z 94 stránek
Titul
I
II
Edice
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
Editoris epilogus
91
Conspectus orationum
92
Název:
Petri Payne Anglici Positio, replica et propositio in concilio Basiliensi a. 1433 atque oratio ad Sigismundum regem a. 1429 Bratislaviae pronunciatae
Autor:
Bartoš, František Michálek
Rok vydání:
1949
Místo vydání:
Tábor
Česká národní bibliografie:
Počet stran celkem:
94
Počet stran předmluvy plus obsahu:
II+92
Obsah:
- I: Titul
- 1: Edice
- 91: Editoris epilogus
- 92: Conspectus orationum
upravit
Strana I
PETRI PAYNE ANGLICI Positio, replíca et propositio in concilio Basiliensi a 1433 atque oratio ad Sigismundum regem a. 1429 Bratislaviae pronunciatae. Nunc primum in lucem edidit F. M. Bartoš Tábor 1949. Taboriensis Ecclesia Evangelica Fratrum Bohemorum.
PETRI PAYNE ANGLICI Positio, replíca et propositio in concilio Basiliensi a 1433 atque oratio ad Sigismundum regem a. 1429 Bratislaviae pronunciatae. Nunc primum in lucem edidit F. M. Bartoš Tábor 1949. Taboriensis Ecclesia Evangelica Fratrum Bohemorum.
Strana II
Strana 1
DESNaNasemaaTaNmasauansasat-stnnnn Posicio Magistri Petri Englici in Basilea coram concilio. Cum autem dictum sit communiter regna pace frui non posse divina ordinacione continue violata, necnon quia ex discordia, paci et tranquillitati opposita, variis et periculosis involvuntur regna nocumentis, huius malicie et intraquillitatis causa tamquam venenosa est posterius diversis mediis, sed efficacibus impugnanda, presertim cum pacem huiusmodi, discordie ini- micam, optare et non habentes querere, quesitam servare singuli debeant christiani. Hec nempe causa, dulcis apparens ut pomum prohibitum, suffo- cat comedentem; que nominibus appellata disparibus, ad propositum nil conferentibus, non immerito dici poterit dominacio cleri civilis bonis mo- bilibus seu immobilibus huius vie. Secularis igitur possessio et civile do- minium iure divino et humano, doctorum sanctorum sentenciis et racione efficacie tempore legis gracie prohibetur clero Christi. Iam ne terminorum equivocacio prepediat post dicenda, antequam aucto- ritates et raciones adducantur ad propositum efficaces, quedam supponenda videntur, pertinencia valde ad manifestacionem sensus articuli antedicti Supposicio igitur prima sit ista: quamvis possessio sit multi- plex scil. virtualis, spiritualis, criminalis, temporalis et supernalis, ut patet in Diccionario titulo,possessio', compendiosius tamen triplex dicitur posses- sio. Nam quedam est possessio secularis civilis aut politica, quedam vero evangelica viantis ex gracia, alia autem beati celestis in patria. De prima ergo istarum trium, concernente materiam intentam, aliquid est dicendum. Ipsa autem possessio videtur modo aliarum formarum accidentalium de- scribenda. Sicut enim albedo est forma, qua suum subiectum dicitur forma- liter album, sic possessio secularis est possessio, qua persona vians bona mobilia aut immobilia modo possidet seculari. Ad talem namque sensum clerici dicuntur seculares, ut patet Extrav. de officio ordinarii iudicis „Licet‘ in glosa, ubi sic habetur: „Clerici dicuntur seculares, quia ad mo- dum laicorum, qui vere seculares dicuntur, possunt proprium habere et inde facere pro sua voluntate". Et ista possessio [f. 119b], ut placet quibusdam, et ad sensum Doctoris Solempnis [Henrici de Gandavo] quot- libeto VIII. q. 27. dicenda esset possessio iuris. Ibi enim fit distinccio inter possessionem iuris et possessionem facti sicut usuarii, usufructuarii, factu- arii et ceterorum, que gracia brevitatis pro hac omittuntur vice. Secundum autem Thomam de Aquino prima parte Summe q. 10. art. 1. illud, quod
DESNaNasemaaTaNmasauansasat-stnnnn Posicio Magistri Petri Englici in Basilea coram concilio. Cum autem dictum sit communiter regna pace frui non posse divina ordinacione continue violata, necnon quia ex discordia, paci et tranquillitati opposita, variis et periculosis involvuntur regna nocumentis, huius malicie et intraquillitatis causa tamquam venenosa est posterius diversis mediis, sed efficacibus impugnanda, presertim cum pacem huiusmodi, discordie ini- micam, optare et non habentes querere, quesitam servare singuli debeant christiani. Hec nempe causa, dulcis apparens ut pomum prohibitum, suffo- cat comedentem; que nominibus appellata disparibus, ad propositum nil conferentibus, non immerito dici poterit dominacio cleri civilis bonis mo- bilibus seu immobilibus huius vie. Secularis igitur possessio et civile do- minium iure divino et humano, doctorum sanctorum sentenciis et racione efficacie tempore legis gracie prohibetur clero Christi. Iam ne terminorum equivocacio prepediat post dicenda, antequam aucto- ritates et raciones adducantur ad propositum efficaces, quedam supponenda videntur, pertinencia valde ad manifestacionem sensus articuli antedicti Supposicio igitur prima sit ista: quamvis possessio sit multi- plex scil. virtualis, spiritualis, criminalis, temporalis et supernalis, ut patet in Diccionario titulo,possessio', compendiosius tamen triplex dicitur posses- sio. Nam quedam est possessio secularis civilis aut politica, quedam vero evangelica viantis ex gracia, alia autem beati celestis in patria. De prima ergo istarum trium, concernente materiam intentam, aliquid est dicendum. Ipsa autem possessio videtur modo aliarum formarum accidentalium de- scribenda. Sicut enim albedo est forma, qua suum subiectum dicitur forma- liter album, sic possessio secularis est possessio, qua persona vians bona mobilia aut immobilia modo possidet seculari. Ad talem namque sensum clerici dicuntur seculares, ut patet Extrav. de officio ordinarii iudicis „Licet‘ in glosa, ubi sic habetur: „Clerici dicuntur seculares, quia ad mo- dum laicorum, qui vere seculares dicuntur, possunt proprium habere et inde facere pro sua voluntate". Et ista possessio [f. 119b], ut placet quibusdam, et ad sensum Doctoris Solempnis [Henrici de Gandavo] quot- libeto VIII. q. 27. dicenda esset possessio iuris. Ibi enim fit distinccio inter possessionem iuris et possessionem facti sicut usuarii, usufructuarii, factu- arii et ceterorum, que gracia brevitatis pro hac omittuntur vice. Secundum autem Thomam de Aquino prima parte Summe q. 10. art. 1. illud, quod
Strana 2
2 possidetur, fruitur et quiete habetur, et sic possessio secundum ipsum 22 q. 36 art. II. importat quietum dominium. Et ideo per pacienciam dicitur homo possidere animam suam, in quantum radicitus evellit passiones ad- versitatum. Sed legiste dicunt, quod possessio dicitur quasi pedum posicio, quod de corporali possessione intelligendum est tantum ff. de adquirenda pos. 1. 1., nam incorporalia, ut iurisdiccio et servitus et talia, possideri non possunt, sed dicuntur quasi possideri Extrav. de causa pos. ,Cum ecclesia', ubi de hac in glosa ,Possessio vero predicta“ sic quidam ex antedictis de- scribunt legistis: „Possessio est corporalis rei detencio corporum, animi et iuris adminiculo concurente“. Et de tali possessione scriptura mencionem facit secundum quosdam Gen. XIII, 6, ubi de Abraham et Loth habetur, quod erat possessio eorum nimia et non quibant habitare communiter. Et Abacuc I, 6 „Suscitabo Caldeos, gentem amaram, ut possideant tha- bernacula non sua“. Et Mat. XIX, 22 de iuvene abeunte tristi, cui Christus precepit vendere omnia, que habuit, et dare pauperibus. „Erat, inquit scrip- tura, multas possessiones habens.“ Huius igitur supposicionis veritas satis est nota ex communi modo loquendi de possessione seculari per sufficienter allegata in eadem, et presertim cum ex bona logica vox est ad placitum signativa. Secunda supposicio est hec. Cum dominium dividatur racio- nabiliter in dominium angelicum et humanum aut in dominium monasti- cum, civile et regale, pertinenter ad propositum de ipso civili dominio, ut de ipso loquuntur politici, aliquid est dicendum. Est autem huiusmodi dominium civile dominium, occasione peccati humanitus institutum, incom- municabile simul ex equo multis dominis, sed abdicabile servata iusticia. Ex cuius descripcionis particulis patere potest maturis theologis distinccio huius dominii a dominio naturali vel evangelico. Et a quibusdam descri- bitur sub hac forma: Dominium civile est [f. 120] dominium proprietarium activi viatorum super bonis fortune plene secundum leges humanas. Sed Dominus Ardmachanus 4." de pauperie Salvatoris c. 3. dicit,' quod dominium civile est creature mortalis vis sive radicalis autoritas adquisita civiliter possidendi res legi positive subiectas et eis plene utendi conformiter racioni. Licet autem utrobique sit conformis sentencia, prima tamen descripcio est aliquibus placencior, tum quia planior, tum quia multiplici racioni confor- mior et per consequens ad suscipiendum facilior, cum nec vis, quod est perpetua voluntas, nec vis, quod est adquisita potestas, est formaliter ipsum dominium, quin pocius habitudo relativa, secundum quam racionalis natura dicitur dominari. Huius supposicionis veritas patere potest partim ex modo loquendi doctorum, ut puta Thome de Alquino, Augustini ep. 33. ad Boni- facium 22. q. 12 ar. 2, Doctoris Solempnis in suis quodlibetis et Doctoris Subtilis [Duns Scoti] super 15. di. quarti sentenciarum, ubi tractat mate- riam de dominiorum divisione, determinacione et translacione, et partim de intellectu et affectu ipsorum, qui in hoc seculo conantur civiliter, secu- lariter aut temporaliter dominari, nam ipsi ad illum sensum dominos secu- lares se asserunt et appellant. Et huiusmodi civile dominium quomodo sit introductum, bene notari potest ex processu scripture Gen. IV. et vera sentencia ss. doctorum circa illum. 1 Ed. R. L. Poole in Wyclifs Latin Works, De dominio divino pag. 440.
2 possidetur, fruitur et quiete habetur, et sic possessio secundum ipsum 22 q. 36 art. II. importat quietum dominium. Et ideo per pacienciam dicitur homo possidere animam suam, in quantum radicitus evellit passiones ad- versitatum. Sed legiste dicunt, quod possessio dicitur quasi pedum posicio, quod de corporali possessione intelligendum est tantum ff. de adquirenda pos. 1. 1., nam incorporalia, ut iurisdiccio et servitus et talia, possideri non possunt, sed dicuntur quasi possideri Extrav. de causa pos. ,Cum ecclesia', ubi de hac in glosa ,Possessio vero predicta“ sic quidam ex antedictis de- scribunt legistis: „Possessio est corporalis rei detencio corporum, animi et iuris adminiculo concurente“. Et de tali possessione scriptura mencionem facit secundum quosdam Gen. XIII, 6, ubi de Abraham et Loth habetur, quod erat possessio eorum nimia et non quibant habitare communiter. Et Abacuc I, 6 „Suscitabo Caldeos, gentem amaram, ut possideant tha- bernacula non sua“. Et Mat. XIX, 22 de iuvene abeunte tristi, cui Christus precepit vendere omnia, que habuit, et dare pauperibus. „Erat, inquit scrip- tura, multas possessiones habens.“ Huius igitur supposicionis veritas satis est nota ex communi modo loquendi de possessione seculari per sufficienter allegata in eadem, et presertim cum ex bona logica vox est ad placitum signativa. Secunda supposicio est hec. Cum dominium dividatur racio- nabiliter in dominium angelicum et humanum aut in dominium monasti- cum, civile et regale, pertinenter ad propositum de ipso civili dominio, ut de ipso loquuntur politici, aliquid est dicendum. Est autem huiusmodi dominium civile dominium, occasione peccati humanitus institutum, incom- municabile simul ex equo multis dominis, sed abdicabile servata iusticia. Ex cuius descripcionis particulis patere potest maturis theologis distinccio huius dominii a dominio naturali vel evangelico. Et a quibusdam descri- bitur sub hac forma: Dominium civile est [f. 120] dominium proprietarium activi viatorum super bonis fortune plene secundum leges humanas. Sed Dominus Ardmachanus 4." de pauperie Salvatoris c. 3. dicit,' quod dominium civile est creature mortalis vis sive radicalis autoritas adquisita civiliter possidendi res legi positive subiectas et eis plene utendi conformiter racioni. Licet autem utrobique sit conformis sentencia, prima tamen descripcio est aliquibus placencior, tum quia planior, tum quia multiplici racioni confor- mior et per consequens ad suscipiendum facilior, cum nec vis, quod est perpetua voluntas, nec vis, quod est adquisita potestas, est formaliter ipsum dominium, quin pocius habitudo relativa, secundum quam racionalis natura dicitur dominari. Huius supposicionis veritas patere potest partim ex modo loquendi doctorum, ut puta Thome de Alquino, Augustini ep. 33. ad Boni- facium 22. q. 12 ar. 2, Doctoris Solempnis in suis quodlibetis et Doctoris Subtilis [Duns Scoti] super 15. di. quarti sentenciarum, ubi tractat mate- riam de dominiorum divisione, determinacione et translacione, et partim de intellectu et affectu ipsorum, qui in hoc seculo conantur civiliter, secu- lariter aut temporaliter dominari, nam ipsi ad illum sensum dominos secu- lares se asserunt et appellant. Et huiusmodi civile dominium quomodo sit introductum, bene notari potest ex processu scripture Gen. IV. et vera sentencia ss. doctorum circa illum. 1 Ed. R. L. Poole in Wyclifs Latin Works, De dominio divino pag. 440.
Strana 3
Tercia supposicio est ista. Cum ius aliquod sit divinum, aliquod humanum, humanum vero vel canonicum vel civile, ius divinum sic apparet esse notificandum. Ius divinum est ius a solo Deo institutum, per Christum verbo et opere explanatum, cuiusmodi est lex evangelica. Ius autem hu- manum est ius occasione peccati humanitus adinventum. Et sicut ius civile rem publicam iustificat coactive quoad bona corporis et fortune, sic ius evangelicum rectificat quoad bona gracie. Ius ergo civile, ut sapit iusticiam, est ius, ordinans ydoneum ad custodiam temporalium pro utilitate rei publice ad refrenandum volentes ipsam iniuste dirumpere, et ad sagaciter ministrandum illa in necessitatis tempore. Canonicum autem ius, quod est ius a prelatis ecclesie institutum et promulgatum ad rebelles sacris regulis cohercendum, potest intelligi ut communicans sacro evangelio vel ut incom- municans. Sed post ecclesie dotacionem adinventa est una differencia inter ius canonicum et civile, cum idem sit rectificativum bonorum fortune et [f. 120b] nature in parte clericali, sed civile ius predicta bona rectificat in parte laicali, cum oportunitas hoc requirat. Istius supposicionis veritas li- quere potest et veraciter elici ex certis sentenciis, positis in canone di. I. per multa capitula, ubi iuris fit multiplex distinccio, et ex consueto usu termi- norum, quem declinare presumptuose absque causa racionabili non videtur sobrietatem sapere, sed culpabiliter protervire. Quarta supposicio est ista. Cum cleros grece sors dicatur la- tine,propterea clerici vocantur, quia de sorte sunt Domini vel quia Dominus ipse sors clericorum est; clerici igitur ad propositum dicuntur, quibus ca- racter ordinis imprimitur et vivunt apostolice habendo, que habent, com- muniter, sed non civiliter modo secularium dominorum. Pro veritate huius brevis supposicionis faciunt verba b. Jeronimi ep. 34 ad Nepocianum; et ponuntur transsumptive in canone di. 21 ,Cleros‘ et 12. q. 1. �Clerus‘. Istis premissis sequuntur autoritates Veteris testamenti ad propositum. Num. enim XVIII, 20 sic habetur: „Dixit Dominus ad Aaron: In terra eorum nichil possidebitis nec habebitis partem inter eos. Ego pars et hereditas tua in medio filiorum Israel. Filiis autem Levi dedi omnes decimas Israel in possessionem pro ministerio, in quo serviunt michi in thabernaculo federis“. Et sequitur ibidem: „Legitimum sempiternum erit in generacionibus vestris, nichil aliud possidebunt, decimarum oblacione contenti, quas in usus eorum et necessaria separavi.“ Item Deut. X, 8 sic habetur: „Eo tempore separavit tribum Levi, ut portaret archam federis Domini, ut staret coram eo ac benediceret in nomine illius usque in pre- sentem diem. Quam ob rem non habuit Levi partem neque possessionem cum fratribus suis, quia ipse Dominus possessio eius est, sicut promisit ei Dominus Deus tuus.“ Deut. vero XII, 12 eciam sic habetur: „Neque enim habet, scil. tribus Levi, aliam partem et possessionem inter vos". Ibid XIV, 28 sic scribitur: „Anno tercio separabis aliam decimam ex omnibus, que nascuntur tibi eo tempore, et reponas inter ianuas tuas, venietque Levites, qui aliam non habet partem nec possessionem tecum, et peregrinus ac pu- " pillus et vidua, qui intra portas tuas sunt, et comedent et saturabuntur. Sed XVIII, 1 ibid. expressius sic cavetur: „Non habebunt sacerdotes et Levite et omnes, qui de eadem tribu sunt, partem et hereditatem cum reli- quo populo Israel, quia sacrificia Domini et oblaciones eius comedent et
Tercia supposicio est ista. Cum ius aliquod sit divinum, aliquod humanum, humanum vero vel canonicum vel civile, ius divinum sic apparet esse notificandum. Ius divinum est ius a solo Deo institutum, per Christum verbo et opere explanatum, cuiusmodi est lex evangelica. Ius autem hu- manum est ius occasione peccati humanitus adinventum. Et sicut ius civile rem publicam iustificat coactive quoad bona corporis et fortune, sic ius evangelicum rectificat quoad bona gracie. Ius ergo civile, ut sapit iusticiam, est ius, ordinans ydoneum ad custodiam temporalium pro utilitate rei publice ad refrenandum volentes ipsam iniuste dirumpere, et ad sagaciter ministrandum illa in necessitatis tempore. Canonicum autem ius, quod est ius a prelatis ecclesie institutum et promulgatum ad rebelles sacris regulis cohercendum, potest intelligi ut communicans sacro evangelio vel ut incom- municans. Sed post ecclesie dotacionem adinventa est una differencia inter ius canonicum et civile, cum idem sit rectificativum bonorum fortune et [f. 120b] nature in parte clericali, sed civile ius predicta bona rectificat in parte laicali, cum oportunitas hoc requirat. Istius supposicionis veritas li- quere potest et veraciter elici ex certis sentenciis, positis in canone di. I. per multa capitula, ubi iuris fit multiplex distinccio, et ex consueto usu termi- norum, quem declinare presumptuose absque causa racionabili non videtur sobrietatem sapere, sed culpabiliter protervire. Quarta supposicio est ista. Cum cleros grece sors dicatur la- tine,propterea clerici vocantur, quia de sorte sunt Domini vel quia Dominus ipse sors clericorum est; clerici igitur ad propositum dicuntur, quibus ca- racter ordinis imprimitur et vivunt apostolice habendo, que habent, com- muniter, sed non civiliter modo secularium dominorum. Pro veritate huius brevis supposicionis faciunt verba b. Jeronimi ep. 34 ad Nepocianum; et ponuntur transsumptive in canone di. 21 ,Cleros‘ et 12. q. 1. �Clerus‘. Istis premissis sequuntur autoritates Veteris testamenti ad propositum. Num. enim XVIII, 20 sic habetur: „Dixit Dominus ad Aaron: In terra eorum nichil possidebitis nec habebitis partem inter eos. Ego pars et hereditas tua in medio filiorum Israel. Filiis autem Levi dedi omnes decimas Israel in possessionem pro ministerio, in quo serviunt michi in thabernaculo federis“. Et sequitur ibidem: „Legitimum sempiternum erit in generacionibus vestris, nichil aliud possidebunt, decimarum oblacione contenti, quas in usus eorum et necessaria separavi.“ Item Deut. X, 8 sic habetur: „Eo tempore separavit tribum Levi, ut portaret archam federis Domini, ut staret coram eo ac benediceret in nomine illius usque in pre- sentem diem. Quam ob rem non habuit Levi partem neque possessionem cum fratribus suis, quia ipse Dominus possessio eius est, sicut promisit ei Dominus Deus tuus.“ Deut. vero XII, 12 eciam sic habetur: „Neque enim habet, scil. tribus Levi, aliam partem et possessionem inter vos". Ibid XIV, 28 sic scribitur: „Anno tercio separabis aliam decimam ex omnibus, que nascuntur tibi eo tempore, et reponas inter ianuas tuas, venietque Levites, qui aliam non habet partem nec possessionem tecum, et peregrinus ac pu- " pillus et vidua, qui intra portas tuas sunt, et comedent et saturabuntur. Sed XVIII, 1 ibid. expressius sic cavetur: „Non habebunt sacerdotes et Levite et omnes, qui de eadem tribu sunt, partem et hereditatem cum reli- quo populo Israel, quia sacrificia Domini et oblaciones eius comedent et
Strana 4
4 nichil accipient de possessione fratrum suorum [f. 121]. Dominus enin ipse est hereditas, ego autem hereditas eorum. Et possessionem non dabitis eis in Israel, ego enim possessio eorum. Victimam pro peccato et pro delicto ipsi comedent et omne votum in Israel ipsorum erit et primitiva omnium pecorum primogenitorum et omnia libamenta ex omnibus, que offeruntur, sacerdotum erunt et primitiva ciborum vestrorum dabitis sacerdoti, ut reponat benediccionem domui sue. Iam, ne videamur istas auctoritates velle intelligere secundum propriam voluntatem, videamus, quod doctor de Lira, biblie universalis postillator, scribit in diversis locis quoad materiam iam intentam. Scribit enim sic super illo Num. XXXV, 2: ,Precipe filiis Israel, ut dent Levitis de possessionibus suis,“ dicens: „Ex quo patet, quod erant ad hoc astricti divino precepto, ut Levitis de possessionibus suis dent quantum ad duas tribus et dimidiam et habendis quantum ad novem tribus et dimidiam.“ Idem Josue XIV, 4, urbes ad habitandum: „Non dicit ad dominandum vel redditus inde accipiendum, quia sic erant ipsius regis vel aliorum dominorum urbes, in quibus habi- tabant Levite; unde et Ebron fuit una de illis, ut habetur Josue XX, et tamen Caleph fuit dominus ipsius, quia data est ei in possessionem, ut ha- betur Josue XIV. B.: et suburbana per circuitum: spacia sunt extra muros civitatis, que non sunt clausa muris.“ Et idem super eodem verbo: „Per hoe significatum fuit, quod princeps et populi christiani debent providere illis, qui deputati sunt ad cultum Dei, de victu et vestitu et de loco ad habi- tandum.“ Item Lira super illo Num. XVIII, 20 „In terra eorum nichil possidebitis' dicit: „Ex quo enim accipiebant victum a populo, non debe- bant habere partem in hereditate. �Nec habebitis partem inter eos‘ hoe additur ad denotandum, quod nec eciam in preda hostium debebant habere partem, ut dicit* ,Ego pars et hereditas tua', quia oblata et sanctificata Domino erant assignata pro victu suo.“ [Hec Lira]. Ex hiis premissis auctoritatibus veteris testamenti, quod Christus non venit solvere, sed adimplere doctrina et opere, in hac parte patere potest cuilibet nutrito salubriter in theologia, quomodo Deus omnipotens, cunctis imperatoribus et prelatis mundanis excellencior in mandatis, prohibuit sa- cerdotes antedicti testamenti aliquid possidere civiliter inter ceteras tribus. Cuius prohibicio non solum, ut quidam false fingunt, duratura erat in [f. 121b] divisione prima terre promissionis usque ad secundam divisionem eiusdemque terre, alias pro tempore illo, quo facta est prima divisio terre. sed duratura pro toto tempore, quo ipsum testamentum fuerat perman- surum, quod elici potest ex verbis antedictis: Legitimum sempiternum erit in generacionibus vestris, nichil aliud possidebunt, decimarum obla- cione contenti' etc. Cuiusmodi enim esset legitimum censendum sempiter- num, quod facta prima divisione terre paucis diebus aut annis transactis solum usque ad secundam divisionem fingitur tenere perdurasse? Revera tale legitimum, cuius duracio ita brevi tempore mensuratur, cicius momen- taneum et transitorium quam sempiternum est dicendum. Multe eciam proposiciones negative ponuntur in autoritatibus antedictis, que sunt partes s. scripture, cuiusmodi sunt iste: ,In terra eorum nichil possidebitis nec habebitis partem inter eos et nichil aliud possidebunt, decimarum obiacione * Sequitur: i. a. sa.
4 nichil accipient de possessione fratrum suorum [f. 121]. Dominus enin ipse est hereditas, ego autem hereditas eorum. Et possessionem non dabitis eis in Israel, ego enim possessio eorum. Victimam pro peccato et pro delicto ipsi comedent et omne votum in Israel ipsorum erit et primitiva omnium pecorum primogenitorum et omnia libamenta ex omnibus, que offeruntur, sacerdotum erunt et primitiva ciborum vestrorum dabitis sacerdoti, ut reponat benediccionem domui sue. Iam, ne videamur istas auctoritates velle intelligere secundum propriam voluntatem, videamus, quod doctor de Lira, biblie universalis postillator, scribit in diversis locis quoad materiam iam intentam. Scribit enim sic super illo Num. XXXV, 2: ,Precipe filiis Israel, ut dent Levitis de possessionibus suis,“ dicens: „Ex quo patet, quod erant ad hoc astricti divino precepto, ut Levitis de possessionibus suis dent quantum ad duas tribus et dimidiam et habendis quantum ad novem tribus et dimidiam.“ Idem Josue XIV, 4, urbes ad habitandum: „Non dicit ad dominandum vel redditus inde accipiendum, quia sic erant ipsius regis vel aliorum dominorum urbes, in quibus habi- tabant Levite; unde et Ebron fuit una de illis, ut habetur Josue XX, et tamen Caleph fuit dominus ipsius, quia data est ei in possessionem, ut ha- betur Josue XIV. B.: et suburbana per circuitum: spacia sunt extra muros civitatis, que non sunt clausa muris.“ Et idem super eodem verbo: „Per hoe significatum fuit, quod princeps et populi christiani debent providere illis, qui deputati sunt ad cultum Dei, de victu et vestitu et de loco ad habi- tandum.“ Item Lira super illo Num. XVIII, 20 „In terra eorum nichil possidebitis' dicit: „Ex quo enim accipiebant victum a populo, non debe- bant habere partem in hereditate. �Nec habebitis partem inter eos‘ hoe additur ad denotandum, quod nec eciam in preda hostium debebant habere partem, ut dicit* ,Ego pars et hereditas tua', quia oblata et sanctificata Domino erant assignata pro victu suo.“ [Hec Lira]. Ex hiis premissis auctoritatibus veteris testamenti, quod Christus non venit solvere, sed adimplere doctrina et opere, in hac parte patere potest cuilibet nutrito salubriter in theologia, quomodo Deus omnipotens, cunctis imperatoribus et prelatis mundanis excellencior in mandatis, prohibuit sa- cerdotes antedicti testamenti aliquid possidere civiliter inter ceteras tribus. Cuius prohibicio non solum, ut quidam false fingunt, duratura erat in [f. 121b] divisione prima terre promissionis usque ad secundam divisionem eiusdemque terre, alias pro tempore illo, quo facta est prima divisio terre. sed duratura pro toto tempore, quo ipsum testamentum fuerat perman- surum, quod elici potest ex verbis antedictis: Legitimum sempiternum erit in generacionibus vestris, nichil aliud possidebunt, decimarum obla- cione contenti' etc. Cuiusmodi enim esset legitimum censendum sempiter- num, quod facta prima divisione terre paucis diebus aut annis transactis solum usque ad secundam divisionem fingitur tenere perdurasse? Revera tale legitimum, cuius duracio ita brevi tempore mensuratur, cicius momen- taneum et transitorium quam sempiternum est dicendum. Multe eciam proposiciones negative ponuntur in autoritatibus antedictis, que sunt partes s. scripture, cuiusmodi sunt iste: ,In terra eorum nichil possidebitis nec habebitis partem inter eos et nichil aliud possidebunt, decimarum obiacione * Sequitur: i. a. sa.
Strana 5
5 contenti“ cum ceteris multis, que omnes secundum predictam ficcionem false merito dicerentur, cum secundum falsigraphum earum opposita esset vera. Sed quid horribilius quam legem omnipotentis Dei per glosam si- nistram falsificare in aliqua eius parte? Insuper per autoritates et expla- naciones ss. doctorum posterius inserendas patebit cuilibet Deum diligenti et diligenter intuenti, quod inanis et frivola est ficcio antedicta, per quam nituntur aliqui palliare et iustificare ipsius cleri Christi dominium seculare in magnum periculum suarum animarum et aliorum eos sequi volencium in hac parte perversa sentencia et sinistra. Auctoritates Novi testamenti pertinentes ad propositum ratificandum hic inferius annectuntur. Primo Mt IV, 19 sic habetur: „Et ait illis, seil. Simoni Petro et Andree: Venite post me et faciam vos fieri piscatores hominum. At illi continuo relictis retibus secuti sunt eum.“ Item Mt V, 39: „Si quis percusserit te in dextram maxillam, prebe ei et alteram et ei, qui vult tecum in iudicio contendere et tunicam tuam tollere, dimitte ei et pallium.“ Item Mt VIII, 18: „Videns autem Jesus turbas multas circum se, iussit discipulos ire trans fretum. Et accedens unus scriba, ait illi: Ma- gister, sequar te, quocunque yeris. Et dicit ei Jesus: Vulpes foveas habent et volucres celi nidos, filius autem hominis non habet, ubi caput suum re- clinet.“ Item Mt IX, 9 Jesus vidit hominem sedentem in theolonio Matheum nomine et ait illi: „Sequere me. Et surgens secutus est eum.“ Item Mar XVI, 15: „Euntes autem predicate dicentes“ etc. Et infra: „Nolite possidere !f. 122] aurum neque argentum neque pecuniam in zonis vestris, non peram in via neque duas tunicas neque calciamenta neque virgam; dignus est enim operarius cibo suo. In quamcunque civitatem aut castellum intrave- ritis, interrogate, quis in ea dignus sit, et ibi manete, donec exeatis. Intran- tes autem in domum, salutate eam dicentes: Pax huic domui! Et si quidem fuerit domus illa digna, veniat pax vestra super eam, si autem non fuerit digna, pax vestra ad vos revertetur.“ Item Mt XIX, 21: „Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, que habes, et da pauperibus et habebis thezau- rum in celo, et veni et sequere me.“ Et infra: Petrus dixit Christo: „Ecce nos reliquimus omnia et secuti sumus te, quid ergo erit nobis“ scil. disci- pulis? Quibus Christus respondit: „Omnis, qui reliquerit domum aut fratres aut sorores aut patrem aut matrem aut filios aut agros propter nomen moum, centuplum accipiet et vitam eternam possidebit.“ Item Marci VI, 8: „Et precepit eis, ne quid tollerent in via nisi virgam tantum et non peram, non panem neque in zona es, sed calciatos sandalys, et ne induerentur duabus tunicis. Et dicebat eis: Quocunque introieritis in domum, illic ma- nete, donec exeatis inde.“ Item Marci X, 42: „Scitis, quia hii, qui videntur principari gentibus, dominantur eis et principes eorum potestatem habent ipsorum. Non ita est autem in vobis. Sed quicunque voluerit fieri maior, erit minister vester, et quicunque voluerit in vobis primus esse, erit omnium servus.“ Item Le IX. 3 dixit ad discipulos suos Christus Jesus: „Nichil tuleritis in via, neque virgam neque peram, panem neque pecuniam neque duas tunicas habeatis, et in quamcunque domum intraveritis, ibi manete et inde ne exeatis.“ Item infra Le XIIII, 33: „Omnis ex vobis, qui non renunciat omnibus, que possidet, non potest meus esse discipulus.“ Item supra eodem cap, sic habetur: „Si quis venit ad me et non odit patrem suum et matrem, uxorem et filios et fratres et sorores, adhuc autem et animam
5 contenti“ cum ceteris multis, que omnes secundum predictam ficcionem false merito dicerentur, cum secundum falsigraphum earum opposita esset vera. Sed quid horribilius quam legem omnipotentis Dei per glosam si- nistram falsificare in aliqua eius parte? Insuper per autoritates et expla- naciones ss. doctorum posterius inserendas patebit cuilibet Deum diligenti et diligenter intuenti, quod inanis et frivola est ficcio antedicta, per quam nituntur aliqui palliare et iustificare ipsius cleri Christi dominium seculare in magnum periculum suarum animarum et aliorum eos sequi volencium in hac parte perversa sentencia et sinistra. Auctoritates Novi testamenti pertinentes ad propositum ratificandum hic inferius annectuntur. Primo Mt IV, 19 sic habetur: „Et ait illis, seil. Simoni Petro et Andree: Venite post me et faciam vos fieri piscatores hominum. At illi continuo relictis retibus secuti sunt eum.“ Item Mt V, 39: „Si quis percusserit te in dextram maxillam, prebe ei et alteram et ei, qui vult tecum in iudicio contendere et tunicam tuam tollere, dimitte ei et pallium.“ Item Mt VIII, 18: „Videns autem Jesus turbas multas circum se, iussit discipulos ire trans fretum. Et accedens unus scriba, ait illi: Ma- gister, sequar te, quocunque yeris. Et dicit ei Jesus: Vulpes foveas habent et volucres celi nidos, filius autem hominis non habet, ubi caput suum re- clinet.“ Item Mt IX, 9 Jesus vidit hominem sedentem in theolonio Matheum nomine et ait illi: „Sequere me. Et surgens secutus est eum.“ Item Mar XVI, 15: „Euntes autem predicate dicentes“ etc. Et infra: „Nolite possidere !f. 122] aurum neque argentum neque pecuniam in zonis vestris, non peram in via neque duas tunicas neque calciamenta neque virgam; dignus est enim operarius cibo suo. In quamcunque civitatem aut castellum intrave- ritis, interrogate, quis in ea dignus sit, et ibi manete, donec exeatis. Intran- tes autem in domum, salutate eam dicentes: Pax huic domui! Et si quidem fuerit domus illa digna, veniat pax vestra super eam, si autem non fuerit digna, pax vestra ad vos revertetur.“ Item Mt XIX, 21: „Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, que habes, et da pauperibus et habebis thezau- rum in celo, et veni et sequere me.“ Et infra: Petrus dixit Christo: „Ecce nos reliquimus omnia et secuti sumus te, quid ergo erit nobis“ scil. disci- pulis? Quibus Christus respondit: „Omnis, qui reliquerit domum aut fratres aut sorores aut patrem aut matrem aut filios aut agros propter nomen moum, centuplum accipiet et vitam eternam possidebit.“ Item Marci VI, 8: „Et precepit eis, ne quid tollerent in via nisi virgam tantum et non peram, non panem neque in zona es, sed calciatos sandalys, et ne induerentur duabus tunicis. Et dicebat eis: Quocunque introieritis in domum, illic ma- nete, donec exeatis inde.“ Item Marci X, 42: „Scitis, quia hii, qui videntur principari gentibus, dominantur eis et principes eorum potestatem habent ipsorum. Non ita est autem in vobis. Sed quicunque voluerit fieri maior, erit minister vester, et quicunque voluerit in vobis primus esse, erit omnium servus.“ Item Le IX. 3 dixit ad discipulos suos Christus Jesus: „Nichil tuleritis in via, neque virgam neque peram, panem neque pecuniam neque duas tunicas habeatis, et in quamcunque domum intraveritis, ibi manete et inde ne exeatis.“ Item infra Le XIIII, 33: „Omnis ex vobis, qui non renunciat omnibus, que possidet, non potest meus esse discipulus.“ Item supra eodem cap, sic habetur: „Si quis venit ad me et non odit patrem suum et matrem, uxorem et filios et fratres et sorores, adhuc autem et animam
Strana 6
6 suam, non potest meus esse discipulus. Et qui non baiulat crucem suam et venit post me, non potest meus esse discipulus.“ Item Le XVI, 13: „Nemo servus potest duobus dominis servire; aut enim unum odiet et alterum dili- get, aut uni adherebit et alterum contempnet. Non potestis Deo servire et mamone.“ Item Le XVIII, 22: „Omnia, que habes, vende et da pauperibus et habebis thezaurum in celo et veni et sequere me. Hiis ille auditis contristatus est, quia dives erat valde.Videns autem illum Jesus scil. tristem, dixit: Qu- am difficile [f. 122b], qui pecunias habent, in regnum Dei intrabunt. Facilius est enim camelum per foramen acus transire quam divitem intrare in reg- num Dei.“ Et infra ait Petrus: „Ecce nos dimisimus omnia et secuti sumus te.“ Qui dixit eis: „Amen, amen dico vobis, nemo est, qui reliquerit domum aut parentes aut fratres aut uxorem aut filios aut agros propter regnum Dei et non recipiat multo plura in hoc tempore et in seculo venturo vitam eternam". Item Le XXI, 34: „Attendite autem vobis, ne forte graventur corda vestra in crapula et ebrietate et curis huius seculi“. Item Le XXII, 25: „Dixit autem eis: Reges gencium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, benefici vocantur. Vos autem non sic! Sed qui maior est in vobis, fiat sicut minor, et qui precessor est, fiat sicut ministrator.“ Item Joh VI, 15: „Jesus autem, cum cognovisset, quod venturi essent, ut raperent eum et facerent eum regem, fugit iterum in montem ipse solus.“ Item Joh XVIII, 35 Pilatus alloquens Jesum dixit: „Numquid ego Judeus sum? Gens tua et pontifices tui tradiderunt te michi. Quid fecisti? Respondit Jesus: Regnum meum non est de hoc mundo. Si ex hoc mundo esset regnum meum, ministri utique mei decertarent, ut non traderer Judeis, nunc autem regnum meum non est hinc.“ Item I Cor VI, 4: „Secularia igitur iudicia si habueritis, contemptibiles qui sunt in ecclesia, illos constituite ad iudican- dum.“ Item I Thim IV, 8: „Habentes autem alimenta, et quibus tegamur. hiis contenti simus.“ Item II Thim II, 4 Paulus alloquens Thimotheum dicit: „Labora sicut bonus miles Christi Jesu. Nemo militans Deo implicat se negociis secularibus, ut ei placeat, cui se probavit.“ Item Thit II, 11: „Apparuit gracia Dei salvatoris nostri omnibus hominibus, erudiens nos, ut abnegantes impietatem et secularia desideria, iuste et pie vivamus.“ Item Act III, 2 scribitur de quodam claudo ex utero matris, qui „cum vidisset Petrum et Johannem, incipientes introire in templum, rogabat, ut elemosi- nam ab eis acciperet. Intuens autem in eum Petrus et Johannes, dixit Aspice in nos. At ille intendebat in eos, sperans se aliquid accepturum ab eis. Petrus autem dixit : Argentum et aurum non est michi, quod autem habeo, hoc tibi do. In nomine d. n. I. Christi surge et ambula!“ Item Act IV, 32: „Multitudinis autem credencium erat cor unum et anima una. Nec quisquam eorum, qui possidebat aliquid, suum esse dicebat.“ Item Act VI, 2 : „Non est equum nos relinquere verbum Dei et ministrare mensis“. [f. 123] Item Jac I, 27: „Religio munda et immaculata apud Deum et Patrem hec est: visitare pupillos et viduas in tribulacione eorum et immacu- latum se custodire ab hoc seculo“. Item I Pe V, 2: „Pascite, qui in vobis est, gregem, providentes non coacte, sed spontanee secundum Deum; neque turpis lucri gracia, sed voluntarie, neque ut dominantes in clero, sed forma facti gregis ex animo, ut, cum apparuerit princeps pastorum, percipiatis inmarcescibilem glorie coronam“.
6 suam, non potest meus esse discipulus. Et qui non baiulat crucem suam et venit post me, non potest meus esse discipulus.“ Item Le XVI, 13: „Nemo servus potest duobus dominis servire; aut enim unum odiet et alterum dili- get, aut uni adherebit et alterum contempnet. Non potestis Deo servire et mamone.“ Item Le XVIII, 22: „Omnia, que habes, vende et da pauperibus et habebis thezaurum in celo et veni et sequere me. Hiis ille auditis contristatus est, quia dives erat valde.Videns autem illum Jesus scil. tristem, dixit: Qu- am difficile [f. 122b], qui pecunias habent, in regnum Dei intrabunt. Facilius est enim camelum per foramen acus transire quam divitem intrare in reg- num Dei.“ Et infra ait Petrus: „Ecce nos dimisimus omnia et secuti sumus te.“ Qui dixit eis: „Amen, amen dico vobis, nemo est, qui reliquerit domum aut parentes aut fratres aut uxorem aut filios aut agros propter regnum Dei et non recipiat multo plura in hoc tempore et in seculo venturo vitam eternam". Item Le XXI, 34: „Attendite autem vobis, ne forte graventur corda vestra in crapula et ebrietate et curis huius seculi“. Item Le XXII, 25: „Dixit autem eis: Reges gencium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, benefici vocantur. Vos autem non sic! Sed qui maior est in vobis, fiat sicut minor, et qui precessor est, fiat sicut ministrator.“ Item Joh VI, 15: „Jesus autem, cum cognovisset, quod venturi essent, ut raperent eum et facerent eum regem, fugit iterum in montem ipse solus.“ Item Joh XVIII, 35 Pilatus alloquens Jesum dixit: „Numquid ego Judeus sum? Gens tua et pontifices tui tradiderunt te michi. Quid fecisti? Respondit Jesus: Regnum meum non est de hoc mundo. Si ex hoc mundo esset regnum meum, ministri utique mei decertarent, ut non traderer Judeis, nunc autem regnum meum non est hinc.“ Item I Cor VI, 4: „Secularia igitur iudicia si habueritis, contemptibiles qui sunt in ecclesia, illos constituite ad iudican- dum.“ Item I Thim IV, 8: „Habentes autem alimenta, et quibus tegamur. hiis contenti simus.“ Item II Thim II, 4 Paulus alloquens Thimotheum dicit: „Labora sicut bonus miles Christi Jesu. Nemo militans Deo implicat se negociis secularibus, ut ei placeat, cui se probavit.“ Item Thit II, 11: „Apparuit gracia Dei salvatoris nostri omnibus hominibus, erudiens nos, ut abnegantes impietatem et secularia desideria, iuste et pie vivamus.“ Item Act III, 2 scribitur de quodam claudo ex utero matris, qui „cum vidisset Petrum et Johannem, incipientes introire in templum, rogabat, ut elemosi- nam ab eis acciperet. Intuens autem in eum Petrus et Johannes, dixit Aspice in nos. At ille intendebat in eos, sperans se aliquid accepturum ab eis. Petrus autem dixit : Argentum et aurum non est michi, quod autem habeo, hoc tibi do. In nomine d. n. I. Christi surge et ambula!“ Item Act IV, 32: „Multitudinis autem credencium erat cor unum et anima una. Nec quisquam eorum, qui possidebat aliquid, suum esse dicebat.“ Item Act VI, 2 : „Non est equum nos relinquere verbum Dei et ministrare mensis“. [f. 123] Item Jac I, 27: „Religio munda et immaculata apud Deum et Patrem hec est: visitare pupillos et viduas in tribulacione eorum et immacu- latum se custodire ab hoc seculo“. Item I Pe V, 2: „Pascite, qui in vobis est, gregem, providentes non coacte, sed spontanee secundum Deum; neque turpis lucri gracia, sed voluntarie, neque ut dominantes in clero, sed forma facti gregis ex animo, ut, cum apparuerit princeps pastorum, percipiatis inmarcescibilem glorie coronam“.
Strana 7
Auctoritates precedentes enucleando Lira super illo ,Filius autem hominis non habet, ubi caput suum reclinet‘ Mt VIII, 20 dicit: „I. e. ego sum ita pauper, quod non habeo domicilium, ubi possum me reclinare, quasi diceret: ergo, cur vis me sequi propter lucrum temporale? Et sic conve- nienter a Christo repellitur. Sed queritur hic, quare Christus in paupertate voluit vivere, cum divicie sunt materia exercende virtutis scil. liberalitatis et magnificiencie, unde dicit Ambrosius super Lucam: Sicut divicie sunt impedimenta reprobis, ita probis sunt adiuvamenta virtutis, nichil autem faciens ad virtutem, debuit Christo deficere; ergo videtur, quod debuit divicias temporales habere.“ Dicendum, quod multis de causis Christus in paupertate vixit; due tamen pre ceteris videntur valere. Prima, quia Chris- tus venit ad predicandum veritatem in mundo, secundum quod ipsemet dixit Joh XVIII.: „Ego in hoc natus sum et ad hoc veni in mundum, ut tes- timonium perhibeam veritati“. Predicacio autem impeditur per administra- cionem bonorum temporalium. Probatur, quod Christus apostolis ad pre- dicandum missis dixit Mt X.: „Nolite possidere aurum et argentum“, quasi diceret: „Ista impedirent vos in predicacione vestra.“ Similiter Act VI., cum apostoli impedirentur a predicacione ex temporali administracione, dixerunt: „Non est equum] nos derelinquere verbum Dei et ministrare mensis. Considerate ergo, fratres, ex vobis viros boni testimonii septem, quos constituamus super hoc opus, nos autem oracioni et ministerio verbi ministrantes erimus.“ Ex quibus patet, quod administracio temporalium impedit predicandi officium, et ideo, quia Christus volebat predicatoribus evangelium debitam formam vivendi tradere, ideo voluit in paupertate vivere. Secunda causa est, quia sicut Christus mortalitatem nostram as- sumpsit, ut per eam nobis immortalitatem conferret, sic paupertatem nos- tram voluit assumere, ut per eam nobis divicias eternas tribueret. Et hanc causam tangit Apostolus II Cor VIII. dicens: „Scitis graciam d. n. J. Christi, quia egenus pro nobis factus est, ut illius inopia divites essemus.“ Tercia racio potest addi, ne conversio fidelium, facta per Christum, posset ascribi diviciis seu potencie seculari. Ad argumentum dicendum, quod aliquid bene est actus virtutis, sed in inferiorem statum, quod tamen est impedimentum virtutis ad alciorem gradum, sicut debitus usus matrimonii est impedi- mentum virginitatis. Et eodem modo administracio temporalium est im- peditiva perfecte sequele Christi, in quantum impedit actum contemplaci- onis. Probatur, quod in libro de ecclesiasticis dogmatibus dicitur: „Bonum est facultates cum dispensacione [f. 123b] erogare, sed melius est intenci- one sequendi Christum totum simul donare et absolutum a solicitudine cum Christo agere.“ Item Lira super illo Mt X, 9 ,Nolite possidere aurum neque argentum' dicit: „Predicator enim verbi divini debet esse absolutus a solicitudine temporali: talia enim in sui aquisicione molestant animum et adhuc plus in sui possessione, quia sunt iam quasi membra incorporata ipsi habenti et ideo magis trahunt animum hominis ad ordinatam dilec- cionem sui. Et quia hoc suffocat verbum Dei, ideo non debet esse in pre- dicatoribus evangelii: neque pecuniam in zonis vestris ad providendum scil. nobis de necessariis in via.“ Item Dyonisius, coetaneus s. Pauli, cap. II. Ecclesiastice ierarchie sic scribit in textu: „Sed non est summe contrariis simul participare neque communionem quandam ad unum habentem divi- sibiles vitas, si ab unius obtinetur forti participacione, sed esse temere im-
Auctoritates precedentes enucleando Lira super illo ,Filius autem hominis non habet, ubi caput suum reclinet‘ Mt VIII, 20 dicit: „I. e. ego sum ita pauper, quod non habeo domicilium, ubi possum me reclinare, quasi diceret: ergo, cur vis me sequi propter lucrum temporale? Et sic conve- nienter a Christo repellitur. Sed queritur hic, quare Christus in paupertate voluit vivere, cum divicie sunt materia exercende virtutis scil. liberalitatis et magnificiencie, unde dicit Ambrosius super Lucam: Sicut divicie sunt impedimenta reprobis, ita probis sunt adiuvamenta virtutis, nichil autem faciens ad virtutem, debuit Christo deficere; ergo videtur, quod debuit divicias temporales habere.“ Dicendum, quod multis de causis Christus in paupertate vixit; due tamen pre ceteris videntur valere. Prima, quia Chris- tus venit ad predicandum veritatem in mundo, secundum quod ipsemet dixit Joh XVIII.: „Ego in hoc natus sum et ad hoc veni in mundum, ut tes- timonium perhibeam veritati“. Predicacio autem impeditur per administra- cionem bonorum temporalium. Probatur, quod Christus apostolis ad pre- dicandum missis dixit Mt X.: „Nolite possidere aurum et argentum“, quasi diceret: „Ista impedirent vos in predicacione vestra.“ Similiter Act VI., cum apostoli impedirentur a predicacione ex temporali administracione, dixerunt: „Non est equum] nos derelinquere verbum Dei et ministrare mensis. Considerate ergo, fratres, ex vobis viros boni testimonii septem, quos constituamus super hoc opus, nos autem oracioni et ministerio verbi ministrantes erimus.“ Ex quibus patet, quod administracio temporalium impedit predicandi officium, et ideo, quia Christus volebat predicatoribus evangelium debitam formam vivendi tradere, ideo voluit in paupertate vivere. Secunda causa est, quia sicut Christus mortalitatem nostram as- sumpsit, ut per eam nobis immortalitatem conferret, sic paupertatem nos- tram voluit assumere, ut per eam nobis divicias eternas tribueret. Et hanc causam tangit Apostolus II Cor VIII. dicens: „Scitis graciam d. n. J. Christi, quia egenus pro nobis factus est, ut illius inopia divites essemus.“ Tercia racio potest addi, ne conversio fidelium, facta per Christum, posset ascribi diviciis seu potencie seculari. Ad argumentum dicendum, quod aliquid bene est actus virtutis, sed in inferiorem statum, quod tamen est impedimentum virtutis ad alciorem gradum, sicut debitus usus matrimonii est impedi- mentum virginitatis. Et eodem modo administracio temporalium est im- peditiva perfecte sequele Christi, in quantum impedit actum contemplaci- onis. Probatur, quod in libro de ecclesiasticis dogmatibus dicitur: „Bonum est facultates cum dispensacione [f. 123b] erogare, sed melius est intenci- one sequendi Christum totum simul donare et absolutum a solicitudine cum Christo agere.“ Item Lira super illo Mt X, 9 ,Nolite possidere aurum neque argentum' dicit: „Predicator enim verbi divini debet esse absolutus a solicitudine temporali: talia enim in sui aquisicione molestant animum et adhuc plus in sui possessione, quia sunt iam quasi membra incorporata ipsi habenti et ideo magis trahunt animum hominis ad ordinatam dilec- cionem sui. Et quia hoc suffocat verbum Dei, ideo non debet esse in pre- dicatoribus evangelii: neque pecuniam in zonis vestris ad providendum scil. nobis de necessariis in via.“ Item Dyonisius, coetaneus s. Pauli, cap. II. Ecclesiastice ierarchie sic scribit in textu: „Sed non est summe contrariis simul participare neque communionem quandam ad unum habentem divi- sibiles vitas, si ab unius obtinetur forti participacione, sed esse temere im-
Strana 8
8 potentem et inordinabilem in omnibus ab uniformi divisionibus“. Hec ibidem. Super quibus verbis sic scribit eius expositor: „Is autem, qui sic illuminatus est — loquitur autem de converso, volente baptismum recipere — debet esse verus Dei amator et imitator sui ductoris, qui per fidem et dileccionem in Deo confirmatus est, ductor vero eius manuduccionibus sibi a Deo traditis debet eum, qui se sequitur, certificare; ad altitudinem per- feccionis non pertinet habere duos contrarios affectus scil. dileccionem Dei et dileccionem mundi, vel duos modos vivendi, quibus animus dividitur, sed debet unum, quod concepit, fortitertenere, ut scil. non posset trahi vel deordinari ab hiis, qui dividunt ab uniformitate.“ Hec ibidem. Item Dyo- nisius in De ecclesiastica ierarchia cap. V, ubi misticantur illa, que fiunt in consecracione sacerdotis, sic scribit: „Igitur ad sanctum quidem altare adduccio et inclinacio signat omnes, qui sacerdotaliter perficiuntur suppo- nere utiliter et perfeccionis principi Deo propriam vitam et eorum intellec- tualem totalitatem castissimam ipsi et sanctificando offerre et conformem et ut possibile dignam existentem thearchico et sanctuario et altari sanctifi- cantem sancte deiformes mentes." Ubi sic Expositor loquitur: „Adduccio ve- ro ad altare et inclinacio signat eos, qui sacerdotaliter perficiuntur utiliter Deo supponere vitam suam et intellectum totum in spiritualibus occupare et intellectuales suas operaciones omnino divine maiestati presentare et secundum facultatem suam se divina presencia dignum exhibere et celesti sanctuario mentes Deo dignas offerre.“ Hec ibidem. Et modicum infra: „Cruciformis vero signacio ab universis simul appetitibus vacacionem et vitam ad Dei imitacionem aspicientem indeclinabilis ad virilem Jesu divini- tatem aut, ut magis dicatur, divinissimam vitam, qui usque ad vitam et mortem cum [f. 124] ierarchia immunitate peccati pervenit". Ubi sic Expo- sitor: „Cruciformis vero signacio significat abstinenciam ab omnibus carna- libus appetitibus et vitam Deo conformem, semper intentam ad conversa- cionem Salvatoris in carne vel pocius ad ipsius divinam vitam, qui usque ad crucem et mortem cum peccati immunitate plenissima pervenit et ad sui imitacionem insignit propria cruciformi ymagine immunitatis peccati“. Hec ibidem. Item in De ecclesiastica ierarchia cap. VI.: „Videtur monachos esse de statu eorum, qui perficiuntur et non de statu proficiencium et per consequens proficientes essent alcioris perfeccionis quam perfecti. Et cum monachus, ut ibidem sentenciatur, renunciat omnibus secularibus, hoc idem exigetur in perficientibus. Et sic episcoporum et sacerdotum inanis est aut videtur evasio, cum dicunt obicientibus contra dominacionem eorum secularem: Isti sic obici- entes volunt nos facere monachos, ut patet aut saltem apparet per Dyoni- sium, quod debent monachis esse perfecciores. Hoc autem per viam hic inseritur argumenti, ad quod si respondebitur racionabiliter, benedictus sit ipse Deus, Amen. Clemens, ordinatus episcopus a b. Petro, in sua prima ep. ad Jacobum sic ipsum alloquitur: „Neque enim iudicem aut cognitorem secularium ne- gociorum hodie te Christus vult ordinare, ut ne prefocatus presentibus hominum curis non posses verbo Dei vacare et secundum veritatis regulam secernere bonos a malis. Ista namque opera, que tibi minus congruere superius exposuimus, exhibeant sibi invicem vacantes i. e. laici, et te nemo occupet ab hiis studiis, per que salus omnibus datur.“ Et infra ibidem, ubi
8 potentem et inordinabilem in omnibus ab uniformi divisionibus“. Hec ibidem. Super quibus verbis sic scribit eius expositor: „Is autem, qui sic illuminatus est — loquitur autem de converso, volente baptismum recipere — debet esse verus Dei amator et imitator sui ductoris, qui per fidem et dileccionem in Deo confirmatus est, ductor vero eius manuduccionibus sibi a Deo traditis debet eum, qui se sequitur, certificare; ad altitudinem per- feccionis non pertinet habere duos contrarios affectus scil. dileccionem Dei et dileccionem mundi, vel duos modos vivendi, quibus animus dividitur, sed debet unum, quod concepit, fortitertenere, ut scil. non posset trahi vel deordinari ab hiis, qui dividunt ab uniformitate.“ Hec ibidem. Item Dyo- nisius in De ecclesiastica ierarchia cap. V, ubi misticantur illa, que fiunt in consecracione sacerdotis, sic scribit: „Igitur ad sanctum quidem altare adduccio et inclinacio signat omnes, qui sacerdotaliter perficiuntur suppo- nere utiliter et perfeccionis principi Deo propriam vitam et eorum intellec- tualem totalitatem castissimam ipsi et sanctificando offerre et conformem et ut possibile dignam existentem thearchico et sanctuario et altari sanctifi- cantem sancte deiformes mentes." Ubi sic Expositor loquitur: „Adduccio ve- ro ad altare et inclinacio signat eos, qui sacerdotaliter perficiuntur utiliter Deo supponere vitam suam et intellectum totum in spiritualibus occupare et intellectuales suas operaciones omnino divine maiestati presentare et secundum facultatem suam se divina presencia dignum exhibere et celesti sanctuario mentes Deo dignas offerre.“ Hec ibidem. Et modicum infra: „Cruciformis vero signacio ab universis simul appetitibus vacacionem et vitam ad Dei imitacionem aspicientem indeclinabilis ad virilem Jesu divini- tatem aut, ut magis dicatur, divinissimam vitam, qui usque ad vitam et mortem cum [f. 124] ierarchia immunitate peccati pervenit". Ubi sic Expo- sitor: „Cruciformis vero signacio significat abstinenciam ab omnibus carna- libus appetitibus et vitam Deo conformem, semper intentam ad conversa- cionem Salvatoris in carne vel pocius ad ipsius divinam vitam, qui usque ad crucem et mortem cum peccati immunitate plenissima pervenit et ad sui imitacionem insignit propria cruciformi ymagine immunitatis peccati“. Hec ibidem. Item in De ecclesiastica ierarchia cap. VI.: „Videtur monachos esse de statu eorum, qui perficiuntur et non de statu proficiencium et per consequens proficientes essent alcioris perfeccionis quam perfecti. Et cum monachus, ut ibidem sentenciatur, renunciat omnibus secularibus, hoc idem exigetur in perficientibus. Et sic episcoporum et sacerdotum inanis est aut videtur evasio, cum dicunt obicientibus contra dominacionem eorum secularem: Isti sic obici- entes volunt nos facere monachos, ut patet aut saltem apparet per Dyoni- sium, quod debent monachis esse perfecciores. Hoc autem per viam hic inseritur argumenti, ad quod si respondebitur racionabiliter, benedictus sit ipse Deus, Amen. Clemens, ordinatus episcopus a b. Petro, in sua prima ep. ad Jacobum sic ipsum alloquitur: „Neque enim iudicem aut cognitorem secularium ne- gociorum hodie te Christus vult ordinare, ut ne prefocatus presentibus hominum curis non posses verbo Dei vacare et secundum veritatis regulam secernere bonos a malis. Ista namque opera, que tibi minus congruere superius exposuimus, exhibeant sibi invicem vacantes i. e. laici, et te nemo occupet ab hiis studiis, per que salus omnibus datur.“ Et infra ibidem, ubi
Strana 9
9 Petrus alloquitur Clementem, sic habetur: „Sicut enim impietatis est cri- men tibi, o Clemens, neglectis verbi studiis solicitudines seculares suscipere, ita unicuique laicorum peccatum est, nisi invicem sibi, eciam in hiis, que ad communis usum vite pertinent, operam fideliter dederint, te vero se- curum facere ex hiis, quibus non debes vacare, alias instare, omnes com- muniter elaborent. Quodsi forte a semetipsis layci non intelligunt, per " dyaconos docendi sunt, ut tibi solius ecclesie solicitudines relinquantur." Hec eciam in canone inseruntur XI. q. 1. ,Sicut impietatis‘. Sed quod iam subsequitur, in Decreto non habetur loco proxime allegato, quamvis in prefata epistola habeatur: „Quo ipsam scil. ecclesiam, ut dignum est, dis- pensare sufficias et veritatis verbo abundancius et studiosius deservire. Si enim mundalialibus curis fueris occupatus, et te ipsum decipias et eos, qui audiunt. Non enim poteris, que ad salutem pertinent, plenius singulis qui- busque distinguere et eo fit, ut tu, tamquam qui non docueris, que ad sa- lutem pertinent, deponaris et discipuli per ignoranciam pereant. Idcirco tu quidem ad hoc solum vacato, ut oportune et sine intermissione doceas verbum Dei, per quod salutem consequi possint. Illi vero cum tanta reve- rencia tua verba suscipiant, ut sciant te legatum, te et preconem veritatis esse, et quodcunque ligaveris super terram, esse ligatum et in celo, et quod- cunque solveris super terram, eciam ibi esse absolvendum, quoniam quidem et tu, ut dixi, que oportet [f. 124b], ligabitur et que expedit, solvas et ad te quidem, qui prees, ista sunt monita.“ Et hiis similia hic ibidem in epistola antedicta. Insuper idem Clemens ultima sua epistola suis discipulis scripta Jerosolimisque dictata sic loquitur: „Dilectissimis fratribus et condiscipulis, Jerosolimis cum karissimo fratre Jacobo cohabitantibus, Clemens episcopus. Communis vita, fratres, omnibus est necessaria et maxime hiis, qui Deo irreprehensibiliter militare cupiunt et vitam apostolorum eorumque dis- cipulorum imitari volunt. Communis enim usus omnium, que sunt in hoe mundo, omnibus hominibus esse debuit, sed per iniquitatem alius hoc suum dixit esse, alius istud et sic inter mortales facta divisio est. Denique Grecorum quidam sapientissimus hoc ita sciens esse ait ita communia de- bere esse amicorum omnia, in omnibus autem sine dubio et coniuges. Et sicut non potest, inquit, dividi aer neque splendor solis, ita nec reliqua, que communiter in hoc mundo omnibus data sunt ad habendum, dividi debere, sed habenda esse communia. Unde et Dominus loquitur per prophe- tam dicens: ,Ecce quam bonum et quam iocundum, habitare fratres in unum' et reliqua. Istius enim consuetudinis more retento eciam apostoli eorumque discipuli, ut predictum est, una nobiscum et vobiscum communem vitam duxere. Unde bene, ut nostis, erat multitudinis eorum cor unum et anima una nec quisquam eorum aut nostrum de hiis, que possidebat aliquid suum esse dicebat, sed omnia illis et nobis erant communia neo quisquam erat egens inter nos, omnis vero, qui domos aut agros posside- bant, vendebat eos et precia eorum et reliquas res, quas habebant, offe- rebat ante apostolorum pedes, sicut nobiscum quidam vestrum cognoverunt et viderunt, et dividebatur singulis, prout unicuique opus erat. Annanias autem, vir austerus, et Saphira, uxor eius, qui mentiti sunt apostolis de precio agrorum suorum, quos vendiderant, nobis presentibus in conspectu omnium circumstancium a conspectu apostolorum propter peccatum eorum et mendacium, quod fecerunt, mortui delati sunt ambo. Cetera, que de ta-
9 Petrus alloquitur Clementem, sic habetur: „Sicut enim impietatis est cri- men tibi, o Clemens, neglectis verbi studiis solicitudines seculares suscipere, ita unicuique laicorum peccatum est, nisi invicem sibi, eciam in hiis, que ad communis usum vite pertinent, operam fideliter dederint, te vero se- curum facere ex hiis, quibus non debes vacare, alias instare, omnes com- muniter elaborent. Quodsi forte a semetipsis layci non intelligunt, per " dyaconos docendi sunt, ut tibi solius ecclesie solicitudines relinquantur." Hec eciam in canone inseruntur XI. q. 1. ,Sicut impietatis‘. Sed quod iam subsequitur, in Decreto non habetur loco proxime allegato, quamvis in prefata epistola habeatur: „Quo ipsam scil. ecclesiam, ut dignum est, dis- pensare sufficias et veritatis verbo abundancius et studiosius deservire. Si enim mundalialibus curis fueris occupatus, et te ipsum decipias et eos, qui audiunt. Non enim poteris, que ad salutem pertinent, plenius singulis qui- busque distinguere et eo fit, ut tu, tamquam qui non docueris, que ad sa- lutem pertinent, deponaris et discipuli per ignoranciam pereant. Idcirco tu quidem ad hoc solum vacato, ut oportune et sine intermissione doceas verbum Dei, per quod salutem consequi possint. Illi vero cum tanta reve- rencia tua verba suscipiant, ut sciant te legatum, te et preconem veritatis esse, et quodcunque ligaveris super terram, esse ligatum et in celo, et quod- cunque solveris super terram, eciam ibi esse absolvendum, quoniam quidem et tu, ut dixi, que oportet [f. 124b], ligabitur et que expedit, solvas et ad te quidem, qui prees, ista sunt monita.“ Et hiis similia hic ibidem in epistola antedicta. Insuper idem Clemens ultima sua epistola suis discipulis scripta Jerosolimisque dictata sic loquitur: „Dilectissimis fratribus et condiscipulis, Jerosolimis cum karissimo fratre Jacobo cohabitantibus, Clemens episcopus. Communis vita, fratres, omnibus est necessaria et maxime hiis, qui Deo irreprehensibiliter militare cupiunt et vitam apostolorum eorumque dis- cipulorum imitari volunt. Communis enim usus omnium, que sunt in hoe mundo, omnibus hominibus esse debuit, sed per iniquitatem alius hoc suum dixit esse, alius istud et sic inter mortales facta divisio est. Denique Grecorum quidam sapientissimus hoc ita sciens esse ait ita communia de- bere esse amicorum omnia, in omnibus autem sine dubio et coniuges. Et sicut non potest, inquit, dividi aer neque splendor solis, ita nec reliqua, que communiter in hoc mundo omnibus data sunt ad habendum, dividi debere, sed habenda esse communia. Unde et Dominus loquitur per prophe- tam dicens: ,Ecce quam bonum et quam iocundum, habitare fratres in unum' et reliqua. Istius enim consuetudinis more retento eciam apostoli eorumque discipuli, ut predictum est, una nobiscum et vobiscum communem vitam duxere. Unde bene, ut nostis, erat multitudinis eorum cor unum et anima una nec quisquam eorum aut nostrum de hiis, que possidebat aliquid suum esse dicebat, sed omnia illis et nobis erant communia neo quisquam erat egens inter nos, omnis vero, qui domos aut agros posside- bant, vendebat eos et precia eorum et reliquas res, quas habebant, offe- rebat ante apostolorum pedes, sicut nobiscum quidam vestrum cognoverunt et viderunt, et dividebatur singulis, prout unicuique opus erat. Annanias autem, vir austerus, et Saphira, uxor eius, qui mentiti sunt apostolis de precio agrorum suorum, quos vendiderant, nobis presentibus in conspectu omnium circumstancium a conspectu apostolorum propter peccatum eorum et mendacium, quod fecerunt, mortui delati sunt ambo. Cetera, que de ta-
Strana 10
10 libus cognovimus et vidimus, nec recordacione nec demonstracione digna sunt. Quapropter hic vobis cavenda mandamus et doctrinis et exemplis apostolorum obedire precipimus, quia hii, qui eorum mandata postponunt, non solum rei, sed extorres fiunt, que non solum vobis cavenda, sed omni- bus predicanda sunt. Unde concilium dantes, vestram prudenciam horta- mur, ut ab apostolicis regulis non recedatis, sed communem vitam ducentes et scripturas sacras recte intelligentes, que bene nostis, adimplere sata- gatis.“ Item libro recognicionum Clementis septimo sic cavetur, ubi Clemens verba Petri recitat, alloquentis ipsum: „Quamvis mecum positus videaris scil. tu Clemens, nondum agnoveris vitam meam. Panis michi solus cum olivis et raro eciam cum oleribus in usu est, indumentum autem hoc est michi, quod vides, tunica cum palio. Et hec habens nichil aliud requiro. Hoe michi sufficit, quod mens mea non ad hec presencia, sed ad illa, que eterna sunt, aspiciat, et ideo nichil me rerum presencium visibiliumque delectat. Unde tuum erga me quidem animum [f. 125] amplector et miror ac te ma- gis laudo, quomodo, cum sis vir ex consuetudine multe abundancie, venies tam cito transferre et aptare te potueris ad hanc vitam nostram, que solis necessariis utitur. Nos enim a puro i. e. ego et frater germanus meus An- dreas non solum orphani, sed et valde pauperes circumimus et necessitate operarii esse consuevimus, unde et nunc vexaciones facile itineris ferimus. Sed pocius si michi adquiesceres et permitteres, eo magis homo operarius facilius tibi possem servi implere ministerium.“ At ego scil. Clemens, hec au- diens, contremui et lacrime michi continuo proruperunt, quod talem michi sermonem dixerit vir tantus, quo omnis mundus habetur inferior. Tamen iste me lacrimantem videns, causam percunctatur. Cui ego respondi: Quid tantum in te peccavi, ut me tali sermone onerares?“ Et Petrus: �Si malum est, inquit, quod dixi tibi, serviam tibi, tu prior peccasti hoc michi dicendo." Et ego scil. Clemens: "Non est, inquit, simile, me enim decet hoc tibi facere. Tu autem, qui Dei summi preco ad salvandas animas hominum missus es, grave est, ut hoc michi dicas." Et Petrus: Adquiescerem tibi, inquit, nisi Deus noster, qui ad salutem totius mundi venit et qui erat omni creatura nobilior, servire passus esset, ut nos suaderet non erubescere fratribus nos- tris servorum exhiberi ministerium.“ Hec ibidem. Item Origenes omelia XVI tractans illam materiam:,Emit ergo Jo- seph omnem terram vendentibus singulis possessiones suas‘ Gen. XLVII, 20 sic loquitur: „Refertur sane in conventibus, quoniam terra sacerdotum Egip- ciorum non sit in servitutem redacta pharaoni neque ceteris Egipciis vendi- derunt semetipsos, sed quia extrinsecus acceperunt frumenta vel munera non ab ipso Yoseph, sed ab ipso pharaone, et propter hoc tamquam familia- riores ceteris non vendiderunt terram suam pharaoni. Sed per hoc nequiores esse ceteris ostenduntur, qui pro nimia familiaritate, que est eis cum phara- one, nichil mutacionis recipiunt, sed permanent in mala possessione. Et sicut hiis, qui in fide et sanctitate profecerunt, dicit Dominus: Iam non dicam vos servos, sed amicos,' ita dicit et istis pharao, tamquam qui ad summum gradum nequicie et ad sacerdocium perdicionis ascenderit: �Iam vos non dico servos, sed amicos.' Denique vis scire, quid intersit inter sacerdotes Dei et pharaonis? Pharao terras concedit sacerdotibus, Dominus autem sacer- dotibus partem non concedit in terra, sed dicit iis: ,Ego sum pars vestra. Observate igitur, qui hec legitis, omnes Domini sacerdotes, et videte, que
10 libus cognovimus et vidimus, nec recordacione nec demonstracione digna sunt. Quapropter hic vobis cavenda mandamus et doctrinis et exemplis apostolorum obedire precipimus, quia hii, qui eorum mandata postponunt, non solum rei, sed extorres fiunt, que non solum vobis cavenda, sed omni- bus predicanda sunt. Unde concilium dantes, vestram prudenciam horta- mur, ut ab apostolicis regulis non recedatis, sed communem vitam ducentes et scripturas sacras recte intelligentes, que bene nostis, adimplere sata- gatis.“ Item libro recognicionum Clementis septimo sic cavetur, ubi Clemens verba Petri recitat, alloquentis ipsum: „Quamvis mecum positus videaris scil. tu Clemens, nondum agnoveris vitam meam. Panis michi solus cum olivis et raro eciam cum oleribus in usu est, indumentum autem hoc est michi, quod vides, tunica cum palio. Et hec habens nichil aliud requiro. Hoe michi sufficit, quod mens mea non ad hec presencia, sed ad illa, que eterna sunt, aspiciat, et ideo nichil me rerum presencium visibiliumque delectat. Unde tuum erga me quidem animum [f. 125] amplector et miror ac te ma- gis laudo, quomodo, cum sis vir ex consuetudine multe abundancie, venies tam cito transferre et aptare te potueris ad hanc vitam nostram, que solis necessariis utitur. Nos enim a puro i. e. ego et frater germanus meus An- dreas non solum orphani, sed et valde pauperes circumimus et necessitate operarii esse consuevimus, unde et nunc vexaciones facile itineris ferimus. Sed pocius si michi adquiesceres et permitteres, eo magis homo operarius facilius tibi possem servi implere ministerium.“ At ego scil. Clemens, hec au- diens, contremui et lacrime michi continuo proruperunt, quod talem michi sermonem dixerit vir tantus, quo omnis mundus habetur inferior. Tamen iste me lacrimantem videns, causam percunctatur. Cui ego respondi: Quid tantum in te peccavi, ut me tali sermone onerares?“ Et Petrus: �Si malum est, inquit, quod dixi tibi, serviam tibi, tu prior peccasti hoc michi dicendo." Et ego scil. Clemens: "Non est, inquit, simile, me enim decet hoc tibi facere. Tu autem, qui Dei summi preco ad salvandas animas hominum missus es, grave est, ut hoc michi dicas." Et Petrus: Adquiescerem tibi, inquit, nisi Deus noster, qui ad salutem totius mundi venit et qui erat omni creatura nobilior, servire passus esset, ut nos suaderet non erubescere fratribus nos- tris servorum exhiberi ministerium.“ Hec ibidem. Item Origenes omelia XVI tractans illam materiam:,Emit ergo Jo- seph omnem terram vendentibus singulis possessiones suas‘ Gen. XLVII, 20 sic loquitur: „Refertur sane in conventibus, quoniam terra sacerdotum Egip- ciorum non sit in servitutem redacta pharaoni neque ceteris Egipciis vendi- derunt semetipsos, sed quia extrinsecus acceperunt frumenta vel munera non ab ipso Yoseph, sed ab ipso pharaone, et propter hoc tamquam familia- riores ceteris non vendiderunt terram suam pharaoni. Sed per hoc nequiores esse ceteris ostenduntur, qui pro nimia familiaritate, que est eis cum phara- one, nichil mutacionis recipiunt, sed permanent in mala possessione. Et sicut hiis, qui in fide et sanctitate profecerunt, dicit Dominus: Iam non dicam vos servos, sed amicos,' ita dicit et istis pharao, tamquam qui ad summum gradum nequicie et ad sacerdocium perdicionis ascenderit: �Iam vos non dico servos, sed amicos.' Denique vis scire, quid intersit inter sacerdotes Dei et pharaonis? Pharao terras concedit sacerdotibus, Dominus autem sacer- dotibus partem non concedit in terra, sed dicit iis: ,Ego sum pars vestra. Observate igitur, qui hec legitis, omnes Domini sacerdotes, et videte, que
Strana 11
11 sit diferencia sacerdotum, ne forte, qui partem habent in terra et terrenis cultibus ac studiis vacant, non tam Domini quam pharaonis sacerdotes esse videantur. Ille est enim, qui vult sacerdotes suos habere possessiones ter- rarum et exerceri agris, non anime [f. 125b] culturam et non legi operam dare. Christus autem Dominus noster sacerdotibus suis, quid precipit, au- diamus: ,Qui non, inquit, renunciat omnibus, que possidet, non potest meus esse discipulus'. Contremisco hec dicens. Meus enim primo omnium, meus, inquam, ipse accusator existo, meas condempnaciones loquor. Negat Chris- tus suum esse discipulum, quem viderit aliquid possidentem, et eum, qui non renunciat omnibus, que possidet. Et quid agimus, quomodo hic aut ipsi legi- mus aut populis exponimus, qui non solum non renunciamus hiis, que pos- sidemus, sed adquir re volumus ea, que nunquam habuimus, antequam veniremus ad Christum? Numquid vera, quia nos redarquit, tegere et non proferre, que scripta sunt, possumus? Nolo duplicis criminis esse reus. Con- fiteor et palam populo confiteor hec scripta esse, sed nondum implesse me novi. Sed ex hoc saltem comoniti festinemus implere, festinemus transire a sacerdotibus pharaonis, quibus terrena possessio est, ad sacerdotes Do- mini, quibus in terra pars non est, quibus porcio Dominus est. Talis etenim erat ille, qui dicebat: ,Tamquam egentes, multos autem locupletantes, et nichil habentes, et omnia possidentes.' Paulus hic est, qui in talibus glori- atur. Vis audire, quid eciam Petrus de se ipso pronunciat? Audi eum cum Johanne pariter profitentem et dicentem: �Argentum et aurum non habeo, sed quod habeo, hoc tibi do: In nomine I. Christi surge et ambula.“ Vide sacerdotum Christi divicias, vide nichil habentes et qualia largiuntur. Istas opes non potest largiri terrena possessio.“ Hec Origenes ibidem. Item Origenes, prout ipsum Thomas allegat in glosa continuata super illo Mt XX, 45: �Sicut filius hominis non venit ministrari, sed mini- strare‘ etc., sic dicit: „Nam etsi angeli et Martha ministraverunt ei, tamen non ideo venit, ut ministretur, et tantum crevit ministrans, ut impleretur, quod sequitur: ,et dare animam suam in redempcionem pro multis' .Sed qui crediderunt in eum, daret inquam in mortem. Sed quoniam solus erat inter mortuos liber et forcior omni potestate mortis, omnes sequi se volentes libe- ravit a morte. Ecclesiarum ergo principes imitari debent Christum accessi- bilem, cum mulieribus loquentem et pueris manus imponentem et discipulis pedes lavantem, ut ipsi similiter faciant fratribus. Nos eciam tales sumus, ut eciam principum mundi excedere superbiam videamur, vel non intelli- gentes vel contempnentes mandatum Christi, et querimus sicut reges acies precedentes et teribiles nos et accessu difficiles, maxime pauperibus exhi- bemus nullam affabilitatem habentes vel haberi ad nos permittentes. Item Origenes, quem allegat Thomas in glosa continuata super illud Mt XIX, 27: ,Ecce nos reliquimus‘ etc. dicit sic: „Audiverat Petrus verbum Christi sic dicentis: �Si vis perfectus esse, vade, vende omnia, que habes. Deinde consideravit adolescentem [f. 126] cum tristicia abeuntem et diffi- cultatem divitum in regnum celorum. Ideo quasi qui non facilem rem con- sumaverat, fiducialiter quesivit. Etsi enim minima cum fratre reliquit, sed non minima sunt extimata apud Deum, considerantem, [quod] ex tanta plenitudine dileccionis illa minima reliquerunt, ut eciamsi multas habuis- sent possessiones, omnia reliquissent. Et puto, quod magis Petrus confidens
11 sit diferencia sacerdotum, ne forte, qui partem habent in terra et terrenis cultibus ac studiis vacant, non tam Domini quam pharaonis sacerdotes esse videantur. Ille est enim, qui vult sacerdotes suos habere possessiones ter- rarum et exerceri agris, non anime [f. 125b] culturam et non legi operam dare. Christus autem Dominus noster sacerdotibus suis, quid precipit, au- diamus: ,Qui non, inquit, renunciat omnibus, que possidet, non potest meus esse discipulus'. Contremisco hec dicens. Meus enim primo omnium, meus, inquam, ipse accusator existo, meas condempnaciones loquor. Negat Chris- tus suum esse discipulum, quem viderit aliquid possidentem, et eum, qui non renunciat omnibus, que possidet. Et quid agimus, quomodo hic aut ipsi legi- mus aut populis exponimus, qui non solum non renunciamus hiis, que pos- sidemus, sed adquir re volumus ea, que nunquam habuimus, antequam veniremus ad Christum? Numquid vera, quia nos redarquit, tegere et non proferre, que scripta sunt, possumus? Nolo duplicis criminis esse reus. Con- fiteor et palam populo confiteor hec scripta esse, sed nondum implesse me novi. Sed ex hoc saltem comoniti festinemus implere, festinemus transire a sacerdotibus pharaonis, quibus terrena possessio est, ad sacerdotes Do- mini, quibus in terra pars non est, quibus porcio Dominus est. Talis etenim erat ille, qui dicebat: ,Tamquam egentes, multos autem locupletantes, et nichil habentes, et omnia possidentes.' Paulus hic est, qui in talibus glori- atur. Vis audire, quid eciam Petrus de se ipso pronunciat? Audi eum cum Johanne pariter profitentem et dicentem: �Argentum et aurum non habeo, sed quod habeo, hoc tibi do: In nomine I. Christi surge et ambula.“ Vide sacerdotum Christi divicias, vide nichil habentes et qualia largiuntur. Istas opes non potest largiri terrena possessio.“ Hec Origenes ibidem. Item Origenes, prout ipsum Thomas allegat in glosa continuata super illo Mt XX, 45: �Sicut filius hominis non venit ministrari, sed mini- strare‘ etc., sic dicit: „Nam etsi angeli et Martha ministraverunt ei, tamen non ideo venit, ut ministretur, et tantum crevit ministrans, ut impleretur, quod sequitur: ,et dare animam suam in redempcionem pro multis' .Sed qui crediderunt in eum, daret inquam in mortem. Sed quoniam solus erat inter mortuos liber et forcior omni potestate mortis, omnes sequi se volentes libe- ravit a morte. Ecclesiarum ergo principes imitari debent Christum accessi- bilem, cum mulieribus loquentem et pueris manus imponentem et discipulis pedes lavantem, ut ipsi similiter faciant fratribus. Nos eciam tales sumus, ut eciam principum mundi excedere superbiam videamur, vel non intelli- gentes vel contempnentes mandatum Christi, et querimus sicut reges acies precedentes et teribiles nos et accessu difficiles, maxime pauperibus exhi- bemus nullam affabilitatem habentes vel haberi ad nos permittentes. Item Origenes, quem allegat Thomas in glosa continuata super illud Mt XIX, 27: ,Ecce nos reliquimus‘ etc. dicit sic: „Audiverat Petrus verbum Christi sic dicentis: �Si vis perfectus esse, vade, vende omnia, que habes. Deinde consideravit adolescentem [f. 126] cum tristicia abeuntem et diffi- cultatem divitum in regnum celorum. Ideo quasi qui non facilem rem con- sumaverat, fiducialiter quesivit. Etsi enim minima cum fratre reliquit, sed non minima sunt extimata apud Deum, considerantem, [quod] ex tanta plenitudine dileccionis illa minima reliquerunt, ut eciamsi multas habuis- sent possessiones, omnia reliquissent. Et puto, quod magis Petrus confidens
Strana 12
12 de affectu suo quam de ipsa quantitate rerum relictarum, fiducialiter interrogavit. Item Origenes super illo textu Jerem. 1, 10 ,Ecce constitui te hodie super gentes et regna, ut evellas et destruas et disperdas et dissipes, super- edifices et plantes‘ sic inquit: „Hic committitur prophete officium predi- candi, non dominium possidendi“ etc. Item Jeronimus epistola exhortatoria ad Eliodorum: „Animad- verte, frater, non tibi licere quidquam de tuis habere rebus. ,Omnis,' inquit Dominus,,qui non renunciaverit omnibus, que possidet, non potest meus esse discipulus.' Cur tumido animo Christianus es? Respice cum Petro relictum rethe, respice surgentem de theolonio publicanum, statim sanctum apo- stolum. ,Filius hominis non habet, ubi caput suum reclinet,“ et tu amplas particas et ingencia spacia tectorum metuis, hereditatem expectas seculi, coheres Christi?“ Item Jeronimus ad Exsuperancium: „Si fieri potest, imitare Yoseph et egipcie domine pallium relinque, ut nudus sequaris d. Salvatorem, qui dicit in evangelio: ,Nisi quis tulerit crucem suam et secu- tus me fuerit, non potest meus esse discipulus.“ Proice sarcinam sacculi, ne queras divicias, que camelorum pravitatibus comparantur, nudus et levis ad celum vola, ne alas virtutum tuarum auri deprimant pondera.“ Et infra: „Si ergo, qui habent possessionem et divicias, iubentur omnia vendere et dare pauperibus et sic sequi Salvatorem, dignacio tua aut dives est et debet facere, quod preceptum est, aut adhuc tenuis et non debet querere, quod erogatum est. Certe Cristus pari voluntate omnia in acceptum refert. Nemo apostolis pauperior fuit et nemo tantum pro Domino reliquit. Et tu igitur eroganda non queras, sed quesita iam tribue, ut fortissimum curri- culum suum Christus agnoscat et letus tibi de longissima regione occurat pater, ut stolam tribuat, ut donet anulum, ut ymolet pro te vitulum sagi- natum. Item Jeronimus ad Eustochium, filiam s. Paule, de virginitate servanda: „Avaricie quoque tibi vitandum est malum, non quod aliena non appetas, hoc enim et publice leges puniunt, sed quod tua, que sunt aliena, non serves. [f. 126b] Si in alieno, inquit, fideles non fuistis, quod vest- rum, quis dabit vobis aliena? Nobis auri argentique pondera sunt nostra possessio spiritualis, de qua alibi dicitur: redempcio viri proprie divicie. ,Nemo potest duobus dominis servire; aut enim unum odiet et alterum a- mabit aut unum pacietur et alterum contempnet. Non potestis Deo servire et mamonne‘ i. e. diviciis, nam Sirorum lingua mamonna divicie nuncu- pantur. Cogitacio victus spina est fidei, radix avaricie cura gentilium. At dicis: Puella sum delicata et que manibus meis laborare non possum. Si ad senectutem venero, si egrotare cepero, quis mei miserebitur?“ Audi apostolis loquentem Jesum: �Ne cogitetis in corde vestro, quid manducetis. neque corpori vestro, quid induamini. Nonne anima plus est quam esca et corpus plus est quam vestimentum? Respicite volatilia celi, quoniam non serunt neque metunt neque congregant in horrea, et pater noster celestis pascit illas.' Si vestis defuerit, lilia proponuntur, si esuries, beatos audies pauperes et esurientes, si afflixerit dolor, legito propter hoc cum Paulo: ,Placeo michi in infirmitatibus meis et datus est michi stimulus carnis mee angelus sathane, qui me collaphizet, ne extollar.' Letare in omnibus iudi- ciis Dei. Exultaverunt enim filie Jude in omnibus iudiciis tuis, Domine. Illa
12 de affectu suo quam de ipsa quantitate rerum relictarum, fiducialiter interrogavit. Item Origenes super illo textu Jerem. 1, 10 ,Ecce constitui te hodie super gentes et regna, ut evellas et destruas et disperdas et dissipes, super- edifices et plantes‘ sic inquit: „Hic committitur prophete officium predi- candi, non dominium possidendi“ etc. Item Jeronimus epistola exhortatoria ad Eliodorum: „Animad- verte, frater, non tibi licere quidquam de tuis habere rebus. ,Omnis,' inquit Dominus,,qui non renunciaverit omnibus, que possidet, non potest meus esse discipulus.' Cur tumido animo Christianus es? Respice cum Petro relictum rethe, respice surgentem de theolonio publicanum, statim sanctum apo- stolum. ,Filius hominis non habet, ubi caput suum reclinet,“ et tu amplas particas et ingencia spacia tectorum metuis, hereditatem expectas seculi, coheres Christi?“ Item Jeronimus ad Exsuperancium: „Si fieri potest, imitare Yoseph et egipcie domine pallium relinque, ut nudus sequaris d. Salvatorem, qui dicit in evangelio: ,Nisi quis tulerit crucem suam et secu- tus me fuerit, non potest meus esse discipulus.“ Proice sarcinam sacculi, ne queras divicias, que camelorum pravitatibus comparantur, nudus et levis ad celum vola, ne alas virtutum tuarum auri deprimant pondera.“ Et infra: „Si ergo, qui habent possessionem et divicias, iubentur omnia vendere et dare pauperibus et sic sequi Salvatorem, dignacio tua aut dives est et debet facere, quod preceptum est, aut adhuc tenuis et non debet querere, quod erogatum est. Certe Cristus pari voluntate omnia in acceptum refert. Nemo apostolis pauperior fuit et nemo tantum pro Domino reliquit. Et tu igitur eroganda non queras, sed quesita iam tribue, ut fortissimum curri- culum suum Christus agnoscat et letus tibi de longissima regione occurat pater, ut stolam tribuat, ut donet anulum, ut ymolet pro te vitulum sagi- natum. Item Jeronimus ad Eustochium, filiam s. Paule, de virginitate servanda: „Avaricie quoque tibi vitandum est malum, non quod aliena non appetas, hoc enim et publice leges puniunt, sed quod tua, que sunt aliena, non serves. [f. 126b] Si in alieno, inquit, fideles non fuistis, quod vest- rum, quis dabit vobis aliena? Nobis auri argentique pondera sunt nostra possessio spiritualis, de qua alibi dicitur: redempcio viri proprie divicie. ,Nemo potest duobus dominis servire; aut enim unum odiet et alterum a- mabit aut unum pacietur et alterum contempnet. Non potestis Deo servire et mamonne‘ i. e. diviciis, nam Sirorum lingua mamonna divicie nuncu- pantur. Cogitacio victus spina est fidei, radix avaricie cura gentilium. At dicis: Puella sum delicata et que manibus meis laborare non possum. Si ad senectutem venero, si egrotare cepero, quis mei miserebitur?“ Audi apostolis loquentem Jesum: �Ne cogitetis in corde vestro, quid manducetis. neque corpori vestro, quid induamini. Nonne anima plus est quam esca et corpus plus est quam vestimentum? Respicite volatilia celi, quoniam non serunt neque metunt neque congregant in horrea, et pater noster celestis pascit illas.' Si vestis defuerit, lilia proponuntur, si esuries, beatos audies pauperes et esurientes, si afflixerit dolor, legito propter hoc cum Paulo: ,Placeo michi in infirmitatibus meis et datus est michi stimulus carnis mee angelus sathane, qui me collaphizet, ne extollar.' Letare in omnibus iudi- ciis Dei. Exultaverunt enim filie Jude in omnibus iudiciis tuis, Domine. Illa
Strana 13
13 tibi semper vox in ore resonet: „Nudus exivi de utero matris mee, nudus eciam redeam‘ et ,Nichil intulimus in hunc mundum neque auferre quid possumus.“ Item Jeronimus ad Rusticum monachum: „Si negociatores seculi tanta sustinent, ut ad incertas perveniant periturasque divicias, et servant cum anime discrimine, que multis periculis quesierunt, quid Christi negociatori faciendum est, qui venditis omnibus querit preciosissimam mar- garitam, qui totis substancie opibus emit agrum, in quo repperiat thezau- " rum, quem nec fur effodere nec latro possit auferre? Item Jeronimus ad Eliodorum episcopum: „Ille enim scil. rex nolentibus preest, hic scil. episcopus volentibus, ille terrore subicit, hic servitute domi- natur; ille corpora custodit ad mortem, hic animas servat ad vitam. In te o- culi omnium diriguntur, domus tua et conversacio tua quasi in speculo con- stituta magistra est publice discipline. Quidquid feceris, id sibi omnes fa- ciendum putant.“ Item Jeronymus ad Nepocianum presbiterum: „Clericus, qui Christi servit ecclesie, interpretetur primo vocabulum suum et nominis diffinicione probata nitatur esse, quod dicitur. Si enim cleros grece, sors latine appellatur, propterea vocantur clerici, vel quia de sorte Domini sunt vel quia Dominus ipse sors i. e. pars clericorum est. Qui autem vel ipse pars Domini vel Dominum partem habet, talem se exhibere debet, ut et possideat Dominum et ipse possideatur a Domino. Qui autem Dominum pos- sidet et cum propheta dicit: �Pars mea Dominus‘, nichil extra Dominum habere potest. Quodsi verbi gracia, si aurum, si argentum, si possessiones. si variam supellectilem, cum istis partibus Dominus pars eius fieri non dignatur. Si autem ego pars Domini sum et funiculus, nec accipio partem inter ceteras tribus, sed quasi levita et sacerdos vivo de decimis, serviens altari et altaris oblacionibus sustentor, habens victum et vestitum, hiis contentus ero et nudam crucem nudus sequar. Obsecro itaque te et repe- tens iterumque monebo, ne officium clericatus genus antique milicie putes, i. e. ne lucra seculi in Christi queras milicia, ne plus habeas, quam quando clericus esse cepisti.“ Et infra: „Episcopi sacerdotes se esse sciant, non do- minos, honorent clericos ut clericos, et ut ipsi a clericis quasi deferantur. Item Jeronimus ad Helvidiam lib. XII. questionum: „Interrogas quomodo perfectus esse quis poterit et quomodo debeat vivere vidua, que sine liberis derelicta est. Hoc idem in evangelio legis doctor interrogat: ,Magister, quid faciens vitam possidebo?“ Cui respondit Dominus: Mandata noscis‘ et subiunxit: Non homicidium facies, non adulterium et furtum, non fal- sum dices testimonium, honora patrem et matrem et diligas proximum sicut te ipsum.' Et illo dicente: Hec omnia feci“, Dominus intulit: Unum tibi deest. Si vis perfectus esse, vade et vende, que habes, et da pauperibus et veni, sequere me.' Itaque et ego tibi Domini nostri respondebo sermo- nibus: Si vis perfecta esse et tollere crucem tuam et sequi d. Salvatorem et imitari Petrum, dicentem: ,Ecce nos dimisimus omnia et secuti sumus te“, vade, vende omnia, que habes, et da pauperibus et sequere Salvatorem. Non dixit: ,da filiis, da fratribus, da propinquis‘, quos eciam si haberes, iure eis Dominus prefertur, sed da pauperibus, ymo da Christo, qui in pau- peribus pascitur. Qui cum dives esset, pro nobis pauper factus est, qui loouitur in XXXVIII. psalmo: ,Ego autem mendicus et pauper, et Dominus est solicitus pro me.' Statimque XL psalmo de eo exordium est: ,Beatus, qui intelligit super egenum et pauperem."
13 tibi semper vox in ore resonet: „Nudus exivi de utero matris mee, nudus eciam redeam‘ et ,Nichil intulimus in hunc mundum neque auferre quid possumus.“ Item Jeronimus ad Rusticum monachum: „Si negociatores seculi tanta sustinent, ut ad incertas perveniant periturasque divicias, et servant cum anime discrimine, que multis periculis quesierunt, quid Christi negociatori faciendum est, qui venditis omnibus querit preciosissimam mar- garitam, qui totis substancie opibus emit agrum, in quo repperiat thezau- " rum, quem nec fur effodere nec latro possit auferre? Item Jeronimus ad Eliodorum episcopum: „Ille enim scil. rex nolentibus preest, hic scil. episcopus volentibus, ille terrore subicit, hic servitute domi- natur; ille corpora custodit ad mortem, hic animas servat ad vitam. In te o- culi omnium diriguntur, domus tua et conversacio tua quasi in speculo con- stituta magistra est publice discipline. Quidquid feceris, id sibi omnes fa- ciendum putant.“ Item Jeronymus ad Nepocianum presbiterum: „Clericus, qui Christi servit ecclesie, interpretetur primo vocabulum suum et nominis diffinicione probata nitatur esse, quod dicitur. Si enim cleros grece, sors latine appellatur, propterea vocantur clerici, vel quia de sorte Domini sunt vel quia Dominus ipse sors i. e. pars clericorum est. Qui autem vel ipse pars Domini vel Dominum partem habet, talem se exhibere debet, ut et possideat Dominum et ipse possideatur a Domino. Qui autem Dominum pos- sidet et cum propheta dicit: �Pars mea Dominus‘, nichil extra Dominum habere potest. Quodsi verbi gracia, si aurum, si argentum, si possessiones. si variam supellectilem, cum istis partibus Dominus pars eius fieri non dignatur. Si autem ego pars Domini sum et funiculus, nec accipio partem inter ceteras tribus, sed quasi levita et sacerdos vivo de decimis, serviens altari et altaris oblacionibus sustentor, habens victum et vestitum, hiis contentus ero et nudam crucem nudus sequar. Obsecro itaque te et repe- tens iterumque monebo, ne officium clericatus genus antique milicie putes, i. e. ne lucra seculi in Christi queras milicia, ne plus habeas, quam quando clericus esse cepisti.“ Et infra: „Episcopi sacerdotes se esse sciant, non do- minos, honorent clericos ut clericos, et ut ipsi a clericis quasi deferantur. Item Jeronimus ad Helvidiam lib. XII. questionum: „Interrogas quomodo perfectus esse quis poterit et quomodo debeat vivere vidua, que sine liberis derelicta est. Hoc idem in evangelio legis doctor interrogat: ,Magister, quid faciens vitam possidebo?“ Cui respondit Dominus: Mandata noscis‘ et subiunxit: Non homicidium facies, non adulterium et furtum, non fal- sum dices testimonium, honora patrem et matrem et diligas proximum sicut te ipsum.' Et illo dicente: Hec omnia feci“, Dominus intulit: Unum tibi deest. Si vis perfectus esse, vade et vende, que habes, et da pauperibus et veni, sequere me.' Itaque et ego tibi Domini nostri respondebo sermo- nibus: Si vis perfecta esse et tollere crucem tuam et sequi d. Salvatorem et imitari Petrum, dicentem: ,Ecce nos dimisimus omnia et secuti sumus te“, vade, vende omnia, que habes, et da pauperibus et sequere Salvatorem. Non dixit: ,da filiis, da fratribus, da propinquis‘, quos eciam si haberes, iure eis Dominus prefertur, sed da pauperibus, ymo da Christo, qui in pau- peribus pascitur. Qui cum dives esset, pro nobis pauper factus est, qui loouitur in XXXVIII. psalmo: ,Ego autem mendicus et pauper, et Dominus est solicitus pro me.' Statimque XL psalmo de eo exordium est: ,Beatus, qui intelligit super egenum et pauperem."
Strana 14
14 Item Jeronimus epistola ad Paulinum: „Denique et tu audita sentencia Salvatoris: ,Si vis perfectus esse, vende omnia, que habes, et da pauperibus et veni, sequere me', verba vertis in opera et nudam crucem nudus sequens expedicior et levior scandis scalam Jacob, tunicam mutas cum animo, ne pleno marsupio gloriosas sordes appetas, sed puris manibus et candido pec- tore pauperem te et spiritu et operibus gloriaris. Nichil est grande tristi et lurida facie vel simulare vel ostentare ieiunia, passionum redditibus abun- dare et vile iactare palliolum. Socrates ille Thebanus, homo quondam ditis- simus, cum ad philozophandum Athenas pergeret, magnum avaricie pondus abiecit nec putavit se posse virtutes simul et divicias possidere. Nos sub- sarcinati auro Christum pauperem sequimur et sub pretextu elemosine [f. 127b] pristinis opibus incubantes, quomodo possumus aliena fideliter distribuere, qui nostra timide reservamus? Plenus venter facile de ieiuniis disputat. Non Jerosolimis fuisse, sed Jerosolimis bene vixisse laudandum est.“ Item ibidem inferius: „Que utilitas parietes fulgere gemmis et Chris- tum in pauperie fame mori? Iam non sunt tua, que possides, dispensacio credita est.“ Item Jeronimus ad quendam suum levitam de duobus gene- ribus hominum: „Duo sunt genera christianorum. Est autem unum genus, quod mancipatum divino officio et deditum contemplacioni et oracioni, ab omni strepitu temporalium rerum cessare convenit, ut sunt clerici et Deo devoti videl. conversi. Cleros enim grece latine dicitur sors, inde huiusmodi homines vocantur clerici i. e. sorte electi. Omnes enim suos Deus elegit. Hii namque sunt reges i. e. se et alios in virtutibus regentes et ita in Deo regnum habent; et hoc designat corona in capite. Hanc coronam habent ab institucione Romane ecclesie in signum regni, quod in Christo expecta- tur. Rasio vero capitis est temporalium omnium deposicio. Illi enim victu et vestitu contenti, nullam inter se proprietatem habentes, debent habere omnia communia. Aliud vero genus est christianorum, ut sunt laici; laos enim grece latine populus. Hiis licet temporalia possidere, sed nonnisi ad usum. Nichil enim miserius est quam propter nummum Deum contempnere. Hiis concessum est uxorem ducere, terram colere, inter virum et virum iu- dicare, causas agere oblacionesque super altaria ponere, decimas reddere, et ita salvari poterint, si vicia cum beneficiendo evitaverint. Item Jeronimus, secundum quod eum allegat Thomas in glosa continu- ata super illo Mt X, 9: ,Nolite possidere aurum neque‘ etc. sic scribit: „Et quia quodammodo nudos et expeditos ad predicandum apostolos mi- serat et dura videbatur esse condicio magistrorum, severitatem precepti sequenti sentencia temperavit, dicens: ,Dignus est enim operarius cibo suo, quasi dicat: Tantum accipite, quantum victu et vestitu vobis necessarium est, unde Apostolus: ,Habentes victum et vestitum, hiis contenti simus. Et alibi: ,Communicet is, qui cathetizatur [verbo], ei, qui se cathetizat, in omnibus bonis', ut quorum discipuli, inquit, spiritualium consortes faciant, eos carnalium suorum non in avaricia, sed in necessitate. Item Jeronimus super illud Mt VIII, 20: �Filius hominis non habet, ubi caput suum reclinet, prout ipsum allegat Thomas III. parte Summe q. 41 art. 1, sic scribit: „Quid me propter divicias et secularia lucra cupis sequi, cum tante sim paupertatis, ut ne hospiciolum quidem habeam et tecto utar non meo?“ Et super illo Mt XVIII, 26: "Ut non scandalizemus eos, vade ad mare‘ sic dicit Jeronimus: „Hoc simpliciter intellectum edificat audi-
14 Item Jeronimus epistola ad Paulinum: „Denique et tu audita sentencia Salvatoris: ,Si vis perfectus esse, vende omnia, que habes, et da pauperibus et veni, sequere me', verba vertis in opera et nudam crucem nudus sequens expedicior et levior scandis scalam Jacob, tunicam mutas cum animo, ne pleno marsupio gloriosas sordes appetas, sed puris manibus et candido pec- tore pauperem te et spiritu et operibus gloriaris. Nichil est grande tristi et lurida facie vel simulare vel ostentare ieiunia, passionum redditibus abun- dare et vile iactare palliolum. Socrates ille Thebanus, homo quondam ditis- simus, cum ad philozophandum Athenas pergeret, magnum avaricie pondus abiecit nec putavit se posse virtutes simul et divicias possidere. Nos sub- sarcinati auro Christum pauperem sequimur et sub pretextu elemosine [f. 127b] pristinis opibus incubantes, quomodo possumus aliena fideliter distribuere, qui nostra timide reservamus? Plenus venter facile de ieiuniis disputat. Non Jerosolimis fuisse, sed Jerosolimis bene vixisse laudandum est.“ Item ibidem inferius: „Que utilitas parietes fulgere gemmis et Chris- tum in pauperie fame mori? Iam non sunt tua, que possides, dispensacio credita est.“ Item Jeronimus ad quendam suum levitam de duobus gene- ribus hominum: „Duo sunt genera christianorum. Est autem unum genus, quod mancipatum divino officio et deditum contemplacioni et oracioni, ab omni strepitu temporalium rerum cessare convenit, ut sunt clerici et Deo devoti videl. conversi. Cleros enim grece latine dicitur sors, inde huiusmodi homines vocantur clerici i. e. sorte electi. Omnes enim suos Deus elegit. Hii namque sunt reges i. e. se et alios in virtutibus regentes et ita in Deo regnum habent; et hoc designat corona in capite. Hanc coronam habent ab institucione Romane ecclesie in signum regni, quod in Christo expecta- tur. Rasio vero capitis est temporalium omnium deposicio. Illi enim victu et vestitu contenti, nullam inter se proprietatem habentes, debent habere omnia communia. Aliud vero genus est christianorum, ut sunt laici; laos enim grece latine populus. Hiis licet temporalia possidere, sed nonnisi ad usum. Nichil enim miserius est quam propter nummum Deum contempnere. Hiis concessum est uxorem ducere, terram colere, inter virum et virum iu- dicare, causas agere oblacionesque super altaria ponere, decimas reddere, et ita salvari poterint, si vicia cum beneficiendo evitaverint. Item Jeronimus, secundum quod eum allegat Thomas in glosa continu- ata super illo Mt X, 9: ,Nolite possidere aurum neque‘ etc. sic scribit: „Et quia quodammodo nudos et expeditos ad predicandum apostolos mi- serat et dura videbatur esse condicio magistrorum, severitatem precepti sequenti sentencia temperavit, dicens: ,Dignus est enim operarius cibo suo, quasi dicat: Tantum accipite, quantum victu et vestitu vobis necessarium est, unde Apostolus: ,Habentes victum et vestitum, hiis contenti simus. Et alibi: ,Communicet is, qui cathetizatur [verbo], ei, qui se cathetizat, in omnibus bonis', ut quorum discipuli, inquit, spiritualium consortes faciant, eos carnalium suorum non in avaricia, sed in necessitate. Item Jeronimus super illud Mt VIII, 20: �Filius hominis non habet, ubi caput suum reclinet, prout ipsum allegat Thomas III. parte Summe q. 41 art. 1, sic scribit: „Quid me propter divicias et secularia lucra cupis sequi, cum tante sim paupertatis, ut ne hospiciolum quidem habeam et tecto utar non meo?“ Et super illo Mt XVIII, 26: "Ut non scandalizemus eos, vade ad mare‘ sic dicit Jeronimus: „Hoc simpliciter intellectum edificat audi-
Strana 15
15 torem, dum audit Deum tante fuisse paupertatis, ut, unde tributum pro se et apostolo redderet, non habuit.“ [f. 128 Augustinus, doctor in ecclesia notabilis, in De contemptu mundi, tractans hunc textum ,Qui non renunciaverit omnibus, que possidet, non potest meus esse discipulus‘, sic scribit: „Qui non renunciaverit‘ etc. Quod dicens, nichil proprium a suis discipulis possideri voluit. Quicunque aliud possidet in terra, remotus est a Christi disciplina, qui autem non est disci- pulus Christi, quomodo presumit sibi ligandi solvendique potestatem, qui in terra presumit possidere facultatem? Attendite, fratres, verba evangelii dicentis ,Intravit Jesus ad discipulos ianuis clausis et inflans dixit eis: Accipite Spiritum sanctum. Quorum remiseritis peccata, remittuntur, et quorum retinueritis, retenta sunt eis. Numquid illis aliquid proprium, quibus magister indixerat: ,Nichil tuleritis in via“, de quibus Lucas evan- gelista infert: �Erant eis omnia communia“, ,Ecce nos reliquimus omnia et secuti sumus te‘ ? Qui omnia reliquerant, nichil eis retinuerant. Unde igitur sibi arrogant ligandi atque solvendi potestatem, qui in terra presu- munt possidere facultatem? Quomodo non erubescunt dicere: ,Dominus pars hereditatis mee‘ ? Ubi est illud apostolicum ,Que convencio Christi ad Belial'? Qui terrenas possessiones relinquere nolunt, cur peccata populi comedunt? Si decimas cum filiis Levi accipiunt, quomodo inter ceteras tribus partem accipient? Si vero et sui ethimologiam attendunt, cur clerici a sorte dicti sunt, quia Dominus eorum sors est vel hereditas? Cur saltem signa clericatus sui, quibus a laycis discernuntur, non perpendunt? Non enim sine causa capita raduntur et tonduntur, sed perspicacissima et eviden- tissima racione.“ Et infra ibidem: „Scimus enim, quod quisque quanto magis terrenis occupacionibus occupatur, tanto magis a sui visione Conditoris im- peditur, unde Apostolus: Nemo militans Deo implicat se negociis secula- ribus.“ Et paulo post: „Sicut pili non sunt partes corporis, sed quedam su- perfluitas, procedens ex corporis humoribus, sic temporalia non sunt natu- ralia, sed aliena et superflua. Hinc itaque fideles Christi, qui ad eternam vitam medullitus aspirant, qui mundum cum suis oblectacionibus sub pe- dibus conculcant, qui in terra nichil possidere volunt, sed cum Apostolo dicunt: Nostra conversacio in celis est‘, capillorum minimam partem in capitibus retinent et per eorum abrasionem se minimam terrenorum soli- citudinem habere designant. Quapropter istam minimam capillorum parti- culam retinent, qui dum in hoc mundo sunt, a terrenis occupacionibus omnino vacui esse non possunt. Quisquis clericus ad sortem Domini vocatus, qui comam nutrire vult, pilos radere vel tondere erubescit, hoc facto non se de Dei sorte, sed de dyaboli esse testatur. Quanto enim quisquis carnales crines diligit, fovet et nutrit, tanto cor suum non in celis, sed in terra de- fixum ostendit; quanto autem radit et edomat, tanto se non terrena, sed eterna [ f. 128b ] diligere probat.“ Et infra post pauca: „Cum enim omnium bonorum auctor sit Deus, et a fidelibus suis queri vult et diligi, quecunque bona precipiat. Si mundana vera bona essent, nec ipsa quidem contempneret nec aliis sequacibus contempnere preciperet. Quid igitur Veritas de se te- statur? �Vulpes foveas habent et volucres celi nidos, filius autem hominis non habet, ubi caput suum reclinet.“ Et statim post subditur: „Audiamus igitur eciam, quid dicat Christus suis imitatoribus: �Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, que habes, et da pauperibus.' Item: ,Nisi quis re-
15 torem, dum audit Deum tante fuisse paupertatis, ut, unde tributum pro se et apostolo redderet, non habuit.“ [f. 128 Augustinus, doctor in ecclesia notabilis, in De contemptu mundi, tractans hunc textum ,Qui non renunciaverit omnibus, que possidet, non potest meus esse discipulus‘, sic scribit: „Qui non renunciaverit‘ etc. Quod dicens, nichil proprium a suis discipulis possideri voluit. Quicunque aliud possidet in terra, remotus est a Christi disciplina, qui autem non est disci- pulus Christi, quomodo presumit sibi ligandi solvendique potestatem, qui in terra presumit possidere facultatem? Attendite, fratres, verba evangelii dicentis ,Intravit Jesus ad discipulos ianuis clausis et inflans dixit eis: Accipite Spiritum sanctum. Quorum remiseritis peccata, remittuntur, et quorum retinueritis, retenta sunt eis. Numquid illis aliquid proprium, quibus magister indixerat: ,Nichil tuleritis in via“, de quibus Lucas evan- gelista infert: �Erant eis omnia communia“, ,Ecce nos reliquimus omnia et secuti sumus te‘ ? Qui omnia reliquerant, nichil eis retinuerant. Unde igitur sibi arrogant ligandi atque solvendi potestatem, qui in terra presu- munt possidere facultatem? Quomodo non erubescunt dicere: ,Dominus pars hereditatis mee‘ ? Ubi est illud apostolicum ,Que convencio Christi ad Belial'? Qui terrenas possessiones relinquere nolunt, cur peccata populi comedunt? Si decimas cum filiis Levi accipiunt, quomodo inter ceteras tribus partem accipient? Si vero et sui ethimologiam attendunt, cur clerici a sorte dicti sunt, quia Dominus eorum sors est vel hereditas? Cur saltem signa clericatus sui, quibus a laycis discernuntur, non perpendunt? Non enim sine causa capita raduntur et tonduntur, sed perspicacissima et eviden- tissima racione.“ Et infra ibidem: „Scimus enim, quod quisque quanto magis terrenis occupacionibus occupatur, tanto magis a sui visione Conditoris im- peditur, unde Apostolus: Nemo militans Deo implicat se negociis secula- ribus.“ Et paulo post: „Sicut pili non sunt partes corporis, sed quedam su- perfluitas, procedens ex corporis humoribus, sic temporalia non sunt natu- ralia, sed aliena et superflua. Hinc itaque fideles Christi, qui ad eternam vitam medullitus aspirant, qui mundum cum suis oblectacionibus sub pe- dibus conculcant, qui in terra nichil possidere volunt, sed cum Apostolo dicunt: Nostra conversacio in celis est‘, capillorum minimam partem in capitibus retinent et per eorum abrasionem se minimam terrenorum soli- citudinem habere designant. Quapropter istam minimam capillorum parti- culam retinent, qui dum in hoc mundo sunt, a terrenis occupacionibus omnino vacui esse non possunt. Quisquis clericus ad sortem Domini vocatus, qui comam nutrire vult, pilos radere vel tondere erubescit, hoc facto non se de Dei sorte, sed de dyaboli esse testatur. Quanto enim quisquis carnales crines diligit, fovet et nutrit, tanto cor suum non in celis, sed in terra de- fixum ostendit; quanto autem radit et edomat, tanto se non terrena, sed eterna [ f. 128b ] diligere probat.“ Et infra post pauca: „Cum enim omnium bonorum auctor sit Deus, et a fidelibus suis queri vult et diligi, quecunque bona precipiat. Si mundana vera bona essent, nec ipsa quidem contempneret nec aliis sequacibus contempnere preciperet. Quid igitur Veritas de se te- statur? �Vulpes foveas habent et volucres celi nidos, filius autem hominis non habet, ubi caput suum reclinet.“ Et statim post subditur: „Audiamus igitur eciam, quid dicat Christus suis imitatoribus: �Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, que habes, et da pauperibus.' Item: ,Nisi quis re-
Strana 16
16 nunciaverit omnibus, que possidet, non potest meus esse discipulus“. Item: ,Nemo potest duobus dominis servire, Deo et mamone‘. Vidit peritus ma- gister discipulos suos luctaturos cum mundo, qui si haberent aliquid, unde tenerentur, levius deicerentur. Tulit igitur arma suis hostibus, cum nos pri- vavit suis possessionibus. Nudus namque latrones non solet timere; qui se mundanis implicat, tela parat, quibus confodiatur; qui igitur non vult con- fodi, nudus procedat per viam huius exilii.“ Et parum post sic habetur: „Loquitur eciam Johannes apostolus: ,Qui dicit se Deum diligere et man- data eius non custodit, mendax' esse convincitur. Itaque se et non Deum diligit, qui mandata eius non vult custodire; cum Christus sit pro nobis factus pauper et egenus, nos cur pro Christo pauperes esse erubescimus? Nos suos pauperes facit divites Veritate attestante regnum celorum non divitum, sed pauperum esse. Dicit namque pauperibus: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum celorum‘. Si igitur regnum celorum est pauperum, restat, ut infernus sit divitum“. Et ibidem sic subiungit „Quisquis igitur vis regnare cum Christo, dilige paupertatem cum ipso, ut requiescas cum Lazaro mendico. Nemo enim potest gaudere cum seculd et regnare cum Christo. Audi Apostolum dicentem:,Per multas tribulaciones oportet vos intrare in regnum Dei.“ Et iuxta vocem Veritatis primo nos oportet bibere calicem Domini, ut sic pergamus ad confessionem regni. Qui autem vult epulari cum divite, preparat se epulas vermibus gehenne, in qua pro gaudio momentaneo ardebit perpetue cum capite suo dyabolo. Infelix comercium pro tam brevi gaudio celesti privari regno, felix pauper- tas, per quam celestis adquiritur hereditas, felix comercium perpetue e- terna accipere et quod infallibile est, cum Christo regnare. Ineffabilis mi- seria perpetua cum dyabolo pati supplicia.“ Hec Augustinus in tractatu preallegato. Idem Augustinus super Johannem sermone 123 ,Nolite possidere aurum neque argentum': „Neque illa apostolis loquebatur, ut tamquam securi non possiderent neque portarent huic vite necessaria nec magna nee minima; ideo posuit ,nisi virgam', ostendens a fidelibus suis omnia deberi ministris suis nulla superflua inquirentibus. Ac per hoc addendo Dignus est operarius cibo suo‘ prorsus apparuit et illustravit [f. 1291, unde et quare hec omnia loquebatur. Hanc ergo potestatem nomine virge signifi- cavit, cum dixit, ne quid tollerent in via nisi virgam tantum. Potuit enin pra eciam sic breviter dici: nichil necessariorum vobiscum feratis nec virgar nec virgam tantum, ut illud, quod dictum est, ,nisi virgam tantum' intolli- gatur, nec minimas quidem res. Quod vero adiunctum est ,nisi virgam tantum“, intelligatur, quia per potestatem a Domino acceptam, que virgo nomine significata est, eciam que non portantur, non deerunt.“ Item Au- gustinus super psalmo 67:„Cleros sors dicitur grece et sortes ex promissione Dei partes hereditatis vocantur, que populo sunt distribute, unde tribus Levi precepta est non habere sortem inter fratres suos ex eo, quod ex eorum decimis sustentaretur. Nam et cleros et clericos hinc appellatos puto qui sunt in ecclesiastici misterii gradibus ordinati, quia Mathias sorte elec tus est, quem primum per apostolos legimus ordinatum. Item Augustinus in Regula: „Communi diffinicione decrevimus apud nos, quod nunquam postmodum ab ullo poterit infringi: residentibus nobis in monasterio in nomine d. n. J. Christi omnibus placuit secundum aposto
16 nunciaverit omnibus, que possidet, non potest meus esse discipulus“. Item: ,Nemo potest duobus dominis servire, Deo et mamone‘. Vidit peritus ma- gister discipulos suos luctaturos cum mundo, qui si haberent aliquid, unde tenerentur, levius deicerentur. Tulit igitur arma suis hostibus, cum nos pri- vavit suis possessionibus. Nudus namque latrones non solet timere; qui se mundanis implicat, tela parat, quibus confodiatur; qui igitur non vult con- fodi, nudus procedat per viam huius exilii.“ Et parum post sic habetur: „Loquitur eciam Johannes apostolus: ,Qui dicit se Deum diligere et man- data eius non custodit, mendax' esse convincitur. Itaque se et non Deum diligit, qui mandata eius non vult custodire; cum Christus sit pro nobis factus pauper et egenus, nos cur pro Christo pauperes esse erubescimus? Nos suos pauperes facit divites Veritate attestante regnum celorum non divitum, sed pauperum esse. Dicit namque pauperibus: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum celorum‘. Si igitur regnum celorum est pauperum, restat, ut infernus sit divitum“. Et ibidem sic subiungit „Quisquis igitur vis regnare cum Christo, dilige paupertatem cum ipso, ut requiescas cum Lazaro mendico. Nemo enim potest gaudere cum seculd et regnare cum Christo. Audi Apostolum dicentem:,Per multas tribulaciones oportet vos intrare in regnum Dei.“ Et iuxta vocem Veritatis primo nos oportet bibere calicem Domini, ut sic pergamus ad confessionem regni. Qui autem vult epulari cum divite, preparat se epulas vermibus gehenne, in qua pro gaudio momentaneo ardebit perpetue cum capite suo dyabolo. Infelix comercium pro tam brevi gaudio celesti privari regno, felix pauper- tas, per quam celestis adquiritur hereditas, felix comercium perpetue e- terna accipere et quod infallibile est, cum Christo regnare. Ineffabilis mi- seria perpetua cum dyabolo pati supplicia.“ Hec Augustinus in tractatu preallegato. Idem Augustinus super Johannem sermone 123 ,Nolite possidere aurum neque argentum': „Neque illa apostolis loquebatur, ut tamquam securi non possiderent neque portarent huic vite necessaria nec magna nee minima; ideo posuit ,nisi virgam', ostendens a fidelibus suis omnia deberi ministris suis nulla superflua inquirentibus. Ac per hoc addendo Dignus est operarius cibo suo‘ prorsus apparuit et illustravit [f. 1291, unde et quare hec omnia loquebatur. Hanc ergo potestatem nomine virge signifi- cavit, cum dixit, ne quid tollerent in via nisi virgam tantum. Potuit enin pra eciam sic breviter dici: nichil necessariorum vobiscum feratis nec virgar nec virgam tantum, ut illud, quod dictum est, ,nisi virgam tantum' intolli- gatur, nec minimas quidem res. Quod vero adiunctum est ,nisi virgam tantum“, intelligatur, quia per potestatem a Domino acceptam, que virgo nomine significata est, eciam que non portantur, non deerunt.“ Item Au- gustinus super psalmo 67:„Cleros sors dicitur grece et sortes ex promissione Dei partes hereditatis vocantur, que populo sunt distribute, unde tribus Levi precepta est non habere sortem inter fratres suos ex eo, quod ex eorum decimis sustentaretur. Nam et cleros et clericos hinc appellatos puto qui sunt in ecclesiastici misterii gradibus ordinati, quia Mathias sorte elec tus est, quem primum per apostolos legimus ordinatum. Item Augustinus in Regula: „Communi diffinicione decrevimus apud nos, quod nunquam postmodum ab ullo poterit infringi: residentibus nobis in monasterio in nomine d. n. J. Christi omnibus placuit secundum aposto
Strana 17
17 licam tradicionem unum sentire communiter possidere, sicut scriptum est: ,unum sentite in Domino et nemo sibi proprium quidquam vendicet, sed fiat, sicut scriptum est in Actibus apostolorum: ,habentes omnia communia nemo quidquam suum esse dicebat'.“ Ibidem cap. VI.: „Nemo sibi vendicet aliquid proprium sive in vestimento sive in quacunque re; apostolica enim vita optamus vivere“. Item Augustinus libro de correpcione Donatistarum ad Bonifacium: „Attendant, inquit, Donatiste ipsos quondam suos, iam nos- tros socios et fraterna nobis dileccione coniunctos, quem ad modum sua teneant non solum, que habebant, sed eciam nostra, que non habebant, que tamen si pauperum comparticipes sumus, que sunt nostra ct illorum; si autem privatim, que nobis sufficiant, possidemus, non sunt illa nostra, sed pauperum, quorum procuracionem quodammodo gerimus, non proprietatem nobis usurpacione dampnabili vendicamus.“ Item Augustinus libro de opere monachorum: „Si huius terrene rei publice principes preclarissimo litterato- rum suorum eloquio predicari solent, quod rem communem universi populi sue civitatis privatis suis rebus sic anteponebant, ut quidam eorum Africe domite triumphator, quid nubenti filie daret, non haberet, nisi ex senatus consulto de publico dotaretur, quo animo esse debet in rem suam publicam civis eterne illius civitatis Jerusalem celestis nisi ut id ipsum, quod propriis manibus elaborabit, in commune cum fratre habeat, et si quid ei defuerat, de communi suppleat, dicens cum illo, cuius preceptum exemplumque secu- tus est, ,quasi nichil habentes et omnia posidentes'."Item Augustinus de con- flictu viciorum cap. XIV: „Si ergo secularibus ita est periculosa [f. 130] cupiditatis industria, quanto magis illis periculosior est, qui habitu et con- versacione iam seculares esse desierunt, qui totum, quod vivunt, Domino se devoverunt. Ad quos specialiter Domini transeunt verba, quibus destrui possit morbus avaricie: ,Nolite inquit, solliciti esse, quid manducetis aut quid bibatis aut quo operiamini, hec enim omnia gentes inquirunt. Querite autem primum regnum Dei et iusticiam eius et hec omnia adicientur vobis. O quam beata et quam secura et quam amplectanda est illa sentencia! Nullus in hac vita ita securus est, ut ille, qui nichil preter Christum ap- petens possidere, cuncta, que sunt necessaria, sub hac sponsione probatur habere, sicut Paulus, ditissimus pauper, dicebat: ,Tamquam nichil habentes et omnia possidentes.' Omnia itaque non superflua, sed tantum necessaria, ipso confirmante ac dicente: ,Habentes tantum victum et vestitum, hiis contenti simus.' Dicis forte: ,Ideoque a sanctis religiosisque viris plura ha- benda sunt, ut melius ab ipsis quam a popularibus erogentur Christi pau- peribus.' Et ego consencio, sed prelatis, non autem subiectis, quod maxime uxoris Loth exemplum docet, que dum post tergum a Sodomis prospexit, in staturam salis conversa spiritum efflavit. Unde Christus tale quid pre- cavendum denunciat dicens: ,Nemo mittens manum suam ad aratrum et respiciens retro, aptus est regno Dei'. Hinc Petrus ait: ,Melius erat illis non agnoscere viam iusticie quam post agnicionem retro converti ab eo, quod traditum est illis sancto mandato'. Contigit enim illis illud in Proverbiis: ,Canis reversus est ad vomitum suum et sus lota in volutabro luti'.“ Item Augustinus II. Questionum novi et veteris testamenti questione 79: „Nec Salvator aliquid possidebat in mundo, cum sit dominus mundi. Mortuus enim alienis impendiis sepelitur et nos, a quibus mundus extraneus est, fa- cultates agere cupimus, ut morientis mundi a nobis invasum non tantum
17 licam tradicionem unum sentire communiter possidere, sicut scriptum est: ,unum sentite in Domino et nemo sibi proprium quidquam vendicet, sed fiat, sicut scriptum est in Actibus apostolorum: ,habentes omnia communia nemo quidquam suum esse dicebat'.“ Ibidem cap. VI.: „Nemo sibi vendicet aliquid proprium sive in vestimento sive in quacunque re; apostolica enim vita optamus vivere“. Item Augustinus libro de correpcione Donatistarum ad Bonifacium: „Attendant, inquit, Donatiste ipsos quondam suos, iam nos- tros socios et fraterna nobis dileccione coniunctos, quem ad modum sua teneant non solum, que habebant, sed eciam nostra, que non habebant, que tamen si pauperum comparticipes sumus, que sunt nostra ct illorum; si autem privatim, que nobis sufficiant, possidemus, non sunt illa nostra, sed pauperum, quorum procuracionem quodammodo gerimus, non proprietatem nobis usurpacione dampnabili vendicamus.“ Item Augustinus libro de opere monachorum: „Si huius terrene rei publice principes preclarissimo litterato- rum suorum eloquio predicari solent, quod rem communem universi populi sue civitatis privatis suis rebus sic anteponebant, ut quidam eorum Africe domite triumphator, quid nubenti filie daret, non haberet, nisi ex senatus consulto de publico dotaretur, quo animo esse debet in rem suam publicam civis eterne illius civitatis Jerusalem celestis nisi ut id ipsum, quod propriis manibus elaborabit, in commune cum fratre habeat, et si quid ei defuerat, de communi suppleat, dicens cum illo, cuius preceptum exemplumque secu- tus est, ,quasi nichil habentes et omnia posidentes'."Item Augustinus de con- flictu viciorum cap. XIV: „Si ergo secularibus ita est periculosa [f. 130] cupiditatis industria, quanto magis illis periculosior est, qui habitu et con- versacione iam seculares esse desierunt, qui totum, quod vivunt, Domino se devoverunt. Ad quos specialiter Domini transeunt verba, quibus destrui possit morbus avaricie: ,Nolite inquit, solliciti esse, quid manducetis aut quid bibatis aut quo operiamini, hec enim omnia gentes inquirunt. Querite autem primum regnum Dei et iusticiam eius et hec omnia adicientur vobis. O quam beata et quam secura et quam amplectanda est illa sentencia! Nullus in hac vita ita securus est, ut ille, qui nichil preter Christum ap- petens possidere, cuncta, que sunt necessaria, sub hac sponsione probatur habere, sicut Paulus, ditissimus pauper, dicebat: ,Tamquam nichil habentes et omnia possidentes.' Omnia itaque non superflua, sed tantum necessaria, ipso confirmante ac dicente: ,Habentes tantum victum et vestitum, hiis contenti simus.' Dicis forte: ,Ideoque a sanctis religiosisque viris plura ha- benda sunt, ut melius ab ipsis quam a popularibus erogentur Christi pau- peribus.' Et ego consencio, sed prelatis, non autem subiectis, quod maxime uxoris Loth exemplum docet, que dum post tergum a Sodomis prospexit, in staturam salis conversa spiritum efflavit. Unde Christus tale quid pre- cavendum denunciat dicens: ,Nemo mittens manum suam ad aratrum et respiciens retro, aptus est regno Dei'. Hinc Petrus ait: ,Melius erat illis non agnoscere viam iusticie quam post agnicionem retro converti ab eo, quod traditum est illis sancto mandato'. Contigit enim illis illud in Proverbiis: ,Canis reversus est ad vomitum suum et sus lota in volutabro luti'.“ Item Augustinus II. Questionum novi et veteris testamenti questione 79: „Nec Salvator aliquid possidebat in mundo, cum sit dominus mundi. Mortuus enim alienis impendiis sepelitur et nos, a quibus mundus extraneus est, fa- cultates agere cupimus, ut morientis mundi a nobis invasum non tantum
Strana 18
18 voce, sed et litteris contestemur et aut professione nostra ab eo, cuius est mundus, condempnemur. Hinc Dominus: ,Qui non, inquit, reliquerit omnia et secutus me fuerit, non potest meus esse discipulus'. Quicunque ergo sic habet facultates suas, ut spem in illis non habeat, paratus autem sit illas pro fide abicere, viam ambulat, que agit ad Christum“. Item Augustinus libro de cathetizandis rudibus: „Si mundi gloria vana non esset, si divicie terrene vera bona essent, non earum possessoribus improperaret Dominus, dicens: Ve vobis, divites' etc. Et alibi: ,Facilius est camelum per foramen "* „Et infra: „Cum acus transire quam divitem intrare in regnum celorum'.“ Christus pro nobis factus sit pauper et egenus, nos pro ipso compauperes esse erubescimus. Numquid non eius pauperies nos facit divites Veritate attestante regnum celorum non divitum, sed pauperum esse? Dicit namque pauperibus, quoniam ipsorum est regnum celorum. Si est regnum celorum pauperum, restat, ut infernus sit divitum“. Item Augustinus XXIII. ser- mone inter sermones ad heremitas sic scribit: „Sicut enim videtis, quod ante me multi fuerunt patres, quos sequi et imitari debemus, sicut et ego secundum apostolicam vitam me ipsum dicere non erubesco, non tamen vos pigeat eos sequi et imitari in omnibus, attendentes autem omnia commu- niter habere et possidere, quia in celsitudine paupertatis viventes non licet nisi unum sit cor, una sit anima, omnia communiter possidentes. Unde agrorum precia ponebantur ante pedes apostolorum tamquam pedibus con- culcanda, quia ipsi sancti apostoli et amici Dei indigna reputabant agrorum precia manibus contrectari. Unde eciam in veteri lege levitis precipiebatur nichil in terra eorum possidere. Non igitur habere debemus temporalia ad possidendum nec ego, qui episcopus sum, habere debeo nisi tantum ad dis- pensandum, quia bona ecclesiarum sunt patrimonium Christi et pauperum. Unde ego, qui episcopus sum, summe cavere debeo, ne res pauperum, quas Yponensis ecclesia videtur conservare, divitibus largiantur, quod bene feci hucusque“. Et infra: „Igitur, fratres mei, licet in kathedra episcopali me videtis, paupertatem tamen michi talem sponsam tenere congratulor, quia eciam ipsa est Christi sponsa, sanctorum possessio, beatorum vita, fidelium securitas, clericorum ornamentum monachorumque vita, nobilium pulcritudo, divitum magnificencia. Hec est enim illa sancta paupertas, quam qui tenet et amat, nulla indigencia laborare potest“. Item Augustinus de consensu evangelii, prout ipsum Thomas allegat in glosa continuata super illud Le IX, 3 ,Nichil tuleritis in via neque virgam' etc. sic dicit: „Vel Dominus hic possidere discipulos asserere noluit, non, quod necessaria non sint sustentacioni huius vite, sed quod sic eos mittebat, ut eis hoc deberi nunciaret ab illis, quibus credentibus anunciarent, ut sic securi non possi- derent neque portarent huic vite necessaria nec magna nec minima. Ideo ponit secundum Marcum ,Nisi virgam', ostendens fidelibus suis omnia deberi ministris suis nulla superflua requirentibus; hanc autem potestatem virge nomine significavit, cum dicit, ne quid tollerent in via nisi virgam tantum". Item Ambrosius de fuga seculi 12 q. 1 ,Cui porcio': „Cui porcio Deus est , nichil debet curare nisi Deum, ne alterius impediatur necessitatis *) Verba, quae sequuntur: Audiamus usque huius exilii, iam supra pag. 15—16 allata sunt.
18 voce, sed et litteris contestemur et aut professione nostra ab eo, cuius est mundus, condempnemur. Hinc Dominus: ,Qui non, inquit, reliquerit omnia et secutus me fuerit, non potest meus esse discipulus'. Quicunque ergo sic habet facultates suas, ut spem in illis non habeat, paratus autem sit illas pro fide abicere, viam ambulat, que agit ad Christum“. Item Augustinus libro de cathetizandis rudibus: „Si mundi gloria vana non esset, si divicie terrene vera bona essent, non earum possessoribus improperaret Dominus, dicens: Ve vobis, divites' etc. Et alibi: ,Facilius est camelum per foramen "* „Et infra: „Cum acus transire quam divitem intrare in regnum celorum'.“ Christus pro nobis factus sit pauper et egenus, nos pro ipso compauperes esse erubescimus. Numquid non eius pauperies nos facit divites Veritate attestante regnum celorum non divitum, sed pauperum esse? Dicit namque pauperibus, quoniam ipsorum est regnum celorum. Si est regnum celorum pauperum, restat, ut infernus sit divitum“. Item Augustinus XXIII. ser- mone inter sermones ad heremitas sic scribit: „Sicut enim videtis, quod ante me multi fuerunt patres, quos sequi et imitari debemus, sicut et ego secundum apostolicam vitam me ipsum dicere non erubesco, non tamen vos pigeat eos sequi et imitari in omnibus, attendentes autem omnia commu- niter habere et possidere, quia in celsitudine paupertatis viventes non licet nisi unum sit cor, una sit anima, omnia communiter possidentes. Unde agrorum precia ponebantur ante pedes apostolorum tamquam pedibus con- culcanda, quia ipsi sancti apostoli et amici Dei indigna reputabant agrorum precia manibus contrectari. Unde eciam in veteri lege levitis precipiebatur nichil in terra eorum possidere. Non igitur habere debemus temporalia ad possidendum nec ego, qui episcopus sum, habere debeo nisi tantum ad dis- pensandum, quia bona ecclesiarum sunt patrimonium Christi et pauperum. Unde ego, qui episcopus sum, summe cavere debeo, ne res pauperum, quas Yponensis ecclesia videtur conservare, divitibus largiantur, quod bene feci hucusque“. Et infra: „Igitur, fratres mei, licet in kathedra episcopali me videtis, paupertatem tamen michi talem sponsam tenere congratulor, quia eciam ipsa est Christi sponsa, sanctorum possessio, beatorum vita, fidelium securitas, clericorum ornamentum monachorumque vita, nobilium pulcritudo, divitum magnificencia. Hec est enim illa sancta paupertas, quam qui tenet et amat, nulla indigencia laborare potest“. Item Augustinus de consensu evangelii, prout ipsum Thomas allegat in glosa continuata super illud Le IX, 3 ,Nichil tuleritis in via neque virgam' etc. sic dicit: „Vel Dominus hic possidere discipulos asserere noluit, non, quod necessaria non sint sustentacioni huius vite, sed quod sic eos mittebat, ut eis hoc deberi nunciaret ab illis, quibus credentibus anunciarent, ut sic securi non possi- derent neque portarent huic vite necessaria nec magna nec minima. Ideo ponit secundum Marcum ,Nisi virgam', ostendens fidelibus suis omnia deberi ministris suis nulla superflua requirentibus; hanc autem potestatem virge nomine significavit, cum dicit, ne quid tollerent in via nisi virgam tantum". Item Ambrosius de fuga seculi 12 q. 1 ,Cui porcio': „Cui porcio Deus est , nichil debet curare nisi Deum, ne alterius impediatur necessitatis *) Verba, quae sequuntur: Audiamus usque huius exilii, iam supra pag. 15—16 allata sunt.
Strana 19
19 munere. Quod enim ad alia officia confertur, hoc religionis cultui atque nostro officio decerpitur. Hoc enim vera est sacerdotis fuga: abdicacio do- mesticorum et quedam alienacio karissimorum [f. 130 b], ut suis se ab- neget, qui servire Deo elegit“. Item Ambrosius super Lucam 14. libro cap. 10: „Si non obnoxius cesari vis esse, noli habere, que mundi sunt“. Item Gregorius Augustino, Anglorum episcopo 12 q. 1 ,Quia tua fraternitas': „Quia tua fraternitas, monasterii regulis erudita, seorsum non debet fieri a clericis illis in ecclesia Anglorum, que auctore Deo nuper ad fidem de- ducta est, hanc debet instruere conversacionem, que in inicio fuit patribus nostris, in quibus nullus eorum ex hiis que possidebant, proprium habebant, sed erant illis omnia communia. Si qui vero sunt clerici, extra sacros ordi- nes constituti, qui se non possunt continere, sortiri uxores debent et stipen- dia sua accipere exterius, quia et de eisdem patribus novimus esse scriptum, quod dividebant, prout unicuique opus erat, de eorumque stipendio cogi- tandum atque providendum est. Et sub ecclesiastica regula sunt tenendi, ut bonis moribus vivant et canendis psalmis invigilent et ab omnibus illicitis cor, linquam et corpus Deo auctore conservent“. Item Gregorius in omelia communi ita dicit, quod tot a sequacibus dimissa sunt, quot a non sequentibus concupisci poterint. Et sequitur: „Unde et sancti predicatores studuerunt in hoc seculo nichil diligere, omnia eciam sine appetitu possidere“. Item Gregorius Nazanzenus super illo Luce IX, 3 ,Nichil tuleritis in via“ sic dicit: „Mittens autem discipulos ad predicandum, Dominus multa eis iniunxit, quorum summa est sic eos virtuosos esse, sic constantes ac modestos, et ut breviter loquar, celestes, ut non minus propter eorum modum vivendi quam propter verbum evan- gelica doctrina propagetur. Et ideo cum eris et baculi carencia et amictus singularitate mittebantur. Et ideo subdit: Et ait ad illos: ,Nichil tuleritis in via neque virgam neque peram neque pecunias neque duas tunicas habe- atis'.“ Hec Gregorius Nazanzenus, prout ipsum allegat Thomas in glosa continuata. Item Gregorius Nazanzenus, prout ipsum Thomas allegat in glosa continuata super illud Luce X, 4 ,Nolite portare saculum neque peram' etc.: „Quorum summa est, ut a Deo virtuosi existant, quod non minus propter vite modum quam propter eorum verbum evangelium pro- ficiat“. Item Gregorius super illo processu Luce X, 4 ,Nolite portare sac- culum neque peram,' prout ipsum allegat Thomas in glosa continuata, sic scribit: „Tanta enim in Deo debet esse fiducia, ut presentis vite sumptus, quamvis non prodeat, tamen sibi hos non deesse certissime sciat, nedum mens eius occupata ad temporalia minus aliis provideat eterna“. Item Gre- gorius, secundum quod eum allegat Thomas in glosa continuata super illo processu Luce X, 4 ,Nolite portare saculum, peram' sic scribit: „Hec au- tem verba [f. 131] si quis eciam per allegoriam vellit intelligi, pecunia clausa in saculo est sapiencia occulta. Qui ergo sapiencie verbum habet, sed hoc erogare proximo negligit, quasi pecuniam ligatam in saculo tenet. Per peram vero onera seculi, per calciamenta mortuorum operum exempla signantur. Qui ergo officium predicacionis suscipit, dignum non est, ut opus secularium negociorum portet, ne dum hic eius collum deprimit, ad predi- canda celestia non assurgat; nec debet stultorum operum exempla con- spicere, ne sua opera ex mortuis pellibus credat vivere, ne scil. quia alios talia fecisse considerat, se et facere licenter putet“.
19 munere. Quod enim ad alia officia confertur, hoc religionis cultui atque nostro officio decerpitur. Hoc enim vera est sacerdotis fuga: abdicacio do- mesticorum et quedam alienacio karissimorum [f. 130 b], ut suis se ab- neget, qui servire Deo elegit“. Item Ambrosius super Lucam 14. libro cap. 10: „Si non obnoxius cesari vis esse, noli habere, que mundi sunt“. Item Gregorius Augustino, Anglorum episcopo 12 q. 1 ,Quia tua fraternitas': „Quia tua fraternitas, monasterii regulis erudita, seorsum non debet fieri a clericis illis in ecclesia Anglorum, que auctore Deo nuper ad fidem de- ducta est, hanc debet instruere conversacionem, que in inicio fuit patribus nostris, in quibus nullus eorum ex hiis que possidebant, proprium habebant, sed erant illis omnia communia. Si qui vero sunt clerici, extra sacros ordi- nes constituti, qui se non possunt continere, sortiri uxores debent et stipen- dia sua accipere exterius, quia et de eisdem patribus novimus esse scriptum, quod dividebant, prout unicuique opus erat, de eorumque stipendio cogi- tandum atque providendum est. Et sub ecclesiastica regula sunt tenendi, ut bonis moribus vivant et canendis psalmis invigilent et ab omnibus illicitis cor, linquam et corpus Deo auctore conservent“. Item Gregorius in omelia communi ita dicit, quod tot a sequacibus dimissa sunt, quot a non sequentibus concupisci poterint. Et sequitur: „Unde et sancti predicatores studuerunt in hoc seculo nichil diligere, omnia eciam sine appetitu possidere“. Item Gregorius Nazanzenus super illo Luce IX, 3 ,Nichil tuleritis in via“ sic dicit: „Mittens autem discipulos ad predicandum, Dominus multa eis iniunxit, quorum summa est sic eos virtuosos esse, sic constantes ac modestos, et ut breviter loquar, celestes, ut non minus propter eorum modum vivendi quam propter verbum evan- gelica doctrina propagetur. Et ideo cum eris et baculi carencia et amictus singularitate mittebantur. Et ideo subdit: Et ait ad illos: ,Nichil tuleritis in via neque virgam neque peram neque pecunias neque duas tunicas habe- atis'.“ Hec Gregorius Nazanzenus, prout ipsum allegat Thomas in glosa continuata. Item Gregorius Nazanzenus, prout ipsum Thomas allegat in glosa continuata super illud Luce X, 4 ,Nolite portare saculum neque peram' etc.: „Quorum summa est, ut a Deo virtuosi existant, quod non minus propter vite modum quam propter eorum verbum evangelium pro- ficiat“. Item Gregorius super illo processu Luce X, 4 ,Nolite portare sac- culum neque peram,' prout ipsum allegat Thomas in glosa continuata, sic scribit: „Tanta enim in Deo debet esse fiducia, ut presentis vite sumptus, quamvis non prodeat, tamen sibi hos non deesse certissime sciat, nedum mens eius occupata ad temporalia minus aliis provideat eterna“. Item Gre- gorius, secundum quod eum allegat Thomas in glosa continuata super illo processu Luce X, 4 ,Nolite portare saculum, peram' sic scribit: „Hec au- tem verba [f. 131] si quis eciam per allegoriam vellit intelligi, pecunia clausa in saculo est sapiencia occulta. Qui ergo sapiencie verbum habet, sed hoc erogare proximo negligit, quasi pecuniam ligatam in saculo tenet. Per peram vero onera seculi, per calciamenta mortuorum operum exempla signantur. Qui ergo officium predicacionis suscipit, dignum non est, ut opus secularium negociorum portet, ne dum hic eius collum deprimit, ad predi- canda celestia non assurgat; nec debet stultorum operum exempla con- spicere, ne sua opera ex mortuis pellibus credat vivere, ne scil. quia alios talia fecisse considerat, se et facere licenter putet“.
Strana 20
20 Item Crisostomus super Matheo Opere imperfecto, declarans hec verba: �Salomon autem genuit Roboam‘, ubi sic scribitur: „Estimo, quod Salomon et Roboam in misterio Christi fuerunt; quod si in misterio Christi fuerunt, consequenter et in misterio populi Christiani. Nam cum sint omnes christiani corpus Christi, recte universus populus christianus accipiendus est Christus. Sic Salomon in misterio fuit populi christiani bene incipientis, Roboam autem in misterio populi iam male finientis. Nam sicut circa se- nectutem Salomone peccante excitavit Dominus sathan super eum et de- truncavit ex parte modica regnum eius, in tempore autem Roboam, abi- cientis concilia seniorum et sequentis concilia iuvenum coetanorum suorum, ad plenum scissum est regnum ita, ut decem tribubus secedentibus et pro- prium facientibus sibi regem due tribus tantummodo remanerent sub Ro- boam, sic populus christianus inprimis bene agens prosperatus est sicut Salomon, procedente autem tempore, cum cepisset delinquere populus christianus et amare, que carnis sunt et mundi quasi filia pharaonis, que dyabolus subministrat, princeps carnis et mundi, ad temptacionem christi- anorum excitavit Deus super christianum populum spiritum scismatis. Et inprimis quidem debilitatus est populus christianus in quibusdam scismati- bus. In novissimo autem populi christiani quasi in tempore Roboam abun- dante iniquitate et refrigescente caritate plenius conscissus est populus christianus ita, ut maxima pars christianorum divideretur in hereses et faceret sibi proprios episcopos quia proprios reges et vix paucissimi christiani remanerent in ecclesia Christi sub Christo. Et sicut tunc Robo- am, abiciens consilia seniorum et coetanorum suorum sequens, occasionem prebuit dissidionis illius, sic et circa finem episcopi, relinquentes consilia seniorum apostolorum et prophetarum, secundum quod consiliati fuerant episcopos conversari debere vel episcopatum suum tractare, et secuti con- silia coetanorum suorum iuvenum, consiliancium episcopum oportere di- vitem fieri et hospitalitatem et timorem abicere et talia quedam alloqui, que moveant plausum, dederunt occasionem dyabolo faciendarum preci- sionum, non attendentes, que Dominus dicit: �Si autem ceperit dispensator dicere, quia dominus moram facit, et ceperit castigare pueros et ancillas et manducare et bibere cum ebriosis, veniet dominus eius in die, qua [f. 131 b] nescit, et hora, quam ignorat, et dividet eum‘. Et iterum, quod precipit Petrus: ,Non ut dominantes, sed quasi episcopatum tenentes‘. Item Paulus: ,Novitates vocum devita, generant enim lites et sermo eorum ut cancer serpit.' Et iterum: ,Formam habe sanorum verborum, que a me audisti. De qua prosperacione prima populi christiani et de adversitate novissima prophetatur in psalmo. De prosperacione primo sic: �Tunc loqu- utus es in aspectu filiis tuis et dixisti' et cetera, que secuntur. De adversitate autem novissima sic: ,Tu vero repulisti et pro nichilo deduxisti christum tuum' et cetera, que sequuntur. Et inde, quia quomodo tunc in regno quidem Jude quidam reges extiterunt peccatores, quidam autem mediocri- ter peccatores, in regno autem Israel nemo regum inventus est iustus, sic et in ecclesia Christi inveniuntur sordes, in sordibus autem non inve- nitur aurum“ etc. Hec Crisostomus ibidem. Item Crisostomus super hiis verbis evangelicis ,Scitis, quia principes gencium dominantur eorum‘ etc. sic loquitur: „Nolens autem Dominus et duorum fratrum ambicionem ex- tinguere et decem discipulorum invidiam, introduxit differenciam inter
20 Item Crisostomus super Matheo Opere imperfecto, declarans hec verba: �Salomon autem genuit Roboam‘, ubi sic scribitur: „Estimo, quod Salomon et Roboam in misterio Christi fuerunt; quod si in misterio Christi fuerunt, consequenter et in misterio populi Christiani. Nam cum sint omnes christiani corpus Christi, recte universus populus christianus accipiendus est Christus. Sic Salomon in misterio fuit populi christiani bene incipientis, Roboam autem in misterio populi iam male finientis. Nam sicut circa se- nectutem Salomone peccante excitavit Dominus sathan super eum et de- truncavit ex parte modica regnum eius, in tempore autem Roboam, abi- cientis concilia seniorum et sequentis concilia iuvenum coetanorum suorum, ad plenum scissum est regnum ita, ut decem tribubus secedentibus et pro- prium facientibus sibi regem due tribus tantummodo remanerent sub Ro- boam, sic populus christianus inprimis bene agens prosperatus est sicut Salomon, procedente autem tempore, cum cepisset delinquere populus christianus et amare, que carnis sunt et mundi quasi filia pharaonis, que dyabolus subministrat, princeps carnis et mundi, ad temptacionem christi- anorum excitavit Deus super christianum populum spiritum scismatis. Et inprimis quidem debilitatus est populus christianus in quibusdam scismati- bus. In novissimo autem populi christiani quasi in tempore Roboam abun- dante iniquitate et refrigescente caritate plenius conscissus est populus christianus ita, ut maxima pars christianorum divideretur in hereses et faceret sibi proprios episcopos quia proprios reges et vix paucissimi christiani remanerent in ecclesia Christi sub Christo. Et sicut tunc Robo- am, abiciens consilia seniorum et coetanorum suorum sequens, occasionem prebuit dissidionis illius, sic et circa finem episcopi, relinquentes consilia seniorum apostolorum et prophetarum, secundum quod consiliati fuerant episcopos conversari debere vel episcopatum suum tractare, et secuti con- silia coetanorum suorum iuvenum, consiliancium episcopum oportere di- vitem fieri et hospitalitatem et timorem abicere et talia quedam alloqui, que moveant plausum, dederunt occasionem dyabolo faciendarum preci- sionum, non attendentes, que Dominus dicit: �Si autem ceperit dispensator dicere, quia dominus moram facit, et ceperit castigare pueros et ancillas et manducare et bibere cum ebriosis, veniet dominus eius in die, qua [f. 131 b] nescit, et hora, quam ignorat, et dividet eum‘. Et iterum, quod precipit Petrus: ,Non ut dominantes, sed quasi episcopatum tenentes‘. Item Paulus: ,Novitates vocum devita, generant enim lites et sermo eorum ut cancer serpit.' Et iterum: ,Formam habe sanorum verborum, que a me audisti. De qua prosperacione prima populi christiani et de adversitate novissima prophetatur in psalmo. De prosperacione primo sic: �Tunc loqu- utus es in aspectu filiis tuis et dixisti' et cetera, que secuntur. De adversitate autem novissima sic: ,Tu vero repulisti et pro nichilo deduxisti christum tuum' et cetera, que sequuntur. Et inde, quia quomodo tunc in regno quidem Jude quidam reges extiterunt peccatores, quidam autem mediocri- ter peccatores, in regno autem Israel nemo regum inventus est iustus, sic et in ecclesia Christi inveniuntur sordes, in sordibus autem non inve- nitur aurum“ etc. Hec Crisostomus ibidem. Item Crisostomus super hiis verbis evangelicis ,Scitis, quia principes gencium dominantur eorum‘ etc. sic loquitur: „Nolens autem Dominus et duorum fratrum ambicionem ex- tinguere et decem discipulorum invidiam, introduxit differenciam inter
Strana 21
21 principes mundiales et ecclesiasticos, ostendens, quia principatus, alias pri- matus in Christo nec ab aliquo appetendus est non habente nec alteri invi- dendum est habenti, quoniam principes mundi ideo sunt, alias fuerunt, ut dominentur minoribus suis, ut servificent eos, exspolient et comedant et usque ad mortem utantur vita ad suas utilitates et glorias. Principes autem ecclesie fuerunt a Christo, ut serviant minoribus et ministrent eis, quecun- que acceperunt a Christo, ut suas utilitates negligant et illorum procurent, et si opus fuerit, neque mori recusent pro salute inferiorum.“ Hec Crisosto- mus. Item Crisostomus omelia 22 exponens illud Mat X, 9 ,Ne posside- atis aurum nec argentum neque pecuniam' sic inquit: „Facile sermo sus- ceptibilis, operibus prius certificatus. Et sequitur, ubi ergo ostendit: hec non est possidenda per opera. Audi enim dicentem: ,Filius autem hominis non habet, ubi caput suum reclinet'. Sed neque in hoc facit solo, sed in dis- cipulis tribuit hanc appedoxim i. e. determinacionem, eos ita informans et nullo indigere permittens." Item idem Crisostomus super Matheum morali- tate 80 ita dicit: „Per unaqueque, dicit, erat Judas similis cum Christo, qui non habebat, ubi caput suum reclinaret, et quottidie per opera, per verba non aurum nec argentum, non duas tunicas habere demonstravit". Et indu- cens illud Mat VIII, 20 ,Filius hominis non habet, ubi caput suum recli- net“, dicit: „Aspicite, qualiter Dominus paupertatem, quam docuit, opere demonstrabat; non erat ei mensa, non candelabrum, non domus neque quid- quam talium“. Item Crisostomus in commentario suo super Mat XII. omelia 39 ita dicit: „Tu autem admirare [f. 132] discipulos, quod ita erant sup- pressi, quod nullam temporalium haberent curam, sed in contemptum ponebant carnis mensam et fame expugnabantur continua“. Item Crisosto- mus in Imperfecto [opere] 8 omelia notat, quomodo apostoli reliquerunt tria scil. recia, ut patet de Petro et Andrea, navem et patrem, ut patet de Jacobo et Johanne. Consequenter dicit, quod tria sunt, que debet generali- ter relinquere omnis, qui venit ad Christum, scil. actus carnales; per recia enim piscatorum actus carnales relinquendi designantur, per navem autem substancia, per patrem vero omnes parentes. Et notat hunc ordinem, quia prior reliccio est plus necessaria, quod notat Crisostomus Opere imperfecto omelia 66. Item Crisostomus super illo Mat X, 11 ,In quamcumque domum aut civitatem aut castellum intraveritis, interrogate, quis in ea dignus sit" prout ipsum Thomas allegat in glosa continuata, sic scribit: „Qualiter ergo ipse Christus apud publicanum manebat, quia scil. dignus effectus erat ex conversione, hic eciam non solum in gloriam eis proderat, sed cibacionem. Si enim dignus est, omnino dabit cibum et maxime, cum nichil amplius necessariis peteretur. Intende autem, qualiter omnibus eos denudans omnia dedit, permittens in domibus eorum, quia docebantur manere. Ita enim et ipsi a solicitudinibus eruebantur et aliis sua dabant, quoniam propter eorum advenerat salutem. In hoc, quod nichil deferebant et nichil amplius ne- cessariis expetebant et non ad omnes simpliciter introibant. Non enim signis solum volebat eos claros apparere, sed magis virtute, nichil autem ita vir- tutem designat sicut non superfluis uti“. Item super illo Mat X, 9 ,Nolite possidere aurum neque argentum‘ etc. sic scribit: „Quia spiritualium mer- cacionum supra Dominus prohibuerat, convenienter radicem omnium ma- lorum evellens, ait: ,Nolite possidere aurum neque argentum.“ Sic enim predicant, ut precium non accipiant. Superflua est auri et argenti num-
21 principes mundiales et ecclesiasticos, ostendens, quia principatus, alias pri- matus in Christo nec ab aliquo appetendus est non habente nec alteri invi- dendum est habenti, quoniam principes mundi ideo sunt, alias fuerunt, ut dominentur minoribus suis, ut servificent eos, exspolient et comedant et usque ad mortem utantur vita ad suas utilitates et glorias. Principes autem ecclesie fuerunt a Christo, ut serviant minoribus et ministrent eis, quecun- que acceperunt a Christo, ut suas utilitates negligant et illorum procurent, et si opus fuerit, neque mori recusent pro salute inferiorum.“ Hec Crisosto- mus. Item Crisostomus omelia 22 exponens illud Mat X, 9 ,Ne posside- atis aurum nec argentum neque pecuniam' sic inquit: „Facile sermo sus- ceptibilis, operibus prius certificatus. Et sequitur, ubi ergo ostendit: hec non est possidenda per opera. Audi enim dicentem: ,Filius autem hominis non habet, ubi caput suum reclinet'. Sed neque in hoc facit solo, sed in dis- cipulis tribuit hanc appedoxim i. e. determinacionem, eos ita informans et nullo indigere permittens." Item idem Crisostomus super Matheum morali- tate 80 ita dicit: „Per unaqueque, dicit, erat Judas similis cum Christo, qui non habebat, ubi caput suum reclinaret, et quottidie per opera, per verba non aurum nec argentum, non duas tunicas habere demonstravit". Et indu- cens illud Mat VIII, 20 ,Filius hominis non habet, ubi caput suum recli- net“, dicit: „Aspicite, qualiter Dominus paupertatem, quam docuit, opere demonstrabat; non erat ei mensa, non candelabrum, non domus neque quid- quam talium“. Item Crisostomus in commentario suo super Mat XII. omelia 39 ita dicit: „Tu autem admirare [f. 132] discipulos, quod ita erant sup- pressi, quod nullam temporalium haberent curam, sed in contemptum ponebant carnis mensam et fame expugnabantur continua“. Item Crisosto- mus in Imperfecto [opere] 8 omelia notat, quomodo apostoli reliquerunt tria scil. recia, ut patet de Petro et Andrea, navem et patrem, ut patet de Jacobo et Johanne. Consequenter dicit, quod tria sunt, que debet generali- ter relinquere omnis, qui venit ad Christum, scil. actus carnales; per recia enim piscatorum actus carnales relinquendi designantur, per navem autem substancia, per patrem vero omnes parentes. Et notat hunc ordinem, quia prior reliccio est plus necessaria, quod notat Crisostomus Opere imperfecto omelia 66. Item Crisostomus super illo Mat X, 11 ,In quamcumque domum aut civitatem aut castellum intraveritis, interrogate, quis in ea dignus sit" prout ipsum Thomas allegat in glosa continuata, sic scribit: „Qualiter ergo ipse Christus apud publicanum manebat, quia scil. dignus effectus erat ex conversione, hic eciam non solum in gloriam eis proderat, sed cibacionem. Si enim dignus est, omnino dabit cibum et maxime, cum nichil amplius necessariis peteretur. Intende autem, qualiter omnibus eos denudans omnia dedit, permittens in domibus eorum, quia docebantur manere. Ita enim et ipsi a solicitudinibus eruebantur et aliis sua dabant, quoniam propter eorum advenerat salutem. In hoc, quod nichil deferebant et nichil amplius ne- cessariis expetebant et non ad omnes simpliciter introibant. Non enim signis solum volebat eos claros apparere, sed magis virtute, nichil autem ita vir- tutem designat sicut non superfluis uti“. Item super illo Mat X, 9 ,Nolite possidere aurum neque argentum‘ etc. sic scribit: „Quia spiritualium mer- cacionum supra Dominus prohibuerat, convenienter radicem omnium ma- lorum evellens, ait: ,Nolite possidere aurum neque argentum.“ Sic enim predicant, ut precium non accipiant. Superflua est auri et argenti num-
Strana 22
22 morumque possessio. Nam si hec habuissent, videbantur non causa salutis hominum, sed causa lucri predicare. Per hoc ergo preceptum primo quidem discipulos facit non esse suspectos, 2° ab omni eos liberat solicitudine, ut vacacionem omnem tribuant verbo Dei, 3° docet eos suam virtutem. Hoc nempe eis et postea dicit: ,Numquid aliquid defuit vobis, quando misi vos ““ Item Crisostomus in omelia super eodem textu, sine saculo et pera? prout Thomas ipsum allegat in glosa continuata, sic scribit : „Felix autem est ista commutacio, nam pro auro, argento et huiusmodi acceperunt potes- tatem curandi infirmos, suscitandi mortuos et alia huiusmodi. Unde non a principio dixit eis: ,Non possideatis aurum neque argentum', sed quando dixerat: ,leprososque mundate, demones eicite'. Ex quo patet, quod angelos eos ex hominibus, ut ita dicam, constituit, ab omni solvens vite huius soli- citudine, ut una soli detineantur cura, que est doctrine; a qua eciam solvit eos, dicens: ,Neque soliciti sitis, quid loquamini'. Quare quod f. 132b vi- detur esse valde onerosum et grave, hoc maxime leve eis ostendit et facile. Nichil enim ita iocundum, ut a cura et solicitudine erutum esse, et maxime cum possibile fuerit ab hac erutos in nullo minorari Deo presente pro omni- bus nobis effecto.“ Item Crisostomus, prout ipsum allegat Thomas in glosa continuata super illo Mat XX, 25 ,Scitis, quia principes gencium' etc. sic dicit: „Scitis, quia principes gencium dominantur eorum i. e. non contenti tantum regere suos subiectos, violenter eis dominari nituntur, inter vos autem, qui estis mei, non erunt hec, quoniam sicut omnia carnalia in neces- sitate sunt posita, spiritualia autem in voluntate, sic et qui principes spirituales sunt, principatus eorum in dileccione subiectorum debet esse positus, non in timore corporali.“ Item Crisostomus super illo Mt XIX, 23 ,Dives difficile intrabit in regnum celorum', quem allegat Thomas in glosa continuata, sic dicit: „Quod quidem dicit non pecuniis detrahens, sed eis, qui detinentur ab ipsis, discipulis vero verecundari ob impia.“ Item Criso- stomus, prout ipsum Thomas allegat in glosa continuata super illud Mr X, 3 ,Quam difficile est, qui pecunias habent' etc.: „Dixit hoc Dominus discipulis pauperibus existentibus et nichil possidentibus, instruens inopia non erubes- cere et quasi excusando eis respondens pro eo, quod nichil eos habere con- cesserat“. Item Crisostomus, quem Thomas allegat in glosa continuata super illud Le IX, 3 ,Nichil tuleritis in via, neque virgam neque peram neque panem neque pecuniam neque duas tunicas', sic scribit: „Plurima quidem per hoc constituebat. Primum quidem insuspectos reddens disci- pulos et insequestrans eos a qualibet cura, ut totum studium exhiberent verbo, secundum docens eos propriam virtutem. Sed forsan diceret aliquis cetera quidem habere racionem, sed non habere peram in via nec duas tunicas nec baculum, cuius rei causa precipitur? Volens scil. excitare eos in qualibet diligencia, et ut ita loquar, ex hominibus angelos facit eos, dirimens a qualibet cura vite, ut una sola cura detineantur doctrine“. Item Crisostomus omelia 34 Operis imperfecti sic scribit: „Melior, inquit, est laycus, qui in prima facie profitetur vitam secularem, sed studet spiritu- alem, quam sacerdos profitens spiritualem, sed amplectitur vitam carnalem. Et melior est laycus ante Deum penitenciam agens quam clericus perma- nens in peccatis“ etc. Hec ibidem. Item Bernhardus, scribens ad Eugenium III. papam, sic eum alloqui- tur libro II. [de consideracione]: „Quid tibi aliud sanctus dimisit apostolus?
22 morumque possessio. Nam si hec habuissent, videbantur non causa salutis hominum, sed causa lucri predicare. Per hoc ergo preceptum primo quidem discipulos facit non esse suspectos, 2° ab omni eos liberat solicitudine, ut vacacionem omnem tribuant verbo Dei, 3° docet eos suam virtutem. Hoc nempe eis et postea dicit: ,Numquid aliquid defuit vobis, quando misi vos ““ Item Crisostomus in omelia super eodem textu, sine saculo et pera? prout Thomas ipsum allegat in glosa continuata, sic scribit : „Felix autem est ista commutacio, nam pro auro, argento et huiusmodi acceperunt potes- tatem curandi infirmos, suscitandi mortuos et alia huiusmodi. Unde non a principio dixit eis: ,Non possideatis aurum neque argentum', sed quando dixerat: ,leprososque mundate, demones eicite'. Ex quo patet, quod angelos eos ex hominibus, ut ita dicam, constituit, ab omni solvens vite huius soli- citudine, ut una soli detineantur cura, que est doctrine; a qua eciam solvit eos, dicens: ,Neque soliciti sitis, quid loquamini'. Quare quod f. 132b vi- detur esse valde onerosum et grave, hoc maxime leve eis ostendit et facile. Nichil enim ita iocundum, ut a cura et solicitudine erutum esse, et maxime cum possibile fuerit ab hac erutos in nullo minorari Deo presente pro omni- bus nobis effecto.“ Item Crisostomus, prout ipsum allegat Thomas in glosa continuata super illo Mat XX, 25 ,Scitis, quia principes gencium' etc. sic dicit: „Scitis, quia principes gencium dominantur eorum i. e. non contenti tantum regere suos subiectos, violenter eis dominari nituntur, inter vos autem, qui estis mei, non erunt hec, quoniam sicut omnia carnalia in neces- sitate sunt posita, spiritualia autem in voluntate, sic et qui principes spirituales sunt, principatus eorum in dileccione subiectorum debet esse positus, non in timore corporali.“ Item Crisostomus super illo Mt XIX, 23 ,Dives difficile intrabit in regnum celorum', quem allegat Thomas in glosa continuata, sic dicit: „Quod quidem dicit non pecuniis detrahens, sed eis, qui detinentur ab ipsis, discipulis vero verecundari ob impia.“ Item Criso- stomus, prout ipsum Thomas allegat in glosa continuata super illud Mr X, 3 ,Quam difficile est, qui pecunias habent' etc.: „Dixit hoc Dominus discipulis pauperibus existentibus et nichil possidentibus, instruens inopia non erubes- cere et quasi excusando eis respondens pro eo, quod nichil eos habere con- cesserat“. Item Crisostomus, quem Thomas allegat in glosa continuata super illud Le IX, 3 ,Nichil tuleritis in via, neque virgam neque peram neque panem neque pecuniam neque duas tunicas', sic scribit: „Plurima quidem per hoc constituebat. Primum quidem insuspectos reddens disci- pulos et insequestrans eos a qualibet cura, ut totum studium exhiberent verbo, secundum docens eos propriam virtutem. Sed forsan diceret aliquis cetera quidem habere racionem, sed non habere peram in via nec duas tunicas nec baculum, cuius rei causa precipitur? Volens scil. excitare eos in qualibet diligencia, et ut ita loquar, ex hominibus angelos facit eos, dirimens a qualibet cura vite, ut una sola cura detineantur doctrine“. Item Crisostomus omelia 34 Operis imperfecti sic scribit: „Melior, inquit, est laycus, qui in prima facie profitetur vitam secularem, sed studet spiritu- alem, quam sacerdos profitens spiritualem, sed amplectitur vitam carnalem. Et melior est laycus ante Deum penitenciam agens quam clericus perma- nens in peccatis“ etc. Hec ibidem. Item Bernhardus, scribens ad Eugenium III. papam, sic eum alloqui- tur libro II. [de consideracione]: „Quid tibi aliud sanctus dimisit apostolus?
Strana 23
23 ,Quod habeo, inquit, hoc tibi do‘. Quid illud? Unum scio: non est aurum ne- que argentum, cum ipse dicat: ,Argentum et aurum non est michi'. Quod si habere contingat, utere non pro libitu, sed pro tempore. Sic eris utens illis quasi non utens. Ipsa quidem, quantum ad bonum spectat, nec bona sunt nec mala, usus tamen eorum bonus, abusio mala, solicitudo peior, questus turpi- or. Esto, ut alia quacumque racione hec tibi vendices, sed non apostolico iure [ f. 133 ]. Nec enim tibi dare, quod non habuit, potuit; quod habuit, hoc dedit, solicitudinem, ut dixi, super ecclesias. Numquid dominacionem? Audi ipsum! ,Non dominantes', ait, ,in clero, sed forma facti gregis'. Et ne dictum sola humilitate putes, non eciam veritate, vox est Domini in evangelio: ,Reges gencium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, benefici vocantur'. Et infert: ,Vos autem non sic'. Planum est, apostolis interdicitur dominatus. Et ergo tu et tibi usurpare aude aut dominans apostolatum aut apostolicus dominatum. Plane ab alterutro prohiberis. Si utrumque habere velis, perdes utrumque. Alioquin non te exceptum putes numero illorum, de quibus queritur sic: ,Ipsi regnaverunt et non ex me, principes extiterunt et ego non cognovi eos.“ Iam si regnare sine Deo iuvat, habes gloriam, sed non Deum. Aut si interdictum teneamus, audiamus edictum: ,Qui maior est vestrum', ait, ,sit sicut minor, et qui precessor, sicut qui ministrat.' Forma apostolica hec est: dominacio interdicitur, in- dicitur ministracio, que et comendatur ipsius exemplo legislatoris, qui “ " secutus adiungit: ,Ego autem in medio vestrum tamquam qui ministrat'. Hec Bernardus ibidem. Item Bernhardus libro III. ad Eugenium papam sic alloquitur illum: „Nullum tibi venenum, nullum gladium plus formido quam libidinem dominandi“. Ubi prius ad propositum sic habetur: „Dispen- sacio scil. tibi pape super orbem credita est, non data possessio. Si pergis usurpare et hanc, contradicit tibi, qui dicit: ,Meus est orbis terrarum et plenitudo eius.' Non tu ille, de quo propheta: ,Et erit omnis terra possessio eius!' Christus hic est, qui possessionem sibi vendicat et iure creacionis et merito redempcionis et dono patris. Cum enim alteri dictum est: ,Postula a me et dabo tibi gentes hereditatem tuam et possessionem tuam terminos terre.' Possessionem et dominium cede huic, tu curam illius habe. Pars tua hec, ultra ne extendas manum“. Hec ibi. Item Bernhardus ad Eugenium papam de consyderacione libro primo: „Nec michi repetas nunc Apostoli vocem, qui ait: ,Cum essem liber ex omnibus, omnium me servum feci'. Longe est istud a te. Numquid hac ille servitute hominibus inserviebat in adquisicione turpis questus? Numquid ad eum de toto orbe confluebant ambiciosi, avari, symoniaci, sacrilegi, concubinarii, incestuosi et quecunque huiusmodi monstra hominum, ut ipsius apostolica auctoritate vel obtinerent honores ecclesiasticos vel retinerent?“ Et infra: „Quid servilius indignius- que presertim summo pontifici, quam non dico omni die, sed pene omni hora insudare talibus rebus? Et pro talibus denique quando oramus, quando docemus populos, quando edificamus ecclesiam, quando meditamur in lege? Et quidem quottidie perstrepunt in palatio leges, sed Justiniani, non Dei iuste. Ne eciam istud [f. 133b] tu videris. Nam certe lex Dei im- maculata, convertens animas. Hec autem non tam leges quam lites supra et cavillaciones, subvertentes iudicium. Tu ergo pastor et episcopus anima- rum. Qua mente, obsecro, sustines coram te semper silere illam, garrire istas? Fallor, si non movet tibi scrupulum perversitas hec. Puto, quod et
23 ,Quod habeo, inquit, hoc tibi do‘. Quid illud? Unum scio: non est aurum ne- que argentum, cum ipse dicat: ,Argentum et aurum non est michi'. Quod si habere contingat, utere non pro libitu, sed pro tempore. Sic eris utens illis quasi non utens. Ipsa quidem, quantum ad bonum spectat, nec bona sunt nec mala, usus tamen eorum bonus, abusio mala, solicitudo peior, questus turpi- or. Esto, ut alia quacumque racione hec tibi vendices, sed non apostolico iure [ f. 133 ]. Nec enim tibi dare, quod non habuit, potuit; quod habuit, hoc dedit, solicitudinem, ut dixi, super ecclesias. Numquid dominacionem? Audi ipsum! ,Non dominantes', ait, ,in clero, sed forma facti gregis'. Et ne dictum sola humilitate putes, non eciam veritate, vox est Domini in evangelio: ,Reges gencium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, benefici vocantur'. Et infert: ,Vos autem non sic'. Planum est, apostolis interdicitur dominatus. Et ergo tu et tibi usurpare aude aut dominans apostolatum aut apostolicus dominatum. Plane ab alterutro prohiberis. Si utrumque habere velis, perdes utrumque. Alioquin non te exceptum putes numero illorum, de quibus queritur sic: ,Ipsi regnaverunt et non ex me, principes extiterunt et ego non cognovi eos.“ Iam si regnare sine Deo iuvat, habes gloriam, sed non Deum. Aut si interdictum teneamus, audiamus edictum: ,Qui maior est vestrum', ait, ,sit sicut minor, et qui precessor, sicut qui ministrat.' Forma apostolica hec est: dominacio interdicitur, in- dicitur ministracio, que et comendatur ipsius exemplo legislatoris, qui “ " secutus adiungit: ,Ego autem in medio vestrum tamquam qui ministrat'. Hec Bernardus ibidem. Item Bernhardus libro III. ad Eugenium papam sic alloquitur illum: „Nullum tibi venenum, nullum gladium plus formido quam libidinem dominandi“. Ubi prius ad propositum sic habetur: „Dispen- sacio scil. tibi pape super orbem credita est, non data possessio. Si pergis usurpare et hanc, contradicit tibi, qui dicit: ,Meus est orbis terrarum et plenitudo eius.' Non tu ille, de quo propheta: ,Et erit omnis terra possessio eius!' Christus hic est, qui possessionem sibi vendicat et iure creacionis et merito redempcionis et dono patris. Cum enim alteri dictum est: ,Postula a me et dabo tibi gentes hereditatem tuam et possessionem tuam terminos terre.' Possessionem et dominium cede huic, tu curam illius habe. Pars tua hec, ultra ne extendas manum“. Hec ibi. Item Bernhardus ad Eugenium papam de consyderacione libro primo: „Nec michi repetas nunc Apostoli vocem, qui ait: ,Cum essem liber ex omnibus, omnium me servum feci'. Longe est istud a te. Numquid hac ille servitute hominibus inserviebat in adquisicione turpis questus? Numquid ad eum de toto orbe confluebant ambiciosi, avari, symoniaci, sacrilegi, concubinarii, incestuosi et quecunque huiusmodi monstra hominum, ut ipsius apostolica auctoritate vel obtinerent honores ecclesiasticos vel retinerent?“ Et infra: „Quid servilius indignius- que presertim summo pontifici, quam non dico omni die, sed pene omni hora insudare talibus rebus? Et pro talibus denique quando oramus, quando docemus populos, quando edificamus ecclesiam, quando meditamur in lege? Et quidem quottidie perstrepunt in palatio leges, sed Justiniani, non Dei iuste. Ne eciam istud [f. 133b] tu videris. Nam certe lex Dei im- maculata, convertens animas. Hec autem non tam leges quam lites supra et cavillaciones, subvertentes iudicium. Tu ergo pastor et episcopus anima- rum. Qua mente, obsecro, sustines coram te semper silere illam, garrire istas? Fallor, si non movet tibi scrupulum perversitas hec. Puto, quod et
Strana 24
24 interdum compellat clamare ad Deum cum propheta: Narraverunt michi iniqui fabulas, sed non ut lex tua'. Ergo et te liberum aude profiteri sub tam gravi mole inconveniencie huius et cui fas non sit cervicem subducere. Nam si potes et non vis, multo magis servus eris ipsius tam perverse vo- luntatis tue. An non servus, cui dominatur iniquitas? Et maxime nisi tu forte indignius iudices hominem quam vicium tibi dominari. Item ibidem consequenter libro I. sic scribitur: „Ego quoque scil. Bern- hardus michi tucius iudico apud maiestatem timiditate quam temeritate periclitari. Et fortassis non secus moneri oportuit sapientem, ut sit, quod scriptum est: ,Da occasionem sapienti et sapiencior erit'. Audi tamen Apo- stolum, quid de huiusmodi senciat: ,Sic non est sapiens inter vos', ait ille, ,qui iudicet inter fratrem et fratrem?“ Et infert: ,Ad ignominiam vobis dico, contemptibiliores, qui sunt in ecclesia, illos constituite ad iudicandum'. Itaque secundum Apostolum indigne tibi usurpas tu apostolicus officium vile, gradum contemptibilium. Unde et dicebat episcopus, episcopum insti- tuens: „Nemo militans Deo implicat se negociis secularibus.“ Ego autem parco tibi. Non enim forcia loquor, sed possibilia. Putasne hec tempora sustinere, si hominibus pro terrena hereditate litigantibus, flagitantibus abs te iudicium, voce Domini tui responderes: ,O homines, quis me consti- tuit super vos iudicem?“ In quale iudicium tu mox venires? Quid dicit homo rusticanus et imperitus, ignorans primatum suum, inhonorans summam et preexcelsam sedem, derogans apostolice dignitati?Et tamen non monstra- bunt, puto, qui hoc dicerent, ubi aliquando quispiam apostolorum iudex sederit hominum aut divisor terminorum aut distributor terrarum. Stetisse denique lego apostolos iudicandos, sedisse iudicantes non lego. Erit illud, non fuit. Itane est imminutor dignitatis servus, si non vult esse maior do- mino suo, aut discipulus, si non vult maior esse eo, qui se misit, aut filius, si non transgreditur terminos, quos posuerunt patres sui? ,Quis me consti- tuit iudicem', ait ille Magister et Dominus. Et erit iniuria servo discipu- loque, nisi iudicet universos. Michi tamen non videtur bonus estimator rerum, qui indignum putat apostolis seu apostolicis viris non iudicare de talibus, quibus datum est iudicium in maiora. Quidni contempnant iudicare de terrenis possessiunculis hominum, qui in celestibus et angelos iudica- bunt? Ergo in criminibus, non in possessionibus potestas nostra. Propter illa siquidem et non propter has accepistis claves regni celorum, prevari- catores utique exclusuri, non possessores [f. 134] ,ut sciatis, ait, quia filius hominis habet potestatem in terra dimittere peccata‘ etc. Quenam tibi maior videtur dignitas et potestas dimittendi peccata an predia dividendi? Sed non est comparacio. Habent hec infima et terrena iudices suos, reges et principes terre. Quid fines alienos invaditis, quid falcem vestram in alienam messem extenditis? Non quia indigni nos, sed quia indignum nobis talibus insistere, quippe pocioribus occupatis. Denique ubi neccessitas exigit, audi, quid censeat Apostolus: �Si, inquit, in vobis iudicabitur hic mundus, “ indigni estis, qui de minimis iudicetis'. Item Bernhardus ad Eugenium papam de consyderacione libro II. sic scribit: „Loquor ergo tibi, abiectus eram in domo Dei mei. Quale hoc est de paupere abiecto levari super gentes et regna? Quis ego et que domus patris mei, ut sedeam excelsis sublimior? Sane qui dixit michi: ascende superius', amicum fore fidit. Si minus inveniar, non expedit quidem. Qui
24 interdum compellat clamare ad Deum cum propheta: Narraverunt michi iniqui fabulas, sed non ut lex tua'. Ergo et te liberum aude profiteri sub tam gravi mole inconveniencie huius et cui fas non sit cervicem subducere. Nam si potes et non vis, multo magis servus eris ipsius tam perverse vo- luntatis tue. An non servus, cui dominatur iniquitas? Et maxime nisi tu forte indignius iudices hominem quam vicium tibi dominari. Item ibidem consequenter libro I. sic scribitur: „Ego quoque scil. Bern- hardus michi tucius iudico apud maiestatem timiditate quam temeritate periclitari. Et fortassis non secus moneri oportuit sapientem, ut sit, quod scriptum est: ,Da occasionem sapienti et sapiencior erit'. Audi tamen Apo- stolum, quid de huiusmodi senciat: ,Sic non est sapiens inter vos', ait ille, ,qui iudicet inter fratrem et fratrem?“ Et infert: ,Ad ignominiam vobis dico, contemptibiliores, qui sunt in ecclesia, illos constituite ad iudicandum'. Itaque secundum Apostolum indigne tibi usurpas tu apostolicus officium vile, gradum contemptibilium. Unde et dicebat episcopus, episcopum insti- tuens: „Nemo militans Deo implicat se negociis secularibus.“ Ego autem parco tibi. Non enim forcia loquor, sed possibilia. Putasne hec tempora sustinere, si hominibus pro terrena hereditate litigantibus, flagitantibus abs te iudicium, voce Domini tui responderes: ,O homines, quis me consti- tuit super vos iudicem?“ In quale iudicium tu mox venires? Quid dicit homo rusticanus et imperitus, ignorans primatum suum, inhonorans summam et preexcelsam sedem, derogans apostolice dignitati?Et tamen non monstra- bunt, puto, qui hoc dicerent, ubi aliquando quispiam apostolorum iudex sederit hominum aut divisor terminorum aut distributor terrarum. Stetisse denique lego apostolos iudicandos, sedisse iudicantes non lego. Erit illud, non fuit. Itane est imminutor dignitatis servus, si non vult esse maior do- mino suo, aut discipulus, si non vult maior esse eo, qui se misit, aut filius, si non transgreditur terminos, quos posuerunt patres sui? ,Quis me consti- tuit iudicem', ait ille Magister et Dominus. Et erit iniuria servo discipu- loque, nisi iudicet universos. Michi tamen non videtur bonus estimator rerum, qui indignum putat apostolis seu apostolicis viris non iudicare de talibus, quibus datum est iudicium in maiora. Quidni contempnant iudicare de terrenis possessiunculis hominum, qui in celestibus et angelos iudica- bunt? Ergo in criminibus, non in possessionibus potestas nostra. Propter illa siquidem et non propter has accepistis claves regni celorum, prevari- catores utique exclusuri, non possessores [f. 134] ,ut sciatis, ait, quia filius hominis habet potestatem in terra dimittere peccata‘ etc. Quenam tibi maior videtur dignitas et potestas dimittendi peccata an predia dividendi? Sed non est comparacio. Habent hec infima et terrena iudices suos, reges et principes terre. Quid fines alienos invaditis, quid falcem vestram in alienam messem extenditis? Non quia indigni nos, sed quia indignum nobis talibus insistere, quippe pocioribus occupatis. Denique ubi neccessitas exigit, audi, quid censeat Apostolus: �Si, inquit, in vobis iudicabitur hic mundus, “ indigni estis, qui de minimis iudicetis'. Item Bernhardus ad Eugenium papam de consyderacione libro II. sic scribit: „Loquor ergo tibi, abiectus eram in domo Dei mei. Quale hoc est de paupere abiecto levari super gentes et regna? Quis ego et que domus patris mei, ut sedeam excelsis sublimior? Sane qui dixit michi: ascende superius', amicum fore fidit. Si minus inveniar, non expedit quidem. Qui
Strana 25
25 est, elevavit et deicere potest. Sera querela, quoniam elevans allisisti me. Non est, quod blandiatur celsitudo, solicitudo maior. Illa discrimen intendit, hec amicum probat. Huic accingamur, si nolumus tandem cum rubore no- vissimum tenere locum. Factum superiorem dissimulare nequimus. Sed enim ad quid omnino attendendum? Non enim ad dominandum, opinor. Nam et propheta, cum similiter levaretur, audivit: ,ut evellas et destruas et disperdas et dissipes et edifices et plantes'. Quid horum fastum sonat? Rusticam magis sudore stemate quodam labor spiritualis expressus est. Et nos igitur, ut multum senciamus de nobis, impositum senserimus ministe- rium, non dominium datum.“ Et bene infra: „Domas lupos, sed ovibus non dominaberis. Pascendas utique, non premendas suscepisti. Item Bernhardus ad Eugenium papam libro IV. sic scribit: „Pastorem tibi populo huic certe aut nega aut exhibe. Non negabis, ne, cuius fidem tenes, te neget heredem Petrus. Hic est, qui nescitur processisse aliquando vel gemmis ornatus vel sericis, non tectus auro, non vectus equo albo nec stipatus milite nec circumstrepentibus septus ministris. Absque hiis tamen credidit satis posse impleri salutare mandatum: �Si amas me, pasce oves meas.' In hiis successisti non Petro, sed Constantino. Consulo tolleranda pro tempore, non affectanda pro debito. Ad ea te pocius incito, quorum te debitorem scio, etsi purpuratus, etsi deauratus incedens. Non est tamen, quod horreas operam curamve pastoralem, pastoris heres. Non est, quod erubescas evangelium, quamquam si volens evangelises; inter apostolos quidem eciam gloria est tibi. Evangelisare pascere est. Opus fac evangeliste et pastoris opus implesti. ,Dracones [f. 143b], inquis, me pascere mones et scorpiones, non oves.' Propter, inquam, hoc aggredere eos non ferro, sed verbo. Quid tu denuo gladium usurpare temptes, quem semel iussus es re- ponere in vaginam? Quem tamen, qui tuum negat, non satis michi videtur attendere verbum Domini, dicentis tibi: ,Converte gladium tuum in va- ginam'. Tuus ergo et ipse tuo forsitan nutu, etsi non tua manu evaginan- dus. Alioquin si nullo modo ad te pertineret et hiis dicentibus apostolis ,Ecce, duo gladii.' Hic non respondisset Dominus: ,Satis est', sed: ,Minus est'. Uterque ergo ecclesie et spiritualis scil. gladius et materialis, sed is quidem pro ecclesia, ille vero et ab ecclesia exercendus. Ille sacerdotis, is militis manu et sane ad nutum sacerdotis et iussu imperatoris. Et de hoc alias. Nunc vero arripe illum, qui tibi ad feriendum creditus est, et vulnera ad salutem, si non omnes, si non vel multos, certe quos possis.“ Et infra eodem libro prope finem: „Consyderes ante omnia s. Romanam ecclesiam matrem esse, non dominam, te vero non dominum episcoporum, sed unum ex ipsis, porro fratrem diligencium Deum et participem timencium eum." Item Bernhardus capitolo immediate* sequenti XIV. sic scribit: „Ve- rumptamen irreprehensibilis videtur ingressus et intencio casta. Nichilne ultra timendum est? Timendum quidem et maxime. Neque enim quicunque spiritu ceperint, eciam spiritu consumantur, sed carne. Nonnulli denique et Saul princeps constitutus a Domino et Judas non ab alio electus in apostolum memoratur. ,Nonne ergo', inquit, ,vos duodecim elegi, et unus ex vobis dyabolus est.' Utinam in XII unus hodie Petrus, unus, qui reliquerit omnia, unus, qui loculis careat, inveniatur. ,Unus, inquit, ex vobis dyabolus Ex alio, nescio quo opere Bernardi. Ed.
25 est, elevavit et deicere potest. Sera querela, quoniam elevans allisisti me. Non est, quod blandiatur celsitudo, solicitudo maior. Illa discrimen intendit, hec amicum probat. Huic accingamur, si nolumus tandem cum rubore no- vissimum tenere locum. Factum superiorem dissimulare nequimus. Sed enim ad quid omnino attendendum? Non enim ad dominandum, opinor. Nam et propheta, cum similiter levaretur, audivit: ,ut evellas et destruas et disperdas et dissipes et edifices et plantes'. Quid horum fastum sonat? Rusticam magis sudore stemate quodam labor spiritualis expressus est. Et nos igitur, ut multum senciamus de nobis, impositum senserimus ministe- rium, non dominium datum.“ Et bene infra: „Domas lupos, sed ovibus non dominaberis. Pascendas utique, non premendas suscepisti. Item Bernhardus ad Eugenium papam libro IV. sic scribit: „Pastorem tibi populo huic certe aut nega aut exhibe. Non negabis, ne, cuius fidem tenes, te neget heredem Petrus. Hic est, qui nescitur processisse aliquando vel gemmis ornatus vel sericis, non tectus auro, non vectus equo albo nec stipatus milite nec circumstrepentibus septus ministris. Absque hiis tamen credidit satis posse impleri salutare mandatum: �Si amas me, pasce oves meas.' In hiis successisti non Petro, sed Constantino. Consulo tolleranda pro tempore, non affectanda pro debito. Ad ea te pocius incito, quorum te debitorem scio, etsi purpuratus, etsi deauratus incedens. Non est tamen, quod horreas operam curamve pastoralem, pastoris heres. Non est, quod erubescas evangelium, quamquam si volens evangelises; inter apostolos quidem eciam gloria est tibi. Evangelisare pascere est. Opus fac evangeliste et pastoris opus implesti. ,Dracones [f. 143b], inquis, me pascere mones et scorpiones, non oves.' Propter, inquam, hoc aggredere eos non ferro, sed verbo. Quid tu denuo gladium usurpare temptes, quem semel iussus es re- ponere in vaginam? Quem tamen, qui tuum negat, non satis michi videtur attendere verbum Domini, dicentis tibi: ,Converte gladium tuum in va- ginam'. Tuus ergo et ipse tuo forsitan nutu, etsi non tua manu evaginan- dus. Alioquin si nullo modo ad te pertineret et hiis dicentibus apostolis ,Ecce, duo gladii.' Hic non respondisset Dominus: ,Satis est', sed: ,Minus est'. Uterque ergo ecclesie et spiritualis scil. gladius et materialis, sed is quidem pro ecclesia, ille vero et ab ecclesia exercendus. Ille sacerdotis, is militis manu et sane ad nutum sacerdotis et iussu imperatoris. Et de hoc alias. Nunc vero arripe illum, qui tibi ad feriendum creditus est, et vulnera ad salutem, si non omnes, si non vel multos, certe quos possis.“ Et infra eodem libro prope finem: „Consyderes ante omnia s. Romanam ecclesiam matrem esse, non dominam, te vero non dominum episcoporum, sed unum ex ipsis, porro fratrem diligencium Deum et participem timencium eum." Item Bernhardus capitolo immediate* sequenti XIV. sic scribit: „Ve- rumptamen irreprehensibilis videtur ingressus et intencio casta. Nichilne ultra timendum est? Timendum quidem et maxime. Neque enim quicunque spiritu ceperint, eciam spiritu consumantur, sed carne. Nonnulli denique et Saul princeps constitutus a Domino et Judas non ab alio electus in apostolum memoratur. ,Nonne ergo', inquit, ,vos duodecim elegi, et unus ex vobis dyabolus est.' Utinam in XII unus hodie Petrus, unus, qui reliquerit omnia, unus, qui loculis careat, inveniatur. ,Unus, inquit, ex vobis dyabolus Ex alio, nescio quo opere Bernardi. Ed.
Strana 26
26 est'. A duobus utique bolis dyabolus dicitur et Judas non loculum, sed lo- culos habet. Utinam saperes, miser, et intelligeres cum thezauro pecunie thezaurum ire pariter cumulari, utinam novissima provideres, animadver- tens facile per foramen acus transituros non diviciarum cumulos, sed de- lictorum. ,Nichil enim intulimus in hunc mundum; haut dubium nec auferre poterimus quicquam'.“ Item Bernhardus eodem tractatu CXVII sic scribit: „Sane patrimonia pauperum facultates ecclesiarum et sacrilega eis crude- litate subrepitur, quidquid sibi ministri et dispensatores, non utique domini vel possessores, ultra victum accipiunt et vestitum. Nec enim Dominus ordinavit hiis, qui evangelio serviunt, et de evangelio querere delicias vel ornatum, sed vivere ait Paulus ex eo, ut videl. sint contenti alimenta cor- poris, non gule irritamenta aut incentiva libidinis, et quibus tegantur, non quibus ornentur, accipere. Item Bernhardus in quadam epistola sua, prout ipsum allegat Doctor solempnis quotlibeto VIII. q. XXVII., sic scribit: „Honorificabis ministe- rium tuum, ministerium, inquam, non dominium. Ipsum itaque honorabis, non nos, nam qui querit, que sua sunt [f. 135], se cupit honorari, non suum ministerium. Honorificabis autem non cultu vestium, non equorum fastu, non amplis edificiis, sed ornatis moribus, studiis spiritualibus, operibus bonis aut factis. Item Hilarius, prout ipsum allegat Thomas in glosa continuata, super illo Mt X, 9 ,Neque pecuniam in zonis vestris', sic scribit: „Quia vero zona ministerii apparatus et ad edificancia operis pretenccio, per hoc, quod eris in zona inhibetur possessio, ne quid in ministerio venale sit: admonemur eciam nec peram habere in via, curam scil. secularis substancie relinquendam, quia omnis thezaurus in terra perniciosus est corde illic futuro, nisi condatur thezaurus. Dicit autem: ,non duas tunicas; sufficit enim nobis semel Christus indutus, neve post intelligenciam veram altera deinceps i. e. heresis vel legis veste induamur. ,Non calciamenta', quia in sancta terra, peccatorum spinis atque aculeis non obsessa, ut Moysi dictum est, nudis pedibus statuti admonemur non alium gressus nostri habere, quam quem accepimus a Christo apparatum.“ Item Hilarius, prout ipsum allegat Thomas in glosa continuata 22 q. 189 art. 6, sic scribit: „Docemur Christum secuturi et secularis vite solicitudine et paterne domus consue- tudine non teneri. Item Rabanus in quadam epistola ad Haymonem episcopum sic scribit: „Prochdolor multi invenimur huius temporis viri ex ecclesia ex personis, qui relicto predicandi officio et spirituali conversacione in eo se magnos estimant, si terrenis preponantur et disceptacionibus secularium se interserint ita, quod in eorum conventibus quasi arbitri presideant et eorum conflictuum iudices fiant; cui tamen nullo modo Apostolus consentit, qui ait: ,Nemo militans Deo implicat se negociis secularibus etc., ut ei placeat, cui se probavit; nam qui certat in agone, non coronatur, nisi le- gitime certaverit'. Et alibi dicit: ,Si quos contemptibiles habetis, hos consti- " tuite ad iudicandum secularia iudicia'. Item Beda super illo Luce V, 28 libro II. sic scribit: „Et ,relictis omnibus surgens secutus est eum'. Intelligens Matheus, quid sit veraciter Dominum sequi, relictis omnibus sequitur. Sequi enim mutari est. Ideo, ut pauperem Christum non tam gressu quam affectu consectari potuisset,
26 est'. A duobus utique bolis dyabolus dicitur et Judas non loculum, sed lo- culos habet. Utinam saperes, miser, et intelligeres cum thezauro pecunie thezaurum ire pariter cumulari, utinam novissima provideres, animadver- tens facile per foramen acus transituros non diviciarum cumulos, sed de- lictorum. ,Nichil enim intulimus in hunc mundum; haut dubium nec auferre poterimus quicquam'.“ Item Bernhardus eodem tractatu CXVII sic scribit: „Sane patrimonia pauperum facultates ecclesiarum et sacrilega eis crude- litate subrepitur, quidquid sibi ministri et dispensatores, non utique domini vel possessores, ultra victum accipiunt et vestitum. Nec enim Dominus ordinavit hiis, qui evangelio serviunt, et de evangelio querere delicias vel ornatum, sed vivere ait Paulus ex eo, ut videl. sint contenti alimenta cor- poris, non gule irritamenta aut incentiva libidinis, et quibus tegantur, non quibus ornentur, accipere. Item Bernhardus in quadam epistola sua, prout ipsum allegat Doctor solempnis quotlibeto VIII. q. XXVII., sic scribit: „Honorificabis ministe- rium tuum, ministerium, inquam, non dominium. Ipsum itaque honorabis, non nos, nam qui querit, que sua sunt [f. 135], se cupit honorari, non suum ministerium. Honorificabis autem non cultu vestium, non equorum fastu, non amplis edificiis, sed ornatis moribus, studiis spiritualibus, operibus bonis aut factis. Item Hilarius, prout ipsum allegat Thomas in glosa continuata, super illo Mt X, 9 ,Neque pecuniam in zonis vestris', sic scribit: „Quia vero zona ministerii apparatus et ad edificancia operis pretenccio, per hoc, quod eris in zona inhibetur possessio, ne quid in ministerio venale sit: admonemur eciam nec peram habere in via, curam scil. secularis substancie relinquendam, quia omnis thezaurus in terra perniciosus est corde illic futuro, nisi condatur thezaurus. Dicit autem: ,non duas tunicas; sufficit enim nobis semel Christus indutus, neve post intelligenciam veram altera deinceps i. e. heresis vel legis veste induamur. ,Non calciamenta', quia in sancta terra, peccatorum spinis atque aculeis non obsessa, ut Moysi dictum est, nudis pedibus statuti admonemur non alium gressus nostri habere, quam quem accepimus a Christo apparatum.“ Item Hilarius, prout ipsum allegat Thomas in glosa continuata 22 q. 189 art. 6, sic scribit: „Docemur Christum secuturi et secularis vite solicitudine et paterne domus consue- tudine non teneri. Item Rabanus in quadam epistola ad Haymonem episcopum sic scribit: „Prochdolor multi invenimur huius temporis viri ex ecclesia ex personis, qui relicto predicandi officio et spirituali conversacione in eo se magnos estimant, si terrenis preponantur et disceptacionibus secularium se interserint ita, quod in eorum conventibus quasi arbitri presideant et eorum conflictuum iudices fiant; cui tamen nullo modo Apostolus consentit, qui ait: ,Nemo militans Deo implicat se negociis secularibus etc., ut ei placeat, cui se probavit; nam qui certat in agone, non coronatur, nisi le- gitime certaverit'. Et alibi dicit: ,Si quos contemptibiles habetis, hos consti- " tuite ad iudicandum secularia iudicia'. Item Beda super illo Luce V, 28 libro II. sic scribit: „Et ,relictis omnibus surgens secutus est eum'. Intelligens Matheus, quid sit veraciter Dominum sequi, relictis omnibus sequitur. Sequi enim mutari est. Ideo, ut pauperem Christum non tam gressu quam affectu consectari potuisset,
Strana 27
27 reliquit propria, qui rapere solebat aliena, perfectamque nobis abrenun- ciacionis seculi formam tribuens, sed et periculum contempsit, quod evenire poterat a principibus seculi, quia vectigalium raciones imperfectas et in- compositas reliquit. Tanta enim cupiditate sequendi Dominum ductus est, ut in nullo prorsus huius vite respectu vel cogitacione sibimet reservaret, propter quod iusta mercede, dum humana sedulus negocia deserit, domini- corum fidelis dispensator meruit esse talentorum“. Item Beda super illo Mr VI, 8 �Et precepit eis‘ etc. sic scribit: „Marcus dicendo eos calciari [f. 135b] sandaliis vel soleys aliquid hoc calciamentum iusticie significacio- nis habere admonet, ut pes neque tectus sit neque nudus ad terram i. e. nec occultetur evangelium nec terrenis comodis innitatur.“ Et infra eodem super capitolo: „Allegorice autem per peram onera seculi, per panem delicie temporales, per es in zona occultacio sapiencie designatur. Qui enim verbum sapiencie habet, sed hoc erogare proximo negligit, quasi pecuniam in zona clausam tenet. Et scriptum est: �Sapiencia abscondita et thezaurus occultus, que utilitas in utrisque?“ Non ergo pera apostolis, non panis, non es in zona ferendum est, quia quisquis officium doctoris accipit, neque oneribus secu- larium negociorum deprimi neque desideriis carnalibus resolvi neque com- missum sibi talentum verbi sub ocio lenti debet corporis abscondere. Uni- versitas autem hec duos ordines complectitur: laycos et clericos quasi duo latera corporis unius; quasi enim ad sinistram sunt layci, qui vite presentis necessitati inserviunt. Non ita dico ad sinistram, quem ad modum illi ad sinistram statuentur, quibus dicetur: ,Ite maledicti in ignem eternum.“ Absit a me, ut bonos laycos ista statuere presumam, nam qui boni erunt, sive layci sive clerici, ibi non erunt, et qui mali erunt, sive layci, sive clerici, ibi erunt. Non ergo ad illam sinistram laycos christianos, qui veri christiani sunt, constituo, sed ad illam sinistram, de qua dicitur: ,In dextera eius longevitas vite, in sinistra autem eius divicie et gloria'. Quod enim ad sinistram in corpore est, et bonum est, quamvis optimum non sit. Layci ergo christiani, quia terrena et terrene vite necessaria tractant, pars corporis sinistra sunt, clerici vero, quoniam ea, que ad spiritualem vitam pertinent, dispensant, quasi dextra pars sunt corporis Christi, quod est universa ecclesia. Laycus interpretatur popularis, grece enim laos latine dicitur populus, unde et ba- sileos rex putatur quasi basilaos i. e. sustentamentum populi. Clericus dicitur a greco cleros, quod latine interpretatum sortem sonat, sive quod ipse sorte sit electus a Deo et ad servicium Dei, sive quod ipse Deus sors illius est et quod porcionem aliam in terris habere non debeat clericus nisi Deum et ea, que ad partem Dei spectant, cui statutum est de decimis et oblacionibus, que Deo offeruntur, sustentari. Laycis ergo christianis fide- libus terrena possideri conceditur, clericis vero spiritualia tantum commit- tuntur, quem ad modum olim in illo populo priore cetere tribus, que tipum laycorum preferebant, porciones in hereditate acceperunt; sola tribus Levi, que clericos figurabat, decimis et oblacionibus et sacrificiorum victimis pascebatur. De hiis autem terrenis bonis, ad terrenam vitam pertinentibus, que vel possident prelati in subiectis vel subiecti possident a prelatis, que- dam ecclesiis [f. 136] Christi devocione fidelium concessa sunt possidenda, salvo tamen iure terrene potestatis. Sic enim racionabile est et bonum, quia Deus noster pacis amator est et nichil inordinatum approbare potest vera iusticia. Spiritualis siquidem potestas non ideo presidet, ut terrene in
27 reliquit propria, qui rapere solebat aliena, perfectamque nobis abrenun- ciacionis seculi formam tribuens, sed et periculum contempsit, quod evenire poterat a principibus seculi, quia vectigalium raciones imperfectas et in- compositas reliquit. Tanta enim cupiditate sequendi Dominum ductus est, ut in nullo prorsus huius vite respectu vel cogitacione sibimet reservaret, propter quod iusta mercede, dum humana sedulus negocia deserit, domini- corum fidelis dispensator meruit esse talentorum“. Item Beda super illo Mr VI, 8 �Et precepit eis‘ etc. sic scribit: „Marcus dicendo eos calciari [f. 135b] sandaliis vel soleys aliquid hoc calciamentum iusticie significacio- nis habere admonet, ut pes neque tectus sit neque nudus ad terram i. e. nec occultetur evangelium nec terrenis comodis innitatur.“ Et infra eodem super capitolo: „Allegorice autem per peram onera seculi, per panem delicie temporales, per es in zona occultacio sapiencie designatur. Qui enim verbum sapiencie habet, sed hoc erogare proximo negligit, quasi pecuniam in zona clausam tenet. Et scriptum est: �Sapiencia abscondita et thezaurus occultus, que utilitas in utrisque?“ Non ergo pera apostolis, non panis, non es in zona ferendum est, quia quisquis officium doctoris accipit, neque oneribus secu- larium negociorum deprimi neque desideriis carnalibus resolvi neque com- missum sibi talentum verbi sub ocio lenti debet corporis abscondere. Uni- versitas autem hec duos ordines complectitur: laycos et clericos quasi duo latera corporis unius; quasi enim ad sinistram sunt layci, qui vite presentis necessitati inserviunt. Non ita dico ad sinistram, quem ad modum illi ad sinistram statuentur, quibus dicetur: ,Ite maledicti in ignem eternum.“ Absit a me, ut bonos laycos ista statuere presumam, nam qui boni erunt, sive layci sive clerici, ibi non erunt, et qui mali erunt, sive layci, sive clerici, ibi erunt. Non ergo ad illam sinistram laycos christianos, qui veri christiani sunt, constituo, sed ad illam sinistram, de qua dicitur: ,In dextera eius longevitas vite, in sinistra autem eius divicie et gloria'. Quod enim ad sinistram in corpore est, et bonum est, quamvis optimum non sit. Layci ergo christiani, quia terrena et terrene vite necessaria tractant, pars corporis sinistra sunt, clerici vero, quoniam ea, que ad spiritualem vitam pertinent, dispensant, quasi dextra pars sunt corporis Christi, quod est universa ecclesia. Laycus interpretatur popularis, grece enim laos latine dicitur populus, unde et ba- sileos rex putatur quasi basilaos i. e. sustentamentum populi. Clericus dicitur a greco cleros, quod latine interpretatum sortem sonat, sive quod ipse sorte sit electus a Deo et ad servicium Dei, sive quod ipse Deus sors illius est et quod porcionem aliam in terris habere non debeat clericus nisi Deum et ea, que ad partem Dei spectant, cui statutum est de decimis et oblacionibus, que Deo offeruntur, sustentari. Laycis ergo christianis fide- libus terrena possideri conceditur, clericis vero spiritualia tantum commit- tuntur, quem ad modum olim in illo populo priore cetere tribus, que tipum laycorum preferebant, porciones in hereditate acceperunt; sola tribus Levi, que clericos figurabat, decimis et oblacionibus et sacrificiorum victimis pascebatur. De hiis autem terrenis bonis, ad terrenam vitam pertinentibus, que vel possident prelati in subiectis vel subiecti possident a prelatis, que- dam ecclesiis [f. 136] Christi devocione fidelium concessa sunt possidenda, salvo tamen iure terrene potestatis. Sic enim racionabile est et bonum, quia Deus noster pacis amator est et nichil inordinatum approbare potest vera iusticia. Spiritualis siquidem potestas non ideo presidet, ut terrene in
Strana 28
28 suo iure preiudicium faciat, sicut ipsa terrena potestas, quod spirituali debetur, nunquam sine culpa usurpat. Sic igitur, quando eiusmodi, que ad terrenam potestatem spectant, ecclesiis Christi conceduntur, hii qui- dem, largitores sunt muneris, hoc solum concedere possunt in eis, quod possident, quia nec subiecti id, quod suis superioribus debetur, ad aliam possunt transferre potestatem nec prelati in hiis, que iuste a subiectis pos- sidentur, alienos possessores inducere, hoc est ut nec prelati id, quod su- biectorum est, tribuant nec subiecti id, quod prelatorum est, immutare pre- sumant. Notandum tamen, quod principes terreni in terrenis possessionibus, quas in subiectis possident, ecclesie aliquando concedunt solam utilitatem, aliquando et utilitatem et potestatem. Utilitatem sine potestate concedunt, quando quidem fructum possessionis ad usum ecclesie differre discernunt, sed potestatem iusticie exercende in ipsa possessione ad eius dicionem trans- ferre non permittunt. Alii et utilitatem et potestatem simul tribuunt, ubi tamen diligenter attendendum est, quod ecclesia, licet fructum terrene possessionis accipiat in usum, potestatem tamen exercende iusticie per ec- clesiasticas personas aut iudicia secularia exercere non potest. Potest ta- men ministros habere laycas personas, per quas iura et iudicia ad terre- nam potestatem pertinencia secundum tenorem legum et debitum iuris terreni exerceat, sic tamen, ut et ipsum, quod potestatem habet a principe terreno, se habere cognoscat et ipsas possessiones nunquam ita a regia potestate elongari posse intelligat, quin si racio postulaverit et necessitas, et illi ipsa potestas debeat patrocinium et illi ipse possessiones debeant in necessitate obsequium. Sicut enim regia potestas patrocinium, quod debet, alteri dare non potest, sic ipsa possessio, eciam ab ecclesiasticis personis obtenta, obsequium quidem regie potestati pro patrocinio debetur, iure ne- gare non potest, sicut scriptum est: ,Reddite, que sunt cesaris, cesari, et " que sunt Dei, Deo'. Item Magister historiarum [Petrus Comestor] cap. VI. super Actibus ap. sic scribit: „Intuens claudum, Petrus et Johannes dixerunt: ,Respice in nos', ac si dicerent: ,Attende paupertatem nostram, non ha- bemus, quid porrigamus tibi'. At ille, intuens ad eos, sperabat aliquid accepturum ab eis; ad quem Petrus: ,Aurum et argentum non est michi'. Non enim erat suum, quod reservabat in usus pauperum, qui reliquerant patrimonia sua, proicientes omnia ad pedes discipulorum. ,Quod autem ha- beo, hoc tibi trado. In nomine J. Christi surge et ambula in pace‘.“ Hec ibidem Magister. Sed aliter allegatur a quibusdam scil. Historia scolastica, de hoc tamen non est vis. [f. 136b] Item Magister hystoriarum statim post illum processum ,Et erant per- severantes in doctrina apostolorum‘ Act. II. communiter sic subiungit: „Nichil enim habebant proprium, sed et predia vendiderant et postergant precia ante pedes apostolorum.“ Hec ibi ad propositum. Item Magister sentenciarum [Petrus Lombardus] distinc- cione 37 cap. ,Hiis adiciendum de occisoribus' sic scribit: „Ecclesiastica disciplina spirituali gladio, non materiali criminosos ferri iubet. Item Doctor solempnis 6 quodlibeto q. 23. „Sed cum formidine, quod ecclesiastici habent temporalium iurisdiccionem. Forte non multum expedit, et erat forte venenum, quod legitur cecidisse in ecclesia Dei tem- pore Constantini, qui iurisdiccione sua dotavit ecclesiam. Sed non essero.
28 suo iure preiudicium faciat, sicut ipsa terrena potestas, quod spirituali debetur, nunquam sine culpa usurpat. Sic igitur, quando eiusmodi, que ad terrenam potestatem spectant, ecclesiis Christi conceduntur, hii qui- dem, largitores sunt muneris, hoc solum concedere possunt in eis, quod possident, quia nec subiecti id, quod suis superioribus debetur, ad aliam possunt transferre potestatem nec prelati in hiis, que iuste a subiectis pos- sidentur, alienos possessores inducere, hoc est ut nec prelati id, quod su- biectorum est, tribuant nec subiecti id, quod prelatorum est, immutare pre- sumant. Notandum tamen, quod principes terreni in terrenis possessionibus, quas in subiectis possident, ecclesie aliquando concedunt solam utilitatem, aliquando et utilitatem et potestatem. Utilitatem sine potestate concedunt, quando quidem fructum possessionis ad usum ecclesie differre discernunt, sed potestatem iusticie exercende in ipsa possessione ad eius dicionem trans- ferre non permittunt. Alii et utilitatem et potestatem simul tribuunt, ubi tamen diligenter attendendum est, quod ecclesia, licet fructum terrene possessionis accipiat in usum, potestatem tamen exercende iusticie per ec- clesiasticas personas aut iudicia secularia exercere non potest. Potest ta- men ministros habere laycas personas, per quas iura et iudicia ad terre- nam potestatem pertinencia secundum tenorem legum et debitum iuris terreni exerceat, sic tamen, ut et ipsum, quod potestatem habet a principe terreno, se habere cognoscat et ipsas possessiones nunquam ita a regia potestate elongari posse intelligat, quin si racio postulaverit et necessitas, et illi ipsa potestas debeat patrocinium et illi ipse possessiones debeant in necessitate obsequium. Sicut enim regia potestas patrocinium, quod debet, alteri dare non potest, sic ipsa possessio, eciam ab ecclesiasticis personis obtenta, obsequium quidem regie potestati pro patrocinio debetur, iure ne- gare non potest, sicut scriptum est: ,Reddite, que sunt cesaris, cesari, et " que sunt Dei, Deo'. Item Magister historiarum [Petrus Comestor] cap. VI. super Actibus ap. sic scribit: „Intuens claudum, Petrus et Johannes dixerunt: ,Respice in nos', ac si dicerent: ,Attende paupertatem nostram, non ha- bemus, quid porrigamus tibi'. At ille, intuens ad eos, sperabat aliquid accepturum ab eis; ad quem Petrus: ,Aurum et argentum non est michi'. Non enim erat suum, quod reservabat in usus pauperum, qui reliquerant patrimonia sua, proicientes omnia ad pedes discipulorum. ,Quod autem ha- beo, hoc tibi trado. In nomine J. Christi surge et ambula in pace‘.“ Hec ibidem Magister. Sed aliter allegatur a quibusdam scil. Historia scolastica, de hoc tamen non est vis. [f. 136b] Item Magister hystoriarum statim post illum processum ,Et erant per- severantes in doctrina apostolorum‘ Act. II. communiter sic subiungit: „Nichil enim habebant proprium, sed et predia vendiderant et postergant precia ante pedes apostolorum.“ Hec ibi ad propositum. Item Magister sentenciarum [Petrus Lombardus] distinc- cione 37 cap. ,Hiis adiciendum de occisoribus' sic scribit: „Ecclesiastica disciplina spirituali gladio, non materiali criminosos ferri iubet. Item Doctor solempnis 6 quodlibeto q. 23. „Sed cum formidine, quod ecclesiastici habent temporalium iurisdiccionem. Forte non multum expedit, et erat forte venenum, quod legitur cecidisse in ecclesia Dei tem- pore Constantini, qui iurisdiccione sua dotavit ecclesiam. Sed non essero.
Strana 29
29 Hec Doctor solempnis. Item Doctor solempnis quodlibeto 8 q. 27 sic scribit: „Est igitur sciendum, quod in temporalibus bonis ecclesie non est dominus nisi Jesus Christus“. 12 q. 1 ,Res ecclesie‘: „Res ecclesie non quasi proprie, sed quasi communes et Domino oblate et hoc, quem ad modum in Veteri testamento decime sibi erant reservate et usui ministrorum temporali de- putate.“ Hec ibidem doctor. Et infra ibidem: „Possessio iuris, a qua aliquis denominatur possessor hereditarius, est, quando hereditarie aliquis habet alicuius proprietatem cum actuali eiusdem tencione. Proprietas, a qua aliquis denominatur proprietarius, potest esse sine possessione actuali ten- cionis, sed tamen proprietarius habet in re ius, quo debet possidere ipsam, et si non possideat, manet tamen verus dominus; neutro istorum modorum temporalia bona sunt ecclesie, sed solius Dei“ 12 q. 1 ,Si privatum'. Item Sollemnis doctor quodlibeto suo sexto q. 23 expresse dicit papam iurisdic- cionis execucionem habere in spiritualibus, in temporalibus autem nisi in casibus. Item Doctor sollemnis quodlibeto IIII. q. 20 recitat Senecam de moribus sic dicentem: �Quietissimam vitam agerent homines in terra, si "" hec dua verba a natura omnium rerum tollerentur: ,meum‘ et ,tuum'." Hec ibidem. Item Tullius, prout ipsum ubi supra recitat idem doctor: „Sunt privata nulla natura, sed veteri occupacione“. Hec ibidem. Item Doctor sol- lemnis quodlibeto IIII. q. 20 scribit, quomodo Aristoteles in materia de rerum communi possessione arguit contra Socratem in equivoco. „Ipse enim scil. Socrates posuit civitatem optimam oportere esse quam maxime unam unitate cure, dileccionis et solicitudinis circa ea, que essent aliorum sicut propria. Unusquis in civitate salvet et promoveat bonum cuiusque sicut proprium, ut in hoc singuli sint alterius membra secundum doctrinam A- postoli eo, quod omnia pertinent ad communem usum, secundum quod recta racio requirit pro loco et tempore, ut quilibet de qualibet re dicere posset uno modo: "hoc est meum‘ et alio modo: ,hoc non est meum', meum pro- usu oportuno, non meum possidendi qualitate [f. 137]. Et sic per hoc removerentur omnia studia proprietatis et omnis materia discordie abscin- deretur“. Hec ibidem. Et infra sic scribit doctor: „Ecce, numquid Socrates deducere civitatem ad talem unitatem, qualem apponit ei Aristoteles, [valuit]? Nequaquam, sed summam intellexit in civibus pacem et concor- diam ex voluntatum confirmate et affeccionum.“ Hec ibi cum pluribus pertinentibus ad propositum. Item Thomas 3 parte Summe q. 31 art. 2 responsione ad 3 sic scribit, quod regnavit Christus non contra propheciam. Non enim seculari honore regnavit; ipse enim dixit: �Regnum meum non est de hoc mundo'. Hec ibidem. Item Thomas 3 parte Summe sue q. 25 art. 2 responsione ad 3 sic scribit: „Sicut dicit in quodam sermone Ephesini consilii: �Si Christus maximam elegisset civitatem, potenciam civium mutacionem orbis terrarum putarent. Si filius fuisset imperatorum, potestati utilitatem ascri- berent. Sed ut divinitus cognosceretur orbem transformasse terrarum, pau- perculam elegit matrem, pauperiorem patriam. Elegit autem Deus infima mundi, ut confundat forcia Cor. I.“ Hec ibi. Item Thomas 3 parte Summe q. 41 art. 3 sic scribit: „Dicendum, quod Christum decuit in hoc mundo pauperem vitam ducere, primo quidem quia hoc erat congruum predicaci- onis officio, propter quod venisse se dicit Mr. I.: ,Eamus in proximos vicos et
29 Hec Doctor solempnis. Item Doctor solempnis quodlibeto 8 q. 27 sic scribit: „Est igitur sciendum, quod in temporalibus bonis ecclesie non est dominus nisi Jesus Christus“. 12 q. 1 ,Res ecclesie‘: „Res ecclesie non quasi proprie, sed quasi communes et Domino oblate et hoc, quem ad modum in Veteri testamento decime sibi erant reservate et usui ministrorum temporali de- putate.“ Hec ibidem doctor. Et infra ibidem: „Possessio iuris, a qua aliquis denominatur possessor hereditarius, est, quando hereditarie aliquis habet alicuius proprietatem cum actuali eiusdem tencione. Proprietas, a qua aliquis denominatur proprietarius, potest esse sine possessione actuali ten- cionis, sed tamen proprietarius habet in re ius, quo debet possidere ipsam, et si non possideat, manet tamen verus dominus; neutro istorum modorum temporalia bona sunt ecclesie, sed solius Dei“ 12 q. 1 ,Si privatum'. Item Sollemnis doctor quodlibeto suo sexto q. 23 expresse dicit papam iurisdic- cionis execucionem habere in spiritualibus, in temporalibus autem nisi in casibus. Item Doctor sollemnis quodlibeto IIII. q. 20 recitat Senecam de moribus sic dicentem: �Quietissimam vitam agerent homines in terra, si "" hec dua verba a natura omnium rerum tollerentur: ,meum‘ et ,tuum'." Hec ibidem. Item Tullius, prout ipsum ubi supra recitat idem doctor: „Sunt privata nulla natura, sed veteri occupacione“. Hec ibidem. Item Doctor sol- lemnis quodlibeto IIII. q. 20 scribit, quomodo Aristoteles in materia de rerum communi possessione arguit contra Socratem in equivoco. „Ipse enim scil. Socrates posuit civitatem optimam oportere esse quam maxime unam unitate cure, dileccionis et solicitudinis circa ea, que essent aliorum sicut propria. Unusquis in civitate salvet et promoveat bonum cuiusque sicut proprium, ut in hoc singuli sint alterius membra secundum doctrinam A- postoli eo, quod omnia pertinent ad communem usum, secundum quod recta racio requirit pro loco et tempore, ut quilibet de qualibet re dicere posset uno modo: "hoc est meum‘ et alio modo: ,hoc non est meum', meum pro- usu oportuno, non meum possidendi qualitate [f. 137]. Et sic per hoc removerentur omnia studia proprietatis et omnis materia discordie abscin- deretur“. Hec ibidem. Et infra sic scribit doctor: „Ecce, numquid Socrates deducere civitatem ad talem unitatem, qualem apponit ei Aristoteles, [valuit]? Nequaquam, sed summam intellexit in civibus pacem et concor- diam ex voluntatum confirmate et affeccionum.“ Hec ibi cum pluribus pertinentibus ad propositum. Item Thomas 3 parte Summe q. 31 art. 2 responsione ad 3 sic scribit, quod regnavit Christus non contra propheciam. Non enim seculari honore regnavit; ipse enim dixit: �Regnum meum non est de hoc mundo'. Hec ibidem. Item Thomas 3 parte Summe sue q. 25 art. 2 responsione ad 3 sic scribit: „Sicut dicit in quodam sermone Ephesini consilii: �Si Christus maximam elegisset civitatem, potenciam civium mutacionem orbis terrarum putarent. Si filius fuisset imperatorum, potestati utilitatem ascri- berent. Sed ut divinitus cognosceretur orbem transformasse terrarum, pau- perculam elegit matrem, pauperiorem patriam. Elegit autem Deus infima mundi, ut confundat forcia Cor. I.“ Hec ibi. Item Thomas 3 parte Summe q. 41 art. 3 sic scribit: „Dicendum, quod Christum decuit in hoc mundo pauperem vitam ducere, primo quidem quia hoc erat congruum predicaci- onis officio, propter quod venisse se dicit Mr. I.: ,Eamus in proximos vicos et
Strana 30
30 civitates, ut et ibi predicem; ad hoc veni'. Oportet autem predicatores verbi Dei, ut omnino vacent oracioni et a secularium rerum cura se absolutos [sciant], quod facere non possunt, qui divicias possident. Unde et ipse Do- minus, apostolos mittens ad predicandum, dicit eis Mt X. ,Nolite possidere aurum neque argentum' et ipsi apostoli dicunt Act VI. ,Non est equum nos relinquere verbum Dei et ministrare mensis'.“ Item super dist. 24 quarti idem Thomas respondendo ad 3 questionem, ubi iustificat episco- palia vestimenta, sic scribit: „Per sandalia, que pedes tegunt, contemptus terrenorum signatur.“ Item super dist. 37 quarti art. 2 patet per eundem Thomam, quod ecclesia habet gladium spiritualem, non materialem. Hec ibi. Item Thomas super dist. 38 quarti ad primam questionis 2 sic scribit: „Dicendum, quod Apostolus potuisset licite sumptus accipere ab illis, quibus evangelium predicabat, sed intermisit ex perfeccione caritatis, ut vitaret eorum scandalum, qui avari erant, et ut liberius eos arguere posset et ut pseudoapostolis occasionem subtraheret rapiendi.“ Hec ibi. Item Thomas secunda secunde q. 19 art. 12 sic scribit: „Cum enim ad timorem filialem pertineat Deo reverenciam exhibere et ei subditum [f. 137b] esse, id, quod ex huiusmodi subieccione consequitur, pertinet ad donum timoris. Ex hoc autem, quod aliquis Deo se subicit, desinit querere in se ipso vel in aliquo alio magnificari nisi in Deo; hoc enim repugnaret perfecte subieccioni ad Deum, unde dicitur in psalmo: ,hii in curribus, hii in equis, nos autem in nomine Domini nostri invocabimus'. Et ideo ex hoc, quod aliquis perfecte timet Deum, consequens est, quod non querat magnificari in se ipso per superbiam neque eciam querat magnificari in exterioribus bonis scil. honoribus et diviciis, quorum utrumque pertinet ad paupertatem spiritus. Sed quod paupertas spiritus intelligi potest vel exinanicio inflati et superbi spiritus, ut Apostolus exponit, vel eciam abieccio temporalium rerum, que fit spiritu i. e. propria voluntate per instinctum Spiritus sancti, ut Ambro- sius et Jeronimus exponunt.“ Et infra: „Cum beatitudo sit actus virtutis perfecte, omnes beatitudines ad perfeccionem spiritualem vite pertinent. In qua quidem perfeccione principium esse videtur, ut tendens ad perfec- tam spiritualium bonorum participacionem terrena bona contempnat. Sicut eciam timor primum locum habet in donis, non autem consistit perfeccio in ipsa temporalium desertione, sed hec est via ad perfectionem.“ Et infra ibidem: „Prima beatitudo, que est per recessum a rebus exterioribus, im- pedientibus divinam subieccionem, congrue respondet timori.“ Hec ibi doctor. Item secunda secunde q. 63 art. 2 expresse innuit, quod prelatus ecclesiasticus non est dominus bonorum ecclesie, ut sic posset ea dare pro libitu. Hec ibidem. Item Thomas secunda secunde q. 100 art. 1 respon- dendo ad 7 sic scribit: „Quamvis ecclesie sint pape ut principaliter dispen- satoris, non tamen sunt eius ut domini et possessorum.“ Hec ibidem. Item Thomas secunda secunde q. 185 art. 7: „Episcopi bonorum eccle- siasticorum sunt dispensatores vel procuratores“, pro quo ibidem allegat Augustinum: „Per rerum divisionem et appropriacionem, de iure humano procedentem, non impeditur, quin hominum necessitati sit subveniendum“. Hec Thomas secunda secunde q. 66 art. 7. „Ea, que ordinantur ad finem, sunt iudicanda secundum quod fini competunt. Decimarum autem solucio est debita non propter se, sed propter ministros, quorum honestati non con- venit, ut eciam minima exacta diligencia requirant. Hoc enim in vicium
30 civitates, ut et ibi predicem; ad hoc veni'. Oportet autem predicatores verbi Dei, ut omnino vacent oracioni et a secularium rerum cura se absolutos [sciant], quod facere non possunt, qui divicias possident. Unde et ipse Do- minus, apostolos mittens ad predicandum, dicit eis Mt X. ,Nolite possidere aurum neque argentum' et ipsi apostoli dicunt Act VI. ,Non est equum nos relinquere verbum Dei et ministrare mensis'.“ Item super dist. 24 quarti idem Thomas respondendo ad 3 questionem, ubi iustificat episco- palia vestimenta, sic scribit: „Per sandalia, que pedes tegunt, contemptus terrenorum signatur.“ Item super dist. 37 quarti art. 2 patet per eundem Thomam, quod ecclesia habet gladium spiritualem, non materialem. Hec ibi. Item Thomas super dist. 38 quarti ad primam questionis 2 sic scribit: „Dicendum, quod Apostolus potuisset licite sumptus accipere ab illis, quibus evangelium predicabat, sed intermisit ex perfeccione caritatis, ut vitaret eorum scandalum, qui avari erant, et ut liberius eos arguere posset et ut pseudoapostolis occasionem subtraheret rapiendi.“ Hec ibi. Item Thomas secunda secunde q. 19 art. 12 sic scribit: „Cum enim ad timorem filialem pertineat Deo reverenciam exhibere et ei subditum [f. 137b] esse, id, quod ex huiusmodi subieccione consequitur, pertinet ad donum timoris. Ex hoc autem, quod aliquis Deo se subicit, desinit querere in se ipso vel in aliquo alio magnificari nisi in Deo; hoc enim repugnaret perfecte subieccioni ad Deum, unde dicitur in psalmo: ,hii in curribus, hii in equis, nos autem in nomine Domini nostri invocabimus'. Et ideo ex hoc, quod aliquis perfecte timet Deum, consequens est, quod non querat magnificari in se ipso per superbiam neque eciam querat magnificari in exterioribus bonis scil. honoribus et diviciis, quorum utrumque pertinet ad paupertatem spiritus. Sed quod paupertas spiritus intelligi potest vel exinanicio inflati et superbi spiritus, ut Apostolus exponit, vel eciam abieccio temporalium rerum, que fit spiritu i. e. propria voluntate per instinctum Spiritus sancti, ut Ambro- sius et Jeronimus exponunt.“ Et infra: „Cum beatitudo sit actus virtutis perfecte, omnes beatitudines ad perfeccionem spiritualem vite pertinent. In qua quidem perfeccione principium esse videtur, ut tendens ad perfec- tam spiritualium bonorum participacionem terrena bona contempnat. Sicut eciam timor primum locum habet in donis, non autem consistit perfeccio in ipsa temporalium desertione, sed hec est via ad perfectionem.“ Et infra ibidem: „Prima beatitudo, que est per recessum a rebus exterioribus, im- pedientibus divinam subieccionem, congrue respondet timori.“ Hec ibi doctor. Item secunda secunde q. 63 art. 2 expresse innuit, quod prelatus ecclesiasticus non est dominus bonorum ecclesie, ut sic posset ea dare pro libitu. Hec ibidem. Item Thomas secunda secunde q. 100 art. 1 respon- dendo ad 7 sic scribit: „Quamvis ecclesie sint pape ut principaliter dispen- satoris, non tamen sunt eius ut domini et possessorum.“ Hec ibidem. Item Thomas secunda secunde q. 185 art. 7: „Episcopi bonorum eccle- siasticorum sunt dispensatores vel procuratores“, pro quo ibidem allegat Augustinum: „Per rerum divisionem et appropriacionem, de iure humano procedentem, non impeditur, quin hominum necessitati sit subveniendum“. Hec Thomas secunda secunde q. 66 art. 7. „Ea, que ordinantur ad finem, sunt iudicanda secundum quod fini competunt. Decimarum autem solucio est debita non propter se, sed propter ministros, quorum honestati non con- venit, ut eciam minima exacta diligencia requirant. Hoc enim in vicium
Strana 31
31 computatur, ut patet per Philosophum in 4. Ethicorum“. Hec Thomas se- cunda secunde q. 80 art. 1. Item Thomas super dist. 24 art. 6 dans causam, quare non totum caput clerici altaris ministri radunt, cum per capillos su- perfluitas designatur, que totaliter abicienda est a clero, sic respondet, quod non solum debet signari temporalium abieccio, sed eciam regalis dig- nitas in forma corone. Et ideo non totaliter coma tollitur.“ Et infra ibidem art. VIII., ubi misticantur vestimenta episcopalia, sic scribitur [f. 138] „Per sandalia, que pedes tegunt, contemptus terrenorum scil. designatur“ Item Thomas super distinccione 37 quarti articulo III. sic scribit: „Ecclesia Dei nunquam constringitur legibus mundanis, quia gladium non habet nisi spiritualem“. Et infra ibidem: „Ecclesia non habet gladium materialem“ Hec ibi. Item Doctor subtilis super dist. 33 quarti q. 2 sic scribit: „Sa- cerdos tamquam Christi vicarius in ecclesia vel representans personam Christi non debet habere aliquid, quod repugnat Christo in comparacione ad ecclesiam, nunc autem Christus, qui est unicus sponsus ecclesie unius et ecclesia est unica unius Christi sponsi. Ergo ille, qui habet oppositum huius- modi, non habuit duas, vel una, que fuit duorum, habet oppositum huius- modi, non recte significat vel representat Christum in ecclesia. Sed bi- gamus, qui habuit duas, vel una, que fuit duorum, habet aliquid repugnans isti coniunccioni Christi et ecclesie, ideo“ etc. Hec ibidem doctor. Cum ergo dominium civile inter papam et ecclesiam militantem tantum videtur re- pugnare ipsi pape sicut bigamia respectu coniunccionis veri sponsi scil. Christi et ecclesie, sequitur, quod dominus papa ipsum Christum in hac parte minime representat. Item Parisiensis [Guilhelmus Peraldus] in summa de viciis titulo de avaricia rubrica de avaricia prelatorum sic scribit: „Sexto facit ad de- testacionem huius vicii, quod Christus ita diligenter cavit ab avaricia mer- cennariorum; quod potest ostendi ex hoc, quod legitur Mt VIII, quod unus scriba dicit Christo: ,Magister, sequar te, quocunque yeris', et noluit hoc Dominus, quia propter lucrum temporale volebat eum sequi. Unde dixit ei: „Vulpes foveas habent et volucres celi nidos‘ etc. Vulpes i. e. homines astuti habent foveas i. e. loca alta et dignitates. Secundo potest ostendi per hoc, quod dixit Dominus Joh. VI. turbe, que propter lucra terrena eum secuta fuerat. ,Queritis me‘, inquit, ,non quia vidistis signa, que feci, sed quia pa- nem meum manducastis et saturati estis'. Tercio potest ostendi per hoc, quod dicit Augustinus: ,Noluit Dominus per baptismum amoveri penam et mortalitatem nostram sicut et culpam, ne delicate crederetur in eum. Propterea Joh. ultimo precipit in dextram partem navigii mitti rethe; ibi- dem eciam, postquam dixit Petro: ,Pasce oves meas', non subiungit mer- cedem, quam habiturus esset inde, qua Petrus alliceretur, sed subiungit de morte, quam pro grege passurus erat, dicens: ,Amen, amen dico tibi, cum esses iunior, cingebas te“ etc. quasi ad terrendum ignavos. Simile ha- betur in missione apostolorum; dixit enim eis, quod paupertatem et perse- cucionem passuri essent, unde Mt 10: ,Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum' et Le IX: ,Nichil tuleritis in via‘. Idem habetur in missione discipulorum, unde Le 10: ,Ecce ego mitto vos sicut agnos inter lupos; nolite portare saculum' etc. Sed querere potest aliquis, cum spiritus carni in ho- mine sit annexus, quare noluit Dominus in primitiva ecclesia temporalia
31 computatur, ut patet per Philosophum in 4. Ethicorum“. Hec Thomas se- cunda secunde q. 80 art. 1. Item Thomas super dist. 24 art. 6 dans causam, quare non totum caput clerici altaris ministri radunt, cum per capillos su- perfluitas designatur, que totaliter abicienda est a clero, sic respondet, quod non solum debet signari temporalium abieccio, sed eciam regalis dig- nitas in forma corone. Et ideo non totaliter coma tollitur.“ Et infra ibidem art. VIII., ubi misticantur vestimenta episcopalia, sic scribitur [f. 138] „Per sandalia, que pedes tegunt, contemptus terrenorum scil. designatur“ Item Thomas super distinccione 37 quarti articulo III. sic scribit: „Ecclesia Dei nunquam constringitur legibus mundanis, quia gladium non habet nisi spiritualem“. Et infra ibidem: „Ecclesia non habet gladium materialem“ Hec ibi. Item Doctor subtilis super dist. 33 quarti q. 2 sic scribit: „Sa- cerdos tamquam Christi vicarius in ecclesia vel representans personam Christi non debet habere aliquid, quod repugnat Christo in comparacione ad ecclesiam, nunc autem Christus, qui est unicus sponsus ecclesie unius et ecclesia est unica unius Christi sponsi. Ergo ille, qui habet oppositum huius- modi, non habuit duas, vel una, que fuit duorum, habet oppositum huius- modi, non recte significat vel representat Christum in ecclesia. Sed bi- gamus, qui habuit duas, vel una, que fuit duorum, habet aliquid repugnans isti coniunccioni Christi et ecclesie, ideo“ etc. Hec ibidem doctor. Cum ergo dominium civile inter papam et ecclesiam militantem tantum videtur re- pugnare ipsi pape sicut bigamia respectu coniunccionis veri sponsi scil. Christi et ecclesie, sequitur, quod dominus papa ipsum Christum in hac parte minime representat. Item Parisiensis [Guilhelmus Peraldus] in summa de viciis titulo de avaricia rubrica de avaricia prelatorum sic scribit: „Sexto facit ad de- testacionem huius vicii, quod Christus ita diligenter cavit ab avaricia mer- cennariorum; quod potest ostendi ex hoc, quod legitur Mt VIII, quod unus scriba dicit Christo: ,Magister, sequar te, quocunque yeris', et noluit hoc Dominus, quia propter lucrum temporale volebat eum sequi. Unde dixit ei: „Vulpes foveas habent et volucres celi nidos‘ etc. Vulpes i. e. homines astuti habent foveas i. e. loca alta et dignitates. Secundo potest ostendi per hoc, quod dixit Dominus Joh. VI. turbe, que propter lucra terrena eum secuta fuerat. ,Queritis me‘, inquit, ,non quia vidistis signa, que feci, sed quia pa- nem meum manducastis et saturati estis'. Tercio potest ostendi per hoc, quod dicit Augustinus: ,Noluit Dominus per baptismum amoveri penam et mortalitatem nostram sicut et culpam, ne delicate crederetur in eum. Propterea Joh. ultimo precipit in dextram partem navigii mitti rethe; ibi- dem eciam, postquam dixit Petro: ,Pasce oves meas', non subiungit mer- cedem, quam habiturus esset inde, qua Petrus alliceretur, sed subiungit de morte, quam pro grege passurus erat, dicens: ,Amen, amen dico tibi, cum esses iunior, cingebas te“ etc. quasi ad terrendum ignavos. Simile ha- betur in missione apostolorum; dixit enim eis, quod paupertatem et perse- cucionem passuri essent, unde Mt 10: ,Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum' et Le IX: ,Nichil tuleritis in via‘. Idem habetur in missione discipulorum, unde Le 10: ,Ecce ego mitto vos sicut agnos inter lupos; nolite portare saculum' etc. Sed querere potest aliquis, cum spiritus carni in ho- mine sit annexus, quare noluit Dominus in primitiva ecclesia temporalia
Strana 32
32 spiritualibus esse coniuncta? Preterea numquid temporalia provocativa sunt ad [f. 138b] spiritualia? Ad quod respondemus, quod temporalia sunt provocativa illorum, quos Christus noluit habere ecclesiam suam. Con- temptores enim temporalium voluit esse rectores ecclesie sue et non ama- tores. Qui vult sibi cavere a museis, cavet sibi a lacte et melle, que amant musce. Seneca: ,Mel musce secuntur, cadavera lupi'. Previdebat Christus, quod amatores temporalium aufferent ei ecclesias, si spiritualibus officiis temporalia converteretur. Qui vult a canibus aliquid dilacerari, involvat illud carne. Unde beatus Anthoninus precepit cuidam monacho, qui pecu- niam habebat, ut emeret carnes inde et super se eas afferret; quod faciens monachus, a canibus dilaceratus est. Piscis ferrum transglutit, quia esca involutum est, licet mors lateat ibi. Similiter milvi intestina. Sic amatores temporalium officia ecclesie, in quibus annexa sunt temporalia, assumunt ad dampnacionem suam et videntur sequi Christum, cum temporalia sola secuntur. Seneca: ,Multi aliquando concomitantur, mel musce sequuntur, cadavera lupi, frumenta formice.' Predam sequitur turba ista, non homi- nem. Preterea sciebat Christus, quod temporalia spiritualibus officiis an- nexa terrori essent viris perfectis. Quis enim sane mentis non timeat ter- renorum dispensator esse in ecclesia, quando legitur primum dispensato- rem temporalium in ecclesia fuisse furem et proditorem et homicidam sui ipsius? Quis enim non timeat per locum ire, in quo scit clavos positos esse? Sic quomodo non timeat terrena ista, quando legitur in Job XXVIII, quod abscondita est in terra pedica dyaboli? Tercio previdit Dominus temporalia ista putrefacta, ymo sub usura in ecclesia Dei multos, propter quod vocantur aque Apoc. XII, ubi legitur: ,Et misit serpens ex ore suo aquam post mulierem tamquam flumen, ut eam faceret trahi a flumine.' Mulier ista est ecclesia, quam serpens anti- quus temporalium abundancia querat submergere. Quarto previdebat Do- minus superbiam, quia nascitura erat in ecclesia abundancia temporalium, de qua noster Dominus loquitur Ysaie XL. ,Ponam, inquit, te in superbiam seculorum, gaudium in generacionem et generacionem et suges lac gen- cium et mamilla regum lactaberis‘. Superbia seculorum i. e. talis, qualis est hodie in ecclesia Dei, quia qualis est hodie in secularibus, talis est in ecclesia Dei. Unde Bernardus: „Vides totum ecclesie zelum pro digni- tate tuenda fervere. Dignitati datur totum, sanctitati nichil vel parum." Gaudium maledixit Dominus Le VI. �Ve vobis, qui ridetis'. Prefert ec- clesie luctum beatitudini, de quo idem: ,Beati nunc, qui fletis'. Quod autem sequitur: ,Et mamilla regum lactaberis', potest intelligi dictum in derisi- onem ecclesie, que in senectute sua lac transitorie consolacionis non cessat sugere ecclesia, quasi in infancia sua fuit sub veteri lege. Unde Dominus promittebat sibi terram fluentem lacte et melle; lac enim et mel cibus sunt parvulorum. In adventu enim Christi a lacte separata est, sed modo quantum ad maiorem partem sui ad lac rediit, quod est signum puerilitatis. Superbia et divicie connexa sunt, unde apes vocantur superbe [f. 139) Prov. VIII. Quinto nolebat Dominus, quod ecclesia haberet fiduciam in alio quam in Christo. Volebat pocius eam fundare super petram quam super terram, unde Mt XVI: ,Super hanc petram edificabo ecclesiam me- am'. Si fiduciam habuisset ecclesia in Deo et non in diviciis, non ita elongas- set se ab eo. Exemplum legitur in vitis patrum, quod quidam venerunt in
32 spiritualibus esse coniuncta? Preterea numquid temporalia provocativa sunt ad [f. 138b] spiritualia? Ad quod respondemus, quod temporalia sunt provocativa illorum, quos Christus noluit habere ecclesiam suam. Con- temptores enim temporalium voluit esse rectores ecclesie sue et non ama- tores. Qui vult sibi cavere a museis, cavet sibi a lacte et melle, que amant musce. Seneca: ,Mel musce secuntur, cadavera lupi'. Previdebat Christus, quod amatores temporalium aufferent ei ecclesias, si spiritualibus officiis temporalia converteretur. Qui vult a canibus aliquid dilacerari, involvat illud carne. Unde beatus Anthoninus precepit cuidam monacho, qui pecu- niam habebat, ut emeret carnes inde et super se eas afferret; quod faciens monachus, a canibus dilaceratus est. Piscis ferrum transglutit, quia esca involutum est, licet mors lateat ibi. Similiter milvi intestina. Sic amatores temporalium officia ecclesie, in quibus annexa sunt temporalia, assumunt ad dampnacionem suam et videntur sequi Christum, cum temporalia sola secuntur. Seneca: ,Multi aliquando concomitantur, mel musce sequuntur, cadavera lupi, frumenta formice.' Predam sequitur turba ista, non homi- nem. Preterea sciebat Christus, quod temporalia spiritualibus officiis an- nexa terrori essent viris perfectis. Quis enim sane mentis non timeat ter- renorum dispensator esse in ecclesia, quando legitur primum dispensato- rem temporalium in ecclesia fuisse furem et proditorem et homicidam sui ipsius? Quis enim non timeat per locum ire, in quo scit clavos positos esse? Sic quomodo non timeat terrena ista, quando legitur in Job XXVIII, quod abscondita est in terra pedica dyaboli? Tercio previdit Dominus temporalia ista putrefacta, ymo sub usura in ecclesia Dei multos, propter quod vocantur aque Apoc. XII, ubi legitur: ,Et misit serpens ex ore suo aquam post mulierem tamquam flumen, ut eam faceret trahi a flumine.' Mulier ista est ecclesia, quam serpens anti- quus temporalium abundancia querat submergere. Quarto previdebat Do- minus superbiam, quia nascitura erat in ecclesia abundancia temporalium, de qua noster Dominus loquitur Ysaie XL. ,Ponam, inquit, te in superbiam seculorum, gaudium in generacionem et generacionem et suges lac gen- cium et mamilla regum lactaberis‘. Superbia seculorum i. e. talis, qualis est hodie in ecclesia Dei, quia qualis est hodie in secularibus, talis est in ecclesia Dei. Unde Bernardus: „Vides totum ecclesie zelum pro digni- tate tuenda fervere. Dignitati datur totum, sanctitati nichil vel parum." Gaudium maledixit Dominus Le VI. �Ve vobis, qui ridetis'. Prefert ec- clesie luctum beatitudini, de quo idem: ,Beati nunc, qui fletis'. Quod autem sequitur: ,Et mamilla regum lactaberis', potest intelligi dictum in derisi- onem ecclesie, que in senectute sua lac transitorie consolacionis non cessat sugere ecclesia, quasi in infancia sua fuit sub veteri lege. Unde Dominus promittebat sibi terram fluentem lacte et melle; lac enim et mel cibus sunt parvulorum. In adventu enim Christi a lacte separata est, sed modo quantum ad maiorem partem sui ad lac rediit, quod est signum puerilitatis. Superbia et divicie connexa sunt, unde apes vocantur superbe [f. 139) Prov. VIII. Quinto nolebat Dominus, quod ecclesia haberet fiduciam in alio quam in Christo. Volebat pocius eam fundare super petram quam super terram, unde Mt XVI: ,Super hanc petram edificabo ecclesiam me- am'. Si fiduciam habuisset ecclesia in Deo et non in diviciis, non ita elongas- set se ab eo. Exemplum legitur in vitis patrum, quod quidam venerunt in
Strana 33
33 quandam civitatem, ut distribuerent ibi elemosinas, et venientes ad domum cuiusdam pauperis vidue, que cum esset candidatrix, iverat ad opus suum, invenerunt quandam filiam eius, que apparuit eis quasi tota nuda. Et volue- runt ei dare vestes, que noluit eas accipere, sed dixit eis: ,Ego habeo pro- curatorem meum Deum et vos vultis eum a me tollere hodie'. Sexto sciebat Dominus oculum ecclesie impediendum esse temporalibus istis ab officio suo. Modicum enim pulverum vel palee oculum omnino cessare facit ab officio suo. Ideo voluit Dominus duces ecclesie pauperes esse eo, quod paupertas expedita est. Sicut dicit Seneca et subdit: �Si vis animo vacare, aut pauper sis aut pauperi similis'. Etsi cetera membra corporis ad plura officia conveniant ut lingua ad gustum et locucionem et manus similiter ad multa, oculus tamen unicum habet et contactum maxime timet terre. Sic ecclesie oculus contemplacioni legis divine debuit intendere et a terrenis separari. Licet pes hominis a ceteris eius membris separatus non sit, tamen habet separatam artem, que ei deservit et arti- fices, qui totaliter circa calciamenta eius intenti sunt. Quanto magis debe- rent esse aliqui, qui spiritualibus deberent esse intenti. Sed hodie magis occupata est in temporalibus quoad magnam partem sui, quam fuerit syna- goga. Unde quando fuit datum a Constantino occidentale imperium ecclesie, facta est vox de celo, dicens: ,Hodie infusum est venenum ecclesie Dei“. Mercennarii mali latrones sunt, aliunde enim quam per Christum in eccle- siam intrant. Unde super illud Joh. X. ,Qui non intrat per hostium' dicit Glosa: „Aliunde quis intrat vel bene de Christo non senciendo vel non Dei gloriam, sed suam querendo. Ipsi eciam non abhorrent spoliare Cruci- fixum, similes militibus, qui spoliaverunt Crucifigendum. Isti eciam, qui iudaizant in ecclesia Dei, pocius eligentes esse discipuli Moysi quam Christi iuxta illud Joh. IX. ,Qui dixerunt Iudeo ceco: Tu discipulus illius sis, nos discipuli Moysi sumus', qui temporalia volunt habere, que Moyses promisit. Discipuli Christi sunt, qui volunt habere, que Christus promisit, qui terrenis contemptis celestia volunt habere. Mercennarii quodammodo paciuntur il- lam penam, qua Dominus solet punire lusores blasphemantes. Habent enim faciem cordis quodammodo preposteram; cum enim deberent posteriorum oblivisci et in anteriora se extendere iuxta verba Apostoli, ipsi pocius iuxta verbum prophete fuerunt retro. Ante enim faciem habent [f. 139b] versam ad temporalia ista, que retro deberent esse, et dorsum ad spiritu- alia bona, que deberent esse ante. Unde figurati sunt per XXV viros haben- tes dorsa ad templum, quos vidit Ezechiel, qui deberent attendere, quid accidit Sichem et populo eius, qui pro re temporali opus spirituale fecerunt, circumcidentes se pro filia Iacob et filiis eius. Unde Gen. 34 dicit Sichem: ,Substancia eorum et pecora et cuncta, que possident, nostra erunt'. Occa- sione enim illius circumcisionis interfecti sunt. Sic, qui pro terrenis spiri- tualia faciunt, timere possunt, ne eternaliter occidantur. Huic sentencie suprascripte de veneno infuso ecclesie Dei alludit Doctor solempnis in uno quotlibeto suo, quamvis cum formidine. Et est quotlibeto 6. q. 23. Et eciam Cestrensis' libro suo quarto cap. 86. dicit, quod tempore 1 Ranulphus Higden, monachus Cestrensis, in Polychronico, edito in serie Rerum Britannicarum scriptores t. XL.
33 quandam civitatem, ut distribuerent ibi elemosinas, et venientes ad domum cuiusdam pauperis vidue, que cum esset candidatrix, iverat ad opus suum, invenerunt quandam filiam eius, que apparuit eis quasi tota nuda. Et volue- runt ei dare vestes, que noluit eas accipere, sed dixit eis: ,Ego habeo pro- curatorem meum Deum et vos vultis eum a me tollere hodie'. Sexto sciebat Dominus oculum ecclesie impediendum esse temporalibus istis ab officio suo. Modicum enim pulverum vel palee oculum omnino cessare facit ab officio suo. Ideo voluit Dominus duces ecclesie pauperes esse eo, quod paupertas expedita est. Sicut dicit Seneca et subdit: �Si vis animo vacare, aut pauper sis aut pauperi similis'. Etsi cetera membra corporis ad plura officia conveniant ut lingua ad gustum et locucionem et manus similiter ad multa, oculus tamen unicum habet et contactum maxime timet terre. Sic ecclesie oculus contemplacioni legis divine debuit intendere et a terrenis separari. Licet pes hominis a ceteris eius membris separatus non sit, tamen habet separatam artem, que ei deservit et arti- fices, qui totaliter circa calciamenta eius intenti sunt. Quanto magis debe- rent esse aliqui, qui spiritualibus deberent esse intenti. Sed hodie magis occupata est in temporalibus quoad magnam partem sui, quam fuerit syna- goga. Unde quando fuit datum a Constantino occidentale imperium ecclesie, facta est vox de celo, dicens: ,Hodie infusum est venenum ecclesie Dei“. Mercennarii mali latrones sunt, aliunde enim quam per Christum in eccle- siam intrant. Unde super illud Joh. X. ,Qui non intrat per hostium' dicit Glosa: „Aliunde quis intrat vel bene de Christo non senciendo vel non Dei gloriam, sed suam querendo. Ipsi eciam non abhorrent spoliare Cruci- fixum, similes militibus, qui spoliaverunt Crucifigendum. Isti eciam, qui iudaizant in ecclesia Dei, pocius eligentes esse discipuli Moysi quam Christi iuxta illud Joh. IX. ,Qui dixerunt Iudeo ceco: Tu discipulus illius sis, nos discipuli Moysi sumus', qui temporalia volunt habere, que Moyses promisit. Discipuli Christi sunt, qui volunt habere, que Christus promisit, qui terrenis contemptis celestia volunt habere. Mercennarii quodammodo paciuntur il- lam penam, qua Dominus solet punire lusores blasphemantes. Habent enim faciem cordis quodammodo preposteram; cum enim deberent posteriorum oblivisci et in anteriora se extendere iuxta verba Apostoli, ipsi pocius iuxta verbum prophete fuerunt retro. Ante enim faciem habent [f. 139b] versam ad temporalia ista, que retro deberent esse, et dorsum ad spiritu- alia bona, que deberent esse ante. Unde figurati sunt per XXV viros haben- tes dorsa ad templum, quos vidit Ezechiel, qui deberent attendere, quid accidit Sichem et populo eius, qui pro re temporali opus spirituale fecerunt, circumcidentes se pro filia Iacob et filiis eius. Unde Gen. 34 dicit Sichem: ,Substancia eorum et pecora et cuncta, que possident, nostra erunt'. Occa- sione enim illius circumcisionis interfecti sunt. Sic, qui pro terrenis spiri- tualia faciunt, timere possunt, ne eternaliter occidantur. Huic sentencie suprascripte de veneno infuso ecclesie Dei alludit Doctor solempnis in uno quotlibeto suo, quamvis cum formidine. Et est quotlibeto 6. q. 23. Et eciam Cestrensis' libro suo quarto cap. 86. dicit, quod tempore 1 Ranulphus Higden, monachus Cestrensis, in Polychronico, edito in serie Rerum Britannicarum scriptores t. XL.
Strana 34
34 dotacionis ecclesie audita est vox angelica in aere dicens: Hodie effusum est venenum in ecclesiam sanctam Dei. Item dist. VIII. ,Differt autem ius naturale‘ sic scribitur: „Differt au- tem ius naturale a consuetudine et a constitucione, nam iure nature omnia sunt communia omnibus, quod non solum inter eos servatum creditur, de quibus legitur: ,Multitudinis autem credencium erat cor unum et anima una‘, verum eciam ex precedenti tempore a philosophis traditum invenitur. Unde apud Platonem illa civitas iustissime ordinata traditur, in qua quis- que proprios nescit affectus. Jure vero consuetudinis vel constitucionis hoc meum est, illud vero alterius. Item ex canone apostolorum dist. 88: „Episcopus aut sacer- dos aut dyaconus nequaquam seculares curas assumant, sin aliter deician- tur.“ Item Gregorio Romano defensori ibidem: „Perlatum est ad nos reve- rendissimum fratrem nostrum Basilium episcopum velud unum de laycis in curis secularibus occupari et pretoriis inutiliter observire, que res, quo niam et ipsum vilem reddit et reverenciam sacerdotalem adnichilat, statim ut experiencia cum hoc preceptum susceperit, ad revertendum eum districta execucione compellat, quatinus te illius insistenti quinque diebus sub qua- libet excusacione immorari non liceat, ne, si quolibet modo eum ibidem amplius moram habere permiseris, cum ipso apud nos graviter incipias esse culpabilis.“ Item ex concilio Carthagensi III. ibidem: „Episcopus tui- cionem testamentorum non suscipiat.“ Item ex eodem: „Episcopus nulla re familiaris cura ad se revocetur, sed leccioni et oracioni et verbo predicacio- nis tantummodo vacet.“ Item II. q. VII. § ,Sed notandum‘ sic scribitur „Sed notandum est, quod due sunt persone, quibus mundus iste regitur regalis scil. et sacerdotalis. Sicut reges presunt [f. 140 ] in causis seculi, it: sacerdotes in causis Dei. Regum est corporalem inferre penam, sacerdotum spiritualem inferre vindictam. David ergo, etsi ex regali unccione sacerdo- tibus et prophetis preerat in causis seculi, tamen suberat eis in causis Dei Unde reges a prophetis et sacerdotibus ungebantur et eorum oblacione pec- cata regum expiabantur. Sicut ergo Ozias a Domino lepra percussus est qui sacerdoti officia usurpare voluit, sic sacerdotibus et prophetis regum officia usurpare non licuit. Nathan ergo propheta cum regem redarguit suum est executus officium, in quo erat rege superior, non usurpavit regis officium, in quo erat rege inferior, monuit eum, ut per penitenciam peccata sua expiaret, non tulit in eum sentenciam, qua tamquam adulter et homi- cida morti adiceretur. Similiter b. Ambrosius imperatorem Archadium excommunicavit et ab ecclesie ingressu prohibuit. Sicut enim non sine causa iudex gladium portat, ita non sine causa sacerdotes claves ecclesie accipiunt. Ille portat gladium ad vindictam malorum, laudem vero bonorum, isti habent claves regni celorum ad exclusionem excommunicandorum et reconciliacionem penitencium. Melchiades papa. Item 12. q. 1 Futuram“ „Futuram ecclesiam apostoli in gentibus previdebant. Idcirco predia in Iudea minime sunt adepti, sed precia tantummodo ad fovendos egentes. Item 14. q. 1 ,Quod autem‘ : „Quod autem sua repetere non possunt, facile videtur posse probari; ait Dominus in evangelio: �Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, que habes, et da pauperibus'. Quia ergo isti iter per- feccionis arripiunt, non licet eis habere sua, multo ergo minus licet eis repetere, quia non debet repeti, quod possideri non licet. Item, si quis volu-
34 dotacionis ecclesie audita est vox angelica in aere dicens: Hodie effusum est venenum in ecclesiam sanctam Dei. Item dist. VIII. ,Differt autem ius naturale‘ sic scribitur: „Differt au- tem ius naturale a consuetudine et a constitucione, nam iure nature omnia sunt communia omnibus, quod non solum inter eos servatum creditur, de quibus legitur: ,Multitudinis autem credencium erat cor unum et anima una‘, verum eciam ex precedenti tempore a philosophis traditum invenitur. Unde apud Platonem illa civitas iustissime ordinata traditur, in qua quis- que proprios nescit affectus. Jure vero consuetudinis vel constitucionis hoc meum est, illud vero alterius. Item ex canone apostolorum dist. 88: „Episcopus aut sacer- dos aut dyaconus nequaquam seculares curas assumant, sin aliter deician- tur.“ Item Gregorio Romano defensori ibidem: „Perlatum est ad nos reve- rendissimum fratrem nostrum Basilium episcopum velud unum de laycis in curis secularibus occupari et pretoriis inutiliter observire, que res, quo niam et ipsum vilem reddit et reverenciam sacerdotalem adnichilat, statim ut experiencia cum hoc preceptum susceperit, ad revertendum eum districta execucione compellat, quatinus te illius insistenti quinque diebus sub qua- libet excusacione immorari non liceat, ne, si quolibet modo eum ibidem amplius moram habere permiseris, cum ipso apud nos graviter incipias esse culpabilis.“ Item ex concilio Carthagensi III. ibidem: „Episcopus tui- cionem testamentorum non suscipiat.“ Item ex eodem: „Episcopus nulla re familiaris cura ad se revocetur, sed leccioni et oracioni et verbo predicacio- nis tantummodo vacet.“ Item II. q. VII. § ,Sed notandum‘ sic scribitur „Sed notandum est, quod due sunt persone, quibus mundus iste regitur regalis scil. et sacerdotalis. Sicut reges presunt [f. 140 ] in causis seculi, it: sacerdotes in causis Dei. Regum est corporalem inferre penam, sacerdotum spiritualem inferre vindictam. David ergo, etsi ex regali unccione sacerdo- tibus et prophetis preerat in causis seculi, tamen suberat eis in causis Dei Unde reges a prophetis et sacerdotibus ungebantur et eorum oblacione pec- cata regum expiabantur. Sicut ergo Ozias a Domino lepra percussus est qui sacerdoti officia usurpare voluit, sic sacerdotibus et prophetis regum officia usurpare non licuit. Nathan ergo propheta cum regem redarguit suum est executus officium, in quo erat rege superior, non usurpavit regis officium, in quo erat rege inferior, monuit eum, ut per penitenciam peccata sua expiaret, non tulit in eum sentenciam, qua tamquam adulter et homi- cida morti adiceretur. Similiter b. Ambrosius imperatorem Archadium excommunicavit et ab ecclesie ingressu prohibuit. Sicut enim non sine causa iudex gladium portat, ita non sine causa sacerdotes claves ecclesie accipiunt. Ille portat gladium ad vindictam malorum, laudem vero bonorum, isti habent claves regni celorum ad exclusionem excommunicandorum et reconciliacionem penitencium. Melchiades papa. Item 12. q. 1 Futuram“ „Futuram ecclesiam apostoli in gentibus previdebant. Idcirco predia in Iudea minime sunt adepti, sed precia tantummodo ad fovendos egentes. Item 14. q. 1 ,Quod autem‘ : „Quod autem sua repetere non possunt, facile videtur posse probari; ait Dominus in evangelio: �Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, que habes, et da pauperibus'. Quia ergo isti iter per- feccionis arripiunt, non licet eis habere sua, multo ergo minus licet eis repetere, quia non debet repeti, quod possideri non licet. Item, si quis volu-
Strana 35
35 erit tunicam tuam tollere et in iudicio tecum contendere, dimitte ei et pal- lium‘. Item Apostolus in epistola ad Corinthios: ,Secularia igitur iudicia si habueritis, omnino est peccatum in vobis.“ Item Gregorius exponens: ,Omnia michi licent, sed ego sub nullius redigar potestate', inquit: „Cum mens concepta desyderia sequitur, servire rebus convincitur, quarum amore superatur." Item prima q. 2. ,Sacerdos‘ : „Sacerdos, cui cura dispensacionis commissa est, non solum sine cupiditate, sed cum laude pietatis accipit a populo dispensanda et fideliter dispenset accepta, quia omnia sua aut reli- quit parentibus aut pauperibus distribuit aut ecclesie rebus adiunxit et se in numero pauperum paupertatis amore constituit, et unde pauperibus sub- ministret, inde et ipse tanquam pauper voluntarius vivat. Clerici quoque, quos pauperes [f. 140b] nativitas fecit, cum perfeccione virtutis vite neces- saria sive in domibus suis sive in congregacione viventes accipiant, quia ad ea accipienda non eos cupiditas ducit, sed vivendi necessitas cogit. De talibus videtur dicere Apostolus: ,Qui in sacrario operantur, que de sac- rario sunt, edant, et qui altario deserviunt, cum altario participent.' Qui, nisi hoc Deus de contemptoribus suarum facultatum vellet intelligi, nun- quam secutus adiungeret. Ita et Dominus ordinavit hiis, qui evangelium nunciant, de evangelio vivere. De evangelio vivunt, qui nichil habere pro- prium volunt, qui nec habent nec habere aliquid concupiscunt, non suorum, sed communem possessionem. Quid est aliud de evangelio vivere nisi la- borantem inde, ubi laborat, necessaria vite percipere? Apostolus tamen, qui sic evangelium Dei predicavit, ut necessaria vite sibi suis manibus mi- nistraret, de se confidenter loquitur: ,Ego autem nullo horum usus sum'. Et quare dixerit: ,securus', apperuit, dicens: ,Expedit michi magis mori quam ut gloriam meam quis evacuet.' Evacuari dicit gloriam suam, si ab eis, quibus predicabat, voluisset accipere vite temporalis expensam. Nolebat quippe in presenti sui laboris fructum, sed in futura recipere.“ Hec sub au- ctoritate Prosperi ibidem. Item Ciprianus dist. 88. ,Neque apud sic habetur: „Neque apud altare Dei merentur nominari in sacerdotum prece, qui ab altari sacerdotes et mi- nistros volunt vocare. Et ideo Victor, cum contra formam nuper in concilio a sacerdotibus datam Geminum Faustinum presbiterum ausus sit tutorem constituere, ob dormicionem eius apud nos non fiat oblacio neque aliqua deprecacio pro nomine eius frequentetur in ecclesia, ut sacerdotum decre- tum religiose aut necessarie factum observetur a nobis.“ Item dist. 32. Preter hec‘ sic habetur: „Hii predictorum ordinum scil. sacerdotes dya- coni, qui predecessoribus nostris obedientes castitatem servaverunt, iuxta ecclesias, sicut oportet religiosos clericos, simul manducent et dormiant, et quidquid eis ab ecclesiis competit, hoc communiter habeant.“ Hec ibidem." Item Extra. Ne clerici vel monachi secularibus se immisceant' cap. ,Super specula‘ sic habetur: „Contra religiosas personas, existentes ad 1 Quae sequuntur, nota: „Vacat“, in margine signantur. Item Extra. Ne clerici vel monachi secularibus negociis se immisceant. Multa“ sic habetur: „Multa sunt negocia, de quibus pauca perstringamus. Ad que pertinet omnis carnalis concupiscencia. Quitquit plus iusto appetit, hoc tempore lucrum est: munera iniuste accipere vel eciam dare pro aliquo seculari questu, precio aliquid conducere vel contenciones et lites vel rixas amare, in placitis secularibus disputare excepta defensione orphanorum aut viduarum, conductores aut procuratores esse secularium rerum, turpis verbi vel facti."
35 erit tunicam tuam tollere et in iudicio tecum contendere, dimitte ei et pal- lium‘. Item Apostolus in epistola ad Corinthios: ,Secularia igitur iudicia si habueritis, omnino est peccatum in vobis.“ Item Gregorius exponens: ,Omnia michi licent, sed ego sub nullius redigar potestate', inquit: „Cum mens concepta desyderia sequitur, servire rebus convincitur, quarum amore superatur." Item prima q. 2. ,Sacerdos‘ : „Sacerdos, cui cura dispensacionis commissa est, non solum sine cupiditate, sed cum laude pietatis accipit a populo dispensanda et fideliter dispenset accepta, quia omnia sua aut reli- quit parentibus aut pauperibus distribuit aut ecclesie rebus adiunxit et se in numero pauperum paupertatis amore constituit, et unde pauperibus sub- ministret, inde et ipse tanquam pauper voluntarius vivat. Clerici quoque, quos pauperes [f. 140b] nativitas fecit, cum perfeccione virtutis vite neces- saria sive in domibus suis sive in congregacione viventes accipiant, quia ad ea accipienda non eos cupiditas ducit, sed vivendi necessitas cogit. De talibus videtur dicere Apostolus: ,Qui in sacrario operantur, que de sac- rario sunt, edant, et qui altario deserviunt, cum altario participent.' Qui, nisi hoc Deus de contemptoribus suarum facultatum vellet intelligi, nun- quam secutus adiungeret. Ita et Dominus ordinavit hiis, qui evangelium nunciant, de evangelio vivere. De evangelio vivunt, qui nichil habere pro- prium volunt, qui nec habent nec habere aliquid concupiscunt, non suorum, sed communem possessionem. Quid est aliud de evangelio vivere nisi la- borantem inde, ubi laborat, necessaria vite percipere? Apostolus tamen, qui sic evangelium Dei predicavit, ut necessaria vite sibi suis manibus mi- nistraret, de se confidenter loquitur: ,Ego autem nullo horum usus sum'. Et quare dixerit: ,securus', apperuit, dicens: ,Expedit michi magis mori quam ut gloriam meam quis evacuet.' Evacuari dicit gloriam suam, si ab eis, quibus predicabat, voluisset accipere vite temporalis expensam. Nolebat quippe in presenti sui laboris fructum, sed in futura recipere.“ Hec sub au- ctoritate Prosperi ibidem. Item Ciprianus dist. 88. ,Neque apud sic habetur: „Neque apud altare Dei merentur nominari in sacerdotum prece, qui ab altari sacerdotes et mi- nistros volunt vocare. Et ideo Victor, cum contra formam nuper in concilio a sacerdotibus datam Geminum Faustinum presbiterum ausus sit tutorem constituere, ob dormicionem eius apud nos non fiat oblacio neque aliqua deprecacio pro nomine eius frequentetur in ecclesia, ut sacerdotum decre- tum religiose aut necessarie factum observetur a nobis.“ Item dist. 32. Preter hec‘ sic habetur: „Hii predictorum ordinum scil. sacerdotes dya- coni, qui predecessoribus nostris obedientes castitatem servaverunt, iuxta ecclesias, sicut oportet religiosos clericos, simul manducent et dormiant, et quidquid eis ab ecclesiis competit, hoc communiter habeant.“ Hec ibidem." Item Extra. Ne clerici vel monachi secularibus se immisceant' cap. ,Super specula‘ sic habetur: „Contra religiosas personas, existentes ad 1 Quae sequuntur, nota: „Vacat“, in margine signantur. Item Extra. Ne clerici vel monachi secularibus negociis se immisceant. Multa“ sic habetur: „Multa sunt negocia, de quibus pauca perstringamus. Ad que pertinet omnis carnalis concupiscencia. Quitquit plus iusto appetit, hoc tempore lucrum est: munera iniuste accipere vel eciam dare pro aliquo seculari questu, precio aliquid conducere vel contenciones et lites vel rixas amare, in placitis secularibus disputare excepta defensione orphanorum aut viduarum, conductores aut procuratores esse secularium rerum, turpis verbi vel facti."
Strana 36
36 audiendum leges vel phisicam, Alexander, predecessor noster, olim statuit in concilio Turonensi, ut nisi infra duorum mensium spacium ad claustrum redirent, sicut excommunicati ab omnibus evitentur et in nulla causa, si patrocinium prestare voluerint, audiantur, reversi autem in choro, mensa, capitulo [f. 141] et ceteris ultimi fratrum existant et nisi forte ex miseri- cordia sedis apostolice tocius spem promocionis amittant. Verum, quia non- nulli ex talibus propter quorundam opiniones diversas excusacionis aliquid assumebant, nos volentes, ut de cetero ipso facto sentenciam excommuni- cacionis incurrant, districcione presencium mandamus, quatenus tam a dy- ocesanis et capitulis ipsorum quam a ceteris episcopis, in quorum dyocesibus in huiusmodi student, tales excommunicati et predictis penis obnoxii publice nuncientur. Quia vero theologie studium cupimus ampliari, ut dilatato sui tentorii loco funiculos suos faciat longiores, ut sic fides katholica, circum- cincta numero inexpugnabili bellatorum, omnibus resistere valeat ascen- dentibus ex adverso, ad archidyaconos, plebanos, prepositos, cantores et alios clericos, personatus habentes, necnon presbiteros, nisi ab hiis infra spacium prescriptum destituerint, hec extendi volumus et appellacione post- posita firmiter observari." Item Extra. �De donacionibus fraternitatum' sic habetur: „Fraternitatem tuam credimus non latere, quod cum episcopus et quilibet prelatus ecclesiasticarum rerum sit procurator, non dominus, con- dicionem ecclesie potest facere meliorem, deteriorem vero non debet facere“ Ubi in glosa sic habetur super verbo ,procurator‘: „Prelatus enim ecclesie procurator est, non dominus“ 12. q. 1. cap. ult. et q. 2 ,Sine excepcione et 10. q. 2. ,Casellas." Item Henricus [de Merseburg ] in summa sua super Decre- talibus tit. seu rubrica ,De constitucionibus' sic scribit: „Cum potestates distincte sunt, non potest papa circa laycos quidquam statuere nec iurisdic- cionem in temporalibus usurpare“. Istis premissis condescendendum est ad raciones et motiva, quibus arti- culi preasumpti veritas elucescat. Primo ergo sic arguitur. Quodlibet legiti- mum sempiternum, quod perfeccionem sapit, levitis et sacerdotibus legis ve- teris iniunctum, a Christo et suis apostolis dictum et practisatum, in nova lege non prohibitum aut cassatum, debet a successoribus apostolorum et precipue s. Petri tamquam quoddam preciosum et salutiferum observari. Sed quod clerici debeant carere civili dominio et possessione conformi, est legi- timum huiusmodi, ergo debet a successoribus etc. Consequencia bona. Hoe dinoscitur tam a theologis quam logicis naturam noscentibus sillogismi indefectibiliter regulati. Et maioris veritas quoad unam partem patet per auctoritatem scripture sacre, allegatam superius Num. XVIII, quoad aliam partem patet per illud De verborum significacione ,Existit' libro 6. prius adductum. Tercia vero pars evidet ex illis locis scripture omnibus, quibus innuitur doctrina Christi et suorum apostolorum debere a christicolis ob- servari. Sed quod attinet statui eorundem, cuiusmodi sunt ista. Item sacerdotes Dei in veteri testamento non erant proprietarii civiles sed eis erant parca vite necessaria limitata. Cum ergo tempore legis gracie debent Christi discipuli esse spiritualiores quam tempore legis Mosayce, sequitur multo magis, quod sacerdotes Christi non debent esse civiles pro- prietarii. Maior patet ex auctoritatibus Num. XVIII. et Deut. XVIII. supe- rius allegatis, minor autem argumenti ex hoc evidet, quod sicut legifer
36 audiendum leges vel phisicam, Alexander, predecessor noster, olim statuit in concilio Turonensi, ut nisi infra duorum mensium spacium ad claustrum redirent, sicut excommunicati ab omnibus evitentur et in nulla causa, si patrocinium prestare voluerint, audiantur, reversi autem in choro, mensa, capitulo [f. 141] et ceteris ultimi fratrum existant et nisi forte ex miseri- cordia sedis apostolice tocius spem promocionis amittant. Verum, quia non- nulli ex talibus propter quorundam opiniones diversas excusacionis aliquid assumebant, nos volentes, ut de cetero ipso facto sentenciam excommuni- cacionis incurrant, districcione presencium mandamus, quatenus tam a dy- ocesanis et capitulis ipsorum quam a ceteris episcopis, in quorum dyocesibus in huiusmodi student, tales excommunicati et predictis penis obnoxii publice nuncientur. Quia vero theologie studium cupimus ampliari, ut dilatato sui tentorii loco funiculos suos faciat longiores, ut sic fides katholica, circum- cincta numero inexpugnabili bellatorum, omnibus resistere valeat ascen- dentibus ex adverso, ad archidyaconos, plebanos, prepositos, cantores et alios clericos, personatus habentes, necnon presbiteros, nisi ab hiis infra spacium prescriptum destituerint, hec extendi volumus et appellacione post- posita firmiter observari." Item Extra. �De donacionibus fraternitatum' sic habetur: „Fraternitatem tuam credimus non latere, quod cum episcopus et quilibet prelatus ecclesiasticarum rerum sit procurator, non dominus, con- dicionem ecclesie potest facere meliorem, deteriorem vero non debet facere“ Ubi in glosa sic habetur super verbo ,procurator‘: „Prelatus enim ecclesie procurator est, non dominus“ 12. q. 1. cap. ult. et q. 2 ,Sine excepcione et 10. q. 2. ,Casellas." Item Henricus [de Merseburg ] in summa sua super Decre- talibus tit. seu rubrica ,De constitucionibus' sic scribit: „Cum potestates distincte sunt, non potest papa circa laycos quidquam statuere nec iurisdic- cionem in temporalibus usurpare“. Istis premissis condescendendum est ad raciones et motiva, quibus arti- culi preasumpti veritas elucescat. Primo ergo sic arguitur. Quodlibet legiti- mum sempiternum, quod perfeccionem sapit, levitis et sacerdotibus legis ve- teris iniunctum, a Christo et suis apostolis dictum et practisatum, in nova lege non prohibitum aut cassatum, debet a successoribus apostolorum et precipue s. Petri tamquam quoddam preciosum et salutiferum observari. Sed quod clerici debeant carere civili dominio et possessione conformi, est legi- timum huiusmodi, ergo debet a successoribus etc. Consequencia bona. Hoe dinoscitur tam a theologis quam logicis naturam noscentibus sillogismi indefectibiliter regulati. Et maioris veritas quoad unam partem patet per auctoritatem scripture sacre, allegatam superius Num. XVIII, quoad aliam partem patet per illud De verborum significacione ,Existit' libro 6. prius adductum. Tercia vero pars evidet ex illis locis scripture omnibus, quibus innuitur doctrina Christi et suorum apostolorum debere a christicolis ob- servari. Sed quod attinet statui eorundem, cuiusmodi sunt ista. Item sacerdotes Dei in veteri testamento non erant proprietarii civiles sed eis erant parca vite necessaria limitata. Cum ergo tempore legis gracie debent Christi discipuli esse spiritualiores quam tempore legis Mosayce, sequitur multo magis, quod sacerdotes Christi non debent esse civiles pro- prietarii. Maior patet ex auctoritatibus Num. XVIII. et Deut. XVIII. supe- rius allegatis, minor autem argumenti ex hoc evidet, quod sicut legifer
Strana 37
37 se habet ad legiferum proporcionaliter [f. 141b] sacerdotes sui se habent ad sacerdotes legis alterius. Sed Christus fuit summe pauper, non habens, ubi capud suum reclinaret in proprio, ut dicitur Mt VIII, 20. Sacerdotes sui debent proporcionaliter se habere. Non enim equum nos vendicare illud, quod est voluptatis in sacerdocio abiecto illo, quod foret perfeccio- nis, licet asperitatis pro perficiendo nostro officio. Quare virtute legis veteris prius allegate Num. XVIII, Deut 18 capitulis, vendicamus decimas et priorem partem eiusdem legis deserimus? Revera hoc testatur contra nos, quod degeneramus a clero Christi in lege sua duplici, terrenis pos- sessionibus occupati. Si ergo prelati moderni et viventes de decimis fun- dant se in secunda parte prioris dicti dominici ad capiendum decimas, que lucrum sapiunt, cur non priorem partem autoritatis Domini pro amore Christi pauperrimi adeo amplectuntur? Si enim pro tempore legis veteris, quando populus magis fuit affectus temporalibus tamquam iuvenis et non sapiens celestia, clerici sic fuerant in temporalibus ex precepto Domini coartati, quanto magis succedente Christo Deo et homine in vita pauper- rimo et mandante tam verbo quam opere et vita apostolica hec servari? Item arguitur ad conclusionem principalem per hunc modum. Sacerdo- tibus Pharaonis, parcam et pauperem vitam viventibus, tradita sunt a rege cibaria ex horreis publicis, ut patet Gen XLVII, sed sacerdotes Christi decet maior paupertas atque humilitas quam sacerdotes gentilium. Ergo multo magis debet eis sine civilitate a populo ministrari. Maior patet ex hystoria et minor respiciendo ad vitam et doctrinam Christi pauperrimi, qui est dux omnium istorum regum spiritualium. Attendentes igitur ad spiritua- lius ministerium, quam fuit prophetica benediccio sacerdotum, debemus esse magis humiles et principibus plus subiecti, sed non civiliter dominari. Maior enim spiritualitas requirit maiorem suspensionem a seculo. Et istam sentenciam tangit profunde Origenes super Genesim omelia XVI, ex cuius verbis prius allegatis patet, quomodo ipse senserit de ordine sacerdotum, non quod modus layco licitus sit eis prohibitus. Item nemini pertinet habere duos contrarios affectus vel duos modos vivendi, quibus animus dividitur. Sed modus vivendi clericaliter et modus vivendi seculariter sunt duo modi vivendi, quibus animus dividitur. Ergo nemini competit vel congruit modus vivendi sic permixtus. Maior patet ex autoritate prima b. Dyonisii superius allegata, minor patet ex hoc, quod multa spirituali brachio attribuuntur, que seculari non conveniunt et e- contra; spiritualis namque lex data est pro regimine et pro conversacione cleri Christi, sed alia, prout dinoscitur, brachio competit seculari, cui si clerus modernus inniti conabitur, necessario a contemplacione Domini cul- pabiliter distrahetur. Confirmari eciam hoc poterit motivum ex autorita- tibus sacre scripture, ss. doctorum et iuris canonici suprascriptis, quibus innuitur dignitatem [f. 142] spiritualem a seculari ut huiusmodi condis- tingui. Item prelati et superiores viri ecclesiastici de bonis collatis ecclesie debent vivere communiter civili dominio abdicato, cui rerum videtur com- munitas repugnere. Ergo clerus Christi non debet civiliter dominari. As- sumptum patet ex autoritate prima b. Clementis superius allegata in sua epistola prima ad Iacobum, quam epistolam appreciatur nimirum d. Ard- macanus, cum processisset a doctore magis autentico, quam erant poste-
37 se habet ad legiferum proporcionaliter [f. 141b] sacerdotes sui se habent ad sacerdotes legis alterius. Sed Christus fuit summe pauper, non habens, ubi capud suum reclinaret in proprio, ut dicitur Mt VIII, 20. Sacerdotes sui debent proporcionaliter se habere. Non enim equum nos vendicare illud, quod est voluptatis in sacerdocio abiecto illo, quod foret perfeccio- nis, licet asperitatis pro perficiendo nostro officio. Quare virtute legis veteris prius allegate Num. XVIII, Deut 18 capitulis, vendicamus decimas et priorem partem eiusdem legis deserimus? Revera hoc testatur contra nos, quod degeneramus a clero Christi in lege sua duplici, terrenis pos- sessionibus occupati. Si ergo prelati moderni et viventes de decimis fun- dant se in secunda parte prioris dicti dominici ad capiendum decimas, que lucrum sapiunt, cur non priorem partem autoritatis Domini pro amore Christi pauperrimi adeo amplectuntur? Si enim pro tempore legis veteris, quando populus magis fuit affectus temporalibus tamquam iuvenis et non sapiens celestia, clerici sic fuerant in temporalibus ex precepto Domini coartati, quanto magis succedente Christo Deo et homine in vita pauper- rimo et mandante tam verbo quam opere et vita apostolica hec servari? Item arguitur ad conclusionem principalem per hunc modum. Sacerdo- tibus Pharaonis, parcam et pauperem vitam viventibus, tradita sunt a rege cibaria ex horreis publicis, ut patet Gen XLVII, sed sacerdotes Christi decet maior paupertas atque humilitas quam sacerdotes gentilium. Ergo multo magis debet eis sine civilitate a populo ministrari. Maior patet ex hystoria et minor respiciendo ad vitam et doctrinam Christi pauperrimi, qui est dux omnium istorum regum spiritualium. Attendentes igitur ad spiritua- lius ministerium, quam fuit prophetica benediccio sacerdotum, debemus esse magis humiles et principibus plus subiecti, sed non civiliter dominari. Maior enim spiritualitas requirit maiorem suspensionem a seculo. Et istam sentenciam tangit profunde Origenes super Genesim omelia XVI, ex cuius verbis prius allegatis patet, quomodo ipse senserit de ordine sacerdotum, non quod modus layco licitus sit eis prohibitus. Item nemini pertinet habere duos contrarios affectus vel duos modos vivendi, quibus animus dividitur. Sed modus vivendi clericaliter et modus vivendi seculariter sunt duo modi vivendi, quibus animus dividitur. Ergo nemini competit vel congruit modus vivendi sic permixtus. Maior patet ex autoritate prima b. Dyonisii superius allegata, minor patet ex hoc, quod multa spirituali brachio attribuuntur, que seculari non conveniunt et e- contra; spiritualis namque lex data est pro regimine et pro conversacione cleri Christi, sed alia, prout dinoscitur, brachio competit seculari, cui si clerus modernus inniti conabitur, necessario a contemplacione Domini cul- pabiliter distrahetur. Confirmari eciam hoc poterit motivum ex autorita- tibus sacre scripture, ss. doctorum et iuris canonici suprascriptis, quibus innuitur dignitatem [f. 142] spiritualem a seculari ut huiusmodi condis- tingui. Item prelati et superiores viri ecclesiastici de bonis collatis ecclesie debent vivere communiter civili dominio abdicato, cui rerum videtur com- munitas repugnere. Ergo clerus Christi non debet civiliter dominari. As- sumptum patet ex autoritate prima b. Clementis superius allegata in sua epistola prima ad Iacobum, quam epistolam appreciatur nimirum d. Ard- macanus, cum processisset a doctore magis autentico, quam erant poste-
Strana 38
38 riores doctores, qui non de tam proprio fonte sapiencie sensum scripture exhauserant, sed illud, quod oculis vidit, auribus audivit et facto practi- zatum a multis testibus dicit, fratribus suis scribit; ideoque ponitur in decreto XII. q. 1. Dilectissimis' non tamquam palea abrogandum, sed tamquam granum fidei in thezauris sapiencie imponendum. Ex verbis autem illius sanctissimi pape et martiris b. Clementis, subtilissimi theolog ac Petri discipuli cum apostolis conversantis, elicit d. Ardmachanus VI. libro de pauperie cap. XVIII et XXI, quod Christus nedum non habuit civile dominium, sed nec civilem usum nec ius utendi civiliter eo, quod omne tale fuisset in Christo superfluum atque supervacuum. Et ex hoc credit Nicholaum III. elicuisse in decretali illa ,Exiit‘ ex iam dicta epistola b. Clementis." 2° videtur b. Clementem innuere, quod omnia debent omnibus homini- bus esse communia. Primo, quia omnibus amicis debent omnia esse com- munia, ergo omnibus hominibus debent esse omnia communia. Maior pa- tet ex philosophia, minor patet ex lege evangelica. Ille ergo, qui non vult communicare fratri suo pro tempore indigencie temporalia, quomodo da- ret corpus suum pro salute anime fratris sui? Hoc tamen tenetur ex lege caritatis. Ergo multo magis temporalia minus bona. Item sicut Deus prestat nobis lumen solis et ceterarum influenciarum celestis corporis, ut sint cunctis communia, sic terrena ut et bestias. Sed non licet sine peccato civiliter appropriare priora, ergo nec alia. Assumptum patet ex fide, qua oportet de Deo credere, quod non procreat bestias vel terrena, ut ser- viendo proficiant seculi potentatibus et non carioribus servis suis; tunc enim foret Deus ingratus et inprovidus. Et ideo dicit, quod communis vita omnibus est necessaria. Ideo videtur idem sequi ex hoc, quod in statu innocencie omnia debent sine civilitate esse communia in tantum, quod post lapsum proprietas introducta est, ut dicit Clemens. Sed omnis lex status innocencie lapsui possibilis non obligat propter lapsum. Ergo ad hoc omnis homo debet servare communicacionem huiusmodi. Si enim debet communicare bona meliora ut bona gracie et virtutis, multo magis bona minima, que fortissimo titulo sunt bona pauperum. Et hoc intelligit ille Grecus, de quo Greco fit mencio in verbis b. Clementis, per coniuges. Sicut enim vir et uxor matrimonialiter coniunguntur nec alter habet civi- liter quidquam seorsum proprium, sic inter omnes christianos debet esse amoris coniugium et amicicie, que ex VIII. Ethicorum [Aristotelis] debet esse tam forte vinculum, quod nullum temporale debet ab amico egente precludi, quia tunc affidacio foret forcior inter amicum et temporalia quam inter ipsum et proximum, quod nedum tolleret legem amicicie, sed maximam legis nature, secundum quam quilibet debet alteri, sicut racio- nabiliter vellet [f. 142b] alterum facere sibi in casu consimili; aliter enim non sunt coniuges vel coniuncti in amore caritatis fraterne, quod est contra 2. mandatum decalogi et contra totam legem et prophetas Mt. VII. 4° confirmatur eadem communitas ex sermone b. evangeliste, qui pre- dicando contra avariciam, ut recitat d. Ardmachanus libro 3. de pauperie cap. XIII. dicitur conclusisse, [quod] sol et luna, sydera, aer et pluvia omnibus communiter sua beneficia largiuntur. Sic inter homines omnibus 1 Cf. Joh. Wycliffe, De dominio divino ed. R. L. Poole (1890), pag. 268.
38 riores doctores, qui non de tam proprio fonte sapiencie sensum scripture exhauserant, sed illud, quod oculis vidit, auribus audivit et facto practi- zatum a multis testibus dicit, fratribus suis scribit; ideoque ponitur in decreto XII. q. 1. Dilectissimis' non tamquam palea abrogandum, sed tamquam granum fidei in thezauris sapiencie imponendum. Ex verbis autem illius sanctissimi pape et martiris b. Clementis, subtilissimi theolog ac Petri discipuli cum apostolis conversantis, elicit d. Ardmachanus VI. libro de pauperie cap. XVIII et XXI, quod Christus nedum non habuit civile dominium, sed nec civilem usum nec ius utendi civiliter eo, quod omne tale fuisset in Christo superfluum atque supervacuum. Et ex hoc credit Nicholaum III. elicuisse in decretali illa ,Exiit‘ ex iam dicta epistola b. Clementis." 2° videtur b. Clementem innuere, quod omnia debent omnibus homini- bus esse communia. Primo, quia omnibus amicis debent omnia esse com- munia, ergo omnibus hominibus debent esse omnia communia. Maior pa- tet ex philosophia, minor patet ex lege evangelica. Ille ergo, qui non vult communicare fratri suo pro tempore indigencie temporalia, quomodo da- ret corpus suum pro salute anime fratris sui? Hoc tamen tenetur ex lege caritatis. Ergo multo magis temporalia minus bona. Item sicut Deus prestat nobis lumen solis et ceterarum influenciarum celestis corporis, ut sint cunctis communia, sic terrena ut et bestias. Sed non licet sine peccato civiliter appropriare priora, ergo nec alia. Assumptum patet ex fide, qua oportet de Deo credere, quod non procreat bestias vel terrena, ut ser- viendo proficiant seculi potentatibus et non carioribus servis suis; tunc enim foret Deus ingratus et inprovidus. Et ideo dicit, quod communis vita omnibus est necessaria. Ideo videtur idem sequi ex hoc, quod in statu innocencie omnia debent sine civilitate esse communia in tantum, quod post lapsum proprietas introducta est, ut dicit Clemens. Sed omnis lex status innocencie lapsui possibilis non obligat propter lapsum. Ergo ad hoc omnis homo debet servare communicacionem huiusmodi. Si enim debet communicare bona meliora ut bona gracie et virtutis, multo magis bona minima, que fortissimo titulo sunt bona pauperum. Et hoc intelligit ille Grecus, de quo Greco fit mencio in verbis b. Clementis, per coniuges. Sicut enim vir et uxor matrimonialiter coniunguntur nec alter habet civi- liter quidquam seorsum proprium, sic inter omnes christianos debet esse amoris coniugium et amicicie, que ex VIII. Ethicorum [Aristotelis] debet esse tam forte vinculum, quod nullum temporale debet ab amico egente precludi, quia tunc affidacio foret forcior inter amicum et temporalia quam inter ipsum et proximum, quod nedum tolleret legem amicicie, sed maximam legis nature, secundum quam quilibet debet alteri, sicut racio- nabiliter vellet [f. 142b] alterum facere sibi in casu consimili; aliter enim non sunt coniuges vel coniuncti in amore caritatis fraterne, quod est contra 2. mandatum decalogi et contra totam legem et prophetas Mt. VII. 4° confirmatur eadem communitas ex sermone b. evangeliste, qui pre- dicando contra avariciam, ut recitat d. Ardmachanus libro 3. de pauperie cap. XIII. dicitur conclusisse, [quod] sol et luna, sydera, aer et pluvia omnibus communiter sua beneficia largiuntur. Sic inter homines omnibus 1 Cf. Joh. Wycliffe, De dominio divino ed. R. L. Poole (1890), pag. 268.
Strana 39
39 omnia communia esse debent. Ad illum quidem finem communicat nobis Deus celestes influencias, ut discamus participare totam massam tempo- ralium, unusquisque, quod opus sibi fuerit et non ultra, sicud inspicimus aerem et partipacimus splendorem sine proprietate divisionis. Racionabilitas autem huius legis demonstrari poterit ex hoc, quod iustus dominatur omnibus eo inferioribus in natura, sed non foret verum illorum dominium, nisi quilibet usus eorum pro tempore indigencie foret licitus. Ideo quilibet proprietarius, precludens illum usum, iniuriatur vero domino, nec valet dicere, quod in tempore ultime necessitatis omnia debent esse communia, et non citra, quia si expectatur ad articulum necessitatis ultime, iniuste immoratur contra legem nature. Et patet, quod quecumque civilitas ve- taverit usum illius iuris communis, sapit peccatum contra legem nature et usum innocencie, ut ostendit d. Ardmachanus lib. 3. de pauperie cap. XIII. Tercio elicitur ex dictis b. Clementis, quod clerici debent attente do- cere istam sentenciam tam opere quam sermone, cum ad hoc ordinatur a Deo ad destruendum gentilitatis ritum vivendo secundum ritum con- trarium, ut docet Christus Le XXII, 25 dicens: ,Reges gencium dominan- tur eorum, vos autem non sic‘. Similiter ista proprietas iuxta b. Clemen- tem fuit per iniquitatem hominum introducta in omnibus cavenda; ab illo sancto precipitur eo, quod inobediencia mandatis apostolicis in hac parte non solum facit reos criminis, sed extorres i. e. expertes vel a terra vivencium exules. Similiter iste est rectus intellectus scripture, cum b. Clemens finaliter subiungit: „communem vitam ducentes et scripturam sacram intelligentes, que bene novistis, adimplere satagatis“. Ergo debet predicari. Ideo dicit, quod venena proprietatis non solum cavenda, sed ab omnibus predicanda sunt. Nec mirum, quia sic appropriare bona, que debent esse communia, est ius naturale sanctorum subtrahere et per consequens impediendo usum necessarium membrorum ecclesie, quantum in approbante est, membra Christi extinguere. Ergo ad extirpandum hoc vicium debent clerici precipue laborare instar Christi et apostolorum tam doctrina operis quam sermonis. Item b. Bernardus in quadam epistola civibus Lugdunensibus missa de festo concepcionis b. Virginis Marie sentencialiter sic loquitur: „Si illud festum foret celebrandum, nunquam tot sanctos patres speciales zelatores Virginis preterisset. Similiter d. Ardmachanus 6. libro de pauperie cap. 34, loquens de voto altissime paupertatis, sic scribit: „Si tale votum meritum [f. 143] in Christo sicut in ceteris hominibus augmentasset aut sue condicioni conveniens extitisset, non solum votum paupertatis altissime, sed votum castitatis et votum obediencie, votum non caucionis cuiuscunque venialis peccati votum non repetendi tunicam, si cum violencia tolleretur, et votum per- fectissime operandi omnem actum, quem ipse exercuit, et votum omittendi omnem actum iniquum atque superfluum et breviter votum observandi cuncta, que ipse aliis observanda tradidit, emisisset, cum horum votorum observancia meritum auget in vovente, voto conformiter operante, et eque illi ut votum paupertatis aut continencie convenisset. Quod si quisquam affirmare voluerit, illud ex scripturis ostendat, quia nec hoc cerno in scrip- turis sacris expressum nee aliquid, unde sequatur“. Hec ibi. Cum ergo nec scriptura sacra nec aliquis doctor ecclesiasticus catholicus, in hac parte
39 omnia communia esse debent. Ad illum quidem finem communicat nobis Deus celestes influencias, ut discamus participare totam massam tempo- ralium, unusquisque, quod opus sibi fuerit et non ultra, sicud inspicimus aerem et partipacimus splendorem sine proprietate divisionis. Racionabilitas autem huius legis demonstrari poterit ex hoc, quod iustus dominatur omnibus eo inferioribus in natura, sed non foret verum illorum dominium, nisi quilibet usus eorum pro tempore indigencie foret licitus. Ideo quilibet proprietarius, precludens illum usum, iniuriatur vero domino, nec valet dicere, quod in tempore ultime necessitatis omnia debent esse communia, et non citra, quia si expectatur ad articulum necessitatis ultime, iniuste immoratur contra legem nature. Et patet, quod quecumque civilitas ve- taverit usum illius iuris communis, sapit peccatum contra legem nature et usum innocencie, ut ostendit d. Ardmachanus lib. 3. de pauperie cap. XIII. Tercio elicitur ex dictis b. Clementis, quod clerici debent attente do- cere istam sentenciam tam opere quam sermone, cum ad hoc ordinatur a Deo ad destruendum gentilitatis ritum vivendo secundum ritum con- trarium, ut docet Christus Le XXII, 25 dicens: ,Reges gencium dominan- tur eorum, vos autem non sic‘. Similiter ista proprietas iuxta b. Clemen- tem fuit per iniquitatem hominum introducta in omnibus cavenda; ab illo sancto precipitur eo, quod inobediencia mandatis apostolicis in hac parte non solum facit reos criminis, sed extorres i. e. expertes vel a terra vivencium exules. Similiter iste est rectus intellectus scripture, cum b. Clemens finaliter subiungit: „communem vitam ducentes et scripturam sacram intelligentes, que bene novistis, adimplere satagatis“. Ergo debet predicari. Ideo dicit, quod venena proprietatis non solum cavenda, sed ab omnibus predicanda sunt. Nec mirum, quia sic appropriare bona, que debent esse communia, est ius naturale sanctorum subtrahere et per consequens impediendo usum necessarium membrorum ecclesie, quantum in approbante est, membra Christi extinguere. Ergo ad extirpandum hoc vicium debent clerici precipue laborare instar Christi et apostolorum tam doctrina operis quam sermonis. Item b. Bernardus in quadam epistola civibus Lugdunensibus missa de festo concepcionis b. Virginis Marie sentencialiter sic loquitur: „Si illud festum foret celebrandum, nunquam tot sanctos patres speciales zelatores Virginis preterisset. Similiter d. Ardmachanus 6. libro de pauperie cap. 34, loquens de voto altissime paupertatis, sic scribit: „Si tale votum meritum [f. 143] in Christo sicut in ceteris hominibus augmentasset aut sue condicioni conveniens extitisset, non solum votum paupertatis altissime, sed votum castitatis et votum obediencie, votum non caucionis cuiuscunque venialis peccati votum non repetendi tunicam, si cum violencia tolleretur, et votum per- fectissime operandi omnem actum, quem ipse exercuit, et votum omittendi omnem actum iniquum atque superfluum et breviter votum observandi cuncta, que ipse aliis observanda tradidit, emisisset, cum horum votorum observancia meritum auget in vovente, voto conformiter operante, et eque illi ut votum paupertatis aut continencie convenisset. Quod si quisquam affirmare voluerit, illud ex scripturis ostendat, quia nec hoc cerno in scrip- turis sacris expressum nee aliquid, unde sequatur“. Hec ibi. Cum ergo nec scriptura sacra nec aliquis doctor ecclesiasticus catholicus, in hac parte
Strana 40
40 fundans se veraciter in scriptura, approbat dominium seculare in sacerdo- tibus nove legis, sequitur ipsum eis non congruere, sed nec esse conveniens in eisdem. Quod si quisquam hoc affirmare voluerit, illud scripturis osten- dat secundum sentenciam d. Ardmachani antedictam scil. „quia nec hoc cerno in scripturis sacris expressum nec aliquid, unde sequatur“. Huius tocius motivi confirmacio est, quod scribit Jeronimus: „Quod de scripturis non habet autoritatem, eadem facilitate contempnitur, qua probatur.“ Super Mt XXIII. cap. Cui alludit Ambrosius de viduis: „Nova omnia, que Chris- tus non docuit, iure dampnamus“. Et doctor de Lira eandem sentenciam postilando scripturam affirmat in locis variis et diversis. Item quidquid non est concessum clero Christi, sed prohibitum aut in- terdictum et distinctivum cleri antedicti a sacerdotibus nepharii Pharaonis, illud est Christi clero illicitum. Sed dominium seculare est huiusmodi, ergo ipsum predicto clero non congruit quovismodo. Maior de se patet et minor ex autoritatibus sacre scripture, sentenciis ss. doctorum et doctorum et presertim Clementis, Origenis, Augustini et Bernardi liquet esse vera, et cum ex veris nil sequatur nisi verum, patet conclusionis veritas mani- festa. Item omne venenum in ipsam ecclesiam Dei transfusum et iniectum [f. 143b!, est ab eadem, ne deterius contingat, eiciendum. Sed dominium civile ipsius cleri venenum est huiusmodi, ergo etc. Maior de se patet et confirmari potest ex dictamine racionis naturalis. Quis enim habens ve- nenum in corpore suo naturali, nollet ab eodem inquietari, sed cicius ab ipso affectaret absolvi et privari? Et minoris veritas liquet ex sentencia Parisiensis, cronice Cestrensis. Item, ut communiter dicitur, generis humani dominium in tria genera a philosophis est partitum scil. domesticum, civile et in regium aut alias in monasticum, civile et regale. Cum ergo aliquod dominium humanum est clero Christi pro lege gracie prohibitum et aliud humanum dandum non sit preter aliquot premissorum, sequitur: eorundem aliquod est cle- ricis Christi realiter interdictum. Dicat igitur adversarius, quod est illud, vel si divisionem humani dominii noverit meliorem, ipsam in lucem de- ducendo membrum divisionis per ipsum date dignetur promere Christi clericis denegatum. MasSasssiunanratanassanask
40 fundans se veraciter in scriptura, approbat dominium seculare in sacerdo- tibus nove legis, sequitur ipsum eis non congruere, sed nec esse conveniens in eisdem. Quod si quisquam hoc affirmare voluerit, illud scripturis osten- dat secundum sentenciam d. Ardmachani antedictam scil. „quia nec hoc cerno in scripturis sacris expressum nec aliquid, unde sequatur“. Huius tocius motivi confirmacio est, quod scribit Jeronimus: „Quod de scripturis non habet autoritatem, eadem facilitate contempnitur, qua probatur.“ Super Mt XXIII. cap. Cui alludit Ambrosius de viduis: „Nova omnia, que Chris- tus non docuit, iure dampnamus“. Et doctor de Lira eandem sentenciam postilando scripturam affirmat in locis variis et diversis. Item quidquid non est concessum clero Christi, sed prohibitum aut in- terdictum et distinctivum cleri antedicti a sacerdotibus nepharii Pharaonis, illud est Christi clero illicitum. Sed dominium seculare est huiusmodi, ergo ipsum predicto clero non congruit quovismodo. Maior de se patet et minor ex autoritatibus sacre scripture, sentenciis ss. doctorum et doctorum et presertim Clementis, Origenis, Augustini et Bernardi liquet esse vera, et cum ex veris nil sequatur nisi verum, patet conclusionis veritas mani- festa. Item omne venenum in ipsam ecclesiam Dei transfusum et iniectum [f. 143b!, est ab eadem, ne deterius contingat, eiciendum. Sed dominium civile ipsius cleri venenum est huiusmodi, ergo etc. Maior de se patet et confirmari potest ex dictamine racionis naturalis. Quis enim habens ve- nenum in corpore suo naturali, nollet ab eodem inquietari, sed cicius ab ipso affectaret absolvi et privari? Et minoris veritas liquet ex sentencia Parisiensis, cronice Cestrensis. Item, ut communiter dicitur, generis humani dominium in tria genera a philosophis est partitum scil. domesticum, civile et in regium aut alias in monasticum, civile et regale. Cum ergo aliquod dominium humanum est clero Christi pro lege gracie prohibitum et aliud humanum dandum non sit preter aliquot premissorum, sequitur: eorundem aliquod est cle- ricis Christi realiter interdictum. Dicat igitur adversarius, quod est illud, vel si divisionem humani dominii noverit meliorem, ipsam in lucem de- ducendo membrum divisionis per ipsum date dignetur promere Christi clericis denegatum. MasSasssiunanratanassanask
Strana 41
41 Masnsanuansta Replica M. Petri Anglici contra auditorem. In nomine sancte et individue trinitatis, patris, filii et spiritus sancti. Quia tedet aurem doctissimam rudium et incomptorum sonus verbo- rum insipidus et incultis oracionum sentenciis mens ingeniosa gravatur fastidiumque quoque peritis parit impericia sermonum, necesse est, licet difficile, tante concioni congruum et ex quodam debito gratum coaptare sermonem, ne, unde placere quis cupit, displiceat, et quo decus sperat consequi, vituperium nanciscatur. Eapropter quemadmodum per spinosa incedentem utile est gradu suspenso incedere, ita in magistrorum et sa- pientum consilio congruit exactissima verba proferre et presertim coram personis, ut pretenditur, presumitur aut supponitur, congregatis eo pre- textu, quatinus ab arca viantis ecclesie enormitatum eventilatis paleis et dimota errorum caligine grana electa tritici celica colligantur in hor- rea, illustretur quoque domus Domini per veritatis, doctrine et virtutum lucernam, super candelabrum collocatam, in medio et utinam paternita- tum hic presencium claritudine operosa omnis diffidencie semota materia in fidei, spei et caritatis vinculo tota Dei uniatur ecclesia iuxta verum ac unum exemplar demonstratum et circa vestigia ecclesie primitive. Nam per hoc a base fidei ad tramitem reducetur catholice veritatis, pacis ha- bundancia oriretur in terra, pullularet fides, fundaretur spes, augeretur caritas ac omnium virtutum moralium et intellectualium germinaret in veritate profectus. Cum igitur splendor paterne glorie, Dei virtus et sa- piencia Christus Jesus sit via, veritas et vita, exprimens semetipsum ut conversacionis exemplum, viri perfecti ipsum deberent tamquam regulam infallibilem imitari. Nam, quia via est, ducit per exemplum, et quia veritas est, instruit per documentum, sed quia vita, trahit et perficit appetitum. Ostenditur enim Christus via perfecta veniendi ad terram, veritas splen- dida documentorum celestium et vita suavis degustandi eternum premium, quod nobis ipse concedat, qui sine fine vivit et regnat, amen. Agressurus opus arduum, ymo difficile et prochdolor pro clero moder- no satis odiosum, ipsius d. n. J. Christi imploro auxilium, misericordiam et omnium civium supernorum michi afflicto suffragium adhiberi sic, quod ipse Salvator noster principium huius operis dirigat, medium protegat et eius finem secundum eius voluntatem beneplacitam tueatur et defendat. Cum enim secundum Augustinum in de vera religione, secundum Crisos- tomum super opere imperfecto] et per Bernardum in libello suo de
41 Masnsanuansta Replica M. Petri Anglici contra auditorem. In nomine sancte et individue trinitatis, patris, filii et spiritus sancti. Quia tedet aurem doctissimam rudium et incomptorum sonus verbo- rum insipidus et incultis oracionum sentenciis mens ingeniosa gravatur fastidiumque quoque peritis parit impericia sermonum, necesse est, licet difficile, tante concioni congruum et ex quodam debito gratum coaptare sermonem, ne, unde placere quis cupit, displiceat, et quo decus sperat consequi, vituperium nanciscatur. Eapropter quemadmodum per spinosa incedentem utile est gradu suspenso incedere, ita in magistrorum et sa- pientum consilio congruit exactissima verba proferre et presertim coram personis, ut pretenditur, presumitur aut supponitur, congregatis eo pre- textu, quatinus ab arca viantis ecclesie enormitatum eventilatis paleis et dimota errorum caligine grana electa tritici celica colligantur in hor- rea, illustretur quoque domus Domini per veritatis, doctrine et virtutum lucernam, super candelabrum collocatam, in medio et utinam paternita- tum hic presencium claritudine operosa omnis diffidencie semota materia in fidei, spei et caritatis vinculo tota Dei uniatur ecclesia iuxta verum ac unum exemplar demonstratum et circa vestigia ecclesie primitive. Nam per hoc a base fidei ad tramitem reducetur catholice veritatis, pacis ha- bundancia oriretur in terra, pullularet fides, fundaretur spes, augeretur caritas ac omnium virtutum moralium et intellectualium germinaret in veritate profectus. Cum igitur splendor paterne glorie, Dei virtus et sa- piencia Christus Jesus sit via, veritas et vita, exprimens semetipsum ut conversacionis exemplum, viri perfecti ipsum deberent tamquam regulam infallibilem imitari. Nam, quia via est, ducit per exemplum, et quia veritas est, instruit per documentum, sed quia vita, trahit et perficit appetitum. Ostenditur enim Christus via perfecta veniendi ad terram, veritas splen- dida documentorum celestium et vita suavis degustandi eternum premium, quod nobis ipse concedat, qui sine fine vivit et regnat, amen. Agressurus opus arduum, ymo difficile et prochdolor pro clero moder- no satis odiosum, ipsius d. n. J. Christi imploro auxilium, misericordiam et omnium civium supernorum michi afflicto suffragium adhiberi sic, quod ipse Salvator noster principium huius operis dirigat, medium protegat et eius finem secundum eius voluntatem beneplacitam tueatur et defendat. Cum enim secundum Augustinum in de vera religione, secundum Crisos- tomum super opere imperfecto] et per Bernardum in libello suo de
Strana 42
42 speculo peccatorum, alios sanctos et fidem ecclesie non sit possibile vel ponibile quemquam post Christum secundum nature religionem christi- anam vel esse christianum sive catholicum merito, si non nominetenus pretense atque equivoce, nisi de quanto vita, conversacio et opera sua fuerint conformia vite Christi sic, quod de quanto christianus f. 144b ab illis exorbitat, de tanto decidit ab illis nominibus, necesse habemus sedule studere hoc speculum, quia vita nostra non secundum ipsam diri- gitur, nisi previe cognoscatur. Oportet enim secundum Philosophum in omni genere cause esse unum primum, quod sit metrum et mensura om- nium aliorum. In genere igitur christiane religionis oportet Christum esse principium, a quo tamquam patriarcha sit totum, quod est perfeccionis, in ordine derivatum. Unde cum oportet omne membrum de corpore Christi ex sua professione sibi ministrare, sicud dicitur Joh XII., quid est religio- sum sui ordinis sibi debite ministrare: „Si quis, inquit, michi ministrat, me sequatur,“ quasi diceret: „Sic et non aliter ministrabit.“ Unde Joh. ult. [21, 22], postquam commisit Petro tamquam suo vicario curam ovium, subiungit pastoris officium pro se et suis ovibus adimplendum, cum subdit: „Sequere me“. Quam sentenciam explicat Apostolus I. Cor XI, 1, cum dicit: „Estote imitatores mei, sicud ego Christi“. Oportet enim omnem ovem salvandam primum pastorem sequi, quia aliter non incedit per artam viam. que ducit ad celum. Et istam conclusionem docebat venerabilis Beda super illo Mat IX, 9 ,Sequere me‘, qui inquit: „Dicit se in Deo manere; debet, sicud ipse ambulavit, et ipse ambulare, quod est non caduca lucra sectari. fugere honores, infirmos visitare, contemptum mundi pro celesti gloria libenter amplecti, cunctis prodesse, amare, nulli iniurias inferre et infe- rentibus a Domino veniam postulare, nunquam suam, sed Conditoris gloriam querere, quotquot valet, secum ad amorem supernorum erigere. Hec et huiusmodi gerere est Christi sequi vestigia.“ Et patet, quam stric- tam et penalem oportet esse viam ad salvandum et salvacionem. Potest eciam illa sentencia quasi vera demonstrari ex fide, ex hoc, quod vita Christi est exemplar et fundamentum, sine quo non potest esse christiana conversacio virtuosa. Et sine conversacione christiana non potest christi- anus ad patriam venire. Igitur necessarium est viatori cuilibet sequi hune priorem. Idem enim est christianum sequi Christum imitacione morum et ipsum vivere virtuose. Mat. X. 38 „Qui non accipit crucem suam et sequitur me, non est me dignus.“ Et eandem sentenciam confirmat Luce XIV, 27 „Qui non baiulat crucem suam“ etc. Cuius conversacio in terris asserenda est, quam textus evangelicus et sensus ss. doctorum edisserent. Ipse enim venit in mundum peccata destruere et potissime ritus gentili- tatis conversacione hominum in hoc seculo nocivos. Et ergo Ipse in perso- na propria statum paupertatis observavit. Unde Augustinus in de vera religione: „Satellites voluptatum divicias perniciose appetebant [ f. 145]. Pauper esse voluit“ scil. Christus. Ubi notum est Augustinum loqui non solum de paupertate spiritus, que est humilitas, sed de paupertate, que est carencia possessionis civilis terrenorum. Nam secundum divinitatem est summe dives sicud et secundum humanitatem quoad titulum originalis iusticie. Ipse enim, ut creditur, continue vixit vitam humanam perfectis- simam, sed illa est contemplativa, repugnans proprietati civili ut huius- modi. Continue ergo huiusmodi caruit possessione et per consequens in
42 speculo peccatorum, alios sanctos et fidem ecclesie non sit possibile vel ponibile quemquam post Christum secundum nature religionem christi- anam vel esse christianum sive catholicum merito, si non nominetenus pretense atque equivoce, nisi de quanto vita, conversacio et opera sua fuerint conformia vite Christi sic, quod de quanto christianus f. 144b ab illis exorbitat, de tanto decidit ab illis nominibus, necesse habemus sedule studere hoc speculum, quia vita nostra non secundum ipsam diri- gitur, nisi previe cognoscatur. Oportet enim secundum Philosophum in omni genere cause esse unum primum, quod sit metrum et mensura om- nium aliorum. In genere igitur christiane religionis oportet Christum esse principium, a quo tamquam patriarcha sit totum, quod est perfeccionis, in ordine derivatum. Unde cum oportet omne membrum de corpore Christi ex sua professione sibi ministrare, sicud dicitur Joh XII., quid est religio- sum sui ordinis sibi debite ministrare: „Si quis, inquit, michi ministrat, me sequatur,“ quasi diceret: „Sic et non aliter ministrabit.“ Unde Joh. ult. [21, 22], postquam commisit Petro tamquam suo vicario curam ovium, subiungit pastoris officium pro se et suis ovibus adimplendum, cum subdit: „Sequere me“. Quam sentenciam explicat Apostolus I. Cor XI, 1, cum dicit: „Estote imitatores mei, sicud ego Christi“. Oportet enim omnem ovem salvandam primum pastorem sequi, quia aliter non incedit per artam viam. que ducit ad celum. Et istam conclusionem docebat venerabilis Beda super illo Mat IX, 9 ,Sequere me‘, qui inquit: „Dicit se in Deo manere; debet, sicud ipse ambulavit, et ipse ambulare, quod est non caduca lucra sectari. fugere honores, infirmos visitare, contemptum mundi pro celesti gloria libenter amplecti, cunctis prodesse, amare, nulli iniurias inferre et infe- rentibus a Domino veniam postulare, nunquam suam, sed Conditoris gloriam querere, quotquot valet, secum ad amorem supernorum erigere. Hec et huiusmodi gerere est Christi sequi vestigia.“ Et patet, quam stric- tam et penalem oportet esse viam ad salvandum et salvacionem. Potest eciam illa sentencia quasi vera demonstrari ex fide, ex hoc, quod vita Christi est exemplar et fundamentum, sine quo non potest esse christiana conversacio virtuosa. Et sine conversacione christiana non potest christi- anus ad patriam venire. Igitur necessarium est viatori cuilibet sequi hune priorem. Idem enim est christianum sequi Christum imitacione morum et ipsum vivere virtuose. Mat. X. 38 „Qui non accipit crucem suam et sequitur me, non est me dignus.“ Et eandem sentenciam confirmat Luce XIV, 27 „Qui non baiulat crucem suam“ etc. Cuius conversacio in terris asserenda est, quam textus evangelicus et sensus ss. doctorum edisserent. Ipse enim venit in mundum peccata destruere et potissime ritus gentili- tatis conversacione hominum in hoc seculo nocivos. Et ergo Ipse in perso- na propria statum paupertatis observavit. Unde Augustinus in de vera religione: „Satellites voluptatum divicias perniciose appetebant [ f. 145]. Pauper esse voluit“ scil. Christus. Ubi notum est Augustinum loqui non solum de paupertate spiritus, que est humilitas, sed de paupertate, que est carencia possessionis civilis terrenorum. Nam secundum divinitatem est summe dives sicud et secundum humanitatem quoad titulum originalis iusticie. Ipse enim, ut creditur, continue vixit vitam humanam perfectis- simam, sed illa est contemplativa, repugnans proprietati civili ut huius- modi. Continue ergo huiusmodi caruit possessione et per consequens in
Strana 43
43 Ipso non erat subiective civile dominium formaliter intellectum. In quo Ipsum sequi cum sit satis possibile, omnes sacerdotes moderni a primo usque ad ultimum utinam dignarentur. Istis premissis, stantibus salvo conductu et protestacione nostra in suo robore, de quibus frequens in actibus magnis per nos ambasiatores regni Boemie et marchionatus Moravie in hoc auditorio venerando facta fuit mencio, volens brevitate uti, nolens tedium inutiliter generare, ad ea, que presens negocium concernit, condescendam. Et quia magister Johannes, doctor et auditor archidiaconusque Barcinonensis, in sua replica contra articulum de civili dominio cleri, per me propositum, et presertim in suo preambulo innuit Christum sicud et eius sermonem posi- tum in ruinam et in resurreccionem multorum in Israel consequenter adiungendo nomina hereticorum satis multorum, qui sui erroris occa- sionem ex scripturis ceperunt sanctis, doctores subdit, ex quorum verbis innuit recursum habendum ad universalem ecclesiam pro sano sensu scripture concipiendo. Quantum ad materiam de hereticis antedictis fateor, quod non solum ipsi, sed et moderni heretici conformem habent modum. Ipsi namque iam palliando, iam sinistre exponendo ipsam scripturam sacram ad sensum trahunt adulterinum, vite Christi et doctrine sicut et apostolorum necnon et praxi primitive ecclesie contrarium manifeste. Et ad propositum valet dictum Crisostomi' super illo textu ,Ecce ascendimus Herosolimam et filius hominis tradetur principibus sacerdotum et scribis et condempna- bunt eum morte et tradent eum gentibus ad illudendum et crucifigendum‘: „Sed et nunc traditur et morte dampnatur et traditur gentibus ad delu- dendum et crucifigendum. Christus enim verbum veritatis est. Sic[ut] enim tunc tradidit Deus Christum sacerdotibus et scribis ad manifestandam fidem sanctorum et perfidiam iniquorum, fidem quidem sanctorum, si forte fideles videntes eum quasi hominem pati non recederent neque scandali- sarentur a fide divinitatis ipsius, ad manifestandam autem perfidiam ini- quorum, si inteligentes ipsum filium Dei secundum testimonia scriptura- rum, non timeant, sed ausi sint eum interficere quasi hominem: sic et modo tradit Deus verbum veritatis sacerdotibus et scribis i. e. sapientibus scripturarum ad manifestandam fidem sanctorum et perfidiam impiorum; fidem quidem sanctorum, si forte videntes verbum [f. 145b] veritatis a mendacio opprimi quasi mendacium, non cadant neque scandalisentur a fide veritatis ipsius; ad manifestandam perfidiam iniquorum, si forte in- telligentes verbum veritatis secundum testimonia scripturarum, ausi sunt eum interficere cruce, verbis mendacii. Quando enim vides scripturas prophetarum et evangelii et apostolorum traditas esse in manus falsorum sacerdotum et scribarum, num intelligis, quia verbum veritatis traditum est principibus iniquis et scribis? Et sicud tunc sacerdotes vel propter vanam gloriam vel propter avariciam condempnaverunt Christum morte, cogitantes, quoniam, si tenuerint Christum, ipsi sacerdotes [esse] non pos- sunt secundum legem nec sollempnia illa lucra percipere, ita nunc impii sa- cerdotes et scribe veritatis verbum dignum iudicant interire, cogitantes, quia si verbum veritatis tenuerint, ipsi sacerdotes esse non possunt nec saluta- 1 Pseudochrysostomus ap. Migne PL 56, 824.
43 Ipso non erat subiective civile dominium formaliter intellectum. In quo Ipsum sequi cum sit satis possibile, omnes sacerdotes moderni a primo usque ad ultimum utinam dignarentur. Istis premissis, stantibus salvo conductu et protestacione nostra in suo robore, de quibus frequens in actibus magnis per nos ambasiatores regni Boemie et marchionatus Moravie in hoc auditorio venerando facta fuit mencio, volens brevitate uti, nolens tedium inutiliter generare, ad ea, que presens negocium concernit, condescendam. Et quia magister Johannes, doctor et auditor archidiaconusque Barcinonensis, in sua replica contra articulum de civili dominio cleri, per me propositum, et presertim in suo preambulo innuit Christum sicud et eius sermonem posi- tum in ruinam et in resurreccionem multorum in Israel consequenter adiungendo nomina hereticorum satis multorum, qui sui erroris occa- sionem ex scripturis ceperunt sanctis, doctores subdit, ex quorum verbis innuit recursum habendum ad universalem ecclesiam pro sano sensu scripture concipiendo. Quantum ad materiam de hereticis antedictis fateor, quod non solum ipsi, sed et moderni heretici conformem habent modum. Ipsi namque iam palliando, iam sinistre exponendo ipsam scripturam sacram ad sensum trahunt adulterinum, vite Christi et doctrine sicut et apostolorum necnon et praxi primitive ecclesie contrarium manifeste. Et ad propositum valet dictum Crisostomi' super illo textu ,Ecce ascendimus Herosolimam et filius hominis tradetur principibus sacerdotum et scribis et condempna- bunt eum morte et tradent eum gentibus ad illudendum et crucifigendum‘: „Sed et nunc traditur et morte dampnatur et traditur gentibus ad delu- dendum et crucifigendum. Christus enim verbum veritatis est. Sic[ut] enim tunc tradidit Deus Christum sacerdotibus et scribis ad manifestandam fidem sanctorum et perfidiam iniquorum, fidem quidem sanctorum, si forte fideles videntes eum quasi hominem pati non recederent neque scandali- sarentur a fide divinitatis ipsius, ad manifestandam autem perfidiam ini- quorum, si inteligentes ipsum filium Dei secundum testimonia scriptura- rum, non timeant, sed ausi sint eum interficere quasi hominem: sic et modo tradit Deus verbum veritatis sacerdotibus et scribis i. e. sapientibus scripturarum ad manifestandam fidem sanctorum et perfidiam impiorum; fidem quidem sanctorum, si forte videntes verbum [f. 145b] veritatis a mendacio opprimi quasi mendacium, non cadant neque scandalisentur a fide veritatis ipsius; ad manifestandam perfidiam iniquorum, si forte in- telligentes verbum veritatis secundum testimonia scripturarum, ausi sunt eum interficere cruce, verbis mendacii. Quando enim vides scripturas prophetarum et evangelii et apostolorum traditas esse in manus falsorum sacerdotum et scribarum, num intelligis, quia verbum veritatis traditum est principibus iniquis et scribis? Et sicud tunc sacerdotes vel propter vanam gloriam vel propter avariciam condempnaverunt Christum morte, cogitantes, quoniam, si tenuerint Christum, ipsi sacerdotes [esse] non pos- sunt secundum legem nec sollempnia illa lucra percipere, ita nunc impii sa- cerdotes et scribe veritatis verbum dignum iudicant interire, cogitantes, quia si verbum veritatis tenuerint, ipsi sacerdotes esse non possunt nec saluta- 1 Pseudochrysostomus ap. Migne PL 56, 824.
Strana 44
44 ria lucra percipere. Propterea tradunt eum gentibus i. e. populis ineruditis et indisciplinatis et barbaris, qui nec querunt nec audiunt eum cum iu- dicio, qui nomen habent Christi, mores autem gentiles. Tradunt autem verbum veritatis perversis eciam posicionibus? suis ad deludendum et crucifigendum. Deludunt enim verbum veritatis, quoniam simulant se sequi Christum et disputant de eo sine timore Dei, non proposito inve- niende veritatis, sed studio subvertendi; hoc autem modo deludunt verbum veritatis, non colunt. Crucifigunt autem eum et interficiunt, quando falsa profesione mendacii verbum veritatis suffocant et occidunt in se. Et sicud tunc sacerdotes illi, nullam culpam ydoneam invenientes in Chri- sto, falsam accusacionem detulerunt adversus eum, sic modo nullam racionem habentes dicere contra verbum veritatis, false interpretantur de illo et falsa proferunt testimonia scripturarum adversus verbum veri- tatis. Sicud tunc falsos testes subordinaverunt contra Christum et sicud tunc sacerdotes quidam et scribe, cognoscentes eum, quia vere Christus est, quasi hominem illum maleficum gentibus tradiderunt, gentes autem, non cognoscentes eum Christum esse, deluserunt et crucifixerunt quasi hominem maleficium, sic et modo sacerdotes et scribe hereticorum, co- gnoscentes, quia verbum veritatis est secundum scripturas, quas legunt, tradunt illud, sicud diximus, populis gentibus ad deludendum et crucifi- gendum [f. 146]; populi autem per ignoranciam verbum veritatis delu- dunt et crucifigunt quasi mendacium. Sed ignorancia eorum non eos ex- cusat, quoniam si vellent cum iudicio querere, invenire poterant ve- ritatem, sicud nec illos excusavit gentiles, quoniam ipsi, si querere voluissent, poterant invenire, quia non erat homo tantum, sed et deus; quoniam sicud tunc per signa virtutum suarum manifestabatur Christus, sic et modo per signa suarum operacionum verbum veritatis ostenditur. Christus leprosos mundavit, cecos illuminavit, surdos audire faciebat, mortuos suscitabat. Ita modo, qui vult cognoscere, ubi sit operum veritas, eius signa consideret. Ubi enim est verbum veritatis unitum atque divinum, ibi mundantur assidue homines a lepra peccati et fit salutis eorum testi- monium conversacio eorum, mores eorum; qui audiunt verbum veritatis, illuminantur ad intelligendum divina misteria, aures eorum interiores aperiuntur, ut libenter suscipiant divina precepta; quos hodie vides mortuos in peccatis, cras resurgunt in penitencia vivificati per verbum veritatis. Ubi autem non verbum veritatis, sed mortuorum mendacium predicatur, inter eos nichil horum fieri vides, sicud dat de illis testimonium vita eo- rum“. Hec Crisostomus in de opere imperfecto. Et ex perversione huius- modi, de quo dolendum est, nullatenus erubescunt, sed frontose et pre- sumptuosa temeritate se iustificant et singula dicta sua. De recursu autem ad universalem ecclesiam pro sano sensu scripture habendo, si sane caput verum cum membris veris Christum scil. cum cor- pore eius mistico non simulato intellexerit d. auditor pro sana sentecia scripture cognoscenda, minime contradico. Sin vero artare vellet christi- anos ad tenendum omnem sentenciam, quam asserunt esse veram per- sone, que multociens ecclesia appellatur, tunc non consencio in hac parte. Scit namque replicans, quam variis modis conati sunt quam plurimi nos 2 Pseudochrysostomus: exposicionibus.
44 ria lucra percipere. Propterea tradunt eum gentibus i. e. populis ineruditis et indisciplinatis et barbaris, qui nec querunt nec audiunt eum cum iu- dicio, qui nomen habent Christi, mores autem gentiles. Tradunt autem verbum veritatis perversis eciam posicionibus? suis ad deludendum et crucifigendum. Deludunt enim verbum veritatis, quoniam simulant se sequi Christum et disputant de eo sine timore Dei, non proposito inve- niende veritatis, sed studio subvertendi; hoc autem modo deludunt verbum veritatis, non colunt. Crucifigunt autem eum et interficiunt, quando falsa profesione mendacii verbum veritatis suffocant et occidunt in se. Et sicud tunc sacerdotes illi, nullam culpam ydoneam invenientes in Chri- sto, falsam accusacionem detulerunt adversus eum, sic modo nullam racionem habentes dicere contra verbum veritatis, false interpretantur de illo et falsa proferunt testimonia scripturarum adversus verbum veri- tatis. Sicud tunc falsos testes subordinaverunt contra Christum et sicud tunc sacerdotes quidam et scribe, cognoscentes eum, quia vere Christus est, quasi hominem illum maleficum gentibus tradiderunt, gentes autem, non cognoscentes eum Christum esse, deluserunt et crucifixerunt quasi hominem maleficium, sic et modo sacerdotes et scribe hereticorum, co- gnoscentes, quia verbum veritatis est secundum scripturas, quas legunt, tradunt illud, sicud diximus, populis gentibus ad deludendum et crucifi- gendum [f. 146]; populi autem per ignoranciam verbum veritatis delu- dunt et crucifigunt quasi mendacium. Sed ignorancia eorum non eos ex- cusat, quoniam si vellent cum iudicio querere, invenire poterant ve- ritatem, sicud nec illos excusavit gentiles, quoniam ipsi, si querere voluissent, poterant invenire, quia non erat homo tantum, sed et deus; quoniam sicud tunc per signa virtutum suarum manifestabatur Christus, sic et modo per signa suarum operacionum verbum veritatis ostenditur. Christus leprosos mundavit, cecos illuminavit, surdos audire faciebat, mortuos suscitabat. Ita modo, qui vult cognoscere, ubi sit operum veritas, eius signa consideret. Ubi enim est verbum veritatis unitum atque divinum, ibi mundantur assidue homines a lepra peccati et fit salutis eorum testi- monium conversacio eorum, mores eorum; qui audiunt verbum veritatis, illuminantur ad intelligendum divina misteria, aures eorum interiores aperiuntur, ut libenter suscipiant divina precepta; quos hodie vides mortuos in peccatis, cras resurgunt in penitencia vivificati per verbum veritatis. Ubi autem non verbum veritatis, sed mortuorum mendacium predicatur, inter eos nichil horum fieri vides, sicud dat de illis testimonium vita eo- rum“. Hec Crisostomus in de opere imperfecto. Et ex perversione huius- modi, de quo dolendum est, nullatenus erubescunt, sed frontose et pre- sumptuosa temeritate se iustificant et singula dicta sua. De recursu autem ad universalem ecclesiam pro sano sensu scripture habendo, si sane caput verum cum membris veris Christum scil. cum cor- pore eius mistico non simulato intellexerit d. auditor pro sana sentecia scripture cognoscenda, minime contradico. Sin vero artare vellet christi- anos ad tenendum omnem sentenciam, quam asserunt esse veram per- sone, que multociens ecclesia appellatur, tunc non consencio in hac parte. Scit namque replicans, quam variis modis conati sunt quam plurimi nos 2 Pseudochrysostomus: exposicionibus.
Strana 45
45 ambasiatores hic presentes ad hoc trahere; sed Deo adiuvante tamquam thetragoni in pactato per nos atque vestros in civitate Egrensi stabiles ma- nebimus et constantes et d. n. J. Christo sue legi, doctrine doctorum, vera- citer et directe se fundacium in eadem et praxi ecclesie primitive adherere intendimus et volumus in causa nostra. Nec ab illo proposito evidencie leves nos non abstrahent quovismodo. Insuper, quia replicans quedam inseruit in suo actu verba pungencia, qualia sunt ista: „Ideoque humani generis inimicus, cuius proprium est unitati et caritati adversari et christiani populi profectibus obsistere, sepe visus est superseminare zizaniam et subortis discordiis inter has duas po- testates, supple ecclesiasticam et secularem, insurrexerunt homines acuti ingenio, sed non in bonum, quorum aliqui provocati, quia non poterant in ecclesia promociones, quas optaverant, obtinere [f. 146b] vel quia districti fuerant vel correpti, alii aliis passionibus inpulsi, qui disputare inceperunt, ut assererent, quod ecclesia non potest vel poterat bona temporalia possi- dere vel habere maxime civile dominium. Sed nec defuerunt, qui senten- ciam omnino contrariam affirmarent“ etc. Hec replicans. Quibus verbis posset fieri recompensa de aliquibus, qui quia promoveri optant et in hoc seculo splendere, Christum scil. et apostolos quoad ipsorum vitam con- tempnunt, et volentes ipsorum sequi vestigia, durissime persecuntur, quo spiritu ducti, nescitur, nisi quod amantes, que sunt huius seculi, affectant rebus corporalibus et non celestibus totis viribus inhiare. Et quia adversa- rius me asserit in mediis propositorum vacuum, in principio tamen et in fine plurimum loquentem rigide et ecclesiastico statui detrahentem et sine aliquo fundamento in principio et fine dicta penitus relinquentem, Deo propicio in processu liquebit veritas sive non veritas sui dicti. Postea circa distinccionem meam multiplicem, reductam ad trimem- brem divisionem, dicit se per me posita posse multipliciter impugnare, sed, ut refert, verborum contenciones non curat, subdens illam possessi- onem, quam pono secularem, non esse in Codice nec in Digestis nec in toto Corpore iuris. Sed benedictus Deus, quod iam divisionem predictam non improbat nec, ut estimo, improbare poterit in hac via. Et de uno miror, quod, ubi primum membrum distinccionis sub quadam expressi disiuncci- one, dicens quandam esse possessionem secularem, civilem aut politicam, volens quemcunque discretum intellectum habere meorum verborum, sub disiunccione meam sentenciam, ut premittitur, explicavi, adversarius vero, si racionabiliter fecit, ipse videat, quandol mea verba indubie de- truncavit. Et utinam non obstantibus suis verbis floridis predictam divisi- onem infringere attemptasset, qui possessionem dividit in tres species, civilem tantum, naturalem tantum, naturalem et civilem. In qua divisione sua nullatenus ambigo primum membrum distinccionis mee reperire posse, quamvis impugnator, credens se verum dicere, sed deceptus, nititur op- positum affirmare. Consequenter reprehendit me, qui volens declarare membrum primum distinccionis mee de possessione isto termino ,secu- laris‘ utor in conformi sensu, quo scribitur capitulo ,Licet‘ De officio ordinarii, quamvis ibidem ille terminus ,secularis' huic termino ,clericus" adiungatur, in meo vero proposito adiungitur huic termino ,possessio" Codex: nullus.
45 ambasiatores hic presentes ad hoc trahere; sed Deo adiuvante tamquam thetragoni in pactato per nos atque vestros in civitate Egrensi stabiles ma- nebimus et constantes et d. n. J. Christo sue legi, doctrine doctorum, vera- citer et directe se fundacium in eadem et praxi ecclesie primitive adherere intendimus et volumus in causa nostra. Nec ab illo proposito evidencie leves nos non abstrahent quovismodo. Insuper, quia replicans quedam inseruit in suo actu verba pungencia, qualia sunt ista: „Ideoque humani generis inimicus, cuius proprium est unitati et caritati adversari et christiani populi profectibus obsistere, sepe visus est superseminare zizaniam et subortis discordiis inter has duas po- testates, supple ecclesiasticam et secularem, insurrexerunt homines acuti ingenio, sed non in bonum, quorum aliqui provocati, quia non poterant in ecclesia promociones, quas optaverant, obtinere [f. 146b] vel quia districti fuerant vel correpti, alii aliis passionibus inpulsi, qui disputare inceperunt, ut assererent, quod ecclesia non potest vel poterat bona temporalia possi- dere vel habere maxime civile dominium. Sed nec defuerunt, qui senten- ciam omnino contrariam affirmarent“ etc. Hec replicans. Quibus verbis posset fieri recompensa de aliquibus, qui quia promoveri optant et in hoc seculo splendere, Christum scil. et apostolos quoad ipsorum vitam con- tempnunt, et volentes ipsorum sequi vestigia, durissime persecuntur, quo spiritu ducti, nescitur, nisi quod amantes, que sunt huius seculi, affectant rebus corporalibus et non celestibus totis viribus inhiare. Et quia adversa- rius me asserit in mediis propositorum vacuum, in principio tamen et in fine plurimum loquentem rigide et ecclesiastico statui detrahentem et sine aliquo fundamento in principio et fine dicta penitus relinquentem, Deo propicio in processu liquebit veritas sive non veritas sui dicti. Postea circa distinccionem meam multiplicem, reductam ad trimem- brem divisionem, dicit se per me posita posse multipliciter impugnare, sed, ut refert, verborum contenciones non curat, subdens illam possessi- onem, quam pono secularem, non esse in Codice nec in Digestis nec in toto Corpore iuris. Sed benedictus Deus, quod iam divisionem predictam non improbat nec, ut estimo, improbare poterit in hac via. Et de uno miror, quod, ubi primum membrum distinccionis sub quadam expressi disiuncci- one, dicens quandam esse possessionem secularem, civilem aut politicam, volens quemcunque discretum intellectum habere meorum verborum, sub disiunccione meam sentenciam, ut premittitur, explicavi, adversarius vero, si racionabiliter fecit, ipse videat, quandol mea verba indubie de- truncavit. Et utinam non obstantibus suis verbis floridis predictam divisi- onem infringere attemptasset, qui possessionem dividit in tres species, civilem tantum, naturalem tantum, naturalem et civilem. In qua divisione sua nullatenus ambigo primum membrum distinccionis mee reperire posse, quamvis impugnator, credens se verum dicere, sed deceptus, nititur op- positum affirmare. Consequenter reprehendit me, qui volens declarare membrum primum distinccionis mee de possessione isto termino ,secu- laris‘ utor in conformi sensu, quo scribitur capitulo ,Licet‘ De officio ordinarii, quamvis ibidem ille terminus ,secularis' huic termino ,clericus" adiungatur, in meo vero proposito adiungitur huic termino ,possessio" Codex: nullus.
Strana 46
46 Sed ignoro huius argumentacionis causam, cum isto termino ,album“ di- versis substanciis additum in eodem sensu licite[ f. 147] possum uti. Cum igitur, ut noverunt theologi, inter originale dominium et usum rei cadit possessio originalis media, sic inter dominium civile et usum rei civi- lem cadit possessio secularis, civilis et politica. Admiracione dignum est, cur replicans a possessionis natura possessionis curam conatur excludere secularem. Sed cavere debuit meo iudicio, quando omnem possessionem in hac vita non timuit dicere secularem, quia seculare idem est secundum ipsum quod corporale. Ex quo sequitur Christum et omnes eius apostolos non solum fuisse possessores seculares, sed eciam dominos seculares, ymo quod possessio, consequens originale dominium, equaliter est secularis si- cud possessio civile dominium consequens. Et quod absurdum est auditui, sequeretur coincidencia spiritualis brachii cum ipso brachio seculari. Hec omnia patent capiendo istum terminum ,seculare‘ ad modum loquendi, quamvis laxum vel latum, modo d. auditoris. Eciam concepit impugnator me velle dicere, quod clerici non possunt habere proprium, sed possunt habere omnia in communi; et hoc videtur dicere 4. supposicio. „Sed nescio [dicit], si hoc ipse sentit, cum, sicud audio, eius vite con- tradicit, nec credo, quod si adveniret sibi bona hereditas patris vel alicuius consanguinei vel amici, portaret eam in communi cum fratribus monasterii Slaworum in Praga, cum quibus vivit, secundum quod eciam ecclesia non possit in communi habere et possidere bona mobilia et immobilia. Sed et hoc videtur contrariari ipsi 4. supposicioni, ubi dicit, quod habent in com- muni, et maxime contrariatur contentis in cedula additiva, ultimo data," in qua, ut michi videtur, videns se deficere in probacionibus, que premi- serat, ipsa destruit et novam materiam introducit sine alicuius probaci- onis fulcimento.“ Hec impugnator. Ad cuius verba dico, quod 4. mea supposicio adhuc sonat, quod clerici dicuntur, quibus caracter ordinis inprimitur, et vivunt apostolice habendo, que habent, communiter, sed non civiliter modo secularium dominorum. Pro cuius supposicionis veritate faciunt verba b. Jeronimi ep. 24 ad Nepo- cianum; et ponuntur transsumptive in canone di. 21. ,Cleros‘ et 12. q. 1. ,Clericus' . Ubi sic michi verba mutans, dicit, quod clerici non possunt ha- bere proprium, sed debent habere omnia in communi. Nam, ubi ego pro- posicionem pono affirmativam, ipse impugnator illam trahit ad unam ne- gativam de possibili, dicens me asserere in 4. supposicione, quod clerici non possunt habere proprium, sed habent vel debent habere omnia in communi. Sed quod dixi, quod non civiliter modo dominorum secularium clerici propria possiderent, hoc cautulose propter querendam apparen- ciam et sue cause contra me iustificacionem absque omni verecundia pre- termisit. Et non mirum, cum claudicans in principio, sue infirmitatis im- memor, ut communiter, claudicat in gressu. Sed ne sensum sue proposici- onis [f. 147b] declinare videar, huius videl. quod clerici non possunt habere proprium etc. cum adiuncto vel adiunctis, Deo duce, cum inferius fiet mencio de proprietate, nolenti protervire patebit responsio satis clara. Ulterius accedendo ad materiam adversarius nullum ponendo articu- 1 Extat apud Mansi XXX, 260, Palacký, Urk. Beiträge zur Gesch. des Husiten- krieges II, 346 et alibi (cf. Bartoš, Lit. činnost etc. pag. 105).
46 Sed ignoro huius argumentacionis causam, cum isto termino ,album“ di- versis substanciis additum in eodem sensu licite[ f. 147] possum uti. Cum igitur, ut noverunt theologi, inter originale dominium et usum rei cadit possessio originalis media, sic inter dominium civile et usum rei civi- lem cadit possessio secularis, civilis et politica. Admiracione dignum est, cur replicans a possessionis natura possessionis curam conatur excludere secularem. Sed cavere debuit meo iudicio, quando omnem possessionem in hac vita non timuit dicere secularem, quia seculare idem est secundum ipsum quod corporale. Ex quo sequitur Christum et omnes eius apostolos non solum fuisse possessores seculares, sed eciam dominos seculares, ymo quod possessio, consequens originale dominium, equaliter est secularis si- cud possessio civile dominium consequens. Et quod absurdum est auditui, sequeretur coincidencia spiritualis brachii cum ipso brachio seculari. Hec omnia patent capiendo istum terminum ,seculare‘ ad modum loquendi, quamvis laxum vel latum, modo d. auditoris. Eciam concepit impugnator me velle dicere, quod clerici non possunt habere proprium, sed possunt habere omnia in communi; et hoc videtur dicere 4. supposicio. „Sed nescio [dicit], si hoc ipse sentit, cum, sicud audio, eius vite con- tradicit, nec credo, quod si adveniret sibi bona hereditas patris vel alicuius consanguinei vel amici, portaret eam in communi cum fratribus monasterii Slaworum in Praga, cum quibus vivit, secundum quod eciam ecclesia non possit in communi habere et possidere bona mobilia et immobilia. Sed et hoc videtur contrariari ipsi 4. supposicioni, ubi dicit, quod habent in com- muni, et maxime contrariatur contentis in cedula additiva, ultimo data," in qua, ut michi videtur, videns se deficere in probacionibus, que premi- serat, ipsa destruit et novam materiam introducit sine alicuius probaci- onis fulcimento.“ Hec impugnator. Ad cuius verba dico, quod 4. mea supposicio adhuc sonat, quod clerici dicuntur, quibus caracter ordinis inprimitur, et vivunt apostolice habendo, que habent, communiter, sed non civiliter modo secularium dominorum. Pro cuius supposicionis veritate faciunt verba b. Jeronimi ep. 24 ad Nepo- cianum; et ponuntur transsumptive in canone di. 21. ,Cleros‘ et 12. q. 1. ,Clericus' . Ubi sic michi verba mutans, dicit, quod clerici non possunt ha- bere proprium, sed debent habere omnia in communi. Nam, ubi ego pro- posicionem pono affirmativam, ipse impugnator illam trahit ad unam ne- gativam de possibili, dicens me asserere in 4. supposicione, quod clerici non possunt habere proprium, sed habent vel debent habere omnia in communi. Sed quod dixi, quod non civiliter modo dominorum secularium clerici propria possiderent, hoc cautulose propter querendam apparen- ciam et sue cause contra me iustificacionem absque omni verecundia pre- termisit. Et non mirum, cum claudicans in principio, sue infirmitatis im- memor, ut communiter, claudicat in gressu. Sed ne sensum sue proposici- onis [f. 147b] declinare videar, huius videl. quod clerici non possunt habere proprium etc. cum adiuncto vel adiunctis, Deo duce, cum inferius fiet mencio de proprietate, nolenti protervire patebit responsio satis clara. Ulterius accedendo ad materiam adversarius nullum ponendo articu- 1 Extat apud Mansi XXX, 260, Palacký, Urk. Beiträge zur Gesch. des Husiten- krieges II, 346 et alibi (cf. Bartoš, Lit. činnost etc. pag. 105).
Strana 47
47 lum, meo sentencialiter et expresse contrarium, accedit ad respondendum auctoritatibus pro veritate huius articuli allegatis: �Secularis possessio sicud et civile dominium iure divino et humano, doctorum sanctorum sen- tenciis et racione efficaci tempore legis gracie prohibetur clero Christi." Ne tamen equivocacio prepediat et erroris causa existat, prout dixi in 2. supposicione mea in actu primo reposita dividendo dominium in domi- nium et humanum, quam divisionem ponit' d. Ardmachanus l. I. 2. de pau- pertate vel pauperie Salvatoris, dominium civile sic descripsi: ,Dominium civile est dominium occasione peccati humanitus institutum, incommuni- cabile simul ex equo multis dominis, sed abdicabile servata iusticia quam descripcionem concordanter cum d. Ardmachano antedicto habita oportunitate loci, temporis et ceterorum correquisitorum spero me cordi- aliter defensurum. Cuius descripcionis declaracio propter minus intel- ligentes est statim inferius annectenda. Prima particula scil. ista: ,civile dominium est occasione peccati humanitus institutum‘, patet ex hoc, quod originale dominium in statu innocencie suffecisset, ubi nullus vendi- casset proprietarius esse civilis. Sed post lapsum humani generis predicta proprietas noscitur introducta. Secunda particula, que est ista: ,incom- municabile simul ex equo multis dominis“, patet, cum omnis dominans, in quantum huiusmodi vere dicat esse proprietarius rei possesse; proprie- tarius enim, ut huiusmodi vendicat incommunicabiliter ex equo domi- nabile esse suum. Ideo Augustinus ep. 33 ad Bonifacium distinguendo inter civile dominium et dominium secundum differenciam communica- bilitatis et incommunicabilitatis, postquam declaravit communicabilitatem expressive inesse divino dominio, subdit de humano dominio ut civili: „Quis, inquit, avarus querit compossessorem aut quis dominandi cupiditate inflammatus aut fastu dominandi elatus desiderat habere consortem?“ Et racione illius addita ,ex equo‘ sciendum est, quod tam in naturali sive civili dominio stat multos disponibiliter et unum capitaliter dominari, ut in latitudine civilis dominii stat regem et principem, baronem et militem super codem fundo dominari, sed hoc erit gradatim in gradu dispari. Ultima vero particula, scil. ,abdicabile servata iusticia', est famosa, cum acceptum sit regulariter inter politicos, quod dominus civilis potest donando, vendendo vel aliter commutando abdicare a se civile dominium, nec exinde sequitur, quod iniuste. Et patet [f. 148] descripcionis ex- planacio 2° ex suppositis divisionibus de domino et possessione, tactis in actu meo priori. 3° notandum, quod dupliciter equivoce potest inter ho- mines haberi civile dominium: vel formaliter vel materialiter; formaliter, si civiliter dominatur, et materialiter, quando habet dominabile, super quo alius civiliter dominatur. Illud enim vocatur apud vulgus dominium. Et sic dupliciter potest intelligi hominem habere materialiter civile dominium, quia vel habet dominabile, super quo nemo nunc, sed alias civiliter domi- natur, vel quia in caritate positus habet simplicem usum dominandi pro- tempore, quo alius super illo civiliter dominatur. Et ista sentencia de civili dominio est multum preciosa pro intellectu scripture, ss. doctorum et iuris canonici, nam per illam concordari possunt, qui videntur in materia de cleri dominio civili discordari. Sed ego in materia proposita, ubi fit men- 1 In editione iam laudata R. L. Poole pag. 280.
47 lum, meo sentencialiter et expresse contrarium, accedit ad respondendum auctoritatibus pro veritate huius articuli allegatis: �Secularis possessio sicud et civile dominium iure divino et humano, doctorum sanctorum sen- tenciis et racione efficaci tempore legis gracie prohibetur clero Christi." Ne tamen equivocacio prepediat et erroris causa existat, prout dixi in 2. supposicione mea in actu primo reposita dividendo dominium in domi- nium et humanum, quam divisionem ponit' d. Ardmachanus l. I. 2. de pau- pertate vel pauperie Salvatoris, dominium civile sic descripsi: ,Dominium civile est dominium occasione peccati humanitus institutum, incommuni- cabile simul ex equo multis dominis, sed abdicabile servata iusticia quam descripcionem concordanter cum d. Ardmachano antedicto habita oportunitate loci, temporis et ceterorum correquisitorum spero me cordi- aliter defensurum. Cuius descripcionis declaracio propter minus intel- ligentes est statim inferius annectenda. Prima particula scil. ista: ,civile dominium est occasione peccati humanitus institutum‘, patet ex hoc, quod originale dominium in statu innocencie suffecisset, ubi nullus vendi- casset proprietarius esse civilis. Sed post lapsum humani generis predicta proprietas noscitur introducta. Secunda particula, que est ista: ,incom- municabile simul ex equo multis dominis“, patet, cum omnis dominans, in quantum huiusmodi vere dicat esse proprietarius rei possesse; proprie- tarius enim, ut huiusmodi vendicat incommunicabiliter ex equo domi- nabile esse suum. Ideo Augustinus ep. 33 ad Bonifacium distinguendo inter civile dominium et dominium secundum differenciam communica- bilitatis et incommunicabilitatis, postquam declaravit communicabilitatem expressive inesse divino dominio, subdit de humano dominio ut civili: „Quis, inquit, avarus querit compossessorem aut quis dominandi cupiditate inflammatus aut fastu dominandi elatus desiderat habere consortem?“ Et racione illius addita ,ex equo‘ sciendum est, quod tam in naturali sive civili dominio stat multos disponibiliter et unum capitaliter dominari, ut in latitudine civilis dominii stat regem et principem, baronem et militem super codem fundo dominari, sed hoc erit gradatim in gradu dispari. Ultima vero particula, scil. ,abdicabile servata iusticia', est famosa, cum acceptum sit regulariter inter politicos, quod dominus civilis potest donando, vendendo vel aliter commutando abdicare a se civile dominium, nec exinde sequitur, quod iniuste. Et patet [f. 148] descripcionis ex- planacio 2° ex suppositis divisionibus de domino et possessione, tactis in actu meo priori. 3° notandum, quod dupliciter equivoce potest inter ho- mines haberi civile dominium: vel formaliter vel materialiter; formaliter, si civiliter dominatur, et materialiter, quando habet dominabile, super quo alius civiliter dominatur. Illud enim vocatur apud vulgus dominium. Et sic dupliciter potest intelligi hominem habere materialiter civile dominium, quia vel habet dominabile, super quo nemo nunc, sed alias civiliter domi- natur, vel quia in caritate positus habet simplicem usum dominandi pro- tempore, quo alius super illo civiliter dominatur. Et ista sentencia de civili dominio est multum preciosa pro intellectu scripture, ss. doctorum et iuris canonici, nam per illam concordari possunt, qui videntur in materia de cleri dominio civili discordari. Sed ego in materia proposita, ubi fit men- 1 In editione iam laudata R. L. Poole pag. 280.
Strana 48
48 cio de cleri dominio antedicto, prosequor intentum de dominio cleri civili formaliter intellecto et proxime iam descripto cum declaracione annexa tali quali. 4° notandum quod tripliciter in genere communi potest proprietas ha- beri in rebus fortune scil. vel quoad civile dominium vel ad civilem usum vel quantum ad specialem usum, quomodocunque ab aliis incommunica- tum. Exemplum primi est proprietas, quam rex vel alius secularis dominus habet in suo regno vel dominio, que excludit quemlibet alium super eodem condominari ex equo, licet imperator vel alius dominus secularis capitalis condominetur eidem. Exemplum secundi est proprietas, quam conducta- rius habet in domo vel camera sine civili suo dominio. Licet enim dominus talis ex contractu civili habet proprium usum, tamen non licet sibi vendere domum huiusmodi vel plene exercere circa domum eandem omnes actus civiles, quilibet tamen utens re aliqua, existens in gracia, est dominus eiusdem ex titulo gracie sic, quod vere dici posset domus sua, camera sua vel res sua, licet non dominetur ei civiliter. In 3° gradu sunt usus speciales incompossibiles, quos habent appropriate sancti sine civilitate dominii vel usus, qui speciali modo utendi utuntur talibus. Et isto modo dicitur Joh. I, 11 de Christo: „In propria venit“ etc. Mundus enim proprie fuit subiectus Christo quoad originalem regulam, in qua, ut quidam volunt, nemo com- municat cum eo. Et sic de dominio quoad divinitatem et usum communicat. Sic eciam quilibet manducat cenam suam et apostolorum, quilibet vestem suam; que proprietas fundatur in speciali modo habendi, in quo alii non communicant, licet in alio modo habendi conveniant. Et illo modo Johan- nes audivit a Christo Joh. XIX, 27: „Ecce mater tua“. Licet enim Maria erat mater spiritualis omnium apostolorum, tamen Johannes speciali et peculiari funccione Marie interne super alios accepit ipsam in sua. Et patet subtiliter intuenti, quod proprium civiliter vel ex civili insti- tucione potest esse quoad civile dominium vel quoad civilem usum vel quantum ad specialem usum quomodocunque aliis incommunicatum. In proposito ergo, quando fit mencio de proprietate clericis interdicta, de illa intelligatur, que subdivisionis membro continetur primo [f. 148b ]. 5° notandum, quod quamvis secundum auctoritatem Aristotelis et auc- torem sex principiorum multiplices sint modi habendi, tres tamen suffi- ciunt pro presenti scil. habicio naturalis, civilis ac evangelica et habicio media subditur ad sensus equivocos in habere civile verum et presensum. Primo modo habendi priori habent peccatores bona naturalia. 2° modo habendi secundum utrumque membrum equivocum habent potentatus se- culi multa bona fortune ac fortuita. 3° modo excellentissimo modo possi- bili quoad genus habent solum existentes in gracia vel caritate, quodquid habent. Et sic modus habendi evangelice valde extraneus est a modo ha- bendi civiliter, nam evangelice habens divicias contentatur ex primo titulo gracie Dei quoad illa contentatus de parco usu eorum, de quanto sunt ne- cessaria, ut promcius ministret Deo et fratribus suis. Modus vero habendi civiliter requirit titulum secundum legem humanam, ut dominanti mini- stretur a subditis, qui sunt modi habendi abinvicem satis varii. 6° notandum est, quod triplex est renuncciacio bonorum vite. Prima est refutacio bonorum huiusmodi, ne umquam preponderent in affeccione hominis magis bonis; et ista renuncciacio omnes obligat. Hoc enim est re-
48 cio de cleri dominio antedicto, prosequor intentum de dominio cleri civili formaliter intellecto et proxime iam descripto cum declaracione annexa tali quali. 4° notandum quod tripliciter in genere communi potest proprietas ha- beri in rebus fortune scil. vel quoad civile dominium vel ad civilem usum vel quantum ad specialem usum, quomodocunque ab aliis incommunica- tum. Exemplum primi est proprietas, quam rex vel alius secularis dominus habet in suo regno vel dominio, que excludit quemlibet alium super eodem condominari ex equo, licet imperator vel alius dominus secularis capitalis condominetur eidem. Exemplum secundi est proprietas, quam conducta- rius habet in domo vel camera sine civili suo dominio. Licet enim dominus talis ex contractu civili habet proprium usum, tamen non licet sibi vendere domum huiusmodi vel plene exercere circa domum eandem omnes actus civiles, quilibet tamen utens re aliqua, existens in gracia, est dominus eiusdem ex titulo gracie sic, quod vere dici posset domus sua, camera sua vel res sua, licet non dominetur ei civiliter. In 3° gradu sunt usus speciales incompossibiles, quos habent appropriate sancti sine civilitate dominii vel usus, qui speciali modo utendi utuntur talibus. Et isto modo dicitur Joh. I, 11 de Christo: „In propria venit“ etc. Mundus enim proprie fuit subiectus Christo quoad originalem regulam, in qua, ut quidam volunt, nemo com- municat cum eo. Et sic de dominio quoad divinitatem et usum communicat. Sic eciam quilibet manducat cenam suam et apostolorum, quilibet vestem suam; que proprietas fundatur in speciali modo habendi, in quo alii non communicant, licet in alio modo habendi conveniant. Et illo modo Johan- nes audivit a Christo Joh. XIX, 27: „Ecce mater tua“. Licet enim Maria erat mater spiritualis omnium apostolorum, tamen Johannes speciali et peculiari funccione Marie interne super alios accepit ipsam in sua. Et patet subtiliter intuenti, quod proprium civiliter vel ex civili insti- tucione potest esse quoad civile dominium vel quoad civilem usum vel quantum ad specialem usum quomodocunque aliis incommunicatum. In proposito ergo, quando fit mencio de proprietate clericis interdicta, de illa intelligatur, que subdivisionis membro continetur primo [f. 148b ]. 5° notandum, quod quamvis secundum auctoritatem Aristotelis et auc- torem sex principiorum multiplices sint modi habendi, tres tamen suffi- ciunt pro presenti scil. habicio naturalis, civilis ac evangelica et habicio media subditur ad sensus equivocos in habere civile verum et presensum. Primo modo habendi priori habent peccatores bona naturalia. 2° modo habendi secundum utrumque membrum equivocum habent potentatus se- culi multa bona fortune ac fortuita. 3° modo excellentissimo modo possi- bili quoad genus habent solum existentes in gracia vel caritate, quodquid habent. Et sic modus habendi evangelice valde extraneus est a modo ha- bendi civiliter, nam evangelice habens divicias contentatur ex primo titulo gracie Dei quoad illa contentatus de parco usu eorum, de quanto sunt ne- cessaria, ut promcius ministret Deo et fratribus suis. Modus vero habendi civiliter requirit titulum secundum legem humanam, ut dominanti mini- stretur a subditis, qui sunt modi habendi abinvicem satis varii. 6° notandum est, quod triplex est renuncciacio bonorum vite. Prima est refutacio bonorum huiusmodi, ne umquam preponderent in affeccione hominis magis bonis; et ista renuncciacio omnes obligat. Hoc enim est re-
Strana 49
49 linquere mundum, quando ipse vel aliqua eius pars dicit naturaliter se esse bonum in gradu suo sic renuncciare sibi quod secundum bonitatis sue gradum et non ultra vult renuncians ipsum diligere. Sed quia multi con- versantes seculariter cecati sunt menciendo plus se Deum et bona virtutis diligere quam temporalia ista, ideo est secundus gradus renunciacionis, quibusdam clericis conveniens, qui abdicantes omnem civilitatem pro ne- cessitate fratrum circa temporalia moderate sese solicitant. Isto modo vi- xerunt diaconi Actuum VI. et sancti conversi, vendentes possessiones suas, ponentes precia ante pedes apostolorum Act IV. Sed primo modo, ut placet quibusdam, renunciaverunt Zacheus, centurio Cornelius. Unde cum ista secunda renunciacione stat clericos in ministerio alternari, quo- modo Apostolus, qui omnibus omnia facta ordinatissime alternavit. Et ista renunciacio eorum, qui presunt in solicitudine, distat plurimum a priori. Tercius gradus et summus renunciandi temporalibus est dimissa occupacione vite active pure contemplative ad celestia aspirare. Et isto modo vixit Christus continue et alternatim apostoli. Cum igitur clericus Christi ad gradum excelenciorem renunciacionis temporalium obligetur quam laycus, non videtur ex evangelica scriptura sibi sufficere renuncia- cio infima, excludens preponderanciam amoris bonorum fortune super bonis gracie, vel quod in fine vite perfecte renunciet, nam per talem re- nunciacionem non esset differencia inter clericum et laycum, quia omnis laycus predestinatus sic renunciat. Igitur relinquitur renunciacionis tem- poralium gradus autem clericis iniunctus excellencior, quam est gradus, quo layci renunciant bonis fortune. Nec alicui vertatur in dubium, quod perfeccius est et civilitati et usui ministrandi renunciare quam usum talem reservare dicente Jeronimo in epistola sua ad Nepocianum: „Pro- curatores ac dispensatores domorum [f. 149] alienarum atque villarum quomodo possunt esse clerici, qui proprias iubentur contempnere faculta- tes? Ab amico rapere furtum est, ecclesiam fraudare sacrilegium est, aliquod erogandorum pauperibus subtrahere omnem predonum crudelita- tem superat. Optimus enim videtur esse dispensator aut saltem huiusmodi bonorum renunciator, qui nichil sibi servat.“ Hec Jeronimus. 7° notandum, quod tres sunt gradus, quibus dotati sunt clerici bonis mundi. Primo perfectissime, habentes omnia pure ex titulo caritatis, sed stricte quoad usum de alimentis et tegumentis secundum doctrinam Apo- stoli contentati. Secundo crescente devocione laycorum onerati sunt am- pliori et consi dera]biliori usu temporalium, suscipientes nedum ad sui indigenciam, sed ad ministerium pauperum bona mundi. Illud autem potest licite fieri propter tria. 1° ad augendam devocionem fidelium laycorum, 2° ad exonerandum eos a sarcina temporalium, qui seculariter premeban- tur, 3° ad distribuendum pauperibus ecclesie de bonis illis prudencius ser- vata in clericis regula stricta victus, ymo et quasi altissima paupertate. Sed in 3.° signo defecerunt. Sicud magi pharaonis, sic clerici sunt perversi occupacione temporalium ex titulo caritatis et elemosine ad seculare do- minium, prodigaliter sumptuosi in ornamentis, esculentis et famulis et aliis fastum seculi sapentibus eciam plus quam layci seculares. Exhinc enim perversum est dominium verum in venenum et suppositi mundo et 1 In cod. sequitur: alias sacrilegium.
49 linquere mundum, quando ipse vel aliqua eius pars dicit naturaliter se esse bonum in gradu suo sic renuncciare sibi quod secundum bonitatis sue gradum et non ultra vult renuncians ipsum diligere. Sed quia multi con- versantes seculariter cecati sunt menciendo plus se Deum et bona virtutis diligere quam temporalia ista, ideo est secundus gradus renunciacionis, quibusdam clericis conveniens, qui abdicantes omnem civilitatem pro ne- cessitate fratrum circa temporalia moderate sese solicitant. Isto modo vi- xerunt diaconi Actuum VI. et sancti conversi, vendentes possessiones suas, ponentes precia ante pedes apostolorum Act IV. Sed primo modo, ut placet quibusdam, renunciaverunt Zacheus, centurio Cornelius. Unde cum ista secunda renunciacione stat clericos in ministerio alternari, quo- modo Apostolus, qui omnibus omnia facta ordinatissime alternavit. Et ista renunciacio eorum, qui presunt in solicitudine, distat plurimum a priori. Tercius gradus et summus renunciandi temporalibus est dimissa occupacione vite active pure contemplative ad celestia aspirare. Et isto modo vixit Christus continue et alternatim apostoli. Cum igitur clericus Christi ad gradum excelenciorem renunciacionis temporalium obligetur quam laycus, non videtur ex evangelica scriptura sibi sufficere renuncia- cio infima, excludens preponderanciam amoris bonorum fortune super bonis gracie, vel quod in fine vite perfecte renunciet, nam per talem re- nunciacionem non esset differencia inter clericum et laycum, quia omnis laycus predestinatus sic renunciat. Igitur relinquitur renunciacionis tem- poralium gradus autem clericis iniunctus excellencior, quam est gradus, quo layci renunciant bonis fortune. Nec alicui vertatur in dubium, quod perfeccius est et civilitati et usui ministrandi renunciare quam usum talem reservare dicente Jeronimo in epistola sua ad Nepocianum: „Pro- curatores ac dispensatores domorum [f. 149] alienarum atque villarum quomodo possunt esse clerici, qui proprias iubentur contempnere faculta- tes? Ab amico rapere furtum est, ecclesiam fraudare sacrilegium est, aliquod erogandorum pauperibus subtrahere omnem predonum crudelita- tem superat. Optimus enim videtur esse dispensator aut saltem huiusmodi bonorum renunciator, qui nichil sibi servat.“ Hec Jeronimus. 7° notandum, quod tres sunt gradus, quibus dotati sunt clerici bonis mundi. Primo perfectissime, habentes omnia pure ex titulo caritatis, sed stricte quoad usum de alimentis et tegumentis secundum doctrinam Apo- stoli contentati. Secundo crescente devocione laycorum onerati sunt am- pliori et consi dera]biliori usu temporalium, suscipientes nedum ad sui indigenciam, sed ad ministerium pauperum bona mundi. Illud autem potest licite fieri propter tria. 1° ad augendam devocionem fidelium laycorum, 2° ad exonerandum eos a sarcina temporalium, qui seculariter premeban- tur, 3° ad distribuendum pauperibus ecclesie de bonis illis prudencius ser- vata in clericis regula stricta victus, ymo et quasi altissima paupertate. Sed in 3.° signo defecerunt. Sicud magi pharaonis, sic clerici sunt perversi occupacione temporalium ex titulo caritatis et elemosine ad seculare do- minium, prodigaliter sumptuosi in ornamentis, esculentis et famulis et aliis fastum seculi sapentibus eciam plus quam layci seculares. Exhinc enim perversum est dominium verum in venenum et suppositi mundo et 1 In cod. sequitur: alias sacrilegium.
Strana 50
50 carni dediti facti sunt secundum Ysaie vaticinium canes muti. Et sic pau- latim inducti sunt clerici a summa religione christiana ad servicium tri- plicis inimici, decepti istis fallaciis communiter: licet clericis habere tempo- ralia, ergo civiliter; licet ministrare ea pauperibus, ergo multo magis in se et in suis consumere seculariter; licet clericis tamquam laycorum ele- mosinariis occupare bona ecclesie, ergo dominantur, obliti illius dicti Apo- stoli I Cor IV, 1: „Sic nos existimet homo ut ministros Christi“, et illius I Pe V, 3: „Neque dominantes in clero.“ Tales possunt certe voce dici clerici, cum dimisso ministerio Christi sibi tradito mammona laycaliter admisso implicando se in omni genere secularium nunc mercantur, nunc impetrant, ut sua repetant, et nunc pugnant, ymo sese sollicitant plus quam laici; cetera verendum, quod nisi Deus preservet, subvertet vocatam ecclesiam. Cui sentencie videtur alludere Bernardus l. 4. de conside- racione ad Eugenium papam, ubi sic: „Miror, inquit, cuius ordinis sunt nostri clerici, nam in congregacione temporalium se habent ut layci, in aparatu nobili ut milites, in acquisicione decimarum ut clerici, sed non laborant ut layci neque pugnant ut milites nec evangelisant ut clerici. Et cum utriusque ordinis esse cupiunt, utrumque deserunt. Cum ergo resur- gere ceperint homines quilibet in suo ordine, cum quibus resurgent? Cum autem Dominus omnipotens veraciter summe sapiens creditur a summo usque ad deorsum nichil inordinatum volens relinquere, vereor non alibi ordinandos istos, quam ubi nullus ordo est, sed sempiternus horror in- habitat, ut qui in laboribus hominum non fuerint [f. 149 b], in laboribus demonum sint sine fine.“ Hec ille. 8° notandum: cum dominium capit suum esse et per consequens spe- ciem et differenciam a subiecto fundamento et obiecto, patet, quod ex quolibet horum trium capi potest divisio dominii in suas species et partes alias subiectivas. Unde cum tres sunt maneries racionabilium naturarum, patet, quod consequenter est dare tres modos dominii, ut aliud est divinum, aliud angelicum et aliud est humanum. Iterum secundum fundamentum dominii variantur sue species specialiter in homine. Nam sicud aliud est ius naturale, aliud ius evangelicum et aliud ius humanum, correspondenter aliud est dominium naturale, aliud evangelicum, ut est dominium cari- tatis sive vicarium, quando quis in nomine Christi accipit ab alio ministe- rium. Et aliud est dominium coactivum, quod variatur secundum variaci- onem legum et iurium ipsum fundancium; variatur eciam ex termino obiectivo, ut ex principio subiectivo ut dominium politicum. Aliud est monasticum, aliud civile et aliud regale. Istis notabilibus sic premissis propter tria, que communiter dicta sunt circa dominium cleri et propter quedam responsa domini replicantis, iam accedendum est ad ea, que per dominum antedictum in hoc venerando auditorio promulgata sunt responsa. Innuit enim ipse secundum senten- ciam magistri Bonaventure, quod, quamvis Christus honorem regalem recusaverit et ipse pauper vixerit, tamen propter suam benignissimam et dulcissimam benignitatem ad hoc alios non artavit. Ad quod dictum Bona- venture convenienter potest dici, quod ipse, considerans ecclesiam ante tempus suum dotatam, intendebat eandem ecclesiam cum sua dotacione excusare, sicud doctores novelli consuetudines ecclesiasticas introductas et per homines adinventas iustificare conantur. Vel aliter dici potest,
50 carni dediti facti sunt secundum Ysaie vaticinium canes muti. Et sic pau- latim inducti sunt clerici a summa religione christiana ad servicium tri- plicis inimici, decepti istis fallaciis communiter: licet clericis habere tempo- ralia, ergo civiliter; licet ministrare ea pauperibus, ergo multo magis in se et in suis consumere seculariter; licet clericis tamquam laycorum ele- mosinariis occupare bona ecclesie, ergo dominantur, obliti illius dicti Apo- stoli I Cor IV, 1: „Sic nos existimet homo ut ministros Christi“, et illius I Pe V, 3: „Neque dominantes in clero.“ Tales possunt certe voce dici clerici, cum dimisso ministerio Christi sibi tradito mammona laycaliter admisso implicando se in omni genere secularium nunc mercantur, nunc impetrant, ut sua repetant, et nunc pugnant, ymo sese sollicitant plus quam laici; cetera verendum, quod nisi Deus preservet, subvertet vocatam ecclesiam. Cui sentencie videtur alludere Bernardus l. 4. de conside- racione ad Eugenium papam, ubi sic: „Miror, inquit, cuius ordinis sunt nostri clerici, nam in congregacione temporalium se habent ut layci, in aparatu nobili ut milites, in acquisicione decimarum ut clerici, sed non laborant ut layci neque pugnant ut milites nec evangelisant ut clerici. Et cum utriusque ordinis esse cupiunt, utrumque deserunt. Cum ergo resur- gere ceperint homines quilibet in suo ordine, cum quibus resurgent? Cum autem Dominus omnipotens veraciter summe sapiens creditur a summo usque ad deorsum nichil inordinatum volens relinquere, vereor non alibi ordinandos istos, quam ubi nullus ordo est, sed sempiternus horror in- habitat, ut qui in laboribus hominum non fuerint [f. 149 b], in laboribus demonum sint sine fine.“ Hec ille. 8° notandum: cum dominium capit suum esse et per consequens spe- ciem et differenciam a subiecto fundamento et obiecto, patet, quod ex quolibet horum trium capi potest divisio dominii in suas species et partes alias subiectivas. Unde cum tres sunt maneries racionabilium naturarum, patet, quod consequenter est dare tres modos dominii, ut aliud est divinum, aliud angelicum et aliud est humanum. Iterum secundum fundamentum dominii variantur sue species specialiter in homine. Nam sicud aliud est ius naturale, aliud ius evangelicum et aliud ius humanum, correspondenter aliud est dominium naturale, aliud evangelicum, ut est dominium cari- tatis sive vicarium, quando quis in nomine Christi accipit ab alio ministe- rium. Et aliud est dominium coactivum, quod variatur secundum variaci- onem legum et iurium ipsum fundancium; variatur eciam ex termino obiectivo, ut ex principio subiectivo ut dominium politicum. Aliud est monasticum, aliud civile et aliud regale. Istis notabilibus sic premissis propter tria, que communiter dicta sunt circa dominium cleri et propter quedam responsa domini replicantis, iam accedendum est ad ea, que per dominum antedictum in hoc venerando auditorio promulgata sunt responsa. Innuit enim ipse secundum senten- ciam magistri Bonaventure, quod, quamvis Christus honorem regalem recusaverit et ipse pauper vixerit, tamen propter suam benignissimam et dulcissimam benignitatem ad hoc alios non artavit. Ad quod dictum Bona- venture convenienter potest dici, quod ipse, considerans ecclesiam ante tempus suum dotatam, intendebat eandem ecclesiam cum sua dotacione excusare, sicud doctores novelli consuetudines ecclesiasticas introductas et per homines adinventas iustificare conantur. Vel aliter dici potest,
Strana 51
51 quod non ad summum gradum paupertatis non omnes alios artare voluit sub pena peccati mortalis; sed bene notetur terminus ,artat'. Sed quod Christus licenciasset suos apostolos aut clericos primitive ecclesie ad civi- liter dominandum, doctor Bonaventura non affirmat et ideo ad propositum nostrum multum non facit. Et ut breviter perstringam, que adducta sunt per d. replicantem de Melchisedech, possidente bona temporalia, et de primogenitis, ante legem datam pre aliis dominium et hereditatem haben- tibus, non videntur contrariari aut contradicere articulo intelligendo de possessione seculari et dominio civili formaliter intellectis, clero Christi illicitis et prohibitis, prout patere potest luculenter volenti respicere aucto- ritates in actu meo priori allegatas. De quibus, supple: possessione civili et dominio conformiter patet, quid censeo, in notabilibus suprascriptis. Insuper d. impugnator allegat eciam textus, quibus innuit [f. 150] levitas habuisse et possedisse bona mobilia et immobilia, quos si bene ad- verteret, videret, quod per nullum eorum probat levitas fuisse civiliter dominatos. Et si, quod absit, aliquis levita tempore legis veteris dominari civiliter acceptasset, preceptum Domini infregisset et maculam peccati mortalis incurrisset, sicud clerus modernus, tempore legis gracie hoc at- temptans. Magna enim discrepancia esse non videtur inter d. auditorem et sentenciam, quam ego assero et affirmo, quia ipse, ut communiter, capit possessionem secularem sicud et dominium civile materialiter, ubi salva sua gracia ad propositum nichil faciunt. Et risu dignum videtur, quod ipse d. auditor summam textuum veteris testamenti per me allegatorum in- salutatam preteriit; quam si explicasset, ut facere debuit, veritas appa- ruisset partis unius. Ego enim actu meo priori inserui sibi oblata, qualiter universalis postillator biblie scil. Nycolaus de Lyra super illo Num XXXV, 2: ,Precipe filiis Israhel, ut dent levitis de possessionibus suis' dicit: „Ex quo patet, quod erant ad hoc astricti divino precepto, ut levitis de possessionibus suis iam habitis quantum ad duas tribus et dimi- diam et habendum quantum ad novem tribus et dimidiam. Idem Josue XIX, 4: ,Urbes ad habitandum‘: „Non dicit ad dominandum vel ad redditus inde accipiendum, quia sic erant ipsius regis vel aliorum dominorum urbes, in quibus habitabant levite; unde et Ebron fuit una de illis, ut habetur Josue 2. cap. Et tamen Caleph fuit dominus ipsius, quia data est ei in pos- sessionem, ut habetur Josue 15° et suburbana per circuitum sunt spacia extra muros civitatis, que non sunt clausa muris.“ Item idem in mistica- cionibus super eodem verbo: „Per hoc significatum fuit, quod principes et populi Christiani debent providere illis, qui deputati sunt ad cultum Dei, de victu et vestitu et de loco ad habitandum.“ Hec dicta doctoris de Lira sunt oblata adversario, quibus ex superhabundancia duo adiungo, ab eodem scripta doctore. Item Lira super isto Josue XIV, 3: ,Absque levitis, qui nichil terre acceperunt inter fratres suos, sed in eorum successerunt locum filii Joseph, in duas divisi tribus, Manasse et Ephraym‘ dicit: „Ius enim primogeniture ablatum fuit a tribu Ruben propter peccatum suum eo, quod ascendit cubile patris sui, ut habetur Gen. 49, et translatum fuit ad tribum Juda quantum ad dignitatem regiam, et ad tribum Joseph quan- tum ad duplam porcionem, que primogenitis debebatur; quod ergo dicitur hic, quod filii Joseph successerunt levitis scil. ad complendum numerum XI tribuum, quibus erat terra dividenda. Sublata enim tribu Levi, que
51 quod non ad summum gradum paupertatis non omnes alios artare voluit sub pena peccati mortalis; sed bene notetur terminus ,artat'. Sed quod Christus licenciasset suos apostolos aut clericos primitive ecclesie ad civi- liter dominandum, doctor Bonaventura non affirmat et ideo ad propositum nostrum multum non facit. Et ut breviter perstringam, que adducta sunt per d. replicantem de Melchisedech, possidente bona temporalia, et de primogenitis, ante legem datam pre aliis dominium et hereditatem haben- tibus, non videntur contrariari aut contradicere articulo intelligendo de possessione seculari et dominio civili formaliter intellectis, clero Christi illicitis et prohibitis, prout patere potest luculenter volenti respicere aucto- ritates in actu meo priori allegatas. De quibus, supple: possessione civili et dominio conformiter patet, quid censeo, in notabilibus suprascriptis. Insuper d. impugnator allegat eciam textus, quibus innuit [f. 150] levitas habuisse et possedisse bona mobilia et immobilia, quos si bene ad- verteret, videret, quod per nullum eorum probat levitas fuisse civiliter dominatos. Et si, quod absit, aliquis levita tempore legis veteris dominari civiliter acceptasset, preceptum Domini infregisset et maculam peccati mortalis incurrisset, sicud clerus modernus, tempore legis gracie hoc at- temptans. Magna enim discrepancia esse non videtur inter d. auditorem et sentenciam, quam ego assero et affirmo, quia ipse, ut communiter, capit possessionem secularem sicud et dominium civile materialiter, ubi salva sua gracia ad propositum nichil faciunt. Et risu dignum videtur, quod ipse d. auditor summam textuum veteris testamenti per me allegatorum in- salutatam preteriit; quam si explicasset, ut facere debuit, veritas appa- ruisset partis unius. Ego enim actu meo priori inserui sibi oblata, qualiter universalis postillator biblie scil. Nycolaus de Lyra super illo Num XXXV, 2: ,Precipe filiis Israhel, ut dent levitis de possessionibus suis' dicit: „Ex quo patet, quod erant ad hoc astricti divino precepto, ut levitis de possessionibus suis iam habitis quantum ad duas tribus et dimi- diam et habendum quantum ad novem tribus et dimidiam. Idem Josue XIX, 4: ,Urbes ad habitandum‘: „Non dicit ad dominandum vel ad redditus inde accipiendum, quia sic erant ipsius regis vel aliorum dominorum urbes, in quibus habitabant levite; unde et Ebron fuit una de illis, ut habetur Josue 2. cap. Et tamen Caleph fuit dominus ipsius, quia data est ei in pos- sessionem, ut habetur Josue 15° et suburbana per circuitum sunt spacia extra muros civitatis, que non sunt clausa muris.“ Item idem in mistica- cionibus super eodem verbo: „Per hoc significatum fuit, quod principes et populi Christiani debent providere illis, qui deputati sunt ad cultum Dei, de victu et vestitu et de loco ad habitandum.“ Hec dicta doctoris de Lira sunt oblata adversario, quibus ex superhabundancia duo adiungo, ab eodem scripta doctore. Item Lira super isto Josue XIV, 3: ,Absque levitis, qui nichil terre acceperunt inter fratres suos, sed in eorum successerunt locum filii Joseph, in duas divisi tribus, Manasse et Ephraym‘ dicit: „Ius enim primogeniture ablatum fuit a tribu Ruben propter peccatum suum eo, quod ascendit cubile patris sui, ut habetur Gen. 49, et translatum fuit ad tribum Juda quantum ad dignitatem regiam, et ad tribum Joseph quan- tum ad duplam porcionem, que primogenitis debebatur; quod ergo dicitur hic, quod filii Joseph successerunt levitis scil. ad complendum numerum XI tribuum, quibus erat terra dividenda. Sublata enim tribu Levi, que
Strana 52
52 hereditatem habere non debebat racione predicta in fine 13. cap. scil. quia sustentabatur de decimis, primiciis [f. 150b] et oblacionibus, non rema- nerent nisi XI tribus, nisi tribus Joseph fuisset in duas divisa. Propter quod Jacob patriarcha Manasse et Affraym, filios Joseph, constituit capita duarum tribuum, ut habetur Gen. 48.“ Hec ille. Item Lira super illo verbo I Paralip. VI, 55: ,Dederunt igitur eis Ebron‘ etc.: „Ea civitas Ebron et territorium in circuitu fuit datum Caleph per Josue, sicud habetur Josue 14, ita quod dominus erat principalis civitatis et suburbii, quamvis conce- deretur habitacioni sacerdotum; territorium autem et ville, que erant ibi, fuerunt ipsius Caleph quantum ad habitacionem et dominium.“ Hec ille. Quod vero iam subiungitur et sub silencio adversarius preteriit, quamvis sibi oblatum, doctor de Lira scribit super illo Num. XVIII, 20: „In terra eorum nichil possidebitis': „Ex quo enim accipiebant victum a populo, non habere debebant partem in hereditate.“ ,Nec habebitis partem inter eos" „Hoc additur ad denotandum, quod nec eciam in preda hostium debebat habere partem, ut dicit Num. XVIII, 20: ,Ego pars et hereditas tua', quia oblata et sanctificata Domino erant assignata pro victu suo.“ Hec scripta doctoris de Lira si adversarius in medium deduxisset aut ad ipsa raciona- biliter respondisset, tunc, ut predixi, claruisset veritas, pro qua conten- dimus, discrepancia procul mota. Subiunxi eciam auctoritatibus veteris testamenti, per me prius allega- tis, quod Christus non venit ipsum testamentum solvere doctrina nullopere, sed ipsum de non dominando civiliter et non possidendo seculariter realiter adimplevit. Et quod Deus omnipotens, cunctis imperatoribus et prelatis mundanis excellencior in mandatis, sacerdotes prohibuit [per] testimonia antedicta aliquid civilis dominii titulo possidere inter ceteras tribus. Et dixi illam prohibicionem duraturam pro toto tempore, quo ipsum testa- mentum fuerit permansurum, nam textus habet manifeste: legitimum sempiternum et in generacionibus vestris nichil aliud possidebunt, deci- marum oblacione contenti'. Hunc textum si doctor racionabiliter concor- dasset cum XII textibus, per ipsum allegatis, opus notabile consumasset. Cum enim ipsi textus per ipsum allegati sonare videntur levitas veteris testamenti multa possedisse, utputa civitates et suburbia, domos et pecora, et hec auctoritas, per me proxime allegata, innuit possessionem ipsis levitis prohiberi, quomodo melius poterit hec verbalis discrepancia ad unitatem et concordiam reduci, quam ut [f. 151] sentit doctor de Lira et textus alii hoc sonare videntur, quod licite possunt huiusmodi ab ipsis possideri quoad usum aut ad inhabitandum, sed non ad dominandum? Et patet ex istis auctoritatibus doctoris de Lira, iam reassumptis, ad quas a proposito replicans respondere omisit. Et patet foraminosa sui sermonis vacuitas in respondendo et hoc in principio, sicud patebit in medio Deo auxiliante ac in fine veniendo ad auctoritates novi testamenti, per me allegatas et per replicantem taliter qualiter solutas, presertim primas quatuor in ordine. Innuit impugnatori, quod ipsarum nulla, cum non habeat notam pre- cepti aut prohibicionis, argumentum faciat ad licitum vel illicitum, sed bene ad laudabiliter imitandum personarum, rerum et temporum circumstanciis adhibitis, sicud decet. Hec sentencia impugnatoris. Sed miror, quod ex ipsis 1 Mansi c. 1120.
52 hereditatem habere non debebat racione predicta in fine 13. cap. scil. quia sustentabatur de decimis, primiciis [f. 150b] et oblacionibus, non rema- nerent nisi XI tribus, nisi tribus Joseph fuisset in duas divisa. Propter quod Jacob patriarcha Manasse et Affraym, filios Joseph, constituit capita duarum tribuum, ut habetur Gen. 48.“ Hec ille. Item Lira super illo verbo I Paralip. VI, 55: ,Dederunt igitur eis Ebron‘ etc.: „Ea civitas Ebron et territorium in circuitu fuit datum Caleph per Josue, sicud habetur Josue 14, ita quod dominus erat principalis civitatis et suburbii, quamvis conce- deretur habitacioni sacerdotum; territorium autem et ville, que erant ibi, fuerunt ipsius Caleph quantum ad habitacionem et dominium.“ Hec ille. Quod vero iam subiungitur et sub silencio adversarius preteriit, quamvis sibi oblatum, doctor de Lira scribit super illo Num. XVIII, 20: „In terra eorum nichil possidebitis': „Ex quo enim accipiebant victum a populo, non habere debebant partem in hereditate.“ ,Nec habebitis partem inter eos" „Hoc additur ad denotandum, quod nec eciam in preda hostium debebat habere partem, ut dicit Num. XVIII, 20: ,Ego pars et hereditas tua', quia oblata et sanctificata Domino erant assignata pro victu suo.“ Hec scripta doctoris de Lira si adversarius in medium deduxisset aut ad ipsa raciona- biliter respondisset, tunc, ut predixi, claruisset veritas, pro qua conten- dimus, discrepancia procul mota. Subiunxi eciam auctoritatibus veteris testamenti, per me prius allega- tis, quod Christus non venit ipsum testamentum solvere doctrina nullopere, sed ipsum de non dominando civiliter et non possidendo seculariter realiter adimplevit. Et quod Deus omnipotens, cunctis imperatoribus et prelatis mundanis excellencior in mandatis, sacerdotes prohibuit [per] testimonia antedicta aliquid civilis dominii titulo possidere inter ceteras tribus. Et dixi illam prohibicionem duraturam pro toto tempore, quo ipsum testa- mentum fuerit permansurum, nam textus habet manifeste: legitimum sempiternum et in generacionibus vestris nichil aliud possidebunt, deci- marum oblacione contenti'. Hunc textum si doctor racionabiliter concor- dasset cum XII textibus, per ipsum allegatis, opus notabile consumasset. Cum enim ipsi textus per ipsum allegati sonare videntur levitas veteris testamenti multa possedisse, utputa civitates et suburbia, domos et pecora, et hec auctoritas, per me proxime allegata, innuit possessionem ipsis levitis prohiberi, quomodo melius poterit hec verbalis discrepancia ad unitatem et concordiam reduci, quam ut [f. 151] sentit doctor de Lira et textus alii hoc sonare videntur, quod licite possunt huiusmodi ab ipsis possideri quoad usum aut ad inhabitandum, sed non ad dominandum? Et patet ex istis auctoritatibus doctoris de Lira, iam reassumptis, ad quas a proposito replicans respondere omisit. Et patet foraminosa sui sermonis vacuitas in respondendo et hoc in principio, sicud patebit in medio Deo auxiliante ac in fine veniendo ad auctoritates novi testamenti, per me allegatas et per replicantem taliter qualiter solutas, presertim primas quatuor in ordine. Innuit impugnatori, quod ipsarum nulla, cum non habeat notam pre- cepti aut prohibicionis, argumentum faciat ad licitum vel illicitum, sed bene ad laudabiliter imitandum personarum, rerum et temporum circumstanciis adhibitis, sicud decet. Hec sentencia impugnatoris. Sed miror, quod ex ipsis 1 Mansi c. 1120.
Strana 53
53 autori tati]bus argumentari potest ad laudabilem imitacionem, persona- rum, rerum et temporum circumstanciis adhibitis, sicud decet, et tamen ex eisdem auctoritatibus secundum adversarium argumentari non potest ad licitum vel illicitum, cum omnis laudabilis imitacio circumstancionata, ut predicitur, licita vel illicita est censenda. Preterea, quia responsa, data per adversarium ad auctoritates novi testamenti, superficialia videntur quoad hunc finem, per me intentum et scriptis expressum scil. quod clerus Christi ad instar ipsius paupertatem amplecteretur evangelicam et gradum renunciacionis temporalium alciorem sectaretur quam vulgus, civile domi- nium abdicando, prout olim fecerat clerus ecclesie primitive, motus ex vero sensu et primario auctoritatum aliquarum per me allegatarum; qui sensus hodie a clero moderno, prochdolor excecato, salvo iudicio meliori, et vo- luptati dedito, elici deberet et servari et per consequens de necessariis amictui et victui ipse clerus contentatus deberet exproprietarie vivere, que habet, in communi habendo, super nullo dominans civili dominio formaliter intellecto. Ne tamen videar sub silencio preterire quedam responsa, data ad ob- iecta, quamvis meo iudicio nimis exilia, infringere attemptabo et presertim, que ex directo tangunt sentenciam articuli, pro quo contencio est suborta. Scribit enim adversarius, volens respondere ad sentenciam insertam scrip- turis Mr X. et Luce XXII, hanc videl.: ,Reges gencium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, benefici vocantur. Vos autem non sic, sed qui maior est in vobis, fiat sicud minor, et qui precessor est, fiat sicud ministrator'. De hoc dicit impugnatori: „Solucio satis liquet ex originali Crisostomi, quem mag. Petrus allegat: ,Scitis, quia principes gencium do- minantur i. e. non contenti regere suos subditos [f. 151b], violenter eis do- minari nituntur. Inter vos autem, qui estis mei, non erunt hec‘. Ecce quid intendit reprobare tyrannicum dominium et ostendere, quod prelacio ec- clesiastica debet esse iusta et caritativa ad modum pastoratus cum solici- tudine pro utilitate omnium ministrando eis ad animarum salutem“. Hec impugnator. Hic valde notandum est, qualiter adversarius asserit solucio- nem huius scripture: �Scitis, quia principes gencium' ex originali Criso- stomi liquere, cum Crisostomus super opere imperfecto non videtur illam ponere solucionem, quamvis Thomas in glosa continuata terminis utitur d. auditoris. Sed nulli dubium est, quin Crisostomus in originali sic loquitur: „Volens autem et Dominus duorum fratrum ambicionem extinguere et decem discipulorum invidiam, introduxit differenciam inter principes mun- diales et ecclesiasticos, ostendens, quasi principatus alias primatus in Christo nec ab aliquo appetendus est non habente nec alteri invidendus est habenti, quoniam principes mundi non sunt, alias fiunt, ut dominentur minoribus suis, ut servificent eos, exspolient et comedant et usque ad mor- tem utantur vita eorum ad suas utilitates et glorias, principes autem ecclesie fiunt, ut serviant minoribus et ministrent eis, quecunque accepe- runt a Christo, ut suas utilitates negligant et illorum procurent, et si opus fuerit, neque mori recusent pro salute inferiorum.“ Hec Crisostomus. Ubi patet Crisostomum ponere differenciam inter principatum mundialem verum et ecclesiasticum primatum, non inter tyrannicum principatum 1 L. c. 1127.
53 autori tati]bus argumentari potest ad laudabilem imitacionem, persona- rum, rerum et temporum circumstanciis adhibitis, sicud decet, et tamen ex eisdem auctoritatibus secundum adversarium argumentari non potest ad licitum vel illicitum, cum omnis laudabilis imitacio circumstancionata, ut predicitur, licita vel illicita est censenda. Preterea, quia responsa, data per adversarium ad auctoritates novi testamenti, superficialia videntur quoad hunc finem, per me intentum et scriptis expressum scil. quod clerus Christi ad instar ipsius paupertatem amplecteretur evangelicam et gradum renunciacionis temporalium alciorem sectaretur quam vulgus, civile domi- nium abdicando, prout olim fecerat clerus ecclesie primitive, motus ex vero sensu et primario auctoritatum aliquarum per me allegatarum; qui sensus hodie a clero moderno, prochdolor excecato, salvo iudicio meliori, et vo- luptati dedito, elici deberet et servari et per consequens de necessariis amictui et victui ipse clerus contentatus deberet exproprietarie vivere, que habet, in communi habendo, super nullo dominans civili dominio formaliter intellecto. Ne tamen videar sub silencio preterire quedam responsa, data ad ob- iecta, quamvis meo iudicio nimis exilia, infringere attemptabo et presertim, que ex directo tangunt sentenciam articuli, pro quo contencio est suborta. Scribit enim adversarius, volens respondere ad sentenciam insertam scrip- turis Mr X. et Luce XXII, hanc videl.: ,Reges gencium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, benefici vocantur. Vos autem non sic, sed qui maior est in vobis, fiat sicud minor, et qui precessor est, fiat sicud ministrator'. De hoc dicit impugnatori: „Solucio satis liquet ex originali Crisostomi, quem mag. Petrus allegat: ,Scitis, quia principes gencium do- minantur i. e. non contenti regere suos subditos [f. 151b], violenter eis do- minari nituntur. Inter vos autem, qui estis mei, non erunt hec‘. Ecce quid intendit reprobare tyrannicum dominium et ostendere, quod prelacio ec- clesiastica debet esse iusta et caritativa ad modum pastoratus cum solici- tudine pro utilitate omnium ministrando eis ad animarum salutem“. Hec impugnator. Hic valde notandum est, qualiter adversarius asserit solucio- nem huius scripture: �Scitis, quia principes gencium' ex originali Criso- stomi liquere, cum Crisostomus super opere imperfecto non videtur illam ponere solucionem, quamvis Thomas in glosa continuata terminis utitur d. auditoris. Sed nulli dubium est, quin Crisostomus in originali sic loquitur: „Volens autem et Dominus duorum fratrum ambicionem extinguere et decem discipulorum invidiam, introduxit differenciam inter principes mun- diales et ecclesiasticos, ostendens, quasi principatus alias primatus in Christo nec ab aliquo appetendus est non habente nec alteri invidendus est habenti, quoniam principes mundi non sunt, alias fiunt, ut dominentur minoribus suis, ut servificent eos, exspolient et comedant et usque ad mor- tem utantur vita eorum ad suas utilitates et glorias, principes autem ecclesie fiunt, ut serviant minoribus et ministrent eis, quecunque accepe- runt a Christo, ut suas utilitates negligant et illorum procurent, et si opus fuerit, neque mori recusent pro salute inferiorum.“ Hec Crisostomus. Ubi patet Crisostomum ponere differenciam inter principatum mundialem verum et ecclesiasticum primatum, non inter tyrannicum principatum 1 L. c. 1127.
Strana 54
54 secularem et ecclesiasticum; ubi notandum est, qualiter subiungit pro dif- ferencia predictorum principatuum concipienda, quod principes mundi, non dicit: tyrannici, ideo sunt, ut dominentur minoribus suis. Ecce una propri- etas principatus mundi distinctiva eiusdem ab ecclesiastico principatu. Et subiungit Crisostomus: „ut servificent eis scil. subiectos exspolient et com- edant et usque ad mortem utantur vita eorum ad suas utilitates et glo- rias.“ Ecce multa distinctiva principatus secularis a primato ecclesiastico, que sub racione, qua distinctiva sunt, ecclesiasticis non competunt et ideo proprietates distinctivas principatus ecclesiastici veri, non palliati, a secu- lari principatu. Subdit Crisostomus dicens: „Principes autem ecclesie fiunt, ut serviant minoribus [f. 152] et ministrent eis, quecunque acceperunt a Christo." Hic notanda est subieccio distinctiva principatus ecclesiastici a mundano etc.; annectitur, cum dicitur: „ut suas utilitates negligant et illorum pro- curent“ scil. ecclesiastici viri. Et subditur: „Et si opus fuerit, neque mori recusent pro salute inferiorum.“ Ecce tercia diversitas principatus eccle- siastici a priori, que, quia difficilis et satis ardua, a paucis admittitur in hac via. Nam hiis diebus martirium clerici aufugiunt, et que sunt carnis, mundi et diaboli, concupiscunt. Quam enim sinistrum dicere, quod Christus non prohibet in hoc verbo: ,vos autem non sic‘ suis apostolis nec quod non dominentur viciose aut tyrannice secundum pompam seculi, non negans eis aliter licere dominari! Error huius glose ex tribus convincitur. 1° in hoc, quod Christus distinguit inter dominacionem regum gencium et preposituram suorum. Et licet dominacio regum huiusmodi sit licita, non tamen vult eis compe- tere, ut exponunt Clemens et alii ss. doctores et textus sonat ad litteram; aliter enim non increparet duos cognatos suos ex appetitu dominii secula- ris, quia certum est, quod noluerat seculariter dominium, quod in laicis foret licitum. Et cum Christus dicit ipsos nescire, quid peterent. 2° in hoc, quod Christus licenciat apostolis preposituram, quam vult eis competere, que consistit in humili subieccione, indigenti administraci- one et prepositure secularis abrenunciacione, que repugnant civili dominio, ideo notum est, quod voluit revocare eos a prepositura proprietarii secu- laris, sicud patet ex factis et verbis, quibus eos in religionem miserat. 3° in hoc cognoscitur ista ficticia, quod facta huiusmodi contencione inter apostolos circa civile dominium et nunquam alibi, ut apparet, Christus incomplete dedisset doctrinam, si intenderet eis licere aliter domi- nari et non magis illud expressisset. Sed, ut apparet ss. doctoribus eius oppositum, ideo ceca res et periculosa est pertinaciter exponere sacram scripturam contra sensum, quem Spiritus sanctus sanctos doctores edo- cuit palliando contra religionem Christi, quod licuit Christo, apostolis et per consequens omnibus sacerdotibus dominari civiliter. Quis enim sane mentis auderet asserere, quod mater filiorum Zebedei aut ipsimet filii dominium tyrannicum a Salvatore nostro pecierunt, quod innuere videntur exponentes illum textum evangelii ,Vos autem non sic‘ quoad dominium tyrannicum i. e. „Non dominabimini tyrannice“? Et certum est dominium tyrannicum non solum sacerdotibus, sed eciam secularibus interdictum. Distinguit igitur evangelium [f. 152b] inter dominium civile et primatum ecclesiasticum, quorum primum laycis est concessum tamquam eis licitum
54 secularem et ecclesiasticum; ubi notandum est, qualiter subiungit pro dif- ferencia predictorum principatuum concipienda, quod principes mundi, non dicit: tyrannici, ideo sunt, ut dominentur minoribus suis. Ecce una propri- etas principatus mundi distinctiva eiusdem ab ecclesiastico principatu. Et subiungit Crisostomus: „ut servificent eis scil. subiectos exspolient et com- edant et usque ad mortem utantur vita eorum ad suas utilitates et glo- rias.“ Ecce multa distinctiva principatus secularis a primato ecclesiastico, que sub racione, qua distinctiva sunt, ecclesiasticis non competunt et ideo proprietates distinctivas principatus ecclesiastici veri, non palliati, a secu- lari principatu. Subdit Crisostomus dicens: „Principes autem ecclesie fiunt, ut serviant minoribus [f. 152] et ministrent eis, quecunque acceperunt a Christo." Hic notanda est subieccio distinctiva principatus ecclesiastici a mundano etc.; annectitur, cum dicitur: „ut suas utilitates negligant et illorum pro- curent“ scil. ecclesiastici viri. Et subditur: „Et si opus fuerit, neque mori recusent pro salute inferiorum.“ Ecce tercia diversitas principatus eccle- siastici a priori, que, quia difficilis et satis ardua, a paucis admittitur in hac via. Nam hiis diebus martirium clerici aufugiunt, et que sunt carnis, mundi et diaboli, concupiscunt. Quam enim sinistrum dicere, quod Christus non prohibet in hoc verbo: ,vos autem non sic‘ suis apostolis nec quod non dominentur viciose aut tyrannice secundum pompam seculi, non negans eis aliter licere dominari! Error huius glose ex tribus convincitur. 1° in hoc, quod Christus distinguit inter dominacionem regum gencium et preposituram suorum. Et licet dominacio regum huiusmodi sit licita, non tamen vult eis compe- tere, ut exponunt Clemens et alii ss. doctores et textus sonat ad litteram; aliter enim non increparet duos cognatos suos ex appetitu dominii secula- ris, quia certum est, quod noluerat seculariter dominium, quod in laicis foret licitum. Et cum Christus dicit ipsos nescire, quid peterent. 2° in hoc, quod Christus licenciat apostolis preposituram, quam vult eis competere, que consistit in humili subieccione, indigenti administraci- one et prepositure secularis abrenunciacione, que repugnant civili dominio, ideo notum est, quod voluit revocare eos a prepositura proprietarii secu- laris, sicud patet ex factis et verbis, quibus eos in religionem miserat. 3° in hoc cognoscitur ista ficticia, quod facta huiusmodi contencione inter apostolos circa civile dominium et nunquam alibi, ut apparet, Christus incomplete dedisset doctrinam, si intenderet eis licere aliter domi- nari et non magis illud expressisset. Sed, ut apparet ss. doctoribus eius oppositum, ideo ceca res et periculosa est pertinaciter exponere sacram scripturam contra sensum, quem Spiritus sanctus sanctos doctores edo- cuit palliando contra religionem Christi, quod licuit Christo, apostolis et per consequens omnibus sacerdotibus dominari civiliter. Quis enim sane mentis auderet asserere, quod mater filiorum Zebedei aut ipsimet filii dominium tyrannicum a Salvatore nostro pecierunt, quod innuere videntur exponentes illum textum evangelii ,Vos autem non sic‘ quoad dominium tyrannicum i. e. „Non dominabimini tyrannice“? Et certum est dominium tyrannicum non solum sacerdotibus, sed eciam secularibus interdictum. Distinguit igitur evangelium [f. 152b] inter dominium civile et primatum ecclesiasticum, quorum primum laycis est concessum tamquam eis licitum
Strana 55
55 et Christi sacerdotibus prohibitum, cum quoad ipsos illicitum est cen- sendum. Huic sentencie illudere videtur Jeronymus ad Eleidorum, ubi sic scribit: „Ille scil. rex nolentibus preest, hic scil. episcopus volentibus. Ille terrore subicit, hic servitute dominatur. Ille corpora custodit ad mortem, hic animas servat ad vitam. In te oculi diriguntur omnium, domus tua et conversacio tua, quasi in speculo constituta, magistra est publice disci- pline.“ Et quia d. auditor, ut timetur, contentari non intendit alimentis et quibus tegatur, iuxta sentenciam Apostoli I Thim. VI, 8 dicentis: „Ha- bentes autem alimenta et quibus tegamur, hiis contenti simus,“ ideo ad hanc auctoritatem Apostoli sicud ad aliam b. Petri, hanc videl. „Pascite, qui in vobis est, gregem, providentes non coacte, sed spontanee secundum Deum neque turpis lucri gracia, sed voluntarie neque ut dominantes in clero“ etc. distulit efficaciter respondere et per consequens de vacuo me reprehendens, in foveam per ipsum incidit fabricatam. Quod ut magis appareat, advertendum, qualiter ad motivum, quod elicui ex Dionisio in de ecclesiastica ierarchia cap. 6., hoc scil. in sentencia: Monachi sunt de statu eorum, qui proficiuntur, et non de statu proficien- cium' et per consequens proficientes essent alcioris eleccionis vel perfec- cionis quam perfecti, cum monachus, ut ibidem sentenciatur, renunciat omnibus secularibus, hoc idem preexigitur proficientibus. Ad quod moti- vum, per viam argumenti motum, nullum actenus ab ipso replicando vel replicante responsum audio michi datum. Rursum, quia in nullo video doctorem replicantem satisfecisse sentencie Dionisii de duobus modis vivendi, quibus animus dividitur, cuiusmodi in- dubie sunt modus vivendi proprietarius et modus vivendi exproprietarius aut pocius vita proprietaria et vita exproprietaria, nec eciam scripto b. Clementis, Origenis, s. Jeronimi et Augustini, Crisostomi et Bernardi, Hugonis Parisiensis et Doctoris solempnis, ideo auctoritates antedictorum doctorum repetere dabo conamen et quedam ex eisdem eliciam, quibus ipsorum sentencia veraciter elucescat. Scribit enim b. Clemens, ordinatus episcopus a b. Petro, in sua prima epistola ad Jacobum sub hac forma: „Ne- que enim iudicem'...“ Ex quibus verbis patet 1° negocia secularia a spiritu- alibus vitanda esse, nam dicitur: „Neque enim iudicem ... vult ordinare. Et subditur: „Ista namque opera... vacantes alias nescientes.“ Sed valde timendum est, ne adversarius hec verba secundum modum iam currentem glosare voluerit per contradictoria eorundem innuendo realiter, quod dis- tinguenda sunt tempora et concordabuntur iura, et posterius subiungendo, quod tempore Jacobi et Clementis [f. 153b] hec sentencia tenenda fuit de declinando scil. secularia negocia, sed postquam ecclesia civiliter est dotata et pluribus possessionibus ampliata, iam requiritur, quod spiri- tuales insistant negociis secularibus et eisdem se implicent tamquam re- ges. Nam adversarius sentenciam huic glose conformem interseruit, non tamen approbative, ut dicit papam tamquam Christi vicarium, qui univer- sorum est dominus, omnium civilium dominorum esse primum admini- stratorem, ymo et dominum eo modo quo dominia hominibus sub Deo competunt. 1 Vide supra pag. 8 9 1. 23 usque ad verba: in epistola antedicta.
55 et Christi sacerdotibus prohibitum, cum quoad ipsos illicitum est cen- sendum. Huic sentencie illudere videtur Jeronymus ad Eleidorum, ubi sic scribit: „Ille scil. rex nolentibus preest, hic scil. episcopus volentibus. Ille terrore subicit, hic servitute dominatur. Ille corpora custodit ad mortem, hic animas servat ad vitam. In te oculi diriguntur omnium, domus tua et conversacio tua, quasi in speculo constituta, magistra est publice disci- pline.“ Et quia d. auditor, ut timetur, contentari non intendit alimentis et quibus tegatur, iuxta sentenciam Apostoli I Thim. VI, 8 dicentis: „Ha- bentes autem alimenta et quibus tegamur, hiis contenti simus,“ ideo ad hanc auctoritatem Apostoli sicud ad aliam b. Petri, hanc videl. „Pascite, qui in vobis est, gregem, providentes non coacte, sed spontanee secundum Deum neque turpis lucri gracia, sed voluntarie neque ut dominantes in clero“ etc. distulit efficaciter respondere et per consequens de vacuo me reprehendens, in foveam per ipsum incidit fabricatam. Quod ut magis appareat, advertendum, qualiter ad motivum, quod elicui ex Dionisio in de ecclesiastica ierarchia cap. 6., hoc scil. in sentencia: Monachi sunt de statu eorum, qui proficiuntur, et non de statu proficien- cium' et per consequens proficientes essent alcioris eleccionis vel perfec- cionis quam perfecti, cum monachus, ut ibidem sentenciatur, renunciat omnibus secularibus, hoc idem preexigitur proficientibus. Ad quod moti- vum, per viam argumenti motum, nullum actenus ab ipso replicando vel replicante responsum audio michi datum. Rursum, quia in nullo video doctorem replicantem satisfecisse sentencie Dionisii de duobus modis vivendi, quibus animus dividitur, cuiusmodi in- dubie sunt modus vivendi proprietarius et modus vivendi exproprietarius aut pocius vita proprietaria et vita exproprietaria, nec eciam scripto b. Clementis, Origenis, s. Jeronimi et Augustini, Crisostomi et Bernardi, Hugonis Parisiensis et Doctoris solempnis, ideo auctoritates antedictorum doctorum repetere dabo conamen et quedam ex eisdem eliciam, quibus ipsorum sentencia veraciter elucescat. Scribit enim b. Clemens, ordinatus episcopus a b. Petro, in sua prima epistola ad Jacobum sub hac forma: „Ne- que enim iudicem'...“ Ex quibus verbis patet 1° negocia secularia a spiritu- alibus vitanda esse, nam dicitur: „Neque enim iudicem ... vult ordinare. Et subditur: „Ista namque opera... vacantes alias nescientes.“ Sed valde timendum est, ne adversarius hec verba secundum modum iam currentem glosare voluerit per contradictoria eorundem innuendo realiter, quod dis- tinguenda sunt tempora et concordabuntur iura, et posterius subiungendo, quod tempore Jacobi et Clementis [f. 153b] hec sentencia tenenda fuit de declinando scil. secularia negocia, sed postquam ecclesia civiliter est dotata et pluribus possessionibus ampliata, iam requiritur, quod spiri- tuales insistant negociis secularibus et eisdem se implicent tamquam re- ges. Nam adversarius sentenciam huic glose conformem interseruit, non tamen approbative, ut dicit papam tamquam Christi vicarium, qui univer- sorum est dominus, omnium civilium dominorum esse primum admini- stratorem, ymo et dominum eo modo quo dominia hominibus sub Deo competunt. 1 Vide supra pag. 8 9 1. 23 usque ad verba: in epistola antedicta.
Strana 56
56 2° patet ex verbis eiusdem Clementis, quomodo papa se occupare te- netur in hiis, per que salus omnibus datur. Nam dicit b. Clemens: „Et te nemo... hominibus". Et subdit Petrus alloquendo Clementem, quod „im- pietatis est crimen neglectis verbi studiis solicitudines suscipere seculares". quod dictum si glosabitur, quod ex divina providencia hoc habet originem, ut prepositi, mundana et exteriora sectantes, temporalibus rebus totaliter se impendant, ut spirituales quieciorem vitam contemplacione exerceant. Sed non dubium hec glosa stupenda et admirabilis est censenda, quam tamen adversarius implicat per Isidorum de summo bono l. 3. cap. 39. Sed ubi in nobis est vivacitas illius fidei, „non est equum nos ministrare mensis et derelinquere verbum Dei“ Act. VI, 2. 3° patet ex verbis eiusdem Clementis, quomodo solius ecclesie solicitu- dines prelatis ecclesie presertim superioribus relinquende sunt, nam ibi dicitur: „Et tibi solius ecclesie solicitudines relinquantur“, quod non bene stat cum dictis illorum, qui asserunt prelatos temporalibus rebus se tota- liter impensuros. 4° prefata epistola innuitur prelato sufficere ad dispensandum et veri- tatis verbo habundancius et studiosius deservire. 5° patet prelatum mundialibus curis occupatum se ipsum decipere et subiectos, nam ibidem scribitur: „Si enim mundialibus curis fueris occupa- tus, et te ipsum decipies et eos, qui audiunt. 6° pro salubri admonicione subiungitur expresse, ut sine intermissione prelatus doceat verbum Dei, nam sic scribitur: „Idcirco tu quidem ad hoc solum vocato, ut oportune et sine intermissione doceas verbum Dei.“ Pre- terea de rerum communitate, que in primitiva [f. 154] currebat ecclesia, non exclusiva iuris utendi in altero tempore indigencie taliter scribit Cle- mens ultima sua epistola, suis discipulis scripta Jerosolimisque directa di- lectissimisque fratribus et condiscipulis Jerosolimis cum carissimo fratre Jacobo cohabitantibus „Clemens'...“ Item in libro recognicionum Clementis VII. sic cavetur? ... Ex verbis huius sancti, dirigentis suam epistolam ad discipulos suos, patet, qualiter ipse communem vitam suam fratribus ne- cessarium iudicat, cum sic scribat': „Communis vita ... imitari volunt. Cum igitur papa, cardinalis, patriarcha, archiepiscopi et episcopi successo- res illorum se esse asserunt et pretendunt, cur istam communem vitam tamen aufugiunt et declinant? Nam idem s. Clemens subdit in suo scripto antedicto4: „Communis enim usus ... facta est divisio. 2° patet, qualiter in predictis verbis s. Clementis quidam Grecorum sa- pientissimus commendatur ex hoc, quod posuit omnia amicorum [f. 155 debere esse communia, subdens de indivisione aeris, splendoris, solis et re- liquorum, que communiter in hoc mundo omnibus data sunt ad haben- dum. Si ergo amicorum communia debent esse omnia, sed omnes homines amici debent esse, sequitur rerum communitatem specialiter inter Christi clericos commendabilem esse tenendam. Pro qua sentencia facit b. Cle- 1 3 4 Vide supra pag. 9 1. 24 — pag. 10 1. 8. 2 Supra pag. 10 1. 8 — 1. 33. Supra pag. 9 1. 26. Ibid. 1. 28.
56 2° patet ex verbis eiusdem Clementis, quomodo papa se occupare te- netur in hiis, per que salus omnibus datur. Nam dicit b. Clemens: „Et te nemo... hominibus". Et subdit Petrus alloquendo Clementem, quod „im- pietatis est crimen neglectis verbi studiis solicitudines suscipere seculares". quod dictum si glosabitur, quod ex divina providencia hoc habet originem, ut prepositi, mundana et exteriora sectantes, temporalibus rebus totaliter se impendant, ut spirituales quieciorem vitam contemplacione exerceant. Sed non dubium hec glosa stupenda et admirabilis est censenda, quam tamen adversarius implicat per Isidorum de summo bono l. 3. cap. 39. Sed ubi in nobis est vivacitas illius fidei, „non est equum nos ministrare mensis et derelinquere verbum Dei“ Act. VI, 2. 3° patet ex verbis eiusdem Clementis, quomodo solius ecclesie solicitu- dines prelatis ecclesie presertim superioribus relinquende sunt, nam ibi dicitur: „Et tibi solius ecclesie solicitudines relinquantur“, quod non bene stat cum dictis illorum, qui asserunt prelatos temporalibus rebus se tota- liter impensuros. 4° prefata epistola innuitur prelato sufficere ad dispensandum et veri- tatis verbo habundancius et studiosius deservire. 5° patet prelatum mundialibus curis occupatum se ipsum decipere et subiectos, nam ibidem scribitur: „Si enim mundialibus curis fueris occupa- tus, et te ipsum decipies et eos, qui audiunt. 6° pro salubri admonicione subiungitur expresse, ut sine intermissione prelatus doceat verbum Dei, nam sic scribitur: „Idcirco tu quidem ad hoc solum vocato, ut oportune et sine intermissione doceas verbum Dei.“ Pre- terea de rerum communitate, que in primitiva [f. 154] currebat ecclesia, non exclusiva iuris utendi in altero tempore indigencie taliter scribit Cle- mens ultima sua epistola, suis discipulis scripta Jerosolimisque directa di- lectissimisque fratribus et condiscipulis Jerosolimis cum carissimo fratre Jacobo cohabitantibus „Clemens'...“ Item in libro recognicionum Clementis VII. sic cavetur? ... Ex verbis huius sancti, dirigentis suam epistolam ad discipulos suos, patet, qualiter ipse communem vitam suam fratribus ne- cessarium iudicat, cum sic scribat': „Communis vita ... imitari volunt. Cum igitur papa, cardinalis, patriarcha, archiepiscopi et episcopi successo- res illorum se esse asserunt et pretendunt, cur istam communem vitam tamen aufugiunt et declinant? Nam idem s. Clemens subdit in suo scripto antedicto4: „Communis enim usus ... facta est divisio. 2° patet, qualiter in predictis verbis s. Clementis quidam Grecorum sa- pientissimus commendatur ex hoc, quod posuit omnia amicorum [f. 155 debere esse communia, subdens de indivisione aeris, splendoris, solis et re- liquorum, que communiter in hoc mundo omnibus data sunt ad haben- dum. Si ergo amicorum communia debent esse omnia, sed omnes homines amici debent esse, sequitur rerum communitatem specialiter inter Christi clericos commendabilem esse tenendam. Pro qua sentencia facit b. Cle- 1 3 4 Vide supra pag. 9 1. 24 — pag. 10 1. 8. 2 Supra pag. 10 1. 8 — 1. 33. Supra pag. 9 1. 26. Ibid. 1. 28.
Strana 57
57 mens antedictus, ubi sic dicit': „Ecce quam bonum ... egens inter nos." 3° patet, qualiter b. Clemens dicit, quod clerici debent attente docere sentenciam vite exproprietarie, presertim cum a proprietate civili precipi- tur clericis ab ipso sancto cavere. Et indubie inobediencia mandatis apo- stolicis in hac parte non solum facit reos criminis, sed extorres i. e. exper- tes vel a terra vivencium exules. Scribit namque sic s. doctor2: „Cetera, que ... satagis.“ Unde notandum, quod Clemens videtur expresse innuere vitam communem seu approprietariam quoad clerum cadere sub aposto- lica regula, quam affectat ipsum clerum, scripturam sacram recte intelli- gentem, sollicite observare. 4° patet ex verbis Clementis, quomodo vita apostolica solis necessariis utitur. Unde Petrus, alloquens Clementem, sic scribit eidem3: „Tuum erga me ... necessariis utitur.“ Non enim dicit: „quibus seculariter aut civiliter dominantur. Ulterius, quia replicans ad verba Origenis, que expresse faciunt pro intentu et militant contra sentenciam replicantis, respondere preter- misit, qua causa motus, novit Deus ipse, ipsa tamen verba, quia sunt aperte adversa, notanter signanda repetere iam conabor, nam per ipsa patet differencia et diversitas sacerdotum pharaonis et clericorum d. n. J. Christi. Et sequuntur sub hoc verborum tenoret: „Refertur sane ... sed amicos. Secundum notabile est de differencia sacerdotum Domini ac pharaonis per hoc, quod sacerdotibus suis Dominus partem non concedit in terra, pharaone terras suis sacerdotibus concedente. Et hanc differenciam sa- cerdotum imprimendam esse sacerdotibus eorundem istam materiam le- gencium admonet Origenes diligenter. 3° patet, quod pharao sacerdotes suos possessores vult esse, ut ego in- telligo, civiliter, sed Christus suis precipit sacerdotibus specialiter renun- ciare omnibus possessis, negans illum sacerdotem esse suum discipulum, quem viderit aliquid, ut prefertur, civiliter possidentem. 4° reprobat expresse Origenes non renunciantes possessa, sed cum hoc volentes adquirere non habito redarguendo legentes, que scripta sunt. 5° fatetur, que dicit scripta esse, sed se nondum adimplesse, commo- nendo tamen ad scriptorum implecionem, subiungens de transitu a sacer- dotibus pharaonis, quibus terrena est possessio, ad sacerdotes Domini, quibus pars in terra non est, sed eorum porcio Dominus. 6° adducitur ab Origene, quomodo apostolus Paulus sic loquatur: „Tam- quam egentes, multos autem locupletantes, nichil habentes et omnia pos- sidentes“, Petro autem et Johanni pariter profitente: „Aurum et argentum non habeo, sed que habeo, hoc tibi do“. Ex cuius doctoris plana sentencia patet intencio mea in materia de civili dominio et possessione conformi ipsius cleri Christi. Ulterius legatur auctoritas Origenis, quam allegat Thomas in glosa continua cum auctoritatibus b. Jeronimi, Augustini, Pari- siensis, cronice Cestrensis et Doctoris solempnis, qui faciunt ad propositum, et ex ipsis eliciantur, que videntur elicienda. 1 2 3 4 1bid. 1. 14 a fine. Ibid. 1. 1 a fine. Pag. 10 1. 15. Pag. 10 1. 14 a fine.
57 mens antedictus, ubi sic dicit': „Ecce quam bonum ... egens inter nos." 3° patet, qualiter b. Clemens dicit, quod clerici debent attente docere sentenciam vite exproprietarie, presertim cum a proprietate civili precipi- tur clericis ab ipso sancto cavere. Et indubie inobediencia mandatis apo- stolicis in hac parte non solum facit reos criminis, sed extorres i. e. exper- tes vel a terra vivencium exules. Scribit namque sic s. doctor2: „Cetera, que ... satagis.“ Unde notandum, quod Clemens videtur expresse innuere vitam communem seu approprietariam quoad clerum cadere sub aposto- lica regula, quam affectat ipsum clerum, scripturam sacram recte intelli- gentem, sollicite observare. 4° patet ex verbis Clementis, quomodo vita apostolica solis necessariis utitur. Unde Petrus, alloquens Clementem, sic scribit eidem3: „Tuum erga me ... necessariis utitur.“ Non enim dicit: „quibus seculariter aut civiliter dominantur. Ulterius, quia replicans ad verba Origenis, que expresse faciunt pro intentu et militant contra sentenciam replicantis, respondere preter- misit, qua causa motus, novit Deus ipse, ipsa tamen verba, quia sunt aperte adversa, notanter signanda repetere iam conabor, nam per ipsa patet differencia et diversitas sacerdotum pharaonis et clericorum d. n. J. Christi. Et sequuntur sub hoc verborum tenoret: „Refertur sane ... sed amicos. Secundum notabile est de differencia sacerdotum Domini ac pharaonis per hoc, quod sacerdotibus suis Dominus partem non concedit in terra, pharaone terras suis sacerdotibus concedente. Et hanc differenciam sa- cerdotum imprimendam esse sacerdotibus eorundem istam materiam le- gencium admonet Origenes diligenter. 3° patet, quod pharao sacerdotes suos possessores vult esse, ut ego in- telligo, civiliter, sed Christus suis precipit sacerdotibus specialiter renun- ciare omnibus possessis, negans illum sacerdotem esse suum discipulum, quem viderit aliquid, ut prefertur, civiliter possidentem. 4° reprobat expresse Origenes non renunciantes possessa, sed cum hoc volentes adquirere non habito redarguendo legentes, que scripta sunt. 5° fatetur, que dicit scripta esse, sed se nondum adimplesse, commo- nendo tamen ad scriptorum implecionem, subiungens de transitu a sacer- dotibus pharaonis, quibus terrena est possessio, ad sacerdotes Domini, quibus pars in terra non est, sed eorum porcio Dominus. 6° adducitur ab Origene, quomodo apostolus Paulus sic loquatur: „Tam- quam egentes, multos autem locupletantes, nichil habentes et omnia pos- sidentes“, Petro autem et Johanni pariter profitente: „Aurum et argentum non habeo, sed que habeo, hoc tibi do“. Ex cuius doctoris plana sentencia patet intencio mea in materia de civili dominio et possessione conformi ipsius cleri Christi. Ulterius legatur auctoritas Origenis, quam allegat Thomas in glosa continua cum auctoritatibus b. Jeronimi, Augustini, Pari- siensis, cronice Cestrensis et Doctoris solempnis, qui faciunt ad propositum, et ex ipsis eliciantur, que videntur elicienda. 1 2 3 4 1bid. 1. 14 a fine. Ibid. 1. 1 a fine. Pag. 10 1. 15. Pag. 10 1. 14 a fine.
Strana 58
58 Preterea doctor aliquociens dicit me asseruisse, quod intranquillitatis et discordie mundi causa est dominacio cleri super bonis mobilibus seu immobilibus huius vie, cuius oppositum ipse d. impugnator asseruit atque tenet, ut patet in eius scripto. Dico, ut predixi, quod dominacio cleri civilis discordie et intranquillitatis magna est causa, sed vellem, quod ubi addo illum [f. 156] terminum ,civilis' ad cleri dominacionem, ipse eundem nul- latenus amputaret. Vellem autem impugnantem considerare, quod si cle- rici viverent pauperem vitam ut in primitiva ecclesia, tunc posset pre- ceptorie docere seculares dominos non sperare in merito diviciarum se- cundum doctrinam Apostoli I Thim VI. Nunc autem tamquam canes muti, non valentes latrare, ingurgitati spe temporalium, docent avariciam tam opere quam sermone. Et sic accenditur per maiorem partem ecclesie radix omnium malorum cupiditas ita, quod inequa distribucio mamone iniqui- tatis videtur seminarium omnium licium et bellorum iuxta illud Jac. IV, 1: „Unde bella et lites in vobis? Nonne ex concupiscenciis vestris, que mili- tant in membris vestris.“ Ex multis enim exemplis et experienciis videri potest, quod periculosius est venenum et diffusius, intoxicans matrem ec- clesiam post recessum cleri ab evangelica paupertate, quam fuit, quando tota civilitas in laycis residebat. Venenum enim in membris nobilioribus et radicalibus in viscera imminatur gravius mortis periculum, nam clerici palliant media plus subdola perquirendi temporalia sub simulata sancti- tate, plus tegunt opera abutenda et post nacta dominia forcius ac multipli- cius machinantur media retinendi quam layci in tantum, quod secundum Lynconensem, dum fit religiosis eecclesiarum appropriacio, fit abusus per- petuacio. In cuius signum prevalent in conquestu secularis dominii, sed propter monstruosam secularem diligenciam rarissime quidquam perdunt, cum de omni genere hominum habent complices et fautores. Eya ergo, milites Christi, iuxta suum consilium facite vobis amicos de mammona iniquitatis, elemosinas vestras incastratas et ingurgitatas distribuendo pauperibus ipsis elemosinis habitualiter delinquentibus. Et sic haberetis modo primitive ecclesie tam clericos quam pauperes laycos, quibus deben- tur bona huiusmodi, ydoneos oratores, scientes, quod perfeccius et omni- quaque utilius servaretur hodie christiana religio in clero, si pure recipe- rent elemosinas moderatas de manibus dominorum sive vivendo claustra- liter, sive sparsim, quam quod ipsi proprietarii dominia secularia occupa- rent. Nam dominacio secularis inter omnes status licitos laicis pronius sa- pit aut incitat superbiam superfluam et per consequens inducit inobedien- ciam et negligenciam clericatus Dei dicente Gregorio, quod saturitas est mater negligencie. Apostoli igitur noluerant esse temporalibus affidati, co- gitantes illud Apostoli ad Hebr. XIII, 14: „Non habemus hic manentem civitatem, sed futuram inquirimus." Sed prochdolor pro ipsorum dominiis defendendis prelati [f. 156b] ma- iores et precipui ecclesie concitant lites et bella contra christicolas. Sed cum expugnacio talis est actus civilis, alienatus, ut videtur, a Christi consiliis, non decet ergo sacerdotem Christi, cui non licet civiliter dominari, ad bella huiusmodi pro suo dominio concitare. Non enim licet laico sic pugnare, ut communiter asseritur, nisi propter amorem proximi expugnandi, quem 1 Sequitur: et fervor(?) corr[igenltis communem negligite.
58 Preterea doctor aliquociens dicit me asseruisse, quod intranquillitatis et discordie mundi causa est dominacio cleri super bonis mobilibus seu immobilibus huius vie, cuius oppositum ipse d. impugnator asseruit atque tenet, ut patet in eius scripto. Dico, ut predixi, quod dominacio cleri civilis discordie et intranquillitatis magna est causa, sed vellem, quod ubi addo illum [f. 156] terminum ,civilis' ad cleri dominacionem, ipse eundem nul- latenus amputaret. Vellem autem impugnantem considerare, quod si cle- rici viverent pauperem vitam ut in primitiva ecclesia, tunc posset pre- ceptorie docere seculares dominos non sperare in merito diviciarum se- cundum doctrinam Apostoli I Thim VI. Nunc autem tamquam canes muti, non valentes latrare, ingurgitati spe temporalium, docent avariciam tam opere quam sermone. Et sic accenditur per maiorem partem ecclesie radix omnium malorum cupiditas ita, quod inequa distribucio mamone iniqui- tatis videtur seminarium omnium licium et bellorum iuxta illud Jac. IV, 1: „Unde bella et lites in vobis? Nonne ex concupiscenciis vestris, que mili- tant in membris vestris.“ Ex multis enim exemplis et experienciis videri potest, quod periculosius est venenum et diffusius, intoxicans matrem ec- clesiam post recessum cleri ab evangelica paupertate, quam fuit, quando tota civilitas in laycis residebat. Venenum enim in membris nobilioribus et radicalibus in viscera imminatur gravius mortis periculum, nam clerici palliant media plus subdola perquirendi temporalia sub simulata sancti- tate, plus tegunt opera abutenda et post nacta dominia forcius ac multipli- cius machinantur media retinendi quam layci in tantum, quod secundum Lynconensem, dum fit religiosis eecclesiarum appropriacio, fit abusus per- petuacio. In cuius signum prevalent in conquestu secularis dominii, sed propter monstruosam secularem diligenciam rarissime quidquam perdunt, cum de omni genere hominum habent complices et fautores. Eya ergo, milites Christi, iuxta suum consilium facite vobis amicos de mammona iniquitatis, elemosinas vestras incastratas et ingurgitatas distribuendo pauperibus ipsis elemosinis habitualiter delinquentibus. Et sic haberetis modo primitive ecclesie tam clericos quam pauperes laycos, quibus deben- tur bona huiusmodi, ydoneos oratores, scientes, quod perfeccius et omni- quaque utilius servaretur hodie christiana religio in clero, si pure recipe- rent elemosinas moderatas de manibus dominorum sive vivendo claustra- liter, sive sparsim, quam quod ipsi proprietarii dominia secularia occupa- rent. Nam dominacio secularis inter omnes status licitos laicis pronius sa- pit aut incitat superbiam superfluam et per consequens inducit inobedien- ciam et negligenciam clericatus Dei dicente Gregorio, quod saturitas est mater negligencie. Apostoli igitur noluerant esse temporalibus affidati, co- gitantes illud Apostoli ad Hebr. XIII, 14: „Non habemus hic manentem civitatem, sed futuram inquirimus." Sed prochdolor pro ipsorum dominiis defendendis prelati [f. 156b] ma- iores et precipui ecclesie concitant lites et bella contra christicolas. Sed cum expugnacio talis est actus civilis, alienatus, ut videtur, a Christi consiliis, non decet ergo sacerdotem Christi, cui non licet civiliter dominari, ad bella huiusmodi pro suo dominio concitare. Non enim licet laico sic pugnare, ut communiter asseritur, nisi propter amorem proximi expugnandi, quem 1 Sequitur: et fervor(?) corr[igenltis communem negligite.
Strana 59
59 plus diligeret quoad corpus et animam quam multa dominia temporalia huius mundi. Papa igitur correpcionem paternam dicitur excedere ad huiusmodi bella pro suo fastu continuando culpabiliter provocando. Quam- vis enim licet domino seculari cum circumstanciis rectificantibus ad bella procedere, ex lege tamen evangelica pape illicitum esse videtur, ut bellum autoriset in propria ad finem, ut seculariter dominetur. Non enim admi- rari debet aliquis christianus, quin servata lege Christi res publica maxime ad Dei beneplacitum regeretur; exclusa namque proprietate temporalium a clericis ut in primitiva ecclesia et tota civilitate devoluta ad laycos foret in communitatibus maior virtutum ubertas et maior in republica tempo- ralium copia, quam est modo. Et prelati ecclesie exasperant quandoque laycos ad inutiliter contendendum et constituunt prepositos ad dominium, non ad Dei officium, sed seculi negocia peragendum. Et sic utrobique tam clerici quam layci forent in virtutibus copiosiores et populi in temporalibus habundanciores et exclusa esset radix peccati de domo Domini et laici multipliciores possent oportunius temporalibus intendere. Et sic tota ec- clesia foret undiquaque fertilior et policia legis Christi, ducens in hune finem, foret oportuna, quia pro bono communi utilior. Multo enim utilius foret ecclesie regi secundum institucionem primariam, quam Christus do- cuit, quam secundum institucionem cesariam, quorum opposita, quia at- temptantur divina ordinacione postposita et continue violata, intranquil- litates et discordie oriuntur quasi cottidie. Et estimo, quod d. impugnator in diebus eius pacem veram in populo christiano non videbit, donec radix illa, que ecclesiam inficit, ab ipsa medullitus evellatur. Pro quo enim nostris diebus contendunt, volentes beneficia pinguia adipisci, nisi pro dominiis civilibus cum magna habundancia ipsis beneficiis coniunctis? Per talia namque dominia splendent in mundo, superfluunt in familia et bona paupe- rum in animarum suarum detrimentum devorant et consumunt. Preterea, quia doctor videtur apparenciam magnam facere pro sua parte, quam asseruit esse veram per Jeremiam prophetam, de quo sic scri- bit': „Item Jeremias propheta sanctificatus in utero sacerdos emit agrum [f. 1571, solvit precium stipulacionis, fecit et sibi fieri instrumentum Jerem XXXII. Item de eodem XXXVII, 11: „Cum ergo recessisset exer- citus Caldeorum ab Jerusalem, egressus est Jeremias, ut iret in terram Beniamin et divideret ibi possessionem in conspectu civium.“ Ad istud sic respondetur, quod oportet attendi ad seriem scripturarum, quomodo in statu legis nature, a statu innocencie modicum declinante, Hebrei speci- aliter non intendebant tantum tradicionibus arcium humanarum, sicud fe- cerunt postea, quando calliditas dolosa invaluit a simplicitate innocencie declinante. Unde Abraham non legitur cartham aliam habuisse de posses- sione sepulture in testimonium populi, quod Efron notorie sibi dedit, et quando Jacob et Laban sibi coniuraverunt, non carta, sed tumulus lapi- dum fuit testis Gen XXIII. Et sic tempore legis nature nunc iuramentum, aque vel sanguinis effusio vel aliud signum notorium suffecit pro carta. Sed invalescente subtilitate tradicionis humane et specialiter post regum regnum tempore Jeremie multiplicata sunt signa contractuum, ut hodie talium multiplicacio inattestatur indubie mundi maliciam. Nec sine causa 1 Mansi col. 1118.
59 plus diligeret quoad corpus et animam quam multa dominia temporalia huius mundi. Papa igitur correpcionem paternam dicitur excedere ad huiusmodi bella pro suo fastu continuando culpabiliter provocando. Quam- vis enim licet domino seculari cum circumstanciis rectificantibus ad bella procedere, ex lege tamen evangelica pape illicitum esse videtur, ut bellum autoriset in propria ad finem, ut seculariter dominetur. Non enim admi- rari debet aliquis christianus, quin servata lege Christi res publica maxime ad Dei beneplacitum regeretur; exclusa namque proprietate temporalium a clericis ut in primitiva ecclesia et tota civilitate devoluta ad laycos foret in communitatibus maior virtutum ubertas et maior in republica tempo- ralium copia, quam est modo. Et prelati ecclesie exasperant quandoque laycos ad inutiliter contendendum et constituunt prepositos ad dominium, non ad Dei officium, sed seculi negocia peragendum. Et sic utrobique tam clerici quam layci forent in virtutibus copiosiores et populi in temporalibus habundanciores et exclusa esset radix peccati de domo Domini et laici multipliciores possent oportunius temporalibus intendere. Et sic tota ec- clesia foret undiquaque fertilior et policia legis Christi, ducens in hune finem, foret oportuna, quia pro bono communi utilior. Multo enim utilius foret ecclesie regi secundum institucionem primariam, quam Christus do- cuit, quam secundum institucionem cesariam, quorum opposita, quia at- temptantur divina ordinacione postposita et continue violata, intranquil- litates et discordie oriuntur quasi cottidie. Et estimo, quod d. impugnator in diebus eius pacem veram in populo christiano non videbit, donec radix illa, que ecclesiam inficit, ab ipsa medullitus evellatur. Pro quo enim nostris diebus contendunt, volentes beneficia pinguia adipisci, nisi pro dominiis civilibus cum magna habundancia ipsis beneficiis coniunctis? Per talia namque dominia splendent in mundo, superfluunt in familia et bona paupe- rum in animarum suarum detrimentum devorant et consumunt. Preterea, quia doctor videtur apparenciam magnam facere pro sua parte, quam asseruit esse veram per Jeremiam prophetam, de quo sic scri- bit': „Item Jeremias propheta sanctificatus in utero sacerdos emit agrum [f. 1571, solvit precium stipulacionis, fecit et sibi fieri instrumentum Jerem XXXII. Item de eodem XXXVII, 11: „Cum ergo recessisset exer- citus Caldeorum ab Jerusalem, egressus est Jeremias, ut iret in terram Beniamin et divideret ibi possessionem in conspectu civium.“ Ad istud sic respondetur, quod oportet attendi ad seriem scripturarum, quomodo in statu legis nature, a statu innocencie modicum declinante, Hebrei speci- aliter non intendebant tantum tradicionibus arcium humanarum, sicud fe- cerunt postea, quando calliditas dolosa invaluit a simplicitate innocencie declinante. Unde Abraham non legitur cartham aliam habuisse de posses- sione sepulture in testimonium populi, quod Efron notorie sibi dedit, et quando Jacob et Laban sibi coniuraverunt, non carta, sed tumulus lapi- dum fuit testis Gen XXIII. Et sic tempore legis nature nunc iuramentum, aque vel sanguinis effusio vel aliud signum notorium suffecit pro carta. Sed invalescente subtilitate tradicionis humane et specialiter post regum regnum tempore Jeremie multiplicata sunt signa contractuum, ut hodie talium multiplicacio inattestatur indubie mundi maliciam. Nec sine causa 1 Mansi col. 1118.
Strana 60
60 scripta sunt ista, sed ad nostram doctrinam, ut dicit Apostolus Rom XV, 4. Sic enim inter gentiles multiplicata est de ciboriis artificialis invencio. Et sic de edificiis et aliis communicacionibus artificialibus specialiter multi- plicatis in gentibus, ut patet Gen XI de edificacione turris Babel, Hester I de convivio Assueri et sic de multis artificialibus, que Deus reprobat. Notandum tamen, quod Jeremias sicud et alii prophete non propter affeccionem civiliter dominandi, sed ad prophetandum in signo sensibili reditum populi post captivitatem Babilonicam emit agrum. Sic enim por- tavit vincula et cathenas in collo per tempus notabile Jerem. II. cap. Sic eciam Isaias ivit nudus et discalceatus, ut patet Isaie II. Sic Ezechiel cu- bavit penaliter super unum letus sine altera conversacione Ezech IV. Sic Ozias cepit uxorem fornicacionum ad prophetandum fornicacioni a Domino Ozee I. Unde Salvator Mar XI, 13 approbando tales prophecias operales, maledixit ficui ad designandum malediccionem Judeorum. Talia ergo signa sunt laudabilia, quando a Domino regulantur et principaliter quando at- tenditur ad signatum; quando autem multiplicantur adinvenciones humane postposita attencione legis Christi, signant fornicacionem spiritualem a Do- mino. Mat XII, 38 scribitur: „Generacio mala et adultera signum querit et non dabitur ei signum nisi signum Jone“ etc. Patet eciam, quod Jere- mias non fuit a Deo constitutus propter gentes et regna ad dominandum eis civiliter, quia tunc Deus constituens implevisset. Sed patet, quod ne- dum [f. 157b] non dominatus sic fuit gentibus, sed nec genti proprie, cum fuit ab eis tamquam pauperrimus et abiectissimus persecutus, ut patet Jerem II. Et idem patet de Babtista et carioribus Christi discipulis. Unde illa sex officia, ad que Deus Jeremiam constituit super gentes et regna, exponit Lynconensis, in sermone ad d. papam' dicens, quod prelatus et specialiter vel singulariter papa est constitutus super gen- tes et regna, ut errores, peccata evellat, ne sint in voluntate, et destruat, ne sint in actione, ut disperdat, ne sint in consuetudine, et ut dissipet, ne sint in memoriali intencione et post ammonicionem peccati obstantis omnia recta, sancta et salutaria edificet in accionum frequencia et plantet in voluntatis memoria. Sed rogo, quid pertinent isti actus ecclesiastice ierar- chie ad civile dominium? Nos ergo, sacerdotes Christi, notaremus vitam illius sacerdotis Ana- thot, in quanta penalitate et paupertate vixerat, ut patet Jerem II. et XXVIII. Notaremus 2°, quando illicitum fuit isti prophete et sacerdoti Aronite dominari civiliter, quia habens Dominum in partem, debuit de decimis et oblacionibus vel elemosinis contentari, ut patet Deut XVIII. Et tunc non argueremus tam cece, quod d. papa debet esse civilis dominus christia- nismi, per locum a similitudine Jeremie, quod d. impugnator videtur in- nuere non solum ecclesiam posse licite possidere et habere bona temporalia et civile dominium, sed eciam papam tamquam Christi vicarium, qui uni- versorum est dominus, omnium civilium dominorum esse primum admini- stratorem, ymo et dominum, eo modo dominia hominibus sub Deo com- petunt etc. Sed scientes historiam legis veteris scirent, quod ipsa deducit oppositum. 1 Robertus Grosseteste apud Ed. Brown, Appendix ad Fasciculum rerum ex- petendarum (1690) pag. 251.
60 scripta sunt ista, sed ad nostram doctrinam, ut dicit Apostolus Rom XV, 4. Sic enim inter gentiles multiplicata est de ciboriis artificialis invencio. Et sic de edificiis et aliis communicacionibus artificialibus specialiter multi- plicatis in gentibus, ut patet Gen XI de edificacione turris Babel, Hester I de convivio Assueri et sic de multis artificialibus, que Deus reprobat. Notandum tamen, quod Jeremias sicud et alii prophete non propter affeccionem civiliter dominandi, sed ad prophetandum in signo sensibili reditum populi post captivitatem Babilonicam emit agrum. Sic enim por- tavit vincula et cathenas in collo per tempus notabile Jerem. II. cap. Sic eciam Isaias ivit nudus et discalceatus, ut patet Isaie II. Sic Ezechiel cu- bavit penaliter super unum letus sine altera conversacione Ezech IV. Sic Ozias cepit uxorem fornicacionum ad prophetandum fornicacioni a Domino Ozee I. Unde Salvator Mar XI, 13 approbando tales prophecias operales, maledixit ficui ad designandum malediccionem Judeorum. Talia ergo signa sunt laudabilia, quando a Domino regulantur et principaliter quando at- tenditur ad signatum; quando autem multiplicantur adinvenciones humane postposita attencione legis Christi, signant fornicacionem spiritualem a Do- mino. Mat XII, 38 scribitur: „Generacio mala et adultera signum querit et non dabitur ei signum nisi signum Jone“ etc. Patet eciam, quod Jere- mias non fuit a Deo constitutus propter gentes et regna ad dominandum eis civiliter, quia tunc Deus constituens implevisset. Sed patet, quod ne- dum [f. 157b] non dominatus sic fuit gentibus, sed nec genti proprie, cum fuit ab eis tamquam pauperrimus et abiectissimus persecutus, ut patet Jerem II. Et idem patet de Babtista et carioribus Christi discipulis. Unde illa sex officia, ad que Deus Jeremiam constituit super gentes et regna, exponit Lynconensis, in sermone ad d. papam' dicens, quod prelatus et specialiter vel singulariter papa est constitutus super gen- tes et regna, ut errores, peccata evellat, ne sint in voluntate, et destruat, ne sint in actione, ut disperdat, ne sint in consuetudine, et ut dissipet, ne sint in memoriali intencione et post ammonicionem peccati obstantis omnia recta, sancta et salutaria edificet in accionum frequencia et plantet in voluntatis memoria. Sed rogo, quid pertinent isti actus ecclesiastice ierar- chie ad civile dominium? Nos ergo, sacerdotes Christi, notaremus vitam illius sacerdotis Ana- thot, in quanta penalitate et paupertate vixerat, ut patet Jerem II. et XXVIII. Notaremus 2°, quando illicitum fuit isti prophete et sacerdoti Aronite dominari civiliter, quia habens Dominum in partem, debuit de decimis et oblacionibus vel elemosinis contentari, ut patet Deut XVIII. Et tunc non argueremus tam cece, quod d. papa debet esse civilis dominus christia- nismi, per locum a similitudine Jeremie, quod d. impugnator videtur in- nuere non solum ecclesiam posse licite possidere et habere bona temporalia et civile dominium, sed eciam papam tamquam Christi vicarium, qui uni- versorum est dominus, omnium civilium dominorum esse primum admini- stratorem, ymo et dominum, eo modo dominia hominibus sub Deo com- petunt etc. Sed scientes historiam legis veteris scirent, quod ipsa deducit oppositum. 1 Robertus Grosseteste apud Ed. Brown, Appendix ad Fasciculum rerum ex- petendarum (1690) pag. 251.
Strana 61
61 3° notaremus officium limitatum illi sacerdoti a Deo, et in quanta tri- bulacione ipsum perfecerat, et niteremur facere similiter sequendo Chris- tum, prophetas, sapientes, apostolos, martires, ymo scribas Christi ac ss. doctores, legem Christi confitentes. Et tunc indubie non contenderemus circa maioritatem vel preeminenciam secularem, sed laboraremus confi- tendo Christi paupertatem ad evellendum radicitus peccata in vinea Domini et ad destruendum exstirpata, ne germinent, ad disperdendum opera nepha- ria, ne tamquam zizania, que est semen verborum diaboli, consumant se- getes, et ad dissipandum iniqua consilia, ne foveant nequiter operantes; quibus quatuor exclusis edificanda est domus Domino infra annum ex tribus virtutibus theologicis. Et demum plantare oportet consuetudinem virtutis moralis in orto conservacionis vel conversacionis, ad que officia maxime indisponeret civilis dominacio in clero. Sicud enim oculus itterici erronee iudicat de calore, quia oportet secundum Philosophum omne [f. 158] recipiens denudari a natura rei recepte, sic oportet clericum, iudi- cantem spiritualiter et indifferenter de temporalibus, quomodo ad hono- rem Dei debeant ministri ecclesie esse ab affeccione eorum in anima de- nudati. Insuper quoad Moysen est advertendum, quomodo d. doctor dicit' et allegat librum Levitici XXV, 23: „Terra quoque non vendetur in perpe- tuum, quia mea est et vos advene et coloni mei estis." Huius autem dominii et iurisdiccionis administracionem et exercicium habuerunt Domini sa- cerdotes; primum Moyses, qui erat sacerdos, unde psalmus: ,Moyses et Aaron in sacerdotibus eius.' Et idem dux et rector populi Israhel.“ Hec doctor. Ubi videtur innuere Moysen esse primum administratorem dominii seu iurisdiccionis in terra promissionis, quam tamen, ut scriptura asserit, non intravit, ut patet Deut. ult. ubi sic: „Vidisti eam scil. terram promis- sionis oculis tuis et non transibis ad illam." Et secundum doctorem de Lyra scribentem verbum super libro Levitici Moises sacerdos non fuit et ergo, quod erat dux et rector populi Israhel — nichil facit in proposito contra me. Scribit enim doctor de Lira super cap. 8 Levitici: „Hic queritur, quo- modo Moises consecravit Aaron, cum non esset sacerdos.“ Respondet: „Dicendum, quod hoc fecit ex mandato Domini, qui per quemcunque potest pontificem consecrare.“ Ex quibus cum ante dictis per doctorem de Lira liquido patet cuilibet protervire nolenti, quod nullis levitis aut sacerdotibus veteris testamenti competebat racio civilis dominii formaliter intellecta. Consequenter nititur doctor' per auctoritatem Hugonis de sacramentis. licet frustra, cleri civile dominium stabilire, ubi sic scribit ad propositum dictus Hugo secundum adversarium: „Advertendum est, quod ecclesia, licet fructum possessionis ad usum recipiat, potestatem tamen exercende iusticie per ecclesiasticas personas aut iudicia secularia exercere non po- test. Potest tamen habere ministros laycas personas, per quas iura et iudi- cia, ad terrenam potestatem pertinencia, secundum tenorem legum et de- bitum iuris divini exerceat.“ Et subdit doctor de capite proprio: „Ecce, quam manifeste ista auctoritas, per mag. Petrum allegata, ostendit ecclesiasticas personas posse habere civile dominium et dat modum iurisdiccionis exer- 2 1 L. c. 1119. L. c. 1137.
61 3° notaremus officium limitatum illi sacerdoti a Deo, et in quanta tri- bulacione ipsum perfecerat, et niteremur facere similiter sequendo Chris- tum, prophetas, sapientes, apostolos, martires, ymo scribas Christi ac ss. doctores, legem Christi confitentes. Et tunc indubie non contenderemus circa maioritatem vel preeminenciam secularem, sed laboraremus confi- tendo Christi paupertatem ad evellendum radicitus peccata in vinea Domini et ad destruendum exstirpata, ne germinent, ad disperdendum opera nepha- ria, ne tamquam zizania, que est semen verborum diaboli, consumant se- getes, et ad dissipandum iniqua consilia, ne foveant nequiter operantes; quibus quatuor exclusis edificanda est domus Domino infra annum ex tribus virtutibus theologicis. Et demum plantare oportet consuetudinem virtutis moralis in orto conservacionis vel conversacionis, ad que officia maxime indisponeret civilis dominacio in clero. Sicud enim oculus itterici erronee iudicat de calore, quia oportet secundum Philosophum omne [f. 158] recipiens denudari a natura rei recepte, sic oportet clericum, iudi- cantem spiritualiter et indifferenter de temporalibus, quomodo ad hono- rem Dei debeant ministri ecclesie esse ab affeccione eorum in anima de- nudati. Insuper quoad Moysen est advertendum, quomodo d. doctor dicit' et allegat librum Levitici XXV, 23: „Terra quoque non vendetur in perpe- tuum, quia mea est et vos advene et coloni mei estis." Huius autem dominii et iurisdiccionis administracionem et exercicium habuerunt Domini sa- cerdotes; primum Moyses, qui erat sacerdos, unde psalmus: ,Moyses et Aaron in sacerdotibus eius.' Et idem dux et rector populi Israhel.“ Hec doctor. Ubi videtur innuere Moysen esse primum administratorem dominii seu iurisdiccionis in terra promissionis, quam tamen, ut scriptura asserit, non intravit, ut patet Deut. ult. ubi sic: „Vidisti eam scil. terram promis- sionis oculis tuis et non transibis ad illam." Et secundum doctorem de Lyra scribentem verbum super libro Levitici Moises sacerdos non fuit et ergo, quod erat dux et rector populi Israhel — nichil facit in proposito contra me. Scribit enim doctor de Lira super cap. 8 Levitici: „Hic queritur, quo- modo Moises consecravit Aaron, cum non esset sacerdos.“ Respondet: „Dicendum, quod hoc fecit ex mandato Domini, qui per quemcunque potest pontificem consecrare.“ Ex quibus cum ante dictis per doctorem de Lira liquido patet cuilibet protervire nolenti, quod nullis levitis aut sacerdotibus veteris testamenti competebat racio civilis dominii formaliter intellecta. Consequenter nititur doctor' per auctoritatem Hugonis de sacramentis. licet frustra, cleri civile dominium stabilire, ubi sic scribit ad propositum dictus Hugo secundum adversarium: „Advertendum est, quod ecclesia, licet fructum possessionis ad usum recipiat, potestatem tamen exercende iusticie per ecclesiasticas personas aut iudicia secularia exercere non po- test. Potest tamen habere ministros laycas personas, per quas iura et iudi- cia, ad terrenam potestatem pertinencia, secundum tenorem legum et de- bitum iuris divini exerceat.“ Et subdit doctor de capite proprio: „Ecce, quam manifeste ista auctoritas, per mag. Petrum allegata, ostendit ecclesiasticas personas posse habere civile dominium et dat modum iurisdiccionis exer- 2 1 L. c. 1119. L. c. 1137.
Strana 62
62 cende.“ Hec ille. Sed indubie admiracione dignum est, qualiter adversarius priora verba Hugonis contra ipsum sonancia minime allegavit, et quod magis est, in toto suo scripto nullatenus salutavit. Ego vero considerans notam michi ascribendam, nolens declinare auctoritatem Hugonis, que videtur prima facie contra me sonare, non distuli. Sed circa illam mate- riam, prout est de more suo, d. auditor detruncat, amputat aut ommitit, quod rectitudinem et equitatem considerans dicere tenetur. Nam quando dicta antiquorum doctorum ecclesie primitive allegavi contra vitam civi- liter proprietariam ipsius cleri Christi, dicit impugnator! me extra scrip- tum vocem extulisse [f. 158b]: „Non dicat hic loqui de monachis, quia monachi nondum erant. Ad quod ego habeo dicere, quod miror de ipsius prudencia [a] me notanda, quod non advertit, quam sint inter se contra- ria, que loquitur. Nonne ipsemet allegat Dionisium de ecclesiastica ierar- chia cap. 6. dicentem monachos esse de statu eorum, qui perficiuntur? Sed Dionisius fuit discipulus Pauli et contemporaneus apostolorum.“ Hec ad- versarius. Cui et ego dico, quod magis admiror, qualiter non dicit me vo- cem extulisse pronunciando auctoritatem Hugonis et publice mencionem faciendo de secundo gradu dotacionis ecclesie vel ecclesiastice, de qua fit mencio per Hugonem. Per quem, si innuit dictus Hugo clericis tempore legis gracie licere civiliter dominari, cum se in hac parte in lege Domini non fundaret, sed in ipsa oppositum, est a Christicolis non tenendus. Et cedere deberet iste doctor aliis prioribus ecclesie primitive innuentibus vitam exproprietariam a sacerdotibus christianis ducendam. Dixi, qualiter allegantibus sentenciam eorundem vultis facere nos monachos? Ad quod dixi intelligendo per monachos istos religiosos exproprietarie viventes, tempore hodierno per hoc, quod patere potuit cuilibet non protervo per hoc, quod subiunxerim, dicens: „per aliquot centena annorum - post hec dicta horum sanctorum ista religio, si qui nunc monachi appellantur, in- troducti sunt, inter quos monachos et illos priores tempore Dionisii tantam reor distanciam admittendo comparacionem quandam analogam sicud in- ter celum et ipsam terram." Quantum ad illud, quod d. auditor ipsos monachos valde commendat, timeo, quod quodam adulacionis oleo inpinguat capita eorum, ex qua causa, tantum novit Altissimus, qui est scrutator cordium, ipse Deus. Ulterius, ubi d. auditor dicit? auctoritates Augustini et Jeronimi, per me allegatas, non obstare sue sentencie de proprietate bonorum quoad ipsos clericos. Et 1° de Augustino dicit, quod ipse disposuit primo non velle habere clericum, nisi renunciaret omnibus et esset sine proprio, sed postea mutavit sentenciam, sic dicens: „Ecce, ego sum, qui statueram nullum ordinare clericum, nisi qui mecum vellet manere.“ Et infra: „Ecce, in conspectu Dei et vestri muto consilium: replico: qui volunt aliquid habere proprium, maneant, ubi volunt et ubi possunt; non eis aufero clericatum XII. q. I.“ Hec adversarius de Augustino [f. 159]. Sed doctor, ut alias solet, amputat verba, contra suam sentenciam sonancia, nam XII. q. I. c. 18 ,Certe‘ sic habetur sub auctoritate Augustini: „Certe ego sum, qui statueram nullum ordinari clericum, nisi qui vellet manere mecum, aut si 1 L. c. 1128. 2 Mansi 1133.
62 cende.“ Hec ille. Sed indubie admiracione dignum est, qualiter adversarius priora verba Hugonis contra ipsum sonancia minime allegavit, et quod magis est, in toto suo scripto nullatenus salutavit. Ego vero considerans notam michi ascribendam, nolens declinare auctoritatem Hugonis, que videtur prima facie contra me sonare, non distuli. Sed circa illam mate- riam, prout est de more suo, d. auditor detruncat, amputat aut ommitit, quod rectitudinem et equitatem considerans dicere tenetur. Nam quando dicta antiquorum doctorum ecclesie primitive allegavi contra vitam civi- liter proprietariam ipsius cleri Christi, dicit impugnator! me extra scrip- tum vocem extulisse [f. 158b]: „Non dicat hic loqui de monachis, quia monachi nondum erant. Ad quod ego habeo dicere, quod miror de ipsius prudencia [a] me notanda, quod non advertit, quam sint inter se contra- ria, que loquitur. Nonne ipsemet allegat Dionisium de ecclesiastica ierar- chia cap. 6. dicentem monachos esse de statu eorum, qui perficiuntur? Sed Dionisius fuit discipulus Pauli et contemporaneus apostolorum.“ Hec ad- versarius. Cui et ego dico, quod magis admiror, qualiter non dicit me vo- cem extulisse pronunciando auctoritatem Hugonis et publice mencionem faciendo de secundo gradu dotacionis ecclesie vel ecclesiastice, de qua fit mencio per Hugonem. Per quem, si innuit dictus Hugo clericis tempore legis gracie licere civiliter dominari, cum se in hac parte in lege Domini non fundaret, sed in ipsa oppositum, est a Christicolis non tenendus. Et cedere deberet iste doctor aliis prioribus ecclesie primitive innuentibus vitam exproprietariam a sacerdotibus christianis ducendam. Dixi, qualiter allegantibus sentenciam eorundem vultis facere nos monachos? Ad quod dixi intelligendo per monachos istos religiosos exproprietarie viventes, tempore hodierno per hoc, quod patere potuit cuilibet non protervo per hoc, quod subiunxerim, dicens: „per aliquot centena annorum - post hec dicta horum sanctorum ista religio, si qui nunc monachi appellantur, in- troducti sunt, inter quos monachos et illos priores tempore Dionisii tantam reor distanciam admittendo comparacionem quandam analogam sicud in- ter celum et ipsam terram." Quantum ad illud, quod d. auditor ipsos monachos valde commendat, timeo, quod quodam adulacionis oleo inpinguat capita eorum, ex qua causa, tantum novit Altissimus, qui est scrutator cordium, ipse Deus. Ulterius, ubi d. auditor dicit? auctoritates Augustini et Jeronimi, per me allegatas, non obstare sue sentencie de proprietate bonorum quoad ipsos clericos. Et 1° de Augustino dicit, quod ipse disposuit primo non velle habere clericum, nisi renunciaret omnibus et esset sine proprio, sed postea mutavit sentenciam, sic dicens: „Ecce, ego sum, qui statueram nullum ordinare clericum, nisi qui mecum vellet manere.“ Et infra: „Ecce, in conspectu Dei et vestri muto consilium: replico: qui volunt aliquid habere proprium, maneant, ubi volunt et ubi possunt; non eis aufero clericatum XII. q. I.“ Hec adversarius de Augustino [f. 159]. Sed doctor, ut alias solet, amputat verba, contra suam sentenciam sonancia, nam XII. q. I. c. 18 ,Certe‘ sic habetur sub auctoritate Augustini: „Certe ego sum, qui statueram nullum ordinari clericum, nisi qui vellet manere mecum, aut si 1 L. c. 1128. 2 Mansi 1133.
Strana 63
63 vellet a proposito discedere, recte illi tollerem clericatum. Ecce in con- spectu mei et vestro muto consilium: qui volunt aliquid habere proprium, quibus non sufficit Deus et ecclesia eius, maneant, ubi volunt, non eis au- fero clericatum. Nolo habere ypocritas. Malum esse quis nesciat? Malum est cadere a proposito, sed peius est simulare propositum. Et post pauca: Si non servat foris sanctitatem, dimidius cecidit; nolo, ut habeat necessita- tem simulandi. Scio, quoniam homines amant clericatum. Nemini eum tollo, nolenti mecum communiter vivere.“ Ubi doctor notabiliter istos ter- minos amputavit: „qui volunt aliquid habere proprium, quibus non sufficit Deus et ecclesia eius.“ Sed ista posuit: „maneant, ubi volunt et ubi pos- sunt.“ In quibus verbis, per replicantem amputatis, innuitur Deum et ec- clesiam non sufficere clericis proprietariis aut proprietarios esse volenti- bus, de quorum numero utinam d. auditor non esset una cum sibi adhe- rente magno cumulo clericorum. 2° ubi Augustinus dicit: „nolo habere ypocritas“, sub silencio preteriit pars adversa una cum materia simulacionis propositi post adiuncta. Ubi valde advertenda sunt verba b. Augustini, dicentis: „nolo habere ypocri- tas“,innuentis proprietarios clericos ypocritas esse absque fallo. Ne tamen videar auffugere velle, quod allegatum est per adversarium ex parte Au- gustini, notandum decrevi, qualiter quotlibet leges docent clericos debere esse ministros ac dispensatores bonorum ecclesie, non dominos, ad quem sensum decretalis Nicolai III. dicit Christum ac apostolos nichil habuisse in proprio vel communi; quem modum habendi ac dominandi clericis no- stris prohibitum videtur michi specificari ad modum habendi ac dominandi civilem. Ille enim modus habendi clericorum foret a statu innocencie exor- bitans, clericis non minus superfluus quam evangelice fingendus, ne cadat dispensacio sive revocacio super isto quoad clericum secularem, cum non subsit racio. Nec moveat illud Augustini sermone 2° de vita et moribus clericorum, positum in decretis et allegatum per adversarium XII. q. 1. „Certe, inquit, ego sum, qui statueram nullum ordinare clericum, nisi qui vellet mecum manere, aut si vellet a proposito recedere, recte illi tollerem clericatum. Ecce in conspectu Dei et vestro muto consilium.“ Ex quo dicto videri potest Augustinum revocare, quod illicitum est puris clericis esse proprietarios civiles. Et inter omnes cecitates doctorum iuris canonici hec est stultis- sima, cum textus Augustini limitat, quod fuit illud consilium, quod sic mutat. Nam sanctus episcopus statuit, ne ordinaret aliquos in clericos, nisi qui vellent manere secum collegialiter, ut sic posset diligenciorem curam suis filiis spiritualibus [f. 159b] adhibere, et alii clerici, qui nollent sic vivere, ordinentur ab aliis episcopis. Sed stante descripcione clerici, data ab ipso Jeronimo, mutavit ex causa racionabili illud consilium de- scripto, quod clerici non est humanum consilium, sed diffinicio divina, cum qua non licet homini dispensare. Voluit ergo iste sanctus post ordinare indifferenter in clericos, sive vixerunt vitam collegialem, sive monasticam in paupertate evangelica, habentes omnia in communi, sive post ordinem clericatus exciderint ypocritice ab ista regula. Possunt enim homines aper- tissime esse exproprietarii in vita monastica, sicud patet de Johanne Babtista cum multis ss. heremitis et monachis, sicud sunt curales pres- biteri et curati. Si autem voluerint habere propria quantum ad civilitatem,
63 vellet a proposito discedere, recte illi tollerem clericatum. Ecce in con- spectu mei et vestro muto consilium: qui volunt aliquid habere proprium, quibus non sufficit Deus et ecclesia eius, maneant, ubi volunt, non eis au- fero clericatum. Nolo habere ypocritas. Malum esse quis nesciat? Malum est cadere a proposito, sed peius est simulare propositum. Et post pauca: Si non servat foris sanctitatem, dimidius cecidit; nolo, ut habeat necessita- tem simulandi. Scio, quoniam homines amant clericatum. Nemini eum tollo, nolenti mecum communiter vivere.“ Ubi doctor notabiliter istos ter- minos amputavit: „qui volunt aliquid habere proprium, quibus non sufficit Deus et ecclesia eius.“ Sed ista posuit: „maneant, ubi volunt et ubi pos- sunt.“ In quibus verbis, per replicantem amputatis, innuitur Deum et ec- clesiam non sufficere clericis proprietariis aut proprietarios esse volenti- bus, de quorum numero utinam d. auditor non esset una cum sibi adhe- rente magno cumulo clericorum. 2° ubi Augustinus dicit: „nolo habere ypocritas“, sub silencio preteriit pars adversa una cum materia simulacionis propositi post adiuncta. Ubi valde advertenda sunt verba b. Augustini, dicentis: „nolo habere ypocri- tas“,innuentis proprietarios clericos ypocritas esse absque fallo. Ne tamen videar auffugere velle, quod allegatum est per adversarium ex parte Au- gustini, notandum decrevi, qualiter quotlibet leges docent clericos debere esse ministros ac dispensatores bonorum ecclesie, non dominos, ad quem sensum decretalis Nicolai III. dicit Christum ac apostolos nichil habuisse in proprio vel communi; quem modum habendi ac dominandi clericis no- stris prohibitum videtur michi specificari ad modum habendi ac dominandi civilem. Ille enim modus habendi clericorum foret a statu innocencie exor- bitans, clericis non minus superfluus quam evangelice fingendus, ne cadat dispensacio sive revocacio super isto quoad clericum secularem, cum non subsit racio. Nec moveat illud Augustini sermone 2° de vita et moribus clericorum, positum in decretis et allegatum per adversarium XII. q. 1. „Certe, inquit, ego sum, qui statueram nullum ordinare clericum, nisi qui vellet mecum manere, aut si vellet a proposito recedere, recte illi tollerem clericatum. Ecce in conspectu Dei et vestro muto consilium.“ Ex quo dicto videri potest Augustinum revocare, quod illicitum est puris clericis esse proprietarios civiles. Et inter omnes cecitates doctorum iuris canonici hec est stultis- sima, cum textus Augustini limitat, quod fuit illud consilium, quod sic mutat. Nam sanctus episcopus statuit, ne ordinaret aliquos in clericos, nisi qui vellent manere secum collegialiter, ut sic posset diligenciorem curam suis filiis spiritualibus [f. 159b] adhibere, et alii clerici, qui nollent sic vivere, ordinentur ab aliis episcopis. Sed stante descripcione clerici, data ab ipso Jeronimo, mutavit ex causa racionabili illud consilium de- scripto, quod clerici non est humanum consilium, sed diffinicio divina, cum qua non licet homini dispensare. Voluit ergo iste sanctus post ordinare indifferenter in clericos, sive vixerunt vitam collegialem, sive monasticam in paupertate evangelica, habentes omnia in communi, sive post ordinem clericatus exciderint ypocritice ab ista regula. Possunt enim homines aper- tissime esse exproprietarii in vita monastica, sicud patet de Johanne Babtista cum multis ss. heremitis et monachis, sicud sunt curales pres- biteri et curati. Si autem voluerint habere propria quantum ad civilitatem,
Strana 64
64 tunc non sunt pure clerici, sed claudicantes, partim mundani et ypocritice clerici. Nec dubium respicienti dictum sermonem Augustini, quin sit in- tencionis sue confirmare descripcionem datam de clerico, cum consequen- ter eodem sermone vocat clericos, volentes vivere sic proprietarie, ipocri- tas et per consequens cadentes a proposito voti et professionis: sunt nimis apostate. Nam inquit, quod si aliquem hoc scientem degradare voluero, non ei deerunt suffragatores et patroni eciam apud episcopos. Et sequitur: „Clericus professus est sanctitatem, professus communiter vivendi socie- tatem; si a secundo cecidit, dimidius cecidit.“ Et sermone 3° postquam declaravit, quod est de racione clerici omnia habere in communi ex scrip- tura Actuum IV, concludit in fine: "Qui voluerit habere proprium et de proprio vivere et contra precepta ista facere, parum est, ut dicam ,non mecum manebit', sed clericus non erit.“ Ista verba non sunt revocatoria descripcionis date de clerico. Et in fine recitando, qualiter mutavit con- silium, sic concludit: „quisquis inventus fuerit habens proprium, non illi permitto, ut inde faciat testimonium, sed delebo eum de tabula clericorum. Scivit enim iste sanctus, quod Dominus aufferet huiusmodi proprietario clericatum, quidquid doctores canonum sompniaverint in hac parte. Et per hec dicta patet, qualiter Augustinus nichil facit ad propositum partis adverse, sed sentenciam eidem ponit contrariam manifeste. Quantum ad auctoritatem Jeronimi positam I. q. II, per quam impugnator nititur! suam defensare sentenciam pro dominio civili ipsius cleri, nichil facit per distinctionem proprietatis prius positam; in quodam notabili patet clara solucio. Libenter tamen vidissem, quod istam aucto- ritatem Jeronimi d. replicans totaliter allegasset; tunc enim suspicionem in suis allegacionibus partim declinare potuisset. Scribit namque Jeroni- mus sic: „Qui autem ex bonis parentum operibus sustentari possunt, si, [quod] pauperum est, accipiunt, sacrilegium profecto committunt et per abusionem talium iudicium sibi manducant et bibunt.“ Per que verba sicud et per sequencia, posita canone II. q. cap. 7 ,Pastor“, ecce sequitur replicantem aliqualiter claudicasse in materia de hereditate paterna, in qua succedens patri et volens vivere de eadem, in episcopum eligitur plus quam pauper et reservando hereditatem paternam sacrilegus nullatenus appellatur. Insuper pars adversa cordi imprimeret, qualiter Jeronimus scri- bit expresse: „Si quod pauperum accipiunt [f. 160], sacrilegium profecto committunt." In quibus verbis patet intueri volenti indifferenti bona eccle- siastica esse bona pauperum et per consequens clericis non civiliter appro- priata, ymo clericis habitualiter delinquentibus pinguior titulus habendi bona temporalia residet aut habetur in pauperibus quam in ipsis. Sed uti- nam aliquis practicus presupposita negligencia spiritualis prepositi divide- ret iusto Dei iudicio inter ipsos! Scribit preterea replicans,2 quod nec propter hoc, quod clerici proprium habent, minus de sorte Domini sunt nec Dominum in partem seu hereditatem habere desinunt, quia non in illo, quod possident, beatitudinem suam ponunt, sed in Deo nec illud pro here- ditate habent, sed Deum et ad eius obsequium illa bona convertunt. Nec propterea, quia habent bona temporalia, non possunt dicere: „Dominus 1 2 Mansi c. 1133. Ibidem.
64 tunc non sunt pure clerici, sed claudicantes, partim mundani et ypocritice clerici. Nec dubium respicienti dictum sermonem Augustini, quin sit in- tencionis sue confirmare descripcionem datam de clerico, cum consequen- ter eodem sermone vocat clericos, volentes vivere sic proprietarie, ipocri- tas et per consequens cadentes a proposito voti et professionis: sunt nimis apostate. Nam inquit, quod si aliquem hoc scientem degradare voluero, non ei deerunt suffragatores et patroni eciam apud episcopos. Et sequitur: „Clericus professus est sanctitatem, professus communiter vivendi socie- tatem; si a secundo cecidit, dimidius cecidit.“ Et sermone 3° postquam declaravit, quod est de racione clerici omnia habere in communi ex scrip- tura Actuum IV, concludit in fine: "Qui voluerit habere proprium et de proprio vivere et contra precepta ista facere, parum est, ut dicam ,non mecum manebit', sed clericus non erit.“ Ista verba non sunt revocatoria descripcionis date de clerico. Et in fine recitando, qualiter mutavit con- silium, sic concludit: „quisquis inventus fuerit habens proprium, non illi permitto, ut inde faciat testimonium, sed delebo eum de tabula clericorum. Scivit enim iste sanctus, quod Dominus aufferet huiusmodi proprietario clericatum, quidquid doctores canonum sompniaverint in hac parte. Et per hec dicta patet, qualiter Augustinus nichil facit ad propositum partis adverse, sed sentenciam eidem ponit contrariam manifeste. Quantum ad auctoritatem Jeronimi positam I. q. II, per quam impugnator nititur! suam defensare sentenciam pro dominio civili ipsius cleri, nichil facit per distinctionem proprietatis prius positam; in quodam notabili patet clara solucio. Libenter tamen vidissem, quod istam aucto- ritatem Jeronimi d. replicans totaliter allegasset; tunc enim suspicionem in suis allegacionibus partim declinare potuisset. Scribit namque Jeroni- mus sic: „Qui autem ex bonis parentum operibus sustentari possunt, si, [quod] pauperum est, accipiunt, sacrilegium profecto committunt et per abusionem talium iudicium sibi manducant et bibunt.“ Per que verba sicud et per sequencia, posita canone II. q. cap. 7 ,Pastor“, ecce sequitur replicantem aliqualiter claudicasse in materia de hereditate paterna, in qua succedens patri et volens vivere de eadem, in episcopum eligitur plus quam pauper et reservando hereditatem paternam sacrilegus nullatenus appellatur. Insuper pars adversa cordi imprimeret, qualiter Jeronimus scri- bit expresse: „Si quod pauperum accipiunt [f. 160], sacrilegium profecto committunt." In quibus verbis patet intueri volenti indifferenti bona eccle- siastica esse bona pauperum et per consequens clericis non civiliter appro- priata, ymo clericis habitualiter delinquentibus pinguior titulus habendi bona temporalia residet aut habetur in pauperibus quam in ipsis. Sed uti- nam aliquis practicus presupposita negligencia spiritualis prepositi divide- ret iusto Dei iudicio inter ipsos! Scribit preterea replicans,2 quod nec propter hoc, quod clerici proprium habent, minus de sorte Domini sunt nec Dominum in partem seu hereditatem habere desinunt, quia non in illo, quod possident, beatitudinem suam ponunt, sed in Deo nec illud pro here- ditate habent, sed Deum et ad eius obsequium illa bona convertunt. Nec propterea, quia habent bona temporalia, non possunt dicere: „Dominus 1 2 Mansi c. 1133. Ibidem.
Strana 65
65 pars hereditatis mee“, quoniam et David, qui illa primo dixit, civitates, castra obtinebat et regna. Hec inplicans. Sed indubie salva gracia repli- cantis contra ipsum clamat b. Jeronimus scribens ad Nepocianum presbi- terum sub hac forma: „Clericus, qui Christi servit ecclesie, interpretetur primum vocabulum suum“ etc. Quia multa inseruntur postea per doctorem, que non sunt de dominio civili ipsius cleri, ideo brevitatis causa pertranseo usque ad illum locum, ubi sic scribit replicans: „Cum enim civile dominium sit res commercia- bilis, ut est communis doctorum sentencia, et sepe venduntur castra, ville, oppida et baronie, quid igitur prohibet, quod laicus, habens tale civile do- minium titulo donacionis, legati vel hereditatis vel alio legitimo titulo, in ecclesiam transferre non possit? Dicit mag. Petrus, quod tali dominio rerum communitas repugnare videtur, et ad hoc allegat Ardmachanum. Ad quod forte — dicit replicans — aliud quesivissem responsum, nisi hoc in promptu occurrisset, tam clarum, celebre et famosum: quod res publica Romanorum, senatu recta, magnum habuit civile dominium et multe alie civitates habent civilia dominia; ergo non repugnat communitati habere civile dominium. Sed et ex hoc clare liquet, quod nec illa racio valet: pre- latus ecclesie non potest exercere in propria ecclesia temporalem iuris- diccionem; ergo ecclesia non potest illam habere. Nam et senatores et con- sules nonne non poterant exercere iurisdiccionem in provinciis in persona propria, sed dabant presides provinciarum? Scio quod civitas Barchinone habet villas et castra, nec tamen consules civitatis possunt ibi iurisdicci- onem exercere, sed creatur ibi officialis, qui iurisdiccionem exercet.“ Hec replicans. In quibus verbis adversarius innuit civile dominium esse rem conver- siabilem, quod non nego. Sed civile dominium formaliter intellectum de subiecto in subiectum materialiter intelligendo migrare non posse videtur. Et ut suppono, d. auditor pro illa habitudine prefecti ad subserviens, quam sic de subiecto in subiectum transire non posse tres non daret habentes. ubi pro dominio materialiter intellecto et palpabili, de quo ipse precipue videtur loqui, aliquot florenorum centena dari minime denegaret. Et ut puto, si distinccionem dominii civilis materialiter intellecti ac eciam forma- liter veraciter conciperet, contra articulum per me propositum non ita ar- denter et laboriose, quamvis, ut supponitur, cum detrimento, laboraret. Sed quia punctum tangit subtilem in materia alienacionis rerum puta castrorum, villarum et opidorum in ipsam ecclesiam, ne videar subterfu- gere eundem, noto, quod domini seculares non possunt quidquam licenter concedere nisi habita ad hoc licencia Dei, qui est dominus capitalis. Hoc autem exemplatum est in humanis legibus [f. 160b] et demonstrari potest ex fide certissime, quod hoc de Deo oportet catholicum sustinere. Ideo non superest clerici sufficiens excusacio in dotacionis ecclesie civiliter saltem materia, nisi ostenderit ad ipsam dotacionem pretactam licenciam contu- lisse ipsum Dominum capitalem. Quis enim rex terrenus secundum suam legem requiret talia fieri non posse absque sua licencia speciali? Et de Deo, in quo est causa universorum fidei, hoc negaret? Sed certi sumus ex fide, quod persona verbi que est Deus et non mutatur, non potest ordinate li- cencia dotacionis pretacte dominis secularibus concedere quoad clerum, quia non potest esse sibi ipsi contrarius vel dare licenciam ad peccandum. 1 L. c. 1138.
65 pars hereditatis mee“, quoniam et David, qui illa primo dixit, civitates, castra obtinebat et regna. Hec inplicans. Sed indubie salva gracia repli- cantis contra ipsum clamat b. Jeronimus scribens ad Nepocianum presbi- terum sub hac forma: „Clericus, qui Christi servit ecclesie, interpretetur primum vocabulum suum“ etc. Quia multa inseruntur postea per doctorem, que non sunt de dominio civili ipsius cleri, ideo brevitatis causa pertranseo usque ad illum locum, ubi sic scribit replicans: „Cum enim civile dominium sit res commercia- bilis, ut est communis doctorum sentencia, et sepe venduntur castra, ville, oppida et baronie, quid igitur prohibet, quod laicus, habens tale civile do- minium titulo donacionis, legati vel hereditatis vel alio legitimo titulo, in ecclesiam transferre non possit? Dicit mag. Petrus, quod tali dominio rerum communitas repugnare videtur, et ad hoc allegat Ardmachanum. Ad quod forte — dicit replicans — aliud quesivissem responsum, nisi hoc in promptu occurrisset, tam clarum, celebre et famosum: quod res publica Romanorum, senatu recta, magnum habuit civile dominium et multe alie civitates habent civilia dominia; ergo non repugnat communitati habere civile dominium. Sed et ex hoc clare liquet, quod nec illa racio valet: pre- latus ecclesie non potest exercere in propria ecclesia temporalem iuris- diccionem; ergo ecclesia non potest illam habere. Nam et senatores et con- sules nonne non poterant exercere iurisdiccionem in provinciis in persona propria, sed dabant presides provinciarum? Scio quod civitas Barchinone habet villas et castra, nec tamen consules civitatis possunt ibi iurisdicci- onem exercere, sed creatur ibi officialis, qui iurisdiccionem exercet.“ Hec replicans. In quibus verbis adversarius innuit civile dominium esse rem conver- siabilem, quod non nego. Sed civile dominium formaliter intellectum de subiecto in subiectum materialiter intelligendo migrare non posse videtur. Et ut suppono, d. auditor pro illa habitudine prefecti ad subserviens, quam sic de subiecto in subiectum transire non posse tres non daret habentes. ubi pro dominio materialiter intellecto et palpabili, de quo ipse precipue videtur loqui, aliquot florenorum centena dari minime denegaret. Et ut puto, si distinccionem dominii civilis materialiter intellecti ac eciam forma- liter veraciter conciperet, contra articulum per me propositum non ita ar- denter et laboriose, quamvis, ut supponitur, cum detrimento, laboraret. Sed quia punctum tangit subtilem in materia alienacionis rerum puta castrorum, villarum et opidorum in ipsam ecclesiam, ne videar subterfu- gere eundem, noto, quod domini seculares non possunt quidquam licenter concedere nisi habita ad hoc licencia Dei, qui est dominus capitalis. Hoc autem exemplatum est in humanis legibus [f. 160b] et demonstrari potest ex fide certissime, quod hoc de Deo oportet catholicum sustinere. Ideo non superest clerici sufficiens excusacio in dotacionis ecclesie civiliter saltem materia, nisi ostenderit ad ipsam dotacionem pretactam licenciam contu- lisse ipsum Dominum capitalem. Quis enim rex terrenus secundum suam legem requiret talia fieri non posse absque sua licencia speciali? Et de Deo, in quo est causa universorum fidei, hoc negaret? Sed certi sumus ex fide, quod persona verbi que est Deus et non mutatur, non potest ordinate li- cencia dotacionis pretacte dominis secularibus concedere quoad clerum, quia non potest esse sibi ipsi contrarius vel dare licenciam ad peccandum. 1 L. c. 1138.
Strana 66
66 Probet ergo replicans, si sciverit, quod non credo ipsum facere, quosque Michaelis turba insonuerit, quod Deus omnipotens istum modum ali- enandi sua dominia ad clerum licenciaverit quovismodo! Presertim cum Christi vita, suorum apostolorum et primitive ecclesie huiusmodi dominio civili in ipso clero contradixerit satis plane. Ex quibus verbis liquere potest, quod quamvis clerus Christi capax sit usus rerum alienatarum eidem, non tamen ex hoc directe concludi potest eundem capacem esse civilis dominii superius memorati. Et quoad illa verba addita, ubi replicans innuit ex- presse me dixisse rerum communitatem civili dominio repugnare allegando pro me d. Ardmachanum et alia, ibi salva sua gracia concipio ipsum radi- cem materie civilis dominii formaliter intellecti non bene concipere. Nam, ut norunt theologi, civilis proprietas alicuius rei repugnat communicabili- tati aut communitati eiusdem. Nam ex quo non possunt diverse persone eidem dominabilicaliter dominari. Et sic ubi ego intelligo de communitate et proprietate in existentibus rebus in se ipsis subiective, adversarius nimis sensualiter concipit me dixisse communitatem hominum non posse licen ter ut premittitur, dominari, quod nunquam in meum cor ascendit quoad communitatem secularium personarum, quamvis fateor me tenere com- munitatem cleri non posse licite secundum legem Domini taliter dominari. Civitas ergo Barchiona vel Barchinona seu communitas eiusdem tenendo villas et castra ipsa regendo debite secundum Domini legem potest ipsa civiliter possidere. Sed utinam semel attemptaret predicta civitas secun- dum potestatem legitimam, quod equa distribucio temporalium secundum debitam proporcionem et numerum personarum secularis brachii atque spiritualis fieret tempestive. Nam ex illa inequa distribucione mala plura pullulant, quam enumerare sufficio pro hac vice. Item d. replicans nititur suadere, quod ecclesie, prelatis et personis ec- clesiasticis licitum est habere et possidere bona temporalia mobilia et im- mobilia et civilia dominia firmissimis,ut asserit, documentis; que conclu- sio, quia articulo per me proposito apud bene intelligentem directe non obviat, ideo probaciones, quas adducit pro eadem, contra me non militant quovismodo. Ne tamen videar preterire persuasiones [f. 161] ad- ductas per adversarium, de quanto apparenter videtur facere quibusdam pro dominio cleri civili, illis respondere conabor Dei auxilio mediante. Ar- guit enim sic adversariusi: „Illud constat esse licitum, quod nulla lege est prohibitum. Sed hoc nulla lege prohibetur, ergo est licitum. Pro maiori allegat Augustinum, minoris probacio, ut asseruit, sibi non incumbit, sed asserenti contrarium; quodsi dicat hoc prohibitum, prohibicionem ostendat, nam ad ea, que allegata sunt, sufficienter est responsum.“ Hec impug- nator. Cuius argumento respondeo maiorem cum ipso concedendo. Sed mi- norem ipsum intelligendo de civili dominio cleri Christi formaliter intel- lecto declino tamquam erroneam, cum sufficienter ostensum est in posi- cione mea priori per scripturam sacram, b. Dyonisium, Clementem, Ori- genem, b. Augustinum, Jeronimum, Crisostomum, Parisiensem et Solem- pnem doctorem predictam minorem esse falsam. Et miranda res est, cum aliquod dominium cleri Christi pro tempore legis gracie sit prohibitum, quod ipsum d. auditor in toto suo actu aufugit subtiliter?. In secundo motivo innuit adversarius dotacionem ecclesie factam tem- 1 2 Mansi c. 1138. Cod.: babtiliter.
66 Probet ergo replicans, si sciverit, quod non credo ipsum facere, quosque Michaelis turba insonuerit, quod Deus omnipotens istum modum ali- enandi sua dominia ad clerum licenciaverit quovismodo! Presertim cum Christi vita, suorum apostolorum et primitive ecclesie huiusmodi dominio civili in ipso clero contradixerit satis plane. Ex quibus verbis liquere potest, quod quamvis clerus Christi capax sit usus rerum alienatarum eidem, non tamen ex hoc directe concludi potest eundem capacem esse civilis dominii superius memorati. Et quoad illa verba addita, ubi replicans innuit ex- presse me dixisse rerum communitatem civili dominio repugnare allegando pro me d. Ardmachanum et alia, ibi salva sua gracia concipio ipsum radi- cem materie civilis dominii formaliter intellecti non bene concipere. Nam, ut norunt theologi, civilis proprietas alicuius rei repugnat communicabili- tati aut communitati eiusdem. Nam ex quo non possunt diverse persone eidem dominabilicaliter dominari. Et sic ubi ego intelligo de communitate et proprietate in existentibus rebus in se ipsis subiective, adversarius nimis sensualiter concipit me dixisse communitatem hominum non posse licen ter ut premittitur, dominari, quod nunquam in meum cor ascendit quoad communitatem secularium personarum, quamvis fateor me tenere com- munitatem cleri non posse licite secundum legem Domini taliter dominari. Civitas ergo Barchiona vel Barchinona seu communitas eiusdem tenendo villas et castra ipsa regendo debite secundum Domini legem potest ipsa civiliter possidere. Sed utinam semel attemptaret predicta civitas secun- dum potestatem legitimam, quod equa distribucio temporalium secundum debitam proporcionem et numerum personarum secularis brachii atque spiritualis fieret tempestive. Nam ex illa inequa distribucione mala plura pullulant, quam enumerare sufficio pro hac vice. Item d. replicans nititur suadere, quod ecclesie, prelatis et personis ec- clesiasticis licitum est habere et possidere bona temporalia mobilia et im- mobilia et civilia dominia firmissimis,ut asserit, documentis; que conclu- sio, quia articulo per me proposito apud bene intelligentem directe non obviat, ideo probaciones, quas adducit pro eadem, contra me non militant quovismodo. Ne tamen videar preterire persuasiones [f. 161] ad- ductas per adversarium, de quanto apparenter videtur facere quibusdam pro dominio cleri civili, illis respondere conabor Dei auxilio mediante. Ar- guit enim sic adversariusi: „Illud constat esse licitum, quod nulla lege est prohibitum. Sed hoc nulla lege prohibetur, ergo est licitum. Pro maiori allegat Augustinum, minoris probacio, ut asseruit, sibi non incumbit, sed asserenti contrarium; quodsi dicat hoc prohibitum, prohibicionem ostendat, nam ad ea, que allegata sunt, sufficienter est responsum.“ Hec impug- nator. Cuius argumento respondeo maiorem cum ipso concedendo. Sed mi- norem ipsum intelligendo de civili dominio cleri Christi formaliter intel- lecto declino tamquam erroneam, cum sufficienter ostensum est in posi- cione mea priori per scripturam sacram, b. Dyonisium, Clementem, Ori- genem, b. Augustinum, Jeronimum, Crisostomum, Parisiensem et Solem- pnem doctorem predictam minorem esse falsam. Et miranda res est, cum aliquod dominium cleri Christi pro tempore legis gracie sit prohibitum, quod ipsum d. auditor in toto suo actu aufugit subtiliter?. In secundo motivo innuit adversarius dotacionem ecclesie factam tem- 1 2 Mansi c. 1138. Cod.: babtiliter.
Strana 67
67 pore Silvestri esse licitam et debitam, ymo ex divina ordinacione et bene- placito procedentem; ad quod probandum affert quatuor testimonia pro- phetarum.Sed revera intelligendo de seculari dominio intellecto, ut sepius, ante fertur nullum testimonum eorundem. Nec eciam declaracio Nycolai de Lira probat ipsum esse licitum quoad clerum d. n. J. Christi, cum ipse et sui apostoli quoad suas personas proprias ipsum tamquam unum impe- dimentum realiter aufugerunt. Et nulli dubium, quin ipsum hodie sic est onerosum, quod toti militanti ecclesie expediret prelatos et viros ecclesias- ticos pro exercitacione sui officii, ab ipso Christo iniuncti, ab eodem absolvi totaliter et privari. Et bene advertendum est, quomodo adversarius nedum innuit dotacionem tempore Silvestri esse licitam, sed et debitam asserit, quod tamen intelligendo ipsam dotacionem, prout includit, potestatem se- cularem coactivam translatam in viros ecclesiasticos nee probat esse li- citam nec debitam. Et timere debet ne sibi ascribatur quorundam moder- norum opinio, asserencium non solum illam partem imperii occiduam ec- clesiasticis fuisse dandam, sed quod adhuc altera pars eiusdem iuri de- betur. Sed suppono, quod seculares domini, videntes inconveniencia nimis multa, que omnia ex tali dotacione sequuntur in suis agendis, futuris tem- poribus caucius se habebunt. In motivo tercio asserit impugnator illud reputando pro licito, quod a viris divinarum litterarum doctissimis vitaque et religione sanctissimis pro licito habitum et factum est. Istud sibi non nego, sed credo Christum doctissimis per ipsum allegatis doctiorem et suis sanctissimis religione sanc- ciorem, qui doctrina et exemplo vitam docuit exproprietariam et volen- tibus ipsum in regem mundanum eligere non assensit. Ad quid igitur d. re- plicans doctissimos et sanctissimos, ut ipse asserit, pro se allegat, Chris- tum, deum et hominem, suos apostolos et primitivam ecclesiam in hac ma- teria postergando? [f. 161b] Securius est enim ipsos in hoc puncto imitari quam mille milia allegandorum dissociancium vite et doctrine apostolice in hac parte. Consequenter replicans adducit' pro se Nicenum concilium cum magno, sicut pretendit, sanctorum cumulo pro sua sentencia confirmanda. Sed gaudeo, quod Christi doctrina per me sepius replicata et a sequacibus Ipsi- us tempore primitive ecclesie facit pro sentencia contraria. Saltem si ad- versarius intelligere velit de dotacione ecclesie, prout paulo superius de- claratur. Nec inevitabiliter concludit miraculum factum per Gregorium beatum, qui magna studia et labores impendit ad recuperandum temporalia ecclesie, occupata a tyrannis, et finaliter vi armorum hoc effecit et se- pultus ante ianua ecclesie tandem portas ecclesie seris obclausas dirupit ingenti turbine imminente. Revera non audeo pro fide asserere miraculum allegatum ab ipso Domino processisse. Nam scriptum reperio III Reg. XIX, 11-2, quomodo Dominus ait Helye: „Egredere et sta in monte coram Do- mino. Et ecce Dominus transit et spiritus grandis et fortis, subvertens montes et conterens petras ante Dominum. Non in spiritu Dominus. Et post spiritum commocio. Non in commocione Dominus. Et post commocio- nem ignis. Non in igne Dominus. Et post sibilus aure tenuis. Et ibi Domi- nus". Cum igitur tempore miraculi allegati magnus affuit turbo sibilo aure tenuis minime assistente, fidem michi non fecit miraculum antedictum 1 L. c. 1145.
67 pore Silvestri esse licitam et debitam, ymo ex divina ordinacione et bene- placito procedentem; ad quod probandum affert quatuor testimonia pro- phetarum.Sed revera intelligendo de seculari dominio intellecto, ut sepius, ante fertur nullum testimonum eorundem. Nec eciam declaracio Nycolai de Lira probat ipsum esse licitum quoad clerum d. n. J. Christi, cum ipse et sui apostoli quoad suas personas proprias ipsum tamquam unum impe- dimentum realiter aufugerunt. Et nulli dubium, quin ipsum hodie sic est onerosum, quod toti militanti ecclesie expediret prelatos et viros ecclesias- ticos pro exercitacione sui officii, ab ipso Christo iniuncti, ab eodem absolvi totaliter et privari. Et bene advertendum est, quomodo adversarius nedum innuit dotacionem tempore Silvestri esse licitam, sed et debitam asserit, quod tamen intelligendo ipsam dotacionem, prout includit, potestatem se- cularem coactivam translatam in viros ecclesiasticos nee probat esse li- citam nec debitam. Et timere debet ne sibi ascribatur quorundam moder- norum opinio, asserencium non solum illam partem imperii occiduam ec- clesiasticis fuisse dandam, sed quod adhuc altera pars eiusdem iuri de- betur. Sed suppono, quod seculares domini, videntes inconveniencia nimis multa, que omnia ex tali dotacione sequuntur in suis agendis, futuris tem- poribus caucius se habebunt. In motivo tercio asserit impugnator illud reputando pro licito, quod a viris divinarum litterarum doctissimis vitaque et religione sanctissimis pro licito habitum et factum est. Istud sibi non nego, sed credo Christum doctissimis per ipsum allegatis doctiorem et suis sanctissimis religione sanc- ciorem, qui doctrina et exemplo vitam docuit exproprietariam et volen- tibus ipsum in regem mundanum eligere non assensit. Ad quid igitur d. re- plicans doctissimos et sanctissimos, ut ipse asserit, pro se allegat, Chris- tum, deum et hominem, suos apostolos et primitivam ecclesiam in hac ma- teria postergando? [f. 161b] Securius est enim ipsos in hoc puncto imitari quam mille milia allegandorum dissociancium vite et doctrine apostolice in hac parte. Consequenter replicans adducit' pro se Nicenum concilium cum magno, sicut pretendit, sanctorum cumulo pro sua sentencia confirmanda. Sed gaudeo, quod Christi doctrina per me sepius replicata et a sequacibus Ipsi- us tempore primitive ecclesie facit pro sentencia contraria. Saltem si ad- versarius intelligere velit de dotacione ecclesie, prout paulo superius de- claratur. Nec inevitabiliter concludit miraculum factum per Gregorium beatum, qui magna studia et labores impendit ad recuperandum temporalia ecclesie, occupata a tyrannis, et finaliter vi armorum hoc effecit et se- pultus ante ianua ecclesie tandem portas ecclesie seris obclausas dirupit ingenti turbine imminente. Revera non audeo pro fide asserere miraculum allegatum ab ipso Domino processisse. Nam scriptum reperio III Reg. XIX, 11-2, quomodo Dominus ait Helye: „Egredere et sta in monte coram Do- mino. Et ecce Dominus transit et spiritus grandis et fortis, subvertens montes et conterens petras ante Dominum. Non in spiritu Dominus. Et post spiritum commocio. Non in commocione Dominus. Et post commocio- nem ignis. Non in igne Dominus. Et post sibilus aure tenuis. Et ibi Domi- nus". Cum igitur tempore miraculi allegati magnus affuit turbo sibilo aure tenuis minime assistente, fidem michi non fecit miraculum antedictum 1 L. c. 1145.
Strana 68
68 sufficientem saltem pro sentencia adversarii confirmanda. Et quante au- ctoritatis sit hec probacio, Christi fideles bene notant. 4° suo motivo d. impugnator innuit illud esse licitum, quod auctoritate canonum, apostolorum et sacrorum generalium conciliorum est probatum vel aprobatum; quod ego non nego. Sed indubie credere nolo, quod aliquis canon apostolorum sit contrarius legi capitis eorundem. Ipse enim dixit: „Vos autem non sic.“ Cui dicto in auctoritate non equivalent quatuor con- cilia, que Gregorius adoratur ut quatuor evangelia Christi. Et illi dicto Christi alludunt auctoritates sanctorum quam plurime, in meo actu priori allegate, quibus indubie adversarius respondendo minime satisfecit. Quan- tum ad ea, que allegata sunt pro collatis ecclesie ante Silvestrum, quia ni- chil pro dominio seculari ipsius cleri videntur facere, ipsa pretereo tam- quam impertinencia ad materiam, quam affirmo. Unum tamen vellem replicantem notanter advertere, nam inter cetera Urbani auctoritatem allegans, qui Silvestrum precessit, sic scribit: „Ipse vero res, loquens de rebus ecclesie, in dicione singularum parochiarum, episcoporum, qui locum tenent apostolorum, erant et sunt usque adhuc et futuris debent esse temporibus et ex quibus episcopi et fideles dispensa- tores eorum omnibus communi vita degere volentibus ministrare cuncta necessaria debent, prout melius poterunt, ut nemo in [f. 162] eis egens inveniatur.“ Hec replicans, pro se allegans Urbanum. Ubi patet expresse homines illius temporis et ad minimum ipsum clerum vixisse vita communi aut exproprietaria, quod multum facit pro sentencia ipsi replicanti con- traria manifeste. Et notabile satis subiungit d. auditor in eodem processu Urbani sic scribentis: „Si aliquis extiterit modernis aut futuris temporibus, qui hec evellere nitatur, iam dicta dampnacione feriatur.“ Ubi sub com- minacione pene indicitur episcopis dispensacio bonorum ecclesiasticorum quoad volentes communem vitam ducere, quam fringere vel aufugere ci- viles proprietarii de brachio spirituali nituntur modis variis et diversis quoad undecim decreta conciliorum, facta pro conservandis, regendis et manutenendis bonis temporalibus. Non nego, quin decreta talia multa adin- venta sunt per homines timentes. Non dubium, quod finaliter quidam at- temptarent non solum loqui, sed eciam realiter agere contra dominium ecclesiasticum frequencius antedictum. Non tamen video, quod aliquid dic torum decretorum contra sentenciam articuli per me propositi specificam et inevitabilem faceret mencionem. Et ut breviter dicam quoad concilia omnia, que facta sunt post Silvestrum, nullum eorum est tante efficacie sicud evangelium. Et si, quod absit, in aliquo eorundem caveretur, quod liceret clero Christi pro tempore legis gracie civiliter dominari, in hoc non esset ipsi concilio adherendum. Preterea postquam adversarius scribit, quomodo decretis et ordinacioni- bus conciliorum regitur ecclesia catholica, subiungit hec verbas: „Finaliter quidquid boni habemus in christiana religione, totum pullulavit ab eo tem- pore, quo ecclesia dotata fuit.“ Que proposicio michi stupenda videtur, cum expresse videtur innuere, quod nichil boni iam habemus in christiana religione, quod pullulavit tempore ecclesie primitive, quia in proposicione predicta exprimitur, quod totum bonum in religione christiana totum pullulavit ab eo tempore, quo ecclesia dotata fuit, et illud tempus precessit 2 1 Mansi c. 1144. Ibid. 1145.
68 sufficientem saltem pro sentencia adversarii confirmanda. Et quante au- ctoritatis sit hec probacio, Christi fideles bene notant. 4° suo motivo d. impugnator innuit illud esse licitum, quod auctoritate canonum, apostolorum et sacrorum generalium conciliorum est probatum vel aprobatum; quod ego non nego. Sed indubie credere nolo, quod aliquis canon apostolorum sit contrarius legi capitis eorundem. Ipse enim dixit: „Vos autem non sic.“ Cui dicto in auctoritate non equivalent quatuor con- cilia, que Gregorius adoratur ut quatuor evangelia Christi. Et illi dicto Christi alludunt auctoritates sanctorum quam plurime, in meo actu priori allegate, quibus indubie adversarius respondendo minime satisfecit. Quan- tum ad ea, que allegata sunt pro collatis ecclesie ante Silvestrum, quia ni- chil pro dominio seculari ipsius cleri videntur facere, ipsa pretereo tam- quam impertinencia ad materiam, quam affirmo. Unum tamen vellem replicantem notanter advertere, nam inter cetera Urbani auctoritatem allegans, qui Silvestrum precessit, sic scribit: „Ipse vero res, loquens de rebus ecclesie, in dicione singularum parochiarum, episcoporum, qui locum tenent apostolorum, erant et sunt usque adhuc et futuris debent esse temporibus et ex quibus episcopi et fideles dispensa- tores eorum omnibus communi vita degere volentibus ministrare cuncta necessaria debent, prout melius poterunt, ut nemo in [f. 162] eis egens inveniatur.“ Hec replicans, pro se allegans Urbanum. Ubi patet expresse homines illius temporis et ad minimum ipsum clerum vixisse vita communi aut exproprietaria, quod multum facit pro sentencia ipsi replicanti con- traria manifeste. Et notabile satis subiungit d. auditor in eodem processu Urbani sic scribentis: „Si aliquis extiterit modernis aut futuris temporibus, qui hec evellere nitatur, iam dicta dampnacione feriatur.“ Ubi sub com- minacione pene indicitur episcopis dispensacio bonorum ecclesiasticorum quoad volentes communem vitam ducere, quam fringere vel aufugere ci- viles proprietarii de brachio spirituali nituntur modis variis et diversis quoad undecim decreta conciliorum, facta pro conservandis, regendis et manutenendis bonis temporalibus. Non nego, quin decreta talia multa adin- venta sunt per homines timentes. Non dubium, quod finaliter quidam at- temptarent non solum loqui, sed eciam realiter agere contra dominium ecclesiasticum frequencius antedictum. Non tamen video, quod aliquid dic torum decretorum contra sentenciam articuli per me propositi specificam et inevitabilem faceret mencionem. Et ut breviter dicam quoad concilia omnia, que facta sunt post Silvestrum, nullum eorum est tante efficacie sicud evangelium. Et si, quod absit, in aliquo eorundem caveretur, quod liceret clero Christi pro tempore legis gracie civiliter dominari, in hoc non esset ipsi concilio adherendum. Preterea postquam adversarius scribit, quomodo decretis et ordinacioni- bus conciliorum regitur ecclesia catholica, subiungit hec verbas: „Finaliter quidquid boni habemus in christiana religione, totum pullulavit ab eo tem- pore, quo ecclesia dotata fuit.“ Que proposicio michi stupenda videtur, cum expresse videtur innuere, quod nichil boni iam habemus in christiana religione, quod pullulavit tempore ecclesie primitive, quia in proposicione predicta exprimitur, quod totum bonum in religione christiana totum pullulavit ab eo tempore, quo ecclesia dotata fuit, et illud tempus precessit 2 1 Mansi c. 1144. Ibid. 1145.
Strana 69
69 tempus ecclesie primitive. Ignoro eciam, quomodo a tempore Constantini pullulavit exproprietaria vita cleri, que indubie est aliquid boni in christi- ana religione. Nam ipsam Christus docuit verbo et opere et ipsam eius apostoli meritorie amplexati sunt. Videtur enim ad oculum, quod a tempore dotacionis ecclesie clerici in virtutibus et bonis operibus decreverunt, ab iniunctis officiis cessaverunt et eorum superbia ascendit velud fumus, crevit cupiditas symoniaca et cuiuscunque generis peccati vel peccati ex- cusacio in ore eorum rotabatur. Quoad fabulam in tractatu inter lupum et pastorem, non recitandam in hoc auditorio venerando pro sillogismo in barbara concludente directe propositum replicantis, ipsam dimitto velud frivolam et inanem. Ad con- cilia [f. 162b], que etsi generalia non fuerint, tamen ab ecclesia generaliter recipiuntur, ut scribit replicans et ipsa pro se allegat, ego respondeo sicud prius, ubi facta est mencio de conciliis generalibus. Quantum ad duodecim doctores, quos ponit doctor suam tenere sentenciam, breviter respondeo, qualiter in nullo scripto eorundem, per ipsum allegato, expresse habetur meo iudicio, quod liceat clero Christi tempore legis gracia civiliter do- minari nisi vellent intelligere. Hugonis hoc innuit sentencia, ad quam prius est responsum et per consequens contra meum propositum non facit alle- gacio eorundem. Primum argumentum. Si licet alicui sacerdoti dominari civi- liter, potissime episcopis hoc licet, quibus adiacent secularia. Sed illis non licet, ergo multo forcius nulli. Minor probatur ex hoc, quod multi sancti monachi assumpti sunt a gradu artissime paupertatis, servate in monachis ad dignitatem episcopalem, ut patet de b. Martino, Georgio, Gulberto et multis aliis. Sed non licet retrocedere a statu perfeccionis ad statum inferiorem in religione christiana. Ergo post episcopatum debuit observare graciam prioris paupertatis. Sed ille gradus requirit pauperem non esse ci- vilem proprietarium, sed habere omnia in communi. Ergo nullum gradum deberet observare. In isto argumento suppono determinacionem ecclesie in Sexto ,Exiit', quod status huius altissime paupertatis sit status viatoris perfectissimus. 2° suppono, quod cum adiacencia talium temporalium pos- sunt occupantes habere nudum usum cum titulo gracie in artissima pau- pertate, quod cum foret perfeccius et facilius, verisimile est istos sanctos continue hoc servasse; non ergo relinqueret perfeccionem quoad Deum propter honorem mundanum. Et eadem videtur racio de cunctis episcopis, cum sicud in gracia alcioris ecclesie, quibus illa paupertas foret necessa- rior pro se et subditis, sic talis quilibet episcopus secundum leges humanas ad tantum astringitur quoad bonum sui episcopatus, quod non licet sibi ipsa vendere aut alienare sine equivalenti vel superhabundanti recom- pensa, ut patet per leges humanas et specialiter 10. q. Et si quis episco- pus, nulla racione necessitatis ecclesie compulsus in suo clero aut forte ubi presbiter non est, de rebus ecclesiasticis presumpserit aliquid vendere, res ipsas ecclesie proprie restaurare cogatur et in iudicio episcoporum deiciatur auditus et convictus et tamquam furti et latrocinii reus suo pri- vetur honore. Quod non staret, si episcopus foret civilis dominus bonorum illorum, ut patet ex descripione civilis dominii. Ergo conclusio. Sicud ergo balivus in servicio domini potest ad mensuram consumere bona sua et pro- excessu oportet eum facere recompensam, sic quilibet episcopus quantum 1Sequitur: quodlibet.
69 tempus ecclesie primitive. Ignoro eciam, quomodo a tempore Constantini pullulavit exproprietaria vita cleri, que indubie est aliquid boni in christi- ana religione. Nam ipsam Christus docuit verbo et opere et ipsam eius apostoli meritorie amplexati sunt. Videtur enim ad oculum, quod a tempore dotacionis ecclesie clerici in virtutibus et bonis operibus decreverunt, ab iniunctis officiis cessaverunt et eorum superbia ascendit velud fumus, crevit cupiditas symoniaca et cuiuscunque generis peccati vel peccati ex- cusacio in ore eorum rotabatur. Quoad fabulam in tractatu inter lupum et pastorem, non recitandam in hoc auditorio venerando pro sillogismo in barbara concludente directe propositum replicantis, ipsam dimitto velud frivolam et inanem. Ad con- cilia [f. 162b], que etsi generalia non fuerint, tamen ab ecclesia generaliter recipiuntur, ut scribit replicans et ipsa pro se allegat, ego respondeo sicud prius, ubi facta est mencio de conciliis generalibus. Quantum ad duodecim doctores, quos ponit doctor suam tenere sentenciam, breviter respondeo, qualiter in nullo scripto eorundem, per ipsum allegato, expresse habetur meo iudicio, quod liceat clero Christi tempore legis gracia civiliter do- minari nisi vellent intelligere. Hugonis hoc innuit sentencia, ad quam prius est responsum et per consequens contra meum propositum non facit alle- gacio eorundem. Primum argumentum. Si licet alicui sacerdoti dominari civi- liter, potissime episcopis hoc licet, quibus adiacent secularia. Sed illis non licet, ergo multo forcius nulli. Minor probatur ex hoc, quod multi sancti monachi assumpti sunt a gradu artissime paupertatis, servate in monachis ad dignitatem episcopalem, ut patet de b. Martino, Georgio, Gulberto et multis aliis. Sed non licet retrocedere a statu perfeccionis ad statum inferiorem in religione christiana. Ergo post episcopatum debuit observare graciam prioris paupertatis. Sed ille gradus requirit pauperem non esse ci- vilem proprietarium, sed habere omnia in communi. Ergo nullum gradum deberet observare. In isto argumento suppono determinacionem ecclesie in Sexto ,Exiit', quod status huius altissime paupertatis sit status viatoris perfectissimus. 2° suppono, quod cum adiacencia talium temporalium pos- sunt occupantes habere nudum usum cum titulo gracie in artissima pau- pertate, quod cum foret perfeccius et facilius, verisimile est istos sanctos continue hoc servasse; non ergo relinqueret perfeccionem quoad Deum propter honorem mundanum. Et eadem videtur racio de cunctis episcopis, cum sicud in gracia alcioris ecclesie, quibus illa paupertas foret necessa- rior pro se et subditis, sic talis quilibet episcopus secundum leges humanas ad tantum astringitur quoad bonum sui episcopatus, quod non licet sibi ipsa vendere aut alienare sine equivalenti vel superhabundanti recom- pensa, ut patet per leges humanas et specialiter 10. q. Et si quis episco- pus, nulla racione necessitatis ecclesie compulsus in suo clero aut forte ubi presbiter non est, de rebus ecclesiasticis presumpserit aliquid vendere, res ipsas ecclesie proprie restaurare cogatur et in iudicio episcoporum deiciatur auditus et convictus et tamquam furti et latrocinii reus suo pri- vetur honore. Quod non staret, si episcopus foret civilis dominus bonorum illorum, ut patet ex descripione civilis dominii. Ergo conclusio. Sicud ergo balivus in servicio domini potest ad mensuram consumere bona sua et pro- excessu oportet eum facere recompensam, sic quilibet episcopus quantum 1Sequitur: quodlibet.
Strana 70
70 ad bona episcopi sic se habet ad ecclesiam. Et patet ex hoc, quod post mor- tem vel cessionem episcopi sunt bona illa ecclesie. Ergo illius habet pro- prietatem in illis bonis. Sed omnis proprietas universalis ecclesie non est civilis proprietas, cum caput illius ecclesie Christus non est capax illius ci- vilitatis. Ergo super nullis bonis huiusmodi cadit dominacio civilis quoad clericos. Nam quacunque particulari ecclesia abutente bonis datis ecclesie potest communis ecclesia succedere et errata a membro suo iuste coniun- gere; quod non foret, si prior ecclesia f. 163! foret civilis dominus eo, quod tune foret ordo superioritatis civilis dominii inter ecclesiam succe- dentem et aliam tempore precedentem 24 3° libro cap. 12 Qui. Secundum argumentum. Item omnia bona appropriata ec- clesie sunt primo et immediate collata Christo. Sed omnia bona sua infe- riora membris suis sunt communia omnibus illis membris. Ergo omnia bona appropriata ecclesie sunt ut sic facta communia et per consequens quoad civilitatem expropriata. Assumptum patet ex modo conferendi bona ecclesie, que non appropriate dantur Petro vel Paulo, sed Deo et speciali sancto ac generacioni clericorum tali loco sibi succedencium. Et minor patet per illud ad Rom. VIII, 32:, Quomodo non cum illo omnia nobis dona- vit?“ Sic ergo omnia bona unius trinitatis sunt bona tocius trinitatis iuxta illud Joh. XVII, 10: „Omnia mea tua sunt“, et Joh. XVI, 15: „Et omnia, quecunque habet pater, mea sunt.“ Et idem patet de Spiritu sancto. Sic omnia bona ecclesie triumphantis sunt communia cuilibet membro Christi, cum Christus sit caput illius ecclesie eo, quod caritas est, plus amat com- munia eo, quod sunt privatis meliora. Nec videmus, quod secularis dominus daret Christo pertinenter et laudabiliter huiusmodi temporalia, que antea erant sua, nisi excludendo a se civilitatem ex fervore caritatis, quod Chris- tus novo modo perfecciori habeat illa bona pro tota sua ecclesia, ut sint pauperibus evangelicis communia. Per hoc enim tolleretur a ecclesia in- perfeccior modus habendi civiliter et accederetur ad modum habendi pro- statu innocencie et statu patrie, quem modum habendi tamquam natura- lem et perfecciorem Christus apostolis suis instituit. Non ergo licet cle- rico accipere bona ecclesie tamquam civili proprietario, sed tamquam membro ecclesie dispensatori bonorum pauperum. Et illius sensus sunt quotlibet legum et sanctorum testimonia. Unde b. Bernardus in sermone, qui sic incipit ,Bona necessario', sic exponit textum Christi Mr. X, 29 sic dicentis: „Nemo est, qui dimisit domum aut fratres“ etc. ubi ostendit, quomodo centuplum accipiet quisquis Christi discipulus hic et futuro 3 cap. 12 pari. Item sacerdotes legis veteris non erant proprietarii civiles, sed eis erant parca vite necessaria limitata. Cum ergo tempore legis gracie debent Christi discipuli esse specialiores quam tempore carnis Mosayce, sequitur multo magis, quod sacerdotes Christi non debent esse civiles pro- prietarii. Minor patet Deut. XVIII., ubi dicitur: „Non habebunt“ etc. Item Num. XVIII. constituuntur sacerdotes levitici generis. Et primo habebunt urbes ad habitandum et suburbana ad alendum iumenta et pecora, ut di- citur Josue XIV. Sed hoc fuit pure ad usum subducta civilitate. Maior ex hoc evidet, quod sicud legifer se habet ad legiferum, proporcionaliter sa- cerdotes sui se habent ad sacerdotes legis alterius. Sed Christus fuit sum- me pauper, non habens, ubi caput suum [f. 163b] reclinaret in proprio, ut dicitur Mat. VIII, 20. Ergo sacerdotes sui debent proporcionaliter vel proporcionabiliter se habere. Licet enim Moyses parcus fuit impensis, habuit tamen aliquid cum Aaron a populo deputatum, non sic autem
70 ad bona episcopi sic se habet ad ecclesiam. Et patet ex hoc, quod post mor- tem vel cessionem episcopi sunt bona illa ecclesie. Ergo illius habet pro- prietatem in illis bonis. Sed omnis proprietas universalis ecclesie non est civilis proprietas, cum caput illius ecclesie Christus non est capax illius ci- vilitatis. Ergo super nullis bonis huiusmodi cadit dominacio civilis quoad clericos. Nam quacunque particulari ecclesia abutente bonis datis ecclesie potest communis ecclesia succedere et errata a membro suo iuste coniun- gere; quod non foret, si prior ecclesia f. 163! foret civilis dominus eo, quod tune foret ordo superioritatis civilis dominii inter ecclesiam succe- dentem et aliam tempore precedentem 24 3° libro cap. 12 Qui. Secundum argumentum. Item omnia bona appropriata ec- clesie sunt primo et immediate collata Christo. Sed omnia bona sua infe- riora membris suis sunt communia omnibus illis membris. Ergo omnia bona appropriata ecclesie sunt ut sic facta communia et per consequens quoad civilitatem expropriata. Assumptum patet ex modo conferendi bona ecclesie, que non appropriate dantur Petro vel Paulo, sed Deo et speciali sancto ac generacioni clericorum tali loco sibi succedencium. Et minor patet per illud ad Rom. VIII, 32:, Quomodo non cum illo omnia nobis dona- vit?“ Sic ergo omnia bona unius trinitatis sunt bona tocius trinitatis iuxta illud Joh. XVII, 10: „Omnia mea tua sunt“, et Joh. XVI, 15: „Et omnia, quecunque habet pater, mea sunt.“ Et idem patet de Spiritu sancto. Sic omnia bona ecclesie triumphantis sunt communia cuilibet membro Christi, cum Christus sit caput illius ecclesie eo, quod caritas est, plus amat com- munia eo, quod sunt privatis meliora. Nec videmus, quod secularis dominus daret Christo pertinenter et laudabiliter huiusmodi temporalia, que antea erant sua, nisi excludendo a se civilitatem ex fervore caritatis, quod Chris- tus novo modo perfecciori habeat illa bona pro tota sua ecclesia, ut sint pauperibus evangelicis communia. Per hoc enim tolleretur a ecclesia in- perfeccior modus habendi civiliter et accederetur ad modum habendi pro- statu innocencie et statu patrie, quem modum habendi tamquam natura- lem et perfecciorem Christus apostolis suis instituit. Non ergo licet cle- rico accipere bona ecclesie tamquam civili proprietario, sed tamquam membro ecclesie dispensatori bonorum pauperum. Et illius sensus sunt quotlibet legum et sanctorum testimonia. Unde b. Bernardus in sermone, qui sic incipit ,Bona necessario', sic exponit textum Christi Mr. X, 29 sic dicentis: „Nemo est, qui dimisit domum aut fratres“ etc. ubi ostendit, quomodo centuplum accipiet quisquis Christi discipulus hic et futuro 3 cap. 12 pari. Item sacerdotes legis veteris non erant proprietarii civiles, sed eis erant parca vite necessaria limitata. Cum ergo tempore legis gracie debent Christi discipuli esse specialiores quam tempore carnis Mosayce, sequitur multo magis, quod sacerdotes Christi non debent esse civiles pro- prietarii. Minor patet Deut. XVIII., ubi dicitur: „Non habebunt“ etc. Item Num. XVIII. constituuntur sacerdotes levitici generis. Et primo habebunt urbes ad habitandum et suburbana ad alendum iumenta et pecora, ut di- citur Josue XIV. Sed hoc fuit pure ad usum subducta civilitate. Maior ex hoc evidet, quod sicud legifer se habet ad legiferum, proporcionaliter sa- cerdotes sui se habent ad sacerdotes legis alterius. Sed Christus fuit sum- me pauper, non habens, ubi caput suum [f. 163b] reclinaret in proprio, ut dicitur Mat. VIII, 20. Ergo sacerdotes sui debent proporcionaliter vel proporcionabiliter se habere. Licet enim Moyses parcus fuit impensis, habuit tamen aliquid cum Aaron a populo deputatum, non sic autem
Strana 71
71 Christus. Et hec racio movit Augustinum ad renunciandum possessioni collate suo capitulo. Confirmatur ex testimonio b. Clementis, qui scribens b. Jacobo tunc Jerosolimitano — et recitat d. Ardmachanus' lib. 32 de pau- perie cap. 13 et lib. 6° cap. 21 — Dilectissimis, inquit, fratribus et condis- cipulis Jerosolimis cum Jacobo fratre nostro. Ex quo dicto huius sancti pape et martiris etc. 3° infert Ardmachanus 6. libro de pauperie cap. 18 et 21, quod Christus nedum non habuit civile dominium, sed nec civilem usum nec ius utendi civiliter eo, quod omne civile fuisset in Christo super- fluum atque vacuum. Et post infert multa correlaria ex scripto b. Cle- mentis 3° lib. 132. Item quecunque persona posita in adepcione duarum possessionum, quarum prima est utilior, facilior atque honestior, pecca- ret eligendo secundam possessionem priori postposita. Sed in isto casu est quilibet clericus volendo dominari civiliter. Ergo ut sic, peccat graviter. Minor patet ex hoc, quod possessionem aut paupertatem evangelicam po- test quicunque acquirere facilius quam aliter predia valencia centum mar- cas, cum nemo potest acquirere civile dominium secundum quosdam nisi prius acquirendo dominium gracie. Et quod ipsum foret cuique clerico utilius, patet ex hoc quod minimum dominiorum huiusmodi est quocunque dominio civili perfeccius, est 2° ad evangelisandum promcius ac 3° ad evacuandum a populo scandala et lites apcius. Ipsum enim dominium civile est ut plurimum causa dissensionis et scandali inter clerum et laycos. Quod autem talis possessio sit facilior, patet ex adquisicione, dissencione et ministracione, que ad ipsam attinet. Nam dilige Deum, ut debes, et non oportet pro aliquo horum trium actuum solicitudinen maiorem apponere. Non enim oportet laborem, pecunias vel solicitudines circa placita vel partes apponere. Quod autem sit honestior, patet, quia est honestissimo Christo placencior, mandato Christi atque consilio conformior, a fece do- minii civilis remocione vel remocior. In tantum, si bene prospicimus, re- pugnat ex offensione mandati Domini vel divini puri clerici cum dominio civiliter. Unde dicit Ardmachanus 31. cap. lib. 6. de pauperie: „Item Chris- tus, dux et legifer noster, non est dominatus in persona sua civiliter, sed “ fuit toto tempore peregrinacionis sue summe [f. 164] pauper, ut patet. Sed non licet peculiari discipulo pure de sorte Christi inducere statum, quem Christus non habuit, ymo sibi prohibuit. Unde non licet pure clerico dominari civiliter. Minor patet Mat. X, 25, ubi Christus, mittens apostolos ad predicandum, animans eos ad persecucionem et obprobrium: „Non, in- quit, est discipulus super magistrum nec servus super dominum suum. Sufficit discipulo, ut sit sicud magister eius et servo, ut sit sicud dominus eius. Si patrem familias Belsebub vocaverunt, quando magis domesticos eius.“ Et Joh. XV, 20: „Mementote sermonis mei, quem dixi vobis: Non est servus maior domino suo. Si me persecuti sunt, et vos persequentur." Et causam huius premittit, dicens: „Si de mundo fuissetis, mundus, quod suum erat, diligeret. Sed vos de mundo non estis. Propterea odit vos mun- dus.“ Ex quibus patet, quod Christus interdixit suis discipulis conversa- cionem secularem et occupacionem cum mundo et per idem suis sacerdo- tibus, apostolorum successoribus. Ideo dicit Mat. X, 9: „Nolite possidere aurum neque argentum neque pecuniam.“ Numquid credimus, si Petrus habuisset civilitatem super imperatorem et Christus iterum descendisset 1 Rich. Fitz-Ralph ap. Joh. Wycliffe De dominio divino ed. R. L. Poole, 1890. p. 400. Liber VI. operis nondum tamen prodiit in lucem. 2 Ibidem.
71 Christus. Et hec racio movit Augustinum ad renunciandum possessioni collate suo capitulo. Confirmatur ex testimonio b. Clementis, qui scribens b. Jacobo tunc Jerosolimitano — et recitat d. Ardmachanus' lib. 32 de pau- perie cap. 13 et lib. 6° cap. 21 — Dilectissimis, inquit, fratribus et condis- cipulis Jerosolimis cum Jacobo fratre nostro. Ex quo dicto huius sancti pape et martiris etc. 3° infert Ardmachanus 6. libro de pauperie cap. 18 et 21, quod Christus nedum non habuit civile dominium, sed nec civilem usum nec ius utendi civiliter eo, quod omne civile fuisset in Christo super- fluum atque vacuum. Et post infert multa correlaria ex scripto b. Cle- mentis 3° lib. 132. Item quecunque persona posita in adepcione duarum possessionum, quarum prima est utilior, facilior atque honestior, pecca- ret eligendo secundam possessionem priori postposita. Sed in isto casu est quilibet clericus volendo dominari civiliter. Ergo ut sic, peccat graviter. Minor patet ex hoc, quod possessionem aut paupertatem evangelicam po- test quicunque acquirere facilius quam aliter predia valencia centum mar- cas, cum nemo potest acquirere civile dominium secundum quosdam nisi prius acquirendo dominium gracie. Et quod ipsum foret cuique clerico utilius, patet ex hoc quod minimum dominiorum huiusmodi est quocunque dominio civili perfeccius, est 2° ad evangelisandum promcius ac 3° ad evacuandum a populo scandala et lites apcius. Ipsum enim dominium civile est ut plurimum causa dissensionis et scandali inter clerum et laycos. Quod autem talis possessio sit facilior, patet ex adquisicione, dissencione et ministracione, que ad ipsam attinet. Nam dilige Deum, ut debes, et non oportet pro aliquo horum trium actuum solicitudinen maiorem apponere. Non enim oportet laborem, pecunias vel solicitudines circa placita vel partes apponere. Quod autem sit honestior, patet, quia est honestissimo Christo placencior, mandato Christi atque consilio conformior, a fece do- minii civilis remocione vel remocior. In tantum, si bene prospicimus, re- pugnat ex offensione mandati Domini vel divini puri clerici cum dominio civiliter. Unde dicit Ardmachanus 31. cap. lib. 6. de pauperie: „Item Chris- tus, dux et legifer noster, non est dominatus in persona sua civiliter, sed “ fuit toto tempore peregrinacionis sue summe [f. 164] pauper, ut patet. Sed non licet peculiari discipulo pure de sorte Christi inducere statum, quem Christus non habuit, ymo sibi prohibuit. Unde non licet pure clerico dominari civiliter. Minor patet Mat. X, 25, ubi Christus, mittens apostolos ad predicandum, animans eos ad persecucionem et obprobrium: „Non, in- quit, est discipulus super magistrum nec servus super dominum suum. Sufficit discipulo, ut sit sicud magister eius et servo, ut sit sicud dominus eius. Si patrem familias Belsebub vocaverunt, quando magis domesticos eius.“ Et Joh. XV, 20: „Mementote sermonis mei, quem dixi vobis: Non est servus maior domino suo. Si me persecuti sunt, et vos persequentur." Et causam huius premittit, dicens: „Si de mundo fuissetis, mundus, quod suum erat, diligeret. Sed vos de mundo non estis. Propterea odit vos mun- dus.“ Ex quibus patet, quod Christus interdixit suis discipulis conversa- cionem secularem et occupacionem cum mundo et per idem suis sacerdo- tibus, apostolorum successoribus. Ideo dicit Mat. X, 9: „Nolite possidere aurum neque argentum neque pecuniam.“ Numquid credimus, si Petrus habuisset civilitatem super imperatorem et Christus iterum descendisset 1 Rich. Fitz-Ralph ap. Joh. Wycliffe De dominio divino ed. R. L. Poole, 1890. p. 400. Liber VI. operis nondum tamen prodiit in lucem. 2 Ibidem.
Strana 72
72 in statum innocencie viatoris pauperrimi, subiectus imperatori, ut prius, numquid Petrus fuisset Christi discipulus? Non credimus. Fuisset hoc Non est discipulus super magistrum ? et sic de aliis superius enumeratis. Credo, quod Petrus erubesceret vocem Domini, dicentis: „Vado Romam iterum crucifigi. Numquid apecii vel docui vos ad honores huius mundi aspirare?“ Et per idem considerans doctrinam magistri de primatu pro- ximo ex opposito. Confirmatur idem per hoc, quod non licet alicui persone retrocedere, hoc est ad gradum religionis vel caritatis descendere. Sed tota successiva generacio clericorum a Christo deinceps est una persona successiva ecclesia. Ergo non licet sibi caritatem vel unionem amittere. Sed eo ipso, quo clericus deserit artissimam paupertatem vivendo in vesa- nia, remittit caritatem. Ergo hoc est illicitum. Cum ergo ista generacio clericorum vixit in primitiva ecclesia in caritate secundum gradum artis sime paupertatis, videtur, quod illud debet continue observare. Et pro confirmacione huius argumenti facit multa ibidem scil. 3° lib. cap. 12. Domini temporales in defectu spiritualis prepo- siti possunt auferre bona temporalia ab ecclesias- ticis habitualiter delinquentibus. Suadetur sic. Reges veteris testamenti auferebant bona temporalia ad nutum divinum ab ecclesiasticis delinquentibus. Igitur et reges novi testa- menti possunt similiter facere ad nutum divinum habitualiter delinquen- tibus sacerdotibus legis nove. Consequencia tenet a simili et antecedens patet 1° de Salomone III Reg. II, qui Abiathar, summum sacerdotem, de- posuit co quod adhesit Adonie [f. 164], fratri Salomonis, ut esset rex irrequisito David et ipso Salomone, qui regnare debuit, et direxit eum in Anathot. Ecce rex Salomon, sapientissimus secundum sapienciam a Deo sibi datam, exercuit suam iurisdiccionem in prefatum sacerdotem depo- nendo eum de sacerdocio et inponendo loco sui Sadoch sacerdotem. Hoc autem fuit maius quam auferre temporalia. Si ergo in lege Christi iam currente episcopus similiter contra heredem excederet, cur non haberet rex vel heres potestatem auferendi temporalia ab ipso taliter delinquente? Item hoc patet de rege Nabogodonosor, qui habuit potestatem a Deo ducendi filios Israel cum eorum sacerdotibus et levitis in captivitatem Babilonicam, ut patet IV Reg. XXII. Item IV Reg. XII. legitur, quod Jo- sias rex Juda doctissimus secundum prudenciam Dei tulit omnia con- secrata, que consecraverant Josephat et Joram et Othosias, patres eius reges Juda, et que ipse obtulerat, et universum argentum, quod inveniri potuit in thesauris templi Domini et in pallacio regis, misitque Azaeli, regi Sirie, et recessit a Jerusalem. Ecce, quod iste sanctus rex exercuit potestativam iurisdiccionem in auferendo non solum temporalia sacer- dotum, sed eciam, que erant consecrata in templo Domini ad procurandum bonum pacis rei publice. Item IV Reg. XVIII. legitur, quod sanctus rex Ezechias omne argen- tum, quod repertum fuerat in domo templi Domini et in thesauro regis in tempore isto, confregit Ezechias valvas templi Domini et laminas auri, 1 L. c. Sequuntur in codice litterae: D, E, F, quae tamen in cap. sequenti quae- rendae sunt (in editione laudata pag. 401-2). 2 Quae sequuntur, a M. Petro, pluribus tamen ommissis ex M. J. Hus Defen- sione quorundam articulorum J. Wiclef hausta sunt (opp. I. 1558, f 118), ubi tamen loco in defectu spiritualis propositi' durius legitur: ad arbitrium suum.
72 in statum innocencie viatoris pauperrimi, subiectus imperatori, ut prius, numquid Petrus fuisset Christi discipulus? Non credimus. Fuisset hoc Non est discipulus super magistrum ? et sic de aliis superius enumeratis. Credo, quod Petrus erubesceret vocem Domini, dicentis: „Vado Romam iterum crucifigi. Numquid apecii vel docui vos ad honores huius mundi aspirare?“ Et per idem considerans doctrinam magistri de primatu pro- ximo ex opposito. Confirmatur idem per hoc, quod non licet alicui persone retrocedere, hoc est ad gradum religionis vel caritatis descendere. Sed tota successiva generacio clericorum a Christo deinceps est una persona successiva ecclesia. Ergo non licet sibi caritatem vel unionem amittere. Sed eo ipso, quo clericus deserit artissimam paupertatem vivendo in vesa- nia, remittit caritatem. Ergo hoc est illicitum. Cum ergo ista generacio clericorum vixit in primitiva ecclesia in caritate secundum gradum artis sime paupertatis, videtur, quod illud debet continue observare. Et pro confirmacione huius argumenti facit multa ibidem scil. 3° lib. cap. 12. Domini temporales in defectu spiritualis prepo- siti possunt auferre bona temporalia ab ecclesias- ticis habitualiter delinquentibus. Suadetur sic. Reges veteris testamenti auferebant bona temporalia ad nutum divinum ab ecclesiasticis delinquentibus. Igitur et reges novi testa- menti possunt similiter facere ad nutum divinum habitualiter delinquen- tibus sacerdotibus legis nove. Consequencia tenet a simili et antecedens patet 1° de Salomone III Reg. II, qui Abiathar, summum sacerdotem, de- posuit co quod adhesit Adonie [f. 164], fratri Salomonis, ut esset rex irrequisito David et ipso Salomone, qui regnare debuit, et direxit eum in Anathot. Ecce rex Salomon, sapientissimus secundum sapienciam a Deo sibi datam, exercuit suam iurisdiccionem in prefatum sacerdotem depo- nendo eum de sacerdocio et inponendo loco sui Sadoch sacerdotem. Hoc autem fuit maius quam auferre temporalia. Si ergo in lege Christi iam currente episcopus similiter contra heredem excederet, cur non haberet rex vel heres potestatem auferendi temporalia ab ipso taliter delinquente? Item hoc patet de rege Nabogodonosor, qui habuit potestatem a Deo ducendi filios Israel cum eorum sacerdotibus et levitis in captivitatem Babilonicam, ut patet IV Reg. XXII. Item IV Reg. XII. legitur, quod Jo- sias rex Juda doctissimus secundum prudenciam Dei tulit omnia con- secrata, que consecraverant Josephat et Joram et Othosias, patres eius reges Juda, et que ipse obtulerat, et universum argentum, quod inveniri potuit in thesauris templi Domini et in pallacio regis, misitque Azaeli, regi Sirie, et recessit a Jerusalem. Ecce, quod iste sanctus rex exercuit potestativam iurisdiccionem in auferendo non solum temporalia sacer- dotum, sed eciam, que erant consecrata in templo Domini ad procurandum bonum pacis rei publice. Item IV Reg. XVIII. legitur, quod sanctus rex Ezechias omne argen- tum, quod repertum fuerat in domo templi Domini et in thesauro regis in tempore isto, confregit Ezechias valvas templi Domini et laminas auri, 1 L. c. Sequuntur in codice litterae: D, E, F, quae tamen in cap. sequenti quae- rendae sunt (in editione laudata pag. 401-2). 2 Quae sequuntur, a M. Petro, pluribus tamen ommissis ex M. J. Hus Defen- sione quorundam articulorum J. Wiclef hausta sunt (opp. I. 1558, f 118), ubi tamen loco in defectu spiritualis propositi' durius legitur: ad arbitrium suum.
Strana 73
73 quas ipse affixerat, dedit eas regi Assiriorum; nec ex hoc a Domino re- prehensus est, sicud propter alia peccata reprehendebatur, ut patet II. Paralip. XXXII. Cum ergo tempore necessitatis cuncta debent esse com- munia Christianis, ut Mat. XII. legitur et I Reg. XXI. de David et aliis, qui secum erant, quando esurivit, quomodo intravit in domum Domini et panes proposicionis comedit, sequitur, quod domini temporales in casu necessitatis et in multis currentibus casibus licite possunt auferre bona temporalia a clero habitualiter delinquente et quod licet in casu uti quan tumlibet consecratis; alias filii omnia temporalia dando ad consecracionem templi, non tenerentur subvenire parentibus, quod est contra evangelium Mat. XV, ubi corripit Salvator phariseos, qui propter tradicionem suam transgrediebantur mandatum Dei. Item XI. q. 1. „Si tributum querit imperator, non negamus. Agri ec- clesie solvant tributum. Si agros ecclesie desiderat imperator, potestatem habet vendicandorum; tollat eos, si libitum est imperatori. Non dono, sed non nego.“ Hec Ambrosius expresse ostendens, quod dominus secularis habet potestatem principis auferendi bona temporalia ab ecclesiasticis habitualiter delinquentibus [f. 165] in defectu spiritualis prepositi. Item ex quo clerici racione possessionum sunt imperatori vel regi ob- noxii, sequitur, quod ipsis habitualiter delinquentibus possessiones ab ipso imperatore vel rege licite possunt tolli. Consequencia tenet, quia alias non subessent regi vel imperatori, et antecedens patet XI. q. 1. ,Hiis itaque respondetur‘, ubi dicitur: Clerici ex officio episcopi sunt suppositi ex pos- sessionibus, imperatori sunt obnoxii, ab episcopo unccionem, decimaciones et primicias accipiunt, ab imperatore vero possessiones nanciscuntur; ut ergo predia possideantur, imperali lege factum est. Patet, quod clerici ex prediorum possessionibus imperatori sunt obnoxii. Item seculares domini possunt auferre bona temporalia a symoniacis, cum sint heretici. Ergo consequencia vera. Antecedens patet, quia secu- lares possunt symoniacos respicere vel respuere, et si non resipuerint, op- primere. Nam dicit decretum Paschasii pape I. q. ult.: „Patet simoniacos veluti primos et precipuos hereticos ab omnibus fidelibus esse respuendos, et si commoniti non resipuerint, ab exteris eciam potestatibus opprimen dos." Ubi glosa i. e. a laicis, qui habent potestatem hanc extra cleri eccle- siam. Et hoc sic: maius quam auferre temporalia; ergo etc. Item arguitur sic: licet secularibus dominis potestative facere correcci- onem clericorum per aliquam speciem terrentis discipline, pertinentem seculari potestati. Cum ergo ablacio temporalium est species terrentis dis- cipline, pertinens seculari potestati, sequitur veritas probanda. Patet con- sequencia et antecedens per Ysidorum 23. q. 5, ubi sic dicitur: „Intra ec- clesiam potestates seculares necessarie non essent, nisi ut, quod non pre- valent sacerdotes efficere per doctrine sermonem, hoc imperet per disci- pline terrorem. Sepe per regnum terrenum celeste regnum perficitur, ut qui intra ecclesiam positi contra fidem et diseplinam agunt, rigore prin- cipum conterantur ipsamque disciplinam, quam ecclesie utilitas exercere non prevalet, cervicibus superborum potestatis principalis imponat. Item omne, quod debet efficere potestative finem aliquem per racionabilem commensuracionem mediorum ad ipsum, potest licite uti potestative sub- traccione excessus et addicione defectus ipsorum mediorum, secundum quod congruit propter ipsam commensuracionem faciendam. Cum ergo
73 quas ipse affixerat, dedit eas regi Assiriorum; nec ex hoc a Domino re- prehensus est, sicud propter alia peccata reprehendebatur, ut patet II. Paralip. XXXII. Cum ergo tempore necessitatis cuncta debent esse com- munia Christianis, ut Mat. XII. legitur et I Reg. XXI. de David et aliis, qui secum erant, quando esurivit, quomodo intravit in domum Domini et panes proposicionis comedit, sequitur, quod domini temporales in casu necessitatis et in multis currentibus casibus licite possunt auferre bona temporalia a clero habitualiter delinquente et quod licet in casu uti quan tumlibet consecratis; alias filii omnia temporalia dando ad consecracionem templi, non tenerentur subvenire parentibus, quod est contra evangelium Mat. XV, ubi corripit Salvator phariseos, qui propter tradicionem suam transgrediebantur mandatum Dei. Item XI. q. 1. „Si tributum querit imperator, non negamus. Agri ec- clesie solvant tributum. Si agros ecclesie desiderat imperator, potestatem habet vendicandorum; tollat eos, si libitum est imperatori. Non dono, sed non nego.“ Hec Ambrosius expresse ostendens, quod dominus secularis habet potestatem principis auferendi bona temporalia ab ecclesiasticis habitualiter delinquentibus [f. 165] in defectu spiritualis prepositi. Item ex quo clerici racione possessionum sunt imperatori vel regi ob- noxii, sequitur, quod ipsis habitualiter delinquentibus possessiones ab ipso imperatore vel rege licite possunt tolli. Consequencia tenet, quia alias non subessent regi vel imperatori, et antecedens patet XI. q. 1. ,Hiis itaque respondetur‘, ubi dicitur: Clerici ex officio episcopi sunt suppositi ex pos- sessionibus, imperatori sunt obnoxii, ab episcopo unccionem, decimaciones et primicias accipiunt, ab imperatore vero possessiones nanciscuntur; ut ergo predia possideantur, imperali lege factum est. Patet, quod clerici ex prediorum possessionibus imperatori sunt obnoxii. Item seculares domini possunt auferre bona temporalia a symoniacis, cum sint heretici. Ergo consequencia vera. Antecedens patet, quia secu- lares possunt symoniacos respicere vel respuere, et si non resipuerint, op- primere. Nam dicit decretum Paschasii pape I. q. ult.: „Patet simoniacos veluti primos et precipuos hereticos ab omnibus fidelibus esse respuendos, et si commoniti non resipuerint, ab exteris eciam potestatibus opprimen dos." Ubi glosa i. e. a laicis, qui habent potestatem hanc extra cleri eccle- siam. Et hoc sic: maius quam auferre temporalia; ergo etc. Item arguitur sic: licet secularibus dominis potestative facere correcci- onem clericorum per aliquam speciem terrentis discipline, pertinentem seculari potestati. Cum ergo ablacio temporalium est species terrentis dis- cipline, pertinens seculari potestati, sequitur veritas probanda. Patet con- sequencia et antecedens per Ysidorum 23. q. 5, ubi sic dicitur: „Intra ec- clesiam potestates seculares necessarie non essent, nisi ut, quod non pre- valent sacerdotes efficere per doctrine sermonem, hoc imperet per disci- pline terrorem. Sepe per regnum terrenum celeste regnum perficitur, ut qui intra ecclesiam positi contra fidem et diseplinam agunt, rigore prin- cipum conterantur ipsamque disciplinam, quam ecclesie utilitas exercere non prevalet, cervicibus superborum potestatis principalis imponat. Item omne, quod debet efficere potestative finem aliquem per racionabilem commensuracionem mediorum ad ipsum, potest licite uti potestative sub- traccione excessus et addicione defectus ipsorum mediorum, secundum quod congruit propter ipsam commensuracionem faciendam. Cum ergo
Strana 74
74 seculares debent potestative efficere necessariam sustentacionem cleri Christi per racionabilem commensuracionem temporalium, que tenentur conferre clero Christi, sequitur, quod possunt licite uti potestative sub- tractione et addicione ipsorum temporalium, secundum quod congruit propter ipsam commensuracionem racionabilem faciendam. Item licet clericis subtrahere potestative sacramenta ecclesie ab eccle- sia laycorum habitualiter delinquente eo, quod ad officium cleri Christi pertinet potestative ministrare ea laicis. Ergo, cum ad officium laicorum pertinet ministrare potestative clericis Christi temporalia, ut dicit Aposto- lus I. Cor. IX., sequitur, quod licet eis subtrahere temporalia potestative a clericis habitualiter delinquentibus. Item eque potestative potest stipendians subtrahere suum stipendium ab [f. 165b] indignis operariis, sicut potest ea conferre dignis operariis. Cum ergo temporalia clericorum sunt stipendia laycorum, sequitur, quod eque potestative possunt ea subtrahere laici a clericis nolentibus digne laborare iuxta ilud Mat XXI.: „Auferetur a vobis regnum Dei et dabitur genti facienti fructus eius. Item rectificacio facilima [cleri] ad vitam Christi et apostolorum et pertinencior laicis, ne ipsi clerici vivant Christo contrarie, videtur esse ele- mosinarum subtraccio et collatarum ablacio. Probatur. Medicina, per cu- ius adhibicionem apcius sanaretur infirmitas et magis medenti congrueret, pocius est aptanda. Huiusmodi foret temporalium ablacio. Ergo conclusio vera. Minor videtur pro eo, quod ex temporalium copia vermis fastus enascitur, exinde eciam cupido accenditur et gula atque luxuria procre- atur. Patet, cum illis abstractis quodlibet istorum peccatorum tollitur sive minuitur inducta virtute opposita. Videtur eciam pertinencior laicis, quia ad hoc non oportet eos manus violentas in sacerdotes inicere, dignitatem sacerdotalem abicere nec clericos in foro iudiciali solempniter iudicare. Videtur eciam ex lege consciencie laicis pertinere, cum omnis faciens opus misericordie debet ad habilitatem sui elemosinarii diligenter attendere; alias vel aliter fovendo discolos foret particeps sui facinoris. Unde si sa- cerdos non ministrat in spiritualibus, docet Hostiensis lib. 3. de decimis, primiciis et oblacionibus, quod populus debet sibi subtrahere elemosinas decimarum. Confirmatur de redditibus appropriatis ecclesie ex decreto XVII. q. ult. ,Quicunque', ubi ponitur casus, quod quidam, cum filios non haberet nec speraret, res suas omnes retento usu fructuum ecclesie donavit; nati sunt sibi filii; reddidit episcopus nec optanti ea, que ille donaverat. In po- testate habebat episcopus non reddere et iure fori, non iure poli. Si ergo. ex decreto Augustini in sermone de vita clericorum s. Aurelius, Cartha- ginensis episcopus, non habuit iure divino potestatem non reddendi colla- tum ecclesie propter indigenciam filiorum, qua lege clerici petulantes, su- perbi, lubrici et superhabundanter possessionati et ditati detinent tempo- ralia in detrimentum sui status et tocius ecclesie militantis patronis secu- laribus depaupertatis, qui pressi penuria coguntur furari, gravare subditos et alios spoliare et sepius necessitantur mendicare? Item supponendo, quod clerus quantumcumque enormiter posset peccare quocumque genere peccatorum, ut patet de episcopo Juda Scariocht, de religioso Sergio, de Leone papa heretico et multis aliis sacerdotibus, de quibus scriptura sacra et cronice faciunt mencionem, ymo cottidiana expe-
74 seculares debent potestative efficere necessariam sustentacionem cleri Christi per racionabilem commensuracionem temporalium, que tenentur conferre clero Christi, sequitur, quod possunt licite uti potestative sub- tractione et addicione ipsorum temporalium, secundum quod congruit propter ipsam commensuracionem racionabilem faciendam. Item licet clericis subtrahere potestative sacramenta ecclesie ab eccle- sia laycorum habitualiter delinquente eo, quod ad officium cleri Christi pertinet potestative ministrare ea laicis. Ergo, cum ad officium laicorum pertinet ministrare potestative clericis Christi temporalia, ut dicit Aposto- lus I. Cor. IX., sequitur, quod licet eis subtrahere temporalia potestative a clericis habitualiter delinquentibus. Item eque potestative potest stipendians subtrahere suum stipendium ab [f. 165b] indignis operariis, sicut potest ea conferre dignis operariis. Cum ergo temporalia clericorum sunt stipendia laycorum, sequitur, quod eque potestative possunt ea subtrahere laici a clericis nolentibus digne laborare iuxta ilud Mat XXI.: „Auferetur a vobis regnum Dei et dabitur genti facienti fructus eius. Item rectificacio facilima [cleri] ad vitam Christi et apostolorum et pertinencior laicis, ne ipsi clerici vivant Christo contrarie, videtur esse ele- mosinarum subtraccio et collatarum ablacio. Probatur. Medicina, per cu- ius adhibicionem apcius sanaretur infirmitas et magis medenti congrueret, pocius est aptanda. Huiusmodi foret temporalium ablacio. Ergo conclusio vera. Minor videtur pro eo, quod ex temporalium copia vermis fastus enascitur, exinde eciam cupido accenditur et gula atque luxuria procre- atur. Patet, cum illis abstractis quodlibet istorum peccatorum tollitur sive minuitur inducta virtute opposita. Videtur eciam pertinencior laicis, quia ad hoc non oportet eos manus violentas in sacerdotes inicere, dignitatem sacerdotalem abicere nec clericos in foro iudiciali solempniter iudicare. Videtur eciam ex lege consciencie laicis pertinere, cum omnis faciens opus misericordie debet ad habilitatem sui elemosinarii diligenter attendere; alias vel aliter fovendo discolos foret particeps sui facinoris. Unde si sa- cerdos non ministrat in spiritualibus, docet Hostiensis lib. 3. de decimis, primiciis et oblacionibus, quod populus debet sibi subtrahere elemosinas decimarum. Confirmatur de redditibus appropriatis ecclesie ex decreto XVII. q. ult. ,Quicunque', ubi ponitur casus, quod quidam, cum filios non haberet nec speraret, res suas omnes retento usu fructuum ecclesie donavit; nati sunt sibi filii; reddidit episcopus nec optanti ea, que ille donaverat. In po- testate habebat episcopus non reddere et iure fori, non iure poli. Si ergo. ex decreto Augustini in sermone de vita clericorum s. Aurelius, Cartha- ginensis episcopus, non habuit iure divino potestatem non reddendi colla- tum ecclesie propter indigenciam filiorum, qua lege clerici petulantes, su- perbi, lubrici et superhabundanter possessionati et ditati detinent tempo- ralia in detrimentum sui status et tocius ecclesie militantis patronis secu- laribus depaupertatis, qui pressi penuria coguntur furari, gravare subditos et alios spoliare et sepius necessitantur mendicare? Item supponendo, quod clerus quantumcumque enormiter posset peccare quocumque genere peccatorum, ut patet de episcopo Juda Scariocht, de religioso Sergio, de Leone papa heretico et multis aliis sacerdotibus, de quibus scriptura sacra et cronice faciunt mencionem, ymo cottidiana expe-
Strana 75
75 riencia idem docet, patet, quod sacerdotibus in regno aliquo, ut supponitur, enormiter peccantibus regis interest, cum sit post Deum supremus dominus regni sui, ipsos sacerdotes corrigere. Sed cum mitissima correccio indura- torum in malicia sit rerum temporalium ablacio, sequitur, quod licitum est ipsi regi ipsa temporalia sic auferre. Unde valde mirabile foret, si sacer- dotes equitando spoliarent, virgines honestas per [f 166] violenciam cor- rumperent, quod in tali casu arma, equos, balistas et gladios ipsis recipere non liceret. Et par est racio, si in mortem regis vel in destitucionem eius illicite conspirarent vel si regnum vellent prodere inimicis. Item quidquid clerus a brachio seculari debet exigere iuxta legem Christi, debet brachium seculare de eodem perficere. Sed clerus, prepe- ditus diviciis, debet exigere a brachio seculari iuvantes in dispensando illas divicias. Ergo seculare brachium debet in tali casu de lege Christi subire officium acquirendi, custodiendi et distribuendi omnes huiusmodi divicias. Maior patet ex hoc, quod nemo debet habere divicias, nisi de quanto sunt adminicula promovencia ad officium, quod est sibi a Domino limitatum. Ergo in casu, quo secularis possessio prepediret clerum ab illo officio, debet ipsam amovere. Sic enim fecerunt apostoli Act. VI. dicentes: „Non est equum nos derelinquere verbum Dei et ministrare mensis. Confirmatur: quilibet christianus sufficiens tenetur suum proximum in hiis specialiter, que concernunt bonum publicum, adiuvare. Sed magnum iuvamen foret clero diviciarum ablacio posito, quod retardent eum ab of- ficio debito Deo suo. Ergo sufficiencior ad hoc tenetur ex lege Christi in tali casu bona fortune tollere. Sed sufficientissimi sunt ad hoc reges et temporales domini, cum ipsi vere dicuntur domini et possessores rerum temporalium. Et indubie hoc specialiter concerneret bonum publicum tali deoneracione bonorum temporalium, que sunt pondus nature, clerum re- tardans a spirituali officio, et sunt spine, ut dicit Salvator Luce VIII, ver- bum Dei suffocantes. Et' mirabile est, quare clericus, dum pedi eius os ut spina infigitur, sinit secularem ipsam extrahere, ut possit debite ambu- lare, et non sic sinit, dum divicie officium subvertunt, ipsas abstrahere, ut possit recte in Christi vestigiis ambulans animam salvare. Forte per hoe ostendit, quod plus diligit pedis plantam quam propriam animam. Si enim plus diligeret animam, tunc rapinam bonorum temporalium cum gaudio sustineret. Sic enim fecerunt novi christiani, ad quos scribit Apostolus Heb. X, 34: „Rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis“ etc. Ymo ex quo Salvator suus, non habens culpam in se, rapinam vesti- mentorum suorum, ymo et mortem acerbissimam hilariter et benivole sus- tinuit, moveret eum eciam sua culpa et exemplum sui capitis, ut ablacionem huiusmodi pacientissime sustineret. Sed ex quo tam graviter contra abla- cionem mamone iniquitatis remurmurat, quomodo obprobria, alapas etc. pro Cristi nomine sustineret? Item iuxta decretum b. Gregorii XI. q. 3 privilegium omnino debet a- mittere, qui sibi permissa abutitur potestate. Sed omnis clericus abutens elemosinis regis sibi permissa abutitur potestate. Cum ergo dotacio sit privilegium, sequitur, quod illud debet omnino amittere. Sed per quem nisi per regem privilegiantem? Illius enim est privilegium interpretari et defendere, cuius est concedere. 1 Finis huius alineae qui sequitur, a M. Petro additus est.
75 riencia idem docet, patet, quod sacerdotibus in regno aliquo, ut supponitur, enormiter peccantibus regis interest, cum sit post Deum supremus dominus regni sui, ipsos sacerdotes corrigere. Sed cum mitissima correccio indura- torum in malicia sit rerum temporalium ablacio, sequitur, quod licitum est ipsi regi ipsa temporalia sic auferre. Unde valde mirabile foret, si sacer- dotes equitando spoliarent, virgines honestas per [f 166] violenciam cor- rumperent, quod in tali casu arma, equos, balistas et gladios ipsis recipere non liceret. Et par est racio, si in mortem regis vel in destitucionem eius illicite conspirarent vel si regnum vellent prodere inimicis. Item quidquid clerus a brachio seculari debet exigere iuxta legem Christi, debet brachium seculare de eodem perficere. Sed clerus, prepe- ditus diviciis, debet exigere a brachio seculari iuvantes in dispensando illas divicias. Ergo seculare brachium debet in tali casu de lege Christi subire officium acquirendi, custodiendi et distribuendi omnes huiusmodi divicias. Maior patet ex hoc, quod nemo debet habere divicias, nisi de quanto sunt adminicula promovencia ad officium, quod est sibi a Domino limitatum. Ergo in casu, quo secularis possessio prepediret clerum ab illo officio, debet ipsam amovere. Sic enim fecerunt apostoli Act. VI. dicentes: „Non est equum nos derelinquere verbum Dei et ministrare mensis. Confirmatur: quilibet christianus sufficiens tenetur suum proximum in hiis specialiter, que concernunt bonum publicum, adiuvare. Sed magnum iuvamen foret clero diviciarum ablacio posito, quod retardent eum ab of- ficio debito Deo suo. Ergo sufficiencior ad hoc tenetur ex lege Christi in tali casu bona fortune tollere. Sed sufficientissimi sunt ad hoc reges et temporales domini, cum ipsi vere dicuntur domini et possessores rerum temporalium. Et indubie hoc specialiter concerneret bonum publicum tali deoneracione bonorum temporalium, que sunt pondus nature, clerum re- tardans a spirituali officio, et sunt spine, ut dicit Salvator Luce VIII, ver- bum Dei suffocantes. Et' mirabile est, quare clericus, dum pedi eius os ut spina infigitur, sinit secularem ipsam extrahere, ut possit debite ambu- lare, et non sic sinit, dum divicie officium subvertunt, ipsas abstrahere, ut possit recte in Christi vestigiis ambulans animam salvare. Forte per hoe ostendit, quod plus diligit pedis plantam quam propriam animam. Si enim plus diligeret animam, tunc rapinam bonorum temporalium cum gaudio sustineret. Sic enim fecerunt novi christiani, ad quos scribit Apostolus Heb. X, 34: „Rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis“ etc. Ymo ex quo Salvator suus, non habens culpam in se, rapinam vesti- mentorum suorum, ymo et mortem acerbissimam hilariter et benivole sus- tinuit, moveret eum eciam sua culpa et exemplum sui capitis, ut ablacionem huiusmodi pacientissime sustineret. Sed ex quo tam graviter contra abla- cionem mamone iniquitatis remurmurat, quomodo obprobria, alapas etc. pro Cristi nomine sustineret? Item iuxta decretum b. Gregorii XI. q. 3 privilegium omnino debet a- mittere, qui sibi permissa abutitur potestate. Sed omnis clericus abutens elemosinis regis sibi permissa abutitur potestate. Cum ergo dotacio sit privilegium, sequitur, quod illud debet omnino amittere. Sed per quem nisi per regem privilegiantem? Illius enim est privilegium interpretari et defendere, cuius est concedere. 1 Finis huius alineae qui sequitur, a M. Petro additus est.
Strana 76
76 Item reges, principes et omnes domini temporales tenentur ad frater- nam correpcionem assistente circumstancia correpcionis huiusmodi requi- rente. Sed potest esse, quod clerus delinquat cum tali circumstancia, quod correpcio fraterna efficacissima foret temporalia, quibus abutitur, pru- denter diripere. Ergo potest esse, quod domini temporales de lege Christi teneantur hoc facere. Nec valet dicere, quod [f. 166b] pape dispensacio, privilegiacio vel exempcio hoc excludit, quia absit catholicum optare, quod privet vel impediat practicam legis Christi ac dominos temporales prepe- diat a correccione ecclesie proficua. Non enim licet hominem quemquam eximere sic, ut quantumcunque peccaverit, non liceat ipsum potenti cor- rigere. Unde Bernardus lib. 3. ad Eugenium papam dispensacionem, que non est in utilitatem communem, vocat dissipacionem. Item adieccio temporalium non est ita communiter propinqua ultime necessitati salvacionis penitencie corporee, sicud subtraccio abusi est pro- pinqua ultime necessitati salvacionis perpetue tam corporis quam anime. Sicud enim est opus maioris misericordie auferre gladium frenetico, vo- lenti se ipsum occidere, quam dare gladium persecuto ad defendendum se a volente eum occidere, quia peius foret hominem sic occidi a se ipso quam occidi ab alio, quia primum est dampnabile et secundum meritorium sive iustum. Ad propositum est b. Augustinus V. q. V. c. 2. „Non omnis, inquit. qui parcit, amicus est nec omnis, qui verberat, inimicus; meliora enim sunt vulnera amici quam fraudulenta oscula inimici. Melius est enim cum se- veritate diligere quam cum lenitate decipere.“ Et sequitur ad propositum: „Utilius esurienti panis tollitur, si securus de cibo negligat iusticiam, quam esurienti panis frangitur, ut iniusticie seductus acquiescat. Et qui frene- “ ticum ligat et qui lictargicum excitat, ambobus molestus ambos amat. Hec Augustinus. Cuius exemplo si domini temporales obligantur ad dan- dum elemosinam clericis, ut debite ministrent in suo officio, eciam obli- gantur ex lege caritatis, quod clericis abutentibus datis elemosinis ipsas auferant ab eis, ne per abusum earum animas proprias occidant. Item quodlibet membrum ecclesie debet iuvare quodlibet aliud. Sed do- mini temporales sunt membra ecclesie cum sacerdotibus possessionatis. Ergo debent iuvare eos. Sed in casu possibili precipuum iuvamentum foret auferre ab illis bona temporalia. Ergo in casu possibili hoc debent. Cum ergo potestas vel gladius, de quo loquitur Apostolus Ro XIII, possit ad hoe sufficere et per consequens superfluit eis aliam ponere, videtur, quod habent potestatem, que in casu ad corepcionem cleri se extendit. Si enim debeo dirigere iuvamentum inimici arans vel per stratum, ut patet Exodi XXIV, quanto magis in novo testamento debeo data michi oportunitate et potencia liberare animam curati mei illaqueati cum mamona iniquitatis de fauce diaboli, pro quo Lynconensis epistola LXXI. Item seculares, clerum superhabundanter contra Christi regulam do- tantes penitencia satisfactoria non interveniente, videtur, quod sunt in periculo eterne dampnacionis et per consequens illorum est ex causa multi- plici hanc iniuriam emendare; 1° quia illi sunt, qui in commissione illius iniurie peccant, ideo est illorum satisfacere pro peccato; 2° quia Deus ad re- gendum suam ecclesiam eis talem concessit potestatem, ut patet Rom. XIII. Ideo, ne ocienter potestate ista vel ea culpabiliter abutantur, exercenda 1 Finis excerptorum M. Petri ex positione M. Joh. Hus 1. c. f. 151.
76 Item reges, principes et omnes domini temporales tenentur ad frater- nam correpcionem assistente circumstancia correpcionis huiusmodi requi- rente. Sed potest esse, quod clerus delinquat cum tali circumstancia, quod correpcio fraterna efficacissima foret temporalia, quibus abutitur, pru- denter diripere. Ergo potest esse, quod domini temporales de lege Christi teneantur hoc facere. Nec valet dicere, quod [f. 166b] pape dispensacio, privilegiacio vel exempcio hoc excludit, quia absit catholicum optare, quod privet vel impediat practicam legis Christi ac dominos temporales prepe- diat a correccione ecclesie proficua. Non enim licet hominem quemquam eximere sic, ut quantumcunque peccaverit, non liceat ipsum potenti cor- rigere. Unde Bernardus lib. 3. ad Eugenium papam dispensacionem, que non est in utilitatem communem, vocat dissipacionem. Item adieccio temporalium non est ita communiter propinqua ultime necessitati salvacionis penitencie corporee, sicud subtraccio abusi est pro- pinqua ultime necessitati salvacionis perpetue tam corporis quam anime. Sicud enim est opus maioris misericordie auferre gladium frenetico, vo- lenti se ipsum occidere, quam dare gladium persecuto ad defendendum se a volente eum occidere, quia peius foret hominem sic occidi a se ipso quam occidi ab alio, quia primum est dampnabile et secundum meritorium sive iustum. Ad propositum est b. Augustinus V. q. V. c. 2. „Non omnis, inquit. qui parcit, amicus est nec omnis, qui verberat, inimicus; meliora enim sunt vulnera amici quam fraudulenta oscula inimici. Melius est enim cum se- veritate diligere quam cum lenitate decipere.“ Et sequitur ad propositum: „Utilius esurienti panis tollitur, si securus de cibo negligat iusticiam, quam esurienti panis frangitur, ut iniusticie seductus acquiescat. Et qui frene- “ ticum ligat et qui lictargicum excitat, ambobus molestus ambos amat. Hec Augustinus. Cuius exemplo si domini temporales obligantur ad dan- dum elemosinam clericis, ut debite ministrent in suo officio, eciam obli- gantur ex lege caritatis, quod clericis abutentibus datis elemosinis ipsas auferant ab eis, ne per abusum earum animas proprias occidant. Item quodlibet membrum ecclesie debet iuvare quodlibet aliud. Sed do- mini temporales sunt membra ecclesie cum sacerdotibus possessionatis. Ergo debent iuvare eos. Sed in casu possibili precipuum iuvamentum foret auferre ab illis bona temporalia. Ergo in casu possibili hoc debent. Cum ergo potestas vel gladius, de quo loquitur Apostolus Ro XIII, possit ad hoe sufficere et per consequens superfluit eis aliam ponere, videtur, quod habent potestatem, que in casu ad corepcionem cleri se extendit. Si enim debeo dirigere iuvamentum inimici arans vel per stratum, ut patet Exodi XXIV, quanto magis in novo testamento debeo data michi oportunitate et potencia liberare animam curati mei illaqueati cum mamona iniquitatis de fauce diaboli, pro quo Lynconensis epistola LXXI. Item seculares, clerum superhabundanter contra Christi regulam do- tantes penitencia satisfactoria non interveniente, videtur, quod sunt in periculo eterne dampnacionis et per consequens illorum est ex causa multi- plici hanc iniuriam emendare; 1° quia illi sunt, qui in commissione illius iniurie peccant, ideo est illorum satisfacere pro peccato; 2° quia Deus ad re- gendum suam ecclesiam eis talem concessit potestatem, ut patet Rom. XIII. Ideo, ne ocienter potestate ista vel ea culpabiliter abutantur, exercenda 1 Finis excerptorum M. Petri ex positione M. Joh. Hus 1. c. f. 151.
Strana 77
77 est in tanta Christi iniuria more suo, quia si principes seculi temporalia sua habent propter servicia inde debita, quod, rogo, servicium foret eis pertinencius [f. 167] quam vindicando Christi iniuriam et ordinacionem suam tam racionabilem defendendo? Cum enim idem sit Christum dili- gere et legem suam vel sermones suos servare Joh XIV, patet, quod si seculares diligunt Christum super omnia, ordinacionem suam precipuam ordinando debent potestative defendere. Nec valet excusacio in peccato, quod seculares dotantes ecclesiam putaverunt ex dotacione huiusmodi multipliciter promereri, quia ex minori cecitate sic cecidit Apostolus mem- bra Domini persequendo I Thim. II, et cum non obstante hac ignorancia et evidencia capta ex veteri testamento Apostolus non confitetur, quod fuit blasphemus in hoc et peccavit graviter contra Christum, quare ergo non isti ex magis crassa ignorancia delinquerent erga Christum? Item seculares nedum possunt auferre temporalia ab ecclesia habitualiter delinquente nec solum, quod licet eis hoc facere, sed quod debent sub pena dampnacionis eterne, cum debent de sua stulticia penitere et satisfacere pro peccato, quo Christi ecclesiam taliter maculaverunt. Nec potest fieri absente evidencia perfunctoria, quod secularibus non licet istud corrigere, quia idem esset eis hoc asserere et dicere illis, quod non potentes pro pec- cato suo commisso satisfacere, necessario sunt dampnandi. Et si obicis, quod dare tales elemosinas litteratorie et solempniter promiserunt; quo- modo ergo licet eis frangere votum suum? quero a phseuste, si voverit modo subtracta causa fratrem suum occidere, numquid debet illam in- iusticiam adimplere, quin pocius de voto imprompto penitere? Nunc autem. cum quidam asserunt seculares nichil iuris aut potestatis habere in cleri- cos et ideo nullus iudicum secularium clericum aut eciam minores ecclesie per se distringere aut condempnare licite potest, quantumcunque fuerint facinorosi, et per consequens nullo modo licet laycis ab eisdem qualiter- cunque delinquentibus bona auferre temporalia. Si enim ad istud motivum per meum socium et amicum d. Nicolaum1 sufficienter et fundamentaliter responsum non fuisset in materia de iurisdiccione dominorum tempora- lium super ipsum clerum in materia seculari, ipsum secundum mei ingenii imbecillitatem absque dubio salutasse [m]. Difficultant tamen aliqui istam materiam de ablacione temporalium ab ipso clero superiori prelato negligente correccionis adhibicionem clero quocunque delinquente, dicentes, quod auferentes bona ab eisdem furtum committunt et sacrilegium. Et pro illo confirmando d. auditor in suo actu satis diffuse et late scribit, ad cuius verba et sentenciam respondeo sub hac forma, quod clericis servantibus limites sui ordinis, non abutentibus bonis collatis ecclesie et superiori prelato non negligente correpcionis be- neficium, sed ipsum debite adhibente hoc exigente demerito clericorum, non liceret dominis temporalibus ablacionis opus antedictum sepius at- temptare. Sed in defectu spiritualis prepositi demerito cleri habituali hoc requirente licet dominis aggredi opus dictum. Nec ex hoc, quod prevari- catores legis Christi sic castigant caritative et non zelo avaricie, furtum, aut sacrilegium committunt, dum pauperibus, quibus avari clerici nimis dominati vel sic nimis diu iniuriati fuerunt, bona ablata, quibus sic abu- tuntur ipsi clerici, ius suum, ut quidam tenent, amittentes pauperibus illa 1 Nicolaus de Pelhřimov, dictus Episcopus, in Replica, quae in operis huius tomo I. pag. 36-82 edita est.
77 est in tanta Christi iniuria more suo, quia si principes seculi temporalia sua habent propter servicia inde debita, quod, rogo, servicium foret eis pertinencius [f. 167] quam vindicando Christi iniuriam et ordinacionem suam tam racionabilem defendendo? Cum enim idem sit Christum dili- gere et legem suam vel sermones suos servare Joh XIV, patet, quod si seculares diligunt Christum super omnia, ordinacionem suam precipuam ordinando debent potestative defendere. Nec valet excusacio in peccato, quod seculares dotantes ecclesiam putaverunt ex dotacione huiusmodi multipliciter promereri, quia ex minori cecitate sic cecidit Apostolus mem- bra Domini persequendo I Thim. II, et cum non obstante hac ignorancia et evidencia capta ex veteri testamento Apostolus non confitetur, quod fuit blasphemus in hoc et peccavit graviter contra Christum, quare ergo non isti ex magis crassa ignorancia delinquerent erga Christum? Item seculares nedum possunt auferre temporalia ab ecclesia habitualiter delinquente nec solum, quod licet eis hoc facere, sed quod debent sub pena dampnacionis eterne, cum debent de sua stulticia penitere et satisfacere pro peccato, quo Christi ecclesiam taliter maculaverunt. Nec potest fieri absente evidencia perfunctoria, quod secularibus non licet istud corrigere, quia idem esset eis hoc asserere et dicere illis, quod non potentes pro pec- cato suo commisso satisfacere, necessario sunt dampnandi. Et si obicis, quod dare tales elemosinas litteratorie et solempniter promiserunt; quo- modo ergo licet eis frangere votum suum? quero a phseuste, si voverit modo subtracta causa fratrem suum occidere, numquid debet illam in- iusticiam adimplere, quin pocius de voto imprompto penitere? Nunc autem. cum quidam asserunt seculares nichil iuris aut potestatis habere in cleri- cos et ideo nullus iudicum secularium clericum aut eciam minores ecclesie per se distringere aut condempnare licite potest, quantumcunque fuerint facinorosi, et per consequens nullo modo licet laycis ab eisdem qualiter- cunque delinquentibus bona auferre temporalia. Si enim ad istud motivum per meum socium et amicum d. Nicolaum1 sufficienter et fundamentaliter responsum non fuisset in materia de iurisdiccione dominorum tempora- lium super ipsum clerum in materia seculari, ipsum secundum mei ingenii imbecillitatem absque dubio salutasse [m]. Difficultant tamen aliqui istam materiam de ablacione temporalium ab ipso clero superiori prelato negligente correccionis adhibicionem clero quocunque delinquente, dicentes, quod auferentes bona ab eisdem furtum committunt et sacrilegium. Et pro illo confirmando d. auditor in suo actu satis diffuse et late scribit, ad cuius verba et sentenciam respondeo sub hac forma, quod clericis servantibus limites sui ordinis, non abutentibus bonis collatis ecclesie et superiori prelato non negligente correpcionis be- neficium, sed ipsum debite adhibente hoc exigente demerito clericorum, non liceret dominis temporalibus ablacionis opus antedictum sepius at- temptare. Sed in defectu spiritualis prepositi demerito cleri habituali hoc requirente licet dominis aggredi opus dictum. Nec ex hoc, quod prevari- catores legis Christi sic castigant caritative et non zelo avaricie, furtum, aut sacrilegium committunt, dum pauperibus, quibus avari clerici nimis dominati vel sic nimis diu iniuriati fuerunt, bona ablata, quibus sic abu- tuntur ipsi clerici, ius suum, ut quidam tenent, amittentes pauperibus illa 1 Nicolaus de Pelhřimov, dictus Episcopus, in Replica, quae in operis huius tomo I. pag. 36-82 edita est.
Strana 78
78 distribuunt, quorum sunt bona secundum multorum doctorum sentencias manifestas. Videat itaque adversarius textum Exodi XII 35, quomodo precepit Deus filiis Israhel, ut peterent ab Egipciis vasa argentea et au- rea et vestem plurimam. Et sequitur: „Dedit autem graciam [f. 167b Dominus populo coram Egipciis, ut commodarent eis, et spoliaverunt Egip- cios.“ Numquid credimus, quod talis spoliacio, a tali Domino approbata, sit furtum vel detencio minus iusta? Tum quia populus spolians, ut puta- tur, fuit in gracia populo spoliato graciam non habente et sic protunc, ut communiter tenetur, populus peculiaris Domini dignus fuit habere fruc- tum bonorum eius. Nec faciunt domini temporales a premissis ecclesias- ticis bona temporalia auferentes inieccionem pura et sincera in minima in hac parte significatam illis quam pauperibus,1 quorum bona sunt, ut predicitur, iusticie complementum. Nam iustum est pauperes evangelicos ad sui necessitatem huiusmodi temporalia possidere dicente Bernardo, prout ipsum recitat d. Lynconensis quodam sermone, quo ecclesiasticos alloquitur in hec verba: „Clamant nudi, clamant famelici, conqueruntur et dicunt: in freno quid aurum? numquid frigus expellit aut esuriem sedat nobis fame et frigore miserabiliter cruciatis? Quid conferunt tot muta- toria vestium vel extensa in porticis vel plicata in manicis? Nostrum est, quod consumitur, nobis crudeliter et iniuste distrahitur, alias abstrahitur, bona nostra sunt, quibus ingurgitatis ventres vestros et pascitis inaniter oculos vestros, quibus nos, fratres vestri, de patrimonio Christi pasceremus stomachos nostros. Palfredi vestri gradiuntur pingues, onusti gemmis, ornamentis sericis et auratis, et nostra nuda quaciuntur crura duris cali- gellis.“ Hec Bernardus. Potest ergo dominus temporalis clerum sic degravantem absque furti commissione aut sacrilegii meritorie castigare per ablacionem antedictam. Et indubie admiracione dignum est, quod dominus temporalis solicitus ad distribuendum pauperibus et egenis, que sua sunt, incurrit tam grandia peccata et prelatus, habitualiter delinquens, lenoni aut meretrici mani- feste bona conferens data ecclesie, dedignatur fur aut sacrilegus appellari. Si enim violans virginem recte ex vi vocabuli propter peccatum commis- sum potest dici ipsam violasse et sacrilegium sit rei sacre violacio aut eiusdem usurpacio, cur clericus, cuiuscunque fuerit dignitatis aut excel- lencie, abutens re sacra, non debet meritorie dici sacrilegus et eciam anti- christus? Et patet per hec verba, quid respondendum est ad motivum, quo dicitur auferentes bona temporalia a viris ecclesiasticis sacrilegium committere atque furtum. Et si tempus permitteret, quecunque auctoritates per adversarios al- legande seu antea allegate de satis facili possent solvi, quamvis quibus- dam pregnantes satis prima facie videantur. Videtur eciam, quod Christus subtractionem temporalium a sacerdo- tibus prophetavit et pro suo tempore huiusmodi subtractio est impleta hoc nequicia sacerdotum exigente, dicente Mat. XXIII, 38: „Ecce relinquetur domus vestra deserta“ i. e. ipsum templum secundum Lyram, „quia per Romanos fuit destructum nec reedificabitur amplius“. Hec Lyra. Item Mat. XXI, 43: „Auferetur vobis regnum Dei.“ Super quo Lyra dicit: „Idem regimen ecclesie alias regnum dabitur genti facienti fructum eius i. e. apostolis et eorum successoribus.“ Hec Lyra.2 1 2 Textus corruptus esse videtur. Finis deesse videtur.
78 distribuunt, quorum sunt bona secundum multorum doctorum sentencias manifestas. Videat itaque adversarius textum Exodi XII 35, quomodo precepit Deus filiis Israhel, ut peterent ab Egipciis vasa argentea et au- rea et vestem plurimam. Et sequitur: „Dedit autem graciam [f. 167b Dominus populo coram Egipciis, ut commodarent eis, et spoliaverunt Egip- cios.“ Numquid credimus, quod talis spoliacio, a tali Domino approbata, sit furtum vel detencio minus iusta? Tum quia populus spolians, ut puta- tur, fuit in gracia populo spoliato graciam non habente et sic protunc, ut communiter tenetur, populus peculiaris Domini dignus fuit habere fruc- tum bonorum eius. Nec faciunt domini temporales a premissis ecclesias- ticis bona temporalia auferentes inieccionem pura et sincera in minima in hac parte significatam illis quam pauperibus,1 quorum bona sunt, ut predicitur, iusticie complementum. Nam iustum est pauperes evangelicos ad sui necessitatem huiusmodi temporalia possidere dicente Bernardo, prout ipsum recitat d. Lynconensis quodam sermone, quo ecclesiasticos alloquitur in hec verba: „Clamant nudi, clamant famelici, conqueruntur et dicunt: in freno quid aurum? numquid frigus expellit aut esuriem sedat nobis fame et frigore miserabiliter cruciatis? Quid conferunt tot muta- toria vestium vel extensa in porticis vel plicata in manicis? Nostrum est, quod consumitur, nobis crudeliter et iniuste distrahitur, alias abstrahitur, bona nostra sunt, quibus ingurgitatis ventres vestros et pascitis inaniter oculos vestros, quibus nos, fratres vestri, de patrimonio Christi pasceremus stomachos nostros. Palfredi vestri gradiuntur pingues, onusti gemmis, ornamentis sericis et auratis, et nostra nuda quaciuntur crura duris cali- gellis.“ Hec Bernardus. Potest ergo dominus temporalis clerum sic degravantem absque furti commissione aut sacrilegii meritorie castigare per ablacionem antedictam. Et indubie admiracione dignum est, quod dominus temporalis solicitus ad distribuendum pauperibus et egenis, que sua sunt, incurrit tam grandia peccata et prelatus, habitualiter delinquens, lenoni aut meretrici mani- feste bona conferens data ecclesie, dedignatur fur aut sacrilegus appellari. Si enim violans virginem recte ex vi vocabuli propter peccatum commis- sum potest dici ipsam violasse et sacrilegium sit rei sacre violacio aut eiusdem usurpacio, cur clericus, cuiuscunque fuerit dignitatis aut excel- lencie, abutens re sacra, non debet meritorie dici sacrilegus et eciam anti- christus? Et patet per hec verba, quid respondendum est ad motivum, quo dicitur auferentes bona temporalia a viris ecclesiasticis sacrilegium committere atque furtum. Et si tempus permitteret, quecunque auctoritates per adversarios al- legande seu antea allegate de satis facili possent solvi, quamvis quibus- dam pregnantes satis prima facie videantur. Videtur eciam, quod Christus subtractionem temporalium a sacerdo- tibus prophetavit et pro suo tempore huiusmodi subtractio est impleta hoc nequicia sacerdotum exigente, dicente Mat. XXIII, 38: „Ecce relinquetur domus vestra deserta“ i. e. ipsum templum secundum Lyram, „quia per Romanos fuit destructum nec reedificabitur amplius“. Hec Lyra. Item Mat. XXI, 43: „Auferetur vobis regnum Dei.“ Super quo Lyra dicit: „Idem regimen ecclesie alias regnum dabitur genti facienti fructum eius i. e. apostolis et eorum successoribus.“ Hec Lyra.2 1 2 Textus corruptus esse videtur. Finis deesse videtur.
Strana 79
79 Nasaasusnasassaasnnag Propositio magistri Petri Anglici nomine ambasiatorum regni Boemie ef marchionatus Moravie habita in sacra congre- gacione generalis concilii Basiliensis die XVI. Januarii 1433, quo die inceperunt proponere articulum suum primum de communione sub utraque specie. Licet in tam solenni et numerosa magnificentie, dignitatis, sapientie ac discipline multiformis presentia sapientia excellenti omnibus homo intus et extra vel exterius illa pariter adornatus tacere et obmutescere cogeretur os imponere ori manum eoque turpitudo venustati vicina turgescit minora maiorum collatione vilescunt mixtaque ingentibus exilia prorsus exinaniri cernuntur veluti astrorum candor solis ignito splendore aut stilla pluvie marine profunditati immersa me fere omnium minimum digne perorando retrahit funiculus triplicatus videl. terminus ad quem, terminus a quo et medius eorundem extremorum. Est nempe auris eruditissimae, ad quam sermo dirigitur, sensus hebetudo ac linquae impeditionis vitium, a quibus verba cuduntur ipse quoque rationis prolate decursus cernitur scematis decore nudatus. Quia tamen tante contionis dispariumque graduum multi- plici dignitati adesse profecto deberet congeries tota virtutum, quis nesciat magnam mitatis et benignitatis proprietatis simpliciter non abesse, a qui- bus venie fiducia inperfectioni gignitur ex ingenii, linguae aut [f. 39] ver- borum defectu suborte ipsa quoque delegati misterii lex acuta stimulat et opportunitatem loquendi effigit importune, cui tamen rationis rectitudo commodum generale prospiciens suadet in humilitate parendum. Eaprop- ter a verbo Vatis veridici censui ordiri sermonem vestramque dignitatum cum favore, qui more negociose apis etiam ex amaris mella efficere indita proprietate consuevit. Ortus est, inquam, sol et congregati sunt et in cubili- bus suis collocabuntur [Psal. 104, 22]. Venerandi in Christo patres, eximie princeps, magistri et doctores so- lertissimi necnon domini et fratres carissimi et ita omne venerabile hoc presens concilium! Ecce, ortus est sol divine veritatis super nostrum ori- zontem quadriformes exsuflans radios fideli ecclesie iocundos, fructuosos et salutares, ymo micantia sidera in spera ecclesie a Domino instituta ad illustrationem omnis terre, que sue claritatis pulchritudine precellenti mui- torum populorum corda in sue dilectione ferventem allexerunt adeo, ut se ac sua universa spernentes pro ipsorum gloriosa noticia toti mundo pan- denda cum fructu beate salutis tam operose instare cernantur. Et nunc no- vissimo tempore, quo caritas in cordibus refriguit et iniquitas supra modum abundavit, Omnipotentis et cuncta regentis nutu ac dispositione clementi
79 Nasaasusnasassaasnnag Propositio magistri Petri Anglici nomine ambasiatorum regni Boemie ef marchionatus Moravie habita in sacra congre- gacione generalis concilii Basiliensis die XVI. Januarii 1433, quo die inceperunt proponere articulum suum primum de communione sub utraque specie. Licet in tam solenni et numerosa magnificentie, dignitatis, sapientie ac discipline multiformis presentia sapientia excellenti omnibus homo intus et extra vel exterius illa pariter adornatus tacere et obmutescere cogeretur os imponere ori manum eoque turpitudo venustati vicina turgescit minora maiorum collatione vilescunt mixtaque ingentibus exilia prorsus exinaniri cernuntur veluti astrorum candor solis ignito splendore aut stilla pluvie marine profunditati immersa me fere omnium minimum digne perorando retrahit funiculus triplicatus videl. terminus ad quem, terminus a quo et medius eorundem extremorum. Est nempe auris eruditissimae, ad quam sermo dirigitur, sensus hebetudo ac linquae impeditionis vitium, a quibus verba cuduntur ipse quoque rationis prolate decursus cernitur scematis decore nudatus. Quia tamen tante contionis dispariumque graduum multi- plici dignitati adesse profecto deberet congeries tota virtutum, quis nesciat magnam mitatis et benignitatis proprietatis simpliciter non abesse, a qui- bus venie fiducia inperfectioni gignitur ex ingenii, linguae aut [f. 39] ver- borum defectu suborte ipsa quoque delegati misterii lex acuta stimulat et opportunitatem loquendi effigit importune, cui tamen rationis rectitudo commodum generale prospiciens suadet in humilitate parendum. Eaprop- ter a verbo Vatis veridici censui ordiri sermonem vestramque dignitatum cum favore, qui more negociose apis etiam ex amaris mella efficere indita proprietate consuevit. Ortus est, inquam, sol et congregati sunt et in cubili- bus suis collocabuntur [Psal. 104, 22]. Venerandi in Christo patres, eximie princeps, magistri et doctores so- lertissimi necnon domini et fratres carissimi et ita omne venerabile hoc presens concilium! Ecce, ortus est sol divine veritatis super nostrum ori- zontem quadriformes exsuflans radios fideli ecclesie iocundos, fructuosos et salutares, ymo micantia sidera in spera ecclesie a Domino instituta ad illustrationem omnis terre, que sue claritatis pulchritudine precellenti mui- torum populorum corda in sue dilectione ferventem allexerunt adeo, ut se ac sua universa spernentes pro ipsorum gloriosa noticia toti mundo pan- denda cum fructu beate salutis tam operose instare cernantur. Et nunc no- vissimo tempore, quo caritas in cordibus refriguit et iniquitas supra modum abundavit, Omnipotentis et cuncta regentis nutu ac dispositione clementi
Strana 80
80 viri notabiles et perspicaces et utriusque status excellentes notabilitatis, dignitatis, officiorum et scienciarum prediti fulgore ex omnibus mundi plagis propria linquentes commoda et habitacula deserentes, se ac sua variis periculis et fatigationibus onerosisque sumptibus in hac gloriosa civitate Basilee regalis sacerdotii inclitorumque principum, magistrorum, doctorum et dominorum tam generose turme susceptiva unanimi et hoc presertim proposito congregati sunt, quem ad modum ex huius venerabilis concilii epistolarum serie nitidius luce clarescit, ut videl. illos iocundissimos limpido rationis contemplentur aspectu ac proinde certo certius futurum radios, imo prestantissima sidera universali ecclesie invectura candorem queant fidelium pronosticare profectum, puta reformationem et unionem ipsius per predictorum siderum fidelem intuitum et amorem in veritate causandum, prout quisque sapiens debet sapere ac sentire sensatus. Nam eo pacto, quo iste divinissime quatuor veritates, credulitatis bases, stabili- menta fiducie, caste dilectionis monilia ac omnium decoramenta virtutum domum Domini illustraverunt debitum in ea consequendo effectum, uni- versi nomine christiano recensiti, qui earundem salutarium virtutum aut torpore segniciei soporati aut oculorum limpitudine obumbrati usque modo nequeverunt intueri splendorem et gustare saporem in limitibus securis ab ipso Domino institutis [f. 39b], non frustra, sed salubriter locabuntur. Et patet verbi preassumpti succinet sentencia. In quo innuitur veritatis re- velatio — ibi: ortus est sol — fidelis congregacio — ibi: et congregati — et laudabilis collocatio — ibi: et collocabuntur in cubilibus suius. Ex quibus verisimiliter notabilis sequetur effectus scil. quod populus Dei sedeat in pulchritudine pacis, in thabernaculis fiducie ac requie opulenta, panem suum sub ficu sua comedens et rerum abundantia perfruens omnium malo- rum timore sublato sicque in pace in idipsum dormiat et quiescat; quam pacem atque requiem ipse nobis concedat, qui sine fine vivit et regnat. RansšasanašansanasanaanannaNk
80 viri notabiles et perspicaces et utriusque status excellentes notabilitatis, dignitatis, officiorum et scienciarum prediti fulgore ex omnibus mundi plagis propria linquentes commoda et habitacula deserentes, se ac sua variis periculis et fatigationibus onerosisque sumptibus in hac gloriosa civitate Basilee regalis sacerdotii inclitorumque principum, magistrorum, doctorum et dominorum tam generose turme susceptiva unanimi et hoc presertim proposito congregati sunt, quem ad modum ex huius venerabilis concilii epistolarum serie nitidius luce clarescit, ut videl. illos iocundissimos limpido rationis contemplentur aspectu ac proinde certo certius futurum radios, imo prestantissima sidera universali ecclesie invectura candorem queant fidelium pronosticare profectum, puta reformationem et unionem ipsius per predictorum siderum fidelem intuitum et amorem in veritate causandum, prout quisque sapiens debet sapere ac sentire sensatus. Nam eo pacto, quo iste divinissime quatuor veritates, credulitatis bases, stabili- menta fiducie, caste dilectionis monilia ac omnium decoramenta virtutum domum Domini illustraverunt debitum in ea consequendo effectum, uni- versi nomine christiano recensiti, qui earundem salutarium virtutum aut torpore segniciei soporati aut oculorum limpitudine obumbrati usque modo nequeverunt intueri splendorem et gustare saporem in limitibus securis ab ipso Domino institutis [f. 39b], non frustra, sed salubriter locabuntur. Et patet verbi preassumpti succinet sentencia. In quo innuitur veritatis re- velatio — ibi: ortus est sol — fidelis congregacio — ibi: et congregati — et laudabilis collocatio — ibi: et collocabuntur in cubilibus suius. Ex quibus verisimiliter notabilis sequetur effectus scil. quod populus Dei sedeat in pulchritudine pacis, in thabernaculis fiducie ac requie opulenta, panem suum sub ficu sua comedens et rerum abundantia perfruens omnium malo- rum timore sublato sicque in pace in idipsum dormiat et quiescat; quam pacem atque requiem ipse nobis concedat, qui sine fine vivit et regnat. RansšasanašansanasanaanannaNk
Strana 81
81 usuasasaaeasEsNSE ORATIO AD SIGISMUNDUM REGEM BRATISLAVIAE A. D. 1429 HABITA. In nomine domini nostri prepotentissimi Dei patris eiusque sapientissimi Filii unitivique omnium dissenciencium Spiritus sancti, amen. Cum ex 2° Eti- corum sermones expetendi sunt secundum subiectam materiam et rebus gerendis verba aptare decens est, ideo, ut presencia requirunt, inter tot excandencia arma positi, inter tot micantes gladios hastasque et clipeos fulgurantes, neces, strages et dampna christianorum implexi, que huma- num cor totum flebile cernit, ad reprimenda crassa odia et iniuriosa bella ab electis dignum duco exordiri ab invictissimo milite et bellatore Pragensi domino nostro Jesu Christo, expugnatore hostium promptissimo, qui verbo, non gladio milia sternit armatorum retrorsumque cadere facit servos scribarum et phariseorum cum aureque divinitus reformata remittit ad principes sacerdotum. Hic profecto miles est, a cuius latere cadunt mille, et dum se levat, decem milia a dextris eius, qui et super aspidem et basiliscum ambulabit et con- culcabit leonem et draconem, universum orbem venenantem et seducentem. Hic est David fortissimus, qui sedet in cathedra eminencie sapientissimus princeps inter tres et ipse tenerrimus ligni vermiculus, qui impetu uno milia regum sternit et invadit, ut dicitur 2 Regum 23, 8., in seque sperantes for- titer protegit et defendit ita, ut non timeamus, quid faciat nobis homo Ps [118, 6]. Huic ergo, reges, servite in timore et exultate ei cum tremore, erudimini, qui iudicatis terram, et apprehendite disciplinam, ne quando irascatur Dominus et pereatis de via iusta [Ps. 2, 10-12], qui ipse et domi- nus fortis et potens et dominus in prelio Ps 23, 8. Qui nec in hasta nec in gladio salvat in se confidentes 1 Reg 17, 47. Cui eciam non est differencia vincere in multis vel in paucis, in pauperibus vel divitibus, debilibus aut potentibus 1 Reg. 14, 6. Facile est enim concludere multos in manu pauco- rum, cum voluerit, quoniam non in multitudine exercitus victoria belli, sed de celo fortitudo est 1 Machab 3, 19. Huius ergo fortissimi militis, domini Dei mei, ego servus eius et obprobrium servorum eius, confisus in armis succinctusque gladio verbi eius, qui potens est in opere et sermone Luce ult. 19, aperiam os indoctum et pusillum et feriam peccatores terre et di- micabo adversus bestiam et draconem, qui dedit potestatem bestie, et me- retricem magnam prophanam, ecclesiam peccatorum, plenam nominibus blasphemie, sordium et abhominacionum terre, orans ad ipsum strenuis- simum meum dominum, ut excussa a me formidine induat me fortitudine, ne sim velud Geter, Gedeonis primogenitus, qui nondum existens circa robuu
81 usuasasaaeasEsNSE ORATIO AD SIGISMUNDUM REGEM BRATISLAVIAE A. D. 1429 HABITA. In nomine domini nostri prepotentissimi Dei patris eiusque sapientissimi Filii unitivique omnium dissenciencium Spiritus sancti, amen. Cum ex 2° Eti- corum sermones expetendi sunt secundum subiectam materiam et rebus gerendis verba aptare decens est, ideo, ut presencia requirunt, inter tot excandencia arma positi, inter tot micantes gladios hastasque et clipeos fulgurantes, neces, strages et dampna christianorum implexi, que huma- num cor totum flebile cernit, ad reprimenda crassa odia et iniuriosa bella ab electis dignum duco exordiri ab invictissimo milite et bellatore Pragensi domino nostro Jesu Christo, expugnatore hostium promptissimo, qui verbo, non gladio milia sternit armatorum retrorsumque cadere facit servos scribarum et phariseorum cum aureque divinitus reformata remittit ad principes sacerdotum. Hic profecto miles est, a cuius latere cadunt mille, et dum se levat, decem milia a dextris eius, qui et super aspidem et basiliscum ambulabit et con- culcabit leonem et draconem, universum orbem venenantem et seducentem. Hic est David fortissimus, qui sedet in cathedra eminencie sapientissimus princeps inter tres et ipse tenerrimus ligni vermiculus, qui impetu uno milia regum sternit et invadit, ut dicitur 2 Regum 23, 8., in seque sperantes for- titer protegit et defendit ita, ut non timeamus, quid faciat nobis homo Ps [118, 6]. Huic ergo, reges, servite in timore et exultate ei cum tremore, erudimini, qui iudicatis terram, et apprehendite disciplinam, ne quando irascatur Dominus et pereatis de via iusta [Ps. 2, 10-12], qui ipse et domi- nus fortis et potens et dominus in prelio Ps 23, 8. Qui nec in hasta nec in gladio salvat in se confidentes 1 Reg 17, 47. Cui eciam non est differencia vincere in multis vel in paucis, in pauperibus vel divitibus, debilibus aut potentibus 1 Reg. 14, 6. Facile est enim concludere multos in manu pauco- rum, cum voluerit, quoniam non in multitudine exercitus victoria belli, sed de celo fortitudo est 1 Machab 3, 19. Huius ergo fortissimi militis, domini Dei mei, ego servus eius et obprobrium servorum eius, confisus in armis succinctusque gladio verbi eius, qui potens est in opere et sermone Luce ult. 19, aperiam os indoctum et pusillum et feriam peccatores terre et di- micabo adversus bestiam et draconem, qui dedit potestatem bestie, et me- retricem magnam prophanam, ecclesiam peccatorum, plenam nominibus blasphemie, sordium et abhominacionum terre, orans ad ipsum strenuis- simum meum dominum, ut excussa a me formidine induat me fortitudine, ne sim velud Geter, Gedeonis primogenitus, qui nondum existens circa robuu
Strana 82
82 hominis, non audebat gladium eximere in Zebee et Salmana [Iudic. 8, 20], sed velud Jonatas, qui in fide et virtute Dei meruit legiones invadere et solus cum altero replere mortuis iugera atque campos. Potens equidem Dominus est [f. 105] in vili mandibula mei imperiti oris hodie occidere mille viros et iras eorum in misericordias commutare et bella in quietem atque pacem, gladios in vomeres et lanceas suas in falces, ut non levet gens contra gen- tem gladium suum nec exerceatur ultra ad prelium Isa 2, 4 ita, ut retun- datur acies duri animi contra se undique in Israel frementes et rixantes vomerum, ligonum, securium et sarculorum usque ad stimulum corrigen- dum 1 Reg. 13, 21 nec habeant, unde acuantur, sublata materia litis uni- verse. Ad quam resarciendam concedat mihi Dominus gladium fortissimi virorum Gedeonis, quo subvertit contra Madian et Israel liberavit Jud 7, 7, det quoque, ut non percuciam crudeliter aurem hic alicuius Malchi [Joh. 8, 10] indignante Deo et redarguente impericiam ferientis, sed ut sim alter Aioth, ambidexter totus in rectitudine, latere et parte ex utraque. Ad quod assumam seutum fidei scripture, ut virilius procedam comodante michi illud beato Esdra 3 Esdre 3, 12 et dicente: Veritas super omnia vincit. Illustrissimi principes, milites venerabilesque patres, magistri ceteri- que domini honorandi. Cum in quolibet evo mundi in figura ultimi nostri seculi multa acta sunt et commissa ad erudicionem et premunicionem nostram, in quos fines seculorum devenerunt dicente Christo Luce 17, 28: ,Sicut factum est in diebus Noe et in diebus Loth, ita erit adventus filii hominis in fine seculi', ita scil. ut cooperiente unda uniquitatis terram uni- versam, ut columba Spiritus sancti pedem figere non habeat alicubi pau- sando in flumine viciorum, archa h.e.parvissima porcio electorum secundum Gregorium in fine seculi motibus et pressuris undique agitata, inter pres- suras et flumina tribulacionum volutata, super omnes aquas viciorum levari debet a terrenis et natare agitarique tribulacionibus et vexari. Et tunc ut optimus psaltes in Israel Christus 2 Reg. 23, 1 et fidelissimus pre- nuncius futurorum prophetat electis suis, quod senescente mundo et ad interitum laborante velud homine a naturali calore deficiente congelabitur caritas, fervor Dei frigescet, iniquitasque passim per omnes lacius et bassius nequiusque undique inundabit. Consurget enim gens contra gentem et reg- num adversus regnum per prelia inhumana et opiniones preliorum, ut dici- tur Mat. 24, 6. Non erit enim veritas in terra, non misericordia, non Dei sci- encia, ut dicitur Osee 4, 1., quia omne maledictum et pollucio et mendacium et homicidium et furtum et adulterium inundabunt et sanguis sanguinem tanget contigue pre multitudine viciorum. Regnabit iniquitas in soliis re- gumque sedebit, in principibus presidebit et officia universa occupabit Anti christusque omnibus imperabit, quia abhominacio, que dicta est a Daniele, stabit in loco sancto i. e. erigetur vehementer et extolletur in potissimo christianorum loco et officio ita, ut secundum Apostolum [2 Thess 2, 4 ille iniquus erigatur super omne, quod dicitur deus aut quod colitur h. e. super omnia divina preponet terrestria et nequiciam iusticie Dei anteponet. Dicit ergo Salvator [Mat. 24, 15], quod, [f. 106] qui legit Danielem, tunc temporis intelligat, presertim, quod dicitur Dan 11, 25., quod rex austri pro- vocabitur ad bellum multis auxiliis et fortibus nimis et non stabunt, quia unibunt adversus eum consilia, et comedentes panem cum eo, conterent îlum exercitusque eius opprimetur et cadent interfecti eius plurimi et cor eius adversus testamentum sanctum et faciet et revertetur in terram suam
82 hominis, non audebat gladium eximere in Zebee et Salmana [Iudic. 8, 20], sed velud Jonatas, qui in fide et virtute Dei meruit legiones invadere et solus cum altero replere mortuis iugera atque campos. Potens equidem Dominus est [f. 105] in vili mandibula mei imperiti oris hodie occidere mille viros et iras eorum in misericordias commutare et bella in quietem atque pacem, gladios in vomeres et lanceas suas in falces, ut non levet gens contra gen- tem gladium suum nec exerceatur ultra ad prelium Isa 2, 4 ita, ut retun- datur acies duri animi contra se undique in Israel frementes et rixantes vomerum, ligonum, securium et sarculorum usque ad stimulum corrigen- dum 1 Reg. 13, 21 nec habeant, unde acuantur, sublata materia litis uni- verse. Ad quam resarciendam concedat mihi Dominus gladium fortissimi virorum Gedeonis, quo subvertit contra Madian et Israel liberavit Jud 7, 7, det quoque, ut non percuciam crudeliter aurem hic alicuius Malchi [Joh. 8, 10] indignante Deo et redarguente impericiam ferientis, sed ut sim alter Aioth, ambidexter totus in rectitudine, latere et parte ex utraque. Ad quod assumam seutum fidei scripture, ut virilius procedam comodante michi illud beato Esdra 3 Esdre 3, 12 et dicente: Veritas super omnia vincit. Illustrissimi principes, milites venerabilesque patres, magistri ceteri- que domini honorandi. Cum in quolibet evo mundi in figura ultimi nostri seculi multa acta sunt et commissa ad erudicionem et premunicionem nostram, in quos fines seculorum devenerunt dicente Christo Luce 17, 28: ,Sicut factum est in diebus Noe et in diebus Loth, ita erit adventus filii hominis in fine seculi', ita scil. ut cooperiente unda uniquitatis terram uni- versam, ut columba Spiritus sancti pedem figere non habeat alicubi pau- sando in flumine viciorum, archa h.e.parvissima porcio electorum secundum Gregorium in fine seculi motibus et pressuris undique agitata, inter pres- suras et flumina tribulacionum volutata, super omnes aquas viciorum levari debet a terrenis et natare agitarique tribulacionibus et vexari. Et tunc ut optimus psaltes in Israel Christus 2 Reg. 23, 1 et fidelissimus pre- nuncius futurorum prophetat electis suis, quod senescente mundo et ad interitum laborante velud homine a naturali calore deficiente congelabitur caritas, fervor Dei frigescet, iniquitasque passim per omnes lacius et bassius nequiusque undique inundabit. Consurget enim gens contra gentem et reg- num adversus regnum per prelia inhumana et opiniones preliorum, ut dici- tur Mat. 24, 6. Non erit enim veritas in terra, non misericordia, non Dei sci- encia, ut dicitur Osee 4, 1., quia omne maledictum et pollucio et mendacium et homicidium et furtum et adulterium inundabunt et sanguis sanguinem tanget contigue pre multitudine viciorum. Regnabit iniquitas in soliis re- gumque sedebit, in principibus presidebit et officia universa occupabit Anti christusque omnibus imperabit, quia abhominacio, que dicta est a Daniele, stabit in loco sancto i. e. erigetur vehementer et extolletur in potissimo christianorum loco et officio ita, ut secundum Apostolum [2 Thess 2, 4 ille iniquus erigatur super omne, quod dicitur deus aut quod colitur h. e. super omnia divina preponet terrestria et nequiciam iusticie Dei anteponet. Dicit ergo Salvator [Mat. 24, 15], quod, [f. 106] qui legit Danielem, tunc temporis intelligat, presertim, quod dicitur Dan 11, 25., quod rex austri pro- vocabitur ad bellum multis auxiliis et fortibus nimis et non stabunt, quia unibunt adversus eum consilia, et comedentes panem cum eo, conterent îlum exercitusque eius opprimetur et cadent interfecti eius plurimi et cor eius adversus testamentum sanctum et faciet et revertetur in terram suam
Strana 83
83 et brachia ex eo stabunt et polluent sanctuarium fortitudinis et aufferent iuge sacrificionum et dabunt abhominacionem in desolacione et impii in testamentum simulabunt fraudulenter. Populus autem, sciens Deum suum, obtinebit et faciet et docti in populo docebunt plurimos et ruent in gladio et in flamma et in captivitate et in rapina dierum et de eruditis ruent, ut conflentur et erigantur et dealbentur. Et elevabuntur scil. adver- sus eos rex et magnificabitur adversus omnem deum et adversum deum deorum loquetur magnifica et deum patrum suorum non reputabit et erit in concupiscenciis feminarum nec quemquam deorum curabit. Hec ergo iubente Christo, qui hodie legit in Daniele, intelligat et verbis Christi et experimentis presentibus exponat. Quibus dicitur Mar. 13, 9: ,Videte autem vosmetipsos; tradent enim vos in conciliis et in synagogis vapulabitis et ante reges et presides stabitis propter me in testimonium illis. Et in omnes gentes primum oportet predicari evangelium. Tradet autem frater fratrem in mortem et pater filium — ut modo luculenter cernitur — et consurgent filii in parentes et morte eos afficient; et eritis odio omnibus hominibus propter nomen meum.“ Et hoc hodie patentissime discernitur in hoc christianissimo regno, quod propter testimonium Christi scil. corpo- ris et sanguinis Christi datum est in odium et in blasphemiam omnibus hominibus et regnis. Ex quo textu scil. Danielis et Christi clare patere potest habentibus spiritum d. Jesu eiusque rectum iudicium, quod supposito, quod modo ap- propinquet dies iudicii, ut omnia signa prenuncia Christi et Danielis cla- mant, quod reges, principes, presides et prelati erunt tunc de sorte Anti- christi. Quod sic patet, quia ipsi trahent electos ante se per tirannidem et prelati extra synagogas eos eicient per excommunicacionem, ipsi autem electi, sic tracti et vexati a regibus et prelatis, pauci valde erunt de sorte Christi, propter cuius testimonium tradentur, ut modo cernimus, in mortem ruentes in flamma et gladio et in rapina dierum. Et tales erunt paucissimi secundum Apostolum I Cor. 1 26-28. ,Non multi sapientes secundum car- nem, non multi potentes, non multi nobiles, sed que stulta sunt mundi et contempta, erunt, ut per eos confundantur sapientes. Infirma enim mundi eliget Deus, ut confundat forcia et ignobilia mundi et contemptibilia et ea, que non sunt in ulla reputacione, ut ea, que sunt, destrueret.' Et tales erunt odio omnibus hominibus et sic papis, patriarchis, episcopis, prelatis, regibus, principibus. Surget enim mundus contra illos consimiliter, ut olim contra apostolos, verbum Dei predicantes, dicente glossa ordinaria ibidem: sic per apostolos omnium credencium persona significatur, qui in fine mundi similes apostolis tribulacionibus sunt probandi [f. 106b]. Ecce planum argumentum temporum futurorum et consumacionis mun- di, in quo electi pauci consimiliter ut olim apostoli vexabuntur propter Christum, a presidibus et prelatis opprimentur et artabuntur tamquam fi- lius iunior Isaac parvulus a seniori et maiori Ismael, filio Agar, ardente persecutore, donec vera mater dicat de eo [Gen. 21, 10]: ,Eice ancillam i. e. subintroductam ecclesiam, que se fingit dominam proliferam et a deo muneratam, rixantem, cum Sara et ipsam sterilem coniugio Christi repu- tantem. Nato ergo Isaac i. e. Christo, in mundo per evangelium in omnes gentes in fine seculi predicandum, eicietur persecutrix ancilla, de qua dicit Johannes in Apoc., quod ipsa est meretrix, circumdata purpura et coccino et inaurata auro et lapide precioso et margaritis, de qua Apoc. 17, 4, omni gloria mundi et pompa seculorum regumque diviciis, vi et dolo ereptis,
83 et brachia ex eo stabunt et polluent sanctuarium fortitudinis et aufferent iuge sacrificionum et dabunt abhominacionem in desolacione et impii in testamentum simulabunt fraudulenter. Populus autem, sciens Deum suum, obtinebit et faciet et docti in populo docebunt plurimos et ruent in gladio et in flamma et in captivitate et in rapina dierum et de eruditis ruent, ut conflentur et erigantur et dealbentur. Et elevabuntur scil. adver- sus eos rex et magnificabitur adversus omnem deum et adversum deum deorum loquetur magnifica et deum patrum suorum non reputabit et erit in concupiscenciis feminarum nec quemquam deorum curabit. Hec ergo iubente Christo, qui hodie legit in Daniele, intelligat et verbis Christi et experimentis presentibus exponat. Quibus dicitur Mar. 13, 9: ,Videte autem vosmetipsos; tradent enim vos in conciliis et in synagogis vapulabitis et ante reges et presides stabitis propter me in testimonium illis. Et in omnes gentes primum oportet predicari evangelium. Tradet autem frater fratrem in mortem et pater filium — ut modo luculenter cernitur — et consurgent filii in parentes et morte eos afficient; et eritis odio omnibus hominibus propter nomen meum.“ Et hoc hodie patentissime discernitur in hoc christianissimo regno, quod propter testimonium Christi scil. corpo- ris et sanguinis Christi datum est in odium et in blasphemiam omnibus hominibus et regnis. Ex quo textu scil. Danielis et Christi clare patere potest habentibus spiritum d. Jesu eiusque rectum iudicium, quod supposito, quod modo ap- propinquet dies iudicii, ut omnia signa prenuncia Christi et Danielis cla- mant, quod reges, principes, presides et prelati erunt tunc de sorte Anti- christi. Quod sic patet, quia ipsi trahent electos ante se per tirannidem et prelati extra synagogas eos eicient per excommunicacionem, ipsi autem electi, sic tracti et vexati a regibus et prelatis, pauci valde erunt de sorte Christi, propter cuius testimonium tradentur, ut modo cernimus, in mortem ruentes in flamma et gladio et in rapina dierum. Et tales erunt paucissimi secundum Apostolum I Cor. 1 26-28. ,Non multi sapientes secundum car- nem, non multi potentes, non multi nobiles, sed que stulta sunt mundi et contempta, erunt, ut per eos confundantur sapientes. Infirma enim mundi eliget Deus, ut confundat forcia et ignobilia mundi et contemptibilia et ea, que non sunt in ulla reputacione, ut ea, que sunt, destrueret.' Et tales erunt odio omnibus hominibus et sic papis, patriarchis, episcopis, prelatis, regibus, principibus. Surget enim mundus contra illos consimiliter, ut olim contra apostolos, verbum Dei predicantes, dicente glossa ordinaria ibidem: sic per apostolos omnium credencium persona significatur, qui in fine mundi similes apostolis tribulacionibus sunt probandi [f. 106b]. Ecce planum argumentum temporum futurorum et consumacionis mun- di, in quo electi pauci consimiliter ut olim apostoli vexabuntur propter Christum, a presidibus et prelatis opprimentur et artabuntur tamquam fi- lius iunior Isaac parvulus a seniori et maiori Ismael, filio Agar, ardente persecutore, donec vera mater dicat de eo [Gen. 21, 10]: ,Eice ancillam i. e. subintroductam ecclesiam, que se fingit dominam proliferam et a deo muneratam, rixantem, cum Sara et ipsam sterilem coniugio Christi repu- tantem. Nato ergo Isaac i. e. Christo, in mundo per evangelium in omnes gentes in fine seculi predicandum, eicietur persecutrix ancilla, de qua dicit Johannes in Apoc., quod ipsa est meretrix, circumdata purpura et coccino et inaurata auro et lapide precioso et margaritis, de qua Apoc. 17, 4, omni gloria mundi et pompa seculorum regumque diviciis, vi et dolo ereptis,
Strana 84
84 supereffluenter adimpleta, cum qua fornicati sunt omnes reges terre pro eo, quod sedet super bestiam i. e. super universum populum bestialem, poculum aureum nephandis ipsis propinans manibus nutriensque reges et alliciens auro prophano et argento, plena abhominacione et immundicia fornicacio- nis. Et in fronte eius licet sit nomen pulcrum scriptum scil. misterium, tamen ipsa est Babilon magna inter fornicacionem et abhominacionem terre. Quis enim, rogo, tam notabiliter et tam spisse gignit et effundit omnem iniquitatem in orbe per ineffabiles maculas et polluciones quam hec superbissima mater, auro, diviciis, dignitate et universa malicie libertate plena, quam cum divinus speculator Johannes vidit, vehementer admiratus est. Et vere digna est admiracione, unde dicit [v. 6] : ,Et vidi mulierem ebriam a sanguine sanctorum et a sanguine martirum d. Jesu', quo licet ab antiquo tota rubeat, tota liquat et tota madeat, infelix tamen sanguisuga et eius cruenti disiderii prostituta vulva numquam dicit: ,sufficit, ut dicitur Prov. 4, 30. 16. Et licet testimonio Christi omnes prophetas et iustos est persecuta et sanguine madidata et potata ipso dicente ad sacerdotes [Act. 7, 52]: �Quem enim sanctorum non sunt persecuti patres vestri?“ tamen adhuc in ipso sanguine sanctorum hodie cupit mergi et natare. Sciunt omnes, quicunque pie volebant vivere, quid sit persecucio sacer- dotum. Scit Jeremias, fedissime lacune inmersus, Micheas, a prophetis Baal pariter et Helias durissime persecutus. Narret Zacharias, inter templum et edem trucidatus, Isaias destructus Ezechiel laceratus, Daniel, una cum omnibus prophetis tormentis sauciatus, et novissime Christus, verus deus et homo, passus et crucifixus. Non pepercit apostolis, licet sanctissimis, non martiribus, licet innocentissimis, non confessoribus, licet devotissimis, non puellis et virginibus, licet castissimis. Totus enim numerus martirum cele- stiumque militum increvit per eam, ferariorem feris feram, sanguine re- pletam mulierem, que omnes, nullum tamen illesum, pepulit super astra prophetam nisi satis afflictum fama vitaque peremptum. Improba; propter te liventi sub cute Paulus computat in celis, quot sumpsit verbera virgis f. 107 ]. Et recitat Petro Crisostomus ore sereno bisque dampnatus, licet his sit iamque beatus, Gregorius pariter flammatos igne libellos suscitat et laudem post pessima probra reportat. Cum ergo hec deicida mulier tanta comisit in viridi, in arido nuncquid parcet durosque mores tamdiuque assuetos nunquid facile deseret? Ecce enim, quod in tediis gemebundi cordis pronuncio, post tot mala et tot dei iniurias adhuc hodie innumeros cedit homines, affligit, perimit et sangu- inem usque ad flumina fundit innocentem, percutit, vulnerat et cruentat, urit et comburit, parvulos discerpit, virgines fedat, matres flebiles trans- fodit et humilibus patribus non indulget nec parcit indignante sibi omni celesti et terrestri iusticia totaque iuris observancia penitus repugnante, cum vid. sic. dampnet nec legittime citatos, nec accusacionis ordine debite convictos, nec inscripcione precedente, nec iusta denuncciacione denunc- ciatore legitimo penitus cessante, nec per inquisicionis modum, cum nul- lorum inquisitorum nobis facta fuerit copia nullaque nobis defensa et au- diencia legittima hucusque admissa, ymo in procuratoribus nostris violenter
84 supereffluenter adimpleta, cum qua fornicati sunt omnes reges terre pro eo, quod sedet super bestiam i. e. super universum populum bestialem, poculum aureum nephandis ipsis propinans manibus nutriensque reges et alliciens auro prophano et argento, plena abhominacione et immundicia fornicacio- nis. Et in fronte eius licet sit nomen pulcrum scriptum scil. misterium, tamen ipsa est Babilon magna inter fornicacionem et abhominacionem terre. Quis enim, rogo, tam notabiliter et tam spisse gignit et effundit omnem iniquitatem in orbe per ineffabiles maculas et polluciones quam hec superbissima mater, auro, diviciis, dignitate et universa malicie libertate plena, quam cum divinus speculator Johannes vidit, vehementer admiratus est. Et vere digna est admiracione, unde dicit [v. 6] : ,Et vidi mulierem ebriam a sanguine sanctorum et a sanguine martirum d. Jesu', quo licet ab antiquo tota rubeat, tota liquat et tota madeat, infelix tamen sanguisuga et eius cruenti disiderii prostituta vulva numquam dicit: ,sufficit, ut dicitur Prov. 4, 30. 16. Et licet testimonio Christi omnes prophetas et iustos est persecuta et sanguine madidata et potata ipso dicente ad sacerdotes [Act. 7, 52]: �Quem enim sanctorum non sunt persecuti patres vestri?“ tamen adhuc in ipso sanguine sanctorum hodie cupit mergi et natare. Sciunt omnes, quicunque pie volebant vivere, quid sit persecucio sacer- dotum. Scit Jeremias, fedissime lacune inmersus, Micheas, a prophetis Baal pariter et Helias durissime persecutus. Narret Zacharias, inter templum et edem trucidatus, Isaias destructus Ezechiel laceratus, Daniel, una cum omnibus prophetis tormentis sauciatus, et novissime Christus, verus deus et homo, passus et crucifixus. Non pepercit apostolis, licet sanctissimis, non martiribus, licet innocentissimis, non confessoribus, licet devotissimis, non puellis et virginibus, licet castissimis. Totus enim numerus martirum cele- stiumque militum increvit per eam, ferariorem feris feram, sanguine re- pletam mulierem, que omnes, nullum tamen illesum, pepulit super astra prophetam nisi satis afflictum fama vitaque peremptum. Improba; propter te liventi sub cute Paulus computat in celis, quot sumpsit verbera virgis f. 107 ]. Et recitat Petro Crisostomus ore sereno bisque dampnatus, licet his sit iamque beatus, Gregorius pariter flammatos igne libellos suscitat et laudem post pessima probra reportat. Cum ergo hec deicida mulier tanta comisit in viridi, in arido nuncquid parcet durosque mores tamdiuque assuetos nunquid facile deseret? Ecce enim, quod in tediis gemebundi cordis pronuncio, post tot mala et tot dei iniurias adhuc hodie innumeros cedit homines, affligit, perimit et sangu- inem usque ad flumina fundit innocentem, percutit, vulnerat et cruentat, urit et comburit, parvulos discerpit, virgines fedat, matres flebiles trans- fodit et humilibus patribus non indulget nec parcit indignante sibi omni celesti et terrestri iusticia totaque iuris observancia penitus repugnante, cum vid. sic. dampnet nec legittime citatos, nec accusacionis ordine debite convictos, nec inscripcione precedente, nec iusta denuncciacione denunc- ciatore legitimo penitus cessante, nec per inquisicionis modum, cum nul- lorum inquisitorum nobis facta fuerit copia nullaque nobis defensa et au- diencia legittima hucusque admissa, ymo in procuratoribus nostris violenter
Strana 85
85 repulsa et repressa, in neces et gladios et arma exarsit, et quantum in se fuit, ut hereticos sinistre condempnavit et post sentencias, impietate plenas, non illam crucem, que Christi est, mitem quidem et benignam, nescientem bella movere, tela acuere et sanguinem fundere innocentem, sed crucem Antichristi cruentis erexit manibus et gentes plurimas in bella congregavit. Heu heu dura mater, que materne pietatis nomen assumis et in sanguine natorum non horres commaculare manus. Illa enim, que vera mater est, filios studet non occidere, sed emendare et vivere. Et illa profecto vera ma- ter est, que filium suum vult pocius aput meretricem vivere quam gladio dividi et occidi coram Salomone. Illa autem, que meretrix [3 Reg 3, 26]: ,Nec mihi nec tibi, inquit, sit, sed dividatur'. Et christianissimum regnum, quod tibi ab exordio nascentis fidei nunquam obfuit, strage, nece et igne penitus consumatur. Sed, o utinam Salomon, prudentissime rex, regumque eximie, sapienter modo conicias et veram matrem, pro Christo contendentem, hodie invenias et pro ea discernas iudicium equitatis et ipsam quoque meretricem depre- hendas, que te stimulat Christum dividere, veritatem extinguere et claris- simum regnum, generosam plantulam comendandi tui patris, destruere et tibi nocere. Et que te cogit tot labores, tot tedia, tot pericula, tot dampna et expensas inutiles, pro quibus posses regna comparare, pati et sustinere et novissime corpus et animam perdere. Non audias, obsecro, prophanam mulierem, licet blandientem, licet munera cum honore cesareo promitten- tem. Non audias, queso, totum, quod offert, contempnas, ut totum habeas, vanitatem respuas et veritatem eligas, quia sic Deum habebis amicum et regnum hoc nobile quiete possidebis per ipsumque ut inclitissimus pater tuus, cum volueris, rex regum et dominus dominorum eris victorque mundi et possessor, quia in veritate super omnia vincit veritas et triumphat. Ne, quesumus, ob vanissimum nomen imperatoris, quo utinam bene careas quam male habeas, regnum tibi destruas et maculam eternam ab omnibus progenitoribus tuis et successoribus tuis obtineas per milleque Dei offensas et iniurias honores [f. 107b ] non appetas nec ascendas. Recordare, obsecro, quantos pridem exhibuerit tibi ludos ipsa ecclesia, quantas iniurias, cum per orbem te blasphemaret et adversum te crucem erigeret et de regno, quantum in se fuit, deponeret fideli tua Bohemia in hiis et in aliis tribus repulsis a regno semper fideliter assistendo et te cum gloria et potencia in regnum reducendo. Obsecro, ne immemor sis magnorum beneficiorum, et cessa hodie auctor esse magnorum maleficiorum, memor salutis tue felici- umque tuorum progenitorum, qui in hoc solo regno post mortem debent continuare gloriam et felicem vite memoriam, quam cum regno extinguere et destruere nefas puta, memorque Dei omnipotentis, qui omnes punit in- iurias, violencias vincit et oppressiones opprimit et cuius veritas super omnia vincit. Hec est sacrosancta bonitas legisque divine fortissima veritas, ultrix omnis malicie et persecutrix divine et humane iniurie. Ipsa est gloria sanctorum et humilium exaltacio christianorum, laus deiectorum, prosperi- tas miserorum et invictissima fortitudo iustorum. Ipsa est, que in Abel, in veritate offerente, ferreum Cayn vicit et cum Abraham in ignem Mezopo- tamie descendit et cum deo fiducialiter egit et quinque reges in trecentis vernaculis mirabiliter superavit. Ipsa est, que in Jacob cum deo pugnavit et rem incredibilem fecit, quia luctando deum superavit. Ipsa in Joseph car- ceres descendit et effractis carceribus totam Egiptum sibi subiugavit. Ipsa
85 repulsa et repressa, in neces et gladios et arma exarsit, et quantum in se fuit, ut hereticos sinistre condempnavit et post sentencias, impietate plenas, non illam crucem, que Christi est, mitem quidem et benignam, nescientem bella movere, tela acuere et sanguinem fundere innocentem, sed crucem Antichristi cruentis erexit manibus et gentes plurimas in bella congregavit. Heu heu dura mater, que materne pietatis nomen assumis et in sanguine natorum non horres commaculare manus. Illa enim, que vera mater est, filios studet non occidere, sed emendare et vivere. Et illa profecto vera ma- ter est, que filium suum vult pocius aput meretricem vivere quam gladio dividi et occidi coram Salomone. Illa autem, que meretrix [3 Reg 3, 26]: ,Nec mihi nec tibi, inquit, sit, sed dividatur'. Et christianissimum regnum, quod tibi ab exordio nascentis fidei nunquam obfuit, strage, nece et igne penitus consumatur. Sed, o utinam Salomon, prudentissime rex, regumque eximie, sapienter modo conicias et veram matrem, pro Christo contendentem, hodie invenias et pro ea discernas iudicium equitatis et ipsam quoque meretricem depre- hendas, que te stimulat Christum dividere, veritatem extinguere et claris- simum regnum, generosam plantulam comendandi tui patris, destruere et tibi nocere. Et que te cogit tot labores, tot tedia, tot pericula, tot dampna et expensas inutiles, pro quibus posses regna comparare, pati et sustinere et novissime corpus et animam perdere. Non audias, obsecro, prophanam mulierem, licet blandientem, licet munera cum honore cesareo promitten- tem. Non audias, queso, totum, quod offert, contempnas, ut totum habeas, vanitatem respuas et veritatem eligas, quia sic Deum habebis amicum et regnum hoc nobile quiete possidebis per ipsumque ut inclitissimus pater tuus, cum volueris, rex regum et dominus dominorum eris victorque mundi et possessor, quia in veritate super omnia vincit veritas et triumphat. Ne, quesumus, ob vanissimum nomen imperatoris, quo utinam bene careas quam male habeas, regnum tibi destruas et maculam eternam ab omnibus progenitoribus tuis et successoribus tuis obtineas per milleque Dei offensas et iniurias honores [f. 107b ] non appetas nec ascendas. Recordare, obsecro, quantos pridem exhibuerit tibi ludos ipsa ecclesia, quantas iniurias, cum per orbem te blasphemaret et adversum te crucem erigeret et de regno, quantum in se fuit, deponeret fideli tua Bohemia in hiis et in aliis tribus repulsis a regno semper fideliter assistendo et te cum gloria et potencia in regnum reducendo. Obsecro, ne immemor sis magnorum beneficiorum, et cessa hodie auctor esse magnorum maleficiorum, memor salutis tue felici- umque tuorum progenitorum, qui in hoc solo regno post mortem debent continuare gloriam et felicem vite memoriam, quam cum regno extinguere et destruere nefas puta, memorque Dei omnipotentis, qui omnes punit in- iurias, violencias vincit et oppressiones opprimit et cuius veritas super omnia vincit. Hec est sacrosancta bonitas legisque divine fortissima veritas, ultrix omnis malicie et persecutrix divine et humane iniurie. Ipsa est gloria sanctorum et humilium exaltacio christianorum, laus deiectorum, prosperi- tas miserorum et invictissima fortitudo iustorum. Ipsa est, que in Abel, in veritate offerente, ferreum Cayn vicit et cum Abraham in ignem Mezopo- tamie descendit et cum deo fiducialiter egit et quinque reges in trecentis vernaculis mirabiliter superavit. Ipsa est, que in Jacob cum deo pugnavit et rem incredibilem fecit, quia luctando deum superavit. Ipsa in Joseph car- ceres descendit et effractis carceribus totam Egiptum sibi subiugavit. Ipsa
Strana 86
86 in mitissimo Moysen pastore contempto superbissimum pharaonem stravit et nomen eius obprobrium fecit sempiternum et superbientibus deumque oppugnantibus ruine exemplum. Ipsa est preclara veritas, que in Juda re- gem superbissimus Abembezech, 30 reges superantem et sumitates manu- um et pedum eorum amputantem et cum canibas eos comedere facientem, fortiter vicit et cesis sumitatibus eius sub mensa comedere fecit. Ipsa in in- victissimo Josue 30 reges cum infinitis nacionibus exterminavit et in simplici rudique populo colla regum conculcavit. O que olym 30 regibus non peper- cit, hodie uni simili persecutori numquit parcet? Ipsa est potentissima veritas, que nedum terre sed celo imperans, ipsum celum arestavit et solem stare ad Gabaon pro libito coegit. Ipsa in Sampsone Philisteos debellavit et in vomere villani Sangar sexingentos hostes superavit. In Gedeone victrix audacissima et in Jonatha pugnatrix mirabilissima, in David bellatrix for- tunatissima et in Salomone gloriosissima, in Ezechia devotissima et in Jozia equissima, in Judith contra Olofernem victrix fidentissima, in Hester contra Asuerum prudentissima. In Jeremia contra sacerdotes constantis- sima, in Michea contra prophetas Baal verissima et in Helia superatrix ferventissima in omnibusque prophetis, quos generacio prava et adultera sacerdotum peremit et stravit, triumphatrix serenissima et novissime in ipso Christo, vero deo et homine, victrix felicissima, in eiusque beatis aposto- lis contra universum mundum pugnacissima. Et in martiribus audacissima, in virginibus, parvulis ceterisque homilibus comendatissima et pugnatrix expertissima [f. 108]. Ipsa scit, quid omnia tormenta possunt, omnes tyran- ni, et quid eorum extrema ira sevire potest et ferire, quantum ignis ledere potest, quantum gladius, quantum carcer teterrimus, quantum uncus, quan- tum acculeus, quantum fames, quantum esuries, quantum funis, cathena vel laqueus, quantum concus, quantum basulus, quantum rerum dampna et paupertas tenuissima et quantumcunque consumata malicia ingerere dorso potest, ab experto novit veritas victrix probatissima et multo plura forcius tolerare, quam asperrima malicia potest irrogare, super omnia tormenta et pericula leta iocunda eminere et inter tortores mille hilaris esse et ridere. Nonne ergo vobis videtur, o viri, quod veritas est, que omnia vincit et de- vincit? Et ut exemplis verba confirmem, hec Neronem rigidissimum eviravit, Domicianum crudelissimum emolivit, Dyonisium ferocissimum stravit et evicit, potencias eorum debilitavit et nomen eternum cum vita eripuit et gloriam eorum infamiam fecit sempiternam. Cum ergo nemo sit aut umquam fuit, qui Deum superavit et veritatem debelavit, frustra niteris, o rex mortalissime, unacum caducis tuis princi- pibus, qui inextinguibilem et immortalem veritatem, que Deum habet auctorem et defensorem, proponis mortificare. Secure enim vobis denunc- cio, quod unica scintilla veritatis, quam tenemus et pro qua contendimus vobiscum, prevalet omnes filios hominum virtute, maiestate et dignitate. Et si omnes, tunc et omnes reges, principes, papas, legatos, magistros su- perat veritas, sternit, deicit et vincit, proicit, confundit, extinguit et evincit beato Esdra contestante [3 Esdre 3, 12], quia iniquus rex, iniquum vinum et inique mulieres et iniqui omnes pape, legati et omnes filii hominum et omnia opera eorum iniqua in sua iniquitate peribunt, veritas autem domi- nice legis magna pre omnibus et fortis est et prevalet et invalescit in eter- num et vivit et obtinet in secula seculorum. Huic ergo ingenue veritati quia adherere est Deo inherere et servire est regnare, pro ipsa tristari est letari, pauperari est ditari, dampna pati est lucrari, perdere possidere, deri-
86 in mitissimo Moysen pastore contempto superbissimum pharaonem stravit et nomen eius obprobrium fecit sempiternum et superbientibus deumque oppugnantibus ruine exemplum. Ipsa est preclara veritas, que in Juda re- gem superbissimus Abembezech, 30 reges superantem et sumitates manu- um et pedum eorum amputantem et cum canibas eos comedere facientem, fortiter vicit et cesis sumitatibus eius sub mensa comedere fecit. Ipsa in in- victissimo Josue 30 reges cum infinitis nacionibus exterminavit et in simplici rudique populo colla regum conculcavit. O que olym 30 regibus non peper- cit, hodie uni simili persecutori numquit parcet? Ipsa est potentissima veritas, que nedum terre sed celo imperans, ipsum celum arestavit et solem stare ad Gabaon pro libito coegit. Ipsa in Sampsone Philisteos debellavit et in vomere villani Sangar sexingentos hostes superavit. In Gedeone victrix audacissima et in Jonatha pugnatrix mirabilissima, in David bellatrix for- tunatissima et in Salomone gloriosissima, in Ezechia devotissima et in Jozia equissima, in Judith contra Olofernem victrix fidentissima, in Hester contra Asuerum prudentissima. In Jeremia contra sacerdotes constantis- sima, in Michea contra prophetas Baal verissima et in Helia superatrix ferventissima in omnibusque prophetis, quos generacio prava et adultera sacerdotum peremit et stravit, triumphatrix serenissima et novissime in ipso Christo, vero deo et homine, victrix felicissima, in eiusque beatis aposto- lis contra universum mundum pugnacissima. Et in martiribus audacissima, in virginibus, parvulis ceterisque homilibus comendatissima et pugnatrix expertissima [f. 108]. Ipsa scit, quid omnia tormenta possunt, omnes tyran- ni, et quid eorum extrema ira sevire potest et ferire, quantum ignis ledere potest, quantum gladius, quantum carcer teterrimus, quantum uncus, quan- tum acculeus, quantum fames, quantum esuries, quantum funis, cathena vel laqueus, quantum concus, quantum basulus, quantum rerum dampna et paupertas tenuissima et quantumcunque consumata malicia ingerere dorso potest, ab experto novit veritas victrix probatissima et multo plura forcius tolerare, quam asperrima malicia potest irrogare, super omnia tormenta et pericula leta iocunda eminere et inter tortores mille hilaris esse et ridere. Nonne ergo vobis videtur, o viri, quod veritas est, que omnia vincit et de- vincit? Et ut exemplis verba confirmem, hec Neronem rigidissimum eviravit, Domicianum crudelissimum emolivit, Dyonisium ferocissimum stravit et evicit, potencias eorum debilitavit et nomen eternum cum vita eripuit et gloriam eorum infamiam fecit sempiternam. Cum ergo nemo sit aut umquam fuit, qui Deum superavit et veritatem debelavit, frustra niteris, o rex mortalissime, unacum caducis tuis princi- pibus, qui inextinguibilem et immortalem veritatem, que Deum habet auctorem et defensorem, proponis mortificare. Secure enim vobis denunc- cio, quod unica scintilla veritatis, quam tenemus et pro qua contendimus vobiscum, prevalet omnes filios hominum virtute, maiestate et dignitate. Et si omnes, tunc et omnes reges, principes, papas, legatos, magistros su- perat veritas, sternit, deicit et vincit, proicit, confundit, extinguit et evincit beato Esdra contestante [3 Esdre 3, 12], quia iniquus rex, iniquum vinum et inique mulieres et iniqui omnes pape, legati et omnes filii hominum et omnia opera eorum iniqua in sua iniquitate peribunt, veritas autem domi- nice legis magna pre omnibus et fortis est et prevalet et invalescit in eter- num et vivit et obtinet in secula seculorum. Huic ergo ingenue veritati quia adherere est Deo inherere et servire est regnare, pro ipsa tristari est letari, pauperari est ditari, dampna pati est lucrari, perdere possidere, deri-
Strana 87
87 deri est mereri, blasphemari est laudari, pro ipsa mori est vivere et con- tempni gloriari universaque pericula perpeti est beari: ideo huic benedicte veritati postposita vita et corpore per ipsam vitam et mortem et per uni- versa pericula humiliter servire proponimus totaliterque inherere nullo alio in corde nostro existente quam per legem eius sinceriter placere d. nostro Jesu Christo eisque mandata prosequi ipsiusque probrosam vitam nostris manibus et pedibus, ore et corde et toto dorso complexari, malentes cum eo crucifigi, affligi, occidi, contempni, et quomodocunque permiserit, blasphe- mari et vexari, quam cum nequam mundo temporalis peccati quantamcun- que habere iocunditatem. Et ideo propter hanc unicam causam ab exemplo apostolorum in omnibus tribulacionem patimur, sed non angustiamur, apo- riamur, sed non destituimur, persecucionem patimur, sed non derelinqui- mur, humiliamur, sed non confundimur, deicimur, sed non perimus, cottidie in mortem tradimur et sub defensa dei vivimus, blasphemamur, sed leta- mur, exprobramus, sed benedicimus, in neces, strages, gladios, ignes, vin- cula et omnia corporis pericula tradimur et gracias agimus, volneramur et occidimur, et ecce vivimus et victores mortis nil timemus et in victoria exaltamus et gaudemus, et cum fortissime vexamur, tunc fortissime gracias agimus et pro persecutoribus exoramus et in flumine natamus gaudiorum. Quid igitur turbaris, o rex Israel? Attende, quos [f 108b] mores perse- queris et quales homines persequi niteris et quid cum tuis principibus nobis mali facere poteritis, cum hec omnia, que mala putatis, ut bona nobis exoptamus, et que vos timetis, nos non timemus, et que contempnitis, eli- gimus, et que eligitis, reprobamus, et omnia vestra machinamenta dolo rum et laborum Christo iuvante ioca et ludos iudicamus, et que mala pes- sima reputatis, nos mella putamus. Quid igitur potestis mali agere omnia optantibus, quid auferre omnia contempnentibus, quid minari nulla timen- tibus, quid nocere nocumenta poscentibus, et que tremit mundus, pericula lete expetentibus? Sane nil timemus, cum Deum timemus, nil perdemus, cum Deum possidemus; cum eo lucra dampnaque parciendo dividemus Mortem minamini, mors bene veniat, mortem minamini, libertatem mina- mini; mortem minamini, exitum a morte minamini, exitum a carcere, exi- tum ab omnibus periculis, cum mors omnia secum tollat pericula ipsaque sorbeat et extinguat et ad eternam felicitatem brevi momento miseros du- cat et conducat. O vos stupidos et ignavos homines, qui cum ad vindictam pessima nobis proponitis, pro pessimis optima facitis, et cum nos superatis, caditis, et cum statis, ad inferna descenditis et calcatis. Felices pro Christo pacientes, infelices vos Christum persequentes, felices pro Christo deceden- tes, infelices vos pro dyabolo pugnantes et pro ipso miserius bestiis morien- tes. Felices ipsi, qui sive stant, sive cadunt, merito vincunt et triumphos victorie referunt. Infelices vos, qui sive statis, sive caditis, ad inferna pro- peratis, et victores si fueritis in hasta et gladio, victi iacetis sub peccato et maleficio. Nunc ergo scias, o rex mortalissime et caduce, quod non pro sa- lute nostra bella tecum gerimus, sed pro Christi veritate tibi rebellamus, quam antequam nobis extorquebis a pectore, extorqueberis prius a corpore, antequam spoliabis a gloria, iacebis in miseria, antequam honorem Christo eripies, vitam et animam perdes et nomen tue glorie in obprobrium toti mundo vertes sempiternum. Desine ergo et cessa, queso, o rex inclite, unacum tuo comitatu Christum oppugnare et nomen tue glorie noli denominare, famam in infamiam comu- tare et sublimes honores tuorum progenitorum in celum fulgentes malo
87 deri est mereri, blasphemari est laudari, pro ipsa mori est vivere et con- tempni gloriari universaque pericula perpeti est beari: ideo huic benedicte veritati postposita vita et corpore per ipsam vitam et mortem et per uni- versa pericula humiliter servire proponimus totaliterque inherere nullo alio in corde nostro existente quam per legem eius sinceriter placere d. nostro Jesu Christo eisque mandata prosequi ipsiusque probrosam vitam nostris manibus et pedibus, ore et corde et toto dorso complexari, malentes cum eo crucifigi, affligi, occidi, contempni, et quomodocunque permiserit, blasphe- mari et vexari, quam cum nequam mundo temporalis peccati quantamcun- que habere iocunditatem. Et ideo propter hanc unicam causam ab exemplo apostolorum in omnibus tribulacionem patimur, sed non angustiamur, apo- riamur, sed non destituimur, persecucionem patimur, sed non derelinqui- mur, humiliamur, sed non confundimur, deicimur, sed non perimus, cottidie in mortem tradimur et sub defensa dei vivimus, blasphemamur, sed leta- mur, exprobramus, sed benedicimus, in neces, strages, gladios, ignes, vin- cula et omnia corporis pericula tradimur et gracias agimus, volneramur et occidimur, et ecce vivimus et victores mortis nil timemus et in victoria exaltamus et gaudemus, et cum fortissime vexamur, tunc fortissime gracias agimus et pro persecutoribus exoramus et in flumine natamus gaudiorum. Quid igitur turbaris, o rex Israel? Attende, quos [f 108b] mores perse- queris et quales homines persequi niteris et quid cum tuis principibus nobis mali facere poteritis, cum hec omnia, que mala putatis, ut bona nobis exoptamus, et que vos timetis, nos non timemus, et que contempnitis, eli- gimus, et que eligitis, reprobamus, et omnia vestra machinamenta dolo rum et laborum Christo iuvante ioca et ludos iudicamus, et que mala pes- sima reputatis, nos mella putamus. Quid igitur potestis mali agere omnia optantibus, quid auferre omnia contempnentibus, quid minari nulla timen- tibus, quid nocere nocumenta poscentibus, et que tremit mundus, pericula lete expetentibus? Sane nil timemus, cum Deum timemus, nil perdemus, cum Deum possidemus; cum eo lucra dampnaque parciendo dividemus Mortem minamini, mors bene veniat, mortem minamini, libertatem mina- mini; mortem minamini, exitum a morte minamini, exitum a carcere, exi- tum ab omnibus periculis, cum mors omnia secum tollat pericula ipsaque sorbeat et extinguat et ad eternam felicitatem brevi momento miseros du- cat et conducat. O vos stupidos et ignavos homines, qui cum ad vindictam pessima nobis proponitis, pro pessimis optima facitis, et cum nos superatis, caditis, et cum statis, ad inferna descenditis et calcatis. Felices pro Christo pacientes, infelices vos Christum persequentes, felices pro Christo deceden- tes, infelices vos pro dyabolo pugnantes et pro ipso miserius bestiis morien- tes. Felices ipsi, qui sive stant, sive cadunt, merito vincunt et triumphos victorie referunt. Infelices vos, qui sive statis, sive caditis, ad inferna pro- peratis, et victores si fueritis in hasta et gladio, victi iacetis sub peccato et maleficio. Nunc ergo scias, o rex mortalissime et caduce, quod non pro sa- lute nostra bella tecum gerimus, sed pro Christi veritate tibi rebellamus, quam antequam nobis extorquebis a pectore, extorqueberis prius a corpore, antequam spoliabis a gloria, iacebis in miseria, antequam honorem Christo eripies, vitam et animam perdes et nomen tue glorie in obprobrium toti mundo vertes sempiternum. Desine ergo et cessa, queso, o rex inclite, unacum tuo comitatu Christum oppugnare et nomen tue glorie noli denominare, famam in infamiam comu- tare et sublimes honores tuorum progenitorum in celum fulgentes malo
Strana 88
88 fine terminare et obumbrare. Ecce enim, qui cum esses cum Deo, triumphasti in paganis, sed cum Deum relinquisti, expugnaris a villanis. Inauditum tum miraculum, o rex. Non miraris, quociens tui exercitus, licet decuplo aucci- ores armacioresque numero, cesi, confusi, terga verterunt, a pauco percus- sore rustico quociensque misere fugati in dampnaque tua non pauca et ve- recundiam victi et prostrati? Non hoc nobis, sed Deo auctori triumphatori- que ascribimus, cuius veritati vobis eam oppugnantibus resistendo indigne deservimus ipso teste, qui celum terramque tenet, quod non pro nobis bella agimus nec pro fastu aut lucris nostris aut alia quavis temeritate tibi resis- timus. Et hoc obsecro tempta et temptando experire. Muta animum et habebis clarissimum regnum, muta voluntatem, liberta veritatem et habebis Pragensem et Boemicam communitatem. Propone equitatem et habebis in regno prosperitatem. Propone domino Deo eiusque legi fideliter deservire et parati sumus tibi fideliter obedire. Ecce coram Deo in Christo iusta et equissima tibi offerimus et velut [f. 109] domino servire exoptamus. Levis- sima sunt, si facere dignaberis, gravissima erunt, si dedignaberis. Nam infallibiliter, si hec amplecti animus tuus noluerit, veritas est, que super omnia vincit. Ad quam utique, o rex, unacum tuis principibus non nostra persuasione, sed districta Dei omnipotentis obligacione tenendam, defendendam, discen- dam et cottidie legendam artaris et obligaris dicente Domino Deut 17, 16-20: ,Cum fuerit aliquis rex constitutus, non multiplicabit sibi equos nec reducet populum in Egiptum‘ i. e. in malos mores Egipti et consuetudines ,nec habebit uxores plurimas, que illiciant animam eius, neque argenti et auri immensa pondera; postquam sederit in solio regni sui, describet sibi Deuteronomium legis huius in volumine, accipiens exemplar a sacerdotibus levitice tribus, et habebit secum legetque illud omnibus diebus vite sue, ut discat timere dominum Deum suum et custodire verba et cerimonias eius, que in lege precepta sunt. Nec elevetur cor eius in superbiam super fratres suos neque declinet in partem dexteram vel sinistram, ut longo tempore regnet ipse et filii eius super Israel.' Et simile mandavit Dominus Josue I, 6-8 dicens: ,Confortare et esto robustus, ut custodias et facias omnem le- gem, quam precepit tibi Moyses, servus meus, ne declines ab ea ad dextram vel sinistram, ut intelligas cuncta, que agis. Non recedat volumen legis huius de ore tuo, sed meditaberis in eo diebus ac noctibus, ut facias et cu- stodias omnia, que scripta sunt in eo; tunc diriges viam tuam et intelliges eam.' Ecce quam imperiosa Deus auctoritate reges astringat et principes obliget ad legem Domini amplexandam et a sacerdotibus requirendam, ut illam die noctuque condiscant volvantque et revolvant, cottidie omnia ge- renda secundum illam dirigant legantque et relegant, ut quecunque faciunt, ex lege intelligant. Quodsi hec nostri reges et principes faciunt in tantum- que edocti sunt, bene est. Si vero non faciunt, maledicti sunt sacerdotes, legati, magistri et docto- res, qui more muscarum, mella sequencium, curias assecuntur et per eos curie et reges in salutaribus negliguntur et ipsis tacentibus vel dissimulan- tibus in omni abhominacione dissolvuntur, peccata palpantur et non corri- guntur. Pro certo contra huiusmodi recte dicitur 1 Reg. 26, 16: ,Non est bonum hoc, quod fecistis. Vivit Dominus, quoniam filii mortis estis vos, qui non custodistis dominum vestrum, regem,“ Christum deum. Utique non custodistis, o sacerdotes, si ei exemplar deuteronomice legis non porrexistis et mandata Dei, ad que obligantur, non aperuistis, sed ducatu ceco errare
88 fine terminare et obumbrare. Ecce enim, qui cum esses cum Deo, triumphasti in paganis, sed cum Deum relinquisti, expugnaris a villanis. Inauditum tum miraculum, o rex. Non miraris, quociens tui exercitus, licet decuplo aucci- ores armacioresque numero, cesi, confusi, terga verterunt, a pauco percus- sore rustico quociensque misere fugati in dampnaque tua non pauca et ve- recundiam victi et prostrati? Non hoc nobis, sed Deo auctori triumphatori- que ascribimus, cuius veritati vobis eam oppugnantibus resistendo indigne deservimus ipso teste, qui celum terramque tenet, quod non pro nobis bella agimus nec pro fastu aut lucris nostris aut alia quavis temeritate tibi resis- timus. Et hoc obsecro tempta et temptando experire. Muta animum et habebis clarissimum regnum, muta voluntatem, liberta veritatem et habebis Pragensem et Boemicam communitatem. Propone equitatem et habebis in regno prosperitatem. Propone domino Deo eiusque legi fideliter deservire et parati sumus tibi fideliter obedire. Ecce coram Deo in Christo iusta et equissima tibi offerimus et velut [f. 109] domino servire exoptamus. Levis- sima sunt, si facere dignaberis, gravissima erunt, si dedignaberis. Nam infallibiliter, si hec amplecti animus tuus noluerit, veritas est, que super omnia vincit. Ad quam utique, o rex, unacum tuis principibus non nostra persuasione, sed districta Dei omnipotentis obligacione tenendam, defendendam, discen- dam et cottidie legendam artaris et obligaris dicente Domino Deut 17, 16-20: ,Cum fuerit aliquis rex constitutus, non multiplicabit sibi equos nec reducet populum in Egiptum‘ i. e. in malos mores Egipti et consuetudines ,nec habebit uxores plurimas, que illiciant animam eius, neque argenti et auri immensa pondera; postquam sederit in solio regni sui, describet sibi Deuteronomium legis huius in volumine, accipiens exemplar a sacerdotibus levitice tribus, et habebit secum legetque illud omnibus diebus vite sue, ut discat timere dominum Deum suum et custodire verba et cerimonias eius, que in lege precepta sunt. Nec elevetur cor eius in superbiam super fratres suos neque declinet in partem dexteram vel sinistram, ut longo tempore regnet ipse et filii eius super Israel.' Et simile mandavit Dominus Josue I, 6-8 dicens: ,Confortare et esto robustus, ut custodias et facias omnem le- gem, quam precepit tibi Moyses, servus meus, ne declines ab ea ad dextram vel sinistram, ut intelligas cuncta, que agis. Non recedat volumen legis huius de ore tuo, sed meditaberis in eo diebus ac noctibus, ut facias et cu- stodias omnia, que scripta sunt in eo; tunc diriges viam tuam et intelliges eam.' Ecce quam imperiosa Deus auctoritate reges astringat et principes obliget ad legem Domini amplexandam et a sacerdotibus requirendam, ut illam die noctuque condiscant volvantque et revolvant, cottidie omnia ge- renda secundum illam dirigant legantque et relegant, ut quecunque faciunt, ex lege intelligant. Quodsi hec nostri reges et principes faciunt in tantum- que edocti sunt, bene est. Si vero non faciunt, maledicti sunt sacerdotes, legati, magistri et docto- res, qui more muscarum, mella sequencium, curias assecuntur et per eos curie et reges in salutaribus negliguntur et ipsis tacentibus vel dissimulan- tibus in omni abhominacione dissolvuntur, peccata palpantur et non corri- guntur. Pro certo contra huiusmodi recte dicitur 1 Reg. 26, 16: ,Non est bonum hoc, quod fecistis. Vivit Dominus, quoniam filii mortis estis vos, qui non custodistis dominum vestrum, regem,“ Christum deum. Utique non custodistis, o sacerdotes, si ei exemplar deuteronomice legis non porrexistis et mandata Dei, ad que obligantur, non aperuistis, sed ducatu ceco errare
Strana 89
89 fecistis, per tot precipicia anime et corporis pericula errare fecistis et va- gari. Sed, o reges et principes, quamvis heu neglecti diutineque in saluta- ribus vestris decepti, tamen iam tanto precepto Domini stimulati, ad legem Dei benedictam totos vos conferte, totos reducite, si vultis coram Deo et mundo proficere, crescere amore et honore. Nam quia hanc obedienter secutus est Josue, ideo invictissimus factus, in reges et regna valuit forcior- que cunctis regibus Amoreorum et Cananeorum factus, victorioso pede 30 regum colla calcavit. Per hanc Othoniel audacissimus audacias suas in celo et terra [f. 109b] promulgavit. Per hanc Sampson fortissimus turres et valvas comendandis eripuit manibus, per hanc David, Deo dilectissimus et in omnibus operibus bellicis prosperantissimus, hodie in celo et in terra gloriosum nomen meruit et famam mirabilem plus post vitam quam in vita. Econtra Saul, quia mandata Dei proiecerat, proiecit eum Deus, ne sit rex, et cum omni domo eruit, delevit et nomen cum vita mori fecit inter cruen- tosque hostes deficere et tabere ita, ut David, virorum humilimus, merere- tur eius gloriam universam accipere pro eo potissime, quia dicebat liben- terque succinebat [Ps. 118, 14]: ,Bonum mihi lex oris tui super milia auri et argenti. Ideo dilexi testimonia tua super aurum et topasion et in via testimoniorum tuorum delectatus sum sicut in omnibus diviciis.' Per hanc Salomon, filius eius, fuit opulentissimus et per omnia regum insignia, qui- bus maiestas regnancium decorari solet, factus est inclitissimus. Ideo et vos, princeps invictissime, tune vestram potenciam pariter et magnificenciam exaltari credite, tune augmentari honorificenciam, cum ad omnipotentis Dei saluberrimam legem, legum omnium humanarum matrem et regulam, totum cor dederitis secutique fueritis constanter d. Jesum Christum benig- num, quia respectum habueritis ad ipsius fideles et solicitos servitores. Et cum quatuor puncta sive articuli, quos vestris magnificenciis olym in scripto obtulimus, sint lex Domini et veritas purissima d. Jesu Christi, ideo, excellentissime regum et domine, vestre maiestatis decet inclitum diadema illos pro posse promovere, et si a Deo vultis diligi, constanter diligere, quia hec est sapiencia, quam cum rege Salomone super salutem et omnem pulcri- tudinem, omnem dignitatem et honorem, ymo super honorem Romani impe- rii tenemini diligere et amare et contra illam omnes divicias auri et argenti unacum Romano imperio ut stercus reputare, si vultis aput Deum et homi- nes crescere et nomen cum vita in gloria extendere et in laude sublimare, dicente scriptura regibus et principibus Proverb 8, [10-11, 14-16, 18-21]: Accipite disciplinam meam et non pecuniam, doctrinam magis quam the- saurum eligite; melior est sapiencia cunctis opibus preciosissimis et omne desiderabile non potest ei comparari. Meum est concilium et equitas, mea est prudencia, mea et fortitudo; per me reges regnant et conditores legum iusta decernunt, per me principes imperant et potentes decernunt iusticiam, mecum sunt divicie et gloria, opes superbe et iusticia; melior est fructus meus auro et lapide precioso et genimina mea argento electo. In viis iusticie ambulo, in medio semitarum iudicii, ut ditem diligentes me et thesauros eorum repleam'. Hec vobis divina lex loquitur, o principes et magnates terre, quam si dilexeritis, promittit magnalia, si promoveritis, spondet mi- rabilia, si custodieritis, reddet desiderabilia. Econtra si contempseritis, vos et omnia vestra erunt ignobilia, dicente Domino I Reg. 2, 30: ,Quicumque honorificaverit me, honorificabo eum, qui autem contempnunt me, erunt ignobiles'.
89 fecistis, per tot precipicia anime et corporis pericula errare fecistis et va- gari. Sed, o reges et principes, quamvis heu neglecti diutineque in saluta- ribus vestris decepti, tamen iam tanto precepto Domini stimulati, ad legem Dei benedictam totos vos conferte, totos reducite, si vultis coram Deo et mundo proficere, crescere amore et honore. Nam quia hanc obedienter secutus est Josue, ideo invictissimus factus, in reges et regna valuit forcior- que cunctis regibus Amoreorum et Cananeorum factus, victorioso pede 30 regum colla calcavit. Per hanc Othoniel audacissimus audacias suas in celo et terra [f. 109b] promulgavit. Per hanc Sampson fortissimus turres et valvas comendandis eripuit manibus, per hanc David, Deo dilectissimus et in omnibus operibus bellicis prosperantissimus, hodie in celo et in terra gloriosum nomen meruit et famam mirabilem plus post vitam quam in vita. Econtra Saul, quia mandata Dei proiecerat, proiecit eum Deus, ne sit rex, et cum omni domo eruit, delevit et nomen cum vita mori fecit inter cruen- tosque hostes deficere et tabere ita, ut David, virorum humilimus, merere- tur eius gloriam universam accipere pro eo potissime, quia dicebat liben- terque succinebat [Ps. 118, 14]: ,Bonum mihi lex oris tui super milia auri et argenti. Ideo dilexi testimonia tua super aurum et topasion et in via testimoniorum tuorum delectatus sum sicut in omnibus diviciis.' Per hanc Salomon, filius eius, fuit opulentissimus et per omnia regum insignia, qui- bus maiestas regnancium decorari solet, factus est inclitissimus. Ideo et vos, princeps invictissime, tune vestram potenciam pariter et magnificenciam exaltari credite, tune augmentari honorificenciam, cum ad omnipotentis Dei saluberrimam legem, legum omnium humanarum matrem et regulam, totum cor dederitis secutique fueritis constanter d. Jesum Christum benig- num, quia respectum habueritis ad ipsius fideles et solicitos servitores. Et cum quatuor puncta sive articuli, quos vestris magnificenciis olym in scripto obtulimus, sint lex Domini et veritas purissima d. Jesu Christi, ideo, excellentissime regum et domine, vestre maiestatis decet inclitum diadema illos pro posse promovere, et si a Deo vultis diligi, constanter diligere, quia hec est sapiencia, quam cum rege Salomone super salutem et omnem pulcri- tudinem, omnem dignitatem et honorem, ymo super honorem Romani impe- rii tenemini diligere et amare et contra illam omnes divicias auri et argenti unacum Romano imperio ut stercus reputare, si vultis aput Deum et homi- nes crescere et nomen cum vita in gloria extendere et in laude sublimare, dicente scriptura regibus et principibus Proverb 8, [10-11, 14-16, 18-21]: Accipite disciplinam meam et non pecuniam, doctrinam magis quam the- saurum eligite; melior est sapiencia cunctis opibus preciosissimis et omne desiderabile non potest ei comparari. Meum est concilium et equitas, mea est prudencia, mea et fortitudo; per me reges regnant et conditores legum iusta decernunt, per me principes imperant et potentes decernunt iusticiam, mecum sunt divicie et gloria, opes superbe et iusticia; melior est fructus meus auro et lapide precioso et genimina mea argento electo. In viis iusticie ambulo, in medio semitarum iudicii, ut ditem diligentes me et thesauros eorum repleam'. Hec vobis divina lex loquitur, o principes et magnates terre, quam si dilexeritis, promittit magnalia, si promoveritis, spondet mi- rabilia, si custodieritis, reddet desiderabilia. Econtra si contempseritis, vos et omnia vestra erunt ignobilia, dicente Domino I Reg. 2, 30: ,Quicumque honorificaverit me, honorificabo eum, qui autem contempnunt me, erunt ignobiles'.
Strana 90
90 Quod autem predicta quatuor puncta sint lex Domini et purissima veritas Jesu Christi, ad quam vos reges et principes stricte obligamini, nunc ea vobis seriatim aperiam et paucis probacionibus scripturarum ap- positis multisque propter brevitatem allegacionibus obmissis modo per- stringam. Textus articulorum Pragensium in codice nostro tamen deest. aanassasas
90 Quod autem predicta quatuor puncta sint lex Domini et purissima veritas Jesu Christi, ad quam vos reges et principes stricte obligamini, nunc ea vobis seriatim aperiam et paucis probacionibus scripturarum ap- positis multisque propter brevitatem allegacionibus obmissis modo per- stringam. Textus articulorum Pragensium in codice nostro tamen deest. aanassasas
Strana 91
91 EDITORIS EPILOGUS Orationibus Nicolai de Pelhřimov, dicti Episcopus, partis Taboritarum, et Ulrici de Znoyma, partis Orphanorum, in concilio Basiliensi a. 1433 pro- nuntiatis, hie tres aliae sequuntur, in eodem concilio habitae a Petro Payne Anglico, universitatis Oxoniensis magistro, qui a. 1414 in Bohemia secundam patriam invenit et varia fata perpessus Pragae in monasterio Slavorum a. 1456 decessit. Cuius scripta nonnulla adhuc extant et in catalogo meo, cui titulus Literární činnost M. J. Rokycany, J. Příbrama a Petra Payna (1928), recensentur. Orationes, quae hic nunc primum in lucem prodeunt, partem haud postre- mam certaminis illius inter theologos Bohemos et concilii Basiliensis con- stituunt. M Petro, qui quamquam Taboritis proximus, nulli tamen parti addictus, omnium Hussitarum partium nuntius habebatur, defensio tertii articuli Pragensis de paupertate cleri restituenda obtigit. Cui ex parte con- cilii Johannes Palomar, sacri pallatii auditor, respondit. Quibus orationibus quartam appendicis loco addidi, a M. Petro a. 1429 mense Aprili coram Sigismundo, Romanorum et Hungariae rege, nomine Hussitarum habitam et verbis Esdrae Veritas super omnia vincit, quae ibi exponuntur, insignem. De qua in editione eiusdem prima in Časopis Matice Moravské 1925 plura disserui. Editionem a. 1940 inchoatam et bello interruptam concludens, omnibus bibliothecarum curatoribus, quorum auxilio usus sum, gratias plurimas ago. F. M. Bartoš SS
91 EDITORIS EPILOGUS Orationibus Nicolai de Pelhřimov, dicti Episcopus, partis Taboritarum, et Ulrici de Znoyma, partis Orphanorum, in concilio Basiliensi a. 1433 pro- nuntiatis, hie tres aliae sequuntur, in eodem concilio habitae a Petro Payne Anglico, universitatis Oxoniensis magistro, qui a. 1414 in Bohemia secundam patriam invenit et varia fata perpessus Pragae in monasterio Slavorum a. 1456 decessit. Cuius scripta nonnulla adhuc extant et in catalogo meo, cui titulus Literární činnost M. J. Rokycany, J. Příbrama a Petra Payna (1928), recensentur. Orationes, quae hic nunc primum in lucem prodeunt, partem haud postre- mam certaminis illius inter theologos Bohemos et concilii Basiliensis con- stituunt. M Petro, qui quamquam Taboritis proximus, nulli tamen parti addictus, omnium Hussitarum partium nuntius habebatur, defensio tertii articuli Pragensis de paupertate cleri restituenda obtigit. Cui ex parte con- cilii Johannes Palomar, sacri pallatii auditor, respondit. Quibus orationibus quartam appendicis loco addidi, a M. Petro a. 1429 mense Aprili coram Sigismundo, Romanorum et Hungariae rege, nomine Hussitarum habitam et verbis Esdrae Veritas super omnia vincit, quae ibi exponuntur, insignem. De qua in editione eiusdem prima in Časopis Matice Moravské 1925 plura disserui. Editionem a. 1940 inchoatam et bello interruptam concludens, omnibus bibliothecarum curatoribus, quorum auxilio usus sum, gratias plurimas ago. F. M. Bartoš SS
Strana 92
92 aa-zzsaaaaauasassan CONSPECTUS ORATIONUM Posicio M. Petri Englici in Basilea coram con- cilio. Pronunciata diebus 26. -28. Jan. 1433, edita e codice unico Capituli metropolitanae ecclesiae Pragensis I 77. Replica M. Petri Anglici contra auditorem. Pronunciata die 31. Martii et 1. Aprilis eiusdem anni, ex eodem codice edita. 41 Propositio M. Petri Anglici nomine ambasiatorum reg- ni Boemie et marchionatus Moravie, habita in sacra congrega- tione generalis concilii Basiliensis die 16. Jan. 1433. Edita e codice unico bibliothecae publicae Dijonensis 580. Oratio eiusdem ad Sigismundum regem a. 1429 Bratislaviae habita. Edita e codice unico Capituli metropolitanae ecclesiae Pragensis O 13. 79 81 Editoris epilogus 91 aNaaaaraasasAn
92 aa-zzsaaaaauasassan CONSPECTUS ORATIONUM Posicio M. Petri Englici in Basilea coram con- cilio. Pronunciata diebus 26. -28. Jan. 1433, edita e codice unico Capituli metropolitanae ecclesiae Pragensis I 77. Replica M. Petri Anglici contra auditorem. Pronunciata die 31. Martii et 1. Aprilis eiusdem anni, ex eodem codice edita. 41 Propositio M. Petri Anglici nomine ambasiatorum reg- ni Boemie et marchionatus Moravie, habita in sacra congrega- tione generalis concilii Basiliensis die 16. Jan. 1433. Edita e codice unico bibliothecae publicae Dijonensis 580. Oratio eiusdem ad Sigismundum regem a. 1429 Bratislaviae habita. Edita e codice unico Capituli metropolitanae ecclesiae Pragensis O 13. 79 81 Editoris epilogus 91 aNaaaaraasasAn
- I: Array
- 1: Array
- 91: Array
- 92: Array