Polský král IDVladislav II. Jagello informuje litevského knížete IDVitolda (princeps frater noster) o tom, že v průběhu uplynulého velikonočního čtvrtka 27. dubna za ním do IDKalisze (in Kalis) přicestoval vratislavský biskup IDKonrád Olešnický (Conradus senior episcopus Wratislaviensis), jeho bratr IDKonrád Kantner (Kanthsky frater eiusdem, Slesie duces) a jejich poradci poté, co jim prostřednictvím IDMartina ze IDSieradze (Martinum Siradiensem) poskytl požadované bezpečností záruky (sub salvo conductu). Nazítří v pátek (in diem crastinam hoc est in feriam quintam) 28. dubna jim udělil audienci (audienciam), o kterou ho po svém příjezdu žádali, aby se směli navrátit pod IDPolskou království. Předně jim proto připomenul svého děda IDGedimina (avi) a otce IDAlgirdase (patris bone memorie), za jejichž vlády udržovali přátelství, podobně jako svou přízeň, kterou vůči nim sám projevoval. Zmínil s jakou nelibostí snáší válku (ad gwerram) s řádem německých rytířů (cruciferos de Prussia), kteří si díky své diplomacii s nimi zajistili spojenectví, jenž by v případě jejich vítězství znamenalo rozdělení IDPolského království (regnum nostrum). Jmenovaní se hájili přísahajíc na kříž (cruciferi), že smlouvy sjednané s řádem byly dočasné a jejich platnost již minula. Dále jim připomněl, jak jejich bratr IDKonrád Bílý Olešnický (dux Albus) byl přijat na královském dovře jako členy rodiny, a sloužil coby páže sloužící jeho manželce IDAnně Celjské (bone memorie Anne consorti nostre), navzdory tomu v nadcházející válce s řádem německých rytířů nechránil ani královnu, ani IDPolské království, namísto toho se zákeřně obrátil proti nim. Po bitvě u IDGrunwaldu (conflictum campestrem haberemus) jej nalezli mezi ostatními zajatci, a propuštěn byl poté, co se za něj zaručil prostřednictvím 2 zástupců (duos ex consiliariis) jejich otec IDKonrád III. Olešnický (pater noster). Dále jim připomněl, že dalšího mladšího bratra IDKonráda VIII. Olešnického (alium fratrem ipsorum iunuiorem), který vstoupil přímo do řádu německých rytířů (ordini ipsorum tradiderunt), na což zmíněný biskup odpověděl, že jej přesvědčoval, aby od svého záměru ustoupil. Dále upozornil na zpečetěné listiny (membranam sub nostro sigillo) svěřené purkrabímu IDMasticiu Poznańského ze IDStaszówa (Masticio Poznaniensi castellano), které se k nim dostaly. Nato hovořil o obnovení zmíněných listů prostřednictvím IDpoznaňského biskupa Andrzeje Łaskarze, toho času ve IDVratislavi (domini episcopi Poznaniensis, qui pro nunc est Wratislavie). Následně zmínil zajetí IDMikuláše Kornicze Sestřence (Siestrecz) měšťany v IDNise (in civitate sua Nissa), když jel s poselstvím polského krále k Čechům (Bohemiam), a přitom byl svlečen, zbaven majetku a zbraní, stejně jako svěřených listů. Když se radil se slezskými knížaty (omnes duces Slesie), radili mu obrátit se na IDkrále Zikmunda (regis Romanorum), z jehož vůle měl být zadržen. Konečně žádá knížete o radu, má-li prosebníkům udělit milost.
- Prochaska 1883, s. 271.
- Prochaska 1884, s. 217.
- Pekař 1930-III, s. 186‒193.
- Bartoš 1959, s. 189‒190.
- Grygiel 1988, s. 81‒82.
- Šmahel 1990, s. 360‒361.
- Šmahel 1993-III, s. 136‒137.
- Čornej 2000, s. 326.
- Šmahel 2002-II, s. 1288‒1289.
- Nikodem 2004, s. 302.
- Čornej 2019, s. 507.
Magnifice et preclare princeps frater noster carissime. Preteritis diebus sacratissime pasche nobis in Kalis existentibus feria quarte eiusdem festi 27. aprilis proxima preterita venerunt ad nos ibidem venerandus in Christo pater et preclarus pater Conradus senior episcopus Wratislaviensis et Kanthsky frater eiusdem, Slesie duces, cum consiliariis suis sub salvo conductu, quem ipsis per magnificum Martinum Siradiensem dedimus, prout eciam alias, ut vestre constat fraternitati, a nobis postularunt. Qui dum eadem die a nobis pecierunt audienciam ex certis causis et signanter devocione predictorum dierum sacratissimorum occupati in diem crastinam 28. aprilis hoc est in feriam quintam distulimus ipsis dandam, quam cum ipsis predicto die advenientibus in cubiculo nostro dedissemus, ante omnia et antequam que volebant proponere proponebant, voluimus iniurias et displicensias, que pro tunc cordi et memorie nostre occurrebant, ab ipsis nobis illatas exponere eisdem nostro conductu in omnibus et per omnia semper salvo, qui contenti audiverunt humiliter stantes coram nobis et nulla volentes, quamvis per nos multiplicatis vicibus peterentur, sedere racione.
Primo ergo reducentes ipsis ad memoriam avi et patris bone memorie et in parte amiciciam ipsorum, quam mutuo nobiscum in edendo et bibendo habuerunt et eciam caritatem et favorem, quibus ipsos prosequebamur, honoremque impensum enceniando et munerando eosdem crebris vicibus, quibus ipsos ad nos vel vestram fraternitatem venire contingebat, per modum querele exposuimus, quomodo ipsis, dum sensissent displicensiam ad gwerram tendentes inter nos ab una et cruciferos de Prussia suboriri partibus ab altera cum predictis cruciferis contra et adversus nos et regnum nostrum legacionem quandam fecerunt litteris et sigillis ipsorum roboratam ex qua, si deus ipsos triumphare permisisset, per sortes seu per partes regnum nostrum prefatum ex contractu et legacione prefata dividere debuerunt in nostrum dedecus et contemptum. Cuius lige hucusque litteras detinent apud se cruciferi predicti; ad quod episcopus predictus frater et consiliariis suis presentibus respondit, quomodo, dum intellexissent, nos et vestram fraternitatem ad eos et dominia ipsorum bonam non habere voluntatem querentes suffragia undecunque habere potuissent, ligam cum cruciferis fecerunt predictam sub certo tempore, quod iam fluxit et transivit, propter quod et vis predicte lige et litterarum super ipsa confectarum est extincta, ex quibus inserendo subiunxit, se de cetero vigore predictarum litterarum super huiusmodi liga confectarum ipsis ad aliqua, que forent nobis contraria, non debere obligari. Cui dum replicassemus, quomodo interim, quod predictas ipsorum litteras super liga confectas a cruciferis non rehaberetis, non habebamus spem de certa ipsorum amicicia et perfecta. Qui ibidem nobis promiserunt, quod predictas lige litteras volunt omnino rehabere et recipere a cruciferis predictis.
Secundo ipsis exposuimus, quomodo dum frater eorum dux Albus pro familiari et cortisano per amicos suos serenissime principi bone memorie Anne consorti nostre carissime fuisset traditus et datus ipsaque eundem suscepisset in suum familiarem gratiose, ad quod dum venire pro continuando servicio suo proposuisset et de facto servitor et familiaris suus existens sentiens ex displicencia predicta gwerram inter nos sequi et cruciferos predictos obmisso medio hoc est servicio nostre consortis, nos et regnum nostrum non premuniens nec diffidans, ut decebat, in subsidium predictis cruciferis hostibus nostris adversus nos et regnum nostrum se convertit. Quem eciam cum bellum et conflictum campestrem haberemus Grunwald et deo nobis et iusticia suffragante obtinentibus predictum fratrem vestrum inter alios detinuimus captivatum; ad quod taliter responderunt, quomodo dum ipsorum pater veniret, et antequam fuissent aliqua signa et indicia displicenciarum et gwerrarum inter nos et cruciferos, de quibus est premissum, ad peticionem magistri generalis cruciferorum predictorum pro exercenda arte milicie, que tunc in terris suis viguit, propter gwerram, quam multis partibus predicti cruciferi faciebant, misit filium suum predictum. Et cum sensisset pater noster predictas diplicencias et gwerras inter vos et cruciferos, in continenti misit duos ex consiliariis suis ad filium suum ducem Album predictum revocando ipsum ad propria et intimando sibi, quomodo non erat sue voluntatis, quod cum cruciferis adversus serenitatem vestram et regnum Polonie remansisset. Qui quamvis revocatus et modis omnibus inductus fuisset sufficienter, respondit, quomodo non videbatur sibi honestum, quod ipso in Prussia existente et huiusmodi gwerra superveniente salvo suo honore recedere potuisset, et ita finaliter nulla potuit vinci, ut recederet, racione.
Tercio eciam exposuimus, quomodo, ut presumebamus, in confortacionem predictorum protunc hostium nostrorum cruciferorum alium fratrem ipsorum iuniorem ordini ipsorum tradiderunt, cuius ordinis regulam de facto est professus. Ad quod responderunt et signanter episcopus predictus, quomodo ipse, dum sensisset voluntatem fratris sui predicti, quod intendebat ordinem intrare et regulam ipsorum profiteri, perswasit sibi, quod nullatenus hoc faceret adducens sibi, quomodo professa regula oportebat eum esse sub tali conditione, quod eciam si porci aut alie bestie sibi pabulari mandarentur, recusare non poterit omnique solacio, quod in mundo habere potuisset, renunciare, pari modo ipsum oporteret, qui quamvis hoc modo reductus fuisset, nullatenus retrahi poterat, et maxime cum iam etatem habuerit, a proposito concepto, quod omnino voluit adimplere.
Quarto exposuimus ipsis, quomodo referente nobis Masticio Poznaniensi castellano quandam membranam sub nostro sigillo habebant, et ignoramus, per quem modum et in quem finem illam conservabant, cum tamen cuivis homini et signanter pro amico se gerenti huiusmodi conservare membranas, que nota suspicionis non carent, non decebat. Qui subito recognoverunt, quomodo predictam nostram membranam habuerunt et habent in effectu, quam ibidem in presencia nostrorum et suorum consiliariorum nobis per manus domini episcopi Poznaniensis, qui pro nunc est Wratislavie, restituere infra dies octo promiserunt. De captivitate vero Siestrecz dum exponeremus ipsis, quomodo in dedecus et centemptum nostrum et fraternitatis vestre et litterarum nostrarum salvi conductus, quas habebat, in civitate sua Nissa captivatus fuisset, usque ad camisiam exutus et de omnibus rebus suis et armis spoliatus, quas hucusque rehabere non potest, quem in tocius christianitatis bono et communi negocio versus Bohemiam mittebamus, responderunt, quod super hiis omnibus cum predicto Siestrecz composuerunt et ipsum contentum reddiderunt. Quantum tamen ad dehonestationem litterarum nostrarum et salvorum conductuum per nos eidem datorum responderunt, quomodo, dum predictus Syestrecz ad dominum episcopum venisset, ipsum tractavit ut carum socium et amicum, prout consweverat ab antiquo. Et dum haberet sibi dicere Siestrecz predictus, quomodo in Bohemiam ire ex parte nostra volebat, respondit, se non velle scire de transitu suo in Bohemiam propter inhibicionem et decretum factum transeuntibus in Bohemiam per regem Romanorum perswadendo eidem, quod precaveret sibi, ne civitates suas in huiusmodi negocio plus regi Romanorum quam mihi obsequentes pertransiret propter pericula, que sibi possent evenire; qui perswasionibus non obtentis palam transivit et sic dum veniret in Nissam, deus scit me ignorante fuit captivatus, post cuius caprivitatem, dum die crastina intrassem ad civitatem meam predictam et predicta sua captivitas ad noticiam meam deducta fuisset, consului omnes duces Slesie, qui tunc ibidem ad quoddam parlamentum convenerant, quid cum huiusmodi negocio essem facturus; qui unanimi voce mihi consuluerunt ipsum non dimittere nisi ex certa scientia regis Romanorum predicti, ex quo ipsius precepto fuit captivatus. Hiis igitur frater carissime per nos expositis et per ipsos, ut prescriptum est datis responsis omnibus suis proposicionibus obmissis prefatus episcopus et frater suus Kantsky cum ipsorum pocioribus consiliariis, quos secum habuerunt, humiliter se erigentes supplicaverunt, quantenus susciperemus ipsos ad graciam et indignacionem, quam ad eos haberemus, parceremus excessusque ipsis indulgeremus graciose nostrosque consiliarios pro tunc nobiscum existentes pro intercessione invocantes, offerentes semper fidele servicium constantemque amiciciam et sinceram nobis atque regno nostro omnesque iniurias refundere subditis, terrigenis et mercatoribus nostris illatas et de cetero ab inferendis precavere promittentes. Et quamvis carissime frater tam per predictos duces et ipsorum consiliarios et nostros fuissemus impulsati, ut annuissemus ipsorum peticionibus predictis indignacionemque et excessus indulsissemus, eisdem ipsis respondimus sub hiis verbis, quod dum nedum in hiis, que gravis sunt importancie, sed nec in minimis absque certa scientia consilio pariter et assensu ducis Magni fratris nostri carissimi quidpiam facere aut concludere consweverimus, absque prefati nostri fratris consilio et voluntate nullum possumus dare vobis responsum. Ideo frater carissime nobis per scripta vestra intimetis, quid sit intencionis vestre atque voluntatis, et an aliquid pro parte vestre fraternitatis predictis ducibus sit dicendum seu inculcandum. Datum in Kalis.