IDUlrich Stöckel, mnich z benediktinského IDkláštera v Tegernsee, informuje svého představeného IDopata Kaspara Ayndorffera o posledních událostech, které se udály na svatém koncilu v Basileji. Neboť nadešel den nesmírné radosti, který tak toužebně očekávali, všemohoucí Bůh navštívil svou svatou církev, zasvěcenou nejdražší krví. V neděli před svátkem Očišťování Panny Marie (dominica die ante festum Purificacionis beate Marie virginis) 31. ledna 1434 přišli na koncil vyslanci papeže IDEvžena IV. (Eugenii pape et Venetorum), přinášejí se bulu Dudum sacrum z 15. prosince 1433, kterou papež potvrdil legitimitu svatého koncilu; přitom připomněli rozpuštění koncilu i vše, co učinil proti koncilu a jeho delegátům. S velkou vážností byli papežovi vyslanci, kterým vyšel vstříc IDcísař Zikmund (dominus imperator) se všemi knížaty a šlechtici, mnoha biskupy a preláty, představeni. Následně v den svátku Očišťování Panny Marie (in die Purificacionis) 2. února 1434 bylo svoláno shromáždění a prověřována uvedená bula; a bylo zjištěno, že papež vyhověl všemu, oč ho svatý koncil žádal. Následující čtvrtek (feria quinta sequenti) 4. února 1434 na slavnostním shromáždění za přítomnosti císařových zástupců žádali papežovi vyslanci koncil, aby dekretem prohlásil, že papež svatému koncilu vyhověl. V pátek (feria sexta) 5. února 1434 se konal slavnostní průvod korunovaného císaře, doprovázeného knížaty a vojáky, v němž byli kardinálové, biskupové a preláti. Poté se konala slavnostní mše, na kterou navazovalo zasedání, v němž bylo učiněno veřejné požadované prohlášení koncilu; opis dekretu s dalšími apoštolskými listy přikládá. Tím bylo docíleno skrze nekonečné Boží milosrdenství smíru mezi svatým koncilem a papežem. Na konci zasedání zazněl chvalozpěv „Tebe Bože chválíme“ (Te Deum laudamus). IDStöckel sděluje, že nemůže ani vypovědět pocity a míru veselí, které celou událost provázelo. Vybízí k radosti a chvále Ježíše Krista, který tímto způsobem vyvýšil svatou církev. Podotýká, že od založení církve, tato nedosáhla většího vítězství. Domnívá se, že i všechny budoucí koncily díky tomu budou posíleny. Zamýšlí se nad tím, že veškeré zlo, která v církvi panovalo, jako hereze či překrucování náboženství, vzkvétalo jenom díky opomenutí důležitosti koncilů. Apeluje proto na svého představeného a bratry, aby projevili vděčnost za prokázané dobro Spasitele. Téhož dne přišla rovněž zpráva, že IDbyzantský císař Konstantin XI. Dragases (imperator Grecorum) poslal své vyslance ke koncilu, a toto poselství se mělo vydat na cestu před dvěma měsíci (per duos menses fuit in via veniendi). Oznamuje, že na koncilu panuje naděje, že Řekové budou obráceni na katolickou víru. Dále uvádí, že 14. února (XIIII. Die mensis februarii) dorazili na koncil do IDBasileje vyslanci z IDČech (de Bohemia). Následující den přednesli na shromáždění koncilu zprávu o vývoji svých záležitostí, mimo jiné uvedli, že poté, co byly v IDPraze (in Praga) uzavřeny rozličné smlouvy, souhlasili Češi s vyslanci svatého koncilu s přijetím míru; za tímto účelem svolali zemský sněm v IDPraze, na kterém chtěli dohody ratifikovat. Nepřítel pravdy a pokoje však zatvrdil srdce pražanů a jejich duchovních, aby této jednotě s církví a míru zabránil. Nejmenovaní kněží rozšiřovali zvěsti o tom, že nerozejdou-li se polní vojska u IDPlzně (ante civitatem Pilznam), hrozí jejím členům šibenice. Do IDPrahy na jednání z důvodu zmíněného obležení poslali IDProkůpka (Procopium, inimicum pacis) s dalšími jeho hejtmany, kteří tím bránili dříve sjednanému svatému dílu jednoty s římskou církví a míru. Avšak v IDČechách došlo k velkým změnám, poté, co se Čechům dostalo svobodného slyšení na svatém koncilu v IDBasileji a následně v IDPraze, byla jim dostatečně hlásána pravda Písma, takže jim Bůh konečně otevřel oči, aby uviděli a poznali svůj omyl. IDStöckel uvádí, že nyní mnoho duchovních ve skutečnosti hlásají v utrakvistických kostelech katolickou víru, řada mistrů pražského učení se obrátila a přidržuje se katolické víry, podobně mnoho pánů a měšťanů netouží po ničem jiném, než po jednotě s církví a míru. Pokud se týče navrženého znění čtyř artikulů, ve třech z nich se podřídili názoru svatého koncilu, konkrétně v otázce potírání a trestání smrtelných hříchů, svobodného kázání slova Božího a církevního majetku. Celá obtíž tedy spočívá výhradně v prvním artikulu, tedy přijímání svátosti oltářní pod obojím způsobem. Svatý koncil podmiňuje přijetí prvního artikulu, že ti, kteří tento způsob zastávají, byli poučování, že pod každou způsobou, a to i v nejmenší části každé způsoby je přítomen celý Kristus jako Bůh i jako člověk. Díky čemuž by mohli tedy přijímat i pod jednou. To nejprve sami přijali a byli s tím spokojeni, ale poté, co se vrátili z obležení IDPlzně, změnili názor a požadují výhradní přijímání svátosti oltářní pod obojím způsobem v celém IDČeském království (totum regnum Bohemie). V souladu s tím vyslali ke svatému koncilu IDMartina Lupače jednoho ze svých duchovních, který s vyslanci koncilu dorazil do IDBasileje na svátek svaté Juliány (in die sancte Juliane virginis) 16. února 1434. Ten v plném shromáždění koncilu přednesl žádosti českého sněmu v otázce výhradního přijímání pod obojí způsobou a dalších sporných věcí. V současnosti dochází na svatém koncilu k poradám ve zmíněné žádosti, ale podle všeho se zdá, že jim koncil nebude moci vyhovět. Podobně není možné, aby došlo k míru a sjednocení s Čechy, pokud bude trvat obležení IDPlzně. Konstatuje, že dobytím města by Češi nepochybně výrazně posílili. Z toho důvodu musí tuto záležitost urychleně řešit před svátkem svatého Jiří (ante festum sancti Georgii) 23. dubna 1434; proto se svatý koncil společně se zástupci císaře a dalšími přítomnými světskými knížaty usnesl na vyslání vojska o síle alespoň 1000 jízdních (ad minus cum mille equis) k obležené IDPlzni. Nevidí jiný způsob, kterým by je od obléhání odradili. Dále uvádí, že jen během doby, co pobývali vyslanci svatého koncilu v IDPraze, podlehlo ve městě na 100000 lidí (centum milia hominum) moru či meči (in peste et gladio), a v celém městě nezůstal dům, v němž by nezemřelo více lidí, s výjimkou domu, kde byli ubytováni vyslanci svatého koncilu. Vybízí proto k vděčnosti za milosrdenství všemohoucího Boha, které ochránil nejen samotné vyslance ale i jejich hostitele s celou rodinou. Oznamuje, že bez ohledu na možné nebezpečí svatý koncil po celý čas usilovně pracuje na zajištění míru a jednoty. Konečně se svěřuje modlitbám svého představeného i bratrů.
- A: N/A
- B: StA München; Cod. 1585; fol. 54; aktuální uložení neověřeno
- C: ANM Praha; Sbírka C ‒ Muzejní diplomatář; sub anno
- Toman 1898, s. 124.
- Tomek 1899-IV, s. 617‒621.
- Urbánek 1934, s. 235, pozn. 147‒148.
- Macek 1953, s. 183‒184.
- Hlaváček 1956, s. 96‒97.
- Bartoš 1961, s. 185‒186.
- Čornej 1985, s. 159, 164, pozn. 99.
- Šmahel 1993-III, s. 283‒284, 406‒407, pozn. 541.
- Šmahel 2002-III, s. 1613‒1615.
Reverendissime reverendique patres, domini ac fratres in Christo amantissimi, humilima semper recommendacione et subieccione premissis. Cum proprium sit amancium, sibi mutuo communicare prosperitates et leticias, hinc est quod ea, que aput nos ipsam sacrosanctam synodum Basiliensem novissimis hiis diebus occurrerunt, vestris paternitatibus cum iubilo mentis significare cupio. Advenit namque nobis dies exultacionis et immense iocunditatis, quam tanto tempore et tantis desideriis videre optavimus, hoc est enim illa dies omnis felicitatis, qua Deus omnipotens ex solita clemencia visitavit ecclesiam suam sanctam, quam preciosissimo sangwine suo dedicavit. Nam pridem, scilicet dominica die ante festum Purificacionis beate Marie virginis, venerunt ambasiatores sanctissimi domini nostri Eugenii pape et Venetorum, portantes bullam plenissime adhesionis et confirmacionis sacri concilii, in qua eciam confitetur, a principio fuisse concilium sacrum legitime inchoatum, in qua bulla eciam revocat dissolucionem ipsius concilii ac omnia, que contra sacrum concilium et eius supposita et eidem adherentes fecerat, et misit suos presidentes, ex quibus reverendissimus dominus meus legatus principalis erit. Ipsis ambasiatoribus intrantibus, dominus imperator cum omnibus principibus et nobilibus ivit eis obviam, et ex parte concilii multi episcopi et prelati, et introducti fuerunt cum magna solempnitate. Deinde in die Purificacionis fuit convocatum concilium, et bulla fuit lecta et data ad examinandum, an sufficeret; et compertum fuit, quod papa satisfecit in omnibus, que sacrum concilium petivit. Deinde feria quinta sequenti in generali congregacione et in presencia imperatoris ambasiatores pape eam presentaverunt cum pulchra collacione, petentes per sacrum concilium declarare per decretum, papam satisfecisse sacro concilio. Deinde feria sexta de mane facta fuit processio solempnis, in qua domini cardinales episcopi et prelati solempniter et infulati incesserunt et imperator in maiestate sua, coronatus et stipatus principibus et militibus. Deinde habita est missa solempnis de Spiritu Sancto et deinde sessio, in qua factum fuit decretum publicum, papam satisfecisse; cuius decreti una cum aliis litteris apostolicis vestris paternitatibus copiam hic inclusam transmitto. Et sic per Dei infinitam clemenciam facta est pax inter sacrum concilium et papam. Completa sessione totum concilium una et alta voce incepit decantare canticum leticie „Te Deum laudamus“, continuando alternatim in organis et vocibus. Qualis ibi fuerit leticia et iocunditas et effusiones lacrimarum a multis, non est possibile scribere. Hiis omnibus completis, dominus imperator coram summo altari, ubi in maiestate sua sedit, istos Venetos percussit in milites, qui laboraverunt aput papam multum pro adhesione et concordia. Quapropter, dilectissimi patres et fratres, gaudete et exultate in Domino Jesu Christo, qui suam sanctam ecclesiam sic gloriose exaltavit! Nam maior victoria ab origine nascentis ecclesie nunquam visa est, quam illa, qua auctoritas et potestas ecclesie ita triumphavit et vicit suos adversarios. Hoc est, quod ecclesiam iuvabit usque ad finem seculi. Hinc est quod concilia futura omnia perpetuis temporibus roborata et confirmata sunt, ex quibus omnis salus ecclesie et fidei dependet. Nam omnia mala, que modo in ecclesia regnant, scilicet hereses, deformacines omnium religionum et tocius christianitatis, venerunt solum ex obmissione conciliorum. Credo certissime, quod post incarnacionem Christi eciam maior gracia umquam exhibita sit. Grates igitur agite, dulcissimi patres et fratres, largimissime bonitati Salvatoris nostri, qui in tempore nequissimo tantam graciam sine scismate et sine scandalo ecclesie ostendit per hanc unionem pape et sacri concilii. Nam tanta mala in foribus erant, que retroactis temporibus numquam visa neque audita fuerunt, que omnia per Dei graciam cessabunt. Grates igitur similes agite cum sacro concilio, cum amatores et fautores vos esse recognosco. Venerunt et alia nova optima ex eadem divina clemencia eodem die, scilicet quod imperator Grecorum pro toto suo imperio deputavit magnam ambasiatam, que modo per duos menses fuit in via veniendi ad concilium, et est magna spes, quod eciam reducantur ad fidem katholicam et cetera. Item XIIII. die mensis februarii venerunt ambasiatores sacri concilii de Bohemia; et sequenti die fecerunt relacionem in generali congregacione et inter alia dixerunt, quod post multos et varios tractatus factos in Praga cum Bohemis ipsi Bohemi concordaverunt cum ambasiatoribus sacri concilii et acceptarunt pacem; postea miserunt nuncios suos ad barones et civitates regni, ut omnes convenirent in civitate Pragensi, ut ista concordia et pax acceptata per certos deputatos per omnes militares barones civitates et communitates regni Bohemie firmaretur. Hoc considerans adversarius humani generis, inimicus veritatis et pacis, misit in corda quorumdam sacerdotum civitatis Pragensis, quatenus istam unitatem et pacem impedirent. Qui sacerdotes die noctuque laboraverunt, quousque venerunt ad obsidionem, que est ante civitatem Pilznam, et dixerunt illis hominibus, qui erant in eadem obsidione: „Videte, quam caute ambuletis! Ecce iam congregabuntur in Praga omnes barones et civitates regni Bohemie; certum est, quod non ad pacem, sed ad faciendum vobis patibula et ignes et ad vestram destruccionem omnes conveniunt.“ Tunc isti de predicta obsidione miserunt Procopium, inimicum pacis, cum aliis capitaneis suis ad civitatem Pragensem, qui impediverunt hoc sanctum opus unitatis et pacis, quod tamen prius acceptatum erat. Attamen ex illis tractatibus factis cum prefatis Bohemis in concilio et postea in civitate Pragensi secuti sunt boni fructus, quia non possunt ulterius gloriari, sicut prius fecerunt, dicentes, quod non volunt audiri. Nam data est eis libera audiencia in sacro concilio et in civitate Pragensi, et veritas sacre scripture est eis sufficienter declarata, ita quod per Dei graciam occuli eorum sunt aperti ad videndum et cognoscendum errorem suum. Unde multi sacerdotes iam de facto predicant sanctam fidem katholicam in suis ecclesiis, multi eciam magistri universitatis studii Pragensis conversi sunt et tenent fidem nostram, multi eciam barones et civitates nil aliud optant, nisi unitatem et pacem: solum ista ribaldria impedit sanctam unionem. Item in quatuor articulis suis propositis in sacro concilio ipsi in tribus articulis omnino condescenderunt sacro concilio, videlicet de punicione peccatorum mortalium, de predicacione verbi Dei et de temporalitate et proprietate cleri; et tenent eosdem articulos in practica eodem modo, sicut nos. Tota difficultas existit in primo articulo, videlicet de communione sacramenti sub utraque specie, in quo sacrum concilium voluit eis condescendere tali condicione, ut hii, qui communionem utriusque speciei haberent in usu, quod ipsi usum suum servarent communicando sub utraque specie; sed alii, qui eandem communionem non haberent in usu, deberent suo modo sub una specie tantum communicare. Quod ipsi primo acceptarunt et fuerunt omnino contenti, sed postquam isti de obsidione, que est ante civitatem Pilznam, venerunt, tunc penitencia ducti et interruperunt sanctam unionem et pacem prius acceptatam, et dixerunt, quod impossibile esset eis servare pacem et unionem, nisi sacrum concilium induceret omnes incolas et habitatores regni Bohemie ad communionem sub utraque specie, ita quod totum regnum Bohemie duceretur ad unum ritum, et quod eciam communionem parvulorum, quam in usu habent, eciam vellent tenere. Quapropter miserunt unum sacerdotem de suis cum nostris ambasiatoribus ad concilium, qui in die sancte Juliane virginis inter alia supplicavit sacro concilio in generali congregacione, quatenus sacrum concilium dignaretur sanctam communionem sub utraque specie concedere omnibus incolis et habitatoribus tocius regni Bohemie et eisdem adherentibus. Super qua peticione sacrum concilium iam stat in deliberacione, sed secundum opinionem multorum videtur, quod nullo modo sit eis condescendendum in hac parte. Item impossibile est fieri pacem et unionem inter nos et Bohemos, nisi prius ista obsidio, que est ante civitatem Pilznam, ammoveatur, quia utique sperant, se habere istam civitatem. Que si perditur vel expugnatur, tunc sine dubio ipsi Bohemi efficiuntur multum forciores, et multe alie civitates oppida et castra consequenter perduntur et nullo modo possunt stare. Ideo oportet, ut huic civitati celeriter et ante festum sancti Georgii succurratur; quapropter sacrum concilium una cum domino imperatore et aliis principibus secularibus in Basilea iam existentibus deliberati sunt, quod iam debet mitti unus exercitus ad minus cum mille equis ad castra vicina huic civitati, qui cottidie pugnet contra eos et custodiat, ne isti de obsidione valeant exire pro victualibus. Et dicitur, quod non possunt alio modo repelli de obsidione, nisi per istum modum. Item interim ambasiatores sacri concilii steterunt in Bohemia, mortui sunt in civitate Pragensi centum milia hominum in peste et gladio, et non remansit aliqua domus in tota civitate Pragensi, quin plures homines sint ex ea mortui, excepta sola domo, quam ambasiatores sacri concilii inhabitaverunt, in qua Deus omnipotens per suam divinam clemenciam omnes conservavit illesos, ita quod nullus ex eis umquam infirmus fuit, nec hospes eorum cum tota familia. Propter quod multum regraciandum est omnipotenti Deo, qui suos, qui ita fideliter laboraverunt et cottidie laborant pro honore Dei et utilitate sancte matris ecclesie, a tantis periculis custodivit et cetera. Reverendi patres et domini, hec scribo vestris paternitatibus, quatenus vestris devotis oracionibus velitis interpellare omnipotentem Deum pro unione et pace sancte matris ecclesie et pro reduccione ipsorum Bohemorum, quia eciam sacrum concilium non cessabit et laborabit et continue laborat pro pace et unione et reduccione predictorum et cetera. Deinde vestris paternitatibus et oracionibus humilime me recommendo. Datum feria sexta ante Reminiscere anno et cetera XXXIIII. Vestrarum paternitatum humilimus frater Vdalricus.