z 93 stránek
Titel
I
Édition
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
Název:
Table chronologique des chartes et diplômes relatifs a l'histoire de l'ancien comté de Luxembourg. Règne de Sigismond, empereur des romains, roi d´Allegmane, de Hongrie et de Boheme, duc de Luxembourg et comte de Chimny. Du 16 aout 1419 - 9 décembre 1437
Autor:
Würth-Paquet, François-Xavier
Rok vydání:
1871
Místo vydání:
Luxembourg
Počet stran celkem:
93
Počet stran předmluvy plus obsahu:
I+92
Obsah:
- I: Titel
- 1: Édition
upravit
Strana I
PUBLICATIONS DE LA SECTION HISTORIOUE DE LINSTITUT ROYAL GRAND-DUCAL DE LUXEMBOURG (ci-devant SOCIÉTÉ ARCHÉOLOGIQUE DU GRAND-DUCHÉ, vol. XXVI) CONSTITUÉ SOUS LE PROTECTORAT DE BAIMADBSTÉ LE ROd GRAND DDO par arrêté du 24 octobre 1868. Année 1870-1871. XXVI (IV) LUXEMBOURG. IMPRIMERIE-LIBRAIRIE DE V. BUCK, RUE DU CURÉ. 1871.
PUBLICATIONS DE LA SECTION HISTORIOUE DE LINSTITUT ROYAL GRAND-DUCAL DE LUXEMBOURG (ci-devant SOCIÉTÉ ARCHÉOLOGIQUE DU GRAND-DUCHÉ, vol. XXVI) CONSTITUÉ SOUS LE PROTECTORAT DE BAIMADBSTÉ LE ROd GRAND DDO par arrêté du 24 octobre 1868. Année 1870-1871. XXVI (IV) LUXEMBOURG. IMPRIMERIE-LIBRAIRIE DE V. BUCK, RUE DU CURÉ. 1871.
Strana 1
TABLE ONROMOLO C0QDE DES OMARTES &t DOPLOMES RELATIFS A L'HISTOIRE DE L'ANCIEN PAYS DE LUXEMBOURG. REGNE DE SIGISMOND, EMPEREUR DES ROMAINS, ROI D'ALLEMAGNE, DE HONGRIE ET DE BOHÉME, DUC DE LUXEMBOURG ET COMTE DE CHINY. Du 16 août 1419 — 9 décembre 1437. Vor den Urkunden, als den edelsten aller Quellen, müssen Chronicken und Nekrologien verstummen. GFRÖRER, Geschichte der ost- und westfränkischen Carolinger. Freiburg 1848. T. 11, p. 467. AVANT-PROPOS. Wenceslas, roi de Bohême et duc de Luxembourg, étant mort le 16 août 1419, sans enfants, Sigismond, son frère, fils de l'empereur Charles IV et petit-fils du roi Jean de Bohême, hérita le duché de Luxembourg et comté de Chiny, ainsi que les autres biens patrimoniaux de son frère. Sigismond, né le 15 février 1368, devint margrave de Brandenbourg en 1373, roi de Hongrie le 10 juin 1386 et fut élu roi des Romains le 20 septembre 1410, par une partie des électeurs à Francfort. Dix jours après, le 1er octobre, l'autre partie élut, dans la même ville, Josse de Luxembourg, marquis de Moravie. Il y eût alors, chose remarquable, trois rois en Allemagne, car Wenceslas l'était encore, et ces trois rois étaient de la même maison de Luxembourg. PUBLICATIONS. — XXVI (IV°) ANNÉE.
TABLE ONROMOLO C0QDE DES OMARTES &t DOPLOMES RELATIFS A L'HISTOIRE DE L'ANCIEN PAYS DE LUXEMBOURG. REGNE DE SIGISMOND, EMPEREUR DES ROMAINS, ROI D'ALLEMAGNE, DE HONGRIE ET DE BOHÉME, DUC DE LUXEMBOURG ET COMTE DE CHINY. Du 16 août 1419 — 9 décembre 1437. Vor den Urkunden, als den edelsten aller Quellen, müssen Chronicken und Nekrologien verstummen. GFRÖRER, Geschichte der ost- und westfränkischen Carolinger. Freiburg 1848. T. 11, p. 467. AVANT-PROPOS. Wenceslas, roi de Bohême et duc de Luxembourg, étant mort le 16 août 1419, sans enfants, Sigismond, son frère, fils de l'empereur Charles IV et petit-fils du roi Jean de Bohême, hérita le duché de Luxembourg et comté de Chiny, ainsi que les autres biens patrimoniaux de son frère. Sigismond, né le 15 février 1368, devint margrave de Brandenbourg en 1373, roi de Hongrie le 10 juin 1386 et fut élu roi des Romains le 20 septembre 1410, par une partie des électeurs à Francfort. Dix jours après, le 1er octobre, l'autre partie élut, dans la même ville, Josse de Luxembourg, marquis de Moravie. Il y eût alors, chose remarquable, trois rois en Allemagne, car Wenceslas l'était encore, et ces trois rois étaient de la même maison de Luxembourg. PUBLICATIONS. — XXVI (IV°) ANNÉE.
Strana 2
— 2 — Après la mort de Josse, arrivée le 8 janvier 1411, et l'acquiescement de Wenceslas à l'élection de son frère, les électeurs donnèrent de nouveau leurs suffrages à Sigismond, le 24 juillet 1411. Le 8 novembre 1414, il reçut la couronne d'argent à Aix-la-Chapelle. L'an 1431, le 25 novembre, il reçut celle de fer à Milan, et en 1433, le 21 mai, celle d'or à Rome, des mains du Pape Eugène IV. Sigismond termina ses jours le 9 décembre 1437 à Znaim en Moravie, à l'âge de 70 ans, après avoir régné 27 ans comme empereur, 18 comme roi de Bohême et duc de Luxembourg et 51 comme roi de Hongrie. Ce Prince fut presque toujours malheureux à la guerre. A côté de travers très-repréhen- sibles, il avait d'excellentes qualités de coeur et d'esprit: « Admiratione dignus est laudabilis litterarum amor, quem Sigismundus habuit. Historiarum imprimis lectione delectatus est, et jussit sibi, ex groeca linguà in latinam converti Ariani historiam, per Petrum Paulum Vergericum. Ipse Heptaglossus appellatus fuit, quod Vandalicæ, Hungaricæ, Bohemicæ, Germanicæ, Polonicæ, Latinæ linguarum Idioma optime calluerit, et singulas adhibere potuerit, neque græcarum litterarum omnino expers fuerit. Maxime in deliciis habuit eruditos»... Mathæi, Sigismundus Rom. Imper. Lipsiæ 1723, p. 68. Sigismond avait épousé en premières noces Marie, fille de Louis, roi de Hongrie, et en secondes noces Barbe-Elisabeth, fille de Herman, comte de Cilley, de laquelle il eût Elisabeth, femme d'Albert d'Autriche, son successeur à l'Empire et au duché de Luxembourg. Pendant tout le règne de Sigismond , Elisabeth de Gorlitz, fille de Jean , duc de Gorlitz, frère de Sigismond, continua à tenir le Luxembourg par engagère. Mariée en secondes noces à Jean, duc de Bavière et de Hollande en 1419, elle continua l'administration du pays après la mort de son second mari, arrivée le 5 janvier 1424. Si le pays fut malheureux durant le règne de Wenceslas de 1383 à 1419, il le fut bien davantage encore pendant les dix-huit années du règne de Sigismond. Les documents analysés ci-dessous en offrent la preuve la plus manifeste. Ce ne furent que guerres exté- rieures et divisions intérieures. Le pauvre peuple était pillé par les nobles, qui guerroyaient encore l'un contre l'autre. Élisabeth, trop faible pour maintenir l'ordre et la tranquillité, fut souvent en butte à des persécutions et à des inimitiés. Dès 1424, année du décès de Jean de Bavière, son second mari, elle eût des rapports avec Philippe, duc de Bourgogne, qui chercha à réunir le Luxembourg à ses autres provinces; il est certain que la noblesse et les villes se prononcèrent fortement contre cette réunion. Durant le règne de Sigismond, le nombre des engagères, si multipliées du temps du roi Wenceslas, augmenta encore : le 23 janvier 1420 Sigismond augmenta l'engagère du duché de Luxembourg de 32 mille florins, lui avancés par Jean, duc de Bavière. Autres engagères : Bastogne et Marche, 9 janvier 1429 — Bastogne et Konigsmacher, 24 juin 1428 — Durbuy, 28 mai 1425, 17 décembre 1435 — Laroche, 22 janvier 1426, 1e avril 1426, 7 avril 1431 — Orchimont, 4 septembre 1425 — Mirouart, 29 décembre 1420 — Montmédy, 8 janvier 1426, janvier 1428 — Virton et Saint-Mard, 1" juin 1432, etc. Les traités internationaux furent assez fréquents durant cette période de troubles. On remarquera entr'autres les suivants: avec Metz, 5 août 1420, 12 juin 1423, 15 janvier 1424, 21 août 1426, 9 janvier 1427, 28 juin 1429, 3 août 1430 — avec Metz et Lorraine, 3 août 1433, 20 août 1433 — avec Schleyden, 22 novembre 1428 — Sarrebrück, 19 octobre 1434 — Trèves, 15 janvier, 28 avril et 12 septembre 1423, 26 mai 1428, 2 et 21 mars 1435. — Quant aux traités
— 2 — Après la mort de Josse, arrivée le 8 janvier 1411, et l'acquiescement de Wenceslas à l'élection de son frère, les électeurs donnèrent de nouveau leurs suffrages à Sigismond, le 24 juillet 1411. Le 8 novembre 1414, il reçut la couronne d'argent à Aix-la-Chapelle. L'an 1431, le 25 novembre, il reçut celle de fer à Milan, et en 1433, le 21 mai, celle d'or à Rome, des mains du Pape Eugène IV. Sigismond termina ses jours le 9 décembre 1437 à Znaim en Moravie, à l'âge de 70 ans, après avoir régné 27 ans comme empereur, 18 comme roi de Bohême et duc de Luxembourg et 51 comme roi de Hongrie. Ce Prince fut presque toujours malheureux à la guerre. A côté de travers très-repréhen- sibles, il avait d'excellentes qualités de coeur et d'esprit: « Admiratione dignus est laudabilis litterarum amor, quem Sigismundus habuit. Historiarum imprimis lectione delectatus est, et jussit sibi, ex groeca linguà in latinam converti Ariani historiam, per Petrum Paulum Vergericum. Ipse Heptaglossus appellatus fuit, quod Vandalicæ, Hungaricæ, Bohemicæ, Germanicæ, Polonicæ, Latinæ linguarum Idioma optime calluerit, et singulas adhibere potuerit, neque græcarum litterarum omnino expers fuerit. Maxime in deliciis habuit eruditos»... Mathæi, Sigismundus Rom. Imper. Lipsiæ 1723, p. 68. Sigismond avait épousé en premières noces Marie, fille de Louis, roi de Hongrie, et en secondes noces Barbe-Elisabeth, fille de Herman, comte de Cilley, de laquelle il eût Elisabeth, femme d'Albert d'Autriche, son successeur à l'Empire et au duché de Luxembourg. Pendant tout le règne de Sigismond , Elisabeth de Gorlitz, fille de Jean , duc de Gorlitz, frère de Sigismond, continua à tenir le Luxembourg par engagère. Mariée en secondes noces à Jean, duc de Bavière et de Hollande en 1419, elle continua l'administration du pays après la mort de son second mari, arrivée le 5 janvier 1424. Si le pays fut malheureux durant le règne de Wenceslas de 1383 à 1419, il le fut bien davantage encore pendant les dix-huit années du règne de Sigismond. Les documents analysés ci-dessous en offrent la preuve la plus manifeste. Ce ne furent que guerres exté- rieures et divisions intérieures. Le pauvre peuple était pillé par les nobles, qui guerroyaient encore l'un contre l'autre. Élisabeth, trop faible pour maintenir l'ordre et la tranquillité, fut souvent en butte à des persécutions et à des inimitiés. Dès 1424, année du décès de Jean de Bavière, son second mari, elle eût des rapports avec Philippe, duc de Bourgogne, qui chercha à réunir le Luxembourg à ses autres provinces; il est certain que la noblesse et les villes se prononcèrent fortement contre cette réunion. Durant le règne de Sigismond, le nombre des engagères, si multipliées du temps du roi Wenceslas, augmenta encore : le 23 janvier 1420 Sigismond augmenta l'engagère du duché de Luxembourg de 32 mille florins, lui avancés par Jean, duc de Bavière. Autres engagères : Bastogne et Marche, 9 janvier 1429 — Bastogne et Konigsmacher, 24 juin 1428 — Durbuy, 28 mai 1425, 17 décembre 1435 — Laroche, 22 janvier 1426, 1e avril 1426, 7 avril 1431 — Orchimont, 4 septembre 1425 — Mirouart, 29 décembre 1420 — Montmédy, 8 janvier 1426, janvier 1428 — Virton et Saint-Mard, 1" juin 1432, etc. Les traités internationaux furent assez fréquents durant cette période de troubles. On remarquera entr'autres les suivants: avec Metz, 5 août 1420, 12 juin 1423, 15 janvier 1424, 21 août 1426, 9 janvier 1427, 28 juin 1429, 3 août 1430 — avec Metz et Lorraine, 3 août 1433, 20 août 1433 — avec Schleyden, 22 novembre 1428 — Sarrebrück, 19 octobre 1434 — Trèves, 15 janvier, 28 avril et 12 septembre 1423, 26 mai 1428, 2 et 21 mars 1435. — Quant aux traités
Strana 3
3 particuliers, on trouve les Bourgfried de Linster du 11 avril 1421 et de Brandenbourg du 20 juin 1429. Les États du pays furent souvent réunis; j'ai trouvé qu'ils s'étaient assemblés à Luxem- bourg, les 30 janvier 1420, 15 mars 1420, 25 avril 1424, 25 septembre 1427, 15 décembre 1429, 13 février 1430, et à Arlon, le 13 août 1430. Dans ces temps calamiteux les affranchissements des communes devaient nécessairement être rares; on remarquera toutefois la confirmation de l'affranchissement de Beslain du 13 juin 1434 et la Charte de Wiltz du 22 octobre 1437, aussi l'acte du 4 avril 1437 touchant les franchises de Marville et celui du 9 avril 1431, relatif à la levée du Hertpenning à Luxembourg. Le 22 septembre 1422, Jean de Bavière et Élisabeth de Gorlitz autorisèrent les bourgeois de Diekirch à construire un monlin au pied du Herrenberg. Les analyses qui suivent, ne donnent souvent que des indications vagues et peu précises sur des faits très-importants, qu'on parviendra sans doute plus tard à éclaircir et à compléter. Le dépouillement successif des archives publiques et privées ne manquera pas de combler des lacunes regrettables. Le défaut d'espace m'a empêché de donner le texte même d'un certain nombre de Chartes inédites et qui sont de la plus haute importance pour l'histoire du pays. Ce qui n'a pu être fait cette année-ci, se fera plus tard. D'ici là, il sera possible aussi de recueillir des actes intéressants, par exemple, celui du 28 juin 1433, par lequel la célèbre Jacqueline de Bavière a cédé au duc de Bourgogne ses droits sur le Luxembourg. Grâce à la complaisance sans cesse renouvelée de M. Hardt, archiviste en chef, et de M. Ruppert, sous-archiviste, j'ai été mis à même d'enrichir ma table d'un très-grand nombre d'analyses d'actes se trouvant au Gouvernement grand-ducal. Je les prie d'accepter ici l'expression de ma gratitude. Мai 1871. WÜRTH-PAQUET.
3 particuliers, on trouve les Bourgfried de Linster du 11 avril 1421 et de Brandenbourg du 20 juin 1429. Les États du pays furent souvent réunis; j'ai trouvé qu'ils s'étaient assemblés à Luxem- bourg, les 30 janvier 1420, 15 mars 1420, 25 avril 1424, 25 septembre 1427, 15 décembre 1429, 13 février 1430, et à Arlon, le 13 août 1430. Dans ces temps calamiteux les affranchissements des communes devaient nécessairement être rares; on remarquera toutefois la confirmation de l'affranchissement de Beslain du 13 juin 1434 et la Charte de Wiltz du 22 octobre 1437, aussi l'acte du 4 avril 1437 touchant les franchises de Marville et celui du 9 avril 1431, relatif à la levée du Hertpenning à Luxembourg. Le 22 septembre 1422, Jean de Bavière et Élisabeth de Gorlitz autorisèrent les bourgeois de Diekirch à construire un monlin au pied du Herrenberg. Les analyses qui suivent, ne donnent souvent que des indications vagues et peu précises sur des faits très-importants, qu'on parviendra sans doute plus tard à éclaircir et à compléter. Le dépouillement successif des archives publiques et privées ne manquera pas de combler des lacunes regrettables. Le défaut d'espace m'a empêché de donner le texte même d'un certain nombre de Chartes inédites et qui sont de la plus haute importance pour l'histoire du pays. Ce qui n'a pu être fait cette année-ci, se fera plus tard. D'ici là, il sera possible aussi de recueillir des actes intéressants, par exemple, celui du 28 juin 1433, par lequel la célèbre Jacqueline de Bavière a cédé au duc de Bourgogne ses droits sur le Luxembourg. Grâce à la complaisance sans cesse renouvelée de M. Hardt, archiviste en chef, et de M. Ruppert, sous-archiviste, j'ai été mis à même d'enrichir ma table d'un très-grand nombre d'analyses d'actes se trouvant au Gouvernement grand-ducal. Je les prie d'accepter ici l'expression de ma gratitude. Мai 1871. WÜRTH-PAQUET.
Strana 4
— 4 — 1. 1419. 15 septembre. — Ruprecht, comte de Virnembourg, reconnait avoir reçu à titre d'engagère, de Otto, archevêque de Trèves, le château et la seigneurie de Schœneck dans l'Eiffein, pour la somme de 15,025 florins ; l'archevêque pourra toujours entrer dans le château. Le comte Ruprecht stipule le rachat de Munster-Meifeld, de Thume, de Louth, engagés à l'archevêque. Témoins : Philippe, comte de Nassau et Sarbrück, Reinhart, seigneur de Westerburg et Schouwenberg. Original. Berlin. Deux sceaux. Beyer Cat. 1. 117. Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu séances Comm. R. d'hist. Belg. T. IV, 258. 2. 1419. (23 novembre.) Des donrestags XXIII dachs in dem maende novembri. — Jean, comte palatin de Rhin, duc de Bavière, sœn zu Hennegau, zu Hollant, zu Zeelant, fait savoir qu'il a réconcilié Guillaume de Saffenberg, avec Diederich de Brandenburg, au sujet de la seigneurie de Stolzemburg. Il y est dit que les deux parties ont longtemps plaidé devant lui au château de Luxembourg. Fahne, Geschichte Salm-Reifferscheid. Cöln 1838. T. II, p. 213. Archives Coblence. Texte. Acte important pour Stolzenburg. 3. 1420. 1er janvier. — Cadeaux faits par la ville de Luxembourg à Jean de Bavière et à Élisabeth de Gorlitz, ainsi qu'à leur entourage. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — It. uff jairs dagh schenkte die stat zu nuwen jair unserm gnedigen here von Beyern eynen vergulten kopp, wygende ij marck, xiiiij loet; der koste xxxviij guldin, und unser gnediger frauwen eynen sylverin hohin becher mit eyme deckel , wygende ij marck, iiij loet; der koste xxiij guldin ; und in denselven becher gelacht vor hire spingelen xx guldin in golde. Macht zusamen lxxxj guldin. Der warin in golde l. guldin , die wir rechen zu xxv legr., also wir die intfangen hatten von den floreten (marchands de Florence) geweselt, und xxx guld. in nuwegr. ye xxij nuwegr. vor den gulden, die macht dieser rechenonge zusamen lxxxiij guld. xiij guld. v. lew. — It. zu der selver tzyt geven dem richter, die er gaff zu nuwen jair den ambachten und durwerderen in der burch , in golde v. guld. und dem portener xiij gr. — It. zu der selver tzyt geven Heinrich dem golsmydde von eyme gesmeltz mit syme syluer zu machin und zu vergulden uff die vurg. koppe und zulycken kopp und becher vor sine arbeyd und loen xx gr. 4. (1420. 15 janvier n. st.) 1419. 15 janvier stile de Trèves. — Clæes van Roseren, ein Edelknecht et Ide van Ham, sa femme, reconnaissent devoir à Jean, fils d'André, le pêcheur, bourgeois de Luxembourg, la somme de 13 florins du Rhin et un demi florin, en or, payable le jour de la Saint-Jean, prochainement. En assurance du paiement de cette somme, ils leur engagent leur moitié dans ce qu'ils ont à prétendre dans la cense de pentscheit. Coll. Soc. hist. Luxemb. Original parchemin Allemand. Restes de deux sceaux. Fonds Fahne. 3. 1420. (23 janvier.) Premier mardi après sainte Agnès. Breslau. — Sigismond, roi des Romains, augmente l'engagère du duché de Luxembourg de 32 mille florins, que lui a avancés Jean, duc de Bavière, second mari d'Élisabeth de Gorlitz. Wir Sigmund von Gotes gnaden, romischer künig, zu allen zyten merer des richs, und zu Ungarn und Behem, Dalmatien, Croatien etc., künig, bekennen und thun kunt uffenlich für uns, alle unsere Erben, und nachkommen mit diesem briefe, dass wir schuldig worden
— 4 — 1. 1419. 15 septembre. — Ruprecht, comte de Virnembourg, reconnait avoir reçu à titre d'engagère, de Otto, archevêque de Trèves, le château et la seigneurie de Schœneck dans l'Eiffein, pour la somme de 15,025 florins ; l'archevêque pourra toujours entrer dans le château. Le comte Ruprecht stipule le rachat de Munster-Meifeld, de Thume, de Louth, engagés à l'archevêque. Témoins : Philippe, comte de Nassau et Sarbrück, Reinhart, seigneur de Westerburg et Schouwenberg. Original. Berlin. Deux sceaux. Beyer Cat. 1. 117. Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu séances Comm. R. d'hist. Belg. T. IV, 258. 2. 1419. (23 novembre.) Des donrestags XXIII dachs in dem maende novembri. — Jean, comte palatin de Rhin, duc de Bavière, sœn zu Hennegau, zu Hollant, zu Zeelant, fait savoir qu'il a réconcilié Guillaume de Saffenberg, avec Diederich de Brandenburg, au sujet de la seigneurie de Stolzemburg. Il y est dit que les deux parties ont longtemps plaidé devant lui au château de Luxembourg. Fahne, Geschichte Salm-Reifferscheid. Cöln 1838. T. II, p. 213. Archives Coblence. Texte. Acte important pour Stolzenburg. 3. 1420. 1er janvier. — Cadeaux faits par la ville de Luxembourg à Jean de Bavière et à Élisabeth de Gorlitz, ainsi qu'à leur entourage. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — It. uff jairs dagh schenkte die stat zu nuwen jair unserm gnedigen here von Beyern eynen vergulten kopp, wygende ij marck, xiiiij loet; der koste xxxviij guldin, und unser gnediger frauwen eynen sylverin hohin becher mit eyme deckel , wygende ij marck, iiij loet; der koste xxiij guldin ; und in denselven becher gelacht vor hire spingelen xx guldin in golde. Macht zusamen lxxxj guldin. Der warin in golde l. guldin , die wir rechen zu xxv legr., also wir die intfangen hatten von den floreten (marchands de Florence) geweselt, und xxx guld. in nuwegr. ye xxij nuwegr. vor den gulden, die macht dieser rechenonge zusamen lxxxiij guld. xiij guld. v. lew. — It. zu der selver tzyt geven dem richter, die er gaff zu nuwen jair den ambachten und durwerderen in der burch , in golde v. guld. und dem portener xiij gr. — It. zu der selver tzyt geven Heinrich dem golsmydde von eyme gesmeltz mit syme syluer zu machin und zu vergulden uff die vurg. koppe und zulycken kopp und becher vor sine arbeyd und loen xx gr. 4. (1420. 15 janvier n. st.) 1419. 15 janvier stile de Trèves. — Clæes van Roseren, ein Edelknecht et Ide van Ham, sa femme, reconnaissent devoir à Jean, fils d'André, le pêcheur, bourgeois de Luxembourg, la somme de 13 florins du Rhin et un demi florin, en or, payable le jour de la Saint-Jean, prochainement. En assurance du paiement de cette somme, ils leur engagent leur moitié dans ce qu'ils ont à prétendre dans la cense de pentscheit. Coll. Soc. hist. Luxemb. Original parchemin Allemand. Restes de deux sceaux. Fonds Fahne. 3. 1420. (23 janvier.) Premier mardi après sainte Agnès. Breslau. — Sigismond, roi des Romains, augmente l'engagère du duché de Luxembourg de 32 mille florins, que lui a avancés Jean, duc de Bavière, second mari d'Élisabeth de Gorlitz. Wir Sigmund von Gotes gnaden, romischer künig, zu allen zyten merer des richs, und zu Ungarn und Behem, Dalmatien, Croatien etc., künig, bekennen und thun kunt uffenlich für uns, alle unsere Erben, und nachkommen mit diesem briefe, dass wir schuldig worden
Strana 5
5 sein und gelten sollen dem hochgeboren Johansen, Pfaltzgrauen bey rine, hertzogen in Beyern und graven zu Hollant etc., unserm lieben swager und fürsten und allen sinen Erben, zwey und zwenzig tausent reynischer gulden, und zehen tausent ungrischer guldin, gänge und gebe, der derselb Johans dem von Basel vormals für uns zweinzig tausent, und uns zwey tausent rinischer gulden, und yetzund uns zeben tausent ungrischer gulden bezalt, und aussgericht hat. Dieselben suma guldin haben wir in und sinen Erben geslagen und verweiset, slahen und verweisen in die, in crafft dies brieffs uff unser lande Lutzemburg, dass sy die zu sampt andern summen geldts, so der hochgebornen Elizabethen des obgen. hertzog Johansen gemahel, unser lieben tochter, von unserem lieben bruder herrn Wentzlawen künig zu Beheim daruff verbriefft und verschrieben ist, und in aller massen, alss dan dass dieselben künig Wentzlawes brief innehalden. Alss wan wir, unsere Erben oder nachkommen, das lant Lutzemburg von dem benanten hertzog Johansen, unser tochter, oder iren Erben, wider zu unseren handen haben und losen wollen, so sollen wir die losung von in und iren Erben thun, umb die zwey und zwantzig tausent gulden reinischer, und zehen tausent gulden ungerischer, mil sampt andern summen geldes, so der benanten unser tochter daruff ver- schriehen ist, und wir sollen auch dawider nit reden, noch keinerley andere usszüge darinne haben, sunder ist beredt, ob der benante hertzog Johans vor unser tochter abginge, dass dan die benante zwey und zweintzig tausent reinische gulden, und zehen tausent ungarischer gulden, seinem nechsten erben zusteen, und follgen sollen on unser, und maniglich von unsern wegen hinderung, und er und solche sine erben sollen auch das benante lant Lutzemburg mit aller siner zugehorung, nichts aussgenommen, für die obgen. summa innehaben, und handelen, nutzen und niessen nach irer notturfft, alss lang biss wir oder unser erben oder nachkommen sy derselben zwey und zweinzig tausent reinischer gulden und zehen tausent ungrisch gulden ganzlich aussgericht und bezalt haben, ohn allen iren schaden, und gebresten , und wir und unser erben und nachkommen sollen sy auch daran nicht hindern, noch besweren in keiner weis. Mit urkunt diss brieffs versiegelt mit unser kuniglichen majestet anhangenden insiegel geben zu Breslaw, nach christs geburth vierzehenhundert jare und darnach in den zweintzigisten jare, des nechsten dinstags nach sanct Agnesen tag, unser riche des hungrischen in dem drey und dreissigsten, und des romischen in dem zehenden jare. — Per dominum g. episcopum Pataviens. cancellar. Michael de Priest. — Inde dependebat ex pressula pergameni sigillum glancum magnum. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. II, fol. 322 V°. Bertholet, 1. VIII. P. justif., fol. 2. Tra- duction. Pierrel, t. I, p. 396. Preuves, t. 11. p. 307. Chiflel Als. Vind., fol. 28. 6. 1420. (23 janvier.) Mardi après ste. Agnès. Breslau. — Sigismond, roi des Romains, de Hongrie, de Bohême, de Dalmatie, de Croatie etc., mande aux prélats, aux nobles et aux villes du duché de Luxembourg et comté de Chiny, de prèter foi et hommage à Jean, duc de Bavière et à Élisabeth de Gorlitz, son épouse. Wir Sigmund von Gots gnaden, romischer kunig, zu allen zyten merer des richs, und zu Hungern, zu Behem, Daimatien, Croatien etc., kunig, embieten allen und iglichen prelaten, grafen, herren, rittern, knechten, stetten und gemeinden des landes zu Lutzemburg und grafschaft zu Chini, unsern lieben getruen, unser gnad, und alles gutt. Erwirdigen, edelen, und lieben getrewe. Wann unser kuniglich gemute, und sorgvaldigkeit, die wir zu unseren
5 sein und gelten sollen dem hochgeboren Johansen, Pfaltzgrauen bey rine, hertzogen in Beyern und graven zu Hollant etc., unserm lieben swager und fürsten und allen sinen Erben, zwey und zwenzig tausent reynischer gulden, und zehen tausent ungrischer guldin, gänge und gebe, der derselb Johans dem von Basel vormals für uns zweinzig tausent, und uns zwey tausent rinischer gulden, und yetzund uns zeben tausent ungrischer gulden bezalt, und aussgericht hat. Dieselben suma guldin haben wir in und sinen Erben geslagen und verweiset, slahen und verweisen in die, in crafft dies brieffs uff unser lande Lutzemburg, dass sy die zu sampt andern summen geldts, so der hochgebornen Elizabethen des obgen. hertzog Johansen gemahel, unser lieben tochter, von unserem lieben bruder herrn Wentzlawen künig zu Beheim daruff verbriefft und verschrieben ist, und in aller massen, alss dan dass dieselben künig Wentzlawes brief innehalden. Alss wan wir, unsere Erben oder nachkommen, das lant Lutzemburg von dem benanten hertzog Johansen, unser tochter, oder iren Erben, wider zu unseren handen haben und losen wollen, so sollen wir die losung von in und iren Erben thun, umb die zwey und zwantzig tausent gulden reinischer, und zehen tausent gulden ungerischer, mil sampt andern summen geldes, so der benanten unser tochter daruff ver- schriehen ist, und wir sollen auch dawider nit reden, noch keinerley andere usszüge darinne haben, sunder ist beredt, ob der benante hertzog Johans vor unser tochter abginge, dass dan die benante zwey und zweintzig tausent reinische gulden, und zehen tausent ungarischer gulden, seinem nechsten erben zusteen, und follgen sollen on unser, und maniglich von unsern wegen hinderung, und er und solche sine erben sollen auch das benante lant Lutzemburg mit aller siner zugehorung, nichts aussgenommen, für die obgen. summa innehaben, und handelen, nutzen und niessen nach irer notturfft, alss lang biss wir oder unser erben oder nachkommen sy derselben zwey und zweinzig tausent reinischer gulden und zehen tausent ungrisch gulden ganzlich aussgericht und bezalt haben, ohn allen iren schaden, und gebresten , und wir und unser erben und nachkommen sollen sy auch daran nicht hindern, noch besweren in keiner weis. Mit urkunt diss brieffs versiegelt mit unser kuniglichen majestet anhangenden insiegel geben zu Breslaw, nach christs geburth vierzehenhundert jare und darnach in den zweintzigisten jare, des nechsten dinstags nach sanct Agnesen tag, unser riche des hungrischen in dem drey und dreissigsten, und des romischen in dem zehenden jare. — Per dominum g. episcopum Pataviens. cancellar. Michael de Priest. — Inde dependebat ex pressula pergameni sigillum glancum magnum. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. II, fol. 322 V°. Bertholet, 1. VIII. P. justif., fol. 2. Tra- duction. Pierrel, t. I, p. 396. Preuves, t. 11. p. 307. Chiflel Als. Vind., fol. 28. 6. 1420. (23 janvier.) Mardi après ste. Agnès. Breslau. — Sigismond, roi des Romains, de Hongrie, de Bohême, de Dalmatie, de Croatie etc., mande aux prélats, aux nobles et aux villes du duché de Luxembourg et comté de Chiny, de prèter foi et hommage à Jean, duc de Bavière et à Élisabeth de Gorlitz, son épouse. Wir Sigmund von Gots gnaden, romischer kunig, zu allen zyten merer des richs, und zu Hungern, zu Behem, Daimatien, Croatien etc., kunig, embieten allen und iglichen prelaten, grafen, herren, rittern, knechten, stetten und gemeinden des landes zu Lutzemburg und grafschaft zu Chini, unsern lieben getruen, unser gnad, und alles gutt. Erwirdigen, edelen, und lieben getrewe. Wann unser kuniglich gemute, und sorgvaldigkeit, die wir zu unseren
Strana 6
6 — landen billichen tragen sollen, von angeborner gute darzue empsig und geneigt ist, wie dieselben unser lande bey unsern zyten frides geniessen, und ire inwoner an irem wesen uffnemen, und dass ungemach, zweytracht und unfriede durch unser zusehen hingelegt werde, und wen unser vorgen. land Lutzemburg, davon unser stamme ussprung begriffen hat, leyder vil zyte durch zweytracht, die zwischen herrn, rittern und knechten, und gemeinden gewert hat, und auch von unordenung wegen, viel grosser und unachtbariger schaden empfangen hat, das uns offt und dicke hat erbermet, darumb wir nu gedacht haben demselben lande wider zue helffen und ein ordenung darinne zu machen, und nemlich in der masse, als dasselbe lant der hochgebornen frawen Elizabeth , unser lieben swester von unserm lieben bruder, herrn Wentzlaw, kunig zue Behem seligen, und dem hochgebornen Johansen Pfalzgraven bey Rein, hertzog in Beyern und grafen zu Holland, unserm lieben swager, irem gemahel, von uns verschrieben ist, darumb gebieten wir euch allen, und ewer iglichen besonder, die mit diesem unserm brive ermanet werden, ernstlich und vestiglich und wollen dass ir dem vorgen. hertzog Johanse unserm lieben swager und frawen Elizabeth seiner gemahel, in aller der masse, als es der vorgen. frawen Elizabeth, unser lieben swester, und iren Erben nach irer brieve lute vermacht, verbiddimirt und verschrieben ist, und auch nach lute unser brieve, die wir dem vorgen. hertzog Johansen gegeben haben, eyde, huldunge, und gehorsam tun, und in beiden, nach lute irer brieve , die sy darüber haben, ahn unsere stat gehorsam, gewertig, und dienstlich sein sollet. Und tut darinne nit anders bey unsern hulden. Urkunde dis brieffs versigelt mit unser küniglichen majestet insiegel. Geben zu Breslaw nach christi geburth vierzehenhundert jar, und darnach in dem zwentzigisten jare, des nechsten dienstags nach st. Agnesen tag, unser riche des hungrischen etc. in dem drey und dreissigisten und des romischen in dem zehenden jare. — Per dominum g. episcopum Pataviensem cancellar. Michael de Priest. — Inde dependebat ex pressula sigillum glaucum. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. II, fol. 326 v°. 7. 1420. 30 janvier. — Réunion des députés des villes à Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — Item des dinstages vor unser frauwen liechtmissedage, hatte unser gnediger here von Beyeren den gemeynen steden des lants von Lucc. beschriven zu Lucc. zu komen, da vertzeirden die scheffin und eynes deylles burger in dem ræthuse xlix. gr. 8. 1420. 29 février. — Erard, seigneur de Gymnich, revient d'une mission auprès de Sigismond, roi de Hongrie. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — It. des donnerstdages nae invocavit vertzerden der richter und die scheffin by heren Erard von Gymnich, der botschaff von dem kunige von Unghern braecht hatte, in dem raethuse j. guld. xxi gr. 9. 1420. 7 mars. — Le magistrat de Luxembourg se rend à Arlon auprès du capitaine du pays de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — Item des donnerst- dages vor Oculi rydden der rychter, here Schiltz und here Johan von Strassin, Jacob von Puttingen und Johannes von Rousport, zu Arle zu dem heufftmanne, und waren uss eyne nacht und haent vertzeirt mit x. perden vij. guld. und vj. nuwegr.
6 — landen billichen tragen sollen, von angeborner gute darzue empsig und geneigt ist, wie dieselben unser lande bey unsern zyten frides geniessen, und ire inwoner an irem wesen uffnemen, und dass ungemach, zweytracht und unfriede durch unser zusehen hingelegt werde, und wen unser vorgen. land Lutzemburg, davon unser stamme ussprung begriffen hat, leyder vil zyte durch zweytracht, die zwischen herrn, rittern und knechten, und gemeinden gewert hat, und auch von unordenung wegen, viel grosser und unachtbariger schaden empfangen hat, das uns offt und dicke hat erbermet, darumb wir nu gedacht haben demselben lande wider zue helffen und ein ordenung darinne zu machen, und nemlich in der masse, als dasselbe lant der hochgebornen frawen Elizabeth , unser lieben swester von unserm lieben bruder, herrn Wentzlaw, kunig zue Behem seligen, und dem hochgebornen Johansen Pfalzgraven bey Rein, hertzog in Beyern und grafen zu Holland, unserm lieben swager, irem gemahel, von uns verschrieben ist, darumb gebieten wir euch allen, und ewer iglichen besonder, die mit diesem unserm brive ermanet werden, ernstlich und vestiglich und wollen dass ir dem vorgen. hertzog Johanse unserm lieben swager und frawen Elizabeth seiner gemahel, in aller der masse, als es der vorgen. frawen Elizabeth, unser lieben swester, und iren Erben nach irer brieve lute vermacht, verbiddimirt und verschrieben ist, und auch nach lute unser brieve, die wir dem vorgen. hertzog Johansen gegeben haben, eyde, huldunge, und gehorsam tun, und in beiden, nach lute irer brieve , die sy darüber haben, ahn unsere stat gehorsam, gewertig, und dienstlich sein sollet. Und tut darinne nit anders bey unsern hulden. Urkunde dis brieffs versigelt mit unser küniglichen majestet insiegel. Geben zu Breslaw nach christi geburth vierzehenhundert jar, und darnach in dem zwentzigisten jare, des nechsten dienstags nach st. Agnesen tag, unser riche des hungrischen etc. in dem drey und dreissigisten und des romischen in dem zehenden jare. — Per dominum g. episcopum Pataviensem cancellar. Michael de Priest. — Inde dependebat ex pressula sigillum glaucum. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. II, fol. 326 v°. 7. 1420. 30 janvier. — Réunion des députés des villes à Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — Item des dinstages vor unser frauwen liechtmissedage, hatte unser gnediger here von Beyeren den gemeynen steden des lants von Lucc. beschriven zu Lucc. zu komen, da vertzeirden die scheffin und eynes deylles burger in dem ræthuse xlix. gr. 8. 1420. 29 février. — Erard, seigneur de Gymnich, revient d'une mission auprès de Sigismond, roi de Hongrie. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — It. des donnerstdages nae invocavit vertzerden der richter und die scheffin by heren Erard von Gymnich, der botschaff von dem kunige von Unghern braecht hatte, in dem raethuse j. guld. xxi gr. 9. 1420. 7 mars. — Le magistrat de Luxembourg se rend à Arlon auprès du capitaine du pays de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — Item des donnerst- dages vor Oculi rydden der rychter, here Schiltz und here Johan von Strassin, Jacob von Puttingen und Johannes von Rousport, zu Arle zu dem heufftmanne, und waren uss eyne nacht und haent vertzeirt mit x. perden vij. guld. und vj. nuwegr.
Strana 7
— 10. 1420. 15 mars. — Réunion des députés des villes du pays à Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — Item des frydages vor halffasten, do der heufftman den gemeynen steden des lants von Lucc. beschriven hatte zu Lucc. zu sin, do vertzerden der richter, die scheffin und eynes deylles burger in dem raethuse xxxiiij gr. 11. 1420. 24 mars. — Jean, le chancelier, expédie les lettres des villes du pays de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — It. des sondages Iudica geven dem richter, die er gaff heren Johan dem Canciller, von dem brieve die lone zu setzen, zu besigelen, iiij guldin, ye xxij nuwegr. vor den gulden, macht iiij guld. viij gr. iiij lew. 12. 1420. 29 mars. Breslau. — Sigismond donne aux frères d'Autel la garde et le com- mandement de Laroche en Ardenne. Wir Sigmund von Gotes gnaden, romischer kunig, zu allen zyten merer des richs und zu Ungern, zu Behem, Dalmatien, Croatien etc., kunig, bekennen und tun kunt offennbar mit disem briefe allen den die in sehen oder hoiren lesen, dasz wir angesehen haben redliche willige und stete dienste, die unsern Vordern, der edel Huwart van Eltern, der elder, guter gedechtnusz, offt flisziglich getan hat, und auch betrachtet haben nutze und getrue dienste, die uns die edeln Johann und Huwart gebrüdern van Eltern, unsere liebe getruen, offt williclich bewiset und getan haben und fürbasz tun sollen und mogen in künftigen zyten, und haben denselben Johann und Huwarten gebrüdern van Eltern, unser slosz und graf- schafft zur Welschenfels mit allen sinen rechten, manschefften, nutzen, diensten und zuge- horungen nichts uszgenommen, gnediclich bevolhen und bevelhen in auch in krafft disz brieffs dasselb slosz zu haben, zu halden, zu niessen, und uns das auch zu bewaren, glicher wise, als sy das bey unsers lieben bruders kunig Wentzlaus seligen zyten und biszher ynnegehabt haben , doch allein bisz uff unser widderruffen, und wir gebieten darumb allen und eglichen burgmannen, mannen, burgmannen und den vier meyerien und suszt allen anderen, die zu dem slosz Welschenfels gehoren, ernstlich und enstiglich mit disem briefe, dasz sy den vorgen. Johann und Huwarten die weil an unsere stat huldigen, sweren und von iren lehen gehorsam tun , glicher wise als sy vormals irem vatter an unsers lieben bruders stat, getan haben. Mit urkund disz brieffs versegelt mit unserem kuniglichen anhangenden insigel. Geben zu Breszlaw nach christs geburt vierzehenhundert jare und darnach in dem tzweinzigisten jare, am nechsten fritag nach unser lieben frawen tag Annunciationis, unserer riche des Hungrischen etc., in dem drey und dreyszigisten und des Romischen in dem tzehenden jaren. — D'après l'original. 13. 1420. 2 avril. — Erard, seigneur de Gymnich, envoyé à Jean de Bavière, alors à Dordrecht, de la part des villes du pays de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — Item des mondages in der Karwochin, geven dem richter, die er gaff heren Erard, von der gemeyner stede wegin, umb das,er derselver gemeyner stede botschafft dun solde an unserem gnedigen heren von Beyeren , want er zu derselvertzyt zu yme zu Durdrycht reydt xijij guld. in golde.
— 10. 1420. 15 mars. — Réunion des députés des villes du pays à Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — Item des frydages vor halffasten, do der heufftman den gemeynen steden des lants von Lucc. beschriven hatte zu Lucc. zu sin, do vertzerden der richter, die scheffin und eynes deylles burger in dem raethuse xxxiiij gr. 11. 1420. 24 mars. — Jean, le chancelier, expédie les lettres des villes du pays de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — It. des sondages Iudica geven dem richter, die er gaff heren Johan dem Canciller, von dem brieve die lone zu setzen, zu besigelen, iiij guldin, ye xxij nuwegr. vor den gulden, macht iiij guld. viij gr. iiij lew. 12. 1420. 29 mars. Breslau. — Sigismond donne aux frères d'Autel la garde et le com- mandement de Laroche en Ardenne. Wir Sigmund von Gotes gnaden, romischer kunig, zu allen zyten merer des richs und zu Ungern, zu Behem, Dalmatien, Croatien etc., kunig, bekennen und tun kunt offennbar mit disem briefe allen den die in sehen oder hoiren lesen, dasz wir angesehen haben redliche willige und stete dienste, die unsern Vordern, der edel Huwart van Eltern, der elder, guter gedechtnusz, offt flisziglich getan hat, und auch betrachtet haben nutze und getrue dienste, die uns die edeln Johann und Huwart gebrüdern van Eltern, unsere liebe getruen, offt williclich bewiset und getan haben und fürbasz tun sollen und mogen in künftigen zyten, und haben denselben Johann und Huwarten gebrüdern van Eltern, unser slosz und graf- schafft zur Welschenfels mit allen sinen rechten, manschefften, nutzen, diensten und zuge- horungen nichts uszgenommen, gnediclich bevolhen und bevelhen in auch in krafft disz brieffs dasselb slosz zu haben, zu halden, zu niessen, und uns das auch zu bewaren, glicher wise, als sy das bey unsers lieben bruders kunig Wentzlaus seligen zyten und biszher ynnegehabt haben , doch allein bisz uff unser widderruffen, und wir gebieten darumb allen und eglichen burgmannen, mannen, burgmannen und den vier meyerien und suszt allen anderen, die zu dem slosz Welschenfels gehoren, ernstlich und enstiglich mit disem briefe, dasz sy den vorgen. Johann und Huwarten die weil an unsere stat huldigen, sweren und von iren lehen gehorsam tun , glicher wise als sy vormals irem vatter an unsers lieben bruders stat, getan haben. Mit urkund disz brieffs versegelt mit unserem kuniglichen anhangenden insigel. Geben zu Breszlaw nach christs geburt vierzehenhundert jare und darnach in dem tzweinzigisten jare, am nechsten fritag nach unser lieben frawen tag Annunciationis, unserer riche des Hungrischen etc., in dem drey und dreyszigisten und des Romischen in dem tzehenden jaren. — D'après l'original. 13. 1420. 2 avril. — Erard, seigneur de Gymnich, envoyé à Jean de Bavière, alors à Dordrecht, de la part des villes du pays de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — Item des mondages in der Karwochin, geven dem richter, die er gaff heren Erard, von der gemeyner stede wegin, umb das,er derselver gemeyner stede botschafft dun solde an unserem gnedigen heren von Beyeren , want er zu derselvertzyt zu yme zu Durdrycht reydt xijij guld. in golde.
Strana 8
8 — 14. 1420. (17 avril.) Uff mitwochen nest na Quasimodo. — Johan von Syvenborn, fils de feu Walram de Syvenborn , reconnaît avoir vendu à Marie de Smel, abbesse et à tout le couvent de Clairefontaine, une rente de dix maldres de grains, pour une somme de 140 florins du Rhin. Témoins : Johan von Survelt (Strainchamps), échevin et prévôt à Arlon, Pierre et Giltz, frères, de Grimmelscheidt, Claiss von Sweich et Henrich Schatz, hommes et échevins à Arlon. Arch. Gouv. Luxemb. Copie certifiée. RWP. 15. 1420. 15 mai. — Henrich von Bettingen et Johan von Eydel, échevins à Luxembourg, constatent que Thilman de Meyssenburg, bourgeois de Luxembourg, et Grete, sa femme, ont reconnu avoir vendu à sire Nicolas Steinmetze, prêtre, chapelain de l'autel de N.-D. du St.-Esprit à Luxembourg et à ses successeurs chapelains, un cens de un florin du Rhin sur une maison zur Clusen etc. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parch. Reste un sceau. Papiers de Luxemb. Clausen etc. Relation du monastère du Sl.-Espril, f. 326. 16. 1420. 28 mai. — Rançon d'un individu détenu prisonnier à Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — It. geven die Johan van Weyer in Cleschins huse van Contern vertzert hatte, den die burger gefangen hatten des dinstages nae pingsten, iij gr. vij lew. 17. 1420. 30 mai. — Les marchands de Luxembourg qui s'étaient rendus à Anvers, sont avertis de se prémunir contre les embûches leur tendues par le seigneur d'Esch-sur-la-Sûre. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — It. uff unseres heren lychamsdage, geven Russinger zu lauffen zu Bastenachen, die burger van Lucc. zu warnen die von Andwerpen quamen vor den van Esche sich zu behueden. viij. gr. 18. 1420. 8 juin. — Elisabeth de Gorlitz, comtesse Palatine, duchesse de Bavière, de Luxembourg, comtesse de Chiny, dame de Vorne et d'Erkel etc., déclare avoir donné en fief à Didier, fils ainé de Ryneck et de Brouche, tous les biens que ses ancêtres possédaient à ce titre du duché de Luxembourg, et qu'il lui en a rendu hommage. Original avec sceau et signature à Coblence. Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg. T. IV, 238. 19. 1420. Juin-juillet. — Contributions imposées aux bourgeois de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — Item geven heren Johan van Strassin, die er van uns genomen haet umb der faten (sic) willen, van der schet- zonge die zu jair gelaicht was zu Lucc. unserm gnedigen heren van Beyeren zu geben, xxi guld. xvij. legr. ye xxvj legr. vor eynen gulden die macht xxij guld. xiij gr. 20. 1420. (21 juillet.) Prague. — Couronnement de Sigismond, roi de Bohême. Chron. Bartasii apud Dobner, t. 1, p. 145: a. 1420. Dominica ante st. Jacobi, rex Sigis- mundus Coronatus est in Regem Bohemiæ, in Ecclesia Pragensi s. Viti, per dominum con- radum Archiepiscopum Pragensem. — Laurentins Brzezina inquit: post Jacobi hora xii. 21. 1420. 3 août. — Elisabeth de Görlitz, comtesse palatine sur le Rhin, duchesse en
8 — 14. 1420. (17 avril.) Uff mitwochen nest na Quasimodo. — Johan von Syvenborn, fils de feu Walram de Syvenborn , reconnaît avoir vendu à Marie de Smel, abbesse et à tout le couvent de Clairefontaine, une rente de dix maldres de grains, pour une somme de 140 florins du Rhin. Témoins : Johan von Survelt (Strainchamps), échevin et prévôt à Arlon, Pierre et Giltz, frères, de Grimmelscheidt, Claiss von Sweich et Henrich Schatz, hommes et échevins à Arlon. Arch. Gouv. Luxemb. Copie certifiée. RWP. 15. 1420. 15 mai. — Henrich von Bettingen et Johan von Eydel, échevins à Luxembourg, constatent que Thilman de Meyssenburg, bourgeois de Luxembourg, et Grete, sa femme, ont reconnu avoir vendu à sire Nicolas Steinmetze, prêtre, chapelain de l'autel de N.-D. du St.-Esprit à Luxembourg et à ses successeurs chapelains, un cens de un florin du Rhin sur une maison zur Clusen etc. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parch. Reste un sceau. Papiers de Luxemb. Clausen etc. Relation du monastère du Sl.-Espril, f. 326. 16. 1420. 28 mai. — Rançon d'un individu détenu prisonnier à Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — It. geven die Johan van Weyer in Cleschins huse van Contern vertzert hatte, den die burger gefangen hatten des dinstages nae pingsten, iij gr. vij lew. 17. 1420. 30 mai. — Les marchands de Luxembourg qui s'étaient rendus à Anvers, sont avertis de se prémunir contre les embûches leur tendues par le seigneur d'Esch-sur-la-Sûre. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — It. uff unseres heren lychamsdage, geven Russinger zu lauffen zu Bastenachen, die burger van Lucc. zu warnen die von Andwerpen quamen vor den van Esche sich zu behueden. viij. gr. 18. 1420. 8 juin. — Elisabeth de Gorlitz, comtesse Palatine, duchesse de Bavière, de Luxembourg, comtesse de Chiny, dame de Vorne et d'Erkel etc., déclare avoir donné en fief à Didier, fils ainé de Ryneck et de Brouche, tous les biens que ses ancêtres possédaient à ce titre du duché de Luxembourg, et qu'il lui en a rendu hommage. Original avec sceau et signature à Coblence. Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg. T. IV, 238. 19. 1420. Juin-juillet. — Contributions imposées aux bourgeois de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — Item geven heren Johan van Strassin, die er van uns genomen haet umb der faten (sic) willen, van der schet- zonge die zu jair gelaicht was zu Lucc. unserm gnedigen heren van Beyeren zu geben, xxi guld. xvij. legr. ye xxvj legr. vor eynen gulden die macht xxij guld. xiij gr. 20. 1420. (21 juillet.) Prague. — Couronnement de Sigismond, roi de Bohême. Chron. Bartasii apud Dobner, t. 1, p. 145: a. 1420. Dominica ante st. Jacobi, rex Sigis- mundus Coronatus est in Regem Bohemiæ, in Ecclesia Pragensi s. Viti, per dominum con- radum Archiepiscopum Pragensem. — Laurentins Brzezina inquit: post Jacobi hora xii. 21. 1420. 3 août. — Elisabeth de Görlitz, comtesse palatine sur le Rhin, duchesse en
Strana 9
9 — Bavière ct de Luxembourg, comtesse de Chiny, fait avec la ville de Metz un traité d'alliance pour deux ans. Arch. Coblence. Extrait. Ellester, Regesten des Herz. Luxemb. Mscl. 1861. 22. 1420. (5 août.) Jour des 23 martyrs. — Consécration de l'autel de St.-André dans l'église de Si.-Nicolas à Luxembourg, par Jean, évêque d'Azot, vicaire général de l'arche- vêque de Trèves. Bertholet, t. VIII. P. just., f. 3. 23. 1420. 14 aoùt. — Arrangement fait par Edouard, duc de Bar et les citains de Verdun, au sujet de la garde de la cité de Verdun. — D. Calmet, Hist. Lorr., t. Vl. Pr., p. 99. Stipulations relatives au Luxembourg qui se trouvent dans cet arrangement: Et aussi se le dit duc avoit guerre contre autres seigneurs, excepté contre hault et puissant prince monsieur le duc de Lucembourg, en cui garde nous sumes mis premierement, porquoy il cust besoing de nous citeins et habitans de Verdun, il en pourroit prier qui qu'il luy plairoit, et y pourroit aller chacun de nous, et lui servir à armes et sans armes, et revenir en notre dite cité, sans ce qu'il en advient, nous les citeins et habitans dessus dits, ne les en pour- rions occoisonner (chercher occasion ou prétexte de querelle). Item se le dit duc avait besoin de vivres pour cause de guerre, nous debvons soignier marchiet, et pour ses deniers, notre dite cité laixié garnie suffisamment, excepté que comme le dit duc de Lucembourg, contre lequel se guerre se mouvoit, que Dieu ne veuille, d'une part, et le dit duc de Bar, d'autre part, nous citeins et habitans de Verdun ne pourrions ne debvrions soigner marchiet de vivres au dit duc de Bar par ses deniers ou autrement, ne faire ayde, confort ou recept en notre dite cité contre le dit duc de Lucembourg en aucune manière, en rescouse (d'une manière secrète et cachée, absconsa) ou en appert, ne à ce ne nous pourroit ou debveroit contraindre le dit duc de Bar; mais aussi a aucuns autres, fuers mis le dit duc de Lucem- bourg, qui contre le dit averoit guerre, ne pourrons-nous, ne debverons soigner marchiet de vivres, ne faire recept en notre dite cité, ayde ne confort que en autre manière puisse porter prejudice ou grevance au dit duc de Bar, ne a ses gens. Item, s'il advenoit en fait de guerre de nous citeins et habitans de Verdun, que gens d'armes de nos ennemis pris par nous, ou par les gens des dits ducz de Lucembourg ou de Bar, qui seroient avec nous en notre dite cité, chacun hommes armez a chevaux yssues de Verdun ou autres, de tous harnois d'armes ou de chevaulx, et toutes choses qui cherroient ou debveroit cheoir en butin, averoit chacun sa part egalement, aultre tant les uns comme les autres, sans avantages; et de toutes bestes a pieds fendus qui seront prises a guerre ouverte sur noz ennemis, nous en averons la moitié, et lidit duc de Bar ou sa chevetaine l'autre, en cas que la chevetaine du dit duc de Lucembourg ne chevaulcheroit avec nos; et au cas que la chevetaine du dit duc de Lucembourg chevaulcheroit avec nous, la chevetaine du duc de Bar averoit la moitié que des dites bestes appartenoit à nous pour cause de betise, c'est a scavoir la moitié de la moitié d'icelle..... Item, le corps de noz ennemis estoient prison fait de nos guerres, et pour nous, de par nous ou les gens du dit duc de Bar, sens les gens du dit duc de Lucembourg, on rederoit prison pour prison..... Et aussi le dit duc de Bar averoit la moitié de ce qui appartenrait à nous de la rançon des PUBLICATIONS. — XXVI° (IV°) ANNÉE. 2
9 — Bavière ct de Luxembourg, comtesse de Chiny, fait avec la ville de Metz un traité d'alliance pour deux ans. Arch. Coblence. Extrait. Ellester, Regesten des Herz. Luxemb. Mscl. 1861. 22. 1420. (5 août.) Jour des 23 martyrs. — Consécration de l'autel de St.-André dans l'église de Si.-Nicolas à Luxembourg, par Jean, évêque d'Azot, vicaire général de l'arche- vêque de Trèves. Bertholet, t. VIII. P. just., f. 3. 23. 1420. 14 aoùt. — Arrangement fait par Edouard, duc de Bar et les citains de Verdun, au sujet de la garde de la cité de Verdun. — D. Calmet, Hist. Lorr., t. Vl. Pr., p. 99. Stipulations relatives au Luxembourg qui se trouvent dans cet arrangement: Et aussi se le dit duc avoit guerre contre autres seigneurs, excepté contre hault et puissant prince monsieur le duc de Lucembourg, en cui garde nous sumes mis premierement, porquoy il cust besoing de nous citeins et habitans de Verdun, il en pourroit prier qui qu'il luy plairoit, et y pourroit aller chacun de nous, et lui servir à armes et sans armes, et revenir en notre dite cité, sans ce qu'il en advient, nous les citeins et habitans dessus dits, ne les en pour- rions occoisonner (chercher occasion ou prétexte de querelle). Item se le dit duc avait besoin de vivres pour cause de guerre, nous debvons soignier marchiet, et pour ses deniers, notre dite cité laixié garnie suffisamment, excepté que comme le dit duc de Lucembourg, contre lequel se guerre se mouvoit, que Dieu ne veuille, d'une part, et le dit duc de Bar, d'autre part, nous citeins et habitans de Verdun ne pourrions ne debvrions soigner marchiet de vivres au dit duc de Bar par ses deniers ou autrement, ne faire ayde, confort ou recept en notre dite cité contre le dit duc de Lucembourg en aucune manière, en rescouse (d'une manière secrète et cachée, absconsa) ou en appert, ne à ce ne nous pourroit ou debveroit contraindre le dit duc de Bar; mais aussi a aucuns autres, fuers mis le dit duc de Lucem- bourg, qui contre le dit averoit guerre, ne pourrons-nous, ne debverons soigner marchiet de vivres, ne faire recept en notre dite cité, ayde ne confort que en autre manière puisse porter prejudice ou grevance au dit duc de Bar, ne a ses gens. Item, s'il advenoit en fait de guerre de nous citeins et habitans de Verdun, que gens d'armes de nos ennemis pris par nous, ou par les gens des dits ducz de Lucembourg ou de Bar, qui seroient avec nous en notre dite cité, chacun hommes armez a chevaux yssues de Verdun ou autres, de tous harnois d'armes ou de chevaulx, et toutes choses qui cherroient ou debveroit cheoir en butin, averoit chacun sa part egalement, aultre tant les uns comme les autres, sans avantages; et de toutes bestes a pieds fendus qui seront prises a guerre ouverte sur noz ennemis, nous en averons la moitié, et lidit duc de Bar ou sa chevetaine l'autre, en cas que la chevetaine du dit duc de Lucembourg ne chevaulcheroit avec nos; et au cas que la chevetaine du dit duc de Lucembourg chevaulcheroit avec nous, la chevetaine du duc de Bar averoit la moitié que des dites bestes appartenoit à nous pour cause de betise, c'est a scavoir la moitié de la moitié d'icelle..... Item, le corps de noz ennemis estoient prison fait de nos guerres, et pour nous, de par nous ou les gens du dit duc de Bar, sens les gens du dit duc de Lucembourg, on rederoit prison pour prison..... Et aussi le dit duc de Bar averoit la moitié de ce qui appartenrait à nous de la rançon des PUBLICATIONS. — XXVI° (IV°) ANNÉE. 2
Strana 10
10 prisons qui pris seront de par nous avec les gens le dit duc de Lucembourg, qui cheront à rançon, comme dit est, ainsi que lidit duc de Bar advoera adez toutes les choses que faites en seront..... Item, entendons en rien enfraindre en aucune maniere la dite garde du dit dux de Lucem- bourg, et ainçois voulons et accordons et ordonnons quelle demeure tout son dit temps durant, entière, sans conception quelconque, en sa force et vertu par tous les poincts, articles et convenances contenues et escriptes ez lettres sur ce faites, que le dit duc de Lucembourg ait de nos et que nous avons de luy. 24. 1420. 19 août. — Chartes de la ville de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — 1t. des mondages vor ste. Bairthelmes dage, geven eyme knodeler, van eyner missen zu lesen in dem raethuse, umb der scheffen und burger willen, die zu raede giengen van der stede karten wegin. ij gr. iij lew. — Item des mondages vor Schadeburch (26 août) , geven van der stede karten eyne copie zu latine uss zu schriven xxvij gr. 25. 1420. — Année fertile et précoce. Gesta Trevirorum ed. Wyttenbach, t. 1I, p. 313. — Hic annus 1420 in omnibus præma- turus fuit, hine ille versus : Ruffi sancta dies (27. aug.) musellæ colligit uvas. 26. 1420. 31 août. — Foire de Luxembourg; gardes à la porte des Juifs. Veilleur de nuit. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — It. uff Schadeburch dage, geven iiij schutzen, die der richter gedinget haet an Judenporte mit hyrem harnesch und ambresten zu hueden; ir iclichem iij nuwegr. machent xxvij gr. j. lew. — It. geven dem thischin zu Schadeburch von xj nachten in der stat zu gaen, dat fur zu hueden, xj nuwegr. machen xiij lewegr. vij lew. 27. 1420. 14 octobre. — Le suffragant de l'archevêque de Trèves et l'official à Luxem- bourg, aussi le prévôt de la cathédrale d'Utrecht. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — Item des mondages vor ste. Lucas dage, schenckte die stat dem wyhebuschoff und dem officiall van Triern xvj quarten, so vun, so nuwe wins, die quarte vun x penning, und die quarte nuwe ix penning ; macht xv gr. viij lew. — It. uf ste. Lucas dage (18 octobre), schenckte die stat dem doemproste van Utrychte, der in henchin tzynemechers huse lach, xvj quarten, halff vun, und half nuwe wins, iclich quarte x penninge ; macht xvj gr. v. lew. 28. 1420. (26 octobre.) Des samstages vor st. Simon juden dach apostelen. — Johan Francke von Echternach et Johan von Straissen, échevins à Luxembourg, constatent que Claez von Diefferdingen, bourgeois de Luxembourg, et Else, sa femme, ont vendu à Thyschen, endelen sone, up dem Borne, bourgeois de Luxembourg, et à Sunchen, sa femme, la moitié d'une maison avec dépendances, in plettisgas, up dem Borne, pour 10 florins du Rhin. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Restes de deux sceaux. Relation du monastère du St.-Esprit, f. 327. Msct.
10 prisons qui pris seront de par nous avec les gens le dit duc de Lucembourg, qui cheront à rançon, comme dit est, ainsi que lidit duc de Bar advoera adez toutes les choses que faites en seront..... Item, entendons en rien enfraindre en aucune maniere la dite garde du dit dux de Lucem- bourg, et ainçois voulons et accordons et ordonnons quelle demeure tout son dit temps durant, entière, sans conception quelconque, en sa force et vertu par tous les poincts, articles et convenances contenues et escriptes ez lettres sur ce faites, que le dit duc de Lucembourg ait de nos et que nous avons de luy. 24. 1420. 19 août. — Chartes de la ville de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — 1t. des mondages vor ste. Bairthelmes dage, geven eyme knodeler, van eyner missen zu lesen in dem raethuse, umb der scheffen und burger willen, die zu raede giengen van der stede karten wegin. ij gr. iij lew. — Item des mondages vor Schadeburch (26 août) , geven van der stede karten eyne copie zu latine uss zu schriven xxvij gr. 25. 1420. — Année fertile et précoce. Gesta Trevirorum ed. Wyttenbach, t. 1I, p. 313. — Hic annus 1420 in omnibus præma- turus fuit, hine ille versus : Ruffi sancta dies (27. aug.) musellæ colligit uvas. 26. 1420. 31 août. — Foire de Luxembourg; gardes à la porte des Juifs. Veilleur de nuit. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — It. uff Schadeburch dage, geven iiij schutzen, die der richter gedinget haet an Judenporte mit hyrem harnesch und ambresten zu hueden; ir iclichem iij nuwegr. machent xxvij gr. j. lew. — It. geven dem thischin zu Schadeburch von xj nachten in der stat zu gaen, dat fur zu hueden, xj nuwegr. machen xiij lewegr. vij lew. 27. 1420. 14 octobre. — Le suffragant de l'archevêque de Trèves et l'official à Luxem- bourg, aussi le prévôt de la cathédrale d'Utrecht. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 nov. 1419 — 11 nov. 1420. — Item des mondages vor ste. Lucas dage, schenckte die stat dem wyhebuschoff und dem officiall van Triern xvj quarten, so vun, so nuwe wins, die quarte vun x penning, und die quarte nuwe ix penning ; macht xv gr. viij lew. — It. uf ste. Lucas dage (18 octobre), schenckte die stat dem doemproste van Utrychte, der in henchin tzynemechers huse lach, xvj quarten, halff vun, und half nuwe wins, iclich quarte x penninge ; macht xvj gr. v. lew. 28. 1420. (26 octobre.) Des samstages vor st. Simon juden dach apostelen. — Johan Francke von Echternach et Johan von Straissen, échevins à Luxembourg, constatent que Claez von Diefferdingen, bourgeois de Luxembourg, et Else, sa femme, ont vendu à Thyschen, endelen sone, up dem Borne, bourgeois de Luxembourg, et à Sunchen, sa femme, la moitié d'une maison avec dépendances, in plettisgas, up dem Borne, pour 10 florins du Rhin. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Restes de deux sceaux. Relation du monastère du St.-Esprit, f. 327. Msct.
Strana 11
11 29. 1420. (29 décembre.) Donné à stat. 6e dimanche après la ste. Elisabeth. — Sigismond, roi des Romains, duc de Luxembourg, permet à Evrard de la Marcque, de faire le retrait des terres de Mirouart, Longré et Villance, engagées par Jost de Brandenbourg, pour 9200 francs. Bertholet, 1. VIII. P. just., f: 1. D'uprès les archives de Mirouart. 30. 1421. — Arrivée à Luxembourg du duc de Lorraine. L'archevêque de Trèves occupe le pont de Wasserbillich. Chron. Alex. Wiltheim. Coll. Soc. hist. Luxemb.: Hertzog von Lottringen, kompt alhie an. — Der bischoff von Trier nimbt billiger brück ein. — Voir au sujet de l'affaire de Wasser- billich des analyses nombreuses sous les années 1422 et suiv. Les contestations au sujet de Wasserbillich sont résumées de la manière suivante, dans : Leonardy, Geschichts des Trierischen Landes etc. Trier 1870, p. 385. — Ritter Erhard von Gymnich hatte, während er noch hauptman des Landes Luxemburg war, verschiedene geistliche gefälle gebrandschatzt und brandschatzen lassen, so die des Domcapitels, des Amtmannes zu Pfaltzel, der Abtei st. Mathias zugehörige zu Königsmachern u. a.; ferner einige bauten zu Wasserbillig aufgeführt und dadurch die Landstrasse gesperrt, rechtswidrig eine fähre daselbst errichtet, aber aller Ermahnungen Ollo's (des Erzbisch. von Trier) ungeachtet, nicht abgestellt. Otto ermahnte die richter, schöffen und gemeinde von Luxem- burg, für Auslieferung desselben zu sorgen, unter Androhung kirchlicher strafen (3. De- cember 1422), und wiederholte mit Androhung von Repressalien, dasselbe gesuch einen Monat später, aber vergebens. später sübute sich Otto mit Erhard , und ging nochmals die eben in Luxemburg tagenden stände an, den Gymnicher zu bestimmen, dass er den satzungen der sühne nachkomme, und falls er sich weigere, und Otto ihn desshalb angreife, demselben keine Hülfe zu leisten (25. April 1424). Aber die Luxemburger hörten nicht, trotzdem Otto sich unmittelbar an den ritter Hans von Parsberg, truchsess des herzogthums Luxemburg, wandte, um Uebersendung einer nachricht über den stand der Angelegenheit und des betreffenden Actenstückes, nach welchen ihm Wasserbillig übergeben werden sollte. Doch die Luxemburger kehrten sich an nichts, und Otto besetzte zwischen dem 15. und 19. Juni 1424 Wasserbillig, was er dem Parsberger anzeigte. Dem ritter Erhard von Gymnich kündigt er den vertrag, und ersucht am 25. Juli den Erzbischof von Köm, um seine vermittelung, ebenso den herzog Johann von Baiern. Allein die sache kam zu keinem abschlusse. Im Februan 1425 erbat sich Olto dem herzog Karl von Lothringen, mit dem er auf ein jahr waffenstillstand abgeschlossen , zu einem rechtlichen anstrag der klagen gegen Erhard, der behauptete, Wasserbillig sei ihm zu Unrecht weggenommen worden, und Karl möge seinen Hofmeister auf den 28. Februar nach Trier senden um sich wegen gemein- schaftlicher Besetzung Wasserbilligs zu berathen. Ueber den Ausgang, der fehde wird gemeldet, dass Wasserbillig erobert und der Erde gleich gemacht worden sei. Wiltheim placa ces événements sous l'année 1421, tandis que les Chartes en parlent sous les années suivantes. Wiltheim apuisé les faits qu'ill énonce, dans les comptes de la ville de Luxembourg. Malheureusement ces comptes nous manquent pour l'année 1421. sans cela nous v aurions trouvé des renseignements plus détaillés. Il serait à désirer que les docu- ments relatifs à ces événements fussent recueillis et publiés; ce ne sera qu'alors qu'on
11 29. 1420. (29 décembre.) Donné à stat. 6e dimanche après la ste. Elisabeth. — Sigismond, roi des Romains, duc de Luxembourg, permet à Evrard de la Marcque, de faire le retrait des terres de Mirouart, Longré et Villance, engagées par Jost de Brandenbourg, pour 9200 francs. Bertholet, 1. VIII. P. just., f: 1. D'uprès les archives de Mirouart. 30. 1421. — Arrivée à Luxembourg du duc de Lorraine. L'archevêque de Trèves occupe le pont de Wasserbillich. Chron. Alex. Wiltheim. Coll. Soc. hist. Luxemb.: Hertzog von Lottringen, kompt alhie an. — Der bischoff von Trier nimbt billiger brück ein. — Voir au sujet de l'affaire de Wasser- billich des analyses nombreuses sous les années 1422 et suiv. Les contestations au sujet de Wasserbillich sont résumées de la manière suivante, dans : Leonardy, Geschichts des Trierischen Landes etc. Trier 1870, p. 385. — Ritter Erhard von Gymnich hatte, während er noch hauptman des Landes Luxemburg war, verschiedene geistliche gefälle gebrandschatzt und brandschatzen lassen, so die des Domcapitels, des Amtmannes zu Pfaltzel, der Abtei st. Mathias zugehörige zu Königsmachern u. a.; ferner einige bauten zu Wasserbillig aufgeführt und dadurch die Landstrasse gesperrt, rechtswidrig eine fähre daselbst errichtet, aber aller Ermahnungen Ollo's (des Erzbisch. von Trier) ungeachtet, nicht abgestellt. Otto ermahnte die richter, schöffen und gemeinde von Luxem- burg, für Auslieferung desselben zu sorgen, unter Androhung kirchlicher strafen (3. De- cember 1422), und wiederholte mit Androhung von Repressalien, dasselbe gesuch einen Monat später, aber vergebens. später sübute sich Otto mit Erhard , und ging nochmals die eben in Luxemburg tagenden stände an, den Gymnicher zu bestimmen, dass er den satzungen der sühne nachkomme, und falls er sich weigere, und Otto ihn desshalb angreife, demselben keine Hülfe zu leisten (25. April 1424). Aber die Luxemburger hörten nicht, trotzdem Otto sich unmittelbar an den ritter Hans von Parsberg, truchsess des herzogthums Luxemburg, wandte, um Uebersendung einer nachricht über den stand der Angelegenheit und des betreffenden Actenstückes, nach welchen ihm Wasserbillig übergeben werden sollte. Doch die Luxemburger kehrten sich an nichts, und Otto besetzte zwischen dem 15. und 19. Juni 1424 Wasserbillig, was er dem Parsberger anzeigte. Dem ritter Erhard von Gymnich kündigt er den vertrag, und ersucht am 25. Juli den Erzbischof von Köm, um seine vermittelung, ebenso den herzog Johann von Baiern. Allein die sache kam zu keinem abschlusse. Im Februan 1425 erbat sich Olto dem herzog Karl von Lothringen, mit dem er auf ein jahr waffenstillstand abgeschlossen , zu einem rechtlichen anstrag der klagen gegen Erhard, der behauptete, Wasserbillig sei ihm zu Unrecht weggenommen worden, und Karl möge seinen Hofmeister auf den 28. Februar nach Trier senden um sich wegen gemein- schaftlicher Besetzung Wasserbilligs zu berathen. Ueber den Ausgang, der fehde wird gemeldet, dass Wasserbillig erobert und der Erde gleich gemacht worden sei. Wiltheim placa ces événements sous l'année 1421, tandis que les Chartes en parlent sous les années suivantes. Wiltheim apuisé les faits qu'ill énonce, dans les comptes de la ville de Luxembourg. Malheureusement ces comptes nous manquent pour l'année 1421. sans cela nous v aurions trouvé des renseignements plus détaillés. Il serait à désirer que les docu- ments relatifs à ces événements fussent recueillis et publiés; ce ne sera qu'alors qu'on
Strana 12
— 12 — pourra se faire une idée plus exacte de l'origine des dissentiments entre Luxembourg et Trèves et de la suite des événements. 31. 1421. — Le duc de Berg fait prisonnier. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr. p. 39: It. en la dite année (1421) fut le duc du Mont, prins de la garnison de ceux de Longwy et meney en prison à Nancy. — NOTE de dom C. : le duc de Berg fut pris comme il revenait de voir une maitresse en l'abbaye de Tieffertange. — Voir la chronique de Lorraine. 32. 1421. — Jean, seigneur de Homberg et de Larochette (zu der Viltz), vend au couvent de Mariendal, tous ses biens et seigneuries dans la cour et mayerie du village d'Allerborn. Arch. Gouv. grand-ducal. Cartul. Mariendal, p. 1. 33. (1421 n. st.) 1420. Des funfften dags in Januario. — Hercken dobeleir, dit der Wirt, à Hundelingen, et Sunchen, sa femme, font savoir qu'ils ont vendu henken baseleirs son, de Büfingen, leur maison à Wolkringen, dite Wiedemhoven, avec champs, prés et dépendances, appartenant au couvent de Mariental, pour 21 florins d'or du Rhin ; la prieure et tout le couvent donnent leur approbation à cette vente, à charge de redevances annuelles y spécifiées, et de diverses conditions y rappelées. Arch. Gouv. Luxemb. Cartul. Mariental, t. 33 v°. 34. (1421 n. st.) 1420. 15 Januar nach gewohnheit des hobes van Camerick. Datum Turnhout. — Philippe de Brabant, comte de Linay et st. Paul, Ruwart du pays de Brabant, promet à son neveu Jean, seigneur de Rodemacher, Cronenbourg et Neuerbourg, qu'il a constitué comme lieutenant de son pays de Roussy, au duché de Luxembourg, de lui rem- bourser toutes les impenses qu'il devra faire. Töpfer, Urkundenbuch der Vögte von Hunolstein, t. II, p. 466. Sur l'original de Berleburg. 35. 1421. 3 février. — Hommage fait à Berthol d'Ockiers, abbé de St.-Hubert, par Everard de la Marck, comme seigneur de Mirevart; il jure d'être bon et féal à l'église et aux bourgeois et de défendre les franchises et les libertés du pays. Bulletin arch. Liégeois, t. VII, p. 314. 36. 1421. 11 avril. — Paix (burgfrieden) conclue pour la seigneurie de Lintzeren, par Godefart de Wiltz, seigneur de Lyntzeren, et Guillaume d'Orley, seigneur du même lieu; avec un supplément du 11 mai 1462, un autre du 12 octobre 1462 et un 3e du 7 septembre 1496. Linster Copybuch, appart. à M. le docteur Neyen de Wiltz. P. II, p. 1. RWP. 37. 1421. 18 avril. — Transaction entre Jean, seigneur de Larochette, et Marguerite, sa fille, d'une part, et Adelaide de Sassenheim, veuve de Clais, seigneur de Fischbach, d'autre part, sur les droits de celle-ci à une partie de la seigneurie de Larochette qu'elle tenait en engagère. Sceau de Jean de Soleuvre, seigneur de Lagrange, chevalier, Johan von dem Hain, prévôt à Luxembourg, et Schiltz von Beckehem, échevin de la même ville. Copie. RWP. 38. 1421. (25 mai.) Uff sontag nach unseres herrn lichnams tag. — Paix entre Jean, comte de Spanheim, et lean, seigneur de Raville et Septfontaines; ils avaient été en
— 12 — pourra se faire une idée plus exacte de l'origine des dissentiments entre Luxembourg et Trèves et de la suite des événements. 31. 1421. — Le duc de Berg fait prisonnier. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr. p. 39: It. en la dite année (1421) fut le duc du Mont, prins de la garnison de ceux de Longwy et meney en prison à Nancy. — NOTE de dom C. : le duc de Berg fut pris comme il revenait de voir une maitresse en l'abbaye de Tieffertange. — Voir la chronique de Lorraine. 32. 1421. — Jean, seigneur de Homberg et de Larochette (zu der Viltz), vend au couvent de Mariendal, tous ses biens et seigneuries dans la cour et mayerie du village d'Allerborn. Arch. Gouv. grand-ducal. Cartul. Mariendal, p. 1. 33. (1421 n. st.) 1420. Des funfften dags in Januario. — Hercken dobeleir, dit der Wirt, à Hundelingen, et Sunchen, sa femme, font savoir qu'ils ont vendu henken baseleirs son, de Büfingen, leur maison à Wolkringen, dite Wiedemhoven, avec champs, prés et dépendances, appartenant au couvent de Mariental, pour 21 florins d'or du Rhin ; la prieure et tout le couvent donnent leur approbation à cette vente, à charge de redevances annuelles y spécifiées, et de diverses conditions y rappelées. Arch. Gouv. Luxemb. Cartul. Mariental, t. 33 v°. 34. (1421 n. st.) 1420. 15 Januar nach gewohnheit des hobes van Camerick. Datum Turnhout. — Philippe de Brabant, comte de Linay et st. Paul, Ruwart du pays de Brabant, promet à son neveu Jean, seigneur de Rodemacher, Cronenbourg et Neuerbourg, qu'il a constitué comme lieutenant de son pays de Roussy, au duché de Luxembourg, de lui rem- bourser toutes les impenses qu'il devra faire. Töpfer, Urkundenbuch der Vögte von Hunolstein, t. II, p. 466. Sur l'original de Berleburg. 35. 1421. 3 février. — Hommage fait à Berthol d'Ockiers, abbé de St.-Hubert, par Everard de la Marck, comme seigneur de Mirevart; il jure d'être bon et féal à l'église et aux bourgeois et de défendre les franchises et les libertés du pays. Bulletin arch. Liégeois, t. VII, p. 314. 36. 1421. 11 avril. — Paix (burgfrieden) conclue pour la seigneurie de Lintzeren, par Godefart de Wiltz, seigneur de Lyntzeren, et Guillaume d'Orley, seigneur du même lieu; avec un supplément du 11 mai 1462, un autre du 12 octobre 1462 et un 3e du 7 septembre 1496. Linster Copybuch, appart. à M. le docteur Neyen de Wiltz. P. II, p. 1. RWP. 37. 1421. 18 avril. — Transaction entre Jean, seigneur de Larochette, et Marguerite, sa fille, d'une part, et Adelaide de Sassenheim, veuve de Clais, seigneur de Fischbach, d'autre part, sur les droits de celle-ci à une partie de la seigneurie de Larochette qu'elle tenait en engagère. Sceau de Jean de Soleuvre, seigneur de Lagrange, chevalier, Johan von dem Hain, prévôt à Luxembourg, et Schiltz von Beckehem, échevin de la même ville. Copie. RWP. 38. 1421. (25 mai.) Uff sontag nach unseres herrn lichnams tag. — Paix entre Jean, comte de Spanheim, et lean, seigneur de Raville et Septfontaines; ils avaient été en
Strana 13
15 — désaccord au sujet d'une rente de deux foudres de vin à Cröwe et wegen eines streitigen reichs lehens. Lehman, die Grafen von Spanheim, II, 123. Original à Coblence. 39. 1421. 4 juin. — Lettres de Barthold d'Okier, abbé de St.-Hubert, par lesquelles, en vertu de la commission du pape Martin V, qui y est insérée, il fait savoir à l'évêque de Liége et à l'abbé de Stavelot, que, pour soulager cette abbaye, dont les revenus avaient subi une diminution considérable, plusieurs de ses religieux pourraient être choisis pour administrer des églises paroissiales. Amplissima collectio, Il, 139. Gachard, Arch. Stavelot. Mémoire Acad. Belg. 1848. N° 32. Georgisch Reg. a. die Jovis quarta menlis Julii. 40. 1421. 11 juin. — Henri de Latour, escuyer, fait savoir que son très-redouté seigneur Charles, duc de Lorraine et marquis, comme mambour de Réné d'Anjou, duc de Bar, mar- quis du Pont, lui a engagé tont ce qu'il peut avoir aux château et forteresse de Pierrefort et dépendances, plus la somme de deux cents francs de terre par an, pour la somme de 6500 florins du Rhin en or. Le duc de Lorraine a employé 5000 des dits florins, pour paier et délivrer à Gherard de Cleve et de la Marche, pour ce qu'il est devenu aidant de lui et du duc de Bar. Arch. Gouv. Luxemb. Simple copie. 41. 1421. (21 juin.) Des neisten sampstages vur sent Johans dage baptisten. — Aleit von Sassenheim, dame de Vischpach, reconnait devoir à sire Johan von Eydel, échevin à Luxembourg, la somme de 90 florins du Rhin, remboursable à la foire de st. Remi prochaine. Au défaut de paiement, Jean von Eydel pourra s'en prendre à tous ses biens. Coll. Soc. hist. Luxemb: Original parchemin Allemand. Sceau tombé. Fonds Fahne. 42. 1421. (24 juin.) Uff sent Johans dag baptisten da er geboren wart. — Jean, sei- gneur de Hoemberch et de Larochette, et Irmgart von Scharffenecke, sa femme, déclarent avoir vendu à Aleyde d'Autel, prieure et à tout le couvent de Mariendal, leurs biens, héritage et seigneuries dans la mayerie de Alreborn (in dem hove und meigerien des dorffs zu Alreborn), c'est-à-dire la moitié du dit village et des rentes, pour 145 florins du Rhin. Erart von Gymnich, seigneur de Bertperch, droissatz du pays de Luxembourg, neveu des vendeurs, a apposé son sceau. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Reste un sceau. Cartulaire de Mariendal, f. 1. 43. 1421. 21 août. Geben zu Arle. — Jean et Huwart d'Antel, frères, seigneurs d'Aspre- mont et de Holvels, font savoir, qu'ils ont fait un arrangement avec Guillaume d'Orley, seigneur de Lintzeren, leur beau-frère, au sujet de la dot de 1300 florins promise par leur père à leur soeur, femme du dit Guillaume d'Orley. Ils promettent de payer cette somme dans une année ou d'en payer les intérêts. En assurance, ils lui engagent le château de Chesselicht (Schetler dans l'analyse en tête de l'acte) avec dépendances, puis la moitié de la mayerie de Helsingen, und die mayery zu Burte, zu Bakelet und zu Dailleurart. Sceaux de Gerhart de Gymnich, seigneur de Berperg, leur beau-frère et de Guillaume de Milberch, le vieux, de Ham. Linster Copybuch, t. 1, f. 112.
15 — désaccord au sujet d'une rente de deux foudres de vin à Cröwe et wegen eines streitigen reichs lehens. Lehman, die Grafen von Spanheim, II, 123. Original à Coblence. 39. 1421. 4 juin. — Lettres de Barthold d'Okier, abbé de St.-Hubert, par lesquelles, en vertu de la commission du pape Martin V, qui y est insérée, il fait savoir à l'évêque de Liége et à l'abbé de Stavelot, que, pour soulager cette abbaye, dont les revenus avaient subi une diminution considérable, plusieurs de ses religieux pourraient être choisis pour administrer des églises paroissiales. Amplissima collectio, Il, 139. Gachard, Arch. Stavelot. Mémoire Acad. Belg. 1848. N° 32. Georgisch Reg. a. die Jovis quarta menlis Julii. 40. 1421. 11 juin. — Henri de Latour, escuyer, fait savoir que son très-redouté seigneur Charles, duc de Lorraine et marquis, comme mambour de Réné d'Anjou, duc de Bar, mar- quis du Pont, lui a engagé tont ce qu'il peut avoir aux château et forteresse de Pierrefort et dépendances, plus la somme de deux cents francs de terre par an, pour la somme de 6500 florins du Rhin en or. Le duc de Lorraine a employé 5000 des dits florins, pour paier et délivrer à Gherard de Cleve et de la Marche, pour ce qu'il est devenu aidant de lui et du duc de Bar. Arch. Gouv. Luxemb. Simple copie. 41. 1421. (21 juin.) Des neisten sampstages vur sent Johans dage baptisten. — Aleit von Sassenheim, dame de Vischpach, reconnait devoir à sire Johan von Eydel, échevin à Luxembourg, la somme de 90 florins du Rhin, remboursable à la foire de st. Remi prochaine. Au défaut de paiement, Jean von Eydel pourra s'en prendre à tous ses biens. Coll. Soc. hist. Luxemb: Original parchemin Allemand. Sceau tombé. Fonds Fahne. 42. 1421. (24 juin.) Uff sent Johans dag baptisten da er geboren wart. — Jean, sei- gneur de Hoemberch et de Larochette, et Irmgart von Scharffenecke, sa femme, déclarent avoir vendu à Aleyde d'Autel, prieure et à tout le couvent de Mariendal, leurs biens, héritage et seigneuries dans la mayerie de Alreborn (in dem hove und meigerien des dorffs zu Alreborn), c'est-à-dire la moitié du dit village et des rentes, pour 145 florins du Rhin. Erart von Gymnich, seigneur de Bertperch, droissatz du pays de Luxembourg, neveu des vendeurs, a apposé son sceau. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Reste un sceau. Cartulaire de Mariendal, f. 1. 43. 1421. 21 août. Geben zu Arle. — Jean et Huwart d'Antel, frères, seigneurs d'Aspre- mont et de Holvels, font savoir, qu'ils ont fait un arrangement avec Guillaume d'Orley, seigneur de Lintzeren, leur beau-frère, au sujet de la dot de 1300 florins promise par leur père à leur soeur, femme du dit Guillaume d'Orley. Ils promettent de payer cette somme dans une année ou d'en payer les intérêts. En assurance, ils lui engagent le château de Chesselicht (Schetler dans l'analyse en tête de l'acte) avec dépendances, puis la moitié de la mayerie de Helsingen, und die mayery zu Burte, zu Bakelet und zu Dailleurart. Sceaux de Gerhart de Gymnich, seigneur de Berperg, leur beau-frère et de Guillaume de Milberch, le vieux, de Ham. Linster Copybuch, t. 1, f. 112.
Strana 14
14 44. 1421. 27 août. Eger. — Otto, archevêque de Trèves, comme tenant à titre d'engagère la moitié de la seigneurie de Syntzig, promet à Richard Hurt de Schonecken, chevalier, de le laisser en jouissance d'une rente annuelle de fi. 700, lui assignée sur la dite seigneurie par Adolf, duc de Berg. Arch. Coblence. Orig. Goerz Regeslen etc. — 45. 1421. (4 septembre.) Uff donnerstag neist na sent Johans tage Decolationis. Jean de Straissen et Jacques de Putlingen, échevins à Luxembourg, constatent que Hents, lontzen knecht, der brotbecker, bourgeois de Luxembourg, et Else, sa femme, ont reconnu avoir fait donation à Werner dem zeuwer, bourgeois de Luxembourg, et à Gret, sa femme, d'un jardin in Calueiltz gelegen, à charge d'un cens annuel et perpétuel de deux poules à livrer tzu sente Elzabet tzu dem dutschen huse zu Luccemburg. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Un sceau. 46. 1421. 27 octobre. Bruxelles. — Philippe, comte de Liney et de St.-Pol, confirme à Jean de Schoonvorst, burgrave de Montjoie, seigneur de Cranendonck et de Diepenbeck, la jouissance viagère de la ville, du château et du pays de Durbuy, lui donnée par son père. Cette confirmation il l'a donnée ensuite d'un partage fait réceinment par son frère Jean, duc de Lothier, de Brabant, de Limbourg, marquis du St.-Empire, comte de Hainaut, Hollande et Zeelande et seigneur de Frise, sur l'ordre de son neveu le duc de Bourgogne, comte de Flandres, d'Artois et de Hainaut, à l'intervention des trois États du Brabant, selon la teneur des titres du dit Jean, duc de Lothier, sur le duche de Luxembourg, titres qu'il a eus de son père Antoine, duc de Lothier, de Brabant etc. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. III, f. 623. RWP. 47. 1422. — Ouo, archiepiscopus Trevirensis, jubet visitari clerum per territorium Luxemburgense Coll. Soc. hist. Luxemb. Donationes elc: Abb. Eptern. Msct. 8°, p. 61. 48. 1422. 28 mars. Treviris. — Otto, archevêque de Trèves, nomme Guillaume von Wege, doyen de St.-Paulin, et Mathias de Kettenheim, licencié en droit, aux fonctions de visitateurs de la partie Luxembourgeoise et Lorraine du diocèse de Trèves. Original Trèves. Goerz Regesten. 49. 1422. 4 avril. — Frédéric de Milburch, le jeune, de Ham, seigneur de Veseners, fait savoir que Jean Gerardi Entlin, bourgeois de Luxembourg, a acquis de Arnolt, seigneur de Kerpen, lude, gulde, wesen, busch, wigher und ander gutter gelegen zu RYMMELDINGEN und in dem dale von ANBRANN (Anven?); il renonce à tous les droits qu'il pouvait avoir sur ces hiens. Linster Copybuch. L. 1, f: 194 vo. 50. 1422. 4 mai. — Lettres de Godeséald, abbé de Štavelot, contenant un statut pour l'abbaye. Gachard, Arch. Stavelot. Mém. Acad. Belg. 1848."N° 53. 51. (1422. 2 juin.) Datum Rome apud stum petrum, iiij nonis jnnii pontif, nostri a.
14 44. 1421. 27 août. Eger. — Otto, archevêque de Trèves, comme tenant à titre d'engagère la moitié de la seigneurie de Syntzig, promet à Richard Hurt de Schonecken, chevalier, de le laisser en jouissance d'une rente annuelle de fi. 700, lui assignée sur la dite seigneurie par Adolf, duc de Berg. Arch. Coblence. Orig. Goerz Regeslen etc. — 45. 1421. (4 septembre.) Uff donnerstag neist na sent Johans tage Decolationis. Jean de Straissen et Jacques de Putlingen, échevins à Luxembourg, constatent que Hents, lontzen knecht, der brotbecker, bourgeois de Luxembourg, et Else, sa femme, ont reconnu avoir fait donation à Werner dem zeuwer, bourgeois de Luxembourg, et à Gret, sa femme, d'un jardin in Calueiltz gelegen, à charge d'un cens annuel et perpétuel de deux poules à livrer tzu sente Elzabet tzu dem dutschen huse zu Luccemburg. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Un sceau. 46. 1421. 27 octobre. Bruxelles. — Philippe, comte de Liney et de St.-Pol, confirme à Jean de Schoonvorst, burgrave de Montjoie, seigneur de Cranendonck et de Diepenbeck, la jouissance viagère de la ville, du château et du pays de Durbuy, lui donnée par son père. Cette confirmation il l'a donnée ensuite d'un partage fait réceinment par son frère Jean, duc de Lothier, de Brabant, de Limbourg, marquis du St.-Empire, comte de Hainaut, Hollande et Zeelande et seigneur de Frise, sur l'ordre de son neveu le duc de Bourgogne, comte de Flandres, d'Artois et de Hainaut, à l'intervention des trois États du Brabant, selon la teneur des titres du dit Jean, duc de Lothier, sur le duche de Luxembourg, titres qu'il a eus de son père Antoine, duc de Lothier, de Brabant etc. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. III, f. 623. RWP. 47. 1422. — Ouo, archiepiscopus Trevirensis, jubet visitari clerum per territorium Luxemburgense Coll. Soc. hist. Luxemb. Donationes elc: Abb. Eptern. Msct. 8°, p. 61. 48. 1422. 28 mars. Treviris. — Otto, archevêque de Trèves, nomme Guillaume von Wege, doyen de St.-Paulin, et Mathias de Kettenheim, licencié en droit, aux fonctions de visitateurs de la partie Luxembourgeoise et Lorraine du diocèse de Trèves. Original Trèves. Goerz Regesten. 49. 1422. 4 avril. — Frédéric de Milburch, le jeune, de Ham, seigneur de Veseners, fait savoir que Jean Gerardi Entlin, bourgeois de Luxembourg, a acquis de Arnolt, seigneur de Kerpen, lude, gulde, wesen, busch, wigher und ander gutter gelegen zu RYMMELDINGEN und in dem dale von ANBRANN (Anven?); il renonce à tous les droits qu'il pouvait avoir sur ces hiens. Linster Copybuch. L. 1, f: 194 vo. 50. 1422. 4 mai. — Lettres de Godeséald, abbé de Štavelot, contenant un statut pour l'abbaye. Gachard, Arch. Stavelot. Mém. Acad. Belg. 1848."N° 53. 51. (1422. 2 juin.) Datum Rome apud stum petrum, iiij nonis jnnii pontif, nostri a.
Strana 15
— 15 — quinto. — Le pape Martin V confirme l'abbaye de St.-Willibrord à Echternach, dans ses priviléges et ses immunités. Coll. Soc. hišt. Luxemb. Cartul, d'Echternach, in-folio, p. 118. RWP. 52. 1422. 3 juin. — Otto, archevêque de Trèves, de l'assentiment de l'abbaye de St.- Maximin comme seigneur, ayant droit de patronage, incorpore l'église paroissiale de Wasserpilche à l'église de St.-Siméon à Trèves. Arch. Coblence. Cartul. Goerz Regesten. 33. 1422. (21 août.) Feria sexta ante Bartholomai apostoli. — Eberhart de Houffalize, seigneur de Morsdorf, se reconnaît vassal de Jean, comte de Spanheim ; le château de Morsdorf lui sera ouvert, et ce, pour qu'il mette en liberté Reinhart de Houffalize, frère d'Eberhart. Guerre commupe contre le seigneur de Rodemacher et celui de Dudelange. Lehman , die Graven von Spanheim, II, 129 : Eberhart zu Hufelis, herr zu Morsdorf, ward 1422 Johann's V (Grafen von Spanheim), Mann, und verschrieb demselben, um seinen bruder Reinhart aus dessen Gefängniss zu erlösen, eine oeffnung in seiner burg Morsdorf, wozu eine verwandte, Lise von Kerpen, frau zu Arberg, am nämlichen Tage ihre Zustimmung ertheilte, aber der aus dem kerker befreite Reinhart zu Hufelis wurde zugleich selbst des Spanheimers diener, und willigte ebenfalls in jene offnung, worauf sich endlich beide brüder, Eberhart und Reinhart verpflichteten, ihrem Spanheimer herrn gegen Johann von Rodemacher und gegen Wynnemar von Gymnich, herrn zu Dudelingen, sowie gegen deren Anhänger zu helfen und beizustehen. — Orig. in Strasb. Fascikel, VIII. N°s 116—119. 54. 1422. 2 septembre. Nuremberg. — Sigismond, roi des Romains, de Hongrie, de Bohême, de Dalmatie et de Croatie, déclare à la requête des abbé et religieux de St.-Maximin, près Trèves, confirmer les faveurs et les grâces que ses prédécesseurs leur avaient accordés. Bertholet, 1. VII, p. 241. P. just., t. VIII, I. 4. D'après Zyllesius defensio Abb. S. Maximini, III, 70. Lunig Spec. Eccl. P. I. Contin., p. 289. RWP. 55. 1422. 22 septembre. Jean, duc de Bavière, et Elisabeth de Gorlitz, duc et duchesse de Luxembourg, autorisent les bourgeois de Diekirch à construire un moulin au pied du Herrenberg. Johan, by der gnaden goits, palsgraffe by Ryne, hirtzog in Beyeren (V), zon in Hennegt, in Hollant, in Zeeland, u. Elisabeth von Gorlitz, by derselben gnade gotts, palsgräffinne by Ryne, hirtzoginne in Beyeren und zu Lutcembg, graffine zu Chinj, elude duen samen und jeclichs von uns vour sich besonder kunt und erkenne mit diesen brieve, zo wiie onser freyheit von Dietkirchin ein ort onss lantz ist und voel anvechtinge von kriechschaff gehabt hait und tagelichs hait, von allen und jechtichen die unsr land Lutcembg dat gemerck hernsz mit krige oder mit pantschafft angriffen sind and wie dat ein ort und plege ist, da man dickmaile reisige lute gelaicht hait and legen würde, als man sich das lands asz zerwer stellen wurde und wie in darselben friheit noch daby keine mülen stett, dasz man sönder sorge malen müge, als krieg ent oorlog im lande sint, dasz ons und den onsyn die man zerwer darlegen würde und auch onsen bürgeren darinne geseszen haristbere und sorthliche is, ond des zu schaden und zu verloist kummen möchten : Zo han wir mit gude vourbedaichte rade und rechtes wissen, onseren bourgers dainne gesessen geourlauft und erlaufft, ourloben
— 15 — quinto. — Le pape Martin V confirme l'abbaye de St.-Willibrord à Echternach, dans ses priviléges et ses immunités. Coll. Soc. hišt. Luxemb. Cartul, d'Echternach, in-folio, p. 118. RWP. 52. 1422. 3 juin. — Otto, archevêque de Trèves, de l'assentiment de l'abbaye de St.- Maximin comme seigneur, ayant droit de patronage, incorpore l'église paroissiale de Wasserpilche à l'église de St.-Siméon à Trèves. Arch. Coblence. Cartul. Goerz Regesten. 33. 1422. (21 août.) Feria sexta ante Bartholomai apostoli. — Eberhart de Houffalize, seigneur de Morsdorf, se reconnaît vassal de Jean, comte de Spanheim ; le château de Morsdorf lui sera ouvert, et ce, pour qu'il mette en liberté Reinhart de Houffalize, frère d'Eberhart. Guerre commupe contre le seigneur de Rodemacher et celui de Dudelange. Lehman , die Graven von Spanheim, II, 129 : Eberhart zu Hufelis, herr zu Morsdorf, ward 1422 Johann's V (Grafen von Spanheim), Mann, und verschrieb demselben, um seinen bruder Reinhart aus dessen Gefängniss zu erlösen, eine oeffnung in seiner burg Morsdorf, wozu eine verwandte, Lise von Kerpen, frau zu Arberg, am nämlichen Tage ihre Zustimmung ertheilte, aber der aus dem kerker befreite Reinhart zu Hufelis wurde zugleich selbst des Spanheimers diener, und willigte ebenfalls in jene offnung, worauf sich endlich beide brüder, Eberhart und Reinhart verpflichteten, ihrem Spanheimer herrn gegen Johann von Rodemacher und gegen Wynnemar von Gymnich, herrn zu Dudelingen, sowie gegen deren Anhänger zu helfen und beizustehen. — Orig. in Strasb. Fascikel, VIII. N°s 116—119. 54. 1422. 2 septembre. Nuremberg. — Sigismond, roi des Romains, de Hongrie, de Bohême, de Dalmatie et de Croatie, déclare à la requête des abbé et religieux de St.-Maximin, près Trèves, confirmer les faveurs et les grâces que ses prédécesseurs leur avaient accordés. Bertholet, 1. VII, p. 241. P. just., t. VIII, I. 4. D'après Zyllesius defensio Abb. S. Maximini, III, 70. Lunig Spec. Eccl. P. I. Contin., p. 289. RWP. 55. 1422. 22 septembre. Jean, duc de Bavière, et Elisabeth de Gorlitz, duc et duchesse de Luxembourg, autorisent les bourgeois de Diekirch à construire un moulin au pied du Herrenberg. Johan, by der gnaden goits, palsgraffe by Ryne, hirtzog in Beyeren (V), zon in Hennegt, in Hollant, in Zeeland, u. Elisabeth von Gorlitz, by derselben gnade gotts, palsgräffinne by Ryne, hirtzoginne in Beyeren und zu Lutcembg, graffine zu Chinj, elude duen samen und jeclichs von uns vour sich besonder kunt und erkenne mit diesen brieve, zo wiie onser freyheit von Dietkirchin ein ort onss lantz ist und voel anvechtinge von kriechschaff gehabt hait und tagelichs hait, von allen und jechtichen die unsr land Lutcembg dat gemerck hernsz mit krige oder mit pantschafft angriffen sind and wie dat ein ort und plege ist, da man dickmaile reisige lute gelaicht hait and legen würde, als man sich das lands asz zerwer stellen wurde und wie in darselben friheit noch daby keine mülen stett, dasz man sönder sorge malen müge, als krieg ent oorlog im lande sint, dasz ons und den onsyn die man zerwer darlegen würde und auch onsen bürgeren darinne geseszen haristbere und sorthliche is, ond des zu schaden und zu verloist kummen möchten : Zo han wir mit gude vourbedaichte rade und rechtes wissen, onseren bourgers dainne gesessen geourlauft und erlaufft, ourloben
Strana 16
16 — und erlauben, in kraft dies brieves vour uns unser erben und nakommen hertzog oder hertzogynen zu Lutcembg, dasz die obgnant unsr burgere off ibren cost und gelt eine mölen von grounds ufstellen, und buwen sallent, by der porten zu dem berge zu, da dat kelterhusz uff dem wege zu Brandenberch zu steit oder gestanden hait und dasz sie zu ewigen tagen den profit und nuze der die mülen jars dienen wird, zintz dem gebuwelz ond besseronge der fryheide fourszkeren sallent, sonder uns noch onsin nacomen hirtzog oder hirtzogynen get dan ab zu geben, osgescheiden alleine dasz ein marfoit der da sitzen wird und unsr frunde und diener die man zerwer darlegen würde, wann und so dicke dat gebüren wirt, vour allermenlich offheden uns malen sollent und dasz kein molter noch mülen-recht geben sollen... Hierumbso heische und gebieten wir allen und gelichen onsir troissetze proiste und kelneren zu Lutcembg, dy nu da sind und namals da werden sollent, und sonst alle und gelichen andern dy dat angain oder an treffen mach , dasz sie obgemelte unse bürgern von Diekirchen zu obigen oursz erlauffenisse und gnaden laissen und sy dan ale niet voirder drengen noch heischen einig recht oder deil, an dem profit und molter der mülen zu haben, sondern sie daby gerüchtlichs vour aller alermänliche angehindert helfen behalten, so lieff In ist unser gnaden zu behalden. Usgescheit in diesen sachen alle geuerde. Mit urkunde unser beider ingesigeln herangehangen, der geben wart des anderen tages na sent Mathäus tage XXII dag septembr, im jahre unsers heils dusent vier hondert zwei und zwanzig jahre. 22. septembr 1422. — Abschrift des actes unter diesem dato sub N° 7 des inventarii. — Selon une copie due à la complaisance de M. Didier, bourgmestre à Diekirch. 56. 1422. 12 septembre. — Eustace de Warnencourt, seigneur de la Ferté, capitaine de Passavant, déclare constituer comme ses procureurs-généraux messire Jehan de Bâme, Jehan de la Mallemaison, Jehan Marandel, Jehan de Molâme, Tonnay de Rudu, Jehan de Mussency, et Gerardin, le bastard de Chauvency, avec pouvoir de reprendre et entrer en foi et hommage de Jean, duc de Bavière et de Lucembourg, — la ville et le châtel de la dite Ferté, ensemble toutes les terres, justices, seigneuries et appartenances quelconques, ainsi et comme ont fait Joffroy de Nancy et ses prédécesseurs. Arch. Gouv. Lüxemb. Cartul. de 1546, t. 173. 57. 1422. 23 septembre. Château de Luxembourg. — Jean de Mulen, prévôt à Briey, déclare, qu'Eustache de Warnoncourt, capitaine à Pessevant, l'a nommé avec plusieurs de ses amis, son procureur, pour reprendre en fief le château et la ville de la Ferté-sur-la- Chière (Fertey off der Kare) près Yvoy, avec ses dépendances, de Jean, duc de Bavière, héritier (son) dans le Hainaut, en Hollande et Zelande, et de sa femme, ainsi que du pays de Luxembourg et comté de Chiny. Il reconnait avoir été au jour, date du présent acte, au château de Luxembourg et d'avoir là en présence de Schiltz de Rodemacher, seigneur de Richersperch, Jean, seigneur de Rodemacher, Cronenberch et Neuerbourg, Erhartz de Gymnich, seigneur de Berperch, droissatz du duché du Luxembourg, Jean, seigneur de la Rochette, Jean de Soleuvre, seigneur de Lagrange (tzu der Schuren), Jean de Rouldingen, maréchal héréditaire et autres, repris en fief et en hommage le château de la Ferté, de telle manière que le possédait Joffroy de Nancy, chevalier, dont l'acte de foi et hommage du 25 septembre 1416, est relaté. Arch. Gouv. Luxemb. Cartul. 1546, f. 173 ve. Allemand. RWP.
16 — und erlauben, in kraft dies brieves vour uns unser erben und nakommen hertzog oder hertzogynen zu Lutcembg, dasz die obgnant unsr burgere off ibren cost und gelt eine mölen von grounds ufstellen, und buwen sallent, by der porten zu dem berge zu, da dat kelterhusz uff dem wege zu Brandenberch zu steit oder gestanden hait und dasz sie zu ewigen tagen den profit und nuze der die mülen jars dienen wird, zintz dem gebuwelz ond besseronge der fryheide fourszkeren sallent, sonder uns noch onsin nacomen hirtzog oder hirtzogynen get dan ab zu geben, osgescheiden alleine dasz ein marfoit der da sitzen wird und unsr frunde und diener die man zerwer darlegen würde, wann und so dicke dat gebüren wirt, vour allermenlich offheden uns malen sollent und dasz kein molter noch mülen-recht geben sollen... Hierumbso heische und gebieten wir allen und gelichen onsir troissetze proiste und kelneren zu Lutcembg, dy nu da sind und namals da werden sollent, und sonst alle und gelichen andern dy dat angain oder an treffen mach , dasz sie obgemelte unse bürgern von Diekirchen zu obigen oursz erlauffenisse und gnaden laissen und sy dan ale niet voirder drengen noch heischen einig recht oder deil, an dem profit und molter der mülen zu haben, sondern sie daby gerüchtlichs vour aller alermänliche angehindert helfen behalten, so lieff In ist unser gnaden zu behalden. Usgescheit in diesen sachen alle geuerde. Mit urkunde unser beider ingesigeln herangehangen, der geben wart des anderen tages na sent Mathäus tage XXII dag septembr, im jahre unsers heils dusent vier hondert zwei und zwanzig jahre. 22. septembr 1422. — Abschrift des actes unter diesem dato sub N° 7 des inventarii. — Selon une copie due à la complaisance de M. Didier, bourgmestre à Diekirch. 56. 1422. 12 septembre. — Eustace de Warnencourt, seigneur de la Ferté, capitaine de Passavant, déclare constituer comme ses procureurs-généraux messire Jehan de Bâme, Jehan de la Mallemaison, Jehan Marandel, Jehan de Molâme, Tonnay de Rudu, Jehan de Mussency, et Gerardin, le bastard de Chauvency, avec pouvoir de reprendre et entrer en foi et hommage de Jean, duc de Bavière et de Lucembourg, — la ville et le châtel de la dite Ferté, ensemble toutes les terres, justices, seigneuries et appartenances quelconques, ainsi et comme ont fait Joffroy de Nancy et ses prédécesseurs. Arch. Gouv. Lüxemb. Cartul. de 1546, t. 173. 57. 1422. 23 septembre. Château de Luxembourg. — Jean de Mulen, prévôt à Briey, déclare, qu'Eustache de Warnoncourt, capitaine à Pessevant, l'a nommé avec plusieurs de ses amis, son procureur, pour reprendre en fief le château et la ville de la Ferté-sur-la- Chière (Fertey off der Kare) près Yvoy, avec ses dépendances, de Jean, duc de Bavière, héritier (son) dans le Hainaut, en Hollande et Zelande, et de sa femme, ainsi que du pays de Luxembourg et comté de Chiny. Il reconnait avoir été au jour, date du présent acte, au château de Luxembourg et d'avoir là en présence de Schiltz de Rodemacher, seigneur de Richersperch, Jean, seigneur de Rodemacher, Cronenberch et Neuerbourg, Erhartz de Gymnich, seigneur de Berperch, droissatz du duché du Luxembourg, Jean, seigneur de la Rochette, Jean de Soleuvre, seigneur de Lagrange (tzu der Schuren), Jean de Rouldingen, maréchal héréditaire et autres, repris en fief et en hommage le château de la Ferté, de telle manière que le possédait Joffroy de Nancy, chevalier, dont l'acte de foi et hommage du 25 septembre 1416, est relaté. Arch. Gouv. Luxemb. Cartul. 1546, f. 173 ve. Allemand. RWP.
Strana 17
— 17 — 58. 1422. — Difficultés entre Luxembourg et Trèves, au sujet de Wasserbillich ; prise et destruction de cette localité par les Trevirois. Gœrz Regesten den Trier. Erzb. ad 23 sept. 1422. — An dem zweiten zuge gegen die Hussiten konnte Erzb. Otto von Trier nicht theil nehmen, da die herzogin Elisabeth von Gorlitz zu Wasserbillich, des heil. reichs und gemeine landstrass verbauet hatte, um daselbst zoll zu erheben, und daraus durch die gebrüder von Gymnich dem Erzstifft viel schaden geschah, weshalb Erzb. Otto mit heeresmacht vor Wasserpillich zog, dasselbe belagerte, ereberte und zerstörte. Peter Maier zum jahr 1422. 59. 1422. 6 novembre. — Ruprecht, comte de Virnembourg, donne quittance à l'arche- vêque de Trèves de 7000 florins qu'il devait à la reine. Allemand. Sceau vert. Catal. Renesse, n° 1068. 60. 1422. (3 décembre.) Feria quinta post Andreæ. Palacioli. — Outo, archevêque de Trèves, invite les justicier, échevins et communauté de Luxembourg, à faire en sorte à ce que les revenus ecclésiastiques saisis par Erhard de Gymnich, soient restitués et ce à peine de censure ecclésiastique. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 61. 1422. (21 décembre.) Jour de st. Thomas apôtre. In den Haege. — Jean, comte palatin du Rhin, duc de Bavière, déclare avoir prêté au roi des Romains, de Hongrie et de Bohême une somme de 20,000 florins du Rhin et 10,000 florins de Hongrie, et avoir reçu en garantie le pays de Luxembourg. Il cède les deux sommes susdites à sa femme Elisabeth de Gorlitz, duchesse de Bavière et de Luxembourg, pour les posséder après sa mort (a. 1420, mardi après ste. Agnès). Original. Sceau du comte palatin. Berlin. Beyer, Cat. I, 118. Coblence. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. II, 328. RWP. 62. 1423. — Année mauvaise, froide et pluvieuse. Bas prix des vins. Épidémie. Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 39: L'an 1423 fut grand marchiez de vin en vendange, car on avoit une voicture de vin pour xij francs de Metz et coustait un tonnel tenant une cowe xij sols de Metz. — It. la dite année fut froide et pluvieuse, et les fruits malz murs, et commençoit une épidémie, qui s'enforçoit de XV jours en XV jours et de mois en mois, par l'interpelation des xautelles et de bosse (inflammation et enflure), et durait environ ceste pestilence trois ans. 63. (1423. 3 janvier n. st.) 1422. Dominica post Circumcis. st. Trev. Sarbourg. — Ouo, archevêque de Trèves, invite derechef les justicier, échevins et communauté de Luxembourg, à faire restituer les revenus ecclésiastiques indûment laissés et particulière- ment ceux enlevés à l'abbaye de st. Mathias à Koenigsmacheren et ce sous menaces de représailles. Arch. Coblence. Gorz Regesten. 64. (1423 n. st.) 1422. 15 janvier. — Elisabeth de Gorlitz, et Jean, duc de Bavière, son mari, confirment les traités, dits Schirmverträge, entre Luxembourg et Trèves. Compte-rendu, séances de la Commission R. d'hist. Belg., série I, t. V. Bruxelles 1842, p. 223. PUBLICATIONS. — XXVI“ (IV°) ANNÉE. 3
— 17 — 58. 1422. — Difficultés entre Luxembourg et Trèves, au sujet de Wasserbillich ; prise et destruction de cette localité par les Trevirois. Gœrz Regesten den Trier. Erzb. ad 23 sept. 1422. — An dem zweiten zuge gegen die Hussiten konnte Erzb. Otto von Trier nicht theil nehmen, da die herzogin Elisabeth von Gorlitz zu Wasserbillich, des heil. reichs und gemeine landstrass verbauet hatte, um daselbst zoll zu erheben, und daraus durch die gebrüder von Gymnich dem Erzstifft viel schaden geschah, weshalb Erzb. Otto mit heeresmacht vor Wasserpillich zog, dasselbe belagerte, ereberte und zerstörte. Peter Maier zum jahr 1422. 59. 1422. 6 novembre. — Ruprecht, comte de Virnembourg, donne quittance à l'arche- vêque de Trèves de 7000 florins qu'il devait à la reine. Allemand. Sceau vert. Catal. Renesse, n° 1068. 60. 1422. (3 décembre.) Feria quinta post Andreæ. Palacioli. — Outo, archevêque de Trèves, invite les justicier, échevins et communauté de Luxembourg, à faire en sorte à ce que les revenus ecclésiastiques saisis par Erhard de Gymnich, soient restitués et ce à peine de censure ecclésiastique. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 61. 1422. (21 décembre.) Jour de st. Thomas apôtre. In den Haege. — Jean, comte palatin du Rhin, duc de Bavière, déclare avoir prêté au roi des Romains, de Hongrie et de Bohême une somme de 20,000 florins du Rhin et 10,000 florins de Hongrie, et avoir reçu en garantie le pays de Luxembourg. Il cède les deux sommes susdites à sa femme Elisabeth de Gorlitz, duchesse de Bavière et de Luxembourg, pour les posséder après sa mort (a. 1420, mardi après ste. Agnès). Original. Sceau du comte palatin. Berlin. Beyer, Cat. I, 118. Coblence. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. II, 328. RWP. 62. 1423. — Année mauvaise, froide et pluvieuse. Bas prix des vins. Épidémie. Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 39: L'an 1423 fut grand marchiez de vin en vendange, car on avoit une voicture de vin pour xij francs de Metz et coustait un tonnel tenant une cowe xij sols de Metz. — It. la dite année fut froide et pluvieuse, et les fruits malz murs, et commençoit une épidémie, qui s'enforçoit de XV jours en XV jours et de mois en mois, par l'interpelation des xautelles et de bosse (inflammation et enflure), et durait environ ceste pestilence trois ans. 63. (1423. 3 janvier n. st.) 1422. Dominica post Circumcis. st. Trev. Sarbourg. — Ouo, archevêque de Trèves, invite derechef les justicier, échevins et communauté de Luxembourg, à faire restituer les revenus ecclésiastiques indûment laissés et particulière- ment ceux enlevés à l'abbaye de st. Mathias à Koenigsmacheren et ce sous menaces de représailles. Arch. Coblence. Gorz Regesten. 64. (1423 n. st.) 1422. 15 janvier. — Elisabeth de Gorlitz, et Jean, duc de Bavière, son mari, confirment les traités, dits Schirmverträge, entre Luxembourg et Trèves. Compte-rendu, séances de la Commission R. d'hist. Belg., série I, t. V. Bruxelles 1842, p. 223. PUBLICATIONS. — XXVI“ (IV°) ANNÉE. 3
Strana 18
— 18 — OBS. Aux archives du Gouvernement à Luxembourg se trouve un cahier intitulé : Schirm- verträge zwischen dem landtfürsten zu Lutzemburg und der statt Trier. In-folio. Ecriture de l'année 1600 environ. Ce recueil comprend outre le traité ci-dessus, les documents sui- vants, tous relatifs aux alliances entre Luxembourg et Trèves: 1° Henri IV, comte de Luxembourg, 20 avril 1302. — 2° Wenceslas de Bohême, duc de Luxembourg, 13 mai 1354. — 3° Wenceslas de Bohême, duc de Luxembourg, 23 septembre 1364. — 4° Wenceslas de Bohême, duc de Luxembourg, 14 avril 1377. — 3° Louis, duc d'Orléans, etc., 19 mars 1403. — 6° Josse, marquis de Brandenbourg et de Moravie, etc., 14 décembre 1407. — 7° Wen- ceslas, roi de Bohême, etc., 8 juillet 1411. — 8° Elisabeth de Gorlitz, 18 septembre 1416. — 9° Philippe, archiduc d'Autriche, etc., 2 janvier 1497. — 10° Charles-Quint, 30 novembre 1553. 65. 1423. 26 avril. — Statuta provincialia concilii Treverensis sub Ottone archiepiscopo. Hontheim II. 367. Bertholet, t. VII, p. 285 et suiv. Blattau, Statuta synod. archiep. Trev., t. I, 222. — Ce document, comme tous ceux de l'espèce, sont fort importants pour l'histoire et les moeurs du temps. 66. 1423. (28 avril.) Mitwoch nest na dem sundage Jubilate. Trier. — Convention entre Otto, archevêque de Trèves, et Jean de Parsperg, chevalier, drossart de Jean de Bavière, duc de Luxembourg, au sujet de Wasserbillich. — Des difficultés s'étant élevées au sujet de Wasserpillich, il a été convenu : 1° que les parties de Wasserbillich, tenues en ce moment par l'archevêque de Trèves, seront occupées par Jean de Swartzenberg, bailli à Pfaltzel pour l'archevêque et par Jean de Hayne, prévôt à Luxembourg, pour le duc de Luxembourg, et défendues par eux au nom des deux souverains, aux frais communs de ceux-ci qui y mettront des hommes armés ; 2° cette occupation et cette défense dureront jusqu'au dimanche Quasimodo prochain ; 3° les susdits veilleront à ce que de cette localité, il ne sera porté aucun dommage à l'un et à l'autre pays ; 4° au cas où un prince étranger s'emparerait de Wasserbillich, ils s'engagent à le reprendre en y employant tout leur pou- voir; 3° d'ici au terme indiqué, les souverains s'entendront entre eux en personne, ou par leurs amis, pour vider les différents existants; 6° l'archevêque conservera tous les droits qu'il exerce à Wasserbillich et ceux que possédait Gerhart de Gymnich; 7° l'import des droits levés au passage à Wasserbillich sera au profit du Luxembourg. Sceaux de Reinhart d'Argenteau, seigneur de Houffalize, et de Jean de la Rochette (Viltz), chevaliers, conseillers de Jean de Bavière, duc de Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Cart. 1346, f. 56 ve. RWP. Bertholet, 1. VII, p. 443. Gesta Trev. ed. Wytl., t. II, p. 317. 67. 1423. 1er mai. — Dederich von Gyinnich, chevalier, déclare être devenu homme féal de l'abbaye d'Echternach où son fils Dederich, a été reçu comme moine avec jouissance d'une prebende. Sceau de Frederich von Gymnich, fils ainé de Dederich susdit. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Restes de deux sceaux. RWP. 68. 1423. 24 mai. Datum in curia nostra Hagen. Partium Hollandie. — Jean, comte palatin du Rhin, duc de Bavière, fils de Hainaut, Hollande, Zelande, etc., et Elisabeth, sa femme, déclarent incorporer la chapellanie inférieure de leur château de Luxembourg, desservie par Henri Emmermont, au couvent des dominicains à Luxembourg, à charge de
— 18 — OBS. Aux archives du Gouvernement à Luxembourg se trouve un cahier intitulé : Schirm- verträge zwischen dem landtfürsten zu Lutzemburg und der statt Trier. In-folio. Ecriture de l'année 1600 environ. Ce recueil comprend outre le traité ci-dessus, les documents sui- vants, tous relatifs aux alliances entre Luxembourg et Trèves: 1° Henri IV, comte de Luxembourg, 20 avril 1302. — 2° Wenceslas de Bohême, duc de Luxembourg, 13 mai 1354. — 3° Wenceslas de Bohême, duc de Luxembourg, 23 septembre 1364. — 4° Wenceslas de Bohême, duc de Luxembourg, 14 avril 1377. — 3° Louis, duc d'Orléans, etc., 19 mars 1403. — 6° Josse, marquis de Brandenbourg et de Moravie, etc., 14 décembre 1407. — 7° Wen- ceslas, roi de Bohême, etc., 8 juillet 1411. — 8° Elisabeth de Gorlitz, 18 septembre 1416. — 9° Philippe, archiduc d'Autriche, etc., 2 janvier 1497. — 10° Charles-Quint, 30 novembre 1553. 65. 1423. 26 avril. — Statuta provincialia concilii Treverensis sub Ottone archiepiscopo. Hontheim II. 367. Bertholet, t. VII, p. 285 et suiv. Blattau, Statuta synod. archiep. Trev., t. I, 222. — Ce document, comme tous ceux de l'espèce, sont fort importants pour l'histoire et les moeurs du temps. 66. 1423. (28 avril.) Mitwoch nest na dem sundage Jubilate. Trier. — Convention entre Otto, archevêque de Trèves, et Jean de Parsperg, chevalier, drossart de Jean de Bavière, duc de Luxembourg, au sujet de Wasserbillich. — Des difficultés s'étant élevées au sujet de Wasserpillich, il a été convenu : 1° que les parties de Wasserbillich, tenues en ce moment par l'archevêque de Trèves, seront occupées par Jean de Swartzenberg, bailli à Pfaltzel pour l'archevêque et par Jean de Hayne, prévôt à Luxembourg, pour le duc de Luxembourg, et défendues par eux au nom des deux souverains, aux frais communs de ceux-ci qui y mettront des hommes armés ; 2° cette occupation et cette défense dureront jusqu'au dimanche Quasimodo prochain ; 3° les susdits veilleront à ce que de cette localité, il ne sera porté aucun dommage à l'un et à l'autre pays ; 4° au cas où un prince étranger s'emparerait de Wasserbillich, ils s'engagent à le reprendre en y employant tout leur pou- voir; 3° d'ici au terme indiqué, les souverains s'entendront entre eux en personne, ou par leurs amis, pour vider les différents existants; 6° l'archevêque conservera tous les droits qu'il exerce à Wasserbillich et ceux que possédait Gerhart de Gymnich; 7° l'import des droits levés au passage à Wasserbillich sera au profit du Luxembourg. Sceaux de Reinhart d'Argenteau, seigneur de Houffalize, et de Jean de la Rochette (Viltz), chevaliers, conseillers de Jean de Bavière, duc de Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Cart. 1346, f. 56 ve. RWP. Bertholet, 1. VII, p. 443. Gesta Trev. ed. Wytl., t. II, p. 317. 67. 1423. 1er mai. — Dederich von Gyinnich, chevalier, déclare être devenu homme féal de l'abbaye d'Echternach où son fils Dederich, a été reçu comme moine avec jouissance d'une prebende. Sceau de Frederich von Gymnich, fils ainé de Dederich susdit. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Restes de deux sceaux. RWP. 68. 1423. 24 mai. Datum in curia nostra Hagen. Partium Hollandie. — Jean, comte palatin du Rhin, duc de Bavière, fils de Hainaut, Hollande, Zelande, etc., et Elisabeth, sa femme, déclarent incorporer la chapellanie inférieure de leur château de Luxembourg, desservie par Henri Emmermont, au couvent des dominicains à Luxembourg, à charge de
Strana 19
19 — célébrer le samedi de chaque semaine une messe en l'honneur de la ste. Vierge Marie, et le mardi de chaque semaine une messe en l'honneur de st. Pierre de Milan; à leur décès, une messe des morts sera substituée à la première. Charte insérée de mot à autre dans celles du 26 mars 1479 avant Pasques. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau en cire rouge assez bien conservé. RWP. Voir 8 janvier 1433. 69. 1423. 12 juin. — Traité de paix de Pierre Voise de Bettemberg et Lampreth Fust de Stimbourg avec la ville de Metz. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., l. V. Preuves, p. 1. 70. 1423. (6 juillet.) Des dinstags nae unser frauwentage Visitationis. — Giltz von Kettenhem et Johan von Bettingen, échevins à Luccenbourg, constatent que Cristhian, linnenwever uf der Aichten, bourgeois de Luxembourg, et Ponsset, sa femme, ont reconnu devoir à meister Mathis von Kettenhem, doyen à Luxembourg, un cens annuel d’un franc sur un champ derrière la maison du dit Cristhian. Arch. Gouv. Luxemb. Copie certifiée. Papiers de la Congrégation. 71. 1423. 7 juillet. — Lettre des magistrats de Metz à Evrard de Girnich (Gimnich), seigneur de Berperch, touchant deux de ses sujets, faits prisonniers par les Messins, croyant qu'ils étaient de Trèves. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., 1. V. Preuves, p. 3. 72. 1423. (22 juillet.) Uff sent Marie Magdalenen dag, more Treverensi. — Henri von Bettingen et Jean de Strassen, échevins à Luxembourg, constatent que Thilman von Meusen- burgh , bourgeois de Luxembourg, a reconnu devoir à Gieltz, stralsberghs sone, boulanger à Luxembourg, la somme de 8 florins du Rhin ; en assurance du payement de cette somme, le débiteur affecte sa maison sise zu der Clusen à Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Reste un sceau. 73. 1423. (12 septembre.) Le dimanche après la nativité de la Vierge. — Hans de Parsberg, chevalier, gouverneur (trost) du duché de Luxembourg et du comté de Chiny et la communauté de la ville de Trèves renouvellent l'alliance entre Luxembourg et Trèves. — Témoins : Hans de Parsberg drossart du duché de Luxembourg, Jean seigneur de Larochette, Conrad de Monthabuer curé-doyen à Arlon, receveur-général des villes. Original. Berlin. Beyer, Cat. I. 119. Rapport Kreglinger, Arch. de Coblence. Compte�rendu séances Comm. R. d'hist. de Belg., t. IV, 259 et série I, t. V. p. 224. 74. 1423. 23 septembre. Château de Luxembourg. — Jehan de Moulin, prévôt de Briey, fait connaître que Eustache de Harnoncourt, capitaine à Pessavant, l'a autorisé à relever en fief le château et la ville de la Ferté-sur-Chiers, près Ivoix, de Jean, duc de Bavière, et de sa femme, comme duc et duchesse de Luxembourg, et qu'il l'a fait en la dite qualité, ainsi et comme feu Joffrpit de Nancy, chevalier, l'avait repris le 25 septembre 1416. — Témoins : Schiltz de Rodenmacher seigneur de Richemont, Jean seigneur de Rodenmacher, Bernen- berch et Neuerburg, Erhart de Gymnich seigneur de Berberg, droissats du duché de
19 — célébrer le samedi de chaque semaine une messe en l'honneur de la ste. Vierge Marie, et le mardi de chaque semaine une messe en l'honneur de st. Pierre de Milan; à leur décès, une messe des morts sera substituée à la première. Charte insérée de mot à autre dans celles du 26 mars 1479 avant Pasques. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau en cire rouge assez bien conservé. RWP. Voir 8 janvier 1433. 69. 1423. 12 juin. — Traité de paix de Pierre Voise de Bettemberg et Lampreth Fust de Stimbourg avec la ville de Metz. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., l. V. Preuves, p. 1. 70. 1423. (6 juillet.) Des dinstags nae unser frauwentage Visitationis. — Giltz von Kettenhem et Johan von Bettingen, échevins à Luccenbourg, constatent que Cristhian, linnenwever uf der Aichten, bourgeois de Luxembourg, et Ponsset, sa femme, ont reconnu devoir à meister Mathis von Kettenhem, doyen à Luxembourg, un cens annuel d’un franc sur un champ derrière la maison du dit Cristhian. Arch. Gouv. Luxemb. Copie certifiée. Papiers de la Congrégation. 71. 1423. 7 juillet. — Lettre des magistrats de Metz à Evrard de Girnich (Gimnich), seigneur de Berperch, touchant deux de ses sujets, faits prisonniers par les Messins, croyant qu'ils étaient de Trèves. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., 1. V. Preuves, p. 3. 72. 1423. (22 juillet.) Uff sent Marie Magdalenen dag, more Treverensi. — Henri von Bettingen et Jean de Strassen, échevins à Luxembourg, constatent que Thilman von Meusen- burgh , bourgeois de Luxembourg, a reconnu devoir à Gieltz, stralsberghs sone, boulanger à Luxembourg, la somme de 8 florins du Rhin ; en assurance du payement de cette somme, le débiteur affecte sa maison sise zu der Clusen à Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Reste un sceau. 73. 1423. (12 septembre.) Le dimanche après la nativité de la Vierge. — Hans de Parsberg, chevalier, gouverneur (trost) du duché de Luxembourg et du comté de Chiny et la communauté de la ville de Trèves renouvellent l'alliance entre Luxembourg et Trèves. — Témoins : Hans de Parsberg drossart du duché de Luxembourg, Jean seigneur de Larochette, Conrad de Monthabuer curé-doyen à Arlon, receveur-général des villes. Original. Berlin. Beyer, Cat. I. 119. Rapport Kreglinger, Arch. de Coblence. Compte�rendu séances Comm. R. d'hist. de Belg., t. IV, 259 et série I, t. V. p. 224. 74. 1423. 23 septembre. Château de Luxembourg. — Jehan de Moulin, prévôt de Briey, fait connaître que Eustache de Harnoncourt, capitaine à Pessavant, l'a autorisé à relever en fief le château et la ville de la Ferté-sur-Chiers, près Ivoix, de Jean, duc de Bavière, et de sa femme, comme duc et duchesse de Luxembourg, et qu'il l'a fait en la dite qualité, ainsi et comme feu Joffrpit de Nancy, chevalier, l'avait repris le 25 septembre 1416. — Témoins : Schiltz de Rodenmacher seigneur de Richemont, Jean seigneur de Rodenmacher, Bernen- berch et Neuerburg, Erhart de Gymnich seigneur de Berberg, droissats du duché de
Strana 20
— 20 — Luxembourg, Jean de la Rochette, Jean de Soleuvre seigneur de Lagrange, Jean de Rouldingen, maréchal héréditaire. Arch. Gouv. grand�ducal. Copie auth. ext. Wiltheim. Pierret, t. I, p. 397. 75. 1423. 2 octobre. — Jean de Wesel, abbé de Munster à Luxembourg, relaisse héré- ditairement à Hantz, le maçon, de Tzeven, et à Catherine, sa femme, une vigne entre Tzeven et Ouren. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cod. dipl. Munst. de Jonghe, f. 18 vo. 76. 1423. (4 novembre.) Feria quinta post animarum. — Le judex curie de Adolff de Eppenstein, archidiacre de l'église de Trèves, au titre de st. Maurice in Tholeya, mande au plebanus in Nunkirchen, que la cure de l'église paroissiale de Limpach, de son archidiaconé, est devenue vacante par la résignation de sire Jean, rector in Tholey, son dernier curé; sire Wilhelmus de Remich, commendator domus teuthonicorum in Beckinga, patron de la dite église, lui a présenté sire Matheus de monasterio meynvelt, prêtre, auquel il donne l'inves- titure. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau. 77. 1423. (8 novembre.) Des anderen tages vur sent Mertins dage. — Johan Schalop, justicier à Luxembourg, constate que Thilman von Friedburg, commandeur de l'ordre teutonique à Luxembourg (commenture zer zyt zu sent Elssbethe zu Lucc.), a acquis en adjudication publique une maison, rue st. Ulric, pour 20 florins du Rhin. Sceau de Jean Schalop et ceux de Giltz de Kettenhem et de Jean de Straissen, échevins à Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Trois sceaux. 78. 1423. (10 novembre.) Up sint Mertins dagh. — Jean, seigneur de Larochette, fait le dénombrement des biens qu'il tient en fief du comté de Vianden. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Sceau. RWP. 79. 1424. — Difficultés entre Schoneck et Trèves. Gesta Trev. ed. Wyttenbach, II, 316 : a. d. 1424 (?) — Otto, archiepiscopus Treverensis fratribus de Schoneck, in eodem castro existentibus ac resistere tentantibus, sed non prævalentibus. Inde non mediocris orta fuit altercatio; quæ tamen capto castro, fratribusque se dantibus sopita est; nam vasalli ejusdem dominii anno sequenti feoda sua ab Ottone, archiepiscopo recognoverunt. 80. 1424. — Catharina uxor Henrici Schlick et filius ejus, pastor in Cruchten, vendunt petro Hubyn, abbati Epternacensi, domum suam cum attinentys et septem jugera terræ juxta Croadam monasterii in Bollendorff pro triginta sex florenis aureis; transtulit coram curia nostra feudali quia in feudum tenuerat. Coll. Soc. hist. Luxemb. Donationes etc. Abb. Eptern. Mscl. 8°, p. 536. 81. (1424 n. st.) 1493. 15 janvier. Selon le stile de l'évêché de Metz. — Traité de paix de Guillaume Dourley, écayer sire de Luisières (Linster), avec la ville de Metz. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 13.
— 20 — Luxembourg, Jean de la Rochette, Jean de Soleuvre seigneur de Lagrange, Jean de Rouldingen, maréchal héréditaire. Arch. Gouv. grand�ducal. Copie auth. ext. Wiltheim. Pierret, t. I, p. 397. 75. 1423. 2 octobre. — Jean de Wesel, abbé de Munster à Luxembourg, relaisse héré- ditairement à Hantz, le maçon, de Tzeven, et à Catherine, sa femme, une vigne entre Tzeven et Ouren. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cod. dipl. Munst. de Jonghe, f. 18 vo. 76. 1423. (4 novembre.) Feria quinta post animarum. — Le judex curie de Adolff de Eppenstein, archidiacre de l'église de Trèves, au titre de st. Maurice in Tholeya, mande au plebanus in Nunkirchen, que la cure de l'église paroissiale de Limpach, de son archidiaconé, est devenue vacante par la résignation de sire Jean, rector in Tholey, son dernier curé; sire Wilhelmus de Remich, commendator domus teuthonicorum in Beckinga, patron de la dite église, lui a présenté sire Matheus de monasterio meynvelt, prêtre, auquel il donne l'inves- titure. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau. 77. 1423. (8 novembre.) Des anderen tages vur sent Mertins dage. — Johan Schalop, justicier à Luxembourg, constate que Thilman von Friedburg, commandeur de l'ordre teutonique à Luxembourg (commenture zer zyt zu sent Elssbethe zu Lucc.), a acquis en adjudication publique une maison, rue st. Ulric, pour 20 florins du Rhin. Sceau de Jean Schalop et ceux de Giltz de Kettenhem et de Jean de Straissen, échevins à Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Trois sceaux. 78. 1423. (10 novembre.) Up sint Mertins dagh. — Jean, seigneur de Larochette, fait le dénombrement des biens qu'il tient en fief du comté de Vianden. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Sceau. RWP. 79. 1424. — Difficultés entre Schoneck et Trèves. Gesta Trev. ed. Wyttenbach, II, 316 : a. d. 1424 (?) — Otto, archiepiscopus Treverensis fratribus de Schoneck, in eodem castro existentibus ac resistere tentantibus, sed non prævalentibus. Inde non mediocris orta fuit altercatio; quæ tamen capto castro, fratribusque se dantibus sopita est; nam vasalli ejusdem dominii anno sequenti feoda sua ab Ottone, archiepiscopo recognoverunt. 80. 1424. — Catharina uxor Henrici Schlick et filius ejus, pastor in Cruchten, vendunt petro Hubyn, abbati Epternacensi, domum suam cum attinentys et septem jugera terræ juxta Croadam monasterii in Bollendorff pro triginta sex florenis aureis; transtulit coram curia nostra feudali quia in feudum tenuerat. Coll. Soc. hist. Luxemb. Donationes etc. Abb. Eptern. Mscl. 8°, p. 536. 81. (1424 n. st.) 1493. 15 janvier. Selon le stile de l'évêché de Metz. — Traité de paix de Guillaume Dourley, écayer sire de Luisières (Linster), avec la ville de Metz. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 13.
Strana 21
— 21 — 82. (1424.) 1423. 15 janvier. Stile de l'évêché de Metz. — Traité de paix de Bernard, sire de Bourscheit, chevalier, avec la ville de Metz. Hist. de Metz par des relig. Béněd., t. V. Preuves, p. 12. 83. (1424 n. st.) 1423. 11 février. — Acte de vente d'un héritage situé à Zessingen, consistant en maison, grange, jardins, pachis ou enclos, en prairies, champs et bois, tels qu'ils se contiennent, fait devant la justice de la cour de Zessingen, par Angélique von Grysch, veuve Gedulger, au profit de l'hospice de st. Jean, pour 90 florins du Rhin de bon or et de juste poids. Original parchemin. Sceaux lombés. Appartient à M. Fischer de Cessingen. RWP. 84. (1424. 20 mars n. st.) 1423. 20 mars. St. Trèves. — Johan von Straissen, et Johan von Bettingen, échevins à Luxembourg, constatent que Johannes Thilmannes son, bourgeois de Luxembourg, et Grete, sa femme, ont reconnu avoir relaissé en arrentement perpétuel à Johan dit burn Johan, bourgeois de Luxembourg, et à Collet, sa femme, une maison sise vor der Hellen, pour 3 florins du Rhin en or. La maison est affectée d'une rente de eylff schillinge der genger muntzer zu Luccemburg, due au couvent du St.-Esprit à Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Reste un sceau. 85. 1424. (26 mars.) Des neisten sondagz na unser frauwen dag Annuntiationis. — Mychel von Brandenbourg, bâtard de feu le burgrave de Stolzenburg, reconnaît avoir reçu de Phipel von Elffingen, la somme de cent vieux florins lui prêtés sur le village, les cens et hommes de Rynsleiden. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau manque. 86. 1424. (5 avril.) Feria quarta post Letare. Coblentz. — Otto, archevêque de Trèves, invite le duc de Lorraine à envoyer à Trèves ses conseillers Arnould de Sierck, chevalier et Henri Hase, pour le mercredi après le dimanche des Rameaux (19 avril), à l'effet d'être présents à la remise des actes relatifs à Wasserbillich... nach Trier auf den Tedingstag wegen aushändigung der briefe über Wasserpilch seitens des ritters Erhard von Gymnich, zu schicken. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 87. 1424. (25 avril.) Feria tertia post Pasche. Treveris. — Otto, archevêque de Trèves, invite les États du ducbé de Luxembourg, réunis en ce moment dans la ville de Luxem- bourg, à engager Erhard de Gymnich, chevalier, avec lequel il s'est réconcilié, à se conformer aux arrangements conclus dernièrement à Trèves, et à ne plus lui donner des secours, s'il se refusait à exécuter ses promesses et s'il voulait recommencer les hostilités. Arch. Coblence. Gerz Regesten. 88. 1424. 2 mai. — Sentence rendue sur la redevabilité d'une rente de deux chapons, dans une journée tenue à Marville devant Saubelet le Dun, prévôt de Mussey, Richier de Tonne-le-Thil, Werry de Laval, Thomas dartaise, Collard de Failly, dit le moine, Evrard de Gorsey, dit Maulglavié, et Renould de Vely, hommes de fief de la chatellerie de Mussey, Jacomin, le beguin, d'Ancièremont, Willame de Chaulmont, dit le Waige, hommes de conseil. Arch. de Harnoncourt, appart. à M. de la Fontaine, ancien gouv. Orig. parch.
— 21 — 82. (1424.) 1423. 15 janvier. Stile de l'évêché de Metz. — Traité de paix de Bernard, sire de Bourscheit, chevalier, avec la ville de Metz. Hist. de Metz par des relig. Béněd., t. V. Preuves, p. 12. 83. (1424 n. st.) 1423. 11 février. — Acte de vente d'un héritage situé à Zessingen, consistant en maison, grange, jardins, pachis ou enclos, en prairies, champs et bois, tels qu'ils se contiennent, fait devant la justice de la cour de Zessingen, par Angélique von Grysch, veuve Gedulger, au profit de l'hospice de st. Jean, pour 90 florins du Rhin de bon or et de juste poids. Original parchemin. Sceaux lombés. Appartient à M. Fischer de Cessingen. RWP. 84. (1424. 20 mars n. st.) 1423. 20 mars. St. Trèves. — Johan von Straissen, et Johan von Bettingen, échevins à Luxembourg, constatent que Johannes Thilmannes son, bourgeois de Luxembourg, et Grete, sa femme, ont reconnu avoir relaissé en arrentement perpétuel à Johan dit burn Johan, bourgeois de Luxembourg, et à Collet, sa femme, une maison sise vor der Hellen, pour 3 florins du Rhin en or. La maison est affectée d'une rente de eylff schillinge der genger muntzer zu Luccemburg, due au couvent du St.-Esprit à Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Reste un sceau. 85. 1424. (26 mars.) Des neisten sondagz na unser frauwen dag Annuntiationis. — Mychel von Brandenbourg, bâtard de feu le burgrave de Stolzenburg, reconnaît avoir reçu de Phipel von Elffingen, la somme de cent vieux florins lui prêtés sur le village, les cens et hommes de Rynsleiden. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau manque. 86. 1424. (5 avril.) Feria quarta post Letare. Coblentz. — Otto, archevêque de Trèves, invite le duc de Lorraine à envoyer à Trèves ses conseillers Arnould de Sierck, chevalier et Henri Hase, pour le mercredi après le dimanche des Rameaux (19 avril), à l'effet d'être présents à la remise des actes relatifs à Wasserbillich... nach Trier auf den Tedingstag wegen aushändigung der briefe über Wasserpilch seitens des ritters Erhard von Gymnich, zu schicken. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 87. 1424. (25 avril.) Feria tertia post Pasche. Treveris. — Otto, archevêque de Trèves, invite les États du ducbé de Luxembourg, réunis en ce moment dans la ville de Luxem- bourg, à engager Erhard de Gymnich, chevalier, avec lequel il s'est réconcilié, à se conformer aux arrangements conclus dernièrement à Trèves, et à ne plus lui donner des secours, s'il se refusait à exécuter ses promesses et s'il voulait recommencer les hostilités. Arch. Coblence. Gerz Regesten. 88. 1424. 2 mai. — Sentence rendue sur la redevabilité d'une rente de deux chapons, dans une journée tenue à Marville devant Saubelet le Dun, prévôt de Mussey, Richier de Tonne-le-Thil, Werry de Laval, Thomas dartaise, Collard de Failly, dit le moine, Evrard de Gorsey, dit Maulglavié, et Renould de Vely, hommes de fief de la chatellerie de Mussey, Jacomin, le beguin, d'Ancièremont, Willame de Chaulmont, dit le Waige, hommes de conseil. Arch. de Harnoncourt, appart. à M. de la Fontaine, ancien gouv. Orig. parch.
Strana 22
22 — 89. 1424. (27 mai.) Sabbato post Cantate. Treveris. — Otto, archevêque de Trèves, s'adresse à Hans de Parsperck, chevalier, truchsess du duché de Luxembourg, à l'effet de lui donner des renseignements définitifs au sujet des difficultés existant entre Trèves, d'un côté, et le duché de Luxembourg et Erhard de Gymnich, chevalier, de l'autre. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 90. 1424. (10 juin.) Vigilia Pentecostes. Confluentie. — Otto, archevêque de Trèves, prie le truchsess du duché de Luxembourg, d'envoyer au prévôt de la cathédrale de Trèves, copie de l'arrangement intervenu avec les frères Wynmar et Erhard de Gymnich. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 91. 1424. (15 juin.) Feria quinta post Pentecosten. Palacioli. — Otto, archevêque de Trèves, prie derechef le truchsess du duché de Luxembourg, de lui faire parvenir l'arrange- ment intervenu avec les frères de Gymnich... wie auch mit Johann von Hane ernstlich zu bestellen, dass ihm, dem Erzbischof, das bollwerck zu Wasserpilch laut der besiegelten briefe übergeben werde. Arch. Coblence. Gorz Regesten. 92. 1424. (19 juin.) Die Gervasii et Prothasii. — Otton, archevêque de Trèves, mande à Hans de Parsperg, drossart du duché de Luxembourg, que fatigué des tergiversations à son égard, il s'est emparé de Wasserpilch, et l'invite de nouveau et sérieusement à lui envoyer copie des arrangements intervenus avec les frères de Gymnich. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 93. 1424. (20 juin.) Feria tertia post dominica Trinitatis. Palacioli. — Otton, arche- vêque de Trèves, mande à Erhard de Gymnich, chevalier, que le délai de quinze jours lui donné expirera le mercredi après la visitation de la Ste.-Vierge (5 juillet), puisqu'il n'a pas exécuté ses promesses et n'a pas comparu à Trèves au jour lui fixé. Arch. Coblence. Gœrz Regesten. 94. 1424. (23 juin.) Vigilia nativitatis Johann. Bapt. Treveris. — Otton, archevêque de Trèves, prie les justicier, échevins et communauté de Luxembourg, de ne plus donner aide et assistance à Erhard de Gymnich, pour le cas où les hostilités recommenceraient entre eux. Il leur communique en détail les griefs qu'il a contre le dit Gymnich: du temps qu'il était capitaine du pays de Luxembourg, il a permis qu'on s'emparât des propriétés du chapitre, du bailli de Pfalzel et des sujets de Trèves ; il a élevé des constructions considé- rables à Wasserpillich et a intercepté la grande route, et contrairement aux priviléges de l'Empire et de l'Électorat, il y a établi un passage d'eau. Toutes les admonestations faites à Erhard de Gymnich, ayant été repoussées, des hostilités ont eu lieu; l'archevêque s'est emparé de Pillich, et après avoir patienté pendant un an et sept semaines, dans l'espoir d'arriver à un arrangement, Erhard n'a pas voulu entrer en negotiation. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 95. 1424. (24 juin.) Die Johannis Bapt. Sarburg. — Otto, archevêque de Trèves, prie Jean, duc de Bavière, fils de Hainaut, Hollande, Selande etc., de ne pas permettre que le pays de Luxembourg donne des secours à Erhard de Gymnich, s'il devait de nouveau le
22 — 89. 1424. (27 mai.) Sabbato post Cantate. Treveris. — Otto, archevêque de Trèves, s'adresse à Hans de Parsperck, chevalier, truchsess du duché de Luxembourg, à l'effet de lui donner des renseignements définitifs au sujet des difficultés existant entre Trèves, d'un côté, et le duché de Luxembourg et Erhard de Gymnich, chevalier, de l'autre. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 90. 1424. (10 juin.) Vigilia Pentecostes. Confluentie. — Otto, archevêque de Trèves, prie le truchsess du duché de Luxembourg, d'envoyer au prévôt de la cathédrale de Trèves, copie de l'arrangement intervenu avec les frères Wynmar et Erhard de Gymnich. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 91. 1424. (15 juin.) Feria quinta post Pentecosten. Palacioli. — Otto, archevêque de Trèves, prie derechef le truchsess du duché de Luxembourg, de lui faire parvenir l'arrange- ment intervenu avec les frères de Gymnich... wie auch mit Johann von Hane ernstlich zu bestellen, dass ihm, dem Erzbischof, das bollwerck zu Wasserpilch laut der besiegelten briefe übergeben werde. Arch. Coblence. Gorz Regesten. 92. 1424. (19 juin.) Die Gervasii et Prothasii. — Otton, archevêque de Trèves, mande à Hans de Parsperg, drossart du duché de Luxembourg, que fatigué des tergiversations à son égard, il s'est emparé de Wasserpilch, et l'invite de nouveau et sérieusement à lui envoyer copie des arrangements intervenus avec les frères de Gymnich. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 93. 1424. (20 juin.) Feria tertia post dominica Trinitatis. Palacioli. — Otton, arche- vêque de Trèves, mande à Erhard de Gymnich, chevalier, que le délai de quinze jours lui donné expirera le mercredi après la visitation de la Ste.-Vierge (5 juillet), puisqu'il n'a pas exécuté ses promesses et n'a pas comparu à Trèves au jour lui fixé. Arch. Coblence. Gœrz Regesten. 94. 1424. (23 juin.) Vigilia nativitatis Johann. Bapt. Treveris. — Otton, archevêque de Trèves, prie les justicier, échevins et communauté de Luxembourg, de ne plus donner aide et assistance à Erhard de Gymnich, pour le cas où les hostilités recommenceraient entre eux. Il leur communique en détail les griefs qu'il a contre le dit Gymnich: du temps qu'il était capitaine du pays de Luxembourg, il a permis qu'on s'emparât des propriétés du chapitre, du bailli de Pfalzel et des sujets de Trèves ; il a élevé des constructions considé- rables à Wasserpillich et a intercepté la grande route, et contrairement aux priviléges de l'Empire et de l'Électorat, il y a établi un passage d'eau. Toutes les admonestations faites à Erhard de Gymnich, ayant été repoussées, des hostilités ont eu lieu; l'archevêque s'est emparé de Pillich, et après avoir patienté pendant un an et sept semaines, dans l'espoir d'arriver à un arrangement, Erhard n'a pas voulu entrer en negotiation. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 95. 1424. (24 juin.) Die Johannis Bapt. Sarburg. — Otto, archevêque de Trèves, prie Jean, duc de Bavière, fils de Hainaut, Hollande, Selande etc., de ne pas permettre que le pays de Luxembourg donne des secours à Erhard de Gymnich, s'il devait de nouveau le
Strana 23
— 23 - combattre les armes à la main ; il offre de soumettre à l'arbitrage des électeurs du Rhin la décision des difficultés avec le Luxembourg. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 96. 1424. 20 juillet. — Jean, duc de Bavière, devant au comte de Virnembourg, une somme de mille florins du Rhin, Hans de Parperch (sic), chevalier, drossart du duché de Luxembourg, Reyner d'Erkentel, seigneur de Houffalize, Jean de Soleuvre, justicier des nobles, Conrait de Montabour, doyen et curé à Arion, receveur-général, Jean de Soleuvre, prévôt de Thionville, Jean de Messancy, Louis de Pilliche, Henri de Bettingen, Jean de Strassen, ces deux échevins à Luxembourg, et Jean de Strainchamps, échevin à Arlon, empruntent pour effectuer le remboursement au comte de Virnembourg, une somme de mille florins de Marguerite de Eydel , fille de Jean de Eydel, vivant, échevin à Luxem- bourg. Cet emprunt est fait au nom du duc de Bavière et du pays de Luxembourg. Les susdits se constituent caution. Coll. Soc. hist. Luxemb. Original parchemin. Grand nombre de sceaux. RWP. 97. 1424. (22 juillet.) Ipso die Madalene. — Hantz von Parsperch, chevalier, drosses du duché de Luxembourg et du comté de Chiny, fait savoir que Marie de Semelle, abbesse de Clairfontaine, a comparu devant lui, se plaignant que Henrich Meiger, fils, de Nordingen, serf du couvent de Clairfontaine, s'est marié et a abandonné le bien du couvent à Nordingen, sans son consentement. Henri Meiger cité devant la justice d'Arion, a soutenu n'être que zinsman du couvent. Après enquête, il a été trouvé que le soutènement de Henri Meiger n'était pas fondé. Cependant est intervenu un arrangement en vertu duquel les héritiers de Henri Meiger sont reconnus serfs, lui-même restant libre. Ont assisté à l'arrangement : Jean de Messancy, prévôt de Chiny, Pierre de Mourstorffe, sous prévôt à Arlon, Jean de Survelt et Jean de Busleyden, échevins à Arlon. Arch. Gouv. Arlon. Cartul. Clairfontaine, I. 136 v°. 98. 1424. (25 juillet.) Festo Jacobi. Stoltzenfels. — Otton, archevêque de Trèves, prie l'archevêque de Cologne de s'entremettre pour parvenir à un arrangement entre Trèves et Luxembourg. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 99. 1424. (22 août.) In octavis assumpt Marie. Bernkastel. — Otton, archevêque de Trèves, en renvoyant à Jean, duc de Bavière, ses lettres, le prie de lui donner des rensei- gnements plus précis au sujet des entreprises des Luxembourgeois sur le pays de Trèves. Arch. Coblence. Gœerz Regesten. 100. 1424. (24 août.) Jour de st. Bartholome. Geben zu Jlied under Temespurg in Ungern. — Sigmund, roi des Romains, de Hongrie, de Bohême etc., confirme le couvent de Munster et celui de Mariendal dans leurs libertés... vor aller gastung, diensten ufsetzung und allerley ander beswerung. Arch. Gouv. Luxemb. Cartul. Mariendal, in fine. 101. 1424. (3 septembre.) Dominica post Egidii. Palacioli. — Otton, archevêque de Trèves, prie les justicier et échevins de Luxembourg, de faire en sorle à ce que les revenus
— 23 - combattre les armes à la main ; il offre de soumettre à l'arbitrage des électeurs du Rhin la décision des difficultés avec le Luxembourg. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 96. 1424. 20 juillet. — Jean, duc de Bavière, devant au comte de Virnembourg, une somme de mille florins du Rhin, Hans de Parperch (sic), chevalier, drossart du duché de Luxembourg, Reyner d'Erkentel, seigneur de Houffalize, Jean de Soleuvre, justicier des nobles, Conrait de Montabour, doyen et curé à Arion, receveur-général, Jean de Soleuvre, prévôt de Thionville, Jean de Messancy, Louis de Pilliche, Henri de Bettingen, Jean de Strassen, ces deux échevins à Luxembourg, et Jean de Strainchamps, échevin à Arlon, empruntent pour effectuer le remboursement au comte de Virnembourg, une somme de mille florins de Marguerite de Eydel , fille de Jean de Eydel, vivant, échevin à Luxem- bourg. Cet emprunt est fait au nom du duc de Bavière et du pays de Luxembourg. Les susdits se constituent caution. Coll. Soc. hist. Luxemb. Original parchemin. Grand nombre de sceaux. RWP. 97. 1424. (22 juillet.) Ipso die Madalene. — Hantz von Parsperch, chevalier, drosses du duché de Luxembourg et du comté de Chiny, fait savoir que Marie de Semelle, abbesse de Clairfontaine, a comparu devant lui, se plaignant que Henrich Meiger, fils, de Nordingen, serf du couvent de Clairfontaine, s'est marié et a abandonné le bien du couvent à Nordingen, sans son consentement. Henri Meiger cité devant la justice d'Arion, a soutenu n'être que zinsman du couvent. Après enquête, il a été trouvé que le soutènement de Henri Meiger n'était pas fondé. Cependant est intervenu un arrangement en vertu duquel les héritiers de Henri Meiger sont reconnus serfs, lui-même restant libre. Ont assisté à l'arrangement : Jean de Messancy, prévôt de Chiny, Pierre de Mourstorffe, sous prévôt à Arlon, Jean de Survelt et Jean de Busleyden, échevins à Arlon. Arch. Gouv. Arlon. Cartul. Clairfontaine, I. 136 v°. 98. 1424. (25 juillet.) Festo Jacobi. Stoltzenfels. — Otton, archevêque de Trèves, prie l'archevêque de Cologne de s'entremettre pour parvenir à un arrangement entre Trèves et Luxembourg. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 99. 1424. (22 août.) In octavis assumpt Marie. Bernkastel. — Otton, archevêque de Trèves, en renvoyant à Jean, duc de Bavière, ses lettres, le prie de lui donner des rensei- gnements plus précis au sujet des entreprises des Luxembourgeois sur le pays de Trèves. Arch. Coblence. Gœerz Regesten. 100. 1424. (24 août.) Jour de st. Bartholome. Geben zu Jlied under Temespurg in Ungern. — Sigmund, roi des Romains, de Hongrie, de Bohême etc., confirme le couvent de Munster et celui de Mariendal dans leurs libertés... vor aller gastung, diensten ufsetzung und allerley ander beswerung. Arch. Gouv. Luxemb. Cartul. Mariendal, in fine. 101. 1424. (3 septembre.) Dominica post Egidii. Palacioli. — Otton, archevêque de Trèves, prie les justicier et échevins de Luxembourg, de faire en sorle à ce que les revenus
Strana 24
— 24 — saisis au préjudice du clergé Trevirois, lui soient remis et à ce que les difficultés pendantes soient arrangées à l'amiable. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 102. 1424. 11 septembre. Marville. — René, fils du roi de Jherusalem, et de Sécille, duc de Bar, marquis du Pont, conte de Guise, fait savoir qu'il prend l'abbaye d'Orval sous sa protection et sauvegarde. Arch. Gouv. Arlon. Cartul. Orval, t. 1, 207. 103. 1424. 20 octobre. — Jean de Heynsberch, évêque de Liège, prend des règlements qui modifient les statuts de la cour de Liège, émanés de l'évêque Adolphe du 8 septembre 1337, du 7 octobre 1337 et du 22 septembre 1339. — Voir ce dernier document à sa date. Lunig, Reichs Archiv, vol. XXI, p. 1085. 104. 1424. 25 novembre. — Confirmation des lettres de garde du ban de Bazaille, accordée au chapitre de la cathédrale de Metz par René, duc de Bar, marquis du Pont et seigneur de Marville, avec le duc de Luxembourg. Sont insérées dans ces lettres : 1° celles du mardi après la fête de st. Barthélemi, apôtre 1275, par lesquelles Thibaut, comte de Bar, et Henri, comte de la Roche, seigneur de Marville, reconnaissent tenir le ban de Bazeille du chapitre de Metz; 2° celles du 18 janvier 1387, par lesquelles Robert, duc de Bar, sire de Marville, avec le duc de Luxembourg, confirme la précédente; 3° celles du 3 mars 1411, par lesquelles Edouard, duc de Bar, sire de Marville, avec le duc de Luxembourg, donne une semblable approbation. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 18. — Arch. Gouv. Luxemb. Parchemin. Vidimus du 12 décembre 1424, par l'archidiacre de Marsal, en l'église de Metz. RWP. 105. 1425. — Le duc Rhenet, duc de Bar, print la ferté, et detruict les murs d'icelle. Chron. de st. Thiébault de Metz, apud dom Calmet. Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 40. 106. 1425. — Reyner, seigneur de Huffalise, reconnaît que sa soeur Jeanne d'Argenteau, mariée à Jean, seigneur de Wiltz, a droit à une somme de mille florins sur sa part dans la seigneurie de Morsdorff. Arch. Gouv. Luxemb. Registre du siège des nobles. Sentence du 18 juillet 1466, qui mentionne cet acte. RWP. 107. 1425. — Eyne versigelte Hillichtz brieff tuschen Barthelmus von Elter (son von Gilz von Elter und Marien von Korrich), und jouffrauwen Katherine von me Rode, elude, beretten, in bywesen herrn Bernhartz von Bourscheit (mari de Marguerite d'Autel, soeur du dit Barthélemi), wellichen brieff derselbe here Bernart mit Johann von Elter (autre frère de Marguerite d'Autel), der bie sulcher vurs. hillichts beredonge gewesten were, und sich in demselben brieve ein here zu Korich genant und geschrieben hette, versigelt sulde hain... Arch. Gouv. Luxemb. Registre du siége des nobles. Sentence du 4 septembre 1464. Analyse. RWP. 108. 1425. 5 janvier. — Mort de Jean de Bavière, duc de Brabant, époux d'Elisabeth de Gorlitz. Suffridus Petrus in gestis Leod. Episcop., t. III, f. 90 : Postquam multis verbis exposuerat matrimonium Johannis de Bavaria cum Elisabetha D. Lutzemburgensi, relicto episcopatu
— 24 — saisis au préjudice du clergé Trevirois, lui soient remis et à ce que les difficultés pendantes soient arrangées à l'amiable. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 102. 1424. 11 septembre. Marville. — René, fils du roi de Jherusalem, et de Sécille, duc de Bar, marquis du Pont, conte de Guise, fait savoir qu'il prend l'abbaye d'Orval sous sa protection et sauvegarde. Arch. Gouv. Arlon. Cartul. Orval, t. 1, 207. 103. 1424. 20 octobre. — Jean de Heynsberch, évêque de Liège, prend des règlements qui modifient les statuts de la cour de Liège, émanés de l'évêque Adolphe du 8 septembre 1337, du 7 octobre 1337 et du 22 septembre 1339. — Voir ce dernier document à sa date. Lunig, Reichs Archiv, vol. XXI, p. 1085. 104. 1424. 25 novembre. — Confirmation des lettres de garde du ban de Bazaille, accordée au chapitre de la cathédrale de Metz par René, duc de Bar, marquis du Pont et seigneur de Marville, avec le duc de Luxembourg. Sont insérées dans ces lettres : 1° celles du mardi après la fête de st. Barthélemi, apôtre 1275, par lesquelles Thibaut, comte de Bar, et Henri, comte de la Roche, seigneur de Marville, reconnaissent tenir le ban de Bazeille du chapitre de Metz; 2° celles du 18 janvier 1387, par lesquelles Robert, duc de Bar, sire de Marville, avec le duc de Luxembourg, confirme la précédente; 3° celles du 3 mars 1411, par lesquelles Edouard, duc de Bar, sire de Marville, avec le duc de Luxembourg, donne une semblable approbation. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 18. — Arch. Gouv. Luxemb. Parchemin. Vidimus du 12 décembre 1424, par l'archidiacre de Marsal, en l'église de Metz. RWP. 105. 1425. — Le duc Rhenet, duc de Bar, print la ferté, et detruict les murs d'icelle. Chron. de st. Thiébault de Metz, apud dom Calmet. Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 40. 106. 1425. — Reyner, seigneur de Huffalise, reconnaît que sa soeur Jeanne d'Argenteau, mariée à Jean, seigneur de Wiltz, a droit à une somme de mille florins sur sa part dans la seigneurie de Morsdorff. Arch. Gouv. Luxemb. Registre du siège des nobles. Sentence du 18 juillet 1466, qui mentionne cet acte. RWP. 107. 1425. — Eyne versigelte Hillichtz brieff tuschen Barthelmus von Elter (son von Gilz von Elter und Marien von Korrich), und jouffrauwen Katherine von me Rode, elude, beretten, in bywesen herrn Bernhartz von Bourscheit (mari de Marguerite d'Autel, soeur du dit Barthélemi), wellichen brieff derselbe here Bernart mit Johann von Elter (autre frère de Marguerite d'Autel), der bie sulcher vurs. hillichts beredonge gewesten were, und sich in demselben brieve ein here zu Korich genant und geschrieben hette, versigelt sulde hain... Arch. Gouv. Luxemb. Registre du siége des nobles. Sentence du 4 septembre 1464. Analyse. RWP. 108. 1425. 5 janvier. — Mort de Jean de Bavière, duc de Brabant, époux d'Elisabeth de Gorlitz. Suffridus Petrus in gestis Leod. Episcop., t. III, f. 90 : Postquam multis verbis exposuerat matrimonium Johannis de Bavaria cum Elisabetha D. Lutzemburgensi, relicto episcopatu
Strana 25
— 25 Leodiensi, quem continuis XX annis jam administraverat, dicit, eundem improvisa admodum morte, post sex annos pridie trium regum absumtum fuisse a. 1424. Chronicon Corn. Zantfliet apud Martene et Durand, ampl. Coll., t. V, 417 et 418 : a 1425. In vigilia Epiphaniæ apnd Hagam, villam Hollandiæ decessit vi veneni a sæculo, illustris prin- ceps dominus Johannes de Bavaria, filius Alberti ducis et comitis, etc. ... qui per sedis apostolicæ dispensationem traduxit in conjugem illustrem fæminam Elizabeth duccissam Lutzemburgensem, comitissam de Chiny, etc., relictam Antonii, ducis Brabantiæ ante tres annos occisi... Art de vérifier les dates, t. 11I, 124 : Sur la fin de l'an 1424, Jean de Bavière, étant allé en Frise pour y appaiser un tumulte, il y trouva de grandes oppositions de la part des mutins. Un d'entre eux, nommé Jean Vliet, désespéré de ses succès, lui donna du poison dont il mourut le 6 janvier 1425 n. st. Son corps fut enterré aux dominicains de La Haye. Mais l'empoisonneur ayant été convaincu de son noir attentat, fut décapité, puis écartelé, et ses membres attachés aux quatre principales portes de la ville. — Bertholet, t. VII, p. 319. Relation du monastère du St.-Esprit, f. 330. Msct. Arch. Gouv. Luxemb.: La princesse Elisabeth de Gorlitz, gouverna en ce temps le duché de Lucemburg, par Jean, seigneur de Rodemacher, son mari Jean de Bavière, étant déjà mort en 1424 (1425), par le poison qui lui fut donné par un chevalier nommé Jean de Vlyet. Ainsi Elisabeth devint veuve pour la seconde fois, sans enfant des deux maris. 109. (1425. 24 janvier n. st. ?) 1424. Am 24. tage. Munster. — Lettre de Philippe, duc de Lothier (et de Bourgogne), concernant Elisabeth de Gorlitz, duchesse de Luxembourg, ce duché et le comté de Chiny. — OBS. Cette lettre n'a pu être déchiffrée exactement, parce que l'écriture est trop contournée. Compte-rendu séances Comm. R. d'hist. de Belg., série I, t. V. Brux. 1842, p. 218. 110. (1425. 8 février n. st.) 1424. Jeudi après la Chandeleur, style de Trèves. — Jean d'Echternach et Jean de Bettingen, échevins de Lucembourg, font savoir que Nicolas, fils de Nicolas, le boulanger, bourgeois de Lucembourg, et Elisabeth, sa femme, ont vendu à Béatrice de Wiesel, abbesse du monastère du St.-Esprit, situé en Lucemburg et à tout le couvent, un florin du Rhin de bon or et juste poids, à payer annuellement sur leur maison, sur l'aicht, laquelle maison doit aussi une livre de cens foncier à Munster, et ce moyennant un prix de 24 florins du Rhin de bon or et juste poids. Allemand. Relation du monastère du St.-Esprit, f. 328. Msct. Arch. Gouv. Luxemb. 111. (1425. 16 février n. st.) 1424. Feria sexta post Valentin., st. Trèves. Coblence. — Otton, archevêque de Trèves, mande au duc de Lorraine, qu'il consent à répondre en justice sur la plainte de Erhard de Gymnich, qui lui reproche de s'être emparé à tort de Wasserpillich ; il le prie d'envoyer Heinrich Hase, son maître d'hôtel (hofmeister) à Trèves, le mercredi après Invocavit (28 février), afin de parvenir à une entente relative à une occupation commune de Wasserbillich. Arch. Coblence. Gœerz Regesten. 112. (1425 n. st.) 1424. 22 martii. — Joannes de Wiltz, dictus Rolert, testatur Joanne de Wesel, abbatem et conventum Munteriensem sibi Agneti de Budingen uxori, et duobus PUBLICATIONS. — XXVI' (IV°) ANNÉE. 4
— 25 Leodiensi, quem continuis XX annis jam administraverat, dicit, eundem improvisa admodum morte, post sex annos pridie trium regum absumtum fuisse a. 1424. Chronicon Corn. Zantfliet apud Martene et Durand, ampl. Coll., t. V, 417 et 418 : a 1425. In vigilia Epiphaniæ apnd Hagam, villam Hollandiæ decessit vi veneni a sæculo, illustris prin- ceps dominus Johannes de Bavaria, filius Alberti ducis et comitis, etc. ... qui per sedis apostolicæ dispensationem traduxit in conjugem illustrem fæminam Elizabeth duccissam Lutzemburgensem, comitissam de Chiny, etc., relictam Antonii, ducis Brabantiæ ante tres annos occisi... Art de vérifier les dates, t. 11I, 124 : Sur la fin de l'an 1424, Jean de Bavière, étant allé en Frise pour y appaiser un tumulte, il y trouva de grandes oppositions de la part des mutins. Un d'entre eux, nommé Jean Vliet, désespéré de ses succès, lui donna du poison dont il mourut le 6 janvier 1425 n. st. Son corps fut enterré aux dominicains de La Haye. Mais l'empoisonneur ayant été convaincu de son noir attentat, fut décapité, puis écartelé, et ses membres attachés aux quatre principales portes de la ville. — Bertholet, t. VII, p. 319. Relation du monastère du St.-Esprit, f. 330. Msct. Arch. Gouv. Luxemb.: La princesse Elisabeth de Gorlitz, gouverna en ce temps le duché de Lucemburg, par Jean, seigneur de Rodemacher, son mari Jean de Bavière, étant déjà mort en 1424 (1425), par le poison qui lui fut donné par un chevalier nommé Jean de Vlyet. Ainsi Elisabeth devint veuve pour la seconde fois, sans enfant des deux maris. 109. (1425. 24 janvier n. st. ?) 1424. Am 24. tage. Munster. — Lettre de Philippe, duc de Lothier (et de Bourgogne), concernant Elisabeth de Gorlitz, duchesse de Luxembourg, ce duché et le comté de Chiny. — OBS. Cette lettre n'a pu être déchiffrée exactement, parce que l'écriture est trop contournée. Compte-rendu séances Comm. R. d'hist. de Belg., série I, t. V. Brux. 1842, p. 218. 110. (1425. 8 février n. st.) 1424. Jeudi après la Chandeleur, style de Trèves. — Jean d'Echternach et Jean de Bettingen, échevins de Lucembourg, font savoir que Nicolas, fils de Nicolas, le boulanger, bourgeois de Lucembourg, et Elisabeth, sa femme, ont vendu à Béatrice de Wiesel, abbesse du monastère du St.-Esprit, situé en Lucemburg et à tout le couvent, un florin du Rhin de bon or et juste poids, à payer annuellement sur leur maison, sur l'aicht, laquelle maison doit aussi une livre de cens foncier à Munster, et ce moyennant un prix de 24 florins du Rhin de bon or et juste poids. Allemand. Relation du monastère du St.-Esprit, f. 328. Msct. Arch. Gouv. Luxemb. 111. (1425. 16 février n. st.) 1424. Feria sexta post Valentin., st. Trèves. Coblence. — Otton, archevêque de Trèves, mande au duc de Lorraine, qu'il consent à répondre en justice sur la plainte de Erhard de Gymnich, qui lui reproche de s'être emparé à tort de Wasserpillich ; il le prie d'envoyer Heinrich Hase, son maître d'hôtel (hofmeister) à Trèves, le mercredi après Invocavit (28 février), afin de parvenir à une entente relative à une occupation commune de Wasserbillich. Arch. Coblence. Gœerz Regesten. 112. (1425 n. st.) 1424. 22 martii. — Joannes de Wiltz, dictus Rolert, testatur Joanne de Wesel, abbatem et conventum Munteriensem sibi Agneti de Budingen uxori, et duobus PUBLICATIONS. — XXVI' (IV°) ANNÉE. 4
Strana 26
26 filiis ad vitam ipsorum elocasse alodium s. Pyrmini sub censu annuo iij flor. gravium rhenensium et quod deinde dicti filii, mortuis parentibus acciperent dictum bonum ab abbate et conventu zu Manschaff. (Cf. 1195, ipso assumpt. b. Mariæ.) Coll. Soc. hist. Luxemb. Reg. Munster, N° 6. 113. (1425. 23 mars n. st.) 1424. Feria sexta post dominicam Letare. — Heintze von Stremich et Hese, sa femme, demeurant à Merle, déclarent avoir pris à bail perpétuel le bien de Merle, dit Hoywecherhuys, gelegen an der schenen, de Juncker Johan von Swartzenberg et de Katherine von Daun, (sa femme), de Juncker Johan et Juncker Wilhelm , leurs fils ; ils ont payé 30 florins du Rhin et 16 penn., et feront une rente annuelle de 7 weispfenninck. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Deux sceaux tombes. Fonds Fahne. 114. 1425. 20 avril. Gorinchem. — Elisabeth de Gorlitz, duchesse de Luxembourg et comtesse de Chiny, octroie aux bourgeois de Bastogne, les revenus des droits d'entrée des vins, pour être employés à l'entretien de la chaussée et au pavement de la ville. Archives, ville de Bastogne. Original rongé par les souris. Parchemin. Sceau en cire rouge assez bien conservé. RWP. Neyen, Hist. de Bastogne, 1868, p. 291. 115. 1425. 28 mai. Douay. — Philippe, comte de Liney et de St.-Paul, seigneur de Pirnes et châtelain de Lille, fait savoir que Roprecht, comte de Virnembourg, a rendu de grands services à feu son père, Antoine, duc de Brabant et au pays de Brabant; qu'aussi pour les services qu'il en attend, surtout à l'occasion des prétentions qu'il vent faire valoir sur le duché de Luxembourg et le comté de Chiny, par suite des droits lui obvenus par le décès de son dit père, il lui donne la somme de 16 mille florins du Rhin, en assurance de laquelle il lui engage le château et le pays de Durbuy, pour en jouir après le décès de son parent et conseiller Jean de Schoonvorst, burgrave de Montjoie, qui en a reçu la jouissance sa vie durant, de son père à lui Philippe pour services rendus. Il le reçoit de plus pour son homme lige à raison de 200 fl. du Rhin, à payer annuellement et assignés sur le pays de Luxembourg et le comté de Chiny. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. III, f. 635 avec la note : Sub hoc numero contineri adhuc alias copias, eandem rem concernentes, quas hic describi pro superfluo arbitratum fuit. RWP. 116. 1425. 28 mai. Douay. — Robrecht, comte de Virnemberch, déclare que Philippe de Brabant, comte de Liney et de St.-Pol, lui a par lettres patentes de ce jour, datées de Douay, donné la somme de 16 mille florins du Rhin, en assurance de laquelle il lui a donné en engagère le château de Durbuy avec dépendances, pour en jouir après la mort de son parent (neve), Jean de Schoonvorst, burgrave de Montjoie. II lui a encore donné une rente annuelle de 200 fl. du Rhin, qu'il a sur le pays de Luxembourg et le comté de Chiny, pour lesquelles il est devenu son homme lige. Il l'aidera de tout son pouvoir pour avoir le pays de Luxem- bourg et le comté de Chiny. Les villes et châteaux qu'il occupera aux dits pays et les prisonniers qu'il fera, seront au comte de St.-Pol. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. III, f. 631 v°. Flamand. RWP. 117. 1425. 28 mai. Douai. — Ropprecht de Virnemborch fait savoir, que Philippe de Brabant, comte de Liney et de St.-Pol, lui a par lettres de ce jour, données à Douay, engagé le château de Durbuy en garantie d'une somme de 16 mille florins du Rhin, pour en jouir
26 filiis ad vitam ipsorum elocasse alodium s. Pyrmini sub censu annuo iij flor. gravium rhenensium et quod deinde dicti filii, mortuis parentibus acciperent dictum bonum ab abbate et conventu zu Manschaff. (Cf. 1195, ipso assumpt. b. Mariæ.) Coll. Soc. hist. Luxemb. Reg. Munster, N° 6. 113. (1425. 23 mars n. st.) 1424. Feria sexta post dominicam Letare. — Heintze von Stremich et Hese, sa femme, demeurant à Merle, déclarent avoir pris à bail perpétuel le bien de Merle, dit Hoywecherhuys, gelegen an der schenen, de Juncker Johan von Swartzenberg et de Katherine von Daun, (sa femme), de Juncker Johan et Juncker Wilhelm , leurs fils ; ils ont payé 30 florins du Rhin et 16 penn., et feront une rente annuelle de 7 weispfenninck. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Deux sceaux tombes. Fonds Fahne. 114. 1425. 20 avril. Gorinchem. — Elisabeth de Gorlitz, duchesse de Luxembourg et comtesse de Chiny, octroie aux bourgeois de Bastogne, les revenus des droits d'entrée des vins, pour être employés à l'entretien de la chaussée et au pavement de la ville. Archives, ville de Bastogne. Original rongé par les souris. Parchemin. Sceau en cire rouge assez bien conservé. RWP. Neyen, Hist. de Bastogne, 1868, p. 291. 115. 1425. 28 mai. Douay. — Philippe, comte de Liney et de St.-Paul, seigneur de Pirnes et châtelain de Lille, fait savoir que Roprecht, comte de Virnembourg, a rendu de grands services à feu son père, Antoine, duc de Brabant et au pays de Brabant; qu'aussi pour les services qu'il en attend, surtout à l'occasion des prétentions qu'il vent faire valoir sur le duché de Luxembourg et le comté de Chiny, par suite des droits lui obvenus par le décès de son dit père, il lui donne la somme de 16 mille florins du Rhin, en assurance de laquelle il lui engage le château et le pays de Durbuy, pour en jouir après le décès de son parent et conseiller Jean de Schoonvorst, burgrave de Montjoie, qui en a reçu la jouissance sa vie durant, de son père à lui Philippe pour services rendus. Il le reçoit de plus pour son homme lige à raison de 200 fl. du Rhin, à payer annuellement et assignés sur le pays de Luxembourg et le comté de Chiny. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. III, f. 635 avec la note : Sub hoc numero contineri adhuc alias copias, eandem rem concernentes, quas hic describi pro superfluo arbitratum fuit. RWP. 116. 1425. 28 mai. Douay. — Robrecht, comte de Virnemberch, déclare que Philippe de Brabant, comte de Liney et de St.-Pol, lui a par lettres patentes de ce jour, datées de Douay, donné la somme de 16 mille florins du Rhin, en assurance de laquelle il lui a donné en engagère le château de Durbuy avec dépendances, pour en jouir après la mort de son parent (neve), Jean de Schoonvorst, burgrave de Montjoie. II lui a encore donné une rente annuelle de 200 fl. du Rhin, qu'il a sur le pays de Luxembourg et le comté de Chiny, pour lesquelles il est devenu son homme lige. Il l'aidera de tout son pouvoir pour avoir le pays de Luxem- bourg et le comté de Chiny. Les villes et châteaux qu'il occupera aux dits pays et les prisonniers qu'il fera, seront au comte de St.-Pol. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. III, f. 631 v°. Flamand. RWP. 117. 1425. 28 mai. Douai. — Ropprecht de Virnemborch fait savoir, que Philippe de Brabant, comte de Liney et de St.-Pol, lui a par lettres de ce jour, données à Douay, engagé le château de Durbuy en garantie d'une somme de 16 mille florins du Rhin, pour en jouir
Strana 27
— 27 — après le décès de son parent à lui, Jean de Schoenvorst, burgrave de Monjoie; lors du dégagement, il recevra encore 200 fl., affectés sur le duché de Luxembourg et le comté de Chiny ; il tiendra cette somme de lui en fief et l'assistera dans toutes ses prétentions sur le duché de Luxembourg et le comté de Chiny. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. III, f. 592. Flamand. RWP. 118. 1425. (1er juin.) Des fridages in der heiligen Pynstwoche. — Conradus von Montabur, doyen et curé à Arlon, célérier (de la duchesse Elisabeth) à Luxembourg, déclare que Francken, mayeur à Santweiler, Niclais de Sandtweiler et Hencken uf burle, échevins de la justice de Santweiler, ont attesté que Aleyt de Sendingen, fille des doven Peters, et Hans, son fils, ont transmis leur héritage uf der Pleekeryen, maison, aisances, prés, champs, jardins etc., pour dieu et en aumône, au couvent de Munster à Luxembourg, vermitz alsulche zinse als dat vurg. erve alle jerlich sculdich ys dem here von dem land. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cartul. Munster, f. 79 v°. En marge de l'acte est écrit : Hohenhof, peut être le nom moderne de Pleckerey ? 119. 1425. 20 août. — Contrat de mariage entre Robert de Spontin et Philippote d'Ar- genteau, dame de Freture, veuve de Guillaume de Clermont, seigneur de Harzei, haut- avoué du Marquisat de Franchimont, fille de Renaud d'Argenteau, sire de Houffalise, et de Marguerite de Gymnich, petite-ille de Gerard d'Argenteau et de Marguerite de Luxembourg, dame d'Houffalise. Goethals, Hist. généal, de la maison Beaufort-Sponlin. Bruxelles 1839, f. 165. D'après le titre original sur parchemin, aux archives du château de Florennes. 120. 1425. (21 août.) Dinstag vor Bartholomeustag. — Jean, seigneur de Rodemacher, Cronenbourg et Neuerbourg, et Irmgard von Bolchen (Boulay), donnent en fief à Johan von Fleuville, billis du duché de Luxembourg, quartier allemand, pour services rendus, une rente annuelle de 40 fl. sur la seigneurie de Boulay. Töpfer, Urkundenbuch der Voegte von Hunolslein, t. II, p. 166, qui cite original im Hausarchiv der Graven von Hunolstein. 121. 1425. (3 septembre.) Lundi avant la nativité de N.-D. — Clais de Rodenborn, fils de Henri de Rodenborn, déclare avoir fait un arrangement avec le couvent de Munster au sujet de l'établissement d'un vivier qui lui avait causé du dommage. Jean, seigneur de Crichingen, et Joncker Jean de Crichingen, son fils, seigneurs de Warnsperg et daistol ont apposé leurs sceaux. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cod. dipl. Munster de Jonghe, f. 154 v°. Allemand. 122. 1425. 4 septembre. Totas. — Sigismond, roi des Romains etc., assigne à Bartho- lomé d'Autel, une somme de 7000 florins de Cologne sur le château d'Orchimont, qu'il conservera jusqu'au paiement de cette somme. Cet engagement, le roi le prend en sa qualité de duc de Luxembourg. Wir Sigmund von gottes guaden, Römischer könig, zu allen zeiten merer des reichs und zu Hungaren, Behemb, Dalmatien, Croatien etc., kunig, bekennen und thun kundt offent- lichen mit diesem brieve allen den die in sehen oder hören lesen, das wir angesehen und gnediglichen betracht haben solche grosse trewe und fleissige dienste, die unss und unserem
— 27 — après le décès de son parent à lui, Jean de Schoenvorst, burgrave de Monjoie; lors du dégagement, il recevra encore 200 fl., affectés sur le duché de Luxembourg et le comté de Chiny ; il tiendra cette somme de lui en fief et l'assistera dans toutes ses prétentions sur le duché de Luxembourg et le comté de Chiny. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. III, f. 592. Flamand. RWP. 118. 1425. (1er juin.) Des fridages in der heiligen Pynstwoche. — Conradus von Montabur, doyen et curé à Arlon, célérier (de la duchesse Elisabeth) à Luxembourg, déclare que Francken, mayeur à Santweiler, Niclais de Sandtweiler et Hencken uf burle, échevins de la justice de Santweiler, ont attesté que Aleyt de Sendingen, fille des doven Peters, et Hans, son fils, ont transmis leur héritage uf der Pleekeryen, maison, aisances, prés, champs, jardins etc., pour dieu et en aumône, au couvent de Munster à Luxembourg, vermitz alsulche zinse als dat vurg. erve alle jerlich sculdich ys dem here von dem land. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cartul. Munster, f. 79 v°. En marge de l'acte est écrit : Hohenhof, peut être le nom moderne de Pleckerey ? 119. 1425. 20 août. — Contrat de mariage entre Robert de Spontin et Philippote d'Ar- genteau, dame de Freture, veuve de Guillaume de Clermont, seigneur de Harzei, haut- avoué du Marquisat de Franchimont, fille de Renaud d'Argenteau, sire de Houffalise, et de Marguerite de Gymnich, petite-ille de Gerard d'Argenteau et de Marguerite de Luxembourg, dame d'Houffalise. Goethals, Hist. généal, de la maison Beaufort-Sponlin. Bruxelles 1839, f. 165. D'après le titre original sur parchemin, aux archives du château de Florennes. 120. 1425. (21 août.) Dinstag vor Bartholomeustag. — Jean, seigneur de Rodemacher, Cronenbourg et Neuerbourg, et Irmgard von Bolchen (Boulay), donnent en fief à Johan von Fleuville, billis du duché de Luxembourg, quartier allemand, pour services rendus, une rente annuelle de 40 fl. sur la seigneurie de Boulay. Töpfer, Urkundenbuch der Voegte von Hunolslein, t. II, p. 166, qui cite original im Hausarchiv der Graven von Hunolstein. 121. 1425. (3 septembre.) Lundi avant la nativité de N.-D. — Clais de Rodenborn, fils de Henri de Rodenborn, déclare avoir fait un arrangement avec le couvent de Munster au sujet de l'établissement d'un vivier qui lui avait causé du dommage. Jean, seigneur de Crichingen, et Joncker Jean de Crichingen, son fils, seigneurs de Warnsperg et daistol ont apposé leurs sceaux. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cod. dipl. Munster de Jonghe, f. 154 v°. Allemand. 122. 1425. 4 septembre. Totas. — Sigismond, roi des Romains etc., assigne à Bartho- lomé d'Autel, une somme de 7000 florins de Cologne sur le château d'Orchimont, qu'il conservera jusqu'au paiement de cette somme. Cet engagement, le roi le prend en sa qualité de duc de Luxembourg. Wir Sigmund von gottes guaden, Römischer könig, zu allen zeiten merer des reichs und zu Hungaren, Behemb, Dalmatien, Croatien etc., kunig, bekennen und thun kundt offent- lichen mit diesem brieve allen den die in sehen oder hören lesen, das wir angesehen und gnediglichen betracht haben solche grosse trewe und fleissige dienste, die unss und unserem
Strana 28
28 herzogthumb und lande zu Lutzemburg, der Edle Bartholomeus von Eltern , unser lieber getrewer, offt und dicke williglichen bewiesen und gethan, teglichen thuet und furbass woll thun soll und mag, in kunfftigen zeiten und sonderlicher umb solcher grosser verlust undt schaden willen, die er in unserem undt onseres vorgenanten herzogthumbs ond landts wegen geliden, und entfangen hat, haben wir im und seinen Erben zu widerstattunge sulcher trewe dienst undt scheden als obengeschrieben stehet, mitt gutem rate, verschrieben und geben uff unserem schloss genant Orsymont, und allen seinen zugehörungen, sieben dusent colnischer gulden, verschreiben und geben in die mit königl. macht in crafft diz brieves als ein hertzoge zu Lutzemburg, also das derselbe Bartholomeus und sein Erben das vorgenante schlosse mit allen und iglichen seinen zugehörungen weren die seint, und wie man die mit sunderlichen worten benennen mag, nichtes aussgenommen, als das der vorgeschr. Bartholomeus jetzundt in gewere hat, undt besitzet, furbass mit seinen Erben besitzen, geniessen und gebrauchen sullen, undt mögen, und unss, unseren Erben und sust von aller meniglich ungehindert, als lang biss dass wir, unser Erben und nachkommen, hertzogen zu Lucemburg den vorgen. Bartholomeen und seinen Erben die obgeschribene siben tausent gulden gantz und gar gereicht und bezahlt haben, und gepiethen darumb allen und jegleichen mannen und undersassen die zu demselben schlosse gehören, unserm lieben getrewen ernstlichen und vestiglichen mit diesem brieffe, das sie in daruff gewohnliche huldunge und eide thun undt im gehorsamb und underthenig sein, alss liebe inen sei unser hulde zu behalden, undt schwere ungenade zu vermeiden, mit urkundt diss brieves versiegelt mit unserm königl. majestät insiegell. Geben zu Totas nach christi geburt vier- zehenhundert und darnach in dem funff und zwanzigsten jaire, des vierten dages im sep- tember, unser reiche, des Hungarischen in dem XXXVIII., des Romischen in dem XV. und des Behemischen in dem V. jare. Ad mandatum Regis. Franciscus prepositus strigoniensis. Arch. Gouv. Luxemb. Copies de titres, vol. IV, f. 362. 123. 1425. (11 novembre.) Gegeven in onser stede von den Briele op sinte Martyns- dach. — Elisabeth de Gorlitz, comtesse palatinne du Rhin, duchesse de Bavière et de Luxembourg, comtesse de Chiny, dame de Voirne et d'Arkel, établit Frank von Borsele en qualité de Ruward à Voorne, pendant son absence. Codex diplomaticus neerlandicus, édité par la Société hist. d'Ulrecht. 1831, p. 134. 124. 1425. (1er décembre.) Samedi jour de st. André. Luxembourg. — Marie de Semelle, abbesse et tout le couvent de Clairefontaine, transigent avec Heynneman, et Jean , fils du premier, l'un et l'autre de Nordingen, au sujet de la succession du sieur Claes, curé d'Elfingen, momper du couvent de Clairefontaine; celui-ci n'avait pas encore rendu compte de son administration. Le couvent recueillera toute la succession du sieur Claes, et payera une somme de 50 florins. — Témoins : Joncker Geurge von Ruldingen, prévôt à Luxembourg, et Conneraid, doyen et curé à Arlon, Jean de Soleuvre, prévôt à Thionville. Arch. Gouv. Arlon. Cartul. de Clairfontaine, f. 135. En 1425, st. André était un vendredi. 125. 1425. ([er décembre.) Off sampstach na sent Endreus dach. Geben zo Luccem- bourg. — Marie de Smelle, abbesse et tout le couvent de Bairdenberch, et Heynneman et Jean, père et fils, de Noerdingen, font savoir, qu'ils ont transigé au sujet des prétentions qu'ils avaient sur feu sire Clais, curé à Elvingen, administrateur (monper) à Clairefontaine. Ces
28 herzogthumb und lande zu Lutzemburg, der Edle Bartholomeus von Eltern , unser lieber getrewer, offt und dicke williglichen bewiesen und gethan, teglichen thuet und furbass woll thun soll und mag, in kunfftigen zeiten und sonderlicher umb solcher grosser verlust undt schaden willen, die er in unserem undt onseres vorgenanten herzogthumbs ond landts wegen geliden, und entfangen hat, haben wir im und seinen Erben zu widerstattunge sulcher trewe dienst undt scheden als obengeschrieben stehet, mitt gutem rate, verschrieben und geben uff unserem schloss genant Orsymont, und allen seinen zugehörungen, sieben dusent colnischer gulden, verschreiben und geben in die mit königl. macht in crafft diz brieves als ein hertzoge zu Lutzemburg, also das derselbe Bartholomeus und sein Erben das vorgenante schlosse mit allen und iglichen seinen zugehörungen weren die seint, und wie man die mit sunderlichen worten benennen mag, nichtes aussgenommen, als das der vorgeschr. Bartholomeus jetzundt in gewere hat, undt besitzet, furbass mit seinen Erben besitzen, geniessen und gebrauchen sullen, undt mögen, und unss, unseren Erben und sust von aller meniglich ungehindert, als lang biss dass wir, unser Erben und nachkommen, hertzogen zu Lucemburg den vorgen. Bartholomeen und seinen Erben die obgeschribene siben tausent gulden gantz und gar gereicht und bezahlt haben, und gepiethen darumb allen und jegleichen mannen und undersassen die zu demselben schlosse gehören, unserm lieben getrewen ernstlichen und vestiglichen mit diesem brieffe, das sie in daruff gewohnliche huldunge und eide thun undt im gehorsamb und underthenig sein, alss liebe inen sei unser hulde zu behalden, undt schwere ungenade zu vermeiden, mit urkundt diss brieves versiegelt mit unserm königl. majestät insiegell. Geben zu Totas nach christi geburt vier- zehenhundert und darnach in dem funff und zwanzigsten jaire, des vierten dages im sep- tember, unser reiche, des Hungarischen in dem XXXVIII., des Romischen in dem XV. und des Behemischen in dem V. jare. Ad mandatum Regis. Franciscus prepositus strigoniensis. Arch. Gouv. Luxemb. Copies de titres, vol. IV, f. 362. 123. 1425. (11 novembre.) Gegeven in onser stede von den Briele op sinte Martyns- dach. — Elisabeth de Gorlitz, comtesse palatinne du Rhin, duchesse de Bavière et de Luxembourg, comtesse de Chiny, dame de Voirne et d'Arkel, établit Frank von Borsele en qualité de Ruward à Voorne, pendant son absence. Codex diplomaticus neerlandicus, édité par la Société hist. d'Ulrecht. 1831, p. 134. 124. 1425. (1er décembre.) Samedi jour de st. André. Luxembourg. — Marie de Semelle, abbesse et tout le couvent de Clairefontaine, transigent avec Heynneman, et Jean , fils du premier, l'un et l'autre de Nordingen, au sujet de la succession du sieur Claes, curé d'Elfingen, momper du couvent de Clairefontaine; celui-ci n'avait pas encore rendu compte de son administration. Le couvent recueillera toute la succession du sieur Claes, et payera une somme de 50 florins. — Témoins : Joncker Geurge von Ruldingen, prévôt à Luxembourg, et Conneraid, doyen et curé à Arlon, Jean de Soleuvre, prévôt à Thionville. Arch. Gouv. Arlon. Cartul. de Clairfontaine, f. 135. En 1425, st. André était un vendredi. 125. 1425. ([er décembre.) Off sampstach na sent Endreus dach. Geben zo Luccem- bourg. — Marie de Smelle, abbesse et tout le couvent de Bairdenberch, et Heynneman et Jean, père et fils, de Noerdingen, font savoir, qu'ils ont transigé au sujet des prétentions qu'ils avaient sur feu sire Clais, curé à Elvingen, administrateur (monper) à Clairefontaine. Ces
Strana 29
29 — deux Heynneman recevront du couvent 50 fl. et tout le mobilier de feu sire Clais restera au couvent. Sont intervenus à cet arrangement Joncker Geurge von Ruldingen, seigneur de Septfontaines, prévôt à Luxembourg, Coinraid, doyen et curé à Arlon, et Johan von Zolveren, prévôt à Thionville. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceaux manquent. 126. 1425. (7. décembre.) Uf unser lieber frauwen abent Conceptio. — Johan Schalop et Phipel von Elffingen, échevins à Luxembourg, constatent que Sunchin de Mamberen, die her Johan Rassler, seligen magt waz, a reconnu et déclaré, que feu Jean Rassler lui a donné l'usufruit d'une maison avec jardin : uff des heilgen geisteberge intghegent dem couvent; elle promet d'entretenir la dite maison et de payer les cens affectés sur elle; après son décès, la dite maison sera remise à Hemchin von Puttingen, et à Else, sa femme. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parch. Deux sceaux. 127. 1426. La duchesse de Goerlitz se retire à Trèves. — Le duc de Bourgogne écrit au magistrat de la ville de Luxembourg de s'acquitter envers cette princesse de leurs en- gagements. — Pierret, t. I, p. 485. Chron. Alex. Wiltheim: a. 1426. Gorlitzin zeugt auff Trier. — Der hertzog von Burgundt schreibt an die stadt, dass sie die fürstin Gorlitz die versprechung halten sollen. Art de vérifier les dates, t. III, 124: Élisabeth de Gorlitz, peu de temps après la mort de Jean de Bavière, son second époux, fit cession de ses droits au duché de Luxembourg à Phi- lippe le Bon, duc de Bourgogne, et se retira à Dijon, laissant à Philippe le soin de s'acco- moder avec le duc de Brabant pour toutes les prétentions qu'il formait contre elle. 128. 1426. 8 janvier. L'empereur Sigismond engage à un seigneur de Rodemach la terre de Montmady pour la somme de 7000 florins d'or. — Voir acte du 23 mai 1542, con- tenant condamnation volontaire du comte d'Ysembourg, laissant dégager Montmédy et St.- Mard pour 10,000 florins. Il résulte de cet acte que la duchesse Élisabeth de Gorlitz avait également engagé Montmédy pour 2,000 florins. Mais le Conseil provincial de Luxembourg se refusa à accorder cette somme au comte d'Ysembourg, par le motif que la duchesse Élisabeth ne pouvoit obliger le duché, ni le submettre à des dettes. — A. 1426. Septembre— avril v. st. Don par Sigismond, empereur d'Allemagne, à Gilles de Rodemacher de 7,000 fl. du Rhin à prendre sur le duché de Luxembourg. — Arch. Lille B. 1474. 129. 1426. 22 janvier. Trentz. — Sigismond, roi des Romains, fait connaitre aux hom- mes et aux sujets appartenant au château de la Roche, en Ardenne, qu'il a assigné une somme d'argent sur le dit château à Jean et à Huart d'Autel, et qu'ils lui doivent hommage, obéissance et fidélité. Wir Sigmund von gotes gnaden , Roemischer kunig, zu allen zeiten merer des richs und zu Hungern, Beheim, Dalmacien, Croatien etc., kunig, empiten allen und iglichen mannen und undersessen gehorende zu unserm slosse Welschefels, unsern liben getruwen unsin gnade und alles gut. Liben getruwen. Wan wir den edeln Johan und Hugarden von Eltern, unsern liben getruwen und iren erben, ein summe geldis auff unser vorgenanten slosse gne- diglichen verschrieben haben, als das unsir kuniglichen majestat brive, die wir in dorab über- geben haben klerlichen usweissen. Darumb zo gebiten wir euch ernstlichen und vestiglichen
29 — deux Heynneman recevront du couvent 50 fl. et tout le mobilier de feu sire Clais restera au couvent. Sont intervenus à cet arrangement Joncker Geurge von Ruldingen, seigneur de Septfontaines, prévôt à Luxembourg, Coinraid, doyen et curé à Arlon, et Johan von Zolveren, prévôt à Thionville. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceaux manquent. 126. 1425. (7. décembre.) Uf unser lieber frauwen abent Conceptio. — Johan Schalop et Phipel von Elffingen, échevins à Luxembourg, constatent que Sunchin de Mamberen, die her Johan Rassler, seligen magt waz, a reconnu et déclaré, que feu Jean Rassler lui a donné l'usufruit d'une maison avec jardin : uff des heilgen geisteberge intghegent dem couvent; elle promet d'entretenir la dite maison et de payer les cens affectés sur elle; après son décès, la dite maison sera remise à Hemchin von Puttingen, et à Else, sa femme. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parch. Deux sceaux. 127. 1426. La duchesse de Goerlitz se retire à Trèves. — Le duc de Bourgogne écrit au magistrat de la ville de Luxembourg de s'acquitter envers cette princesse de leurs en- gagements. — Pierret, t. I, p. 485. Chron. Alex. Wiltheim: a. 1426. Gorlitzin zeugt auff Trier. — Der hertzog von Burgundt schreibt an die stadt, dass sie die fürstin Gorlitz die versprechung halten sollen. Art de vérifier les dates, t. III, 124: Élisabeth de Gorlitz, peu de temps après la mort de Jean de Bavière, son second époux, fit cession de ses droits au duché de Luxembourg à Phi- lippe le Bon, duc de Bourgogne, et se retira à Dijon, laissant à Philippe le soin de s'acco- moder avec le duc de Brabant pour toutes les prétentions qu'il formait contre elle. 128. 1426. 8 janvier. L'empereur Sigismond engage à un seigneur de Rodemach la terre de Montmady pour la somme de 7000 florins d'or. — Voir acte du 23 mai 1542, con- tenant condamnation volontaire du comte d'Ysembourg, laissant dégager Montmédy et St.- Mard pour 10,000 florins. Il résulte de cet acte que la duchesse Élisabeth de Gorlitz avait également engagé Montmédy pour 2,000 florins. Mais le Conseil provincial de Luxembourg se refusa à accorder cette somme au comte d'Ysembourg, par le motif que la duchesse Élisabeth ne pouvoit obliger le duché, ni le submettre à des dettes. — A. 1426. Septembre— avril v. st. Don par Sigismond, empereur d'Allemagne, à Gilles de Rodemacher de 7,000 fl. du Rhin à prendre sur le duché de Luxembourg. — Arch. Lille B. 1474. 129. 1426. 22 janvier. Trentz. — Sigismond, roi des Romains, fait connaitre aux hom- mes et aux sujets appartenant au château de la Roche, en Ardenne, qu'il a assigné une somme d'argent sur le dit château à Jean et à Huart d'Autel, et qu'ils lui doivent hommage, obéissance et fidélité. Wir Sigmund von gotes gnaden , Roemischer kunig, zu allen zeiten merer des richs und zu Hungern, Beheim, Dalmacien, Croatien etc., kunig, empiten allen und iglichen mannen und undersessen gehorende zu unserm slosse Welschefels, unsern liben getruwen unsin gnade und alles gut. Liben getruwen. Wan wir den edeln Johan und Hugarden von Eltern, unsern liben getruwen und iren erben, ein summe geldis auff unser vorgenanten slosse gne- diglichen verschrieben haben, als das unsir kuniglichen majestat brive, die wir in dorab über- geben haben klerlichen usweissen. Darumb zo gebiten wir euch ernstlichen und vestiglichen
Strana 30
30 mit diesen brive, das ir in doruff gewonliche huldunge und eide thut und in gehorsam und underthenig seit und thut hie nit wider anders in dheme weys als libe euch sie unsir swere ungnade zu vormeiden mit urkunde ditz brives vorsigelt mit unserm cleinen insigel. Geben zu Trentz den xx tages in januario unsir reiche des Hungerischen etc. In dem xxxviiij, des Romischen in dem xvj und des Bohemischen in dem vj jaren. Archives, ville de Bastogne. Vidimus du 9 juillet 1446. Voir actes de 1400 samedi avant sl. Urbain, 1er avril 1426 et 1431 samedi après st. Ambroise. 130. (1426 n. st.) 1425. 26 januarii. — Cuno et Joanna nobiles conjuges renunciant juri quod pretendebant in quibusdam bonis umb den Brule bei Kersen et des gult und erbe zu Sassenheim, dictum Brulergut, quie bona parentes et fratres dictæ Joannæe donaverant monas- terio munsteriensi sub quinque sigillis. (Voir acte de 1397, martis post Lucæe). Coll. Soc. hisl. Luxemb. Reg. Munster, n° 6. Analyse. 131. (1426. 28 janvier n. st.) Des nesten mondages vur onser lieben frauwentage der liechtmess, des jahrs als man schreiff nach cristi geburte duszent vier hondert und fuuff und zwentzich jair. — Dominus Arnoldus de Sirck habet litteras debiti ducentorum aureorem a ducatu Lutzenburgensi quas restituerat domine Elisabeth de Gorlitz, ducisse Lucc. que in hujus recompensam concessit eidem domino Arnoldo in feodum xx ftor. Renenses super conductu et theloneo in Lutzenburgo. Wir Elizabeth von Gorlitz, hertzogynne von Beyeren und zo Lutzenburgh , graiffinne zo Chyny, doin kont allen die diessen gewertichen brieff umbe... ansehent oder hoerent lesen, das wir vur uns und unsere erben rechtere und redeliche schulde schuldich sin unserem lieben getreuwen herrn Arnolde von Sirck, ritter, und sinen erven, als von unsers hertzochdoms wegen zu Lutzemburgh, das ist zu wissen die somme von zwein hondert guder alder rinscuer gulden, goit von golde und swere genoich von gewichte, des er segell und brieffe hatte, und unss die widder gehen hait, welche somme gulden wir yme bewyst haben zwentzig dersel- ben gulden vors. alle jaire zu entphæen und zu heben uff onserem tzolle und geleide zu Lut- zenburg, und an alle unsere gulde und renten die wir daselbst haben, die yme auch alle jairs unsere rentmeister, der nu ist, und ynne zokommenden zyden wesen soll, gutlichen geben und hantreichen solle allezeit, uff sent Johanstag Baptisten yn deme sommer gelegen, und zo yeder zyt ouch von yme und synen erben quitancie nemen, ubermitz welche qui- tancie wir und unsere nakomen eyme yclichen rentmeister, die vurgen. zwentzig gulden gutlichen abslane willen und sollen an siner rechenunge , die er alsdan dune wirt und wie woll wir von unseres lands Lutzenburgh wegen deme vurgen. unserem getruwen hern Arnolde und sinen erben, die somme zweyhondert gulden redelich schuldich ware, so hait sich doch her Arnolt vurgen. von syne fryen willen daryn begeben und die egen. zwent- zich gulden gelts von uns entfangen, und soll nu furbass me derselbe herre Arnolt von Sierck, ritter, onser getruwe und syne erben die obgen. zweyehondert gulden von uns und onsers hertzochdomps Lutzelinburg zo rechter manschaft entfahen und zo lehen haben und halden zo den dryssich gulden geldes die er voran dyss zu lehen von uns heldet. Auch ist zo wissen wanne und zo welcber zyt wir odir onsere erben und nacome wullent, so sullent und moigent wir diesse vurgen. zwentzigh gulden gelts wiederumb abloessen mit zwey- hondert guder alder rinscher gulden, allezyt eicht dage vur sent Johans Baptisten tage. Alle
30 mit diesen brive, das ir in doruff gewonliche huldunge und eide thut und in gehorsam und underthenig seit und thut hie nit wider anders in dheme weys als libe euch sie unsir swere ungnade zu vormeiden mit urkunde ditz brives vorsigelt mit unserm cleinen insigel. Geben zu Trentz den xx tages in januario unsir reiche des Hungerischen etc. In dem xxxviiij, des Romischen in dem xvj und des Bohemischen in dem vj jaren. Archives, ville de Bastogne. Vidimus du 9 juillet 1446. Voir actes de 1400 samedi avant sl. Urbain, 1er avril 1426 et 1431 samedi après st. Ambroise. 130. (1426 n. st.) 1425. 26 januarii. — Cuno et Joanna nobiles conjuges renunciant juri quod pretendebant in quibusdam bonis umb den Brule bei Kersen et des gult und erbe zu Sassenheim, dictum Brulergut, quie bona parentes et fratres dictæ Joannæe donaverant monas- terio munsteriensi sub quinque sigillis. (Voir acte de 1397, martis post Lucæe). Coll. Soc. hisl. Luxemb. Reg. Munster, n° 6. Analyse. 131. (1426. 28 janvier n. st.) Des nesten mondages vur onser lieben frauwentage der liechtmess, des jahrs als man schreiff nach cristi geburte duszent vier hondert und fuuff und zwentzich jair. — Dominus Arnoldus de Sirck habet litteras debiti ducentorum aureorem a ducatu Lutzenburgensi quas restituerat domine Elisabeth de Gorlitz, ducisse Lucc. que in hujus recompensam concessit eidem domino Arnoldo in feodum xx ftor. Renenses super conductu et theloneo in Lutzenburgo. Wir Elizabeth von Gorlitz, hertzogynne von Beyeren und zo Lutzenburgh , graiffinne zo Chyny, doin kont allen die diessen gewertichen brieff umbe... ansehent oder hoerent lesen, das wir vur uns und unsere erben rechtere und redeliche schulde schuldich sin unserem lieben getreuwen herrn Arnolde von Sirck, ritter, und sinen erven, als von unsers hertzochdoms wegen zu Lutzemburgh, das ist zu wissen die somme von zwein hondert guder alder rinscuer gulden, goit von golde und swere genoich von gewichte, des er segell und brieffe hatte, und unss die widder gehen hait, welche somme gulden wir yme bewyst haben zwentzig dersel- ben gulden vors. alle jaire zu entphæen und zu heben uff onserem tzolle und geleide zu Lut- zenburg, und an alle unsere gulde und renten die wir daselbst haben, die yme auch alle jairs unsere rentmeister, der nu ist, und ynne zokommenden zyden wesen soll, gutlichen geben und hantreichen solle allezeit, uff sent Johanstag Baptisten yn deme sommer gelegen, und zo yeder zyt ouch von yme und synen erben quitancie nemen, ubermitz welche qui- tancie wir und unsere nakomen eyme yclichen rentmeister, die vurgen. zwentzig gulden gutlichen abslane willen und sollen an siner rechenunge , die er alsdan dune wirt und wie woll wir von unseres lands Lutzenburgh wegen deme vurgen. unserem getruwen hern Arnolde und sinen erben, die somme zweyhondert gulden redelich schuldich ware, so hait sich doch her Arnolt vurgen. von syne fryen willen daryn begeben und die egen. zwent- zich gulden gelts von uns entfangen, und soll nu furbass me derselbe herre Arnolt von Sierck, ritter, onser getruwe und syne erben die obgen. zweyehondert gulden von uns und onsers hertzochdomps Lutzelinburg zo rechter manschaft entfahen und zo lehen haben und halden zo den dryssich gulden geldes die er voran dyss zu lehen von uns heldet. Auch ist zo wissen wanne und zo welcber zyt wir odir onsere erben und nacome wullent, so sullent und moigent wir diesse vurgen. zwentzigh gulden gelts wiederumb abloessen mit zwey- hondert guder alder rinscher gulden, allezyt eicht dage vur sent Johans Baptisten tage. Alle
Strana 31
51 diesse vurgen. sachen zo eyme steden urkonde haben wir diessen brieff dune besegelen mit unserem anhangenden innegesegell, welch brieff geben ist des nesten mondages vur unser lieber frauwen tage der liechtmess des jars als man schreiff nach Cristi geburte dussent vier hondert und funff und zwentzig jair. Arch. Gouvernement Luxembourg. Copie certifiée. Cahier en parchemin. Voir actes de 1354, mer- credi après Reminiscere et 18 mai 1410. 132. (1426. 28 janvier n. st.) 1425. Feria secunda post conversionem Pauli. Paltzel.— Otton, archevêque de Trèves, prie les conseillers de Lorraine d'intervenir auprès du duc de Lorraine, afin que les contributions de guerre (brandschatzungen) levées durant les négocia- tions de paix par Arnold von der Mouten et Anthonin de Wyncheringen soient restituées et que les conventions relatives à l'occupation de Wasserbillich soient exécutées. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 133. (1426 n. st.) 1425. 15 février. (Spurkel). — Johan Schalop el Phipel von Elffingen, échevins à Luxembourg, constatent que Cles Henkin von Swyche, bourgeois de Luxembourg, et Else, sa femme, ont reconnu avoir vendu à Cleschin von Bouse, et à Katherine, sa femme, une maison sise in Breydenwege, chargée d'un cens annuel de 3 escalins au profit de l'autel de la Ste.-Croix dans l'église de St.-Nicolas à Luxembourg; les vendeurs se sont obligés de payer ce cens affecté dès maintenant sur leur maison in Wassergasse. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Sceaux tombés. Dossier Luxemb. St-Esprit, n° 1. 134. 1426. (27 mars ?). — Mercredi de la peneuse semaine. Incendie d'Arlon. Chronique de Jean de Stavelot, Bruxelles 1861, p. 235 : L'an M.CCCC et XXVI, le mer- quedy del peneuse semayne, par nuyt, avient elle ducheit de Lucemborch , en une bonne vilhe qui soie fait appelleir Eirlon, une grant mechief. Ilh y avoit uns riche hom cuy ons nommeit Johans de Waubair, eskuwier, lyqueis avoit pluseurs compagnous qui jouoient a deis celle dit nuyt. hy waite (garde) delle vilhe estoit monteit par Waitier la villie; se veiit dou feu oussi gros que le tieste d'one homme yssir four delle maison dedit eskuwier, et salhit lydis feu sor le chasteal, et de chasteal sour l'abbie en la vilhe de Eirlon ; et furent tantoist tous plains de feu, si que le chasteal et l'abbie et la vilhe furent toutes ars sens re- meide, et y furent ars environ de xi personnes, hommes et femmes, et n'y demoroit que une petite maison, et toutes les biestes qui y estoient furent toutes ars. Chronique Alex. Wiltheim, a. 1426 : Die stadt Arle brendt zu mahl ab. — Pierret, t. 1, p. 483, a. 1426 : la ville d'Arlon est entièrement réduite en cendres. — Bertholet, 1. VII, 442 : la ville d'Arion est réduite en cendres par un incendie fortuit. 135. 1426. 1er avril. Tocas. — Sigismond, roi des Romains, reconnait devoir à Jean et à Huart d'Autel, une somme de 18 mille florins du Rhin, à laquelle sont évalués les dom- mages et impenses de feu leur père; il leur assigne les revenus de la Roche, en Ardenne, jusqu'au remboursement de la dite somme. Wir Sigmund von gotes gnaden , Romischer kunig zu allen zeiten merer des reichs und zu Hungern, Behemen, Dalmacien, Croatien etc., kunig, bekennen und thun kunt offentlichen mit diesem brive allen den die in sehen oder horen lesen, das wir angesehen und gnedigliche betracht haben sulche getruwe und nutzliche dinste die uns unserm hertzogthum
51 diesse vurgen. sachen zo eyme steden urkonde haben wir diessen brieff dune besegelen mit unserem anhangenden innegesegell, welch brieff geben ist des nesten mondages vur unser lieber frauwen tage der liechtmess des jars als man schreiff nach Cristi geburte dussent vier hondert und funff und zwentzig jair. Arch. Gouvernement Luxembourg. Copie certifiée. Cahier en parchemin. Voir actes de 1354, mer- credi après Reminiscere et 18 mai 1410. 132. (1426. 28 janvier n. st.) 1425. Feria secunda post conversionem Pauli. Paltzel.— Otton, archevêque de Trèves, prie les conseillers de Lorraine d'intervenir auprès du duc de Lorraine, afin que les contributions de guerre (brandschatzungen) levées durant les négocia- tions de paix par Arnold von der Mouten et Anthonin de Wyncheringen soient restituées et que les conventions relatives à l'occupation de Wasserbillich soient exécutées. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 133. (1426 n. st.) 1425. 15 février. (Spurkel). — Johan Schalop el Phipel von Elffingen, échevins à Luxembourg, constatent que Cles Henkin von Swyche, bourgeois de Luxembourg, et Else, sa femme, ont reconnu avoir vendu à Cleschin von Bouse, et à Katherine, sa femme, une maison sise in Breydenwege, chargée d'un cens annuel de 3 escalins au profit de l'autel de la Ste.-Croix dans l'église de St.-Nicolas à Luxembourg; les vendeurs se sont obligés de payer ce cens affecté dès maintenant sur leur maison in Wassergasse. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Sceaux tombés. Dossier Luxemb. St-Esprit, n° 1. 134. 1426. (27 mars ?). — Mercredi de la peneuse semaine. Incendie d'Arlon. Chronique de Jean de Stavelot, Bruxelles 1861, p. 235 : L'an M.CCCC et XXVI, le mer- quedy del peneuse semayne, par nuyt, avient elle ducheit de Lucemborch , en une bonne vilhe qui soie fait appelleir Eirlon, une grant mechief. Ilh y avoit uns riche hom cuy ons nommeit Johans de Waubair, eskuwier, lyqueis avoit pluseurs compagnous qui jouoient a deis celle dit nuyt. hy waite (garde) delle vilhe estoit monteit par Waitier la villie; se veiit dou feu oussi gros que le tieste d'one homme yssir four delle maison dedit eskuwier, et salhit lydis feu sor le chasteal, et de chasteal sour l'abbie en la vilhe de Eirlon ; et furent tantoist tous plains de feu, si que le chasteal et l'abbie et la vilhe furent toutes ars sens re- meide, et y furent ars environ de xi personnes, hommes et femmes, et n'y demoroit que une petite maison, et toutes les biestes qui y estoient furent toutes ars. Chronique Alex. Wiltheim, a. 1426 : Die stadt Arle brendt zu mahl ab. — Pierret, t. 1, p. 483, a. 1426 : la ville d'Arlon est entièrement réduite en cendres. — Bertholet, 1. VII, 442 : la ville d'Arion est réduite en cendres par un incendie fortuit. 135. 1426. 1er avril. Tocas. — Sigismond, roi des Romains, reconnait devoir à Jean et à Huart d'Autel, une somme de 18 mille florins du Rhin, à laquelle sont évalués les dom- mages et impenses de feu leur père; il leur assigne les revenus de la Roche, en Ardenne, jusqu'au remboursement de la dite somme. Wir Sigmund von gotes gnaden , Romischer kunig zu allen zeiten merer des reichs und zu Hungern, Behemen, Dalmacien, Croatien etc., kunig, bekennen und thun kunt offentlichen mit diesem brive allen den die in sehen oder horen lesen, das wir angesehen und gnedigliche betracht haben sulche getruwe und nutzliche dinste die uns unserm hertzogthum
Strana 32
32 und lande zu Lutzemburg die Edeln Johan und Hugart von Eltern unsern liben getruwen oft und dicke williglichen ertzeiget und getan haben, tegelichen thun und furbas wol thun sullen und mugen in kunftigen tzeiten und sunderlichen umb sulcher grosser kost zerunge und schede willen die ir vater seliger unsir liber getruwer durch unseren willen und von unsern wegen manigfeldiglichen getan geliden und entfangen hat, haben wir in zu wider- statung sulcher dinste kost und scheden als obingescriben stehet mit gutem rate wolbe- dachtem mute und rechtem wissen vorschriben und geben achtzenthausent rinscher gulden uff unserm slosse genant Welschefels und allen seinen tzugehorungen, vorschreiben und geben in die in kraft dis brieves als ein hertzoge zu Lutzemburg als das sie und ire Erben dasselbe slosse mit allen und iglichen zeinen zugehorungen woran die sint und wie man die mit sunderlichen worten benennen mag nichtes ausgenomen als sie das itzunt in gewere haben und besitzen furbas halden, haben, geniessen und gebrauchen sullen und mogen von uns unsern Erben und sust von iderman ungehindert also lange bis das wir unsir Erben und nachkomen hertzogen zu Lutzemburg den vorgenanten Johan, Hugarten und iren Erben die obgeschriben achtzenthawsent gulden gantz und gar gericht und bezall haben, und gebieten darumb allen und iglichen mannen und undersessen die zu demselben slosse gehoren, unsir liben getruwen ernstlichen und vestiglichen mit diesem brieve, das sie in darauff gewonliche huldunge und eide thun und in gehorsam undirthenig und gewartende sein sullen als libe in sey unsir hulde zu behalden und swere ungnade zuvormeiden. Mit urkunde ditz brives versigelt mit unsirm kuniglichen majestat insigel. Geben zum Tocas nach crists geburt viertzenhundert jar dornach in dem funff und tzwentzigisten jare des ersten tages in aprili, unsir reiche des Hungerischen etc. in dem acht und dreissigisten, des Romischen in dem funffzehenden und des Behemischen in dem fünften jare. Arch., ville de Bastogne. Selon un vidimus du 9 juillet 1416. — Voir acte de 1400 samedi avant st. Urbain, et 1431 samedi après st. Ambroise. 136. 1426. (7 mai.) Dynstag nach dez heilgen creutz dage Inventionis. — Bernard de Bourscheit, le jeune, reconnait avoir reçu de Philippe von Olffingen, échevin à Luxembourg, la somme de cent florins en or, pour lesquels il lui avait engagés ses biens de Rynsleiden. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Sceau manque. 137. 1426. (14 juillet.) Uff sondag neist vur der Scheidunge der apostel dag. — Heinrich von Bettingen, et Johan von Straissen, échevins à Luxembourg, attestent que Goebel, der wewer, bourgeois de Luxembourg, et Brütchen, sa femme, ont reconnu avoir vendu zo eyme nuwen Elter der uff dem gewulffe uff der leuffen zu sent Michel zo Lucc. in dem alden mart steit, un cens annuel d'un florin du Rhin en or, au curé ou au détenteur du dit autel, sur leur maison in Bistergasse; le prix de vente est de 20 florins du Rhin en or. — Voir acte 1454, 10 mai. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin, Sceaux tombés. Papiers Luxemb. dominicains. 138. 1426. 17 août. — Pierre de Hubeyn, abbé d'Echternach, distribue l'emploi de la donation faite à son couvent par le comte Jean de Homburch, et Irmengarde, sa femme, des vignes de Neff-sur-la-Moselle. — Il détermine aussi l'emploi de la donation faite à son couvent de la cense (curtis) de Ham, près Echternach, faite par Jean Franck d'Echternach, échevin à Luxembourg et de la dime de Weristorff; enfin il statue que quatre maldres de
32 und lande zu Lutzemburg die Edeln Johan und Hugart von Eltern unsern liben getruwen oft und dicke williglichen ertzeiget und getan haben, tegelichen thun und furbas wol thun sullen und mugen in kunftigen tzeiten und sunderlichen umb sulcher grosser kost zerunge und schede willen die ir vater seliger unsir liber getruwer durch unseren willen und von unsern wegen manigfeldiglichen getan geliden und entfangen hat, haben wir in zu wider- statung sulcher dinste kost und scheden als obingescriben stehet mit gutem rate wolbe- dachtem mute und rechtem wissen vorschriben und geben achtzenthausent rinscher gulden uff unserm slosse genant Welschefels und allen seinen tzugehorungen, vorschreiben und geben in die in kraft dis brieves als ein hertzoge zu Lutzemburg als das sie und ire Erben dasselbe slosse mit allen und iglichen zeinen zugehorungen woran die sint und wie man die mit sunderlichen worten benennen mag nichtes ausgenomen als sie das itzunt in gewere haben und besitzen furbas halden, haben, geniessen und gebrauchen sullen und mogen von uns unsern Erben und sust von iderman ungehindert also lange bis das wir unsir Erben und nachkomen hertzogen zu Lutzemburg den vorgenanten Johan, Hugarten und iren Erben die obgeschriben achtzenthawsent gulden gantz und gar gericht und bezall haben, und gebieten darumb allen und iglichen mannen und undersessen die zu demselben slosse gehoren, unsir liben getruwen ernstlichen und vestiglichen mit diesem brieve, das sie in darauff gewonliche huldunge und eide thun und in gehorsam undirthenig und gewartende sein sullen als libe in sey unsir hulde zu behalden und swere ungnade zuvormeiden. Mit urkunde ditz brives versigelt mit unsirm kuniglichen majestat insigel. Geben zum Tocas nach crists geburt viertzenhundert jar dornach in dem funff und tzwentzigisten jare des ersten tages in aprili, unsir reiche des Hungerischen etc. in dem acht und dreissigisten, des Romischen in dem funffzehenden und des Behemischen in dem fünften jare. Arch., ville de Bastogne. Selon un vidimus du 9 juillet 1416. — Voir acte de 1400 samedi avant st. Urbain, et 1431 samedi après st. Ambroise. 136. 1426. (7 mai.) Dynstag nach dez heilgen creutz dage Inventionis. — Bernard de Bourscheit, le jeune, reconnait avoir reçu de Philippe von Olffingen, échevin à Luxembourg, la somme de cent florins en or, pour lesquels il lui avait engagés ses biens de Rynsleiden. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Sceau manque. 137. 1426. (14 juillet.) Uff sondag neist vur der Scheidunge der apostel dag. — Heinrich von Bettingen, et Johan von Straissen, échevins à Luxembourg, attestent que Goebel, der wewer, bourgeois de Luxembourg, et Brütchen, sa femme, ont reconnu avoir vendu zo eyme nuwen Elter der uff dem gewulffe uff der leuffen zu sent Michel zo Lucc. in dem alden mart steit, un cens annuel d'un florin du Rhin en or, au curé ou au détenteur du dit autel, sur leur maison in Bistergasse; le prix de vente est de 20 florins du Rhin en or. — Voir acte 1454, 10 mai. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin, Sceaux tombés. Papiers Luxemb. dominicains. 138. 1426. 17 août. — Pierre de Hubeyn, abbé d'Echternach, distribue l'emploi de la donation faite à son couvent par le comte Jean de Homburch, et Irmengarde, sa femme, des vignes de Neff-sur-la-Moselle. — Il détermine aussi l'emploi de la donation faite à son couvent de la cense (curtis) de Ham, près Echternach, faite par Jean Franck d'Echternach, échevin à Luxembourg et de la dime de Weristorff; enfin il statue que quatre maldres de
Strana 33
53 — grains de la cour de Diedersberch, prope castrum nostrum Bollendorff sita, seroht remis chaque année au réfectoire du couvent à charge d'anniversaires. — Témoins: Jean, proviseur de l'hôpital à Echternach, Pierre de Rosport, prêtre, Jacques Irll, échevin d'Echternach. — Acte reçu par le notaire Nicolas Rospach de Stauffenberg. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau de l'abbaye en partie. RWP. 139. 1426. 21 août. — Lettre de Jean et de Thiebaut de Vy, à Pietrequin Vusz de Bet- temberg, leur cousin, s'engageant d'entretenir la trêve entre la ville de Metz et lui, jusques à la st. Remy prochain, et d'inviter Damoisel Jehan de Rodemacher, à assigner les parties devant lui. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 43. 140. 1426. XXVIII aug. Datum Bruxellæ. — Notificatio facta in partibus circumvicinis de inchoatione studii generalis Lovaniensis. Georgisch Regesta. Martene Thes. anecd , t. I, p. 1771. Lunig, Cod. germ. dipl., t. 11, p. 130. Les priviléges donnés à l'université de Louvain, par le duc de Brabant, sont du 7 nov. 1426. Martene ibid, p. 1776. Miraeus op. dipl., t. 1. p. 225. Lunig, Cod. g. d., t. II. p. 1366. 141. 1426. (28 octobre.) Off samsdach nest vur sent Symon und Juden dage. — Wiederkouffs brieff gegeben von Engelbrecht, grave zu Nassau und zu Vianden, und Roprecht, grave zu Virnemburg, sprechen uff den heufftbrief der pantschafft von 400 rinscher gulden, die obgen. tzween graven Engelbrecht und Roprecht, Friederich von Montfort geluwen, und darvur er hin zu iren henden verlaicht, verpant und versatzt haet, ein half- scheitz sins deilz zu der dutscher Velz ain der borch, friheit und burgeren daselbst und anderen iren zugehorigen derselber pantschaft die beide obgen. graven vur sich und ire Erben dem gemelten Friederich von Montfort, sinen Erben und den gemeyneren daselbst zur Veltz gelobent und versprechent gehorsam zu sin, nah inhalt des heufftbrieffs daruber gemacht, derseibe von worte zu worte begriffen steit in dem vurs. widerkouffs brief. Arch. Gouv. Luxemb. Reg. du siége des nobles. A. 1468, f. 603. Analyse d'un acle produit en justice. 142. 1426. (20 décembre.) Vendredi avant st. Thomas apôtre. — Partage de famille entre Jean et Heyard d'Autel; le premier obtient dans son lot les seigneuries d'Autel et de Sterpenich ; le second prend la seigneurie de Hohlenfeltz, une part de Burscheid et de la mairie. A cet acte comparaissent en qualité de beau-frères des copartageants: Evrard de Gümnich, seigneur de Koerperich; Guillaume d'Orley, seigneur de Linster, et Hans de Hollenfels. Coll. Soc. hist. Luxemb. Farde Aulel. Archives de Bastogne. RWP. Arch. Gouv. Luxemb. Registre du siége des nobles. A. 1470, f. 810. Analyse. 143. 1427. — Expéditions de Laferté et du Mont-Si-Jean. — Elisabeth de Gorlitz en Hollande. — Siége des nobles à Luxembourg. — Winemar de Gimenich, ennemi de la ville. — Procession de st. Josse. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 novembre 1426 — 11 novembre 1427 : Item hain ich intphangen du man von der Feirtey quam von ix stockfiesche die da her heim quamen xviij gr. — 1t. intphangen von brode dat da her heim quam von st. Johansberch zu dem leste maille x gr.— It. von dem speck dat da her heim quam von sint Johantzberch PUBLICATIONS. — XXVI‘ (IV*) ANNÉE. 5
53 — grains de la cour de Diedersberch, prope castrum nostrum Bollendorff sita, seroht remis chaque année au réfectoire du couvent à charge d'anniversaires. — Témoins: Jean, proviseur de l'hôpital à Echternach, Pierre de Rosport, prêtre, Jacques Irll, échevin d'Echternach. — Acte reçu par le notaire Nicolas Rospach de Stauffenberg. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau de l'abbaye en partie. RWP. 139. 1426. 21 août. — Lettre de Jean et de Thiebaut de Vy, à Pietrequin Vusz de Bet- temberg, leur cousin, s'engageant d'entretenir la trêve entre la ville de Metz et lui, jusques à la st. Remy prochain, et d'inviter Damoisel Jehan de Rodemacher, à assigner les parties devant lui. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 43. 140. 1426. XXVIII aug. Datum Bruxellæ. — Notificatio facta in partibus circumvicinis de inchoatione studii generalis Lovaniensis. Georgisch Regesta. Martene Thes. anecd , t. I, p. 1771. Lunig, Cod. germ. dipl., t. 11, p. 130. Les priviléges donnés à l'université de Louvain, par le duc de Brabant, sont du 7 nov. 1426. Martene ibid, p. 1776. Miraeus op. dipl., t. 1. p. 225. Lunig, Cod. g. d., t. II. p. 1366. 141. 1426. (28 octobre.) Off samsdach nest vur sent Symon und Juden dage. — Wiederkouffs brieff gegeben von Engelbrecht, grave zu Nassau und zu Vianden, und Roprecht, grave zu Virnemburg, sprechen uff den heufftbrief der pantschafft von 400 rinscher gulden, die obgen. tzween graven Engelbrecht und Roprecht, Friederich von Montfort geluwen, und darvur er hin zu iren henden verlaicht, verpant und versatzt haet, ein half- scheitz sins deilz zu der dutscher Velz ain der borch, friheit und burgeren daselbst und anderen iren zugehorigen derselber pantschaft die beide obgen. graven vur sich und ire Erben dem gemelten Friederich von Montfort, sinen Erben und den gemeyneren daselbst zur Veltz gelobent und versprechent gehorsam zu sin, nah inhalt des heufftbrieffs daruber gemacht, derseibe von worte zu worte begriffen steit in dem vurs. widerkouffs brief. Arch. Gouv. Luxemb. Reg. du siége des nobles. A. 1468, f. 603. Analyse d'un acle produit en justice. 142. 1426. (20 décembre.) Vendredi avant st. Thomas apôtre. — Partage de famille entre Jean et Heyard d'Autel; le premier obtient dans son lot les seigneuries d'Autel et de Sterpenich ; le second prend la seigneurie de Hohlenfeltz, une part de Burscheid et de la mairie. A cet acte comparaissent en qualité de beau-frères des copartageants: Evrard de Gümnich, seigneur de Koerperich; Guillaume d'Orley, seigneur de Linster, et Hans de Hollenfels. Coll. Soc. hist. Luxemb. Farde Aulel. Archives de Bastogne. RWP. Arch. Gouv. Luxemb. Registre du siége des nobles. A. 1470, f. 810. Analyse. 143. 1427. — Expéditions de Laferté et du Mont-Si-Jean. — Elisabeth de Gorlitz en Hollande. — Siége des nobles à Luxembourg. — Winemar de Gimenich, ennemi de la ville. — Procession de st. Josse. Comptes de la ville de Luxembourg, 11 novembre 1426 — 11 novembre 1427 : Item hain ich intphangen du man von der Feirtey quam von ix stockfiesche die da her heim quamen xviij gr. — 1t. intphangen von brode dat da her heim quam von st. Johansberch zu dem leste maille x gr.— It. von dem speck dat da her heim quam von sint Johantzberch PUBLICATIONS. — XXVI‘ (IV*) ANNÉE. 5
Strana 34
34 kaufft Kointz Slensser vur xij gr...--It. Thischin hat usverkaufft wein dat nit recht gyt der stede iij a. der stede off sint Johanzberg ij a. den schutzen ij a. Scheudeberch gedroncken.. —It. geven von geheische des richters des mondages vor sint Thomas dage du man ginck uff die eindrechticheit, du wart verzert i gul. x gr. — It. haint vertzert die gesellin uff dem raithuse des dinstages zu naicht na sint Sebestiainz dage du die ritterschaff hie was, xx quart winz in des streumeigershuse... zusamen xlj quart j gul. x gr. 6 ald. p. — It. geven off sint Thomas dach des margrewen Bode von Baden du er ein brief braicht ij gul. x gr. — It. des mandages na dem xx dage geben Johan Glessener das er ein brief droich zu dem grewe von Spane xvij gr.—It. geben demselben Johan des sondages na pelmdage daz er droich ij brieve ein zu Biedburch und ein zu Eichternach vij gr.—It. geben einem boden der da droich einen brieve zu mynnen Jonckeren von Rodemacher und dan droech ein brieve zu Meysenburch umb des frieden zu erwerben von dem heren von Brandenberch und von dem von Doil- lendorffe viij gr.—It. geben Schatthin von eyme briewe zu furen zu Diedenhowen ein nacht du myn Joncker von Rodemacher riden sulde zu mynnen heren von Lotteringen (um sich zu beraden) xij gr.— 1t. geven Welter Schallop (dem richter) da er in Hollant reit zu unser frauwen mit der copie die da comen waz von unserem here dem kunynck von Ongeren j gul. — It. geven Scheitchin das er reit mit unserem heren zu Bettenberg du man den dach leist mit her Wyme iij gr.— 1t. geben Russinger das er ein brief droich off sint Johanzberg na sint Mattis dage iij gr.—It. geben Langerbein das er ein brief droich zu Arel des mondages na quasimodo zu dem proist vi gr.— It. geben demselben des donnerstages vur sint Marga- reten dage ein brief droich zu Sirck zu myne heren von Lotteringen, om sich zu beraden. iij gr. — 11. geben Scheitchin des donnerstages na sint Micheltz dage das er reit in Weltziant verstain etzlich sachen , geben i gul. — It. Meirtin von Tzeisingen geben das er sin wagen und pert leinde ij dage uff sint Johanzberch ij gul.—It. geben syme swager daz er sin wagen dar gelouwen hait j dach. j gul.—It. geben Henchin tzinnemecher das er sin wagen dar sant iiij dage off sint Johanzberge. iiij gul.—It. der richter here Johan Schallop von sinen wagen ix dage viij gul.—It. der boumeister sin wagen in v dagen betzailt v gul.—It. geben Meiger Abertin von syme wagen daz er das getzuge heir heim droich von sint Johanzberch xij gr... — It. hait vertzeirt der richter und onsere here du myn Joncker von Rodemacher ein dach leist des mondages vur sint Gurrien dage xj gr. — It. geben dem richter des sondages nae Oeste dage da sy zu Esch riden ein dach leisten mit here Wyme j gul. — It. geben Cleschin Scheir vij gr. ain win und j gr. an brode der da geholt wart in dat raithuse du man den dach leist mit here Wyme, macht viij gr. — It. geven in Niclage Thumerelshuse du unsere heren und die burgeren komen waren von sint Johanzberge i gul. — 1t. geben tzwein schut- zen du die ritterschaff alhie was des mondages vur sint Sebestyantz dage das si die port hautten xij gr.—lt. geben des dinstages darna an schutzen auch die port houtte, geben xviij gr. — des mitweches xvij gr. — des donnerstages und des fridages i gul. — It. uff Schadberg avent geben tzwein schutzen und uff Schadberg dach iiij schutzen geben das si die port huetten ij gul. — It. geben tzwein wechterin uff Judenport zu wachen du die ritterschaff hie ware, den tzwein al nacht ij gr... und ij wechterin uff sint Michelstorne auch ij nacht, macht iiij gr. und Cleeblat und syme gesellen auch tzwo nacht by der banklocken zu liggen vj gr. und geben this Swartzsone die tzwo naicht zu huden vur dem fure in der stat ilij gr.—macht zusammen xviij gr. — 1t. geben Cleeblat du man sint Joist umb droich das er by der clock
34 kaufft Kointz Slensser vur xij gr...--It. Thischin hat usverkaufft wein dat nit recht gyt der stede iij a. der stede off sint Johanzberg ij a. den schutzen ij a. Scheudeberch gedroncken.. —It. geven von geheische des richters des mondages vor sint Thomas dage du man ginck uff die eindrechticheit, du wart verzert i gul. x gr. — It. haint vertzert die gesellin uff dem raithuse des dinstages zu naicht na sint Sebestiainz dage du die ritterschaff hie was, xx quart winz in des streumeigershuse... zusamen xlj quart j gul. x gr. 6 ald. p. — It. geven off sint Thomas dach des margrewen Bode von Baden du er ein brief braicht ij gul. x gr. — It. des mandages na dem xx dage geben Johan Glessener das er ein brief droich zu dem grewe von Spane xvij gr.—It. geben demselben Johan des sondages na pelmdage daz er droich ij brieve ein zu Biedburch und ein zu Eichternach vij gr.—It. geben einem boden der da droich einen brieve zu mynnen Jonckeren von Rodemacher und dan droech ein brieve zu Meysenburch umb des frieden zu erwerben von dem heren von Brandenberch und von dem von Doil- lendorffe viij gr.—It. geben Schatthin von eyme briewe zu furen zu Diedenhowen ein nacht du myn Joncker von Rodemacher riden sulde zu mynnen heren von Lotteringen (um sich zu beraden) xij gr.— 1t. geven Welter Schallop (dem richter) da er in Hollant reit zu unser frauwen mit der copie die da comen waz von unserem here dem kunynck von Ongeren j gul. — It. geven Scheitchin das er reit mit unserem heren zu Bettenberg du man den dach leist mit her Wyme iij gr.— 1t. geben Russinger das er ein brief droich off sint Johanzberg na sint Mattis dage iij gr.—It. geben Langerbein das er ein brief droich zu Arel des mondages na quasimodo zu dem proist vi gr.— It. geben demselben des donnerstages vur sint Marga- reten dage ein brief droich zu Sirck zu myne heren von Lotteringen, om sich zu beraden. iij gr. — 11. geben Scheitchin des donnerstages na sint Micheltz dage das er reit in Weltziant verstain etzlich sachen , geben i gul. — It. Meirtin von Tzeisingen geben das er sin wagen und pert leinde ij dage uff sint Johanzberch ij gul.—It. geben syme swager daz er sin wagen dar gelouwen hait j dach. j gul.—It. geben Henchin tzinnemecher das er sin wagen dar sant iiij dage off sint Johanzberge. iiij gul.—It. der richter here Johan Schallop von sinen wagen ix dage viij gul.—It. der boumeister sin wagen in v dagen betzailt v gul.—It. geben Meiger Abertin von syme wagen daz er das getzuge heir heim droich von sint Johanzberch xij gr... — It. hait vertzeirt der richter und onsere here du myn Joncker von Rodemacher ein dach leist des mondages vur sint Gurrien dage xj gr. — It. geben dem richter des sondages nae Oeste dage da sy zu Esch riden ein dach leisten mit here Wyme j gul. — It. geben Cleschin Scheir vij gr. ain win und j gr. an brode der da geholt wart in dat raithuse du man den dach leist mit here Wyme, macht viij gr. — It. geven in Niclage Thumerelshuse du unsere heren und die burgeren komen waren von sint Johanzberge i gul. — 1t. geben tzwein schut- zen du die ritterschaff alhie was des mondages vur sint Sebestyantz dage das si die port hautten xij gr.—lt. geben des dinstages darna an schutzen auch die port houtte, geben xviij gr. — des mitweches xvij gr. — des donnerstages und des fridages i gul. — It. uff Schadberg avent geben tzwein schutzen und uff Schadberg dach iiij schutzen geben das si die port huetten ij gul. — It. geben tzwein wechterin uff Judenport zu wachen du die ritterschaff hie ware, den tzwein al nacht ij gr... und ij wechterin uff sint Michelstorne auch ij nacht, macht iiij gr. und Cleeblat und syme gesellen auch tzwo nacht by der banklocken zu liggen vj gr. und geben this Swartzsone die tzwo naicht zu huden vur dem fure in der stat ilij gr.—macht zusammen xviij gr. — 1t. geben Cleeblat du man sint Joist umb droich das er by der clock
Strana 35
33 — lach i gr. und off sint Micheltz torne auch. i gr. — 1t. geben Jeckel dem budel und syme ge- sellen von dem gesangen der in der stede tourne lach also lange, j gul. — It. geben tzwein wechterin zu wachen uff Schadeberg avent und uff Schadeberch dach x gr.—It. geben Welter Clais eidem von Meitz und This von Bissen haint ain gehoben off sint Simonis und Jude dach ain und haint gewacht xxi naicht off dem tourne by sint Joisttorne i gul. xviij gr. — It. du man tzouch vur sint Johansberch geben umb ein feirtel speck j gul. — It. geben Kunchez Spengelertz wiebe und dry feirtel gemallen croudez xviij gr. — It. geben Niclage von Roisswiller umb ij seister erwis ix gr.— It. geben ertreich umb unnen und umb kloiff- loiche vj gr. — It. geben umb v pinten essich und umb ij press keisse xviiij gr.— lt. geben Wilhem dem kremer umb iiiij pont wais do man eude os macht und izwe schenckertzen zu machen j gul. vj gr. — 11. geven Idelbusse von tzwein heuwelen zu machen viij und kontze geben umb j hanwe vj gr. und geben dem wagener in dem loche i gr. das er sy scilde macht, zusamen xv gr. — II. geben Cleischin in der nuwegassen von vij bussen steinen zu hauwen in die grois busse geben v gr.— It. hait meister Gerwin und sin swager und ander gesellen vertzeirt in Buschoffzhois du sy das getzuge und die bussen halffen laden viij gr.--lt. geben Cleischen foirman das er tzweime foir uff sint Johantzberg geben ij gul.—It. geben Thilchin Kremer umb ij kauven wintz xij gul....—It. geben Idelbus van den Ringen und nagelen ain dat getzelt iiij gr. - 1t. geben Feschin umb j kouwe wintz vj gul. iij gr. — lt. geben umb ij malder rocken, j dat malder xx gr. macht j guld. xvj gr. und j malder weissen vur ein gul. v gr.—It. geben umb iiij malder euen j dat malder xx gr., macht iij guld. viij gr.—ll. geven des Slynckshenkes sone umb ij a. wintz auch uff sint Johantzberg iij gul. ix gr. — 1t. geben her Johan von Eichternach umb stockfische j gul. — lt. Elsin ain der Stille umb ein duppen boitters xi gr. — It. geben Boickefant umb broit i gul. xxi gr. — 1t. geben Peter Goisse zu demselben mail umb broit j gul. ix gr.—lt. geben umb irde kreuwe Rubertz wyffe iij gr.— It. geben Durseder von tzwein malder broitz zu backen uber den krusch ij gr. — 1t. geben umb ein hondert schoisselen die man ons leinde iiij gr. und der wart verloirren xlvj die must ich vur geben iiiij gr. — It. geben den schutzen das sy vertzert haint off sint Johantz- berch ain brode und ain win, geheisch des richters ix gul. xxi gul. — It. geben Buschelchin umb fleische des naichts du man quam von sint Johantzberg xxij gr.—It. geben den schul- zen du man os waz du die van Lonckwich dat fhie zu Arel geholl hatten, du haint sy vert- zeirt xi gr. — It. dat man off sint Johantzberch verloren hait und ein wech komen ist van der stede weygen....—It. zu dem eirsten ist komen of sint Johantzherch tzwey doissent und j hondert phille (sic) und dry seck mit croude der ist ein her heim kommen und vj seck mit brode und mit ewen und mit speck und mit erboissen die da verlouren worden und wart verloren ij schuppen ij heuwel ein houwe ein bickel und ain gaffel und quam osser dem rathus vj stuck holtz.— Ich hait erleint myn Joncker von Rodemachern tzwei doissent soisissen dar fur ist burge her Jacob Knoir und zwei brait fas die da quamen zu Ausser- wille du man dair tzoich. — lt. bain ich geholten ain tzwein taffelin mit blige die der stede sint xxV pout cloitzer zu gissen zu den hantbussen und xxxviij pont zu den boiren (?) in Paffendal zu den phiffen und xlj pont of den kannél of dem rathois. Autre § du dit compte : — Primo geven eyme bode des mondages nae Remigy der zu Kettenhem gienck die burger zu warnen das die stat heren Wymars viant wurden was ifij gr. ... — It. gebin Heinrich Drieschler die dru wachhusen in sint Ulrichskirchhoff uff
33 — lach i gr. und off sint Micheltz torne auch. i gr. — 1t. geben Jeckel dem budel und syme ge- sellen von dem gesangen der in der stede tourne lach also lange, j gul. — It. geben tzwein wechterin zu wachen uff Schadeberg avent und uff Schadeberch dach x gr.—It. geben Welter Clais eidem von Meitz und This von Bissen haint ain gehoben off sint Simonis und Jude dach ain und haint gewacht xxi naicht off dem tourne by sint Joisttorne i gul. xviij gr. — It. du man tzouch vur sint Johansberch geben umb ein feirtel speck j gul. — It. geben Kunchez Spengelertz wiebe und dry feirtel gemallen croudez xviij gr. — It. geben Niclage von Roisswiller umb ij seister erwis ix gr.— It. geben ertreich umb unnen und umb kloiff- loiche vj gr. — It. geben umb v pinten essich und umb ij press keisse xviiij gr.— lt. geben Wilhem dem kremer umb iiiij pont wais do man eude os macht und izwe schenckertzen zu machen j gul. vj gr. — 11. geven Idelbusse von tzwein heuwelen zu machen viij und kontze geben umb j hanwe vj gr. und geben dem wagener in dem loche i gr. das er sy scilde macht, zusamen xv gr. — II. geben Cleischin in der nuwegassen von vij bussen steinen zu hauwen in die grois busse geben v gr.— It. hait meister Gerwin und sin swager und ander gesellen vertzeirt in Buschoffzhois du sy das getzuge und die bussen halffen laden viij gr.--lt. geben Cleischen foirman das er tzweime foir uff sint Johantzberg geben ij gul.—It. geben Thilchin Kremer umb ij kauven wintz xij gul....—It. geben Idelbus van den Ringen und nagelen ain dat getzelt iiij gr. - 1t. geben Feschin umb j kouwe wintz vj gul. iij gr. — lt. geben umb ij malder rocken, j dat malder xx gr. macht j guld. xvj gr. und j malder weissen vur ein gul. v gr.—It. geben umb iiij malder euen j dat malder xx gr., macht iij guld. viij gr.—ll. geven des Slynckshenkes sone umb ij a. wintz auch uff sint Johantzberg iij gul. ix gr. — 1t. geben her Johan von Eichternach umb stockfische j gul. — lt. Elsin ain der Stille umb ein duppen boitters xi gr. — It. geben Boickefant umb broit i gul. xxi gr. — 1t. geben Peter Goisse zu demselben mail umb broit j gul. ix gr.—lt. geben umb irde kreuwe Rubertz wyffe iij gr.— It. geben Durseder von tzwein malder broitz zu backen uber den krusch ij gr. — 1t. geben umb ein hondert schoisselen die man ons leinde iiij gr. und der wart verloirren xlvj die must ich vur geben iiiij gr. — It. geben den schutzen das sy vertzert haint off sint Johantz- berch ain brode und ain win, geheisch des richters ix gul. xxi gul. — It. geben Buschelchin umb fleische des naichts du man quam von sint Johantzberg xxij gr.—It. geben den schul- zen du man os waz du die van Lonckwich dat fhie zu Arel geholl hatten, du haint sy vert- zeirt xi gr. — It. dat man off sint Johantzberch verloren hait und ein wech komen ist van der stede weygen....—It. zu dem eirsten ist komen of sint Johantzherch tzwey doissent und j hondert phille (sic) und dry seck mit croude der ist ein her heim kommen und vj seck mit brode und mit ewen und mit speck und mit erboissen die da verlouren worden und wart verloren ij schuppen ij heuwel ein houwe ein bickel und ain gaffel und quam osser dem rathus vj stuck holtz.— Ich hait erleint myn Joncker von Rodemachern tzwei doissent soisissen dar fur ist burge her Jacob Knoir und zwei brait fas die da quamen zu Ausser- wille du man dair tzoich. — lt. bain ich geholten ain tzwein taffelin mit blige die der stede sint xxV pout cloitzer zu gissen zu den hantbussen und xxxviij pont zu den boiren (?) in Paffendal zu den phiffen und xlj pont of den kannél of dem rathois. Autre § du dit compte : — Primo geven eyme bode des mondages nae Remigy der zu Kettenhem gienck die burger zu warnen das die stat heren Wymars viant wurden was ifij gr. ... — It. gebin Heinrich Drieschler die dru wachhusen in sint Ulrichskirchhoff uff
Strana 36
— 36 — der nuwe mure und uff der dinsel zu decken j dach iiij gr. — It. geven Thilman Huffener dat er iij schütze ain die zwe porten im Gronde von geheisch des richters uff Schodeburg dach satte xij gr. Puis à la fin du compte du 18 janvier 1427 — 18 janvier 1428 : dit is dat gelt ich betzalt haen als von der burger perde wegen die vor der Veirtey (Laferté) gewest waren... ye drue pert des dages j gulden und waren iiij dage uss gewesst. 38 guld. iij gr. iiij den. 144. 1427. — Salaires du greffier de la ville et du messager à cheval. — Confection de canons cerclés de fer. — Enterrement de Gilles de Rodenmacher aux cordeliers. — Précau- tions de sûreté publique. — Arrestation d'un prétendu espion. — Le seigneur de Rodemacher conseille à la ville d'engager des hommes armés. — Journée judiciaire des nobles. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janvier 1427 — 18 janvier 1428. — It. geven Johan dem schriver, als von syme jair loen das er der stede schrivet xij guld. — It. geven Scheytgin dem gerydelen bodden, die yme bewyset sint des jairs zu betzalen vj guld. — It. geven Contzen dem hueffsmydde in Paffennagel (Paffenthal)... als von iij cleynen busten mit ysen benden zu beslaen zu machen an die ij porten in Paffennagel xx gr. — It. des donnerstages vor palmedage (10 avril 1427), do myn Joncker von Rodemacher, sinen omen Joncker Schiltz zu den knodelern begienck, do wurden ij schulzen, Claesman und Peter der schroder an Judenporte gestalt zu hueden, by die ander hueder, und haen hin geven von eyme dage zu hueden xij gr., und Cleeblat und syme bruder off der banclocke tourn eyne nacht zu wachen iij gr. — It. in der karwochen (13—19 avril 1427) wart ein wale von lehen stat (sic) gefangen und in der stede tourn gelacht, umb das man meynte, er were ein verspyer, und want er unschuldich finden wart und xij dage in dem tourn gefangen hatte gelegen, so haen ich vermitz den richter sine koste betzalt und hatte vertzeirt vermitz die budell vij gr. — lt. geven des mitwochen in der oesterwochen (16 avril 1427), Scheytgen, dem boden, ein be- schriven antwort myne Jonckern von Rodenmacher, in der stede wegen, zu brengen, off solichen brieff er der stede und burgeren van Reysyen zu halden, geschriven hatte iiij gr. — It. des dinstages vor ste. Walpurges dage (29 avril 1427), geven Arnolt dem schroder, eyne antwort zu dragen zu Esch off der Suren, dem Joncker von Stolzenburch und Peter von Hoppscheyt als von der gefangen wegen reubers den die burger gefangen hatten vj gr. — It. des samz- dages x may, do der dach intzuchent den breuder von Esche und den von Kerpen zu Lucc. gehalden wart. do gaff ich von geheysse des richters und der scheffen, Johan, Eckensone, und Arnolt dem schroder von iiij nachten in der stat zu gaen, dat fur zu hueden, und Cleblat und syme bruder von ij nachten off achtportetourn zu wachen, hirer iclichem von der nacht ij gr., macht xviij gr. 143. 1427. — Reversal du relief fait de ce que Colignon de Ragecourt avait à Montigny, près de Tettange, relevant de Rodenmacher. Arch. Gouv. Luxemb. Papiers de Rodenmacher. Ancien inventaire. 146. (1427 n. st.) 1426. 9 janvier. — Suspension d'armes entre la ville de Metz et Gerard d'Argentel, écuyer, ainé fils de Houfalize, sire de Morstorff. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 55. 147. 1427. 27 février. — Reddition des comptes de la ville de Luxembourg. Composition de la commission.
— 36 — der nuwe mure und uff der dinsel zu decken j dach iiij gr. — It. geven Thilman Huffener dat er iij schütze ain die zwe porten im Gronde von geheisch des richters uff Schodeburg dach satte xij gr. Puis à la fin du compte du 18 janvier 1427 — 18 janvier 1428 : dit is dat gelt ich betzalt haen als von der burger perde wegen die vor der Veirtey (Laferté) gewest waren... ye drue pert des dages j gulden und waren iiij dage uss gewesst. 38 guld. iij gr. iiij den. 144. 1427. — Salaires du greffier de la ville et du messager à cheval. — Confection de canons cerclés de fer. — Enterrement de Gilles de Rodenmacher aux cordeliers. — Précau- tions de sûreté publique. — Arrestation d'un prétendu espion. — Le seigneur de Rodemacher conseille à la ville d'engager des hommes armés. — Journée judiciaire des nobles. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janvier 1427 — 18 janvier 1428. — It. geven Johan dem schriver, als von syme jair loen das er der stede schrivet xij guld. — It. geven Scheytgin dem gerydelen bodden, die yme bewyset sint des jairs zu betzalen vj guld. — It. geven Contzen dem hueffsmydde in Paffennagel (Paffenthal)... als von iij cleynen busten mit ysen benden zu beslaen zu machen an die ij porten in Paffennagel xx gr. — It. des donnerstages vor palmedage (10 avril 1427), do myn Joncker von Rodemacher, sinen omen Joncker Schiltz zu den knodelern begienck, do wurden ij schulzen, Claesman und Peter der schroder an Judenporte gestalt zu hueden, by die ander hueder, und haen hin geven von eyme dage zu hueden xij gr., und Cleeblat und syme bruder off der banclocke tourn eyne nacht zu wachen iij gr. — It. in der karwochen (13—19 avril 1427) wart ein wale von lehen stat (sic) gefangen und in der stede tourn gelacht, umb das man meynte, er were ein verspyer, und want er unschuldich finden wart und xij dage in dem tourn gefangen hatte gelegen, so haen ich vermitz den richter sine koste betzalt und hatte vertzeirt vermitz die budell vij gr. — lt. geven des mitwochen in der oesterwochen (16 avril 1427), Scheytgen, dem boden, ein be- schriven antwort myne Jonckern von Rodenmacher, in der stede wegen, zu brengen, off solichen brieff er der stede und burgeren van Reysyen zu halden, geschriven hatte iiij gr. — It. des dinstages vor ste. Walpurges dage (29 avril 1427), geven Arnolt dem schroder, eyne antwort zu dragen zu Esch off der Suren, dem Joncker von Stolzenburch und Peter von Hoppscheyt als von der gefangen wegen reubers den die burger gefangen hatten vj gr. — It. des samz- dages x may, do der dach intzuchent den breuder von Esche und den von Kerpen zu Lucc. gehalden wart. do gaff ich von geheysse des richters und der scheffen, Johan, Eckensone, und Arnolt dem schroder von iiij nachten in der stat zu gaen, dat fur zu hueden, und Cleblat und syme bruder von ij nachten off achtportetourn zu wachen, hirer iclichem von der nacht ij gr., macht xviij gr. 143. 1427. — Reversal du relief fait de ce que Colignon de Ragecourt avait à Montigny, près de Tettange, relevant de Rodenmacher. Arch. Gouv. Luxemb. Papiers de Rodenmacher. Ancien inventaire. 146. (1427 n. st.) 1426. 9 janvier. — Suspension d'armes entre la ville de Metz et Gerard d'Argentel, écuyer, ainé fils de Houfalize, sire de Morstorff. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 55. 147. 1427. 27 février. — Reddition des comptes de la ville de Luxembourg. Composition de la commission.
Strana 37
— 57 — Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janvier 1427—18 janvier 1428. — ltem also in der gemeynden vermitz richter, scheffen und burger geordineert was off der stede rechenschaff und off die eindrechtigheit zu machen zu gaen, do wurden by den richter und die scheffen usser iclichen ambachten (corps de métier) eyn burger gekosen; die selven allesamen von eirst an off die rechenschaff quamen in Thilmannes huss an der acht porten (porte des Juifs) des donnerstages xiij dages im februario, und haent ix dage off die selve rechenschaff... gangen... vertzeirt xxx gulden ij gr. 148. 1427. 12 mars. — La ville de Diekirch sollicite des secours de la ville de Luxem- bourg contre le comte de Virnembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janvier 1427—18 janvier 1428. — Item des mit- woches nae Invocavit hatten die burger von Dikirchen der stede von Lucc. eynen brieff ge- schriven, so wye der grave von Virnenburch ir syant wourden was, und begerden helffe. Also wart derselve brief myne Joncker von Rodemachern geschicket mit den bubenkunige (chef de la police) zu Rodemachern; dem selven haen ich geven zu lone iij gr. 149. (1427. 14 mars n. st.) 1426. 14 et 24 mars. Selon le style de la cour de Hollande (en Hollande, l'année commençait la veille de Pâques.) Gegeven Tordrecht. — Philippe de Bourgogne, comte de Flandres, d'Arthois et de Bourgogne, Palatin, seigneur de Salins et de Malines, ruwart et héritier de Hollande, Selande et Frise — et Elisabeth de Gorlits, duchesse de Bavière et de Luxembourg, comtesse de Chiny, font savoir qu'ils ont transigé sur le douaire que devait percevoir cette dernière, en vertu de son contrat de mariage avec Jean, duc de Bavière, sur les domaines de Voeren et d'Arckel; la duchesse Elisabeth recevra dès cette année, une somme annuelle et viagère de trois mille écus de Hollande, tels qu'ils sont frappés à la monnaie de Dordrecht, cette somme assignée sur les revenus de Hollande et de Zélande; elle conservera les bijoux de feu son mari, Jean duc de Bavière, et est déchargée de toutes les dettes contractées par elle jusqu'à ce jour. De son côté, Elisabeth de Gorlitz cède a Philippe, duc de Bourgogne, son neveu, tous les droits d'engagère sur le pays de Luxembourg et le comté de Chiny, dont il commencera à jouir après le décès d'elle, Elisa- beth, si elle meurt sans héritiers légitimes; elle cède aussi au duc de Bourgogne le Gouver- nement de ces mêmes pays, en s'en reservant toutefois les revenus et la nomination des châtelains, prévôts et autres officiers qui prêteront serment au duc de Bourgogne. La du- chesse institue le duc héritier de tous ses pays et biens. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. II, fol. 346 v°.—359 vo.—Semblable acte ibid , fo 360 — 373, mais avec la date : gegeven te Dordrecht ap den 24 dag in marte int jaar ons heeren M.CCCCXXVI naar den loop des hoffs von Hollant. RWP. 130. (1427. 25 mars n. st.) 1426. 25 mars. Stile de Trèves. Paltzel.—Othon, archevêque de Trèves, ménage un arrangement entre Wygand de Erffartzhusen, et Alheid de Ourley, sa femme, d'une part, et Guillaume d'Ourley, frère de la dite Alheid, seigneur de Beffort, au sujet de la dot et des droits de la même dans la succession de ses père et mère. Cartulaire à Trèves. Goerz Regesten. 151. 1427. 29 mars. — Des députés de la ville de Luxembourg se rendent près de l'offi- cial à Trèves pour solliciter la décision d'un procès.
— 57 — Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janvier 1427—18 janvier 1428. — ltem also in der gemeynden vermitz richter, scheffen und burger geordineert was off der stede rechenschaff und off die eindrechtigheit zu machen zu gaen, do wurden by den richter und die scheffen usser iclichen ambachten (corps de métier) eyn burger gekosen; die selven allesamen von eirst an off die rechenschaff quamen in Thilmannes huss an der acht porten (porte des Juifs) des donnerstages xiij dages im februario, und haent ix dage off die selve rechenschaff... gangen... vertzeirt xxx gulden ij gr. 148. 1427. 12 mars. — La ville de Diekirch sollicite des secours de la ville de Luxem- bourg contre le comte de Virnembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janvier 1427—18 janvier 1428. — Item des mit- woches nae Invocavit hatten die burger von Dikirchen der stede von Lucc. eynen brieff ge- schriven, so wye der grave von Virnenburch ir syant wourden was, und begerden helffe. Also wart derselve brief myne Joncker von Rodemachern geschicket mit den bubenkunige (chef de la police) zu Rodemachern; dem selven haen ich geven zu lone iij gr. 149. (1427. 14 mars n. st.) 1426. 14 et 24 mars. Selon le style de la cour de Hollande (en Hollande, l'année commençait la veille de Pâques.) Gegeven Tordrecht. — Philippe de Bourgogne, comte de Flandres, d'Arthois et de Bourgogne, Palatin, seigneur de Salins et de Malines, ruwart et héritier de Hollande, Selande et Frise — et Elisabeth de Gorlits, duchesse de Bavière et de Luxembourg, comtesse de Chiny, font savoir qu'ils ont transigé sur le douaire que devait percevoir cette dernière, en vertu de son contrat de mariage avec Jean, duc de Bavière, sur les domaines de Voeren et d'Arckel; la duchesse Elisabeth recevra dès cette année, une somme annuelle et viagère de trois mille écus de Hollande, tels qu'ils sont frappés à la monnaie de Dordrecht, cette somme assignée sur les revenus de Hollande et de Zélande; elle conservera les bijoux de feu son mari, Jean duc de Bavière, et est déchargée de toutes les dettes contractées par elle jusqu'à ce jour. De son côté, Elisabeth de Gorlitz cède a Philippe, duc de Bourgogne, son neveu, tous les droits d'engagère sur le pays de Luxembourg et le comté de Chiny, dont il commencera à jouir après le décès d'elle, Elisa- beth, si elle meurt sans héritiers légitimes; elle cède aussi au duc de Bourgogne le Gouver- nement de ces mêmes pays, en s'en reservant toutefois les revenus et la nomination des châtelains, prévôts et autres officiers qui prêteront serment au duc de Bourgogne. La du- chesse institue le duc héritier de tous ses pays et biens. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. II, fol. 346 v°.—359 vo.—Semblable acte ibid , fo 360 — 373, mais avec la date : gegeven te Dordrecht ap den 24 dag in marte int jaar ons heeren M.CCCCXXVI naar den loop des hoffs von Hollant. RWP. 130. (1427. 25 mars n. st.) 1426. 25 mars. Stile de Trèves. Paltzel.—Othon, archevêque de Trèves, ménage un arrangement entre Wygand de Erffartzhusen, et Alheid de Ourley, sa femme, d'une part, et Guillaume d'Ourley, frère de la dite Alheid, seigneur de Beffort, au sujet de la dot et des droits de la même dans la succession de ses père et mère. Cartulaire à Trèves. Goerz Regesten. 151. 1427. 29 mars. — Des députés de la ville de Luxembourg se rendent près de l'offi- cial à Trèves pour solliciter la décision d'un procès.
Strana 38
38 — Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janvier 1427—18 janvier 1428 : htem des samzdages nae Oculi, wart gekusen und gesant vermitz richter, scheffen, und vyl ander burger, Niclaes von Roussweyler, mit ij bedde brieven, der eyne von des dechens von Lucc. und meyster Conraeds wegen, und der ander von der stede wegen, an den officiael von Triern, dat urteyl und recht von yme zu verstaeu er usprechen wurde intzuchent den pastoren und der gemeynden, als von den bruden (sic) zu verkeuffen; also gaf ich yme ij guld. 152. 1427. (4 avril). Le vendredi après Letare Jerusalem. — Lettres données par Madame Elisabeth de Gorlitz, duchesse de Bavière et de Luxembourg, etc., par lesquelles elle donne à noble homme messire Arnoul de Sirques, seigneur de Meynsherg et de Frauen- berg, pour lui et pour ses hoirs, cent bons vielz florins du Rlin de rente annuelle, pour les prendre toujours sur le passage et sur toutes les rentes et appartenances de la franchise de Remich, gisant sur la Moselle, au jour de St.-Etienne, en la semaine de Noël et ce pour cause de ce qu'elle était tenu à lui, en la somme de trois mille florins, lesquelz elle lui de- vait à cause de rentes restans bien comptés du dit Luxembourg, desquels 3000 florins, ils sont convenus ensemble et le dit Arnoul à rabattre mille florins, et de ce il a quitté la dite dame seulement, de sa propre volonté, et pour amour d'elle, et par ainsi si doit elle encore à lui et à ses hoirs 2000 fl. de par la dite duchié de Luxembourg et pour tant qu'elle lui doit les dits 2000 fl., il ne sera pas tenu de faire quelque remonstracion des biens, et a con- senti le dit messire Arnoul, pour lui et ses hoirs de tenir les dits cent florins en fief de la dite duchié de Luxembourg, jusques à ce que on les a rachetez et paiez la somme de 2000 fl. Extrait des lettres exhibez aux gens et ambassadeurs de mons. le duc de Bourgogne estans à Mayeuce par mons. le comte de Zayne, touchant les demandes qu'il fait à Mondit seigneur le duc sur le pays de Luxembourg. Kreglinger, arch. Coblence. Eltister, Regesten der Grafschaft Luxemburg, a le mème acte sous la date de 1427, sontag nach Lœtare, ainsi 6 avril. — Arch. Gouv. Luxemb. Inséré dans la Charte du roi Sigismond, datée de Luxembourg, a. 1431, mardi après l'Ascension. RWP. 153. 1427. 10 avril. — Nouvel incendie à Arlon. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janvier 1427 — 18 janvier 1428 : It. desselven don- nerstags vor pelmedage verbrante Arle zu maels. do wourden vermitz richter, scheffen und etwye vyl burger xij schutzen gesaut zu Arle, die stat helffen zu behueden, zu wissen Mertin Wescherchin, Cleyne Smytgin, Cleschen von Medernach, etc., und quamen widder umb zu Luccemb. des ix dages und haen hin von acht dagen bezalt, want sy bescheyt waren nit langer uss zu verbliven, iclichem ij gulden, machent xxiiij guld. und wart ordinert hin proueance zu Arle zu schicken zu wissen in brode ij gulden, und vor eynen grossen bra- bantschen korf dat brot do inne zu fueren vj gr.—It. vor ij omen wins j eymer my die quarte koste vj nuwe d. iij guld. xix gr. vor dat vas vj gr. — 1t. v. stockefische xvj gr. und Nyclaes den steynmetz, die selve proveance und ij. Cleyne Busten, eynen stuel pyle und x pont pol- vers zu Arle zu fueren j gulden, und die selven schutze haent zu Arle darzu noch vertzeirt ij guld. x gr. und zu Lucc. do sy quamen vertzierden sij xxj gr. machent duse partien zu- samme xxxiij guld. xviij gr.—Bertholet, t. VIII. 62. a. 1427. La foudre réduit la ville d'Ar- lon en cendres. 134. 1427. 14 avril. — Craintes d'incendie de la ville de Luxembourg. Précautions prises par le magistrat.
38 — Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janvier 1427—18 janvier 1428 : htem des samzdages nae Oculi, wart gekusen und gesant vermitz richter, scheffen, und vyl ander burger, Niclaes von Roussweyler, mit ij bedde brieven, der eyne von des dechens von Lucc. und meyster Conraeds wegen, und der ander von der stede wegen, an den officiael von Triern, dat urteyl und recht von yme zu verstaeu er usprechen wurde intzuchent den pastoren und der gemeynden, als von den bruden (sic) zu verkeuffen; also gaf ich yme ij guld. 152. 1427. (4 avril). Le vendredi après Letare Jerusalem. — Lettres données par Madame Elisabeth de Gorlitz, duchesse de Bavière et de Luxembourg, etc., par lesquelles elle donne à noble homme messire Arnoul de Sirques, seigneur de Meynsherg et de Frauen- berg, pour lui et pour ses hoirs, cent bons vielz florins du Rlin de rente annuelle, pour les prendre toujours sur le passage et sur toutes les rentes et appartenances de la franchise de Remich, gisant sur la Moselle, au jour de St.-Etienne, en la semaine de Noël et ce pour cause de ce qu'elle était tenu à lui, en la somme de trois mille florins, lesquelz elle lui de- vait à cause de rentes restans bien comptés du dit Luxembourg, desquels 3000 florins, ils sont convenus ensemble et le dit Arnoul à rabattre mille florins, et de ce il a quitté la dite dame seulement, de sa propre volonté, et pour amour d'elle, et par ainsi si doit elle encore à lui et à ses hoirs 2000 fl. de par la dite duchié de Luxembourg et pour tant qu'elle lui doit les dits 2000 fl., il ne sera pas tenu de faire quelque remonstracion des biens, et a con- senti le dit messire Arnoul, pour lui et ses hoirs de tenir les dits cent florins en fief de la dite duchié de Luxembourg, jusques à ce que on les a rachetez et paiez la somme de 2000 fl. Extrait des lettres exhibez aux gens et ambassadeurs de mons. le duc de Bourgogne estans à Mayeuce par mons. le comte de Zayne, touchant les demandes qu'il fait à Mondit seigneur le duc sur le pays de Luxembourg. Kreglinger, arch. Coblence. Eltister, Regesten der Grafschaft Luxemburg, a le mème acte sous la date de 1427, sontag nach Lœtare, ainsi 6 avril. — Arch. Gouv. Luxemb. Inséré dans la Charte du roi Sigismond, datée de Luxembourg, a. 1431, mardi après l'Ascension. RWP. 153. 1427. 10 avril. — Nouvel incendie à Arlon. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janvier 1427 — 18 janvier 1428 : It. desselven don- nerstags vor pelmedage verbrante Arle zu maels. do wourden vermitz richter, scheffen und etwye vyl burger xij schutzen gesaut zu Arle, die stat helffen zu behueden, zu wissen Mertin Wescherchin, Cleyne Smytgin, Cleschen von Medernach, etc., und quamen widder umb zu Luccemb. des ix dages und haen hin von acht dagen bezalt, want sy bescheyt waren nit langer uss zu verbliven, iclichem ij gulden, machent xxiiij guld. und wart ordinert hin proueance zu Arle zu schicken zu wissen in brode ij gulden, und vor eynen grossen bra- bantschen korf dat brot do inne zu fueren vj gr.—It. vor ij omen wins j eymer my die quarte koste vj nuwe d. iij guld. xix gr. vor dat vas vj gr. — 1t. v. stockefische xvj gr. und Nyclaes den steynmetz, die selve proveance und ij. Cleyne Busten, eynen stuel pyle und x pont pol- vers zu Arle zu fueren j gulden, und die selven schutze haent zu Arle darzu noch vertzeirt ij guld. x gr. und zu Lucc. do sy quamen vertzierden sij xxj gr. machent duse partien zu- samme xxxiij guld. xviij gr.—Bertholet, t. VIII. 62. a. 1427. La foudre réduit la ville d'Ar- lon en cendres. 134. 1427. 14 avril. — Craintes d'incendie de la ville de Luxembourg. Précautions prises par le magistrat.
Strana 39
— 39 — Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janvier 1427—18 janvier 1428 : It. des mondages in der karwochen giengin der richter, die scheffen und eijnes deylles burger al umb in der stat zu besiehen, wo nit schoren steyne en weren, gehieden, umb des sorgen willen des fures. do vertzeirden sy in Thilmannes huse j. guld. iiij gr.— It. des mondages in der karwochen, zu nacht, was der richter gewarnet, so wye Lucc. geschyen sulde, also Arle geschiet und verbrant ware (ainsi Arion n'a pas été incendié par le feu du ciel, comme l'avance Bertho- let, t. VIII, p. 62; voir 10 avril 1427); do wurden ij wechter, Cleblat and syn bruder off achtportetourn gelacht, zu wachen, umb des fures willen iij nachte; von iclicher nacht hin zwein iij gr., macht iij gr. und dem gerder (gardien) und syme gesellen von ij nachten in der stat zu gaen, und off dat fur zu warten; hin zwein des nachtes iij gr.; macht vj gr. som zusamen xv gr. 155. 1427. (1er mai). —Uff sente Walpurgen dag aengaende des meijes gelegen. — Heynrich von Dune, cellerier et maître de cérémonies de la cathédrale de Trèves, reconnaît en sa dite qualité, que Johan von Swartzenberg et Kathrine, sa femme, ont du consentement de Jean et de Guillanme, ses fils, d'un premier mariage, vendu un cens annuel de 12 fl. du Rhin, à lui déclarant, de leurs biens de Berncastel. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Partie d'on sceau. Fonds Fahne. 156. 1427. (1e mai). — Uff sant Walperntag. — Clais, seigneur de Bubbingen et Alheit, sa soeur, épouse de Guillaume de Putlingen, seigneur de Boeszbach, procèdent au partage de la succession paternelle. Clais, seigneur de Bubbingen, obtient la seigneurie de Wintz- berch et Monnirern (?), dix livres de rente féodale, payée par le duc de Lorraine et la moitié du château du Pont, près Trèves; sa soeur Alheit obtient l'autre moitié de la seigneurie du Pont, le village de Omsztorff avec dépendances, Fedrich et die Ocken bey Trierbrücken. Arch. Gouv. Luxemb. Cahier intitulé : probationes in principali. RWP. 157. 1427. 3 mai. — Les bourgeois de Luxembourg se trouvant à la foire de Helpert, sont avertis. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv 1427 — 18 janv. 1428 : It. des dritten dages meijes wart Scheytginder bode, gesant off Heylperch mart die burger zu warnen ; yme geven iij gr. 158. 1427. 12 juin. — Inimitiés entre Luxembourg et Metz. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv. 1427 — 18 janv. 1428 : It. des xijten dages junii geven Scheytgen dem boden, van geheysse des richters, der myt brieven van der stede wegen an die stat von Metzen, und an Johan Spornmechers son gesant wart, als van der Kummeronge wegen, das der selver Johan Spornmecher die burger zu Lucc. zu. Metzen bekummeren dede x gr. 159. 1427. 16 juin. — Un nommé Fussgin de Larochette devient ennemi de la ville de Luxembourg, avec Jost de Vianden. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv. 1427 — 18 janv. 1428 : It. des xvjtn dages junii geven Scheytgin, der von der stede wegen, zu dem probste zu Syvenburn, mit brieven geschicket wart, umb das Fussgin der stede von Lucc. fyant was worden iij gr. — It. des
— 39 — Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janvier 1427—18 janvier 1428 : It. des mondages in der karwochen giengin der richter, die scheffen und eijnes deylles burger al umb in der stat zu besiehen, wo nit schoren steyne en weren, gehieden, umb des sorgen willen des fures. do vertzeirden sy in Thilmannes huse j. guld. iiij gr.— It. des mondages in der karwochen, zu nacht, was der richter gewarnet, so wye Lucc. geschyen sulde, also Arle geschiet und verbrant ware (ainsi Arion n'a pas été incendié par le feu du ciel, comme l'avance Bertho- let, t. VIII, p. 62; voir 10 avril 1427); do wurden ij wechter, Cleblat and syn bruder off achtportetourn gelacht, zu wachen, umb des fures willen iij nachte; von iclicher nacht hin zwein iij gr., macht iij gr. und dem gerder (gardien) und syme gesellen von ij nachten in der stat zu gaen, und off dat fur zu warten; hin zwein des nachtes iij gr.; macht vj gr. som zusamen xv gr. 155. 1427. (1er mai). —Uff sente Walpurgen dag aengaende des meijes gelegen. — Heynrich von Dune, cellerier et maître de cérémonies de la cathédrale de Trèves, reconnaît en sa dite qualité, que Johan von Swartzenberg et Kathrine, sa femme, ont du consentement de Jean et de Guillanme, ses fils, d'un premier mariage, vendu un cens annuel de 12 fl. du Rhin, à lui déclarant, de leurs biens de Berncastel. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Partie d'on sceau. Fonds Fahne. 156. 1427. (1e mai). — Uff sant Walperntag. — Clais, seigneur de Bubbingen et Alheit, sa soeur, épouse de Guillaume de Putlingen, seigneur de Boeszbach, procèdent au partage de la succession paternelle. Clais, seigneur de Bubbingen, obtient la seigneurie de Wintz- berch et Monnirern (?), dix livres de rente féodale, payée par le duc de Lorraine et la moitié du château du Pont, près Trèves; sa soeur Alheit obtient l'autre moitié de la seigneurie du Pont, le village de Omsztorff avec dépendances, Fedrich et die Ocken bey Trierbrücken. Arch. Gouv. Luxemb. Cahier intitulé : probationes in principali. RWP. 157. 1427. 3 mai. — Les bourgeois de Luxembourg se trouvant à la foire de Helpert, sont avertis. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv 1427 — 18 janv. 1428 : It. des dritten dages meijes wart Scheytginder bode, gesant off Heylperch mart die burger zu warnen ; yme geven iij gr. 158. 1427. 12 juin. — Inimitiés entre Luxembourg et Metz. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv. 1427 — 18 janv. 1428 : It. des xijten dages junii geven Scheytgen dem boden, van geheysse des richters, der myt brieven van der stede wegen an die stat von Metzen, und an Johan Spornmechers son gesant wart, als van der Kummeronge wegen, das der selver Johan Spornmecher die burger zu Lucc. zu. Metzen bekummeren dede x gr. 159. 1427. 16 juin. — Un nommé Fussgin de Larochette devient ennemi de la ville de Luxembourg, avec Jost de Vianden. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv. 1427 — 18 janv. 1428 : It. des xvjtn dages junii geven Scheytgin, der von der stede wegen, zu dem probste zu Syvenburn, mit brieven geschicket wart, umb das Fussgin der stede von Lucc. fyant was worden iij gr. — It. des
Strana 40
40 xvij" dages junii geven dem selven Scheytgin, das er von der stede wegen mit brieven zu der gemeyner heren von der Veyltz geschicket was, sy zu ersuchen von Fussgins wegen, die fyantschaff abe zu doen iij gr. — It. uff unser frauwe dag Visitationis (2 juillet), geven Arnoit dem schroder, mit eyme brieve von der stede wegen an dat gericht und gemeynde zu Machern zu gaen, zy zu bidden van lost wegen von Vyanden, der Fussgins helffer, und der stede von Lucc. fyant was, den sy zu Machern gefangen hatten iiij gr. — 1t. uff ste. Margareten avant (12 juillet), Scheytgin zu der Veyltz zu Ryden mit j brieve den myn Joncker von Rodemachern, Fussgin der stede fyant, schreyff iiij gr. — It. des donnerstages vor exaltationis ste. Crucis (11 septembre) , geven dem Glesener mit brieven zu gaen von der stede zu Meyssenburch zu herrn Johanne von Brandenburch, und zu Veiltz zu Fussgin, van der frydde brieve wegen besigelt zu brengen iiij gr. — It. uff ste. Endres dage (30 novembre), geven dem Glesener van eyme uitsagers (1) brieve do ime Driepont, der stede helffer ist wourden widder Fussgin zu der Veyltz zu dragen iij gr. 160. 1427. (26 juin.) Octava sacramenti. — Engelbrecht von Seyne, déclare que devant se marier avec Druden van Waffer, il s'engage à ne pas aliéner les biens de celle-ci, et qui consistent en une maison castrale à Schonecken, la cense de Lerfelt, le bien de Urlovenbach à Lonebach, à Oyrwych ; à son décès ces biens retourneront à sa veuve francs et libres. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Trois sceaux. Restent deux en partie. Fonds Falme. 161. 1427. 4 juillet. — Jean d'Ouren, ennemi du pays de Luxembourg, fait prisonnier. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv. 1427 — 18 janv. 1428 : It. des frydages iiij july geven eyme boden der der probst von Lucc. zu Lucc. geschicket hatte, den scheffen zu verkundigen, so wye er Johan van Uren, der des landen von Lucc. fyant ist, gefangen hatte, zu drinckgelde iiij gr. 162. 1427. 20 juillet. — Jacomin et Jehan de Walle, frères, font savoir qu'ils ont partagé avec leur cousin Henri de Gomery, les jardins et enclos, qui sont entre les murs de la cha- pelle st. Jehan devant Marville. Arch. de Harnoncourt, appart. à M. de la Fontaine, ancien gouv. Orig. parch. 163. 1427. (31 juillet.) Up sent Peters avent ad vincula. — Johann von Swertzem, déclare que, dans le temps il a été en guerre avec feu Simon, comte de Spanheim et de Vianden, son seigueur; qu'il a été fait prisonnier et est resté captif après le décès du comte Symon, sous le règne d'Elisabeth, duchesse de Bavière, sa fille, qui lui a succédé et sous celui de Jean, Engelbrecht et Jean, comtes de Nassau, héritiers du comté de Vianden. Ceux-ci l'ont mis en liberté et il leur a fait foi et hommage, de même que ses parents, à scavoir: Johan von Wyltz, dit Rotart; Michel von Wiltz, dit Rotart; Henri de Schonecken, dit Hartelstein, le jeune; Jean de Donkoltz; Schyeltz de Lantscheid, et Jean de Bockoltz. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Six sceaux bien conservés. RWP. 164. 1427. 6 août. Bruxelles. — Philippe, duc de Brabant, prolonge de quatre semaines le sauf conduit par ses terres aux amis d'Elisabeth de Gorlitz, duchesse de Bavière et de Luxembourg, comtesse de Chiny, dame de Voirne et d'Arkel. Codex diplomaticus neerlandicus, édité par la Société hist. d'Utrecht. 1831, p. 137.
40 xvij" dages junii geven dem selven Scheytgin, das er von der stede wegen mit brieven zu der gemeyner heren von der Veyltz geschicket was, sy zu ersuchen von Fussgins wegen, die fyantschaff abe zu doen iij gr. — It. uff unser frauwe dag Visitationis (2 juillet), geven Arnoit dem schroder, mit eyme brieve von der stede wegen an dat gericht und gemeynde zu Machern zu gaen, zy zu bidden van lost wegen von Vyanden, der Fussgins helffer, und der stede von Lucc. fyant was, den sy zu Machern gefangen hatten iiij gr. — 1t. uff ste. Margareten avant (12 juillet), Scheytgin zu der Veyltz zu Ryden mit j brieve den myn Joncker von Rodemachern, Fussgin der stede fyant, schreyff iiij gr. — It. des donnerstages vor exaltationis ste. Crucis (11 septembre) , geven dem Glesener mit brieven zu gaen von der stede zu Meyssenburch zu herrn Johanne von Brandenburch, und zu Veiltz zu Fussgin, van der frydde brieve wegen besigelt zu brengen iiij gr. — It. uff ste. Endres dage (30 novembre), geven dem Glesener van eyme uitsagers (1) brieve do ime Driepont, der stede helffer ist wourden widder Fussgin zu der Veyltz zu dragen iij gr. 160. 1427. (26 juin.) Octava sacramenti. — Engelbrecht von Seyne, déclare que devant se marier avec Druden van Waffer, il s'engage à ne pas aliéner les biens de celle-ci, et qui consistent en une maison castrale à Schonecken, la cense de Lerfelt, le bien de Urlovenbach à Lonebach, à Oyrwych ; à son décès ces biens retourneront à sa veuve francs et libres. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Trois sceaux. Restent deux en partie. Fonds Falme. 161. 1427. 4 juillet. — Jean d'Ouren, ennemi du pays de Luxembourg, fait prisonnier. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv. 1427 — 18 janv. 1428 : It. des frydages iiij july geven eyme boden der der probst von Lucc. zu Lucc. geschicket hatte, den scheffen zu verkundigen, so wye er Johan van Uren, der des landen von Lucc. fyant ist, gefangen hatte, zu drinckgelde iiij gr. 162. 1427. 20 juillet. — Jacomin et Jehan de Walle, frères, font savoir qu'ils ont partagé avec leur cousin Henri de Gomery, les jardins et enclos, qui sont entre les murs de la cha- pelle st. Jehan devant Marville. Arch. de Harnoncourt, appart. à M. de la Fontaine, ancien gouv. Orig. parch. 163. 1427. (31 juillet.) Up sent Peters avent ad vincula. — Johann von Swertzem, déclare que, dans le temps il a été en guerre avec feu Simon, comte de Spanheim et de Vianden, son seigueur; qu'il a été fait prisonnier et est resté captif après le décès du comte Symon, sous le règne d'Elisabeth, duchesse de Bavière, sa fille, qui lui a succédé et sous celui de Jean, Engelbrecht et Jean, comtes de Nassau, héritiers du comté de Vianden. Ceux-ci l'ont mis en liberté et il leur a fait foi et hommage, de même que ses parents, à scavoir: Johan von Wyltz, dit Rotart; Michel von Wiltz, dit Rotart; Henri de Schonecken, dit Hartelstein, le jeune; Jean de Donkoltz; Schyeltz de Lantscheid, et Jean de Bockoltz. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Six sceaux bien conservés. RWP. 164. 1427. 6 août. Bruxelles. — Philippe, duc de Brabant, prolonge de quatre semaines le sauf conduit par ses terres aux amis d'Elisabeth de Gorlitz, duchesse de Bavière et de Luxembourg, comtesse de Chiny, dame de Voirne et d'Arkel. Codex diplomaticus neerlandicus, édité par la Société hist. d'Utrecht. 1831, p. 137.
Strana 41
41 — 163. 1427. 17 août. — Le seigneur de Rodemacher, envoyé en Brabant auprès d'Elisabeth de Gorlitz, retenue par le duc de Brabant. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv. 1427 — 18 janv. 1428 : Il. des sondages nae unser frauwen dage Hymelfart, wart Scheytgin , der stede bode, vermitz richter, scheffen und burger von der stede wegen, mit brieven in Brabant geschicket, zu unserm Jonckern von Rodemachern, der by unser gnedigen frauwen zu der tzyt war, umb zu vernemen, wye is umb unser gnediger frauwen sachen gelegen were, umb das sy der hirtzoch van Brabant offgehalden hatte; da gaff ich dem selven Scheytgin vor tziergelt und loen iiij guld. 166. 1427. Septembre. — Contributions payées à Metz. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv. 1427 — 18 janv. 1428 : It. geven dem richter Watrey zu Sturen, dat ungelt zu Metzen zu betzalen, dye in myme huse vertzeirt waren, do man dat ungelt verdyngede x guld. xiij gr. 167. 1427. 3 septembre. Lierre. — Appointement fait entre le duc de Bourgogne et le duc de Brabant au sujet du pays de Luxembourg; par ce traité le duc de Brabant institue le duc de Bourgogne, son héritier ès duchés de Brabant et de Limbourg, et Marquisat du St.-Empire; il le fait aussi son successeur en tous ses droits qu'il pourra avoir au jour de son décès aux duché de Luxembourg et comté de Chiny et avouerie d'Alsace. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de litres, vol. IV, f. 105. Bertholet, t. VIII. P. just., p. 3. Bruxelles, Arch. Ch. des comptes. Invent., t. 1, p. 210. Bruxelles 1837. RWP. 168. 1427. 25 septembre. — Réception de lettres du duc de Bourgogne, adressées aux États du pays de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv. 1427 — 18 janv. 1428 : Item des donnerstages vor Michael betzalt von geheysse des rychters und scheffen von eyme boden des hirtzogen von Burgonien, der eynen brieff braeicht hatte an prelaten, ritterschaft und stede des lants von Lucc., die er in heren Johans huse Schalopps vertzeirt hatte xvij gr. — It. zu der tzyt do der hirtzoch von Burgonien eynen brieff den dryen staenden prelaten, ritterschaff und steden des landes von Lucc. geschriven hatte, das sy halden wulden soliche beredonge unser gnedige frauwe und der hirtzog von Brabant und er sich beredet und gemacht hatten, do reyt watre, der richter, und here Phippel von Elffingen, mit dem selven brieve zu myne Jonckern zu Rodemachern, hin zu gesiehen laessen ; und sy vertzeirden so zu Rodemachern, so zu Lucc. in dem widderkommen xxvij gr. 169. 1427. (25 novembre.) Le jour de ste. Catherine. — Madame Elizabeth de Gorlitz, duchesse de Luxembourg etc., assigne à Mess. Arnoul de Sirques la vraye et realle posses- sion des rentes annuelles qu'il a à Kettenheim, cest à scavoir des trois chariées et demi de vin, 20 maldres froment, 20 maldres de soille, 10 maldres d'avoyne, comme plus amplement il est contenu ès lettres du très-excellent prince Jehan, roy de Behaigne, données à Jacques de Montcler (a. 1338); et au cas que les dites rentes de vin à Kettenheim ne se poraient PUBLICATIONS. — XXVI‘ (IV°) ANNÉE. 6
41 — 163. 1427. 17 août. — Le seigneur de Rodemacher, envoyé en Brabant auprès d'Elisabeth de Gorlitz, retenue par le duc de Brabant. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv. 1427 — 18 janv. 1428 : Il. des sondages nae unser frauwen dage Hymelfart, wart Scheytgin , der stede bode, vermitz richter, scheffen und burger von der stede wegen, mit brieven in Brabant geschicket, zu unserm Jonckern von Rodemachern, der by unser gnedigen frauwen zu der tzyt war, umb zu vernemen, wye is umb unser gnediger frauwen sachen gelegen were, umb das sy der hirtzoch van Brabant offgehalden hatte; da gaff ich dem selven Scheytgin vor tziergelt und loen iiij guld. 166. 1427. Septembre. — Contributions payées à Metz. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv. 1427 — 18 janv. 1428 : It. geven dem richter Watrey zu Sturen, dat ungelt zu Metzen zu betzalen, dye in myme huse vertzeirt waren, do man dat ungelt verdyngede x guld. xiij gr. 167. 1427. 3 septembre. Lierre. — Appointement fait entre le duc de Bourgogne et le duc de Brabant au sujet du pays de Luxembourg; par ce traité le duc de Brabant institue le duc de Bourgogne, son héritier ès duchés de Brabant et de Limbourg, et Marquisat du St.-Empire; il le fait aussi son successeur en tous ses droits qu'il pourra avoir au jour de son décès aux duché de Luxembourg et comté de Chiny et avouerie d'Alsace. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de litres, vol. IV, f. 105. Bertholet, t. VIII. P. just., p. 3. Bruxelles, Arch. Ch. des comptes. Invent., t. 1, p. 210. Bruxelles 1837. RWP. 168. 1427. 25 septembre. — Réception de lettres du duc de Bourgogne, adressées aux États du pays de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv. 1427 — 18 janv. 1428 : Item des donnerstages vor Michael betzalt von geheysse des rychters und scheffen von eyme boden des hirtzogen von Burgonien, der eynen brieff braeicht hatte an prelaten, ritterschaft und stede des lants von Lucc., die er in heren Johans huse Schalopps vertzeirt hatte xvij gr. — It. zu der tzyt do der hirtzoch von Burgonien eynen brieff den dryen staenden prelaten, ritterschaff und steden des landes von Lucc. geschriven hatte, das sy halden wulden soliche beredonge unser gnedige frauwe und der hirtzog von Brabant und er sich beredet und gemacht hatten, do reyt watre, der richter, und here Phippel von Elffingen, mit dem selven brieve zu myne Jonckern zu Rodemachern, hin zu gesiehen laessen ; und sy vertzeirden so zu Rodemachern, so zu Lucc. in dem widderkommen xxvij gr. 169. 1427. (25 novembre.) Le jour de ste. Catherine. — Madame Elizabeth de Gorlitz, duchesse de Luxembourg etc., assigne à Mess. Arnoul de Sirques la vraye et realle posses- sion des rentes annuelles qu'il a à Kettenheim, cest à scavoir des trois chariées et demi de vin, 20 maldres froment, 20 maldres de soille, 10 maldres d'avoyne, comme plus amplement il est contenu ès lettres du très-excellent prince Jehan, roy de Behaigne, données à Jacques de Montcler (a. 1338); et au cas que les dites rentes de vin à Kettenheim ne se poraient PUBLICATIONS. — XXVI‘ (IV°) ANNÉE. 6
Strana 42
42 — extendre jusques à la solution des dites trois et demy charreez de vin, si doit-on donner pour chacune charree de vin six maldres de blef. Extrait des lettres exhibez aux gens et ambassadeurs de mons. le duc de Bourgoigne estans à Mayence par mons. le comte de Zayne, louchant les demandes qu'il fait à Mondil seigneur le duc sur le pays de Luxembourg. Kreglinger, Archives de Coblence. — Arch. Gouv. Luxemb. Copie certifiëe. Cahier en parchemin. RWP. — Eltister, Regesten der Grafschaft Luxemburg, a le même acte sous la date de : dinstag nach ste. Catharinnen 1427, ainsi 2 décembre. 170. 1427. (28 novembre.) Sexta feria post festum beate Katherine Virginis. — Le judex curie venerabilis viri Adolffi de Eppenstein, Ecclesie ste. Agathes in Longwion Ardi- dyaconi in Ecclesia Treveren., fait savoir au doyen de la chrétienté in Maresch, que Philippus de Elfingen, échevin à Luxembourg, a présenté pour l'église paroissiale de Rynssleiden, diocèse de Trèves, vacante par le décès du curé Willibrord, le nommé Pierre, fils de Pierre de Mertzich, clerc du diocèse de Trèves, et qu'il lui donne l'investiture à ce nécessaire. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau. 171. 1427. 12 décembre.— IIannes de Lympach, fait prisonnier par les Messins et relâché par eux, promet de ne plus rien entreprendre contre la ville de Metz, et ne pas réclamer de dommages. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 62. 172. 1427. 15 décembre. — Alarme à Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv. 1427 — 18 janv. 1428 : It. des mandages vor st. Thomas dage quamen etzliche reden und warnonge vor den rychter here Johan von Strassen, also das er etwye vylder burger gewaepent des selven mandages zu nacht in dat raethus gelacht hatte, zu wachen ; dieselve vertzeerden wermitz Thomas den budel in wine, brode und keirtzen xxx gr. — Geven Cleeblat und syme bruder zu derselver tzyt van ij nachten off der achtportetourn zu wachen, iclichem des nachts ij gr. 173. 1427. 19 décembre. — La duchesse Elisabeth de Gorlitz, se rend de Luxembourg à Trèves, accompagnée d'une escorte de bourgeois de la ville. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv. 1427 — 18 janv. 1428 : Item des frydages vor st. Thomas dage als unser gnedige frauwe zu Trieren reyt, so hatte sy den richter doen bidden und noch etzliche andere scheffen und burger, mit ir uss off dat velt zu ryden. Also waren sy mit ir ussgeryeden wol mit xx perden, und in dem widerkomen haent sy vertzeirt in Johan uberlender huse xxviij gr. 174. 1427. (26 décembre.) Lendemain de Noël. — Elisabeth de Gorlitz etc., déclare avoir cédé à Mathias de Waldeck, abbé de st. Maximin, sa maison zu dem Arensten à Trèves, dans la Brodgasse, avec tout ce qui en dépend, pour en jouir la vie durant de la duchesse et durant le temps qu'elle occuperait le Luxembourg. Elle consent à ce que l'abbé tire tout le bois dont il aura besoin pour les constructions de cette maison, des forèts de la duchesse; lorsque celle-ci enverra ses conseillers à Trèves, ils logeront avec leurs chevaux dans cette maison, mais ils y payeront leurs dépenses. Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., t. IV, 259. — Beyer, Catal. II, 63, a cet acte sous la date du 23 décembre 1427.
42 — extendre jusques à la solution des dites trois et demy charreez de vin, si doit-on donner pour chacune charree de vin six maldres de blef. Extrait des lettres exhibez aux gens et ambassadeurs de mons. le duc de Bourgoigne estans à Mayence par mons. le comte de Zayne, louchant les demandes qu'il fait à Mondil seigneur le duc sur le pays de Luxembourg. Kreglinger, Archives de Coblence. — Arch. Gouv. Luxemb. Copie certifiëe. Cahier en parchemin. RWP. — Eltister, Regesten der Grafschaft Luxemburg, a le même acte sous la date de : dinstag nach ste. Catharinnen 1427, ainsi 2 décembre. 170. 1427. (28 novembre.) Sexta feria post festum beate Katherine Virginis. — Le judex curie venerabilis viri Adolffi de Eppenstein, Ecclesie ste. Agathes in Longwion Ardi- dyaconi in Ecclesia Treveren., fait savoir au doyen de la chrétienté in Maresch, que Philippus de Elfingen, échevin à Luxembourg, a présenté pour l'église paroissiale de Rynssleiden, diocèse de Trèves, vacante par le décès du curé Willibrord, le nommé Pierre, fils de Pierre de Mertzich, clerc du diocèse de Trèves, et qu'il lui donne l'investiture à ce nécessaire. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau. 171. 1427. 12 décembre.— IIannes de Lympach, fait prisonnier par les Messins et relâché par eux, promet de ne plus rien entreprendre contre la ville de Metz, et ne pas réclamer de dommages. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 62. 172. 1427. 15 décembre. — Alarme à Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv. 1427 — 18 janv. 1428 : It. des mandages vor st. Thomas dage quamen etzliche reden und warnonge vor den rychter here Johan von Strassen, also das er etwye vylder burger gewaepent des selven mandages zu nacht in dat raethus gelacht hatte, zu wachen ; dieselve vertzeerden wermitz Thomas den budel in wine, brode und keirtzen xxx gr. — Geven Cleeblat und syme bruder zu derselver tzyt van ij nachten off der achtportetourn zu wachen, iclichem des nachts ij gr. 173. 1427. 19 décembre. — La duchesse Elisabeth de Gorlitz, se rend de Luxembourg à Trèves, accompagnée d'une escorte de bourgeois de la ville. Comptes de la ville de Luxembourg, 18 janv. 1427 — 18 janv. 1428 : Item des frydages vor st. Thomas dage als unser gnedige frauwe zu Trieren reyt, so hatte sy den richter doen bidden und noch etzliche andere scheffen und burger, mit ir uss off dat velt zu ryden. Also waren sy mit ir ussgeryeden wol mit xx perden, und in dem widerkomen haent sy vertzeirt in Johan uberlender huse xxviij gr. 174. 1427. (26 décembre.) Lendemain de Noël. — Elisabeth de Gorlitz etc., déclare avoir cédé à Mathias de Waldeck, abbé de st. Maximin, sa maison zu dem Arensten à Trèves, dans la Brodgasse, avec tout ce qui en dépend, pour en jouir la vie durant de la duchesse et durant le temps qu'elle occuperait le Luxembourg. Elle consent à ce que l'abbé tire tout le bois dont il aura besoin pour les constructions de cette maison, des forèts de la duchesse; lorsque celle-ci enverra ses conseillers à Trèves, ils logeront avec leurs chevaux dans cette maison, mais ils y payeront leurs dépenses. Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., t. IV, 259. — Beyer, Catal. II, 63, a cet acte sous la date du 23 décembre 1427.
Strana 43
— 43 — 175. 1428. 6 février.—Difficultés entre la ville de Luxembourg et Fussgin de Larochelte. Comptes de la ville de Luxembourg, de 1427—1428: Item des vi€ dages february, geven Peter Muntzener, der mit eyme brieve von der stede wegen geschicket wart zu dem Jonckern von Pittingen zu der Veyltz, als von des dages wegen, den Fussgin zu Lucc. geleyst solde haven. iij gr. 176. 1428. 15 février. — Joutes à Luxembourg le dimanche du carnaval. Comptes de la ville de Luxembourg, 1427 — 1428 : Item des samzdages (14 février) vor paffen vasenacht (voir Haltaus, callendarium medii ævi. Lypsie 1729, p. 48, dominica esto mihi) geven Cleschin von Mechtzich von etwye vyl tumerellen (tomberaux) mystes off den mart zu fueren, umb des stechens willen zu vasenacht. vj gr. 177. 1428. 20 février. — Les bourgeois de Luxembourg ne peuvent être gagés. Comptes de la ville de Luxembourg, 1427—1428 : Item geven des frydages vor Cathedra st. Petri, Johann dem Glesener, der von der stede wegen, mit eyme brieve von heren Phipelen wegen, zu Putlingen an Arnolt van der Motten geschicket wart, und mit eyme brieve von dannen zu Sirke an Herman Dobbelstein, hyme zu schriven, das die burger von Lucc. nit pantperich en sint; iiij gr. — 1t. desselven dages geven Langerbein, der mit eyme brieve zu Bettingen zu dem heren von Vynstingen, von der stede wegen geschicket wart, hin zu ersoe- chen von der burger wegen er gefangen und geschetzet hatte, und auch das die burger nit pantperich en sint ; ix gr. 178. (1428. 26 février n. st.) 1427. Des nehesten nach st. Mathys dag. Style Trèves. Otton, archevêque de Trèves, donne son assentiment à un arrangement intervenu entre l'abbaye de st. Maximin et Henri de Brysge, au sujet des dommages-intérêts réclamés par celui-ci, lorsque à la demande de l'abbaye il a fait prisonnier le seigneur de Crehange dans le pays de Luxembourg. — Arch. Coblence. Goerz Regesten. 179. 1428. (26 mars). Vendredi avant le dimanche des Rameaux. — Elisabeth de Gor- litz, duchesse de Luxembourg, accorde au chapitre de Trèves d'aller librement dans son duché (in uns Hertzdum sicher zu wandelen und iren pennynck zu zeren) durant les dis- sensions qui existent entre le chapitre et l'archevêque Otton de Trèves. Cartulaire, Chapitre de Trèves. Rapport Kreglinger sur les archives de Trèves. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., t. V, 294. Catal. Renesse, n° 1091. Allemand. Sceau rouge avec contrescel. 180. (1428 n. st.) 1427. XXVI jour de mars avant Pâques. Bruxelles. — Philippe, duc de Lothier, Brabant, Limbourg, etc., fait connaître, que pour prêts faits à feu son frère le duc de Brabant, etc., il doit à Pierre de Luxembourg, comte de Brienne, seigneur d'Enghien, etc., 24 mille salus d'or, pour lesquels il donne en garantie tous ses biens, et lui hypothèque nommément les seigneuries de Luchen et Goreville. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. IV, f. 235 vo. 181. 1428. — Le XXVIIe jour de marche ly païs (de Liège) conclut que on defende que
— 43 — 175. 1428. 6 février.—Difficultés entre la ville de Luxembourg et Fussgin de Larochelte. Comptes de la ville de Luxembourg, de 1427—1428: Item des vi€ dages february, geven Peter Muntzener, der mit eyme brieve von der stede wegen geschicket wart zu dem Jonckern von Pittingen zu der Veyltz, als von des dages wegen, den Fussgin zu Lucc. geleyst solde haven. iij gr. 176. 1428. 15 février. — Joutes à Luxembourg le dimanche du carnaval. Comptes de la ville de Luxembourg, 1427 — 1428 : Item des samzdages (14 février) vor paffen vasenacht (voir Haltaus, callendarium medii ævi. Lypsie 1729, p. 48, dominica esto mihi) geven Cleschin von Mechtzich von etwye vyl tumerellen (tomberaux) mystes off den mart zu fueren, umb des stechens willen zu vasenacht. vj gr. 177. 1428. 20 février. — Les bourgeois de Luxembourg ne peuvent être gagés. Comptes de la ville de Luxembourg, 1427—1428 : Item geven des frydages vor Cathedra st. Petri, Johann dem Glesener, der von der stede wegen, mit eyme brieve von heren Phipelen wegen, zu Putlingen an Arnolt van der Motten geschicket wart, und mit eyme brieve von dannen zu Sirke an Herman Dobbelstein, hyme zu schriven, das die burger von Lucc. nit pantperich en sint; iiij gr. — 1t. desselven dages geven Langerbein, der mit eyme brieve zu Bettingen zu dem heren von Vynstingen, von der stede wegen geschicket wart, hin zu ersoe- chen von der burger wegen er gefangen und geschetzet hatte, und auch das die burger nit pantperich en sint ; ix gr. 178. (1428. 26 février n. st.) 1427. Des nehesten nach st. Mathys dag. Style Trèves. Otton, archevêque de Trèves, donne son assentiment à un arrangement intervenu entre l'abbaye de st. Maximin et Henri de Brysge, au sujet des dommages-intérêts réclamés par celui-ci, lorsque à la demande de l'abbaye il a fait prisonnier le seigneur de Crehange dans le pays de Luxembourg. — Arch. Coblence. Goerz Regesten. 179. 1428. (26 mars). Vendredi avant le dimanche des Rameaux. — Elisabeth de Gor- litz, duchesse de Luxembourg, accorde au chapitre de Trèves d'aller librement dans son duché (in uns Hertzdum sicher zu wandelen und iren pennynck zu zeren) durant les dis- sensions qui existent entre le chapitre et l'archevêque Otton de Trèves. Cartulaire, Chapitre de Trèves. Rapport Kreglinger sur les archives de Trèves. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., t. V, 294. Catal. Renesse, n° 1091. Allemand. Sceau rouge avec contrescel. 180. (1428 n. st.) 1427. XXVI jour de mars avant Pâques. Bruxelles. — Philippe, duc de Lothier, Brabant, Limbourg, etc., fait connaître, que pour prêts faits à feu son frère le duc de Brabant, etc., il doit à Pierre de Luxembourg, comte de Brienne, seigneur d'Enghien, etc., 24 mille salus d'or, pour lesquels il donne en garantie tous ses biens, et lui hypothèque nommément les seigneuries de Luchen et Goreville. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. IV, f. 235 vo. 181. 1428. — Le XXVIIe jour de marche ly païs (de Liège) conclut que on defende que
Strana 44
— 44 - sire Johan de Lussemburgh, chevalier, ne fache mie le pont qu'ilh avoit commenchiet sour mouses, car che seroit en prejudiche des frankes villes... Chronique de Jean de Stavelot. Bruxelles, 1861, p. 240. Page, 446 ibid. on lit que en 1441 la nuit des trois roys morit mesir Johan de Lucemborgh, qui estoit le plus gran capitain mous. de Bourgogne. 182. 1428. 31 mars. — Irmegarde de Hommerstein donne à l'archevêque Otton de Trèves sa part du château et de la seigneurie de Lyntzern qui est un fief du duché de Luxembourg. Original avec deux sceaux. Archives Coblence. Rapport de M. Kreglinger. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., t. III, 221. Brux. 1838. 183. 1428. (14 avril). Uf mytwochen nest na Quasimodo geniti. — Thyelman Henke- lenson et Mathis, échevins à Ellingen, constatent que Heyman Kiselchisson von Mondorff et Nyclet, sa femme, ont reconnu avoir fait donation aux religieuses du St.-Esprit à Luxem- bourg, d'une maison à Ellingen avec jardin, champs et autres dépendances. Sceaux de Johan Francke von Echternach et de sir Henrich von Bellingen, échevins à Luxembourg. Arch. Gouv Luxemb Original. Sceaux tombés. Dossier Luxemb. St-Esprit, n° 1. Relation du mo- nastère du St.-Esprit, fol. 331. 184. 1428. 18 avril. — Lettre de Jehan de Raville, sire de Dagstul et de Septfontaines à Renaud le Gronais, touchant une conférence à avoir à Raville entre M. de Lorraine et la cité de Metz. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 66. 183. 1428. 1er mai. — Jehan de Horne, seigneur de Peruvey et doxhen constate que de- vant lui et ses hommes de fiefs, frère Gille, dit Grinet, prieur de l'église ste. Catherine à Huffalize, a relevé au nom de son prieuré, tous les fiefs mouvant de lui Jehan de Horne comme seigneur d'Oxhen, en sa hauteur et tenure de Veruey. Arch. Gouvernement Luxembourg. Copie certifiée. 186. 1428. 3 mai. — Pierre de Luxembourg, comte de Brienne, seigneur d'Enghien, etc., déclare n'avoir à charge du duc Philippe de Lothier, Brabant, etc., pour prêts faits à feu le duc de Brabant, frère du dit Philippe, d'autres prétentions que la somme de 24 mille salus d'or hypothéqués sur les seigneuries de Luchen et de Goreville. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. IV, fol. 233. 187. 1428. (24 juin). Jour de st. Jean-Baptiste. Luxembourg. — Lettres par lesquelles Elisabeth, duchesse de Goerlitz, engage à ses feaux George et Jean de Raville, seigneurs de Septfontaines et de Dagstul, les seigneuries de Bologne et de Koenigsmacheren pour 6000 fl. du Rhin, suppliant l'empereur Sigismond, son très cher seigneur et oncle, comme véritable seigneur héritier du pays de Luxembourg, de vouloir pour lui et pour ses successeurs agréer et confirmer cet engagement. Pierret, t. I, p. 369. 188. 1428. 13 août. — Elisabeth de Gorlitz, comtesse palatine du Rhin, duchesse de Bavière et de Luxembourg, comtesse de Chiny, dame de Voerne et d'Erckel, veuve, déclare que, par amitié pour Bartholomé voirz de Bettemberch et Jeannette, son épouse, voulant augmenter le fief qu'ils tiennent du château de Luxembourg, elle ordonne que toutes les
— 44 - sire Johan de Lussemburgh, chevalier, ne fache mie le pont qu'ilh avoit commenchiet sour mouses, car che seroit en prejudiche des frankes villes... Chronique de Jean de Stavelot. Bruxelles, 1861, p. 240. Page, 446 ibid. on lit que en 1441 la nuit des trois roys morit mesir Johan de Lucemborgh, qui estoit le plus gran capitain mous. de Bourgogne. 182. 1428. 31 mars. — Irmegarde de Hommerstein donne à l'archevêque Otton de Trèves sa part du château et de la seigneurie de Lyntzern qui est un fief du duché de Luxembourg. Original avec deux sceaux. Archives Coblence. Rapport de M. Kreglinger. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., t. III, 221. Brux. 1838. 183. 1428. (14 avril). Uf mytwochen nest na Quasimodo geniti. — Thyelman Henke- lenson et Mathis, échevins à Ellingen, constatent que Heyman Kiselchisson von Mondorff et Nyclet, sa femme, ont reconnu avoir fait donation aux religieuses du St.-Esprit à Luxem- bourg, d'une maison à Ellingen avec jardin, champs et autres dépendances. Sceaux de Johan Francke von Echternach et de sir Henrich von Bellingen, échevins à Luxembourg. Arch. Gouv Luxemb Original. Sceaux tombés. Dossier Luxemb. St-Esprit, n° 1. Relation du mo- nastère du St.-Esprit, fol. 331. 184. 1428. 18 avril. — Lettre de Jehan de Raville, sire de Dagstul et de Septfontaines à Renaud le Gronais, touchant une conférence à avoir à Raville entre M. de Lorraine et la cité de Metz. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 66. 183. 1428. 1er mai. — Jehan de Horne, seigneur de Peruvey et doxhen constate que de- vant lui et ses hommes de fiefs, frère Gille, dit Grinet, prieur de l'église ste. Catherine à Huffalize, a relevé au nom de son prieuré, tous les fiefs mouvant de lui Jehan de Horne comme seigneur d'Oxhen, en sa hauteur et tenure de Veruey. Arch. Gouvernement Luxembourg. Copie certifiée. 186. 1428. 3 mai. — Pierre de Luxembourg, comte de Brienne, seigneur d'Enghien, etc., déclare n'avoir à charge du duc Philippe de Lothier, Brabant, etc., pour prêts faits à feu le duc de Brabant, frère du dit Philippe, d'autres prétentions que la somme de 24 mille salus d'or hypothéqués sur les seigneuries de Luchen et de Goreville. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. IV, fol. 233. 187. 1428. (24 juin). Jour de st. Jean-Baptiste. Luxembourg. — Lettres par lesquelles Elisabeth, duchesse de Goerlitz, engage à ses feaux George et Jean de Raville, seigneurs de Septfontaines et de Dagstul, les seigneuries de Bologne et de Koenigsmacheren pour 6000 fl. du Rhin, suppliant l'empereur Sigismond, son très cher seigneur et oncle, comme véritable seigneur héritier du pays de Luxembourg, de vouloir pour lui et pour ses successeurs agréer et confirmer cet engagement. Pierret, t. I, p. 369. 188. 1428. 13 août. — Elisabeth de Gorlitz, comtesse palatine du Rhin, duchesse de Bavière et de Luxembourg, comtesse de Chiny, dame de Voerne et d'Erckel, veuve, déclare que, par amitié pour Bartholomé voirz de Bettemberch et Jeannette, son épouse, voulant augmenter le fief qu'ils tiennent du château de Luxembourg, elle ordonne que toutes les
Strana 45
— 43 maisons, jardins, etc., qu'ils possèdent dans ou hors de Luxembourg, seront fiefs de ce château, afin que les propriétaires de ces domaines jouissent à perpétuité des droits de châtelains (Burchhausern zu Luxembourg). Original, sceau manque. Sur le revers de la charte on a écrit à deux reprises : non ostendatur prop- ter periculum... Le dernier mot est effacé et illisible. Coblence. — Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., t. III, 345. 189. 1428. (24 août). An sent Bartholomens dag. Geben zu Rodt under Temerspurg in Ungern. — Sigismond, roi des romains, confirme les priviléges que les couvents de Munster à Luxembourg et de Mariendal avaient obtenus de son frère Wenceslas. Arch. Gouv. Luxemb. Papier. Copie certiflée par le notaire J.�N. Rasoris de l'original. RWP. 190. 1428. Septembre. — Elisabeth de Gorlitz maintient ses bons rapports avec les Mes- sins ; sa visite à Metz; emprunt contracté auprès de la cité pour payer sa dette au duc de Lorraine. Calmet, Hist. Lorr., t. III, 542: Charles, duc de Lorraine, étant en guerre avec ceux de Metz (à l'occasion d'une hottée de pommes), fit fermer toutes les avenues de ses États vers la ville de Metz, et défendit qu'on n'y porta aucuns vivres. Il essaya d'en faire autant à la du- chesse de Luxembourg; mais cette princesse ne voulût point entrer dans cette querelle. Ceux de Metz lui en surent si bon gré, qu'ils lui prêtèrent une somme d'argent, avec quoi elle paya ce qu'elle devait au duc de Lorraine. Calmet, Hist. Lorr., t. V. Preuves, p. 42 : L'an 1428, Charles, duc de Lorraine... fist pour l'envie qu'il avoit contre la bonne cité (de Metz); car il les cuidait mettre eschec et mach; il fist clorre tous les chemins de la duchié (de Lorraine), et impetrait de faire clore tous les chemins d'autour Metz, excepteis les chemins de la duchié de Luxembourg ; car la dame (Elisabeth de Gorlitz) ne les volt point clorre; mais fit commander par tout son pays que nulz ne feist dommage à ceux de Metz, mais vendixent et achetassent en la dite cité, tout à lour plaisir: veuillés savoir que ceux de Metz qui nestoient mie insgrat, ne le sont mie encore à ceux qui bien lor font: car Madame de Brabant induixait (indigebat: avoit besoin) et avoit besoing d'aucune somme d'argent, dont elle estoit tenue au dit duc de Lorreigne; mais elle vint en la cité de Metz, et on li fist present de vin, de bled, d'avoine et de chair ; et à ceste fois fust dict que nos seigneurs de Metz li prestont trois mille livres, dont elle payat le dict duc de Lorraine, tout ceu qu'elle estait à lui tenue. — Chron. de St. Thiébaut de Metz. Husson, Chronique de Metz, 1870, p. 51 : En 1428, le VII' jour de septembre, sgr. Nicolle Chausson, abbé de St.-Martin devant Metz, fit cueillir environ une hottée de pommes en un jardin au ban St.-Martin, dont moult de mal en advint; car le duc Charles de Lorraine en fit requeste à la cité que restitution ly en fut faite, par l'information des bons moines du dit St.-Martin, portant que les dites pommes avaient été aportées à Metz. Mais les seigneurs de Metz n'en volrent rien faire; lequel duc Charles fit faire guerre... Durant la guerre devant dite le duc de Loraine, voyant qu'il ne joierait mie de son intention, fit clore les pays de Loraine et de Bair et de l'evesché de Metz, qu'il n'y eust si hardis, sur peine de la vie, que nulz n'amenaist aulcuns vivres en Metz, ne on païs, et requist la dame de Lucembourch; mais elle commandait tout le contraire.
— 43 maisons, jardins, etc., qu'ils possèdent dans ou hors de Luxembourg, seront fiefs de ce château, afin que les propriétaires de ces domaines jouissent à perpétuité des droits de châtelains (Burchhausern zu Luxembourg). Original, sceau manque. Sur le revers de la charte on a écrit à deux reprises : non ostendatur prop- ter periculum... Le dernier mot est effacé et illisible. Coblence. — Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., t. III, 345. 189. 1428. (24 août). An sent Bartholomens dag. Geben zu Rodt under Temerspurg in Ungern. — Sigismond, roi des romains, confirme les priviléges que les couvents de Munster à Luxembourg et de Mariendal avaient obtenus de son frère Wenceslas. Arch. Gouv. Luxemb. Papier. Copie certiflée par le notaire J.�N. Rasoris de l'original. RWP. 190. 1428. Septembre. — Elisabeth de Gorlitz maintient ses bons rapports avec les Mes- sins ; sa visite à Metz; emprunt contracté auprès de la cité pour payer sa dette au duc de Lorraine. Calmet, Hist. Lorr., t. III, 542: Charles, duc de Lorraine, étant en guerre avec ceux de Metz (à l'occasion d'une hottée de pommes), fit fermer toutes les avenues de ses États vers la ville de Metz, et défendit qu'on n'y porta aucuns vivres. Il essaya d'en faire autant à la du- chesse de Luxembourg; mais cette princesse ne voulût point entrer dans cette querelle. Ceux de Metz lui en surent si bon gré, qu'ils lui prêtèrent une somme d'argent, avec quoi elle paya ce qu'elle devait au duc de Lorraine. Calmet, Hist. Lorr., t. V. Preuves, p. 42 : L'an 1428, Charles, duc de Lorraine... fist pour l'envie qu'il avoit contre la bonne cité (de Metz); car il les cuidait mettre eschec et mach; il fist clorre tous les chemins de la duchié (de Lorraine), et impetrait de faire clore tous les chemins d'autour Metz, excepteis les chemins de la duchié de Luxembourg ; car la dame (Elisabeth de Gorlitz) ne les volt point clorre; mais fit commander par tout son pays que nulz ne feist dommage à ceux de Metz, mais vendixent et achetassent en la dite cité, tout à lour plaisir: veuillés savoir que ceux de Metz qui nestoient mie insgrat, ne le sont mie encore à ceux qui bien lor font: car Madame de Brabant induixait (indigebat: avoit besoin) et avoit besoing d'aucune somme d'argent, dont elle estoit tenue au dit duc de Lorreigne; mais elle vint en la cité de Metz, et on li fist present de vin, de bled, d'avoine et de chair ; et à ceste fois fust dict que nos seigneurs de Metz li prestont trois mille livres, dont elle payat le dict duc de Lorraine, tout ceu qu'elle estait à lui tenue. — Chron. de St. Thiébaut de Metz. Husson, Chronique de Metz, 1870, p. 51 : En 1428, le VII' jour de septembre, sgr. Nicolle Chausson, abbé de St.-Martin devant Metz, fit cueillir environ une hottée de pommes en un jardin au ban St.-Martin, dont moult de mal en advint; car le duc Charles de Lorraine en fit requeste à la cité que restitution ly en fut faite, par l'information des bons moines du dit St.-Martin, portant que les dites pommes avaient été aportées à Metz. Mais les seigneurs de Metz n'en volrent rien faire; lequel duc Charles fit faire guerre... Durant la guerre devant dite le duc de Loraine, voyant qu'il ne joierait mie de son intention, fit clore les pays de Loraine et de Bair et de l'evesché de Metz, qu'il n'y eust si hardis, sur peine de la vie, que nulz n'amenaist aulcuns vivres en Metz, ne on païs, et requist la dame de Lucembourch; mais elle commandait tout le contraire.
Strana 46
46 — 191. 1428. (7 septembre). Veille de la nativité de Notre-Dame, au mois de septembre. — Elisabeth de Gorlitz déclare avoir trouvé plusieurs lettres des empereurs Rodolphe et Charles, du marquis Jost de Moravie et de tous ses ancêtres, d'après lesquelles le seigneur de Luxembourg est de droit avoué et protecteur de l'abbé et des moines du couvent de Si.- Maximin à Trèves, de leurs vassaux et de leurs biens. Elle déclare en conséquence, en qualité de dame et duchesse de Luxembourg, prendre sous sa protection ce couvent et les biens situés dans ou hors le duché de Luxembourg, ordonnant à tous ses officiers de les protéger. Original avec grand sceau à Berlin. Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., t. IV, 260; t. V, 276. Bertholet, C. VIII. P. just., p. 6. Zyllesius defensio Abb S. Maximini, 1636. Pars III, p. 71, avec le texte allemand. — Arch. Cons. Souverain. Luxemb. Reg. Comm., n° 1105, p. 19. RWP. 192. 1428. 15 septembre. — Les Messins brûlent Rodemacher et pillent les environs. Husson, Chronique de Metz, 1870, p. 35 : a. 1428, le jour de la st. Lorent, ceulz de Metz yssirent hors et s'en allerent bruler et fouragier la ville de Moyeuvre et retournerent le dit jour, tous chargés de tous baigues. — Encor en la dite année ceulx de Metz prinrent, ven- dirent et fourageont les environs de Rodemack le jeudi XVe jour de septembre. 193. 1428. (20 octobre.) Up der elff dusent meegde avont. — Henri d'Ymbermont, doyen de l'église de N.-D. d'Aix-la-Chapelle, déclare que Henri de Bastogne, seigneur de Vogelsanck, fils de Gerart de Bastogne, chevalier, a relevé en fief la mairie de Bastogne. Arch., ville de Bastogne. Original parchemin. Sceau brisé. RWP. 194. 1428. (22 novembre.) Uff sente Caecilien tag der jungfrauwen. — Elisabeth de Gorlitz, comtesse palatine du Rhin , duchesse de Bavière et de Luxembourg et comtesse de Chiny, déclare avoir fait une trêve avec Jean, seigneur de Schleyden et Newenstein jusqu'au jour de Noël prochainement... Want der Edel Johan zu der Schleiden... mit uns und unse lande von Luxemburg in pantschaft steit, als umb syn versessen aichterstendig manlehn. So bekennen wir, dass wir mit dem vorgen. Johan herrn zu der Schleyden, allen seinen helferen und helfershelferen vor uns, unse lande von Luxemburg, alle unse diener, und alle die wir machtig seyn, in eyme gutliche bestande stien und geben hain, vermitz dieser brieff, biss zu kirstmissen nest kumpt... Recueil imprimé touchant Schleiden. RWP. 193. 1428. 1er décembre. Ante Ecclesiam parochialem in Constorf. — Guillaume de Beaufort déclare, que c'est à tort qu'il a reçu l'hommage des habitants de la communauté de Constorff; il délie ceux-ci du serment lui prêté, et renonce à tout droit en faveur de l'abbaye d'Euren, près Trèves. Suit le règlement des droits réciproques du dit Guillaume de Beaufort et du couvent d'Euren à Constorff, où le premier était avoué. Arch. Gouv. Luxemb. Registre de l'abbaye d'Echternach K., t. 1, 1049, in fine. RWP. — Acte très- important pour Constorf. 196. 1428. (6 décembre.) Uf sent Niclais dag. — Jean de la Rochette, reconnaît avoir reçu la somme de 95 florins lui due dans le temps par Joffartz de Bettstein, aujourd'hui décédé. Sceau de Henri, fils ainé du dit Jean de la Rochette. Linster Copybuch, t. 1, 52 v°.
46 — 191. 1428. (7 septembre). Veille de la nativité de Notre-Dame, au mois de septembre. — Elisabeth de Gorlitz déclare avoir trouvé plusieurs lettres des empereurs Rodolphe et Charles, du marquis Jost de Moravie et de tous ses ancêtres, d'après lesquelles le seigneur de Luxembourg est de droit avoué et protecteur de l'abbé et des moines du couvent de Si.- Maximin à Trèves, de leurs vassaux et de leurs biens. Elle déclare en conséquence, en qualité de dame et duchesse de Luxembourg, prendre sous sa protection ce couvent et les biens situés dans ou hors le duché de Luxembourg, ordonnant à tous ses officiers de les protéger. Original avec grand sceau à Berlin. Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., t. IV, 260; t. V, 276. Bertholet, C. VIII. P. just., p. 6. Zyllesius defensio Abb S. Maximini, 1636. Pars III, p. 71, avec le texte allemand. — Arch. Cons. Souverain. Luxemb. Reg. Comm., n° 1105, p. 19. RWP. 192. 1428. 15 septembre. — Les Messins brûlent Rodemacher et pillent les environs. Husson, Chronique de Metz, 1870, p. 35 : a. 1428, le jour de la st. Lorent, ceulz de Metz yssirent hors et s'en allerent bruler et fouragier la ville de Moyeuvre et retournerent le dit jour, tous chargés de tous baigues. — Encor en la dite année ceulx de Metz prinrent, ven- dirent et fourageont les environs de Rodemack le jeudi XVe jour de septembre. 193. 1428. (20 octobre.) Up der elff dusent meegde avont. — Henri d'Ymbermont, doyen de l'église de N.-D. d'Aix-la-Chapelle, déclare que Henri de Bastogne, seigneur de Vogelsanck, fils de Gerart de Bastogne, chevalier, a relevé en fief la mairie de Bastogne. Arch., ville de Bastogne. Original parchemin. Sceau brisé. RWP. 194. 1428. (22 novembre.) Uff sente Caecilien tag der jungfrauwen. — Elisabeth de Gorlitz, comtesse palatine du Rhin , duchesse de Bavière et de Luxembourg et comtesse de Chiny, déclare avoir fait une trêve avec Jean, seigneur de Schleyden et Newenstein jusqu'au jour de Noël prochainement... Want der Edel Johan zu der Schleiden... mit uns und unse lande von Luxemburg in pantschaft steit, als umb syn versessen aichterstendig manlehn. So bekennen wir, dass wir mit dem vorgen. Johan herrn zu der Schleyden, allen seinen helferen und helfershelferen vor uns, unse lande von Luxemburg, alle unse diener, und alle die wir machtig seyn, in eyme gutliche bestande stien und geben hain, vermitz dieser brieff, biss zu kirstmissen nest kumpt... Recueil imprimé touchant Schleiden. RWP. 193. 1428. 1er décembre. Ante Ecclesiam parochialem in Constorf. — Guillaume de Beaufort déclare, que c'est à tort qu'il a reçu l'hommage des habitants de la communauté de Constorff; il délie ceux-ci du serment lui prêté, et renonce à tout droit en faveur de l'abbaye d'Euren, près Trèves. Suit le règlement des droits réciproques du dit Guillaume de Beaufort et du couvent d'Euren à Constorff, où le premier était avoué. Arch. Gouv. Luxemb. Registre de l'abbaye d'Echternach K., t. 1, 1049, in fine. RWP. — Acte très- important pour Constorf. 196. 1428. (6 décembre.) Uf sent Niclais dag. — Jean de la Rochette, reconnaît avoir reçu la somme de 95 florins lui due dans le temps par Joffartz de Bettstein, aujourd'hui décédé. Sceau de Henri, fils ainé du dit Jean de la Rochette. Linster Copybuch, t. 1, 52 v°.
Strana 47
— 47 — 197. 1428. (13 décembre.) Uf sent Lucien dag der heilligen jouffrawen. — Clais de Holtzem reconnait être homme serf de l'abbaye de Munster. Acte recu par Jean Francke d'Echternach, et Fipel von Elffingen, échevins à Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Deux sceaux. RWP. — Coll. Soc. hist. Luxemb. Cartul. Munster, fol. 227 v°. 198. 1429. — Lettres de défi de Charles II, surnommé le Hardi, duc de Lorraine et de plusieurs seigneurs, parmi lesquels figurent: Quellos Fouze de Lucembourg; Paulus de Mescenhuscen ; Conement de Meschenhuscen ; Jehan de la Roche ; Mangin, dit le clerc, de Saint-Marc ; Collesson d'Erlon ; Thisse de Buebenge ; Colin d'Erlon ; Glassequin de Bubingen ; Colin de la Roche ; Colin le Descoupe de Villers-devant-Orval ; Jehan Fredrich de Belrowart ; Fransois de Sorbey, seigneur de Louppy ; Fourquignon de Laitre, prévôt d'Amance ; Wautrin de Laitre ; Jehan de Bastongne ; Jehan de Neufchastel , en Ardenne ; Dioderich de Louzen (Lontzen), dit Robin ; Peter de Kunczich ; Friderich de Schowembourch; Hamchement de Villers, dit le Borne ; Hannes de Puttelenges ; Hannes Xorn, dit prévôt d'Autel ; Willame d'Autelz; Jehan de Schitterange, dit de Rodange; Clas de Koilpache; Jehan, seigneur de Rodemach; Hanry, sire de la Roche; Herman de Volkindingen; Herman de Stuperrich (Sterpenich?); Johan de Welschervalz (la Roche en Ardenne); messire Bernart, sire de Bourscheit, chevalier ; Jehan de Bettinberg; Jehan de Menscorff (Menstorf?); Simon, seigneur de Fenestrange et de Brandenbez ; Domant de Lucembourg ; Petre de Luccemborich, etc. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 119 et suiv. 199. 1429. Janvier-mars v. st. — Cession par Elisabeth de Gorlitz, comtesse palatine du Rhin, archiduchesse en Bavière, duchesse de Luxembourg, à Jean, seigneur de Rodemacher, son neveu, de la ville et seigneurie de Montmédy, en compensation d'une somme d'argent, qu'elle lui devait. — Au n° 1514, année 1437, janvier-avril v. st. se retrouve le même acte, avec la spécification de la somme qui est de 1000 florins du Rhin. Arch. Lille. B. 1481. Voir 8 janvier 1426. 200. (1429 n. st.) 1428. 3 janvier. — Colard, sire du Saussie, chevalier, confesse avoir repris de Madame la duchesse de Luxembourg et de Bavière, tout ce qu'il a à la ville, ban et finage de Jamay, selon le contenu des lettres qu'il a sur ce du roi Jean de Bohême et de Pologne, et comte de Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Cartul. de 1546, f. 102 v°. Français. — Pierret, Preuves, t. II, 319. Bertholet, t. VII, p. 442. 201. (1429 n. st.) 1428. 9 janvier. Stile de Trèves. — Elisabeth de Gorlitz, comtesse palatine du Rhin, duchesse de Bavière et de Luxembourg, et comtesse de Chiny, dame de Voirn et Irckel, fait savoir, qu'elle a emprunté une somme de trois mille florins du Rhin de Jean de la Marck, fils ainé de Airburg et Millenburg, avoué de Hesbaie, seigneur d'Asden, pour satisfaire à des besoins reconnus. En assurance de ceute somme, elle le constitue son créancier comme prévôt de Bastogne et de Marche pendant au moins un terme de dix ans, avec faculté de tirer de cette charge tous les profits et amendes. Après ces dix ans, le dit Jean de la Mark pourra être remplacé comme prévôt, si la somme capitale ci-dessus lui était
— 47 — 197. 1428. (13 décembre.) Uf sent Lucien dag der heilligen jouffrawen. — Clais de Holtzem reconnait être homme serf de l'abbaye de Munster. Acte recu par Jean Francke d'Echternach, et Fipel von Elffingen, échevins à Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Deux sceaux. RWP. — Coll. Soc. hist. Luxemb. Cartul. Munster, fol. 227 v°. 198. 1429. — Lettres de défi de Charles II, surnommé le Hardi, duc de Lorraine et de plusieurs seigneurs, parmi lesquels figurent: Quellos Fouze de Lucembourg; Paulus de Mescenhuscen ; Conement de Meschenhuscen ; Jehan de la Roche ; Mangin, dit le clerc, de Saint-Marc ; Collesson d'Erlon ; Thisse de Buebenge ; Colin d'Erlon ; Glassequin de Bubingen ; Colin de la Roche ; Colin le Descoupe de Villers-devant-Orval ; Jehan Fredrich de Belrowart ; Fransois de Sorbey, seigneur de Louppy ; Fourquignon de Laitre, prévôt d'Amance ; Wautrin de Laitre ; Jehan de Bastongne ; Jehan de Neufchastel , en Ardenne ; Dioderich de Louzen (Lontzen), dit Robin ; Peter de Kunczich ; Friderich de Schowembourch; Hamchement de Villers, dit le Borne ; Hannes de Puttelenges ; Hannes Xorn, dit prévôt d'Autel ; Willame d'Autelz; Jehan de Schitterange, dit de Rodange; Clas de Koilpache; Jehan, seigneur de Rodemach; Hanry, sire de la Roche; Herman de Volkindingen; Herman de Stuperrich (Sterpenich?); Johan de Welschervalz (la Roche en Ardenne); messire Bernart, sire de Bourscheit, chevalier ; Jehan de Bettinberg; Jehan de Menscorff (Menstorf?); Simon, seigneur de Fenestrange et de Brandenbez ; Domant de Lucembourg ; Petre de Luccemborich, etc. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 119 et suiv. 199. 1429. Janvier-mars v. st. — Cession par Elisabeth de Gorlitz, comtesse palatine du Rhin, archiduchesse en Bavière, duchesse de Luxembourg, à Jean, seigneur de Rodemacher, son neveu, de la ville et seigneurie de Montmédy, en compensation d'une somme d'argent, qu'elle lui devait. — Au n° 1514, année 1437, janvier-avril v. st. se retrouve le même acte, avec la spécification de la somme qui est de 1000 florins du Rhin. Arch. Lille. B. 1481. Voir 8 janvier 1426. 200. (1429 n. st.) 1428. 3 janvier. — Colard, sire du Saussie, chevalier, confesse avoir repris de Madame la duchesse de Luxembourg et de Bavière, tout ce qu'il a à la ville, ban et finage de Jamay, selon le contenu des lettres qu'il a sur ce du roi Jean de Bohême et de Pologne, et comte de Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Cartul. de 1546, f. 102 v°. Français. — Pierret, Preuves, t. II, 319. Bertholet, t. VII, p. 442. 201. (1429 n. st.) 1428. 9 janvier. Stile de Trèves. — Elisabeth de Gorlitz, comtesse palatine du Rhin, duchesse de Bavière et de Luxembourg, et comtesse de Chiny, dame de Voirn et Irckel, fait savoir, qu'elle a emprunté une somme de trois mille florins du Rhin de Jean de la Marck, fils ainé de Airburg et Millenburg, avoué de Hesbaie, seigneur d'Asden, pour satisfaire à des besoins reconnus. En assurance de ceute somme, elle le constitue son créancier comme prévôt de Bastogne et de Marche pendant au moins un terme de dix ans, avec faculté de tirer de cette charge tous les profits et amendes. Après ces dix ans, le dit Jean de la Mark pourra être remplacé comme prévôt, si la somme capitale ci-dessus lui était
Strana 48
48 remboursée. Le secrétaire de la duchesse, Nuidarl, atteste que l'ordre de rédiger cette obliga- tion lui a été donnée par Elisabeth de Gorlitz, en présence des deux frères de Raville. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. II, f. 330. RWP. 202. (1429. 10 janvier n. st.) 1428. Feria secunda post festum Epiphanie domini. — Henrich von Ealsetz, déclare, qu'il y a eu discord entre lui et sa tante Cune, soeur de feu son père et ses enfants. Il est intervenu un arrangement entre eux... Dat ich gesonet bin von alle missel, yt sy von veden, doitslaech und erfschafft... Il reconnaît qu'eux seuls ont droit à l'héritage, sis à Virredorf, prévôté de Bidburg. Arch Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau tombe. Fonds Fahne. 203. (1429. 1er février n. st.) 1428. Mardi devant la Chandeleur, style de Trèves. — Jean Franck d'Echternach et Jean de Bettingen , échevins de Luxembourg, font savoir que Nicolas, le tonnelier, de Monderich, bourgeois de Luxembourg, et Elisabeth, sa femme, ont reconnu devoir à Jean de Strassen, aussi échevin, et à Marguerite de Rutgen, sa femme, deux florins du Rhin de bon or et de juste poids, de cens annuel sur leur maison sise près la Monnaie (stande in der Muntze in Onckisgasse) entre l'étable de Thielman le Stewrmeyer de Kuntzich d'un côté, et entre la courcelle du dit Thilman de l'autre, avec une courcelle joignant la maison du commissaire, tout près la courcelle du dit Thilman qui touche à la muraille du verger des Cordeliers (1). Relation du monastère du St.-Esprit, f. 331. Msct. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parch. Deux sceaux. 204. (1429 n. st.) 1428. 1er février. More Treverensi. — Elisabeth de Gorlitz concède à Ida de Betsteyn la faculté de prendre du bois de chauffage dans le Grunewaldt (in unserem Waldt zu Lutzemburg, der geheissen ist, der Grunnewaldt) pour les besoins de sa maison de Linster. Cette faveur à été accordée à la demande de Jean de Soleuvre, chevalier, justicier des nobles, conseiller et marechal de la Cour (Hoffmeister) de la duchesse. Ide de Betsteyn, dame de Linster, était la belle-fille (Stiefdochter) de Jean de Soleuvre. Coll. Soc. hist. Luxemb. Arch. Berbourg. Linster, Copybuch, l. I. P. II, p. 47 v° el t. II, au com- mencement. 205. 1429. (20 février). — Dominica die qua cantatur reminiscere secundum stilum scribendi in dioec. moguntinensi. — Jean , wildegrave à Dune et Kirberg, ryngrave zum Steyn, déclare relever en fief d'Elisabeth, duchesse de Luxembourg, le château de Dronecke et la marche de Talfanck et dépendances. Arch. Gouv. Luxemb. Cartul. 1546 f. 104. A Mayence l'année commençait au jour de Noël. 206. (1429 n. st.) 1428. 4 mars v. st. — Lettre du magistrat de Metz à Madame la du- chesse de Bavière et de Luxembourg, comtesse de Chiny, au sujet du sel pris à deux (1) On peut reconnaître par cette lettre que le jardin des frères mineurs conventuels s'étendait jadis de la nouvelle rue jusque à celle qu'on appelle encore aujourd'hui (1675) Onckisgass (rue de la Monnaie), où les an- ciens comtes et ducs de Luxembourg avaient une maison, et en icelle faisaient battre leur monnaie. La dite rue enl étroite et on y voil peu de maisons qui restent; les autres sont ou ruinées ou changées en écuries ou étables. (Remarque de l'auteur de la relation).
48 remboursée. Le secrétaire de la duchesse, Nuidarl, atteste que l'ordre de rédiger cette obliga- tion lui a été donnée par Elisabeth de Gorlitz, en présence des deux frères de Raville. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. II, f. 330. RWP. 202. (1429. 10 janvier n. st.) 1428. Feria secunda post festum Epiphanie domini. — Henrich von Ealsetz, déclare, qu'il y a eu discord entre lui et sa tante Cune, soeur de feu son père et ses enfants. Il est intervenu un arrangement entre eux... Dat ich gesonet bin von alle missel, yt sy von veden, doitslaech und erfschafft... Il reconnaît qu'eux seuls ont droit à l'héritage, sis à Virredorf, prévôté de Bidburg. Arch Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau tombe. Fonds Fahne. 203. (1429. 1er février n. st.) 1428. Mardi devant la Chandeleur, style de Trèves. — Jean Franck d'Echternach et Jean de Bettingen , échevins de Luxembourg, font savoir que Nicolas, le tonnelier, de Monderich, bourgeois de Luxembourg, et Elisabeth, sa femme, ont reconnu devoir à Jean de Strassen, aussi échevin, et à Marguerite de Rutgen, sa femme, deux florins du Rhin de bon or et de juste poids, de cens annuel sur leur maison sise près la Monnaie (stande in der Muntze in Onckisgasse) entre l'étable de Thielman le Stewrmeyer de Kuntzich d'un côté, et entre la courcelle du dit Thilman de l'autre, avec une courcelle joignant la maison du commissaire, tout près la courcelle du dit Thilman qui touche à la muraille du verger des Cordeliers (1). Relation du monastère du St.-Esprit, f. 331. Msct. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parch. Deux sceaux. 204. (1429 n. st.) 1428. 1er février. More Treverensi. — Elisabeth de Gorlitz concède à Ida de Betsteyn la faculté de prendre du bois de chauffage dans le Grunewaldt (in unserem Waldt zu Lutzemburg, der geheissen ist, der Grunnewaldt) pour les besoins de sa maison de Linster. Cette faveur à été accordée à la demande de Jean de Soleuvre, chevalier, justicier des nobles, conseiller et marechal de la Cour (Hoffmeister) de la duchesse. Ide de Betsteyn, dame de Linster, était la belle-fille (Stiefdochter) de Jean de Soleuvre. Coll. Soc. hist. Luxemb. Arch. Berbourg. Linster, Copybuch, l. I. P. II, p. 47 v° el t. II, au com- mencement. 205. 1429. (20 février). — Dominica die qua cantatur reminiscere secundum stilum scribendi in dioec. moguntinensi. — Jean , wildegrave à Dune et Kirberg, ryngrave zum Steyn, déclare relever en fief d'Elisabeth, duchesse de Luxembourg, le château de Dronecke et la marche de Talfanck et dépendances. Arch. Gouv. Luxemb. Cartul. 1546 f. 104. A Mayence l'année commençait au jour de Noël. 206. (1429 n. st.) 1428. 4 mars v. st. — Lettre du magistrat de Metz à Madame la du- chesse de Bavière et de Luxembourg, comtesse de Chiny, au sujet du sel pris à deux (1) On peut reconnaître par cette lettre que le jardin des frères mineurs conventuels s'étendait jadis de la nouvelle rue jusque à celle qu'on appelle encore aujourd'hui (1675) Onckisgass (rue de la Monnaie), où les an- ciens comtes et ducs de Luxembourg avaient une maison, et en icelle faisaient battre leur monnaie. La dite rue enl étroite et on y voil peu de maisons qui restent; les autres sont ou ruinées ou changées en écuries ou étables. (Remarque de l'auteur de la relation).
Strana 49
49 bourgeois de Thionville par Werry d'Onville qui, dit le magistrat, n'est pas justiciable de la cité. Hist. de Metz par des relig. Bened., t. V. Preuves, p. 85. 207. 1429. (28 mars.) Feria secunda post festum pasche. — Pierre de Huben, abbé et tout le couvent du monastère de St.-Willibrord à Echternach, font donation à Emond, leur sacristain et à ses successeurs, de la moitié de leur moulin devant la porte dite Oirstrais à Echternach, à charge d'anniversaires. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cartul. Echternach, in-fol., p. 22 v°. RWP. 208. 1429. (5 avril.) Mardi après Quasimodo. — Jean de Beutingen et Jean Schalop, échevins de Luxembourg, font savoir que Nicolas, le cordier, de Ruttig, bourgeois de Lu- xembourg et Elisabeth, sa femme, ont reconnu avoir vendu à Thilman, le maçon, bourgeois de Luxembourg et à Yde, sa femme, un demi florin de cens annuel sur une maison située au Limperweg, qui doit un florin du Rhin de cens annuel à l'hôpital de Luxembourg, et cinq eschellings au couvent du St.-Esprit. Allemand. Relation du monastère du S1.-Espril, f. 334. Msct. Arch. Gouv. Luxemb. 209. 1429. Des mitwochs sexten tages im aprill na gewonheit zu schriben des stiftes von Trier. — Contrat de mariage entre Louis de Pillich et Ide de Bettsteyn (de Linster); sont intervenus : Gobel de Pillich , frère de Louis de Pillich, Jean seigneur de Bettsteyn, frère d'ida de Bettsteyn , Jean de Soleuvre chevalier justicier des nobles du duché de Lu- xembourg, Clais seigneur de Hoilviltz, Peter bouss von Bettenburg, Ludwich von Mache- ren, Johan fuiste von Strubach , Heinrich von Bereldingen , Peter von Diestorf, assesseurs du siége des nobles. Linster Copybuch, t. I, P. II. p. 23. 210. 1429. (7 avril.) Uff donrestagh nest vur sente Lamprechtz dage. — Eyn vertrag- brieff zwischent Johan von Hondelingen , herrn zo Elle und Ailheit von Myrssche, elude, ain eyme, Johan von Brandenberg, hern zo Essche, und florse von Myrsche, swager und gesustert, andern teils, betreff j. m. rynsch gulden, darfür und vermitz der vurgenanter Joh. von Hondelingen und sine husfrauven, uff sin teil zo Myrssche vertzygen, sich uff Wiler zom thorne bewysen, nemlich eyn dritteil, doch mit vorbehaltung der loesong. Ich Johan von Hondelingen, her zo Elle, und Aleide von Meyrsche, myn elich huisfrau, dun kunt und bekennen alremenlichen vur uns, unse erven und alle unse nakomen, daz also alz wir tzu zwyongen und zo Tedingen komen waren als umb die heirschaff von Meir- sche, da ich Aleide vurgen. eine geboiren doichter zo was, dat wir des gutlichen und lieff- lichen uberkommen, gesatte, geseynt und gescheiden sin mit Johanne von Brandenberg, her zo Esche und Florsse von Meyrsche, siner elichen wybe, unszin swager und susteren, und hain uns des also gutlichen mit ynnen verlychen und gestaitdeilt, so dat sy zo vorentz ain in scholt und in mübel verlyeven sint, und sint auch vort verlieven by der vurgen. heir- schaff mit yren zubehoiren, so dat sy und yere erven, dat vurgen. sloss Meyrsche mit aller yerer zobehoirden, mit luden, mannen, bannen, gerychten, dorfferen, velden, welden, wyessen , wyngarden , zienden , zinsen , wygern, hoeben , wasser und weide, hoe und dieff, durre und grüne, nasse und drügen, so, wo und wie dat gelegen ist, dat zu den vurgen. PUBLICATIONS. — XXVI‘ (IV°) ANNÉE.
49 bourgeois de Thionville par Werry d'Onville qui, dit le magistrat, n'est pas justiciable de la cité. Hist. de Metz par des relig. Bened., t. V. Preuves, p. 85. 207. 1429. (28 mars.) Feria secunda post festum pasche. — Pierre de Huben, abbé et tout le couvent du monastère de St.-Willibrord à Echternach, font donation à Emond, leur sacristain et à ses successeurs, de la moitié de leur moulin devant la porte dite Oirstrais à Echternach, à charge d'anniversaires. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cartul. Echternach, in-fol., p. 22 v°. RWP. 208. 1429. (5 avril.) Mardi après Quasimodo. — Jean de Beutingen et Jean Schalop, échevins de Luxembourg, font savoir que Nicolas, le cordier, de Ruttig, bourgeois de Lu- xembourg et Elisabeth, sa femme, ont reconnu avoir vendu à Thilman, le maçon, bourgeois de Luxembourg et à Yde, sa femme, un demi florin de cens annuel sur une maison située au Limperweg, qui doit un florin du Rhin de cens annuel à l'hôpital de Luxembourg, et cinq eschellings au couvent du St.-Esprit. Allemand. Relation du monastère du S1.-Espril, f. 334. Msct. Arch. Gouv. Luxemb. 209. 1429. Des mitwochs sexten tages im aprill na gewonheit zu schriben des stiftes von Trier. — Contrat de mariage entre Louis de Pillich et Ide de Bettsteyn (de Linster); sont intervenus : Gobel de Pillich , frère de Louis de Pillich, Jean seigneur de Bettsteyn, frère d'ida de Bettsteyn , Jean de Soleuvre chevalier justicier des nobles du duché de Lu- xembourg, Clais seigneur de Hoilviltz, Peter bouss von Bettenburg, Ludwich von Mache- ren, Johan fuiste von Strubach , Heinrich von Bereldingen , Peter von Diestorf, assesseurs du siége des nobles. Linster Copybuch, t. I, P. II. p. 23. 210. 1429. (7 avril.) Uff donrestagh nest vur sente Lamprechtz dage. — Eyn vertrag- brieff zwischent Johan von Hondelingen , herrn zo Elle und Ailheit von Myrssche, elude, ain eyme, Johan von Brandenberg, hern zo Essche, und florse von Myrsche, swager und gesustert, andern teils, betreff j. m. rynsch gulden, darfür und vermitz der vurgenanter Joh. von Hondelingen und sine husfrauven, uff sin teil zo Myrssche vertzygen, sich uff Wiler zom thorne bewysen, nemlich eyn dritteil, doch mit vorbehaltung der loesong. Ich Johan von Hondelingen, her zo Elle, und Aleide von Meyrsche, myn elich huisfrau, dun kunt und bekennen alremenlichen vur uns, unse erven und alle unse nakomen, daz also alz wir tzu zwyongen und zo Tedingen komen waren als umb die heirschaff von Meir- sche, da ich Aleide vurgen. eine geboiren doichter zo was, dat wir des gutlichen und lieff- lichen uberkommen, gesatte, geseynt und gescheiden sin mit Johanne von Brandenberg, her zo Esche und Florsse von Meyrsche, siner elichen wybe, unszin swager und susteren, und hain uns des also gutlichen mit ynnen verlychen und gestaitdeilt, so dat sy zo vorentz ain in scholt und in mübel verlyeven sint, und sint auch vort verlieven by der vurgen. heir- schaff mit yren zubehoiren, so dat sy und yere erven, dat vurgen. sloss Meyrsche mit aller yerer zobehoirden, mit luden, mannen, bannen, gerychten, dorfferen, velden, welden, wyessen , wyngarden , zienden , zinsen , wygern, hoeben , wasser und weide, hoe und dieff, durre und grüne, nasse und drügen, so, wo und wie dat gelegen ist, dat zu den vurgen. PUBLICATIONS. — XXVI‘ (IV°) ANNÉE.
Strana 50
30 — heirschaff gehoirende ist, es sy ersoit, oder unhersoit, nustzint usz, noch aiff gescheiden, obermitz dusent gude swaier rynsche gulden, gut von golde, sware genoech von gewychte, die sy uns bewyst und dar vur verlaicht und verpant haynt, hyere deil ain dem slosse und heirschaff zo Wylre zom toiren, auch mit alre yere zugehoirden nust nyt uszgescheiden, dat ist zo wissen : ein dritteil an der egen. burch und heirschaff zu Wylre, dat sy auch altzyt luesen und intslain mügen von uns und onsen erven, zu unse frauwen lichtmisse, vierzehn tage dar vur, oder vierziehen dage darna, nest und anders nit dan mit folre gulden und nutze des jaires, in der maiszen az unse heubtbrieffe daz uszwyset, den sy uns dar über gegeven und verschrieven hant. Und darumb so hain wir Johan und Aleide vurgen. elude, vertziegen und vertzyen mit halme vnd mit monde, und az dat recht ist, uff die egen. burch, herlicheit und eyrfschaff, mit aller yrer zobehoirden, az vurgen. steyt. Und hain uns und unse erven dar ain enterffet, und den vourg. Johan von Brandenberch und Florssen, elude, egen. damit geerbet, und erven zo ewegen dagen, wie verre ich Aleit recht darzo hatte und darzu geboiren waz, so dat wir, noch unse erven zu ewigen dagen nummer me darna ge- fragen noch geforderen en sollen, it en were dan sache, dat uns von gebürde und von maig- schaft wegen , hernamailtz da ain get ervile und erstürfe, darzo dat wir von erfeltenus und ersterffenisse wegen, recht hetten, az sich dat heischet, und recht ist; und herumb so hain wir Johan und Aleit, elude vurgen geloifft und gelouen vur uns und onse erven, in guden truwen, und in rechten eit stat, alle diese vurgen. sachen veste und stede zo halden, und nummer her widder gedain noch laissen gescheyn, in eynche wyse, dat wieder die egen. Johan von Brandenberg und Florssen, eluden, und yer erven sin müchten, es wer in geist- lichen, oder in werrenclichen sachen gerichten fonden oder anders die nu fonden sint, oder hernamailtz fonden oder erdoicht müchten werden , sin gentzlichen und zo mail usz diesen sachen gescheiden, und hain dis zo urkunde unsere ingesiegele hirain diesen brieff gehangen, vur uns und onse erven zu ubertzugen alz vurgen. steyt, und hain vort gebedden und bieden den vesten und froemen hern Johan, hern zu der Schüren und zo Zolvere, ritter rychter der edeler manne in dem hirtzdom von Luccemburg, dat er sin ingesiegel by die unse heran gehangen hatt. Dez ich Johan, her zur Schuren und zu Solvere, ritter rychter vurgen. mich erkennen getain hain, umb beden willen der egen. Johans und Aleide, elude vurgen. und hain myn siegel by die yer zu getzugenisse der vurg. dinge ain diesen brieff gehangen, ur- kunde der seisz edeler mannen herna geschrieven mit namen : Geurge und Johan, gebruder von Royllingen, herrn zu Sievenborn und zu Daigstel ; Claesz, her zo Hoilveiltz; Johan von Elter, her zu Korrich ; Johan, her zo Mechzich und Johan von Wanpach, alle man dez hirtz- domps von Luccemburg, beheltnis unsers gnedigen hernn rechte von dem lande; und umb mere stetigeit willen, want daz ander deil der vurgen. burg, daz dorff zo Meirsche, Mestorff und Beryngen daz darzu hoirt, leyn ist zu der Veiltz, up der syte von Homberg, und der nuwe wyngart und Udingen, mit syme zubehoire leyn ist zo Siebenborn, so hain wir auch gebedden den edelen Diederich, her zo Pittingen von sins wyffe wegen, und Geurgen und Johann , gebruderen, herrn zu Sievenborn und zu Daigstel, dat sy auch hyere ingesiegele her ain gehangen haint zu uberzugen alre vurgen. sachen. Des wir Diederich, her zu Pit- tingen vurgen. Geurge und Johan, gebruder, hern zo Sievenborn und zo Daigstel, auch vurgen. uns erkennen getain hain umb beden willen der egn. Johans und Aleiden, elude vurgen. und hain unse ingesiegele by die yere herain gehencket, zu ubertzugen alre vurgen.
30 — heirschaff gehoirende ist, es sy ersoit, oder unhersoit, nustzint usz, noch aiff gescheiden, obermitz dusent gude swaier rynsche gulden, gut von golde, sware genoech von gewychte, die sy uns bewyst und dar vur verlaicht und verpant haynt, hyere deil ain dem slosse und heirschaff zo Wylre zom toiren, auch mit alre yere zugehoirden nust nyt uszgescheiden, dat ist zo wissen : ein dritteil an der egen. burch und heirschaff zu Wylre, dat sy auch altzyt luesen und intslain mügen von uns und onsen erven, zu unse frauwen lichtmisse, vierzehn tage dar vur, oder vierziehen dage darna, nest und anders nit dan mit folre gulden und nutze des jaires, in der maiszen az unse heubtbrieffe daz uszwyset, den sy uns dar über gegeven und verschrieven hant. Und darumb so hain wir Johan und Aleide vurgen. elude, vertziegen und vertzyen mit halme vnd mit monde, und az dat recht ist, uff die egen. burch, herlicheit und eyrfschaff, mit aller yrer zobehoirden, az vurgen. steyt. Und hain uns und unse erven dar ain enterffet, und den vourg. Johan von Brandenberch und Florssen, elude, egen. damit geerbet, und erven zo ewegen dagen, wie verre ich Aleit recht darzo hatte und darzu geboiren waz, so dat wir, noch unse erven zu ewigen dagen nummer me darna ge- fragen noch geforderen en sollen, it en were dan sache, dat uns von gebürde und von maig- schaft wegen , hernamailtz da ain get ervile und erstürfe, darzo dat wir von erfeltenus und ersterffenisse wegen, recht hetten, az sich dat heischet, und recht ist; und herumb so hain wir Johan und Aleit, elude vurgen geloifft und gelouen vur uns und onse erven, in guden truwen, und in rechten eit stat, alle diese vurgen. sachen veste und stede zo halden, und nummer her widder gedain noch laissen gescheyn, in eynche wyse, dat wieder die egen. Johan von Brandenberg und Florssen, eluden, und yer erven sin müchten, es wer in geist- lichen, oder in werrenclichen sachen gerichten fonden oder anders die nu fonden sint, oder hernamailtz fonden oder erdoicht müchten werden , sin gentzlichen und zo mail usz diesen sachen gescheiden, und hain dis zo urkunde unsere ingesiegele hirain diesen brieff gehangen, vur uns und onse erven zu ubertzugen alz vurgen. steyt, und hain vort gebedden und bieden den vesten und froemen hern Johan, hern zu der Schüren und zo Zolvere, ritter rychter der edeler manne in dem hirtzdom von Luccemburg, dat er sin ingesiegel by die unse heran gehangen hatt. Dez ich Johan, her zur Schuren und zu Solvere, ritter rychter vurgen. mich erkennen getain hain, umb beden willen der egen. Johans und Aleide, elude vurgen. und hain myn siegel by die yer zu getzugenisse der vurg. dinge ain diesen brieff gehangen, ur- kunde der seisz edeler mannen herna geschrieven mit namen : Geurge und Johan, gebruder von Royllingen, herrn zu Sievenborn und zu Daigstel ; Claesz, her zo Hoilveiltz; Johan von Elter, her zu Korrich ; Johan, her zo Mechzich und Johan von Wanpach, alle man dez hirtz- domps von Luccemburg, beheltnis unsers gnedigen hernn rechte von dem lande; und umb mere stetigeit willen, want daz ander deil der vurgen. burg, daz dorff zo Meirsche, Mestorff und Beryngen daz darzu hoirt, leyn ist zu der Veiltz, up der syte von Homberg, und der nuwe wyngart und Udingen, mit syme zubehoire leyn ist zo Siebenborn, so hain wir auch gebedden den edelen Diederich, her zo Pittingen von sins wyffe wegen, und Geurgen und Johann , gebruderen, herrn zu Sievenborn und zu Daigstel, dat sy auch hyere ingesiegele her ain gehangen haint zu uberzugen alre vurgen. sachen. Des wir Diederich, her zu Pit- tingen vurgen. Geurge und Johan, gebruder, hern zo Sievenborn und zo Daigstel, auch vurgen. uns erkennen getain hain umb beden willen der egn. Johans und Aleiden, elude vurgen. und hain unse ingesiegele by die yere herain gehencket, zu ubertzugen alre vurgen.
Strana 51
31 dinge, beheltnis unsere rechten. Der geven wart uff donrestach nest vur sente Lamprechtz dage, im jare na Goetz geburde, dusent vier hondert und nuyn und zwentzich jaire. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parch. 211. 1429. (1er mai.) Ipso die Walpurgis. — Jean, curé à l'église de N.-D. de Bidbourg, et Dederich Dronckman , échevin à Bidbourg et administrateur (momper) de la dite église, déclarent, que messire Peter von der Leyen, et dame Grete de Helffenstein, sa femme, doivent à la même église un cens annuel de deux maldres de seigle, et ce pour avoir reçu dans le temps une somme de 50 florins du Rhin; les débiteurs pourront toujours racheter cette rente pour la dite somme. Coll. Soc. hist. Luxemb. Fonds Fahne. Original parchemin. Sceau de Dederich Dronckman. 212. 1429. (9 mai.) Feria secunda post festum ascensionis domini. — Jean Scheyffard de Merode, chevalier, et d'autres, déclarent que Frederic, seigneur de Thombergh, n'a pas laissé d'héritiers directs. Guden, Codex dipl., t. 1, 1266. 213. 1429. 13 juin. — Gerard Poincignon, demeurant à Marville, et Jeanne, sa femme; Warion Saintignon, citain de Verdun, et Marguerite, sa femme, font savoir qu'ils ont effectué le partage de leur gagnage de Chopy de colte Marville. Arch. de Harnoncourt, appart. à M. de la Fontaine, ancien gouv. Orig. 214. 1429. (20 juin.) Des nechsten mondags vor sant Johans dage mitz somers. — Paix (burgfride) entre Symon, seigneur de Vinstingen et Brandenburg, et Godart, seigneur de Brandenburg, uff unser Burg (Brandenburg) , vurgebürge und daile, und in dem begriff da umb... Sceaux de Frederic de Brandenburg, seigneur de Stoltzenbourg, Henri Foick de Hubey, Theus Böckel de la Rochette, Cangin de Heistorff, Arnolt Keeuwe de Wampach, et Michel de Brandenbourg. Coll. Soc. hist. Luxemb. En double original. Parchemin. Six sceaux. Don de M. de Blochausen. RWP. 215. 1429. 28 juin. — Trêve entre la ville de Metz et Elisabeth de Gorlitz, duchesse du Lucembourch, comtesse de Chiny, jusques au jour de Noël 1430. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 103. 216. 1429. 6 juillet. — Jean, Clais, Huwart, Arnolt et Bartholmes, frères, de Sterpenich, font savoir, qu'ils ont demandé à leur beau-père (stiefvader), Ludewich de Pillich, la suc- cession de leurs père et mère, et qu'ils ont été contentés. Sceaux de Jean et de Clais, frères, pour eux et leurs autres frères; encore de Giltz von Grumelscheidt, lieutenant prévôt à Arlon, de Jean de Wampach et de Jean de Sourvelt (Strainchamps), échevins à Arlon. Linster Copybuch, t. I. P. 11, f. 29 vo. 217. 1429. 2 septembre. — Elisabeth de Gorlitz, à la demande de l'abbé et du couvent de St.-Mathias à Trèves, ordonne à son justicier de Grevenmacher, de maintenir la commu- nauté et les habitants de Langesuyre (Langsur), dans leurs anciennes libertés, dans leurs us et coutumes, et de les protéger contre toutes molestations. Arch. Gouv. Luxemb. Copie authentique. RWP. 218. 1429. 3 septembre. — Johan von Strassen, échevin à Luxembourg, et Marguerithe
31 dinge, beheltnis unsere rechten. Der geven wart uff donrestach nest vur sente Lamprechtz dage, im jare na Goetz geburde, dusent vier hondert und nuyn und zwentzich jaire. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parch. 211. 1429. (1er mai.) Ipso die Walpurgis. — Jean, curé à l'église de N.-D. de Bidbourg, et Dederich Dronckman , échevin à Bidbourg et administrateur (momper) de la dite église, déclarent, que messire Peter von der Leyen, et dame Grete de Helffenstein, sa femme, doivent à la même église un cens annuel de deux maldres de seigle, et ce pour avoir reçu dans le temps une somme de 50 florins du Rhin; les débiteurs pourront toujours racheter cette rente pour la dite somme. Coll. Soc. hist. Luxemb. Fonds Fahne. Original parchemin. Sceau de Dederich Dronckman. 212. 1429. (9 mai.) Feria secunda post festum ascensionis domini. — Jean Scheyffard de Merode, chevalier, et d'autres, déclarent que Frederic, seigneur de Thombergh, n'a pas laissé d'héritiers directs. Guden, Codex dipl., t. 1, 1266. 213. 1429. 13 juin. — Gerard Poincignon, demeurant à Marville, et Jeanne, sa femme; Warion Saintignon, citain de Verdun, et Marguerite, sa femme, font savoir qu'ils ont effectué le partage de leur gagnage de Chopy de colte Marville. Arch. de Harnoncourt, appart. à M. de la Fontaine, ancien gouv. Orig. 214. 1429. (20 juin.) Des nechsten mondags vor sant Johans dage mitz somers. — Paix (burgfride) entre Symon, seigneur de Vinstingen et Brandenburg, et Godart, seigneur de Brandenburg, uff unser Burg (Brandenburg) , vurgebürge und daile, und in dem begriff da umb... Sceaux de Frederic de Brandenburg, seigneur de Stoltzenbourg, Henri Foick de Hubey, Theus Böckel de la Rochette, Cangin de Heistorff, Arnolt Keeuwe de Wampach, et Michel de Brandenbourg. Coll. Soc. hist. Luxemb. En double original. Parchemin. Six sceaux. Don de M. de Blochausen. RWP. 215. 1429. 28 juin. — Trêve entre la ville de Metz et Elisabeth de Gorlitz, duchesse du Lucembourch, comtesse de Chiny, jusques au jour de Noël 1430. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 103. 216. 1429. 6 juillet. — Jean, Clais, Huwart, Arnolt et Bartholmes, frères, de Sterpenich, font savoir, qu'ils ont demandé à leur beau-père (stiefvader), Ludewich de Pillich, la suc- cession de leurs père et mère, et qu'ils ont été contentés. Sceaux de Jean et de Clais, frères, pour eux et leurs autres frères; encore de Giltz von Grumelscheidt, lieutenant prévôt à Arlon, de Jean de Wampach et de Jean de Sourvelt (Strainchamps), échevins à Arlon. Linster Copybuch, t. I. P. 11, f. 29 vo. 217. 1429. 2 septembre. — Elisabeth de Gorlitz, à la demande de l'abbé et du couvent de St.-Mathias à Trèves, ordonne à son justicier de Grevenmacher, de maintenir la commu- nauté et les habitants de Langesuyre (Langsur), dans leurs anciennes libertés, dans leurs us et coutumes, et de les protéger contre toutes molestations. Arch. Gouv. Luxemb. Copie authentique. RWP. 218. 1429. 3 septembre. — Johan von Strassen, échevin à Luxembourg, et Marguerithe
Strana 52
32 - von Rutge, sa femme, font donation au primicier de l'autel de N.-D. dans l'église de St.-Michel a Luxembourg, d'une rente annuelle de 20 fl. du Rhin en or, savoir : 3 fl. sur un bien à Contern et 2 sur un brül à Esch uff der Aelsutte, etc. Sceaux de Jean de Bettingen et de Jacob von Püttlingen, échevins à Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Copie certiflée. Papiers de Luxembourg. Dominicains. 219. 1429. 22 septembre. — Record de justice de Chevron sur les droits respectifs de l'abbaye de Stavelot et des habitants de Chevron. Gachard, Arch. Stavelot. Mém. Acad. Belg. 1848, n° 54. 220. 1429. 2 octobre. — Accord et traité conclu entre les mayeur et échevins de la ville de Bastogne d'une part, et les mayeur et échevins de la ville de St.-Hubert d'autre part, au sujet des droits de fermeture et de chaussée, à payer par les habitants de St.-Hubert à Bastogne, à l'intervention du conseil de la duchesse Elisabeth de Gorlitz, savoir : Everard de Gymnich, seigneur de Berbourg, et Jean de Raville, seigneur de Septfontaines. Archives, ville de Bastogne. Orig. parch. Avec quatre sceaux brisés. Aussi copie certiflée. RWP. 221. 1429. 16 octobre. — Elisabeth de Gorlitz déclare renoncer aux prêtentions qu'elle pourrait avoir contre Jean, seigneur de Sleyden, pour le dommage qu'il lui a causé, lorsque, par suite du non paiement de ses redevances, il a pris dans le Luxembourg des gages pour ce paiement; elle promet de lui payer dorénavant son manngeld. Original avec sceau à Berlin. Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., t. IV, 260 ; t. V, 59. — Beyer, Catalogue, II, 63. 222. 1429. (5 novembre.) Sabbato proximo post festum animarum.— Kathryn Heyntzen, femme du fils Nesen, bourgeoise de Trèves, déclare avoir vendu sa maison avec dépen- dances, sise à Berncastel, à Juncker Johan von Swartzenburg, bailli à Paltzel, pour un cens annuel de quatre livres de deniers Trever. Sceau de la ville de Trèves. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau en cire blanche en partie. Fonds Fahne. 223. 1429. (15 novembre.) Mardi après le jour de st. Martin, évêque. — Jean de Wiesel, abbé de Munster à Lucemburg, et le couvent, font savoir qu'ils se sont arrangés avec dame Béatrice de Wiesel, abbesse du St.-Esprit et le couvent, touchant les prétentions qu'ils pouvaient avoir, à cause d'un maldre de seigle, pris sur le grenier du couvent du St.- Esprit. Ils déclarent y renoncer. Allemand. Relation du monastère du St.-Esprit, fol. 332. Msct. Arch. Gouv. Luxemb. 224. 1429. 25 novembre. — Réception faite à Luxembourg à l'envoyé du roi Sigismond. Comptes de la ville de Luxembourg du jour de st. Martin 1429 au même jour 1430 : It. des frydages off ste. Katherinen dage, waren der richter und die scheffen zu raede worden, und duchte sy gut sin, das man dem g... nen unseres gnedigen herren des kunigs von Ungern dienen, der in here Johan Schalopps huse lach, eyne ere erbude und ein essen gebe ; also vertzeirden der selve g... ue und sin son , der dechin von Arle , der richter, die scheffen, und auch eynes deyles burger in Thilans huse vij guld., und desselven frydages zu nacht vertzeirden der selve g... ue, der richter und die scheffen in Hennen huse Ixxx gr. ; machte ix guld. xv gr.
32 - von Rutge, sa femme, font donation au primicier de l'autel de N.-D. dans l'église de St.-Michel a Luxembourg, d'une rente annuelle de 20 fl. du Rhin en or, savoir : 3 fl. sur un bien à Contern et 2 sur un brül à Esch uff der Aelsutte, etc. Sceaux de Jean de Bettingen et de Jacob von Püttlingen, échevins à Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Copie certiflée. Papiers de Luxembourg. Dominicains. 219. 1429. 22 septembre. — Record de justice de Chevron sur les droits respectifs de l'abbaye de Stavelot et des habitants de Chevron. Gachard, Arch. Stavelot. Mém. Acad. Belg. 1848, n° 54. 220. 1429. 2 octobre. — Accord et traité conclu entre les mayeur et échevins de la ville de Bastogne d'une part, et les mayeur et échevins de la ville de St.-Hubert d'autre part, au sujet des droits de fermeture et de chaussée, à payer par les habitants de St.-Hubert à Bastogne, à l'intervention du conseil de la duchesse Elisabeth de Gorlitz, savoir : Everard de Gymnich, seigneur de Berbourg, et Jean de Raville, seigneur de Septfontaines. Archives, ville de Bastogne. Orig. parch. Avec quatre sceaux brisés. Aussi copie certiflée. RWP. 221. 1429. 16 octobre. — Elisabeth de Gorlitz déclare renoncer aux prêtentions qu'elle pourrait avoir contre Jean, seigneur de Sleyden, pour le dommage qu'il lui a causé, lorsque, par suite du non paiement de ses redevances, il a pris dans le Luxembourg des gages pour ce paiement; elle promet de lui payer dorénavant son manngeld. Original avec sceau à Berlin. Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., t. IV, 260 ; t. V, 59. — Beyer, Catalogue, II, 63. 222. 1429. (5 novembre.) Sabbato proximo post festum animarum.— Kathryn Heyntzen, femme du fils Nesen, bourgeoise de Trèves, déclare avoir vendu sa maison avec dépen- dances, sise à Berncastel, à Juncker Johan von Swartzenburg, bailli à Paltzel, pour un cens annuel de quatre livres de deniers Trever. Sceau de la ville de Trèves. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau en cire blanche en partie. Fonds Fahne. 223. 1429. (15 novembre.) Mardi après le jour de st. Martin, évêque. — Jean de Wiesel, abbé de Munster à Lucemburg, et le couvent, font savoir qu'ils se sont arrangés avec dame Béatrice de Wiesel, abbesse du St.-Esprit et le couvent, touchant les prétentions qu'ils pouvaient avoir, à cause d'un maldre de seigle, pris sur le grenier du couvent du St.- Esprit. Ils déclarent y renoncer. Allemand. Relation du monastère du St.-Esprit, fol. 332. Msct. Arch. Gouv. Luxemb. 224. 1429. 25 novembre. — Réception faite à Luxembourg à l'envoyé du roi Sigismond. Comptes de la ville de Luxembourg du jour de st. Martin 1429 au même jour 1430 : It. des frydages off ste. Katherinen dage, waren der richter und die scheffen zu raede worden, und duchte sy gut sin, das man dem g... nen unseres gnedigen herren des kunigs von Ungern dienen, der in here Johan Schalopps huse lach, eyne ere erbude und ein essen gebe ; also vertzeirden der selve g... ue und sin son , der dechin von Arle , der richter, die scheffen, und auch eynes deyles burger in Thilans huse vij guld., und desselven frydages zu nacht vertzeirden der selve g... ue, der richter und die scheffen in Hennen huse Ixxx gr. ; machte ix guld. xv gr.
Strana 53
53 225. 1429. 1er décembre. — Le magistrat de Luxembourg envoie des députés à Thionville auprès d'Elisabeth de Gorlitz, pour la féliciter à l'occasion de son retour de la Hollande et pour la prier de venir à Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des andern dages nae ste. Endres dage wourden der richter, die scheffen und etwie vyl burger in dem raethuse eyndrechtich, das man sulde zu unser gnediger frauwen zu Dydenhoven schicken , sy heissen willekomen sin usser Hollant, und zu bidden das sy zu Lucc. komen wulde. Do rydden der richter, here Heinrich syn bruder, here Johan von Strassin, Watry und andere burger zu Dydenhoven, off ste. Nyclaes dage (6 décembre 1429), mit xij peerden, und waren uss eyne nacht, und haent vertzeert so zu Lucc. in dem enwech ryeden, so zu Dydenhoven, so zu Lucc. in dem widderkomen zusamen, xij guld. xviij gr. 226. 1429. 15 décembre. — La duchesse Elisabeth de Gorlitz arrive de Thionville à Luxembourg. — Assemblée des trois États. — Dons faits à la duchesse par la ville. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430: Item des donnerstages nae ste. Lucien dage, quam unse gnedige frauwe von Dydenhoven zu Lucc., als sy den prelaten, ritterschaff und steden des lants von Lucc. beschriven hatte , daselbst auch zu sin, und hire bottschaff zu verhoren; do waren der richter, die scheffen und burger zu raede wourden, das man ir, in der stede wegen, schencken sulde. Also wart ir geschencket, zu wissen : ij ossen, die kosten xviij guld. — It. ein stuck wins haldende iiij a. j. eymer, dat fuder xxix guld. ye xxix gr. vur den gulden, macht xviij guld. iiij gr. ye xxix gr. — 1t. x malder even, iclich malder kost xix gr , macht vij guld. viij gr., und Ileinrich Trypener und Claes dem sadeler, geven von den vorgen. ossen zu keuffen und zu Lucc. zu brengen von tzeronge und loen xij gr. — It. zu der selver tzyt vertzeerden der richter, die scheffen und burger, do sy intgegen unse gnedige frauwe geridden waren... XxXV gr. 227. 1430. — Destruction de Suxy, près de Neufchâteau, par Everard de la Marck. Bertholet, Hist. Luxemb., t. III, p. 148: Le comte Everard de la Marck détruisit et brûla entièrement le bourg de Suxy dans les guerres qui désolèrent la province en 1430. 228. 1430. — Lettre de Jean de Ouren, par laquelle il promet de ne jamais servir contre les Messins. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 213. 229. 1430. 10 janvier. Bruges. — Mariage de Philippe, duc de Bourgogne, avec Isabelle, fille du roi Jean ler de Portugal et de madame Philippe de Lancastre; la comtesse de Namur, la comtesse de Lorraine, madame de Luxembourg et d'autres nobles dames formaient le cortége de la nouvelle duchesse. De Barante, Hist. des ducs de Bourgogne, t. XI. p. 39. 230. 1430. 3 février. — Temps doux. Comètes. Chron. de St.-Thiébault de Metz, apud dom Calmet, Hist. Lorr., t. V, Pr., p. 49 : Item en la dite année 1429 avant Pasques (c'est-à-dire anc. st.), le iij jour dou mois de ſebvrier commencait à faire moult bel et moult chaud, comme le fust au mois de may et s'apparurent deux estoiles, que commenceant a luire à houre de vespres, et au commencement elles
53 225. 1429. 1er décembre. — Le magistrat de Luxembourg envoie des députés à Thionville auprès d'Elisabeth de Gorlitz, pour la féliciter à l'occasion de son retour de la Hollande et pour la prier de venir à Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des andern dages nae ste. Endres dage wourden der richter, die scheffen und etwie vyl burger in dem raethuse eyndrechtich, das man sulde zu unser gnediger frauwen zu Dydenhoven schicken , sy heissen willekomen sin usser Hollant, und zu bidden das sy zu Lucc. komen wulde. Do rydden der richter, here Heinrich syn bruder, here Johan von Strassin, Watry und andere burger zu Dydenhoven, off ste. Nyclaes dage (6 décembre 1429), mit xij peerden, und waren uss eyne nacht, und haent vertzeert so zu Lucc. in dem enwech ryeden, so zu Dydenhoven, so zu Lucc. in dem widderkomen zusamen, xij guld. xviij gr. 226. 1429. 15 décembre. — La duchesse Elisabeth de Gorlitz arrive de Thionville à Luxembourg. — Assemblée des trois États. — Dons faits à la duchesse par la ville. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430: Item des donnerstages nae ste. Lucien dage, quam unse gnedige frauwe von Dydenhoven zu Lucc., als sy den prelaten, ritterschaff und steden des lants von Lucc. beschriven hatte , daselbst auch zu sin, und hire bottschaff zu verhoren; do waren der richter, die scheffen und burger zu raede wourden, das man ir, in der stede wegen, schencken sulde. Also wart ir geschencket, zu wissen : ij ossen, die kosten xviij guld. — It. ein stuck wins haldende iiij a. j. eymer, dat fuder xxix guld. ye xxix gr. vur den gulden, macht xviij guld. iiij gr. ye xxix gr. — 1t. x malder even, iclich malder kost xix gr , macht vij guld. viij gr., und Ileinrich Trypener und Claes dem sadeler, geven von den vorgen. ossen zu keuffen und zu Lucc. zu brengen von tzeronge und loen xij gr. — It. zu der selver tzyt vertzeerden der richter, die scheffen und burger, do sy intgegen unse gnedige frauwe geridden waren... XxXV gr. 227. 1430. — Destruction de Suxy, près de Neufchâteau, par Everard de la Marck. Bertholet, Hist. Luxemb., t. III, p. 148: Le comte Everard de la Marck détruisit et brûla entièrement le bourg de Suxy dans les guerres qui désolèrent la province en 1430. 228. 1430. — Lettre de Jean de Ouren, par laquelle il promet de ne jamais servir contre les Messins. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 213. 229. 1430. 10 janvier. Bruges. — Mariage de Philippe, duc de Bourgogne, avec Isabelle, fille du roi Jean ler de Portugal et de madame Philippe de Lancastre; la comtesse de Namur, la comtesse de Lorraine, madame de Luxembourg et d'autres nobles dames formaient le cortége de la nouvelle duchesse. De Barante, Hist. des ducs de Bourgogne, t. XI. p. 39. 230. 1430. 3 février. — Temps doux. Comètes. Chron. de St.-Thiébault de Metz, apud dom Calmet, Hist. Lorr., t. V, Pr., p. 49 : Item en la dite année 1429 avant Pasques (c'est-à-dire anc. st.), le iij jour dou mois de ſebvrier commencait à faire moult bel et moult chaud, comme le fust au mois de may et s'apparurent deux estoiles, que commenceant a luire à houre de vespres, et au commencement elles
Strana 54
34 touchient l'une tout près de l'autre; mais en moins de six sepmaines elle s'allongnant for- mant, et perdit l'une des d. estoiles sa clairté, et ne sait-on qu'elle devint. 231. (1430. 3 février n. st.) 1429. Le lendemain de la purification de la ste. Vierge. — Diderich, fils de Strassburger, et Katherine, sa femme, font savoir qu'ils reconnaissent tenir à titre de bail de Else de Wesel, abbesse, et du couvent du St.-Esprit à Luxembourg de l'ordre de ste. Claire, tous les biens du couvent à Koningsmachern, dans la franchise et sur le ban, tels qu'ils les détaillent. Ils paieront un cens annuel de deux maldres de seigle, un demi maldre de froment, livrables le jour de st. Martin, évêque, à Kettenhem, uff das wasser. Nicolas, fils de Bulges, justicier, Geyrtzen Arnolt, fils de Henckes, échevins à Machern , témoins. Jacob, curé de Machern, a apposé son sceau. Arch. Gouv. Luxemb. Cartul. St.-Esprit, f. 33. Allemand. Relation du monastère du St.-Esprit. Msct. p. 334. 232. 1430. 9 février. — Le magistrat de la ville de Luxembourg va à la rencontre de la duchesse Elisabeth de Gorlitz, venant de Thionville. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : Item des donnerstages zu mo(r)gen, eichten dages nae unser frauwen dage lichtmisse, vertzeerden der richter... in Hennen huse, do sy geriden waren intgegent unser gnediger frauwen, die von Dydenhoven zu Lucc. quam. xxxvj gr. 233. 1430. 13 février. — Réunion des États à Luxembourg; gardes; précautions contre un incendie. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des mandages xiij february, hatte unse gnedige frauwe der ritterschaff und den steden beschriven zu Lucc. zu sin. Do haan ich geven Cleblat und richtlingers hengen, von iij nachten uff achtportetourn zu wachen, umb des fures willen, und Johan von Vyanden von eyner nacht in der stat umb zu gaen und off dat fur zu warten, und abe eynich geruecht geschege ; ij gr. som zusamen xj gr. 234. 1430. 8 mars. — Députation à envoyer par les nobles à Nuremberch, auprès du roi Sigismond. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des mitwochen nae Invocavit, geven Johan von Vyanden, der mit brief zu der Schuren (Lagrange), zu dem ritterrichter geschickt wart, zu vernemen, abe die ritterschaff zu Nuremberch zu unserem heren dem kunige schicken wurde, und vort zu Kettenhem zu here Phyppel von Elffingen zu gaan vj gr. 235. 1430. 11 mars. — Difficultés au sujet du hertpenning (impôt sur les foyers) dans la ville de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430: Item Johan von Vyanden geven des samtzdages nae Invocavit, der von der stede wegen mit eyme brieve gesant wart zu Dydenhoven, zu Joncker Goirgen von Benstorff, und zu dem dechen von Arle von den hertpenningen wegen; v gr. — It. dem selven Johan von Vyanden geven des xvij€ dages meirtz, der mit eyme brief zu Dydenhoven an den dechin von Arle geschickt wart, umb zu vernemen, abe unsere gnedige frauwe den brief von den hertpenningen geven wulde, und wanne sy euwech faren wirde; v gr. — It. dem selven Johan von Vyanden noch geven des
34 touchient l'une tout près de l'autre; mais en moins de six sepmaines elle s'allongnant for- mant, et perdit l'une des d. estoiles sa clairté, et ne sait-on qu'elle devint. 231. (1430. 3 février n. st.) 1429. Le lendemain de la purification de la ste. Vierge. — Diderich, fils de Strassburger, et Katherine, sa femme, font savoir qu'ils reconnaissent tenir à titre de bail de Else de Wesel, abbesse, et du couvent du St.-Esprit à Luxembourg de l'ordre de ste. Claire, tous les biens du couvent à Koningsmachern, dans la franchise et sur le ban, tels qu'ils les détaillent. Ils paieront un cens annuel de deux maldres de seigle, un demi maldre de froment, livrables le jour de st. Martin, évêque, à Kettenhem, uff das wasser. Nicolas, fils de Bulges, justicier, Geyrtzen Arnolt, fils de Henckes, échevins à Machern , témoins. Jacob, curé de Machern, a apposé son sceau. Arch. Gouv. Luxemb. Cartul. St.-Esprit, f. 33. Allemand. Relation du monastère du St.-Esprit. Msct. p. 334. 232. 1430. 9 février. — Le magistrat de la ville de Luxembourg va à la rencontre de la duchesse Elisabeth de Gorlitz, venant de Thionville. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : Item des donnerstages zu mo(r)gen, eichten dages nae unser frauwen dage lichtmisse, vertzeerden der richter... in Hennen huse, do sy geriden waren intgegent unser gnediger frauwen, die von Dydenhoven zu Lucc. quam. xxxvj gr. 233. 1430. 13 février. — Réunion des États à Luxembourg; gardes; précautions contre un incendie. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des mandages xiij february, hatte unse gnedige frauwe der ritterschaff und den steden beschriven zu Lucc. zu sin. Do haan ich geven Cleblat und richtlingers hengen, von iij nachten uff achtportetourn zu wachen, umb des fures willen, und Johan von Vyanden von eyner nacht in der stat umb zu gaen und off dat fur zu warten, und abe eynich geruecht geschege ; ij gr. som zusamen xj gr. 234. 1430. 8 mars. — Députation à envoyer par les nobles à Nuremberch, auprès du roi Sigismond. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des mitwochen nae Invocavit, geven Johan von Vyanden, der mit brief zu der Schuren (Lagrange), zu dem ritterrichter geschickt wart, zu vernemen, abe die ritterschaff zu Nuremberch zu unserem heren dem kunige schicken wurde, und vort zu Kettenhem zu here Phyppel von Elffingen zu gaan vj gr. 235. 1430. 11 mars. — Difficultés au sujet du hertpenning (impôt sur les foyers) dans la ville de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430: Item Johan von Vyanden geven des samtzdages nae Invocavit, der von der stede wegen mit eyme brieve gesant wart zu Dydenhoven, zu Joncker Goirgen von Benstorff, und zu dem dechen von Arle von den hertpenningen wegen; v gr. — It. dem selven Johan von Vyanden geven des xvij€ dages meirtz, der mit eyme brief zu Dydenhoven an den dechin von Arle geschickt wart, umb zu vernemen, abe unsere gnedige frauwe den brief von den hertpenningen geven wulde, und wanne sy euwech faren wirde; v gr. — It. dem selven Johan von Vyanden noch geven des
Strana 55
55 — dinstages vor halffasten (21 mars), der mit eyme brieve zu Dydenhoven, zu Joncker Goirgen und dem dechen von Arle, als von des briefs wegen von dem hertpenninge geschicket wart, und en vont Joncker Goirgen nit da, und was uss, ilj dage ; viij gr. 236. (1430. 14 mars n. st.) Geven inne unsere stat zo Diedenhoven, des XIV. tags Martii. — Elisabeth, comtesse palatine du Rhin , duchesse en Bavière et à Luxembourg, comtesse de Chiny, etc., déclare devoir à Arnolt de Sirck, chevalier, une rente annuelle de cent florins, payable la moitié à la chandeleur et l'autre moitié à la st. Jean-Baptiste, sur le passage d'eau (wasser- und pontzolle), de Remich, ainsi que cela résulte des lettres sur ce faites ; elle mande à son cellerier et à son stromeiger (cellerarium et villicum) à Luxembourg, de lui payer la dite rente. Témoins : Jean de Raville et le doyen d'Arlon. Arch. Gouv. Luxemb. Copie certifiée. Cahier en parchemin. RWP. 237. 1430. 22 mars. — La duchesse Elisabeth de Gorlitz se rend de Thionville à Nurem- berch, auprès du roi Sigismond. Comptes de la ville de Luxemb., a. 1429—1430, f. 1. Die fürstin Elisabeth kombt ans Holland und reyt mit etlichen scheffen nach Nuremberg zum keyser Sigismond und komt in augusto 1431 (1430) wieder : lt. des mittwochen nae essen (post prandium?) vor halffasten, riedden here Phippel und Dyderich van Altzenrod , von der stede wegen zu Dydenhoven, umb mit unser gnedigen frauwen vort zu ryden zu Nuremberch, zu unserm gnedigen herrn dem kunige von Ungarn, und quamen widderumb zu Lucc. des samtzdages vor der crutzwochen (20 mai 1436), und haent vertzeirt xc guld. iiij gr. — 1t. geven Peter schrynemecher, von eyner hultzenladde zu machen , j gr. und Reyner, dem schumacher, dieselve mit leder zu überziehen, und ij riemen, iiij gr., die brief darin zu doen, die here Phippel und Dyderich van Alzerot mit hin zu fouren, som v gr. — It. geven Johannes, dem schriver, voor primo iij brieve dar aff zu schriven, ij von heertpenning sprechende von Joncker Goirge und dem dechen von Arle und der eyne ein vidimus usser Joncker Goirgen brieve, das er ein heubtman von unser gnediger frauwen wegen ist, vj gr. 238. 1430. (25 avril.) Le jour de st. Marc. — Philippe d'Elffingen, près Mundorf, donne à l'ordre teutonique ses biens à Remich. Arch. Coblence. Analyse. Lettre de M. Abel de Metz, 14 août 1863. 239. 1430. 2 mai. — Gelées. Husson, Chronique de Metz 1870, p. 56 : En l'an 1430 furent engellées les vignes, le jour de la st. Clement, en mai, 2e jour, qui estaient de moult belle apparence, et fallut faire serwoise pour ceu que les vins estaient fort chiers. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 51, a. 1430 : Le jour de la translation de st. Clement, les vignes estient très forniment belles, et chergiées de raixins; mais plusiours de Metz et dou pays entour, ouvrent, et firent ouvrer celui jour, et faisait moult belz, et moult chault temps ; mais environ houre de midy, commençait à faire telle et si horrible temps, que tout fut perdu outre saille, et gellât dès celluy jour jusques au xviij, jour dou dit mois de may. Par ce appert-il qu'il faict à garder et honorer les festes des saincts et des sainctes de paradis.
55 — dinstages vor halffasten (21 mars), der mit eyme brieve zu Dydenhoven, zu Joncker Goirgen und dem dechen von Arle, als von des briefs wegen von dem hertpenninge geschicket wart, und en vont Joncker Goirgen nit da, und was uss, ilj dage ; viij gr. 236. (1430. 14 mars n. st.) Geven inne unsere stat zo Diedenhoven, des XIV. tags Martii. — Elisabeth, comtesse palatine du Rhin , duchesse en Bavière et à Luxembourg, comtesse de Chiny, etc., déclare devoir à Arnolt de Sirck, chevalier, une rente annuelle de cent florins, payable la moitié à la chandeleur et l'autre moitié à la st. Jean-Baptiste, sur le passage d'eau (wasser- und pontzolle), de Remich, ainsi que cela résulte des lettres sur ce faites ; elle mande à son cellerier et à son stromeiger (cellerarium et villicum) à Luxembourg, de lui payer la dite rente. Témoins : Jean de Raville et le doyen d'Arlon. Arch. Gouv. Luxemb. Copie certifiée. Cahier en parchemin. RWP. 237. 1430. 22 mars. — La duchesse Elisabeth de Gorlitz se rend de Thionville à Nurem- berch, auprès du roi Sigismond. Comptes de la ville de Luxemb., a. 1429—1430, f. 1. Die fürstin Elisabeth kombt ans Holland und reyt mit etlichen scheffen nach Nuremberg zum keyser Sigismond und komt in augusto 1431 (1430) wieder : lt. des mittwochen nae essen (post prandium?) vor halffasten, riedden here Phippel und Dyderich van Altzenrod , von der stede wegen zu Dydenhoven, umb mit unser gnedigen frauwen vort zu ryden zu Nuremberch, zu unserm gnedigen herrn dem kunige von Ungarn, und quamen widderumb zu Lucc. des samtzdages vor der crutzwochen (20 mai 1436), und haent vertzeirt xc guld. iiij gr. — 1t. geven Peter schrynemecher, von eyner hultzenladde zu machen , j gr. und Reyner, dem schumacher, dieselve mit leder zu überziehen, und ij riemen, iiij gr., die brief darin zu doen, die here Phippel und Dyderich van Alzerot mit hin zu fouren, som v gr. — It. geven Johannes, dem schriver, voor primo iij brieve dar aff zu schriven, ij von heertpenning sprechende von Joncker Goirge und dem dechen von Arle und der eyne ein vidimus usser Joncker Goirgen brieve, das er ein heubtman von unser gnediger frauwen wegen ist, vj gr. 238. 1430. (25 avril.) Le jour de st. Marc. — Philippe d'Elffingen, près Mundorf, donne à l'ordre teutonique ses biens à Remich. Arch. Coblence. Analyse. Lettre de M. Abel de Metz, 14 août 1863. 239. 1430. 2 mai. — Gelées. Husson, Chronique de Metz 1870, p. 56 : En l'an 1430 furent engellées les vignes, le jour de la st. Clement, en mai, 2e jour, qui estaient de moult belle apparence, et fallut faire serwoise pour ceu que les vins estaient fort chiers. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 51, a. 1430 : Le jour de la translation de st. Clement, les vignes estient très forniment belles, et chergiées de raixins; mais plusiours de Metz et dou pays entour, ouvrent, et firent ouvrer celui jour, et faisait moult belz, et moult chault temps ; mais environ houre de midy, commençait à faire telle et si horrible temps, que tout fut perdu outre saille, et gellât dès celluy jour jusques au xviij, jour dou dit mois de may. Par ce appert-il qu'il faict à garder et honorer les festes des saincts et des sainctes de paradis.
Strana 56
56 — 240. 1430. 3 mai. — Jugement arbitral, d'après lequel le couvent de Mariendal a droit aux deux tiers de la dime des agneaux aux villages de Dele et de Burle. Le couvent de Clairefontaine n'y aura droit, que lorsqu'il fera preuve du contraire, en exhibant des actes qui lui attribuent cette dîme. Ont concouru à cette décision, George de Raville, seigneur de Septfontaines et Dagstul, drossatz du duché de Luxembourg ; Conrat de Montabur, doyen et curé à Arlon, receveur-général du duché, et Nicolas, secrétaire et échevin à Arlon. Arch. Gouv. Luxemb. Origiual parchemin. Un sceau et partie d'un deuxième. RWP. 241. 1430. 6 mai. — La ville de Luxembourg envoie aux renseignements, si le roi Sigismond est à Nuremberg. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430: Item quam Johan von Vyanden, der bodde, von Nuremberch widderumb zu Lucc. des maendages nae Quasimodo, und wart widderumb zu Nurenberch gesant, des samtzdages vj. may; also were der kunige zu Nurenberch, so sulde er zu stont wiederumb zu Lucc. komen ; were das aber nit, so sulde er vort zu dem kunige gaen. Also ist er zu dem kunige gangen, und haen yme geven mit yme zu dragen xij guld., ye xxxij gr. vur den gulden; die macht unser rechenschaff xiiij guld. xiiiij gr. 242. 1430. 18 mai. — Les bourgeois de Luxembourg vont incendier Larochette. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des donnerstages vor der crutzwochen, waren der burger eynes deyle in der nacht ussgezogen zu der Veyltz, und verbranten die freyheit, und des frydages (19 mai) tzoch die gemeynde uss hin zu helffen zu komen. Die selve brachte Scheytgin... dem haen ich do von geven iij gr., und haen dem selven noch geven, und das er von der stede wegen mit eyme gerydden was zu Bollonien (Bollogne près Habaie?) zu Joncker Goirgen, dem heubtman, das er zu Lucc. komen wulde vj gr.; und die gemeynde vertzeirde zu der selver tzyt off dem wege, àn brode, widder (von) Peter Schusen kaufft lxj gr. som zusamen ij guld. xviij gr.—It. des sondages vor der crutzwochen (30 mai), wurden gedinget buschoff und sin stieffader, Augustins eydem, und dutschgin, zu wachen, und hirer ij zu gaen dat gebirge langts rescheit, und ij dat gebirde langts tyntenbongart, die gewachet iclicher vij nachte, icklicher des nachts xv. d. macht iij guld. vij gr. — It. des sondages nae ste. Johans dage baptisten (25 juin), geven von geheisch des richters, Heinrich Micheltz sone im Gronde, von xxiiij furpylen, die zu der Veiltz quamen, do die burger die friheit gewonnen ; ij guld. ye xxxj gr.—It. des donnerstages xviijtn dages may gelivert Joest, dem metzeller, und dem grossen Smytgen, und Ryffgin, dem vassbender, von geheisse des richters, ij laden mit pylen, und eyne lade mit furpylen, und eynen sack mit polver, wygende umb die xiij pont, vor die Veyltz zu zichen. 243. 1430. 29 mai. — Construction d'une tour au Paffenthal ; adjudication. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des maendages vor pinxsten wart verdinget Henchin, dem steymetz, ein tourn in Paffennagel zu machen, v fuesse dick in dem gronde, buitz her uss gurtels ho, bussen der erden ; und vort iiij fuesse dickes buitz oben uss ; und x fuesse bynnen wyt, mit iij par treben, und eyne gehauwen dur, und ix gehauwen spalt vinsteren , und iij tzynen mit hiren schirm nasen, und j vinster zu der stede wert... lxxxiij guld. vij gr.
56 — 240. 1430. 3 mai. — Jugement arbitral, d'après lequel le couvent de Mariendal a droit aux deux tiers de la dime des agneaux aux villages de Dele et de Burle. Le couvent de Clairefontaine n'y aura droit, que lorsqu'il fera preuve du contraire, en exhibant des actes qui lui attribuent cette dîme. Ont concouru à cette décision, George de Raville, seigneur de Septfontaines et Dagstul, drossatz du duché de Luxembourg ; Conrat de Montabur, doyen et curé à Arlon, receveur-général du duché, et Nicolas, secrétaire et échevin à Arlon. Arch. Gouv. Luxemb. Origiual parchemin. Un sceau et partie d'un deuxième. RWP. 241. 1430. 6 mai. — La ville de Luxembourg envoie aux renseignements, si le roi Sigismond est à Nuremberg. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430: Item quam Johan von Vyanden, der bodde, von Nuremberch widderumb zu Lucc. des maendages nae Quasimodo, und wart widderumb zu Nurenberch gesant, des samtzdages vj. may; also were der kunige zu Nurenberch, so sulde er zu stont wiederumb zu Lucc. komen ; were das aber nit, so sulde er vort zu dem kunige gaen. Also ist er zu dem kunige gangen, und haen yme geven mit yme zu dragen xij guld., ye xxxij gr. vur den gulden; die macht unser rechenschaff xiiij guld. xiiiij gr. 242. 1430. 18 mai. — Les bourgeois de Luxembourg vont incendier Larochette. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des donnerstages vor der crutzwochen, waren der burger eynes deyle in der nacht ussgezogen zu der Veyltz, und verbranten die freyheit, und des frydages (19 mai) tzoch die gemeynde uss hin zu helffen zu komen. Die selve brachte Scheytgin... dem haen ich do von geven iij gr., und haen dem selven noch geven, und das er von der stede wegen mit eyme gerydden was zu Bollonien (Bollogne près Habaie?) zu Joncker Goirgen, dem heubtman, das er zu Lucc. komen wulde vj gr.; und die gemeynde vertzeirde zu der selver tzyt off dem wege, àn brode, widder (von) Peter Schusen kaufft lxj gr. som zusamen ij guld. xviij gr.—It. des sondages vor der crutzwochen (30 mai), wurden gedinget buschoff und sin stieffader, Augustins eydem, und dutschgin, zu wachen, und hirer ij zu gaen dat gebirge langts rescheit, und ij dat gebirde langts tyntenbongart, die gewachet iclicher vij nachte, icklicher des nachts xv. d. macht iij guld. vij gr. — It. des sondages nae ste. Johans dage baptisten (25 juin), geven von geheisch des richters, Heinrich Micheltz sone im Gronde, von xxiiij furpylen, die zu der Veiltz quamen, do die burger die friheit gewonnen ; ij guld. ye xxxj gr.—It. des donnerstages xviijtn dages may gelivert Joest, dem metzeller, und dem grossen Smytgen, und Ryffgin, dem vassbender, von geheisse des richters, ij laden mit pylen, und eyne lade mit furpylen, und eynen sack mit polver, wygende umb die xiij pont, vor die Veyltz zu zichen. 243. 1430. 29 mai. — Construction d'une tour au Paffenthal ; adjudication. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des maendages vor pinxsten wart verdinget Henchin, dem steymetz, ein tourn in Paffennagel zu machen, v fuesse dick in dem gronde, buitz her uss gurtels ho, bussen der erden ; und vort iiij fuesse dickes buitz oben uss ; und x fuesse bynnen wyt, mit iij par treben, und eyne gehauwen dur, und ix gehauwen spalt vinsteren , und iij tzynen mit hiren schirm nasen, und j vinster zu der stede wert... lxxxiij guld. vij gr.
Strana 57
— 37 — 244. 1430. 31 mai. — Dons faits par la ville à des étrangers ; (Bohémiens?) Comples de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des mitwochin vor pinxsten, geven dem richter die er den heyden schenckin, der stede wegen, die zu Lucc. lagen, ij guld. 245. 1430. 5 juin. — Foire à Esch-sur-l'Alzette; les bourgeois de Luxembourg qui y étaient, sont avertis. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : Item geven des mandages nae pinxsten, von geheisch des richters, Schengin, dem bodden, das er zu Esche off die Ailsaisse reit, die burger zu warnen, die da zu mart waren, iij gr. 246. 1430. (21 juin.) Mercredi avant st. Jean-Baptiste. — Heyman de Oildingen déclare pour lui et son héritière, que son beau-père, Heyman, der suffer, a eu des difficultés avec le couvent de Munster au sujet de la cense de Rodenborn, qu'il avait prise à bail; il déclare que par suite d'arrangement, il y a renoncé. Coll. Soc. hist. Luxemb. Codex dipl. Munst. de Jonghe, f. 136 v°. Allemand. 247. 1430. 25 juin. — Veilleurs de nuit dans la ville hante ou feux de st. Jean? Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. desselven dages (sondages nae ste. Johans dages batthisten), geven von geheisch des richters, Claes Schaffelers sone Adelinger, van ij nachten zu wachen vor dat fuer zu huden off dem berge, iclichen des nachtes ij gr., macht vj gr. 248. 1430. 13 juillet. — Indemnité annuelle ou salaire des échevins de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : 1t. geven den dreien scheffen, zu wissen heren Heinrich von Beuingen, heren Johan von Straissen, und heren Johan von Bettingen, alsoo sy bewist sint des jairs off ste. Margareten dage zu betzalen, als dat restat inneheldet ; yelichem xxxviij guld. 249. 1430. (13 juillet.) Uf sent Margarethen dach der heiligen jonckfrauwen. — Johan von Strassen und Johan von Bettingen, echevins à Luxembourg, attestent, que Henkin Synart, bourgeois de Luxembourg, et Clare, sa femme, ont déclaré devoir à Johannes Thilmanns son, bourgeois de Luxembourg, et à Grete, sa femme, un cens annuel de un demi florin du Rhin, sur leurs maison et jardin, sis op der aichten. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceaux tombés. Papiers de Luxemb. Dominicains. 250. 1430. 13 juillet. — Difficultés entre la ville de Luxembourg et Bernard, seigneur de Bourscheit. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : Item uff sente Margareten dage geven von geheisch des richters, Peter Schaffrait, der mit zween brieven zu Dydenhoven geschicket wart, zu Joncker Goirgen, dass er zu Lucc. komen wulde, sich mit hyme zu beraden von hern Bernharts von Burscheit wegen, v gr. — It. zu der selber tzyt geven, von geheisch des richters Johan von Vyanden , das er ein brief heren Bernart zu Burscheit druch , als von der guts wegen, das hyme die burger genomen hatten. — It. geven uff ste. Jacobs dage (25 juillet), von geheisch des richters, Clees, reynen wife son, zu der Nuwerburch zu gaeen, zu myme Joncker von Rodenmachern, mit eyme brief, eynen dach zu leisten zu Usseldingen, thussent der stede und heren Bernart von Burchscheit, als von der burger wegen ; ix gr. — It. noch PUBLICATIONS. — XXVI° (1V°) ANNÉE. 8
— 37 — 244. 1430. 31 mai. — Dons faits par la ville à des étrangers ; (Bohémiens?) Comples de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des mitwochin vor pinxsten, geven dem richter die er den heyden schenckin, der stede wegen, die zu Lucc. lagen, ij guld. 245. 1430. 5 juin. — Foire à Esch-sur-l'Alzette; les bourgeois de Luxembourg qui y étaient, sont avertis. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : Item geven des mandages nae pinxsten, von geheisch des richters, Schengin, dem bodden, das er zu Esche off die Ailsaisse reit, die burger zu warnen, die da zu mart waren, iij gr. 246. 1430. (21 juin.) Mercredi avant st. Jean-Baptiste. — Heyman de Oildingen déclare pour lui et son héritière, que son beau-père, Heyman, der suffer, a eu des difficultés avec le couvent de Munster au sujet de la cense de Rodenborn, qu'il avait prise à bail; il déclare que par suite d'arrangement, il y a renoncé. Coll. Soc. hist. Luxemb. Codex dipl. Munst. de Jonghe, f. 136 v°. Allemand. 247. 1430. 25 juin. — Veilleurs de nuit dans la ville hante ou feux de st. Jean? Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. desselven dages (sondages nae ste. Johans dages batthisten), geven von geheisch des richters, Claes Schaffelers sone Adelinger, van ij nachten zu wachen vor dat fuer zu huden off dem berge, iclichen des nachtes ij gr., macht vj gr. 248. 1430. 13 juillet. — Indemnité annuelle ou salaire des échevins de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : 1t. geven den dreien scheffen, zu wissen heren Heinrich von Beuingen, heren Johan von Straissen, und heren Johan von Bettingen, alsoo sy bewist sint des jairs off ste. Margareten dage zu betzalen, als dat restat inneheldet ; yelichem xxxviij guld. 249. 1430. (13 juillet.) Uf sent Margarethen dach der heiligen jonckfrauwen. — Johan von Strassen und Johan von Bettingen, echevins à Luxembourg, attestent, que Henkin Synart, bourgeois de Luxembourg, et Clare, sa femme, ont déclaré devoir à Johannes Thilmanns son, bourgeois de Luxembourg, et à Grete, sa femme, un cens annuel de un demi florin du Rhin, sur leurs maison et jardin, sis op der aichten. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceaux tombés. Papiers de Luxemb. Dominicains. 250. 1430. 13 juillet. — Difficultés entre la ville de Luxembourg et Bernard, seigneur de Bourscheit. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : Item uff sente Margareten dage geven von geheisch des richters, Peter Schaffrait, der mit zween brieven zu Dydenhoven geschicket wart, zu Joncker Goirgen, dass er zu Lucc. komen wulde, sich mit hyme zu beraden von hern Bernharts von Burscheit wegen, v gr. — It. zu der selber tzyt geven, von geheisch des richters Johan von Vyanden , das er ein brief heren Bernart zu Burscheit druch , als von der guts wegen, das hyme die burger genomen hatten. — It. geven uff ste. Jacobs dage (25 juillet), von geheisch des richters, Clees, reynen wife son, zu der Nuwerburch zu gaeen, zu myme Joncker von Rodenmachern, mit eyme brief, eynen dach zu leisten zu Usseldingen, thussent der stede und heren Bernart von Burchscheit, als von der burger wegen ; ix gr. — It. noch PUBLICATIONS. — XXVI° (1V°) ANNÉE. 8
Strana 58
58 des selven dages geven, von geheisch des richters dem buffen kunige (prévôt des mendiants), von eyme brief zu dragen an den dechen von Arle, das er der stede die ruter wulde lenen, das sie mit dem richter, scheffen und burgern ryden wulden off den dach zu Usseldingen zu leisten , mit heren Bernard von Burchscheit und den burgern ; iiij gr. — 1t. geven sondagis nae Jacobi (30 juillet), von geheisch des richters, Johan von Vyanden, dem bodden, das er (zu) Hesperingen, und von dannen zu Usseldingen leiff, zu unseren heren und burgeren die da zu dem dage geryden waren , als von heren Bernarts wegin, want der ploedag (jour d'audience) wendich was ; vj gr. — It. des samstages nae Jacoby (29 juillet), reyt der richter, die scheffen und burger eynes deylles zu Usseldingen, den dach zu leisten tusschen heren Bernart von Burchscheit, und den burgeren, der widderboden wart; und vertzeirden an vyschen iij guld. xx gr. und vj quarten wins, die quarte iij gr., macht xv gr., und die vysche kosten zu Usseldingen zu dragen xij gr., und woirden der vysche eynes deilles mynen Jonckeren von Rodemachern geschenckt und sine koch geven, j guld. — It. off st. Peters dage vincola (1er août), quam myn Joncker von Rodemacher zu Lucc. mit sinen gesellen in Thil seligen huss, zu dem abent essen, und waren zu demselhen essen xxxviij man, und vertzeirden iij guld. ij gr. — It. des andern dages daerna vertzeirden myn obgen. Joncker mit sinen gesellen... und ware zu gelaich xlviij man, und wart gerechent mit Nicolae myns Jonckern schriber, iij guld. xxiiij gr. — It. des eirsten frydages in dem august (4 août), geven von geheisch des richters, Langer byne, eynen brief zu dragen zu Ruldingen (Raville), zu Joncker Goirgen, him zu bidden, das er off den dach zu Usseldingen mit dem richter, scheffen und burgern wulde riden, den dach zu leisten mit heren Bernart, ix gr. — It. geven zu der selver tzyt von geheisch des richters, Scheitigin dem bodden, eynen brief zu dragen zu Rodenmachern, zu Joncker Johan von Brustorff, das er myns Joncker ruter schicken wulde, dem richter, scheffen und burgern zu geleiden off den dach zu Usseldingen widder- bodden wart, iij gr. — It. des mandages vor ste. Laurentius dage (7 aoùt), reit der richter, die scheffen und burger mit xlij peerden zu Usseldingen, zu dem tzweiten mail den dach zu leisten, mit heren Bernart von Burchscheit, als von der burger wegen und wart vertzeirt zu Usseldingen und in Tumerels huse, mit dem widerkomen, zusammen xiij guld. xvij gr. — It. des selben dages geven von geheisch des richters Johan dem gleissener, Russinger und Gelottermont, dat sy gingen bis zu Schoneberch (près Kehlen), den burgern dat gewelde zu verslaen, die das uss waren gelauffen, entgegent usse heren und burgeren , die off den dach zu Usseldingen geriden waren; yelichem ij gr. 251. 1430. 2 août. — Arrivée à Thionville d'Elisabeth de Gorlitz, de retour de Nurem- berg. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : 1t. des ijn dages augusti reit der richter, here Johan, bumeister (beau�maitre), Watry und Thischin Arnolt, lynenwevers son, mit x paarden zu Dydenhoven , zu unser gnediger frauwe wilkome heischen zu sin, do sy von unserm gnedigen hern dem kunige von Ungarn komen was, und quamen des andern dages herwydder und vertzeirden v guld. xj gr. — It. geven dinstages nae Schadeburch (5 sep- tembre), Claes dem sadeler, von dem seil zu ermachen an die grosse clock in Gr., und Cleblat geven sintzweytem von eyner nacht off dem aichtportetourn zu wachen, do der richter, zu Dydenhoven reit zu unser gnediger frauwen do sy von hirem oemen komen was,
58 des selven dages geven, von geheisch des richters dem buffen kunige (prévôt des mendiants), von eyme brief zu dragen an den dechen von Arle, das er der stede die ruter wulde lenen, das sie mit dem richter, scheffen und burgern ryden wulden off den dach zu Usseldingen zu leisten , mit heren Bernard von Burchscheit und den burgern ; iiij gr. — 1t. geven sondagis nae Jacobi (30 juillet), von geheisch des richters, Johan von Vyanden, dem bodden, das er (zu) Hesperingen, und von dannen zu Usseldingen leiff, zu unseren heren und burgeren die da zu dem dage geryden waren , als von heren Bernarts wegin, want der ploedag (jour d'audience) wendich was ; vj gr. — It. des samstages nae Jacoby (29 juillet), reyt der richter, die scheffen und burger eynes deylles zu Usseldingen, den dach zu leisten tusschen heren Bernart von Burchscheit, und den burgeren, der widderboden wart; und vertzeirden an vyschen iij guld. xx gr. und vj quarten wins, die quarte iij gr., macht xv gr., und die vysche kosten zu Usseldingen zu dragen xij gr., und woirden der vysche eynes deilles mynen Jonckeren von Rodemachern geschenckt und sine koch geven, j guld. — It. off st. Peters dage vincola (1er août), quam myn Joncker von Rodemacher zu Lucc. mit sinen gesellen in Thil seligen huss, zu dem abent essen, und waren zu demselhen essen xxxviij man, und vertzeirden iij guld. ij gr. — It. des andern dages daerna vertzeirden myn obgen. Joncker mit sinen gesellen... und ware zu gelaich xlviij man, und wart gerechent mit Nicolae myns Jonckern schriber, iij guld. xxiiij gr. — It. des eirsten frydages in dem august (4 août), geven von geheisch des richters, Langer byne, eynen brief zu dragen zu Ruldingen (Raville), zu Joncker Goirgen, him zu bidden, das er off den dach zu Usseldingen mit dem richter, scheffen und burgern wulde riden, den dach zu leisten mit heren Bernart, ix gr. — It. geven zu der selver tzyt von geheisch des richters, Scheitigin dem bodden, eynen brief zu dragen zu Rodenmachern, zu Joncker Johan von Brustorff, das er myns Joncker ruter schicken wulde, dem richter, scheffen und burgern zu geleiden off den dach zu Usseldingen widder- bodden wart, iij gr. — It. des mandages vor ste. Laurentius dage (7 aoùt), reit der richter, die scheffen und burger mit xlij peerden zu Usseldingen, zu dem tzweiten mail den dach zu leisten, mit heren Bernart von Burchscheit, als von der burger wegen und wart vertzeirt zu Usseldingen und in Tumerels huse, mit dem widerkomen, zusammen xiij guld. xvij gr. — It. des selben dages geven von geheisch des richters Johan dem gleissener, Russinger und Gelottermont, dat sy gingen bis zu Schoneberch (près Kehlen), den burgern dat gewelde zu verslaen, die das uss waren gelauffen, entgegent usse heren und burgeren , die off den dach zu Usseldingen geriden waren; yelichem ij gr. 251. 1430. 2 août. — Arrivée à Thionville d'Elisabeth de Gorlitz, de retour de Nurem- berg. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : 1t. des ijn dages augusti reit der richter, here Johan, bumeister (beau�maitre), Watry und Thischin Arnolt, lynenwevers son, mit x paarden zu Dydenhoven , zu unser gnediger frauwe wilkome heischen zu sin, do sy von unserm gnedigen hern dem kunige von Ungarn komen was, und quamen des andern dages herwydder und vertzeirden v guld. xj gr. — It. geven dinstages nae Schadeburch (5 sep- tembre), Claes dem sadeler, von dem seil zu ermachen an die grosse clock in Gr., und Cleblat geven sintzweytem von eyner nacht off dem aichtportetourn zu wachen, do der richter, zu Dydenhoven reit zu unser gnediger frauwen do sy von hirem oemen komen was,
Strana 59
59 iclichem des nachts ij gr.— It. des selven dages geven von geheisch des richters, richliners Henkin, von v nachten, eyme manne von iclicher nacht ij gr. vor dat fur zu huden, und in der stat umb und umb zu gaen. 232. 1430. 5 août. — Traité d'alliance et de commerce, entre Elisabeth de Gorlitz, com- tesse palatine sur le Rhin, duchesse en Bavière et de Luxembourg, comtesse de Chiney, et la ville de Metz. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 203. 253. 1430. 9 août. — La ville de Luxembourg fait acquisition de poudre à tirer. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. von geheisch des richters, des mit- wochin vor unser liever frauwen dage nativitas umb eyme j tzenteners polwers vij guld. 254. 1430. 9 août. — Précautions contre le feu. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430: It. geven off ste. Laurentius abent (9 août), von geheisch des richters, dem gerder und sine gesellen, von eyner nacht zu gaen off dem berge in der stat, vor dat fur zu huden iij gr. 255. 1430. 13 août. — Elisabeth de Gorlitz à Arlon; assemblée des États. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des sondages vor unser lieven frauwen dage assumptionis, reit der richter, Colin Frantzo, Jost der metzeler, Tischin, Arnolt lynenwebers son, Houssman in dem Gronde, Cleschin von Contern mit viij peerden zu Arle, zu unser gnediger frauwe, hir botschaff zu verhoren, do sy von unserem gnedigen herrn, dem kunige von Ungern komen was, und den praelaten, ritter, knechten und den steden dar beschriven hat, und war uss ij nacht, und vertzeirden vij guld. 256. 1430. 27 août. — La ville de Luxembourg répond à Elisabeth de Gorlitz sur une lettre lui écrite par celle-ci. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des sondages vor decollatio Johannis, geven, von geheisch des richters, Johan dem gleissener, eyne antwort zu dragen unser gnediger frauwen, do sy der stede geschriven hat, als von Colin Frantzois wegen ; vj gr. 257. 1430. 9 septembre. — Correspondance entre la ville de Luxembourg et le seigneur d'Hunolsteyn, fondé de pouvoir d'Elisabeth de Gorlitz. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. geven von geheisch des richters des ix" dages september, Johan Russinger, eynen brief zu dragen zu Honnesteynne dem heren von Honnesteyne ein antwort zu geben, want er der stede von unser gnediger frauwen wegen geschriven hat ; xij gr. 258. 1430. 5 octobre. — La duchesse Elisabeth de Gorlitz à Metz. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des donnerstages nae remigi geven, von geheisch des richters, Gelottermont, dem boddem, eynen brief zu dragen, zu unser gnediger frauwen zu Metzen, als von Colin Frantzoes wegen, sy der stede geschriven hat; x gr. 259. 1430. 8 octobre. — Lettre adressée par la ville de Luxembourg à Godefroi de Brandenbourg, au sujet de la duchesse Elisabeth.
59 iclichem des nachts ij gr.— It. des selven dages geven von geheisch des richters, richliners Henkin, von v nachten, eyme manne von iclicher nacht ij gr. vor dat fur zu huden, und in der stat umb und umb zu gaen. 232. 1430. 5 août. — Traité d'alliance et de commerce, entre Elisabeth de Gorlitz, com- tesse palatine sur le Rhin, duchesse en Bavière et de Luxembourg, comtesse de Chiney, et la ville de Metz. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 203. 253. 1430. 9 août. — La ville de Luxembourg fait acquisition de poudre à tirer. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. von geheisch des richters, des mit- wochin vor unser liever frauwen dage nativitas umb eyme j tzenteners polwers vij guld. 254. 1430. 9 août. — Précautions contre le feu. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430: It. geven off ste. Laurentius abent (9 août), von geheisch des richters, dem gerder und sine gesellen, von eyner nacht zu gaen off dem berge in der stat, vor dat fur zu huden iij gr. 255. 1430. 13 août. — Elisabeth de Gorlitz à Arlon; assemblée des États. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des sondages vor unser lieven frauwen dage assumptionis, reit der richter, Colin Frantzo, Jost der metzeler, Tischin, Arnolt lynenwebers son, Houssman in dem Gronde, Cleschin von Contern mit viij peerden zu Arle, zu unser gnediger frauwe, hir botschaff zu verhoren, do sy von unserem gnedigen herrn, dem kunige von Ungern komen was, und den praelaten, ritter, knechten und den steden dar beschriven hat, und war uss ij nacht, und vertzeirden vij guld. 256. 1430. 27 août. — La ville de Luxembourg répond à Elisabeth de Gorlitz sur une lettre lui écrite par celle-ci. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des sondages vor decollatio Johannis, geven, von geheisch des richters, Johan dem gleissener, eyne antwort zu dragen unser gnediger frauwen, do sy der stede geschriven hat, als von Colin Frantzois wegen ; vj gr. 257. 1430. 9 septembre. — Correspondance entre la ville de Luxembourg et le seigneur d'Hunolsteyn, fondé de pouvoir d'Elisabeth de Gorlitz. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. geven von geheisch des richters des ix" dages september, Johan Russinger, eynen brief zu dragen zu Honnesteynne dem heren von Honnesteyne ein antwort zu geben, want er der stede von unser gnediger frauwen wegen geschriven hat ; xij gr. 258. 1430. 5 octobre. — La duchesse Elisabeth de Gorlitz à Metz. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des donnerstages nae remigi geven, von geheisch des richters, Gelottermont, dem boddem, eynen brief zu dragen, zu unser gnediger frauwen zu Metzen, als von Colin Frantzoes wegen, sy der stede geschriven hat; x gr. 259. 1430. 8 octobre. — Lettre adressée par la ville de Luxembourg à Godefroi de Brandenbourg, au sujet de la duchesse Elisabeth.
Strana 60
— 60 — Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des viijn dages in ottober geven, von geheisch des richters, Gelottermont, dem bodden, eynen brief zu dragen an Joncker Goitwart zu Brandenburch, hin zu ersuchen von unser gnediger frauwen wegen; v gr. 260. 1430. 24 octobre. — La duchesse Elisabeth réside toujours à Metz. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : 1t. des dinstages vor Symonis und Jude, geven dem bodden eyme brief zu dragen zu Metzen, zu unser gnediger frauwen, als von Colins Frantzos, und der burger wegen, viij gr. 261. 1430. 29 octobre. — Lettre adressée à Jean seigneur de Lagrange, justicier des nobles, au sujet de la missive du roi Sigismond aux États. Délibération de la ville sur le contenu de cette missive; aussi des États. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430: It. des sondages vor allerheiligen vorueir geven, von geheisch des richters, Gelottermond, dem boddem, von eyme brief zu dragen an heren Johan von der Schuren, dem ritterrichter, als von eyme brieve unser gnediger here der kunige den prelaten, ritteren und den steden geschriven hat, v gr. — It. geven Heintz dem vassbender, das in sine huss vertzeirt haent, der richter, die scheffen und burger, die den brieff verhoirten den unser gnediger herr der kunige von Ungern den pre- laten, ritterschaff und steden geschriven hatte zu dem lesten mall ; xxxviij gr. — It. geven uff st. Meirtins dach (9 novembre), von geheisch des richters, Claes sadeler, an der acht- porten, und Claes dem seiler, in Lymperwege, von ij dagen, ir yclichem, das sy an Juden- porte gehout hatten, do die ritterschaff und stede zu Lucc. waren, yclichem des dages vj gr. 262. 1430. 29 octobre. — Difficultés entre la ville de Luxembourg et Fussgin de Larochette. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : 1t. des selven dages (29 octobre) geven, von geheisch des richters, Scheitgin, dem bodden, ein brief zu dragen zu der Veiltz, zu Fussgin von der Veiltz, als von dem gude er den burgern zu Birteringen genomen hat, vij gr. 263. 1430. 3 novembre. — Réponse des trois États au roi Sigismond. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. geven des frydages nae allerheiligen dage, Cleschin reynenwiff son, der stede bodde, eynen brief zu dragen zu Nuremberch, zu unserm gnedigen heren dem kunige von Ungern, als van eyme brief er den prelaten, ritteren, knechten und den steden geschriven hat, iiij guld. xx gr. 264. 1430. 15 novembre. — Difficultés entre la ville de Luxembourg et messire de Creange. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1430: 1tem geven langebein des mitwochen nae ste. Meirtendage, der mit eime brieve van der stede wegen geschickt wert zu der Veiltz, zu dem Joncker von Crychingen, eyne antwort zu geven von der euen (avoines), die turnknechte uff eynen samzdach sinen luden genomen hatten, iij gr. 265. 1430. (25 novembre.) Uf ste. Catherinen dach der heiligen jufrauwen. — Henri de Bettingen et Jean de Straissen, échevins à Luxembourg, constatent que Guillaume von Hussman, dit Hute, bourgeois de Luxembourg, et Catherine, sa femme, ont reconnu devoir pendant douze ans, au couvent de Mariendal, 15 bichets de seigle, mesure de Luxembourg,
— 60 — Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. des viijn dages in ottober geven, von geheisch des richters, Gelottermont, dem bodden, eynen brief zu dragen an Joncker Goitwart zu Brandenburch, hin zu ersuchen von unser gnediger frauwen wegen; v gr. 260. 1430. 24 octobre. — La duchesse Elisabeth réside toujours à Metz. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : 1t. des dinstages vor Symonis und Jude, geven dem bodden eyme brief zu dragen zu Metzen, zu unser gnediger frauwen, als von Colins Frantzos, und der burger wegen, viij gr. 261. 1430. 29 octobre. — Lettre adressée à Jean seigneur de Lagrange, justicier des nobles, au sujet de la missive du roi Sigismond aux États. Délibération de la ville sur le contenu de cette missive; aussi des États. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430: It. des sondages vor allerheiligen vorueir geven, von geheisch des richters, Gelottermond, dem boddem, von eyme brief zu dragen an heren Johan von der Schuren, dem ritterrichter, als von eyme brieve unser gnediger here der kunige den prelaten, ritteren und den steden geschriven hat, v gr. — It. geven Heintz dem vassbender, das in sine huss vertzeirt haent, der richter, die scheffen und burger, die den brieff verhoirten den unser gnediger herr der kunige von Ungern den pre- laten, ritterschaff und steden geschriven hatte zu dem lesten mall ; xxxviij gr. — It. geven uff st. Meirtins dach (9 novembre), von geheisch des richters, Claes sadeler, an der acht- porten, und Claes dem seiler, in Lymperwege, von ij dagen, ir yclichem, das sy an Juden- porte gehout hatten, do die ritterschaff und stede zu Lucc. waren, yclichem des dages vj gr. 262. 1430. 29 octobre. — Difficultés entre la ville de Luxembourg et Fussgin de Larochette. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : 1t. des selven dages (29 octobre) geven, von geheisch des richters, Scheitgin, dem bodden, ein brief zu dragen zu der Veiltz, zu Fussgin von der Veiltz, als von dem gude er den burgern zu Birteringen genomen hat, vij gr. 263. 1430. 3 novembre. — Réponse des trois États au roi Sigismond. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : It. geven des frydages nae allerheiligen dage, Cleschin reynenwiff son, der stede bodde, eynen brief zu dragen zu Nuremberch, zu unserm gnedigen heren dem kunige von Ungern, als van eyme brief er den prelaten, ritteren, knechten und den steden geschriven hat, iiij guld. xx gr. 264. 1430. 15 novembre. — Difficultés entre la ville de Luxembourg et messire de Creange. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1430: 1tem geven langebein des mitwochen nae ste. Meirtendage, der mit eime brieve van der stede wegen geschickt wert zu der Veiltz, zu dem Joncker von Crychingen, eyne antwort zu geven von der euen (avoines), die turnknechte uff eynen samzdach sinen luden genomen hatten, iij gr. 265. 1430. (25 novembre.) Uf ste. Catherinen dach der heiligen jufrauwen. — Henri de Bettingen et Jean de Straissen, échevins à Luxembourg, constatent que Guillaume von Hussman, dit Hute, bourgeois de Luxembourg, et Catherine, sa femme, ont reconnu devoir pendant douze ans, au couvent de Mariendal, 15 bichets de seigle, mesure de Luxembourg,
Strana 61
— 61 — et un porc, valant un florin du Rhin de rendage annuel, du moulin de Livingen qu'ils ont pris à bail du dit couvent. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Deux sceaux. 266. 1430. (30 novembre.) Uff sent Andres dach des heiligen apostels. — Henri, comte de Nassau et de Vianden , seigneur de St.-Vith et de Butgenbach, reconnaît que Adelaide d'Autel, prieure, et tout le couvent de Mariendal, ont mis les gens d'Alderborn sous sa protection. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceaux tombes. RWP. 267. 1430 3 décembre. — Quittance donnée par George de Raville, prévôt de Thionville à divers, pour les dommages qu'ils avaient fait à Bodenges, en garde de la duchesse de Lucembourg. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 209. 268. 1430. Fin. — Expédition de diverses chartes concernant la ville de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : Item geven, von geheisch des richters, Johannes der stede schriver, von drein vydimus in peirment zu schriven; ein vydimus von den gut sigel; ein vidimus von des kunigs brieff; ein vidimus von der convermacien (confirmation), unse gnedige frauwe der stede und lande geven hait ; und auch ein aiffschrifft eins brieffs wie der kunig unser frauwe gnaden dat lant verschriven hait, und auch von etwe manichen anderen groessen brieffen zu schriven ; ij guld. 269. 1431. — Elisabeth de Gorlitz reprend le gouvernement du Luxembourg. Art de vérifier les dates, t. III, p. 124: L'an 1431, ayant fait de nouveaux arrangements avec les ducs de Bourgogne et de Brabant, Elisabeth reprit le gouvernement du Luxembourg. Mais pendant plus de douze années qu'elle y régna ensuite, elle essuya une infinité de contradictions. — OBSERV.: Quels sont ces arrangements entre les ducs de Bourgogne et de Brabant et Elisabeth? Il ne conste pas qu'Elisabeth ait abandonné le gouvernement de Luxembourg avant 1431, sauf qu'elle ait pris sa résidence à Thionville et à Metz. 270. 1431. — Pierre de Clemency fait le relief de tous ses biens d'Elisabeth, duchesse de Gorlitz et de Luxembourg. Bertholet, t. VI, p. 282. 271. (1431 n. st.) 1430. 14 mars v. st. — Lettre du magistrat de Metz à George de Raville, sénéchal du duché de Lucembourg, pour répéter Jehan de Brunstorff, dit Strohannes, fait prisonnier par ceux de Thionville. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 228. 272. 1431. (7 avril.) Geben zu Nuremberg am samstag nach sant Ambrosien tag, unser riche des Hungerischen etc., in dem 45. des Römischen in dem 21. und des Behemischen im eilften jahre. — Sigismond, roi des Romains etc., déclare que pour récompenser les services lui rendus par la noble famille d'Autel et particulièrement par Jean d'Autel, et en vue de l'indemniser des dépenses qu'il a faites, il lui engage le château de la
— 61 — et un porc, valant un florin du Rhin de rendage annuel, du moulin de Livingen qu'ils ont pris à bail du dit couvent. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Deux sceaux. 266. 1430. (30 novembre.) Uff sent Andres dach des heiligen apostels. — Henri, comte de Nassau et de Vianden , seigneur de St.-Vith et de Butgenbach, reconnaît que Adelaide d'Autel, prieure, et tout le couvent de Mariendal, ont mis les gens d'Alderborn sous sa protection. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceaux tombes. RWP. 267. 1430 3 décembre. — Quittance donnée par George de Raville, prévôt de Thionville à divers, pour les dommages qu'ils avaient fait à Bodenges, en garde de la duchesse de Lucembourg. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 209. 268. 1430. Fin. — Expédition de diverses chartes concernant la ville de Luxembourg. Comptes de la ville de Luxembourg, a. 1429—1430 : Item geven, von geheisch des richters, Johannes der stede schriver, von drein vydimus in peirment zu schriven; ein vydimus von den gut sigel; ein vidimus von des kunigs brieff; ein vidimus von der convermacien (confirmation), unse gnedige frauwe der stede und lande geven hait ; und auch ein aiffschrifft eins brieffs wie der kunig unser frauwe gnaden dat lant verschriven hait, und auch von etwe manichen anderen groessen brieffen zu schriven ; ij guld. 269. 1431. — Elisabeth de Gorlitz reprend le gouvernement du Luxembourg. Art de vérifier les dates, t. III, p. 124: L'an 1431, ayant fait de nouveaux arrangements avec les ducs de Bourgogne et de Brabant, Elisabeth reprit le gouvernement du Luxembourg. Mais pendant plus de douze années qu'elle y régna ensuite, elle essuya une infinité de contradictions. — OBSERV.: Quels sont ces arrangements entre les ducs de Bourgogne et de Brabant et Elisabeth? Il ne conste pas qu'Elisabeth ait abandonné le gouvernement de Luxembourg avant 1431, sauf qu'elle ait pris sa résidence à Thionville et à Metz. 270. 1431. — Pierre de Clemency fait le relief de tous ses biens d'Elisabeth, duchesse de Gorlitz et de Luxembourg. Bertholet, t. VI, p. 282. 271. (1431 n. st.) 1430. 14 mars v. st. — Lettre du magistrat de Metz à George de Raville, sénéchal du duché de Lucembourg, pour répéter Jehan de Brunstorff, dit Strohannes, fait prisonnier par ceux de Thionville. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 228. 272. 1431. (7 avril.) Geben zu Nuremberg am samstag nach sant Ambrosien tag, unser riche des Hungerischen etc., in dem 45. des Römischen in dem 21. und des Behemischen im eilften jahre. — Sigismond, roi des Romains etc., déclare que pour récompenser les services lui rendus par la noble famille d'Autel et particulièrement par Jean d'Autel, et en vue de l'indemniser des dépenses qu'il a faites, il lui engage le château de la
Strana 62
62 Roche, en Ardenne, pour une nouvelle somme de deux mille florins à ajouter aux autres. — Voir actes de 1400 samedi avant st. Urbain et 1er avril 1425. Archives, ville de Bastogne. Vidimus du 9 juillet 1446. RWP. 273. 1431. (9 avril.) Am nechsten mondag nach dem sondag Quasimodo. Geben zu Nuremberg. — Sigismond, roi des Romains etc., établit la manière dont se fera la levée du hertpfennig, ou fouage à Luxembourg ; il réduit l'impôt à quatre gros de Luxembourg. Wir Sigmund von gottes gnaden, Romischer konig zu allentzeiten merer des reichs, und zu Hungern, zu Mehren, Dalmacien, Croatien etc., konigh, embieten unseren lieben getreuen, den haubtmannen, probsten, stromeyern, scheppfen und gerichten zu Lutzemburg, die itzund sein, oder in künfftigen zeitten sein werden, unsere gnad, und alles gut, lieben getreuen. Wir sind unterweist worden, wie unsere bürger und inwoner zu Lutzemburg mit assisen, die man nennet bertpenningh, hoher beswertt, und getrungen werden, dan von alter herkommen und recht ist, dodurch sie zu grossen schaden komen, und sindtemal wir als ein Erbherr desselben landts solche beschwerung und neuigkeit billich wenden , und wieder- kommen sollen, darumb mit wollbedagtem mut, guttem rath unser getreuen und rechten wissen, so ist unsere meinunghe, und setzen mit diesem brieff, als des egen. landts von Lutzemburg rechten Erbhern, das ir vorgenante ambtleuthe, die itzund sein, oder hernach sein werden, furbass solche erhöhung abtut, und understeet von den egenanten inwohnern mer zu nemen dan von yklichem burger zu Lutzenburgh vier Lutzemburger gross wie man des herren Muntz daselbst slecht, also das zween grossen zu dem Meyen, und zween grossen zu sant Remigius messen gefallen. Wir wollen auch , dass die vorgeschrieben vier gross als vurgeschrieben steet, zu Meien und zu sanct Remigius mess uffgehoben werden sollen, von einem stromeyer und einem gesworen schreiber, als dan solich bertpenning vor manchen jar biss her, als wir underweist sein, und thut darinner nicht anders bey unseren hulden. Mitt urkund diss brieffs versiegelt mit unser königlicher majestät insigel. Geben zu Nuren- bergh nach christus geburt viertzehenhundert jare, am nechsten mondag nach dem sondag Quasimodo geniti. Unser reich des Hungerischen etc. in dem 45n, des Romischen in dem 21", und der Behemischen im eylfften jaren. Uff der falte stunde geschrieben, ad mandatum D. Regis : Caspar Oligk, und zurück, Rta Marquardus Brisachen, und wahre das auf pergament beschriebenes originale mit gen. kayserliche anhangenden siegel bekreftiget. — Certifié conforme J. Adamy not. Arch., ville de Luxembourg. Original. Aussi registre aux Chartes, n° 2, f. 100. Bertholet, t. VIII. P. j., ſ. 8. Traduction française. 274. 1431. (8 mai.) Le mardi devant l'Ascension de notre seigneur. Nuremberg. — Lettre de l'empereur Sigismond, par laquelle il confirme les lettres de Madame Elisabeth de Gorlitz (a. 1427 vendredi après Letare), de cent florins du Rhin assignez à Mess. Arnoul de Sierck à Remich, au jour de st. Estienne, à rachat de deux mil florins à lui deuz, comme il appert ès lettres dessus dites. Extrait des lettres exhibez aux gens et ambassadeurs de mons. le duc de Bourgoingne estans à Mayence par mons. le conte de Zayne, touchant les demandes qu'il fait à Mondit seigneur le duc sur le pays de Luxembourg. Kreglinger, Archives de Coblence. — Arch. Gouv. Luxemb. Copie certifiée. Cahier en parchemin. RWP.
62 Roche, en Ardenne, pour une nouvelle somme de deux mille florins à ajouter aux autres. — Voir actes de 1400 samedi avant st. Urbain et 1er avril 1425. Archives, ville de Bastogne. Vidimus du 9 juillet 1446. RWP. 273. 1431. (9 avril.) Am nechsten mondag nach dem sondag Quasimodo. Geben zu Nuremberg. — Sigismond, roi des Romains etc., établit la manière dont se fera la levée du hertpfennig, ou fouage à Luxembourg ; il réduit l'impôt à quatre gros de Luxembourg. Wir Sigmund von gottes gnaden, Romischer konig zu allentzeiten merer des reichs, und zu Hungern, zu Mehren, Dalmacien, Croatien etc., konigh, embieten unseren lieben getreuen, den haubtmannen, probsten, stromeyern, scheppfen und gerichten zu Lutzemburg, die itzund sein, oder in künfftigen zeitten sein werden, unsere gnad, und alles gut, lieben getreuen. Wir sind unterweist worden, wie unsere bürger und inwoner zu Lutzemburg mit assisen, die man nennet bertpenningh, hoher beswertt, und getrungen werden, dan von alter herkommen und recht ist, dodurch sie zu grossen schaden komen, und sindtemal wir als ein Erbherr desselben landts solche beschwerung und neuigkeit billich wenden , und wieder- kommen sollen, darumb mit wollbedagtem mut, guttem rath unser getreuen und rechten wissen, so ist unsere meinunghe, und setzen mit diesem brieff, als des egen. landts von Lutzemburg rechten Erbhern, das ir vorgenante ambtleuthe, die itzund sein, oder hernach sein werden, furbass solche erhöhung abtut, und understeet von den egenanten inwohnern mer zu nemen dan von yklichem burger zu Lutzenburgh vier Lutzemburger gross wie man des herren Muntz daselbst slecht, also das zween grossen zu dem Meyen, und zween grossen zu sant Remigius messen gefallen. Wir wollen auch , dass die vorgeschrieben vier gross als vurgeschrieben steet, zu Meien und zu sanct Remigius mess uffgehoben werden sollen, von einem stromeyer und einem gesworen schreiber, als dan solich bertpenning vor manchen jar biss her, als wir underweist sein, und thut darinner nicht anders bey unseren hulden. Mitt urkund diss brieffs versiegelt mit unser königlicher majestät insigel. Geben zu Nuren- bergh nach christus geburt viertzehenhundert jare, am nechsten mondag nach dem sondag Quasimodo geniti. Unser reich des Hungerischen etc. in dem 45n, des Romischen in dem 21", und der Behemischen im eylfften jaren. Uff der falte stunde geschrieben, ad mandatum D. Regis : Caspar Oligk, und zurück, Rta Marquardus Brisachen, und wahre das auf pergament beschriebenes originale mit gen. kayserliche anhangenden siegel bekreftiget. — Certifié conforme J. Adamy not. Arch., ville de Luxembourg. Original. Aussi registre aux Chartes, n° 2, f. 100. Bertholet, t. VIII. P. j., ſ. 8. Traduction française. 274. 1431. (8 mai.) Le mardi devant l'Ascension de notre seigneur. Nuremberg. — Lettre de l'empereur Sigismond, par laquelle il confirme les lettres de Madame Elisabeth de Gorlitz (a. 1427 vendredi après Letare), de cent florins du Rhin assignez à Mess. Arnoul de Sierck à Remich, au jour de st. Estienne, à rachat de deux mil florins à lui deuz, comme il appert ès lettres dessus dites. Extrait des lettres exhibez aux gens et ambassadeurs de mons. le duc de Bourgoingne estans à Mayence par mons. le conte de Zayne, touchant les demandes qu'il fait à Mondit seigneur le duc sur le pays de Luxembourg. Kreglinger, Archives de Coblence. — Arch. Gouv. Luxemb. Copie certifiée. Cahier en parchemin. RWP.
Strana 63
— 63 — 275. 1431. (25 juin.) Des anderen dages na sent Johans dage als er geboren wart. — George et Jean, frères, de Raville, seigneurs de Septfontaines et à Dagtul, déclarent con- firmer au couvent de Mariendal la rente annuelle et perpétuelle de cinq maldres de seigle et d'un foudre de vin, à lever de leurs cens et rentes à Rosport, rente qui a été donnée au dit couvent par feu Jean seigneur de Cranendonck, Hops et Septfontaines, leur cousin (Vettern). Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Restes de deux sceaux. RWP. Cartul. Mariendal, f. 188. 276. 1431. 2 juillet. — Bataille de Buligniville entre les Bourguignons et les Lorrains. Le Damoiseau de Rodemach et d'autres chevaliers allemands y sont tués. — De Barante, Hist. des ducs de Bourgogne, 1. XI, p. 139. Husson, Chronique de Metz, 1870, p. 58 : a. 1431. En cette année fut la piteuse journée de Bulnéville (Bulgneville), du duc Regnié de Loraine et de Bair et du comte de Vauldemont, Antoine, laquelle bataille le duc de Vauldemont gagnait, et si avait bien trois hommes pour un et fut faicte le second jour de juillet, environ vin et ix heures du matin ; en laquelle journée il y eut des tués plus de 2700 et des prins sans nombre; et y fut prins le duc Regnié, messire Conrad Baier, évêque de Mets, seigneur Thiedry Baier, son frère, le seigneur de Rodemake et plus de mille autres, et y fut tué seigneur Jehan, comte de Salmes... 277. 1431. 3 juillet. — Jean de Wesel, abbé du couvent de Munster, et Jean Flerger, doyen et curé de St.-Michel à Luxembourg, mambours de l'hospice de la même ville, nomment Claes de Hassel, bourgeois de Luxembourg, et Marie, sa femme, aux fonctions de préposés de cet établissement. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cartulaire Munster, f. 188. RWP. 278. 1431. 17 juillet. Nuremberg. — Lettre de l'empereur Sigismond aux Messins pour leur demander du secours dans son duché de Luxembourg. Sigismund, par la grâce de dieu, roy des Romains, toujours accroissant le Saint-Empire, et de Hungurie, de Bohême etc., roy, honorables, féables amez, il n'est mie chose incognue a vous de quantes invasions, guerres et offenses nostre duchiet de Lucembourg ait estez, jusques ad present, très dommaigeablement pillié par les pays voixins; et de quantes essaults il est aggrevez, de jour en jour, et especialement comment les gens que ont estez darrien en la bataille, contre le duc de Bair, s'aforcent maintenant de soubquerir, en aucunes choses, icelluy nostre dict duchié; et ce font-ilz, par avanture, pour ce qu'ilz cognoissent que nous sommes aulcunement loing d'illec. Et nous qui, d'aucune amour naturele inclins, avons plus d'affection ad icellui pays, duquel noz très-glorieux progenitours et ancessours et nous sumes extraits de nation, que a aultres royalmes et signoriez, desquelles li tout- puissant, par sa largesse, nous ait très-benignement adornez, summes disposez dy proveoir plus salvement, et heussiens jà fait, se ne fuissent estez empeschemens legitimes au contraire. Et pourtant que vos aiddes et favours puellent aussi estre moult prouffitables a nostre dit pays, entendue votre voixinaige et puissance, sy requerrons affectueusement vostre féaltez, ycelle soigneusement ahortans, que, à la requette du cappitaine et des aultres féables de nostre dit duchiet, veuillez à iceulx, au regard de nous, entendement donner, et impartir aiddes, conseil et favour contre tous ceulx qui les volraient envahir et assaillir, et attendons pareillement de nous graice de l'empere propice et benigne en tous vos affaires. Donné à
— 63 — 275. 1431. (25 juin.) Des anderen dages na sent Johans dage als er geboren wart. — George et Jean, frères, de Raville, seigneurs de Septfontaines et à Dagtul, déclarent con- firmer au couvent de Mariendal la rente annuelle et perpétuelle de cinq maldres de seigle et d'un foudre de vin, à lever de leurs cens et rentes à Rosport, rente qui a été donnée au dit couvent par feu Jean seigneur de Cranendonck, Hops et Septfontaines, leur cousin (Vettern). Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Restes de deux sceaux. RWP. Cartul. Mariendal, f. 188. 276. 1431. 2 juillet. — Bataille de Buligniville entre les Bourguignons et les Lorrains. Le Damoiseau de Rodemach et d'autres chevaliers allemands y sont tués. — De Barante, Hist. des ducs de Bourgogne, 1. XI, p. 139. Husson, Chronique de Metz, 1870, p. 58 : a. 1431. En cette année fut la piteuse journée de Bulnéville (Bulgneville), du duc Regnié de Loraine et de Bair et du comte de Vauldemont, Antoine, laquelle bataille le duc de Vauldemont gagnait, et si avait bien trois hommes pour un et fut faicte le second jour de juillet, environ vin et ix heures du matin ; en laquelle journée il y eut des tués plus de 2700 et des prins sans nombre; et y fut prins le duc Regnié, messire Conrad Baier, évêque de Mets, seigneur Thiedry Baier, son frère, le seigneur de Rodemake et plus de mille autres, et y fut tué seigneur Jehan, comte de Salmes... 277. 1431. 3 juillet. — Jean de Wesel, abbé du couvent de Munster, et Jean Flerger, doyen et curé de St.-Michel à Luxembourg, mambours de l'hospice de la même ville, nomment Claes de Hassel, bourgeois de Luxembourg, et Marie, sa femme, aux fonctions de préposés de cet établissement. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cartulaire Munster, f. 188. RWP. 278. 1431. 17 juillet. Nuremberg. — Lettre de l'empereur Sigismond aux Messins pour leur demander du secours dans son duché de Luxembourg. Sigismund, par la grâce de dieu, roy des Romains, toujours accroissant le Saint-Empire, et de Hungurie, de Bohême etc., roy, honorables, féables amez, il n'est mie chose incognue a vous de quantes invasions, guerres et offenses nostre duchiet de Lucembourg ait estez, jusques ad present, très dommaigeablement pillié par les pays voixins; et de quantes essaults il est aggrevez, de jour en jour, et especialement comment les gens que ont estez darrien en la bataille, contre le duc de Bair, s'aforcent maintenant de soubquerir, en aucunes choses, icelluy nostre dict duchié; et ce font-ilz, par avanture, pour ce qu'ilz cognoissent que nous sommes aulcunement loing d'illec. Et nous qui, d'aucune amour naturele inclins, avons plus d'affection ad icellui pays, duquel noz très-glorieux progenitours et ancessours et nous sumes extraits de nation, que a aultres royalmes et signoriez, desquelles li tout- puissant, par sa largesse, nous ait très-benignement adornez, summes disposez dy proveoir plus salvement, et heussiens jà fait, se ne fuissent estez empeschemens legitimes au contraire. Et pourtant que vos aiddes et favours puellent aussi estre moult prouffitables a nostre dit pays, entendue votre voixinaige et puissance, sy requerrons affectueusement vostre féaltez, ycelle soigneusement ahortans, que, à la requette du cappitaine et des aultres féables de nostre dit duchiet, veuillez à iceulx, au regard de nous, entendement donner, et impartir aiddes, conseil et favour contre tous ceulx qui les volraient envahir et assaillir, et attendons pareillement de nous graice de l'empere propice et benigne en tous vos affaires. Donné à
Strana 64
— 64 — Nurenberg le dix-septième jour de juillet, l'an de nos royalmes de Hungarie etc. le quarante- cinquième, des Romains le vingt-unième, et de Bohême le onzième. Au commandement de nostre seigneur le roy, Gaspar Sligk. — A honorables treize jurez et conseillers de la cité de Metz, noz, et du Saint-Empire, fealz amez. Hist. de Metz par des religieux Bénedictins. Metz 1787, t. V. Preuves, p. 231. 279. 1431. (29 septembre.) Jour de st. Michel. — Eberhardt von Santoshem, maître de l'ordre teutonique en Allemagne et en France, déclare que Phipell von Elvingen, échevin à Luxembourg, et Jean, son fils, sont entrés dans son ordre et lui ont fait donation, à l'ordre en général, et à la maison de Luxembourg en particulier, des revenus d'une somme de 300 florins, puis des biens à Susintz (Hussigny?), à Kepptingen, Thionville, Engelingen, Brumsehen et Koenigsmacheren, à charge de faire des aumônes aux pauvres en général, en- suite à l'hospice de Luxembourg, aux Bons-Malades près cette ville et aux religieuses du grand couvent prês les Franciscains à Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Dossier ordre leutonique. Mauvaise copie. RWP. 280. 1431. (3 octobre.) Uf mitwochen nest na sent Remese dage. — Eyne versigelde notel eyns gemeynen entscheits und uberdrachs gemacht, tusschen junffrauwen Katryne von Crichingen, frauwe zu Everlingen, wittwe Johans von Dollendorf seligen, uf eyne, und Godart von Brandemburg uff die ander syte, die selben tzweye vermitz ire gemeyne frunde in der selver notele benanten, alle irer missel und stoisse sy under sich hain oder haben moichten, beide von erbschafft, wiedomp und pantschafft gehorende zu den beiden herschafften von Dollendorf und Everlingen gentzlichen int gemeyne gesatzt und vereiniget worden sint; so daz die vurs. junffrauw Katryne von Everlingen, na dode und abgange irs eligen mans Johans von Dollendorff, here zu Everlingen, eyn haltscheit aen der obgen. herschafft von Everlingen, slosse gulde und renten darzu gehorende, in wiedomps wisen ire lebtage lanck haben, halden und besitzen sulde (La femme de Godart, seigneur de Brandenbourg, était Catherine de Dollendorf. Arch. Gouv. Luxemb. Registre du siège des nobles. Sentence du siège des nobles du 16 mars 1469. St. de Trèves, f. 786. RWP. 281. 1431. 13 novembre. — Philippe, duc de Bourgogne, de Lothier, de Brabant et de Limbourg etc., et Adolphe, duc de Juliers, font une alliance pour protéger les marchands et voyageurs des deux pays ; ce dernier s'engage à aider le duc Philippe, à faire valoir ses droits sur le Luxembourg et l'Alsace, et d'agir conjointement avec lui contre les Liégeois. Lacomblet, Urkundenbuch, t. IV, n° 204. 282. 1431. 1er décembre. Cochme. — Ulrich, archevêque de Trèves, promet à Ruprecht, comte de Virnemburg, de lui faire la remise du château et de la seigneurie de Schonecken au plus tard pour la chandeleur prochaine. Arch. Coblence. Original. Goerz Regesten. 283. 1431. (2 décembre.) Des sondages na sent Katherine dage. — Jean de Rulant, curé à Constom, déclare que la paroisse (Kyrspel) de Constom, a reconstruit le choeur et la tour de l'église, et que dorénavant lui et ses successeurs supporteront le quart de la dépense à faire pour leurs réparations. Témoins : Jean de Vyspach, seigneur de Schudbourg; Joncker
— 64 — Nurenberg le dix-septième jour de juillet, l'an de nos royalmes de Hungarie etc. le quarante- cinquième, des Romains le vingt-unième, et de Bohême le onzième. Au commandement de nostre seigneur le roy, Gaspar Sligk. — A honorables treize jurez et conseillers de la cité de Metz, noz, et du Saint-Empire, fealz amez. Hist. de Metz par des religieux Bénedictins. Metz 1787, t. V. Preuves, p. 231. 279. 1431. (29 septembre.) Jour de st. Michel. — Eberhardt von Santoshem, maître de l'ordre teutonique en Allemagne et en France, déclare que Phipell von Elvingen, échevin à Luxembourg, et Jean, son fils, sont entrés dans son ordre et lui ont fait donation, à l'ordre en général, et à la maison de Luxembourg en particulier, des revenus d'une somme de 300 florins, puis des biens à Susintz (Hussigny?), à Kepptingen, Thionville, Engelingen, Brumsehen et Koenigsmacheren, à charge de faire des aumônes aux pauvres en général, en- suite à l'hospice de Luxembourg, aux Bons-Malades près cette ville et aux religieuses du grand couvent prês les Franciscains à Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Dossier ordre leutonique. Mauvaise copie. RWP. 280. 1431. (3 octobre.) Uf mitwochen nest na sent Remese dage. — Eyne versigelde notel eyns gemeynen entscheits und uberdrachs gemacht, tusschen junffrauwen Katryne von Crichingen, frauwe zu Everlingen, wittwe Johans von Dollendorf seligen, uf eyne, und Godart von Brandemburg uff die ander syte, die selben tzweye vermitz ire gemeyne frunde in der selver notele benanten, alle irer missel und stoisse sy under sich hain oder haben moichten, beide von erbschafft, wiedomp und pantschafft gehorende zu den beiden herschafften von Dollendorf und Everlingen gentzlichen int gemeyne gesatzt und vereiniget worden sint; so daz die vurs. junffrauw Katryne von Everlingen, na dode und abgange irs eligen mans Johans von Dollendorff, here zu Everlingen, eyn haltscheit aen der obgen. herschafft von Everlingen, slosse gulde und renten darzu gehorende, in wiedomps wisen ire lebtage lanck haben, halden und besitzen sulde (La femme de Godart, seigneur de Brandenbourg, était Catherine de Dollendorf. Arch. Gouv. Luxemb. Registre du siège des nobles. Sentence du siège des nobles du 16 mars 1469. St. de Trèves, f. 786. RWP. 281. 1431. 13 novembre. — Philippe, duc de Bourgogne, de Lothier, de Brabant et de Limbourg etc., et Adolphe, duc de Juliers, font une alliance pour protéger les marchands et voyageurs des deux pays ; ce dernier s'engage à aider le duc Philippe, à faire valoir ses droits sur le Luxembourg et l'Alsace, et d'agir conjointement avec lui contre les Liégeois. Lacomblet, Urkundenbuch, t. IV, n° 204. 282. 1431. 1er décembre. Cochme. — Ulrich, archevêque de Trèves, promet à Ruprecht, comte de Virnemburg, de lui faire la remise du château et de la seigneurie de Schonecken au plus tard pour la chandeleur prochaine. Arch. Coblence. Original. Goerz Regesten. 283. 1431. (2 décembre.) Des sondages na sent Katherine dage. — Jean de Rulant, curé à Constom, déclare que la paroisse (Kyrspel) de Constom, a reconstruit le choeur et la tour de l'église, et que dorénavant lui et ses successeurs supporteront le quart de la dépense à faire pour leurs réparations. Témoins : Jean de Vyspach, seigneur de Schudbourg; Joncker
Strana 65
— 65 Michel , seigneur d'Ouren ; sire Welter de Wylsh , curé à Daleyden ; sire Jean de Rulant, curé à Berler, et Peter de Vianden, célérier à Daisbourg. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Partie d'un sceau. 284. 1431. (24 décembre.) Off kristabend. — Offenbaer verzigelde zedel da inne alle erffbrieve eigentlichen beschrieben und benanten sint, die jouffrauw Katryne von Crichingen und Godart von Brandenburg (eheleute), samenderhant in das predigerencloister zu Triere zu hueden bevoillen und gelaicht haint, zu Urber eyns yclichen van hin beiden, und under anderen eynen welschen brieff van Kuchendorf (Kaundorf), das leen sy zu Useldingen, und sullen dieselben brieve in hant der vors. prediger beliben also lange die vurs. jouffrauwe Katryne lebde, und wanne sy doitzhalben abegangen were, so sulden die benante brieve an Godart und Katryne von Dollendorf, elude oder ire erben comen, und hin vermitz die vors. prediger gegeben werden. Arch. Gouv. Luxemb. Analyse. Registre du siége des nobles. A. 1447, f. 451. 285. 1432. — Lettre en parchemin par laquelle Watier de Cantenane, écuyer, déclare, qu'ayant prétendu qu'un seigneur de Rodemacher devait relever de lui et tenir en fief et hommage certaine dime à Wolkringen et Winnringen, il renonce à cette prétention et con- fesse au contraire être devenu vassal du seigneur de Rodemacher, pour quelques livres de rentes qu'il tient en fief de Rodemacher. Arch. Gouv. Luxemb. Papiers de Rodenmacher. Ancien inventaire. 286. 1432. Janvier-avril v. st. — Frais de la détention à Dijon, du duc de Bar, de Jean de Rodemacher et du vicomte d'Assy. Arch. Lille. B. 1493. 287. (1432. 27 janvier n. st.) 1431. Des sondags nest na conversio sti. Pauli. More Trevirensi. — Johan Schalop et Jacob von Putlingen, échevins à Luxembourg, constatent que Clais in dem Velde, le tisserand, bourgeois de Luxembourg, et Grete, sa femme, ont déclaré devoir à Henkin, le charpentier, in Onckisgasse, bourgeois à Luxembourg, et à Grete, sa femme, un cens annuel et perpétuel de ein ort guldis, sur deux de leurs maisons et jardins sis in sent Joistgasse uff dem orde und wege da man hin gheit in die heelle, et ce à raison d'une somme leur donnée de cinq florins du Rhin en or. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Deux sceaux. Relation du monastère du St.-Esprit. Msct., p. 338. 288. (1432. 6 février n. st.) 1431. Uf mitwoche nehst na unser frauwen tag lichtmess. St. Trev. — Louis de Burschyt reconnait avoir reçu de Louis de Pillich cent florins du Rhin, qui est sa part dans une dette de mille florins lui due par Marguerite von Eydel, sa femme défunte, et qui ont été payés au comte de Virnembourg suivant acte du 2 juillet 1424, et dans lequel figurent comme cautions : Hans von Passperg, chevalier, gouverneur (drossatz) du duché de Luxembourg ; Reynher von Erkentell, seigneur de Huffalize ; Jean de Soleuvre, seigneur de Lagrange , chevalier et justicier des nobles du duché de Luxembourg ; Conrad de Montabur, doyen et curé à Arlon, receveur-général du duché susdit; Jean de Soleuvre, PUBLICATIONS. — XXVI° (IV°) ANNÉE. 9
— 65 Michel , seigneur d'Ouren ; sire Welter de Wylsh , curé à Daleyden ; sire Jean de Rulant, curé à Berler, et Peter de Vianden, célérier à Daisbourg. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Partie d'un sceau. 284. 1431. (24 décembre.) Off kristabend. — Offenbaer verzigelde zedel da inne alle erffbrieve eigentlichen beschrieben und benanten sint, die jouffrauw Katryne von Crichingen und Godart von Brandenburg (eheleute), samenderhant in das predigerencloister zu Triere zu hueden bevoillen und gelaicht haint, zu Urber eyns yclichen van hin beiden, und under anderen eynen welschen brieff van Kuchendorf (Kaundorf), das leen sy zu Useldingen, und sullen dieselben brieve in hant der vors. prediger beliben also lange die vurs. jouffrauwe Katryne lebde, und wanne sy doitzhalben abegangen were, so sulden die benante brieve an Godart und Katryne von Dollendorf, elude oder ire erben comen, und hin vermitz die vors. prediger gegeben werden. Arch. Gouv. Luxemb. Analyse. Registre du siége des nobles. A. 1447, f. 451. 285. 1432. — Lettre en parchemin par laquelle Watier de Cantenane, écuyer, déclare, qu'ayant prétendu qu'un seigneur de Rodemacher devait relever de lui et tenir en fief et hommage certaine dime à Wolkringen et Winnringen, il renonce à cette prétention et con- fesse au contraire être devenu vassal du seigneur de Rodemacher, pour quelques livres de rentes qu'il tient en fief de Rodemacher. Arch. Gouv. Luxemb. Papiers de Rodenmacher. Ancien inventaire. 286. 1432. Janvier-avril v. st. — Frais de la détention à Dijon, du duc de Bar, de Jean de Rodemacher et du vicomte d'Assy. Arch. Lille. B. 1493. 287. (1432. 27 janvier n. st.) 1431. Des sondags nest na conversio sti. Pauli. More Trevirensi. — Johan Schalop et Jacob von Putlingen, échevins à Luxembourg, constatent que Clais in dem Velde, le tisserand, bourgeois de Luxembourg, et Grete, sa femme, ont déclaré devoir à Henkin, le charpentier, in Onckisgasse, bourgeois à Luxembourg, et à Grete, sa femme, un cens annuel et perpétuel de ein ort guldis, sur deux de leurs maisons et jardins sis in sent Joistgasse uff dem orde und wege da man hin gheit in die heelle, et ce à raison d'une somme leur donnée de cinq florins du Rhin en or. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parchemin. Deux sceaux. Relation du monastère du St.-Esprit. Msct., p. 338. 288. (1432. 6 février n. st.) 1431. Uf mitwoche nehst na unser frauwen tag lichtmess. St. Trev. — Louis de Burschyt reconnait avoir reçu de Louis de Pillich cent florins du Rhin, qui est sa part dans une dette de mille florins lui due par Marguerite von Eydel, sa femme défunte, et qui ont été payés au comte de Virnembourg suivant acte du 2 juillet 1424, et dans lequel figurent comme cautions : Hans von Passperg, chevalier, gouverneur (drossatz) du duché de Luxembourg ; Reynher von Erkentell, seigneur de Huffalize ; Jean de Soleuvre, seigneur de Lagrange , chevalier et justicier des nobles du duché de Luxembourg ; Conrad de Montabur, doyen et curé à Arlon, receveur-général du duché susdit; Jean de Soleuvre, PUBLICATIONS. — XXVI° (IV°) ANNÉE. 9
Strana 66
— 66 — prévôt à Thionville; Jean de Mechzich; Louis de Pillich; Henri de Bettingen; Jean de Strassen, ces deux derniers échevins à Luxembourg, et Jean de Survelt, échevin à Arion. Linster Copybuch, t. 1, f. 51 v. 289. (1432 n. st.) 1431. 21 mars. — Lettre du magistrat de Metz aux justicier, échevins et justice et à toute la communauté de Thionville, touchant la prise de Brunstorff, dit Strohannes, leur servant, détenu prisonnier à la requête du Damoiseau de Rodemacher. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., 4. V. Preuves, p. 229. 290. 1432. 3 avril. — Lettre de la duchesse de Bavière et de Lucembourg, comtesse de Chiny, au magistrat de Metz, pour les engager à empêcher Strohannes, qui était à leur solde, de se venger de ce qu'il a été prisonnier à Thionville. Hist. de Metz par des relig. Béněd., t. V. Preuves, p. 245. 291. 1432. 25 avril. — Gelée extraordinaire. Chron. de St.-Thiëbault de Metz, apud dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 60: a. 1432. En ceste mesme année tous les arbres furent les mieux flory que on vit depuis lx ans; mais il gellat une jaillée le xxve jour d'avril, que les dits arbres, cest asscavoir : les nowiers, les serreziers, les pommiers et les poirriers furent tous engellez et perdus; mais les vignes n'orrent nulz maiz pour ceste foy : car elles nestaient point fuer (elles n'avaient pas encore poussé); car elles avaient esté fort enjallée d'hyver, et coustait un franchart (un boisseau) de Serixe, pour le jour de st. Vyt, viij sols de Metz. 292. 1432. (4 mai.) Uf sondag nest na des heiligen Cruces dages inventio. — Vente d'un jardin, sis zu der Clussen, pour 81/2 florins à Johan dem fuller, bourgeois de Luxem- bourg, et à Grette, sa femme, par Andris et Catherine, conjoints. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Partie supérieure enlevée. Papiers Luxemb. Clausen, etc. 293. 1432. (5 mai.) Feria secunda post dominicam misericordia. Datum Ehrenbreit- stein. —Ulrich, archevêque de Trèves, s'engage envers Jean V, comte de Spanheim, à payer entr'autres à Godehart de Wiltz, une somme de 4200 fl. Lehman, die Grafen von Spanheim, II, 135, 156. Spanh. Copialb. in Karlsruhe, n° IV, f. 730. 294. 1432. (10 mai.) Samedi après l'invention de la ste. Croix.—Jacques de Putlingen et Philippe de Elffringen, échevins à Lucemburg, font savoir que Jean de Putlingen, bour- geois de Lucemburg, et Elisabeth, sa femme, ont donné pour dieu et en aumône au couvent du St.-Esprit à Lucembourg, sept eschellings en monnaie, à être payés chaque année sur leur maison, située sur la montagne du St.-Esprit (près du couvent de ce nom). Allemand. Relation du monastère du St.-Esprit, f. 339. Mscl. Arch. Gouv. Luxemb. 295. 1432. (29 mai.) Uf unsers herren lichaems dag. — Didier, seigneur de Mander- scheid et de Daun, reconnaît avoir reçu en fief de l'abbaye d'Echternach, l'église de Lauffenbach, avec le consentement du pape. Original avec sceau à Coblence. Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., t. 111, 343. 296. 1432. 4 * juin. —Jean, seigneur de Rodenmach, Cronenberg et Neufchastel, déclare que la duchesse de Luxembourg, comtesse de Chiny, a reconnu lui devoir la somme de
— 66 — prévôt à Thionville; Jean de Mechzich; Louis de Pillich; Henri de Bettingen; Jean de Strassen, ces deux derniers échevins à Luxembourg, et Jean de Survelt, échevin à Arion. Linster Copybuch, t. 1, f. 51 v. 289. (1432 n. st.) 1431. 21 mars. — Lettre du magistrat de Metz aux justicier, échevins et justice et à toute la communauté de Thionville, touchant la prise de Brunstorff, dit Strohannes, leur servant, détenu prisonnier à la requête du Damoiseau de Rodemacher. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., 4. V. Preuves, p. 229. 290. 1432. 3 avril. — Lettre de la duchesse de Bavière et de Lucembourg, comtesse de Chiny, au magistrat de Metz, pour les engager à empêcher Strohannes, qui était à leur solde, de se venger de ce qu'il a été prisonnier à Thionville. Hist. de Metz par des relig. Béněd., t. V. Preuves, p. 245. 291. 1432. 25 avril. — Gelée extraordinaire. Chron. de St.-Thiëbault de Metz, apud dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 60: a. 1432. En ceste mesme année tous les arbres furent les mieux flory que on vit depuis lx ans; mais il gellat une jaillée le xxve jour d'avril, que les dits arbres, cest asscavoir : les nowiers, les serreziers, les pommiers et les poirriers furent tous engellez et perdus; mais les vignes n'orrent nulz maiz pour ceste foy : car elles nestaient point fuer (elles n'avaient pas encore poussé); car elles avaient esté fort enjallée d'hyver, et coustait un franchart (un boisseau) de Serixe, pour le jour de st. Vyt, viij sols de Metz. 292. 1432. (4 mai.) Uf sondag nest na des heiligen Cruces dages inventio. — Vente d'un jardin, sis zu der Clussen, pour 81/2 florins à Johan dem fuller, bourgeois de Luxem- bourg, et à Grette, sa femme, par Andris et Catherine, conjoints. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Partie supérieure enlevée. Papiers Luxemb. Clausen, etc. 293. 1432. (5 mai.) Feria secunda post dominicam misericordia. Datum Ehrenbreit- stein. —Ulrich, archevêque de Trèves, s'engage envers Jean V, comte de Spanheim, à payer entr'autres à Godehart de Wiltz, une somme de 4200 fl. Lehman, die Grafen von Spanheim, II, 135, 156. Spanh. Copialb. in Karlsruhe, n° IV, f. 730. 294. 1432. (10 mai.) Samedi après l'invention de la ste. Croix.—Jacques de Putlingen et Philippe de Elffringen, échevins à Lucemburg, font savoir que Jean de Putlingen, bour- geois de Lucemburg, et Elisabeth, sa femme, ont donné pour dieu et en aumône au couvent du St.-Esprit à Lucembourg, sept eschellings en monnaie, à être payés chaque année sur leur maison, située sur la montagne du St.-Esprit (près du couvent de ce nom). Allemand. Relation du monastère du St.-Esprit, f. 339. Mscl. Arch. Gouv. Luxemb. 295. 1432. (29 mai.) Uf unsers herren lichaems dag. — Didier, seigneur de Mander- scheid et de Daun, reconnaît avoir reçu en fief de l'abbaye d'Echternach, l'église de Lauffenbach, avec le consentement du pape. Original avec sceau à Coblence. Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., t. 111, 343. 296. 1432. 4 * juin. —Jean, seigneur de Rodenmach, Cronenberg et Neufchastel, déclare que la duchesse de Luxembourg, comtesse de Chiny, a reconnu lui devoir la somme de
Strana 67
— 67 — 4000 fl. du Rhin, et qu'en assurance de cette somme, elle lui aurait engagé la moitié de la ville et prévôté de Virton et St.-Mard, afin qu'il ait oceasion et couleur de défendre et protéger les dits quartiers des ennemis de la dite duchesse; il ajoute que la lettre lui donnée par la duchesse Elisabeth n'a pas d'autre effet et valeur. Bertholet, Hist. Luxemb., t. VIII, p. 8. Tiré des archives de Luxembourg. Pierret, preuves, t. II, 321. 297. 1432. 29 juin. Bruxelles. — Philippus, dux Burgundiæe Loth. Brab. Limb. comes etc., recitatis de verbo ad verbum litteris patris sui Antonii ducis, a. 1407. 18 junii datis, quas et alias Philippi ducis, hujus Philippi avi de dato 19 julii 1400 complectebatur, per quas monasterium Munsteriense eximitur a solutione quorumcumque subsidiorum ratione ejus bonorum et decimarum, in et circa forum comitis (fouron le comte) a principe terræe perpetuis temporibus exigendorum; ipsas litteras Philippus dux innovat, confirmat, appro- bat, mandatque perpetuis temporibus observari nonobstantibus quibuscumque contrariis. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cartulaire de Munster, fol. 69 v°. 298. 1432. 9 juillet. — Jean, seigneur d'Autel et d'Apremont, dote la chapelle qu'il a fait construire près du château d'Autel. Archives, ville de Bastogne. Original parchemin. Sceau assez bien conservé. RWP. 299. 1432. (29 juillet.) Uff dinstagh nehest vur ad vincula Petri. — Frederich von Castell , seigneur à Dailhem, fait savoir que feu son père, Jean de Kastel, a assigné à sa belle-mère (stieffmoeder), Anna von den Chenne, dame de Putlingen, un douaire; il respec- tera la volonté de son dit père, même si son beau-frère Detherich de Putlingen provoquait un partage, à raison des droits de Eve, sa femme, soeur du dit Frederich, et quoiqu'il ait donné à cet effet cent florins à son oncle Jacques de Raville, seigneur de Dagstule. Linster Copybuch, t. 1, f. 90 ve. 300. 1432. (7 août.) Jeudi après la fête de st. Pierre-aux-Liens.—Jean Schalop, prévôt et échevin de Lucemburg, fait savoir que Mathys Roderghen de Lorentzwiler, et Marguerite, sa femme, ont reconnu devoir à Catherine, femme de Wilch, bourgeois de Lucemburg, à Claire, sa fille, et au couvent du St.-Esprit à Lucemburg, trois chapons de cens annuel sur une prairie au ban de Hunstorf en la Honerstrath (Hühnerstrasse ?), et sur un champ au ban de Lorentzwiler. — Sceau de la prévôté de Lucemburg. Allemand. Relation du monastère du St.-Espril, f. 339. Msct. Arch. Gouv. Luxemb. 301. 1432. 11 août. — Le seigneur du Châtelet reconnaît et confesse tenir par engagère de noble homme, Guevart de Paphenhae, écuyer, et de demoiselle Anthoine, sa femme, le quart de la forteresse et forte maison de Geroncourt, et le quart de la seigneurie de ce nom, pour la somme de 500 vieux florins d'or du Rhin. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Texte français. 302. 1432. (24 août.) Uf st. Bartolomeus tag. — Thys Bockel van der Felsz, reconnait que Jean von Wesel, abbé de Munster, lui a donné en engagère les cens, rentes et autres droits dus au couvent de Munster par divers de Ermestorff, pour 5 fl. du Rhin, et ce pour le terme de trois ans. — Sceau avec les armes de la maison de Larochette. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cartul. Munster, H, 124. RWP.
— 67 — 4000 fl. du Rhin, et qu'en assurance de cette somme, elle lui aurait engagé la moitié de la ville et prévôté de Virton et St.-Mard, afin qu'il ait oceasion et couleur de défendre et protéger les dits quartiers des ennemis de la dite duchesse; il ajoute que la lettre lui donnée par la duchesse Elisabeth n'a pas d'autre effet et valeur. Bertholet, Hist. Luxemb., t. VIII, p. 8. Tiré des archives de Luxembourg. Pierret, preuves, t. II, 321. 297. 1432. 29 juin. Bruxelles. — Philippus, dux Burgundiæe Loth. Brab. Limb. comes etc., recitatis de verbo ad verbum litteris patris sui Antonii ducis, a. 1407. 18 junii datis, quas et alias Philippi ducis, hujus Philippi avi de dato 19 julii 1400 complectebatur, per quas monasterium Munsteriense eximitur a solutione quorumcumque subsidiorum ratione ejus bonorum et decimarum, in et circa forum comitis (fouron le comte) a principe terræe perpetuis temporibus exigendorum; ipsas litteras Philippus dux innovat, confirmat, appro- bat, mandatque perpetuis temporibus observari nonobstantibus quibuscumque contrariis. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cartulaire de Munster, fol. 69 v°. 298. 1432. 9 juillet. — Jean, seigneur d'Autel et d'Apremont, dote la chapelle qu'il a fait construire près du château d'Autel. Archives, ville de Bastogne. Original parchemin. Sceau assez bien conservé. RWP. 299. 1432. (29 juillet.) Uff dinstagh nehest vur ad vincula Petri. — Frederich von Castell , seigneur à Dailhem, fait savoir que feu son père, Jean de Kastel, a assigné à sa belle-mère (stieffmoeder), Anna von den Chenne, dame de Putlingen, un douaire; il respec- tera la volonté de son dit père, même si son beau-frère Detherich de Putlingen provoquait un partage, à raison des droits de Eve, sa femme, soeur du dit Frederich, et quoiqu'il ait donné à cet effet cent florins à son oncle Jacques de Raville, seigneur de Dagstule. Linster Copybuch, t. 1, f. 90 ve. 300. 1432. (7 août.) Jeudi après la fête de st. Pierre-aux-Liens.—Jean Schalop, prévôt et échevin de Lucemburg, fait savoir que Mathys Roderghen de Lorentzwiler, et Marguerite, sa femme, ont reconnu devoir à Catherine, femme de Wilch, bourgeois de Lucemburg, à Claire, sa fille, et au couvent du St.-Esprit à Lucemburg, trois chapons de cens annuel sur une prairie au ban de Hunstorf en la Honerstrath (Hühnerstrasse ?), et sur un champ au ban de Lorentzwiler. — Sceau de la prévôté de Lucemburg. Allemand. Relation du monastère du St.-Espril, f. 339. Msct. Arch. Gouv. Luxemb. 301. 1432. 11 août. — Le seigneur du Châtelet reconnaît et confesse tenir par engagère de noble homme, Guevart de Paphenhae, écuyer, et de demoiselle Anthoine, sa femme, le quart de la forteresse et forte maison de Geroncourt, et le quart de la seigneurie de ce nom, pour la somme de 500 vieux florins d'or du Rhin. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Texte français. 302. 1432. (24 août.) Uf st. Bartolomeus tag. — Thys Bockel van der Felsz, reconnait que Jean von Wesel, abbé de Munster, lui a donné en engagère les cens, rentes et autres droits dus au couvent de Munster par divers de Ermestorff, pour 5 fl. du Rhin, et ce pour le terme de trois ans. — Sceau avec les armes de la maison de Larochette. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cartul. Munster, H, 124. RWP.
Strana 68
68 — 303. 1432. 9 septembre.—Didier, seigneur de Manderscheidt, Gerard de Manderscheid, seigneur de Keyle, et onze autres seigneurs se portent cautions pour 17 mille florins prêtés à Ulrich, élu archevêque de Trèves par Arnold de Sirck, seigneur de Meynsperg. Allemand. Sept sceaux verts, les autres manquent. Catal. Renesse, n° 1109. 304. 1432. (14 septembre.) Uff dez heiligen Cruces dag.— Colin, seigneur de Uttingen, et Marguerite van dem Hane, sa femme, font savoir que la vente faite jadis par Thomas, seigneur de Uttingen, et Jutte von der Veiltz, dame de Lockwilre, sa femme, ayeuls de lui Colin (aenche), et Colin van Ultingen, seigneur de ce lieu, et Jutte de Bourscheit, sa femme, père et mère de lui Colin, de l'assentiment de Thomas, oncle du même Colin — au couvent de Munster, à Luxembourg, de leurs biens et revenus au village de Rumelingen avec dépen- dances — ils la ratifient et confirment en tous points. — Sceaux de Johan van dem Hane, seigneur tzur motten (Bettembourg) et Sassenheim, et de Martin, seigneur de Fischbach. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Quatre sceaux. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cod. dipl. Munst. de Jonghe, fol. 108. RWP. 305. 1432. (11 novembre.) Uff sent Mertins dage in dem november. — Jean de Ber- tringen, et Jean buwemeister, échevins à Luxembourg, constatent que Johan, hentzenson de Hoiltzem, demeurant à Luxembourg, a reconnu être homme serf du couvent de Munster. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cartul. Munster, fol. 228. RWP. 306. 1432. (11 novembre.) Ipso die ste. Martini episcopi et confessoris. — Adam et Arnold Creuwe, frères, de Wampach, déclarent que noble homme, Symon, comte de Spanheim et de Vianden, leur devait 200 florins du Rhin, pour lesquels il leur a assigné un revenu de 20 florins, payables par son receveur de Vianden. Cette créance leur est venue de feu leur père. Jean et Engelbrecht, comtes de Nassau et de Vianden, leur ont remboursé cent florins par l'entremise de leur receveur de Vianden, Arnolt de Daespurch, l'autre moitié devant être payée en automne prochain. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau. 307. 1432. 3 décembre. — Jehan de Sanem, dit de Synaffe, et Soubelet de Dun, prévôté de Marville, Berthemeu Ysnard de Castel, et Thomas de Momorel, clercs jurés, font con- naître que Jean Thierion, sire de Billey, et sa femme, ont vendu à Gerard de la Fontayne, dit Poincignon, demeurant à Marville, et à Jeanne, sa femme, leurs droits à une lettre de rachat touchant la moitié du four de la ville de Pillon, obligé pour la somme de 61 francs. Arch. de Harnoncourt, appart. à M. de la Fontaine, ancien gouv. Orig. parch. 308. 1432. (31 décembre.) Des lesten dages december. — Robin von Sassenheim, sei- gneur d'Ansenbruch, déclare, qu'il a demandé à Aleyde d'Autel, prieure, et à tout le couvent de Mariendal, de lui laisser suivre un serf (voetman, homme voué), nommé Herman, fils de feu Herman, mayeur à Tuntingen, pour le marier à une de ses serves (voetwyffe), fille de Welter de Maertzborne, son écoutète. Le couvent a accédé à sa demande. En revanche, il sera tenu de faire de même à l'égard du couvent, si celui-ci fait une demande semblable. Le dit Herman est institué dans la vouerie exploitée par son père à Tuntingen, dont il assumera les charges;
68 — 303. 1432. 9 septembre.—Didier, seigneur de Manderscheidt, Gerard de Manderscheid, seigneur de Keyle, et onze autres seigneurs se portent cautions pour 17 mille florins prêtés à Ulrich, élu archevêque de Trèves par Arnold de Sirck, seigneur de Meynsperg. Allemand. Sept sceaux verts, les autres manquent. Catal. Renesse, n° 1109. 304. 1432. (14 septembre.) Uff dez heiligen Cruces dag.— Colin, seigneur de Uttingen, et Marguerite van dem Hane, sa femme, font savoir que la vente faite jadis par Thomas, seigneur de Uttingen, et Jutte von der Veiltz, dame de Lockwilre, sa femme, ayeuls de lui Colin (aenche), et Colin van Ultingen, seigneur de ce lieu, et Jutte de Bourscheit, sa femme, père et mère de lui Colin, de l'assentiment de Thomas, oncle du même Colin — au couvent de Munster, à Luxembourg, de leurs biens et revenus au village de Rumelingen avec dépen- dances — ils la ratifient et confirment en tous points. — Sceaux de Johan van dem Hane, seigneur tzur motten (Bettembourg) et Sassenheim, et de Martin, seigneur de Fischbach. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Quatre sceaux. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cod. dipl. Munst. de Jonghe, fol. 108. RWP. 305. 1432. (11 novembre.) Uff sent Mertins dage in dem november. — Jean de Ber- tringen, et Jean buwemeister, échevins à Luxembourg, constatent que Johan, hentzenson de Hoiltzem, demeurant à Luxembourg, a reconnu être homme serf du couvent de Munster. Coll. Soc. hist. Luxemb. Cartul. Munster, fol. 228. RWP. 306. 1432. (11 novembre.) Ipso die ste. Martini episcopi et confessoris. — Adam et Arnold Creuwe, frères, de Wampach, déclarent que noble homme, Symon, comte de Spanheim et de Vianden, leur devait 200 florins du Rhin, pour lesquels il leur a assigné un revenu de 20 florins, payables par son receveur de Vianden. Cette créance leur est venue de feu leur père. Jean et Engelbrecht, comtes de Nassau et de Vianden, leur ont remboursé cent florins par l'entremise de leur receveur de Vianden, Arnolt de Daespurch, l'autre moitié devant être payée en automne prochain. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau. 307. 1432. 3 décembre. — Jehan de Sanem, dit de Synaffe, et Soubelet de Dun, prévôté de Marville, Berthemeu Ysnard de Castel, et Thomas de Momorel, clercs jurés, font con- naître que Jean Thierion, sire de Billey, et sa femme, ont vendu à Gerard de la Fontayne, dit Poincignon, demeurant à Marville, et à Jeanne, sa femme, leurs droits à une lettre de rachat touchant la moitié du four de la ville de Pillon, obligé pour la somme de 61 francs. Arch. de Harnoncourt, appart. à M. de la Fontaine, ancien gouv. Orig. parch. 308. 1432. (31 décembre.) Des lesten dages december. — Robin von Sassenheim, sei- gneur d'Ansenbruch, déclare, qu'il a demandé à Aleyde d'Autel, prieure, et à tout le couvent de Mariendal, de lui laisser suivre un serf (voetman, homme voué), nommé Herman, fils de feu Herman, mayeur à Tuntingen, pour le marier à une de ses serves (voetwyffe), fille de Welter de Maertzborne, son écoutète. Le couvent a accédé à sa demande. En revanche, il sera tenu de faire de même à l'égard du couvent, si celui-ci fait une demande semblable. Le dit Herman est institué dans la vouerie exploitée par son père à Tuntingen, dont il assumera les charges;
Strana 69
69 — au cas où le dit Herman el Elsge, sa femme, auraient des enfants, l'un de ceux-ci sera tenu de rentrer dans le bien de Tuntingen, appartenant au couvent. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Un sceau. RWP. 309. 1433. Circa. — Moestorf près Dickirch est entourée de murs par Gerard, seigneur de ce lieu, fils ainé de Renaud, seigneur de Hoffalize. Pierret, Hist. de Luxemb., t. 1, 92 Coll. Soc. hist. Luxemb. 310. 1433. — Eyn brief gegeben von frauwe Marien (von Korrich), vermitz wellichen sy alz frauwe zu Korrich dem herrn Bernhart von Bourscheit, irem eidem, mit frauwe Margreten, sinem ewibe, irer doichter, und iren erben, lutterlichen, zu ewigen dagen gegeben und zu iren henden gestalt haet, die slosse Korrich und Birtringen, mit landen, luden und allen irem zubehore, so wie ir huswirt, here Giltz von Elter selige, und sie die haben und halden gewesten weren. Arch. Gouv. Luxemb. Registre du siége des nobles. Sentence du 4 septembre 1466. Analyse. RWP. 311. 1433. — Eyn brieff gegeben von derselben frauwen Marien dem obgen. herren Bernart, vermitz wellichen sy ime gantz volmaicht gaff die vors. beide ire herschafften Korrich und Birtringen (sic) als ir vederliche und muderlich erbe na dode irer drier sune die sy uberlefft hatte, ain ire aichter gelaissen husfrauwen zu erforderen. Ibid. Voir actes de 1438 et du 4 septembre 1466. 312. (1433 n. st.) 1432. 2 janvier. — Varion de St.-Ignon, et Marguerithe, sa femme, demeurant à Marville, vendent à Gerard Poincignon (qu'il nomme son frère), et à Jeanne, sa femme, diverses pièces de terre au prix de vingt bons francs de bon or et de juste poids, mais à grâce de rachat. Arch. de Harnoncourt, appartenant à M. de la Fontaine, anc. gouv. Orig. parch. 313. 1433. Avril. — Siége et prise du château de la Tour par le Damoiseau de la Marche et les Liégeois. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 61 : Item au dit mois d'avril (1433), le Damoisel de la Marche, accompagniez des Liégeois et de ceux de la terre commune (entre Luxembourg et Bar), allant devant la Tour en Ardenne (la Tour près Virton?), en laquelle Tour, sire Vanchelin, chevalier, avoit mis plusiours mauvaise gens qui courrient sur tout, sans cause, et ne lor en challoit dont il venist; mais que ils eussent et la prinrent et l'abattont toute; mais ceux qui estient dedans furent prins à mercy, dont il en desplaixit a plusiours. — Aussi Chronique de St.-Thiébault. Ibid, t. II, p. 213. Husson, Chronique de Metz 1870, p. 59 : a. 1433, au mois d'avril, monseigneur de la Marche avec les Liégeois allèrent assièger la Tour en Ardenne, qui était à seigneur Wainchelin de la Tour, en laquelle avait plusieurs lairons qui prenaient sur tout le monde ; et bientôt fut prinse et abbattue; mais les compagnons furent pris à mercy, sauf leur vie. 314. 1433. Mai. — Henri, comte de Castres, déclare qu'Elisabeth, duchesse de Luxem-
69 — au cas où le dit Herman el Elsge, sa femme, auraient des enfants, l'un de ceux-ci sera tenu de rentrer dans le bien de Tuntingen, appartenant au couvent. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Un sceau. RWP. 309. 1433. Circa. — Moestorf près Dickirch est entourée de murs par Gerard, seigneur de ce lieu, fils ainé de Renaud, seigneur de Hoffalize. Pierret, Hist. de Luxemb., t. 1, 92 Coll. Soc. hist. Luxemb. 310. 1433. — Eyn brief gegeben von frauwe Marien (von Korrich), vermitz wellichen sy alz frauwe zu Korrich dem herrn Bernhart von Bourscheit, irem eidem, mit frauwe Margreten, sinem ewibe, irer doichter, und iren erben, lutterlichen, zu ewigen dagen gegeben und zu iren henden gestalt haet, die slosse Korrich und Birtringen, mit landen, luden und allen irem zubehore, so wie ir huswirt, here Giltz von Elter selige, und sie die haben und halden gewesten weren. Arch. Gouv. Luxemb. Registre du siége des nobles. Sentence du 4 septembre 1466. Analyse. RWP. 311. 1433. — Eyn brieff gegeben von derselben frauwen Marien dem obgen. herren Bernart, vermitz wellichen sy ime gantz volmaicht gaff die vors. beide ire herschafften Korrich und Birtringen (sic) als ir vederliche und muderlich erbe na dode irer drier sune die sy uberlefft hatte, ain ire aichter gelaissen husfrauwen zu erforderen. Ibid. Voir actes de 1438 et du 4 septembre 1466. 312. (1433 n. st.) 1432. 2 janvier. — Varion de St.-Ignon, et Marguerithe, sa femme, demeurant à Marville, vendent à Gerard Poincignon (qu'il nomme son frère), et à Jeanne, sa femme, diverses pièces de terre au prix de vingt bons francs de bon or et de juste poids, mais à grâce de rachat. Arch. de Harnoncourt, appartenant à M. de la Fontaine, anc. gouv. Orig. parch. 313. 1433. Avril. — Siége et prise du château de la Tour par le Damoiseau de la Marche et les Liégeois. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 61 : Item au dit mois d'avril (1433), le Damoisel de la Marche, accompagniez des Liégeois et de ceux de la terre commune (entre Luxembourg et Bar), allant devant la Tour en Ardenne (la Tour près Virton?), en laquelle Tour, sire Vanchelin, chevalier, avoit mis plusiours mauvaise gens qui courrient sur tout, sans cause, et ne lor en challoit dont il venist; mais que ils eussent et la prinrent et l'abattont toute; mais ceux qui estient dedans furent prins à mercy, dont il en desplaixit a plusiours. — Aussi Chronique de St.-Thiébault. Ibid, t. II, p. 213. Husson, Chronique de Metz 1870, p. 59 : a. 1433, au mois d'avril, monseigneur de la Marche avec les Liégeois allèrent assièger la Tour en Ardenne, qui était à seigneur Wainchelin de la Tour, en laquelle avait plusieurs lairons qui prenaient sur tout le monde ; et bientôt fut prinse et abbattue; mais les compagnons furent pris à mercy, sauf leur vie. 314. 1433. Mai. — Henri, comte de Castres, déclare qu'Elisabeth, duchesse de Luxem-
Strana 70
— 70 — bourg, lui a payé 300 livres pour son château de Schonenberg, et pour deux censes qu'il a reçu d'elle en fief. Recueil Gerard, n° 223, fol. 328. — Gerard donne à cette charte la date de 1333. C'est évidemment une erreur. 315. 1433. 25 mai. — Lettre du magistrat de Metz à messire Hue d'Autel, seigneur d'Aspremont, touchant la pension de son père. Hist. de Metz par des relig. Bened., t. V. Preuves, p. 273. 316. 1433. 25 mai. — Philippe, comte (jungrave) de Virnebourg, et douze autres sei- gneurs qui étaient cautions de 1161 florins prêtés par Tuse d'Alken à Ulric, élu archevêque de Trèves, déclarent rester cautions pour cette somme, d'après le nouvel arrangement conclu pour son remboursement. Allemand. Sept sceaux verts. Catal. Renesse, n° 1114. 317. 1433. (4 juin.) Uff donnerstag na den heilligen Pinxstage. — Johan von Bub� bingen, et Else von Heffingen, sa femme, font savoir qu'ils ont vendu au couvent du St.- Esprit à Luxembourg, unser hoff gentzlichen von Gaussberg, avec prés, eaux, pâturages, bois etc., pour une somme de 160 florins du Rhin en or, et qu'ils leur en ont fait le transport. Jean de Soleuvre, seigneur de Lagrange, justicier des nobles du duché de Luxembourg, a apposé le sceau de la justice en présence Gurgen (George) et Jean, frères, de Raville, seigneurs de Septfontaines et Dagestul ; Jacques de Raville, seigneur de Dagestul; Ludewych von Pylche ; Heinrich von Bereldingen ; Johan Studigel von Bitsche, tous hommes féodaux du duché de Luxembourg. Sceau de Jean Schalop, prévôt de Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parch. Deux sceaux bien conservés. Acte intéressant. Aussi Cartul. de St.-Esprit, fol. 60. Relation du monastère du St.-Esprit, p. 340. 318. 1433. (29 juin.) An sant Peters und sent Pauwels tag der helgen apostelen. Geben zu Rome. — Sigismond, empereur des Romains etc., déclare que Jacques de Sierck, prothonotaire du St.-Siège à Rome, prévôt de la cathédrale à Würtzbourg et à Utrecht, son conseiller, l'a supplié de confirmer les chartes obtenues par ses grands parents, feu Arnolt de Sierck, et Jacques de Monkler, et par son père Arnolt de Sierck, seigneur de Monkler et de Meinsperg, du roi Jean de Bohême, de Antoine, duc de Bourgogne et d'Elisabeth de Gorlitz, et qui concernent des rentes dues à son père sur le tonlieu de Luxembourg, la none de Kettenheim, celle de Diekirch et sur le passage d'eau etc. à Remich. L'empereur confirme ces différents actes comme seigneur héréditaire du duché de Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Transcrit dans la charte d'Elisabeth, reine de Hongrie, datée de Vienne, a. 1441, uf st. Johans baptisten tag zu mitsommer. Cahier en parchemin. RWP. 319. 1433. 31 juillet. — Elisabeth de Gorlitz défend à tous ses sujets d'aider et d'assister Raban, évêque de Spire, qui veut, malgré la bulle apostolique, se maintenir archevêque de Trèves. Arch. de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., série 1, t. V. Brux. 1842, p. 236. 320. 1433. 5 août. — Alliance entre Metz, Lorraine et Luxembourg. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 63: It. l'an dessus (1433), le mardi v jour d'aoust,
— 70 — bourg, lui a payé 300 livres pour son château de Schonenberg, et pour deux censes qu'il a reçu d'elle en fief. Recueil Gerard, n° 223, fol. 328. — Gerard donne à cette charte la date de 1333. C'est évidemment une erreur. 315. 1433. 25 mai. — Lettre du magistrat de Metz à messire Hue d'Autel, seigneur d'Aspremont, touchant la pension de son père. Hist. de Metz par des relig. Bened., t. V. Preuves, p. 273. 316. 1433. 25 mai. — Philippe, comte (jungrave) de Virnebourg, et douze autres sei- gneurs qui étaient cautions de 1161 florins prêtés par Tuse d'Alken à Ulric, élu archevêque de Trèves, déclarent rester cautions pour cette somme, d'après le nouvel arrangement conclu pour son remboursement. Allemand. Sept sceaux verts. Catal. Renesse, n° 1114. 317. 1433. (4 juin.) Uff donnerstag na den heilligen Pinxstage. — Johan von Bub� bingen, et Else von Heffingen, sa femme, font savoir qu'ils ont vendu au couvent du St.- Esprit à Luxembourg, unser hoff gentzlichen von Gaussberg, avec prés, eaux, pâturages, bois etc., pour une somme de 160 florins du Rhin en or, et qu'ils leur en ont fait le transport. Jean de Soleuvre, seigneur de Lagrange, justicier des nobles du duché de Luxembourg, a apposé le sceau de la justice en présence Gurgen (George) et Jean, frères, de Raville, seigneurs de Septfontaines et Dagestul ; Jacques de Raville, seigneur de Dagestul; Ludewych von Pylche ; Heinrich von Bereldingen ; Johan Studigel von Bitsche, tous hommes féodaux du duché de Luxembourg. Sceau de Jean Schalop, prévôt de Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parch. Deux sceaux bien conservés. Acte intéressant. Aussi Cartul. de St.-Esprit, fol. 60. Relation du monastère du St.-Esprit, p. 340. 318. 1433. (29 juin.) An sant Peters und sent Pauwels tag der helgen apostelen. Geben zu Rome. — Sigismond, empereur des Romains etc., déclare que Jacques de Sierck, prothonotaire du St.-Siège à Rome, prévôt de la cathédrale à Würtzbourg et à Utrecht, son conseiller, l'a supplié de confirmer les chartes obtenues par ses grands parents, feu Arnolt de Sierck, et Jacques de Monkler, et par son père Arnolt de Sierck, seigneur de Monkler et de Meinsperg, du roi Jean de Bohême, de Antoine, duc de Bourgogne et d'Elisabeth de Gorlitz, et qui concernent des rentes dues à son père sur le tonlieu de Luxembourg, la none de Kettenheim, celle de Diekirch et sur le passage d'eau etc. à Remich. L'empereur confirme ces différents actes comme seigneur héréditaire du duché de Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Transcrit dans la charte d'Elisabeth, reine de Hongrie, datée de Vienne, a. 1441, uf st. Johans baptisten tag zu mitsommer. Cahier en parchemin. RWP. 319. 1433. 31 juillet. — Elisabeth de Gorlitz défend à tous ses sujets d'aider et d'assister Raban, évêque de Spire, qui veut, malgré la bulle apostolique, se maintenir archevêque de Trèves. Arch. de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., série 1, t. V. Brux. 1842, p. 236. 320. 1433. 5 août. — Alliance entre Metz, Lorraine et Luxembourg. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 63: It. l'an dessus (1433), le mardi v jour d'aoust,
Strana 71
71 furent faicte bonnes alliances entre Renneit, duc de Bar et de Lorraine et de nos seigneurs de Metz, et celluy jour jurée au lieu dou Pont-à-Mousson... — Hist. gén. de Metz, t. II, p. 631. 321. 1433. 11 août. — Le seigneur de Châtelet reconnaît et confesse tenir par engagère de noble homme, Guevart de Paphenehae, écuyer, et de demoiselle Anthoine, sa femme, le quart de la forteresse et forte maison de Geroncourt et le quart de la seigneurie Illec, pour la somme de 500 vieux florins d'or du Rhin. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. 322. 1433. (14 août.) Frytag nach Laurentii. Paltzel. — Ulrich, archevêque de Trèves, en réponse à la plainte du duc de Lorraine, relative à la fermeture de la Moselle entre Wasserbillich et Contzerbrück, lui répond qu'il a posé ce fait pour empêcher le transport des vivres vers la ville de Trèves, avec laquelle il est en guerre. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 323. 1433. 20 août. — Alliance pendant six ans entre Metz, Luxembourg et Lorraine. Chronique de St.-Thiébault de Metz. Calmet, Hist. Lorr., t. II. Pr., p. 214: L'année 1433, le xx jour dou mois d'aoust, sire Henri, curé de Vy, et plusieurs autres commissaires de seigneur Conrad Bayr, évesque de Metz, et d'autre part le sire de Harquestein et Jean de Bernstaffe, qui estaient commissaires pour Madame de Luxembourg, et plusiours autres, vinrent à Metz, avec plusieurs seigneurs que monsiour Reneit, duc de Bar, avait envoyé, par devers nos seignours de Metz, pour recevoir les dessus dictes alliances (de paix qui devaient durer vj ans), et les promirent de tenir comme dict est. — Voir 5 août 1433. 324. 1433. 28 septembre. — Acquiescement de Conrad Bayer de Boppart, évêque de Metz, et d'Elisabeth de Gorlitz, palatine du Rhin, duchesse en Bavière et de Luxembourg, comtesse de Chiny, au traité d'alliance entre René 1er, duc de Lorraine, et la ville de Metz. du 4 aoůt 1433. (5 aoůt 1433.) Hist. de Melz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 288. 325. 1433. (1er octobre.) Uff st. Remeys dach. — Johann von Straissen, et Johan von Bettingen, échevins à Luxembourg, constatent que Hantz von Hagenauwen, der krugemecher, bourgeois de Luxembourg, et Aillet, sa femme, ont reconnu devoir à Henkin von Helme- singen, et à Elsen, sa femme, un cens annuel de un florin et quatre escallins en argent et un chapon, sur une maison in dunbuschel et un jard in in limperwege. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceaux tombés. Papiers de Luxembourg. Dominicains. 326. 1433. 3 octobre. — Achat fait par Jean (seigneur) de Rodenmacher, de quelques rentes et terrages lui vendus par demoiselle Catherine, veuve de Jean Raulet d'Anvilliers et de Fascin de Vuvin. Arch. Gouv. Luxemb. Papiers de Rodenmacher. Ancien inventaire. 327. 1433. (19 octobre.) Des anderen dages na sent Lucas dage. — Eyn offen ver- sigelter brieff gegeben von Jacop van Ruldingen, here zu Dagstul, altz proist zu Luccemb., da inne er bekent berette zu hain, tuschen dem hern Johan von Bolchen, hern von Zolveren, und Robin, hern von Sassenhem alz von sulcher pantschafft der vors. Robin uff den obgen.
71 furent faicte bonnes alliances entre Renneit, duc de Bar et de Lorraine et de nos seigneurs de Metz, et celluy jour jurée au lieu dou Pont-à-Mousson... — Hist. gén. de Metz, t. II, p. 631. 321. 1433. 11 août. — Le seigneur de Châtelet reconnaît et confesse tenir par engagère de noble homme, Guevart de Paphenehae, écuyer, et de demoiselle Anthoine, sa femme, le quart de la forteresse et forte maison de Geroncourt et le quart de la seigneurie Illec, pour la somme de 500 vieux florins d'or du Rhin. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. 322. 1433. (14 août.) Frytag nach Laurentii. Paltzel. — Ulrich, archevêque de Trèves, en réponse à la plainte du duc de Lorraine, relative à la fermeture de la Moselle entre Wasserbillich et Contzerbrück, lui répond qu'il a posé ce fait pour empêcher le transport des vivres vers la ville de Trèves, avec laquelle il est en guerre. Arch. Coblence. Goerz Regesten. 323. 1433. 20 août. — Alliance pendant six ans entre Metz, Luxembourg et Lorraine. Chronique de St.-Thiébault de Metz. Calmet, Hist. Lorr., t. II. Pr., p. 214: L'année 1433, le xx jour dou mois d'aoust, sire Henri, curé de Vy, et plusieurs autres commissaires de seigneur Conrad Bayr, évesque de Metz, et d'autre part le sire de Harquestein et Jean de Bernstaffe, qui estaient commissaires pour Madame de Luxembourg, et plusiours autres, vinrent à Metz, avec plusieurs seigneurs que monsiour Reneit, duc de Bar, avait envoyé, par devers nos seignours de Metz, pour recevoir les dessus dictes alliances (de paix qui devaient durer vj ans), et les promirent de tenir comme dict est. — Voir 5 août 1433. 324. 1433. 28 septembre. — Acquiescement de Conrad Bayer de Boppart, évêque de Metz, et d'Elisabeth de Gorlitz, palatine du Rhin, duchesse en Bavière et de Luxembourg, comtesse de Chiny, au traité d'alliance entre René 1er, duc de Lorraine, et la ville de Metz. du 4 aoůt 1433. (5 aoůt 1433.) Hist. de Melz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 288. 325. 1433. (1er octobre.) Uff st. Remeys dach. — Johann von Straissen, et Johan von Bettingen, échevins à Luxembourg, constatent que Hantz von Hagenauwen, der krugemecher, bourgeois de Luxembourg, et Aillet, sa femme, ont reconnu devoir à Henkin von Helme- singen, et à Elsen, sa femme, un cens annuel de un florin et quatre escallins en argent et un chapon, sur une maison in dunbuschel et un jard in in limperwege. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceaux tombés. Papiers de Luxembourg. Dominicains. 326. 1433. 3 octobre. — Achat fait par Jean (seigneur) de Rodenmacher, de quelques rentes et terrages lui vendus par demoiselle Catherine, veuve de Jean Raulet d'Anvilliers et de Fascin de Vuvin. Arch. Gouv. Luxemb. Papiers de Rodenmacher. Ancien inventaire. 327. 1433. (19 octobre.) Des anderen dages na sent Lucas dage. — Eyn offen ver- sigelter brieff gegeben von Jacop van Ruldingen, here zu Dagstul, altz proist zu Luccemb., da inne er bekent berette zu hain, tuschen dem hern Johan von Bolchen, hern von Zolveren, und Robin, hern von Sassenhem alz von sulcher pantschafft der vors. Robin uff den obgen.
Strana 72
72 — herren Johan gedaen und mit gericht ergangen hatte , alz umb die betzalonge der versesse von jaregulden, so daz dieselve pantschafft gestalt wart bis sent Remeis dach nest darna volgen, da bynnent sy eynen gutlichen dach zu Luccemb. leisten solden, vermietz dass der obgen. here Johan dem vors. Robin vernugen und versicheren sulde , sulche jerliche gulde uff sent Remeiss dach, desselven jars erfallen waz, und abe sy bynnent zyt der obgen. bere- donghe nit eyntz wurden , so sulden beide vurs. parthien aichterz den obgen. sint Remeiss dach in dem rechten stain alz sy vur standen, und als dan so muchte der obgen. Robin siner pantschafft nagaen, und geschach sulche vors. beredonghe in biewesen des vurs. Johans von Bolchen und ander die von wegen desselven heren Johans da bie und ain gewesten sint. Arch. Gouv. Luxemb. Registre du siège des nobles, f. 336. Sentence du 18 juillet 1466, qui donne cetle analyse. RWP. 328. 1433. 10 novembre. — Naissance de Charles, fils de Philippe, duc de Bourgogne ; ses fiançailles avec Catherine, fille du roi de France. Ægidii de Roya in Annales Belgici, fft. 1620, p. 77 : a. d. 1433 dux Burgundiæ Philippus cum uxore sua Elizabetha impræegnata perrexit ad Burgundiam, et hyemavit ibidem ; pepe- ritque ducissa filium in profesto sti. Martini, qui filius nomen s. confessoris in baptismate mutat et vocatus est Carolus. Ibid., p. 97 : a. d. 1438 factum est matrimonium inter filium ducis Burgundiæ Carolum nomine, et Catharinam, filiam regis franciæ. 329. 1433. 8 décembre. — Collignon Roncel, l'ainé, citain de Metz, fait savoir qu'il a repris en foi et en hommage de Jean, seigneur de Rodemacher, de Cronenburg et de Neufchastel, tout ce que feu dame Isabel, femme de feu messire Jehan Braidy, chevalier, tenait et possédait, comme douairière en la ville, ban et finage de Montigny près de Tremery. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau tombé. 330. 1434. — Cautio de evictione prestanda super domo et horto censibus omnibus, wegen des teutschordens hauss zu Luxemburg. Arch. Gouv. Luxemb. Invent. Arch. ordre teutonique Luxemb. 331. 1434. — Jeanne de Bethune, femme de Jehan de Luxembourg, prend la qualité de comtesse de Guise. Paris. Coll. Dupuy, 435. Extrait d'un catal. de la Haye. Coll. Soc. hist. Luxemb. 332. (1434 n. st.) 1483. 8 janvier. Datum in oppido nostro Lucemburgensi. — Elisabeth de Gorlitz, comtesse palatine du Rhin, duchesse en Bavière et de Luxembourg et comtesse de Chiny, déclare que le service de la chapelle inférieure du château de Luxembourg, étant venue à vacquer par le décès de Henri de Emmermont, son dernier possesseur, elle incor- pore les revenus de la dite chapelle et le droit de collation de la chapellenie au couvent des Dominicains à Luxembourg, le tout à charge de dire deux messes par semaine dans leur dit couvent. Arch. Gouv. Luxemb. Parchemin. Copie insérée de mot à auire dans la charte du 26 mars 1479 avant Pâques. RWP. — Coll. Soc. hisl. Luxemb. Cartulaire des Dominicains, p. 9 vo. — Fasti fratrum etc., p. 34.
72 — herren Johan gedaen und mit gericht ergangen hatte , alz umb die betzalonge der versesse von jaregulden, so daz dieselve pantschafft gestalt wart bis sent Remeis dach nest darna volgen, da bynnent sy eynen gutlichen dach zu Luccemb. leisten solden, vermietz dass der obgen. here Johan dem vors. Robin vernugen und versicheren sulde , sulche jerliche gulde uff sent Remeiss dach, desselven jars erfallen waz, und abe sy bynnent zyt der obgen. bere- donghe nit eyntz wurden , so sulden beide vurs. parthien aichterz den obgen. sint Remeiss dach in dem rechten stain alz sy vur standen, und als dan so muchte der obgen. Robin siner pantschafft nagaen, und geschach sulche vors. beredonghe in biewesen des vurs. Johans von Bolchen und ander die von wegen desselven heren Johans da bie und ain gewesten sint. Arch. Gouv. Luxemb. Registre du siège des nobles, f. 336. Sentence du 18 juillet 1466, qui donne cetle analyse. RWP. 328. 1433. 10 novembre. — Naissance de Charles, fils de Philippe, duc de Bourgogne ; ses fiançailles avec Catherine, fille du roi de France. Ægidii de Roya in Annales Belgici, fft. 1620, p. 77 : a. d. 1433 dux Burgundiæ Philippus cum uxore sua Elizabetha impræegnata perrexit ad Burgundiam, et hyemavit ibidem ; pepe- ritque ducissa filium in profesto sti. Martini, qui filius nomen s. confessoris in baptismate mutat et vocatus est Carolus. Ibid., p. 97 : a. d. 1438 factum est matrimonium inter filium ducis Burgundiæ Carolum nomine, et Catharinam, filiam regis franciæ. 329. 1433. 8 décembre. — Collignon Roncel, l'ainé, citain de Metz, fait savoir qu'il a repris en foi et en hommage de Jean, seigneur de Rodemacher, de Cronenburg et de Neufchastel, tout ce que feu dame Isabel, femme de feu messire Jehan Braidy, chevalier, tenait et possédait, comme douairière en la ville, ban et finage de Montigny près de Tremery. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau tombé. 330. 1434. — Cautio de evictione prestanda super domo et horto censibus omnibus, wegen des teutschordens hauss zu Luxemburg. Arch. Gouv. Luxemb. Invent. Arch. ordre teutonique Luxemb. 331. 1434. — Jeanne de Bethune, femme de Jehan de Luxembourg, prend la qualité de comtesse de Guise. Paris. Coll. Dupuy, 435. Extrait d'un catal. de la Haye. Coll. Soc. hist. Luxemb. 332. (1434 n. st.) 1483. 8 janvier. Datum in oppido nostro Lucemburgensi. — Elisabeth de Gorlitz, comtesse palatine du Rhin, duchesse en Bavière et de Luxembourg et comtesse de Chiny, déclare que le service de la chapelle inférieure du château de Luxembourg, étant venue à vacquer par le décès de Henri de Emmermont, son dernier possesseur, elle incor- pore les revenus de la dite chapelle et le droit de collation de la chapellenie au couvent des Dominicains à Luxembourg, le tout à charge de dire deux messes par semaine dans leur dit couvent. Arch. Gouv. Luxemb. Parchemin. Copie insérée de mot à auire dans la charte du 26 mars 1479 avant Pâques. RWP. — Coll. Soc. hisl. Luxemb. Cartulaire des Dominicains, p. 9 vo. — Fasti fratrum etc., p. 34.
Strana 73
— 23 — 333. (1434 n. st.) 1433. 16 février. — Ulrich, archevêque de Trèves, promet d'indem- niser Ruprecht, comte de Virnembourg, pour la caution qu'il a donnée pour lui. —Allemand. Petit sceau vert. Catal. Renesse, n° 1113. 334. (1434 n. st.) 1433. 7 mars. — Edouard de Grandpré, seigneur Destuy (!) et de Quatrechamps, déclare que, à raison de bonnes causes, il a porté défi à son cher et amé cousin Jean , seigneur de Rodemacher, de Cronenberch et de Neuerburg, et lui a fait une guerre continuelle; que lui et plusieurs de ses compagnons ont été fait prisonniers et enfermés en la forte maison d'Anloy pendant un long espace de temps, et jusqu'à sa déli- vrance opérée par l'entremise d'aucuns de ses amis, où ils ont fait un accord au sujet des dommages faits par l'un à l'encontre de l'autre. Il déclare qu'à dater de ce jour, lui et ses enfants seront hommes de leur dit cousin de Rodemacher et de ses hoirs. Les places de guerre qu'il a et qu'il pourra avoir, lui seront ouvertes. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin endommagé par l'humidilé. Écriture en partie effacée et difficile à lire. Sceau en cire rouge bien conservé. 335. 1434. (1er avril.) Uff donnerstag neist na dem heiligen Esterdage. — Elisabeth de Gorlitz, comtesse palatine du Rhin, duchesse en Bavière et de Luxembourg et comtesse de Chiny, concède au couvent du St.-Esprit à Luxembourg, jusqu'à révocation, le droit de faire prendre, au moyen d'un chariot attelé de deux chevaux, du bois de chauffage dans la grande forêt près Luxembourg, dite Grunewalt. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau en cire rouge. Allemand. RWP. 336. 1434. 7 avril. — Gelées. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 64 : L'an 1434, le vij jour dou mois d'avril furent les vignes engellées, et fut selon ce que je croy pour les peschiez de plusiours gens, qui ouvront et firent ouvrir le jour du grand venredy, et les trois festes de Pasques; car en ces quatre jours, les plusiours firent fouyer, fischier et ployer leurs vignes, et gaignont les ouvriers iij et iiij solz pour journée, contre les commandemens de ste. Église; et la justice temporelle fist information d'aucuns qu'avient ouvrés esdictes festes et lour feirent payer l'amende. Husson, Chronique de Metz 1870, p. 60 : a. 1434, le viie jour d'avril furent les vignes engellées, qui estoient de grant et belle apparence, et fut la renommée que ce fut pour le peché que on avoit owré le grant vendredy et les iii festes de Pasques, car en ces trois jours les gens plusseurs firent foyer, ficher et ploier. 337. 1434. 17 mai. St. de Trèves. — Sentence rendue par la justice d'Arlon dans un procès entre Goebel, seigneur d'Autel et de Sterpenich d'une part, et Elisabeth d'Autel, abbesse et le couvent de Clairefontaine d'autre part, au sujet de quelques pièces de terre, sises au ban du village de Barnich, dans la possession desquelles le couvent de Clairefontaine a été maintenue. Il est dit dans la sentence : Joncker Gœbel sprach syn ainchhere Huwart von Elter selich von vede und krychhalff, slos, lude, lant, das erbe und ander sin erbe hat moessen rumen, das wysslichen were. Ont siégé Gils von Grumelscheit, sous-prévôt à Arlon, au lieu du seigneur Gœwartz von Woltze, seigneur de Hartenstein. Arch. Gouv. Arlon. Cartul, de Clairefontaine, f. 41 vs. PUBLICATIONS. — XXVI° (IV°) ANNÉE. 10
— 23 — 333. (1434 n. st.) 1433. 16 février. — Ulrich, archevêque de Trèves, promet d'indem- niser Ruprecht, comte de Virnembourg, pour la caution qu'il a donnée pour lui. —Allemand. Petit sceau vert. Catal. Renesse, n° 1113. 334. (1434 n. st.) 1433. 7 mars. — Edouard de Grandpré, seigneur Destuy (!) et de Quatrechamps, déclare que, à raison de bonnes causes, il a porté défi à son cher et amé cousin Jean , seigneur de Rodemacher, de Cronenberch et de Neuerburg, et lui a fait une guerre continuelle; que lui et plusieurs de ses compagnons ont été fait prisonniers et enfermés en la forte maison d'Anloy pendant un long espace de temps, et jusqu'à sa déli- vrance opérée par l'entremise d'aucuns de ses amis, où ils ont fait un accord au sujet des dommages faits par l'un à l'encontre de l'autre. Il déclare qu'à dater de ce jour, lui et ses enfants seront hommes de leur dit cousin de Rodemacher et de ses hoirs. Les places de guerre qu'il a et qu'il pourra avoir, lui seront ouvertes. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin endommagé par l'humidilé. Écriture en partie effacée et difficile à lire. Sceau en cire rouge bien conservé. 335. 1434. (1er avril.) Uff donnerstag neist na dem heiligen Esterdage. — Elisabeth de Gorlitz, comtesse palatine du Rhin, duchesse en Bavière et de Luxembourg et comtesse de Chiny, concède au couvent du St.-Esprit à Luxembourg, jusqu'à révocation, le droit de faire prendre, au moyen d'un chariot attelé de deux chevaux, du bois de chauffage dans la grande forêt près Luxembourg, dite Grunewalt. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau en cire rouge. Allemand. RWP. 336. 1434. 7 avril. — Gelées. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 64 : L'an 1434, le vij jour dou mois d'avril furent les vignes engellées, et fut selon ce que je croy pour les peschiez de plusiours gens, qui ouvront et firent ouvrir le jour du grand venredy, et les trois festes de Pasques; car en ces quatre jours, les plusiours firent fouyer, fischier et ployer leurs vignes, et gaignont les ouvriers iij et iiij solz pour journée, contre les commandemens de ste. Église; et la justice temporelle fist information d'aucuns qu'avient ouvrés esdictes festes et lour feirent payer l'amende. Husson, Chronique de Metz 1870, p. 60 : a. 1434, le viie jour d'avril furent les vignes engellées, qui estoient de grant et belle apparence, et fut la renommée que ce fut pour le peché que on avoit owré le grant vendredy et les iii festes de Pasques, car en ces trois jours les gens plusseurs firent foyer, ficher et ploier. 337. 1434. 17 mai. St. de Trèves. — Sentence rendue par la justice d'Arlon dans un procès entre Goebel, seigneur d'Autel et de Sterpenich d'une part, et Elisabeth d'Autel, abbesse et le couvent de Clairefontaine d'autre part, au sujet de quelques pièces de terre, sises au ban du village de Barnich, dans la possession desquelles le couvent de Clairefontaine a été maintenue. Il est dit dans la sentence : Joncker Gœbel sprach syn ainchhere Huwart von Elter selich von vede und krychhalff, slos, lude, lant, das erbe und ander sin erbe hat moessen rumen, das wysslichen were. Ont siégé Gils von Grumelscheit, sous-prévôt à Arlon, au lieu du seigneur Gœwartz von Woltze, seigneur de Hartenstein. Arch. Gouv. Arlon. Cartul, de Clairefontaine, f. 41 vs. PUBLICATIONS. — XXVI° (IV°) ANNÉE. 10
Strana 74
— 338. 1434. 15 juin. Château de Luxembourg. — Elisabeth, duchesse de Gorlitz etc., confirme aux habitants de Beslain l'affranchissement leur donné le 3 avril 1332 par Jean, roi de Bohême et de Pologne et comte de Luxembourg. Ces lettres furent confirmées derechef le 25 octobre 1602 par les archiducs. Coll. Soc. hist. Luxemb. Original de 1602. Parchemin. Sceau tombé. 339. 1434. Juillet. — La ville d'Ivoix assiégée. Dom Calmet, Hist. Lorr., L. V. Pr., p. 66 : Item au mois de juillet, Henry, le bastard, de Daviller, accompaigné de ccccc chevaux ou environ, vinrent courre devant la ville d'Ivoix, qui appartenait à la dame de Lucembourg, en laquelle ville estoit en warnison Jehan de Belrain, avecq lui plusiours gens d'armes, lesquels chessont après lours ennemis, et avec eux la plus grande partie des gens de la dite ville d'lvoix et de tous les pays d'entour: mais le dit Henry, avec ses gens tournont et se meirent en bataille, tellement qu'ils tuont de ceux de la dite Ivoix 148 hommes et en prinrent environ 80 ou plus, et gaignont 80 chevaux de selle; mais Jehan de Belrain s'enfuyait et avec lui ses gens d'armes, les aucuns à chevalz et les autres à piedz, car la plupart pardont leurs chevaulx. — Ibid., t. II, p. 217. 340. 1434. 6 juillet. — Les hommes du siège féodal de Durbuy font savoir, que Tiry de Bastogne, écuyer, a reconnu avoir reçu de Henri de Bastogne, écuyer, châtelain de Durbny, seigneur de Vogelsang et Zono, une somme suffisante pour 25 muids de bled qu'il a rachetés. Arch., ville de Bastogne. Original. Huit sceaux assez bien conservés. RWP. 74 — 341. 1434. (14 août.) Invigilia assumptionis B. Marie. — Jean, abbé de Prum, inféode le château et la seigneurie de Schoneck dans l'Eiffel à Ruprecht, comte de Virnembourg, de la même manière que l'avait reçu de ses prédécesseurs abbés de Prum, Wenceslas, roi des Romains et de Bohême, duc de Luxembourg. Liber copialis de Coblence, fol. 63. 342. 1434. 8 septembre. — Les chevaliers du pays de Luxembourg accompagnent René, duc de Bar et de Lorraine, au siège de Commercy. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. II, 217; t. V. Pr., p. 66 : L'an dessus dit fist moult grant mandement Renné, duc de Bar et de Lorreine, pour aller devant Commarcey, et tantost nos seigneurs de Metz partirent à belle compaignie le jour de la nativiteit Nostre-Dame viij jour de septembre... et estaient en nombre de 270 hommes d'armes, 325 arbalestriers et archiers, plusieurs massons et charpentiers et autres boins compaignons, et menant avec eux 33 chers, tuit chargiés de bombardes, engiens et aultres artillements de vivres, vin, pain et aultres vivres, et s'en allant devant Commarcy, et y demourrant six sepmaines nos d. seigneurs avec monsgr. Rheneit, duc de Bar, et les seigneurs de la duchié Lucembourg, monsgr. de Metz, monsgr. de Gorze, ceux de Toul, le comte de Salme et plusieurs aultres : car c'estoit ung mauvais lieu, et estient de guerre à toutes gens... Après convint-il lever le dit siège pour certains traicties qui fust ordonnés... Messire Robert de Commercy promit au mois d'octobre 1434, que jamais ne ferait faire mal, dommage ne grief, en la duchié de Bar, de Lorreine, de Lucembourg etc., l'eveschié de Metz... Husson, Chronique de Metz, 1870, p. 62 : a. 1434. Regné, duc de Bair et de Lorraine, ceux
— 338. 1434. 15 juin. Château de Luxembourg. — Elisabeth, duchesse de Gorlitz etc., confirme aux habitants de Beslain l'affranchissement leur donné le 3 avril 1332 par Jean, roi de Bohême et de Pologne et comte de Luxembourg. Ces lettres furent confirmées derechef le 25 octobre 1602 par les archiducs. Coll. Soc. hist. Luxemb. Original de 1602. Parchemin. Sceau tombé. 339. 1434. Juillet. — La ville d'Ivoix assiégée. Dom Calmet, Hist. Lorr., L. V. Pr., p. 66 : Item au mois de juillet, Henry, le bastard, de Daviller, accompaigné de ccccc chevaux ou environ, vinrent courre devant la ville d'Ivoix, qui appartenait à la dame de Lucembourg, en laquelle ville estoit en warnison Jehan de Belrain, avecq lui plusiours gens d'armes, lesquels chessont après lours ennemis, et avec eux la plus grande partie des gens de la dite ville d'lvoix et de tous les pays d'entour: mais le dit Henry, avec ses gens tournont et se meirent en bataille, tellement qu'ils tuont de ceux de la dite Ivoix 148 hommes et en prinrent environ 80 ou plus, et gaignont 80 chevaux de selle; mais Jehan de Belrain s'enfuyait et avec lui ses gens d'armes, les aucuns à chevalz et les autres à piedz, car la plupart pardont leurs chevaulx. — Ibid., t. II, p. 217. 340. 1434. 6 juillet. — Les hommes du siège féodal de Durbuy font savoir, que Tiry de Bastogne, écuyer, a reconnu avoir reçu de Henri de Bastogne, écuyer, châtelain de Durbny, seigneur de Vogelsang et Zono, une somme suffisante pour 25 muids de bled qu'il a rachetés. Arch., ville de Bastogne. Original. Huit sceaux assez bien conservés. RWP. 74 — 341. 1434. (14 août.) Invigilia assumptionis B. Marie. — Jean, abbé de Prum, inféode le château et la seigneurie de Schoneck dans l'Eiffel à Ruprecht, comte de Virnembourg, de la même manière que l'avait reçu de ses prédécesseurs abbés de Prum, Wenceslas, roi des Romains et de Bohême, duc de Luxembourg. Liber copialis de Coblence, fol. 63. 342. 1434. 8 septembre. — Les chevaliers du pays de Luxembourg accompagnent René, duc de Bar et de Lorraine, au siège de Commercy. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. II, 217; t. V. Pr., p. 66 : L'an dessus dit fist moult grant mandement Renné, duc de Bar et de Lorreine, pour aller devant Commarcey, et tantost nos seigneurs de Metz partirent à belle compaignie le jour de la nativiteit Nostre-Dame viij jour de septembre... et estaient en nombre de 270 hommes d'armes, 325 arbalestriers et archiers, plusieurs massons et charpentiers et autres boins compaignons, et menant avec eux 33 chers, tuit chargiés de bombardes, engiens et aultres artillements de vivres, vin, pain et aultres vivres, et s'en allant devant Commarcy, et y demourrant six sepmaines nos d. seigneurs avec monsgr. Rheneit, duc de Bar, et les seigneurs de la duchié Lucembourg, monsgr. de Metz, monsgr. de Gorze, ceux de Toul, le comte de Salme et plusieurs aultres : car c'estoit ung mauvais lieu, et estient de guerre à toutes gens... Après convint-il lever le dit siège pour certains traicties qui fust ordonnés... Messire Robert de Commercy promit au mois d'octobre 1434, que jamais ne ferait faire mal, dommage ne grief, en la duchié de Bar, de Lorreine, de Lucembourg etc., l'eveschié de Metz... Husson, Chronique de Metz, 1870, p. 62 : a. 1434. Regné, duc de Bair et de Lorraine, ceux
Strana 75
— 75 — de Mets, ceux de Luxembourg, l'evesque de Mets, l'abbé de Gorse, ceulx de Toul, le comte de Salme, s'assemblèrent, et firent un grand mandement pour aller devant Comexey. Et nos seigneurs de Metz partirent à belle compagnie le jour de la nativité de Notre-Dame... Et étaient ceux de Metz 270 hommes d'armes, plusieurs archers, maçons, charpentiers avec 35 chars chargés d'artillerie, engins et autres habillements de guerre, et se trouvèrent tous ensemble devant Comexey, pourtant qu'il y avoit ung mauvais nid et plein de larrons qui prenaient sur tout le monde... Les assiégés se rendirent à merci, jurant et promettant, que jamais ne feraient mal ne dommage... et furent tous prisonniers quittes. 343. 1434. (13 octobre.) Uf mitwoche neist na sent Dionisius dage. — Johan von Wiesel, abbé de Munster à Luxembourg, déclare que Henckin Boulman et Peter Koche, échevins de Munster, ont constaté que Tilman, des hudemechers son, bourgeois de Luxem- bourg, et Mechtolt, sa femme, ont reconnu devoir à Johan von Bidewilre, dem vasbender, bourgeois de Luxembourg, et à Ide, sa femme, un cens d'un florin sur une maison, sise in Schaissmergasse. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau tombé. Papiers de Luxemb. Pièces diverses. RWP. 344. 1434. 19 octobre. — Traité de paix entre Robert de Sarrebruche, seigneur de Com- mercy et de Venisy, comte de Roucy et de Braine, avec le duc de Bar, la duchesse de Luxembourg, l'évêque et la ville de Metz. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 308. 343. 1434. (8 novembre.) Uff maendages neist na allerheilligen dage. — Johan von Straissen und Johan Lauffenvelt, échevins à Luxembourg, constatent que sire Clais Knauff (?) von ...yche, curé à ...re, a reconnu que Dulle, le cordonnier de Luxembourg, pourra dégager sa maison à Luxembourg, qui est grevée à son profit d'un capital de 62 fl. du Rhin et d'une rente de 3 florins. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceaux tombés. 346. 1434. (11 novembre.) Uf st. Mertins dag des heil. Bischofs. — Jean, seigneur de Vinstingen et de Falkenstein, donne en fief à son neveu Nicolas, avoué et seigneur de Hunolstein, les biens que feu Guillaume de Manderscheid, seigneur de Hoefelden, possédait au même titre de ses ancêtres à lui Jean, et qui lui sont échus faute de relief. Töpfer, Urkundenbuch der Voegte von Hunolstein, t. II, 193. Nurnberg 1867. 347. 1434. (7 décembre.) Uf unser frauwen abend conceptio. — Jacob von Putlingen et Johan Uberlender von Diedenhoven, échevins à Luxembourg, constatent que Heinrich von Bereldingen, a reconnu que sire Fipel von Elffingen, commandeur de la maison teutonique à Luxembourg, lui a vendu une maison (hobstat) avec jardin , sise sur le marché neuf (nuwe mart) à Luxembourg, sous la date de 1434, veille de ste. Catherine, chargée de rentes et cens. Le dit Henri renonce à tout recours de ce chef. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Deux sceaux. 348. 1434—1435. — Hiver dur. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 69: Item l'an dessusdite commenceat la gellée le jour de ste. Catherine, et par plusieurs fois neigiés, lesquelles gellées et neges estaient si fort,
— 75 — de Mets, ceux de Luxembourg, l'evesque de Mets, l'abbé de Gorse, ceulx de Toul, le comte de Salme, s'assemblèrent, et firent un grand mandement pour aller devant Comexey. Et nos seigneurs de Metz partirent à belle compagnie le jour de la nativité de Notre-Dame... Et étaient ceux de Metz 270 hommes d'armes, plusieurs archers, maçons, charpentiers avec 35 chars chargés d'artillerie, engins et autres habillements de guerre, et se trouvèrent tous ensemble devant Comexey, pourtant qu'il y avoit ung mauvais nid et plein de larrons qui prenaient sur tout le monde... Les assiégés se rendirent à merci, jurant et promettant, que jamais ne feraient mal ne dommage... et furent tous prisonniers quittes. 343. 1434. (13 octobre.) Uf mitwoche neist na sent Dionisius dage. — Johan von Wiesel, abbé de Munster à Luxembourg, déclare que Henckin Boulman et Peter Koche, échevins de Munster, ont constaté que Tilman, des hudemechers son, bourgeois de Luxem- bourg, et Mechtolt, sa femme, ont reconnu devoir à Johan von Bidewilre, dem vasbender, bourgeois de Luxembourg, et à Ide, sa femme, un cens d'un florin sur une maison, sise in Schaissmergasse. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau tombé. Papiers de Luxemb. Pièces diverses. RWP. 344. 1434. 19 octobre. — Traité de paix entre Robert de Sarrebruche, seigneur de Com- mercy et de Venisy, comte de Roucy et de Braine, avec le duc de Bar, la duchesse de Luxembourg, l'évêque et la ville de Metz. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 308. 343. 1434. (8 novembre.) Uff maendages neist na allerheilligen dage. — Johan von Straissen und Johan Lauffenvelt, échevins à Luxembourg, constatent que sire Clais Knauff (?) von ...yche, curé à ...re, a reconnu que Dulle, le cordonnier de Luxembourg, pourra dégager sa maison à Luxembourg, qui est grevée à son profit d'un capital de 62 fl. du Rhin et d'une rente de 3 florins. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceaux tombés. 346. 1434. (11 novembre.) Uf st. Mertins dag des heil. Bischofs. — Jean, seigneur de Vinstingen et de Falkenstein, donne en fief à son neveu Nicolas, avoué et seigneur de Hunolstein, les biens que feu Guillaume de Manderscheid, seigneur de Hoefelden, possédait au même titre de ses ancêtres à lui Jean, et qui lui sont échus faute de relief. Töpfer, Urkundenbuch der Voegte von Hunolstein, t. II, 193. Nurnberg 1867. 347. 1434. (7 décembre.) Uf unser frauwen abend conceptio. — Jacob von Putlingen et Johan Uberlender von Diedenhoven, échevins à Luxembourg, constatent que Heinrich von Bereldingen, a reconnu que sire Fipel von Elffingen, commandeur de la maison teutonique à Luxembourg, lui a vendu une maison (hobstat) avec jardin , sise sur le marché neuf (nuwe mart) à Luxembourg, sous la date de 1434, veille de ste. Catherine, chargée de rentes et cens. Le dit Henri renonce à tout recours de ce chef. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Deux sceaux. 348. 1434—1435. — Hiver dur. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 69: Item l'an dessusdite commenceat la gellée le jour de ste. Catherine, et par plusieurs fois neigiés, lesquelles gellées et neges estaient si fort,
Strana 76
76 — et tant en y avoit, que depuis cent ans elles ne furent telles, ne si grandes: car en plusiours lieux en Metz, les puix furent engellés... et faisoit si froid que l'eaue que desgoutoit des laignes (des bois) qui estoient sur le fen, enjallient devant qu'elles chaissent à terre — It. les blans oiselz appelés miawes (mouettes) que prennent le pouxon (poisson) ès rivières, envollient et venient par force de famine, par devant le grand Moustier, et prenient les poixons ès gerbes que les paschours vendent (jusques dans les fagots de paille ou de jonc, où les pescheurs exposaient le poisson au marché), et devez scavoir que chers et cherettes, gens et bestes, passient et allient par sur Moselle, partout sans péril, et duroit icelle gellée et neiges, sans point descheoir, jusqu'ou samedy devant cathedra Petri xix jour de fevrier, que l'air commençait à adoucir et à fondre les neiges; et le jour s. Mathie desvochirent les glaces de Mozelle fort impétueusement, lesquelles glaces n'estient encore pas toutes fondues en toutes les rues de Metz le xxj jour de mars; mais gellait chacun matin dès le my-mois, jusques près de la fin dou dit mois. Husson, Chronique de Metz, 1870, p. 63 : a. 1434 fit une moult merveilleuse gelée qui commencoit le jour de la ste. Catherine, et fit si très froid que depuis cent ans n'avoit fait si froid, car les rivières et les puits en plusieurs lieux furent engelés, si terriblement, que les oiseaux, les bestes sauvages ne savaient où boire ne manger et mouraient de faim; car les neiges étoient si hautes et si épaisses, que on ne savait à grand'peine passer parmi les rues, et charriait-on par dessus toutes rivières aussi communément comme en pleine terre; et furent aulcuns oiseaux contraints de grand famine voler par devant le grand Moustier, et prendre des poissons ez gewe, tout devant les gens; et dura la gelée plus de douze semaines. 349. 1435. — Suite des grands froids de l'hyver. Vignes gelées. Husson, Chronique de Metz, 1870, p. 64 : a. 1433 en la dite année à cause de la grant froi- dière furent les vignes engelées; mais on fit beaucoup de cidres de pommes, car il fut tant de pommes que depuis cent ans n'en avait tant eté de sauvaiges et de domaixes. (Pommes douces.) 330. 1435. — Ulric, élu archevêque de Trèves, Robert de Virnebourg, et six autres chevaliers, promettent de rembourser au premier dimanche de carême, deux mille florins que le prédit archevêque a empruntés de deux habitants de Cologne. — Allemand. Huit sceaux verts. Catal. Renesse, n° 1122. 351. 1435. — Elisabeth de Gorlitz stipule de quelle manière elle et l'archevêque de Trèves pourront renoncer au traité d'alliance qu'ils ont conclu l'année dernière (21 mars 1434). Original avec-sceau à Berlin. Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d’hist. de Belg., t. IV, 262. — Beyer, Catalogue I, 122. 352. (1435 n. st.) 1434. 14 janvier. Avant Pâques. Donné en notre ville d'Ostun. — Philippe, duc de Bourgogne, de Lothier, de Brabant etc., donne un sauf conduit à Jacques de Sierck, protonotaire apostolique, prévôt à Wurzbourg et à Utrecht, pour passer librement sur ses terres. Original avec sceau équestre à Berlin. Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., t. 1V, 261.
76 — et tant en y avoit, que depuis cent ans elles ne furent telles, ne si grandes: car en plusiours lieux en Metz, les puix furent engellés... et faisoit si froid que l'eaue que desgoutoit des laignes (des bois) qui estoient sur le fen, enjallient devant qu'elles chaissent à terre — It. les blans oiselz appelés miawes (mouettes) que prennent le pouxon (poisson) ès rivières, envollient et venient par force de famine, par devant le grand Moustier, et prenient les poixons ès gerbes que les paschours vendent (jusques dans les fagots de paille ou de jonc, où les pescheurs exposaient le poisson au marché), et devez scavoir que chers et cherettes, gens et bestes, passient et allient par sur Moselle, partout sans péril, et duroit icelle gellée et neiges, sans point descheoir, jusqu'ou samedy devant cathedra Petri xix jour de fevrier, que l'air commençait à adoucir et à fondre les neiges; et le jour s. Mathie desvochirent les glaces de Mozelle fort impétueusement, lesquelles glaces n'estient encore pas toutes fondues en toutes les rues de Metz le xxj jour de mars; mais gellait chacun matin dès le my-mois, jusques près de la fin dou dit mois. Husson, Chronique de Metz, 1870, p. 63 : a. 1434 fit une moult merveilleuse gelée qui commencoit le jour de la ste. Catherine, et fit si très froid que depuis cent ans n'avoit fait si froid, car les rivières et les puits en plusieurs lieux furent engelés, si terriblement, que les oiseaux, les bestes sauvages ne savaient où boire ne manger et mouraient de faim; car les neiges étoient si hautes et si épaisses, que on ne savait à grand'peine passer parmi les rues, et charriait-on par dessus toutes rivières aussi communément comme en pleine terre; et furent aulcuns oiseaux contraints de grand famine voler par devant le grand Moustier, et prendre des poissons ez gewe, tout devant les gens; et dura la gelée plus de douze semaines. 349. 1435. — Suite des grands froids de l'hyver. Vignes gelées. Husson, Chronique de Metz, 1870, p. 64 : a. 1433 en la dite année à cause de la grant froi- dière furent les vignes engelées; mais on fit beaucoup de cidres de pommes, car il fut tant de pommes que depuis cent ans n'en avait tant eté de sauvaiges et de domaixes. (Pommes douces.) 330. 1435. — Ulric, élu archevêque de Trèves, Robert de Virnebourg, et six autres chevaliers, promettent de rembourser au premier dimanche de carême, deux mille florins que le prédit archevêque a empruntés de deux habitants de Cologne. — Allemand. Huit sceaux verts. Catal. Renesse, n° 1122. 351. 1435. — Elisabeth de Gorlitz stipule de quelle manière elle et l'archevêque de Trèves pourront renoncer au traité d'alliance qu'ils ont conclu l'année dernière (21 mars 1434). Original avec-sceau à Berlin. Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d’hist. de Belg., t. IV, 262. — Beyer, Catalogue I, 122. 352. (1435 n. st.) 1434. 14 janvier. Avant Pâques. Donné en notre ville d'Ostun. — Philippe, duc de Bourgogne, de Lothier, de Brabant etc., donne un sauf conduit à Jacques de Sierck, protonotaire apostolique, prévôt à Wurzbourg et à Utrecht, pour passer librement sur ses terres. Original avec sceau équestre à Berlin. Rapport Kreglinger sur les archives de Coblence. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'hist. de Belg., t. 1V, 261.
Strana 77
— 353. (1435 n. st.) 1434. 2 mars. Trèves. — Elisaheth de Goerlitz, comtesse du Palatinat, duchesse de Bavière et de Luxembourg, comtesse de Chiny- et Ulrich, archerêque de Trèves, confirment et ratifient les traités antérieurement faits entre le duché de Luxembourg et larchevêché. Berlin. Original. Sceaux d'Elisabeth et d'Ulrich. Beyer, Catal. I, 121. 77 — 334. (1435 n. st.) 1434. 2 mars. Trèves. — Elisabeth de Gorlitz, duchesse de Bavière et de Luxembourg, déclare que Jean, abbé de St.-Mathias, lui a accordé un passage pour se rendre de sa maison en ville par la maison du censier (hofhaus) et par le jardin de l'abhaye. Le passage sera large de 6 à 7 pieds ; la séparation en planches sera abattue à la mort de la duchesse. Berlin. Original. Sceau manque Beyer, Catal. II, 67. 355. 1435. 21 mars. — Ulrich, archevêque de Trèves, conclut une paix de trois ans avec Elisabeth de Gorlitz, duchesse palatine du Rhin , duchesse en Bavière et de Luxembourg, pour les pays de Trèves et de Luxembourg. Arch. Coblence. Original. Goerz Regesten. 356. 1435. 5 avril. Ehrenbreitstein. — Ulrich, archevêque de Trèves, donne en fief à Ruprecht, comte de Virnenburg, le château de Schonemberg dans l'Oissling, avec dépen- dances. Arch. Coblence. Cartul. Gorz Regesten. 357. 1435. 8 mai. Selon la coutume de Trèves. — Jean de Strassen et Jean Bumeister, échevins de Lucemburg, font savoir que Jean de Dudlingen, bourgeois de Lucemburg, et Béatrice, sa femme, ont reconnu devoir au couvent du St.-Esprit à Lucemburg, trois quarts de franc de cens héritable, sur une maison achetée de Jean Vensthen, fils de maistre Gewchin, de Marie, sa femme, et de Marguerite, leur fille, et sis de la rue de St.-Ulric. Allemand. Relation du monastère du St.-Esprit, f. 343. Mscl. Arch. Gouv. Luxemb. 358. 1435. 8 juin. — Michel de Tuntlingen, maire à Aldenhoven, et son coéchevin, font scavoir, qu'à la demande de Guillaume Scheuffers, échevin à Arlon, mambour de l'hôpital de Ste.-Catherine à Arion, le moulin de Wolckrad avec l'étang a été adjugé publiquement devant la Chapelle et sous les tilleuls à Aldenhoven, à Arnold du dit Aldenhoven, pour un terme de onze ans et annuellement, huit setiers de bled, six setiers de kerris, et cinq setiers de seigle. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. IV, f. 496 v°. 359. 1435. 28 juin. Malines. — Traité fait entre le duc de Bourgogne d'une part, et Madame de Bavière d'autre part. Jacqueline de Bavière y déclare transporter au duc tous ses droits sur le duché de Luxembourg et le comté de Chiny. Inv. des archives de la Chambre des comptes. Brux. 1837, t. I, 210. 360. 1435. (8 août.) Lundi avant la st. Laurent. — Welter von Roeser, reconnait devoir à Guillaume, seigneur de Beffort, une somme de 35 florins du Rhin, cours de Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau tombé. Fonds Fahne.
— 353. (1435 n. st.) 1434. 2 mars. Trèves. — Elisaheth de Goerlitz, comtesse du Palatinat, duchesse de Bavière et de Luxembourg, comtesse de Chiny- et Ulrich, archerêque de Trèves, confirment et ratifient les traités antérieurement faits entre le duché de Luxembourg et larchevêché. Berlin. Original. Sceaux d'Elisabeth et d'Ulrich. Beyer, Catal. I, 121. 77 — 334. (1435 n. st.) 1434. 2 mars. Trèves. — Elisabeth de Gorlitz, duchesse de Bavière et de Luxembourg, déclare que Jean, abbé de St.-Mathias, lui a accordé un passage pour se rendre de sa maison en ville par la maison du censier (hofhaus) et par le jardin de l'abhaye. Le passage sera large de 6 à 7 pieds ; la séparation en planches sera abattue à la mort de la duchesse. Berlin. Original. Sceau manque Beyer, Catal. II, 67. 355. 1435. 21 mars. — Ulrich, archevêque de Trèves, conclut une paix de trois ans avec Elisabeth de Gorlitz, duchesse palatine du Rhin , duchesse en Bavière et de Luxembourg, pour les pays de Trèves et de Luxembourg. Arch. Coblence. Original. Goerz Regesten. 356. 1435. 5 avril. Ehrenbreitstein. — Ulrich, archevêque de Trèves, donne en fief à Ruprecht, comte de Virnenburg, le château de Schonemberg dans l'Oissling, avec dépen- dances. Arch. Coblence. Cartul. Gorz Regesten. 357. 1435. 8 mai. Selon la coutume de Trèves. — Jean de Strassen et Jean Bumeister, échevins de Lucemburg, font savoir que Jean de Dudlingen, bourgeois de Lucemburg, et Béatrice, sa femme, ont reconnu devoir au couvent du St.-Esprit à Lucemburg, trois quarts de franc de cens héritable, sur une maison achetée de Jean Vensthen, fils de maistre Gewchin, de Marie, sa femme, et de Marguerite, leur fille, et sis de la rue de St.-Ulric. Allemand. Relation du monastère du St.-Esprit, f. 343. Mscl. Arch. Gouv. Luxemb. 358. 1435. 8 juin. — Michel de Tuntlingen, maire à Aldenhoven, et son coéchevin, font scavoir, qu'à la demande de Guillaume Scheuffers, échevin à Arlon, mambour de l'hôpital de Ste.-Catherine à Arion, le moulin de Wolckrad avec l'étang a été adjugé publiquement devant la Chapelle et sous les tilleuls à Aldenhoven, à Arnold du dit Aldenhoven, pour un terme de onze ans et annuellement, huit setiers de bled, six setiers de kerris, et cinq setiers de seigle. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. IV, f. 496 v°. 359. 1435. 28 juin. Malines. — Traité fait entre le duc de Bourgogne d'une part, et Madame de Bavière d'autre part. Jacqueline de Bavière y déclare transporter au duc tous ses droits sur le duché de Luxembourg et le comté de Chiny. Inv. des archives de la Chambre des comptes. Brux. 1837, t. I, 210. 360. 1435. (8 août.) Lundi avant la st. Laurent. — Welter von Roeser, reconnait devoir à Guillaume, seigneur de Beffort, une somme de 35 florins du Rhin, cours de Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceau tombé. Fonds Fahne.
Strana 78
78 — 361. 1435. (30 septembre.) Des anderen dags na sent Michels tag. — Arnolt de Sirck, seigneur de Monckeller et Mensberg, déclare que Detterich de Bubingen, fils de Jean de Bubingen, seigneur de Berg, a relevé de lui en fief, à cause de Else, fille de feu Wirich de Berg, sa femme, les bourg, château et village de Dystorff, mouvant en fief de Monckeller. Arch. Gouv. Luxemb. Simple copie. RWP. 362. 1435. 4 octobre. — Ulric, élu archevêque de Trèves, promet de rendre à Ruprecht, comte de Virnembourg, les lettres par lesquelles il lui engage une partie du château de Falkenstein, et ce sans exiger de payement. Allemand. Petit sceau vert. Catal. Renesse, n° 1126. 363. 1435. (6 octobre.) Uff donnerstagh nest vur sent Dionisius tage. — Hillichts beredonge gemacht en betetingt tuschen Rodolffen Beyer von Boparten, heren zu Castel, und juffrauwen Irmgarten von Crichingen; derselve brief under anderen punten eyne artickel inne hat inhalden : « So wie die gemelte elude vermitz iren hillichts penninck in demselven »brieve bestimmet, vertzigen sullent off alles daz nust usgenomen daz dan heren Johans, »heren zu Crichingen, der benanten Irmegarten vatter, und Johan, here zu Cricbingen, ire »anichhere selige, gelaissen haint, und dez gude brieve übersich geben, deshalben nimmer »kein anssprach noch vorderonghe zu thun, noch schaffen getaen worden. » Arch. Gouv. Luxemb. Registre du siége des nobles. Année 1470, f. 765. Analyse d'un acte produit en justice. 364. 1435. 22 novembre. — Ulric, élu archevêque de Trèves, promet de tenir indemne Philippe, comte de Virnembourg, des cautions qu'il a données pour lui. Allemand. Petit sceau vert. Catal. Renesse, n° 1127. 365. 1435. 24 novembre. Lille. — Philippe-le-Bon, duc de Bourgogne, en considération de la bonne amitié qu'il portait à feu la demoiselle de Luxembourg, sa cousine, dame de Sainghien, fait remise aux habitants de ce dernier village de trois années d'aide extraordi- naire. Arch. Lille. Original en parch. dépourvu de scel. Analyse due à la complaisance de M. Desplanque, arch. à Lille. 366. 1435. 17 décembre. Bruxelles. — Philippe, duc de Bourgogne, fait savoir que feu son neveu Philippe, duc de Brabant et de Limbourg, comte de Liney et de St.-Pol, avait engagé le château et la terre de Durbuy à Robbrecht, comte de Virnembourg, pour une cer- taine somme d'argent, et ce par acte du 28 mai 1423 ; il confirme et ratifie cet engagement. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. III, f. 594 ve. RWP. 367. 1435. 18 décembre. — Ruprecht, comte de Virnemburg, fait savoir que Philippe, duc de Brabant et de Limbourg, comte de Liney et de St.-Pol, lui a, le 28 mai 1425, par leutres datées de Douai, donné en engagère le château, la ville et le pays de Durbuy, pour une certaine somme d'argent, pour en prendre la possession après le décès de Jean de Schon- vorst, burgrave de Montjoie; qu'après ce décès, il a vraiment pris possession de ces terres; que par lettres du 17 décembre 1435, Philippe, duc de Bourgogne, lui a confirmé ses droits. Il déclare être homme lige du dit duc Philippe, pour la somme de 200 fl. de rente annuelle,
78 — 361. 1435. (30 septembre.) Des anderen dags na sent Michels tag. — Arnolt de Sirck, seigneur de Monckeller et Mensberg, déclare que Detterich de Bubingen, fils de Jean de Bubingen, seigneur de Berg, a relevé de lui en fief, à cause de Else, fille de feu Wirich de Berg, sa femme, les bourg, château et village de Dystorff, mouvant en fief de Monckeller. Arch. Gouv. Luxemb. Simple copie. RWP. 362. 1435. 4 octobre. — Ulric, élu archevêque de Trèves, promet de rendre à Ruprecht, comte de Virnembourg, les lettres par lesquelles il lui engage une partie du château de Falkenstein, et ce sans exiger de payement. Allemand. Petit sceau vert. Catal. Renesse, n° 1126. 363. 1435. (6 octobre.) Uff donnerstagh nest vur sent Dionisius tage. — Hillichts beredonge gemacht en betetingt tuschen Rodolffen Beyer von Boparten, heren zu Castel, und juffrauwen Irmgarten von Crichingen; derselve brief under anderen punten eyne artickel inne hat inhalden : « So wie die gemelte elude vermitz iren hillichts penninck in demselven »brieve bestimmet, vertzigen sullent off alles daz nust usgenomen daz dan heren Johans, »heren zu Crichingen, der benanten Irmegarten vatter, und Johan, here zu Cricbingen, ire »anichhere selige, gelaissen haint, und dez gude brieve übersich geben, deshalben nimmer »kein anssprach noch vorderonghe zu thun, noch schaffen getaen worden. » Arch. Gouv. Luxemb. Registre du siége des nobles. Année 1470, f. 765. Analyse d'un acte produit en justice. 364. 1435. 22 novembre. — Ulric, élu archevêque de Trèves, promet de tenir indemne Philippe, comte de Virnembourg, des cautions qu'il a données pour lui. Allemand. Petit sceau vert. Catal. Renesse, n° 1127. 365. 1435. 24 novembre. Lille. — Philippe-le-Bon, duc de Bourgogne, en considération de la bonne amitié qu'il portait à feu la demoiselle de Luxembourg, sa cousine, dame de Sainghien, fait remise aux habitants de ce dernier village de trois années d'aide extraordi- naire. Arch. Lille. Original en parch. dépourvu de scel. Analyse due à la complaisance de M. Desplanque, arch. à Lille. 366. 1435. 17 décembre. Bruxelles. — Philippe, duc de Bourgogne, fait savoir que feu son neveu Philippe, duc de Brabant et de Limbourg, comte de Liney et de St.-Pol, avait engagé le château et la terre de Durbuy à Robbrecht, comte de Virnembourg, pour une cer- taine somme d'argent, et ce par acte du 28 mai 1423 ; il confirme et ratifie cet engagement. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. III, f. 594 ve. RWP. 367. 1435. 18 décembre. — Ruprecht, comte de Virnemburg, fait savoir que Philippe, duc de Brabant et de Limbourg, comte de Liney et de St.-Pol, lui a, le 28 mai 1425, par leutres datées de Douai, donné en engagère le château, la ville et le pays de Durbuy, pour une certaine somme d'argent, pour en prendre la possession après le décès de Jean de Schon- vorst, burgrave de Montjoie; qu'après ce décès, il a vraiment pris possession de ces terres; que par lettres du 17 décembre 1435, Philippe, duc de Bourgogne, lui a confirmé ses droits. Il déclare être homme lige du dit duc Philippe, pour la somme de 200 fl. de rente annuelle,
Strana 79
— 79 — lui assignée sur le duchté de Luxembourg et le comte de Chiny, Il maintiendra les priviléges et bonnes coutumes du pays de Durbuy, et restituera celui-ci après le dégagement. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. III, f. 591. RWP. 368. (1436. 8 mars n. st.) 1435. Des donnerstages nest na dem sondage genant zo Latine Reminiscere na gewonheit zu schryven des hoiffs von Trieren. — Jacob von Putlingen et Johan Uberlender von Diedenhofen, échevins à Luxembourg, constatent que Hantz Henchen Michels son, le cordonnier, bourgeois de Luxembourg, et Grette, sa femme, ont reconnu devoir un cens annuel de trois gross de Luxembourg au couvent du St.-Esprit à Luxembourg, sur un jardin op petteres... Dry groisse wie der here zur zyt sin muntz zo Lucc. slain dait. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Restes d'un sceau. Papiers de Luxemb. Clausen etc. 369. 1436. 17 avril. — Henri de Gomery, Henri et Erard de Duz, dit Moralx, frères, et neveux du dit Henri de Gomery, font savoir qu'ils ont entre eux passé un compromis pour le partage de la succession de Jeanne de Gomery, mère de Henri de Gomery, et qu'ils ont choisi pour arbitres Jean de Saulx, chevalier bailly de Clermont ; Jean de Msecy (1), écuyer ; Ferri de Chevery ; Raulin de Ville, écuyer ; Jean de Thone, prévôt de Montmédy ; Henrion de St.-Morixe (St.-Maurice), écuyer ; Jehan de Thonne-le-Thil, sire de Villete; Jehan de Walle, capitaine de Chauvency. Arch. de Harnoncourt, appartenant à M. de la Fontaine, ancien gouv. Orig. parch. 370. 1436. (23 avril.) Lundi avant St.-Marc, l'évangéliste. — Elisabeth de Gorlitz ayant fait mettre sous scellés les reliques, appartenant à l'église St.-Mathias, trouvées dans la Moselle, où elles étaient tombées lors du naufrage du navire qui les portait, les rend à perpétuité à cetle église. Original avec sceau rouge, parfaitement conservé. Rapport Kreglinger sur les archives de Trèves. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'lrist. de Belg., t. v, 252. 371. 1436. — La pucelle d'Orléans dans le Luxembourg (1). Chron. de St.-Thiébaut de Metz, apud dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. Ixxi et lxxij: a. 1436, le xx jour de may, vint la pucelle Jehanne, qui avait été en France, à Lagrange- aux-Hormes, près de St.-Privey, et y fut amoinné (amenée), pour parler à aucuns des seignours de Metz, et se faisoit appeler Claude, et le propre jour y vinrent veoir ces ij frères, dont l'un était chevalier et s'appelait messire Pierre, et l'autre Petit-Jehan, escuyer, et cuidoient qu'elle fut ars; et tantost qu'ils la virent, ils la congneurent, et aussi fist-elle eux, et le lundi xxj jour dou dit mois, ils l'ammoinont for suer avec eux à Bacquillon, et ly donnaist le sire Nicole Lowe, chevalier, ung roussin du pris de xxx francs, et une paire de houzels (bottines, brodequins), et seignour Aubert Boulay, ung chaperon, et sire Nicole Groingnait, une espée; et la dite pucelle saillit sur le dit cheval très habillement, et dict plusiours choses au sire Nicole Lowe, dont il entendit bien que c'était celle qui avoit été en (1) Le doyen de St.-Thiébaut de Metz était persuadé que la pucelle d'Orléans n'avoit pas été brûlée à Rouen. Voir plus bas ce qu'en rapporte dom Calmet, Hist. Lorr. Il s'agit ici d'une aventurière. L'Histoire n'en est pas moins fort plaisante. Voir aussi Husson, Chron. de Metz, 1870, p. 64.
— 79 — lui assignée sur le duchté de Luxembourg et le comte de Chiny, Il maintiendra les priviléges et bonnes coutumes du pays de Durbuy, et restituera celui-ci après le dégagement. Arch. Gouv. Luxemb. Copie de titres, vol. III, f. 591. RWP. 368. (1436. 8 mars n. st.) 1435. Des donnerstages nest na dem sondage genant zo Latine Reminiscere na gewonheit zu schryven des hoiffs von Trieren. — Jacob von Putlingen et Johan Uberlender von Diedenhofen, échevins à Luxembourg, constatent que Hantz Henchen Michels son, le cordonnier, bourgeois de Luxembourg, et Grette, sa femme, ont reconnu devoir un cens annuel de trois gross de Luxembourg au couvent du St.-Esprit à Luxembourg, sur un jardin op petteres... Dry groisse wie der here zur zyt sin muntz zo Lucc. slain dait. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Restes d'un sceau. Papiers de Luxemb. Clausen etc. 369. 1436. 17 avril. — Henri de Gomery, Henri et Erard de Duz, dit Moralx, frères, et neveux du dit Henri de Gomery, font savoir qu'ils ont entre eux passé un compromis pour le partage de la succession de Jeanne de Gomery, mère de Henri de Gomery, et qu'ils ont choisi pour arbitres Jean de Saulx, chevalier bailly de Clermont ; Jean de Msecy (1), écuyer ; Ferri de Chevery ; Raulin de Ville, écuyer ; Jean de Thone, prévôt de Montmédy ; Henrion de St.-Morixe (St.-Maurice), écuyer ; Jehan de Thonne-le-Thil, sire de Villete; Jehan de Walle, capitaine de Chauvency. Arch. de Harnoncourt, appartenant à M. de la Fontaine, ancien gouv. Orig. parch. 370. 1436. (23 avril.) Lundi avant St.-Marc, l'évangéliste. — Elisabeth de Gorlitz ayant fait mettre sous scellés les reliques, appartenant à l'église St.-Mathias, trouvées dans la Moselle, où elles étaient tombées lors du naufrage du navire qui les portait, les rend à perpétuité à cetle église. Original avec sceau rouge, parfaitement conservé. Rapport Kreglinger sur les archives de Trèves. Compte-rendu des séances de la Comm. R. d'lrist. de Belg., t. v, 252. 371. 1436. — La pucelle d'Orléans dans le Luxembourg (1). Chron. de St.-Thiébaut de Metz, apud dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. Ixxi et lxxij: a. 1436, le xx jour de may, vint la pucelle Jehanne, qui avait été en France, à Lagrange- aux-Hormes, près de St.-Privey, et y fut amoinné (amenée), pour parler à aucuns des seignours de Metz, et se faisoit appeler Claude, et le propre jour y vinrent veoir ces ij frères, dont l'un était chevalier et s'appelait messire Pierre, et l'autre Petit-Jehan, escuyer, et cuidoient qu'elle fut ars; et tantost qu'ils la virent, ils la congneurent, et aussi fist-elle eux, et le lundi xxj jour dou dit mois, ils l'ammoinont for suer avec eux à Bacquillon, et ly donnaist le sire Nicole Lowe, chevalier, ung roussin du pris de xxx francs, et une paire de houzels (bottines, brodequins), et seignour Aubert Boulay, ung chaperon, et sire Nicole Groingnait, une espée; et la dite pucelle saillit sur le dit cheval très habillement, et dict plusiours choses au sire Nicole Lowe, dont il entendit bien que c'était celle qui avoit été en (1) Le doyen de St.-Thiébaut de Metz était persuadé que la pucelle d'Orléans n'avoit pas été brûlée à Rouen. Voir plus bas ce qu'en rapporte dom Calmet, Hist. Lorr. Il s'agit ici d'une aventurière. L'Histoire n'en est pas moins fort plaisante. Voir aussi Husson, Chron. de Metz, 1870, p. 64.
Strana 80
— 80 — France, et fut recongneu par plusiours enseignes pour laquelle Jehanne de France, qui amoinnat sacrer le roi Charles à Reims, et voulurent dire plusiours qu'elle avoit été ars (brûlée) à Rouen en Normandie; et parloit le plus de ses paroles par paraboles, et ne dixoit ne fuer ne ans (ni dehors, ni-dedans; elle parloit obscurément, et comme par énigmes, craignant qu'on ne découvrit son imposture) de son intention, et disait quelle n'avoit point de puissance devant la st. Jehan Baptiste: mais quant les frères l'en orent moinnée, elle revint tantost en les festes de la Penthecoste, en la ville de Marieulle, en chieu Jehan Quenast, et se tint là jusques environ trois sepmaines, et puis se partist pour aller en Nostre-Dame de Liance ly iij, et quant elle volt partir, plusiours de Metz l'allont veoir à la dite Marieulle, et ly donnont plusiours juels, et la recongnurent-ils que c'estoit proprement Jehanne la pucelle de France, et Adam ly donnoit Joffroy Dex ung cheval, et puis s'en allait à Arelont, une ville qui est en la duchié de Lucembourg. Item quant elle fut à Arelont, elle estoit toujiours de costé Madame de Lucembourg, et y fut grant pièce jusques à tant le fils le comte de Warnenbourg l'emmoinnoit à Coullongne de costé son père, le comte de Warnenbourg, et l'aymoit le dit comte très fort, et tant que quand elle en volt venir, il ly fist faire une très belle curesse, pour elle armer, et puis s'en vint à la dite Arelont, et là fust faict le mariage de messire Robert des Hermoises, chevalier, et de la dite Johanne, la pucelle; et puis après s'en vint lidit siour des Hermoises avec sa femme, la pucelle, demourer en maison le dit sire Robert, qu'il avoit devant ste. Segolene, et se tinrent là jusques tant qu'il lors plaisit. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. III, 556 : Jeanne d'Arc, après avoir été fait prisonnière lors d'une sortie de Compiègne, assiégée par les Anglais, le 23 mai 1430, par Jean de Luxem- bourg, comte de Ligny, fut jugée et brûlée en 1431 à Rouen. Son procès fut révisé en 1456, et le jugement de condamnation cassé. Les Chroniques de Metz (Chron. du doyen de St.-Thiébaut, a. 1436), et de Lorraine (Chron. Msct. de Lorraine) doutent qu'elle ait été mise à mort par les Anglais. La dernière de ces Chroniques dit qu'elle fut perdue dans une sortie qu'elle fit au siège de Rouen, ou plutôt dans celui de Compiègne, et que quelques-uns disaient, que les Anglais l'avaient fait brûler, et d'autres que quelques seigneurs de l'armée, jaloux de sa gloire, l'avaient fait mourir. Mais la Chronique de Metz est plus positive (Chron. de St.-Thiébaut, a. 1429). Elle porte en 1429 que la pucelle fut échaffaudée et Arse dans un feu, ce veut-on dire, mais depuis fut trouvé le contraire. Et sous l'année 1436, elle dit que le second jour de mai de cette année, la pucelle Jeanne, qui avait été en France, vint à Lagrange-aux-Ormes, près St.-Privé, au midi de Metz, environ à une lieue de la ville, et y fut amenée, pour parler à quelques-uns des seigneurs de Metz, se faisant appeler Claude. Le même jour, ses deux frères dont l'un était chevalier, et s'appelait messire Pierre, et l'autre Petit-Jean, écuyer, se rendirent auprès d'elle. Ils croyaient qu'elle était brûlée; dès qu'ils la virent, ils la reconnurent; elle les reconnut aussi. Et le lundi 21 mai, ils l'amenèrent à Baquillon, où le sire Nicole Louve lui donna un cheval entier de la valeur de trente francs, et une paire de housses, ou de bottines; et le seigneur Aubert Boulay, un chaperon ou casaque, et le seigneur Nicole Grognait lui fit présent d'une épée. La pucelle sauta très- habilement sur ce cheval, et dit plusieurs choses au sire Nicole Louve, qui lui firent bien connaître que c'était elle-même qui avait été en France. On la reconnul aussi à plusieurs
— 80 — France, et fut recongneu par plusiours enseignes pour laquelle Jehanne de France, qui amoinnat sacrer le roi Charles à Reims, et voulurent dire plusiours qu'elle avoit été ars (brûlée) à Rouen en Normandie; et parloit le plus de ses paroles par paraboles, et ne dixoit ne fuer ne ans (ni dehors, ni-dedans; elle parloit obscurément, et comme par énigmes, craignant qu'on ne découvrit son imposture) de son intention, et disait quelle n'avoit point de puissance devant la st. Jehan Baptiste: mais quant les frères l'en orent moinnée, elle revint tantost en les festes de la Penthecoste, en la ville de Marieulle, en chieu Jehan Quenast, et se tint là jusques environ trois sepmaines, et puis se partist pour aller en Nostre-Dame de Liance ly iij, et quant elle volt partir, plusiours de Metz l'allont veoir à la dite Marieulle, et ly donnont plusiours juels, et la recongnurent-ils que c'estoit proprement Jehanne la pucelle de France, et Adam ly donnoit Joffroy Dex ung cheval, et puis s'en allait à Arelont, une ville qui est en la duchié de Lucembourg. Item quant elle fut à Arelont, elle estoit toujiours de costé Madame de Lucembourg, et y fut grant pièce jusques à tant le fils le comte de Warnenbourg l'emmoinnoit à Coullongne de costé son père, le comte de Warnenbourg, et l'aymoit le dit comte très fort, et tant que quand elle en volt venir, il ly fist faire une très belle curesse, pour elle armer, et puis s'en vint à la dite Arelont, et là fust faict le mariage de messire Robert des Hermoises, chevalier, et de la dite Johanne, la pucelle; et puis après s'en vint lidit siour des Hermoises avec sa femme, la pucelle, demourer en maison le dit sire Robert, qu'il avoit devant ste. Segolene, et se tinrent là jusques tant qu'il lors plaisit. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. III, 556 : Jeanne d'Arc, après avoir été fait prisonnière lors d'une sortie de Compiègne, assiégée par les Anglais, le 23 mai 1430, par Jean de Luxem- bourg, comte de Ligny, fut jugée et brûlée en 1431 à Rouen. Son procès fut révisé en 1456, et le jugement de condamnation cassé. Les Chroniques de Metz (Chron. du doyen de St.-Thiébaut, a. 1436), et de Lorraine (Chron. Msct. de Lorraine) doutent qu'elle ait été mise à mort par les Anglais. La dernière de ces Chroniques dit qu'elle fut perdue dans une sortie qu'elle fit au siège de Rouen, ou plutôt dans celui de Compiègne, et que quelques-uns disaient, que les Anglais l'avaient fait brûler, et d'autres que quelques seigneurs de l'armée, jaloux de sa gloire, l'avaient fait mourir. Mais la Chronique de Metz est plus positive (Chron. de St.-Thiébaut, a. 1429). Elle porte en 1429 que la pucelle fut échaffaudée et Arse dans un feu, ce veut-on dire, mais depuis fut trouvé le contraire. Et sous l'année 1436, elle dit que le second jour de mai de cette année, la pucelle Jeanne, qui avait été en France, vint à Lagrange-aux-Ormes, près St.-Privé, au midi de Metz, environ à une lieue de la ville, et y fut amenée, pour parler à quelques-uns des seigneurs de Metz, se faisant appeler Claude. Le même jour, ses deux frères dont l'un était chevalier, et s'appelait messire Pierre, et l'autre Petit-Jean, écuyer, se rendirent auprès d'elle. Ils croyaient qu'elle était brûlée; dès qu'ils la virent, ils la reconnurent; elle les reconnut aussi. Et le lundi 21 mai, ils l'amenèrent à Baquillon, où le sire Nicole Louve lui donna un cheval entier de la valeur de trente francs, et une paire de housses, ou de bottines; et le seigneur Aubert Boulay, un chaperon ou casaque, et le seigneur Nicole Grognait lui fit présent d'une épée. La pucelle sauta très- habilement sur ce cheval, et dit plusieurs choses au sire Nicole Louve, qui lui firent bien connaître que c'était elle-même qui avait été en France. On la reconnul aussi à plusieurs
Strana 81
81 — autres indices. Elle parlait le plus souvent d'une manière couverte et énigmatique, ne découvrant point ses sentiments, et disait qu'elle n'avait point de puissance avant la st. Jean- Baptiste. Ses frères l'emmenèrent du lieu que nous avons nommé; mais bientôt après elle revint ès fêtes de la Pentecôte, et parut dans la ville de Marieulle, entre Corny et Pont-à- Mousson, à une bonne lieue de la Moselle, à l'orient de cette rivière. Elle y demeura dans la maison d'un nommé Jean Quenert, environ trois semaines, puis s'en alla à Notre-Dame de Liesse. Et lorsqu'elle voulut partir, plusieurs personnes de Metz lui allèrent rendre visite, la reconnurent parfaitement et lui firent présent de plusieurs joyaux. Geoffroi Dex, un des premiers de la ville de Metz, lui donna un cheval, et elle alla à Arlon, ville du duché de Luxembourg où elle demeura assez longtemps près la duchesse de Luxembourg, qui y faisait sa demeure (1). Après cela le fils du comte de Varnebourg l'amena à Cologne, près du comte, son père, qui avait pour elle tant d'affection, que quand elle voulut partir, il lui fit présent d'une très-belle cuirasse. Elle revint de Cologne à Arlon, où elle épousa le chevalier Robert Desarmoises, qui vint avec elle demeurer à Metz dans la maison de sire Robert, située devant Sainte-Ségolaine, où ils demeurèrent autant qu'ils jugèrent à propos. l'ai tiré tous ces détails de la Chronique de Metz, qui a été écrite par le doyen de Saint- Thiébaut, qui la finit en 14435, et vivait du temps de la pucelle. Certes, si nous n'avions les pièces du procès, intenté après la mort de la pucelle, par sa mère et ses frères, pour faire la révision de celui de Rouen, qui l'avait condamnée au feu, on pourrait peut-être douter de la mort de cette béroïne : mais le doyen de Saint-Thiébaut ne pouvait pas deviner cette révision, qui n'est arrivée qu'après sa mort. Son récit prouve seulement, que de son temps on doutait qu'elle fut morte, et qu'il parut à Metz une personne, que l'on prit pour elle. Vers le même temps, il parut au diocèse de Trèves une autre fille qui, elle aussi se vantait d'être la pucelle d'Orléans. On conserve dans la famille Desarmoises le contrat de mariage (3) de la prétendue pucelle d'Orléans avec Robert Desarmoises, et nous avons la copie d'une lettre authentique (voir Preuves sous l'an 1445), par laquelle Robert des Harmoises, chevalier, seigneur de Tichiemont, et Jeanne du Lis, la pucelle de France, dame du dit Tichiemont, sa femme, vendent et cèdent à Collard de Failly, écuyer, demeurant à Manille, et à Poinsette, sa femme, la quatrième partie qu'ils ont, peuvent ou doivent avoir à Haraucourt, et en outre dix muids de sel qu'ils avaient par chacun an sur les salines de Moyenvic et de Marsal, pour l'espace de quatre années, à commencer au 24 mai 1441 et finir à pareil jour 1445, moyen- nant la somme de 350 bons francs, à douze gros monnaie de Lorraine par chacun franc. Donné en 1436, au mois de novembre, le 7e jour. 372. 1436. 24 juin. — Henricus de Limpurch, decret. doctor, officialis curie Trevirensis, Johannes de Moguntia et Nicolaus de Arluno, procuratores jurati causarum dicte curie, arbitres (1) Elisabeth de Gorlitz a vraiment quelquefois résidé à Arlon. (2) Ce P. Vignier a assuré avoir vu le contrat de mariage entre Robert Desarmoises et la pucelle Jeanne d'Arc, comme aussi un contrat d'acquisition fait par les dits conjoints de la terre et seigneurie de Fleville. Voyez le traité de la noblesse. M. de Tilly, gentilhomme Lorrain, ajoute, qu'il y en a eu, qui selon la commune croyance de Lorraine, se sont fait descendre de ce prétendu mariage, et qui ont fait des preuves de noblesse et de cheva- lerie sur ce fondement. PUBLICATIONS. — XXVI° (IV*) ANNÉE. 11
81 — autres indices. Elle parlait le plus souvent d'une manière couverte et énigmatique, ne découvrant point ses sentiments, et disait qu'elle n'avait point de puissance avant la st. Jean- Baptiste. Ses frères l'emmenèrent du lieu que nous avons nommé; mais bientôt après elle revint ès fêtes de la Pentecôte, et parut dans la ville de Marieulle, entre Corny et Pont-à- Mousson, à une bonne lieue de la Moselle, à l'orient de cette rivière. Elle y demeura dans la maison d'un nommé Jean Quenert, environ trois semaines, puis s'en alla à Notre-Dame de Liesse. Et lorsqu'elle voulut partir, plusieurs personnes de Metz lui allèrent rendre visite, la reconnurent parfaitement et lui firent présent de plusieurs joyaux. Geoffroi Dex, un des premiers de la ville de Metz, lui donna un cheval, et elle alla à Arlon, ville du duché de Luxembourg où elle demeura assez longtemps près la duchesse de Luxembourg, qui y faisait sa demeure (1). Après cela le fils du comte de Varnebourg l'amena à Cologne, près du comte, son père, qui avait pour elle tant d'affection, que quand elle voulut partir, il lui fit présent d'une très-belle cuirasse. Elle revint de Cologne à Arlon, où elle épousa le chevalier Robert Desarmoises, qui vint avec elle demeurer à Metz dans la maison de sire Robert, située devant Sainte-Ségolaine, où ils demeurèrent autant qu'ils jugèrent à propos. l'ai tiré tous ces détails de la Chronique de Metz, qui a été écrite par le doyen de Saint- Thiébaut, qui la finit en 14435, et vivait du temps de la pucelle. Certes, si nous n'avions les pièces du procès, intenté après la mort de la pucelle, par sa mère et ses frères, pour faire la révision de celui de Rouen, qui l'avait condamnée au feu, on pourrait peut-être douter de la mort de cette béroïne : mais le doyen de Saint-Thiébaut ne pouvait pas deviner cette révision, qui n'est arrivée qu'après sa mort. Son récit prouve seulement, que de son temps on doutait qu'elle fut morte, et qu'il parut à Metz une personne, que l'on prit pour elle. Vers le même temps, il parut au diocèse de Trèves une autre fille qui, elle aussi se vantait d'être la pucelle d'Orléans. On conserve dans la famille Desarmoises le contrat de mariage (3) de la prétendue pucelle d'Orléans avec Robert Desarmoises, et nous avons la copie d'une lettre authentique (voir Preuves sous l'an 1445), par laquelle Robert des Harmoises, chevalier, seigneur de Tichiemont, et Jeanne du Lis, la pucelle de France, dame du dit Tichiemont, sa femme, vendent et cèdent à Collard de Failly, écuyer, demeurant à Manille, et à Poinsette, sa femme, la quatrième partie qu'ils ont, peuvent ou doivent avoir à Haraucourt, et en outre dix muids de sel qu'ils avaient par chacun an sur les salines de Moyenvic et de Marsal, pour l'espace de quatre années, à commencer au 24 mai 1441 et finir à pareil jour 1445, moyen- nant la somme de 350 bons francs, à douze gros monnaie de Lorraine par chacun franc. Donné en 1436, au mois de novembre, le 7e jour. 372. 1436. 24 juin. — Henricus de Limpurch, decret. doctor, officialis curie Trevirensis, Johannes de Moguntia et Nicolaus de Arluno, procuratores jurati causarum dicte curie, arbitres (1) Elisabeth de Gorlitz a vraiment quelquefois résidé à Arlon. (2) Ce P. Vignier a assuré avoir vu le contrat de mariage entre Robert Desarmoises et la pucelle Jeanne d'Arc, comme aussi un contrat d'acquisition fait par les dits conjoints de la terre et seigneurie de Fleville. Voyez le traité de la noblesse. M. de Tilly, gentilhomme Lorrain, ajoute, qu'il y en a eu, qui selon la commune croyance de Lorraine, se sont fait descendre de ce prétendu mariage, et qui ont fait des preuves de noblesse et de cheva- lerie sur ce fondement. PUBLICATIONS. — XXVI° (IV*) ANNÉE. 11
Strana 82
— et amiables compositeurs, prononcent une sentence entre Guillaume d'Orley, seigneur de Lintzeren, et la communauté de ce nom d'une part, et Jean, curé de Lintzeren d'autre part, au sujet de difficultés relatives à l'exercice du culte. Linster Copybuch, 4. 1, f. 87. 373. 1436. Juillet-août. — Louis de Luxembourg, comte de St.-Pol, châtelain de Lille. N° 1521, comte de Conversan et de Brienne, seigneur d'Enghien. — 1440. Janvier-avril. — Louis de Luxembourg, archevêque de Rouen. Arch. de Lille. B. 1508, 1525. 374. 1436. 12 août. — Lettre du magistrat de Thionville à celui de Metz, au sujet d'un de leurs bourgeois, et d'un habitant de Vreviers, faits prisonniers. Hist. de Metz par des relig. Béněd., t. V Preuves, p. 331. 375. 1436. 15 octobre. — Conventions matrimoniales entre Gobert, seigneur d'Autel et de Sterpigny, et Jeanne, fille de Henri de Bastogne, écuyer, seigneur de Vogelsang etc., et de Ysabeau de Frankenberg. Témoins: Evrard de la Marche, seigneur de Bergh et de Neufchâteau ; Huwart, seigneur de Hollenfeltz ; P. Dosoye, sire de Bomale ; Jean, seigneur de Ramelo etc. Coll. Soc. hist. Luxemb. Original parchemin. RWP. 82 376. 1436. 17 octobre. — Vidimus per decanum christianitatis Luxemburg. litterarum (a. 1393), quibus Wiricus Dominus in Bergh, et Aleydis de Bubingen, conjuges, confitentes se alias pro summa 300 flor. communibus vendidisse abbati et conventui Munsteriensi censum annuum et perpetuum 24 maldrorum siliginis super omnibus suis bonis in pagis de Garscheit et Monhem, et hoc valde solemniter coram Massilio de Burscheidt, justiciario nobilium ducatus Luxemburgensis et sex nobilibus; hi insuper pro majori securitate pro- mittunt sese in posterum eadem bona non daturos pignori aut coeteroquin oneraturos, in presentia et sub sigillo præpositi Theonisvillani et aliorum. Coll. Soc. hist. Luxemb. Reg. Munster, n° 6. Analyse qui renvoie à t. II, f. 69. 377. 1436. Décembre. — Instructions données par Sigismond à son conseiller Hartung von Clux, envoyé devers le pays de Luxembourg. Gedechtenisse her Hartungs in das lant von Lutzemburg. 1) Zum ersten solst du einen glaubszbrieff haben an die hertzogginne von Lutzemburg; uff denselben solt du werben wie wir vernommen haben dasz sie den Graven von Virnenburg zu einem hauptman des landes Lutzenburg gemachet habe, den dann ein teyl der ritterschafft vnd stette uffgenomme haben. Nu weisz sie wol das wir das durch Hansen Geiszler, unsem diener, do er im lande was vestiglich haben verbieten laszen offentlich dasz sye keinen heuptman uffnemen solten der Burgundisch were, wann er vnser offen fyend were. Vnd vns zu schaden nach dem- selben lande allezeyt gestalt hette vnd noch stellet, das dann vnsere muem wol wuszte, vnd vns wundert dasz sie das wieder vns also inn torste (?) So horen wir auch wie sie vnd der von Virenburg, den von Arberg, den von Rodemach, vnd die stadt Lutzemburg, die unsere gebotten gehorsam sin, vndersteen, nachzugedencken vnd anzulangen das vns vaste wundert, vnd darumb so soltu sie bieten vnd ermanen dasz sie ansehen die Syppe vnseres blutes vnd das wir sie für vnsere dochter halten vnd sehe an den stamme vnd dasz wir usz den-
— et amiables compositeurs, prononcent une sentence entre Guillaume d'Orley, seigneur de Lintzeren, et la communauté de ce nom d'une part, et Jean, curé de Lintzeren d'autre part, au sujet de difficultés relatives à l'exercice du culte. Linster Copybuch, 4. 1, f. 87. 373. 1436. Juillet-août. — Louis de Luxembourg, comte de St.-Pol, châtelain de Lille. N° 1521, comte de Conversan et de Brienne, seigneur d'Enghien. — 1440. Janvier-avril. — Louis de Luxembourg, archevêque de Rouen. Arch. de Lille. B. 1508, 1525. 374. 1436. 12 août. — Lettre du magistrat de Thionville à celui de Metz, au sujet d'un de leurs bourgeois, et d'un habitant de Vreviers, faits prisonniers. Hist. de Metz par des relig. Béněd., t. V Preuves, p. 331. 375. 1436. 15 octobre. — Conventions matrimoniales entre Gobert, seigneur d'Autel et de Sterpigny, et Jeanne, fille de Henri de Bastogne, écuyer, seigneur de Vogelsang etc., et de Ysabeau de Frankenberg. Témoins: Evrard de la Marche, seigneur de Bergh et de Neufchâteau ; Huwart, seigneur de Hollenfeltz ; P. Dosoye, sire de Bomale ; Jean, seigneur de Ramelo etc. Coll. Soc. hist. Luxemb. Original parchemin. RWP. 82 376. 1436. 17 octobre. — Vidimus per decanum christianitatis Luxemburg. litterarum (a. 1393), quibus Wiricus Dominus in Bergh, et Aleydis de Bubingen, conjuges, confitentes se alias pro summa 300 flor. communibus vendidisse abbati et conventui Munsteriensi censum annuum et perpetuum 24 maldrorum siliginis super omnibus suis bonis in pagis de Garscheit et Monhem, et hoc valde solemniter coram Massilio de Burscheidt, justiciario nobilium ducatus Luxemburgensis et sex nobilibus; hi insuper pro majori securitate pro- mittunt sese in posterum eadem bona non daturos pignori aut coeteroquin oneraturos, in presentia et sub sigillo præpositi Theonisvillani et aliorum. Coll. Soc. hist. Luxemb. Reg. Munster, n° 6. Analyse qui renvoie à t. II, f. 69. 377. 1436. Décembre. — Instructions données par Sigismond à son conseiller Hartung von Clux, envoyé devers le pays de Luxembourg. Gedechtenisse her Hartungs in das lant von Lutzemburg. 1) Zum ersten solst du einen glaubszbrieff haben an die hertzogginne von Lutzemburg; uff denselben solt du werben wie wir vernommen haben dasz sie den Graven von Virnenburg zu einem hauptman des landes Lutzenburg gemachet habe, den dann ein teyl der ritterschafft vnd stette uffgenomme haben. Nu weisz sie wol das wir das durch Hansen Geiszler, unsem diener, do er im lande was vestiglich haben verbieten laszen offentlich dasz sye keinen heuptman uffnemen solten der Burgundisch were, wann er vnser offen fyend were. Vnd vns zu schaden nach dem- selben lande allezeyt gestalt hette vnd noch stellet, das dann vnsere muem wol wuszte, vnd vns wundert dasz sie das wieder vns also inn torste (?) So horen wir auch wie sie vnd der von Virenburg, den von Arberg, den von Rodemach, vnd die stadt Lutzemburg, die unsere gebotten gehorsam sin, vndersteen, nachzugedencken vnd anzulangen das vns vaste wundert, vnd darumb so soltu sie bieten vnd ermanen dasz sie ansehen die Syppe vnseres blutes vnd das wir sie für vnsere dochter halten vnd sehe an den stamme vnd dasz wir usz den-
Strana 83
83 — selben lande komen sin vnd erdencke wege, damit der von Virenburg usz den lande komme. So wollen wir ir helffen vnd raten des besten vnd wir mogen vnd mogen dasz ob gotwilt basz tun dann vor die wile wir vnsers erbes vnd kunigkrich nu von gotts gnaden geweltig sin vnd man sol sie mit der gutickeit uff das langste versuchen ; wolte sie aber ye nit anders, sunder yeren mutwillen haben , so sage ir, dass wir nit anders verstunden dann dasz sie vns gantz vmb das land bringen wolte, als wir dann zu guter masze mercken wasz teydinge biszher an vyl enden darumb gescheen ist, vnd du solt ir clare sagen dasz wir des von Virneburg ye nit da haben wollen als wir dann dasz ob gotwil bewysen wollen, wirt es not sein, vnd mochten auch eins solichen von ir nit gelyden. 2) Item ob sie sprechen wolte yere brieffe hielten inne, dasz sie amptlute zu setzen vnd ontsetzen mochte, etc., in yere brieffe reden wir nicht, aber sie solte soliche amptlute setzen die ons nit bedachtlich vnd vnsers lands nit also in gefere weren vnd in sorgnisse. 3) Item wurde sie sprechen sie kunde des landts nit schützen und möste zu hülffe nemen wenn sie möchte, darauff sage ir, dasz wir ir gerne langest, ein genüge getan vnd das land gelediget hetten, so haben wir die folge von ir nit gehaben mögen, wie wol wir das vormals zu Wyene vnd zu Nüremberg wol versucht, vnd ir das auch durch den Geyszler embotten haben. So haben wir ferner mit Hansen von Parszberg auch davon gerette der vns luter zu versteen gab dwile vnser muem nicht allezyt in dem lande ist vnd es so zweitrechtig darinne were, wurden wir das lant nit selber bestellen, so were zu besorgen wir kemen vmb das landt vnd darumb so ermane sie dwyle das land also sorglich stet vnd sie dem nicht getun kan durch zweytracht willen der ritter- schaft vnd ander anfechtunge dasz sie vnsz dann nachfolge vnd dem ersten wege nachgee dasz wir sie verwiszen mogen vmb sovyl rente alsz ir dann überlauffen uber burghutte vnd amptlute desz sie doch nit genieszen mag, vnd daruff zu vns sende wenn sie getruwe mit vollem gewalt, so wollen wir sie ob gotwil vmb soliche somme verwiszen dasz sie daran billich ein genügen haben soll vnd die geven sollen von vns nit scheyden sie haben dan ein gut ende von vns. 4) Item ob sie villicht darzu verwillet, so erfare an ir wasz rente dasz landt jarlichs hat vnd wie vil uff burghut vnd amptlute geet, vnd wasz ir zu nutze komet vnd uber wirdt, dasz wir vnsz wissen darnach zu richten. Du solt auch nit allein vorschung an ir haben , sonder auch von den amptluten vnd den drien statten , zu den du auch brieffe haben wirst, also dasz wir des gewisse sin mogen mit schrifften. 5) Und wir getruwen vnser mumen, sie solle der wege ye einen fur sich nemen, dasz ist sich verwiszen laszen anderswo, oder aber einen heuptman finden damit wir vnd das gantze land bewaret seyen. 6) Item wollte vnser mume den von Virenburg nit abeweiszen vnd von vnsz auch nit ein gnügen nemen , so lege die sache vnd vnser gutig erbietunge alle wie sie oben geschrieben steent, vnd an vnser mume bracht ist, für die drye state des landes, vnd bitte vnd ermane sie von vnsern wegen dasz sie ansche anfechtunge vnd irrunge vnd auch sorgnisse dar in das land steet, vnd wiesen unser mumen daran dasz sie soliche vnser begerunge uffneme vnd follen- füre vnd das land nit also verfüre, dasz vns noch yne allen nicht nutze noch eben sin würde darin dir dan vnser neve von Trier oder sie stete helffen werden daby Credentz sin sollen. 7) Item ermane auch alle herren, ritterschafte vnd stette so es zyt ist, die dann dem von Virnburg gehorsam sin by solichen truwen vnd eren vnd pflichten der sie vns als irem erbherren schuldig sin dasz sie zu stunden dem von Virnburg alle gehorsam absagen, als dem den wir verdechtlich haben vnd der vnsers offenen vyentz dyener ist, vnd welicher des
83 — selben lande komen sin vnd erdencke wege, damit der von Virenburg usz den lande komme. So wollen wir ir helffen vnd raten des besten vnd wir mogen vnd mogen dasz ob gotwilt basz tun dann vor die wile wir vnsers erbes vnd kunigkrich nu von gotts gnaden geweltig sin vnd man sol sie mit der gutickeit uff das langste versuchen ; wolte sie aber ye nit anders, sunder yeren mutwillen haben , so sage ir, dass wir nit anders verstunden dann dasz sie vns gantz vmb das land bringen wolte, als wir dann zu guter masze mercken wasz teydinge biszher an vyl enden darumb gescheen ist, vnd du solt ir clare sagen dasz wir des von Virneburg ye nit da haben wollen als wir dann dasz ob gotwil bewysen wollen, wirt es not sein, vnd mochten auch eins solichen von ir nit gelyden. 2) Item ob sie sprechen wolte yere brieffe hielten inne, dasz sie amptlute zu setzen vnd ontsetzen mochte, etc., in yere brieffe reden wir nicht, aber sie solte soliche amptlute setzen die ons nit bedachtlich vnd vnsers lands nit also in gefere weren vnd in sorgnisse. 3) Item wurde sie sprechen sie kunde des landts nit schützen und möste zu hülffe nemen wenn sie möchte, darauff sage ir, dasz wir ir gerne langest, ein genüge getan vnd das land gelediget hetten, so haben wir die folge von ir nit gehaben mögen, wie wol wir das vormals zu Wyene vnd zu Nüremberg wol versucht, vnd ir das auch durch den Geyszler embotten haben. So haben wir ferner mit Hansen von Parszberg auch davon gerette der vns luter zu versteen gab dwile vnser muem nicht allezyt in dem lande ist vnd es so zweitrechtig darinne were, wurden wir das lant nit selber bestellen, so were zu besorgen wir kemen vmb das landt vnd darumb so ermane sie dwyle das land also sorglich stet vnd sie dem nicht getun kan durch zweytracht willen der ritter- schaft vnd ander anfechtunge dasz sie vnsz dann nachfolge vnd dem ersten wege nachgee dasz wir sie verwiszen mogen vmb sovyl rente alsz ir dann überlauffen uber burghutte vnd amptlute desz sie doch nit genieszen mag, vnd daruff zu vns sende wenn sie getruwe mit vollem gewalt, so wollen wir sie ob gotwil vmb soliche somme verwiszen dasz sie daran billich ein genügen haben soll vnd die geven sollen von vns nit scheyden sie haben dan ein gut ende von vns. 4) Item ob sie villicht darzu verwillet, so erfare an ir wasz rente dasz landt jarlichs hat vnd wie vil uff burghut vnd amptlute geet, vnd wasz ir zu nutze komet vnd uber wirdt, dasz wir vnsz wissen darnach zu richten. Du solt auch nit allein vorschung an ir haben , sonder auch von den amptluten vnd den drien statten , zu den du auch brieffe haben wirst, also dasz wir des gewisse sin mogen mit schrifften. 5) Und wir getruwen vnser mumen, sie solle der wege ye einen fur sich nemen, dasz ist sich verwiszen laszen anderswo, oder aber einen heuptman finden damit wir vnd das gantze land bewaret seyen. 6) Item wollte vnser mume den von Virenburg nit abeweiszen vnd von vnsz auch nit ein gnügen nemen , so lege die sache vnd vnser gutig erbietunge alle wie sie oben geschrieben steent, vnd an vnser mume bracht ist, für die drye state des landes, vnd bitte vnd ermane sie von vnsern wegen dasz sie ansche anfechtunge vnd irrunge vnd auch sorgnisse dar in das land steet, vnd wiesen unser mumen daran dasz sie soliche vnser begerunge uffneme vnd follen- füre vnd das land nit also verfüre, dasz vns noch yne allen nicht nutze noch eben sin würde darin dir dan vnser neve von Trier oder sie stete helffen werden daby Credentz sin sollen. 7) Item ermane auch alle herren, ritterschafte vnd stette so es zyt ist, die dann dem von Virnburg gehorsam sin by solichen truwen vnd eren vnd pflichten der sie vns als irem erbherren schuldig sin dasz sie zu stunden dem von Virnburg alle gehorsam absagen, als dem den wir verdechtlich haben vnd der vnsers offenen vyentz dyener ist, vnd welicher des
Strana 84
84 — nit en tette, der sol alle sin lehen guttere ffriheit vnd recht verloren haben, die wir auch vernichten und hertlich straffen wollen. 8) Item würden sie des auch nit tun wollen, so hab Rate des von Trier siner Rete des von Arnberg, des von Rodemach und der stat zu Lutzem- burg wie man dann den sachen getun moge, den wollest alsdan nach yerem rate nachgeen mit flysze. 9) Item du solt gentzlich erfaren wurde es sich also machen, wer bei dem lande vnd vns bliben wolle , der nicht, vnd das die ritterschaft yre eyde vernüwen , das wer gut. 10) Item dem von Rodemach soltu vnser gnade vnd günst sagen vnd yme mit groszem flysze dangken solicher liebe vnd truwe die er zu vns hat, wann wir wel wiszen dasz er von dem von Burgundien vil mocht geholt han, des er doch nit geachtet, sunder sich als sine eldern an vns als sinen erbheeren getrüwelich gehalden hat, vnd bitte yme dasz er in diesen sachen helffe vnd rate wann wir yme vor andern getrüwen , sol er empfinden dasz wir das gen yme vnd sinen kynden gnedichlich erkennen wollen vnd sunderlich komet das land in vnser hende. 11) Item von solicher zweitracht wegen, die zwuschen vnser mumen vnd yme sin, soltu gantzen flisz tun, mit sampt den obgn. herren, damit vnser mume yme wiederfaren lasze, wasz sie yme schuldig ist, vnd wirt vns vnser mume folgen, so gevyl vns wol dasz man slisze tette sie miteynander zu verrichten. 12) Item den von Arberg soltu auch vnser gnade vnd gunst sagen , vnd yme dancken siner truwe vnd liebe in der besten forme vnd dasz wir das gnediglich gen yme erkennen wollen, als du wel weist zu reden. 13) Item deszgleichen der stat von Lutzemburg in der besten forme. 14) Item sage den obgnten allen vnd den dryen statten vnser wolwogen und gesinntheit vnd wie wir in diesem vnserm konigrich von gots gnaden glücklich regyeren vnd ganze gehorsam haben dasz alles wir yne zu sunderlichen freudden verkunden vnd getruwen zu gotte wir wollen yne vnd dem lande nu basz zu statten komen dann vor nut, schutze vnd schirme. 15) Item du solt auch ein Credentz haben uff dich alleyn an den von Virnburg, ob icht notdurfft wurde mit yme zu reden nach gelegenheit der sachen etc. 16) 1tem an Hanszen von Parszberg deszgleichen ein Credentz ob icht notdurfft wurde zu reden vnd dem magstu daby gesagen in gehyme wie wir eygentlich von warhaftigen luten vnderwiset sin, wy er der sy der heimliche teydinge füre mit dem von Burgundien von unser mumen wegen zu vnserem schaden und zu entwerunge vnsers landes desz wir yme nicht getruwet hetten vnd ermane yne dasz er davon lasze vnd vnser bestes werbe als wir yme dann allezyt getrüwet haben vnd getrüwen vnd er vns auch von gesellschafft vnd ander pflicht wegen schuldig ist. Dasz hoffen wir also wol gen yme zu erkennen als der von Burgundye als er dasz selber wol versteen mag. Du solt auch yne erinnern dasz er vns ferner ryete, wolten wir das land behalten, so solten wir das selber bestellen vnd vnser mumen verwiszen vnd darumb bitte vnd ermane yne von vnszeren wegen dasz er vnser mumen noch daran wysze dasz sie sich anderszwo versichern vnd gnugsam machen lasze vnd zu vns schicke mit macht alsz vorgemeldet ist vnd dasz er der botten eyner sy dasz begeren wir vnd sehen es gerne vnd wirt vnser mume senden, so bitte sie das sie yne für eynen sende, vnd dasz er gein ir fleiszig sy wann er vns verner vnder- wiset hat, wolt sie vns in der verwiszunge nit volgen die do billich were, man würde sie dennoch darzu wisen vnd halten. 17) Item wurde vnser mume fragen woruff wir sie ver- wiszen wolten, wann sie vor gein hungern (?) Und in solich land nit wolte, so sprich du habe von vns insonderheit nith vernomen dann du hoffest quemen ire botten zu vns mit aller irer meynung vnd mit macht wir wuerden soliche wege fürnemen die ir billich gefallen sollen.
84 — nit en tette, der sol alle sin lehen guttere ffriheit vnd recht verloren haben, die wir auch vernichten und hertlich straffen wollen. 8) Item würden sie des auch nit tun wollen, so hab Rate des von Trier siner Rete des von Arnberg, des von Rodemach und der stat zu Lutzem- burg wie man dann den sachen getun moge, den wollest alsdan nach yerem rate nachgeen mit flysze. 9) Item du solt gentzlich erfaren wurde es sich also machen, wer bei dem lande vnd vns bliben wolle , der nicht, vnd das die ritterschaft yre eyde vernüwen , das wer gut. 10) Item dem von Rodemach soltu vnser gnade vnd günst sagen vnd yme mit groszem flysze dangken solicher liebe vnd truwe die er zu vns hat, wann wir wel wiszen dasz er von dem von Burgundien vil mocht geholt han, des er doch nit geachtet, sunder sich als sine eldern an vns als sinen erbheeren getrüwelich gehalden hat, vnd bitte yme dasz er in diesen sachen helffe vnd rate wann wir yme vor andern getrüwen , sol er empfinden dasz wir das gen yme vnd sinen kynden gnedichlich erkennen wollen vnd sunderlich komet das land in vnser hende. 11) Item von solicher zweitracht wegen, die zwuschen vnser mumen vnd yme sin, soltu gantzen flisz tun, mit sampt den obgn. herren, damit vnser mume yme wiederfaren lasze, wasz sie yme schuldig ist, vnd wirt vns vnser mume folgen, so gevyl vns wol dasz man slisze tette sie miteynander zu verrichten. 12) Item den von Arberg soltu auch vnser gnade vnd gunst sagen , vnd yme dancken siner truwe vnd liebe in der besten forme vnd dasz wir das gnediglich gen yme erkennen wollen, als du wel weist zu reden. 13) Item deszgleichen der stat von Lutzemburg in der besten forme. 14) Item sage den obgnten allen vnd den dryen statten vnser wolwogen und gesinntheit vnd wie wir in diesem vnserm konigrich von gots gnaden glücklich regyeren vnd ganze gehorsam haben dasz alles wir yne zu sunderlichen freudden verkunden vnd getruwen zu gotte wir wollen yne vnd dem lande nu basz zu statten komen dann vor nut, schutze vnd schirme. 15) Item du solt auch ein Credentz haben uff dich alleyn an den von Virnburg, ob icht notdurfft wurde mit yme zu reden nach gelegenheit der sachen etc. 16) 1tem an Hanszen von Parszberg deszgleichen ein Credentz ob icht notdurfft wurde zu reden vnd dem magstu daby gesagen in gehyme wie wir eygentlich von warhaftigen luten vnderwiset sin, wy er der sy der heimliche teydinge füre mit dem von Burgundien von unser mumen wegen zu vnserem schaden und zu entwerunge vnsers landes desz wir yme nicht getruwet hetten vnd ermane yne dasz er davon lasze vnd vnser bestes werbe als wir yme dann allezyt getrüwet haben vnd getrüwen vnd er vns auch von gesellschafft vnd ander pflicht wegen schuldig ist. Dasz hoffen wir also wol gen yme zu erkennen als der von Burgundye als er dasz selber wol versteen mag. Du solt auch yne erinnern dasz er vns ferner ryete, wolten wir das land behalten, so solten wir das selber bestellen vnd vnser mumen verwiszen vnd darumb bitte vnd ermane yne von vnszeren wegen dasz er vnser mumen noch daran wysze dasz sie sich anderszwo versichern vnd gnugsam machen lasze vnd zu vns schicke mit macht alsz vorgemeldet ist vnd dasz er der botten eyner sy dasz begeren wir vnd sehen es gerne vnd wirt vnser mume senden, so bitte sie das sie yne für eynen sende, vnd dasz er gein ir fleiszig sy wann er vns verner vnder- wiset hat, wolt sie vns in der verwiszunge nit volgen die do billich were, man würde sie dennoch darzu wisen vnd halten. 17) Item wurde vnser mume fragen woruff wir sie ver- wiszen wolten, wann sie vor gein hungern (?) Und in solich land nit wolte, so sprich du habe von vns insonderheit nith vernomen dann du hoffest quemen ire botten zu vns mit aller irer meynung vnd mit macht wir wuerden soliche wege fürnemen die ir billich gefallen sollen.
Strana 85
83 — 18) Item was du in dem lande also handelest, dasz lasz unsz nach gelegenheit der sache wieder wiszen dasz wir vnsz darnach mögen gerichten. 19) ltem als die stat Lutzemburg eyns zolles begeret von eynem wagen zwene cornesse vnd von eyne karren eynen die durch Lutzemburg oder ein myle darumb geen, yr pmien (?) zu beszern vnd die wege zu machen, darin soltu erfaren wie die sache gelegen ist vnd esz wir yemant zu kurtz damit tun vnd vns dasz embieten, so wollen wir vnser stat in allen sachen die mugelich sein gnade vnd gutige uszuchtunge gern bewysen. — Copie communiquée en novembre 1838, par M. Kreglinger, archiviste à Anvers. 378. 1436. 4 décembre. Prague. — Lettre par laquelle l'empereur Sigismund engage l'archevêque de Trèves, à coopérer avec son conseiller Clux, à la pacification du pays de Luxembourg. Wir Sigmund von gottes gnaden, Romischer keyser zu allen zitten merer des richs und zu Vnger, zu Behem, Dalmacien, Croacien etc., kunig, embieten dem erwürdigen Raban, ertzbischoff zu Trier, des heilgen romischen richs in welchen welischen landen vnd durch das kunigrich zu Arlat, ertzkanzeler vnserm lieben neven vnd kurfürsten, vnser gnad und alles gut. erwurdiger lieber neve und kurfurst. wir zwifeln nicht diner liebe sy wol wissentlich in welicher masse unser land zu Lutzeliburg ey gestalt hat als von solicher zweytrecht wegen die manigfelticlich darinne entstanden sind auch von andern anfechtungen die daszelb vnser land vast verderblich angeen vnd sunderlich alsdann ytzund der graff von Vierenberg von vnser nyfftel zu eynem heuptmann deszelben landes gesetzet ist den dan der ritterschaft und stete vil vffgenommen haben, vszgenomen die edeln von Rodemach vnd von Arberg vnd die stat von Luczemburg. Alsdann derselben diner lieb dasz alles eigentlicher künt ist nu soe wir an sorge sind denmal derselb von Virenburg Burgundisch ist der dan unsz und des richs offen fiend ist vnd wir nit on gefer vnd verdechtnusz gesin mogen da mit wir nit vmb dasz land komen oder aber daryne groszen schaden empfahen darumb haben wir den strenge ritter Hartung Clux vnsern rate vnd lieben getruwen in dasselb land gesandt solich gebrechen nach allem vermoge an vnsz stat zu vndersten vnd mit hilff vnd rate diner lieb vnd vnser getruwen in dem land zu vnderkomen vnd wann die lieb von demselben Virenburg vast verunrecht vnd beschediget wirdet vnd du auch vns vnd dem land zu Luczemburg mit sampt dinem stifft verbunden vnd pflichtig bist vnd wir dir wiederumb an einander zu helffen vnd zu raten als wir auch mit vnserm getruwen ffridrichen von stein ritter dinem rate, sunderlichen geredt haben, darum so begern wir von diner liebe ermanen und bitten dich mit allem ernst und flisse dasz du vns zu liebe und dir selbes vnd dinem stifft zu nutze dich selbs in eygner person mit dem egen. Hartung gen Luczemburg fugen wollest vnd im helffen vnd raten da mit wir des von Virenburg gelosen vnd ander sach demselben land notdurfftig bestellet werde, alsdann dem lieb. von dem egen. Hartung aller sach basz vnder- wisest wirdet, dem wollest darynne als unsselber gentzlich glauben vnd darynne tun als wir em vnsz winellich getruwen , zu din lieb haben, vnd ob din lieb villicht widerheim ziehen wurde so wollest dannoch dine rete ettelich by dem egen. Hartung lassen die im helffen vnd raten wan dasz nit alleyn unsz sunder auch dir vnd dinen stifft nützlich vnd fromlich sin wirt. Vnd was wir dir lieb vnd fürdrung bewisen mogen in allen sachen als wir doch gern getan haben, also wollen wir das noch gern tun zu allen ziten. Geben zu Prag an sand Barbara
83 — 18) Item was du in dem lande also handelest, dasz lasz unsz nach gelegenheit der sache wieder wiszen dasz wir vnsz darnach mögen gerichten. 19) ltem als die stat Lutzemburg eyns zolles begeret von eynem wagen zwene cornesse vnd von eyne karren eynen die durch Lutzemburg oder ein myle darumb geen, yr pmien (?) zu beszern vnd die wege zu machen, darin soltu erfaren wie die sache gelegen ist vnd esz wir yemant zu kurtz damit tun vnd vns dasz embieten, so wollen wir vnser stat in allen sachen die mugelich sein gnade vnd gutige uszuchtunge gern bewysen. — Copie communiquée en novembre 1838, par M. Kreglinger, archiviste à Anvers. 378. 1436. 4 décembre. Prague. — Lettre par laquelle l'empereur Sigismund engage l'archevêque de Trèves, à coopérer avec son conseiller Clux, à la pacification du pays de Luxembourg. Wir Sigmund von gottes gnaden, Romischer keyser zu allen zitten merer des richs und zu Vnger, zu Behem, Dalmacien, Croacien etc., kunig, embieten dem erwürdigen Raban, ertzbischoff zu Trier, des heilgen romischen richs in welchen welischen landen vnd durch das kunigrich zu Arlat, ertzkanzeler vnserm lieben neven vnd kurfürsten, vnser gnad und alles gut. erwurdiger lieber neve und kurfurst. wir zwifeln nicht diner liebe sy wol wissentlich in welicher masse unser land zu Lutzeliburg ey gestalt hat als von solicher zweytrecht wegen die manigfelticlich darinne entstanden sind auch von andern anfechtungen die daszelb vnser land vast verderblich angeen vnd sunderlich alsdann ytzund der graff von Vierenberg von vnser nyfftel zu eynem heuptmann deszelben landes gesetzet ist den dan der ritterschaft und stete vil vffgenommen haben, vszgenomen die edeln von Rodemach vnd von Arberg vnd die stat von Luczemburg. Alsdann derselben diner lieb dasz alles eigentlicher künt ist nu soe wir an sorge sind denmal derselb von Virenburg Burgundisch ist der dan unsz und des richs offen fiend ist vnd wir nit on gefer vnd verdechtnusz gesin mogen da mit wir nit vmb dasz land komen oder aber daryne groszen schaden empfahen darumb haben wir den strenge ritter Hartung Clux vnsern rate vnd lieben getruwen in dasselb land gesandt solich gebrechen nach allem vermoge an vnsz stat zu vndersten vnd mit hilff vnd rate diner lieb vnd vnser getruwen in dem land zu vnderkomen vnd wann die lieb von demselben Virenburg vast verunrecht vnd beschediget wirdet vnd du auch vns vnd dem land zu Luczemburg mit sampt dinem stifft verbunden vnd pflichtig bist vnd wir dir wiederumb an einander zu helffen vnd zu raten als wir auch mit vnserm getruwen ffridrichen von stein ritter dinem rate, sunderlichen geredt haben, darum so begern wir von diner liebe ermanen und bitten dich mit allem ernst und flisse dasz du vns zu liebe und dir selbes vnd dinem stifft zu nutze dich selbs in eygner person mit dem egen. Hartung gen Luczemburg fugen wollest vnd im helffen vnd raten da mit wir des von Virenburg gelosen vnd ander sach demselben land notdurfftig bestellet werde, alsdann dem lieb. von dem egen. Hartung aller sach basz vnder- wisest wirdet, dem wollest darynne als unsselber gentzlich glauben vnd darynne tun als wir em vnsz winellich getruwen , zu din lieb haben, vnd ob din lieb villicht widerheim ziehen wurde so wollest dannoch dine rete ettelich by dem egen. Hartung lassen die im helffen vnd raten wan dasz nit alleyn unsz sunder auch dir vnd dinen stifft nützlich vnd fromlich sin wirt. Vnd was wir dir lieb vnd fürdrung bewisen mogen in allen sachen als wir doch gern getan haben, also wollen wir das noch gern tun zu allen ziten. Geben zu Prag an sand Barbara
Strana 86
— 86 — tag vnser rich des Vngrischen etc., im l. des Romischen inn xxvij, des Behemischen inn xvij, vnd des keyserthumbs im virden jaren. — Ad mandat. d. impiis. Caspar Slick, cancell. — Copie d'une copie communiquée en novembre 1838, par M. Kreglinger d'Anvers. Ecriture du XVe siècle. — Eltester Regesten des Herzogthums Luxemburg. Msct. 1861. 379. 1436. 5 décembre. Prague. — Leutre par laquelle l'empereur Sigismond engage le clergé, les nobles et les bonnes villes du Luxembourg à lui rester fidèles. Wir Sigmund von gotts gnaden, Romischer keiser zu allen zitten merer des richs vnd zu Hungern, zu Behem etc., kunig, embieten den ersamen prelaten, den edeln herren rittern vnd knechten, vnd den erbern steten, der dryer state vnsers hertzogthumbs vnd erblandes zu Luczenburg vnsern lieben getruwen vnser guade vnd alles gut, lieben getruwen, wir sint eigentlich vnderwyst worden wie in vnserm egen. lande grosze zweytrecht vfferstanden ist nemlich von eins hauptmanns wegen der dan von vnser nifftel gesetzet ist, auch wie sust sperre und misshellung sei zwischen der ritterchaft vnd andern unsern vnderthanen, da- durch dasselbe vnser lant in grosz verderblich schaden komen möcht nachdem vnd auch von den vmbgelegen landen vast zügenffe (") vnd beschedigung bescheen dasz wir dann mit sweren gemuet vernomen haben vnd sunderlichen dasz ir uch in soliche sache gegeben habt uber soliche verbiette, das wir uch dann durch den ersamen Hansen Geiszler, unserm lieben getruwen gethan haben, alsz uch dan wol gedenk syn mag vnd der warten das wir unsers egnt. landes on sorge sin vnd das anders versehen damit es vns nicht empfremdet werde, do got vor sy, als wir vns dan besorgen das, das beschee wo wir das nicht vnderstunden als wir dan wil fremder wege mercken, domit man umbgeet die vns nit gefellig sy, vnd darumb so senden wir zu uch den erwürdigen Raban, ertzbischofen zu Trier, des heiligen Romischen richs im welschen landen vnd durch das konigreich zu Arelat, ertzcantzler vnsern lieben neven vnd kurfürsten vnd den strengen ritter Hartung von Clux, vnseren rat vnd lieben getruwen den wir bevolhen haben vnser ernszlich meynung vnd begerung von der haupt- mannschaft vnd ander vil notdurfft wegen des landes, auch vnser egen. liebe nifftel vnd ir versorgen antreffend an uch alle zu bringen eygentlich vnderwyszt, und begere von uch mit flysz ermanen uch auch solicher truwe vnd pflicht das ir vns als uweren erbheeren pflichtig sint vnd darynne sich uwer aldern vnd fürfordern gegen vns vnd vnsern vorfordern von vil hundert jaren her vnverruckt vnd on alles male gehalden haben vnd gebiette ich auch vestiglich mit dieszem brieff das ir dem egnt. vnserm neve vnd Hartungen in allen ire für- legungen gentzlich glaubet als wir selber müntlich mit ich reden vnd in denselben vnseren begerungen tut vnd volfuret als sie uch sagen werden vnd wir uch des gentzlich glauben und getrüwen , wan werdet ir das tun, so hoffen wir zu got das selve land in gutem stande, friede und gemach zu bringen , vnd wir wullen das auch geen uch allen vnd uwer yglichen gnediclichen erkennen ; wirdet ir aber darynn anders tun, des wir uch doch nit zugetruwen verstet ir wol das uns das nit zu lyden were vnd musten ander wege für vns nemen die vnsern gehorsamen zu sterckung vnd den vngehorsamen zu straffe gebürte. Geben zu Prag, versigelt mit vnserm keyserliche vffgedrukte ingesiegel nach cristus geburt vierzehen hunder jar vnd darnach im xxxvi jare an sand Niclasz abent vnserer riche des Hungrischen etc., im fünffzigsten, des Römischen im xxvij, des Behemischen und des keisertumbs im vierden jare. — Ad mandat. domini imperatoris. Casper Sligo, miles cancell. — Copie d'une copie communiquée en novembre 1838, par M. Kreglinger d'Anvers. Écriture du XVe siècle.
— 86 — tag vnser rich des Vngrischen etc., im l. des Romischen inn xxvij, des Behemischen inn xvij, vnd des keyserthumbs im virden jaren. — Ad mandat. d. impiis. Caspar Slick, cancell. — Copie d'une copie communiquée en novembre 1838, par M. Kreglinger d'Anvers. Ecriture du XVe siècle. — Eltester Regesten des Herzogthums Luxemburg. Msct. 1861. 379. 1436. 5 décembre. Prague. — Leutre par laquelle l'empereur Sigismond engage le clergé, les nobles et les bonnes villes du Luxembourg à lui rester fidèles. Wir Sigmund von gotts gnaden, Romischer keiser zu allen zitten merer des richs vnd zu Hungern, zu Behem etc., kunig, embieten den ersamen prelaten, den edeln herren rittern vnd knechten, vnd den erbern steten, der dryer state vnsers hertzogthumbs vnd erblandes zu Luczenburg vnsern lieben getruwen vnser guade vnd alles gut, lieben getruwen, wir sint eigentlich vnderwyst worden wie in vnserm egen. lande grosze zweytrecht vfferstanden ist nemlich von eins hauptmanns wegen der dan von vnser nifftel gesetzet ist, auch wie sust sperre und misshellung sei zwischen der ritterchaft vnd andern unsern vnderthanen, da- durch dasselbe vnser lant in grosz verderblich schaden komen möcht nachdem vnd auch von den vmbgelegen landen vast zügenffe (") vnd beschedigung bescheen dasz wir dann mit sweren gemuet vernomen haben vnd sunderlichen dasz ir uch in soliche sache gegeben habt uber soliche verbiette, das wir uch dann durch den ersamen Hansen Geiszler, unserm lieben getruwen gethan haben, alsz uch dan wol gedenk syn mag vnd der warten das wir unsers egnt. landes on sorge sin vnd das anders versehen damit es vns nicht empfremdet werde, do got vor sy, als wir vns dan besorgen das, das beschee wo wir das nicht vnderstunden als wir dan wil fremder wege mercken, domit man umbgeet die vns nit gefellig sy, vnd darumb so senden wir zu uch den erwürdigen Raban, ertzbischofen zu Trier, des heiligen Romischen richs im welschen landen vnd durch das konigreich zu Arelat, ertzcantzler vnsern lieben neven vnd kurfürsten vnd den strengen ritter Hartung von Clux, vnseren rat vnd lieben getruwen den wir bevolhen haben vnser ernszlich meynung vnd begerung von der haupt- mannschaft vnd ander vil notdurfft wegen des landes, auch vnser egen. liebe nifftel vnd ir versorgen antreffend an uch alle zu bringen eygentlich vnderwyszt, und begere von uch mit flysz ermanen uch auch solicher truwe vnd pflicht das ir vns als uweren erbheeren pflichtig sint vnd darynne sich uwer aldern vnd fürfordern gegen vns vnd vnsern vorfordern von vil hundert jaren her vnverruckt vnd on alles male gehalden haben vnd gebiette ich auch vestiglich mit dieszem brieff das ir dem egnt. vnserm neve vnd Hartungen in allen ire für- legungen gentzlich glaubet als wir selber müntlich mit ich reden vnd in denselben vnseren begerungen tut vnd volfuret als sie uch sagen werden vnd wir uch des gentzlich glauben und getrüwen , wan werdet ir das tun, so hoffen wir zu got das selve land in gutem stande, friede und gemach zu bringen , vnd wir wullen das auch geen uch allen vnd uwer yglichen gnediclichen erkennen ; wirdet ir aber darynn anders tun, des wir uch doch nit zugetruwen verstet ir wol das uns das nit zu lyden were vnd musten ander wege für vns nemen die vnsern gehorsamen zu sterckung vnd den vngehorsamen zu straffe gebürte. Geben zu Prag, versigelt mit vnserm keyserliche vffgedrukte ingesiegel nach cristus geburt vierzehen hunder jar vnd darnach im xxxvi jare an sand Niclasz abent vnserer riche des Hungrischen etc., im fünffzigsten, des Römischen im xxvij, des Behemischen und des keisertumbs im vierden jare. — Ad mandat. domini imperatoris. Casper Sligo, miles cancell. — Copie d'une copie communiquée en novembre 1838, par M. Kreglinger d'Anvers. Écriture du XVe siècle.
Strana 87
— 87 — 380. 1436. (11 décembre.) Uf dinstag neist na unser lieben frauwen Conceptio. — Johan von Straissen et Johan von Bettingen, échevins à Luxembourg, constatent que Gretchen, Johans von Meirsch des peltzer dochter zur clusen, a reconnu avoir renoncé à toutes prétentions sur une maison zur clusen. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceaux tombés. Papiers de Luxembourg. Dominicains. 381. 1437. — Grande cherté, famine. Gelées tardives. Pluies. Chronique de l'abbaye de Floreffe ; de Reiffenberg, monuments etc. Brux. 1848, t. VIII, p. 147: Vers 2385. En l'an xxxvij, tout pour certain, renchièrent moult fort li grain, car, à Liège et à Namur, ung stier de soile par mesure vingt gros monnaie de Flandre valoit. Le stier de frumen l'on vendoit moult bien trengte gros et plus. Et alors valoit ung salus quarangte-wict gros et 1 florin, que l'on nomme maille de Rin trengte-noef gros valoit alors. Pluiseurs furent destruis et mors, pour la famine qui lors régna. Husson, Chroniques de Metz, 1870, p. 66 : a. 1437, furent engellées les vignes oultre seille et ailleurs, dont ce fut grand dommage; car elles étaient de bien belle venue et apparence; et fit merveilleusement froid le xve jour de mai, et le demeurant fut pluvieux et venteux très-fort. — P. 69 : 1t. toute la dite année fut fort pluvieuse et ne gellait comme rien. 382. (1437. 15 février n. st.) 1436. Des neisten frydages, voir Paffenvassenaicht, na gewonheit zu schryven dez stifftz von Trieren. — Jeanne d'Argenteau, veuve de Jean, seigneur de Wiltz, renonce à son douaire, en faveur de Godart, seigneur de Wiltz et de Hartelstein, et de Sara de Breitscheit, sa femme. Coll. Soc. hist. Luxemb. Original parchemin. RWP. 383. 1437. Mars. — Robert de Commercy, mis en liberté, à condition entr'autres, de ne plus faire la guerre au duché de Luxembourg. Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 75. Chron. de St.-Thiébaut de Metz: L'an dessus dit (1437) au mois de mars, et en la grand semaine (24—30 mars), fut délivré seignour Robert de Commarcy de la prison , parmy certain compromis ne dovoit jamais meffaire sur nulles des ij duchiés de Bar et de Lorraine, ne en ceulx de Metz, de Toul, ne de Lucembourg. — Husson, Chron. de Metz. 1870, p. 66. 384. 1437. 4 avril. — Elisabeth de Gorlitz déciare, qu'elle ne demandera aide de graisse ni d'autres vivres aux habitants de Marville, sans leur consentement et celui du duc de Bar. Nous Elizabeth de Gorliez, par la grace de Dieu, comtesse palatyne dessus le Rin, duchesse en Baviere et de Luxembourg, contesse de Chiny, a tous ceuix qui ces presentes verront salut. Receue avons la supplication des habitants de la terre commune de Marville, contenant comme du temps de noz predecesseurs, ils eussent obtenu lettres deulx et du duc de Bar, lors seigneur par indivis dicelle terre, par laquelle avaient octroyé a iceulx habitans que sur eulx ne pouvaient prendre, lever ne demander ayde de graisse ne daultre vivres ne dont nestoit quil fuissent a siege ensemble en aucun lieu ou du gré et consentement lung de laultre, et il soit ainsy que à la guerre que les gens de compaigne ont dernierement faict en icelle terre commune, ilz ayent prins le Moustier Darrancey et en iceluy ayent esté arse ou prinses et perdues leurs dessus dites lettres, parquoy daultant que. . . . . . Nous et notre treschier et tresaimé sire le Roy de Jherusalem et de Sicille, duc d'Anjou, de
— 87 — 380. 1436. (11 décembre.) Uf dinstag neist na unser lieben frauwen Conceptio. — Johan von Straissen et Johan von Bettingen, échevins à Luxembourg, constatent que Gretchen, Johans von Meirsch des peltzer dochter zur clusen, a reconnu avoir renoncé à toutes prétentions sur une maison zur clusen. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Sceaux tombés. Papiers de Luxembourg. Dominicains. 381. 1437. — Grande cherté, famine. Gelées tardives. Pluies. Chronique de l'abbaye de Floreffe ; de Reiffenberg, monuments etc. Brux. 1848, t. VIII, p. 147: Vers 2385. En l'an xxxvij, tout pour certain, renchièrent moult fort li grain, car, à Liège et à Namur, ung stier de soile par mesure vingt gros monnaie de Flandre valoit. Le stier de frumen l'on vendoit moult bien trengte gros et plus. Et alors valoit ung salus quarangte-wict gros et 1 florin, que l'on nomme maille de Rin trengte-noef gros valoit alors. Pluiseurs furent destruis et mors, pour la famine qui lors régna. Husson, Chroniques de Metz, 1870, p. 66 : a. 1437, furent engellées les vignes oultre seille et ailleurs, dont ce fut grand dommage; car elles étaient de bien belle venue et apparence; et fit merveilleusement froid le xve jour de mai, et le demeurant fut pluvieux et venteux très-fort. — P. 69 : 1t. toute la dite année fut fort pluvieuse et ne gellait comme rien. 382. (1437. 15 février n. st.) 1436. Des neisten frydages, voir Paffenvassenaicht, na gewonheit zu schryven dez stifftz von Trieren. — Jeanne d'Argenteau, veuve de Jean, seigneur de Wiltz, renonce à son douaire, en faveur de Godart, seigneur de Wiltz et de Hartelstein, et de Sara de Breitscheit, sa femme. Coll. Soc. hist. Luxemb. Original parchemin. RWP. 383. 1437. Mars. — Robert de Commercy, mis en liberté, à condition entr'autres, de ne plus faire la guerre au duché de Luxembourg. Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 75. Chron. de St.-Thiébaut de Metz: L'an dessus dit (1437) au mois de mars, et en la grand semaine (24—30 mars), fut délivré seignour Robert de Commarcy de la prison , parmy certain compromis ne dovoit jamais meffaire sur nulles des ij duchiés de Bar et de Lorraine, ne en ceulx de Metz, de Toul, ne de Lucembourg. — Husson, Chron. de Metz. 1870, p. 66. 384. 1437. 4 avril. — Elisabeth de Gorlitz déciare, qu'elle ne demandera aide de graisse ni d'autres vivres aux habitants de Marville, sans leur consentement et celui du duc de Bar. Nous Elizabeth de Gorliez, par la grace de Dieu, comtesse palatyne dessus le Rin, duchesse en Baviere et de Luxembourg, contesse de Chiny, a tous ceuix qui ces presentes verront salut. Receue avons la supplication des habitants de la terre commune de Marville, contenant comme du temps de noz predecesseurs, ils eussent obtenu lettres deulx et du duc de Bar, lors seigneur par indivis dicelle terre, par laquelle avaient octroyé a iceulx habitans que sur eulx ne pouvaient prendre, lever ne demander ayde de graisse ne daultre vivres ne dont nestoit quil fuissent a siege ensemble en aucun lieu ou du gré et consentement lung de laultre, et il soit ainsy que à la guerre que les gens de compaigne ont dernierement faict en icelle terre commune, ilz ayent prins le Moustier Darrancey et en iceluy ayent esté arse ou prinses et perdues leurs dessus dites lettres, parquoy daultant que. . . . . . Nous et notre treschier et tresaimé sire le Roy de Jherusalem et de Sicille, duc d'Anjou, de
Strana 88
— 88 — Bar et de Lorraine, ne leur est pourveu de remede, et les dites lettres de nouvel concedé ceste chose leur doye a temps advenir grandement prejudicier dont humblement nous ayent supplié, scavoir faisons que nous inclinans à leurs supplications voulons eulx et aultres noz subiects maintenir en tous leurs bons droits usaige et franchises. Et que noz feal conseilliers messire Hans de Parsperg et Jehan de Raville, nous ait certifié que noz officiers en la dite terre leurs ont certifié avoir veu et tenus aultre fois les dites lettres en telle forme comme dessus est dit. Et por aultres causes ad ce nous mouvans (avons) a iceulx habitans de la terre commune octroyé et accordé et par ces presentes octroyons et accordons que de ce jour en avant nous ne noz officiers pour nous ne pouvons ni debvons querir, avoir, ne demander ayde de graisses ne dautres vivres à iceuix habitans pour affaires qui nous sousviengnent, sy ce nest du gre et consentement de notre sire et cousin le Roy, ou de ses successeurs duc de Bar. Sy donnons en mandement a notre gouverneur de nostre dit duchié de Luxembourg et prevost de Marville, présent et advenir et a ung chascun deulx que de notre presente grace, consentement et octroy, laissent, faicent et seuffrent iceulx habitans de la dite terre commune joyr et user pleinement et paisiblement, sans aller ne souffrir faire le contraire, pourven que notre dit sire et ses successeurs ducs de Bar, le facent pareillement, et que les dits habitans en ayent pareilles lettres et non aultrement. En tesmoignage de ce nous avons faict mettre notre scel a ces presentes. Donné en ville d'Erlon, le quatriesme jour du moys dapvril. Lan mil quatre cent et trente sept. Collationné a lettres originalles et principales par moy, greffier de la justice de Marville, pour lhors soubscript, lesquelz jay trouve con- cordante de mot en mot tesmoing mon seing manuel icy mis le 24° jour du mois de jullet 1571. Signé : Jehan Wari.—Archives Marville. Copie certifiée. Communiquée par M. Jeantin, président du tribunal de Montmédy. 385. 1437. 15 mai. — Jean de Soleuvre, chevalier et justicier des nobles du duché de Luxembourg, déclare que Jean de Hondelingen, seigneur d'Elle, a émancipé son fils Godevart et s'est dévesti de tout ce qu'il possédait à Virton, à Signey et à St.-Remy, en pré- sence des nobles hommes féodaux Diederich, seigneur de Pittingen; Gurge de Raville, seigneur de Septfontaines et Dagstul; Jean de Maelberch; Thomas von Kerpen; Jean d’Ourley, et Collin von Uttingen. Ich Johan von Tzolveren, ritter vnd richter der edelen lude des hirtzdomps von Lutzem- burch dun kont vnd bekennen mich das vur mich commen ist, Johan von Hondelingen, here zu Elle vnd hait vur mir als vur eyme ritterrychter, Godevart sinen son, usser monperschafft gedain vnd ime auch da vur mir gegeben , was er hatte zu Vierton, zu Signey vnd zu St.- Remey, vnd voirt alles das er hatte bynnent der stat vnd proibstien von Vierton nutzent uss genommen vnd das in gewerdicheit sess edeler mannen die darby zu urkonde vnd getzuge geruffen vnd gebedden sint, zu wissen: Diederich, here zu Pittingen ; Jorge von Rouldingen, here zu Sivenborn vnd zu Dagstul; Johan von Malberch; Thomas von Kerpen; Johan von Ourley, vnd Collin von Ultingen, vnd wan diese vurs. sachen vur mir Johan von Tzolveren vurs. als vur eyme ritterrichter geschiet sint, in urkonde der sess edeler manne vurge- schrieven, so hain ich zu getzuge vnd wairheit von bedden wegen des egen. Johans von Hondelingen vnd auch der sess edeler manne vurs. mynen ingesiegel alz eyn ritterrichter an diesen brieff dun hencken der geben wart des funffzienten dagen in dem meyge im jare 14 hondert vnd sieven vnd drissich. — Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parch. Sceau.
— 88 — Bar et de Lorraine, ne leur est pourveu de remede, et les dites lettres de nouvel concedé ceste chose leur doye a temps advenir grandement prejudicier dont humblement nous ayent supplié, scavoir faisons que nous inclinans à leurs supplications voulons eulx et aultres noz subiects maintenir en tous leurs bons droits usaige et franchises. Et que noz feal conseilliers messire Hans de Parsperg et Jehan de Raville, nous ait certifié que noz officiers en la dite terre leurs ont certifié avoir veu et tenus aultre fois les dites lettres en telle forme comme dessus est dit. Et por aultres causes ad ce nous mouvans (avons) a iceulx habitans de la terre commune octroyé et accordé et par ces presentes octroyons et accordons que de ce jour en avant nous ne noz officiers pour nous ne pouvons ni debvons querir, avoir, ne demander ayde de graisses ne dautres vivres à iceuix habitans pour affaires qui nous sousviengnent, sy ce nest du gre et consentement de notre sire et cousin le Roy, ou de ses successeurs duc de Bar. Sy donnons en mandement a notre gouverneur de nostre dit duchié de Luxembourg et prevost de Marville, présent et advenir et a ung chascun deulx que de notre presente grace, consentement et octroy, laissent, faicent et seuffrent iceulx habitans de la dite terre commune joyr et user pleinement et paisiblement, sans aller ne souffrir faire le contraire, pourven que notre dit sire et ses successeurs ducs de Bar, le facent pareillement, et que les dits habitans en ayent pareilles lettres et non aultrement. En tesmoignage de ce nous avons faict mettre notre scel a ces presentes. Donné en ville d'Erlon, le quatriesme jour du moys dapvril. Lan mil quatre cent et trente sept. Collationné a lettres originalles et principales par moy, greffier de la justice de Marville, pour lhors soubscript, lesquelz jay trouve con- cordante de mot en mot tesmoing mon seing manuel icy mis le 24° jour du mois de jullet 1571. Signé : Jehan Wari.—Archives Marville. Copie certifiée. Communiquée par M. Jeantin, président du tribunal de Montmédy. 385. 1437. 15 mai. — Jean de Soleuvre, chevalier et justicier des nobles du duché de Luxembourg, déclare que Jean de Hondelingen, seigneur d'Elle, a émancipé son fils Godevart et s'est dévesti de tout ce qu'il possédait à Virton, à Signey et à St.-Remy, en pré- sence des nobles hommes féodaux Diederich, seigneur de Pittingen; Gurge de Raville, seigneur de Septfontaines et Dagstul; Jean de Maelberch; Thomas von Kerpen; Jean d’Ourley, et Collin von Uttingen. Ich Johan von Tzolveren, ritter vnd richter der edelen lude des hirtzdomps von Lutzem- burch dun kont vnd bekennen mich das vur mich commen ist, Johan von Hondelingen, here zu Elle vnd hait vur mir als vur eyme ritterrychter, Godevart sinen son, usser monperschafft gedain vnd ime auch da vur mir gegeben , was er hatte zu Vierton, zu Signey vnd zu St.- Remey, vnd voirt alles das er hatte bynnent der stat vnd proibstien von Vierton nutzent uss genommen vnd das in gewerdicheit sess edeler mannen die darby zu urkonde vnd getzuge geruffen vnd gebedden sint, zu wissen: Diederich, here zu Pittingen ; Jorge von Rouldingen, here zu Sivenborn vnd zu Dagstul; Johan von Malberch; Thomas von Kerpen; Johan von Ourley, vnd Collin von Ultingen, vnd wan diese vurs. sachen vur mir Johan von Tzolveren vurs. als vur eyme ritterrichter geschiet sint, in urkonde der sess edeler manne vurge- schrieven, so hain ich zu getzuge vnd wairheit von bedden wegen des egen. Johans von Hondelingen vnd auch der sess edeler manne vurs. mynen ingesiegel alz eyn ritterrichter an diesen brieff dun hencken der geben wart des funffzienten dagen in dem meyge im jare 14 hondert vnd sieven vnd drissich. — Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parch. Sceau.
Strana 89
89 — 386. 1437. 19 juin. — Theodoricus de Betzenhusen, provincialis, et Nycolaus von der Dussen, domus de junct. trajectensis commendatores, ceterique confratres ac conventus dicte domus hospitalis beati Marie Jerosolomitani, font savoir à l'abbé et au couvent d'Echternach, qué le pape Eugène IV a autorisé l'official de Liège, à distraire la localité de Gemerden de l'église paroissiale des lieux de Backel et Dorn, et à construire une telle église à Gemerden, cum fonte baptismali, aliisque parochialibus insigniis. L'abbé et le couvent d'Echternach auront la collation de la cure de Backel et Dorn. Coll. Soc. hist. Luxemb. Original parchemin. Sceau. Fonds Erasmy. 387. 1437. 18 juillet. By andernach uf der Nethen. — Raban, archevêque de Trèves, entre en arrangement avec le comte de Virnembourg, et lui engage entr'autres la seigneurie de Schoenenberg im Oysseling, pour 15,000 fl. Arch. Coblence. Original. Goerz Regesten. 388. 1437. Juillet et août. — Guerre entre Elisabeth de Gorlitz, et Jean, seigneur de Rodemacher et de Boulay. La ville d'Echternach est prise par Charles de Servalle. Husson, Chroniques de Metz. 1870, p. 66 : a. 1437 fut grant discort entre dame Ysabel de Bawière, dame de Lucembourch, et seigneur Jehan de Rodemack, seigneur de Boullay, car la dite dame n'était pas bien obéie de ses gens. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 76: Et tantost après, au mois de juillet et d'aoust fut grand discord entre dame Isabelle de Bavière, dame de Luxembourg, et seigneur Jehan de Rodemach, sire de Boullay, tant qu'ils bouttèrent feu l'un sur l'autre, et n'obeissient mie les seigneurs de la dite duchié dou tout a la dame; et avait le dit sire de Rodemach ung capi- taine appelé Charles de Servalle, lequel print une place appelée Eternacque, sur la dite dame de Luxembourg, laquelle place est a trois lieues de Trèves ou environ; mais on fist accord entre les dictes parties au dit mois d'aoust. — Il résulte des lettres d'octroi du 12 décembre 1462, données à la ville d'Echternach par Philippe-le-Bon, que vers 1438 la dite ville fut prise de nuit par trahison, à l'occasion de la division qui existait alors entre la duchesse Elisabeth et le pays, et que le seigneur de Rodemacher pilla la ville et la détruisit presque complètement. 389. 1437. — Le pays de Luxembourg devenu un repaire de brigands; la duchesse Elisabeth de Gorlitz n'est pas obéie. Chronique de l'abbaye de Floreffe ; de Reiffenberg, monuments etc. Brux. 1848, t. VIII, p. 140: En l'Ardenne et ens ès contours Car en son tems (1) mains grans meschiefz Du pays de Luxembourg. Avinrent ès marches par dechà, En Brabant courraient, en Lembourg Par les pillars, dont dit vous a, Et où bon pays de Haynnault Qui à Orchimont repairaient, Car alors ne donnaient que un pau A Beaurain et ailleurs grevaient Du très noble prinche excellent Et roboyent le plat pays. Phelippe, qui est duc et regent Si n'espargnayent grans ne petis, Et si avaient leur recours Des Picars et des Bourghignons, (1) Baudouin de Forvies, 33e abbé de Floreffe. PUBLICATIONS. — XXVIe (IVe) ANNÉE. 12
89 — 386. 1437. 19 juin. — Theodoricus de Betzenhusen, provincialis, et Nycolaus von der Dussen, domus de junct. trajectensis commendatores, ceterique confratres ac conventus dicte domus hospitalis beati Marie Jerosolomitani, font savoir à l'abbé et au couvent d'Echternach, qué le pape Eugène IV a autorisé l'official de Liège, à distraire la localité de Gemerden de l'église paroissiale des lieux de Backel et Dorn, et à construire une telle église à Gemerden, cum fonte baptismali, aliisque parochialibus insigniis. L'abbé et le couvent d'Echternach auront la collation de la cure de Backel et Dorn. Coll. Soc. hist. Luxemb. Original parchemin. Sceau. Fonds Erasmy. 387. 1437. 18 juillet. By andernach uf der Nethen. — Raban, archevêque de Trèves, entre en arrangement avec le comte de Virnembourg, et lui engage entr'autres la seigneurie de Schoenenberg im Oysseling, pour 15,000 fl. Arch. Coblence. Original. Goerz Regesten. 388. 1437. Juillet et août. — Guerre entre Elisabeth de Gorlitz, et Jean, seigneur de Rodemacher et de Boulay. La ville d'Echternach est prise par Charles de Servalle. Husson, Chroniques de Metz. 1870, p. 66 : a. 1437 fut grant discort entre dame Ysabel de Bawière, dame de Lucembourch, et seigneur Jehan de Rodemack, seigneur de Boullay, car la dite dame n'était pas bien obéie de ses gens. Dom Calmet, Hist. Lorr., t. V. Pr., p. 76: Et tantost après, au mois de juillet et d'aoust fut grand discord entre dame Isabelle de Bavière, dame de Luxembourg, et seigneur Jehan de Rodemach, sire de Boullay, tant qu'ils bouttèrent feu l'un sur l'autre, et n'obeissient mie les seigneurs de la dite duchié dou tout a la dame; et avait le dit sire de Rodemach ung capi- taine appelé Charles de Servalle, lequel print une place appelée Eternacque, sur la dite dame de Luxembourg, laquelle place est a trois lieues de Trèves ou environ; mais on fist accord entre les dictes parties au dit mois d'aoust. — Il résulte des lettres d'octroi du 12 décembre 1462, données à la ville d'Echternach par Philippe-le-Bon, que vers 1438 la dite ville fut prise de nuit par trahison, à l'occasion de la division qui existait alors entre la duchesse Elisabeth et le pays, et que le seigneur de Rodemacher pilla la ville et la détruisit presque complètement. 389. 1437. — Le pays de Luxembourg devenu un repaire de brigands; la duchesse Elisabeth de Gorlitz n'est pas obéie. Chronique de l'abbaye de Floreffe ; de Reiffenberg, monuments etc. Brux. 1848, t. VIII, p. 140: En l'Ardenne et ens ès contours Car en son tems (1) mains grans meschiefz Du pays de Luxembourg. Avinrent ès marches par dechà, En Brabant courraient, en Lembourg Par les pillars, dont dit vous a, Et où bon pays de Haynnault Qui à Orchimont repairaient, Car alors ne donnaient que un pau A Beaurain et ailleurs grevaient Du très noble prinche excellent Et roboyent le plat pays. Phelippe, qui est duc et regent Si n'espargnayent grans ne petis, Et si avaient leur recours Des Picars et des Bourghignons, (1) Baudouin de Forvies, 33e abbé de Floreffe. PUBLICATIONS. — XXVIe (IVe) ANNÉE. 12
Strana 90
— 90 — Qui, peu après, y pourvey Tèlement, qui les detruisi Tant par force d'armes, comme par avis, Et subjungi ses anemis, Ibid., p. 158: Estait en grant triboulement De Luxemboure la grant duché. Chascun y estait desrobé ; Marchans n'i osayent converser, Ne li laboureurs labourer. Et par la grant subtilité, Largesse et liberalité De plusieurs ses anemis Fist ses especiauls amis. Il n'y regnoit que pillerie. La dame n'y est pas obeye, Combien que elle en fuist duchesse, Et une moult noble princhesse... 390. 1437. 20 août. Erlon. — Leutre de la duchesse en Bavière et de Luxembourg, com- tesse de Chiny, au magistrat de Metz, par laquelle elle leur envoie les dépositions de deux malfaiteurs exécutés à Arlon. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 338. 391. 1437. 27 septembre. — Les maire et échevins de la haute Cour de Ciney déclarent, que Maroie de Corene, veuve de Guillaume Spontin, écuyer, seigneur de Dorines, leur a présenté le testament de feu son mari, du 16 janvier 1434, pour être approuvé. Sont men- tionnés dans ce testament et dans l'acte d'approbation : Guillaume Lardenois, fils aîné du dit Guillaume Spontin ; Béatrix, sa fille, femme de Alar de Saint-Mars ; Jacques de Spontin, frère de Guillaume Spontin; Jacqmin, bâtard de Spontin ; Jehan de Corenne, père de la dite Maroie de Corenne; Gilchon, aussi fils du prédit Guillaume Spontin. Les fourmains ou exécuteurs testamentaires y sont aussi dénommés. Original parchemin. Sceau tombé. Collection de feu M. Mothe, notaire à Luxembourg. RWP. 392. 1437. (15 octobre.) Des dinstags neiste vur st. Luxes dage des heiligen Evange- listen. — Marguerite de Vischpach , abbesse, et tout le couvent de Differdange, déclarent avoir fait un échange avec Clesgin, Reyners sone, le boucher, bourgeois de Luxembourg, et Catherine, sa femme, qui ont reçu une maison, sise vur Reffingersport, devant un cens annuel de 17 escalins au couvent de Munster à Luxembourg, et ont donné au couvent de Differdange une maison staende uff des heiligen Geistberge, nebent des abez huse von sent Maxmyns... vnd herrn Johans huse von Uttingen, wie das her Arnolt von Tzolveren, selich inhalden was. Témoins : Johan von Straissen et Johan Buwemeister, échevins à Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Restes de deux sceaux. 393. 1437. (22 octobre.) Le premier mardi après la fête de st. Luc Evang. — Godard, seigneur de Wiltz et de Hartelstein , gratifie les mayeur, échevins et bourgeois de la fran- chise de Wiltz, de plusieurs immeubles et de différents priviléges. Bertholet, t. VIII. P. j., f. 9, qui en donne la traduction. Le texte allemand se trouve dans le Manbuch de Wiltz, f. 10. Bibl. Ath. Luxemb. — Cartulaire de Wiltz, f. 186, appart. à M. le doct. Neyen. Hardt, Luxemburger Weisthümer, p. 729. RWP. 394. 1437. (7 novembre.) Ipso die b. Willibrordi episcopi et confessoris. — Guillaume d'Urley, seigneur de Beffort (Beaufort), et sa femme Lysa von Wilre, vendent pour la somme de 293 florins à Nicolas, avoué et seigneur de Hunolstein, leur part dans le village de
— 90 — Qui, peu après, y pourvey Tèlement, qui les detruisi Tant par force d'armes, comme par avis, Et subjungi ses anemis, Ibid., p. 158: Estait en grant triboulement De Luxemboure la grant duché. Chascun y estait desrobé ; Marchans n'i osayent converser, Ne li laboureurs labourer. Et par la grant subtilité, Largesse et liberalité De plusieurs ses anemis Fist ses especiauls amis. Il n'y regnoit que pillerie. La dame n'y est pas obeye, Combien que elle en fuist duchesse, Et une moult noble princhesse... 390. 1437. 20 août. Erlon. — Leutre de la duchesse en Bavière et de Luxembourg, com- tesse de Chiny, au magistrat de Metz, par laquelle elle leur envoie les dépositions de deux malfaiteurs exécutés à Arlon. Hist. de Metz par des relig. Bénéd., t. V. Preuves, p. 338. 391. 1437. 27 septembre. — Les maire et échevins de la haute Cour de Ciney déclarent, que Maroie de Corene, veuve de Guillaume Spontin, écuyer, seigneur de Dorines, leur a présenté le testament de feu son mari, du 16 janvier 1434, pour être approuvé. Sont men- tionnés dans ce testament et dans l'acte d'approbation : Guillaume Lardenois, fils aîné du dit Guillaume Spontin ; Béatrix, sa fille, femme de Alar de Saint-Mars ; Jacques de Spontin, frère de Guillaume Spontin; Jacqmin, bâtard de Spontin ; Jehan de Corenne, père de la dite Maroie de Corenne; Gilchon, aussi fils du prédit Guillaume Spontin. Les fourmains ou exécuteurs testamentaires y sont aussi dénommés. Original parchemin. Sceau tombé. Collection de feu M. Mothe, notaire à Luxembourg. RWP. 392. 1437. (15 octobre.) Des dinstags neiste vur st. Luxes dage des heiligen Evange- listen. — Marguerite de Vischpach , abbesse, et tout le couvent de Differdange, déclarent avoir fait un échange avec Clesgin, Reyners sone, le boucher, bourgeois de Luxembourg, et Catherine, sa femme, qui ont reçu une maison, sise vur Reffingersport, devant un cens annuel de 17 escalins au couvent de Munster à Luxembourg, et ont donné au couvent de Differdange une maison staende uff des heiligen Geistberge, nebent des abez huse von sent Maxmyns... vnd herrn Johans huse von Uttingen, wie das her Arnolt von Tzolveren, selich inhalden was. Témoins : Johan von Straissen et Johan Buwemeister, échevins à Luxembourg. Arch. Gouv. Luxemb. Original parchemin. Restes de deux sceaux. 393. 1437. (22 octobre.) Le premier mardi après la fête de st. Luc Evang. — Godard, seigneur de Wiltz et de Hartelstein , gratifie les mayeur, échevins et bourgeois de la fran- chise de Wiltz, de plusieurs immeubles et de différents priviléges. Bertholet, t. VIII. P. j., f. 9, qui en donne la traduction. Le texte allemand se trouve dans le Manbuch de Wiltz, f. 10. Bibl. Ath. Luxemb. — Cartulaire de Wiltz, f. 186, appart. à M. le doct. Neyen. Hardt, Luxemburger Weisthümer, p. 729. RWP. 394. 1437. (7 novembre.) Ipso die b. Willibrordi episcopi et confessoris. — Guillaume d'Urley, seigneur de Beffort (Beaufort), et sa femme Lysa von Wilre, vendent pour la somme de 293 florins à Nicolas, avoué et seigneur de Hunolstein, leur part dans le village de
Strana 91
91 — Luncheit, leur alleu, et tous leurs droits, rentes, cens et revenus dans le village de Merricke, fief de Jean, seigneur de Vinstingen et de Falkenstein. Töpfer, Urkundenbuch der Voegte zu Hunolstein, t. II, 209. Nurnberg 1867. 393. 1437. 8 décembre. — Décès de l'empereur Sigismond, duc de Luxembonrg. And. Presbyter, p. 60, ad a. 1437 : Sigismundus autem, priusquam illa legatio concilii Basiliensis ad eum perveniret, gravi infirmitate tactus... a Praga recessit, et in Znoyma, oppido Moraviæ, v. id. decembris in contritione magna obiit, ductusque in Ungariam, et in ecclesia Bardinensi tumulatus. — Jo. Turocius in Chr. Hung., P. III, c. 24 : Sigismundus in Znoymam civitatem Moraviæ delatus, a. 1437 in festo conceptionis Gloriosissimæ Virginis Mariæ, ætatis suæ septuagesimo, regnorum autem suorum, Hungariæ LI, Romanorum xxvii, Bohemiæ xvii, imperii vero anno V, diem obiit, qui postmodum in Hungariam portatus, et in ecclesia Waradiensi traditus est sepulturæe. Bertholet, t. VII, p. 362, a. 1437. 9 décembre. Mort de Sigismond, dernier mâle des ducs de Luxembourg. P. 364 : Sigismond avait été marié deux fois ; en premières noces à Marie, fille unique de Louis, roi de Hongrie, dont il n'eût point d'enfant; en secondes noces, à Barbe, fille de Herman, comte de Cilie. Il naquit de ce second mariage une fille unique, appelée Elisabeth, épouse en 1422 d'Albert V, archiduc d'Autriche; par ce mariage, tous les biens de la maison de Luxembourg entrèrent dans celle de son mari. Relation du monastère du St.-Espril, f. 344 : a. 1437, décès de l'empereur Sigismond en la ville de Znaim, en Moravie, après avoir tenu l'empire pendant 26 ans et quelques mois, et vécu 70 ans. Prince très-généreux, mais malheureux en ses armes contre les Hussites. Tous les historiens lui donnent beaucoup de louanges. Trithème, abbé de Sponheim, dit de lui en sa Chronique, qu'il a été amateur de Dieu, défenseur du clergé, advocat des pauvres et enterré avec opinion de sainteté. — Il eût deux femmes; la première fût Marie, fille de Louis, roi de Hongrie, laquelle étant décédée deux ans après son mariage, sans laisser d'enfants, il épousa Barbe, fille de Herman, comte de Cilie, dont il eût seulement une fille, nommée Elisabeth, héritière de ses royaumes ; à l'âge de huit ans, il la donna en mariage dès 1422 à Albert, archiduc d'Autriche; avant sa mort, Sigismond recommanda celui-ci si bien aux États de Hongrie, d'Allemagne et de Bohême, qu'ils le reçurent pour leur roi et empereur. — Mais la mort de Sigismond causa un grand changement et affliction dans la ville et duché de Luxembourg, d'autant que icelui étant le dernier héritier mâle d'une si illustre maison, Elisabeth de Gorlitz, douairière de Luxembourg, vendit ce duché à Philippe, duc de Bourgogne et de Brabant, contre la volonté des États et sujets de Lucembourg, qui avaient une grande aversion de la dite Elisabeth, et aimèrent mieux être sujets de Anne, nièce de Sigismond, mariée à Guillaume, duc de Saxe.
91 — Luncheit, leur alleu, et tous leurs droits, rentes, cens et revenus dans le village de Merricke, fief de Jean, seigneur de Vinstingen et de Falkenstein. Töpfer, Urkundenbuch der Voegte zu Hunolstein, t. II, 209. Nurnberg 1867. 393. 1437. 8 décembre. — Décès de l'empereur Sigismond, duc de Luxembonrg. And. Presbyter, p. 60, ad a. 1437 : Sigismundus autem, priusquam illa legatio concilii Basiliensis ad eum perveniret, gravi infirmitate tactus... a Praga recessit, et in Znoyma, oppido Moraviæ, v. id. decembris in contritione magna obiit, ductusque in Ungariam, et in ecclesia Bardinensi tumulatus. — Jo. Turocius in Chr. Hung., P. III, c. 24 : Sigismundus in Znoymam civitatem Moraviæ delatus, a. 1437 in festo conceptionis Gloriosissimæ Virginis Mariæ, ætatis suæ septuagesimo, regnorum autem suorum, Hungariæ LI, Romanorum xxvii, Bohemiæ xvii, imperii vero anno V, diem obiit, qui postmodum in Hungariam portatus, et in ecclesia Waradiensi traditus est sepulturæe. Bertholet, t. VII, p. 362, a. 1437. 9 décembre. Mort de Sigismond, dernier mâle des ducs de Luxembourg. P. 364 : Sigismond avait été marié deux fois ; en premières noces à Marie, fille unique de Louis, roi de Hongrie, dont il n'eût point d'enfant; en secondes noces, à Barbe, fille de Herman, comte de Cilie. Il naquit de ce second mariage une fille unique, appelée Elisabeth, épouse en 1422 d'Albert V, archiduc d'Autriche; par ce mariage, tous les biens de la maison de Luxembourg entrèrent dans celle de son mari. Relation du monastère du St.-Espril, f. 344 : a. 1437, décès de l'empereur Sigismond en la ville de Znaim, en Moravie, après avoir tenu l'empire pendant 26 ans et quelques mois, et vécu 70 ans. Prince très-généreux, mais malheureux en ses armes contre les Hussites. Tous les historiens lui donnent beaucoup de louanges. Trithème, abbé de Sponheim, dit de lui en sa Chronique, qu'il a été amateur de Dieu, défenseur du clergé, advocat des pauvres et enterré avec opinion de sainteté. — Il eût deux femmes; la première fût Marie, fille de Louis, roi de Hongrie, laquelle étant décédée deux ans après son mariage, sans laisser d'enfants, il épousa Barbe, fille de Herman, comte de Cilie, dont il eût seulement une fille, nommée Elisabeth, héritière de ses royaumes ; à l'âge de huit ans, il la donna en mariage dès 1422 à Albert, archiduc d'Autriche; avant sa mort, Sigismond recommanda celui-ci si bien aux États de Hongrie, d'Allemagne et de Bohême, qu'ils le reçurent pour leur roi et empereur. — Mais la mort de Sigismond causa un grand changement et affliction dans la ville et duché de Luxembourg, d'autant que icelui étant le dernier héritier mâle d'une si illustre maison, Elisabeth de Gorlitz, douairière de Luxembourg, vendit ce duché à Philippe, duc de Bourgogne et de Brabant, contre la volonté des États et sujets de Lucembourg, qui avaient une grande aversion de la dite Elisabeth, et aimèrent mieux être sujets de Anne, nièce de Sigismond, mariée à Guillaume, duc de Saxe.
Strana 92
— 92 - ADDENDA. 396. (1419—1431.) 18 décembre. Nancy. — Confirmation des lettres et chartes du mardi de la Pasque fleurie au mois de mars 1300, donné aux habitants d'Ethe par Arnoul, comte de Los et de Chiny ; la dite confirmation donnée par Réné comme duc de Bar aux dits habitants d'Ethe. L'endroit du parchemin où estait la date de l'année est rompue. Arch. Gouv. Luxemb. Analyse donnée par une sentence de la Chambre royale de Metz du 21 août 1681. RWP. René d'Anjou, comte de Guise, obtint le duché de Bar en 1419 ; il gouverna Bar jusqu'en 1431, où le Barrois fut réuni à la Lorraine. Art de vérifier les dates, t. III, p. 53. 397. 1426. (14 mai.) Uff dinstags neist naiche vnseres heren Uffartzdag. — Les éche- vins de la franchise de Diekirch, au nombre de six, constatent que Henckin Breuwart de Criessenachen, et Grete, sa femme, ont déclaré avoir vendu une étable et une place vague à Diekirch, à Pierre d'Echternach, prieur, et à tout le couvent des prêcheurs à Luxembourg, pour 20 florins du Rhin en or. Les dits échevins apposent le sceau de la franchise de Diekirch pour eux et pour un de leurs collègues, den got bekaint hait, vnd der siecher lude worden ist, mit namen Johan van der Waille. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parch. endommagé. Sceau tombé. Dossier Diekirch. RWP. 398. 1434. (9 avril.) Des nunten dages im Uffelre. — Clesgin Clenmeister van Kelden (Kehlen), et Johan Weingers son von Donlen (Dondelingen), échevins de la Cour de Kelden, constatent que Clais Wingers son, et Yde, sa femme, ont déclaré avoir fait donation au couvent du St.-Esprit à Luxembourg, de deux champs, sis l'un uff der Yschen in der müllen quart, et l'autre non loin de la nuwer mühlen en amont de Donlen. Jean de Straissen, et Jean de Bettingen, échevins à Luxembourg, ont apposé leurs sceaux. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parch. Sceaux lombés. Dossier Kehlen.
— 92 - ADDENDA. 396. (1419—1431.) 18 décembre. Nancy. — Confirmation des lettres et chartes du mardi de la Pasque fleurie au mois de mars 1300, donné aux habitants d'Ethe par Arnoul, comte de Los et de Chiny ; la dite confirmation donnée par Réné comme duc de Bar aux dits habitants d'Ethe. L'endroit du parchemin où estait la date de l'année est rompue. Arch. Gouv. Luxemb. Analyse donnée par une sentence de la Chambre royale de Metz du 21 août 1681. RWP. René d'Anjou, comte de Guise, obtint le duché de Bar en 1419 ; il gouverna Bar jusqu'en 1431, où le Barrois fut réuni à la Lorraine. Art de vérifier les dates, t. III, p. 53. 397. 1426. (14 mai.) Uff dinstags neist naiche vnseres heren Uffartzdag. — Les éche- vins de la franchise de Diekirch, au nombre de six, constatent que Henckin Breuwart de Criessenachen, et Grete, sa femme, ont déclaré avoir vendu une étable et une place vague à Diekirch, à Pierre d'Echternach, prieur, et à tout le couvent des prêcheurs à Luxembourg, pour 20 florins du Rhin en or. Les dits échevins apposent le sceau de la franchise de Diekirch pour eux et pour un de leurs collègues, den got bekaint hait, vnd der siecher lude worden ist, mit namen Johan van der Waille. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parch. endommagé. Sceau tombé. Dossier Diekirch. RWP. 398. 1434. (9 avril.) Des nunten dages im Uffelre. — Clesgin Clenmeister van Kelden (Kehlen), et Johan Weingers son von Donlen (Dondelingen), échevins de la Cour de Kelden, constatent que Clais Wingers son, et Yde, sa femme, ont déclaré avoir fait donation au couvent du St.-Esprit à Luxembourg, de deux champs, sis l'un uff der Yschen in der müllen quart, et l'autre non loin de la nuwer mühlen en amont de Donlen. Jean de Straissen, et Jean de Bettingen, échevins à Luxembourg, ont apposé leurs sceaux. Arch. Gouv. Luxemb. Orig. parch. Sceaux lombés. Dossier Kehlen.
- I: Array
- 1: Array