z 93 stránek
Titel
327
328
Einleitung
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
Edition
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
Titel AfÖG
419
Název:
Beiträge zur Geschichte der Hussitischen Bewegung V. Gleichzeitige Berichte und Actenstücke zur Ausbreitung des Wiclifismus in Böhmen und Mähren von 1410 bis 1419 (Archiv für österreichische Geschichte, vol. 81)
Autor:
Loserth, Johann
Rok vydání:
1895
Místo vydání:
Wien
Počet stran celkem:
92
Počet stran předmluvy plus obsahu:
92
Obsah:
- 327: Titel
- 329: Einleitung
- 348: Edition
- 419: Titel AfÖG
upravit
Strana 327
BEITRAGE ZUR GESCHICHTE DER HUSITISCHEN BEWEGUNG. V. GLEICHZEITIGE BERICHTE UND ACTENSTÜCKE ZUR AUSBREITUNG DES WICLIFISMUS IN BÖHMEN UND MAHREN VON 1410 BIS 1419. GESAMMELT UND MIT KRITISCHEN UND ERLAUTERNDEN ANMERKUNGEN HERAUSGEGEBEN VON DR JOHANN LOSERTH, R. PROFESSOR DER GESCHICHTE AN DER UNIVERSITÄT GRAZ. Archiv. LXXXII. Band. II. Hälfte. 22
BEITRAGE ZUR GESCHICHTE DER HUSITISCHEN BEWEGUNG. V. GLEICHZEITIGE BERICHTE UND ACTENSTÜCKE ZUR AUSBREITUNG DES WICLIFISMUS IN BÖHMEN UND MAHREN VON 1410 BIS 1419. GESAMMELT UND MIT KRITISCHEN UND ERLAUTERNDEN ANMERKUNGEN HERAUSGEGEBEN VON DR JOHANN LOSERTH, R. PROFESSOR DER GESCHICHTE AN DER UNIVERSITÄT GRAZ. Archiv. LXXXII. Band. II. Hälfte. 22
Strana 328
Strana 329
Einleitung. In dem hier vorliegenden fünften Theile meiner Beiträge zur Geschichte der husitischen Bewegung lege ich zunächst eine Gruppe von gleichzeitigen oder zeitlich nahestehenden Berichten über die Lebensführung und den Tod des Magisters Johannes Hus und Hieronymus von Prag vor, die ich zum Theile schon vor Jahren in mährischen und steirischen Bibliotheken und Archiven gesammelt habe. Sie sind entweder wie z. B. der aus Vorau stammende Bericht bisher ganz unbekannt gewesen oder wie die drei anderen aus Prag und Raigern stammenden nur in späteren Ueberarbeitungen veröffentlicht worden. Diese sind aber nicht genau. Eine zweite Gruppe von Schriftstücken, die ich in ver- schiedenen Bibliotheken und Archiven zu Rom, Wien, Brünn, Raigern und Prag gesammelt und copirt habe,1 enthält Docu- mente, welche sich auf die Verbreitung des Wiclifismus in Böhmen, vornehmlich aber in Mähren, beziehen. Einige von ihnen waren auch bisher schon bekannt, werden aber hier zum ersten Male in ihrer correcten Gestalt aus den betreffenden Registerbänden des vaticanischen Archivs in Rom mitgetheilt. Die Stücke 20—27 haben auch vom politischen Standpunkte aus eine grosse Bedeutung. Sie betreffen den Streit des Bischofs Johann (des Eisernen) von Leitomischl mit dem Domherrn Aleš von Wischehrad um das Olmützer Bisthum. Indem ich sie mit- theile, löse ich ein Versprechen ein, das ich vor zwei Jahren 1 Es sei mir gestattet, wenigstens hier in einer Note dem Danke Ausdruck zu geben, den ich den Vorständen und Beamten des vaticanischen Archivs, vornehmlich Herrn Denifle, dem Vorstande der Wiener Hofbibliothek Herrn Hofrath Prof. Dr. W. v. Hartel, der Direction der Prager Univer- sitätsbibliothek und den hochwürdigen Herren Aebten von Vorau und Raigern schulde. 223
Einleitung. In dem hier vorliegenden fünften Theile meiner Beiträge zur Geschichte der husitischen Bewegung lege ich zunächst eine Gruppe von gleichzeitigen oder zeitlich nahestehenden Berichten über die Lebensführung und den Tod des Magisters Johannes Hus und Hieronymus von Prag vor, die ich zum Theile schon vor Jahren in mährischen und steirischen Bibliotheken und Archiven gesammelt habe. Sie sind entweder wie z. B. der aus Vorau stammende Bericht bisher ganz unbekannt gewesen oder wie die drei anderen aus Prag und Raigern stammenden nur in späteren Ueberarbeitungen veröffentlicht worden. Diese sind aber nicht genau. Eine zweite Gruppe von Schriftstücken, die ich in ver- schiedenen Bibliotheken und Archiven zu Rom, Wien, Brünn, Raigern und Prag gesammelt und copirt habe,1 enthält Docu- mente, welche sich auf die Verbreitung des Wiclifismus in Böhmen, vornehmlich aber in Mähren, beziehen. Einige von ihnen waren auch bisher schon bekannt, werden aber hier zum ersten Male in ihrer correcten Gestalt aus den betreffenden Registerbänden des vaticanischen Archivs in Rom mitgetheilt. Die Stücke 20—27 haben auch vom politischen Standpunkte aus eine grosse Bedeutung. Sie betreffen den Streit des Bischofs Johann (des Eisernen) von Leitomischl mit dem Domherrn Aleš von Wischehrad um das Olmützer Bisthum. Indem ich sie mit- theile, löse ich ein Versprechen ein, das ich vor zwei Jahren 1 Es sei mir gestattet, wenigstens hier in einer Note dem Danke Ausdruck zu geben, den ich den Vorständen und Beamten des vaticanischen Archivs, vornehmlich Herrn Denifle, dem Vorstande der Wiener Hofbibliothek Herrn Hofrath Prof. Dr. W. v. Hartel, der Direction der Prager Univer- sitätsbibliothek und den hochwürdigen Herren Aebten von Vorau und Raigern schulde. 223
Strana 330
330 in der Ausgabe des Granum Catalogi praesulum Moraviae (Archiv f. österr. Gesch. 78, 96) gegeben habe. Was die Stücke der ersten Gruppe betrifft, so liegt das erste in der Vorauer Handschrift Nr. 335 (alt 94) vor. Sie ge- hört dem 14. Jahrhundert an, ist auf Pergament geschrieben und enthält ausser dem Bericht über die Abdankung Gregors XII. und der Verurtheilung des Hus noch Schriften Anselms von Canterbury : Cur Deus homo etc. Die Vorgänge der 14. Session des Concils werden bei aller Knappheit in der Darstellung doch ziemlich vollständig gegeben. Der Standpunkt des Schreibers ist gekennzeichnet durch die Worte : censure ... inter pontifices nostre obedientie et dictum Gregorium fulminate ... Dass der Schreiber an den Verhandlungen des Concils irgendwie betheiligt war, sieht man aus der Bemerkung: ,Kurz, wenn man nutzloser Weise dem Hus Gelegenheit zur Antwort gegeben hätte, wäre an diesem Tage die genannte Sitzung nicht beendet worden." Trotzdem findet sich in der Erzählung ein Irrthum, indem der Erzbischof von Mailand als derjenige bezeichnet wird, welcher über das Thema ,Corpus conteratur peccati‘ ge- predigt habe, während es in Wirklichkeit der Bischof von Lodi war. Der Bericht über das Benehmen des Hus weist einige bisher nicht bekannte Züge auf. Es mag ja wahr sein, wenn gesagt wird: Territus dicta sentencia incepit in voce deficere nimium et loquela. Und die Worte selbst: �O Deus omnipotens, qualis sentencia contra me miserum est lata‘ werden auch richtig sein. Man sieht nicht, dass der Berichterstatter diese Dinge er- zählt, um den Muth Husens als schwächlicher darzustellen, als er wirklich war. Dessen Beherztheit tritt vielmehr in den fol- genden Bemerkungen deutlich hervor, wo er Hus, da ihm das Priestergewand angezogen wird, um ihm dann wieder feierlich genommen zu werden, sagen lässt: ,Et ubi est iam Pilatus, qui dedueret mihi vestes Christi?" oder indem er ihn feierlich seine Unschuld und dass er niemals etwas gegen das Evangelium und die heil. Doctoren gepredigt habe, betheuern lässt, oder endlich, indem er ihn die Gründe, um derentwillen er nicht abschwören dürfe, auseinandersetzen lässt. Leider ist dieser Bericht — gewiss einer der werthvollsten unter allen, die wir über den Tod des Hus haben — nicht voll- ständig erhalten. Caetera, heisst es an einer Stelle, require in fine libri. Dort sind aber zwei Blätter herausgerissen, und so
330 in der Ausgabe des Granum Catalogi praesulum Moraviae (Archiv f. österr. Gesch. 78, 96) gegeben habe. Was die Stücke der ersten Gruppe betrifft, so liegt das erste in der Vorauer Handschrift Nr. 335 (alt 94) vor. Sie ge- hört dem 14. Jahrhundert an, ist auf Pergament geschrieben und enthält ausser dem Bericht über die Abdankung Gregors XII. und der Verurtheilung des Hus noch Schriften Anselms von Canterbury : Cur Deus homo etc. Die Vorgänge der 14. Session des Concils werden bei aller Knappheit in der Darstellung doch ziemlich vollständig gegeben. Der Standpunkt des Schreibers ist gekennzeichnet durch die Worte : censure ... inter pontifices nostre obedientie et dictum Gregorium fulminate ... Dass der Schreiber an den Verhandlungen des Concils irgendwie betheiligt war, sieht man aus der Bemerkung: ,Kurz, wenn man nutzloser Weise dem Hus Gelegenheit zur Antwort gegeben hätte, wäre an diesem Tage die genannte Sitzung nicht beendet worden." Trotzdem findet sich in der Erzählung ein Irrthum, indem der Erzbischof von Mailand als derjenige bezeichnet wird, welcher über das Thema ,Corpus conteratur peccati‘ ge- predigt habe, während es in Wirklichkeit der Bischof von Lodi war. Der Bericht über das Benehmen des Hus weist einige bisher nicht bekannte Züge auf. Es mag ja wahr sein, wenn gesagt wird: Territus dicta sentencia incepit in voce deficere nimium et loquela. Und die Worte selbst: �O Deus omnipotens, qualis sentencia contra me miserum est lata‘ werden auch richtig sein. Man sieht nicht, dass der Berichterstatter diese Dinge er- zählt, um den Muth Husens als schwächlicher darzustellen, als er wirklich war. Dessen Beherztheit tritt vielmehr in den fol- genden Bemerkungen deutlich hervor, wo er Hus, da ihm das Priestergewand angezogen wird, um ihm dann wieder feierlich genommen zu werden, sagen lässt: ,Et ubi est iam Pilatus, qui dedueret mihi vestes Christi?" oder indem er ihn feierlich seine Unschuld und dass er niemals etwas gegen das Evangelium und die heil. Doctoren gepredigt habe, betheuern lässt, oder endlich, indem er ihn die Gründe, um derentwillen er nicht abschwören dürfe, auseinandersetzen lässt. Leider ist dieser Bericht — gewiss einer der werthvollsten unter allen, die wir über den Tod des Hus haben — nicht voll- ständig erhalten. Caetera, heisst es an einer Stelle, require in fine libri. Dort sind aber zwei Blätter herausgerissen, und so
Strana 331
331 endet der Bericht bei der Erklärung des Hus, weshalb er bei seinen Lehren verbleiben müsse. Den guten Ruf Husens gegen die Ausstreuungen seiner Gegner nimmt die zweite der unten folgenden Nummern ,Aus- schreiben der Prager Universität an verschiedene Königreiche und Länder‘ über die vortreffliche Lebensführung des Hus und Hieronymus kräftig in Schutz. Das Stück, einer gleichzeitigen Handschrift (in Raigern) entnommen und ganz im Stile der sonstigen von der Universität in dieser Sache ausgegangenen Schreiben gehalten, ist vom 23. Mai 1416 datirt. Husens Lebens- führung sei von seiner zartesten Jugend an eine so reine und vortreffliche gewesen, dass Niemand von so vielen Leuten, unter denen er alltäglich gewandelt, ihn auch nur einer einzigen Sünde beschuldigen konnte. Es werden dann seine vortrefflichen Eigen- schaften als akademischer Lehrer und als Prediger heraus- gehoben. Das allein sei zu beklagen gewesen, dass ihn wegen seiner Gerechtigkeit die Scheltworte der schlechten Menschen getroffen hätten. Seine Liebe zu den Armen sei ohne Grenzen und sein Eifer gegen trotzige Sünder erfolgreich gewesen. Vor Allem aber sei er bestrebt gewesen, den in Habsucht und Schwelgerei versunkenen Clerus zu seiner Pflicht und zu der Einfachheit der alten Kirche in den ersten Jahrhunderten ihres Bestandes zurückzuführen. So war er in Allem ein Lehrer ohne Gleichen. Man begreift, dass dieser Nachruf die Fehler dieses Mannes, deren er nicht weniger hatte als die von ihm bekämpften Gegner, bei Seite lässt. Kürzer in der Form, aber in der Sache ebenso kräftig, tritt diese Schrift für den Magister Hieronymus ein. Auch er sei vornehmlich ein Eiferer wider den Stolz, die Habsucht, Ausschweifung und Simonie des Clerus gewesen. Durch seinen Märtyrertod habe er über alle seine Gegner triumphirt. Dieser Bericht über Hus und Hieronymus ist in zahlreiche spätere Darstellungen übergegangen — bei der Autorität, welche die Prager Universität in den ersten Jahrzehnten der husitischen Bewegung hatte, eine ganz begreifliche Sache. Zu bedauern bleibt, dass sich darin nicht einige speciellere Züge finden, son- dern Alles ganz allgemein gehalten ist. Unter den Berichten über den Process und das Ende des Hieronymus nimmt die Narratio de Magistro Hieronymo Pragensi pro Christi nomine Constantiae exusto, welche
331 endet der Bericht bei der Erklärung des Hus, weshalb er bei seinen Lehren verbleiben müsse. Den guten Ruf Husens gegen die Ausstreuungen seiner Gegner nimmt die zweite der unten folgenden Nummern ,Aus- schreiben der Prager Universität an verschiedene Königreiche und Länder‘ über die vortreffliche Lebensführung des Hus und Hieronymus kräftig in Schutz. Das Stück, einer gleichzeitigen Handschrift (in Raigern) entnommen und ganz im Stile der sonstigen von der Universität in dieser Sache ausgegangenen Schreiben gehalten, ist vom 23. Mai 1416 datirt. Husens Lebens- führung sei von seiner zartesten Jugend an eine so reine und vortreffliche gewesen, dass Niemand von so vielen Leuten, unter denen er alltäglich gewandelt, ihn auch nur einer einzigen Sünde beschuldigen konnte. Es werden dann seine vortrefflichen Eigen- schaften als akademischer Lehrer und als Prediger heraus- gehoben. Das allein sei zu beklagen gewesen, dass ihn wegen seiner Gerechtigkeit die Scheltworte der schlechten Menschen getroffen hätten. Seine Liebe zu den Armen sei ohne Grenzen und sein Eifer gegen trotzige Sünder erfolgreich gewesen. Vor Allem aber sei er bestrebt gewesen, den in Habsucht und Schwelgerei versunkenen Clerus zu seiner Pflicht und zu der Einfachheit der alten Kirche in den ersten Jahrhunderten ihres Bestandes zurückzuführen. So war er in Allem ein Lehrer ohne Gleichen. Man begreift, dass dieser Nachruf die Fehler dieses Mannes, deren er nicht weniger hatte als die von ihm bekämpften Gegner, bei Seite lässt. Kürzer in der Form, aber in der Sache ebenso kräftig, tritt diese Schrift für den Magister Hieronymus ein. Auch er sei vornehmlich ein Eiferer wider den Stolz, die Habsucht, Ausschweifung und Simonie des Clerus gewesen. Durch seinen Märtyrertod habe er über alle seine Gegner triumphirt. Dieser Bericht über Hus und Hieronymus ist in zahlreiche spätere Darstellungen übergegangen — bei der Autorität, welche die Prager Universität in den ersten Jahrzehnten der husitischen Bewegung hatte, eine ganz begreifliche Sache. Zu bedauern bleibt, dass sich darin nicht einige speciellere Züge finden, son- dern Alles ganz allgemein gehalten ist. Unter den Berichten über den Process und das Ende des Hieronymus nimmt die Narratio de Magistro Hieronymo Pragensi pro Christi nomine Constantiae exusto, welche
Strana 332
332 die Nürnberger Ausgabe der Monumenta des Hus, II. Band, fol. CCCXLX^—CCCLIV?* mittheilt, eine ganz eigenartige Stelle ein. Der Verfasser sagt: Damit die Wahrheit tiber diesen Hiero- nymus, der, einem zweiten Elias gleich, auf feurigem Wagen zum Himmel auffuhr, nicht verloren gehe: acta ipsius magistri Hieronymi ad Constantiense concilium pergentis decrevi, tum ex visis per me inibi, tum et auditis, tum eciam ex hiis, que mihi et aliis de Constancia veraciter et a veridicis, qui ea vi- derunt et audierunt, sunt intimata, scriptotenus stylo quamquam inculto in unum redigere ... Der Autor sagt hier ausdrücklich, dass er aus mehreren Quellen schôpft: theils hat er die Dinge selbst gesehen und gehóürt, theils haben ihm Andere aus Constanz glaubwürdige Berichte von den Vorgüngen daselbst zugeschickt. Nun, für die Theile vom Scehlusse des dritten Capitels an, dann für das vierte, fünfte und sechste Capitel liegt die Quelle in der Raigerer Handschrift H, h, 17 vor. Dort findet sich ein Bericht: ,De vita Jeronymi de Praga', der mit dem obgenannten grossentheils würtlich übereinstimmt. Man vergleiche: Cod. Rayhrad.: In qua audiencia plus quam XL articulis, subtilissime omni- bus contra eum obicientibus, us- que horam meridianam respon- debat, articulos sibi nocivos ne- gandocommisisse et perpetrasse, asserens quod testes illi inique, mendose et calumpniose, prout emuli sui, adversus eum expo- suissent. Oder die Stelle, wo von Deinde totam suam vitam, quecunque sibi Parisius, in Hel- deberg, in Colonia, in Praga, in Wienna, in Hungaria, in Rus- sia, in Constancia seu in viarum itineribus acciderunt, et que Mon. fol. CCCLII*: In illa ergo audiencia die predieta à mane plus quam XL articulis, subtilissime omnibus contra ipsum obicientibus, usque horam meridionalem responde- bat. Articulos nocivos et con- fictos negando se commisisse et perpetrasse, asserens quod testes illi calumniose et mendose, tam- quam emuli sui, adversus eum deposuissent. seinen Reisen die Rede ist: Deinde totam suam vitam, quecunque sibi Parisiis, Colo- niae, in Heidelberga, in Praga, in Vienna, in Hungaria, in Rus- sia et Constancia seu in viarum itineribus acciderant, et que
332 die Nürnberger Ausgabe der Monumenta des Hus, II. Band, fol. CCCXLX^—CCCLIV?* mittheilt, eine ganz eigenartige Stelle ein. Der Verfasser sagt: Damit die Wahrheit tiber diesen Hiero- nymus, der, einem zweiten Elias gleich, auf feurigem Wagen zum Himmel auffuhr, nicht verloren gehe: acta ipsius magistri Hieronymi ad Constantiense concilium pergentis decrevi, tum ex visis per me inibi, tum et auditis, tum eciam ex hiis, que mihi et aliis de Constancia veraciter et a veridicis, qui ea vi- derunt et audierunt, sunt intimata, scriptotenus stylo quamquam inculto in unum redigere ... Der Autor sagt hier ausdrücklich, dass er aus mehreren Quellen schôpft: theils hat er die Dinge selbst gesehen und gehóürt, theils haben ihm Andere aus Constanz glaubwürdige Berichte von den Vorgüngen daselbst zugeschickt. Nun, für die Theile vom Scehlusse des dritten Capitels an, dann für das vierte, fünfte und sechste Capitel liegt die Quelle in der Raigerer Handschrift H, h, 17 vor. Dort findet sich ein Bericht: ,De vita Jeronymi de Praga', der mit dem obgenannten grossentheils würtlich übereinstimmt. Man vergleiche: Cod. Rayhrad.: In qua audiencia plus quam XL articulis, subtilissime omni- bus contra eum obicientibus, us- que horam meridianam respon- debat, articulos sibi nocivos ne- gandocommisisse et perpetrasse, asserens quod testes illi inique, mendose et calumpniose, prout emuli sui, adversus eum expo- suissent. Oder die Stelle, wo von Deinde totam suam vitam, quecunque sibi Parisius, in Hel- deberg, in Colonia, in Praga, in Wienna, in Hungaria, in Rus- sia, in Constancia seu in viarum itineribus acciderunt, et que Mon. fol. CCCLII*: In illa ergo audiencia die predieta à mane plus quam XL articulis, subtilissime omnibus contra ipsum obicientibus, usque horam meridionalem responde- bat. Articulos nocivos et con- fictos negando se commisisse et perpetrasse, asserens quod testes illi calumniose et mendose, tam- quam emuli sui, adversus eum deposuissent. seinen Reisen die Rede ist: Deinde totam suam vitam, quecunque sibi Parisiis, Colo- niae, in Heidelberga, in Praga, in Vienna, in Hungaria, in Rus- sia et Constancia seu in viarum itineribus acciderant, et que
Strana 333
333 eciam in illis partibus et aliis commisit et perpetravit, po- tissime quomodo Theutunicos de Praga et regno Boemie co- nabatur cum adiutorio extir- pare... eciam in illis partibus et alibi fecerit, potissimum quomodo Teutonicos de Praga et de regno Boemiae conabatur cum adiutorio et regnicolis libertas procurare . . . Von einer Eintheilung in Capitel ist in der Raigerer Hand- schrift keine Rede; an das vierte Capitel der Ausgabe schliesst sich ohne irgend einen etwa durch eine Ziffer deutlich gemachten Einschnitt gleich ,Sabbato autem ...“ an. Ebenso ist es da der Fall, wo der Druck den Beginn des sechsten Capitels als solches kenntlich macht. Die Darstellung ist in der ursprüng lichen Quelle viel conciser; man vergleiche: Handschrift: Druck: Quo sermone completo ito- rum Ieronymus inter cetera... Postquam vero dictum ser- monem episcopus Laudensis iam dictus finivisset, ex tunc ma- gister Hieronymus iterum... Das Urtheil ist in der Handschrift gar nicht eingetragen, weil es ohnedies in seinem Wortlaute allerorten bekannt war. Davon, dass der locus supplicii genau derselbe war wie jener des Hus, findet sich in der Handschrift an dieser Stelle nichts, dagegen liest man gleich an der Spitze: Magister Ieronymus sabbato post Ascensionem Domini... in eodem loco, in quo sanctus vir magister Iohannes Hus est combustus, in ignis voragine diem suum clausit extremum. Von grossem Interesse sind die in dem Drucke fehlenden deutschen Worte: Lyben kinden u. s. w. In dem Drucke fehlen auch die wenigen tsche- chischen Worte, die Hieronymus vor seinem Ende gesprochen. Vielleicht könnte man der Meinung sein, dass der vor- liegende, aus einer gleichzeitigen Handschrift stammende Be- richt nur ein Auszug aus einem anderen ist, der eben in dem Drucke vorliegt. Aber jener macht ganz den Eindruck des Ursprünglichen: er will Jemandem oder einer ganzen Corpo- ration Nachricht über das Ende des Hieronymus geben und erwähnt dann auch nur jene Dinge, die nicht schon durch anderweitige Berichte bekannt waren oder bekannt gemacht wurden. Dann halte man noch folgende im Drucke fehlende
333 eciam in illis partibus et aliis commisit et perpetravit, po- tissime quomodo Theutunicos de Praga et regno Boemie co- nabatur cum adiutorio extir- pare... eciam in illis partibus et alibi fecerit, potissimum quomodo Teutonicos de Praga et de regno Boemiae conabatur cum adiutorio et regnicolis libertas procurare . . . Von einer Eintheilung in Capitel ist in der Raigerer Hand- schrift keine Rede; an das vierte Capitel der Ausgabe schliesst sich ohne irgend einen etwa durch eine Ziffer deutlich gemachten Einschnitt gleich ,Sabbato autem ...“ an. Ebenso ist es da der Fall, wo der Druck den Beginn des sechsten Capitels als solches kenntlich macht. Die Darstellung ist in der ursprüng lichen Quelle viel conciser; man vergleiche: Handschrift: Druck: Quo sermone completo ito- rum Ieronymus inter cetera... Postquam vero dictum ser- monem episcopus Laudensis iam dictus finivisset, ex tunc ma- gister Hieronymus iterum... Das Urtheil ist in der Handschrift gar nicht eingetragen, weil es ohnedies in seinem Wortlaute allerorten bekannt war. Davon, dass der locus supplicii genau derselbe war wie jener des Hus, findet sich in der Handschrift an dieser Stelle nichts, dagegen liest man gleich an der Spitze: Magister Ieronymus sabbato post Ascensionem Domini... in eodem loco, in quo sanctus vir magister Iohannes Hus est combustus, in ignis voragine diem suum clausit extremum. Von grossem Interesse sind die in dem Drucke fehlenden deutschen Worte: Lyben kinden u. s. w. In dem Drucke fehlen auch die wenigen tsche- chischen Worte, die Hieronymus vor seinem Ende gesprochen. Vielleicht könnte man der Meinung sein, dass der vor- liegende, aus einer gleichzeitigen Handschrift stammende Be- richt nur ein Auszug aus einem anderen ist, der eben in dem Drucke vorliegt. Aber jener macht ganz den Eindruck des Ursprünglichen: er will Jemandem oder einer ganzen Corpo- ration Nachricht über das Ende des Hieronymus geben und erwähnt dann auch nur jene Dinge, die nicht schon durch anderweitige Berichte bekannt waren oder bekannt gemacht wurden. Dann halte man noch folgende im Drucke fehlende
Strana 334
334 Stelle hinzu: "De qua revocatione non ambigo vos non latere." Hier wird der Adressat angesprochen. Die Stelle zeigt, dass der Berichterstatter nicht auch den Widerruf im Wortlaut mit- getheilt hat, sonst würde es wohl heissen: ,Worüber ich Euch schon früher unterrichtet habe.' Eine zweite im Drucke auch fehlende Stelle, die an den Adressaten gerichtet ist, lautet: Materiam sermonis ipsius partim et non totaliter vobis enucleo. Zum Schluss findet sich eine noch bezeichnendere Stelle: Ista omnia sic fieri vidi et audivi, et si quis contrarium dixerit, nulli fidem adhibeatis. Anno domini 1416 die et horis quibus supra. Es ist wahrscheinlich, dass der Herausgeber des 16. Jahr- hunderts erst mehrere Berichte zusammengeschweisst hat. Dass ihm der obige vorlag, sieht man noch aus seiner Bemerkung: Is autem homo veridicus, qui nobis acta circa condemnationem et sentenciam ipsius magistri Hieronymi scriptotenus intimavit et Pragam destinavit, sic concludit: Ista omnia sic fieri vidi et audivi... Die Handschrift, aus der der Druck veranstaltet wurde, war aber keinesfalls die Raigerer; denn dieser fehlt ein ganzer Satztheil, der im Drucke vorkommt. In der unten folgenden Nummer 4, einer Predigt über den Text: Glücklich sind die, welche Verfolgung tragen um der Gerechtigkeit willen, werden die ersten husitischen Märtyrer verherrlicht: Hus, Hieronymus und fünf andere, von denen drei in Prag und zwei in Olmütz starben. Von den Prager Mär- tyrern berichten die tschechischen Chroniken zum Jahre 1412 (Scriptores rerum Bohemic. III ed. Palacky, p. 15 = Geschicht- schreiber der husitischen Bewegung III, 230): "Dann im Jahre 1412, Montag vor der heil. Margaretha, wurden drei Jünglinge wegen der Ablässe geköpft, weil sie den Priestern bei der Predigt über die Ablässe widersprachen." Es wäre recht zu wünschen gewesen, dass die Gedächtnissrede für diese drei etwas Naheres über sie brächte, denn man weiss aus den tschechischen Chroniken, dass Hus weitläufig über sie und das Verdienst ihres Todes redete; auch gab es Darstellungen, die sich über sein Verhalten bei diesen tragischen Anlässen aus- liessen: die Art und Weise aber, wie unten in den allgemeinsten Worten und Wendungen von den Verdiensten der drei Mär- tyrer gesprochen wird, lässt erkennen, dass der Prediger mit den Einzelheiten wenig vertraut war. Ueber die beiden ,Mär- tyrer‘ von Olmütz berichtet der Stadtschreiber Wenzel von Iglau :
334 Stelle hinzu: "De qua revocatione non ambigo vos non latere." Hier wird der Adressat angesprochen. Die Stelle zeigt, dass der Berichterstatter nicht auch den Widerruf im Wortlaut mit- getheilt hat, sonst würde es wohl heissen: ,Worüber ich Euch schon früher unterrichtet habe.' Eine zweite im Drucke auch fehlende Stelle, die an den Adressaten gerichtet ist, lautet: Materiam sermonis ipsius partim et non totaliter vobis enucleo. Zum Schluss findet sich eine noch bezeichnendere Stelle: Ista omnia sic fieri vidi et audivi, et si quis contrarium dixerit, nulli fidem adhibeatis. Anno domini 1416 die et horis quibus supra. Es ist wahrscheinlich, dass der Herausgeber des 16. Jahr- hunderts erst mehrere Berichte zusammengeschweisst hat. Dass ihm der obige vorlag, sieht man noch aus seiner Bemerkung: Is autem homo veridicus, qui nobis acta circa condemnationem et sentenciam ipsius magistri Hieronymi scriptotenus intimavit et Pragam destinavit, sic concludit: Ista omnia sic fieri vidi et audivi... Die Handschrift, aus der der Druck veranstaltet wurde, war aber keinesfalls die Raigerer; denn dieser fehlt ein ganzer Satztheil, der im Drucke vorkommt. In der unten folgenden Nummer 4, einer Predigt über den Text: Glücklich sind die, welche Verfolgung tragen um der Gerechtigkeit willen, werden die ersten husitischen Märtyrer verherrlicht: Hus, Hieronymus und fünf andere, von denen drei in Prag und zwei in Olmütz starben. Von den Prager Mär- tyrern berichten die tschechischen Chroniken zum Jahre 1412 (Scriptores rerum Bohemic. III ed. Palacky, p. 15 = Geschicht- schreiber der husitischen Bewegung III, 230): "Dann im Jahre 1412, Montag vor der heil. Margaretha, wurden drei Jünglinge wegen der Ablässe geköpft, weil sie den Priestern bei der Predigt über die Ablässe widersprachen." Es wäre recht zu wünschen gewesen, dass die Gedächtnissrede für diese drei etwas Naheres über sie brächte, denn man weiss aus den tschechischen Chroniken, dass Hus weitläufig über sie und das Verdienst ihres Todes redete; auch gab es Darstellungen, die sich über sein Verhalten bei diesen tragischen Anlässen aus- liessen: die Art und Weise aber, wie unten in den allgemeinsten Worten und Wendungen von den Verdiensten der drei Mär- tyrer gesprochen wird, lässt erkennen, dass der Prediger mit den Einzelheiten wenig vertraut war. Ueber die beiden ,Mär- tyrer‘ von Olmütz berichtet der Stadtschreiber Wenzel von Iglau :
Strana 335
335 Et quia ipsius civitatis Olomucensis cives duos laycos, qui suprafati Iohannis Hus articulos erroneos predicabant contra domini Laczkonis capitanei in Moravia et aliorum baronum et terrigenarum (voluntatem), in Octava combustionis iam dicti Iohannis Hus forma iudicii spiritualis et secularis debita pre- missa comburere mandaverunt, ideo ipsi cives Olomucenses tam a Boemis quam a Moravis illi secte heretice acquiescentibus pre omnibus aliis civitatibus persequebantur (sic)...1 Von anderer Seite liegt ein Brief vor, den die Universität von Prag dem Statthalter Lacko von Kravař sandte und in welchem sie über das Vorgehen der Olmützer bittere Klage führte.2 Aus einer gleichartigen Wendung ist zu entnehmen, dass dieser Brief dem Prediger nicht unbekannt war. Auch Wenzel von Iglau kannte ihn und nahm einige Worte daraus. Am längsten verweilt der Prediger bei dem Lob des Hus, etwas kürzer ist das des Hieronymus. Das ganze Stück ist schon in der ersten Ausgabe der Monumenta Ioannis Hus (Nürnberg 1558) abgedruckt worden. Aber diese Ausgabe — heute schon sehr selten — ist wenig correct. Es gibt Fehler darin, die als sinnstörende bezeichnet werden müssen. In der Handschrift — Cod. univ. Prag. VIII. G. 13, fol. 174 ff. — lautet z. B. eine Stelle : Et tercio tangendum est utrumque, id est, aliqualiter, quomodo quidam nostri pre- sentis temporis, nobiscum in morum honestate conversati, utraque predicta paciencia passi sunt... In der Ausgabe lautet die Stelle dagegen: Et tercio tan- gendum est utrumque. Quomodo quidam nostri preteritis tem- poribus nobiscum in morum honestate conversati utramque pa- ciencie persecucionem passi sunt... In dem ersten Falle würde der Berichterstatter ein Mann sein, der unmittelbar unter dem Eindruck der Ereignisse seine Darstellung niedergeschrieben hat; im zweiten erzählt er, was er in längst vergangenen Tagen erlebt hat. Allerdings kommt auch im Druck später eine Stelle zum Vorschein, die wieder der der Handschrift nahesteht; denn es heisst dort: Tercio, ut dixi, tangendum est, qualiter quidam nostrum presentis tem- poris ... Ich habe auch diesen Bericht schon vor Jahren 1 Mitth. des Vereins für Geschichte der Deutschen in Böhmen 19, 88. 2 Documenta mag. Ioannis Hus, p. 561/2.
335 Et quia ipsius civitatis Olomucensis cives duos laycos, qui suprafati Iohannis Hus articulos erroneos predicabant contra domini Laczkonis capitanei in Moravia et aliorum baronum et terrigenarum (voluntatem), in Octava combustionis iam dicti Iohannis Hus forma iudicii spiritualis et secularis debita pre- missa comburere mandaverunt, ideo ipsi cives Olomucenses tam a Boemis quam a Moravis illi secte heretice acquiescentibus pre omnibus aliis civitatibus persequebantur (sic)...1 Von anderer Seite liegt ein Brief vor, den die Universität von Prag dem Statthalter Lacko von Kravař sandte und in welchem sie über das Vorgehen der Olmützer bittere Klage führte.2 Aus einer gleichartigen Wendung ist zu entnehmen, dass dieser Brief dem Prediger nicht unbekannt war. Auch Wenzel von Iglau kannte ihn und nahm einige Worte daraus. Am längsten verweilt der Prediger bei dem Lob des Hus, etwas kürzer ist das des Hieronymus. Das ganze Stück ist schon in der ersten Ausgabe der Monumenta Ioannis Hus (Nürnberg 1558) abgedruckt worden. Aber diese Ausgabe — heute schon sehr selten — ist wenig correct. Es gibt Fehler darin, die als sinnstörende bezeichnet werden müssen. In der Handschrift — Cod. univ. Prag. VIII. G. 13, fol. 174 ff. — lautet z. B. eine Stelle : Et tercio tangendum est utrumque, id est, aliqualiter, quomodo quidam nostri pre- sentis temporis, nobiscum in morum honestate conversati, utraque predicta paciencia passi sunt... In der Ausgabe lautet die Stelle dagegen: Et tercio tan- gendum est utrumque. Quomodo quidam nostri preteritis tem- poribus nobiscum in morum honestate conversati utramque pa- ciencie persecucionem passi sunt... In dem ersten Falle würde der Berichterstatter ein Mann sein, der unmittelbar unter dem Eindruck der Ereignisse seine Darstellung niedergeschrieben hat; im zweiten erzählt er, was er in längst vergangenen Tagen erlebt hat. Allerdings kommt auch im Druck später eine Stelle zum Vorschein, die wieder der der Handschrift nahesteht; denn es heisst dort: Tercio, ut dixi, tangendum est, qualiter quidam nostrum presentis tem- poris ... Ich habe auch diesen Bericht schon vor Jahren 1 Mitth. des Vereins für Geschichte der Deutschen in Böhmen 19, 88. 2 Documenta mag. Ioannis Hus, p. 561/2.
Strana 336
336 copirt und meine, dass bei den zahlreichen Textesänderungen, die er im Drucke erlitten hat, ein Wiederabdruck in correcter Gestalt erwünscht sei. Gleichwohl bin ich der Ansicht, dass es nicht nöthig ist, die ausgedehnten theologischen und moralischen Betrachtungen, die fast vier Folioseiten fassen, mit abzudrucken. Man wird sich auf die Wiedergabe des Thatsächlichen be- schränken dürfen. Die zahlreichen Varianten im Drucke sind vielleicht auf sogenannte Textesverbesserungen des Heraus- gebers, nicht schon auf das Vorkommen in einer gleichzeitigen Handschrift zurückzuführen. Die Varianten sind oft auch in kleineren Dingen nicht unerheblich; im Druck liest man bei- spielshalber: sed alia reportabat; die Handschrift hat das rich- tige: sed odia reportabat... Die Verehrung dieser neuen ,Heiligen‘ durch die Husiten, die in folgerichtiger Durchführung der Lehren Wiclif’s von einer Heiligenverehrung überhaupt absehen müssten, ist schon den katholischen Zeitgenossen in Böhmen und den Nachbarländern aufgefallen.1 Die folgenden Nummern gehören der zweiten Gruppe an. Sie enthalten Briefe und Acten, die mit der Ausbreitung des Wiclifismus in Böhmen und Mähren in Zusammenhang stehen. Gleich das erste Stück (Nr. 5), eine feierliche Bannbulle Ale- xanders V. (de dato Bologna, 20. März 1410) gegen alle Ketzer seiner Zeit enthaltend, entnommen dem betreffenden Register- bande dieses Papstes im vaticanischen Archive, hat für uns ein grosses Interesse, nicht so sehr durch das, was sie enthält, als vielmehr durch das, was ihr fehlt. 1410, da war ja längst die Verurtheilung Wiclif’scher Lehrsätze und Schriften in England und ausserhalb Englands erfolgt, seit sieben Jahren führte die Kirche einen schweren Kampf mit dem böhmischen Ableger des Wiclifismus, ohne auf irgendwelche Errungenschaften hin- weisen zu können; in eben diesem Augenblicke begann der Wiclifismus in Böhmen eine Wendung zu nehmen, die ihn viel gefahrlicher machte, als er jemals in England gewesen, und 1 Ludolf von Sagan macht sich lustig, dass die Husiten noch den Heiligen- kalender benützen: Si enim ordinaciones ecclesie non recipiunt, quid de festo beati Marcelli sciunt? Ipsa quippe ecclesia est, que nonnullos, qui de hoc seculo transierunt ascribens sanctorum cathalogo eorum festi- vitates vel commemoraciones instituit et certis diebus has esse peragendas fidelibus suis iniunxit...
336 copirt und meine, dass bei den zahlreichen Textesänderungen, die er im Drucke erlitten hat, ein Wiederabdruck in correcter Gestalt erwünscht sei. Gleichwohl bin ich der Ansicht, dass es nicht nöthig ist, die ausgedehnten theologischen und moralischen Betrachtungen, die fast vier Folioseiten fassen, mit abzudrucken. Man wird sich auf die Wiedergabe des Thatsächlichen be- schränken dürfen. Die zahlreichen Varianten im Drucke sind vielleicht auf sogenannte Textesverbesserungen des Heraus- gebers, nicht schon auf das Vorkommen in einer gleichzeitigen Handschrift zurückzuführen. Die Varianten sind oft auch in kleineren Dingen nicht unerheblich; im Druck liest man bei- spielshalber: sed alia reportabat; die Handschrift hat das rich- tige: sed odia reportabat... Die Verehrung dieser neuen ,Heiligen‘ durch die Husiten, die in folgerichtiger Durchführung der Lehren Wiclif’s von einer Heiligenverehrung überhaupt absehen müssten, ist schon den katholischen Zeitgenossen in Böhmen und den Nachbarländern aufgefallen.1 Die folgenden Nummern gehören der zweiten Gruppe an. Sie enthalten Briefe und Acten, die mit der Ausbreitung des Wiclifismus in Böhmen und Mähren in Zusammenhang stehen. Gleich das erste Stück (Nr. 5), eine feierliche Bannbulle Ale- xanders V. (de dato Bologna, 20. März 1410) gegen alle Ketzer seiner Zeit enthaltend, entnommen dem betreffenden Register- bande dieses Papstes im vaticanischen Archive, hat für uns ein grosses Interesse, nicht so sehr durch das, was sie enthält, als vielmehr durch das, was ihr fehlt. 1410, da war ja längst die Verurtheilung Wiclif’scher Lehrsätze und Schriften in England und ausserhalb Englands erfolgt, seit sieben Jahren führte die Kirche einen schweren Kampf mit dem böhmischen Ableger des Wiclifismus, ohne auf irgendwelche Errungenschaften hin- weisen zu können; in eben diesem Augenblicke begann der Wiclifismus in Böhmen eine Wendung zu nehmen, die ihn viel gefahrlicher machte, als er jemals in England gewesen, und 1 Ludolf von Sagan macht sich lustig, dass die Husiten noch den Heiligen- kalender benützen: Si enim ordinaciones ecclesie non recipiunt, quid de festo beati Marcelli sciunt? Ipsa quippe ecclesia est, que nonnullos, qui de hoc seculo transierunt ascribens sanctorum cathalogo eorum festi- vitates vel commemoraciones instituit et certis diebus has esse peragendas fidelibus suis iniunxit...
Strana 337
337 schon traten die dem bestchenden Kirchenregimente feindlichen Kräfte in England und Böhmen in Verbindung und richtete Sir John Oldcastle seine aufmunternden Schreiben an die ,Freunde und Liebhaber des Evangeliums‘ in Böhmen und forderte König Wenzel auf, sie kräftig zu unterstützen :1 und trotz alledem wird in der Bannbulle der Wiclifismus mit keinem einzigen Worte erwähnt — weder der böhmische, noch der englische. Soll man annehmen, dass jene Bewegung, die schon bis dahin, und noch mehr später, viel Blut und Thränen kostete, in Rom nicht die genügende Würdigung fand? Jene Bulle besass allerdings eine seit langer Zeit fest- stehende Form; in dieser wurde sie von Zeit zu Zeit der christ- lichen Welt verkündigt, aber man sollte meinen, die Noth der Zeit hätte es mit sich gebracht, dass man über den alten Ketze- reien, die hier verflucht werden, nicht der neuen vergessen hätte, mit denen man ja eben im Kampfe lag. In diesen Kampf versetzt uns die folgende Nummer, die mit dem in Prag im Mai des Jahres 1412 ausgebrochenen Ab- lassstreite in engstem Zusammenhang steht und Absolutions- formeln u. dgl. enthält.2 In den Kampf der Curie gegen den Wiclifismus in Böhmen versetzen uns auch die Nummern 7—9. In der ersten befiehlt Johann XXIII., dass der Dialogus, Trialogus nebst mehreren anderen nicht ausdrücklich genannten Schriften Wiclif's in Folge eines Beschlusses des allgemeinen in Rom abgehaltenen Concils dem Feuer übergeben werden sollen. Zu dieser Bulle hat Hus bekanntlich eine ausserordentlich scharfe Glosse geschrieben, worin er sich namentlich über die Angabe, dass der Beschluss in einem allgemeinen Concil gefasst worden sei, lustig macht: „Das sei nur ein Winkelconvent gewesen‘: ubi non catholici praelati de regnis orbis, sed pauci, monachi symoniaci, fuerunt 1 S. meinen Aufsatz ,Ueber die Beziehungen zwischen englischen und böh- mischen Wiclifiten in den beiden ersten Jahrzehnten des 15. Jahrhunderts‘. Mitth. d. Inst. f. österr. Geschichtsforsch. XII, 13—15. „Beiträge zur Geschichte der husitischen Bewegung‘, IV, Arch. f. österr. Gesch. 75, 295 ff. Sie ist nach der Wittingauer Handschrift A. 16 abgedruckt bei Palacky, Documenta magistri Ioannis Hus, p. 470—471, nach dem besser über- lieferten Stück im Wiener Cod. 4941 in den Mitth. d. Vereins f. Gesch. der Deutschen in Böhmen 25, p. 331—335.
337 schon traten die dem bestchenden Kirchenregimente feindlichen Kräfte in England und Böhmen in Verbindung und richtete Sir John Oldcastle seine aufmunternden Schreiben an die ,Freunde und Liebhaber des Evangeliums‘ in Böhmen und forderte König Wenzel auf, sie kräftig zu unterstützen :1 und trotz alledem wird in der Bannbulle der Wiclifismus mit keinem einzigen Worte erwähnt — weder der böhmische, noch der englische. Soll man annehmen, dass jene Bewegung, die schon bis dahin, und noch mehr später, viel Blut und Thränen kostete, in Rom nicht die genügende Würdigung fand? Jene Bulle besass allerdings eine seit langer Zeit fest- stehende Form; in dieser wurde sie von Zeit zu Zeit der christ- lichen Welt verkündigt, aber man sollte meinen, die Noth der Zeit hätte es mit sich gebracht, dass man über den alten Ketze- reien, die hier verflucht werden, nicht der neuen vergessen hätte, mit denen man ja eben im Kampfe lag. In diesen Kampf versetzt uns die folgende Nummer, die mit dem in Prag im Mai des Jahres 1412 ausgebrochenen Ab- lassstreite in engstem Zusammenhang steht und Absolutions- formeln u. dgl. enthält.2 In den Kampf der Curie gegen den Wiclifismus in Böhmen versetzen uns auch die Nummern 7—9. In der ersten befiehlt Johann XXIII., dass der Dialogus, Trialogus nebst mehreren anderen nicht ausdrücklich genannten Schriften Wiclif's in Folge eines Beschlusses des allgemeinen in Rom abgehaltenen Concils dem Feuer übergeben werden sollen. Zu dieser Bulle hat Hus bekanntlich eine ausserordentlich scharfe Glosse geschrieben, worin er sich namentlich über die Angabe, dass der Beschluss in einem allgemeinen Concil gefasst worden sei, lustig macht: „Das sei nur ein Winkelconvent gewesen‘: ubi non catholici praelati de regnis orbis, sed pauci, monachi symoniaci, fuerunt 1 S. meinen Aufsatz ,Ueber die Beziehungen zwischen englischen und böh- mischen Wiclifiten in den beiden ersten Jahrzehnten des 15. Jahrhunderts‘. Mitth. d. Inst. f. österr. Geschichtsforsch. XII, 13—15. „Beiträge zur Geschichte der husitischen Bewegung‘, IV, Arch. f. österr. Gesch. 75, 295 ff. Sie ist nach der Wittingauer Handschrift A. 16 abgedruckt bei Palacky, Documenta magistri Ioannis Hus, p. 470—471, nach dem besser über- lieferten Stück im Wiener Cod. 4941 in den Mitth. d. Vereins f. Gesch. der Deutschen in Böhmen 25, p. 331—335.
Strana 338
338 presentes, legis Dei et veritatis emuli manifesti. In dem nächsten Stücke (Nr. 8) erlässt Johann XXIII. ein allgemeines Verbot der Bücher Wiclif’s. Diese sollen fortan weder in Latein noch in der Volkssprache gehalten und gelesen werden. Dieses und das vorhergehende Stück sind noch aus einem anderen Grunde von Interesse: sie sind von den noch heute erhaltenen oder wenigstens von den bisher aufgefundenen Acten- stücken des vaticanischen Archivs die ersten, in denen Wiclif’s Name überhaupt genannt ist. Weder in den Registerbänden Gregors XI., noch auch in denen Urbans VI., welche letzteren freilich nur in Trümmern auf uns gekommen sind und von denen gerade die wichtigsten fehlen, wird er irgendwie erwähnt. In hundert und mehr Stücken dieser Zeit wird von den Einkünften des Papstes in England gesprochen, sehr zahlreich sind die den Collectoren und Subcollectoren gegebenen Weisungen: wenn man nun weiss, wie Wiclif und die ihm anhängende Partei über die päpstliche Finanzgebahrung in England dachte, sprach und schrieb, so erwartet man bei jedem derartigen Schriftstück Wei- sungen an die Prälaten, wie sie sich gegen derlei Angriffe ver- halten sollen — man findet sie nicht. Nicht einmal jene fünf Bullen, die Gregor XI. am 22. Mai 1377 in Santa Maria Maggiore gegen Wiclif schleuderte und die erst die volle Wucht seiner Angriffe auf Rom und das bestehende Kirchenregiment hervor- gerufen haben, sind in den vaticanischen Registern aufzufinden, trotzdem sich Stücke von demselben Tage und demselben Orte vorfinden. Unter diesen Umständen könnte die Thatsache, dass die erwähnte Bulle Alexanders V. vom 20. März 1410 von allen möglichen Secten und Ketzereien spricht, ja selbst die Ob- ödienzen Gregors XII. und Benedicts XIII. nicht verschont, während der englische und böhmische Wiclifismus leer ausgeht, noch umsomehr in dem oben angedeuteten Sinne gedeute€ werden. Und doch ist dem nicht so. Wir wissen aus dem Stu- dium der Register Gregors XI., dass kaum ein zweiter Papst für die Reinhaltung der Lehre so viel Sorge trug als dieser: wir kennen sein Vorgehen in der Angelegenheit des Wiclifis- mus; nicht weniger energisch — und doch in gewissem Sinne mild — trat er den Ketzereien in Venaissin und anderen Orten Frankreichs entgegen, eiferte er gegen einige Sätze des Sachsen- spiegels und zürnte er dem Böhmen Milič. Es ist also wohl nur zufällig, dass gerade das den Wiclifismus betreffende Acten-
338 presentes, legis Dei et veritatis emuli manifesti. In dem nächsten Stücke (Nr. 8) erlässt Johann XXIII. ein allgemeines Verbot der Bücher Wiclif’s. Diese sollen fortan weder in Latein noch in der Volkssprache gehalten und gelesen werden. Dieses und das vorhergehende Stück sind noch aus einem anderen Grunde von Interesse: sie sind von den noch heute erhaltenen oder wenigstens von den bisher aufgefundenen Acten- stücken des vaticanischen Archivs die ersten, in denen Wiclif’s Name überhaupt genannt ist. Weder in den Registerbänden Gregors XI., noch auch in denen Urbans VI., welche letzteren freilich nur in Trümmern auf uns gekommen sind und von denen gerade die wichtigsten fehlen, wird er irgendwie erwähnt. In hundert und mehr Stücken dieser Zeit wird von den Einkünften des Papstes in England gesprochen, sehr zahlreich sind die den Collectoren und Subcollectoren gegebenen Weisungen: wenn man nun weiss, wie Wiclif und die ihm anhängende Partei über die päpstliche Finanzgebahrung in England dachte, sprach und schrieb, so erwartet man bei jedem derartigen Schriftstück Wei- sungen an die Prälaten, wie sie sich gegen derlei Angriffe ver- halten sollen — man findet sie nicht. Nicht einmal jene fünf Bullen, die Gregor XI. am 22. Mai 1377 in Santa Maria Maggiore gegen Wiclif schleuderte und die erst die volle Wucht seiner Angriffe auf Rom und das bestehende Kirchenregiment hervor- gerufen haben, sind in den vaticanischen Registern aufzufinden, trotzdem sich Stücke von demselben Tage und demselben Orte vorfinden. Unter diesen Umständen könnte die Thatsache, dass die erwähnte Bulle Alexanders V. vom 20. März 1410 von allen möglichen Secten und Ketzereien spricht, ja selbst die Ob- ödienzen Gregors XII. und Benedicts XIII. nicht verschont, während der englische und böhmische Wiclifismus leer ausgeht, noch umsomehr in dem oben angedeuteten Sinne gedeute€ werden. Und doch ist dem nicht so. Wir wissen aus dem Stu- dium der Register Gregors XI., dass kaum ein zweiter Papst für die Reinhaltung der Lehre so viel Sorge trug als dieser: wir kennen sein Vorgehen in der Angelegenheit des Wiclifis- mus; nicht weniger energisch — und doch in gewissem Sinne mild — trat er den Ketzereien in Venaissin und anderen Orten Frankreichs entgegen, eiferte er gegen einige Sätze des Sachsen- spiegels und zürnte er dem Böhmen Milič. Es ist also wohl nur zufällig, dass gerade das den Wiclifismus betreffende Acten-
Strana 339
339 material in Rom nicht mehr vorhanden, die unten mitgetheilten Stücke aus dem vaticanischen Archiv demnach die ersten sind, in denen dort Wiclif’s und, wie man sieht, schon im Zusammen- hange mit Hus gedacht wird. Die nächste Nummer (10) enthält den Geleitsbrief für den Begleiter des Hus auf der Reise zum Concil, Heinrich von Chlum auf Latzembock; auch die folgenden gehören in die Zeit des Constanzer Concils; Beachtung verdient besonders Nr. 13: ,Be- schlüsse König Wenzels und seines Rathes über die Herstellung des kirchlichen Friedens in Prag im Jahre 1416'. In einzelnen Punkten stimmt dies Stück mit jenem überein, das Palacky als ,Conventum archiepiscopi cum universitate studiorum Pragensi" abgedruckt hat. Unter den Gegnern der Husiten in Mahren that sich vor- nehmlich die Stadt Olmütz hervor: sie wird denn auch in Nr. 15 vom Concil für diese ihre Haltung mit Lobsprüchen reich bedacht — den Auftrag, die Decrete gegen die Commu- nion sub utraque zu verkünden, vollzog in der Prager Erz- diöcese der Bischof Johann (der Eiserne) von Leitomischl als vom Concil hiezu erwählter ,iudex commissarius‘ (Nr. 16) am 29. October 1416, indem er zunächst dem Prager, Olmützer und Leitomischler Domcapitel die erforderlichen Aufträge ertheilte. Dem Auftrage kam der Erzbischof von Prag am 10. Jänner 1417 nach, da er die Decrete des Concils in seiner Erzdiöcese publi- ciren liess. Zunächst wurden die Archidiakonate verständigt und beauftragt, die Befehle des Concils den Dechanten und Pfarrern zu übermitteln. Von besonderer Wichtigkeit ist Nr. 18: der Rector und die Gesammtheit der Professoren der Prager Universität fordern alle Gläubigen auf, sich an die alten Lehren von den Fürbitten, der Bilderverehrung u. s. w. zu halten. Hier war nämlich der Punkt, an dem sich die husitischen Parteien schieden: die gemässigte warf endgiltig Ansichten und Ueberzeugungen hinweg, die sie seit Jahren mit grösserem oder geringerem Eifer verfochten hatte, und näherte sich der alten Kirche, die strenge Partei der Taboriten hob das Banner, das jene hatte sinken lassen, auf und kämpfte fortan mit dem grössten Eifer für — den reinen Wiclifismus. Denn diesen ganzen Ceremoniendienst in der Kirche, die Segnungen des Salzes, des Wassers, des Taufbeckens, die Bilderverehrung, die kirchliche Lehre vom
339 material in Rom nicht mehr vorhanden, die unten mitgetheilten Stücke aus dem vaticanischen Archiv demnach die ersten sind, in denen dort Wiclif’s und, wie man sieht, schon im Zusammen- hange mit Hus gedacht wird. Die nächste Nummer (10) enthält den Geleitsbrief für den Begleiter des Hus auf der Reise zum Concil, Heinrich von Chlum auf Latzembock; auch die folgenden gehören in die Zeit des Constanzer Concils; Beachtung verdient besonders Nr. 13: ,Be- schlüsse König Wenzels und seines Rathes über die Herstellung des kirchlichen Friedens in Prag im Jahre 1416'. In einzelnen Punkten stimmt dies Stück mit jenem überein, das Palacky als ,Conventum archiepiscopi cum universitate studiorum Pragensi" abgedruckt hat. Unter den Gegnern der Husiten in Mahren that sich vor- nehmlich die Stadt Olmütz hervor: sie wird denn auch in Nr. 15 vom Concil für diese ihre Haltung mit Lobsprüchen reich bedacht — den Auftrag, die Decrete gegen die Commu- nion sub utraque zu verkünden, vollzog in der Prager Erz- diöcese der Bischof Johann (der Eiserne) von Leitomischl als vom Concil hiezu erwählter ,iudex commissarius‘ (Nr. 16) am 29. October 1416, indem er zunächst dem Prager, Olmützer und Leitomischler Domcapitel die erforderlichen Aufträge ertheilte. Dem Auftrage kam der Erzbischof von Prag am 10. Jänner 1417 nach, da er die Decrete des Concils in seiner Erzdiöcese publi- ciren liess. Zunächst wurden die Archidiakonate verständigt und beauftragt, die Befehle des Concils den Dechanten und Pfarrern zu übermitteln. Von besonderer Wichtigkeit ist Nr. 18: der Rector und die Gesammtheit der Professoren der Prager Universität fordern alle Gläubigen auf, sich an die alten Lehren von den Fürbitten, der Bilderverehrung u. s. w. zu halten. Hier war nämlich der Punkt, an dem sich die husitischen Parteien schieden: die gemässigte warf endgiltig Ansichten und Ueberzeugungen hinweg, die sie seit Jahren mit grösserem oder geringerem Eifer verfochten hatte, und näherte sich der alten Kirche, die strenge Partei der Taboriten hob das Banner, das jene hatte sinken lassen, auf und kämpfte fortan mit dem grössten Eifer für — den reinen Wiclifismus. Denn diesen ganzen Ceremoniendienst in der Kirche, die Segnungen des Salzes, des Wassers, des Taufbeckens, die Bilderverehrung, die kirchliche Lehre vom
Strana 340
340 Fegefeuer, die Feier des Gottesdienstes u. s. w. lehnen die Ta- boriten mit den Worten und Motiven Wiclif’s ab, während die Prager und an ihrer Spitze die Universität zu der alten Lehre zurückkehrt. Während jene sich nur an die primitiva ecclesia halten wollen, nehmen diese auch die Unterweisung der eccle- sia moderna an und halten die Fürbitten für die Todten, die Verehrung der Bilder, die Weihen des Wassers, Salzes, Wachses, des heil. Feuers, der Palmen, der Lebensmittel, das Räuchern mit Weihrauch, die Besprengung mit geweihtem Wasser und den ganzen Ceremoniendienst, wie ihn die alte Kirche kennt, für etwas durchaus Gebotenes. Hier ist also die Linie, die den Husitismus vom Wiclifismus trennt. Unter allen den Husitismus betreffenden Schriften nahm der Widerruf jener verleumderischen Anschuldigung, die sich Peter von Uniczow nach der Meinung seiner Gegner zu Schulden kommen liess, einen vornehmen Rang ein. Er findet sich in alten Handschriften oft genug, und zwar nicht blos in latei- nischer, sondern auch in böhmischer und deutscher Sprache. Mit diesem Widerruf, der am 13. März 1417 im Collegium Ca- rolinum geleistet wurde, und von dem der Widerrufende selbst betheuerte, dass er, was ihm die Katholischen nicht glaubten, ein ganz freiwilligers sei, steht ein sich unmittelbar anschliessen- der Universitätsact von grosser Feierlichkeit in Verbindung. Er wird namentlich deswegen mitgetheilt (Nr. 19),-weil er einige Erinnerungen aus früheren Zeiten enthält; doch genügt es, einen blossen Auszug zu geben, da der grössere Theil des Schrift- stückes nichts Anderes als rednerischen Schmuck über das Thema vom verlorenen Sohn enthält und der Text übrigens auch sehr verderbt ist. Viele auf die Verbreitung des Wiclifismus in Mähren be- zügliche Stücke finden sich in einigen Handschriften des mäh- 2 3 1 S. Loserth, Hus und Wielif, S. 296. Captivato fratre Petro ... post afflicciones varias unum e duobus eligere coegerunt, ut vel revocet que contra eosdem magistros vel contra Wiclif An- glicum predicaverat vel in eorum manibus ultimum debitum mortis exsolvat. Pauper homo, volens tantam crudelitatem evadere veritatem pluries a se predicatam coram astantibus omnibus in collegio Karoli publice re- vocavit... Profiteor libera et spontanea voluntate....
340 Fegefeuer, die Feier des Gottesdienstes u. s. w. lehnen die Ta- boriten mit den Worten und Motiven Wiclif’s ab, während die Prager und an ihrer Spitze die Universität zu der alten Lehre zurückkehrt. Während jene sich nur an die primitiva ecclesia halten wollen, nehmen diese auch die Unterweisung der eccle- sia moderna an und halten die Fürbitten für die Todten, die Verehrung der Bilder, die Weihen des Wassers, Salzes, Wachses, des heil. Feuers, der Palmen, der Lebensmittel, das Räuchern mit Weihrauch, die Besprengung mit geweihtem Wasser und den ganzen Ceremoniendienst, wie ihn die alte Kirche kennt, für etwas durchaus Gebotenes. Hier ist also die Linie, die den Husitismus vom Wiclifismus trennt. Unter allen den Husitismus betreffenden Schriften nahm der Widerruf jener verleumderischen Anschuldigung, die sich Peter von Uniczow nach der Meinung seiner Gegner zu Schulden kommen liess, einen vornehmen Rang ein. Er findet sich in alten Handschriften oft genug, und zwar nicht blos in latei- nischer, sondern auch in böhmischer und deutscher Sprache. Mit diesem Widerruf, der am 13. März 1417 im Collegium Ca- rolinum geleistet wurde, und von dem der Widerrufende selbst betheuerte, dass er, was ihm die Katholischen nicht glaubten, ein ganz freiwilligers sei, steht ein sich unmittelbar anschliessen- der Universitätsact von grosser Feierlichkeit in Verbindung. Er wird namentlich deswegen mitgetheilt (Nr. 19),-weil er einige Erinnerungen aus früheren Zeiten enthält; doch genügt es, einen blossen Auszug zu geben, da der grössere Theil des Schrift- stückes nichts Anderes als rednerischen Schmuck über das Thema vom verlorenen Sohn enthält und der Text übrigens auch sehr verderbt ist. Viele auf die Verbreitung des Wiclifismus in Mähren be- zügliche Stücke finden sich in einigen Handschriften des mäh- 2 3 1 S. Loserth, Hus und Wielif, S. 296. Captivato fratre Petro ... post afflicciones varias unum e duobus eligere coegerunt, ut vel revocet que contra eosdem magistros vel contra Wiclif An- glicum predicaverat vel in eorum manibus ultimum debitum mortis exsolvat. Pauper homo, volens tantam crudelitatem evadere veritatem pluries a se predicatam coram astantibus omnibus in collegio Karoli publice re- vocavit... Profiteor libera et spontanea voluntate....
Strana 341
341 rischen Landesarchivs und wurden von mir 1889 in Brünn, dann nochmals in Czernowitz und zuletzt in Graz durchgesehen. Von diesen Handschriften beansprucht der Cod. 358 der Cerro- nischen Sammlung eine besondere Beachtung. Sie enthält eine Menge von Tractaten und Actenstücken zur Geschichte der Con- cilien von Constanz und Basel. Ein Vorlegeblatt zählt den Inhalt auf: 1. Tractatus domini Stanislai de Znoyma contra articulos Wickleffi. S. 1—102.1 Daran schliessen sich die 45 Artikel Wiclif's selbst (S. 103—155). 2. Colleccio variarum decisionum a curia Romana ab anno 1376—1381 emanatarum, curia et studio domini Wilhelmi Hor- broch Alemanni dictae curiae (quae alias sacra Rota vocatur) auditoris (S. 117—417). 3. Vocabularium iuris canonici (S. 419—450). 4. Compendium decretorum (S. 453—520). 5. Tabula auctoritatum et sentenciarum biblie inductarum in compilacionibus ... Iohannis Calderini ... (S. 520—635). 6. Sermo in festo s. Augustini (S. 634—637). 7. Tractatus Iohannis Polmar contra veritatem agnitam conscriptus et domino Cracoviensi destinatus (S. 639—688). 8. Tractatus Iuliani (Caesarini) magis perniciosus et plus furiosus contra concil. Basil. (S. 688—796). 9. Determinacio universitatis Cracoviensis (S. 797—846). 10. Responsio ad litteras Eugenii IV. divulgata 13. Jan. 1443 (S. 847 — 869). 11. Literae Alamanni in causa Alsonis et Iohannis episcopi Luthomisslensis de dato 1417 Juni 16. (S. 871—877). 12. Literae Brandae cardinalis in causa eadem (S. 879 bis 882). 13. Alamannus cardinalis electionem Alsonis nullam declarat (S. 883—887). 14. = 11. 15. Capitulum Olomucense de Hussitis in dies crescentibus conqueritur (S. 897—898, 911—912). 1 Von diesem Tractate liegt das Concept in einer anderen Handschrift des landständischen Archivs in Mähren vor. Der Tractat selbst wurde nach Polen, Schlesien und anderen Orten stark verbreitet, daher er in vielen anderen Handschriften noch zu finden ist.
341 rischen Landesarchivs und wurden von mir 1889 in Brünn, dann nochmals in Czernowitz und zuletzt in Graz durchgesehen. Von diesen Handschriften beansprucht der Cod. 358 der Cerro- nischen Sammlung eine besondere Beachtung. Sie enthält eine Menge von Tractaten und Actenstücken zur Geschichte der Con- cilien von Constanz und Basel. Ein Vorlegeblatt zählt den Inhalt auf: 1. Tractatus domini Stanislai de Znoyma contra articulos Wickleffi. S. 1—102.1 Daran schliessen sich die 45 Artikel Wiclif's selbst (S. 103—155). 2. Colleccio variarum decisionum a curia Romana ab anno 1376—1381 emanatarum, curia et studio domini Wilhelmi Hor- broch Alemanni dictae curiae (quae alias sacra Rota vocatur) auditoris (S. 117—417). 3. Vocabularium iuris canonici (S. 419—450). 4. Compendium decretorum (S. 453—520). 5. Tabula auctoritatum et sentenciarum biblie inductarum in compilacionibus ... Iohannis Calderini ... (S. 520—635). 6. Sermo in festo s. Augustini (S. 634—637). 7. Tractatus Iohannis Polmar contra veritatem agnitam conscriptus et domino Cracoviensi destinatus (S. 639—688). 8. Tractatus Iuliani (Caesarini) magis perniciosus et plus furiosus contra concil. Basil. (S. 688—796). 9. Determinacio universitatis Cracoviensis (S. 797—846). 10. Responsio ad litteras Eugenii IV. divulgata 13. Jan. 1443 (S. 847 — 869). 11. Literae Alamanni in causa Alsonis et Iohannis episcopi Luthomisslensis de dato 1417 Juni 16. (S. 871—877). 12. Literae Brandae cardinalis in causa eadem (S. 879 bis 882). 13. Alamannus cardinalis electionem Alsonis nullam declarat (S. 883—887). 14. = 11. 15. Capitulum Olomucense de Hussitis in dies crescentibus conqueritur (S. 897—898, 911—912). 1 Von diesem Tractate liegt das Concept in einer anderen Handschrift des landständischen Archivs in Mähren vor. Der Tractat selbst wurde nach Polen, Schlesien und anderen Orten stark verbreitet, daher er in vielen anderen Handschriften noch zu finden ist.
Strana 342
342 16. Media ad obviandum erroribus in causa unionis in conc. Const. (S. 899—900, 909). 17. Literae Simonis de Praga in causa Wilhelmi de Kor- thelongen (S. 901—902). 18. Literae in eadem causa (S. 903—906). 19. Literae concilii Constanciensis ad cives Brunnenses de damnacione et supplicio Iohannis Hus (= Palacky, Documenta mag. Ioh. Hus 568—572). 20. Literae Iohannis papae de sede concilii. Dat. Laude II. Id. Dec. pont. a. IV. 21. Appellacio Wilhelmi Korthelongensis, canonici Olomu- censis ad archiepiscopum Pragensem (S. 917—918). 22. Literae Przemislai regis in quibus antiqua privilegia Olomucensis ecclesiae confirmat (S. 919—922). 23. Literae conc. Const. ad cives Olom., in quibus pro fide laudantur (S. 925). 24. Bulla Bonifacii IX. in qua declarat, quod omnia bene- ficia clericorum camere apostolice ... sunt disposicioni sedis apost. reservata etc. (S. 927—936). 25. Instrumentum publicum a curia Romana emanatum contra Buskonem de Gynin de possessione canon. Olomuc. (S. 937—954). 26. Bulla Martini papae de extirpendis hereticis a Iohanne episcopo Olom. promulgatur (S. 954—955). 27. Literae Witoldi regis (S. 956). 28. Bulla Alexandri V., in qua omnes processus occasione et pretextu scimatis tolluntur de dato 28. Iuli 1409 (S. 957 bis 961). 29. Literae continentes litem Mathiae de Gewicz contra Wilhelmum de Kortelongen (S. 963—966). 30. Appellatio Przibiconis de Othlochowitz ad concil. Con- stanciense pro parte Alssonis (9. 967—970). 31. Conpulsoria domini Wilhelmi Kortelongensis canonici eccl. Olom. contra Albertum Creyenberg (S. 963—975). 32. Credentia Swietlici de Rakuska pro parte Przibiconis ad ep. Luthmisslensem (S. 977—978). 33. Iohannes Swietlik appellationem contra Iohannem epi- scopum ad valvas ecclesiae cathedr. Olom. affigit (S. 979—980). 34. Fragmentum pertinens ad litem domini Wilhelmi de Korthelongen (S. 981—983).
342 16. Media ad obviandum erroribus in causa unionis in conc. Const. (S. 899—900, 909). 17. Literae Simonis de Praga in causa Wilhelmi de Kor- thelongen (S. 901—902). 18. Literae in eadem causa (S. 903—906). 19. Literae concilii Constanciensis ad cives Brunnenses de damnacione et supplicio Iohannis Hus (= Palacky, Documenta mag. Ioh. Hus 568—572). 20. Literae Iohannis papae de sede concilii. Dat. Laude II. Id. Dec. pont. a. IV. 21. Appellacio Wilhelmi Korthelongensis, canonici Olomu- censis ad archiepiscopum Pragensem (S. 917—918). 22. Literae Przemislai regis in quibus antiqua privilegia Olomucensis ecclesiae confirmat (S. 919—922). 23. Literae conc. Const. ad cives Olom., in quibus pro fide laudantur (S. 925). 24. Bulla Bonifacii IX. in qua declarat, quod omnia bene- ficia clericorum camere apostolice ... sunt disposicioni sedis apost. reservata etc. (S. 927—936). 25. Instrumentum publicum a curia Romana emanatum contra Buskonem de Gynin de possessione canon. Olomuc. (S. 937—954). 26. Bulla Martini papae de extirpendis hereticis a Iohanne episcopo Olom. promulgatur (S. 954—955). 27. Literae Witoldi regis (S. 956). 28. Bulla Alexandri V., in qua omnes processus occasione et pretextu scimatis tolluntur de dato 28. Iuli 1409 (S. 957 bis 961). 29. Literae continentes litem Mathiae de Gewicz contra Wilhelmum de Kortelongen (S. 963—966). 30. Appellatio Przibiconis de Othlochowitz ad concil. Con- stanciense pro parte Alssonis (9. 967—970). 31. Conpulsoria domini Wilhelmi Kortelongensis canonici eccl. Olom. contra Albertum Creyenberg (S. 963—975). 32. Credentia Swietlici de Rakuska pro parte Przibiconis ad ep. Luthmisslensem (S. 977—978). 33. Iohannes Swietlik appellationem contra Iohannem epi- scopum ad valvas ecclesiae cathedr. Olom. affigit (S. 979—980). 34. Fragmentum pertinens ad litem domini Wilhelmi de Korthelongen (S. 981—983).
Strana 343
343 Die letzten acht Blätter enthalten verschiedene kleinere Stücke religiösen Inhalts: Auszüge und Predigten, Stellen aus den Kirchenvätern u. A. Vorn ist auf einem Schutzblatt eine Urkunde für Nicolaus Polkenhain, altarista ecclesie Glogo- viensis von 1389. Der Codex stammt, wie aus dem schwarzen Einbande zu sehen ist, aus einem Karthäuserkloster, und zwar aus jenem, dem Stephan von Dolein, der bekannte und berühmte Gegner des Hus, angehörte ; die einzelnen Aufzeichnungen sind grossen- theils gleichzeitig. Unter den zahlreichen Stücken, welche dieser Codex ent- hält, sind zweifellos jene die wichtigsten, die sich auf den Streit zwischen dem Bischof Johann von Leitomischl, postulirtem Bischof von Olmütz, und seinem Widersacher Albert (Aleš), Domherrn von Wischehrad, beziehen und nicht wenige Angaben über die Ausbreitung des Wiclifismus in Mähren enthalten. Gleich die erste Nummer enthält hierüber die beweglichsten Klagen: „In Mahren finde die Ketzerei der Wiclifiten und Husiten allenthalben Eingang; sie werde durch mehrere Herren und Ritter und einzelne geringere Leute (populares) gefordert, man verachte die Sacramente der Kirche, die Schlüsselgewalt, mache sich über die kirchlichen Censuren lustig, erweise den Oberen keinen Gehorsam, einzelne Barone halten Priester, die ihnen das Abendmal unter beiden Gestalten reichen, was zum Hohn der Beschlüsse am Constanzer Concile geschehe. Einige taufen die Kinder in Fischweihern, Andere im Flusse, Excom- municirte halten auf freiem Felde, in Scheunen und anderen Orten die Messe, meist nicht auf geweihtem Altar; wieder An- dere wollen von den canonischen Gebetstunden nichts wissen, gehen zu keiner Beicht, Einzelne preisen den Johannes Hus und Hieronymus als Märtyrer und richten ihnen, wie für verstorbene Gläubige, den Trauergottesdienst an, vergleichen sie an Ver- dienst und Opfer dem heil. Laurentius oder ziehen sie selbst dem heil. Petrus und anderen Heiligen vor. Dagegen werden die katholischen Pfarrer aus ihren Stellen verjagt, ihres Besitzes beraubt, mancher erleide sogar an seinem Körper Unbill von Seiten der Husiten; viele werden getödtet, andere ertränkt: mit einem Worte, wenn das Concil nicht ernste Massregeln ergreife, sei Mahren ganz und gar der Ketzerei ver- fallen. Das Domcapitel habe die schwere Aufgabe, diese Uebel- Archiv. LXXXII. Band. II. Hälfte. 23
343 Die letzten acht Blätter enthalten verschiedene kleinere Stücke religiösen Inhalts: Auszüge und Predigten, Stellen aus den Kirchenvätern u. A. Vorn ist auf einem Schutzblatt eine Urkunde für Nicolaus Polkenhain, altarista ecclesie Glogo- viensis von 1389. Der Codex stammt, wie aus dem schwarzen Einbande zu sehen ist, aus einem Karthäuserkloster, und zwar aus jenem, dem Stephan von Dolein, der bekannte und berühmte Gegner des Hus, angehörte ; die einzelnen Aufzeichnungen sind grossen- theils gleichzeitig. Unter den zahlreichen Stücken, welche dieser Codex ent- hält, sind zweifellos jene die wichtigsten, die sich auf den Streit zwischen dem Bischof Johann von Leitomischl, postulirtem Bischof von Olmütz, und seinem Widersacher Albert (Aleš), Domherrn von Wischehrad, beziehen und nicht wenige Angaben über die Ausbreitung des Wiclifismus in Mähren enthalten. Gleich die erste Nummer enthält hierüber die beweglichsten Klagen: „In Mahren finde die Ketzerei der Wiclifiten und Husiten allenthalben Eingang; sie werde durch mehrere Herren und Ritter und einzelne geringere Leute (populares) gefordert, man verachte die Sacramente der Kirche, die Schlüsselgewalt, mache sich über die kirchlichen Censuren lustig, erweise den Oberen keinen Gehorsam, einzelne Barone halten Priester, die ihnen das Abendmal unter beiden Gestalten reichen, was zum Hohn der Beschlüsse am Constanzer Concile geschehe. Einige taufen die Kinder in Fischweihern, Andere im Flusse, Excom- municirte halten auf freiem Felde, in Scheunen und anderen Orten die Messe, meist nicht auf geweihtem Altar; wieder An- dere wollen von den canonischen Gebetstunden nichts wissen, gehen zu keiner Beicht, Einzelne preisen den Johannes Hus und Hieronymus als Märtyrer und richten ihnen, wie für verstorbene Gläubige, den Trauergottesdienst an, vergleichen sie an Ver- dienst und Opfer dem heil. Laurentius oder ziehen sie selbst dem heil. Petrus und anderen Heiligen vor. Dagegen werden die katholischen Pfarrer aus ihren Stellen verjagt, ihres Besitzes beraubt, mancher erleide sogar an seinem Körper Unbill von Seiten der Husiten; viele werden getödtet, andere ertränkt: mit einem Worte, wenn das Concil nicht ernste Massregeln ergreife, sei Mahren ganz und gar der Ketzerei ver- fallen. Das Domcapitel habe die schwere Aufgabe, diese Uebel- Archiv. LXXXII. Band. II. Hälfte. 23
Strana 344
344 stände zu beseitigen, von seiner Seite nicht ausser Acht ge- lassen. Nach dem Tode des Patriarchen von Antiochia, Wenzels (Kralik),1 des ständigen Commendators (perpetui commendatoris) der Olmützer Kirche, habe es an die Wahl eines Mannes ge- dacht, der sich im Kampfe gegen die Husiten bereits bewährt habe; das sei der Bischof Johann von Leitomischl. In der That war dieser der Einzige aus dem böhmischen Clerus, der bisher dem Vordringen des Husitismus kräftig entgegengearbeitet hatte. Man kennt die entschiedenen Massregeln, zu denen er schon damals gerathen hatte, als noch die Landessynode vom Fe- bruar 1413 die Herstellung des kirchlichen Friedens in Böhmen berieth.2 Schon damals hatte er die Axt an die Wurzel anlegen zu müssen geglaubt und gemeint, dass die Quelle alles Auf- ruhrs im Lande verstopft, die verführerischen Predigten des Hus und seiner Genossen verboten, dessen Schriften mit dem Anathem belegt und an der Universität unter Magistern und Scholaren gründliche Ordnung gemacht werden müsse; ein Vicekanzler solle bestellt werden, der mit unnachsichtlicher Strenge ihre Vergehungen untersuche und strafe. Auch auf dem Concil war er in dieser Richtung thätig. Fünf Tage nach dem Tode des Hus mahnt er den Erzbischof von Prag zu kräf- tigem Vorgehen: man möge den Anhängern des Hus erst güt- lich beikommen, ,alioquin procedetur contra eos secundum ca- nonicas sancciones‘.3 Ihm stellte denn auch das Concil ein glänzendes Zeugnis aus: Cuius episcopi gesta non parva laude digna essent, si nos, quanta pro honore regis et regni Bohemie et catholice fidei tuitione seriose gessit, scribere curaremus." Johann von Leitomischl war daher auch von den Husiten aufs Aergste angefeindet und sein Charakter nicht wenig verleumdet worden. Hatte doch noch Hus selbst nur wenige Tage vor seinem Tode seinen Getreuen in Böhmen da, wo er die Ver- sammlung von Constanz einen Haufen von Simonisten nennt, geschrieben: Aderat ibi Iohannes episcopus Lutomyslensis, qui bis archiepiscopatum Pragensem emere conatus est; sed alii 1 Wenzel Kralik starb am 12. September 1416. Vgl. über ihn namentlich das Granum Catalogi, p. 95. S. meinen Hus und Wiclif, S. 140. 3 Doc. mag. I. Hus, p. 567. Ibid. 570—571. 4
344 stände zu beseitigen, von seiner Seite nicht ausser Acht ge- lassen. Nach dem Tode des Patriarchen von Antiochia, Wenzels (Kralik),1 des ständigen Commendators (perpetui commendatoris) der Olmützer Kirche, habe es an die Wahl eines Mannes ge- dacht, der sich im Kampfe gegen die Husiten bereits bewährt habe; das sei der Bischof Johann von Leitomischl. In der That war dieser der Einzige aus dem böhmischen Clerus, der bisher dem Vordringen des Husitismus kräftig entgegengearbeitet hatte. Man kennt die entschiedenen Massregeln, zu denen er schon damals gerathen hatte, als noch die Landessynode vom Fe- bruar 1413 die Herstellung des kirchlichen Friedens in Böhmen berieth.2 Schon damals hatte er die Axt an die Wurzel anlegen zu müssen geglaubt und gemeint, dass die Quelle alles Auf- ruhrs im Lande verstopft, die verführerischen Predigten des Hus und seiner Genossen verboten, dessen Schriften mit dem Anathem belegt und an der Universität unter Magistern und Scholaren gründliche Ordnung gemacht werden müsse; ein Vicekanzler solle bestellt werden, der mit unnachsichtlicher Strenge ihre Vergehungen untersuche und strafe. Auch auf dem Concil war er in dieser Richtung thätig. Fünf Tage nach dem Tode des Hus mahnt er den Erzbischof von Prag zu kräf- tigem Vorgehen: man möge den Anhängern des Hus erst güt- lich beikommen, ,alioquin procedetur contra eos secundum ca- nonicas sancciones‘.3 Ihm stellte denn auch das Concil ein glänzendes Zeugnis aus: Cuius episcopi gesta non parva laude digna essent, si nos, quanta pro honore regis et regni Bohemie et catholice fidei tuitione seriose gessit, scribere curaremus." Johann von Leitomischl war daher auch von den Husiten aufs Aergste angefeindet und sein Charakter nicht wenig verleumdet worden. Hatte doch noch Hus selbst nur wenige Tage vor seinem Tode seinen Getreuen in Böhmen da, wo er die Ver- sammlung von Constanz einen Haufen von Simonisten nennt, geschrieben: Aderat ibi Iohannes episcopus Lutomyslensis, qui bis archiepiscopatum Pragensem emere conatus est; sed alii 1 Wenzel Kralik starb am 12. September 1416. Vgl. über ihn namentlich das Granum Catalogi, p. 95. S. meinen Hus und Wiclif, S. 140. 3 Doc. mag. I. Hus, p. 567. Ibid. 570—571. 4
Strana 345
345 licitatione eum superarunt.1 Ihn traf zunächst der Hass der durch den Tod ihres Meisters erbitterten Husiten. Das Concil sah sich schon im August 1415 genöthigt, den Schutz der Güter des Leitomischler Bisthums Johann dem Jüngeren von Neuhaus anzuvertrauen. Von dem Bischof selbst wird gesagt: Qui pro magno honore illius regni et commodo solus inter praelatos ipsius regni in sacro concilio perduravit...2 Nun war er derjenige, der, wie schon oben angedeutet wurde, auch die Decrete des Constanzer Concils gegen die Husiten zu verkünden hatte,3 und der gesammte Clerus in Böhmen erhielt die Weisung, in diesem Vorgehen ihn zu unterstützen.4 Noch zu Lebzeiten Wenzel Kralik's hatte Johann von Leitomischl mit diesem Ver- einbarungen getroffen, die auf die Ausrottung des Husitismus Bezug nahmen. Es lag daher nahe, dass das Domcapitel von Olmütz diesen kampfbereitesten Gegner der Husiten auf den Bischofsstuhl von Olmütz berufen würde. Dann war die noth- wendige Einheit in die Leitung der kirchlichen Interessen Mährens gebracht; diese Leitung zu übernehmen, war nach den eigenen Worten der Väter am Concil Niemand geeigneter: ,quem alias veluti ex millibus electum ad regnum Bohemiae et marchionatum Moraviae huiusmodi propter opus istud salubre ... legatum nostrum destinavimus...“ Johann von Leitomischl wurde denn in der That schon neun Tage nach Kralik’s Tode von einer Anzahl von Dom- herren postulirt, der Erzbischof von Prag von dem Geschehenen verständigt und das Concil um Bestätigung der getroffenen Wahl ersucht.5 Es war nun aber bezeichnend, dass die Wähler drei Tage lang aus Furcht vor dem Könige Wenzel sich nicht ge- trauten, den Wahlact öffentlich bekanntzugeben, denn man 1 Ibid. 134. 2 Ibid. 573—574. Ibid. 574—577. Ibid. 578—579. Post cuius obitum reverendissimus pater dominus Iohannes de Praga, episcopus Luthomisslensis XI. Kal. Octobris per decanum et canonicos residentes in episcopum et pastorem ecclesie Olomucensis est postulatus. Wenn man diesen Bericht des Granum Catalogi mit dem unten folgenden Actenstück vom December 1416 (Nr. 20) vergleicht, so sieht man, dass ihm das letztere zu Grunde liegt. Que postulacio per triduum propter metum domini Wenceslai Romanorum et Boemie regis fuit occultata. 3 4 5 23*
345 licitatione eum superarunt.1 Ihn traf zunächst der Hass der durch den Tod ihres Meisters erbitterten Husiten. Das Concil sah sich schon im August 1415 genöthigt, den Schutz der Güter des Leitomischler Bisthums Johann dem Jüngeren von Neuhaus anzuvertrauen. Von dem Bischof selbst wird gesagt: Qui pro magno honore illius regni et commodo solus inter praelatos ipsius regni in sacro concilio perduravit...2 Nun war er derjenige, der, wie schon oben angedeutet wurde, auch die Decrete des Constanzer Concils gegen die Husiten zu verkünden hatte,3 und der gesammte Clerus in Böhmen erhielt die Weisung, in diesem Vorgehen ihn zu unterstützen.4 Noch zu Lebzeiten Wenzel Kralik's hatte Johann von Leitomischl mit diesem Ver- einbarungen getroffen, die auf die Ausrottung des Husitismus Bezug nahmen. Es lag daher nahe, dass das Domcapitel von Olmütz diesen kampfbereitesten Gegner der Husiten auf den Bischofsstuhl von Olmütz berufen würde. Dann war die noth- wendige Einheit in die Leitung der kirchlichen Interessen Mährens gebracht; diese Leitung zu übernehmen, war nach den eigenen Worten der Väter am Concil Niemand geeigneter: ,quem alias veluti ex millibus electum ad regnum Bohemiae et marchionatum Moraviae huiusmodi propter opus istud salubre ... legatum nostrum destinavimus...“ Johann von Leitomischl wurde denn in der That schon neun Tage nach Kralik’s Tode von einer Anzahl von Dom- herren postulirt, der Erzbischof von Prag von dem Geschehenen verständigt und das Concil um Bestätigung der getroffenen Wahl ersucht.5 Es war nun aber bezeichnend, dass die Wähler drei Tage lang aus Furcht vor dem Könige Wenzel sich nicht ge- trauten, den Wahlact öffentlich bekanntzugeben, denn man 1 Ibid. 134. 2 Ibid. 573—574. Ibid. 574—577. Ibid. 578—579. Post cuius obitum reverendissimus pater dominus Iohannes de Praga, episcopus Luthomisslensis XI. Kal. Octobris per decanum et canonicos residentes in episcopum et pastorem ecclesie Olomucensis est postulatus. Wenn man diesen Bericht des Granum Catalogi mit dem unten folgenden Actenstück vom December 1416 (Nr. 20) vergleicht, so sieht man, dass ihm das letztere zu Grunde liegt. Que postulacio per triduum propter metum domini Wenceslai Romanorum et Boemie regis fuit occultata. 3 4 5 23*
Strana 346
346 wusste, dass der König einen anderen Candidaten hatte, den Domherrn Albert oder Aleš von Wissehrad, der denn auch von einigen Domherren am 30. September gewählt1 und bald darauf von dem Erzbischof von Prag confirmirt wurde.? Der Eid, den er vor diesem ablegte, der katholischen Kirche treu zu bleiben und die husitische Secte ausrotten zu helfen, wird unten (Nr. 27) nach einer Wiener Handschrift mitgetheilt. Wäh- rend ihn die gegnerische Partei der Begünstigung der Husiten beschuldigt, schwört er hier, Keinen zu schützen, der des Wicli- fismus verdächtig sei, und Alles zu thun, um diese Secte aus- zurotten. Ueber die Vorgänge bei der Wahl des Aleš enthalten nun die unten mitgetheilten Actenstücke (Nr. 20—26) viele beachtens- werthe, bisher grossentheils unbekannte Einzelheiten. Es kam in der Diöcese zu einem länger als vier Jahre dauernden Streite, der erst nach dem Tode des Königs Wenzel durch einen Com- promiss beigelegt wurde. Mit Hilfe des Königs gelang es Aleš und seinen Anhängern, von dem Bisthume ,realen und actualen" Besitz zu ergreifen." Schon im December finden wir ihn im Besitz des Bisthums.4 Johann von Leitomischl hätte sich zwar, wie es in dem betreffenden Actenstücke heisst, mit bewaffneter Hand entgegensetzen können, habe es aber vorgezogen, die Entscheidung des Concils abzuwarten. Seine Anhänger wichen aus Olmütz und Mahren. In Olmütz konnten es die Husiten bereits wagen, das Abendmahl unter beiden Gestalten zu nehmen. Ein Priester, Namens Johann, soll es ihnen — es waren ihrer acht — gereicht haben und Aleš zugegen gewesen sein.5 Ja 1 5 Das Granum, dem untenstehenden Berichte folgend, sagt: Propter quod alii canonici de Praga ad importunam instigacionem dicti regis in Olo- mucz descendentes pridie Kal. Octobris non obstante postulacione reveren- dissimi patris domini Iohannis per decanum et capitulum eis insinuata in destruccionem ipsius ecclesie perverse elegerunt quendam Alssonem cano- nicum Wissygradensem in prostitucionem ecclesie Olomucensis... ... ipsiusque pretensam eleccionem reverendissimo patri domino Con- rado archiepiscopo Pragensi presentarunt ... qui ... ipsum Alssonem ad dictam ecclesiam de facto confirmavit. S. unten das Stück vom 17. Februar 1417: Qui dominus Alsso virtute huius confirmacionis et institucionis ipsius ecclesie Olomucensis ac quo- rundam castrorum ... realem et actualem possessionem est assecutus ... et occupat die hodierna... Pars Wyklefistarum et Hussistarum ex pretensa eleccione et subsecuta pretensa confirmatione et bonorum episcopalium occupacione maxime
346 wusste, dass der König einen anderen Candidaten hatte, den Domherrn Albert oder Aleš von Wissehrad, der denn auch von einigen Domherren am 30. September gewählt1 und bald darauf von dem Erzbischof von Prag confirmirt wurde.? Der Eid, den er vor diesem ablegte, der katholischen Kirche treu zu bleiben und die husitische Secte ausrotten zu helfen, wird unten (Nr. 27) nach einer Wiener Handschrift mitgetheilt. Wäh- rend ihn die gegnerische Partei der Begünstigung der Husiten beschuldigt, schwört er hier, Keinen zu schützen, der des Wicli- fismus verdächtig sei, und Alles zu thun, um diese Secte aus- zurotten. Ueber die Vorgänge bei der Wahl des Aleš enthalten nun die unten mitgetheilten Actenstücke (Nr. 20—26) viele beachtens- werthe, bisher grossentheils unbekannte Einzelheiten. Es kam in der Diöcese zu einem länger als vier Jahre dauernden Streite, der erst nach dem Tode des Königs Wenzel durch einen Com- promiss beigelegt wurde. Mit Hilfe des Königs gelang es Aleš und seinen Anhängern, von dem Bisthume ,realen und actualen" Besitz zu ergreifen." Schon im December finden wir ihn im Besitz des Bisthums.4 Johann von Leitomischl hätte sich zwar, wie es in dem betreffenden Actenstücke heisst, mit bewaffneter Hand entgegensetzen können, habe es aber vorgezogen, die Entscheidung des Concils abzuwarten. Seine Anhänger wichen aus Olmütz und Mahren. In Olmütz konnten es die Husiten bereits wagen, das Abendmahl unter beiden Gestalten zu nehmen. Ein Priester, Namens Johann, soll es ihnen — es waren ihrer acht — gereicht haben und Aleš zugegen gewesen sein.5 Ja 1 5 Das Granum, dem untenstehenden Berichte folgend, sagt: Propter quod alii canonici de Praga ad importunam instigacionem dicti regis in Olo- mucz descendentes pridie Kal. Octobris non obstante postulacione reveren- dissimi patris domini Iohannis per decanum et capitulum eis insinuata in destruccionem ipsius ecclesie perverse elegerunt quendam Alssonem cano- nicum Wissygradensem in prostitucionem ecclesie Olomucensis... ... ipsiusque pretensam eleccionem reverendissimo patri domino Con- rado archiepiscopo Pragensi presentarunt ... qui ... ipsum Alssonem ad dictam ecclesiam de facto confirmavit. S. unten das Stück vom 17. Februar 1417: Qui dominus Alsso virtute huius confirmacionis et institucionis ipsius ecclesie Olomucensis ac quo- rundam castrorum ... realem et actualem possessionem est assecutus ... et occupat die hodierna... Pars Wyklefistarum et Hussistarum ex pretensa eleccione et subsecuta pretensa confirmatione et bonorum episcopalium occupacione maxime
Strana 347
347 dieser soll sogar die Olmützer Bürger an dem gerichtlichen Ein- schreiten gegen die ,Ketzer‘ gehindert und diese aus ihrer Haft befreit haben. Das Concil ernannte Johann von Leitomischl bis zur endgiltigen Entscheidung zum Administrator des Bisthums in allen weltlichen und geistlichen Angelegenheiten.1 Der König Wenzel hingegen entsandte einen seiner Vertrauten (familiaris et servitor serenissimi principis) mit mündlichen und schriftlichen Weisungen nach Mähren (vive vocis oraculo ac eciam per certas literas), um die Verwaltung des Bisthums in seine Hände zu nehmen. Am 17. Februar 1417 appellirte Przibico namens des Königs gegen den Bischof Johann, der gegen ihn den Process hatte einleiten lassen, an das Concil,2 verständigte hievon seinen Gegner3 und liess seine Appellation neben dem Eingange zur Olmützer Domkirche in Anwesenheit einer grossen Volksmenge anschlagen.4 Das Concil sprach durch den Cardinal Alemannus dem Aleš die Administration des Bisthums ab und verurtheilte ihn (16. Juni 1417) zur Zahlung der aufgelaufenen Kosten." Dieses Schriftstück hat schon deswegen eine grössere Bedeu- tung, weil man aus ihm ersieht, dass Aleš unter den Dom- herren einen grösseren Anhang hatte als sein Gegner. Als dessen Anwalt in dem Streite, den nun die vom Concil ge- setzten Commissäre entschieden, fungirte jener Michael von Deutschbrod, den wir als den bedeutendsten Ankläger des Hus kennen. Am 16. Juli erklärte der Cardinal Alemannus die Confir- mation des erwählten Bischofs von Olmütz Ales durch den Erz- 8 4 5 animata existit, ita quod ... in Adventu Domini proxime preterito quidam intraverunt ad ecclesiam et ibidem a quodam presbytero nomine Iohanne, presente dicto pretenso electo Alssone, sub utraque specie sacramenti communicaverunt. S. unten Nr. 21: Cui sacrum concilium ... male informati ... dantes sibi nudam administrationem ipsius ecclesie Olomucensis tam in spiritualibus quam in temporalibus. Nr. 21 unten: dominus Iohannes... me Przibiconem per suas literas missivas, in quibus scripsit, quia ipse iam esset episcopus confirmatus, ut de dictis bonis sibi cederem ... Nr. 22. Nr. 23. S. Nr. 24: ipsumque Alssonem in expensis ... coram nobis legitime factis condempnandum ...
347 dieser soll sogar die Olmützer Bürger an dem gerichtlichen Ein- schreiten gegen die ,Ketzer‘ gehindert und diese aus ihrer Haft befreit haben. Das Concil ernannte Johann von Leitomischl bis zur endgiltigen Entscheidung zum Administrator des Bisthums in allen weltlichen und geistlichen Angelegenheiten.1 Der König Wenzel hingegen entsandte einen seiner Vertrauten (familiaris et servitor serenissimi principis) mit mündlichen und schriftlichen Weisungen nach Mähren (vive vocis oraculo ac eciam per certas literas), um die Verwaltung des Bisthums in seine Hände zu nehmen. Am 17. Februar 1417 appellirte Przibico namens des Königs gegen den Bischof Johann, der gegen ihn den Process hatte einleiten lassen, an das Concil,2 verständigte hievon seinen Gegner3 und liess seine Appellation neben dem Eingange zur Olmützer Domkirche in Anwesenheit einer grossen Volksmenge anschlagen.4 Das Concil sprach durch den Cardinal Alemannus dem Aleš die Administration des Bisthums ab und verurtheilte ihn (16. Juni 1417) zur Zahlung der aufgelaufenen Kosten." Dieses Schriftstück hat schon deswegen eine grössere Bedeu- tung, weil man aus ihm ersieht, dass Aleš unter den Dom- herren einen grösseren Anhang hatte als sein Gegner. Als dessen Anwalt in dem Streite, den nun die vom Concil ge- setzten Commissäre entschieden, fungirte jener Michael von Deutschbrod, den wir als den bedeutendsten Ankläger des Hus kennen. Am 16. Juli erklärte der Cardinal Alemannus die Confir- mation des erwählten Bischofs von Olmütz Ales durch den Erz- 8 4 5 animata existit, ita quod ... in Adventu Domini proxime preterito quidam intraverunt ad ecclesiam et ibidem a quodam presbytero nomine Iohanne, presente dicto pretenso electo Alssone, sub utraque specie sacramenti communicaverunt. S. unten Nr. 21: Cui sacrum concilium ... male informati ... dantes sibi nudam administrationem ipsius ecclesie Olomucensis tam in spiritualibus quam in temporalibus. Nr. 21 unten: dominus Iohannes... me Przibiconem per suas literas missivas, in quibus scripsit, quia ipse iam esset episcopus confirmatus, ut de dictis bonis sibi cederem ... Nr. 22. Nr. 23. S. Nr. 24: ipsumque Alssonem in expensis ... coram nobis legitime factis condempnandum ...
Strana 348
348 bischof Konrad von Prag für nichtig.1 Ales vertheidigte sich gegen den Vorwurf einer Begünstigung der Husiten in lebhafter Weise.2 Martin V. bestätigte zwar am 14. Februar 1418 die Wahl Johanns, aber König Wenzel kümmerte sich wenig darum, er schützte Ales nicht blos in dem Besitze des Olmützer Bis- thums, sondern wehrte dem Bischofe Johann auch die Heim- kehr nach Leitomischl, dessen Administration das Concil ihm neben der des Olmützer Bisthums belassen hatte.3 I. Gleichzeitige und spätere Berichte über das Leben, die Verurtheilung und das Ende des Magisters Johannes Hus, beziehungsweise des Hieronymus von Prag. Nr. 1. Gleichzeitiger Bericht vom Constanzer Concil über die Abdankung Gregors XII. und die Verurtheilung des Magisters Johannes Hus. (E cod. Vorov. 335 [ol. 94] non pag. man. coaev.) Quarta die Iulii, in die videlicet sancti Ulrici episcopi proxime elapsa, in sessione publica Constancie in presencia regis Romanorum, car- dinalium, patriarcharum et ceterorum suppositorum Karolus de Mala- testis procuratorio nomine quondam Gregorii XII. duas produxit bullas eiusdem, una videlicet roboracionis et confirmacionis, vocacionis et congre- gacionis concilii antedicti et secundam mandati pleni et irrevocabilis trac- tandi, faciendi et concludendi in factis unionis et informacionis ecclesie singula necessaria et opportuna, eciamsi congruerit per viam simplicis cessionis. Quibus quidem bullis lectis et contentis in eisdem, per dictum con- cilium receptis, assumptis et gratancius auscultatis ac cardinalibus, pa- triarchis, officialibus totaque obediencia eiusdem Gregori i per diffini- cionem ipsius concilii nostris cardinalibus patriarchis officialibus et obe- diencie integre adunitis officium ipsius fuit sollempniter inceptum. 2 3 1 S. unten Nr. 25. S. unten Nr. 26: Falsoque per eos conficto, quod dictus dominus Alsso dampnate Wiklefistarum secte adhereat... Frind, Kirchengesch. von Böhmen III, 173; Palacky, Gesch. Böhmens III, 1, 392.
348 bischof Konrad von Prag für nichtig.1 Ales vertheidigte sich gegen den Vorwurf einer Begünstigung der Husiten in lebhafter Weise.2 Martin V. bestätigte zwar am 14. Februar 1418 die Wahl Johanns, aber König Wenzel kümmerte sich wenig darum, er schützte Ales nicht blos in dem Besitze des Olmützer Bis- thums, sondern wehrte dem Bischofe Johann auch die Heim- kehr nach Leitomischl, dessen Administration das Concil ihm neben der des Olmützer Bisthums belassen hatte.3 I. Gleichzeitige und spätere Berichte über das Leben, die Verurtheilung und das Ende des Magisters Johannes Hus, beziehungsweise des Hieronymus von Prag. Nr. 1. Gleichzeitiger Bericht vom Constanzer Concil über die Abdankung Gregors XII. und die Verurtheilung des Magisters Johannes Hus. (E cod. Vorov. 335 [ol. 94] non pag. man. coaev.) Quarta die Iulii, in die videlicet sancti Ulrici episcopi proxime elapsa, in sessione publica Constancie in presencia regis Romanorum, car- dinalium, patriarcharum et ceterorum suppositorum Karolus de Mala- testis procuratorio nomine quondam Gregorii XII. duas produxit bullas eiusdem, una videlicet roboracionis et confirmacionis, vocacionis et congre- gacionis concilii antedicti et secundam mandati pleni et irrevocabilis trac- tandi, faciendi et concludendi in factis unionis et informacionis ecclesie singula necessaria et opportuna, eciamsi congruerit per viam simplicis cessionis. Quibus quidem bullis lectis et contentis in eisdem, per dictum con- cilium receptis, assumptis et gratancius auscultatis ac cardinalibus, pa- triarchis, officialibus totaque obediencia eiusdem Gregori i per diffini- cionem ipsius concilii nostris cardinalibus patriarchis officialibus et obe- diencie integre adunitis officium ipsius fuit sollempniter inceptum. 2 3 1 S. unten Nr. 25. S. unten Nr. 26: Falsoque per eos conficto, quod dictus dominus Alsso dampnate Wiklefistarum secte adhereat... Frind, Kirchengesch. von Böhmen III, 173; Palacky, Gesch. Böhmens III, 1, 392.
Strana 349
349 Quo peracto premissis solempnitatibus in sessionibus fieri consuetis vicecancellarioque presidente per dictum Constanciense concilium fuerunt plurima et speciali(ter) sequencia diffinita: Primo quod omnes processus sive censure etc. hinc inde inter pon- tifices nostre obediencie et dictum Gregorium fulminati sint cassi, irriti et inanes. Item, quod constitucio dicti Constanciensis concilii nuper edita, videlicet quod nullus contendencium de papatu reelegi debeat in papam, non fuerit statuta dicto Gregorio in vilipendium et confusionem sui status sed propter pacem et alia christiano populo oportuna. Item, quod rex Romanorum dicto Constancie(nsi) concilio debeat legitime cavere, ne in legacione sui ad Petrum de Luna et regem Ar- ragonie velit et obligetur adhibere pro unione et reformacione ecclesie omnem diligenciam sibi possibilem sine fraude qualibet et dolo. Item, quod rex Romanorum antedictus omnes principes et ceteros imperio subiectos et principaliter civitatem Constanciensem" sub pena panni imperialis, infamie, abieccionis, honoris et perdicionis feodorum om- nium et bonorum teneatur inducere et eisdem striccius mandare, quod ipsum concilium in sui absencia" usque ad unionem et reformacionem ecclesie perfectam defendant. Super quibus duabus immediate precedentibus constitucionibus ad statim due litere imperiales sub impensione sigillorum maiestatis eiusdem et sub datis diei prime Iunii erant lecte. Item, quod non procedatur ad eleccionem summi pontificis sine re- quisicione voluntateque dicti concilii et consensu. Et si secus actum fuerit, taliter electus pro non papa ab omnibus Christi fidelibus teneatur. Et in premissis singulis constitucionibus iura positiva, diffiniciones conciliorum, consuetudines et alia ad oppositum faciencia penitus suspendebantur. Hii finitis Karolus (de) Malatestis surrexit de latere regis antedicti et pre- missa recommendacione recommendatoria ipsius Gregorii et interpretacione ipsius proprii nominis scilicet Angelus satis pulchra vivo vocis oraculo iuxta tenorem cuiusdam cedule procuratorio nomine dicti Gregorii non coactus nec corruptus, ut asseruit, sed pure propter Deum et pacem ecclesie cessit et renunciavit2 papatui et eundem libere resignavit cum omnibus iuribus, possessionibus et ceteris dicto Gregorio competentibus in eodem optans exinde premium beatitudinis eterne sibi tribui in futuro. a Cod.: civitati Constanc.... b Cod.: in esse in sui absencia. Cf. Labbe, tom. XVI, sess. 14, p. 227. — Zur Sache vgl. Royko, Gesch. der grossen allgem. Kirchenversamml. zu Kostnitz II, 245. 2 Die Re- nunciation bei Labbe, tom. XVI, p. 238. 1
349 Quo peracto premissis solempnitatibus in sessionibus fieri consuetis vicecancellarioque presidente per dictum Constanciense concilium fuerunt plurima et speciali(ter) sequencia diffinita: Primo quod omnes processus sive censure etc. hinc inde inter pon- tifices nostre obediencie et dictum Gregorium fulminati sint cassi, irriti et inanes. Item, quod constitucio dicti Constanciensis concilii nuper edita, videlicet quod nullus contendencium de papatu reelegi debeat in papam, non fuerit statuta dicto Gregorio in vilipendium et confusionem sui status sed propter pacem et alia christiano populo oportuna. Item, quod rex Romanorum dicto Constancie(nsi) concilio debeat legitime cavere, ne in legacione sui ad Petrum de Luna et regem Ar- ragonie velit et obligetur adhibere pro unione et reformacione ecclesie omnem diligenciam sibi possibilem sine fraude qualibet et dolo. Item, quod rex Romanorum antedictus omnes principes et ceteros imperio subiectos et principaliter civitatem Constanciensem" sub pena panni imperialis, infamie, abieccionis, honoris et perdicionis feodorum om- nium et bonorum teneatur inducere et eisdem striccius mandare, quod ipsum concilium in sui absencia" usque ad unionem et reformacionem ecclesie perfectam defendant. Super quibus duabus immediate precedentibus constitucionibus ad statim due litere imperiales sub impensione sigillorum maiestatis eiusdem et sub datis diei prime Iunii erant lecte. Item, quod non procedatur ad eleccionem summi pontificis sine re- quisicione voluntateque dicti concilii et consensu. Et si secus actum fuerit, taliter electus pro non papa ab omnibus Christi fidelibus teneatur. Et in premissis singulis constitucionibus iura positiva, diffiniciones conciliorum, consuetudines et alia ad oppositum faciencia penitus suspendebantur. Hii finitis Karolus (de) Malatestis surrexit de latere regis antedicti et pre- missa recommendacione recommendatoria ipsius Gregorii et interpretacione ipsius proprii nominis scilicet Angelus satis pulchra vivo vocis oraculo iuxta tenorem cuiusdam cedule procuratorio nomine dicti Gregorii non coactus nec corruptus, ut asseruit, sed pure propter Deum et pacem ecclesie cessit et renunciavit2 papatui et eundem libere resignavit cum omnibus iuribus, possessionibus et ceteris dicto Gregorio competentibus in eodem optans exinde premium beatitudinis eterne sibi tribui in futuro. a Cod.: civitati Constanc.... b Cod.: in esse in sui absencia. Cf. Labbe, tom. XVI, sess. 14, p. 227. — Zur Sache vgl. Royko, Gesch. der grossen allgem. Kirchenversamml. zu Kostnitz II, 245. 2 Die Re- nunciation bei Labbe, tom. XVI, p. 238. 1
Strana 350
350 Super quibus omnibus instrumentis more solito petitis Te Deum laudamus cum Versiculo, Oracione et Benedicamus Domino fuerunt devocius cum ingenti gaudio decantate campaneque singule Constanciensis civi- tatis pulsate et sessio prefata cum omnimoda concordia terminata. Sexta die Iulii una sabbatorum in sessione publica dicti Constan- ciensis concilii, eciam in presencia regis Romanorum, cardinalium et cete- rorum, de quibus supra, missa et invocacione Spiritus Sancti finitis Io- hannes Huss in dicte sessionis medium ducebatur et archiepiscopus Mediolanensis1 assumpto themate Corpus conteratur peccati pulchrum fecerat sermonem, in quo inter cetera introduxit, qualiter durante scis- mate multa mala in mundi circulo surrexerunt, scilicet symonie, rapine, usure, secte, hereses, ecclesiarum oppressiones et alia enormia infinita. Cum autem Dei providencia universo de gubernatore imperii esset mira- biliter provisum, idem gubernator ex sue dignitatis officio iuxta suam potenciam ultimam pro amocione, exstirpacione et evellacione dictorum malorum Deum naturam et ecclesiam ledentibus et opprimentibus esset non modico obligacionis vinculo astrictus. Quo quidem sermone finito per dictum concilium inter cetera fuit diffinitum, quod in dicta sessione nullus, cuiusque eciam foret dignitatis, preeminencie aut status verbis, signis, nutibus aut factis sub pena ex- communicacionis late sentencie, incarceracione duorum mensium et ceteris penis aliquem fecerit rumorem strepitum seu terrorem. Dehinc CCLX articuli in libris Iohannis Huss virtualiter (?) con- tenti fuerunt reprobati per dictum concilium et dampnati, fuitque diffi- nitum dictos libros Huss et suorum sequacium debere per ordinarios lo- corum repertos ubilibet comburi. Post hoc attestacionem articulorum pro- ductorum contra Huss per dominum Wildungen auditorem palacii publicantur. Ipse autem Huss ad quosdam articulos respondit se illos nunquam tenuisse, predicasse aut dogmatisasse, quosdam glossavit sophistice et satis pueriliter et quosdam dixit se more scolastico, non tamen assertive, in disputacionibus tenuisse. Et quorundam dixit se oppositum predicasse, et breviter : Si datus fuisset sibi locus respondendi inutiliter, cavillose et erronee, dicta sessio hac die non fuisset effectualiter completa. Hiis terminatis contra dictum Iohannem Huss talis sentencia fuit lata, quod ipse Huss fuisset et esset verus hereticus, qui propter sui con- 1 Nicht der Erzbischof von Mailand, sondern der Bischof von Lodi hielt die Rede; s. Labbe, In append. concil. Const. tom. XVI, p. 1323: Jacobi episcopi Laudensis oracio in supplicium Hussi habita.
350 Super quibus omnibus instrumentis more solito petitis Te Deum laudamus cum Versiculo, Oracione et Benedicamus Domino fuerunt devocius cum ingenti gaudio decantate campaneque singule Constanciensis civi- tatis pulsate et sessio prefata cum omnimoda concordia terminata. Sexta die Iulii una sabbatorum in sessione publica dicti Constan- ciensis concilii, eciam in presencia regis Romanorum, cardinalium et cete- rorum, de quibus supra, missa et invocacione Spiritus Sancti finitis Io- hannes Huss in dicte sessionis medium ducebatur et archiepiscopus Mediolanensis1 assumpto themate Corpus conteratur peccati pulchrum fecerat sermonem, in quo inter cetera introduxit, qualiter durante scis- mate multa mala in mundi circulo surrexerunt, scilicet symonie, rapine, usure, secte, hereses, ecclesiarum oppressiones et alia enormia infinita. Cum autem Dei providencia universo de gubernatore imperii esset mira- biliter provisum, idem gubernator ex sue dignitatis officio iuxta suam potenciam ultimam pro amocione, exstirpacione et evellacione dictorum malorum Deum naturam et ecclesiam ledentibus et opprimentibus esset non modico obligacionis vinculo astrictus. Quo quidem sermone finito per dictum concilium inter cetera fuit diffinitum, quod in dicta sessione nullus, cuiusque eciam foret dignitatis, preeminencie aut status verbis, signis, nutibus aut factis sub pena ex- communicacionis late sentencie, incarceracione duorum mensium et ceteris penis aliquem fecerit rumorem strepitum seu terrorem. Dehinc CCLX articuli in libris Iohannis Huss virtualiter (?) con- tenti fuerunt reprobati per dictum concilium et dampnati, fuitque diffi- nitum dictos libros Huss et suorum sequacium debere per ordinarios lo- corum repertos ubilibet comburi. Post hoc attestacionem articulorum pro- ductorum contra Huss per dominum Wildungen auditorem palacii publicantur. Ipse autem Huss ad quosdam articulos respondit se illos nunquam tenuisse, predicasse aut dogmatisasse, quosdam glossavit sophistice et satis pueriliter et quosdam dixit se more scolastico, non tamen assertive, in disputacionibus tenuisse. Et quorundam dixit se oppositum predicasse, et breviter : Si datus fuisset sibi locus respondendi inutiliter, cavillose et erronee, dicta sessio hac die non fuisset effectualiter completa. Hiis terminatis contra dictum Iohannem Huss talis sentencia fuit lata, quod ipse Huss fuisset et esset verus hereticus, qui propter sui con- 1 Nicht der Erzbischof von Mailand, sondern der Bischof von Lodi hielt die Rede; s. Labbe, In append. concil. Const. tom. XVI, p. 1323: Jacobi episcopi Laudensis oracio in supplicium Hussi habita.
Strana 351
351 tumaciam et incorrigibilitatem esset a gradu sacerdocii degradandus et consequenter seculari curie tradendus. Sentencia itaque lata Huss mani- bus et oculis in celum proiectis dixit: O Deus omnipotens, qualis sentencia contra me miserum est lata. Et territus dicta sentencia incepit in voce de- ficere nimium et loquela. Et tunc statim offerebatur dicto Huss quidam ornatus sacerdotalis celebrandi divina officia missarum, que cum totum induisset, dixit: Et ubi est iam Pilatus, qui dedueret mihi vestes Christi? Et ascendit in altum eiusdem scampni, dicendo quomodo contra Deum et iusticiam morti trade- retur, cum esset bonus christianus et nunquam contra evangelica aut sanctorum doctorum“ dicta predicasset aliquid. Post modicum tamen, Deo ut puto dis- ponente, omnes suas hereses et errores fuit libere confessus, dicendo quod nollet abiurare articulos contra ipsum prolatos triplici ex causa: Primo ne lederet suam conscienciam, secundo ne incurreret per- iurium et tercio ne populus scandalizaretur qui multus et plurimus foret cui oppositum predicasset. Cetera require in fine libri.1 Nr. 2. Ausschreiben der Prager Universität an ,verschiedene Königreiche und Länder‘ über die vortreffliche Lebensführung des Hus und Hieronymus. Prag 1416, Mai 23. Epistolam subscriptam universitas Pragensis post mortem magistrorum Iohannis Hus et Ieronymi ad diversa regna et terras testimonium perhibens de vita ipsorum et conversa- cione laudabili destinavit. (E cod. arch. monast. Rayhrad. H. h. 17.) Universis sancte matris ecclesie katholice filiis toto orbe terrarum diffusis, ad quos presentes litere pervenerint, rector universitatis studii Pragensis totusque cetus magistrorum unanimis salutem in Domino et narrantibus veritatem credere Dominique diligere equitatem. Etsi inter multas et arduas sollicitudines nostras et innumerabilium curarum in- stancias, que continuo in nostri pectoris archa versatur, positi sumus, illud tamen nos angit potissime, illud precipue nos impellit, ad id quoque maxime aciem mentis nostre dirigimus, sollerti studio intendentes et va- cantes, ut, nostre universitati hactenus et semper inclite cura meliori a Cod.: dictorum dicta. 1 Dort sind aber zwei Blätter herausgeschnitten.
351 tumaciam et incorrigibilitatem esset a gradu sacerdocii degradandus et consequenter seculari curie tradendus. Sentencia itaque lata Huss mani- bus et oculis in celum proiectis dixit: O Deus omnipotens, qualis sentencia contra me miserum est lata. Et territus dicta sentencia incepit in voce de- ficere nimium et loquela. Et tunc statim offerebatur dicto Huss quidam ornatus sacerdotalis celebrandi divina officia missarum, que cum totum induisset, dixit: Et ubi est iam Pilatus, qui dedueret mihi vestes Christi? Et ascendit in altum eiusdem scampni, dicendo quomodo contra Deum et iusticiam morti trade- retur, cum esset bonus christianus et nunquam contra evangelica aut sanctorum doctorum“ dicta predicasset aliquid. Post modicum tamen, Deo ut puto dis- ponente, omnes suas hereses et errores fuit libere confessus, dicendo quod nollet abiurare articulos contra ipsum prolatos triplici ex causa: Primo ne lederet suam conscienciam, secundo ne incurreret per- iurium et tercio ne populus scandalizaretur qui multus et plurimus foret cui oppositum predicasset. Cetera require in fine libri.1 Nr. 2. Ausschreiben der Prager Universität an ,verschiedene Königreiche und Länder‘ über die vortreffliche Lebensführung des Hus und Hieronymus. Prag 1416, Mai 23. Epistolam subscriptam universitas Pragensis post mortem magistrorum Iohannis Hus et Ieronymi ad diversa regna et terras testimonium perhibens de vita ipsorum et conversa- cione laudabili destinavit. (E cod. arch. monast. Rayhrad. H. h. 17.) Universis sancte matris ecclesie katholice filiis toto orbe terrarum diffusis, ad quos presentes litere pervenerint, rector universitatis studii Pragensis totusque cetus magistrorum unanimis salutem in Domino et narrantibus veritatem credere Dominique diligere equitatem. Etsi inter multas et arduas sollicitudines nostras et innumerabilium curarum in- stancias, que continuo in nostri pectoris archa versatur, positi sumus, illud tamen nos angit potissime, illud precipue nos impellit, ad id quoque maxime aciem mentis nostre dirigimus, sollerti studio intendentes et va- cantes, ut, nostre universitati hactenus et semper inclite cura meliori a Cod.: dictorum dicta. 1 Dort sind aber zwei Blätter herausgeschnitten.
Strana 352
352 providentes, contra blasfemantes insultus hunc modum referendi et huic clipeum utrumque opponamus, quo in suis membris decentissima disposi- cione nunc velut ante compositis firma, robore, fama virens et fulgida semper sit et illesa, et presertim cum necessitudinis caritas nos impellat, cogat utilitas, et quod magis accedit ad titulum, probitas eciam nostri mortui perurgeat" et honestas. Hinc est, quod specialis benivolencie animo super universitatis nostre divine memorie filio Iohanne de Hussinecz, Hus nuncupato, sacre theologie baccalaureo formato eximio, inten- dentes, ne tanti viri fama tepeat, sed cunctis gracior appareat fructumque ferens multiplicem cunctis redoleat plus suavis, et ne figmentis maculata contagio amplius serpat per fideles, sed ut pocius multorum corruat lin- gua emulorum inter infideles ex sinceris affectibus quibus solum Deum prosequimur et ipsius equitatem ore et corde absque menticulosa conscien- cia publice profitemur ad communem fidelium audienciam hec ea, que di- cimus, eo ardencius cupientes pervenire, quo tanti viri conversacio intra nos quoad Deum et homines extitit maturior et omnibus Christi fidelibus reverendaque eius vita mox ab annis teneris semper sub nostris oculorum posita radiis ita fuit moribus sanctis instituta, ut de eo culpam eciam unius criminis nemo nostrum sciat iustus publice profiteri. Cuius eciam intellectus magistralis perspicue nobis extitit mirabilis, ut in intelligendo velocior, in scribendo paracior et in respondendo cunctis aliis esset subli- mior, in predicandoque ceteris autonomasice fervencior et melior appa- reret, nec unquam in erroris perfidia auditus a nobis est inventus preter hoc, quod fuit sinistris malorum conviciis sepe pro iusticia laceratus. O virum ineffabilem, venerande prefulgentem speculo sanctitatis. O virum humilem, magne choruscantem radio pietatis, qui cunctis contemptor di- viciis usque ad excessum suum pauperibus ministrabat, qui genua pronus flectere ad egenos lectos non recusabat, qui lacrimis duros ad penitenciam provocabat animosque feroces ineffabili mulcendo dulcedine mitigabat, qui vicia generaliter cunctorum diutine roborata presertim superbi, cupidi et opulenti cleri antiquis et oblitis scripturarum remediis, quasi novo qua- dam inveccionis et vite antidoto ex magne caritatis intentivo funditus exurebat apostolicisque innixus vestigiis tota sua cura primeve ecclesie mores in clero restaurabat et populo qui eciam in verbi fortitudine et sa- piencia ceteros superabat in omnibus omnia exercens opera caritatis pure fidei et inviolabilis veritatis, et, ut brevius singula perstringamus, ipsum divini muneris specialis gracia uberioribus afflarat successibus, ita ut in omnibus fieret magister vite sine pari. Certe fecit in eo natura quod a Cod. perurget.
352 providentes, contra blasfemantes insultus hunc modum referendi et huic clipeum utrumque opponamus, quo in suis membris decentissima disposi- cione nunc velut ante compositis firma, robore, fama virens et fulgida semper sit et illesa, et presertim cum necessitudinis caritas nos impellat, cogat utilitas, et quod magis accedit ad titulum, probitas eciam nostri mortui perurgeat" et honestas. Hinc est, quod specialis benivolencie animo super universitatis nostre divine memorie filio Iohanne de Hussinecz, Hus nuncupato, sacre theologie baccalaureo formato eximio, inten- dentes, ne tanti viri fama tepeat, sed cunctis gracior appareat fructumque ferens multiplicem cunctis redoleat plus suavis, et ne figmentis maculata contagio amplius serpat per fideles, sed ut pocius multorum corruat lin- gua emulorum inter infideles ex sinceris affectibus quibus solum Deum prosequimur et ipsius equitatem ore et corde absque menticulosa conscien- cia publice profitemur ad communem fidelium audienciam hec ea, que di- cimus, eo ardencius cupientes pervenire, quo tanti viri conversacio intra nos quoad Deum et homines extitit maturior et omnibus Christi fidelibus reverendaque eius vita mox ab annis teneris semper sub nostris oculorum posita radiis ita fuit moribus sanctis instituta, ut de eo culpam eciam unius criminis nemo nostrum sciat iustus publice profiteri. Cuius eciam intellectus magistralis perspicue nobis extitit mirabilis, ut in intelligendo velocior, in scribendo paracior et in respondendo cunctis aliis esset subli- mior, in predicandoque ceteris autonomasice fervencior et melior appa- reret, nec unquam in erroris perfidia auditus a nobis est inventus preter hoc, quod fuit sinistris malorum conviciis sepe pro iusticia laceratus. O virum ineffabilem, venerande prefulgentem speculo sanctitatis. O virum humilem, magne choruscantem radio pietatis, qui cunctis contemptor di- viciis usque ad excessum suum pauperibus ministrabat, qui genua pronus flectere ad egenos lectos non recusabat, qui lacrimis duros ad penitenciam provocabat animosque feroces ineffabili mulcendo dulcedine mitigabat, qui vicia generaliter cunctorum diutine roborata presertim superbi, cupidi et opulenti cleri antiquis et oblitis scripturarum remediis, quasi novo qua- dam inveccionis et vite antidoto ex magne caritatis intentivo funditus exurebat apostolicisque innixus vestigiis tota sua cura primeve ecclesie mores in clero restaurabat et populo qui eciam in verbi fortitudine et sa- piencia ceteros superabat in omnibus omnia exercens opera caritatis pure fidei et inviolabilis veritatis, et, ut brevius singula perstringamus, ipsum divini muneris specialis gracia uberioribus afflarat successibus, ita ut in omnibus fieret magister vite sine pari. Certe fecit in eo natura quod a Cod. perurget.
Strana 353
353 potuit divineque munificencie graciosa effecit liberalitas, ut nedum vir- tuosus sed dici possit emphatice ipsa virtus. Quid ulterius dicimus? Pro certo res ipsa probat, aspera mors, quam a suis gravibus pacientissime pertulit inimicis fidissima subest testis, quod super fundamentum divine fortitudinis fuerit stabilitus, ea ferens operum procacissimarumque lin- guarum obprobria piis et sacris moribus semper a mundi exhordio infesta et inimica, que lugubris humane sortis fragilitas propriis viribus nullatenus posset sustinere. Equidem divina res fuit et ipsum robur solius divine firmitatis tot impia probra, tot improba supplicia, tot famas et infamias pro Dei veritate semper leto et ridenti vultu excipere et tanta pietate eciam quoad tyrannos immobiliter coruscare vitamque irreprehensibilem in omnibus indefessum morte acerbissima consumare. Hec igitur omnium Christi fidelium merito deferenda providimus oculis, ne fideles hunc virum prorsus virum iusticie aut quemque eius subambulum ac assecutorem du- biis derogacionibus in anime sue periculum velint maculare et falsa pro- veris improbo more asseverare, quin pocius, si non dictis nostris credere, saltem dubia in partem meliorem velint detorquere, hoc unum optantes ex animo, ut sicut nobis factus est iustum prospicuumque exemplar in omnibus, ita fiat omnibus Christi fidelibus testis catholice veritatis. Ceterum quidem de egregio philosopho magistro Ieronymo de Praga viro utique eloquentissimo et omnium arcium liberalium profundo scrutatore nobis innotescat ipsius nomen celebre et famam preclaram scienciam laudandam atque sublimem Parisiensi, Coloniensi et Heilde- bergensi universitatibus, quarum magister extitit testimoniis veritatis discucienda relinquentes, hoc ipsum publice corde et ore profitemur, quod ipse magister Ieronymus predictus vita et moribus in universitate nostra et regno Boemie laudabiliter conversatus et in fide catholica et orthodoxa multipliciter commendatus, pro veritate evangelica promulganda et sini- stra nota predicti regni Boemie abolenda desudavit assidue, sicut ipse magister Iohannes Hus superbiam, avariciam, luxuriam et symoniam cum aliis criminibus notoriis presertim ipsius cleri arguendo patenter et in- trepide detestando in Constancia mortem constantissime subiit et de om- nibus inimicis suis gloriose triumphavit. In cuius rei evidenciam cla- riorem presentes literas sigillo nostro pendenti iussimus communiri. Datum Prage in pleno concilio nostre universitatis studii predicti die XXIII“ mensis Maii anno domini 1416.
353 potuit divineque munificencie graciosa effecit liberalitas, ut nedum vir- tuosus sed dici possit emphatice ipsa virtus. Quid ulterius dicimus? Pro certo res ipsa probat, aspera mors, quam a suis gravibus pacientissime pertulit inimicis fidissima subest testis, quod super fundamentum divine fortitudinis fuerit stabilitus, ea ferens operum procacissimarumque lin- guarum obprobria piis et sacris moribus semper a mundi exhordio infesta et inimica, que lugubris humane sortis fragilitas propriis viribus nullatenus posset sustinere. Equidem divina res fuit et ipsum robur solius divine firmitatis tot impia probra, tot improba supplicia, tot famas et infamias pro Dei veritate semper leto et ridenti vultu excipere et tanta pietate eciam quoad tyrannos immobiliter coruscare vitamque irreprehensibilem in omnibus indefessum morte acerbissima consumare. Hec igitur omnium Christi fidelium merito deferenda providimus oculis, ne fideles hunc virum prorsus virum iusticie aut quemque eius subambulum ac assecutorem du- biis derogacionibus in anime sue periculum velint maculare et falsa pro- veris improbo more asseverare, quin pocius, si non dictis nostris credere, saltem dubia in partem meliorem velint detorquere, hoc unum optantes ex animo, ut sicut nobis factus est iustum prospicuumque exemplar in omnibus, ita fiat omnibus Christi fidelibus testis catholice veritatis. Ceterum quidem de egregio philosopho magistro Ieronymo de Praga viro utique eloquentissimo et omnium arcium liberalium profundo scrutatore nobis innotescat ipsius nomen celebre et famam preclaram scienciam laudandam atque sublimem Parisiensi, Coloniensi et Heilde- bergensi universitatibus, quarum magister extitit testimoniis veritatis discucienda relinquentes, hoc ipsum publice corde et ore profitemur, quod ipse magister Ieronymus predictus vita et moribus in universitate nostra et regno Boemie laudabiliter conversatus et in fide catholica et orthodoxa multipliciter commendatus, pro veritate evangelica promulganda et sini- stra nota predicti regni Boemie abolenda desudavit assidue, sicut ipse magister Iohannes Hus superbiam, avariciam, luxuriam et symoniam cum aliis criminibus notoriis presertim ipsius cleri arguendo patenter et in- trepide detestando in Constancia mortem constantissime subiit et de om- nibus inimicis suis gloriose triumphavit. In cuius rei evidenciam cla- riorem presentes literas sigillo nostro pendenti iussimus communiri. Datum Prage in pleno concilio nostre universitatis studii predicti die XXIII“ mensis Maii anno domini 1416.
Strana 354
354 Nr. 3. Gleichzeitiger Bericht über das Leben und den Tod des Hiero- nymus von Prag. De vita magistri Ieronymi de Praga. (E cod. arch. Rayhrad. H. h. 17, fol. 2.) Magister Ieronymus sabbato post Ascensionem Domini hora quasi XI a media nocte computando in eodem loco in quo sanctus vir magister Iohannes Hus est combustus in ignis voragine diem suum clau- sit extremum. Contra quem post revocacionem per ipsum pridem factam (de qua revocacione non ambigo vos non latere) centum septem articuli, ut laqueum quem inciderat nequaquam evaderet, de novo fuerunt producti et subsequenter per sufficientes testes probati. Ipse autem non tantum eisdem articulis in carceribus seu in loco privato respondere voluit, ymmo in iudices illos sibi in hac causa per concilium deputatos, quorum duo erant, nullatenus consentire volebat publicam et manifestam audienciam habere postulando. Deinde sabbato ante Ascensionem in publica sessione in loco con- sueto ad respondendum articulis et attestacionibus eorundem predictis de mane in maiori ecclesia kathedrali coram pleno concilio fuit ei data. In qua audiencia plus quam XL articulis subtilissime omnibus contra eum obicientibus usque horam meridianam respondebat, articulos sibi nocivos negando commisisse et perpetrasse, asserens quod testes illi inique mendose et calumpniose prout emuli sui adversus eum exposuissent. In eadem sessione quo ad mortem non excessit, quia omnibus arti- culis usque ad finem propter horam “ meridianam respondere non valuit, sed propter locum dispendiumque temporis ad respondendum residuis ar- ticulis ad feriam terciam ante Ascensionem Domini immediate fuit ei ter- minus prorogatus. Qua feria tercia summo mane iterum ad dictam ecclesiam kathe- dralem fuit adductus ad respondendum residuis articulis, in quibus om- nibus articulis tam precedentibus, ad quos sabbato respondit, quam eciam istis residuis fuit omnino per testes convictus, solummodo quod iuxta desiderium et optamen ipsius huiusmodi audiencie publice sibi fuerunt per concilium concesse. a Cod.: horis.
354 Nr. 3. Gleichzeitiger Bericht über das Leben und den Tod des Hiero- nymus von Prag. De vita magistri Ieronymi de Praga. (E cod. arch. Rayhrad. H. h. 17, fol. 2.) Magister Ieronymus sabbato post Ascensionem Domini hora quasi XI a media nocte computando in eodem loco in quo sanctus vir magister Iohannes Hus est combustus in ignis voragine diem suum clau- sit extremum. Contra quem post revocacionem per ipsum pridem factam (de qua revocacione non ambigo vos non latere) centum septem articuli, ut laqueum quem inciderat nequaquam evaderet, de novo fuerunt producti et subsequenter per sufficientes testes probati. Ipse autem non tantum eisdem articulis in carceribus seu in loco privato respondere voluit, ymmo in iudices illos sibi in hac causa per concilium deputatos, quorum duo erant, nullatenus consentire volebat publicam et manifestam audienciam habere postulando. Deinde sabbato ante Ascensionem in publica sessione in loco con- sueto ad respondendum articulis et attestacionibus eorundem predictis de mane in maiori ecclesia kathedrali coram pleno concilio fuit ei data. In qua audiencia plus quam XL articulis subtilissime omnibus contra eum obicientibus usque horam meridianam respondebat, articulos sibi nocivos negando commisisse et perpetrasse, asserens quod testes illi inique mendose et calumpniose prout emuli sui adversus eum exposuissent. In eadem sessione quo ad mortem non excessit, quia omnibus arti- culis usque ad finem propter horam “ meridianam respondere non valuit, sed propter locum dispendiumque temporis ad respondendum residuis ar- ticulis ad feriam terciam ante Ascensionem Domini immediate fuit ei ter- minus prorogatus. Qua feria tercia summo mane iterum ad dictam ecclesiam kathe- dralem fuit adductus ad respondendum residuis articulis, in quibus om- nibus articulis tam precedentibus, ad quos sabbato respondit, quam eciam istis residuis fuit omnino per testes convictus, solummodo quod iuxta desiderium et optamen ipsius huiusmodi audiencie publice sibi fuerunt per concilium concesse. a Cod.: horis.
Strana 355
355 In ista ipsius audiencia a summo mane citra meridiem nimis pro- funde et subtiliter de diversis materiis loquebatur inter cetera allegando quam plures philosophos et sapientes ex gentibus,“ puta Platonem, Sene- cam, Kathonem et multos alios, insuper Ieremiam cum aliis multis pro- phetis et sanctis in veteri testamento et sanctos apostolos cum ceteris multis martyribus de novo testamento, qualiter propter veritatem inno- center fuerunt mortificati. Deinde totam suam vitam quecunque sibi" Parisius, in Heldeberg, in Colonia, in Praga, in Wienna, in Hungaria, in Russia, in Constancia seu in viarum itineribus acciderunt; et que eciam in illis partibus et alibi commisit et perpetravit, potissime quomodo Theutunicos de Praga et regno Boemie conabatur cum adiutorio extirpare. Postremo autem commendavit statum et sanctitatem magistri Io- hannis Hus, asserens ipsum se a iuventute sua cognovisse et non esse fornicarium, bibulum neque criminosum sed castum, sobrium et sacri evan- gelii sanctum et iustum predicatorem. Et quecunque ipse magister Io- hannes et Iohannes Wiclef tenuerunt et contra abusus et pompam pre- latorum scripserunt, quod omnia teneret et usque ad mortem vellet tenere, quia sancti viri fuerunt. Et quod ipse eodem modo tenet et in omnibus punctis fidei katholice credit, sicut sancta Romana ecclesia tenet, sed omnes articulos ipsius Viclef et Iohannis Hus, quos contra enormitates et ornamenta prelatorum posuerunt, dixit se firmiter et irrevocabiliter us- que ad mortem velle tenere. Et finaliter adiecit, quod omnia peccata sua non remordent ipsius conscienciam ad tantum, sicut illud peccatum quod in illa pestifera kathedra commiserit, quando in sua revocacione con- tra illum bonum et sanctum virum et ipsius doctrinam fuisset iniuste lo- cutus, presertim ad ipsius per hoc condempnacionem consenciendo, con- cludens, quod iam illam revocacionem per ipsum in predicto maledicto ambone factam omnino revocaret et quid propter metum mortis et pusillani- mitatem animi sui illud fecisset. Et insuper quidquid contra istum sanc- tum virum locutus fuisset, quod omnia mentitus fuisset in collum suum et ipsum et quod ipsum (sic) id fecisset, ex toto corde peniteret. Hiis et aliis multis de laude Iohannis Wicleff, Iohannis Hus auditis inter se mutuo prelati loquebantur, quod per ista verba se solus per se- metipsum sentenciasset. Tunc econverso reductus fuit in carceres et gra- vissime per manus et pedes atque brachia cum ferreis cathenis vinculatus. Sabbato autem post Ascensionem Domini de mane per copiosam multitudinem armatorum pro sentencia contra eum ferenda finaliter in eandem kathedralem ecclesiam ad publicam sessionem fuit adductus ibique a recte: gentilibus. b Cod.: ubi.
355 In ista ipsius audiencia a summo mane citra meridiem nimis pro- funde et subtiliter de diversis materiis loquebatur inter cetera allegando quam plures philosophos et sapientes ex gentibus,“ puta Platonem, Sene- cam, Kathonem et multos alios, insuper Ieremiam cum aliis multis pro- phetis et sanctis in veteri testamento et sanctos apostolos cum ceteris multis martyribus de novo testamento, qualiter propter veritatem inno- center fuerunt mortificati. Deinde totam suam vitam quecunque sibi" Parisius, in Heldeberg, in Colonia, in Praga, in Wienna, in Hungaria, in Russia, in Constancia seu in viarum itineribus acciderunt; et que eciam in illis partibus et alibi commisit et perpetravit, potissime quomodo Theutunicos de Praga et regno Boemie conabatur cum adiutorio extirpare. Postremo autem commendavit statum et sanctitatem magistri Io- hannis Hus, asserens ipsum se a iuventute sua cognovisse et non esse fornicarium, bibulum neque criminosum sed castum, sobrium et sacri evan- gelii sanctum et iustum predicatorem. Et quecunque ipse magister Io- hannes et Iohannes Wiclef tenuerunt et contra abusus et pompam pre- latorum scripserunt, quod omnia teneret et usque ad mortem vellet tenere, quia sancti viri fuerunt. Et quod ipse eodem modo tenet et in omnibus punctis fidei katholice credit, sicut sancta Romana ecclesia tenet, sed omnes articulos ipsius Viclef et Iohannis Hus, quos contra enormitates et ornamenta prelatorum posuerunt, dixit se firmiter et irrevocabiliter us- que ad mortem velle tenere. Et finaliter adiecit, quod omnia peccata sua non remordent ipsius conscienciam ad tantum, sicut illud peccatum quod in illa pestifera kathedra commiserit, quando in sua revocacione con- tra illum bonum et sanctum virum et ipsius doctrinam fuisset iniuste lo- cutus, presertim ad ipsius per hoc condempnacionem consenciendo, con- cludens, quod iam illam revocacionem per ipsum in predicto maledicto ambone factam omnino revocaret et quid propter metum mortis et pusillani- mitatem animi sui illud fecisset. Et insuper quidquid contra istum sanc- tum virum locutus fuisset, quod omnia mentitus fuisset in collum suum et ipsum et quod ipsum (sic) id fecisset, ex toto corde peniteret. Hiis et aliis multis de laude Iohannis Wicleff, Iohannis Hus auditis inter se mutuo prelati loquebantur, quod per ista verba se solus per se- metipsum sentenciasset. Tunc econverso reductus fuit in carceres et gra- vissime per manus et pedes atque brachia cum ferreis cathenis vinculatus. Sabbato autem post Ascensionem Domini de mane per copiosam multitudinem armatorum pro sentencia contra eum ferenda finaliter in eandem kathedralem ecclesiam ad publicam sessionem fuit adductus ibique a recte: gentilibus. b Cod.: ubi.
Strana 356
356 hortabantur eum quod illa, que in priori audiencia loquebatur (et sic ut premittitur de laude magistri Iohannis Wicleff et magistri Iohannis Hus et doctrinam ipsorum roborando confirmans confitebatur adhuc revocaret. Sed ipse valde fortiter sine omni metu multa contra ipsos loquebatur)a inter cetera dicendo dicebat ad eos: Testor Deum et protestor vobiscum, quod omnes articulos fidei credo et teneo quos vos creditis et ecclesia Romana. Sed ex eo debeo condempnari quod nolo consentire ad condempnacionem illo- rum sanctorum virorum predictorum, quos condempnastis inique propter arti- culos vitam vestram detestantes. Ibi quoque symbolum fidei est confessus et multa fuit nimis profunde et subtiliter locutus, ita quod de eloquencia et sermonis eius facundia scienciarumque eius omnes homines non suf- ficiebant ammirari. Et per nullum modum ad revocandum ipsum reducere potuerunt. Et tunc unus episcopus Laudensis doctor sermonem contra ipsum fecit. Quo sermone completo iterum Ieronymus inter cetera ad eos dixit: Vos vultis me condempnare iniuste et ego post meam mortem relinquam in cordibus vestris clavum. Et cito vos omnes ut respondeatis mihi coram al- tissimo et iustissimo iudice infra centum annos. Et illa que ipse in audien- ciis predictis fuit locutus subtilissime, philosophice, sapienter et perti- nenter, quod calamus non suffert annotare, nec lingua mea enarrare, quia tantummodo materiam sermonis ipsius partim et non totaliter vobis enucleo. Deinceps vero postquam ad revocandum noluit consentire, premissa tunc sentencia contra eum est lata et lecta. Post cuius sentencie prolacionem magnus et longus pileus de papiro cum rubicundis demonibus depictus fuit ei apportatus, quem videns pro- iecto capucio intra prelatos ad terram accepit et capiti suo eum imposuit dicens: Dominus noster Iesus Christus habuit spineam coronam in capite suo, ego autem loco illius amore ipsius istum pileum volo libenti animo portare. Extunc a secularibus illico fuit apprehensus et postquam de ecclesia ad supplicium mortis ducebatur in exitu ecclesie: Credo in Deum, sicut in missis consuetum est usque ad finem alta voce transeundo oculis in celum elevatis decantavit, deinceps totam lethaniam cantavit. Qua finita in exitu porte civitatis: Felix namque es sacra virgo Maria etc. cantavit. Quo re- sponsorio finito et completo postquam pervenit ad locum supplicii flexis genibus ante statuam sibi ad comburendum preparatam quandam oracio- nem morose dixit. Tunc a tortoribus fuit elevatus sursum et omnibus vestimentis us- que ad denudacionem corporis expoliatus et cum quodam linneo panno in a Die Parenthese fehlt in der Handschrift.
356 hortabantur eum quod illa, que in priori audiencia loquebatur (et sic ut premittitur de laude magistri Iohannis Wicleff et magistri Iohannis Hus et doctrinam ipsorum roborando confirmans confitebatur adhuc revocaret. Sed ipse valde fortiter sine omni metu multa contra ipsos loquebatur)a inter cetera dicendo dicebat ad eos: Testor Deum et protestor vobiscum, quod omnes articulos fidei credo et teneo quos vos creditis et ecclesia Romana. Sed ex eo debeo condempnari quod nolo consentire ad condempnacionem illo- rum sanctorum virorum predictorum, quos condempnastis inique propter arti- culos vitam vestram detestantes. Ibi quoque symbolum fidei est confessus et multa fuit nimis profunde et subtiliter locutus, ita quod de eloquencia et sermonis eius facundia scienciarumque eius omnes homines non suf- ficiebant ammirari. Et per nullum modum ad revocandum ipsum reducere potuerunt. Et tunc unus episcopus Laudensis doctor sermonem contra ipsum fecit. Quo sermone completo iterum Ieronymus inter cetera ad eos dixit: Vos vultis me condempnare iniuste et ego post meam mortem relinquam in cordibus vestris clavum. Et cito vos omnes ut respondeatis mihi coram al- tissimo et iustissimo iudice infra centum annos. Et illa que ipse in audien- ciis predictis fuit locutus subtilissime, philosophice, sapienter et perti- nenter, quod calamus non suffert annotare, nec lingua mea enarrare, quia tantummodo materiam sermonis ipsius partim et non totaliter vobis enucleo. Deinceps vero postquam ad revocandum noluit consentire, premissa tunc sentencia contra eum est lata et lecta. Post cuius sentencie prolacionem magnus et longus pileus de papiro cum rubicundis demonibus depictus fuit ei apportatus, quem videns pro- iecto capucio intra prelatos ad terram accepit et capiti suo eum imposuit dicens: Dominus noster Iesus Christus habuit spineam coronam in capite suo, ego autem loco illius amore ipsius istum pileum volo libenti animo portare. Extunc a secularibus illico fuit apprehensus et postquam de ecclesia ad supplicium mortis ducebatur in exitu ecclesie: Credo in Deum, sicut in missis consuetum est usque ad finem alta voce transeundo oculis in celum elevatis decantavit, deinceps totam lethaniam cantavit. Qua finita in exitu porte civitatis: Felix namque es sacra virgo Maria etc. cantavit. Quo re- sponsorio finito et completo postquam pervenit ad locum supplicii flexis genibus ante statuam sibi ad comburendum preparatam quandam oracio- nem morose dixit. Tunc a tortoribus fuit elevatus sursum et omnibus vestimentis us- que ad denudacionem corporis expoliatus et cum quodam linneo panno in a Die Parenthese fehlt in der Handschrift.
Strana 357
357 lumbis circumcinctus et ad eandem statuam ad instar spissi asseris fac- tam funibus et ferreis cathenis fortiter alligatus et cum ligna in circuitu ipsius apponi inciperentur Salve festa dies cantavit. Quo ymno completo iterum alta voce: Credo in Deum usque ad finem cantavit. Quo perfecto ad populum in ydiomate theutunico dixit: Lyben kynden, alzo geleb ych, unde nicht anders, alzo eczunt hob ich gesungen; sundir ich mus dorume sterben, daz ich nicht mit concilium volde styen" unde helden, daz Johannes Hus wier helig, unrectig vorortelt, wen ich yn hob wol begent, daz her gut und worheftig prediger des Evangelium Christi est gewest. Et postquam fuit ad verticem capitis lignis circumdatus omnes vestes super ligna imposuerunt et face accensa ligna incenderunt. Quibus succensis alta voce cepit cantare: In manus tuas domine commendo spiritum meum etc. Quo cantu finito quando iam per ignem vehementer urebatur, in vulgari,“ Boemico locutus fuit: Boze, otczie, otpusteny me hrzichi. Et tunc vox ipsius per vehementem ignem fuit suffocata et de cetero non audita sed continue cum ore et labiis movebat velociter, ac si aliquis intra se celeriter loqueretur; et iam quasi totum corpus et barba fuit com- busta et in corpore suo propter nimiam adustionem quedam magne vesice" ad unius ovi quantitatem apparebant; et ipse continue os et caput mo- vebat fortiter fere ad unius hore quartam (partem)." Et sic ardendo vixit in igne cum magno martyrio, quod posset morose de sancto Clemente ad ecclesiam beate virginis per pontem in pede pontis pervenire, quia nature fortissime ipse erat. Postquam autem expiravit et fortiter ardebat, tunc lectisternia, pellicia, ocreas, capucia de carceribus apportantes omnia in eodem igne cum ipso usque ad pulveres cremaverunt. Quas pulveres igne extincto ad Renum in curribus deducentes proiecerunt. Ista omnia sic fieri vidi et audivi, et si quis contrarium dixerit, nulli fidem adhibeatis. Anno Domini 1416 die et horis quibus supra. (Gleichzeitige Schrift; in einer acht Blätter fassenden, nicht gebun- denen Handschrift.) a oder: seyen. b darüber: odsuzen. vesione. e Cod.: deest. c Cod.: in vulgarico. d Cod.:
357 lumbis circumcinctus et ad eandem statuam ad instar spissi asseris fac- tam funibus et ferreis cathenis fortiter alligatus et cum ligna in circuitu ipsius apponi inciperentur Salve festa dies cantavit. Quo ymno completo iterum alta voce: Credo in Deum usque ad finem cantavit. Quo perfecto ad populum in ydiomate theutunico dixit: Lyben kynden, alzo geleb ych, unde nicht anders, alzo eczunt hob ich gesungen; sundir ich mus dorume sterben, daz ich nicht mit concilium volde styen" unde helden, daz Johannes Hus wier helig, unrectig vorortelt, wen ich yn hob wol begent, daz her gut und worheftig prediger des Evangelium Christi est gewest. Et postquam fuit ad verticem capitis lignis circumdatus omnes vestes super ligna imposuerunt et face accensa ligna incenderunt. Quibus succensis alta voce cepit cantare: In manus tuas domine commendo spiritum meum etc. Quo cantu finito quando iam per ignem vehementer urebatur, in vulgari,“ Boemico locutus fuit: Boze, otczie, otpusteny me hrzichi. Et tunc vox ipsius per vehementem ignem fuit suffocata et de cetero non audita sed continue cum ore et labiis movebat velociter, ac si aliquis intra se celeriter loqueretur; et iam quasi totum corpus et barba fuit com- busta et in corpore suo propter nimiam adustionem quedam magne vesice" ad unius ovi quantitatem apparebant; et ipse continue os et caput mo- vebat fortiter fere ad unius hore quartam (partem)." Et sic ardendo vixit in igne cum magno martyrio, quod posset morose de sancto Clemente ad ecclesiam beate virginis per pontem in pede pontis pervenire, quia nature fortissime ipse erat. Postquam autem expiravit et fortiter ardebat, tunc lectisternia, pellicia, ocreas, capucia de carceribus apportantes omnia in eodem igne cum ipso usque ad pulveres cremaverunt. Quas pulveres igne extincto ad Renum in curribus deducentes proiecerunt. Ista omnia sic fieri vidi et audivi, et si quis contrarium dixerit, nulli fidem adhibeatis. Anno Domini 1416 die et horis quibus supra. (Gleichzeitige Schrift; in einer acht Blätter fassenden, nicht gebun- denen Handschrift.) a oder: seyen. b darüber: odsuzen. vesione. e Cod.: deest. c Cod.: in vulgarico. d Cod.:
Strana 358
358 Nr. 4. Predigt eines böhmischen Zeitgenossen über das Leben und den ruhmvollen Tod des Magister Johannes Hus und Hieronymus und fünf anderer ,Märtyrer'. (Cod. univ. Prag. VIII. G. 13, fol. 174; s. Historia et Mon. ed. 1558, fol. CCCLXa — CCCLXIIIb.) Beati qui persecucionem paciuntur propter iustitiam. Matth. V. Dominus noster Iesus Christus volens nos docere super mundanam et super montanam sapienciam in verbis propositis ascendit in montem et discipuli sui eciam sursum ad eum in montem accesserunt, ut nos post- posita mundana sapiencia et philosophia inani, que est stulticia apud Deum, erigamus sursum corda ad illam supermontanam et supercelestem sapienciam. Sed quia ad illum montem sapiencie ex nobis conscendere non valemus, eo quod nec sufficientes sumus cogitare aliquid a nobis quasi ex nobis (sufficiencia nostra ex Deo est II. Cor. III), ideo recurramus ad ipsam sapienciam verbi incarnatam supermontanam pro auxilio et petamus in spiritu et veritate tacitis cordis desideriis, ut nos post se trahat super montem sapiencie et virtutum, ut eius sapiencie digni auditores effi- ciamur. Fratres et patres in Christo diligendi. Secundum Crisostomum Sal- vator noster non dixit: Beati qui a gentibus persecucionem paciuntur, ne putes illum solum beatum, qui persecucionem patitur propter ydola non colenda. Ideo et qui ab hereticis persecucionem patitur propter veritatem non relinquendam beatus est, quia propter iusticiam patitur“... Sed omnes prophete neque a gentilibus regibus, sed a suis occisi sunt, non propter gentilitatem, sed quia corripiebant eorum peccata . . . Et quia duplex est persecucionum paciencia propter evangelicam iusticiam, quedam enim est persecucionum paciencia ante mortem per crebrum et multiplex adversitatis periculum, alia est et fieri solet in ex- tremo mortis articulo per martyrium, ideo primo videndum est quod prima . .. beatificatur, secundo videndum erit eciam, quod extremum mortis martyrium in electis Dei propter evangelium Christi beatificatur ... et tercio tangendum est utrumque, id est, aliqualiter, quomodo quidam nostri presentis temporis nobiscum in morum honestate con- a Von hier aus gekürzt, weil blos religiöse Betrachtungen und nichts Histo- risches enthaltend.
358 Nr. 4. Predigt eines böhmischen Zeitgenossen über das Leben und den ruhmvollen Tod des Magister Johannes Hus und Hieronymus und fünf anderer ,Märtyrer'. (Cod. univ. Prag. VIII. G. 13, fol. 174; s. Historia et Mon. ed. 1558, fol. CCCLXa — CCCLXIIIb.) Beati qui persecucionem paciuntur propter iustitiam. Matth. V. Dominus noster Iesus Christus volens nos docere super mundanam et super montanam sapienciam in verbis propositis ascendit in montem et discipuli sui eciam sursum ad eum in montem accesserunt, ut nos post- posita mundana sapiencia et philosophia inani, que est stulticia apud Deum, erigamus sursum corda ad illam supermontanam et supercelestem sapienciam. Sed quia ad illum montem sapiencie ex nobis conscendere non valemus, eo quod nec sufficientes sumus cogitare aliquid a nobis quasi ex nobis (sufficiencia nostra ex Deo est II. Cor. III), ideo recurramus ad ipsam sapienciam verbi incarnatam supermontanam pro auxilio et petamus in spiritu et veritate tacitis cordis desideriis, ut nos post se trahat super montem sapiencie et virtutum, ut eius sapiencie digni auditores effi- ciamur. Fratres et patres in Christo diligendi. Secundum Crisostomum Sal- vator noster non dixit: Beati qui a gentibus persecucionem paciuntur, ne putes illum solum beatum, qui persecucionem patitur propter ydola non colenda. Ideo et qui ab hereticis persecucionem patitur propter veritatem non relinquendam beatus est, quia propter iusticiam patitur“... Sed omnes prophete neque a gentilibus regibus, sed a suis occisi sunt, non propter gentilitatem, sed quia corripiebant eorum peccata . . . Et quia duplex est persecucionum paciencia propter evangelicam iusticiam, quedam enim est persecucionum paciencia ante mortem per crebrum et multiplex adversitatis periculum, alia est et fieri solet in ex- tremo mortis articulo per martyrium, ideo primo videndum est quod prima . .. beatificatur, secundo videndum erit eciam, quod extremum mortis martyrium in electis Dei propter evangelium Christi beatificatur ... et tercio tangendum est utrumque, id est, aliqualiter, quomodo quidam nostri presentis temporis nobiscum in morum honestate con- a Von hier aus gekürzt, weil blos religiöse Betrachtungen und nichts Histo- risches enthaltend.
Strana 359
359 versati utramque predicta paciencia passi sunt propter iusticiam evangelicam et quod ideo beatificantur apud Deum et homines hic et in futuro . . . Tercio (ut dixi) tangendum est, qualiter quidam nostri temporis inter nos morum honestate conversati utraque ista paciencia . . . passi sunt propter Christum et suum evangelium, pro quo merito beatificantur. Et primo veniamus ad narracionem probissimi magistri Iohannis Hus, evangelici predicatoris, de cuius predicacione multis constat; immo vestrum ad hoc testimonium invoco, quod erat in vita et sermone preclarus. Dominus enim dederat sibi linguam eruditam, ut sciret, quando deberet sermonem proferre, qui habuit dileccionem et viscera miseracionum ad omnes homines eciam ad inimicos et persecutores, qui velut alter Elyas zelanter invexit contra superhabundantem iniquitatem Antichristi et si- moniaci sui cleri, corpus atterens laboribus continuis in salute populorum insudabat, in tantum ut secundum spectantis iudicium labores eius omnem valenciam hominis et robur carnis excederent. Nam continuus erat, nunc confessiones audiendo, nunc peccatores convertendo, nunc tribulatos con- solando, nunc predicando, nunc scribendo; erat castus, pudicus, sobrius, semper timens Deum a principio studii, non ibi superbia, non avaricia, non invidia, non ypocrisis et cetera. Omnia impendebat et super impen- debat et se ipsum pro salute animarum. Cuius fidelis doctrina non solum per Boemiam et Moraviam, sed fere per universam ecclesiam resonat et perseverat. Ipse tuba altissona predicator veritatis infatigabilis, inimicus simoniacorum, preco evangelii, os divinum. Hic iustus omnes nos dereliquit in hoc mundo contemptibili et maligno et ingressus est ad Christum Deum et Dominum suum. Et de- nique in prudencia responsorum suorum eciam gracia data desuper sibi et domesticis satisfaciebat et exteris." Quis vacua umquam ab eo recessit manu? Si dives voluit" consilium, accepit, si pauper, subsidium repor- tabat; nec querebat que sua sunt, plus omnibus laborabat et minus" om- nibus accipiebat sed odia reportabat. Heu iam sublatus est; et hec omnia enumerata simul pariter abie- runt nobis et leticie; iam cure irruunt, iam molestie pulsant et angustie undique sole nobis ipso abeunte remanserunt. Nec tamen contradico ser- monibus sancti, non reprehendo iudicium quo recepit quisque quod dignus est : ille coronam quam meruit, nos hic derelicti quas debuimus infinitas miserias et vexaciones. Utinam eum non amitteremus sed premitteremus. Utinam vel tarde aliquando eum sequeremur ad vitam in consorcium a Cod.: ex terris. b velit in cod. Der Druck: venit. c Cod.: melius. Archiv. LXXXII. Band. II. Hälfte. 24
359 versati utramque predicta paciencia passi sunt propter iusticiam evangelicam et quod ideo beatificantur apud Deum et homines hic et in futuro . . . Tercio (ut dixi) tangendum est, qualiter quidam nostri temporis inter nos morum honestate conversati utraque ista paciencia . . . passi sunt propter Christum et suum evangelium, pro quo merito beatificantur. Et primo veniamus ad narracionem probissimi magistri Iohannis Hus, evangelici predicatoris, de cuius predicacione multis constat; immo vestrum ad hoc testimonium invoco, quod erat in vita et sermone preclarus. Dominus enim dederat sibi linguam eruditam, ut sciret, quando deberet sermonem proferre, qui habuit dileccionem et viscera miseracionum ad omnes homines eciam ad inimicos et persecutores, qui velut alter Elyas zelanter invexit contra superhabundantem iniquitatem Antichristi et si- moniaci sui cleri, corpus atterens laboribus continuis in salute populorum insudabat, in tantum ut secundum spectantis iudicium labores eius omnem valenciam hominis et robur carnis excederent. Nam continuus erat, nunc confessiones audiendo, nunc peccatores convertendo, nunc tribulatos con- solando, nunc predicando, nunc scribendo; erat castus, pudicus, sobrius, semper timens Deum a principio studii, non ibi superbia, non avaricia, non invidia, non ypocrisis et cetera. Omnia impendebat et super impen- debat et se ipsum pro salute animarum. Cuius fidelis doctrina non solum per Boemiam et Moraviam, sed fere per universam ecclesiam resonat et perseverat. Ipse tuba altissona predicator veritatis infatigabilis, inimicus simoniacorum, preco evangelii, os divinum. Hic iustus omnes nos dereliquit in hoc mundo contemptibili et maligno et ingressus est ad Christum Deum et Dominum suum. Et de- nique in prudencia responsorum suorum eciam gracia data desuper sibi et domesticis satisfaciebat et exteris." Quis vacua umquam ab eo recessit manu? Si dives voluit" consilium, accepit, si pauper, subsidium repor- tabat; nec querebat que sua sunt, plus omnibus laborabat et minus" om- nibus accipiebat sed odia reportabat. Heu iam sublatus est; et hec omnia enumerata simul pariter abie- runt nobis et leticie; iam cure irruunt, iam molestie pulsant et angustie undique sole nobis ipso abeunte remanserunt. Nec tamen contradico ser- monibus sancti, non reprehendo iudicium quo recepit quisque quod dignus est : ille coronam quam meruit, nos hic derelicti quas debuimus infinitas miserias et vexaciones. Utinam eum non amitteremus sed premitteremus. Utinam vel tarde aliquando eum sequeremur ad vitam in consorcium a Cod.: ex terris. b velit in cod. Der Druck: venit. c Cod.: melius. Archiv. LXXXII. Band. II. Hälfte. 24
Strana 360
360 angelorum. Plangamus igitur super nos, quia super illo iam vetat racio. Puto enim, si oportunitas daretur, modo diceret : Nolite flere super me, sed flete super vos ipsos. Quanta obprobria passus est hic vir indutus domi- num Iesum Christum. Quanta odia ab infinita multitudine malorum, quantas susurriciones de se pravas et falsas habuit, citaciones, excommu- nicaciones, aggravaciones iniquas et frivolas et antichristivas sustinuit pacienter a clero simoniaco propter fidelem magni zeli predicacionem, quanta pericula in domo die noctuque in vicis et plateis civitatis per- pessus est: periculum in via, et ubicunque advenit, imminebat sibi peri- culum a falsis fratribus, a plebanis, a prelatis, periculum a principibus et aliis potentatibus seculi, que“ omnia tulit pacienter propter evangelium domini Iesu Christi. Non latet vos puto, quanta in Constancia passus est, quanta pri- mum in Constancia multitudine armatorum captus; de quibus tamen omnibus longum esset dicere. Hoc tamen dico breviter, quod fuit incar- ceratus ultra quam triginta septimanis in vinculis, ut plurimum cruciatus: fame, siti et aliis miseriis et temptacionibus ac machinamentis ab inimicis evangelice fidei; ad que omnia dominus futurorum bonorum ex speciali amore suo militi fideli addidit gravissimas corporis infirmitates, primum calculum, secundo febres et tercio dolorem dencium et capitis simul, quarto vomitum cum cruore, ut ipsemet testatur in quadam sua epi- stola,1 que dicit a domino Iesu Christo esse sibi data dileccionis signo. Et in tot et tantis suis miseriis offerrebant sibi multos articulos imperti- nenter ex suis tractatibus excerptos seu tractos, quosdas syncopatos nunc deponendo nunc addendo plura ad sua verba et sibi sensum aliter quam ipse pretendebat subdole pervertendo. Et cum nequaquam ut decuisset voluissent sibi dare publicam audienciam, respondit ad articulos in car- cere sedens, et cuius responsionibus cum non haberent occasionem eum condempnandi, confinxerunt contra eum" alios articulos. Sed finaliter ductus in communem audienciam protestatus est quod libenter vellet informari, et si in aliquo errasset, humiliter revocare. Sed pro istis racionabilibus ex scripturis responsionibus humilibus valde et mansuetis non reportabat ab eis nisi derisiones et blasphemias contra se. Per hec enim ad maiorem fomitem odii et persecucionis contra eum irri- tabantur. Unde cum tam diu in concilio postulasset informacionem, fuit sibi datum responsum: Habeas pro informacione quod doctores dicunt: ar- a Cod.: qui. b Cod.: eos. 1 Das ist der Brief des Hus an Johann von Chlum vom 4. März 1415, s. Palacky, Documenta, p. 98 und 99.
360 angelorum. Plangamus igitur super nos, quia super illo iam vetat racio. Puto enim, si oportunitas daretur, modo diceret : Nolite flere super me, sed flete super vos ipsos. Quanta obprobria passus est hic vir indutus domi- num Iesum Christum. Quanta odia ab infinita multitudine malorum, quantas susurriciones de se pravas et falsas habuit, citaciones, excommu- nicaciones, aggravaciones iniquas et frivolas et antichristivas sustinuit pacienter a clero simoniaco propter fidelem magni zeli predicacionem, quanta pericula in domo die noctuque in vicis et plateis civitatis per- pessus est: periculum in via, et ubicunque advenit, imminebat sibi peri- culum a falsis fratribus, a plebanis, a prelatis, periculum a principibus et aliis potentatibus seculi, que“ omnia tulit pacienter propter evangelium domini Iesu Christi. Non latet vos puto, quanta in Constancia passus est, quanta pri- mum in Constancia multitudine armatorum captus; de quibus tamen omnibus longum esset dicere. Hoc tamen dico breviter, quod fuit incar- ceratus ultra quam triginta septimanis in vinculis, ut plurimum cruciatus: fame, siti et aliis miseriis et temptacionibus ac machinamentis ab inimicis evangelice fidei; ad que omnia dominus futurorum bonorum ex speciali amore suo militi fideli addidit gravissimas corporis infirmitates, primum calculum, secundo febres et tercio dolorem dencium et capitis simul, quarto vomitum cum cruore, ut ipsemet testatur in quadam sua epi- stola,1 que dicit a domino Iesu Christo esse sibi data dileccionis signo. Et in tot et tantis suis miseriis offerrebant sibi multos articulos imperti- nenter ex suis tractatibus excerptos seu tractos, quosdas syncopatos nunc deponendo nunc addendo plura ad sua verba et sibi sensum aliter quam ipse pretendebat subdole pervertendo. Et cum nequaquam ut decuisset voluissent sibi dare publicam audienciam, respondit ad articulos in car- cere sedens, et cuius responsionibus cum non haberent occasionem eum condempnandi, confinxerunt contra eum" alios articulos. Sed finaliter ductus in communem audienciam protestatus est quod libenter vellet informari, et si in aliquo errasset, humiliter revocare. Sed pro istis racionabilibus ex scripturis responsionibus humilibus valde et mansuetis non reportabat ab eis nisi derisiones et blasphemias contra se. Per hec enim ad maiorem fomitem odii et persecucionis contra eum irri- tabantur. Unde cum tam diu in concilio postulasset informacionem, fuit sibi datum responsum: Habeas pro informacione quod doctores dicunt: ar- a Cod.: qui. b Cod.: eos. 1 Das ist der Brief des Hus an Johann von Chlum vom 4. März 1415, s. Palacky, Documenta, p. 98 und 99.
Strana 361
361 ticulos extractos de tuis libellis esse erroneos quos debes revocare et illa que sunt per testes deposita abiurare. Tandem proximo sabbato post festum Procopii (Juli 6) in quadam ecclesia in congregacione tocius concilii dantis contra eum sentenciam diffinitivam, ipso die propositi sunt alii multi articuli pretense probati per falsa testimonia, per testes canonicos, plebanos, vicarios, doctores, ma- gistros. Ipso autem respondente quod non sunt sui articuli prohibebant eum loqui, inclamantes eum ut taceret. Quid plura? Post hec degrada- batur, induebatur veste sacerdotali et statim postea ab eo denudabatur in derisum et subsanacionem; et circa hoc ducebantur quedam blasphemie contra eum (et) maledicciones. Qui humili corde respondebat: Istas blas- phemias libenter amplector pro nomine Iesu Christi. Post hec condempnatus est tamquam hereticus pertinax, incorrigibilis cum omnibus libris suis, deinde per modum crucis rasus per episcopos quosdam et coronatus co- rona papirea; in qua tres diaboli erant depicti. Superscripcio autem erat: Iohannes Hus heresiarcha. Et imposita sibi corona ista traditus est pre- tense sathane; ad quod ipse humiliter respondit: Et ego committo animam meam domino Iesu Christo. Tandem flexis genibus cum lacrimis oravit pro inimicis dicens: Domine Iesu Christe, ignosce omnibus inimicis meis, quia tu Domine scis quod falsos articulos confinxerunt contra me et falsi testes deposuerunt contra me, quia nesciunt quod faciunt. Pro quo iterum derisus est et blasphematus. Post hec traditus est brachio seculari, a quo ductus est in locum supplicii et mortis. Ubi in via transiens clamavit, quod falsa et iniqua testimonia contra eum sunt producta et quod non credant quod aliquos tenuisset erroneos articulos. Veniens autem ad locum tormentorum" oravit flexis genibus leto animo et facie rubicunda; tandem ligatus in ca- misia ad statuam cum cathenis et zona strue est lignorum circumdatus undiquaque satis in altum quod vix caput eminebat et (ut cetera dimittam) succenso vehementi igne ipso clamans et orans obdormivit in Domino. Cuius spiritus in igne instar Helie, ut pie credimus, ascendit in celum ad consorcium angelorum. Magister Ieronymus fuit in captivitate ultra unum annum valde in gravibus carceribus et graviter concathenatus pedibus et manibus in- truncatus sive vinculis et cathenis mancipatus, sic quod in quadam turri suspensus fuit in quodam trunco capite deorsum per undecim dies, et ita per angusta foramina et arta pendebat, quod pedes incipiebant iam putre- fieri, contrita cute et carne, quod eciam affligebantur sibi multa et esurie et aliis miseriis. Sic qua suspensione tam dura et diutina postea invenie- 1 Hier ist die Benützung des Mladenowitz deutlich. S. Palacky, Doc. 321. 24*
361 ticulos extractos de tuis libellis esse erroneos quos debes revocare et illa que sunt per testes deposita abiurare. Tandem proximo sabbato post festum Procopii (Juli 6) in quadam ecclesia in congregacione tocius concilii dantis contra eum sentenciam diffinitivam, ipso die propositi sunt alii multi articuli pretense probati per falsa testimonia, per testes canonicos, plebanos, vicarios, doctores, ma- gistros. Ipso autem respondente quod non sunt sui articuli prohibebant eum loqui, inclamantes eum ut taceret. Quid plura? Post hec degrada- batur, induebatur veste sacerdotali et statim postea ab eo denudabatur in derisum et subsanacionem; et circa hoc ducebantur quedam blasphemie contra eum (et) maledicciones. Qui humili corde respondebat: Istas blas- phemias libenter amplector pro nomine Iesu Christi. Post hec condempnatus est tamquam hereticus pertinax, incorrigibilis cum omnibus libris suis, deinde per modum crucis rasus per episcopos quosdam et coronatus co- rona papirea; in qua tres diaboli erant depicti. Superscripcio autem erat: Iohannes Hus heresiarcha. Et imposita sibi corona ista traditus est pre- tense sathane; ad quod ipse humiliter respondit: Et ego committo animam meam domino Iesu Christo. Tandem flexis genibus cum lacrimis oravit pro inimicis dicens: Domine Iesu Christe, ignosce omnibus inimicis meis, quia tu Domine scis quod falsos articulos confinxerunt contra me et falsi testes deposuerunt contra me, quia nesciunt quod faciunt. Pro quo iterum derisus est et blasphematus. Post hec traditus est brachio seculari, a quo ductus est in locum supplicii et mortis. Ubi in via transiens clamavit, quod falsa et iniqua testimonia contra eum sunt producta et quod non credant quod aliquos tenuisset erroneos articulos. Veniens autem ad locum tormentorum" oravit flexis genibus leto animo et facie rubicunda; tandem ligatus in ca- misia ad statuam cum cathenis et zona strue est lignorum circumdatus undiquaque satis in altum quod vix caput eminebat et (ut cetera dimittam) succenso vehementi igne ipso clamans et orans obdormivit in Domino. Cuius spiritus in igne instar Helie, ut pie credimus, ascendit in celum ad consorcium angelorum. Magister Ieronymus fuit in captivitate ultra unum annum valde in gravibus carceribus et graviter concathenatus pedibus et manibus in- truncatus sive vinculis et cathenis mancipatus, sic quod in quadam turri suspensus fuit in quodam trunco capite deorsum per undecim dies, et ita per angusta foramina et arta pendebat, quod pedes incipiebant iam putre- fieri, contrita cute et carne, quod eciam affligebantur sibi multa et esurie et aliis miseriis. Sic qua suspensione tam dura et diutina postea invenie- 1 Hier ist die Benützung des Mladenowitz deutlich. S. Palacky, Doc. 321. 24*
Strana 362
362 batur quasi semimortuus. Item eciam contra (eum)" articuli sunt conficti, in quibus fuit temptatus et examinatus et specialiter monebatur, ut rece- deret a doctrina magistri Iohannis Hus et Iohannis Wikleff et quod con- sentiret in condempnacionem eorum; et licet in primis videbatur eis con- sensisse in parte, postquam vero oblati sunt ei articuli centum et septem, tunc in publica audiencia respondens ad multos articulos dixit quod ini- qui et falsi testes falsa testimonia contra eum deposuerunt et false con- finxerunt. In publica postea eciam audiencia commendabat statum et sanctitatem magistri Iohannis Hus, asserens eum sibi a iuventute notum et eum non fuisse fornicatorem neque bibulum neque criminosum sed castum, sobrium et sacri evangelii sanctum et iustum predicatorem, et quecumque ipse magister Iohannes Hus et Wigleff tenuerunt contra ab- usus et pompam prelatorum scripserunt, quod omnia teneret usque ad mortem, quia sancti viri fuerunt. Et in omnibus fidei catholice punctis dixit se credere sicut Romana ecclesia tenet et quidquid eis in parte et in verbis conscripserat in con- dempnacione magistri Iohannis Hus, publice revocavit asserens se hoc fecisse iniuste contra sanctum virum et eius veram doctrinam. Tandem sabbato immediate post Ascensionem Domini (30. Mai) simili sentencia condempnacionis instar magistri Iohannis Hus est condempnatus ad mortem ignis. Ipse autem publice contradixit et inter cetera dixit: Ex co debeo condempnari et mori quod nolo consentire ad condempnacionem illorum sanctorum virorum, quos condempnastis propter articulos corum, vitam vestram detestantes et arguentes. Post hec eciam impositus est sibi pileus super caput papireus cum rubeis demonibus, prout magistro Iohanni Hus sancte memorie similiter factum est; et ductus ad mortem facta per eum oracione positus est ad statuam et ligatus et affixus et strue lignorum similiter circumdatus us- que ad verticem et succenso igne combustus est, quia noluit negare evan- gelicam veritatem ut (confido coram hominibus veritatem) in tanto con- temptu et tanta ignominia mortis ex altaretur post mortem in gloria Dei patris. Quid autem dicam de aliis quinque beatis fratribus in Christo, tempus non patitur; pluribus tamen constat eis familiariter conversantibus, quo- niam duxerunt vitam castam, humilem, voluntarie abiectam et pauperem in observancia evangelica, innocentem et columbinam. Erant enim sim- plices et recti ac timentes Deum et recedentes a malo. Qui humili corde et suavi devocione tamquam fideles catholici creberrime gustabant divi- a Cod.: deest.
362 batur quasi semimortuus. Item eciam contra (eum)" articuli sunt conficti, in quibus fuit temptatus et examinatus et specialiter monebatur, ut rece- deret a doctrina magistri Iohannis Hus et Iohannis Wikleff et quod con- sentiret in condempnacionem eorum; et licet in primis videbatur eis con- sensisse in parte, postquam vero oblati sunt ei articuli centum et septem, tunc in publica audiencia respondens ad multos articulos dixit quod ini- qui et falsi testes falsa testimonia contra eum deposuerunt et false con- finxerunt. In publica postea eciam audiencia commendabat statum et sanctitatem magistri Iohannis Hus, asserens eum sibi a iuventute notum et eum non fuisse fornicatorem neque bibulum neque criminosum sed castum, sobrium et sacri evangelii sanctum et iustum predicatorem, et quecumque ipse magister Iohannes Hus et Wigleff tenuerunt contra ab- usus et pompam prelatorum scripserunt, quod omnia teneret usque ad mortem, quia sancti viri fuerunt. Et in omnibus fidei catholice punctis dixit se credere sicut Romana ecclesia tenet et quidquid eis in parte et in verbis conscripserat in con- dempnacione magistri Iohannis Hus, publice revocavit asserens se hoc fecisse iniuste contra sanctum virum et eius veram doctrinam. Tandem sabbato immediate post Ascensionem Domini (30. Mai) simili sentencia condempnacionis instar magistri Iohannis Hus est condempnatus ad mortem ignis. Ipse autem publice contradixit et inter cetera dixit: Ex co debeo condempnari et mori quod nolo consentire ad condempnacionem illorum sanctorum virorum, quos condempnastis propter articulos corum, vitam vestram detestantes et arguentes. Post hec eciam impositus est sibi pileus super caput papireus cum rubeis demonibus, prout magistro Iohanni Hus sancte memorie similiter factum est; et ductus ad mortem facta per eum oracione positus est ad statuam et ligatus et affixus et strue lignorum similiter circumdatus us- que ad verticem et succenso igne combustus est, quia noluit negare evan- gelicam veritatem ut (confido coram hominibus veritatem) in tanto con- temptu et tanta ignominia mortis ex altaretur post mortem in gloria Dei patris. Quid autem dicam de aliis quinque beatis fratribus in Christo, tempus non patitur; pluribus tamen constat eis familiariter conversantibus, quo- niam duxerunt vitam castam, humilem, voluntarie abiectam et pauperem in observancia evangelica, innocentem et columbinam. Erant enim sim- plices et recti ac timentes Deum et recedentes a malo. Qui humili corde et suavi devocione tamquam fideles catholici creberrime gustabant divi- a Cod.: deest.
Strana 363
363 nissimam eukaristiam, et puto multo fructuosius quam nos. Heu superbi magistri et sacerdotes, quos sepe avaricia et gloria vexat inanis, quod patet ex hoc, quia nos magistri et sacerdotes fermento malicie fermentati post sumpcionem sacratissime eukaristie non exuimus vere hominem ve- terem novumque non induimus, creatum secundum Deum in iusticia et veritate, prefati vero quinque in Domino fratres post crebram ac devotam divinissime eukaristie sumpcionem sine ypocrisi et ficcione in humilitate et paciencia et veritate ambulabant, vivaci memoria memorantes vitam nostri Dei redemptoris totam pauperem, penalem ac dolorosam cum igno- minia crucis sue. Ex quo excitati sunt ad magnum desiderium paciendi pro domino Iesu Christo et suo evangelio et captivantes intellectum per verbum Dei in obsequium Christi sollicite inquirebant per consilia et alios varios modos oportunitatem comodosam paciendi mortem quamcunque pro domino Iesu Christo et pro sua evangelica veritate. Sed quia Deus huius- modi desideria in suis electis non frustra operatur, eo quod Deus et na- tura nichil frustra faciunt, ideo saciatum est in bonis desiderium eorum in hoc quod finaliter tradiderunt se propter Christum et suum evangelium ad supplicia mortis. De quorum quinque numero tres in fide predicte trinitatis spectante multitudine hominum hic in Praga in communi spectaculo vultu leto et facie serena tortoris gladio sua capita subdiderunt, alios vero duos in Olomucz inmani" et crudeles inimici evangelii et crucis Christi absque vero et antiquo observato iudicii examine citissime fomite odii et iracundie accensi ignis voragine combusserunt. Per que facta evangelio commen- surata pie credimus, quod sunt translati de morte ad vitam. De quibus non oportet nos vane gloriari sed quod abnegantes om- nem impietatem et secularia desideria sobrie et pie et iuste vivamus in hoc seculo et peregrinis alienis a fide evangelica doctrinis neque per inanem philosophiam velimus abduci. De qua scriptum est: Perdam sa- pienciam sapientum et prudenciam prudencium reprobabo; sed amplectamur secure evangelicam sapienciam et doctrinam omnes et singuli cum effectu. Exuamus hunc superbum, avarum et simulatum hominem. Abiciamus omnes voluptates, delicias, crapulas et ebrietates et omnes mundi vani- tates, splendidum ad ostentacionem hominum vestitum deponamus et vere interius corde et exterius habitu et opere abnegemus nosmetipsos coram Deo et hominibus et humiliemus, induamusque novum hominem, ut in novitate viteb ambulemus, amplectamurque Domino cooperante hanc du- plicem pacienciam beatam propter Christum et suum evangelium, ut per a recte: inhumani, wie der Druck hat. b Ergänzt nach dem Drucke.
363 nissimam eukaristiam, et puto multo fructuosius quam nos. Heu superbi magistri et sacerdotes, quos sepe avaricia et gloria vexat inanis, quod patet ex hoc, quia nos magistri et sacerdotes fermento malicie fermentati post sumpcionem sacratissime eukaristie non exuimus vere hominem ve- terem novumque non induimus, creatum secundum Deum in iusticia et veritate, prefati vero quinque in Domino fratres post crebram ac devotam divinissime eukaristie sumpcionem sine ypocrisi et ficcione in humilitate et paciencia et veritate ambulabant, vivaci memoria memorantes vitam nostri Dei redemptoris totam pauperem, penalem ac dolorosam cum igno- minia crucis sue. Ex quo excitati sunt ad magnum desiderium paciendi pro domino Iesu Christo et suo evangelio et captivantes intellectum per verbum Dei in obsequium Christi sollicite inquirebant per consilia et alios varios modos oportunitatem comodosam paciendi mortem quamcunque pro domino Iesu Christo et pro sua evangelica veritate. Sed quia Deus huius- modi desideria in suis electis non frustra operatur, eo quod Deus et na- tura nichil frustra faciunt, ideo saciatum est in bonis desiderium eorum in hoc quod finaliter tradiderunt se propter Christum et suum evangelium ad supplicia mortis. De quorum quinque numero tres in fide predicte trinitatis spectante multitudine hominum hic in Praga in communi spectaculo vultu leto et facie serena tortoris gladio sua capita subdiderunt, alios vero duos in Olomucz inmani" et crudeles inimici evangelii et crucis Christi absque vero et antiquo observato iudicii examine citissime fomite odii et iracundie accensi ignis voragine combusserunt. Per que facta evangelio commen- surata pie credimus, quod sunt translati de morte ad vitam. De quibus non oportet nos vane gloriari sed quod abnegantes om- nem impietatem et secularia desideria sobrie et pie et iuste vivamus in hoc seculo et peregrinis alienis a fide evangelica doctrinis neque per inanem philosophiam velimus abduci. De qua scriptum est: Perdam sa- pienciam sapientum et prudenciam prudencium reprobabo; sed amplectamur secure evangelicam sapienciam et doctrinam omnes et singuli cum effectu. Exuamus hunc superbum, avarum et simulatum hominem. Abiciamus omnes voluptates, delicias, crapulas et ebrietates et omnes mundi vani- tates, splendidum ad ostentacionem hominum vestitum deponamus et vere interius corde et exterius habitu et opere abnegemus nosmetipsos coram Deo et hominibus et humiliemus, induamusque novum hominem, ut in novitate viteb ambulemus, amplectamurque Domino cooperante hanc du- plicem pacienciam beatam propter Christum et suum evangelium, ut per a recte: inhumani, wie der Druck hat. b Ergänzt nach dem Drucke.
Strana 364
364 dissolucionem corporis possimus cum Christo in consorcio ecclesie trium- phantis una cum hiis et ceteris beatis martyribus eternaliter congaudere. Ad quam nos perducat ipse, qui est via, veritas et vita, cui cum Patre et Spiritu Sancto sit honor et gloria in secula seculorum Amen. II. Documente, betreffend die Ausbreitung des Wiclifismus in Böhmen und Mähren in den Jahren 1410—1419. Nr. 5. Alexander V. spricht einen feierlichen Bannfluch gegen alle Ketzer und Feinde der Kirche aus. Bologna, 1410, März 20. Alexander episcopus servus servorum Dei. Ad perpetuam rei me- moriam. Excommunicamus et anathematizamus ex parte omnipotentis patris et filii et Spiritus Sancti auctoritate quoque beatorum apostolorum Petri et Pauli ac nostra omnes hereticos Gazaras, Patarenos, pauperes de Lugduno, Arnaldistas, Speronistas et Passaginos, Fraticellos et quos- libet alios hereticos, quocunque nomine censeantur ac omnes fautores, receptatores et defensores eorum. Item, excommunicamus et anathematizamus omnes pirratas, cur- sarios et latrunculos marinos et omnes fautores, receptatores et defen- sores eorum. Item, excommunicamus et anathematizamus omnes, qui in terris suis nova pedagia imponunt. Item, excommunicamus et anathematizamus omnes falsarios bulle seu litterarum apostolicarum et supplicacionum graciam vel iusticiam con- tinencium per summum pontificem vel vicecancellarium seu gerentes vices aut officium vicecancellarii sancte Romane ecclesie de mandato eius- dem summi pontificis signatarum aut sub nomine summi pontificis seu vicecancellarii aut gerentis officium predictorum signancium supplica- ciones eiusdem. Item, excommunicamus et anathematizamus omnes alios, qui equos, arma, ferrum, bigamina et alia prohibita deferunt Saracenis, quibus Chri- stianos impugnant. Item, excommunicamus et anathematizamus impedientes seu inva- dentes victualia seu alia ad usum Romane curie necessaria adducentes vel, ne ad curiam ipsam deferantur, impediunt seu perturbant et qui talia
364 dissolucionem corporis possimus cum Christo in consorcio ecclesie trium- phantis una cum hiis et ceteris beatis martyribus eternaliter congaudere. Ad quam nos perducat ipse, qui est via, veritas et vita, cui cum Patre et Spiritu Sancto sit honor et gloria in secula seculorum Amen. II. Documente, betreffend die Ausbreitung des Wiclifismus in Böhmen und Mähren in den Jahren 1410—1419. Nr. 5. Alexander V. spricht einen feierlichen Bannfluch gegen alle Ketzer und Feinde der Kirche aus. Bologna, 1410, März 20. Alexander episcopus servus servorum Dei. Ad perpetuam rei me- moriam. Excommunicamus et anathematizamus ex parte omnipotentis patris et filii et Spiritus Sancti auctoritate quoque beatorum apostolorum Petri et Pauli ac nostra omnes hereticos Gazaras, Patarenos, pauperes de Lugduno, Arnaldistas, Speronistas et Passaginos, Fraticellos et quos- libet alios hereticos, quocunque nomine censeantur ac omnes fautores, receptatores et defensores eorum. Item, excommunicamus et anathematizamus omnes pirratas, cur- sarios et latrunculos marinos et omnes fautores, receptatores et defen- sores eorum. Item, excommunicamus et anathematizamus omnes, qui in terris suis nova pedagia imponunt. Item, excommunicamus et anathematizamus omnes falsarios bulle seu litterarum apostolicarum et supplicacionum graciam vel iusticiam con- tinencium per summum pontificem vel vicecancellarium seu gerentes vices aut officium vicecancellarii sancte Romane ecclesie de mandato eius- dem summi pontificis signatarum aut sub nomine summi pontificis seu vicecancellarii aut gerentis officium predictorum signancium supplica- ciones eiusdem. Item, excommunicamus et anathematizamus omnes alios, qui equos, arma, ferrum, bigamina et alia prohibita deferunt Saracenis, quibus Chri- stianos impugnant. Item, excommunicamus et anathematizamus impedientes seu inva- dentes victualia seu alia ad usum Romane curie necessaria adducentes vel, ne ad curiam ipsam deferantur, impediunt seu perturbant et qui talia
Strana 365
365 faciunt vel defendunt, cuiuscunque fuerint ordinis, preeminencie, condi- cionis et status, eciamsi pontificali, regali aut alia quavis ecclesiastica seu mundana prefulgeant dignitate. Item, excommunicamus et anathematizamus omnes illos, qui ad sedem apostolicam venientes et recedentes ab ea nec non illos qui iuris- diccionem ordinariam vel delegatum aliquem non habentes in eadem curia morantes, temeritate propria capiunt, spoliant et detinere aut ex proposito deliberato mutilare vel interficere presumunt et qui talia fieri faciunt sive mandant. Item, excommunicamus et anathematizamus iniquitatis alumnos Petrum de Luna Benedictum XIII. et Angelum Corrario Gre- gorium XII. se nominare ausu sacrilego presumentes iusto Dei iudicio ac per processus generalis concilii Pisani et nostros eorum demeritis exi- gentibus hereticos ac scismaticos et ab ecclesia prescisos sentencialiter condemnatos ac omnes adherentes complices et sequaces ipsorum et dantes eis aut eorum alicui auxilium, consilium vel favorem, cuiuscunque preemi- nencie, dignitatis vel ordinis eciamsi, pontificali, regali, reginali vel quavis, ut premittitur, ecclesiastica seu mundana dignitate prefulgeant, eciamsi fuerint dicte Romane ecclesie cardinales. Item, excommunicamus et anathematizamus omnes illos, qui per se alium seu alios quascunque personas ecclesiasticas vel seculares ad Ro- manam curiam super earum causis et negociis recurrentes illa que in eadem curia prosequentes aut procuratores, gestores, advocatos vel promotores ipsorum vel eciam auditores seu iudices, qui super dictis causis seu ne- gociis occasione causarum vel negociorum huiusmodi verberant, mutilant vel occidunt aut bonis spoliant eorundem, cuiuscunque preeminencie, dig- nitatis, ordinis, condicionis aut status fuerint, eciamsi pontificali, regali vel quavis alia prefulgeant dignitate, predicta vel eorum aliqua com- mittentes. Item, excommunicamus et anathematizamus omnes mutilantes, vul- nerantes et interficientes seu capientes et detinentes sive depredantes Romipetas et peregrinos ad urbem causa devocionis et peregrinacionis accedentes et in ea morantes et recedentes ab ipsa et in hiis dantes auxi- lium, consilium vel favorem. Item, excommunicamus et anathematizamus omnes illos, qui per se vel alium seu alios directe vel indirecte sub quocunque titulo vel colore occupant, detinent, discurrunt hostiliter vel invadunt in totum seu in parte almam urbem, regna Sicilie, Trinacrie, insulas Sardinie, Corsice, terram Citrafarum, comitatum Venaysinensem, patrimonium beati Petri in Tuscia, ducatus Spoletan(um), Sabine, marchie Anconitanensis, Masse-
365 faciunt vel defendunt, cuiuscunque fuerint ordinis, preeminencie, condi- cionis et status, eciamsi pontificali, regali aut alia quavis ecclesiastica seu mundana prefulgeant dignitate. Item, excommunicamus et anathematizamus omnes illos, qui ad sedem apostolicam venientes et recedentes ab ea nec non illos qui iuris- diccionem ordinariam vel delegatum aliquem non habentes in eadem curia morantes, temeritate propria capiunt, spoliant et detinere aut ex proposito deliberato mutilare vel interficere presumunt et qui talia fieri faciunt sive mandant. Item, excommunicamus et anathematizamus iniquitatis alumnos Petrum de Luna Benedictum XIII. et Angelum Corrario Gre- gorium XII. se nominare ausu sacrilego presumentes iusto Dei iudicio ac per processus generalis concilii Pisani et nostros eorum demeritis exi- gentibus hereticos ac scismaticos et ab ecclesia prescisos sentencialiter condemnatos ac omnes adherentes complices et sequaces ipsorum et dantes eis aut eorum alicui auxilium, consilium vel favorem, cuiuscunque preemi- nencie, dignitatis vel ordinis eciamsi, pontificali, regali, reginali vel quavis, ut premittitur, ecclesiastica seu mundana dignitate prefulgeant, eciamsi fuerint dicte Romane ecclesie cardinales. Item, excommunicamus et anathematizamus omnes illos, qui per se alium seu alios quascunque personas ecclesiasticas vel seculares ad Ro- manam curiam super earum causis et negociis recurrentes illa que in eadem curia prosequentes aut procuratores, gestores, advocatos vel promotores ipsorum vel eciam auditores seu iudices, qui super dictis causis seu ne- gociis occasione causarum vel negociorum huiusmodi verberant, mutilant vel occidunt aut bonis spoliant eorundem, cuiuscunque preeminencie, dig- nitatis, ordinis, condicionis aut status fuerint, eciamsi pontificali, regali vel quavis alia prefulgeant dignitate, predicta vel eorum aliqua com- mittentes. Item, excommunicamus et anathematizamus omnes mutilantes, vul- nerantes et interficientes seu capientes et detinentes sive depredantes Romipetas et peregrinos ad urbem causa devocionis et peregrinacionis accedentes et in ea morantes et recedentes ab ipsa et in hiis dantes auxi- lium, consilium vel favorem. Item, excommunicamus et anathematizamus omnes illos, qui per se vel alium seu alios directe vel indirecte sub quocunque titulo vel colore occupant, detinent, discurrunt hostiliter vel invadunt in totum seu in parte almam urbem, regna Sicilie, Trinacrie, insulas Sardinie, Corsice, terram Citrafarum, comitatum Venaysinensem, patrimonium beati Petri in Tuscia, ducatus Spoletan(um), Sabine, marchie Anconitanensis, Masse-
Strana 366
366 carrarie, Romandiole, Campanie atque maritime provincias, civitates ac terras specialis commissionis et Arnulphorum, civitates quoque nostras Bononiensem, Ferrariensem, Avenionensem, Beneventanam, Perusinam, Civitatiscastelli, Tudertinensis et alias civitates, terras, loca, vel iura ad ipsam ecclesiam spectancia et pertinencia et adherentes ac fautores et defensores eorum, non obstantibus quibuscunque privilegiis et indulgenciis, literis apostolicis, generalibus vel specialibus, eis vel eorum alicui vel aliquibus, cuiuscunque ordinis, status, condicionis, dignitatis et preeminen- cie fuerint, eciamsi, ut premittitur, pontificali, regali seu quavis alia eccle- siastica vel mundana prefulgeant dignitate, a predicta sede sub quavis forma vel tenore concessis, quod excommunicari aut anathematizari non possint per literas apostolicas, que plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi ac mencionem nec non ordinibus, locis, nominibus propriis, cognominibus ac dignitatibus eorundem non fecerint mencionem nec non consuetudinibus et observanciis, scriptis et non scrip- tis et aliis contrariis quibuscunque, per que contra huismodi nostros pro- cessus et sentencias, quominus includantur in eis aut per ea valeant se tueri, et que quoad hoc prorsus tollimus et omnino revocamus, a quibus- dam sentenciis nullus per alium quam per Romanum pontificem possit nisi duntaxat in mortis articulo constitutus absolvi nec eciam tunc nisi de stando mandatis ecclesie satisfaccione vel sufficienti caucione prestitis, eos vero cuiuscunque fuerint preeminencie, ordinis, condicionis aut status qui contra tenorem presencium talibus vel eorum alicui absolucionis bene- ficium et de facto impendere presumpserint, excommunicacionis et ana- thematis sentencia innodamus, eisque interdicimus predicacionis, leccionis, administracionis, sacramentorum et audiendi confessionis officium predi- centes aperte transgressoribus et contemptoribus supradictis nos gravius contra eos spiritualiter et temporaliter, prout expedire viderimus proces- suros. Ut autem huiusmodi nostri processus ad communem omnium noti- ciam deducantur, cartas sive menbranas processus continentes eosdem maioris ecclesie ac palacii nostri Bononiensis valvis sou hostiis aut limi- naribus faciemus affigi seu appendi. Que processus ipsos suo quasi sonoro preconio et patulo indicio publicabunt, ut hii, quos processus contingunt huiusmodi, quod ad ipsos non pervenerint aut ipsos ignoraverint nullam possint excusacionem pretendere vel ignoranciam allegare, cum non sit verisimile, quo ad ipsos remanere incognitum vel occultum, quod tam pa- tenter omnibus publicatur. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc pa- ginam nostre excommunicacionis, anathematizacionis, cassacionis, irrita- cionis, annullacionis, evacuacionis et constitucionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indigna-
366 carrarie, Romandiole, Campanie atque maritime provincias, civitates ac terras specialis commissionis et Arnulphorum, civitates quoque nostras Bononiensem, Ferrariensem, Avenionensem, Beneventanam, Perusinam, Civitatiscastelli, Tudertinensis et alias civitates, terras, loca, vel iura ad ipsam ecclesiam spectancia et pertinencia et adherentes ac fautores et defensores eorum, non obstantibus quibuscunque privilegiis et indulgenciis, literis apostolicis, generalibus vel specialibus, eis vel eorum alicui vel aliquibus, cuiuscunque ordinis, status, condicionis, dignitatis et preeminen- cie fuerint, eciamsi, ut premittitur, pontificali, regali seu quavis alia eccle- siastica vel mundana prefulgeant dignitate, a predicta sede sub quavis forma vel tenore concessis, quod excommunicari aut anathematizari non possint per literas apostolicas, que plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi ac mencionem nec non ordinibus, locis, nominibus propriis, cognominibus ac dignitatibus eorundem non fecerint mencionem nec non consuetudinibus et observanciis, scriptis et non scrip- tis et aliis contrariis quibuscunque, per que contra huismodi nostros pro- cessus et sentencias, quominus includantur in eis aut per ea valeant se tueri, et que quoad hoc prorsus tollimus et omnino revocamus, a quibus- dam sentenciis nullus per alium quam per Romanum pontificem possit nisi duntaxat in mortis articulo constitutus absolvi nec eciam tunc nisi de stando mandatis ecclesie satisfaccione vel sufficienti caucione prestitis, eos vero cuiuscunque fuerint preeminencie, ordinis, condicionis aut status qui contra tenorem presencium talibus vel eorum alicui absolucionis bene- ficium et de facto impendere presumpserint, excommunicacionis et ana- thematis sentencia innodamus, eisque interdicimus predicacionis, leccionis, administracionis, sacramentorum et audiendi confessionis officium predi- centes aperte transgressoribus et contemptoribus supradictis nos gravius contra eos spiritualiter et temporaliter, prout expedire viderimus proces- suros. Ut autem huiusmodi nostri processus ad communem omnium noti- ciam deducantur, cartas sive menbranas processus continentes eosdem maioris ecclesie ac palacii nostri Bononiensis valvis sou hostiis aut limi- naribus faciemus affigi seu appendi. Que processus ipsos suo quasi sonoro preconio et patulo indicio publicabunt, ut hii, quos processus contingunt huiusmodi, quod ad ipsos non pervenerint aut ipsos ignoraverint nullam possint excusacionem pretendere vel ignoranciam allegare, cum non sit verisimile, quo ad ipsos remanere incognitum vel occultum, quod tam pa- tenter omnibus publicatur. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc pa- ginam nostre excommunicacionis, anathematizacionis, cassacionis, irrita- cionis, annullacionis, evacuacionis et constitucionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indigna-
Strana 367
367 cionem omnipotenti Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum et actum Bononie XIII Kal. Aprilis pontifi- catus nostri anno primo. In capite : F. de Mon(te) P(olitiano). In fine: Coll. per me P. de Trilhia. H. Erasmi. (E Registro Alexandri V. Cod. 339 fol. 76b—78a arch. Vatic.) Nr. 6. Zum Ablassstreite in Prag im Jahre 1412.1 Excerpta eiusdem bulle indulgenciarum papalium etc. (Cod. bibl. univ. Prag. XI. E. 3 fol. 136—137.) Indulgencie infrascripte conceduntur omnibus utriusque sexus Christi fidelibus tam clero quam populo, cuiuscunque status, gradus, or- dinis, religionis seu condicionis existant, qui in tam magno necessitatis articulo iuxta facultates suas subsidia et protecciones facientes beatissimo domino nostro domino Iohanni divina providencia pape XXIII et alme urbi et sancte Romane ecclesie. Et hec idem dominus noster papa com- misit exercendum suis specialibus nunciis et ab eisdem sub statutis com- missariis et predicatoribus in virtute sancte obediencie ad predicandum verbum crucis in remissionem peccaminum contra Ladislaum de Du- racio, qui se regem Sicilie et Neapolim (sic) ac Ierusalem ausu tome- rario nominare presumit et suos sequaces. Primo idem dominus noster papa concedit omnibus vere peniten- tibus et confessis, qui huiusmodi laborem salutifere crucis signo suscepto in personis propriis et expensis saltem per unum mensem a die, quo ad ipsius pape presenciam seu capitanei gwerre aut rectoris illarum parcium se contulerint vel in huius negocii persecucione ab hac luce migraverint illam peccatorum suorum, de quibus corde contriti et ore confessi fuerint, veniam, que transfretantibus in terre sancte subsidium concedi" tempore generalis passagii per sedem apostolicam consuevit. Et hec indulgencie sunt, videlicet plena remissio omnium peccatorum a pena et a culpa; et idem dominus noster papa in retribucionem iustorum pollicetur augmen- tum et eciam ipsas recipit sub proteccione sua et quod non possint con- veniri extra suas dioceses per literas apostolicas vel legatorum eius. a Cod.: concedit. 1 Vgl. Beiträge zur Gesch. der husit. Bewegung IV, 295.
367 cionem omnipotenti Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum et actum Bononie XIII Kal. Aprilis pontifi- catus nostri anno primo. In capite : F. de Mon(te) P(olitiano). In fine: Coll. per me P. de Trilhia. H. Erasmi. (E Registro Alexandri V. Cod. 339 fol. 76b—78a arch. Vatic.) Nr. 6. Zum Ablassstreite in Prag im Jahre 1412.1 Excerpta eiusdem bulle indulgenciarum papalium etc. (Cod. bibl. univ. Prag. XI. E. 3 fol. 136—137.) Indulgencie infrascripte conceduntur omnibus utriusque sexus Christi fidelibus tam clero quam populo, cuiuscunque status, gradus, or- dinis, religionis seu condicionis existant, qui in tam magno necessitatis articulo iuxta facultates suas subsidia et protecciones facientes beatissimo domino nostro domino Iohanni divina providencia pape XXIII et alme urbi et sancte Romane ecclesie. Et hec idem dominus noster papa com- misit exercendum suis specialibus nunciis et ab eisdem sub statutis com- missariis et predicatoribus in virtute sancte obediencie ad predicandum verbum crucis in remissionem peccaminum contra Ladislaum de Du- racio, qui se regem Sicilie et Neapolim (sic) ac Ierusalem ausu tome- rario nominare presumit et suos sequaces. Primo idem dominus noster papa concedit omnibus vere peniten- tibus et confessis, qui huiusmodi laborem salutifere crucis signo suscepto in personis propriis et expensis saltem per unum mensem a die, quo ad ipsius pape presenciam seu capitanei gwerre aut rectoris illarum parcium se contulerint vel in huius negocii persecucione ab hac luce migraverint illam peccatorum suorum, de quibus corde contriti et ore confessi fuerint, veniam, que transfretantibus in terre sancte subsidium concedi" tempore generalis passagii per sedem apostolicam consuevit. Et hec indulgencie sunt, videlicet plena remissio omnium peccatorum a pena et a culpa; et idem dominus noster papa in retribucionem iustorum pollicetur augmen- tum et eciam ipsas recipit sub proteccione sua et quod non possint con- veniri extra suas dioceses per literas apostolicas vel legatorum eius. a Cod.: concedit. 1 Vgl. Beiträge zur Gesch. der husit. Bewegung IV, 295.
Strana 368
368 Item, dominus noster papa concedit illis, qui non in personis pro- priis illuc accesserint sed suis duntaxat expensis iuxta facultates suas viros idoneos destinabunt illic, ad minus pro dicto tempore, id est, per unum mensem moraturos indulgencias supradictas." Item, illi similiter viri idonei, qui licet in alienis expensis in per- sonis tamen propriis assumpte ad defensionem huiusmodi laborem imple- verint, veniam consecuntur supradictam. Item, illi similiter, qui per se vel per alios, militare nolentes vel non possent, sed ad arbitrium commissariorum personarum qualitate pen- sata in pecuniis aut bonis aliis predicto domino nostro pape et ecclesie Romane subsidium erogarunt, consequuntur indulgencias supradictas. Item, idem dominus noster papa vult, ut omnes, qui ex ordinacione commissariorum principalium ac substitutorum ab eisdem suis predica- cionibus ac suasionibus ad erogacionem huiusmodi subsidii homines utriusque sexus excitando induxerint cum effectu, plenam in casu predicto suorum" veniam peccatorum consequantur." Item, vult dominus noster papa, ut omnes qui iuxta premissorum aut alicuius eorum exigenciam ad subvencionem ipsius negocii ad commis- sariorum arbitrium de bonis congrue ministrabunt personas familias et bona ipsorum, ex quo crucem susceperunt ipsius beati Petri et domini nostri pape proteccione suscipiuntur, ita quod non possint extra curiam diocesanorum conveniri. Item, statuit idem dominus noster papa, ut omnes Christi cruce signati sub defensione suorum diocesanorum existant et quod si quisquam contra eosdem crucesignatos presumpserit per dyocesanum loci, ubi fuerit, per censuram ecclesiasticam appellacione postposita compescatur." Item, commissarii a domino nostro papa specialiter deputati habent dare auctoritate apostolica centum dies indulgenciarum. Item, substituti et deputati ad predicandum verbum crucis ab eis- dem commissariis principalibus ac substituti et substituendi habent dare eadem auctoritate quadraginta dies indulgenciarum, tociens quociens pre- dicabunt supradictum negocium. Item, mandat dominus noster papa, quod nullus debet admitti per literas apostolicas indulgencias continentes, nisi in ipsis literis papalibus de prescriptis indulgenciis specialis et plena mencio habeatur. a Cod.: indulgen supradict. b Cod.: suorum concedit idem dominus papa. c consequutur in cod. d Cod.: presumpserint ... fuerint... compescantur ... was zum vorhergehenden quisquam nicht stimmt.
368 Item, dominus noster papa concedit illis, qui non in personis pro- priis illuc accesserint sed suis duntaxat expensis iuxta facultates suas viros idoneos destinabunt illic, ad minus pro dicto tempore, id est, per unum mensem moraturos indulgencias supradictas." Item, illi similiter viri idonei, qui licet in alienis expensis in per- sonis tamen propriis assumpte ad defensionem huiusmodi laborem imple- verint, veniam consecuntur supradictam. Item, illi similiter, qui per se vel per alios, militare nolentes vel non possent, sed ad arbitrium commissariorum personarum qualitate pen- sata in pecuniis aut bonis aliis predicto domino nostro pape et ecclesie Romane subsidium erogarunt, consequuntur indulgencias supradictas. Item, idem dominus noster papa vult, ut omnes, qui ex ordinacione commissariorum principalium ac substitutorum ab eisdem suis predica- cionibus ac suasionibus ad erogacionem huiusmodi subsidii homines utriusque sexus excitando induxerint cum effectu, plenam in casu predicto suorum" veniam peccatorum consequantur." Item, vult dominus noster papa, ut omnes qui iuxta premissorum aut alicuius eorum exigenciam ad subvencionem ipsius negocii ad commis- sariorum arbitrium de bonis congrue ministrabunt personas familias et bona ipsorum, ex quo crucem susceperunt ipsius beati Petri et domini nostri pape proteccione suscipiuntur, ita quod non possint extra curiam diocesanorum conveniri. Item, statuit idem dominus noster papa, ut omnes Christi cruce signati sub defensione suorum diocesanorum existant et quod si quisquam contra eosdem crucesignatos presumpserit per dyocesanum loci, ubi fuerit, per censuram ecclesiasticam appellacione postposita compescatur." Item, commissarii a domino nostro papa specialiter deputati habent dare auctoritate apostolica centum dies indulgenciarum. Item, substituti et deputati ad predicandum verbum crucis ab eis- dem commissariis principalibus ac substituti et substituendi habent dare eadem auctoritate quadraginta dies indulgenciarum, tociens quociens pre- dicabunt supradictum negocium. Item, mandat dominus noster papa, quod nullus debet admitti per literas apostolicas indulgencias continentes, nisi in ipsis literis papalibus de prescriptis indulgenciis specialis et plena mencio habeatur. a Cod.: indulgen supradict. b Cod.: suorum concedit idem dominus papa. c consequutur in cod. d Cod.: presumpserint ... fuerint... compescantur ... was zum vorhergehenden quisquam nicht stimmt.
Strana 369
369 Forme absolucionis distincte cum pactacione. Eciam auctoritate apostolica mihi in hac parte concessa absolvo te ab omnibus peccatis Deo et mihi vere confessis et contritis, ex quo crucem assumpsisti et bona fide vera cum cordis puritate tibi iniuncta intendis adimplere, cum effectu, et concedo plenissimam remissionem omnium peccatorum tuorum, quam consueverunt apostolici summi pontifices dare tempore generalis passagii transfretantibus in terram sanctam, que est a pena et a culpa. In nomine patris et filii et Spiritus Sancti. Alia. Eciam auctoritate apostolica mihi concessa absolvo te ab omnibus peccatis tuis Deo et mihi vere confessis et contritis, ex quo personaliter tibi iniuncta adimplere pura cordis intencione eciam non in propriis sed alienis expensis intendis cum effectu et do tibi et concedo plenissimam remissionem omnium peccatorum tuorum, que est a pena et a culpa. In nomine etc. Alia. Et eciam auctoritate apostolica mihi concessa absolvo te ab om- nibus“ peccatis Deo et mihi vere confessis et contritis, ex quo perso- naliter presens negocium non vales perficere velisque facere iuxta com- missariorum et meam ordinacionem, presidium et auxilium ad predictum negocium exequendum tuo pro posse fecisti, do et concedo tibi plenissi- mam remissionem omnium peccatorum tuorum, que est a pena et a culpa. In nomine etc. Alia. Et eciam auctoritate apostolica mihi concessa absolvo te ab omnibus peccatis tuis Deo et mihi vere confessis et contritis, ex quo personaliter presens negocium non vales perficere, ut ex causa racionabili non teneris, exhortasti tamen tuis predicacionibus fideliter et in antea facere premi- sisti cum effectu populum ad hoc faciendum, do et concedo tibi plenissi- mam remissionem omnium peccatorum tuorum, que est a pena et a culpa. In nomine patris et filii etc. Confiteantur utriusque sexus homines confessoribus illis qui prius habuerunt auctoritatem eos audiendi et ipsi nunc habent auctoritatem apostolicam in premissis absolvendum (!). Pactacio realis sine figmento sequitur. Ita tamen quod quantum fuisset in eundi et redeundi itinere pro- execucione dicti voti expensum subcollectori generali super hoc per domi- a Cod.: hominibus.
369 Forme absolucionis distincte cum pactacione. Eciam auctoritate apostolica mihi in hac parte concessa absolvo te ab omnibus peccatis Deo et mihi vere confessis et contritis, ex quo crucem assumpsisti et bona fide vera cum cordis puritate tibi iniuncta intendis adimplere, cum effectu, et concedo plenissimam remissionem omnium peccatorum tuorum, quam consueverunt apostolici summi pontifices dare tempore generalis passagii transfretantibus in terram sanctam, que est a pena et a culpa. In nomine patris et filii et Spiritus Sancti. Alia. Eciam auctoritate apostolica mihi concessa absolvo te ab omnibus peccatis tuis Deo et mihi vere confessis et contritis, ex quo personaliter tibi iniuncta adimplere pura cordis intencione eciam non in propriis sed alienis expensis intendis cum effectu et do tibi et concedo plenissimam remissionem omnium peccatorum tuorum, que est a pena et a culpa. In nomine etc. Alia. Et eciam auctoritate apostolica mihi concessa absolvo te ab om- nibus“ peccatis Deo et mihi vere confessis et contritis, ex quo perso- naliter presens negocium non vales perficere velisque facere iuxta com- missariorum et meam ordinacionem, presidium et auxilium ad predictum negocium exequendum tuo pro posse fecisti, do et concedo tibi plenissi- mam remissionem omnium peccatorum tuorum, que est a pena et a culpa. In nomine etc. Alia. Et eciam auctoritate apostolica mihi concessa absolvo te ab omnibus peccatis tuis Deo et mihi vere confessis et contritis, ex quo personaliter presens negocium non vales perficere, ut ex causa racionabili non teneris, exhortasti tamen tuis predicacionibus fideliter et in antea facere premi- sisti cum effectu populum ad hoc faciendum, do et concedo tibi plenissi- mam remissionem omnium peccatorum tuorum, que est a pena et a culpa. In nomine patris et filii etc. Confiteantur utriusque sexus homines confessoribus illis qui prius habuerunt auctoritatem eos audiendi et ipsi nunc habent auctoritatem apostolicam in premissis absolvendum (!). Pactacio realis sine figmento sequitur. Ita tamen quod quantum fuisset in eundi et redeundi itinere pro- execucione dicti voti expensum subcollectori generali super hoc per domi- a Cod.: hominibus.
Strana 370
370 num nostrum papam in Romana curia deputato pro fabricis seu repara- cionibus ecclesiarum dictorum apostolorum et nichilominus oblaciones et decimas dictorum apostolorum quas obtulisset, si illuc personaliter acces- sisset, transmittat quam primo poterit cum effectu." Nr. 7. Johann XXIII. befiehlt, dass der Dialogus und Trialogus nebst mehreren anderen nicht ausdrücklich genannten Schriften Wiclif’s in Folge des Beschlusses von Seiten des allgemeinen Concils zu Rom dem Feuer übergeben werden. Rom, St. Peter 1413, Febr. 2. Bulla qualiter libelli Iohannis Wicleff videlicet Dialogus et Trialogus damnati et reprobati fuerunt.1 a Folgt die ,Probacio et fundacio doctorum defendens et probans indul- gencias papales sed falsa et insulsa‘. Incipit: Primo sic: Apostolus I. Cor. IV ... Explicit: ergo falsum et inspectum. Diese Bulle steht im Cod. 345 des Regist. Johanns XXIII. fol. 53a und im Cod. Later. 160, fol. 229. Da sie aber bereits zweimal (Documenta magistri Ioannis Hus ed. Palacky, S. 467—469, und Mitth. des Vereins für Gesch. der Deutschen in Böhmen, 25, 331) gedruckt ist, so kann von einem abermaligen Druck abgesehen werden. Doch mögen hier folgende Textesverbesserungen zu dem Palacky’schen (nach einer Wittingauer Handschrift angefertigten) Drucke eingetragen werden: Der Satz beginnt mit: In generali concilio inter omnes ... S. 467, Z. 2, 3: Christiani populi... Z. 3: illa videtur esse precipua... Z. 8 steht wohl auch im Register curiosi, aber gemeint ist offenbar criminosi ... Z. 10: cedunt ... Z. 12: Iohannis Wickleff... Z. 16: etc. fehlt... Z. 12, 13: et alios plures libros quos presentibus haberi volumus pro ex- pressis nomine dicti Iohannis Wickleff... Z. 16: multique continentur errores ... Z. 17: et per quos simplices ... Z. 18: atque docti... Z. 20: ex iniuncti nobis pastoralis officii debito ... S. 468, Z. 2: animarum pe- riculis ... Z. 3: abducantur ... Z. 6: optimo ferventi manifestat exem- plo (der Druck bei Palacky bessert hier offenbar einen Fehler des Schreibers aus, denn fermenti ist richtig) ... Z. 7: apostolico... Z. 17: theologiae utriusque... Z. 18: commisimus de premissis... Z. 27: falsam, perversam ... Z. 29: etc. fehlt... Z. 30: et omnes alios huius- modi libellos et alia... Z. 34: in eorum ... Z. 44: dicti Iohannis Wick- leff nomine inscriptos aut intitulatos... S. 469, Z. 1: et exponere... Z. 4: spurcissimaque doctrina... Z. 7: cum adieccione quod contra non parentes procedetur tamquam contra fautores heresis ... Z. 8: repertos ... Z. 9: huiusmodi... Z. 10: atque iussionis ... violator aut con- temptor ... Z. 13: dicti Iohannis Wickleff... Z. 14: secundo, tercio
370 num nostrum papam in Romana curia deputato pro fabricis seu repara- cionibus ecclesiarum dictorum apostolorum et nichilominus oblaciones et decimas dictorum apostolorum quas obtulisset, si illuc personaliter acces- sisset, transmittat quam primo poterit cum effectu." Nr. 7. Johann XXIII. befiehlt, dass der Dialogus und Trialogus nebst mehreren anderen nicht ausdrücklich genannten Schriften Wiclif’s in Folge des Beschlusses von Seiten des allgemeinen Concils zu Rom dem Feuer übergeben werden. Rom, St. Peter 1413, Febr. 2. Bulla qualiter libelli Iohannis Wicleff videlicet Dialogus et Trialogus damnati et reprobati fuerunt.1 a Folgt die ,Probacio et fundacio doctorum defendens et probans indul- gencias papales sed falsa et insulsa‘. Incipit: Primo sic: Apostolus I. Cor. IV ... Explicit: ergo falsum et inspectum. Diese Bulle steht im Cod. 345 des Regist. Johanns XXIII. fol. 53a und im Cod. Later. 160, fol. 229. Da sie aber bereits zweimal (Documenta magistri Ioannis Hus ed. Palacky, S. 467—469, und Mitth. des Vereins für Gesch. der Deutschen in Böhmen, 25, 331) gedruckt ist, so kann von einem abermaligen Druck abgesehen werden. Doch mögen hier folgende Textesverbesserungen zu dem Palacky’schen (nach einer Wittingauer Handschrift angefertigten) Drucke eingetragen werden: Der Satz beginnt mit: In generali concilio inter omnes ... S. 467, Z. 2, 3: Christiani populi... Z. 3: illa videtur esse precipua... Z. 8 steht wohl auch im Register curiosi, aber gemeint ist offenbar criminosi ... Z. 10: cedunt ... Z. 12: Iohannis Wickleff... Z. 16: etc. fehlt... Z. 12, 13: et alios plures libros quos presentibus haberi volumus pro ex- pressis nomine dicti Iohannis Wickleff... Z. 16: multique continentur errores ... Z. 17: et per quos simplices ... Z. 18: atque docti... Z. 20: ex iniuncti nobis pastoralis officii debito ... S. 468, Z. 2: animarum pe- riculis ... Z. 3: abducantur ... Z. 6: optimo ferventi manifestat exem- plo (der Druck bei Palacky bessert hier offenbar einen Fehler des Schreibers aus, denn fermenti ist richtig) ... Z. 7: apostolico... Z. 17: theologiae utriusque... Z. 18: commisimus de premissis... Z. 27: falsam, perversam ... Z. 29: etc. fehlt... Z. 30: et omnes alios huius- modi libellos et alia... Z. 34: in eorum ... Z. 44: dicti Iohannis Wick- leff nomine inscriptos aut intitulatos... S. 469, Z. 1: et exponere... Z. 4: spurcissimaque doctrina... Z. 7: cum adieccione quod contra non parentes procedetur tamquam contra fautores heresis ... Z. 8: repertos ... Z. 9: huiusmodi... Z. 10: atque iussionis ... violator aut con- temptor ... Z. 13: dicti Iohannis Wickleff... Z. 14: secundo, tercio
Strana 371
371 Nr. 8. Johann XXIII. erlässt ein allgemeines Verbot der Bücher Wiclif’s. Dieselben dürfen fortan weder in Latein noch in der Volks- sprache gelesen und gehalten werden. Rom, St. Peter 1413, Febr. 8.1 (E reg. Joh. XXIII. Cod. 345, fol. 54b; Cod. Later. 160, fol. 230.) Nr. 9. Johann XXIII. erlässt die Weisung, Wiclif’s Bücher zu verbrennen, an die gesammte Geistlichkeit der Diöcesen Prag, Olmütz und Leitomischl. Rom, St. Peter 1413, Febr. 8. Executoria sentencia, per quam dampnati sunt libelli facti per quondam Iohannem Wytkleff. Johannes etc. venerabilibus fratribus archiepiscopo Pragensi et Olomucensi ac Luthomislensi ceterisque episcopis nec non dilectis filiis electis abbatibus, prioribus, prepositis, decanis, archidiaconis et aliis atque... Z. 15: apud sedem apostolicam coram nobis vel... Z. 17: contigerit... Z. 18: dicturi, allegaturi... Z. 20: Nulli ergo etc. nostre declaracionis, decreti, dampnacionis, reprobacionis, iussionis, inhibicionis, statuti, monicionis et assignacionis infringere vel ei ausu temerario con- traire. Si quis autem etc. Datum Rome apud S. Petrum IV. Non. Fe- bruarii, pontificatus anno III. Io. Stalberg. An der Spitze rechts: De curia; links: de cancellaria. In dem von mir nach Cod. Vindob. 4941, fol. 69 publicirten Stücke ist die obige Bulle inserirt. Mitth. des Ver. für Gesch. der Deutschen in Böhmen, 1. c. p. 331. Ich habe von dieser Bulle aus dem genannten Registerbande eine Ab- schrift genommen, finde aber, dass sie auch in dem (Wiener) Cod. 4941, fol. 69b, aus dem ich sie vor sieben Jahren abdrucken liess (Mitth. des Ver. für Gesch. der Deutschen in Böhmen, XXV, S. 331—337), im Ganzen sehr gut überliefert ist, weshalb ich unterlasse, sie hier abermals dem Druck zu übergeben. Wie dort, so ist auch im Cod. Vat. 345 und Cod. Later. 160 die vorhergehende Bulle in dieser inserirt. Die Fehler im Wiener Cod. 4941 sind ganz unbedeutend: S. 331, Z. 5 lies: archiepi- scopis et episcopis ... S. 335, Z. 23: nec non astruere ... Z. 27: tenen- tibus ipsis... Z. 33: ac eosdem ... Z. 35: hereseos labem ... S. 336, Z. 17: suspensionis interdicti... Z. 23: ad hoc... Z. 24: opportunas
371 Nr. 8. Johann XXIII. erlässt ein allgemeines Verbot der Bücher Wiclif’s. Dieselben dürfen fortan weder in Latein noch in der Volks- sprache gelesen und gehalten werden. Rom, St. Peter 1413, Febr. 8.1 (E reg. Joh. XXIII. Cod. 345, fol. 54b; Cod. Later. 160, fol. 230.) Nr. 9. Johann XXIII. erlässt die Weisung, Wiclif’s Bücher zu verbrennen, an die gesammte Geistlichkeit der Diöcesen Prag, Olmütz und Leitomischl. Rom, St. Peter 1413, Febr. 8. Executoria sentencia, per quam dampnati sunt libelli facti per quondam Iohannem Wytkleff. Johannes etc. venerabilibus fratribus archiepiscopo Pragensi et Olomucensi ac Luthomislensi ceterisque episcopis nec non dilectis filiis electis abbatibus, prioribus, prepositis, decanis, archidiaconis et aliis atque... Z. 15: apud sedem apostolicam coram nobis vel... Z. 17: contigerit... Z. 18: dicturi, allegaturi... Z. 20: Nulli ergo etc. nostre declaracionis, decreti, dampnacionis, reprobacionis, iussionis, inhibicionis, statuti, monicionis et assignacionis infringere vel ei ausu temerario con- traire. Si quis autem etc. Datum Rome apud S. Petrum IV. Non. Fe- bruarii, pontificatus anno III. Io. Stalberg. An der Spitze rechts: De curia; links: de cancellaria. In dem von mir nach Cod. Vindob. 4941, fol. 69 publicirten Stücke ist die obige Bulle inserirt. Mitth. des Ver. für Gesch. der Deutschen in Böhmen, 1. c. p. 331. Ich habe von dieser Bulle aus dem genannten Registerbande eine Ab- schrift genommen, finde aber, dass sie auch in dem (Wiener) Cod. 4941, fol. 69b, aus dem ich sie vor sieben Jahren abdrucken liess (Mitth. des Ver. für Gesch. der Deutschen in Böhmen, XXV, S. 331—337), im Ganzen sehr gut überliefert ist, weshalb ich unterlasse, sie hier abermals dem Druck zu übergeben. Wie dort, so ist auch im Cod. Vat. 345 und Cod. Later. 160 die vorhergehende Bulle in dieser inserirt. Die Fehler im Wiener Cod. 4941 sind ganz unbedeutend: S. 331, Z. 5 lies: archiepi- scopis et episcopis ... S. 335, Z. 23: nec non astruere ... Z. 27: tenen- tibus ipsis... Z. 33: ac eosdem ... Z. 35: hereseos labem ... S. 336, Z. 17: suspensionis interdicti... Z. 23: ad hoc... Z. 24: opportunas
Strana 372
372 ecclesiarum et monasteriorum prelatis nec non inquisitoribus heretice pravitatis, ubilibet constitutis, ad quos presentes litere pervenerint sa- lutem etc. Nuper in generali concilio quod adhuc in Basilica principis apostolorum de urbe pro reformacione prosperi status universalis eccle- sie etc. ut in illa que est scripta in isto registro fol. LIIII. et de si- mili data.1 Coll. per me P. de Trilhia. Io. de Tremosnitz. Oben links: De cancellaria dupplicata. Rechts: De curia. (E reg. Joh. XXIII. Cod. 345 et Cod. Later. 160, fol. 234.) Im Cod. Later. 160 etwas ausführlicher. Nr. 10. Geleitbrief Johanns XXIII. für Heinrich von Chlum alias Latzem- bock.2 Dat. Bonon. XI. Kal. Sept. Pont. nostri anno V (1414, August 22). (E reg. Joh. XXIII. Cod. 346, fol. 169a.) (sic) ... Z. 28: seu rebellio ... aut corrigi ... Z. 30: libros eorum... Z. 31: compartos (= comparatos statt compositos wie die Reinschrift, und aus dieser Cod. 4941 hat) ... Z. 34: eciam in detestacionem... Z. 36: ad id primitus... S. 337, Z. 20: vocandis... Der Cod. 4941 hat (nach der Reinschrift) auch noch die ganze Schlussformel: Nulli ergo... die im Register (wie meistens) fehlt. Im Register unten: Io. de Tremosnicz. Am Kopfe rechts: de curia; links: de cancellaria. Die gleiche Weisung kam zu: archiepiscopo Gnesnensi et Wratislaviensi, Cracoviensi, Poznaniensi, Wladislaviensi ac Placensi, Strigoniensi, Colo- censi, Iadrensi, Spalatensi et Ragusano archiepiscopis nec non Vespri- mensi, Iauriensi, Quinqueecclesiensi, Waciensi, Agrensi, Nitriensi, Transilvaniensi, Cenadiensi, Zagrabiensi, Warasdiensi, Bosnensi, Siri- miensi, Tiniensi, Corbaviensi, Segniensi, Sibinicensi, Traguriensi, Sardo- nensi, Weglensi, Arbensi, Absarensi, Corsulensi, Mathaicensi, Pharensi episcopis, dann archiepiscopo Vlixbonensi et Eboracensi, Egilaviensi, Lameecensi ac Silvensi, endlich archiepiscopo Maguntinensi et Eyste- tensi, Herbipolensi, Constanciensi, Argentinensi, Spirensi, Wormaciensi, Werdensi, Hildesenensi, Halberstadensi, Paderburnensi, Bambergensi, Augustensi, Mindensi, Merseburgensi et Misnensi episcopis etc.... Vier mit dem obigen gleichlautende Stücke; Cod. Later. 160, fol. 234b—235a. In den vatican. Registern fehlen sie. Heinrich von Chlum auf Latzembok war einer der drei Ritter, die Hus das Geleite zum Concil gaben und für seine Sicherheit auf der Reise und während des Concils zu sorgen hatte. Hus erwähnt seiner in seinen Briefen ziemlich oft. Am 4. November versicherte ihn noch der Papst, dass er gegen Hus nicht gewaltthätig vorgehen wolle (D. Lacembok cum d.
372 ecclesiarum et monasteriorum prelatis nec non inquisitoribus heretice pravitatis, ubilibet constitutis, ad quos presentes litere pervenerint sa- lutem etc. Nuper in generali concilio quod adhuc in Basilica principis apostolorum de urbe pro reformacione prosperi status universalis eccle- sie etc. ut in illa que est scripta in isto registro fol. LIIII. et de si- mili data.1 Coll. per me P. de Trilhia. Io. de Tremosnitz. Oben links: De cancellaria dupplicata. Rechts: De curia. (E reg. Joh. XXIII. Cod. 345 et Cod. Later. 160, fol. 234.) Im Cod. Later. 160 etwas ausführlicher. Nr. 10. Geleitbrief Johanns XXIII. für Heinrich von Chlum alias Latzem- bock.2 Dat. Bonon. XI. Kal. Sept. Pont. nostri anno V (1414, August 22). (E reg. Joh. XXIII. Cod. 346, fol. 169a.) (sic) ... Z. 28: seu rebellio ... aut corrigi ... Z. 30: libros eorum... Z. 31: compartos (= comparatos statt compositos wie die Reinschrift, und aus dieser Cod. 4941 hat) ... Z. 34: eciam in detestacionem... Z. 36: ad id primitus... S. 337, Z. 20: vocandis... Der Cod. 4941 hat (nach der Reinschrift) auch noch die ganze Schlussformel: Nulli ergo... die im Register (wie meistens) fehlt. Im Register unten: Io. de Tremosnicz. Am Kopfe rechts: de curia; links: de cancellaria. Die gleiche Weisung kam zu: archiepiscopo Gnesnensi et Wratislaviensi, Cracoviensi, Poznaniensi, Wladislaviensi ac Placensi, Strigoniensi, Colo- censi, Iadrensi, Spalatensi et Ragusano archiepiscopis nec non Vespri- mensi, Iauriensi, Quinqueecclesiensi, Waciensi, Agrensi, Nitriensi, Transilvaniensi, Cenadiensi, Zagrabiensi, Warasdiensi, Bosnensi, Siri- miensi, Tiniensi, Corbaviensi, Segniensi, Sibinicensi, Traguriensi, Sardo- nensi, Weglensi, Arbensi, Absarensi, Corsulensi, Mathaicensi, Pharensi episcopis, dann archiepiscopo Vlixbonensi et Eboracensi, Egilaviensi, Lameecensi ac Silvensi, endlich archiepiscopo Maguntinensi et Eyste- tensi, Herbipolensi, Constanciensi, Argentinensi, Spirensi, Wormaciensi, Werdensi, Hildesenensi, Halberstadensi, Paderburnensi, Bambergensi, Augustensi, Mindensi, Merseburgensi et Misnensi episcopis etc.... Vier mit dem obigen gleichlautende Stücke; Cod. Later. 160, fol. 234b—235a. In den vatican. Registern fehlen sie. Heinrich von Chlum auf Latzembok war einer der drei Ritter, die Hus das Geleite zum Concil gaben und für seine Sicherheit auf der Reise und während des Concils zu sorgen hatte. Hus erwähnt seiner in seinen Briefen ziemlich oft. Am 4. November versicherte ihn noch der Papst, dass er gegen Hus nicht gewaltthätig vorgehen wolle (D. Lacembok cum d.
Strana 373
373 Nr. 11. Fragmentum diarii cuiusdam anonymi, fautoris Hussitarum et Hussii. (Ex arch. monast. Rayhrad. H, h, 12, 3.) Anno d. 1414 currente in die Omnium sanctorum inceptum est concilium tocius ecclesie in Constanciensi civitate pro procuranda unione et ecclesie reformacione. In quo quidem concilio fuit Sigismundus Ro- manorum et Ungarie rex cum omnibus electoribus et multitudine princi- pum et nobilium. Ad quod concilium magister Iohannes Huss eo anno Sabbato post Omnium sanctorum (3. Nov.) sub salvo conducto regis Sigismundi pervenit, volens de sua fide toti mundo reddere racionem. Sed non obstante salvo regis conducto eo anno sexta feria post Catharine (30. Nov.) capitur et incarceratur. Et contra eum perversus regni clerus falsos et fictos produxit articulos. Quorum armiductor fuit magister Stephanus Palecz et procurator fidei Michael de Causis agentibus (sic) ad S. Adalbertum in Nova Civitate. (Von Pitter's Hand.) Nr. 12. Johann XXIII. überträgt die Untersuchung der Angelegenheit des Magisters Johannes Hus den Commissären Johann Patriarchen von Constantinopel, dem Bischof Johann von Lebus und Bernard von Civitatis Castelli (Castellamare). Constanz, 1414, Dec. 4. (E reg. Joh. XXIII. Cod. 346, fol. 179a.) Iohannes etc. venerabilibus fratribus Iohanni patriarche Constantinopolitano et Iohanni Lubucensi ac Bernardo Civi- tatiscastelli episcopis in civitate Constanciensi in celebracione gene- ralis concilii constitutis salutem etc. Ad cuncta, que quietem et salutem Christi fidelium respiciunt, ut tenemur ex debito pastoralis officii, paterna et vigilanti sollicitudine libenter intendimus; verum ad illa, que ortho- Ioanne Kepka fuerunt coram papa et locuti sunt secum de me. Qui respondit, quod nil vult facere per violenciam. Doc. mag. Io. Hus, p. 77). An ihn wendet sich Hus mit verschiedenen Anliegen (Doc. p. 88, 89, 90). Pro ipsius (Hus) tamen liberatione laboratur iam incessanter apud regem per dominum Ioannem Kepka et Lacembok et Ioannem Cardinalem (ibid. p. 541). Uebrigens gab er sich Mühe, Hus zur Umkehr von seinen Ansichten zu bewegen: ipsum hortando ad conversionem et emenda- tionem ... obstinatum reperierunt (ibid. p. 560).
373 Nr. 11. Fragmentum diarii cuiusdam anonymi, fautoris Hussitarum et Hussii. (Ex arch. monast. Rayhrad. H, h, 12, 3.) Anno d. 1414 currente in die Omnium sanctorum inceptum est concilium tocius ecclesie in Constanciensi civitate pro procuranda unione et ecclesie reformacione. In quo quidem concilio fuit Sigismundus Ro- manorum et Ungarie rex cum omnibus electoribus et multitudine princi- pum et nobilium. Ad quod concilium magister Iohannes Huss eo anno Sabbato post Omnium sanctorum (3. Nov.) sub salvo conducto regis Sigismundi pervenit, volens de sua fide toti mundo reddere racionem. Sed non obstante salvo regis conducto eo anno sexta feria post Catharine (30. Nov.) capitur et incarceratur. Et contra eum perversus regni clerus falsos et fictos produxit articulos. Quorum armiductor fuit magister Stephanus Palecz et procurator fidei Michael de Causis agentibus (sic) ad S. Adalbertum in Nova Civitate. (Von Pitter's Hand.) Nr. 12. Johann XXIII. überträgt die Untersuchung der Angelegenheit des Magisters Johannes Hus den Commissären Johann Patriarchen von Constantinopel, dem Bischof Johann von Lebus und Bernard von Civitatis Castelli (Castellamare). Constanz, 1414, Dec. 4. (E reg. Joh. XXIII. Cod. 346, fol. 179a.) Iohannes etc. venerabilibus fratribus Iohanni patriarche Constantinopolitano et Iohanni Lubucensi ac Bernardo Civi- tatiscastelli episcopis in civitate Constanciensi in celebracione gene- ralis concilii constitutis salutem etc. Ad cuncta, que quietem et salutem Christi fidelium respiciunt, ut tenemur ex debito pastoralis officii, paterna et vigilanti sollicitudine libenter intendimus; verum ad illa, que ortho- Ioanne Kepka fuerunt coram papa et locuti sunt secum de me. Qui respondit, quod nil vult facere per violenciam. Doc. mag. Io. Hus, p. 77). An ihn wendet sich Hus mit verschiedenen Anliegen (Doc. p. 88, 89, 90). Pro ipsius (Hus) tamen liberatione laboratur iam incessanter apud regem per dominum Ioannem Kepka et Lacembok et Ioannem Cardinalem (ibid. p. 541). Uebrigens gab er sich Mühe, Hus zur Umkehr von seinen Ansichten zu bewegen: ipsum hortando ad conversionem et emenda- tionem ... obstinatum reperierunt (ibid. p. 560).
Strana 374
374 doxam fidem matrem et cunctorum bonorum alitricem concernunt, ne in ea, quam solidam et nitidam stabilivit omnipotens, macule, errores et per- versa dogmata pullulent, eo vigilancius tota mente vacamus, quo ex ipsis maius scandalum et animarum periculum vertitur,“ et si quod absit quo- dammodo radices firmaverunt non sine magnis angustiis et difficultatibus evelluntur, dudum clamosa ac nonnullorum fidedignorum querulosa et fere continua insinuacione percepimus et inpresenciarum percipimus Io- hannem Huss, qui se gerit pro presbytero Pragensis diocesis, cum ali- quibus suis in hac parte complicibus plures errores falsaque et heretica dogmata contra catholicam fidem et sanam doctrinam asseruisse et ausu temerario in diversis locis et potissime in civitate Pragensi et nonnullis aliis locis sitis in Boemie partibus predicasse ac dogmatizasse et in qui- busdam libellis ac tractatibus, quos publice legendos exposuit, inseruisse et per hoc ipsarum parcium quam plurimos catholicos simplices a vere fidei prefate semita dampnabiliter suis virulentis suggestionibus seduxisse et multorum scandalorum ac sedicionum auctorem fuisse. Nos igitur huius- modi erroribus, ut frangentibus et perniciosis eradicatis vepribus leta et grata Deo semina germinent et in salutis fructum proveniant, obviare summopere cupientes et ut super predictis debito servando ordine proce- datur, de vestris probitate literarum et sacrorum canonum pericia et in- tegritate ac industria, quibus vos altissimi munere, qui in domo sua vasa utilia esse voluit experiencia magistra cognoscimus habundare, plene con- fisi, tenore presencium apostolica auctoritate vobis committimus et man- damus quatenus super predictis inquiratis auctoritate nostra et dicti con- cilii veritatem et super ipsis ac contra prefatum Iohannem citra tamen diffinitivam sentenciam prout mediante» iusticia et secundum Deum ex- pedire videritis diligenti indagine et sollicitudine procedatis omnia et sin- gula peragentes que in tali fidei causa forte conspexeritis oportuna et de omnibus et singulis supra quibus inquirere et agere ac de toto processu, quem super predictis ordinare eciam sub publico testimonio vos continget, super quibus vestras consciencias oneramus, nobis et eidem concilio rela- cionem nec non informacionem plenariam atque claram facere studeatis, ut per hoc nos et dictum concilium plenius informati in premissis proce- dere consulcius valeamus. Datum Constancie II. Non. Decembris anno“ quinto. Coll. per me P. de Trilhia. Oben rechts: De Curia; links: A. de Reate.1 A. dolphus (sic). a vertitur (?) ita cod. e pontificatus nostri fehlt. b Cod.: midiante. 1 Vgl. Doc. mag. Ioannis Hus, p. 199, 204. Vgl. Gesch. d. hus. Bew. I, 140.
374 doxam fidem matrem et cunctorum bonorum alitricem concernunt, ne in ea, quam solidam et nitidam stabilivit omnipotens, macule, errores et per- versa dogmata pullulent, eo vigilancius tota mente vacamus, quo ex ipsis maius scandalum et animarum periculum vertitur,“ et si quod absit quo- dammodo radices firmaverunt non sine magnis angustiis et difficultatibus evelluntur, dudum clamosa ac nonnullorum fidedignorum querulosa et fere continua insinuacione percepimus et inpresenciarum percipimus Io- hannem Huss, qui se gerit pro presbytero Pragensis diocesis, cum ali- quibus suis in hac parte complicibus plures errores falsaque et heretica dogmata contra catholicam fidem et sanam doctrinam asseruisse et ausu temerario in diversis locis et potissime in civitate Pragensi et nonnullis aliis locis sitis in Boemie partibus predicasse ac dogmatizasse et in qui- busdam libellis ac tractatibus, quos publice legendos exposuit, inseruisse et per hoc ipsarum parcium quam plurimos catholicos simplices a vere fidei prefate semita dampnabiliter suis virulentis suggestionibus seduxisse et multorum scandalorum ac sedicionum auctorem fuisse. Nos igitur huius- modi erroribus, ut frangentibus et perniciosis eradicatis vepribus leta et grata Deo semina germinent et in salutis fructum proveniant, obviare summopere cupientes et ut super predictis debito servando ordine proce- datur, de vestris probitate literarum et sacrorum canonum pericia et in- tegritate ac industria, quibus vos altissimi munere, qui in domo sua vasa utilia esse voluit experiencia magistra cognoscimus habundare, plene con- fisi, tenore presencium apostolica auctoritate vobis committimus et man- damus quatenus super predictis inquiratis auctoritate nostra et dicti con- cilii veritatem et super ipsis ac contra prefatum Iohannem citra tamen diffinitivam sentenciam prout mediante» iusticia et secundum Deum ex- pedire videritis diligenti indagine et sollicitudine procedatis omnia et sin- gula peragentes que in tali fidei causa forte conspexeritis oportuna et de omnibus et singulis supra quibus inquirere et agere ac de toto processu, quem super predictis ordinare eciam sub publico testimonio vos continget, super quibus vestras consciencias oneramus, nobis et eidem concilio rela- cionem nec non informacionem plenariam atque claram facere studeatis, ut per hoc nos et dictum concilium plenius informati in premissis proce- dere consulcius valeamus. Datum Constancie II. Non. Decembris anno“ quinto. Coll. per me P. de Trilhia. Oben rechts: De Curia; links: A. de Reate.1 A. dolphus (sic). a vertitur (?) ita cod. e pontificatus nostri fehlt. b Cod.: midiante. 1 Vgl. Doc. mag. Ioannis Hus, p. 199, 204. Vgl. Gesch. d. hus. Bew. I, 140.
Strana 375
375 Nr. 13. Beschlüsse des Königs Wenzel und seines Rathes über die Her- stellung des kirchlichen Friedens in Prag 1416. (E cod. H. h. 17 arch. monast. Rayhrad. fol. 9b manu coaeva.) Anno Domini 1416 dominus rex conclusit cum suo consilio super articulis infrascriptis:1 Primo obediencia et reverencia ecclesie Romane et in ea presiden- tibus secundum antiquam consuetudinem teneatur et observetur, ut in articulo . . . (sic). Item, quod magister Iessenicz debet manere extra civitatem Pra- gensem ad tres menses continue duraturos, quousque eidem de beneficio absolucionis procuraret(ur). Item, plebani et beneficiati ad ipsa beneficia et parrochias resti- tuantur et census eorum per amplius non tollantur. Item, ecclesie dumtaxat infrascripte et capelle excipiantur: sancti Michaelis in maiori civitate Pragensi, sancti Martini ibidem et Bethleem, sancti Stephani in muro. Item, in nova civitate Pragensi sancti Henrici, sancti Adalberti inter cerdones et capella corporis Christi. Item, in maiori civitate Pragensi ecclesia sancti Nicolai. Item, predicatores utriusque partis in exhortacionibus et sermonibus ipsorum non debent concitare populum ad lites et iurgia nec in predi- cando ad singularia condescendere nec aliqua scandalosa nunciare sed legem Dei duntaxat et edificatoria predicare ; alioquin per archiepiscopum, si fuerint spirituales, puniantur; seculares vero per potestatem regiam seu consules. Item, de communione sub utraque specie una parcium aliam non perturbet et inquietet in locis deputatis eis nec in divinis. Item, quod magistri et studentes per dictum regem libertentur ad veniendum in libertatibus studii fundacionis et in immunitatibus gauden- dum et fruendum. Item, occupantes ecclesias debent deoccupare infra tres dies exclu- sive, ita quod deoccupent, ut nullum penitus dampnum per eos commit- Vgl. hiezu die Uebereinkunft des Erzbischofs von Prag mit der Univer- sität aus dem November oder December 1416 in den Doc. mag. Ioannis Hus, p. 645/6. Archiv. Bd. LXXXII. II. Hälfte. 25
375 Nr. 13. Beschlüsse des Königs Wenzel und seines Rathes über die Her- stellung des kirchlichen Friedens in Prag 1416. (E cod. H. h. 17 arch. monast. Rayhrad. fol. 9b manu coaeva.) Anno Domini 1416 dominus rex conclusit cum suo consilio super articulis infrascriptis:1 Primo obediencia et reverencia ecclesie Romane et in ea presiden- tibus secundum antiquam consuetudinem teneatur et observetur, ut in articulo . . . (sic). Item, quod magister Iessenicz debet manere extra civitatem Pra- gensem ad tres menses continue duraturos, quousque eidem de beneficio absolucionis procuraret(ur). Item, plebani et beneficiati ad ipsa beneficia et parrochias resti- tuantur et census eorum per amplius non tollantur. Item, ecclesie dumtaxat infrascripte et capelle excipiantur: sancti Michaelis in maiori civitate Pragensi, sancti Martini ibidem et Bethleem, sancti Stephani in muro. Item, in nova civitate Pragensi sancti Henrici, sancti Adalberti inter cerdones et capella corporis Christi. Item, in maiori civitate Pragensi ecclesia sancti Nicolai. Item, predicatores utriusque partis in exhortacionibus et sermonibus ipsorum non debent concitare populum ad lites et iurgia nec in predi- cando ad singularia condescendere nec aliqua scandalosa nunciare sed legem Dei duntaxat et edificatoria predicare ; alioquin per archiepiscopum, si fuerint spirituales, puniantur; seculares vero per potestatem regiam seu consules. Item, de communione sub utraque specie una parcium aliam non perturbet et inquietet in locis deputatis eis nec in divinis. Item, quod magistri et studentes per dictum regem libertentur ad veniendum in libertatibus studii fundacionis et in immunitatibus gauden- dum et fruendum. Item, occupantes ecclesias debent deoccupare infra tres dies exclu- sive, ita quod deoccupent, ut nullum penitus dampnum per eos commit- Vgl. hiezu die Uebereinkunft des Erzbischofs von Prag mit der Univer- sität aus dem November oder December 1416 in den Doc. mag. Ioannis Hus, p. 645/6. Archiv. Bd. LXXXII. II. Hälfte. 25
Strana 376
376 tatur tam in ecclesiis quam domibus, alias ad restitucionem dampnorum restringentur. Item, ornamenta et iocalia ecclesie, monstrancias et calices et alias res ecclesiasticas quilibet� plebanorum et beneficiatorum altaristarum re- ponent et resignent sine omni diminucione aut distraccione. Alioquin contra eum procede(tur et)" ad restituendum compelletur sub beneficii privacione. Nr. 14. Das Constanzer Concil meldet den Städten Mährens die Verur- theilung und Hinrichtung des Hus und mahnt sie, die Ketzereien und deren Gönner auszutilgen. Constanz 1415, Juli 26. Concilium Constantiense literis ad prudentes et circumspectos viros, iura- tos, consules et communitates Olomucensis, Brunnensis et aliarum civi- tatum opidorumque marchionatus Moraviae datis condemnationis et sup- plicii Iohannis Hus rationem reddit hortaturque eos, ut haereses vitare earumque doctores amovere studeant. Constantiae, 26. Iuli 1415. Incip.: Magnum temporibus nostris infortunium — Explic.: aliis transeat merito in exemplum. Datum Constancie anno domini 1415, in- diccione octava die XXVI mensis Iulii... (Cod. arch. Mor. Cerr. Coll. 358, p. 913.) (Gedruckt mit anderer Adresse bei Palacky, Doc. mag. Joh. Hus, 568—572.) Nr. 15. Das Constanzer Concil belobt die Bürger von Olmütz, weil sie der Verführung durch die Lehren Wiclif’s und Hus’ und deren An- hänger kräftigen Widerstand leisten. Constanz 1416, März 27." p. 971. Sacrosancta et generalis synodus Constanciensis dilectis ecclesie filiis magistro civium consulibus et communitati civitatis Olomucensis salutem et Dei omnipotentis benediccionem. Letati sumus in hiis, que de vobis frequenter audivimus, scilicet quod ambulatis in semitis iusticie et fidei orthodoxe quodque ut veri catho- a Cod.: quibus plebanorum. b procedere Cod. Das Gegenstück hiezu: Concilium Constanciense literis ad barones Bohe- miae orthodoxos datis acriter inveliitur in eos, qui ridiculos ,libellos fa- mosos‘ miserint etc.... Doc. mag. Ioannis Hus, p. 615.
376 tatur tam in ecclesiis quam domibus, alias ad restitucionem dampnorum restringentur. Item, ornamenta et iocalia ecclesie, monstrancias et calices et alias res ecclesiasticas quilibet� plebanorum et beneficiatorum altaristarum re- ponent et resignent sine omni diminucione aut distraccione. Alioquin contra eum procede(tur et)" ad restituendum compelletur sub beneficii privacione. Nr. 14. Das Constanzer Concil meldet den Städten Mährens die Verur- theilung und Hinrichtung des Hus und mahnt sie, die Ketzereien und deren Gönner auszutilgen. Constanz 1415, Juli 26. Concilium Constantiense literis ad prudentes et circumspectos viros, iura- tos, consules et communitates Olomucensis, Brunnensis et aliarum civi- tatum opidorumque marchionatus Moraviae datis condemnationis et sup- plicii Iohannis Hus rationem reddit hortaturque eos, ut haereses vitare earumque doctores amovere studeant. Constantiae, 26. Iuli 1415. Incip.: Magnum temporibus nostris infortunium — Explic.: aliis transeat merito in exemplum. Datum Constancie anno domini 1415, in- diccione octava die XXVI mensis Iulii... (Cod. arch. Mor. Cerr. Coll. 358, p. 913.) (Gedruckt mit anderer Adresse bei Palacky, Doc. mag. Joh. Hus, 568—572.) Nr. 15. Das Constanzer Concil belobt die Bürger von Olmütz, weil sie der Verführung durch die Lehren Wiclif’s und Hus’ und deren An- hänger kräftigen Widerstand leisten. Constanz 1416, März 27." p. 971. Sacrosancta et generalis synodus Constanciensis dilectis ecclesie filiis magistro civium consulibus et communitati civitatis Olomucensis salutem et Dei omnipotentis benediccionem. Letati sumus in hiis, que de vobis frequenter audivimus, scilicet quod ambulatis in semitis iusticie et fidei orthodoxe quodque ut veri catho- a Cod.: quibus plebanorum. b procedere Cod. Das Gegenstück hiezu: Concilium Constanciense literis ad barones Bohe- miae orthodoxos datis acriter inveliitur in eos, qui ridiculos ,libellos fa- mosos‘ miserint etc.... Doc. mag. Ioannis Hus, p. 615.
Strana 377
377 lici non permiseritis nec permittitis vos seduci a complicibus et sectato- ribus damnate memorie Lohannis Huss, dum vixit sceleratissimi ac in apertissimis heresum fomentis deprehensi pariter et convicti. Qui quos- dam errores contra puritatem ipsius fidei angelo tenebrarum procurante per quendam Iohannem Wikleff et eundem Iohannem Huss here- siarchas damnabiliter editos seu in medium de calice Babilonis eductos ac dudum eciam per ecclesiam et de novo in presenti sacro concilio summis intervenientibus curis et laboribus ac iuste et sancte reprobatos tempo- ribus istis in regno Boemie et illi contiguo marchionatu Moravie (de qui- bus per prius letabunde dicere potuit ecclesie Christi universitas, notus in Boemia et Moravia Deus) nimium periculose, ut animas Christi fidelium et simplicium illaquearent, damnabiliter asserere atque dogmatizare eciam publice in contumeliam nostri creatoris presumpserunt, et ipsi eorundem Iohannis Wicleff et Iohannis Huss sequaces adhuc presumunt spre- tisque sane doctrine studiis et tradicionibus sanctorum patrum contemptis ad ipsorum sequacium et multorum aliorum ipsis credencium et favencium dampnacionem animarum ad vanitates et insanias falsas conversi ex sus- ceptis de manu sathane erroris poculis de illis nedum se ipsos infeliciter impleverunt sed (quod amplius detestandum est) in plures minus providos seu incautos utriusque sexus homines videlicet nobiles et plebeios in pre- fatis regno et marchionatu degentes publicis proclamacionibus huiusmodi errorum suorum pocula infelicius infundere, quibus illos eciam inebriare non verentur; per que status, ritus et ordo ecclesiastici per sanctos patres Spiritu Sancto afflatos pro temporum varietate et utilitate fidelium dudum landabiliter introducti et per ipsam ecclesiam approbati non solum pro- phanantur sed et totum nostre fidei decus per eos in illusionem et ridicu- lum vertitur scandalose. Hec itaque discrecionibus vestris filii carissimi, quos omnium carismatum largitore imparciente Domino in Dei et mili- tantis ecclesie dileccione atque obediencia stipatos atque fervidos eiusdem fidei existere zelatores apertissimis instructi de hoc exemplis quam pluri- bus laudabilibus profitemur ad hunc effectum significanda decrevimus, ut ad vigilanciorem circumspeccionis cautelam a veneficis hereticorum pre- fatorum] vos reddamus afflatibus prout convenit premunitos et ad con- p.972. surgendum manu valida in adiutorium sepedicte fidei orthodoxe contra pseudodoctores et heresum huiusmodi sectatores pestiferos eorumque de- fensores et receptatores una nobiscum zelo fortitudinis excitemus. Nos enim tantas Dei et ecclesie sue huiusmodi iniurias dissimulare per amplius nolumus neque debemus sed amminiculante nobis superna gracia (ut spe- ramus) capita impiorum, si licet, eorundem sectatorum ad petram allidere curabimus et propterea ecclesiastico vibrato iam per nos mucrone contra 25*
377 lici non permiseritis nec permittitis vos seduci a complicibus et sectato- ribus damnate memorie Lohannis Huss, dum vixit sceleratissimi ac in apertissimis heresum fomentis deprehensi pariter et convicti. Qui quos- dam errores contra puritatem ipsius fidei angelo tenebrarum procurante per quendam Iohannem Wikleff et eundem Iohannem Huss here- siarchas damnabiliter editos seu in medium de calice Babilonis eductos ac dudum eciam per ecclesiam et de novo in presenti sacro concilio summis intervenientibus curis et laboribus ac iuste et sancte reprobatos tempo- ribus istis in regno Boemie et illi contiguo marchionatu Moravie (de qui- bus per prius letabunde dicere potuit ecclesie Christi universitas, notus in Boemia et Moravia Deus) nimium periculose, ut animas Christi fidelium et simplicium illaquearent, damnabiliter asserere atque dogmatizare eciam publice in contumeliam nostri creatoris presumpserunt, et ipsi eorundem Iohannis Wicleff et Iohannis Huss sequaces adhuc presumunt spre- tisque sane doctrine studiis et tradicionibus sanctorum patrum contemptis ad ipsorum sequacium et multorum aliorum ipsis credencium et favencium dampnacionem animarum ad vanitates et insanias falsas conversi ex sus- ceptis de manu sathane erroris poculis de illis nedum se ipsos infeliciter impleverunt sed (quod amplius detestandum est) in plures minus providos seu incautos utriusque sexus homines videlicet nobiles et plebeios in pre- fatis regno et marchionatu degentes publicis proclamacionibus huiusmodi errorum suorum pocula infelicius infundere, quibus illos eciam inebriare non verentur; per que status, ritus et ordo ecclesiastici per sanctos patres Spiritu Sancto afflatos pro temporum varietate et utilitate fidelium dudum landabiliter introducti et per ipsam ecclesiam approbati non solum pro- phanantur sed et totum nostre fidei decus per eos in illusionem et ridicu- lum vertitur scandalose. Hec itaque discrecionibus vestris filii carissimi, quos omnium carismatum largitore imparciente Domino in Dei et mili- tantis ecclesie dileccione atque obediencia stipatos atque fervidos eiusdem fidei existere zelatores apertissimis instructi de hoc exemplis quam pluri- bus laudabilibus profitemur ad hunc effectum significanda decrevimus, ut ad vigilanciorem circumspeccionis cautelam a veneficis hereticorum pre- fatorum] vos reddamus afflatibus prout convenit premunitos et ad con- p.972. surgendum manu valida in adiutorium sepedicte fidei orthodoxe contra pseudodoctores et heresum huiusmodi sectatores pestiferos eorumque de- fensores et receptatores una nobiscum zelo fortitudinis excitemus. Nos enim tantas Dei et ecclesie sue huiusmodi iniurias dissimulare per amplius nolumus neque debemus sed amminiculante nobis superna gracia (ut spe- ramus) capita impiorum, si licet, eorundem sectatorum ad petram allidere curabimus et propterea ecclesiastico vibrato iam per nos mucrone contra 25*
Strana 378
378 hereticos et ipsorum fautores, receptatores et defensores huiusmodi secun- dum canonicas sancciones duximus procedendum, et prout eorum rebellio et pertinacia exegerit, in nomine Domini eciam prout suadet racio proce- demus, prudenciam vestram per viscera misericordie domini nostri Iesu Christi et per aspersionem preciosi sanguinis ipsius pariter obsecrantes, requirentes et exhortantes in Domino, cuius res agitur, quatenus in zeli rectitudine et fidei puritate huiusmodi, prout constanter incepistis, persi- stentes laudabiliter sic curratis in stadio, ut promissam fideliter operan- tibus et certantibus coronam ab ipso Domino comprehendere valeatis, om- nes huiusmodi pseudodoctores et sectatores eorum, quos in vestris limiti- bus reperire contigerit, ut oves morbidas, ne gregem dominicum illic suis pravis et falsis dogmatibus inficiant, penitus expellendo, nullum prebentes huiusmodi pestiferis hominibus auditum, auxilium, consilium vel favorem, sed una nobiscum ad eorum persecucionem atque exterminium ad Dei gloriam viriliter assurgatis et ad illud opem et operam efficaces, quantum vobis fuerit possibile, impendentes, ut preter salutis premium, quod inde vobis ipso Domino annuente proveniet, de vestris obediencia et zeli recti- tudine huiusmodi eciam a nobis et futuro summo pontifice possitis merito commendari. Datum Constancie VI. Kal. Aprilis anno a nativitate Domini 1416 apostolica sede vacante. Bassianus. G. de Perusio. Dilectis ecclesie filiis .. . magistro civium, consulibus et commu- nitati civitatis Olomucensis. (E cod. arch. Mor. Cerron. Coll. 358, p. 971—972.)1 Nr. 16. Der Bischof Johann von Leitomischl verkündigt die Decrete des Constanzer Concils bezüglich der Communion sub utraque in den Diöcesen Prag, Leitomischl und Olmütz. Leitomischl 1416, Oct. 29. (E cod. arch. terr. Mor. XII, G. 20, fol. 3a—4a.) Iohannes Dei gracia episcopus Luthomisslensis, iudex commis- sarius et executor omnium et singularum causarum, heresum, scismatum et errorum perversarumque doctrinarum et dogmatum dampnate memorie Iohannis Wicleff et Iohannis Hus hereticorum in provinciis et dio- 1 Von diesem Stücke ist in demselben Cod. S. 925 noch eine zweite Copie: Explicit: sede vocante (sic). Et sic est finis huius.
378 hereticos et ipsorum fautores, receptatores et defensores huiusmodi secun- dum canonicas sancciones duximus procedendum, et prout eorum rebellio et pertinacia exegerit, in nomine Domini eciam prout suadet racio proce- demus, prudenciam vestram per viscera misericordie domini nostri Iesu Christi et per aspersionem preciosi sanguinis ipsius pariter obsecrantes, requirentes et exhortantes in Domino, cuius res agitur, quatenus in zeli rectitudine et fidei puritate huiusmodi, prout constanter incepistis, persi- stentes laudabiliter sic curratis in stadio, ut promissam fideliter operan- tibus et certantibus coronam ab ipso Domino comprehendere valeatis, om- nes huiusmodi pseudodoctores et sectatores eorum, quos in vestris limiti- bus reperire contigerit, ut oves morbidas, ne gregem dominicum illic suis pravis et falsis dogmatibus inficiant, penitus expellendo, nullum prebentes huiusmodi pestiferis hominibus auditum, auxilium, consilium vel favorem, sed una nobiscum ad eorum persecucionem atque exterminium ad Dei gloriam viriliter assurgatis et ad illud opem et operam efficaces, quantum vobis fuerit possibile, impendentes, ut preter salutis premium, quod inde vobis ipso Domino annuente proveniet, de vestris obediencia et zeli recti- tudine huiusmodi eciam a nobis et futuro summo pontifice possitis merito commendari. Datum Constancie VI. Kal. Aprilis anno a nativitate Domini 1416 apostolica sede vacante. Bassianus. G. de Perusio. Dilectis ecclesie filiis .. . magistro civium, consulibus et commu- nitati civitatis Olomucensis. (E cod. arch. Mor. Cerron. Coll. 358, p. 971—972.)1 Nr. 16. Der Bischof Johann von Leitomischl verkündigt die Decrete des Constanzer Concils bezüglich der Communion sub utraque in den Diöcesen Prag, Leitomischl und Olmütz. Leitomischl 1416, Oct. 29. (E cod. arch. terr. Mor. XII, G. 20, fol. 3a—4a.) Iohannes Dei gracia episcopus Luthomisslensis, iudex commis- sarius et executor omnium et singularum causarum, heresum, scismatum et errorum perversarumque doctrinarum et dogmatum dampnate memorie Iohannis Wicleff et Iohannis Hus hereticorum in provinciis et dio- 1 Von diesem Stücke ist in demselben Cod. S. 925 noch eine zweite Copie: Explicit: sede vocante (sic). Et sic est finis huius.
Strana 379
379 cesibus Pragensi, Olomucensi, Luthomislensi et alias quomodolibet exortarum et pululancium contra quascunque personas aut fautores seu defensores et imitatores eorundem a sacrosancta synodo generali Constan- ciensi universalem ecclesiam in Spiritu Sancto representante legitime con- gregata specialiter deputatus venerabilibus viris dominis et capitulis Pra- gensis et Olomucensis ecclesiarum ac priori et capitulo ecclesie nostre Luthomisslensis ac aliis universis et singulis prelatis monasteriorum et conventibus eorundem nec non parrochialium ecclesiarum rectoribus et plebanis et eorum vices gerentibus ac Christi fidelibus utriusque sexus universis et singulis per et infra diocesim Pragensem, Olomucensem et Luthomisslensem et alias ubilibet constitutis salutem in Domino et pre- sentibus fidem indubiam adhibere. Quia dudum itaque per sacrosanctam synodum Constanciensem predictam communio corporis et sanguinis Do- mini nostri Iesu Christi sub utraque specie personis laicalibus utriusque sexus sit prohibita, sed tantum sub panis specie in scriptis concessa, cuius quidem prohibicionis et concessionis tenor sequitur in hec verba: Decretum synodi Constanciensis contra communionem sub utraque specie." In nomine sancte et individue trinitatis ... Cum in nonnullis mundi partibus quidam temere asserere presumunt populum christianum debere sacre Eukaristie sacramentum" sub utraque panis et vini specie suscipere et non solum sub specie panis sed eciam sub specie vini populum laycalem° passim communicent eciam post cenam vel alias non ieiunium, et communicandum esse contra laudabilem ecclesie consuetudinem racio- nabiliter approbatam, quam tamquam sacrilegam dampnabiliter reprobare conantur, hinc est quod presens sacrosanctum generale Constanciense concilium in Spiritu Sancto legitime congregatum adversus hunc errorem saluti fidelium provide satagens" matura plurium doctorum tam divini quam humani iuris deliberacione prehabita declarat et decernit et diffinit, quod licet Christus post cenam instituit et suis apostolis ministraverit sub utraque specie panis et vini hoc venerabile sacramentum, tamen hoc non obstante sacrorum canonum auctoritas laudabilis et approbata consuetudo ecclesie servavit, quod huiusmodi sacramentum non debet confici post cenam neque a fidelibus recipi non ieiunis nisi in casu necessitatis aut alterius necessitatis a iure vel ecclesia concessis vel admissis. Et sicut hec consuetudo ad vitandum aliqua pericula et scandala racionabiliter intro- a Titel in anderer Tinte. d Cod.: satagentes. b Cod.: sacramento. c Cod.: laycum.
379 cesibus Pragensi, Olomucensi, Luthomislensi et alias quomodolibet exortarum et pululancium contra quascunque personas aut fautores seu defensores et imitatores eorundem a sacrosancta synodo generali Constan- ciensi universalem ecclesiam in Spiritu Sancto representante legitime con- gregata specialiter deputatus venerabilibus viris dominis et capitulis Pra- gensis et Olomucensis ecclesiarum ac priori et capitulo ecclesie nostre Luthomisslensis ac aliis universis et singulis prelatis monasteriorum et conventibus eorundem nec non parrochialium ecclesiarum rectoribus et plebanis et eorum vices gerentibus ac Christi fidelibus utriusque sexus universis et singulis per et infra diocesim Pragensem, Olomucensem et Luthomisslensem et alias ubilibet constitutis salutem in Domino et pre- sentibus fidem indubiam adhibere. Quia dudum itaque per sacrosanctam synodum Constanciensem predictam communio corporis et sanguinis Do- mini nostri Iesu Christi sub utraque specie personis laicalibus utriusque sexus sit prohibita, sed tantum sub panis specie in scriptis concessa, cuius quidem prohibicionis et concessionis tenor sequitur in hec verba: Decretum synodi Constanciensis contra communionem sub utraque specie." In nomine sancte et individue trinitatis ... Cum in nonnullis mundi partibus quidam temere asserere presumunt populum christianum debere sacre Eukaristie sacramentum" sub utraque panis et vini specie suscipere et non solum sub specie panis sed eciam sub specie vini populum laycalem° passim communicent eciam post cenam vel alias non ieiunium, et communicandum esse contra laudabilem ecclesie consuetudinem racio- nabiliter approbatam, quam tamquam sacrilegam dampnabiliter reprobare conantur, hinc est quod presens sacrosanctum generale Constanciense concilium in Spiritu Sancto legitime congregatum adversus hunc errorem saluti fidelium provide satagens" matura plurium doctorum tam divini quam humani iuris deliberacione prehabita declarat et decernit et diffinit, quod licet Christus post cenam instituit et suis apostolis ministraverit sub utraque specie panis et vini hoc venerabile sacramentum, tamen hoc non obstante sacrorum canonum auctoritas laudabilis et approbata consuetudo ecclesie servavit, quod huiusmodi sacramentum non debet confici post cenam neque a fidelibus recipi non ieiunis nisi in casu necessitatis aut alterius necessitatis a iure vel ecclesia concessis vel admissis. Et sicut hec consuetudo ad vitandum aliqua pericula et scandala racionabiliter intro- a Titel in anderer Tinte. d Cod.: satagentes. b Cod.: sacramento. c Cod.: laycum.
Strana 380
380 ducta est, sic potuit simili aut maiori racione introduci et racionabiliter observari, quod licet in primitiva ecclesia huiusmodi sacramentum recipo- retur a fidelibus sub utraque specie, tamen postea a conficientibus sub utraque specie et a laicis tantummodo sub specie panis suscipiatur, cum firmissime credendum sit et nullatenus dubitandum integrum Christi cor- pus et sanguinem tam sub specie panis quam sub specie vini veraciter contineri. Unde cum huiusmodi consuetudo ab ecclesia racionabiliter et sanctis patribus“ introducta sit" et diutissime observata, habenda est pro lege, quam non licet reprobare aut sine ecclesie auctoritate pro libito immutare. Quapropter dicentes quod hanc consuetudinem aut legem ob- servare sit sacrilegium aut illicitum censeri debet erroneum et pertina- citer asserentes oppositum premissorum tamquam heretici arcendi sunt et graviter puniendi per diocesanos locorum seu officiales ipsorum aut inqui- sitores heretice pravitatis in regnis seu provinciis, in quibus contra hoc decretum fuerit aliquid forsan attemptatum aut presumptum iuxta cano- nicas sanxiones in favorem katholice fidei contra hereticos et eorum fau- tores salubriter adinventas. Cum igitur non liceat membra a capite disce- dere neque scissuram in sancta Dei ecclesia fieri et tunicam inconsutilem ipsius Christi scindere et qui contrariatur“ sancte Romane ecclesie et fidei apostolice" et ab ipsius obediencia recedit, crimen paganitatis incurrit. Ut ideo tales sancte Romane ecclesie et sedi apostolice ac sacrosancto con- cilio Constanciensi obediant et ad unionem sancte Romane ecclesie et ad sacrum concilium predictum et sedem apostolicam humiliter redeant et de commissis penitenciam salutarem et absolucionem recipiant, cum tales contemptores ipso facto sunt a iure et a sacris canonibus excommunicati: et omnes et singulos prelatos et presbiteros regulares et seculares curatos et non curatos ceterosque Christi fideles per predictam provinciam Pra- gensem, Olomucensem et Luthomisslensem constitutos utriusque sexus et alios omnes et singulos suprascriptos monemus et requirimus et hortamur in Domino quatenus mox visis presentibus nullus presbyter seu sacerdos cuiuscunque condicionis fuerit aliquas personas seculares et lai- cales sexus utriusque sub specie panis et vini amodo et in ante commu- nicet° aut dictam communionem in suis predicacionibus aut exhortacioni- bus autenticet seu publicet ipsasque personas laicales utriusque sexus prohibemus, ne ipsi amodo et per amplius sub specie vini ab aliquo pres- a Cod.: racionabiliter et sanctis patribus racionabiliter introducta. b aus- gestrichen und ein anderes Wort, aber ganz unleserlich, darunter- geschrieben ; wohl : fuerit. c Cod.: contrariantur. d Hier beginnt ein neues Blatt. Die einzelnen Blätter sind lose. Es scheint nicht, dass eines ausgefallen wäre. e In marg.: Contra communionem utriusque speciei.
380 ducta est, sic potuit simili aut maiori racione introduci et racionabiliter observari, quod licet in primitiva ecclesia huiusmodi sacramentum recipo- retur a fidelibus sub utraque specie, tamen postea a conficientibus sub utraque specie et a laicis tantummodo sub specie panis suscipiatur, cum firmissime credendum sit et nullatenus dubitandum integrum Christi cor- pus et sanguinem tam sub specie panis quam sub specie vini veraciter contineri. Unde cum huiusmodi consuetudo ab ecclesia racionabiliter et sanctis patribus“ introducta sit" et diutissime observata, habenda est pro lege, quam non licet reprobare aut sine ecclesie auctoritate pro libito immutare. Quapropter dicentes quod hanc consuetudinem aut legem ob- servare sit sacrilegium aut illicitum censeri debet erroneum et pertina- citer asserentes oppositum premissorum tamquam heretici arcendi sunt et graviter puniendi per diocesanos locorum seu officiales ipsorum aut inqui- sitores heretice pravitatis in regnis seu provinciis, in quibus contra hoc decretum fuerit aliquid forsan attemptatum aut presumptum iuxta cano- nicas sanxiones in favorem katholice fidei contra hereticos et eorum fau- tores salubriter adinventas. Cum igitur non liceat membra a capite disce- dere neque scissuram in sancta Dei ecclesia fieri et tunicam inconsutilem ipsius Christi scindere et qui contrariatur“ sancte Romane ecclesie et fidei apostolice" et ab ipsius obediencia recedit, crimen paganitatis incurrit. Ut ideo tales sancte Romane ecclesie et sedi apostolice ac sacrosancto con- cilio Constanciensi obediant et ad unionem sancte Romane ecclesie et ad sacrum concilium predictum et sedem apostolicam humiliter redeant et de commissis penitenciam salutarem et absolucionem recipiant, cum tales contemptores ipso facto sunt a iure et a sacris canonibus excommunicati: et omnes et singulos prelatos et presbiteros regulares et seculares curatos et non curatos ceterosque Christi fideles per predictam provinciam Pra- gensem, Olomucensem et Luthomisslensem constitutos utriusque sexus et alios omnes et singulos suprascriptos monemus et requirimus et hortamur in Domino quatenus mox visis presentibus nullus presbyter seu sacerdos cuiuscunque condicionis fuerit aliquas personas seculares et lai- cales sexus utriusque sub specie panis et vini amodo et in ante commu- nicet° aut dictam communionem in suis predicacionibus aut exhortacioni- bus autenticet seu publicet ipsasque personas laicales utriusque sexus prohibemus, ne ipsi amodo et per amplius sub specie vini ab aliquo pres- a Cod.: racionabiliter et sanctis patribus racionabiliter introducta. b aus- gestrichen und ein anderes Wort, aber ganz unleserlich, darunter- geschrieben ; wohl : fuerit. c Cod.: contrariantur. d Hier beginnt ein neues Blatt. Die einzelnen Blätter sind lose. Es scheint nicht, dass eines ausgefallen wäre. e In marg.: Contra communionem utriusque speciei.
Strana 381
381 bytero suscipiant huiusmodi sacramentum et de commissis penitenciam et absolucionem salutarem a nobis recipiant cum effectu; alias contra ipsas et eorum quemlibet tamquam sectatores errorum et scismaticos nos iuris remediis procedere oporteret secundum commissionem nobis, ut prefatur, per sacrum concilium factam et tenorem. Insuper sacerdotes illi seu pres- byteri omnes et singuli, (qui)" contra prohibicionem sacri concilii supra- scriptam et consuetudinem ecclesie Romane laudabilem huiusmodi sacra- menta sub specie panis et vini laicalibus personis temere contra prohibi- cionem nostram et sacri concilii predictam decisionem ministrare pre- sumpserint et alias quomodolibet presumpserint, de commissis infra triginta dies a die predicte monicionis continue computandum, quos eis et eorum cuilibet premonicione canonica et termino peremptorio prefigimus et assig- gnamus, si ipsa dies tricesima iuridica fuerit, alias immediate sequenti coram nobis in Luthomissl aut alias, ubi nos moram tunc trahere con- tigerit, hora terciarum legitime compareant, penitenciam salutarem pro- excessibus eorum et transgressionibus suscepturi, alioquin contra ipsos et eorum quemlibet distincte per censuras ecclesiasticas et alia iuris remedia Deo et iusticia mediante procedemus eciam ad privacionem beneficiorum obtentorum et adnichilacionem in futurum obtentorum et ad alias penas a sacro concilio Constanciensi per canonicas sanxiones contra tales inobe- dientes proditas et fulminatas secundum formam commissionis nobis facte nunciatas et tenorem. Volumus insuper, ut presens noster processus per vos supranominatos aut aliquem vestrum communiter et divisim qui pre- sentibus fueritis aut fuerit requisitus eciam per affixionem portarum Pra- gensium, Olomucensium, Luthomisslensium et aliarum collegiatarum et parrochialium ecclesiarum, ubi tutus accessus fieri poterit, publicetur et insinuetur, et quod eosdem omnes et singulos, quos presens concernit ne- gocium, arceat et afficiat, ac si presencialiter et in propriis personis eisdem sit intimatum, fidem vobis vestre excommunicacionis autenticam ac in- strumenta publica facientes. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes literas seu presens publicum instru- mentum mandavimus scribi sigillique nostri maioris appensione iussimus communiri. Datum et actum Luthomissl anno domini 1416 indiccione IX die XXIX mensis Octobris. a Cod.: qui fehlt.
381 bytero suscipiant huiusmodi sacramentum et de commissis penitenciam et absolucionem salutarem a nobis recipiant cum effectu; alias contra ipsas et eorum quemlibet tamquam sectatores errorum et scismaticos nos iuris remediis procedere oporteret secundum commissionem nobis, ut prefatur, per sacrum concilium factam et tenorem. Insuper sacerdotes illi seu pres- byteri omnes et singuli, (qui)" contra prohibicionem sacri concilii supra- scriptam et consuetudinem ecclesie Romane laudabilem huiusmodi sacra- menta sub specie panis et vini laicalibus personis temere contra prohibi- cionem nostram et sacri concilii predictam decisionem ministrare pre- sumpserint et alias quomodolibet presumpserint, de commissis infra triginta dies a die predicte monicionis continue computandum, quos eis et eorum cuilibet premonicione canonica et termino peremptorio prefigimus et assig- gnamus, si ipsa dies tricesima iuridica fuerit, alias immediate sequenti coram nobis in Luthomissl aut alias, ubi nos moram tunc trahere con- tigerit, hora terciarum legitime compareant, penitenciam salutarem pro- excessibus eorum et transgressionibus suscepturi, alioquin contra ipsos et eorum quemlibet distincte per censuras ecclesiasticas et alia iuris remedia Deo et iusticia mediante procedemus eciam ad privacionem beneficiorum obtentorum et adnichilacionem in futurum obtentorum et ad alias penas a sacro concilio Constanciensi per canonicas sanxiones contra tales inobe- dientes proditas et fulminatas secundum formam commissionis nobis facte nunciatas et tenorem. Volumus insuper, ut presens noster processus per vos supranominatos aut aliquem vestrum communiter et divisim qui pre- sentibus fueritis aut fuerit requisitus eciam per affixionem portarum Pra- gensium, Olomucensium, Luthomisslensium et aliarum collegiatarum et parrochialium ecclesiarum, ubi tutus accessus fieri poterit, publicetur et insinuetur, et quod eosdem omnes et singulos, quos presens concernit ne- gocium, arceat et afficiat, ac si presencialiter et in propriis personis eisdem sit intimatum, fidem vobis vestre excommunicacionis autenticam ac in- strumenta publica facientes. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes literas seu presens publicum instru- mentum mandavimus scribi sigillique nostri maioris appensione iussimus communiri. Datum et actum Luthomissl anno domini 1416 indiccione IX die XXIX mensis Octobris. a Cod.: qui fehlt.
Strana 382
382 Nr. 17. Der Erzbischof Konrad von Prag lässt die vorstehenden Decrete in seiner Erzdiöcese publiciren. Prag 1417, Jänner 10. (E cod. arch. terr. Mor. XII, G. 20, fol. 4b.) Conradus Dei gracia sancte Pragensis ecclesie archiepiscopus, apostolice sedis legatus, venerabili domino archidiacono Pragensi aut ipsius vices gerenti salutem in Domino et presentibus fidem adhibere in- dubiam. Noveritis quod postquam reverendo in Christo patri domino Iohanni episcopo Luthomislensi nonnulle litere a sacro generali Constan- ciensi concilio seu synodo fuissent sub bulla plumbea destinate, ipse do- minus episcopus huiusmodi literis receptis ad ipsorum execucionem debitam procedens ipsas in locis diversis publicavit ac easdem literas suo sub sigillo pendente nobis transmisit (quarum copiam una cum presentibus vobis dirigimus) nos requirens cum eisdem literis ac per viscera miseri- cordie Dei obsecrans, ut contenta in eisdem literis vobis subditis publi- care et alia in eisdem literis expressa" facere ac debite execucioni deman- dare dignaremur. Nos viso earundem literarum considerantesque contenta in eisdem fidem catholicam concernere, ideo ob favorem eiusdem fidei ca- tholice quam puro corde et ore profitemur vobis domino archidiacono ante- dicto aut vestras vices gerenti in virtute sancte obediencie et sub pena excommunicacionis, quam in vos nisi mandatis nostris infrascriptis infra novem dies a recepcione presencium computandos, quem terminum vobis pro monicione canonica prefigimus, parueritis, cum effectu ferimus, in hiis scriptis districte precipiendo mandamus, quatenus literis presentibus cum dictis copiis receptis easdem decanis et plebanis dicti vestri archidiaco- natus dirigatis ac easdem et in ipsis descripta eisdem plebanis per vestros decanos facta convocacione per vos intimetis, insinuetis et publicetis; quas et nos presentibus ipsis intimamus, insinuamus, notificamus et publicamus volentes et presentibus sub excommunicacionis pena districcius mandantes, ut ipsi decani in ipsorum convocacionibus infra spacium viginti dierum in literis antedicti domini episcopi descriptis personis ecclesiasticis in ipso- rum decanatibus errores quoscunque aut hereses predicantes, dogmati- santes, tenentes et ipsorum fautoribus et aliis infamatis, quicunque modo de heresi ac ceteris prout in literis pretacti domini episcopi descriptis mandatur et de nominibus earundem personarum diligenter inquirant et studeant inquirere et facta inquisicione eandem nobis ipsi decani sub a Cod.: expressis.
382 Nr. 17. Der Erzbischof Konrad von Prag lässt die vorstehenden Decrete in seiner Erzdiöcese publiciren. Prag 1417, Jänner 10. (E cod. arch. terr. Mor. XII, G. 20, fol. 4b.) Conradus Dei gracia sancte Pragensis ecclesie archiepiscopus, apostolice sedis legatus, venerabili domino archidiacono Pragensi aut ipsius vices gerenti salutem in Domino et presentibus fidem adhibere in- dubiam. Noveritis quod postquam reverendo in Christo patri domino Iohanni episcopo Luthomislensi nonnulle litere a sacro generali Constan- ciensi concilio seu synodo fuissent sub bulla plumbea destinate, ipse do- minus episcopus huiusmodi literis receptis ad ipsorum execucionem debitam procedens ipsas in locis diversis publicavit ac easdem literas suo sub sigillo pendente nobis transmisit (quarum copiam una cum presentibus vobis dirigimus) nos requirens cum eisdem literis ac per viscera miseri- cordie Dei obsecrans, ut contenta in eisdem literis vobis subditis publi- care et alia in eisdem literis expressa" facere ac debite execucioni deman- dare dignaremur. Nos viso earundem literarum considerantesque contenta in eisdem fidem catholicam concernere, ideo ob favorem eiusdem fidei ca- tholice quam puro corde et ore profitemur vobis domino archidiacono ante- dicto aut vestras vices gerenti in virtute sancte obediencie et sub pena excommunicacionis, quam in vos nisi mandatis nostris infrascriptis infra novem dies a recepcione presencium computandos, quem terminum vobis pro monicione canonica prefigimus, parueritis, cum effectu ferimus, in hiis scriptis districte precipiendo mandamus, quatenus literis presentibus cum dictis copiis receptis easdem decanis et plebanis dicti vestri archidiaco- natus dirigatis ac easdem et in ipsis descripta eisdem plebanis per vestros decanos facta convocacione per vos intimetis, insinuetis et publicetis; quas et nos presentibus ipsis intimamus, insinuamus, notificamus et publicamus volentes et presentibus sub excommunicacionis pena districcius mandantes, ut ipsi decani in ipsorum convocacionibus infra spacium viginti dierum in literis antedicti domini episcopi descriptis personis ecclesiasticis in ipso- rum decanatibus errores quoscunque aut hereses predicantes, dogmati- santes, tenentes et ipsorum fautoribus et aliis infamatis, quicunque modo de heresi ac ceteris prout in literis pretacti domini episcopi descriptis mandatur et de nominibus earundem personarum diligenter inquirant et studeant inquirere et facta inquisicione eandem nobis ipsi decani sub a Cod.: expressis.
Strana 383
383 ipsorum sigillis clausam transmittant per nos ulterius antedicto domino episcopo pro ipsius informacione presentandum et in premissis debitam diligenciam faciatis, ut de obediencia prompta possitis commendari. Datum Prage anno domini 1417 decima die Ianuarii vicariatus sigillo subappresso. Nr. 18. Der Rector und die Gesammtheit der Lehrer der Universität Prag fordern alle Gläubigen auf, ihr Leben zu bessern und sich an die alten Lehren von den Fürbitten, der Bilderverehrung u. dgl. zu halten. Prag 1417, Febr. 7. (E cod. arch. terr. Mor. XII, G. 20, fol. 1b—2a.) Universis et singulis Christifidelibus, ad quos presens tenor perve- nerit, Iohannes Cardinalis magister in artibus et baccalaureus iuris canonici rector totusque cetus magistrorum universitatis studii Pragensis affectum salutis et veritati legis Christi firmissime adherere. Cum heu presentibus periculosis ac gemebundis temporibus, ad que mundo senes- cente fines venere seculorum, de meritis culparum exigentibus inter plu- rimas licium mordaces instancias vacacioni quoque deditas novitatum ge- nera plus criminose quam utiliter perscrutantes, puta an purgatorius ille ignis post humane mortalitatis solutum debitum in complementum peni- tencie fidelium sit certissime asserendus et an ymagines in Dei ecclesia sint sustinende, insuper utrum benedicciones salis, baptisterii et aque cum aliis ecclesie benediccionibus et cerimoniis possint legitime sustineri, ex quarum concertamine impie suspicaciones ac odia invalescunt sic quo- que beate paci plurimum detrahitur, dum fraterne caritatis unio laceratur, sane igitur nos dicte divisioni occurrere satagentes ipsamque in ambigui- tatum fluctibus quietare et suffocare radicitus cupientes, ne occasione taci- turnitatis silencii huiusmodi lites in peiora perniciosissime fluitarent, fraterne salutis commodo impulsi, cui nos precipue titulo magistralis offi- cii piis consiliis ac documentis astringimur providere, nos ad predictas questiones seu lites matura nunc deliberacione respondentes hoc iuxta illas sentire quemlibet adhortamur, quod scilicet ex sacre scripture con- textu communi doctorum primitive ac moderne ecclesie hausta concordi sentencia post huius mortalitatis nostre terminum ad complecionis peni- tencie remedium reatumque culpe in figura ligni, feni ac stipule eorum, qui secum deferunt abstergendum ignis purgatorius est certissime asserendus, predicandus ac tenendus et ad diem extremi iudicii duraturus. Et hinc unumquemque fidelium obsecramus, ut studeat quisque sic delicta sua hic
383 ipsorum sigillis clausam transmittant per nos ulterius antedicto domino episcopo pro ipsius informacione presentandum et in premissis debitam diligenciam faciatis, ut de obediencia prompta possitis commendari. Datum Prage anno domini 1417 decima die Ianuarii vicariatus sigillo subappresso. Nr. 18. Der Rector und die Gesammtheit der Lehrer der Universität Prag fordern alle Gläubigen auf, ihr Leben zu bessern und sich an die alten Lehren von den Fürbitten, der Bilderverehrung u. dgl. zu halten. Prag 1417, Febr. 7. (E cod. arch. terr. Mor. XII, G. 20, fol. 1b—2a.) Universis et singulis Christifidelibus, ad quos presens tenor perve- nerit, Iohannes Cardinalis magister in artibus et baccalaureus iuris canonici rector totusque cetus magistrorum universitatis studii Pragensis affectum salutis et veritati legis Christi firmissime adherere. Cum heu presentibus periculosis ac gemebundis temporibus, ad que mundo senes- cente fines venere seculorum, de meritis culparum exigentibus inter plu- rimas licium mordaces instancias vacacioni quoque deditas novitatum ge- nera plus criminose quam utiliter perscrutantes, puta an purgatorius ille ignis post humane mortalitatis solutum debitum in complementum peni- tencie fidelium sit certissime asserendus et an ymagines in Dei ecclesia sint sustinende, insuper utrum benedicciones salis, baptisterii et aque cum aliis ecclesie benediccionibus et cerimoniis possint legitime sustineri, ex quarum concertamine impie suspicaciones ac odia invalescunt sic quo- que beate paci plurimum detrahitur, dum fraterne caritatis unio laceratur, sane igitur nos dicte divisioni occurrere satagentes ipsamque in ambigui- tatum fluctibus quietare et suffocare radicitus cupientes, ne occasione taci- turnitatis silencii huiusmodi lites in peiora perniciosissime fluitarent, fraterne salutis commodo impulsi, cui nos precipue titulo magistralis offi- cii piis consiliis ac documentis astringimur providere, nos ad predictas questiones seu lites matura nunc deliberacione respondentes hoc iuxta illas sentire quemlibet adhortamur, quod scilicet ex sacre scripture con- textu communi doctorum primitive ac moderne ecclesie hausta concordi sentencia post huius mortalitatis nostre terminum ad complecionis peni- tencie remedium reatumque culpe in figura ligni, feni ac stipule eorum, qui secum deferunt abstergendum ignis purgatorius est certissime asserendus, predicandus ac tenendus et ad diem extremi iudicii duraturus. Et hinc unumquemque fidelium obsecramus, ut studeat quisque sic delicta sua hic
Strana 384
384 corrigere, ut post mortem non oporteat eum penam tolerare. Suffragia quoque ut oraciones, elemosinaciones pro mortuis et cetera pietatis opera esse facienda firmiter affirmamus. Ymagines eciam Salvatoris et sanc- torum eius, benedicciones sacri fontis, salis, aque, cereorum, ignium, pal- marum, ovorum, caseorum et aliarum rerum pascalium, thurificaciones, aspersiones, campanarum pulsaciones, pacis osculum et quascunque ceri- monias diu tentas in sancta Dei ecclesia cum lege Domini concordantes a christiana religione non evellendas, ymmo sustinendas et tenendas pre- sentibus nunciamus. Nam iuxta sanctorum canones in hiis rebus, de qui- bus nil certi divina scriptura statuit, mos populi Dei et instituta maiorum pro lege tenenda sunt; et sicut prevaricatores legum divinarum, ita con- temptores ecclesiasticarum consuetudinum sunt cohercendi. Supplicamus igitur omnibus Christi fidelibus et exiniuncto caritatis officio prosequentes deprecamur, quatenus huiusmodi questiunculas, que pro suo merito litem generant et sinistras suspiciones preparant, inter fratres tamquam saluti ipsorum minus dignas pretereant sed pocius in illis et aliis ecclesie dignis ritibus colla servitutis et obediencie subiciant et cum sanctorum doctorum testimoniis nobiscum pariter senciant et concordent. Quod si autem quis- quam in anime sue periculum temeritatis impulsus iudicio aliter de hiis sentire vel alios docere voluerit sive publice vel occulte, tamdiu illi liberam denegetis audienciam, quamdiu coram nobis aut coram hiis quibus interest suam non doceret sentenciam fore iustam. Datum Prage anno domini 1417 die septima mensis Februarii in plena congregacione magistrorum universitatis sub sigillo.1 Nr. 19. Die Prager Universität nimmt den Widerruf Peters von Uniczow, Predigers von St. Clement in Prag, zur Kenntniss und gewährt ihm Verzeihung. Prag, Carolinum, 1417, März 13. (Im Auszuge mitgetheilt aus dem Cod. XII, G. 20, fol. 5 im mährischen Landesarchiv.) . . . Filius“ meus mortuus erat et revixit, perierat et inventus est. Sic a simili vel a pari alma nostra universitas cuilibet discolo, pro- tervo et rebelli, ymmo contra se murumranti et sibi variis odiis, livoribus a Am Rande: Est evangelium de Sabbato ante dominicam Oculi. Im Zu- sammenhang mit der Revocatio selbst, die stattfand: Sabbato ante domi- nicam Oculi (März 13) anno 1417 ergibt sich das Datum. Vorangeht Palacky, Doc. mag. Joh. Hus, Nr. 110, p. 654 et seqq. 1
384 corrigere, ut post mortem non oporteat eum penam tolerare. Suffragia quoque ut oraciones, elemosinaciones pro mortuis et cetera pietatis opera esse facienda firmiter affirmamus. Ymagines eciam Salvatoris et sanc- torum eius, benedicciones sacri fontis, salis, aque, cereorum, ignium, pal- marum, ovorum, caseorum et aliarum rerum pascalium, thurificaciones, aspersiones, campanarum pulsaciones, pacis osculum et quascunque ceri- monias diu tentas in sancta Dei ecclesia cum lege Domini concordantes a christiana religione non evellendas, ymmo sustinendas et tenendas pre- sentibus nunciamus. Nam iuxta sanctorum canones in hiis rebus, de qui- bus nil certi divina scriptura statuit, mos populi Dei et instituta maiorum pro lege tenenda sunt; et sicut prevaricatores legum divinarum, ita con- temptores ecclesiasticarum consuetudinum sunt cohercendi. Supplicamus igitur omnibus Christi fidelibus et exiniuncto caritatis officio prosequentes deprecamur, quatenus huiusmodi questiunculas, que pro suo merito litem generant et sinistras suspiciones preparant, inter fratres tamquam saluti ipsorum minus dignas pretereant sed pocius in illis et aliis ecclesie dignis ritibus colla servitutis et obediencie subiciant et cum sanctorum doctorum testimoniis nobiscum pariter senciant et concordent. Quod si autem quis- quam in anime sue periculum temeritatis impulsus iudicio aliter de hiis sentire vel alios docere voluerit sive publice vel occulte, tamdiu illi liberam denegetis audienciam, quamdiu coram nobis aut coram hiis quibus interest suam non doceret sentenciam fore iustam. Datum Prage anno domini 1417 die septima mensis Februarii in plena congregacione magistrorum universitatis sub sigillo.1 Nr. 19. Die Prager Universität nimmt den Widerruf Peters von Uniczow, Predigers von St. Clement in Prag, zur Kenntniss und gewährt ihm Verzeihung. Prag, Carolinum, 1417, März 13. (Im Auszuge mitgetheilt aus dem Cod. XII, G. 20, fol. 5 im mährischen Landesarchiv.) . . . Filius“ meus mortuus erat et revixit, perierat et inventus est. Sic a simili vel a pari alma nostra universitas cuilibet discolo, pro- tervo et rebelli, ymmo contra se murumranti et sibi variis odiis, livoribus a Am Rande: Est evangelium de Sabbato ante dominicam Oculi. Im Zu- sammenhang mit der Revocatio selbst, die stattfand: Sabbato ante domi- nicam Oculi (März 13) anno 1417 ergibt sich das Datum. Vorangeht Palacky, Doc. mag. Joh. Hus, Nr. 110, p. 654 et seqq. 1
Strana 385
385 et detraccionibus deroganti, ad se tamen revertenti in gremium suum ... resumit ... Hic etenim ... est filius, frater de ordine Sti Clementis et predicator ibidem, sacrosancte theologie, ut presumitur, professor, ymmo frater noster ac proximus, qui mortuus erat et revixit . .. Hic enim . . . recesserat a Deo . . . discurrens mente vaga per exteras regiones, insur- gensque in ipsam matrem suam almam, scilicet nostram universitatem, cui se cum toto ordine fratrum Predicatorum et specialiter fratrum eius- dem ordinis ad S. Clementem maioris civitatis Pragensis fraternaliter univit, et hic de anno Domini 1384, die 23. mensis Aprilis, prout luce clarius id patet in matricula universitatis nostre et in litteris super hoc confectis, ipsamque nostram matrem, quantum in eo fuit, ymmo totum regnum Boemie et Moraviae dehonestavit et infamavit, ... multos errores eidem nostro regno preter Deum et preter meritum iniuste ascribens, prout id ipsum per se lucidius adstat, statim enodabit. Hic enim filius ... ipsam nostram almam universitatem, ymmo terram Boemie adeo evacuare volebat, ut eam si valuisset nitebatur reducere in antique servitutis gen- tilis opprobria ... Hic . .. frater Petrus . . . profectus est in regionem longinquam ... Constanciam ... Bononiam, Wratislaviam et alias varias terras . .. Hunc ... nec materne mansuetudinis nec invictissimi nostri domini ... Wenceslai, Romanorum et Boemie regis semper Augusti innata pietas quam habet ad almam nostram universitatem a conceptis temerariis quomodolibet revocavit ... Allegatum enim fuit verbum Domini in ore ipsius, ut non moveretur eciam super contricionem sancte memorie in spe beati et divi magistri Iohannis de Hussynecz et (de) confratre suo beate memorie Ioronymo de Praga, qui in modum Danielis de christia- nissimo Boemie regno ... captivi ducebantur et nichil tale commiserunt, unde eiusmodi captivitatem incurrerent, nisi eos communis casus invol- veret et aliena cleri cesarei malicia iniuste opprimeret ... Hos hic filius et alios plurimos christianissimi nostri regni catholicos homines pro- miscui sexus persecutus est ... Vos igitur, o venerandi magistri ceterique fratres carissimi, hic presentes et absentes, hunc confratrem et ad vos redeuntem excipite . . . qui olim contra veritatem contenderat, contra eamque decertans et presertim communionem calicis ipsam subvertere satagebat. Et ad hoc exequendum se contra varia pericula immensi laboris accingebat, maria transibat, iudicia adibat, pulsabat principatus, palacia regum irrumpebat.. .1 1 Voran steht die bekannte Revocatio Petri, s. Loserth, Hus und Wiclif, S. 296. Vor dem Titel der Revocatio: Item revocacio alia Stanislai de Rudzicza baccalaurei studii Pragensis habetur in magno libro prope finem et incipit: Coram vobis.
385 et detraccionibus deroganti, ad se tamen revertenti in gremium suum ... resumit ... Hic etenim ... est filius, frater de ordine Sti Clementis et predicator ibidem, sacrosancte theologie, ut presumitur, professor, ymmo frater noster ac proximus, qui mortuus erat et revixit . .. Hic enim . . . recesserat a Deo . . . discurrens mente vaga per exteras regiones, insur- gensque in ipsam matrem suam almam, scilicet nostram universitatem, cui se cum toto ordine fratrum Predicatorum et specialiter fratrum eius- dem ordinis ad S. Clementem maioris civitatis Pragensis fraternaliter univit, et hic de anno Domini 1384, die 23. mensis Aprilis, prout luce clarius id patet in matricula universitatis nostre et in litteris super hoc confectis, ipsamque nostram matrem, quantum in eo fuit, ymmo totum regnum Boemie et Moraviae dehonestavit et infamavit, ... multos errores eidem nostro regno preter Deum et preter meritum iniuste ascribens, prout id ipsum per se lucidius adstat, statim enodabit. Hic enim filius ... ipsam nostram almam universitatem, ymmo terram Boemie adeo evacuare volebat, ut eam si valuisset nitebatur reducere in antique servitutis gen- tilis opprobria ... Hic . .. frater Petrus . . . profectus est in regionem longinquam ... Constanciam ... Bononiam, Wratislaviam et alias varias terras . .. Hunc ... nec materne mansuetudinis nec invictissimi nostri domini ... Wenceslai, Romanorum et Boemie regis semper Augusti innata pietas quam habet ad almam nostram universitatem a conceptis temerariis quomodolibet revocavit ... Allegatum enim fuit verbum Domini in ore ipsius, ut non moveretur eciam super contricionem sancte memorie in spe beati et divi magistri Iohannis de Hussynecz et (de) confratre suo beate memorie Ioronymo de Praga, qui in modum Danielis de christia- nissimo Boemie regno ... captivi ducebantur et nichil tale commiserunt, unde eiusmodi captivitatem incurrerent, nisi eos communis casus invol- veret et aliena cleri cesarei malicia iniuste opprimeret ... Hos hic filius et alios plurimos christianissimi nostri regni catholicos homines pro- miscui sexus persecutus est ... Vos igitur, o venerandi magistri ceterique fratres carissimi, hic presentes et absentes, hunc confratrem et ad vos redeuntem excipite . . . qui olim contra veritatem contenderat, contra eamque decertans et presertim communionem calicis ipsam subvertere satagebat. Et ad hoc exequendum se contra varia pericula immensi laboris accingebat, maria transibat, iudicia adibat, pulsabat principatus, palacia regum irrumpebat.. .1 1 Voran steht die bekannte Revocatio Petri, s. Loserth, Hus und Wiclif, S. 296. Vor dem Titel der Revocatio: Item revocacio alia Stanislai de Rudzicza baccalaurei studii Pragensis habetur in magno libro prope finem et incipit: Coram vobis.
Strana 386
386 Nr. 20. Das Olmützer Domcapitel klagt dem Concil über das Wachsthum der husitischen Partei und deren Anmassung. Um ihr entgegen- zutreten, habe man den erprobten Bischof Johann von Leito- mischl zum Bischof von Olmütz postulirt. Einige Gegner hätten aber den Domherrn Ales gewählt und dieser — ein Parteigänger der Husiten — sei von Erzbischof Konrad confirmirt worden. Es wird dringend um Untersuchung und Abhilfe gebeten. 1416, December. (E cod. 358, arch. terr. Mor., fol. 897—898, 911—912.) Reverendissimi patres ac prestantissimi domini. Exponitur V. pti pro parte venerabilium virorum decani et capituli ecclesie Olomucensis cum gravi cordis amaritudine contra et adversus personas infrascriptas. Et dicitur, quia cum multiplicata fuerit heretica pravitas Wyklefistarum et Husystarum in marchionatu Moravie et in diocesi Olomucensi dic- taque heretica pravitas fuisset tenta et defensata per plures barones et nobiles ac militares armigeros et nonnullos populares, per quam quidem hereticam pravitatem gravissime fides katholica fuisset et de presenti esset impugnata, sacramenta ecclesie per dictos Wyklefistas et Husistas in levitatem et quasi in ludibrium versa, claves ecclesie et censure eccle- siastice per eosdem in derisum posite, obediencia Romane ecclesie et sedi apostolice nec non aliis episcopis et prelatis per eosdem totaliter sublata; ex quibus dicta ecclesia Olomucensis est multipliciter et nimis crudeliter unacum canonicis et clero diocesis predicte gravissime oppressa. Et ut ad specialia descendam, nam quidam barones laici tenent presbyteros, a qui- bus communicant sub utraque specie sacramentali corporis Christi in con- temptum sacri concilii Constanciensis et sedis apostolice et Romane eccle- sie, quidam ante elevacionem corporis Christi sive consecracionem fran- gunt oblatam in tres partes et unam partem tantummodo elevant populo, quidam in piscinis, alii in fluminibus baptizant, ubi nullum periculum mortis adest, parvulos, alii excommunicati tam a canonibus quam ab ho- mine et interdicti celebrant eciam in campis et doliis, in horreis et in nullo altari consecrato, alii nec horas canonicas dicunt et sic se divinis ingerunt neque aliquas confessiones faciunt, predicantes populo communi laicali, quod non teneantur confiteri, alii pro Iohanne Huss et Iero- nymo dampnatis hereticis “ publicis faciunt in ecclesiis coram multitudine p.897. a Cod.: dampnatorum hereticorum publicorum.
386 Nr. 20. Das Olmützer Domcapitel klagt dem Concil über das Wachsthum der husitischen Partei und deren Anmassung. Um ihr entgegen- zutreten, habe man den erprobten Bischof Johann von Leito- mischl zum Bischof von Olmütz postulirt. Einige Gegner hätten aber den Domherrn Ales gewählt und dieser — ein Parteigänger der Husiten — sei von Erzbischof Konrad confirmirt worden. Es wird dringend um Untersuchung und Abhilfe gebeten. 1416, December. (E cod. 358, arch. terr. Mor., fol. 897—898, 911—912.) Reverendissimi patres ac prestantissimi domini. Exponitur V. pti pro parte venerabilium virorum decani et capituli ecclesie Olomucensis cum gravi cordis amaritudine contra et adversus personas infrascriptas. Et dicitur, quia cum multiplicata fuerit heretica pravitas Wyklefistarum et Husystarum in marchionatu Moravie et in diocesi Olomucensi dic- taque heretica pravitas fuisset tenta et defensata per plures barones et nobiles ac militares armigeros et nonnullos populares, per quam quidem hereticam pravitatem gravissime fides katholica fuisset et de presenti esset impugnata, sacramenta ecclesie per dictos Wyklefistas et Husistas in levitatem et quasi in ludibrium versa, claves ecclesie et censure eccle- siastice per eosdem in derisum posite, obediencia Romane ecclesie et sedi apostolice nec non aliis episcopis et prelatis per eosdem totaliter sublata; ex quibus dicta ecclesia Olomucensis est multipliciter et nimis crudeliter unacum canonicis et clero diocesis predicte gravissime oppressa. Et ut ad specialia descendam, nam quidam barones laici tenent presbyteros, a qui- bus communicant sub utraque specie sacramentali corporis Christi in con- temptum sacri concilii Constanciensis et sedis apostolice et Romane eccle- sie, quidam ante elevacionem corporis Christi sive consecracionem fran- gunt oblatam in tres partes et unam partem tantummodo elevant populo, quidam in piscinis, alii in fluminibus baptizant, ubi nullum periculum mortis adest, parvulos, alii excommunicati tam a canonibus quam ab ho- mine et interdicti celebrant eciam in campis et doliis, in horreis et in nullo altari consecrato, alii nec horas canonicas dicunt et sic se divinis ingerunt neque aliquas confessiones faciunt, predicantes populo communi laicali, quod non teneantur confiteri, alii pro Iohanne Huss et Iero- nymo dampnatis hereticis “ publicis faciunt in ecclesiis coram multitudine p.897. a Cod.: dampnatorum hereticorum publicorum.
Strana 387
387 populi exequias tamquam pro fidelibus defunctis, alii faciunt festivitates et cantant Gaudeamus et alia tamquam de martyribus, comparantes eosdem meritis et penis sancto Laurencio martyri et ipsos preferentes sancto Petro et aliis sanctis, et sic multa gravia et terribilia ac horrenda contra fidem katholicam et statum ecclesie fieri procuraverunt et die ho- dierna procurant, proper que dicta ecclesia (ut predictum est) multipliciter extitit oppressa. Nam plebani katholici expelluntur de parrochiis propriis, spoliantur pecudibus et pecoribus, granis, frumentis et bladis et ceteris vestimentis et suppellectilibus ac censibus, redditibus, obvencionibus et emolumentis sunt spoliati et spoliantur, ita ut multi sunt coacti suas parrochiales ecclesias derelinquere, non habentes, quibus possent circa easdem ecclesias sustentari; nam et decimas ad ipsas spectantes quidam patroni eis denegant et alios" prohibent, ne ipsis decimas persolvant, alii oblatas decimas ab aliis parrochianis ipsis rectoribus ecclesiarum auferunt et eisdem spoliant et eosdem detinent spoliatos, alii per dictos Husistas verberantur, captivantur et pro pecuniis exaccionantur et tor- quentur, alii submerguntur, alii interficiuntur, ita quod prefati Husiste et Wyklifiste totum marchionatum deducent in errores heretice pravitatis, nisi Ptes V. celeriter provideant de remedio oportuno. Unde Revmi patres, vacante ecclesia Olomucensi nuper per mortem olim domini Wenceslai patriarche Anthioceni perpetui commendatoris dicte ecclesie capitulum predictum attendens et advertens predicta peri- cula in fide katholica et errores, qui invaluerunt per Husistas et Wykle- fistas et subvenire fidei katholice et ecclesie predicte volentes ] et clero p.898. ita crudeliter et miserabiliter oppresso et depresso hincinde cogitaverunt multis diebus et noctibus, qualiter possent ecclesie et dicte fidei katholice consulere, et ut talem possent reperire, qui idoneus et utilis esset ecclesie antedicte et ipsam ecclesiam multipliciter collapsam reformare ac clerum a violenciis et iniuriis eisdem illatis defensare (h)ereticam pravitatem extir(p)are, et non valentes (in) toto regno Bohemie (ali)quem talem (re)- perireb concorditer vota sua in reverendum patrem dominum Iohannem episcopum Luthomisslensem dederunt et in eundem convenerunt ip- sumque in pastorem ac defensorem“ ecclesie prefate canonice postularunt, ipsam postulacionem ad sacrum concilium Constanciense et ad P. V. con- firmandam et approbandam transmiserunt. Et vacante ecclesia Olomu- censi consuetudo fuit, ut civitates, oppida, castra et alia bona debuerunt a Cod.: aliis. b hereticam — reperire am Rande. Das Blatt ist durch den Schnitt des Buchbinders verletzt. Die Buchstaben in den Klammern fehlen. € Die beiden Worte am Rande ausgestrichen.
387 populi exequias tamquam pro fidelibus defunctis, alii faciunt festivitates et cantant Gaudeamus et alia tamquam de martyribus, comparantes eosdem meritis et penis sancto Laurencio martyri et ipsos preferentes sancto Petro et aliis sanctis, et sic multa gravia et terribilia ac horrenda contra fidem katholicam et statum ecclesie fieri procuraverunt et die ho- dierna procurant, proper que dicta ecclesia (ut predictum est) multipliciter extitit oppressa. Nam plebani katholici expelluntur de parrochiis propriis, spoliantur pecudibus et pecoribus, granis, frumentis et bladis et ceteris vestimentis et suppellectilibus ac censibus, redditibus, obvencionibus et emolumentis sunt spoliati et spoliantur, ita ut multi sunt coacti suas parrochiales ecclesias derelinquere, non habentes, quibus possent circa easdem ecclesias sustentari; nam et decimas ad ipsas spectantes quidam patroni eis denegant et alios" prohibent, ne ipsis decimas persolvant, alii oblatas decimas ab aliis parrochianis ipsis rectoribus ecclesiarum auferunt et eisdem spoliant et eosdem detinent spoliatos, alii per dictos Husistas verberantur, captivantur et pro pecuniis exaccionantur et tor- quentur, alii submerguntur, alii interficiuntur, ita quod prefati Husiste et Wyklifiste totum marchionatum deducent in errores heretice pravitatis, nisi Ptes V. celeriter provideant de remedio oportuno. Unde Revmi patres, vacante ecclesia Olomucensi nuper per mortem olim domini Wenceslai patriarche Anthioceni perpetui commendatoris dicte ecclesie capitulum predictum attendens et advertens predicta peri- cula in fide katholica et errores, qui invaluerunt per Husistas et Wykle- fistas et subvenire fidei katholice et ecclesie predicte volentes ] et clero p.898. ita crudeliter et miserabiliter oppresso et depresso hincinde cogitaverunt multis diebus et noctibus, qualiter possent ecclesie et dicte fidei katholice consulere, et ut talem possent reperire, qui idoneus et utilis esset ecclesie antedicte et ipsam ecclesiam multipliciter collapsam reformare ac clerum a violenciis et iniuriis eisdem illatis defensare (h)ereticam pravitatem extir(p)are, et non valentes (in) toto regno Bohemie (ali)quem talem (re)- perireb concorditer vota sua in reverendum patrem dominum Iohannem episcopum Luthomisslensem dederunt et in eundem convenerunt ip- sumque in pastorem ac defensorem“ ecclesie prefate canonice postularunt, ipsam postulacionem ad sacrum concilium Constanciense et ad P. V. con- firmandam et approbandam transmiserunt. Et vacante ecclesia Olomu- censi consuetudo fuit, ut civitates, oppida, castra et alia bona debuerunt a Cod.: aliis. b hereticam — reperire am Rande. Das Blatt ist durch den Schnitt des Buchbinders verletzt. Die Buchstaben in den Klammern fehlen. € Die beiden Worte am Rande ausgestrichen.
Strana 388
388 habere respectum ad capitulum et ad illos, qui essent de presenti admini- stratores a capitulo in temporalibus usque ad futurum episcopum per sedem apostolicam confirmatum et approbatum. Et licet concorditer fuissent deputati nullo contradicente in temporalibus administratores videlicet do- minus Raczko de Trpenowicz et magister“ Iessko de Dubczan cano- nici prebendati ecclesie Olomucensis recepissentque promissa a Iaroslao de Rozental purgravio in Meraw, quod vellet habere respectum ad ipsum capitulum et ad eos deputatos per capitulum; tamen dictus Iaroslaus . . . . . . litus promisso suo et realiter condescendit ipsi d(omino) Racz- koni nomine supradicto quandam faciens collusionem una cum quodam Przybislao dicto Schypp de Schelberg omagiali ecclesie de consilio Ubaldini, receptis trecentis et viginti sex marcis Moravicalibus grosso- rum Pragensium, ut dicebant pro dampnis, impensis et expensis dictum castrum ipse Iaroslaus tradidit in manus Alssonis et Raczkonem ad- ministratorem in temporalibus predictum turpiter et inhoneste de castro expellendo. Et licet predicta postulacio canonice facta fuisset, tamen pre- dictus Nicolaus Vbaldin(us)° et Ianko de Sternberg se alienantes a predicta postulacione associatis sibi canonicis et de civitate Pragensi vocatis, videlicet domino Wenceslao de Radecz, Nicolao Henslini, Francisco preposito Boleslaviensi, Iacobo de Verona, Lodwico de Holessaw et nonnulli alii, (pro)ut in pretensa litera (ele)ccionis eorum continetur, post postulacionem de predicto domino Iohanne episcopo Luthomisslensi celebratam et consummatam et post duodecim dies a die postulacionis facte computatos quendam Alssonem canonicum ecclesie sancti Petri Wissegradensis prope Pragam de facto elegerunt ipsius- que pretensam eleccionem reverendissimo patri domino Conrado archi- episcopo Pragensi presentarunt. Et licet a prefata pretensa eleccione fuisset per antedictos decanum et capitulum ecclesie Olomucensis ad sacrosanctum concilium Constanciense et apostolicam sedem debito tempore appellatum, dictaque appellacio et postulacio tam domino Conrado archiepiscopo quam parti adverse videlicet Alssoni et aliis intimata, nichilominus tamen ipse dominus archiepiscopus ad importunam instanciam prefatorum cano- nicorum et contra postulacionem et appellacionem ad sacrum concilium et ad apostolicam sedem interpositam" et per ipsum ante delatas ipsum Alssonem ad dictam ecclesiam de facto confirmavit pretensosque pro- cessus penales, censuras ecclesiasticas continentes tam contra clerum quam contra omagiales et alios episcopatui Olomucensi subditos fulminavit a Cod.: magistri. c Cod.: Waldin. b ein Theil des Wortes am Rande abgeschnitten. d Cod.: interpositarum ... delatis...
388 habere respectum ad capitulum et ad illos, qui essent de presenti admini- stratores a capitulo in temporalibus usque ad futurum episcopum per sedem apostolicam confirmatum et approbatum. Et licet concorditer fuissent deputati nullo contradicente in temporalibus administratores videlicet do- minus Raczko de Trpenowicz et magister“ Iessko de Dubczan cano- nici prebendati ecclesie Olomucensis recepissentque promissa a Iaroslao de Rozental purgravio in Meraw, quod vellet habere respectum ad ipsum capitulum et ad eos deputatos per capitulum; tamen dictus Iaroslaus . . . . . . litus promisso suo et realiter condescendit ipsi d(omino) Racz- koni nomine supradicto quandam faciens collusionem una cum quodam Przybislao dicto Schypp de Schelberg omagiali ecclesie de consilio Ubaldini, receptis trecentis et viginti sex marcis Moravicalibus grosso- rum Pragensium, ut dicebant pro dampnis, impensis et expensis dictum castrum ipse Iaroslaus tradidit in manus Alssonis et Raczkonem ad- ministratorem in temporalibus predictum turpiter et inhoneste de castro expellendo. Et licet predicta postulacio canonice facta fuisset, tamen pre- dictus Nicolaus Vbaldin(us)° et Ianko de Sternberg se alienantes a predicta postulacione associatis sibi canonicis et de civitate Pragensi vocatis, videlicet domino Wenceslao de Radecz, Nicolao Henslini, Francisco preposito Boleslaviensi, Iacobo de Verona, Lodwico de Holessaw et nonnulli alii, (pro)ut in pretensa litera (ele)ccionis eorum continetur, post postulacionem de predicto domino Iohanne episcopo Luthomisslensi celebratam et consummatam et post duodecim dies a die postulacionis facte computatos quendam Alssonem canonicum ecclesie sancti Petri Wissegradensis prope Pragam de facto elegerunt ipsius- que pretensam eleccionem reverendissimo patri domino Conrado archi- episcopo Pragensi presentarunt. Et licet a prefata pretensa eleccione fuisset per antedictos decanum et capitulum ecclesie Olomucensis ad sacrosanctum concilium Constanciense et apostolicam sedem debito tempore appellatum, dictaque appellacio et postulacio tam domino Conrado archiepiscopo quam parti adverse videlicet Alssoni et aliis intimata, nichilominus tamen ipse dominus archiepiscopus ad importunam instanciam prefatorum cano- nicorum et contra postulacionem et appellacionem ad sacrum concilium et ad apostolicam sedem interpositam" et per ipsum ante delatas ipsum Alssonem ad dictam ecclesiam de facto confirmavit pretensosque pro- cessus penales, censuras ecclesiasticas continentes tam contra clerum quam contra omagiales et alios episcopatui Olomucensi subditos fulminavit a Cod.: magistri. c Cod.: Waldin. b ein Theil des Wortes am Rande abgeschnitten. d Cod.: interpositarum ... delatis...
Strana 389
389 et cetera fecit, prout in dictis pretensis processibus lacius continetur. Quos hic" P. V. dignemini habere pro sufficienter expressis. Ac demum dicti canonici eundem Alssonem suffulti potencia laicali (Io)hannis de Sadlo ac (La)czkonis ac Petri de (S)traznicz et Iohannis de (L)ompnicz et N. de Wla(s)sym, nobilium et baronum, ac Ulrici subcamerarii et Haykonis et aliorum armigerorum Wyklefistarum et Hussitarum ipsum potenter et violenter ad ecclesiam Olomucensem intruserunt. Et quamvis antedictus dominus Iohannes postulatus (sicut premittitur) potuisset resistere talibus violenciis, nichilominus tamen sanius decrevit pro illo tempore supersedere et dissimulare, ex eo quod literas sue approbacionis nondum habuisset dictusque Alssob ] una cum prenominatis canonicis et potencia laicorum p.911. prefatorum Husistarum et Wyklefistarum civitates, castra, oppida et villas occupavit et occupat die hodierna ac cum terroribus et commi- nacionibus sub pena perdicionis corporum et rerum iidem conati sunt avertere decanum cum nonnullis aliis canonicis a postulacione predicta et in eundem Alssonem pretensum electum et sic de facto confirmatum consentire; propter que quidam canonici postulantes exacti sunt de civi- tate Olomucensi recedere et ali(cub)i latitare timentes periculum mortis. Unde et illi, in quos propter metum et insultum dictorum Wyklefistarum et Husistarum potestas et auctoritas capitularis fuit translata et trans- fusa, in toto marchionatu non potuerunt habere locum tutum et securum sed coacti sunt exulari de terra propter predictos hereticos violentos et ea de causa maxima dampna sunt perpessi, que tamen ad estimacionem et interesse ducentarum marcarum et ultra se extendunt, bona quoque ad mensam episcopalem pertinencia sic occupata sunt et dampnificata plus quam in duobus milibus marcarum, impensas et expensas coacti sunt occasione huius facere ad valorem similiter ducentarum marcarum, iniu- rias quas sustinerent et sustinent et quas noluissent sustinere ad estima- cionem mille marcarum, ita quod ex premissis pars Wyklefistarum et Hussistarum videlicet ex pretensa eleccione et subsecuta pretensa con- firmacione et bonorum episcopalium et castrorum occupacione maxime animata et fortificate existit, ita quod ex quadam presumpcione in Ad- ventu Domini proxime preteriti quidam intraverunt ad ecclesiam Olomu- censem Husiste et ibidem sub utraque specie sacramenti a quodam pres- bytero nomine Iohanne presente dicto pretenso electo Alssone commu- nicaverunt. Qui quidem presbyter nova quadam prophanacione ante elevacionem fregit oblatam in tres partes et cum una ex eisdem partibus a Cod.: Quos huius. b Die nächsten Seiten enthalten andere Dinge. Fortsetzung erst auf S. 911.
389 et cetera fecit, prout in dictis pretensis processibus lacius continetur. Quos hic" P. V. dignemini habere pro sufficienter expressis. Ac demum dicti canonici eundem Alssonem suffulti potencia laicali (Io)hannis de Sadlo ac (La)czkonis ac Petri de (S)traznicz et Iohannis de (L)ompnicz et N. de Wla(s)sym, nobilium et baronum, ac Ulrici subcamerarii et Haykonis et aliorum armigerorum Wyklefistarum et Hussitarum ipsum potenter et violenter ad ecclesiam Olomucensem intruserunt. Et quamvis antedictus dominus Iohannes postulatus (sicut premittitur) potuisset resistere talibus violenciis, nichilominus tamen sanius decrevit pro illo tempore supersedere et dissimulare, ex eo quod literas sue approbacionis nondum habuisset dictusque Alssob ] una cum prenominatis canonicis et potencia laicorum p.911. prefatorum Husistarum et Wyklefistarum civitates, castra, oppida et villas occupavit et occupat die hodierna ac cum terroribus et commi- nacionibus sub pena perdicionis corporum et rerum iidem conati sunt avertere decanum cum nonnullis aliis canonicis a postulacione predicta et in eundem Alssonem pretensum electum et sic de facto confirmatum consentire; propter que quidam canonici postulantes exacti sunt de civi- tate Olomucensi recedere et ali(cub)i latitare timentes periculum mortis. Unde et illi, in quos propter metum et insultum dictorum Wyklefistarum et Husistarum potestas et auctoritas capitularis fuit translata et trans- fusa, in toto marchionatu non potuerunt habere locum tutum et securum sed coacti sunt exulari de terra propter predictos hereticos violentos et ea de causa maxima dampna sunt perpessi, que tamen ad estimacionem et interesse ducentarum marcarum et ultra se extendunt, bona quoque ad mensam episcopalem pertinencia sic occupata sunt et dampnificata plus quam in duobus milibus marcarum, impensas et expensas coacti sunt occasione huius facere ad valorem similiter ducentarum marcarum, iniu- rias quas sustinerent et sustinent et quas noluissent sustinere ad estima- cionem mille marcarum, ita quod ex premissis pars Wyklefistarum et Hussistarum videlicet ex pretensa eleccione et subsecuta pretensa con- firmacione et bonorum episcopalium et castrorum occupacione maxime animata et fortificate existit, ita quod ex quadam presumpcione in Ad- ventu Domini proxime preteriti quidam intraverunt ad ecclesiam Olomu- censem Husiste et ibidem sub utraque specie sacramenti a quodam pres- bytero nomine Iohanne presente dicto pretenso electo Alssone commu- nicaverunt. Qui quidem presbyter nova quadam prophanacione ante elevacionem fregit oblatam in tres partes et cum una ex eisdem partibus a Cod.: Quos huius. b Die nächsten Seiten enthalten andere Dinge. Fortsetzung erst auf S. 911.
Strana 390
390 p. 912. fecit elevacionem. Et licet dicti, tam presbyter communicans et verius prophanans quam illi quos communicavit, fuissent per cives Olomucenses katholicos detenti et dicto Alssoni presentati, tamen postea dicti Wykle- fiste et Husiste et alii plures heretici fuerunt per dictum Alssonem absque aliquo punicione et pena libere dimissi, ita quod octo tunc in nu- mero fuerunt per dictum Alssonem liberati, qui fuerunt notabiliter de heretica pravitate confessi et convicti. Quare supplicatur P. V. pro parte dictorum decani et capituli et ob amorem et zelum fidei katholice, et ne ita turpiter et miserabiliter dicta ecclesia iam multipliciter oppressa finaliter unacum canonicis et clero opprimatur et destruatur per Husistas et Wyklefistas et dictus mar- chionatus et terra Moravie graviter infametur, digne(n)tur P. V. de remediis oportunis providere et committere et mandare alicui ex reverendissimis patribus ac dominis cardinalibus aut alicui ex venerabilibus sacri palacii causarum auditoribus omnia predicta et singula ac causam et causas appel- lacionis et appellacionum ad sacrum concilium Constanciense et ad sedem apostolicam interpositas ac causam et causas, quas prefati decanus et ca- pitulum movent et movere intendunt prefatis, videlicet reverendo patri domino Conrado archiepiscopo Pragensi nec non et Alssoni pretenso electo nec non honorabilibus viris canonicis scilicet Wenceslao Ra- decz etc." tam coniunctim quam divisim audiendas, decidendas et fine debito terminandas et cum omnibus et singulis dependentibus, inciden- tibus et connexis ut se de premissis summarie et simpliciter ac de plano informet, et si predicta aut aliqua repererit vera dictum dominum reve- rendum patrem archiepiscopum ac dominum Alssonem pretensum electum nec non prefatos dominos Wenceslaum etc. compellat ad satisfaciendum de impensis et expensis ac de dampnis et iniuriis ] per censuras eccle- siasticas et per sequestracionem ac arrestacionem fructuum et reddituum beneficiorum, prebendarum et dignitatum decano et capitulo pro impensis et expensis factis ac dampnis et iniuriis occasione premissorum illatis et passis dandum assignandum et applicandum et sub pena ulterius priva- cionis beneficiorum obtentorum et ad futura inhabilitandorum, eciamsi opus fuerit cum invocacione brachii secularis et cum potestate citandi omnes et singulos supradictos tam coniunctim quam divisim in curia Ro- mana et extra et ad partes et tociens quociens opus fuerit et personaliter in propriis personis eciam ex officio, cum predicta sapiant favorem et pro- mocionem et defensionem heretice pravitatis, et per edictum in Romana a eine halbe Zeile leer; am Rande ohne Zeichen der Zugehörigkeit im Texte: pro parte dicti capituli.
390 p. 912. fecit elevacionem. Et licet dicti, tam presbyter communicans et verius prophanans quam illi quos communicavit, fuissent per cives Olomucenses katholicos detenti et dicto Alssoni presentati, tamen postea dicti Wykle- fiste et Husiste et alii plures heretici fuerunt per dictum Alssonem absque aliquo punicione et pena libere dimissi, ita quod octo tunc in nu- mero fuerunt per dictum Alssonem liberati, qui fuerunt notabiliter de heretica pravitate confessi et convicti. Quare supplicatur P. V. pro parte dictorum decani et capituli et ob amorem et zelum fidei katholice, et ne ita turpiter et miserabiliter dicta ecclesia iam multipliciter oppressa finaliter unacum canonicis et clero opprimatur et destruatur per Husistas et Wyklefistas et dictus mar- chionatus et terra Moravie graviter infametur, digne(n)tur P. V. de remediis oportunis providere et committere et mandare alicui ex reverendissimis patribus ac dominis cardinalibus aut alicui ex venerabilibus sacri palacii causarum auditoribus omnia predicta et singula ac causam et causas appel- lacionis et appellacionum ad sacrum concilium Constanciense et ad sedem apostolicam interpositas ac causam et causas, quas prefati decanus et ca- pitulum movent et movere intendunt prefatis, videlicet reverendo patri domino Conrado archiepiscopo Pragensi nec non et Alssoni pretenso electo nec non honorabilibus viris canonicis scilicet Wenceslao Ra- decz etc." tam coniunctim quam divisim audiendas, decidendas et fine debito terminandas et cum omnibus et singulis dependentibus, inciden- tibus et connexis ut se de premissis summarie et simpliciter ac de plano informet, et si predicta aut aliqua repererit vera dictum dominum reve- rendum patrem archiepiscopum ac dominum Alssonem pretensum electum nec non prefatos dominos Wenceslaum etc. compellat ad satisfaciendum de impensis et expensis ac de dampnis et iniuriis ] per censuras eccle- siasticas et per sequestracionem ac arrestacionem fructuum et reddituum beneficiorum, prebendarum et dignitatum decano et capitulo pro impensis et expensis factis ac dampnis et iniuriis occasione premissorum illatis et passis dandum assignandum et applicandum et sub pena ulterius priva- cionis beneficiorum obtentorum et ad futura inhabilitandorum, eciamsi opus fuerit cum invocacione brachii secularis et cum potestate citandi omnes et singulos supradictos tam coniunctim quam divisim in curia Ro- mana et extra et ad partes et tociens quociens opus fuerit et personaliter in propriis personis eciam ex officio, cum predicta sapiant favorem et pro- mocionem et defensionem heretice pravitatis, et per edictum in Romana a eine halbe Zeile leer; am Rande ohne Zeichen der Zugehörigkeit im Texte: pro parte dicti capituli.
Strana 391
391 curia et in vicinis locis sive partibus affigendum, cum ad eos non pateat tutus accessus, non obstante si huiusmodi cause non sint legitime ad curiam Romanam et ad sedem apostolicam devolute seu in ea de sui na- tura tractande aut finiende ac aliis in contrarium editis non obstante quibuscunque. Nr. 21. Przibico von Othlochowicz, vom Könige Wenzel bestellter Admi- nistrator der Besitzungen des Olmützer Bisthums, appellirt im Namen des Königs Wenzel gegen den erwählten Bischof Johann, der gegen ihn den Process eingeleitet, an das Concil von Con- stanz und intimirt ihm die Appellation. Darstellung des Wahl- vorganges. Littau, 1417, Februar 17. (Cod. arch. terr. Mor. Cerr. 358.) In nomine Domini Amen. Anno nativitatis eiusdem 1417, indic- p.967. cione X, die XVII mensis Februarii, horis Vesperarum vel quasi, sede apostolica carente pastore, in opido Luthovia Olomucensis diocesis et in domo habitacionis providi viri dicti Loss, oppidani eiusdem oppidi, in estuario sive in stubella superiori, in mei notarii publici infrascripti testiumque presencia subscriptorum ad hoc vocatorum specialiter et roga- torum constitutus personaliter validus vir Przibico de Othlochowicz, Pragensis diocesis familiaris et servitor serenissimi principis et domini domini Wenceslay, Dei gracia regis Romanorum et Boemie regis, quan- dam appellacionem in papiro scriptam quam tunc in suis manibus tenebat eandem interposuit, interiecit et publicavit ac eandem per me notarium publicum infrascriptum legi procuravit; cuius tenor de verbo ad verbum soquitur per omnia et est talis: In nomine Domini Amen. Cum appellacionis remedium in relevamen oppressorum a iure et a sacris canonibus sit salubriter institutum ac in- ventum, ut ea que contra ius et iusticiam fuerint, valeant in statum de- bitum reformari, proinde ego Pribico de Othlochowicz, residens in Lutho- via Olomucensis diocesis, coram vobis honorabilibus et circumspectis viris dominis testibus hic astantibus et presentibus et coram te notario publico tamquam persona autentica et fideli animum et intencionem pro- vocandi" ymmo verius appellandi propono et dico, quod quamvis reveren- dissimo in Christo patre et domino domino Wenceslao Dei gracia patriarcha Anthiocenensi perpetuo commendatario ecclesie Olomucensis mortuo et a Cod.: provendi. Archiv. Bd. LXXXII. II. Hälfte. 26
391 curia et in vicinis locis sive partibus affigendum, cum ad eos non pateat tutus accessus, non obstante si huiusmodi cause non sint legitime ad curiam Romanam et ad sedem apostolicam devolute seu in ea de sui na- tura tractande aut finiende ac aliis in contrarium editis non obstante quibuscunque. Nr. 21. Przibico von Othlochowicz, vom Könige Wenzel bestellter Admi- nistrator der Besitzungen des Olmützer Bisthums, appellirt im Namen des Königs Wenzel gegen den erwählten Bischof Johann, der gegen ihn den Process eingeleitet, an das Concil von Con- stanz und intimirt ihm die Appellation. Darstellung des Wahl- vorganges. Littau, 1417, Februar 17. (Cod. arch. terr. Mor. Cerr. 358.) In nomine Domini Amen. Anno nativitatis eiusdem 1417, indic- p.967. cione X, die XVII mensis Februarii, horis Vesperarum vel quasi, sede apostolica carente pastore, in opido Luthovia Olomucensis diocesis et in domo habitacionis providi viri dicti Loss, oppidani eiusdem oppidi, in estuario sive in stubella superiori, in mei notarii publici infrascripti testiumque presencia subscriptorum ad hoc vocatorum specialiter et roga- torum constitutus personaliter validus vir Przibico de Othlochowicz, Pragensis diocesis familiaris et servitor serenissimi principis et domini domini Wenceslay, Dei gracia regis Romanorum et Boemie regis, quan- dam appellacionem in papiro scriptam quam tunc in suis manibus tenebat eandem interposuit, interiecit et publicavit ac eandem per me notarium publicum infrascriptum legi procuravit; cuius tenor de verbo ad verbum soquitur per omnia et est talis: In nomine Domini Amen. Cum appellacionis remedium in relevamen oppressorum a iure et a sacris canonibus sit salubriter institutum ac in- ventum, ut ea que contra ius et iusticiam fuerint, valeant in statum de- bitum reformari, proinde ego Pribico de Othlochowicz, residens in Lutho- via Olomucensis diocesis, coram vobis honorabilibus et circumspectis viris dominis testibus hic astantibus et presentibus et coram te notario publico tamquam persona autentica et fideli animum et intencionem pro- vocandi" ymmo verius appellandi propono et dico, quod quamvis reveren- dissimo in Christo patre et domino domino Wenceslao Dei gracia patriarcha Anthiocenensi perpetuo commendatario ecclesie Olomucensis mortuo et a Cod.: provendi. Archiv. Bd. LXXXII. II. Hälfte. 26
Strana 392
392 eius corpusculo sepulture ecclesiastice tradito per honorabiles viros do- minos canonicos ecclesie Olomucensis more solito et ex consuetudine an- tiqua apud ipsam Olomucensem ecclesiam circa eleccionem servata et tenta venerabilis vir dominus Alsso canonicus Wissegradensis ecclesie prope Pragam ad ipsam ecclesiam Olomucensem in episcopum et pastorem fuisset electus; quem quidem dominum Alssonem prefati domini canonici, prout ex communi fama fuit publicum et notorium, cum decreto sue eleccionis Rev.mo in Christo patri et domino domino Conrado Dei gracia sancte Pragensis ecclesie archiepiscopo sede apostolica vacante suo metropolitano confirmandum et instituendum in et ad dictam ecclesiam Olomucensem presentarunt; quem dominus archiepiscopus virtute sue eleccionis ad ip- sam ecclesiam Olomucensem confirmavit, preficiendo ipsum dominum Alssonem eidem ecclesie in episcopum et pastorem ac per suos certos exe- cutores sub modis et formis oportunis circa ipsam ecclesiam ab antiquo tentis investiri et installari procuravit, dans sibi curam et administra- cionem in spiritualibus et temporalibus in eadem, ac de universis fructibus, proventibus censibus redditibus sibi mandatis integraliter respondere. Qui dominus Alsso virtute huiusmodi confirmacionis et institucionis ipsius ecclesie Olomucensis ac quorundam castrorum civitatum, opidorum et aliorum pociorum locorum cum reverencia et obediencia cleri et populi civitatis et diocesis Olomucensis ut tunc publice famabatur realem et actualem possessionem est adeptus et assecutus. Ex adverso vero videlicet per aliam partem canonicorum eiusdem ecclesie Olomucensis circa eleccionem discordancium reverendus in Christo pater et dominus, dominus Iohannes episcopus Luthomisslensis fuit in episcopum et pastorem dicte ecclesie Olomucensis postulatus, cuius postulacionem non publicata dominis canonicis electoribus, ut asseritur, dicti canonici qui ipsum dominum Iohannem episcopum postularunt de acto postulacionis sacrosancto Constanciensi concilio vel forte futuro pape ut moris est in et ad dictam ecclesiam virtute sue postulacionis confir- mandum similiter et instituendum presentarunt. Cui sacrum concilium Constanciense animo providentis filii de eadem ecclesia virtute sue postu- p. 968. lacionis existentes, ut verisimiliter presumitur, male informati ad quo- rundam dicti domini Alssonis emulorum suggestionem per suppressionem veritatis credentes ipsam ecclesiam certo modo vacare sibi bullas certi tenoris direxerunt, dantes sibi nudam administracionem ipsius ecclesie Olomucensis tam in spiritualibus quam temporalibus prout in ipsis bullis lacius continetur. Qui reverendus pater dominus Iohannes huiusmodi bullis receptis se de administracione ipsius ecclesie Olomucensis ingerens, ad quam
392 eius corpusculo sepulture ecclesiastice tradito per honorabiles viros do- minos canonicos ecclesie Olomucensis more solito et ex consuetudine an- tiqua apud ipsam Olomucensem ecclesiam circa eleccionem servata et tenta venerabilis vir dominus Alsso canonicus Wissegradensis ecclesie prope Pragam ad ipsam ecclesiam Olomucensem in episcopum et pastorem fuisset electus; quem quidem dominum Alssonem prefati domini canonici, prout ex communi fama fuit publicum et notorium, cum decreto sue eleccionis Rev.mo in Christo patri et domino domino Conrado Dei gracia sancte Pragensis ecclesie archiepiscopo sede apostolica vacante suo metropolitano confirmandum et instituendum in et ad dictam ecclesiam Olomucensem presentarunt; quem dominus archiepiscopus virtute sue eleccionis ad ip- sam ecclesiam Olomucensem confirmavit, preficiendo ipsum dominum Alssonem eidem ecclesie in episcopum et pastorem ac per suos certos exe- cutores sub modis et formis oportunis circa ipsam ecclesiam ab antiquo tentis investiri et installari procuravit, dans sibi curam et administra- cionem in spiritualibus et temporalibus in eadem, ac de universis fructibus, proventibus censibus redditibus sibi mandatis integraliter respondere. Qui dominus Alsso virtute huiusmodi confirmacionis et institucionis ipsius ecclesie Olomucensis ac quorundam castrorum civitatum, opidorum et aliorum pociorum locorum cum reverencia et obediencia cleri et populi civitatis et diocesis Olomucensis ut tunc publice famabatur realem et actualem possessionem est adeptus et assecutus. Ex adverso vero videlicet per aliam partem canonicorum eiusdem ecclesie Olomucensis circa eleccionem discordancium reverendus in Christo pater et dominus, dominus Iohannes episcopus Luthomisslensis fuit in episcopum et pastorem dicte ecclesie Olomucensis postulatus, cuius postulacionem non publicata dominis canonicis electoribus, ut asseritur, dicti canonici qui ipsum dominum Iohannem episcopum postularunt de acto postulacionis sacrosancto Constanciensi concilio vel forte futuro pape ut moris est in et ad dictam ecclesiam virtute sue postulacionis confir- mandum similiter et instituendum presentarunt. Cui sacrum concilium Constanciense animo providentis filii de eadem ecclesia virtute sue postu- p. 968. lacionis existentes, ut verisimiliter presumitur, male informati ad quo- rundam dicti domini Alssonis emulorum suggestionem per suppressionem veritatis credentes ipsam ecclesiam certo modo vacare sibi bullas certi tenoris direxerunt, dantes sibi nudam administracionem ipsius ecclesie Olomucensis tam in spiritualibus quam temporalibus prout in ipsis bullis lacius continetur. Qui reverendus pater dominus Iohannes huiusmodi bullis receptis se de administracione ipsius ecclesie Olomucensis ingerens, ad quam
Strana 393
393 administracionem non est realiter assumptus neque ad ipsius ecclesie possessionem admissus, sibi omnino dicto domino Alssoni legitimo posses- sore obsistente et se in sua possessione occlesie existente (sic) quosdam suos processus, ut fama veriloqua testatur, ad ecclesiam Olomucensem direxit, mandans in ipsis processibus quod decanus, prepositus, archidia- conus cetorique canonici ac ministri eiusdem ecclesie Olomucensis ipsum dominum Iohannem cum aliis personis civitatis et diocesis Olomucensis debitis reverencia et obediencia in administratorem eiusdem ecclesie Olo- mucensis reciperent et admitterent cum effectu, que mandata lacius in suis processibus continentur. Ex quibus quidem mandatis prefatus dominus Iohannes episcopus contraveniendo processibus domini archiepiscopi Pragensis supradicti et obedienciam ac possessionem dicti domini Alssonis electi et confirmati ex sui odio in ipsa ecclesia Olomucensi inter personas ecclosie et extra per totam diocesim et civitatem Olomucensem non modicam fecit scissuram et magnum scisma in clero et populo; propter quam quidem scissuram per tirannos sibi et dicte ecclesie adversancium plurima bona ecclesie Olo- mucensi et ad ipsam spectancia ac aliorum monasteriorum et piorum loco- rum inhumaniter fuerunt invasa, depredata manu violenta et spoliata, homines captivi abducebantur per cosdem tirannos et abducuntur, qui pauperes homines taxantur pro pecuniis, diversissimis carceribus tenen- tur et cruciantur in compedibus et manicis ferreis die hodierna in destruc- cionem, desolacionem et annichilacionem tocius cleri et populi ecclesie Olomucensis predicte. Serenissimus vero princeps et dominus dominus Wenceslaus, Dei gracia rex Romanorum semper Augustus et Boemie rex qui ipsius ecclesie Olomucensis est supremus patronus et tutor ex fundacione et dotacione ac ipsius ecclesie ereccione suorum predecessorum regum et principum non infringens per hoc libertates et privilegia ipsius ecclesie, iungens se parti electorum et adherens ipsorum eleccioni videns et considerans, quod ex premissis foret magna scissura in ipsa ecclesia ex dictorum duorum Alssonis electi confirmati et Iohannis episcopi postu- lati supradicti litigacione et quod ex hoc immineret dicte ecclesie et per- sonarum destruccio et bonorum, volens occurrere predicte sedicioni tam- quam rex et patronus ac dominus naturalis marchionatus Moravie in quo territorioa ipsa ecclesia Olomucensis consistit mihi Przibiconi supradicto tamquam suo fideli servitori vive vocis oraculo ac eciam per certas suas regales litteras et sub obtentu regie maiestatis mandavit, ut me de om- nibus et singulis bonis ad ipsam ecclesiam in terra Moravie spectantibus a terroris in cod. 26*
393 administracionem non est realiter assumptus neque ad ipsius ecclesie possessionem admissus, sibi omnino dicto domino Alssoni legitimo posses- sore obsistente et se in sua possessione occlesie existente (sic) quosdam suos processus, ut fama veriloqua testatur, ad ecclesiam Olomucensem direxit, mandans in ipsis processibus quod decanus, prepositus, archidia- conus cetorique canonici ac ministri eiusdem ecclesie Olomucensis ipsum dominum Iohannem cum aliis personis civitatis et diocesis Olomucensis debitis reverencia et obediencia in administratorem eiusdem ecclesie Olo- mucensis reciperent et admitterent cum effectu, que mandata lacius in suis processibus continentur. Ex quibus quidem mandatis prefatus dominus Iohannes episcopus contraveniendo processibus domini archiepiscopi Pragensis supradicti et obedienciam ac possessionem dicti domini Alssonis electi et confirmati ex sui odio in ipsa ecclesia Olomucensi inter personas ecclosie et extra per totam diocesim et civitatem Olomucensem non modicam fecit scissuram et magnum scisma in clero et populo; propter quam quidem scissuram per tirannos sibi et dicte ecclesie adversancium plurima bona ecclesie Olo- mucensi et ad ipsam spectancia ac aliorum monasteriorum et piorum loco- rum inhumaniter fuerunt invasa, depredata manu violenta et spoliata, homines captivi abducebantur per cosdem tirannos et abducuntur, qui pauperes homines taxantur pro pecuniis, diversissimis carceribus tenen- tur et cruciantur in compedibus et manicis ferreis die hodierna in destruc- cionem, desolacionem et annichilacionem tocius cleri et populi ecclesie Olomucensis predicte. Serenissimus vero princeps et dominus dominus Wenceslaus, Dei gracia rex Romanorum semper Augustus et Boemie rex qui ipsius ecclesie Olomucensis est supremus patronus et tutor ex fundacione et dotacione ac ipsius ecclesie ereccione suorum predecessorum regum et principum non infringens per hoc libertates et privilegia ipsius ecclesie, iungens se parti electorum et adherens ipsorum eleccioni videns et considerans, quod ex premissis foret magna scissura in ipsa ecclesia ex dictorum duorum Alssonis electi confirmati et Iohannis episcopi postu- lati supradicti litigacione et quod ex hoc immineret dicte ecclesie et per- sonarum destruccio et bonorum, volens occurrere predicte sedicioni tam- quam rex et patronus ac dominus naturalis marchionatus Moravie in quo territorioa ipsa ecclesia Olomucensis consistit mihi Przibiconi supradicto tamquam suo fideli servitori vive vocis oraculo ac eciam per certas suas regales litteras et sub obtentu regie maiestatis mandavit, ut me de om- nibus et singulis bonis ad ipsam ecclesiam in terra Moravie spectantibus a terroris in cod. 26*
Strana 394
394 causa rei servande nomine suo intromitterem et ipsa bona regerem et ab p. 969. insultibus tyrannorum et invasione et depredacione ] ac capcione homi- num et ipsorum destruccione prohiberem, quousque lis et causa inter dictos litigantes super eadem ecclesia Olomucensi per sedem apostolicam omnino non discuteretur et diffiniretur et habenti ius alterius contra- diccione non obstante quod de illis bonis per me tentis nomine domini regis supradicti et ex mandato ipsius tamquam supremi patroni et tutoris eiusdem ecclesie Olomucensis me“ cedere deberem cum effectu; de quibus quidem bonis, sic ut prefertur, causa rei servande ex mandato prefati serenissimi domini Wenceslai regis ex causis premissis, dum me intro- misissem et michi certas gentes armorum necessarias pro defensione dicte ecclesie et bonorum eiusdem iunxissem, ne ipsa ecclesia et bona eiusdem et persone per tyrannos invaderentur, modica subsidia pro expensis dic- torum armigerorum ab hominibus ecclesie de quibus me intromisi postu- lando et pro sustentacione ipsorum recipiendo, ipsis tamen hominibus ecclesie in nullo iniuriando nec eos quovismodo opprimendo sed pocius ab oppressionibus quorumcunque tyrannorum ipsis iniurias inferre volen- cium defendendo, mediante subsidio et presidio dicti domini regis domini mei graciosissimi et favore, prefatus vero reverendus pater dominus Iohannes episcopus supradictus licet presens me Przibiconem per suas literas missivas, in quibus scripsit, quia ipse iam esset episcopus confir- matus dicte Olomucensis ecclesie, per sacrum concilium requisivisset, ut de dictis bonis sibi cederem, cum tamen hoc nunc non erat faciendi nisi primum hoc obtineret apud regiam maiestatem, cuius nomine ipsa bona guberno, rego et teneo causa rei servande, sicut est premissum et re- sponso a me super suis literis congruo habito et honesto, hiis non con- tentus per hoc volens se ad dictam ecclesiam Olomucensem per me (sic) in- trudere, ipsius ecclesie possessione non habita, nuper de anno domini 1417 die XIV mensis Februarii per suum certum executorem quosdam processus suos contra iuris disposicionem valvis ecclesie Olomucensis annexos, in quibus deducit in dedecus et confusionem meam michi non modice exinde iniuriando, non attendens mandatum regis," qualiter ego Przibico postposito honore Dei timoris et hominum verecundia ac contra mea promissa veniendo per violenciam, cogendo dictos homines ecclesie ad pecunias michi dandum et eosdem captivarem, intruncarem, tormen- tisarem, spoliarem et alia plurima gravamina ipsis inferrem, quod tamen in re falsum existit, quod ego in talibus compertus essem et huiusmodi gravamina, ut ponitur, dictis hominibus inferrem et procurarem, sed pocius a Cod.: mex. b Cod.: regni.
394 causa rei servande nomine suo intromitterem et ipsa bona regerem et ab p. 969. insultibus tyrannorum et invasione et depredacione ] ac capcione homi- num et ipsorum destruccione prohiberem, quousque lis et causa inter dictos litigantes super eadem ecclesia Olomucensi per sedem apostolicam omnino non discuteretur et diffiniretur et habenti ius alterius contra- diccione non obstante quod de illis bonis per me tentis nomine domini regis supradicti et ex mandato ipsius tamquam supremi patroni et tutoris eiusdem ecclesie Olomucensis me“ cedere deberem cum effectu; de quibus quidem bonis, sic ut prefertur, causa rei servande ex mandato prefati serenissimi domini Wenceslai regis ex causis premissis, dum me intro- misissem et michi certas gentes armorum necessarias pro defensione dicte ecclesie et bonorum eiusdem iunxissem, ne ipsa ecclesia et bona eiusdem et persone per tyrannos invaderentur, modica subsidia pro expensis dic- torum armigerorum ab hominibus ecclesie de quibus me intromisi postu- lando et pro sustentacione ipsorum recipiendo, ipsis tamen hominibus ecclesie in nullo iniuriando nec eos quovismodo opprimendo sed pocius ab oppressionibus quorumcunque tyrannorum ipsis iniurias inferre volen- cium defendendo, mediante subsidio et presidio dicti domini regis domini mei graciosissimi et favore, prefatus vero reverendus pater dominus Iohannes episcopus supradictus licet presens me Przibiconem per suas literas missivas, in quibus scripsit, quia ipse iam esset episcopus confir- matus dicte Olomucensis ecclesie, per sacrum concilium requisivisset, ut de dictis bonis sibi cederem, cum tamen hoc nunc non erat faciendi nisi primum hoc obtineret apud regiam maiestatem, cuius nomine ipsa bona guberno, rego et teneo causa rei servande, sicut est premissum et re- sponso a me super suis literis congruo habito et honesto, hiis non con- tentus per hoc volens se ad dictam ecclesiam Olomucensem per me (sic) in- trudere, ipsius ecclesie possessione non habita, nuper de anno domini 1417 die XIV mensis Februarii per suum certum executorem quosdam processus suos contra iuris disposicionem valvis ecclesie Olomucensis annexos, in quibus deducit in dedecus et confusionem meam michi non modice exinde iniuriando, non attendens mandatum regis," qualiter ego Przibico postposito honore Dei timoris et hominum verecundia ac contra mea promissa veniendo per violenciam, cogendo dictos homines ecclesie ad pecunias michi dandum et eosdem captivarem, intruncarem, tormen- tisarem, spoliarem et alia plurima gravamina ipsis inferrem, quod tamen in re falsum existit, quod ego in talibus compertus essem et huiusmodi gravamina, ut ponitur, dictis hominibus inferrem et procurarem, sed pocius a Cod.: mex. b Cod.: regni.
Strana 395
395 ipsos protego et defendo contra alios violentos oppressores et tyrannos, qui eosdem homines occasione dicti episcopi et sue intrusionis pretense molestabant, spoliabant, captivabant per tormenta ab ipsis pecunias sic ut premissum est extorquendo. Ipse vero dominus episcopus supradictus ponens in suis processibus occasione sue pretense administracionis, asse- rens se talia a me non posse tolerare, contrariando regie majestati supra- dicte de premissis disposicionem et ordinacionem ac ipsius provisionem, ne huiusmodi lite pendente ipsa bona ecclesie Olomucensis per tyrannos invaderentur, me et complices meos per eosdem ] processus suos publice p.970. per affixionem indebite et iniuste movere procurarent ut ab huiusmodi vexacionibus, captivacionibus, laxacionibus, tormentisacionibus dictorum hominum desisterem, alias sex diebus elapsis quod ipso facto deberem in sentencias in ipsius processibus contentis incurrere et involvi et nichilo- minus loca, in quibus dego una cum complicibus meis quod ecclesiastico subiciantur interdicto que omnia et singula dictus dominus episcopus in preiudicium mei, ymmo verius prefate regie maiestatis et ipsius mandati de facto et contra iuris disposicionem procuravit et gravamen. Ex quibus omnibus et singulis ego Przibico supradictus senciens me ymmo verius prefatum dominum meum dominum regem supradictum, cuius mandato premissa geruntur, in premissis circa premissa et quolibet premissorum de facto indebite et iniuste per prefatum dominum episcopum et per suos iniquos processus si dici sic merentur gravatum timensque in posterum plus forcius per eundem vel suos executores posse gravari ab omnibus et singulis causis, gravaminibus, sentenciis et interdictis supra- dictis et earum seu quolibet eorum tamquam nullis, iniustis, invalidis, temerariis, indebitis et iniquis pro me et omnibus aliis et singulis huic mee appellacioni adherentibus et adherere volentibus in futurum in hiis scriptis ad sanctam sedem apostolicam et ad sacrosanctum presens Con- stanciense concilium et ad futurum papam provoco et appello, et si et quatenus est necesse appellacionibus primo, secundo et tercio instantissime sub uno contextu mihi datis peto et concedo, si quis sit qui michi eosdem dare velit vel possit vel saltem a vobis dominis testibus et te notario pu- blico literas testimoniales subiciens me decreto et omnia bona mea et ho- nores, iura mea nec non omnes mihi et huic appellacioni mee adheren- tibus seu adherere in futurum volentibus proteccioni et presidio sedis apostolice et sacro concilio memoratis. Et protestor quod hanc meam appellacionem volo prefato domino Iohanni episcopo intimare, insinuare et ad ipsius noticiam deducere quantocius potero ipsius presenciam adire eciam publice in ecclesia Olomucensi publicare. Eciam protestor quod salvum sit michi ius presentem meam appellacionem corrigere emendare
395 ipsos protego et defendo contra alios violentos oppressores et tyrannos, qui eosdem homines occasione dicti episcopi et sue intrusionis pretense molestabant, spoliabant, captivabant per tormenta ab ipsis pecunias sic ut premissum est extorquendo. Ipse vero dominus episcopus supradictus ponens in suis processibus occasione sue pretense administracionis, asse- rens se talia a me non posse tolerare, contrariando regie majestati supra- dicte de premissis disposicionem et ordinacionem ac ipsius provisionem, ne huiusmodi lite pendente ipsa bona ecclesie Olomucensis per tyrannos invaderentur, me et complices meos per eosdem ] processus suos publice p.970. per affixionem indebite et iniuste movere procurarent ut ab huiusmodi vexacionibus, captivacionibus, laxacionibus, tormentisacionibus dictorum hominum desisterem, alias sex diebus elapsis quod ipso facto deberem in sentencias in ipsius processibus contentis incurrere et involvi et nichilo- minus loca, in quibus dego una cum complicibus meis quod ecclesiastico subiciantur interdicto que omnia et singula dictus dominus episcopus in preiudicium mei, ymmo verius prefate regie maiestatis et ipsius mandati de facto et contra iuris disposicionem procuravit et gravamen. Ex quibus omnibus et singulis ego Przibico supradictus senciens me ymmo verius prefatum dominum meum dominum regem supradictum, cuius mandato premissa geruntur, in premissis circa premissa et quolibet premissorum de facto indebite et iniuste per prefatum dominum episcopum et per suos iniquos processus si dici sic merentur gravatum timensque in posterum plus forcius per eundem vel suos executores posse gravari ab omnibus et singulis causis, gravaminibus, sentenciis et interdictis supra- dictis et earum seu quolibet eorum tamquam nullis, iniustis, invalidis, temerariis, indebitis et iniquis pro me et omnibus aliis et singulis huic mee appellacioni adherentibus et adherere volentibus in futurum in hiis scriptis ad sanctam sedem apostolicam et ad sacrosanctum presens Con- stanciense concilium et ad futurum papam provoco et appello, et si et quatenus est necesse appellacionibus primo, secundo et tercio instantissime sub uno contextu mihi datis peto et concedo, si quis sit qui michi eosdem dare velit vel possit vel saltem a vobis dominis testibus et te notario pu- blico literas testimoniales subiciens me decreto et omnia bona mea et ho- nores, iura mea nec non omnes mihi et huic appellacioni mee adheren- tibus seu adherere in futurum volentibus proteccioni et presidio sedis apostolice et sacro concilio memoratis. Et protestor quod hanc meam appellacionem volo prefato domino Iohanni episcopo intimare, insinuare et ad ipsius noticiam deducere quantocius potero ipsius presenciam adire eciam publice in ecclesia Olomucensi publicare. Eciam protestor quod salvum sit michi ius presentem meam appellacionem corrigere emendare
Strana 396
396 minuere, diminuere aliamque de novo interponere tociens quociens michi visum fuerit expedire ceteris iuris beneficiis michi semper salvis. Qua quidem appellacione sic lecta et interposita prefatus famosus Przibico petivit sibi per me notarium publicum infrascriptum unum vel plura pu- blicum seu publica confici instrumentum seu instrumenta. Lecta et inter- posita est hec appellacio anno, indiccione, die, mense, horis et loco quibus supra presentibus honorabili viro domino Ludwico de Holessaw canonico ecclesie Olomucensis nec non famosis viris Iohanne dicto Swyetlik de Rakuska, Welikone de Olom(ucio), Stephano de Czbel et Michcone de Nawssedlicz Olomucensis diocesis et aliis pluribus testibus circa premissa constitutis. Et ego Gabriel natus quondam Michaelis de Grecz Pragensis dio- cesis publicus auctoritate imperiali notarius predicte appellacionis inter- p. 977. posicioni, interieccioni et notificacioni presens interfui eaque“ ] omnia et singula sic fieri vidi et audivi eandemque legi. Arduis tamen negociis occupatus per alium notarium scribi procuravi, hic mea manu propria sub- scripsi et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis consignavi requisitis in fidem et testimonium omnium pre- missorum. Nr. 22. Credenzbrief für den Geschäftsträger Přibico’s von Othlochowicz, Swietlik von Rakusska. Dieser hat den Bischof Johann von Leito- mischl von der gegen ihn erhobenen Appellation zu verständigen. Littau, 1417, Febr. 17. (Cod. arch. terr. Mor. Cerr. 358.) In nomine Domini Amen. Anno nativitatis eiusdem 1417 indic- cione X, die vero XVII mensis Februarii hora Vesperarum vel quasi sede apostolica carente pastore in oppido Luthovia Olomucensis diocesis et in domo habitacionis providi viri dicti Loss oppidani ibidem in Luthovia in estuario seu in stubella eiusdem domus superiori in mei notarii publici infrascripti testiumque presencia subscriptorum ad hoc vocatorum et specialiter rogatorum eodem instanti post leccionem et interposicionem appellacionis constitutus personaliter validus vir Przibico de Odlocho- wicz Pragensis diocesis residens in Luthovia opido supradicto meliori modo, via iuris et forma, quibus melius et efficacius fieri potest et debet, p. 977. a Die folgenden Seiten enthalten andere Gegenstände. Der eigentliche Text setzt erst wieder S. 977 fort.
396 minuere, diminuere aliamque de novo interponere tociens quociens michi visum fuerit expedire ceteris iuris beneficiis michi semper salvis. Qua quidem appellacione sic lecta et interposita prefatus famosus Przibico petivit sibi per me notarium publicum infrascriptum unum vel plura pu- blicum seu publica confici instrumentum seu instrumenta. Lecta et inter- posita est hec appellacio anno, indiccione, die, mense, horis et loco quibus supra presentibus honorabili viro domino Ludwico de Holessaw canonico ecclesie Olomucensis nec non famosis viris Iohanne dicto Swyetlik de Rakuska, Welikone de Olom(ucio), Stephano de Czbel et Michcone de Nawssedlicz Olomucensis diocesis et aliis pluribus testibus circa premissa constitutis. Et ego Gabriel natus quondam Michaelis de Grecz Pragensis dio- cesis publicus auctoritate imperiali notarius predicte appellacionis inter- p. 977. posicioni, interieccioni et notificacioni presens interfui eaque“ ] omnia et singula sic fieri vidi et audivi eandemque legi. Arduis tamen negociis occupatus per alium notarium scribi procuravi, hic mea manu propria sub- scripsi et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis consignavi requisitis in fidem et testimonium omnium pre- missorum. Nr. 22. Credenzbrief für den Geschäftsträger Přibico’s von Othlochowicz, Swietlik von Rakusska. Dieser hat den Bischof Johann von Leito- mischl von der gegen ihn erhobenen Appellation zu verständigen. Littau, 1417, Febr. 17. (Cod. arch. terr. Mor. Cerr. 358.) In nomine Domini Amen. Anno nativitatis eiusdem 1417 indic- cione X, die vero XVII mensis Februarii hora Vesperarum vel quasi sede apostolica carente pastore in oppido Luthovia Olomucensis diocesis et in domo habitacionis providi viri dicti Loss oppidani ibidem in Luthovia in estuario seu in stubella eiusdem domus superiori in mei notarii publici infrascripti testiumque presencia subscriptorum ad hoc vocatorum et specialiter rogatorum eodem instanti post leccionem et interposicionem appellacionis constitutus personaliter validus vir Przibico de Odlocho- wicz Pragensis diocesis residens in Luthovia opido supradicto meliori modo, via iuris et forma, quibus melius et efficacius fieri potest et debet, p. 977. a Die folgenden Seiten enthalten andere Gegenstände. Der eigentliche Text setzt erst wieder S. 977 fort.
Strana 397
397 fecit, constituit, creavit et ordinavit suum verum legitimum et indubitatum procuratorem, actorem, factorem et suorum negociorum gestorum et nun- cium specialem famosum virum Iohannem dictum Swyetlik de Ra- kusska armigerum Olomucensis diocesis presentem et omnes huiusmodi procuraciones in se sponte suscipientem, dans et concedens idem consti- tutus dicto suo procuratori plenam liberam et omnimodam potestatem et mandatum speciale ad intimandum, insinuandum, notificandum reverendo in Christo patri et domino domino Iohanni Dei gracia episcopo Lutho- misslensi vel ipsius procuratori aut illi vel illis, qui sua qualibet credi- derit vel crediderint interesse appellacionem seu appellaciones nuper interpositis a quibusdam processus monitoriis a prefato domino Iohanne episcopo et contra prefatum Przibiconem emanatis, ut eciam ad ipsius domini Iohannis episcopi claram noticiam deducere per affixionem publi- cam eiusdem appellacionem ad valvas ecclesie Olomucensis nec non co- piam ipsius petentibus seu petenti dare et generaliter omnia et singula faciendum gerendum et exercendum, que in premissis circa premissa et quolibet premissorum fuerint necessaria seu eciam oportuna, promittens se idem constitutum ratum gratum atque firmum perpetuo habiturum quid- quid per dictum ipsius procuratorem constitutum vel ab eo substitutum actum gestum seu procuratum fuerit in premissis et quolibet premissorum et volens dictus constituens dictum suum procuratorem ab omni onere, satisdacione relevare et ab eo substituto michi notario publico infrascripto legitime stipulanti vice et nomine omnium quorum interest aut interesse poterit quolibet in futurum iudicio sisti et iudicatum solvi sub omni bono- rum suorum obligacione et ypoteca presencium quam futurorum.] Acta sunt hec anno, indiccione, mense, horis et loco quibus supra, presentibus ibidem honorabilibus viro domino Lodowico canonico Olomu- censi nec non famosis viris Velicone de Olomucz, St. de Czbel et Michcone de Nasedlicz Olomucensis diocesis testibus circa premissa constitutis. Et ego Gabriel natus quondam Michaelis de Grecz Pragensis dio- cesis publicus imperiali auctoritate notarius predictis procuracione con- stitucione omnibusque aliis et singulis dum sic fierent et agerentur una cum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi arduisque aliis negociis prepeditus per alium fidolem scribi procuravi, hic me manu propria subscribens in hanc publicam for- mam redegi signoque et nomine meis solitis consignavi rogatus et requi- situs in fidem et testimonium omnium premissorum. p. 978.
397 fecit, constituit, creavit et ordinavit suum verum legitimum et indubitatum procuratorem, actorem, factorem et suorum negociorum gestorum et nun- cium specialem famosum virum Iohannem dictum Swyetlik de Ra- kusska armigerum Olomucensis diocesis presentem et omnes huiusmodi procuraciones in se sponte suscipientem, dans et concedens idem consti- tutus dicto suo procuratori plenam liberam et omnimodam potestatem et mandatum speciale ad intimandum, insinuandum, notificandum reverendo in Christo patri et domino domino Iohanni Dei gracia episcopo Lutho- misslensi vel ipsius procuratori aut illi vel illis, qui sua qualibet credi- derit vel crediderint interesse appellacionem seu appellaciones nuper interpositis a quibusdam processus monitoriis a prefato domino Iohanne episcopo et contra prefatum Przibiconem emanatis, ut eciam ad ipsius domini Iohannis episcopi claram noticiam deducere per affixionem publi- cam eiusdem appellacionem ad valvas ecclesie Olomucensis nec non co- piam ipsius petentibus seu petenti dare et generaliter omnia et singula faciendum gerendum et exercendum, que in premissis circa premissa et quolibet premissorum fuerint necessaria seu eciam oportuna, promittens se idem constitutum ratum gratum atque firmum perpetuo habiturum quid- quid per dictum ipsius procuratorem constitutum vel ab eo substitutum actum gestum seu procuratum fuerit in premissis et quolibet premissorum et volens dictus constituens dictum suum procuratorem ab omni onere, satisdacione relevare et ab eo substituto michi notario publico infrascripto legitime stipulanti vice et nomine omnium quorum interest aut interesse poterit quolibet in futurum iudicio sisti et iudicatum solvi sub omni bono- rum suorum obligacione et ypoteca presencium quam futurorum.] Acta sunt hec anno, indiccione, mense, horis et loco quibus supra, presentibus ibidem honorabilibus viro domino Lodowico canonico Olomu- censi nec non famosis viris Velicone de Olomucz, St. de Czbel et Michcone de Nasedlicz Olomucensis diocesis testibus circa premissa constitutis. Et ego Gabriel natus quondam Michaelis de Grecz Pragensis dio- cesis publicus imperiali auctoritate notarius predictis procuracione con- stitucione omnibusque aliis et singulis dum sic fierent et agerentur una cum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi arduisque aliis negociis prepeditus per alium fidolem scribi procuravi, hic me manu propria subscribens in hanc publicam for- mam redegi signoque et nomine meis solitis consignavi rogatus et requi- situs in fidem et testimonium omnium premissorum. p. 978.
Strana 398
398 Nr. 23. Johann Swietlik von Rakusska schlägt die Appellation gegen den Bischof Johann von Leitomischl neben dem Eingange zur Olmützer Domkirche an. 1417, Febr. 18. (Cod. arch. terr. Mor. Cerr. 358.) In nomine Domini Amen. Anno nativitatis eiusdem 1417 indiccione decima, die vero XVIII mensis Februarii horis terciarum vel quasi apo- stolica sede carente pastore in castro Olomucensi iuxta valvam seu ostium ecclesie Olomucensis ex opposito camerarum prebendariorum eiusdem ecclesie in nostrorum notariorum publicorum infrascriptorum et testium presencia subscriptorum ad hoc vocatorum et specialiter rogatorum con- stitutus personaliter famosus vir Iohannes Swyetlik de Rakusska ar- miger Olomucensis diocesis nec non protunc legitimus validi viri Przibi- conis de Odlochowicz Pragensis diocesis, de cuius procuratoris mandato nobis per instrumentum publicum facta est plena fides, quandam appella- cionem in pergameno scriptam in forma publici instrumenti de manu Ga- brielis quondam Michaelis de Grecz Pragensis diocesis publici imperiali auctoritate notarii confectis et consignatis quam tunc in suis manibus tenebat, ad valvas ecclesie supradicte per affixionem appendit, eandem appellacionem intimando insinuando reverendo in Christo patri et domino domino Iohanni Dei gracia episcopo Luthomislensi aut illi vel illis qui sua credunt vel crediderint quomodolibet interesse et ad ipsius vel ipsorum noticiam reducendo cum tali protestacione quod eandem appellacionem intimat, insinuat prefato domino Iohanni episcopo aut suis procuratoribus et quod paratus esset ipsius copiam dare omni petenti, si quis esset qui ipsius copiam habere vellet. Que quidem appellacio seu instrumentum publicum in ostio ipsius ecclesie stabat appensa infra missam defunctorum tunc maiori multitudine ecclesie personarum astancium circa divina. Qua appellacione sic stante appensa et demum de valvis ecclesie deposita pre- fatus Iohannes Swyetlik de huiusmodi appellacione insinuacione intima- cione publicacione et deposicione ac de omnibus aliis per eum ibidem pro- curatis petunt sibi per nos publicos notarios unum vel plura publicum seu publica confici instrumentum seu instrumenta. Acta sunt hec anno indic- cione die mense et hora quibus supra, presentibus ibidem honorabilibus et discretis viris, qui eandem appellacionem legebant, Martino de Wrzessovicz plebano et perpetuo vicario ecclesie Olomucensis, Nicolao de Bladyn nota- rio eiusdem capituli eiusdem ecclesie, Iacobo de Dobris notario publico et aliis pluribus testibus fide dignis circa premissa constitutis. p. 979.
398 Nr. 23. Johann Swietlik von Rakusska schlägt die Appellation gegen den Bischof Johann von Leitomischl neben dem Eingange zur Olmützer Domkirche an. 1417, Febr. 18. (Cod. arch. terr. Mor. Cerr. 358.) In nomine Domini Amen. Anno nativitatis eiusdem 1417 indiccione decima, die vero XVIII mensis Februarii horis terciarum vel quasi apo- stolica sede carente pastore in castro Olomucensi iuxta valvam seu ostium ecclesie Olomucensis ex opposito camerarum prebendariorum eiusdem ecclesie in nostrorum notariorum publicorum infrascriptorum et testium presencia subscriptorum ad hoc vocatorum et specialiter rogatorum con- stitutus personaliter famosus vir Iohannes Swyetlik de Rakusska ar- miger Olomucensis diocesis nec non protunc legitimus validi viri Przibi- conis de Odlochowicz Pragensis diocesis, de cuius procuratoris mandato nobis per instrumentum publicum facta est plena fides, quandam appella- cionem in pergameno scriptam in forma publici instrumenti de manu Ga- brielis quondam Michaelis de Grecz Pragensis diocesis publici imperiali auctoritate notarii confectis et consignatis quam tunc in suis manibus tenebat, ad valvas ecclesie supradicte per affixionem appendit, eandem appellacionem intimando insinuando reverendo in Christo patri et domino domino Iohanni Dei gracia episcopo Luthomislensi aut illi vel illis qui sua credunt vel crediderint quomodolibet interesse et ad ipsius vel ipsorum noticiam reducendo cum tali protestacione quod eandem appellacionem intimat, insinuat prefato domino Iohanni episcopo aut suis procuratoribus et quod paratus esset ipsius copiam dare omni petenti, si quis esset qui ipsius copiam habere vellet. Que quidem appellacio seu instrumentum publicum in ostio ipsius ecclesie stabat appensa infra missam defunctorum tunc maiori multitudine ecclesie personarum astancium circa divina. Qua appellacione sic stante appensa et demum de valvis ecclesie deposita pre- fatus Iohannes Swyetlik de huiusmodi appellacione insinuacione intima- cione publicacione et deposicione ac de omnibus aliis per eum ibidem pro- curatis petunt sibi per nos publicos notarios unum vel plura publicum seu publica confici instrumentum seu instrumenta. Acta sunt hec anno indic- cione die mense et hora quibus supra, presentibus ibidem honorabilibus et discretis viris, qui eandem appellacionem legebant, Martino de Wrzessovicz plebano et perpetuo vicario ecclesie Olomucensis, Nicolao de Bladyn nota- rio eiusdem capituli eiusdem ecclesie, Iacobo de Dobris notario publico et aliis pluribus testibus fide dignis circa premissa constitutis. p. 979.
Strana 399
399 Et ego Gabriel natus quondam Michaelis de Grecz Pragensis dio- cesis etc. ut supra predictis appellacioni, affixioni, insinuacioni, notifica- cioni, deposicioni una cum collega meo infrascripto et omnibus aliis et singulis sic gestis et prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula dum sic fierent et agerentur sic fieri vidi et audivi et per meum collegam scribi procuravi, hic me manu propria subscribens in hanc pu- blicam formam redegi signoque et nomine meis solitis consignavi rogatus (et requisitus in fidem et testimonium omnium premissorum). Et ego Gregorius quondam Laurencii de Rymicz Olomucensis dio-p.980. cesis publicus imperiali auctoritate notarius predictis appellacioni insi- nuacioni notificacioni intimacioni affixioni et deposicioni omnibusque aliis et singulis dum sic fierent et agerentur una cum collega meo suprascripto presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi manuque propria conscripsi et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis consignavi rogatus et requisitus in fidem et testimonium om- nium premissorum. Von anderer Hand: Ode mne Przybika z Odlochowicz tobie knieze Iene biskupe z Lyto- misle dawam wiediety, tak yakoz mnye w kostele Olomuczkem napomenul, wiecz, zet sem sie odwolal k swatemu zboru do Costnycze a k buduczymu papezy a to swe odwolanie ohlasyl sem take w kostele Olomuczkem a chczyt se prawem branyty a toho odwolanie ted. posylam przepyss. Dan w Lutowly w sobotu po swietym Valentine. (20. Febr.) D. h.: Von mir Przybik von Odlochowicz gebe ich dir, dem Priester Johann, Bischof von Leitomischl, zu wissen: So wie du mich in der Olmützer Kirche gemahnt hast, wisse, dass ich appelliert habe zum Concil nach Constanz und zum künftigen Papst, und diese meine Appellation habe ich angekündigt auch in der Olmützer Kirche, und ich will mit Recht vertheidigen, und von dieser Appellation schicke ich eine Abschrift. Gegeben zu Littau am Samstag nach dem heil. Valentin. a Der Rest am unteren Rande weggeschnitten. Ergänzt nach der unten folgenden Formel.
399 Et ego Gabriel natus quondam Michaelis de Grecz Pragensis dio- cesis etc. ut supra predictis appellacioni, affixioni, insinuacioni, notifica- cioni, deposicioni una cum collega meo infrascripto et omnibus aliis et singulis sic gestis et prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula dum sic fierent et agerentur sic fieri vidi et audivi et per meum collegam scribi procuravi, hic me manu propria subscribens in hanc pu- blicam formam redegi signoque et nomine meis solitis consignavi rogatus (et requisitus in fidem et testimonium omnium premissorum). Et ego Gregorius quondam Laurencii de Rymicz Olomucensis dio-p.980. cesis publicus imperiali auctoritate notarius predictis appellacioni insi- nuacioni notificacioni intimacioni affixioni et deposicioni omnibusque aliis et singulis dum sic fierent et agerentur una cum collega meo suprascripto presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi manuque propria conscripsi et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis consignavi rogatus et requisitus in fidem et testimonium om- nium premissorum. Von anderer Hand: Ode mne Przybika z Odlochowicz tobie knieze Iene biskupe z Lyto- misle dawam wiediety, tak yakoz mnye w kostele Olomuczkem napomenul, wiecz, zet sem sie odwolal k swatemu zboru do Costnycze a k buduczymu papezy a to swe odwolanie ohlasyl sem take w kostele Olomuczkem a chczyt se prawem branyty a toho odwolanie ted. posylam przepyss. Dan w Lutowly w sobotu po swietym Valentine. (20. Febr.) D. h.: Von mir Przybik von Odlochowicz gebe ich dir, dem Priester Johann, Bischof von Leitomischl, zu wissen: So wie du mich in der Olmützer Kirche gemahnt hast, wisse, dass ich appelliert habe zum Concil nach Constanz und zum künftigen Papst, und diese meine Appellation habe ich angekündigt auch in der Olmützer Kirche, und ich will mit Recht vertheidigen, und von dieser Appellation schicke ich eine Abschrift. Gegeben zu Littau am Samstag nach dem heil. Valentin. a Der Rest am unteren Rande weggeschnitten. Ergänzt nach der unten folgenden Formel.
Strana 400
400 Nr. 24. Der Cardinal Alamannus, vom Concil bestellter Richter und Com- missär im Streite zwischen dem Bischof Johann von Leitomischl und dem Domherrn Ales um das Bisthum Olmütz, an den Erz- bischof Konrad, Ales und dessen Anhänger: spricht dem Domherrn Aleš die Administration des Olmützer Bisthums in spiritualibus et temporalibus ab und verurtheilt ihn zur Zahlung der erwach- senen Kosten, deren Höhe erst noch zu bestimmen ist. Constanz 1417, Juni 16. (Cod. arch. terr. Mor. Cerr. 358.) (p. 871—877.) Alamannus miseracione divina tituli sancti Eusebii sacrosancte Romane ecclesie presbyter cardinalis, iudex et commissarius ad infra- scripta a sacrosancta Constanciensi synodo specialiter deputatus reve- rendo in Christo patri et domino domino Conrado archiepiscopo Pragensi nec non venerabilibus viris dominis Alssoni, qui se gerit pro electo Olo- mucensi, Wenceslao Radecz, Nicolao Henzlini, Francisco de Gewiczka, Stephano et Iankoni de Sternberg, Iacobo de Werona, Nicolao Ubaldini, Zdenkoni de Labun, Ludowico de Holessaw, Chwaloni de Smylkow, Hanusskoni de Welwar et Vito de Lompnycz canonicis ecclesie Olomu- censis eisque in hac parte adherentibus ex adverso principalibus ac om- nibus aliis et singulis, quorum interest aut interesse poterit quomodolibet in futurum, quibuscunque nominibus censeantur, salutem in Domino sempiternam. Nuper Revmus in Christo pater et dominus dominus Iohannes mise- racione divina episcopus Ostiensis sancte Romane ecclesie cardinalis et vicecancellarius auctoritate dicte synodi sacrosancte ad hoc suffultus quan- dam commissionis sive supplicacionis cedulam nobis per certum sedis apostolice cursorem presentari fecit, quam reverenter, ut decuit, recepimus, huiusmodi sub tenore : Reverendissime pater, licet alias sacrosancta Constanciensis synodus in sessione publica curam, regimen et administracionem ecclesie Olomu- censis in spiritualibus et temporalibus in regno Boemie et marchionatu Moravie tunc vacantis et legitimo administratore carentis per obitum bone memorie Wenceslai patriarche Antioceni, qui dum adviveret, eandem auctoritate apostolica habebat in commendam, reverendo patri p.871.
400 Nr. 24. Der Cardinal Alamannus, vom Concil bestellter Richter und Com- missär im Streite zwischen dem Bischof Johann von Leitomischl und dem Domherrn Ales um das Bisthum Olmütz, an den Erz- bischof Konrad, Ales und dessen Anhänger: spricht dem Domherrn Aleš die Administration des Olmützer Bisthums in spiritualibus et temporalibus ab und verurtheilt ihn zur Zahlung der erwach- senen Kosten, deren Höhe erst noch zu bestimmen ist. Constanz 1417, Juni 16. (Cod. arch. terr. Mor. Cerr. 358.) (p. 871—877.) Alamannus miseracione divina tituli sancti Eusebii sacrosancte Romane ecclesie presbyter cardinalis, iudex et commissarius ad infra- scripta a sacrosancta Constanciensi synodo specialiter deputatus reve- rendo in Christo patri et domino domino Conrado archiepiscopo Pragensi nec non venerabilibus viris dominis Alssoni, qui se gerit pro electo Olo- mucensi, Wenceslao Radecz, Nicolao Henzlini, Francisco de Gewiczka, Stephano et Iankoni de Sternberg, Iacobo de Werona, Nicolao Ubaldini, Zdenkoni de Labun, Ludowico de Holessaw, Chwaloni de Smylkow, Hanusskoni de Welwar et Vito de Lompnycz canonicis ecclesie Olomu- censis eisque in hac parte adherentibus ex adverso principalibus ac om- nibus aliis et singulis, quorum interest aut interesse poterit quomodolibet in futurum, quibuscunque nominibus censeantur, salutem in Domino sempiternam. Nuper Revmus in Christo pater et dominus dominus Iohannes mise- racione divina episcopus Ostiensis sancte Romane ecclesie cardinalis et vicecancellarius auctoritate dicte synodi sacrosancte ad hoc suffultus quan- dam commissionis sive supplicacionis cedulam nobis per certum sedis apostolice cursorem presentari fecit, quam reverenter, ut decuit, recepimus, huiusmodi sub tenore : Reverendissime pater, licet alias sacrosancta Constanciensis synodus in sessione publica curam, regimen et administracionem ecclesie Olomu- censis in spiritualibus et temporalibus in regno Boemie et marchionatu Moravie tunc vacantis et legitimo administratore carentis per obitum bone memorie Wenceslai patriarche Antioceni, qui dum adviveret, eandem auctoritate apostolica habebat in commendam, reverendo patri p.871.
Strana 401
401 domino Iohanni episcopo Luthomisslensi in favorem fidei concesserit et commiserit, nichilominus tamen hiis premissis non obstantibus atque minime attentis et consideratis vos reverendissime pater per partem ad- versam, ut creditur, circumventus et seductus causam et causas quarun- dam pretensarum apposicionum pro parte cuiusdam pretensi Alssonis pretensi electi ac quorundam pretensorum canonicorum dicte ecclesie et aliorum eidem Alssoni adherencium in partibus a quibusdam processibus monitoriis per dictum dominum Iohannem episcopum et administratorem de et super administracione eiusdem ecclesie decretis emissis et fulmi- natis, ut dicitur, ad sanctam sedem apostolicam interposite et interposi- tarum unacum negocio principali venerabili et circumspecto viro domino Bertholdo Wildunghen sacri palacii apostolici causarum auditori, ut pretenditur, commisit. Qui quidem auditor in vim huiusmodi pretense commissionis cita- cionem per edictum nec non inhibicionem extra Romanam curiam et ad partes decrevit et concessit. Cum autem, Revme pater, ista videantur esse facta, extorta et perpetrata contra administracionem predictam et ipsius synodi decretum et ordinacionem nec non favorem fidei et in dicte [ eccle- p.872. sie ac ipsius administratoris predicti non modicum dampnum, preiudicium et gravamen et scandalum plurimorum: supplicatur igitur R. P. V. pro parte nacionis Germanice, quatenus attentis premissis uni ex Revmis patribus dominis sancte Romane ecclesie cardinalibus committere digne- mini, ut attento quod administracio huiusmodi in publica sessione decreta fuit et per consequens notoria existit, dictas pretensam commissionem, citacionem et inhibicionem cum omnibus et singulis inde secutis mox et in continenti absque cuiuscunque partis ad hoc vocacione revocet, cesset et annullet ac revocandas cassandas et annullandas nulliusque roboris vel momenti existere et eis nullam penitus fore fidem adhibendam decla- ret, nec non mandet et precipiat capitulo, vasallis et subditis dicte eccle- sie Olomucensis totique clero et populo civitatis et diocesis Olomucensis, quatenus sub penis et censuris ecclesiasticis et aliis penis formidabilibus quas, si contrarium fecerint, ipsi incurrant ipso facto prefato domino Iohanni episcopo velut administratori eiusdem ecclesie in omnibus et per omnia iuxta formam et tenorem literarum sibi per eandem synodum super dictam administracionem graciose concessarum pareant et obediant realiter et cum effectu, statum cause huiusmodi nomina et cognomina iudicum, commissionum impetratarum, apposicionum interpositarum te- nores habentes presentibus pro expressis nec non apposicionibus inter- ponendis stilo palacii premissis et aliis contrariis non obstantibus quibus- cunque.
401 domino Iohanni episcopo Luthomisslensi in favorem fidei concesserit et commiserit, nichilominus tamen hiis premissis non obstantibus atque minime attentis et consideratis vos reverendissime pater per partem ad- versam, ut creditur, circumventus et seductus causam et causas quarun- dam pretensarum apposicionum pro parte cuiusdam pretensi Alssonis pretensi electi ac quorundam pretensorum canonicorum dicte ecclesie et aliorum eidem Alssoni adherencium in partibus a quibusdam processibus monitoriis per dictum dominum Iohannem episcopum et administratorem de et super administracione eiusdem ecclesie decretis emissis et fulmi- natis, ut dicitur, ad sanctam sedem apostolicam interposite et interposi- tarum unacum negocio principali venerabili et circumspecto viro domino Bertholdo Wildunghen sacri palacii apostolici causarum auditori, ut pretenditur, commisit. Qui quidem auditor in vim huiusmodi pretense commissionis cita- cionem per edictum nec non inhibicionem extra Romanam curiam et ad partes decrevit et concessit. Cum autem, Revme pater, ista videantur esse facta, extorta et perpetrata contra administracionem predictam et ipsius synodi decretum et ordinacionem nec non favorem fidei et in dicte [ eccle- p.872. sie ac ipsius administratoris predicti non modicum dampnum, preiudicium et gravamen et scandalum plurimorum: supplicatur igitur R. P. V. pro parte nacionis Germanice, quatenus attentis premissis uni ex Revmis patribus dominis sancte Romane ecclesie cardinalibus committere digne- mini, ut attento quod administracio huiusmodi in publica sessione decreta fuit et per consequens notoria existit, dictas pretensam commissionem, citacionem et inhibicionem cum omnibus et singulis inde secutis mox et in continenti absque cuiuscunque partis ad hoc vocacione revocet, cesset et annullet ac revocandas cassandas et annullandas nulliusque roboris vel momenti existere et eis nullam penitus fore fidem adhibendam decla- ret, nec non mandet et precipiat capitulo, vasallis et subditis dicte eccle- sie Olomucensis totique clero et populo civitatis et diocesis Olomucensis, quatenus sub penis et censuris ecclesiasticis et aliis penis formidabilibus quas, si contrarium fecerint, ipsi incurrant ipso facto prefato domino Iohanni episcopo velut administratori eiusdem ecclesie in omnibus et per omnia iuxta formam et tenorem literarum sibi per eandem synodum super dictam administracionem graciose concessarum pareant et obediant realiter et cum effectu, statum cause huiusmodi nomina et cognomina iudicum, commissionum impetratarum, apposicionum interpositarum te- nores habentes presentibus pro expressis nec non apposicionibus inter- ponendis stilo palacii premissis et aliis contrariis non obstantibus quibus- cunque.
Strana 402
402 p. 873. In fine vero dicte commissionis sive supplicacionis cedule scripta erant de alterius manus litera superiori litere ipsius cedule penitus et omnino dissimili et diversa hec verba, videlicet: Audiat Revmus pater dominus cardinalis Pisanus, annullet, re- vocet, declaret et procedat eciam sub penis etc. ut petitur, si et prout de iure, revocata tamen prius inhibicione iam facto probato, quod ex ea scandalum oriretur. Post cuius quidem commissionis sive supplicacionis cedule presen- tacionem et recepcionem in causa huiusmodi rite et legitime procedendum ad providi viri magistri Michaelis de Broda Teutunicali in Romana curia et reverendi patris domini Iohannis episcopi Luthomisslensis principalis in iam dicta nobis facta et presentata commissione principa- liter nominati procuratoris instanciam provido viro magistro Iohanni Helling in eadem curia et prefatorum dominorum Alssonis ac aliorum supradictorum ex adverso principalium eciam in dicta commissione ex adverso principaliter nominatorum procuratore coram nobis iudicialiter comparenti, prout de ipsorum hinc inde procuratorum procuracione man- datis nobis legitima extitit facta fides ad dicendum et opponendum, quic- quid verbo vel in scriptis dicere sive opponere vellet contra pretactam nobis presentacionem, commissionem certum terminum peremptorium competentem prefiximus et assignavimus. In quo quidem | termino productis tamen primitus per predictum magistrum Michaelem procuratorem, nomine quo supra procuratorio, coram nobis nonnullis testibus fidedignis ad informandum animum nostrum de et super veritate narratorum seu contentorum in iam dicta commissione ipsisque per vos receptis et admissis et in forma iurisiuratis et exami- natis eorumque dictis et deposicionibus in publicam formam redactis, com- paruit coram nobis iudicialiter magister Iohannes Helling procurator predictus, nomine quo supra procuratorio, et contra supradictam nobis presentatam commissionem nonnullas excepciones articulatas facta realiter et in scriptis exhibuit atque dedit. Demum prefatus reverendissimus pater dominus Iohannes epi- scopus Ostiensis et vicecancellarius quandam aliam dependentem commis- sionis sive supplicacionis cedulam nobis Alamanno iudici et commissario supradicto per certum sedis predicte cursorem presentari fecit quam ite- rum reverenter ut decuit recepimus in hec verba: Alias exposito Vre Rme pti ut sequitur: Rme pater, licet alias sacrosancta“ — quibuscunque. Dicta signacio fuit sic signata: Audiat R. P. dominus cardinalis Pisanus, anullet, a wie oben.
402 p. 873. In fine vero dicte commissionis sive supplicacionis cedule scripta erant de alterius manus litera superiori litere ipsius cedule penitus et omnino dissimili et diversa hec verba, videlicet: Audiat Revmus pater dominus cardinalis Pisanus, annullet, re- vocet, declaret et procedat eciam sub penis etc. ut petitur, si et prout de iure, revocata tamen prius inhibicione iam facto probato, quod ex ea scandalum oriretur. Post cuius quidem commissionis sive supplicacionis cedule presen- tacionem et recepcionem in causa huiusmodi rite et legitime procedendum ad providi viri magistri Michaelis de Broda Teutunicali in Romana curia et reverendi patris domini Iohannis episcopi Luthomisslensis principalis in iam dicta nobis facta et presentata commissione principa- liter nominati procuratoris instanciam provido viro magistro Iohanni Helling in eadem curia et prefatorum dominorum Alssonis ac aliorum supradictorum ex adverso principalium eciam in dicta commissione ex adverso principaliter nominatorum procuratore coram nobis iudicialiter comparenti, prout de ipsorum hinc inde procuratorum procuracione man- datis nobis legitima extitit facta fides ad dicendum et opponendum, quic- quid verbo vel in scriptis dicere sive opponere vellet contra pretactam nobis presentacionem, commissionem certum terminum peremptorium competentem prefiximus et assignavimus. In quo quidem | termino productis tamen primitus per predictum magistrum Michaelem procuratorem, nomine quo supra procuratorio, coram nobis nonnullis testibus fidedignis ad informandum animum nostrum de et super veritate narratorum seu contentorum in iam dicta commissione ipsisque per vos receptis et admissis et in forma iurisiuratis et exami- natis eorumque dictis et deposicionibus in publicam formam redactis, com- paruit coram nobis iudicialiter magister Iohannes Helling procurator predictus, nomine quo supra procuratorio, et contra supradictam nobis presentatam commissionem nonnullas excepciones articulatas facta realiter et in scriptis exhibuit atque dedit. Demum prefatus reverendissimus pater dominus Iohannes epi- scopus Ostiensis et vicecancellarius quandam aliam dependentem commis- sionis sive supplicacionis cedulam nobis Alamanno iudici et commissario supradicto per certum sedis predicte cursorem presentari fecit quam ite- rum reverenter ut decuit recepimus in hec verba: Alias exposito Vre Rme pti ut sequitur: Rme pater, licet alias sacrosancta“ — quibuscunque. Dicta signacio fuit sic signata: Audiat R. P. dominus cardinalis Pisanus, anullet, a wie oben.
Strana 403
403 revocet, declaret et procedat eciam sub penis etc. ut petitur, si et prout de iure, revocata tamen prius inhibicione, iam facto probato quod ex ea scandalum oriretur. Cum autem R. P. dicta administracio per decretum sacri concilii commissa fuerit et cause concernentes cathedrales ecclesias sint de maio- ribus et inferioribus sedis apostolice, ut concilium“ non habeat potestatem eas committendi presertim postquam sedes" apostolica vel sacrum conci- lium manum apposuit, ne pretextu commissionis et inhibicionis huius dictus dominus episcopus in administracione sibi per sacrum concilium in favorem fidei commissa impediatur et turbetur, dignetur R. P. V. eidem domino cardinali committere, ut dictas commissionem domini Bertholdi et inhibicionem per eum decretam et omnia inde secuta casset, irritet et annul- let et mandet capitulo et vasallis et subditis dicte ecclesie sub penis etc. ut supra continetur etc. Et nichilominus causas ipsas sibi ut dicitur per V. Revmam] Ptem commissas ad sacrum concilium et sedem apostolicam remittat et se eis exoneret et se de eis ulterius non impediat; statum cause huiusmodi teno- ris commissionis habentis pro sufficienter expressis stilo palacii et aliis in contrarium facientibus non obstantibus quibuscunque. In fine vero dicte dependentis commissionis sive supplicacionis cedule scripta erant de alterius manus litera superiori litere ipsius cedule penitus et omnino dissimili et diversa hec verba, videlicet: Audiat idem Revmus pater dominus cardinalis et procedat secundum primam signa- cionem, ut supra, sublatis istis verbis, probato quod ex ea scandalum oriretur. Post cuius quidem ultime dependentis commissionis sive supplica- cionis cedule presentacionem, nos Alamannus iudex et commissarius su- pradictus ad providi viri magistri Gerardi de Werdena in dicta curia et prefati magistri Michaelis de Broda Theutunicali procuratoris substituti, de cuius substitucionis mandato nobis constabat, prout constat legitimis documentis, instanciam prefatum magistrum Iohannem Helling procuratorem ex adverso quo supra nomine procuratorio per certum sedis apostolice predicte cursorem ad dicendum et opponendum quidquid verbis vel in scriptis dicere seu opponere vellet contra ultimam nobis ut pre- fertur presentatam commissionem dependentem citari mandavimus et fecimus ad certum peremptorium terminum competentem. Quo adveniente termino comparuit coram nobis prefatus magister Iohannes Helling, procurator nomine quo supra procuratorio, et huius- p.875. a Cod.: vel concilio. b Cod.: sedis apostolicam.
403 revocet, declaret et procedat eciam sub penis etc. ut petitur, si et prout de iure, revocata tamen prius inhibicione, iam facto probato quod ex ea scandalum oriretur. Cum autem R. P. dicta administracio per decretum sacri concilii commissa fuerit et cause concernentes cathedrales ecclesias sint de maio- ribus et inferioribus sedis apostolice, ut concilium“ non habeat potestatem eas committendi presertim postquam sedes" apostolica vel sacrum conci- lium manum apposuit, ne pretextu commissionis et inhibicionis huius dictus dominus episcopus in administracione sibi per sacrum concilium in favorem fidei commissa impediatur et turbetur, dignetur R. P. V. eidem domino cardinali committere, ut dictas commissionem domini Bertholdi et inhibicionem per eum decretam et omnia inde secuta casset, irritet et annul- let et mandet capitulo et vasallis et subditis dicte ecclesie sub penis etc. ut supra continetur etc. Et nichilominus causas ipsas sibi ut dicitur per V. Revmam] Ptem commissas ad sacrum concilium et sedem apostolicam remittat et se eis exoneret et se de eis ulterius non impediat; statum cause huiusmodi teno- ris commissionis habentis pro sufficienter expressis stilo palacii et aliis in contrarium facientibus non obstantibus quibuscunque. In fine vero dicte dependentis commissionis sive supplicacionis cedule scripta erant de alterius manus litera superiori litere ipsius cedule penitus et omnino dissimili et diversa hec verba, videlicet: Audiat idem Revmus pater dominus cardinalis et procedat secundum primam signa- cionem, ut supra, sublatis istis verbis, probato quod ex ea scandalum oriretur. Post cuius quidem ultime dependentis commissionis sive supplica- cionis cedule presentacionem, nos Alamannus iudex et commissarius su- pradictus ad providi viri magistri Gerardi de Werdena in dicta curia et prefati magistri Michaelis de Broda Theutunicali procuratoris substituti, de cuius substitucionis mandato nobis constabat, prout constat legitimis documentis, instanciam prefatum magistrum Iohannem Helling procuratorem ex adverso quo supra nomine procuratorio per certum sedis apostolice predicte cursorem ad dicendum et opponendum quidquid verbis vel in scriptis dicere seu opponere vellet contra ultimam nobis ut pre- fertur presentatam commissionem dependentem citari mandavimus et fecimus ad certum peremptorium terminum competentem. Quo adveniente termino comparuit coram nobis prefatus magister Iohannes Helling, procurator nomine quo supra procuratorio, et huius- p.875. a Cod.: vel concilio. b Cod.: sedis apostolicam.
Strana 404
404 modi dicto termino pro parte sua satisfaciendum contra supradictam de- pendentem commissionem nonnullas excepciones factis facta ot in scriptis exhibuit et produxit. Contra quas quidem excepcionem per prefatum ma- gistrum Gerardum de Werdena procuratorem substitutum ex adverso verbo solum et generaliter in alio tormino ad hoc sibi per nos assignato extitit replicatum. Subsequenter vero productis coram nobis per partes hinc inde sou eorum procuratores nonnullis litteris, scripturis, instru- mentis, iuribus et munimentis ac testibus fide dignis eisque per nos debite receptis et admissis ac in forma iurisiuratis et examinatis eorumque dictis et deposicionibus de nostro mandato in formam publicam fideliter redactis. Tandem quadam peticionis cedula per dictum magistrum Gerar- dum de Werdena procuratorem quo supra nomine coram nobis oblata in hunc modum : Petit procurator et procuratorio nomine Revdi patris do- mini Iohannis episcopi Luthomisslensis administratoris ecclesie Olomucensis per vos Revmum in Christo patrem et dominum dominum Alamannum tituli sancti Eusebii sancte Romane ecclesie cardinalem p.876. vestramque sentenciam pronunciari decerni et declarari pretonsam ] inhi- bicionem per venerabilem et circumspectum virum dominum Bertholdum Wildunghen sacri palacii apostolici causarum auditoris in causa, que tunc coram eo verti pendebatur inter dictum dominum Iohannem et administra- torem ex una et quendam Alssonem pro canonico Wissegradensi se geren- tem in huiusmodi causa adversarium de et super ecclesiam Olomucensem et ipsius in spiritualibus et temporalibus administracionem et aliis in huiusmodi causa deductis et eorum occasione parte ex altera decretum per vos revocari iuxta tenorem commissionis vobis desuper facte ipsumque Alssonem in expensis propterea coram vobis legitime factis condempnan- dum fore et per vos condempnari et alias in et super premissis sibi fieri iusticie complementum salvo iure addendi minuendi mutandi corrigendi etc. Qua sic oblata peticione nos Alamannus cardinalis iudex et commissarius supradictus ad sepedicti magistri Gerardi de Werdena procuratoris sub- stituti nomine procuratorio quo supra coram nobis iudicialiter comparentis instanciam prefato magistro Iohanne Helling ex adverso procuratore ibi- dem presente et audiente visis primitus per vos et diligenter inspectis omnibus et singulis actis acticatis literis scripturis instrumentis iuribus et munimentis testiumque deposicionibus in hac causa habitis exhibitis et productis eisque cum diligencia debita ac matura deliberacione debite re- censitis de iurisperitorum consilio ad hanc nostram in hac causa pro- ferendam et promulgandam sentenciam duximus procedendum et processi- mus eamque per ea que vidimus et cognovimus et de presenti cognoscimus
404 modi dicto termino pro parte sua satisfaciendum contra supradictam de- pendentem commissionem nonnullas excepciones factis facta ot in scriptis exhibuit et produxit. Contra quas quidem excepcionem per prefatum ma- gistrum Gerardum de Werdena procuratorem substitutum ex adverso verbo solum et generaliter in alio tormino ad hoc sibi per nos assignato extitit replicatum. Subsequenter vero productis coram nobis per partes hinc inde sou eorum procuratores nonnullis litteris, scripturis, instru- mentis, iuribus et munimentis ac testibus fide dignis eisque per nos debite receptis et admissis ac in forma iurisiuratis et examinatis eorumque dictis et deposicionibus de nostro mandato in formam publicam fideliter redactis. Tandem quadam peticionis cedula per dictum magistrum Gerar- dum de Werdena procuratorem quo supra nomine coram nobis oblata in hunc modum : Petit procurator et procuratorio nomine Revdi patris do- mini Iohannis episcopi Luthomisslensis administratoris ecclesie Olomucensis per vos Revmum in Christo patrem et dominum dominum Alamannum tituli sancti Eusebii sancte Romane ecclesie cardinalem p.876. vestramque sentenciam pronunciari decerni et declarari pretonsam ] inhi- bicionem per venerabilem et circumspectum virum dominum Bertholdum Wildunghen sacri palacii apostolici causarum auditoris in causa, que tunc coram eo verti pendebatur inter dictum dominum Iohannem et administra- torem ex una et quendam Alssonem pro canonico Wissegradensi se geren- tem in huiusmodi causa adversarium de et super ecclesiam Olomucensem et ipsius in spiritualibus et temporalibus administracionem et aliis in huiusmodi causa deductis et eorum occasione parte ex altera decretum per vos revocari iuxta tenorem commissionis vobis desuper facte ipsumque Alssonem in expensis propterea coram vobis legitime factis condempnan- dum fore et per vos condempnari et alias in et super premissis sibi fieri iusticie complementum salvo iure addendi minuendi mutandi corrigendi etc. Qua sic oblata peticione nos Alamannus cardinalis iudex et commissarius supradictus ad sepedicti magistri Gerardi de Werdena procuratoris sub- stituti nomine procuratorio quo supra coram nobis iudicialiter comparentis instanciam prefato magistro Iohanne Helling ex adverso procuratore ibi- dem presente et audiente visis primitus per vos et diligenter inspectis omnibus et singulis actis acticatis literis scripturis instrumentis iuribus et munimentis testiumque deposicionibus in hac causa habitis exhibitis et productis eisque cum diligencia debita ac matura deliberacione debite re- censitis de iurisperitorum consilio ad hanc nostram in hac causa pro- ferendam et promulgandam sentenciam duximus procedendum et processi- mus eamque per ea que vidimus et cognovimus et de presenti cognoscimus
Strana 405
405 et videmus in scriptis tulimus et promulgavimus ac presentibus promul- gamus et ferimus in hunc modum de iurisperitorum consilio per hanc nostram sentenciam, quam ferimus in hiis scriptis, inhibicionem per vene- rabilem virum dominum Bertholdum de Wildunghen sacri palacii apostolici causarum auditoris in hac causa, que tunc coram eo vertebatur et nunc vertitur coram nobis, inter dictum dominum Iohannem episcopum et admi- nistratorem ex una et quendam Alssonem pro canonico Wissegradensi se gerentem de et super ecclesia Olomucensi et ipsius in spiritualibus et tem- poralibus administracionem et aliis in ipsa causa deductis et eorum occa- sione partis ex altera decretam revocamus iuxta tenorem commissionis nobis desuper facte ipsumque Alssonem in expensis propterea coram nobis legitime factis condempnandum, quarum taxacionem nobis in posterum reservamus.] Que omnia et singula vobis domino Con- p.877. rado archiepiscopo ac Alssoni omnibusque aliis et singulis supradictis ex adverso principalibus intimamus insinuamus et notificamus et ad vestram et cuiuslibet vestrum noticiam deducimus et deduci volumus per pre- sentes. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premisso- rum presentes nostras literas seu presens publicum instrumentum exinde fieri et per Theodricum notarium publicum nostrumque et huiusmodi cause coram vobis scribarium ac secretarium infrascriptum scribi et publi- cari mandavimus nostrique sigilli appensione muniri. Lecta lata et in scriptis promulgata fuit hec presens nostra sentencia per nos Alamannum cardinalem iudicem et commissarium supradictum Constancie in domi- bus nostre solite residencie nobis inibi hora vesperarum consueta ad iura reddendum pro tribunali sedentibus, sub anno nativitate Domini 1417 indiccione decima, die vero Mercurii sexta decima mensis Iunii apostolica sede vacante presentibus ibidem venerabilibus viris dominis et magistris Iohanne de Laudis, licenciato in decretis, archidiacono Wlteranensi, Ge- rardo Stuerman canonico Coloniensi et Gerardo Lupi litterarum apostoli- carum scriptore testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. Et ego Theodricus de Goy clericus Traiectensis diocesis publicus imperiali auctoritate notarius approbatus Revmi in Christo patris et do- mini domini cardinalis iudicis et commissarii prefati in causis huiusmodi coram eo scriba, quia prefatis sentencie peticioni eiusque ut premittitur in scriptis promulgacione ac aliis premissis, dum sicut premittitur per prelibatum dominum cardinalem iudicem et commissarium ac coram eo agerentur et fierent unacum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum per alium fidelem fideliter scriptum de mandato et iussione ipsius domini cardinalis iudicis et commissarii prius in notam recepto exinde confeci subscripsi
405 et videmus in scriptis tulimus et promulgavimus ac presentibus promul- gamus et ferimus in hunc modum de iurisperitorum consilio per hanc nostram sentenciam, quam ferimus in hiis scriptis, inhibicionem per vene- rabilem virum dominum Bertholdum de Wildunghen sacri palacii apostolici causarum auditoris in hac causa, que tunc coram eo vertebatur et nunc vertitur coram nobis, inter dictum dominum Iohannem episcopum et admi- nistratorem ex una et quendam Alssonem pro canonico Wissegradensi se gerentem de et super ecclesia Olomucensi et ipsius in spiritualibus et tem- poralibus administracionem et aliis in ipsa causa deductis et eorum occa- sione partis ex altera decretam revocamus iuxta tenorem commissionis nobis desuper facte ipsumque Alssonem in expensis propterea coram nobis legitime factis condempnandum, quarum taxacionem nobis in posterum reservamus.] Que omnia et singula vobis domino Con- p.877. rado archiepiscopo ac Alssoni omnibusque aliis et singulis supradictis ex adverso principalibus intimamus insinuamus et notificamus et ad vestram et cuiuslibet vestrum noticiam deducimus et deduci volumus per pre- sentes. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premisso- rum presentes nostras literas seu presens publicum instrumentum exinde fieri et per Theodricum notarium publicum nostrumque et huiusmodi cause coram vobis scribarium ac secretarium infrascriptum scribi et publi- cari mandavimus nostrique sigilli appensione muniri. Lecta lata et in scriptis promulgata fuit hec presens nostra sentencia per nos Alamannum cardinalem iudicem et commissarium supradictum Constancie in domi- bus nostre solite residencie nobis inibi hora vesperarum consueta ad iura reddendum pro tribunali sedentibus, sub anno nativitate Domini 1417 indiccione decima, die vero Mercurii sexta decima mensis Iunii apostolica sede vacante presentibus ibidem venerabilibus viris dominis et magistris Iohanne de Laudis, licenciato in decretis, archidiacono Wlteranensi, Ge- rardo Stuerman canonico Coloniensi et Gerardo Lupi litterarum apostoli- carum scriptore testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. Et ego Theodricus de Goy clericus Traiectensis diocesis publicus imperiali auctoritate notarius approbatus Revmi in Christo patris et do- mini domini cardinalis iudicis et commissarii prefati in causis huiusmodi coram eo scriba, quia prefatis sentencie peticioni eiusque ut premittitur in scriptis promulgacione ac aliis premissis, dum sicut premittitur per prelibatum dominum cardinalem iudicem et commissarium ac coram eo agerentur et fierent unacum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum per alium fidelem fideliter scriptum de mandato et iussione ipsius domini cardinalis iudicis et commissarii prius in notam recepto exinde confeci subscripsi
Strana 406
406 publicavi et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis una cum appensione sigilli domini cardinalis iudicis et commissarii sepedicti signavi rogatus et requisitus in fidem et testimo- nium omnium et singulorum premissorum. Constat michi notario de rasu- ris factis in vicesima secunda linea deorsum computando, in diccionibus sub penis etc., ut petitur, quam approbo. Nr. 25. Der Cardinal Alamannus, vom Concil bestellter Richter und Com- missär, erklärt die Confirmation des erwählten Bischofs von Olmütz, Aleš, durch den Erzbischof Konrad von Prag für nichtig. Con- stanz, 1417, Juli 16. Cassacio, irritacio, revocacio et annullacio confirmacionis et omnium inde secutorum. (Cod. arch. terr. Mor. Cerr. 358, fol. 883—887.) In nomine Domini Amen. Pridem Revmus in Christo pater et do- minus dominus Iohannes miseracione divina episcopus Ostiensis sancte Romane ecclesie cardinalis et vicecancellarius quandam commissionem sive supplicacionis cedulam venerabili et circumspecto viro domino Bertholdo de Wildungen sacri palacii apostolici causarum auditori per certum sedis apostolice cursorem presentari fecit, quam idem dominus Borthol- dus auditor reverenter, ut decuit, recepit huiusmodi sub tenore : Dignetur R. P. V. causam et causas appellacionis et appellacionum pro parte Rev"l patris domini Alssonis electi, confirmati et Wenceslai Radecz, Nicolai Henslini, Francisci de Gewiczka, Stephani et Iankonis de Sternberg, Iacobi de Werona, Nicolai Ubaldini, Sdenkonis de Labun, Lu- dovici de Holessow, Chwalkonis de Smylkow, Hanusskonis de Welwar et Viti de Lompnicz, canonicorum ecclesie Olomucensis et aliorum videlicet cleri et populi sibi et eis adherencium in partibus ad sedem apostolicam interposite et interpositarum a quibusdam pretensis processibus monito- riis per Rev. patrem dominum Iohannem episcopum Luthomisslensem de et super pretensa administracione eiusdem ecclesie Olomucensis ut dicitur fulminatis nullitatisque et iniusticie eorundem una cum negocio principali huiusmodi ac dampnorum, spoliorum, iniuriarum et interesse ac aliis in huiusmodi causa deducendis et eorum occasione committere alicui ex venerabilibus et circumspectis viris dominis sacri palacii aposto- lici causarum auditoribus audiendas, cognoscendas, decidendas et fine p.883.
406 publicavi et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis una cum appensione sigilli domini cardinalis iudicis et commissarii sepedicti signavi rogatus et requisitus in fidem et testimo- nium omnium et singulorum premissorum. Constat michi notario de rasu- ris factis in vicesima secunda linea deorsum computando, in diccionibus sub penis etc., ut petitur, quam approbo. Nr. 25. Der Cardinal Alamannus, vom Concil bestellter Richter und Com- missär, erklärt die Confirmation des erwählten Bischofs von Olmütz, Aleš, durch den Erzbischof Konrad von Prag für nichtig. Con- stanz, 1417, Juli 16. Cassacio, irritacio, revocacio et annullacio confirmacionis et omnium inde secutorum. (Cod. arch. terr. Mor. Cerr. 358, fol. 883—887.) In nomine Domini Amen. Pridem Revmus in Christo pater et do- minus dominus Iohannes miseracione divina episcopus Ostiensis sancte Romane ecclesie cardinalis et vicecancellarius quandam commissionem sive supplicacionis cedulam venerabili et circumspecto viro domino Bertholdo de Wildungen sacri palacii apostolici causarum auditori per certum sedis apostolice cursorem presentari fecit, quam idem dominus Borthol- dus auditor reverenter, ut decuit, recepit huiusmodi sub tenore : Dignetur R. P. V. causam et causas appellacionis et appellacionum pro parte Rev"l patris domini Alssonis electi, confirmati et Wenceslai Radecz, Nicolai Henslini, Francisci de Gewiczka, Stephani et Iankonis de Sternberg, Iacobi de Werona, Nicolai Ubaldini, Sdenkonis de Labun, Lu- dovici de Holessow, Chwalkonis de Smylkow, Hanusskonis de Welwar et Viti de Lompnicz, canonicorum ecclesie Olomucensis et aliorum videlicet cleri et populi sibi et eis adherencium in partibus ad sedem apostolicam interposite et interpositarum a quibusdam pretensis processibus monito- riis per Rev. patrem dominum Iohannem episcopum Luthomisslensem de et super pretensa administracione eiusdem ecclesie Olomucensis ut dicitur fulminatis nullitatisque et iniusticie eorundem una cum negocio principali huiusmodi ac dampnorum, spoliorum, iniuriarum et interesse ac aliis in huiusmodi causa deducendis et eorum occasione committere alicui ex venerabilibus et circumspectis viris dominis sacri palacii aposto- lici causarum auditoribus audiendas, cognoscendas, decidendas et fine p.883.
Strana 407
407 debito terminandas cum potestate citandi dictum dominum Iohannem omnesque alios et singulos sua communiter vel divisim interesse putantes eciam per edictum publicum in Romana curia extra et in partibus in locis circumvicinis, cum ad eum non pateat tutus accessus, affigendum“ ipsum- que Rev. patrem dominum Alssonem et singulos canonicos ac adheren- tes et adherere volentes prefatos a quibuscunque excommunicacionis et suspensionis penis sentenciis et censuris, si quibus forsan premissorum occasione dicerentur innodati, simpliciter vel ad cautelam absolvendi ac pretensum interdictum relaxandi tociens quociens opus erit, non obstante quod causa et cause huiusmodi forsan non sint in dicta curia tractande aut faciende seu ad eam legitime devolute. In fine vero dicte commissionis sive supplicacionis cedule scripta erant de alterius manus litera superiori litere ipsius cedule penitus et omnino dissimili et diversa hec verba videlicet: Audiat magister Bertholdus, citet ut petitur eciam per edictum, relaxet etc. et absolvet eciam ad cautelam, si et prout de iure et iusti- cia faciat. Cuius quidem commissionis vigore per eundem dominum Bertholdum auditorem in causa et causis huiusmodi ad nonnullos actus inter partes in eadem sibi facta commissione contentas processo, tandem idem Revmus pater dominus Iohannes episcopus Ostiensis et vicecancellarius quan- dam aliam commissionem sive supplicacionis cedulam nobis Alamanno eadem miseracione tituli sancti Eusebii sancte Romane ecclesie presbytero cardinali Pisano vulgariter nuncupato per certum sedis predicte cursorem presentari fecit, quam nos reverenter ut decuit recepimus in hec verba: Revme pater. Nuper R. P. V. causam et causas appellacionis et f. 884. appellacionum in partibus ad sanctam sedem apostolicam et presens sa- crum generale concilium a nonnullis gravaminibus reverendo patri do- mino Alberto alias Alssoni electo et confirmato ecclesie Olomucensis per reverendum patrem dominum Iohannem episcopum Luthomisslensem occasione ipsius ecclesie illatis interposite et interpositarum ac negocii huiusmodi principalis commisit venerabili et circumspecto viro domino Bertholdo Wildungen sacri palacii apostolici causarum auditori audiendas, cognoscendas, decidendas et fine debito terminandas. Cuius quidem com- missionis tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis: Dignetur R. P. V. causam et causas ..... . ....... . . . ..1 Verum Revme pater, quia propter varios clamores dicte partis adverse dictus dominus Bertholdus a Darüber aber undeutlich: affigendi. 1 Text wie oben bis de iure et iusticia faciat. Archiv. Bd. LXXXII. II. Hälfte. 27
407 debito terminandas cum potestate citandi dictum dominum Iohannem omnesque alios et singulos sua communiter vel divisim interesse putantes eciam per edictum publicum in Romana curia extra et in partibus in locis circumvicinis, cum ad eum non pateat tutus accessus, affigendum“ ipsum- que Rev. patrem dominum Alssonem et singulos canonicos ac adheren- tes et adherere volentes prefatos a quibuscunque excommunicacionis et suspensionis penis sentenciis et censuris, si quibus forsan premissorum occasione dicerentur innodati, simpliciter vel ad cautelam absolvendi ac pretensum interdictum relaxandi tociens quociens opus erit, non obstante quod causa et cause huiusmodi forsan non sint in dicta curia tractande aut faciende seu ad eam legitime devolute. In fine vero dicte commissionis sive supplicacionis cedule scripta erant de alterius manus litera superiori litere ipsius cedule penitus et omnino dissimili et diversa hec verba videlicet: Audiat magister Bertholdus, citet ut petitur eciam per edictum, relaxet etc. et absolvet eciam ad cautelam, si et prout de iure et iusti- cia faciat. Cuius quidem commissionis vigore per eundem dominum Bertholdum auditorem in causa et causis huiusmodi ad nonnullos actus inter partes in eadem sibi facta commissione contentas processo, tandem idem Revmus pater dominus Iohannes episcopus Ostiensis et vicecancellarius quan- dam aliam commissionem sive supplicacionis cedulam nobis Alamanno eadem miseracione tituli sancti Eusebii sancte Romane ecclesie presbytero cardinali Pisano vulgariter nuncupato per certum sedis predicte cursorem presentari fecit, quam nos reverenter ut decuit recepimus in hec verba: Revme pater. Nuper R. P. V. causam et causas appellacionis et f. 884. appellacionum in partibus ad sanctam sedem apostolicam et presens sa- crum generale concilium a nonnullis gravaminibus reverendo patri do- mino Alberto alias Alssoni electo et confirmato ecclesie Olomucensis per reverendum patrem dominum Iohannem episcopum Luthomisslensem occasione ipsius ecclesie illatis interposite et interpositarum ac negocii huiusmodi principalis commisit venerabili et circumspecto viro domino Bertholdo Wildungen sacri palacii apostolici causarum auditori audiendas, cognoscendas, decidendas et fine debito terminandas. Cuius quidem com- missionis tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis: Dignetur R. P. V. causam et causas ..... . ....... . . . ..1 Verum Revme pater, quia propter varios clamores dicte partis adverse dictus dominus Bertholdus a Darüber aber undeutlich: affigendi. 1 Text wie oben bis de iure et iusticia faciat. Archiv. Bd. LXXXII. II. Hälfte. 27
Strana 408
408 f. 885. forsan huiusmodi causam audire non est bene inclinatus aut saltem aliqui ex nacione Germanica, ut eam audiat minus bene sunt contenti, dignetur R. P. V. causam et causas huiusmodi ab eodem domino Bertholdo auditore advocare et eam seu eas uni aut duobus ex Revmis in Christo patribus dominis sacrosancte Romane ecclesie cardinalibus in eo statu quo coram prefato domino Bertholdo de presenti existunt, quem dignemini habere pro sufficienter expresso committere resumendas, ulterius audiendas, cognoscendas, I decidendas et fine debito terminandas et quod coram uno ex dictis Revmis patribus dominis cardinalibus, quibus forsan causa et cause huiusmodi committentur, ternum consweti servari iuxta stilum Ro- mane curie possint et valeant cum omnibus et singulis suis emergendis, incidendis, dependendis et connexis. In fine vero dicte ultime commissio- nis sive supplicacionis cedule scripta erat de alterius manus litera supe- riori litere ipsius cedule penitus et omnino dissimili et diversa hec verba videlicet: Audiat Revmus pater dominus cardinalis Pisanus et procedat in omnibus ut petitur, si et prout de iure, revocata tamen prius inhibicione, probato quod ex ea scandalum oriretur, huiusmodi itaque commissionis vigore, causa et causis huiusmodi per nos Alamannum cardinalem iudicem et commissarium supradictum debite resumptis ac inter partes in eadem contentas rite et legitime ulterius processo comparuit demum coram nobis iudicialiter magister Gerardus de Werdena in Romana curia et domini Iohannis episcopi Luthomisslensis principalis in dictis commissio- nibus principaliter nominati procurator, de cuius procuracionis mandato nobis legitima extitit facta fides et nonnullas posiciones et articulos pro parte sua in hac causa facta et in scriptis exhibuit et produxit: Nos tunc Alamannus cardinalis iudex et commissarius supradictus ad eiusdem ma- gistri Gerardi de Werdena procuratoris quo supra nomine instanciam" provido viro magistro Iohanni Helling in eadem curia et dominorum Alssonis qui se gerit pro electo et confirmato ecclesie Olomucensis ac aliorum eidem adherencium in supradictis commissionibus ex adverso eciam principaliter nominatorum procuratori, de cuius eciam procuracionis mandato nobis constabat legitimis documentis ibidem presenti et coram nobis iudicialiter comparenti terminum peremptorium ad dicendum et opponendum quidquid verbo vel in scriptis dicere sive opponere vellet contra posiciones et articulos huiusmodi necňon eisdem respondendum in quantum posiciones existerent et esse censerentur prefiximus et assi- gnavimus. In quo quidem termino comparuit coram nobis supradictus a Cod.: instan.
408 f. 885. forsan huiusmodi causam audire non est bene inclinatus aut saltem aliqui ex nacione Germanica, ut eam audiat minus bene sunt contenti, dignetur R. P. V. causam et causas huiusmodi ab eodem domino Bertholdo auditore advocare et eam seu eas uni aut duobus ex Revmis in Christo patribus dominis sacrosancte Romane ecclesie cardinalibus in eo statu quo coram prefato domino Bertholdo de presenti existunt, quem dignemini habere pro sufficienter expresso committere resumendas, ulterius audiendas, cognoscendas, I decidendas et fine debito terminandas et quod coram uno ex dictis Revmis patribus dominis cardinalibus, quibus forsan causa et cause huiusmodi committentur, ternum consweti servari iuxta stilum Ro- mane curie possint et valeant cum omnibus et singulis suis emergendis, incidendis, dependendis et connexis. In fine vero dicte ultime commissio- nis sive supplicacionis cedule scripta erat de alterius manus litera supe- riori litere ipsius cedule penitus et omnino dissimili et diversa hec verba videlicet: Audiat Revmus pater dominus cardinalis Pisanus et procedat in omnibus ut petitur, si et prout de iure, revocata tamen prius inhibicione, probato quod ex ea scandalum oriretur, huiusmodi itaque commissionis vigore, causa et causis huiusmodi per nos Alamannum cardinalem iudicem et commissarium supradictum debite resumptis ac inter partes in eadem contentas rite et legitime ulterius processo comparuit demum coram nobis iudicialiter magister Gerardus de Werdena in Romana curia et domini Iohannis episcopi Luthomisslensis principalis in dictis commissio- nibus principaliter nominati procurator, de cuius procuracionis mandato nobis legitima extitit facta fides et nonnullas posiciones et articulos pro parte sua in hac causa facta et in scriptis exhibuit et produxit: Nos tunc Alamannus cardinalis iudex et commissarius supradictus ad eiusdem ma- gistri Gerardi de Werdena procuratoris quo supra nomine instanciam" provido viro magistro Iohanni Helling in eadem curia et dominorum Alssonis qui se gerit pro electo et confirmato ecclesie Olomucensis ac aliorum eidem adherencium in supradictis commissionibus ex adverso eciam principaliter nominatorum procuratori, de cuius eciam procuracionis mandato nobis constabat legitimis documentis ibidem presenti et coram nobis iudicialiter comparenti terminum peremptorium ad dicendum et opponendum quidquid verbo vel in scriptis dicere sive opponere vellet contra posiciones et articulos huiusmodi necňon eisdem respondendum in quantum posiciones existerent et esse censerentur prefiximus et assi- gnavimus. In quo quidem termino comparuit coram nobis supradictus a Cod.: instan.
Strana 409
409 magister Gerardus de Werdena procurator nomine procuratorio quo supra et partis sibi in hac causa adverse non comparentis neque termino huiusmodi satisfacere curantis contumaciam“ accusavit ipsamque per nos contumacem reputari instanter postulavit, nos tunc dictam partem ad- versam reputavimus quoad actum et terminum huiusmodi exigente iusticia contumacem in eiusque contumacium“ receptis per nos ad eiusdem ma- gistri Gerardi de Werdena procuratoris quo supra nomine instanciam nonnullis testibus fidedignis admissis" eisdem ac iuratis in forma nec non fideliter examinatis eorumque dictis et deposicionibus de nostro mandato in formam publicam fideliter redactis. Subsequenter vero quadam peti- cionis cedula per dictum magistrum Gerardum de Werdena procuratorem, qui supra nomine pro parte sua in hac causa oblata et exhibita in hunc modum: Petit procurator et procuratorio nomine reverendi patris domini Iohannis episcopi Luthomisslensis et administratoris ecclesie Olomucensis per vos Revmum patrem dominum Alamannum tituli sancti Eusebii sancte Romane ecclesie cardinalem vestramque sentenciam pronunciari, decerni et declarari confirmacionem predictam ac omnia inde secuta fuisse et esse post delacionem appellacionis attemptata et innovata nec non ut talia cassanda, irritanda, revocanda et annullanda ] fore ac per vos cas- f. 886. sari, irritari, revocari et annullari ipsumque Alssonem in expensis prop- terea in huiusmodi causa coram vobis legitime factis condempnandum fore et per vos condempnari. Qua oblata nos Alamannus cardinalis iudex et commissarins supra- dictus ad predicti magistri Gerardi de Werdena procuratoris quo supra nomine instanciam supradictum magistrum Iohannem Helling procu- ratorem ex adverso ad videndum et audiendum per nos in hac causa pro- nunciari ac nostram sentenciam ferri et promulgari per nostrum portirium iuratum citari mandavimus et fecimus ad certum peremptorium terminum congruentem, videlicet ad diem et horam inferius annotatas. Quem eciam terminum eidem magistro Gerardo de Werdena procuratori instanti prefiximus tunc ad idem. Adveniente igitur huiusmodi termino comparuit iudicialiter coram nobis magister Gerardus de Werdena procurator nomine procuratorio quo supra et in contumaciam“ supradicte partis adverse sen- tenciam per nos in hac causa iuxta et secundum formam peticionis per ipsum oblate ut prefertur ferri et promulgari debita cum instancia postu- lavit. Nos tunc Alamannus cardinalis iudex et commissarius“ supradictus a Cod.: contuam. b Cod.: ad admissis. c Cod.: conessarius. 27*
409 magister Gerardus de Werdena procurator nomine procuratorio quo supra et partis sibi in hac causa adverse non comparentis neque termino huiusmodi satisfacere curantis contumaciam“ accusavit ipsamque per nos contumacem reputari instanter postulavit, nos tunc dictam partem ad- versam reputavimus quoad actum et terminum huiusmodi exigente iusticia contumacem in eiusque contumacium“ receptis per nos ad eiusdem ma- gistri Gerardi de Werdena procuratoris quo supra nomine instanciam nonnullis testibus fidedignis admissis" eisdem ac iuratis in forma nec non fideliter examinatis eorumque dictis et deposicionibus de nostro mandato in formam publicam fideliter redactis. Subsequenter vero quadam peti- cionis cedula per dictum magistrum Gerardum de Werdena procuratorem, qui supra nomine pro parte sua in hac causa oblata et exhibita in hunc modum: Petit procurator et procuratorio nomine reverendi patris domini Iohannis episcopi Luthomisslensis et administratoris ecclesie Olomucensis per vos Revmum patrem dominum Alamannum tituli sancti Eusebii sancte Romane ecclesie cardinalem vestramque sentenciam pronunciari, decerni et declarari confirmacionem predictam ac omnia inde secuta fuisse et esse post delacionem appellacionis attemptata et innovata nec non ut talia cassanda, irritanda, revocanda et annullanda ] fore ac per vos cas- f. 886. sari, irritari, revocari et annullari ipsumque Alssonem in expensis prop- terea in huiusmodi causa coram vobis legitime factis condempnandum fore et per vos condempnari. Qua oblata nos Alamannus cardinalis iudex et commissarins supra- dictus ad predicti magistri Gerardi de Werdena procuratoris quo supra nomine instanciam supradictum magistrum Iohannem Helling procu- ratorem ex adverso ad videndum et audiendum per nos in hac causa pro- nunciari ac nostram sentenciam ferri et promulgari per nostrum portirium iuratum citari mandavimus et fecimus ad certum peremptorium terminum congruentem, videlicet ad diem et horam inferius annotatas. Quem eciam terminum eidem magistro Gerardo de Werdena procuratori instanti prefiximus tunc ad idem. Adveniente igitur huiusmodi termino comparuit iudicialiter coram nobis magister Gerardus de Werdena procurator nomine procuratorio quo supra et in contumaciam“ supradicte partis adverse sen- tenciam per nos in hac causa iuxta et secundum formam peticionis per ipsum oblate ut prefertur ferri et promulgari debita cum instancia postu- lavit. Nos tunc Alamannus cardinalis iudex et commissarius“ supradictus a Cod.: contuam. b Cod.: ad admissis. c Cod.: conessarius. 27*
Strana 410
410 f. 887. dictam partem adversam non comparentem neque huiusmodi termino satisfacientem imputavimus id dictante iusticia contumacem et in eius contumaciam visis primitus et per nos diligenter inspectis omnibus et singulis actis actitatis literis scripturis instrumentis iuribus et muni- mentis ac testium deposicionibus supradictis in hac causa habitis, ex- hibitis et productis eisque cum diligencia debita ac deliberacione matura recensitis de iurisperitorum consilio ad nostram in hac causa proferendam sentenciam duximus procedendum et processimus eamque per ea que vi- dimus et cognovimus ac de presenti cognoscimus et videmus in scriptis tulimus et promulgavimus ac presentibus promulgamus et ferimus in hunc modum: De iurisperitorum“ consilio per hanc nostram sentenciam quam ferimus in hiis scriptis pronunciamus, decernimus et declaramus confirmacionem predictam, ac omnia inde secuta fuisse et esse post dela- cionem appellacionis attemptata et innovata nec non ut talia cassanda, irritanda et revocanda et annullanda fore ac cassamus, irritamus revo- camus et annullamus ipsumque Alssonem in expensis propterea in huius- modi causa coram nobis legitime factis condempnandum fore et condemp- namus. Quarum expensarum taxacionem nobis in posterum reservamus. In quorum omnium et singulorum premissorum fidem et testimonium presentes nostras literas sive presens publicum instrumentum exinde fieri et per Theodericum notarium publicum nostrumque et huiusmodi cause scribam ac secretarium infrascriptum subscribi et publicari mandavimus nostrique sigilli appensione muniri. Lecta, lata et in scriptis promulgata fuit hec presens sentencia per nos Alamannum cardinalem iudicem et commissarium Constancie nobis inibi horis vesperarum causarum consueta ad iura reddendum pro tribunali sedentibus sub anno a nativitate Domini 1417 indiccione decima die vero Veneris XVIa] mensis Iulii apostolica sede vacante. Presentibus ibidem reverendo patre domino Nicolao sedis apostolice prothonotario Pratensi vulgariter nuncupato venerabili viro domino Iohanne de Laudis licenciato in decretis, archidiacono Wltera- nensi et magistro Gerardo Lupi literarum apostolicarum scriptore testi- bus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. Et ego Theodericus de Goy clericus Traiectensis diocesis publicus imperiali auctoritate notarius approbatus reverendissimi in Christo patris et domini domini Alamanni cardinalis iudicis et commissarii pre- fati in causa et causis huiusmodi coram eo scriba, quia prefate sentencie in scriptis promulgacionum omnibusque aliis premissis dum sic ut pre- mittitur per prelibatum dominum cardinalem iudicem et commissarium ac a Cod.: iusperitorum.
410 f. 887. dictam partem adversam non comparentem neque huiusmodi termino satisfacientem imputavimus id dictante iusticia contumacem et in eius contumaciam visis primitus et per nos diligenter inspectis omnibus et singulis actis actitatis literis scripturis instrumentis iuribus et muni- mentis ac testium deposicionibus supradictis in hac causa habitis, ex- hibitis et productis eisque cum diligencia debita ac deliberacione matura recensitis de iurisperitorum consilio ad nostram in hac causa proferendam sentenciam duximus procedendum et processimus eamque per ea que vi- dimus et cognovimus ac de presenti cognoscimus et videmus in scriptis tulimus et promulgavimus ac presentibus promulgamus et ferimus in hunc modum: De iurisperitorum“ consilio per hanc nostram sentenciam quam ferimus in hiis scriptis pronunciamus, decernimus et declaramus confirmacionem predictam, ac omnia inde secuta fuisse et esse post dela- cionem appellacionis attemptata et innovata nec non ut talia cassanda, irritanda et revocanda et annullanda fore ac cassamus, irritamus revo- camus et annullamus ipsumque Alssonem in expensis propterea in huius- modi causa coram nobis legitime factis condempnandum fore et condemp- namus. Quarum expensarum taxacionem nobis in posterum reservamus. In quorum omnium et singulorum premissorum fidem et testimonium presentes nostras literas sive presens publicum instrumentum exinde fieri et per Theodericum notarium publicum nostrumque et huiusmodi cause scribam ac secretarium infrascriptum subscribi et publicari mandavimus nostrique sigilli appensione muniri. Lecta, lata et in scriptis promulgata fuit hec presens sentencia per nos Alamannum cardinalem iudicem et commissarium Constancie nobis inibi horis vesperarum causarum consueta ad iura reddendum pro tribunali sedentibus sub anno a nativitate Domini 1417 indiccione decima die vero Veneris XVIa] mensis Iulii apostolica sede vacante. Presentibus ibidem reverendo patre domino Nicolao sedis apostolice prothonotario Pratensi vulgariter nuncupato venerabili viro domino Iohanne de Laudis licenciato in decretis, archidiacono Wltera- nensi et magistro Gerardo Lupi literarum apostolicarum scriptore testi- bus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. Et ego Theodericus de Goy clericus Traiectensis diocesis publicus imperiali auctoritate notarius approbatus reverendissimi in Christo patris et domini domini Alamanni cardinalis iudicis et commissarii pre- fati in causa et causis huiusmodi coram eo scriba, quia prefate sentencie in scriptis promulgacionum omnibusque aliis premissis dum sic ut pre- mittitur per prelibatum dominum cardinalem iudicem et commissarium ac a Cod.: iusperitorum.
Strana 411
411 coram eo agerentur et fierent una cum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum per alium fidelem me aliis occupato negociis fide- liter scriptum de mandato ipsius domini cardinalis iudicis et commissarii prius in notam recepto exinde confeci subscripsi publicavi et in hanc pu- blicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis una cum appensione sigilli sepedicti domini cardinalis iudicis et commissarii signavi rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singo- lorum premissorum. Nr. 26. Cardinal Branda, vom Papste Martin V. bestellter Commissär in der Streitfrage um das Olmützer Bisthum, richtet eine Citation an den Eindringling Aleš. Constanz, 1418, Mai. (Cod. arch. terr. Mor. Cerr. 358, p. 879—882.) Universis et singulis Christifidelibus et presertim Boemie nacionis p.879. Branda miseracione divina tituli sancti Clementis sacrosancte Romane ecclesie presbyter cardinalis Placentinensis vulgariter nuncupatus, iudex et commissarius causarum et cause ac partibus infrascriptis a do- mino nostro papa specialiter deputatus salutem in Domino et mandatis nostris huiusmodi ymmo verius apostolicis firmiter obedire. Noveritis quod nuper sanctissimus in Christo pater et dominus noster, dominus Martinus divina providencia papa quintus quandam commissionis sive supplicacionis cedulam nobis per certum suum cursorem presentari fecit, quam reverenter, prout decuit, recepimus huiusmodi sub tenore: Beatissime pater. Vacante alias ecclesia Olomucensi per obitum bone memorie domini Wenceslai quondam patriarche Anthioceni et dicte ecclesie dum vixit commenda(ta)rii venerabiles viri domini canonici ipsius ecclesie devotam creaturam s. c. Alssonem presbyterum de militari ge- nere procreatum, tunc ecclesie" sancti Petri Wissegradensis Pra- gensis canonicum in suum elegerunt episcopum et pastorem, licet nonnulli ex eiusdem ecclesie canonicis ante terminum eleccionis indicte aliis cano- nicis absentibus et in civitate et provincia Pragensi constitutis minime vocatis seu saltem debite expectatis reverendum patrem dominum Iohan- nem episcopum Luthomisslensem ad eandem ecclesiam, ut dicitur, postularunt. Et licet precedente proclamacione seu crida solitis et con- suetis eleccio dicti domini Alssonis per dominum Conradum archiepi- a Cod.: ecclesia.
411 coram eo agerentur et fierent una cum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum per alium fidelem me aliis occupato negociis fide- liter scriptum de mandato ipsius domini cardinalis iudicis et commissarii prius in notam recepto exinde confeci subscripsi publicavi et in hanc pu- blicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis una cum appensione sigilli sepedicti domini cardinalis iudicis et commissarii signavi rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singo- lorum premissorum. Nr. 26. Cardinal Branda, vom Papste Martin V. bestellter Commissär in der Streitfrage um das Olmützer Bisthum, richtet eine Citation an den Eindringling Aleš. Constanz, 1418, Mai. (Cod. arch. terr. Mor. Cerr. 358, p. 879—882.) Universis et singulis Christifidelibus et presertim Boemie nacionis p.879. Branda miseracione divina tituli sancti Clementis sacrosancte Romane ecclesie presbyter cardinalis Placentinensis vulgariter nuncupatus, iudex et commissarius causarum et cause ac partibus infrascriptis a do- mino nostro papa specialiter deputatus salutem in Domino et mandatis nostris huiusmodi ymmo verius apostolicis firmiter obedire. Noveritis quod nuper sanctissimus in Christo pater et dominus noster, dominus Martinus divina providencia papa quintus quandam commissionis sive supplicacionis cedulam nobis per certum suum cursorem presentari fecit, quam reverenter, prout decuit, recepimus huiusmodi sub tenore: Beatissime pater. Vacante alias ecclesia Olomucensi per obitum bone memorie domini Wenceslai quondam patriarche Anthioceni et dicte ecclesie dum vixit commenda(ta)rii venerabiles viri domini canonici ipsius ecclesie devotam creaturam s. c. Alssonem presbyterum de militari ge- nere procreatum, tunc ecclesie" sancti Petri Wissegradensis Pra- gensis canonicum in suum elegerunt episcopum et pastorem, licet nonnulli ex eiusdem ecclesie canonicis ante terminum eleccionis indicte aliis cano- nicis absentibus et in civitate et provincia Pragensi constitutis minime vocatis seu saltem debite expectatis reverendum patrem dominum Iohan- nem episcopum Luthomisslensem ad eandem ecclesiam, ut dicitur, postularunt. Et licet precedente proclamacione seu crida solitis et con- suetis eleccio dicti domini Alssonis per dominum Conradum archiepi- a Cod.: ecclesia.
Strana 412
412 p.880. scopum Pragensem, in cuius metropoli dicta ecclosia Olomucensis sita extitit vacante sede apostolica confirmata fuisset, ipseque dominus Alsso dicte ecclesie Olomuconsis possessionem assecutus extitisset ac teneat de presenti, prefatur tamen dominus episcopus Luthomisslensis dicta tali quali sue pretense postulacioni innitens missis por eum certis suis nunciis ad sacrum generale Constanciense concilium tacitoque de eleccione et confirmacione domini Alssonis predicti falsoque per eos con- ficto, quod dictus dominus Alsso dampnate Wiklefistarum secte adhe- reret, intervenientibus, ut creditur, nonnullorum dicti domini Alssonis emulorum suggestionibus, dictam ecclesiam Olomucensem ad certum tempus iam dudum effluxum per dictum sacrum concilium sibi obtinuit commendari et vigore commende administracionem huiusmodi contra pre- fatum dominum Alssonem canonicos ecclesie Olomucensis et ipsis ad- herentes ut dicitur certos pretensos processus penales fulminavit, a quibus pro parte dicti domini Alssonis ad prefatum sacrum concilium appellato et causa appellacionis huiusmodi et negocii principalis primo venerabili viro domino Bertholdo de Wildungen sacri palacii apostolici causarum auditori et deinde reverendissimo patri domino A. cardinali Pisano dici- tur fuisse commissa; quique dominus A. cardinalis Pisanus forte cause meritis minus rite examinatis per suam pretensam sentenciam confirma- cionem eleccionis dicti domini Alssonis exponentis per dictum dominum archiepiscopum Pragensem factam in omnibus inde secutis, ut dicitur, annullavit et cassavit cum condempnacione expensarum; a quo appellato et causa appellacionis commissa reverendissimo patri domino F. cardinali Veneciarum, ipseque dominus F. cardinalis in causa ipsa rite et ma- ture procedens prefati domini cardinalis Pisani sentenciam pretensam per suam sentenciam annullavit ipsumque dominum Iohannem episcopum Luthomisslensem in exposicionibus coram se et dicto domino cardinali Pisano factis condempnavit; a qua appellato et causa appellacionis huius- modi commissa reverendissimo patri domino cardinali Placentinensi, coram quo ad nonnullos actus dicitur processum, cuius cause statum S. V. dignetur habere pro expressis. Et licet beatissime pater S. V. dicto domino cardinali Veneciarum eciam inter cetera commiserat, ut se ] de eleccione et confirmacione ac habilitate et idoneitate persone dicti domini A. exponentis informaret et S. V. referret firmiterque testes super pre- missis per eum recepti et examinati, interim tamen lite sic pendente in- decisa dictus cardinalis Pisanus, qui iam dictum A. gravavit, oum plus gra- vando testes pro parte dicti domini Iohannis episcopi, ut dicitur, recepit, pro parte dicti A. ad hoc minime vocata, ad cuius relacionem eciam dicta lite pendente S. V. ut dicitur factam V. S. dicto domino Iohanni episcopo
412 p.880. scopum Pragensem, in cuius metropoli dicta ecclosia Olomucensis sita extitit vacante sede apostolica confirmata fuisset, ipseque dominus Alsso dicte ecclesie Olomuconsis possessionem assecutus extitisset ac teneat de presenti, prefatur tamen dominus episcopus Luthomisslensis dicta tali quali sue pretense postulacioni innitens missis por eum certis suis nunciis ad sacrum generale Constanciense concilium tacitoque de eleccione et confirmacione domini Alssonis predicti falsoque per eos con- ficto, quod dictus dominus Alsso dampnate Wiklefistarum secte adhe- reret, intervenientibus, ut creditur, nonnullorum dicti domini Alssonis emulorum suggestionibus, dictam ecclesiam Olomucensem ad certum tempus iam dudum effluxum per dictum sacrum concilium sibi obtinuit commendari et vigore commende administracionem huiusmodi contra pre- fatum dominum Alssonem canonicos ecclesie Olomucensis et ipsis ad- herentes ut dicitur certos pretensos processus penales fulminavit, a quibus pro parte dicti domini Alssonis ad prefatum sacrum concilium appellato et causa appellacionis huiusmodi et negocii principalis primo venerabili viro domino Bertholdo de Wildungen sacri palacii apostolici causarum auditori et deinde reverendissimo patri domino A. cardinali Pisano dici- tur fuisse commissa; quique dominus A. cardinalis Pisanus forte cause meritis minus rite examinatis per suam pretensam sentenciam confirma- cionem eleccionis dicti domini Alssonis exponentis per dictum dominum archiepiscopum Pragensem factam in omnibus inde secutis, ut dicitur, annullavit et cassavit cum condempnacione expensarum; a quo appellato et causa appellacionis commissa reverendissimo patri domino F. cardinali Veneciarum, ipseque dominus F. cardinalis in causa ipsa rite et ma- ture procedens prefati domini cardinalis Pisani sentenciam pretensam per suam sentenciam annullavit ipsumque dominum Iohannem episcopum Luthomisslensem in exposicionibus coram se et dicto domino cardinali Pisano factis condempnavit; a qua appellato et causa appellacionis huius- modi commissa reverendissimo patri domino cardinali Placentinensi, coram quo ad nonnullos actus dicitur processum, cuius cause statum S. V. dignetur habere pro expressis. Et licet beatissime pater S. V. dicto domino cardinali Veneciarum eciam inter cetera commiserat, ut se ] de eleccione et confirmacione ac habilitate et idoneitate persone dicti domini A. exponentis informaret et S. V. referret firmiterque testes super pre- missis per eum recepti et examinati, interim tamen lite sic pendente in- decisa dictus cardinalis Pisanus, qui iam dictum A. gravavit, oum plus gra- vando testes pro parte dicti domini Iohannis episcopi, ut dicitur, recepit, pro parte dicti A. ad hoc minime vocata, ad cuius relacionem eciam dicta lite pendente S. V. ut dicitur factam V. S. dicto domino Iohanni episcopo
Strana 413
413 Luthomisslensi de dicta ecclesia Olomucensi lite huiusmodi adhuc coram dicto domino cardinali pendente indecisa dicitur providisse. Suppli- catur igitur humilitor S. V. pro parte prefati domini Alssonis electi, quatenus causam et causas huiusmodi quam seu quas movet seu movere intendit prefato domino Iohanni episcopo tam super ecclesia Olomucensi quam eciam pretense postulacionis ac nullitatis et iniusticie ipsius ac processuum inde secutorum quam nullitatis processus per dominum car- dinalem Pisanum in recepcionem pretensorum testium partis adverse ha- biti committere alicui ex reverendissimis patribus sancte Romane ecclesie cardinalibus audiendis, decidendis et fine debito terminandis cum omnibus et singulis emergendis, incidendis, dependendis et connexis cum potestate citandi ipsum dominum Iohannem episcopum prefatum eiusque alios et singulos sua communiter vel divisim interesse putando“ per edictum pu- blicum in Romana curia et in partibus in civitate Olomucensi, cum ad eum non patet tutus accessus, tociens quociens opus fuerit affigendum, nec non inhibendum dicto domino episcopo, ne lite huiusmodi pendente indecisa aliquid innovet vel attemptet eciam sub penis ecclesiasticis, de quibus sibi videbitur, non obstante, quod causa seu cause huiusmodi for- san de sui natura non sint in dicta curia tractande seu finiende aut ad cam legitime devolute stilo palacii constitucionibus apostolicis et aliis in contrarium editis non obstantibus quibuscunque. In fine vero dicte com- missionis sive supplicacionis cedule scripta erant de alterius manus litera superiori litere ipsius cedule penitus et omnino dissimili et diversa hec verba videlicet: De mandato domini nostri pape: Audiat reverendissimus pater dominus cardinalis Placentinus, mo- neat dictum Alssonem intrusum et eius adherentes sub penis et censu- ris etc. quod desistant ab occupacione etc. cum citacione optima in casu etc. eciam per edictum. Posterius quidem commissione sive supplicacione ce- dule presentacione et recepcione productis eciam nobis per honorabilem virum magistrum Gerardum de Verdena in Romana curia et dicti reverendi patris domini Iohannis episcopi Luthomisslensis princi- palis indicta nobis facta et presentata commissione principaliter nominati procuratorem, de cuius procuratorio mandato nobis legitima extitit facta fides nonnullis testibus fide dignis ad informandum animum nostrum de non tuto accessu ad ipsum Alssonem et alios adherentes ipsisque testi- bus per nos rite receptis, admissis, iuratis et fideliter examinatis. Sub- sequenter fuimus per eundem magistrum Gerardum de Werdena pro- curatorem quo supra nomine coram nobis constitutum debita cum instan- a Cod.: putañ.
413 Luthomisslensi de dicta ecclesia Olomucensi lite huiusmodi adhuc coram dicto domino cardinali pendente indecisa dicitur providisse. Suppli- catur igitur humilitor S. V. pro parte prefati domini Alssonis electi, quatenus causam et causas huiusmodi quam seu quas movet seu movere intendit prefato domino Iohanni episcopo tam super ecclesia Olomucensi quam eciam pretense postulacionis ac nullitatis et iniusticie ipsius ac processuum inde secutorum quam nullitatis processus per dominum car- dinalem Pisanum in recepcionem pretensorum testium partis adverse ha- biti committere alicui ex reverendissimis patribus sancte Romane ecclesie cardinalibus audiendis, decidendis et fine debito terminandis cum omnibus et singulis emergendis, incidendis, dependendis et connexis cum potestate citandi ipsum dominum Iohannem episcopum prefatum eiusque alios et singulos sua communiter vel divisim interesse putando“ per edictum pu- blicum in Romana curia et in partibus in civitate Olomucensi, cum ad eum non patet tutus accessus, tociens quociens opus fuerit affigendum, nec non inhibendum dicto domino episcopo, ne lite huiusmodi pendente indecisa aliquid innovet vel attemptet eciam sub penis ecclesiasticis, de quibus sibi videbitur, non obstante, quod causa seu cause huiusmodi for- san de sui natura non sint in dicta curia tractande seu finiende aut ad cam legitime devolute stilo palacii constitucionibus apostolicis et aliis in contrarium editis non obstantibus quibuscunque. In fine vero dicte com- missionis sive supplicacionis cedule scripta erant de alterius manus litera superiori litere ipsius cedule penitus et omnino dissimili et diversa hec verba videlicet: De mandato domini nostri pape: Audiat reverendissimus pater dominus cardinalis Placentinus, mo- neat dictum Alssonem intrusum et eius adherentes sub penis et censu- ris etc. quod desistant ab occupacione etc. cum citacione optima in casu etc. eciam per edictum. Posterius quidem commissione sive supplicacione ce- dule presentacione et recepcione productis eciam nobis per honorabilem virum magistrum Gerardum de Verdena in Romana curia et dicti reverendi patris domini Iohannis episcopi Luthomisslensis princi- palis indicta nobis facta et presentata commissione principaliter nominati procuratorem, de cuius procuratorio mandato nobis legitima extitit facta fides nonnullis testibus fide dignis ad informandum animum nostrum de non tuto accessu ad ipsum Alssonem et alios adherentes ipsisque testi- bus per nos rite receptis, admissis, iuratis et fideliter examinatis. Sub- sequenter fuimus per eundem magistrum Gerardum de Werdena pro- curatorem quo supra nomine coram nobis constitutum debita cum instan- a Cod.: putañ.
Strana 414
414 cia requisiti, quatenus sibi literas monitorias et in eventum citatorias contra et adversus Alssonem principalem in eadem nobis facta et pre- sentata commissione principaliter nominatum eiusque occasione predicte ecclesie Olomucensi adherentes per edictum publicum in Romana curia et in partibus in locis circumvicinis exequendum, iuxta vim formam et effectum signature commissionem supradicte decernere et concedere digna- remur. Nos igitur Branda cardinalis iudex et commissarius prefatus attendentes huiusmodi requisicionem fore iustam et consonam racioni volentesque in causa et causis ac negocio huiusmodi rite et legitime pro- p.881. cedere ac partibus ipsis dante | Domino iusticiam ministrare, ut tenemur, et quia ex informacione testium predictorum reperimus ad ipsum Alsso- nem et eius adherentes tutum non patere accessum, idcirco auctoritate apostolica nobis in hac parte commissa, per hoc presens publicum edictum in audiencia publica literarum contradictarum dicti domini nostri pape legendum ac valvis seu portis sancti Stephani Constanciensis pro loco audiencie causarum apostolice specialiter deputate ac cathedralis Con- stanciensis necnon in partibus et locis circumvicinis Olomucensis et Luthomisslensis cathedralium ecclesiarum affigendum, prefatos Als- sonem intrusum eiusque adherentes tenore presencium requirimus et monemus primo, secundo, tercio et peremptorio“ eisque nichilominus et eorum cuilibet in virtute sancte obediencie et sub excommunicacionis aggravacione, reaggravacione ac ecclesiastici interdicti in loca ponendi ad que tales declinari contigerit" ac privacionem et inhabilitacionem benefi- ciorum dignitatum et bonorum feudalium ecclesiasticorum quorumcunque obtentorum et obtinendorum peius quos ipsos et eorum quemlibet contra facientem incurrere volumus ipso facto, nisi fecerint que mandamus di- stricte precipiendo mandantes quatenus infra duodecim dierum spacium post lecturam in audiencia publica et affixionem et apposicionem in valvis seu portis antedictis, nec non publicacionem et execucionem presencium modo et forma premissis factis immediate sequentibuse, quorum duodecim dierum quatuor pro primo, quatuor pro secundo et reliquos quatuor dies eis et eorum cuilibet pro tercio et peremptorio termino ac monicione ca- nonica assignamus. Ipse Alsso et alii sibi adherentes seu alias bonorum dicte ecclesie Olomucensis occupatores ab occupacione et detencione eccle- sie Olomucensis possessioneque eiusdem ecclesie nec non civitatum, ter- rarum, castrorum, villarum et aliorum quorumcunque bonorum ad eandem ecclesiam spectancium et pertinencium desistant, illisque prefato domino Iohanni episcopo seu eius legitimo procuratori legitime cedant et illam a Cod.: peremptoris. b Cod.: contingerit. “ Cod.: sequent.
414 cia requisiti, quatenus sibi literas monitorias et in eventum citatorias contra et adversus Alssonem principalem in eadem nobis facta et pre- sentata commissione principaliter nominatum eiusque occasione predicte ecclesie Olomucensi adherentes per edictum publicum in Romana curia et in partibus in locis circumvicinis exequendum, iuxta vim formam et effectum signature commissionem supradicte decernere et concedere digna- remur. Nos igitur Branda cardinalis iudex et commissarius prefatus attendentes huiusmodi requisicionem fore iustam et consonam racioni volentesque in causa et causis ac negocio huiusmodi rite et legitime pro- p.881. cedere ac partibus ipsis dante | Domino iusticiam ministrare, ut tenemur, et quia ex informacione testium predictorum reperimus ad ipsum Alsso- nem et eius adherentes tutum non patere accessum, idcirco auctoritate apostolica nobis in hac parte commissa, per hoc presens publicum edictum in audiencia publica literarum contradictarum dicti domini nostri pape legendum ac valvis seu portis sancti Stephani Constanciensis pro loco audiencie causarum apostolice specialiter deputate ac cathedralis Con- stanciensis necnon in partibus et locis circumvicinis Olomucensis et Luthomisslensis cathedralium ecclesiarum affigendum, prefatos Als- sonem intrusum eiusque adherentes tenore presencium requirimus et monemus primo, secundo, tercio et peremptorio“ eisque nichilominus et eorum cuilibet in virtute sancte obediencie et sub excommunicacionis aggravacione, reaggravacione ac ecclesiastici interdicti in loca ponendi ad que tales declinari contigerit" ac privacionem et inhabilitacionem benefi- ciorum dignitatum et bonorum feudalium ecclesiasticorum quorumcunque obtentorum et obtinendorum peius quos ipsos et eorum quemlibet contra facientem incurrere volumus ipso facto, nisi fecerint que mandamus di- stricte precipiendo mandantes quatenus infra duodecim dierum spacium post lecturam in audiencia publica et affixionem et apposicionem in valvis seu portis antedictis, nec non publicacionem et execucionem presencium modo et forma premissis factis immediate sequentibuse, quorum duodecim dierum quatuor pro primo, quatuor pro secundo et reliquos quatuor dies eis et eorum cuilibet pro tercio et peremptorio termino ac monicione ca- nonica assignamus. Ipse Alsso et alii sibi adherentes seu alias bonorum dicte ecclesie Olomucensis occupatores ab occupacione et detencione eccle- sie Olomucensis possessioneque eiusdem ecclesie nec non civitatum, ter- rarum, castrorum, villarum et aliorum quorumcunque bonorum ad eandem ecclesiam spectancium et pertinencium desistant, illisque prefato domino Iohanni episcopo seu eius legitimo procuratori legitime cedant et illam a Cod.: peremptoris. b Cod.: contingerit. “ Cod.: sequent.
Strana 415
415 seu illa dimittant realiter et cum effectu et amplius se de eisdem non intromittant nec de cetero eundem dominum Iohannem episcopum super illis impediant, molestent vel perturbent sou per alios impediri procurent nec non infra triginta dies dictos duodecim dies immediate sequentes se nostris huiusmodi monicionibus paruisse nos vel alium loco nostri forsan surrogandum iudicem et commissarium certificent, alioquin dictis terminis elapsis per simile edictum modo et forma premissis exequendum prefatum Alssonem et sibi adherentes citamus, quatenus vicesima die post publi- cacionem presencium modo et forma premissis factam et terminos ante- dictos immediate sequentes, si dies ipsa vicesima iuridica fuerit, et nos vel alius loco nostri forsan surrogandus iudex et commissarius ad iura reddendum pro tribunali sederimus vel sederit, alioquin proxima die iuri- dica extunc immediate sequente qua nos vel surrogandum iudicem et com- missarium predictum Constancie vel alibi, ubi tunc forsan dictus dominus noster papa cum sua curia residebit, hora vesperarum vel quasi consueta ad iura reddendum pro tribunali sedere contigeret, compareant in iudicio coram nobis vel surrogando predicto per se vel procuratorem seu procu- ratores suos ydoneos ad causam seu causas huiusmodi sufficienter in- structos se sentencias et penas ac censuras predictas incidisse declarari visuri ac causam racionabilem, quare id fieri non debeat allegaturi, alias- que dicturi, facturi, audituri ] et recepturi, quod iusticia suadebit et ordo p.882. dictaverit racionis, certificantes nichilominus eosdem monitos et citatos, quod sive in dicto citacionis termino, ut premissum est, comparere cura- verint sive non, nos nichilominus vel surrogandus predictus ad declara- cionem huiusmodi alias ad premissa omnia et singula prout de iure pote- rimus sive poterit procedemus sive procedet dictorum monitorum et cita- torum absencia seu contumacia in aliquo non obstante loca vero audiencie publice contradictarum ac valvarum seu portarum predictarum ecclesiarum tamquam publica et ydonea ad monicionem et citacionem nostras huius- modi publicandas ad instar edictorum publicorum, que olim in albo preto- rio scribebantur duximus eligenda, que presentes nostras citacionem et monicionem suo quasi sonoro preconio ac patulo iudicio publicabunt in quibus ipsas monicionem et citacionem modo premisso decrevimus publi- candas, ne prenominati Alsso ex adverso principalis et sibi adherentes sic moniti et citati de premissis ignoranciam aliqualiter pretendere valeant seu in posterum quomodolibet allegare, cum non sit verisimile apud dictos sic monitos et citatos remanere incognitum quod tam patenter et notorie extitit omnibus publicatum, volentes nichilominus et dicta auctoritate apostolica decernentes quod huiusmodi monicio et citacio prefatos monitos, et citatos taliter arceat et astringat ac si eis eorum cuilibet fuissent
415 seu illa dimittant realiter et cum effectu et amplius se de eisdem non intromittant nec de cetero eundem dominum Iohannem episcopum super illis impediant, molestent vel perturbent sou per alios impediri procurent nec non infra triginta dies dictos duodecim dies immediate sequentes se nostris huiusmodi monicionibus paruisse nos vel alium loco nostri forsan surrogandum iudicem et commissarium certificent, alioquin dictis terminis elapsis per simile edictum modo et forma premissis exequendum prefatum Alssonem et sibi adherentes citamus, quatenus vicesima die post publi- cacionem presencium modo et forma premissis factam et terminos ante- dictos immediate sequentes, si dies ipsa vicesima iuridica fuerit, et nos vel alius loco nostri forsan surrogandus iudex et commissarius ad iura reddendum pro tribunali sederimus vel sederit, alioquin proxima die iuri- dica extunc immediate sequente qua nos vel surrogandum iudicem et com- missarium predictum Constancie vel alibi, ubi tunc forsan dictus dominus noster papa cum sua curia residebit, hora vesperarum vel quasi consueta ad iura reddendum pro tribunali sedere contigeret, compareant in iudicio coram nobis vel surrogando predicto per se vel procuratorem seu procu- ratores suos ydoneos ad causam seu causas huiusmodi sufficienter in- structos se sentencias et penas ac censuras predictas incidisse declarari visuri ac causam racionabilem, quare id fieri non debeat allegaturi, alias- que dicturi, facturi, audituri ] et recepturi, quod iusticia suadebit et ordo p.882. dictaverit racionis, certificantes nichilominus eosdem monitos et citatos, quod sive in dicto citacionis termino, ut premissum est, comparere cura- verint sive non, nos nichilominus vel surrogandus predictus ad declara- cionem huiusmodi alias ad premissa omnia et singula prout de iure pote- rimus sive poterit procedemus sive procedet dictorum monitorum et cita- torum absencia seu contumacia in aliquo non obstante loca vero audiencie publice contradictarum ac valvarum seu portarum predictarum ecclesiarum tamquam publica et ydonea ad monicionem et citacionem nostras huius- modi publicandas ad instar edictorum publicorum, que olim in albo preto- rio scribebantur duximus eligenda, que presentes nostras citacionem et monicionem suo quasi sonoro preconio ac patulo iudicio publicabunt in quibus ipsas monicionem et citacionem modo premisso decrevimus publi- candas, ne prenominati Alsso ex adverso principalis et sibi adherentes sic moniti et citati de premissis ignoranciam aliqualiter pretendere valeant seu in posterum quomodolibet allegare, cum non sit verisimile apud dictos sic monitos et citatos remanere incognitum quod tam patenter et notorie extitit omnibus publicatum, volentes nichilominus et dicta auctoritate apostolica decernentes quod huiusmodi monicio et citacio prefatos monitos, et citatos taliter arceat et astringat ac si eis eorum cuilibet fuissent
Strana 416
416 essent presencialiter et personaliter intimate et insinuate. In quorum omnium et singulorem fidem et testimonium premissorum presentes no- stras literas sive presens publicum instrumentum huiusmodi nostras mo- nicionem et citacionem in se continentes sive continens exinde fieri et per Henricum notarium publicum nostrumque et huiusmodi cause coram nobis scribam infrascriptum subscribi et publicari mandavimus nostrique sigilli iussimus et fecimus appensionem communiri. Datum et actum Constancie provincie Maguntinensis in domibus nostre solite residencie sub anno a nativitate Domini 1418 indiccione XI. Mensis Maii pontificatus dicti domini nostri domini Martini pape V anno primo presentibus ibidem reverendo in Christo patre domino Alexio epi- scopo Placentino nec non venerabili viro domino Nicolao de Liptovia preposito Wesprunnen si testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. Et ego Henricus Renner clericus Padeburnensis diocesis publicus apostolica auctoritate notarius dictique reverendissimi in Christo patris et domini domini Brande cardinalis iudicis et commissarii causa- rum et cause huiusmodi coram eo scriba, quia presentis monitorii peticioni eiusque decreto omnibusque aliis et singulis dum sicut premittitur age- rentur et fierent una cum prenominatis testibus presens interfui atque sic fieri vidi et audivi, ideo presens publicum instrumentum huiusmodi monitorium in se continens per alium me aliunde occupato fideliter scrip- tum de mandato ipsius domini cardinalis iudicis et commissarii exinde confeci, publicavi et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis una cum prefati domini cardinalis iudicis et commissarii sigillo signavi rogatus et requisitus in fidem et tostimonium omnium et singulorum premissorum. Nr. 27. Der Eidschwur des erwählten Bischofs Ales von Olmütz vor dem Erz- bischof Konrad von Prag, der katholischen Kirche treu zu bleiben und sich der Wiclifistischen Secte fernzuhalten und sie auszurotten. 1416. Iuramentum Alssonis episcopi Olomucensis factum coram Conrado in confirmacione sua. (E cod. bibl. pal. Vindob. 3934, fol. 148a.) 1." Ego A. electus ecclesie O. promitto et iuro, quod ab hac hora et in antea, quamdiu vixero, fidelis et obediens ero beato Petro sancteque apo- stolice Romane ecclesie ac concilio Constanciensi et pape futuro, qui a Die Ziffern sind in gleicher Weise am Rande vermerkt.
416 essent presencialiter et personaliter intimate et insinuate. In quorum omnium et singulorem fidem et testimonium premissorum presentes no- stras literas sive presens publicum instrumentum huiusmodi nostras mo- nicionem et citacionem in se continentes sive continens exinde fieri et per Henricum notarium publicum nostrumque et huiusmodi cause coram nobis scribam infrascriptum subscribi et publicari mandavimus nostrique sigilli iussimus et fecimus appensionem communiri. Datum et actum Constancie provincie Maguntinensis in domibus nostre solite residencie sub anno a nativitate Domini 1418 indiccione XI. Mensis Maii pontificatus dicti domini nostri domini Martini pape V anno primo presentibus ibidem reverendo in Christo patre domino Alexio epi- scopo Placentino nec non venerabili viro domino Nicolao de Liptovia preposito Wesprunnen si testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. Et ego Henricus Renner clericus Padeburnensis diocesis publicus apostolica auctoritate notarius dictique reverendissimi in Christo patris et domini domini Brande cardinalis iudicis et commissarii causa- rum et cause huiusmodi coram eo scriba, quia presentis monitorii peticioni eiusque decreto omnibusque aliis et singulis dum sicut premittitur age- rentur et fierent una cum prenominatis testibus presens interfui atque sic fieri vidi et audivi, ideo presens publicum instrumentum huiusmodi monitorium in se continens per alium me aliunde occupato fideliter scrip- tum de mandato ipsius domini cardinalis iudicis et commissarii exinde confeci, publicavi et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis una cum prefati domini cardinalis iudicis et commissarii sigillo signavi rogatus et requisitus in fidem et tostimonium omnium et singulorum premissorum. Nr. 27. Der Eidschwur des erwählten Bischofs Ales von Olmütz vor dem Erz- bischof Konrad von Prag, der katholischen Kirche treu zu bleiben und sich der Wiclifistischen Secte fernzuhalten und sie auszurotten. 1416. Iuramentum Alssonis episcopi Olomucensis factum coram Conrado in confirmacione sua. (E cod. bibl. pal. Vindob. 3934, fol. 148a.) 1." Ego A. electus ecclesie O. promitto et iuro, quod ab hac hora et in antea, quamdiu vixero, fidelis et obediens ero beato Petro sancteque apo- stolice Romane ecclesie ac concilio Constanciensi et pape futuro, qui a Die Ziffern sind in gleicher Weise am Rande vermerkt.
Strana 417
417 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. canonice per concilium eligetur suisque successoribus canonice intrantibus et vobis reverendo in Chiristo patri domino C. archiepiscopo P. metropoli- tano meo et apostolice sedis legato ac vestris successoribus. Non ero in consilio, consensu vel facto, ut vitam perdant aut mem- brum vel capiantur mala capcione. Consilium vero, quod mihi credituri sunt aut per nuncios sive lite- ras, nulli manifestabo ad eorum dampnum me sciente. Papatum Romanum et regalia sancti Petri, adiutor eis ero ad reti- nendum, defendendum et recuperandum salvo meo ordine contra omnem hominem. Ac honorem et statum ipsorum, in quantum in me fuerit, conser- vabo, ipsisque adherebo et pro posse favebo. Legatos et nuncios sedis apostolice benigne in terris ecclesie mee suscipiam, dirigam“ et defendam securumque ducatum prestabo eisdem ac in eundo et redeundo honorifice tractabo et in suis necessitatibus iuvabo nec, quantum in me fuerit, permittam eis aliquam iniuriam fieri vel inferri. Et quibuscunque qui contra premissa vel eorum aliquod conarentur aliquid attemptare, quantum potero, me opponam eosque pro posse im- pediam. Offensiones et dampna predicti domini nostri pape et dicte Romane ecclesie ac paternitatis vestre, quantum potero, evitabo. Et non ero in consilio vel in facto seu tractatu, in quibus contra ipsum vel eandem Romanam ecclesiam aliqua sinistra vel preiudicialia machinentur, et si talia ab aliquibus procurari novero vel tractari impe- diam, hec pro posse et quantocius potero, commode significabo alteri, per quem possit ad eorum noticiam pervenire. Vocatus ex quacunque causa ad synodum seu ad eos accedam, nisi prepeditus fuero canonica prepedicione, eisque obedienciam et reverenciam debitas exhibebo et prestabo. Apostolorum limina Romane curie existente (sic) singulis annis, ultra vero montes bienniis singulis visitabo aut per me vel per nuncium meum, nisi apostolica absolvat licencia. Possessiones vero ad mensam meam episcopalem pertinentes non vendam nec dabo nec inpignorabo nec de novo infeudabo nec aliquo modo alienabo inconsulto Romano pontificatu. Item iuro canones sanctorum patrum et constituciones ac consue- tudines sancte Romane ecclesie circa ministracionem corporis Christi per 2. 13. a Cod.: digeram.
417 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. canonice per concilium eligetur suisque successoribus canonice intrantibus et vobis reverendo in Chiristo patri domino C. archiepiscopo P. metropoli- tano meo et apostolice sedis legato ac vestris successoribus. Non ero in consilio, consensu vel facto, ut vitam perdant aut mem- brum vel capiantur mala capcione. Consilium vero, quod mihi credituri sunt aut per nuncios sive lite- ras, nulli manifestabo ad eorum dampnum me sciente. Papatum Romanum et regalia sancti Petri, adiutor eis ero ad reti- nendum, defendendum et recuperandum salvo meo ordine contra omnem hominem. Ac honorem et statum ipsorum, in quantum in me fuerit, conser- vabo, ipsisque adherebo et pro posse favebo. Legatos et nuncios sedis apostolice benigne in terris ecclesie mee suscipiam, dirigam“ et defendam securumque ducatum prestabo eisdem ac in eundo et redeundo honorifice tractabo et in suis necessitatibus iuvabo nec, quantum in me fuerit, permittam eis aliquam iniuriam fieri vel inferri. Et quibuscunque qui contra premissa vel eorum aliquod conarentur aliquid attemptare, quantum potero, me opponam eosque pro posse im- pediam. Offensiones et dampna predicti domini nostri pape et dicte Romane ecclesie ac paternitatis vestre, quantum potero, evitabo. Et non ero in consilio vel in facto seu tractatu, in quibus contra ipsum vel eandem Romanam ecclesiam aliqua sinistra vel preiudicialia machinentur, et si talia ab aliquibus procurari novero vel tractari impe- diam, hec pro posse et quantocius potero, commode significabo alteri, per quem possit ad eorum noticiam pervenire. Vocatus ex quacunque causa ad synodum seu ad eos accedam, nisi prepeditus fuero canonica prepedicione, eisque obedienciam et reverenciam debitas exhibebo et prestabo. Apostolorum limina Romane curie existente (sic) singulis annis, ultra vero montes bienniis singulis visitabo aut per me vel per nuncium meum, nisi apostolica absolvat licencia. Possessiones vero ad mensam meam episcopalem pertinentes non vendam nec dabo nec inpignorabo nec de novo infeudabo nec aliquo modo alienabo inconsulto Romano pontificatu. Item iuro canones sanctorum patrum et constituciones ac consue- tudines sancte Romane ecclesie circa ministracionem corporis Christi per 2. 13. a Cod.: digeram.
Strana 418
418 14. 15. 16. 17. me et michi in diocesi mea subditos tenere et fideliter observare, nullas novitates circa ministracionem sacramentorum et sacre eukaristie faciendo aut permittendo. Quodque nullum suspectum de secta Wiclefistarum tueri aut meis officialibus in spiritualibus ad quodcunque beneficium ecclesiasticum presentandum nec per me nec per meos officiales recipiam nec cos con- firmato nec confirmare admittam. Nec eciam aliquos ex ipsis ad sacros ordines ordinandos permittam ordinare scienter. Et si aliqui ab ipsorum beneficiis sunt aut fuerint amoti violenter aliis intrusis in locum ipsorum, curam animarum non committam nec committi admittam, sed, quantum potero, instabo ut sic amoti ad ipsorum beneficia restituantur cum effectu. Item iuro, quod articulos Iohannis Wicleff et Iohannis Hus con- dempnatos et alios quoscumque erroneos et heresim sapientes non tenebo nec tenentes aut dogmatisantes eosdem in mea diocesi fovebo et ad extir- pandum huiusmodi heresim et errores in eadem mea diocesi diligenciam cum affectu apponam quam potero ampliorem. Sic me Deus adiuvet et hec sancta Dei evangelia.
418 14. 15. 16. 17. me et michi in diocesi mea subditos tenere et fideliter observare, nullas novitates circa ministracionem sacramentorum et sacre eukaristie faciendo aut permittendo. Quodque nullum suspectum de secta Wiclefistarum tueri aut meis officialibus in spiritualibus ad quodcunque beneficium ecclesiasticum presentandum nec per me nec per meos officiales recipiam nec cos con- firmato nec confirmare admittam. Nec eciam aliquos ex ipsis ad sacros ordines ordinandos permittam ordinare scienter. Et si aliqui ab ipsorum beneficiis sunt aut fuerint amoti violenter aliis intrusis in locum ipsorum, curam animarum non committam nec committi admittam, sed, quantum potero, instabo ut sic amoti ad ipsorum beneficia restituantur cum effectu. Item iuro, quod articulos Iohannis Wicleff et Iohannis Hus con- dempnatos et alios quoscumque erroneos et heresim sapientes non tenebo nec tenentes aut dogmatisantes eosdem in mea diocesi fovebo et ad extir- pandum huiusmodi heresim et errores in eadem mea diocesi diligenciam cum affectu apponam quam potero ampliorem. Sic me Deus adiuvet et hec sancta Dei evangelia.
Strana 419
Archiv für österreichische Geschichte. Herausgegeben von der zur Pflege vaterländischer Geschichte aufgestellten Commission der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Zweiundachtzigster Band. Zweite Hälfte. Mit sechs Karten. Wien, 1895. In Commission bei F. Tempsky Buchhändler der kais. Akademie der Wissenschaften.
Archiv für österreichische Geschichte. Herausgegeben von der zur Pflege vaterländischer Geschichte aufgestellten Commission der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Zweiundachtzigster Band. Zweite Hälfte. Mit sechs Karten. Wien, 1895. In Commission bei F. Tempsky Buchhändler der kais. Akademie der Wissenschaften.
- 327: Array
- 329: Array
- 348: Array
- 419: Array