Martin Hes z Chýše (Martinus Hess de Chyss), notář vikariátu pražského arcibiskupství pro záležitosti týkající beneficií a veřejný notář, jakož i měšťan Menšího Města pražského, činí své poslední pořízení. Činí tak za zdravého rozumu pro slabost těla a protože si uvědomuje, že je nejistá hodina smrti. Nejprve stanovuje vykonavatele svého testamentu. Těmi mají být jeho žena Barbora (honestam dominam Barbaram), Johánek z Dubé (Johankonem de Duba), pražský kanovník a nyní vikář in spiritualibus pražského arcibiskupství, Prokop Girglův Nigri (Procopium Girglini Nigri), měšťan Starého Města pražského, a Zikmund Perotoldův (Sigismundum Pertoldi), měšťan Menšího Města pražského. Své ženě Barboře odkazuje platy v celkové výš 17 kop grošů, a sice plat 4 kop grošů od obce Menšího Města pražského, plat tří kop grošů z dvou vinic Henzlíka vinaře (Henzlikonis vinitoris) u vsi Košíře (Cossierz), 1 a půl kopy grošů platu z vinice kdysi Vláska (Wlasczonis), kterou dříve vlastnil Henzlin (Henzlinus), kanovník pražský, 2 a půl kopy grošů z vinic kdysi zemřelé Markéty, řečené Oremka (Margarethe pie memorie dicte Oremka), kterou nyní vlastní Ondřej (Andreas), notář desk zemských Království českého, plat jedné kopy grošů z vinice kdysi Václava řečeného Portulanus (d. Wenceslai dicti Portulanus), dříve tumbaria pražského kostela, kterou drží Diviš starší (antiquus Divissius) a Diviš mladší (iuvenis Divissius), měšťané Menšího Města pražského, plat jedné kopy grošů z vinice Vítka z Újezdu v Praze (Vittkonis de Ugezd Pragensi), plat jedné kopy grošů z dvou vinic, které vlastní Duchek řečený Pohan (Duchko dictus Pohan), plat jedné kopy grošů z polí kdysi Hrnečka (Hrneczkonis) v městečku Unhošť (Unhoscztt), plat dvou kop grošů z domu Jakuba (Jacobi cutificis), koželuha na Novém Městě pražském, půl kopy grošů z vinic Vláska (Wlasczonis) a půl kopy z vinice kdysi Strýčka (Striczkonis), kterou drží Vaněk Stříbrný (Wanko Strziebrny), jak to dokládají jasně listiny. Zmíněné platy měla Barbora užívat k svým užitkům, nesměla je ale prodat ani jinak zcizit. Po její smrti pak měl být z platu 13 kop grošů zřízen oltář k poctě Všemohoucího Boha a českých zemských patronů, totiž sv. Václava, Vojtěcha, Prokopa a Ludmily, jehož patrony mají být vikáři in spiritualibus pražského arcibiskupství. Zbývající plat čtyř kop grošů měl být rozdělen mezi chudé, a sice za něj měl být každý rok kupován chléb a rozdělován mezi chudé a mrzáky. Zřízení oltáře a rozdělování chlebu mezi chudé měli obstarat vykonavatelé testamentu Johánek, Prokop a Zikmund, nebo ten, koho tím pověří, nebo ten, kdo tím bude pověřen po jejich smrti. Aby zmínění vykonavatelé testamentu nebyli bez odměny a aby vůli Martina Hese věrně a pečlivě vykonali, odkazuje jim tři vinice, totiž Hladomírovu (Hladomirze), Svatoňovu (Swathohnyonis) a Řehákovu (Rezhakonis). Dále mají dát pannám Velce (Welcze) a Dorotě (Dorothee), Martinovým příbuzným, jestliže budou žít řádně, jistou částku peněz, dle svého uvážení, jestliže by ale řádně nežili, nemají jím dávat nic. Dále odkazuje své ženě Barboře svou vinici, která kdysi patřila mistru Vítovi z Dobřan (Viti de Dobrzano), s polem plaským a tortulari, své domy a jejich parcely, jeden na Menším Městě pražském, druhý v Praze na Újezdu a třetí v Praze na Písku (Pyessek Prag.). Tyto vinice, domy a jejich parcely měla mít Barbora v plném vlastnictví a bude s nimi moci nakládat dle své vůle. Všechny dluhy, které mu různé osoby z různých příčin dluží, odkazuje své ženě s výjimkou 50 kop grošů, které mu byly ukradeny Janem řečeným Ješek z Plačkovic (Johannem dictum Jessek de Placzkowicz) a jeho komplici, když se přesouval z Litoměřic (Lithomyerzicz) do Žitavy (Zittaviam). Ty odkazuje vykonavatelům testamentu Johánkovi, Prokopovi a Zikmuntovi. Ti ale jestliže zmíněné dopadnou, nemají je, jestliže touží po jeho spáse, za jejich špatnost potrestat. Dále chce, aby jeho žena z majetků, které bude svobodně dlužit, zaplatila všechny dluhy, které různým osobám dluží.
Martin byl měšťanem Menšího Města pražského, podléhající saskému právu, sepsal již dříve před purkmistrem a konšely tohoto města testament, ale nyní se rozhodl jej sepsat znovu ve vyhnanství, pro pronásledování viklefistů, husitů a jiných schizmatiků a heretiků, kteří násilně okupují celou Prahu a téměř celé České království.
- Jiří Ocásek z Lomnice (Georgio Occassecz de Lompnicz), kanovník ve Staré Boleslavi (Antiqua Boleslawia)
- Oldřich (Ulrico), farář z Nymburka (Nymburga)
- Václav (Wenceslao), farář z Chotětova
- Hašek, syn Zikmunda Pertoldova (Hasskone et Sinkone, natis Sigismundi Pertoldi), klerik pražské diecéze
- Synek, syn Zikmunda Pertoldova (Hasskone et Sinkone, natis Sigismundi Pertoldi), klerik pražské diecéze
- Petr Šilhán (Petri Silhan), měšťan Nového Města pražského
- František Felc (Francisci Felz), měšťan Nového Města pražského
- Na listině se nacházelo notářské znamení a podpis veřejného notáře Jana řečeného Zúl, syna Ondřeje z Pelhřimova (Johannes dictus Zul, natus Andree de Pelhrzimow), klerika pražské diecéze.
Testament byl sepsán v domě žitavského měšťana Petra Kunata (providi viri Petri Kunath opidani) v horní světnici, kde měl své veřejné notářství Jan řečený Zúl, který tento notářský instrument sepsal. Veřejný notář upozorňoval v listině na několik razur, s uvedením konkrétních řádků a slov s tím, že jde o opravy chyb a nemá být kvůli nim podezřívána pravost znění listiny.
Tuto listinu předložil dne 3. ledna 1424 Jan z Dubé (Johannes de Duba), kanovník pražského kostela a vykonavatel testamentu zemřelého Martina Hese z Chýše (Martini dicti Hess de Chyss), Janu z Kralovic (Johanne Kralowicz), děkanu pražského kostela a vikáři in spritualibus pražského arcibiskupství. Poté jej požádal i jménem ostatních vykonavatelů testamentu, aby nechal zmíněnou listinu zapsat do register. To Jan z Kralovic učinil a nařídil veřejnému notáři a svému písaři Václavovi Václavovu z Prahy (Wenceslaum Wenceslai de Praga), aby listinu zapsal do register (konfirmační knihy). Zapsání listiny do konfirmační knihy byli přítomni Jakub Ščebna?, farář z Kralovic (Jacobo Sczebna de Cralovicz), Oldřich, farář z Nymburka (Ulrico de Nymburga), Václav, farář z Chotětova (Wenceslao de Chotyetow), Dětřich, farář z Dobrušky (Theodrico de Dobruska), prokurátor Machuta z Hostivaře (Machuta de Hostywarz) a veřejný notář Pavel z Holubic (Paulo de Holubicz).
Pro erigendo altari SS. Patronorum per vicarium archiepiscopatus Pragensis ex testamento Hess.
Coram nobis Johanne Kralowicz, decano eccl. Prag. ac vicario in spiritualibus archiepiscopatus Prag. constitutus ‒ d. Johannes de Duba, canonicus eccl. Prag. ‒ ac testamentarius bone memorie Martini dicti Hess de Chyss, notarii publici et ciuis Minoris ciuit. Prag. quandam litteram ‒ per modum publici instrumenti ‒ suo et aliorum testamentariorum ‒ nomine tenoris infrascripti ‒ produxit, petens ipsam ‒ registris presentibus mandare inscribi ‒. Nos vero predictam litteram ‒ per Wenceslaum Wenceslai de Praga, notarium publicum ac scribam nostrum, actis presentibus inseri et inscribi mandauimus ‒ decernentes, ut scripture huiusmodi ‒ tam in iudicio quam extra ‒ plena fides adhibeatur. Tenor vero dicte littere ‒ est talis :
In nomine Domini. Amen. Anno natiuitatis eiusdein M°CCCC°XXIII°, die Jouis XXI mensis Octobris, hora vesperorum, pontificatus ‒ d. Martini ‒ pape quinti anno VI in Zittauia opido. Prag. dioc. in domo prouidi viri Petri Kunath, opidani ibidem, et signanter in sala superiori domus eiusdem in mei notarii publici infrascripti testiumque presencia subscriptorum, vocatorum ad hoc et specialiter rogatorum, constitutus personaliter honestus et circumspectus vir d. Martinus Hess de Chyss, publicus et causarum beneficialium archiepiscopatus Prag. notarius, ciuis Minoris ciuit. Prag. tunc lagwens aliqualiter corpore, sanus autem mente et compos racionis existens, cupiens, ne intestatus decedat suaque bona sibi a Deo collata ne ad extraneos diuertantur, proposuit, qualiter ipse velut ciuis dicte Minoris ciuit. Prag. subiectus legibus Saxonum, quibus eadem ciuitas a longissimis retroactis temporibus vtebatur et eas inviolabiliter obseruabat, deberet coram prudentibus viris dd. magistro ciuium et consulibus iuratis eiusdem ciuitatis pro tempore existentibus certis armis armatus et aliis solempnitatibus ad hoc adbibitis condere testamentnm, sed cum nunc sit propter persecuciones Wiklefistarum, Hussitarum et aliorum scismaticorum et hereticorum, qui ciuitatem totam Pragensem et quasi totum regnum Bohemie per violenciam occupant, in exilio, non potest nec valet, sic prout leges disponunt Saxonum, huiusmodi facere testamentum, de quo tunc solempniter est protestatus et expresse ac publice protestabatur, quandam cartam papiream per me notarium publicum infrascriptum ad mandatum et peticionem suam michi per eum oretenus pronuncciatam in vim testamenti seu disposicionis vltime sue voluntatis conscriptam tenoris subsequentis de uerbo ad uerbum, prout sequitur, exhibuit et produxit:
In nomine Domini. Amen. Ego Martinus Hess de Chyss Prag. dioc., causarum beneficialium vicariatus archiepiscopatus Prag. et publicus notarius ac ciuis Minoris ciuit. Prag., sanus per Dei graciam mente et compos racionis existens, licet nunc aliqualiter langweo corpore, considerans primitus, quod incerta mortis hora semper debeat in pendentis animo non esse suspecta, corporis tamen iminente langwore ipsius naturaliter plus formidabat euentus, per presens scriptum meam vltimam voluntatem nunccupatam testamentum meliori modo et forma condo, ordino, facio et dispono. Primo et ante omnia facio, eligo, constituo et ordino meos testamentarios seu vltime mee voluntatis executores honestam dominam Barbaram, coniugem meam carissimam, ac venerabilem et prouidos ac circumspectos viros d. Johankonem de Duba, canonicum eccl. Prag. nunc in spiritualibus archiepiscopatus Prag. vicarium, Procopium Girglini Nigri Maioris et Sigismundum Pertoldi Minoris ciuit. Prag. ciues, quibus do et concedo plenam ‒ facultatem disponendi, faciendi et ordinandi de rebus meis mobilibus et inmobilibus, quibuscunque nominibus nunccupentur, modo et forma inferius annotatis. Item lego et dono dicte mee coniugi Barbare omnes et singulos infrascriptos census annuos et perpetuos decem et septem sexag. gross. prag. den. in infrascriptis bonis consistentes, ad me racione directi et vtilis dominiorum spectantes et pertinentes, videlicet quatuor sexagenas gross. eorundem censuum in tota communitate dicte Minoris ciuit. Prag. et vniuersis et singulis bonis ad eam quomodolibet spectantibus; tres sexag. gross. censuum predictorum in duabus vineis Henzlikonis vinitoris retro villam Cossierz, vnam sexag. cum dimidia gross. et censuum iam dictorum in vinea quondam Wlasczonis, quam olim habuit d. Henzlinus, canonicus Prag., duas sexag. cum dimidia eorundem gross. et censuum in vinea quondam Margarethe pie memorie dicte Oremka. quam nunc habet d. Andreas, notarius tabularum regni Boemie, vnam sexagenam similium gross. et censuum in vinea olim d. Wenceslai dicti Portulanus, quondam tumbarii eccl. Prag. quam modo tenet antiquus Diuissius et iuvenis Diuissius, cives Minoris ciuit. Prag., vnam sexagenam antedictorum gross. et censuum in vinea Vittkonis de Vgezd Pragensi, vnam sexag. dictorum gross. et censuum in duabus vineis, quas habet Duchko dictus Pohan, vnam sexag. dictorum gross. et censuum in agris quondam Hrneczkonis in opido Vnhoscztt dicte dioc., duas sexag. sepedictorum gross. et censuum in domo Jacobi cutificis in Nova ciuit. Prag., mediam sexag. in vinea Wlasczonis et mediam sexag. ‒ in vinea quondam Striczkonis, quam modo tenet Wanko Strziebrny, prout in litteris desuper confectis clarius continetur, quos dumtaxat ad tempora vite sue debet tollere, recipere et in suos vsus conuertere, quodque ipsa non audeat nec presumat nec debet illos census — nec aliquem grossum ex ipsis vendere, alienare ac distrahere, sed ipsa mortua volo, ut de tredecim sexagenis gross. eorundem censuum vnum altare in honore omnipotentis Dei et patronorum regni Boemie, videlicet SS. Wenceslai, Adalberti, Procopii et Ludmille erigatur, ipsiusque altaris d. vicarius in spiritualibus dicti archiepiscopatus Prag. tunc existens pro tempore et plus officio presidens sit et esse debeat patronus, et residue quatuor sexagene gross. et censuum suprascriptorum conuertantur in pauperes, ita videlicet ut panni emantur singulis annis et inter pauperes miseros et plus defectuosos diuidantur. Quam ereccionem altaris et diuisionem pannorum inter pauperes committo expediendas fieri per dictos d. Johankonem, canonicum eccl. Prag., Procopium et Sigismundum, meos suprascriptos testamentarios, aut ipsis uel aliquibus seu aliquo ex ipsis mortuis per substitutos eorum, quos ad hoc duxerint eligendos, in quo ipsorum specialiter duco consciencias onerandas. Et ne dicti testamentarii mei, videlicet d. Johanko, Prokopius et Sigismundus sint sine mercede et vt eo diligencius et fidelius meam voluntatem exequantur, do, lego et dono ipsis coniunctim tres vineas meas, videlicet Hladomirze, Swathohnyonis et Rzehakonis, quas conuertant in vsus proprios et disponant, prout eis videbitur expedire. Hoc tamen volo, ut virginibus Welcze et Dorothee, consaguineis meis, si honeste vixerint, dent eis certam quantitatem pecuniarum, quam volunt, et quidquid dabunt ipsis, debent esse contente et nunquam obloqui; si vero honeste non vixerint, extunc ipsis penitus nichil detur. Item lego, do et dono dilecte mee coniugi iam dicte Barbare vineam meam olim magistri Viti de Dobrzano cum campo Plassensi et tortulari, domos meas et earum areas, vnam in Minori ciuit. Prag., aliam in Vgezd Pragensi et terciam in Pyessek Prag., quas vineam, domos et areas ipsa Barbora habeat, teneat et possideat in vtile et directum dominium, de ipsisque disponat, prout sue placuerit voluntati. Item lego, do et dono omnia et singula debita mea, quecunque persone michi ex quibuscunque causis obligantur, predicte mea coniugi exceptis quinquaginta sexagenis grossorum predictorum, quibus per Johannem dictum Jessek de Placzkowicz et suos in hac parte complices fui in via, dum volui me transferre de Lithomyerzicz in Zittaniam, spoliatus, quas sexagenas grossorum dictis meis testamentariis d. Johankoni ‒, Procopio et Sigismundo do, lego et dono, et quas ipsi ‒ si optant anime mee salutem, utique si quoquomodo poterint, conquirant et ab eo evincant, ne de sua malicia ipse vispilio videatur comodum reportare. Item volo, quod dicta mea coniux Barbara, sola dumtaxat et per se de bonis, que sibi legaui ‒, omnia et siugula debita, que ego obligor quibuscunque personis, ‒ persoluat quodque ad ipsam tantummodo et non ad dictos meos testamentarios de solucione huiusmodi debitorum respectus habeatur.
Et eadem cartha sic, ut premittitur, exhibita et producta prefatus d. Martinus testator signanter expressit, quod si dicta sua disposicio vltima non valeat, ut testamentum valeat, tamen ut valeat et valere debeat, quemadmodum codicillus potest et debeat valere, et vim sapiat codicilli. Super quibus omnibus ipse d. Martinus Hess petiuit sibi per me notarium publicum infrasciptum vnum uel plura publicum seu publica confici instrumenta et postulauit in maiorem certitudinem et robur premissorum sigillis prudencium virorum Petri Silhan et Francisci Felcz, ciuium Noue ciuit. Prag. infrascriptorum testium sigillari. Acta sunt hec indiccione, die, mense, hora, loco et pontificatu, quibus supra, presentibus ibidem ‒ Georgio Oczassecz de Lompnicz, canonico SS Cozme et Damiani in Antiqua Boleslawia, Virico in Nymburga, Wenceslao in Chotiethow plebanis ecclesiarum, Hasskone et Sinkone, natis Sigismundi Pertoldi, clericis Pragensibus, Petro et Francisco supradictis, testibus fidedignis ad premissa ‒. In cuius rei testimonium sigilla predictorum Petri Silhan et Francisci huic instrumento sunt appensa etc.
Et ego Johannes dictus Zul, natus Andree de Pelhrzimow, clericus Prag. dioc. publicus ‒ notarius, quia prescriptis ‒ presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audiui, aliis occupatus negociis de nota mea per alium notarium ingrossari procuraui, ideo meo manu propia subscribens in hanc formam publicam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis vnacum appensione sigillorum prouidorum Petri Silban et Francisci Felcz, testium prescriptorum, consignaui ‒. Constat michi eciam de rasuris in duodecima linea in diccione „Martinus" et in vicesima octaua in diccione „grossorum“ ac in quadragesima sexta linea in diccionibus „per Johannem dictum Jessek de Ploczkowicz et suos in hac parte complices fui in via" et in quinquagesima tercia linea in diccionibus „ipse Martinus dictus Hess“, que errore ingrossantis non vicio sunt facte, quas approbo etc.
Acta sunt hec a. d. M°CCCCXXIIII, die tercia mensis Januarii, hora terciarum presentibus ‒ Jacobo Sczebna de
Cralouicz, Vlrico de Nymburga, Wenceslao de Chotyetow, Theodrico de Dobruska ecclesiarum plebanis, Machuta de Hostywarz procuratore, Paulo de Holubicz, notario publico.