Šimon z Tišnova informuje 20 světských zemských správců (capitaneis et dispensatoribus regni Boemie), zvolených na sněmu v Čáslavi (in congregacione Czaslaviensi), že ke cti všemohoucího Boha a pro zachování pravé víry je hodlá bratrsky napomenout kvůli víře, rozšířené v Českém království (in regno Boemie) a Markrabství moravském (marchionatu Moravie). Kritizuje je, že si osobují právo v otázkách víry a upozorňuje, že světský stav dostal od Boha jen pravomoc světskou, tedy moc soudit a řídit národy, mstít zločiny, zastávat se dobrých a podobně. Lid má za povinnost bezpodmínečně se podřídit Bohem ustaveným světským představeným, přesně podle slov svatého Pavla (sanctus Paulus Rom. XIII): „Každý ať se podřizuje vládní moci, neboť není moci, leč od Boha. Ty, které jsou, jsou zřízeny od Boha, takže ten, kdo se staví proti vládnoucí moci, vzpírá se Božímu řádu. Kdo se takto vzpírá, přivolává na sebe soud. Vládcové nejsou přece hrozbou tomu, kdo jedná dobře, nýbrž tomu, kdo jedná zle. Chceš, aby ses nemusel bát vládnoucí moci? Jednej dobře, a dostane se ti od ní pochvaly. Vždyť je Božím služebníkem k tvému dobru. Jednáš-li však špatně, máš proč se bát, neboť nenese meč nadarmo; je Božím služebníkem, vykonavatelem trestu nad tím, kdo činí zlo. Proto je nutno podřizovat se, a to nejen z bázně před trestem, nýbrž i pro svědomí. Proto také platíte daň. Vládcové jsou v Boží službě, když se drží svých úkolů. Dávejte každému, co jste povinni: daň, komu daň; clo, komu clo; úctu, komu úctu; čest, komu čest“ (Omnis anima potestatibus sublimioribus sit subiecta, non enim potestas est nisi a deo, que autem sunt, a deo ordinata sunt. Ita quoque qui resistit potestati, dei ordinacioni resistit. Qui autem resistunt ipsi, dampnacionem sibi acquirunt, nam principes non sunt timori boni operis sed mali. Vis autem non timere potestatem, bonum fac et laudem habebis ex illo. Si male feceris time. Non enim sine causa glaudium portat, dei enim minister est vindex in ira ei, qui male agit. Ideoque necessitati subditi estote non solum propter iram, sed et propter conscienciam. Ideo etenim tributa prestatis, ministri enim dei sunt, in hoc ipsi servientes. Reddite ergo debita cui tributum, tributum, cui vectigal, vectigal, cui timorem, timorem, cui honorem, honorem.) Ř 13, 1‒7. Šimon proto rozhodně upírá světské moci oprávnění rozhodovat ve věcech víry nebo týkajících se církevních záležitostí; tato pravomoc byla svěřena pouze příslušníkům duchovního stavu, kteří se neustále obírají zákonem Božím a jsou zběhlí i v subtilních otázkách, vzdělávajíce se neustále od útlého věku. Nicméně podotýká, že toto oprávnění nenáleží všem duchovním, nýbrž pouze těm, které k tomu úkolu ustanovil Duch svatý, o čemž svědčí svatý Pavel (beato Paulo Eph. IV.): „jedny povolal za apoštoly“ (Ipse dedit quosdam quidem apostolos) Ef 4, 11, „Kdo bude jednat opovážlivě, že by neposlechl kněze, který tam stojí ve službě Hospodina, tvého Boha, nebo soudce, ten zemře“ (Qui … superbierit nolens obedire imperio sacerdotis, qui eo tempore ministrat, domino deo tuo et decreto iudicis, morietur ….) Dt 17, 12; jim pak náleží z moci církevního úřadu rozhodovat o otázkách víry a zavazovat všechny věřící poslušnosti. Dále upozorňuje, že se poslední dobrou šíří množství rozličných spisů, očerňující výše uvedený zákon Páně a svým počínáním vedoucí lid ke zjevné herezi. Doufá proto, že jim Hospodin připomene mnohé omyly svých kněží a pohne je k tomu, aby tak snadno nevěřili oněm opovrhovatelům Hospodinova zákona. Žádá je, aby v pamatovali na slova svatého Řehoře (sancti Gregorii ut habetur distinccione duodecima) a svatého Ambrože (sanctus Ambrosius). Zdůrazňuje, že rozhodující moc náleží papeži a kolegiu kardinálů, nebo obecnému koncilu (ad summum Romanum pontificem, quidquid diffinire vel statuere et ad collegium eius sanctum et ad sacrosancta generalia concilia) a bere v ochranu papeže proti útokům usilujícím podlomit závaznost jeho výroků. Šimon prohlašuje, že ani arcibiskup pražský (archiepiscopus Pragensis) se všemi mistry pražské univerzity (cum omnibus magistris universitatis studii Pragensis) a veškerým duchovenstvem své diecéze (ac universo suo dyocesis clero) není způsobilý stanovit něco ve věci víry, co se má vztahovat na celou církev; proto jeho nařízení nezavazuje ani kněžstva ani lidu. Šimon připojuje výstrahu před bludy hlásanými od kněží, vybízí též správce země, aby se nedali svést k zamítání výroků svatých doktorů schválených celou církví. Vzpomínaje Senekova výroku (Senece), že pomíjí každý soud, je-li učiněn s vášnivým zaujetím (perit omne consilium consciencie iudicium, dum res transit in affectum), prohlašuje, že i ustanovení husitských kněží pozbývá platnosti, neboť se dali při řešení sporných otázek strhnout vášněmi. Odtud plyne, dodává, že bez bázně Boží pobuřovali svými nezřízenými kázáními lid k přeukrutnému vraždění; kněží též odvrhli bratrskou lásku a postarali se, aby byli ze země vypuzeni mistři, doktoři a jiní vážení duchovní setrvávající v církvi, aby tak snáze prosadili své domněnky protivící se celé církvi svaté. Z jejich skrytých a lstných rad i veřejných kázání, konaných jimi a jejich stoupenci a žáky, vzešla též v Čechách a na Moravě nesčetná hrůzná zla, která jsou v rozporu se zdravým úsudkem svědomí. Následně prezentuje svůj úsudek ohledně čtyř artikulů. 1. svobodné přijímání eucharistie pod obojí způsobou nejen duchovními, ale i prostými věřícími. Ukazuje, že nikdo netvrdí, že by Čechy před dvaceti lety (an ante annos viginti), kdy nebylo přijímání z kalicha zavedeno, nepatřily do obecné církve; z toho plyne, že tehdy měli Češi pravou víru a že ji nyní změnili za nepravou. Církev, která ze své moci provedla závažné změny v nauce i zvyklostech, mohla změnit i přijímání pod obojí na pod jednou. Dále poukazuje na to, že se husitští kněží a mistři neodvažují předložiti své učení kterémukoliv zahraničnímu soudci k rozhodnutí, čímž dávají najevo, že jsou rozkolníky. Dalším důkazem jsou podle Šimona boje husitů s cizími národy pro víru. Kritizuje je za to, že se neodvažují při veřejném slyšení nechat rozhodnout o své teologii kalicha zahraniční katolické učence a hájí se výmluvou, že není radno svěřovat otázky víry soudu lidí a zejména nepřátel. 2. svobodné a řádné kázání slova Božího (Primo de libertate verbi dei, quam conclusistis, quia libere verbum dei sine impedimento predicetur). Poznamenává, že v Čechách mělo slovo Boží svobodu nad všechna království světa. Viní husitské kněží z toho, že svými nezřízenými kázáními vyvolali v království přítomné zlo, které trvá již dlouho; nyní mají obavy, že budou pro svá provinění zbaveni kazatelského úřadu, a proto se zajišťují svým ustanovením o svobodě slova Božího. 3. potírání zjevných smrtelných hříchů se zaručenou rovnou trestní odpovědností pro světskou a duchovní šlechtu i poddané (Secundo de manifestorum peccatorum exterminio). Šimon nepotlačuje přání po obecném vyhlazení zla v církvi, ale opatrně dodává, že církev pro lidskou slabost raději strpí menší zlo, aby zabránila většímu; dovolává se pak výroků Lyrových a Augustinových o trpění nevěstek, aby se předešlo větší nevázanosti. 4. odnětí statků duchovním, aby nebyli odváděni od svého poslání (Tercio de ablacione temporalium a clero videte). Šimon varuje pány, aby nepřipravili království o duchovenstvo a nezbavili církev duchovních vůdců. Zároveň jim radí dávat pozor na to, aby se lakota nebo jiná nezřízená žádost nezmocnila jejich srdcí. Konečně se obrací k Praze (amatissima civitas Pragensis). Upozorňuje, že se bol, běda, nevěry a rozkol rozlily skoro v celém království a především v obci pražské. Praha hanebně vyvrhla doktory, mistry, preláty, kněží, řeholníky (doctores, magistros, prelatos, sacerdotes, diversos religiosos) a všechny katolíky, které měla. Oloupila je o domy a majetek (denique domibus et rebus tuis manibus spoliasti). Zahubila přeukrutnou smrtí staroměstské občany (deinde civitatum cives morte turpissima prostravisti). Lid se stal pošetilým a nevědomým, bez srdce. Praha a Čechy jsou nyní tělem bez hlavy, tělem bez očí, vrásčitým čelem, zachmuřenou tváří. Apeluje na národ, aby otevřel své oči a pohlédl na dopuštění, kterého se mu dostalo v tak krátké době a pozměnilo kněžnu krajů ve vdovu. Vybízí zemi k návratu k srdci a poznání, čeho ve svém sporu země docílila. Vybízí je k tomu, aby pohlédli na to, jak milují svou vírou ozdobu Božího chrámu a místo přebývání jeho slávy, když nenávratně zhynula slíva domu Páně skoro v celém království jejich rukama a na radu jejich víry. Pokládá řečnickou otázku, kdo je naučil, ne-li právě jejich víra, pošetile bořit a vypalovat města, městečka, vsi, kláštery, hrady, tvrze a rozličné jiné lidské příbytky. Nadto jejich víra uhasila lásku. Tvrdí, že mlčením přechází množství lidí, které strávila ohněm a mečem. Upozorňuje, že budou-li se Češi, vedeni náruživostí rozkolu, navzájem hubit, že se zničí podobně, jako je již zničena jejich falešná mince. Vybízí k návratu do jednoty církve a k smíru s Bohem a se svatými zemskými patrony Vítem, Václavem, Zikmundem, Vojtěchem, Prokopem a Ludmilou a všemi svatými, neboť jinak se jeho list stane vůči nim věčným svědectvím.
- A: N/A
- B: prostý opis
- C: prostý opis
- D: prostý opis
- E: prostý opis
- F: prostý opis
- G: prostý opis
- H: prostý opis
- I: prostý opis
- A: N/A
- B: NK ČR Praha; rkp. I E 47; fol. 1r‒13v
- C: MZA Brno; Cerr. II. 133; fol. 97r‒104r
- D: KPMK Praha; rkp. D 51; fol. 153r‒160v
- E: StiA Seitenstetten; rkp. 229; fol. 37r‒43r
- F: KPMK Praha; rkp. N 50; fol. 64v
- G: NK ČR Praha; rkp. I F 18; fol. 296r‒298v
- H: NK ČR Praha; rkp. I G 11
- I: UB Basel; A VII 28, fol. 193v‒207v
- Pekař 1927-I, s. 116‒117.
- Peřinka – Kratochvíl 1930, s. 213.
- Bartoš 1932e, s. 51 .
- Pekař 1933-IV, s. 206.
- Odložilík 1925, s. 139‒147.
- Kejř 1958e, s. 274.
- Bartoš 1966, s. 241, pozn. 12.
- Höfler 1866, s. 168‒169 .
- Machilek 1967, s. 188‒189.
- Kadlec 1973a, s. 109.
- Spunar 1985, s. 347, č. 970 .
- Hladík 1994, s. 164.
- Coufal 2012, s. 151‒152.
Přepis regestovaného dokumentu
Magnificentissimis ac nobilissimis, baronibus aliisque famosis clientibus et prudentibus civibus civitatum in concilio electis in congregacione Czaslaviensi per predictum generale concilium capitaneis et dispensatoribus regni Boemie quidam vilissimus et abiectissimus sacerdotum. Salus et pax Christi et sue ecclesie sit omnibus cum vobis. Ad honorem dei omnipotentis pro incremento et conservacione fidei orthodoxe et pro labe predictam fidem in regno Boemie et marchionatu Moravie inficiente expurganda, motus consciencia ac naturali compassione intendo vestras dominaciones cum timore et ea que decet reverencia paucis verbis scriptis adhortari et presertim contra quatuor articulos in quorum fide vestras defixistis voluntates aliosque christicolas in regno Boemie nitimini compellere, ut per eos teneantur. Sane quamvis tocius creator orbis et gubernator prepositis regni sui ad hoc ut legitime presideant, regant et dirigant populos sibi subiectos, dedisset usum racionis, leges et potestates, non tamen ex hoc voluit, ut talia sine limitacionis dominio confusa et indictincta servarentur, sicut ergo potestatem spiritualem sic et secularem tamquam partes sibi invicem inpermixtas auctoritatum terminis voluit contentari, honc est quod quamvis statui vel potestati seculari data sit a deo auctoritas in terris, ut iudicet populos in equitate et gentes in terra difigat. Quare illi datum est, ut non sine causa portet gladium sed tamquam dei minister, cum debet esse vindex malorum et iustorum relevator, ut in diebus eius oriatur iusticia et habundancia pacis. Cui quidem potestati debent de necessitate subici populi non solum propter iram sed eciam propter conscienciam, ut hoc totum testatur magnus sanctus Paulus Rom. XIII, dum inquit: „Omnis anima potestatibus sublimioribus sit subiecta, non enim potestas est nisi a deo, que autem sunt, a deo ordinata sunt. Ita quoque qui resistit potestati, dei ordinacioni resistit. Qui autem resistunt ipsi, dampnacionem sibi acquirunt, nam principes non sunt timori boni operis sed mali. Vis autem non timere potestatem, bonum fac et laudem habebis ex illo. Si male feceris time. Non enim sine causa glaudium portat, dei enim minister est vindex in ira ei, qui male agit. Ideoque necessitati subditi estote non solum propter iram, sed et propter conscienciam. Ideo etenim tributa prestatis, ministri enim dei sunt, in hoc ipsi servientes. Reddite ergo debita cui tributum, tributum, cui vectigal, vectigal, cui timorem, timorem, cui honorem, honorem.“ Ecce officium et auctoritas secularis potestatis. Nullibi autem ei concessum est aut limitatum ut auctoritate quidquam sua in materia fidei vel ecclesiastica diffiniat, statuat aut determinet. Sed hec auctoritas notanter limitata et concessa est ex officio hominibus status spiritualis, quorum in lege domini est voluntas et in lege eius meditetur die ac nocte. Quorum insuper subdit alia ingenia per frequens exercicium accuuntur tam in materia fidei, quam ecclesiastica a teneris annis. Ne autem omnis homo huius status spiritualis de se presumendo pro se hanc auctoritatem audeat temerarie usurpare, ideo spiritus sanctus, cuius providencia regitur viatrix ecclesia catholica, in eadem ecclesia ad hoc ipsum officiales legitimos ordinavit testante hoc beato Paulo Eph. IV. in hec verba: „Ipse dedit quosdam quidem apostolos …. Qui … superbierit nolens obedire imperio sacerdotis, qui eo tempore ministrat, domino deo tuo et decreto iudicis, morietur ….“ Ecce hanc legem … tenet fidelis sancta dei ecclesia a tempore sue constitucionis …. Die hodierna communicatores sacramenti sub utraque specie aufugientes hanc domini legem et sibi pertinaciter contradicentes sine timore dei populo pronuciant talem communionem sub utraque specie omnibus hominibus esse necessariam, quod sine ipsa non sit salus cuiquam viator: et adhoc plures congesserunt scripturas mendacibus eas inpinguiantes sentenciis. Et tales hanc preciosam legem domini aput seculares vilificant et ipsam pertinaci animo spernunt et obiciunt et sic populum inducunt in heresim manifestam. Sed det dominus hoc preceptive legis seculari populo hanc intelligenciam, ut ad animum reducant sui errantis cleri plurimos errores et moveantur exinde ad non credendum ita de facili in hac materia communicacionis (sic) sub duplici specie contemptoribus legis domini proximo antedicte sed pocius iuxta legem domini predictam ascendant ad locum. Et sacerdotes levitici generis, qui presunt loco, scilicet tali officio et dignitate (sic) et scrutentur iudicii vertitatem. Rogo accedant domini seculares concordantes cum hac lege domini katholicam doctrinam sancti Gregorii ut habetur distinccione duodecima, qui sic inquit: „Preceptis apostolicis non dura superbia resistatis sed per obedienciam, que a sancta Roaman ecclesia et apostolica auctoritate iussa sunt salutifere impleantur, si eiusdem sancte dei ecclesie que est caput nostrum communionem habete desideratis, non novum aliquid presenti iussione precipimus, sed illa, que olim videntur indulta firmari.“ Et sequitur: „Cum nulli dubium sit, quod non solum pontificalis causacio, sed omnis sancte religionis relacio, ad sedem apostolicam quasi ad capud ecclesiarum debeat referri et inde notivam sumere, unde sumpsit exhordium ex hac precedenti lege domini.“ Et ex hoc canone sancti Gregorii patet luce clarius, quod ad nullum alium in terris pertinet, quam ad summum Romanum pontificem, quidquid diffinire vel statuere et ad collegium eius sanctum et ad sacrosancta generalia concilia in materia fidei et ecclesiastica. Et ad idem est sanctus Ambrosius supra capitulo: „Hec est fides papa beatissime ….“ Ideo nec vos ipsos nec quoscunque alios hec vestra constitucio potuit obligare. Eciam ex predicta patet lege domini, ex doctrina sancti Pauli et decretis sanctorum patrum, eidem archiepiscopus Pragensis cum omnibus magistris universitatis studii Pragensis ac universo suo dyocesis clero est unsufficiens et inhabilis ad diffiniendum quidquam aut statuendum in materia fidei vel ecclesiastica, quod totam tangit ecclesiam et per consequens hec constitucio tam quoad clerum, quam quoad laycalem populum nullius debet esse roboris vel munimenti. Cum autem iuxta moralissimi Senece dictum sufficienter in veritate comprobatu, perit omne consilium consciencie iudicium, dum res transit in affectum, sed quia clerus partis vestre nimis profunde suam opinionem circa materiam, pro qua lis est, in effectum permisit subintrare, ideo periit omne consciencie iudicium cleri huius, hinc est, quod postposito timore dei per suas deordinatas predicaciones in crudelissimas hominum occisiones per eos est populus concitatus et dimissa fraterna caritate magistros et doctores aliosque honorabiles sacerdotes cum ecclesia dei stantes extra regnum Boemie, ut suas opiniones falsas quamvis toti ecclesie contrarias in finem quem nesciunt, deducere valeant, expellere procurarunt, hinc eciam horribilia mala, quorum non est numerus contra sanum consciencie iudicium per sua occulta et dolosa consilia et publicas predicaciones per se et suos socios ac discipulos erroneos in regno Boemie et marchionatu Moravie ordinarunt. Preterea hec mala per clerum introducta sint vobis monimentum, ne in peiora inducamini. O utinam saperetis et intelligeretis, quia tamquam in foribus est per inobedienciam per quam ducimini ad dampnosissimum scisma, ut incidatis in dampnacionem animarum ad perpetuam infamiam exterminium vero, quod acies ordinatis non audeo nominare, sed per se patent illa mala. Ne autem videar per terrores, per confictos homines a suo velle proposito abducere, ecce terrorem intendo premissum paucis deducere scriptis. Pro quo primo suppono, quod viatrix sancta ecclesia katholica sit universitas fidelium orthodoxam integram fidem habencium et in sacramentis ecclesiasticis societatem habencium …. Et quero ab adversario, an ante annos viginti tunc, quando tenebatur in Boemia fides cum Romana ecclesia, scilicet quod communio tantum sub una specie sufficit laicali populo ad salutem non obstante alio impedimento et sic de aliis punctis in quibus nunc certi in Boemia a Romana ecclesia discordant, an tunc Boemia fuit pars viatricis sancte ecclesie katholice vel non. Et spero quod nullus Boemus sane mentis dicet, quod tunc Boemia non fuisset pars viatricis sancte ecclesie catholice, quia sic nullus in Boemia fuisset salvatus, quia extra talem ecclesiam nulli est salus viatori. Si autem dicitur, quod tunc fuit pars sancte viatricis ecclesie katholice, tunc queritur, quomodo ergo adhuc manet pars predicte ecclesie; ex quo priorem fidem permutavit et tenet aliam fidem a fide communis esclesie, cuius se dicit esse partem. Sapientes pertinenter hoc iudicare sciunt, quod ex quo Boemi non audent suam fidem dare ad cuiuscunque iudicium catholici iudicis extra regnum Boemie tenentis fidem cum communitate Christifidelium, quod tales Boemi sint suspecti de heresi et scismate. Secundo quia exercent gladium materialem et pro fide pugnare nituntur contra alios, qui tenent cum communi ac generali fide ecclesie christianos, tercio quod quia magistri et sacerdotes Boemi tenentes, quod communio sub utraque specie sit omnibus hominibus de necessitate salutis, dicunt quod omnes extere gentes sunt fidei inimici, et ideo non audent consentire in magistrorum, doctorum et aliorum scientificorum virorum de exteris gentibus publicam audienciam et informacionem, dicentes astute more hereticorum, quod non est tantum dare causam dei et fidem catholicam ad iudicium hominum et presertim inimicorum. De tribus autem aliis articulis pauca dicam: Primo de libertate verbi dei, quam conclusistis, quia libere verbum dei sine impedimento predicetur. Non dubito, quin verbum dei in regno Boemie habuit ordinatam libertatem super omnia alia regna mundi. Sed sacerdotes, qui heu per eorum deordinatas predicaciones presens malum, quod in regno Boemie heu nimis diu continuatur, scisma sucitavit, merito timent, ne ab actu predicacionis eorum demeritis hoc exigentibus suspendantur et puniantur. Ideo astute per hanc constitutionem per eos subordinatam provident, ne quod iustum est, paciantur. Sed in cautelam debet esse Prov. XXII Ecce derisorem …. Secundo de manifestorum peccatorum exterminio det deus omnipotens, ut hec fiant in effectu …, sed tamen sane scire debetis, quod ecclesia … nonnunquam tolerat minora mala propter infirmitatem hominum, ut per hoc maiora mala sint sopita …. Tercio de ablacione temporalium a clero videte, ne regnum a clero spolietur …. Contra vestram tamen hanc intencionem sunt decreta sanctorum patrum in canone tamquam per totum XII. q. 1. O igitur amantissimi Boemi redite ad cor …. Sermo mihi est ad te popule sublimis regni Boemi et presertim tibi amantissima civitas Pragensis, cum sum vilis, exigua persona ac nullius pene momenti hominis …. Nonne dolor et clamor est hodie per universum regnum? Nonne doctores, magistros, prelatos, sacerdotes, diversos religiosos … eiecisti, ipsos denique domibus et rebus tuis manibus spoliasti …. Nonne deinde civitatum cives morte turpissima prostravisti? …