z 490 stránek
Titulus
I
II
Praefatio
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
XXIII
XXIV
XXV
XXVI
XXVII
XXVIII
XXIX
XXX
XXXI
XXXII
XXXIII
XXXIV
Liber tercius
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
Index locorum
382
383
384
385
386
387
Index nominum
388
389
390
391
392
Index rerum
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
Appendix I
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
Appendix II
449
450
451
452
453
454
455
456
- s. 7: ...male intellecta legis dei execu- cione atque omni spe yppocrisis Christum Jhesum invasit, et est usque ad mortem persecutus. Sic eciam tempore...
- s. 13: ...eciam pro Christo suscipiet Anti- christum, ymmo Antichristum zelanter conmitans, Christum Jhesum et suos pessimis conviciis atque iniuriis persequetur. Omnia hec siquidem...
- s. 22: ...cum septem suis nequioribus se spiritibus. Et hic fuit per Christum Jhesum victus et foras mundum proiectus et de- hinc per Christi...
- s. 24: ...in dulce8), iusta dei vin- dicta ipsos consequente, ut qui Christum Jhesum pro se cruci- 25 fixum, ipsum solum sanctificare et glorificare...
- s. 41: ...vel re- liquias sanctorum? Et qui potuit et ausus est Christum Jhesum temptare et pro suo libito baiulare, ipse idem forte non...
- s. 41: ...non crediderunt veritati 4) Quomodo non crediderunt veritati? Quia cum Christum Jhesum, regem glorie, plus quam principes huius seculi congnovissent, 30 non...
- s. 49: ...virorum et proborum, et qui e regione cum egestate solum Christum Jhesum pauperem committantur, segnes et inbecilles homines reputantur, polleant licet quamvis...
- s. 79: ...certam vitam tunc pertractare, et perse- quentes Christi fideles vel Christum Jhesum et eius virtutem, arbitrantur se Antichristum persequi et membrorum eius...
- s. 79: ...falsi- tatem, veluti similiter contigit et Judeis et paganis, qui Christum Jhesum seductorem vocitantes et ipsum atque apostolos ipsius 15 occidentes, obsequium...
- s. 86: ...crucifixum non curare et suam solum voluntatem exequi, merito subditis Christum Jhesum per facta sua negantibus Antichri- stus factus est, id est...
- s. 116: ...[quod] in gloria sua paulo minus est minoratus, quam quod Christum Jhesum inpie offendit et virtutem eius discipline. Et ita non sunt...
- s. 124: ...nimiam in christianis, invaluisse in tantum, quod solem, id est Christum Jhesum, et aerem, sa- pienciam ipsius et virtutem, obscuritate obduxit, aput...
- s. 140: ...pulchre dileccionis 4), dei sapienciam et dei virtutem, id est Christum Jhesum 5). Omnesb) igitur alie tradiciones hominum nimis multi- pharie sunte)...
- s. 163: ...aliud, nisi ablacio eorum et destruccio, que facta sunt per Christum Jhesum, scilicet discipline veritatis et gracie in hominibus chri- stianis, sicut...
- s. 182: ...vobiscum?“ Numquide) non stupendum cuipiam esse apparebit, quod illi, qui Christum Jhesum confitentur se nosse, sibi acclaman- 15 tes: „Domine, domine“5), cum...
- s. 194: ...sui, sicut scriptum est 3): „Rursus crucifigentes in semet ipsis Christum Jhesum et ostentui habentes.“ Interd) nequam filios generacionis adultere 4) Judeorum...
- s. 198: ...quos eos dyabolus ab- ducit, ut crucifigentes in semet ipsis Christum Jhesum, in tali- bus suam spem reponant. Sed sanctos conviventes odiis...
- s. 199: ...hoc facerent ex caritate et ex spiritu Jhesu, tunc primum Christum Jhesum et super omnia diligerent et timerent, dehinc sanctos eius colerent,...
- s. 227: ...5) : „Donec Sathan conteratur sub pedibus nostris." Itaque ante Christum Jhesum spiritus malus, id est dya- bolus, fuit quidem pater omnis...
- s. 230: ...et sufficientissime salutis [et] gracie, et homines dignos se per Christum Jhesum adinplevit, omnia, que sunt in hoc mundo visibilia et invisi-...
- s. 344: ...fiant in ecclesia in tanto et tali populo, qui erat Christum Jhesum, „iusticie solem“1), id est omnem dei virtutem et dei sapienciam...
- s. 360: ...plures et plures suscipere dulciterque ad se confugere et ad Christum Jhesum non negabat, sed et ad 25 mortem usque modo perduravit....
- s. 365: ...venit Johannes in spiritu et virtute Helye et digito suo Christum Jhesum demonstravit adeo manifeste et presentem clarius, quam 10 aliquis facere...
- s. 411: ...ambitio nimia in christianis invaluit in tantum, quod so- lem (Christum Jhesum) et aërem (sapientiam et virtutem) obscuritate obduxit et locustas produxit,...
- s. 428: ...silentii magni Antichristi 339; tantus et talis populus, qui erat Christum Jhesum indutus et per omnia deiformis 344. — Status praesens sancti...
- s. 435: ...ficientissimae salutis et gratiae: quando venit, homines dignos se per Christum Jhesum adimplevit, omnia, quae sunt in hoc mundo visibilia et invisibilia,...
Název:
Matthiae de Janov dicti Magistri Parisiensis Regulae veteris et novi testamenti. Vol. III, Tractatus de Antichristo
Autor:
Kybal, Vlastimil
Rok vydání:
1911
Místo vydání:
Oeniponte
Počet stran celkem:
489
Počet stran předmluvy plus obsahu:
XXXIV+455
Obsah:
- I: Titulus
- III: Praefatio
- 1: Liber tercius
- 382: Index locorum
- 388: Index nominum
- 393: Index rerum
- 439: Appendix I
- 449: Appendix II
upravit
Strana I
MATTHIAE DE JANOV DICTI MAGISTER PARISIENSIS REGULAE VETERIS ET NOVI TESTAMENTI. PRIMUM IN LUCEM EDIDIT VLASTIMIL KYBAL. VOLUMEN III. TRACTATUS DE ANTICHRISTO. ACCEDIT TRACTATUS MAGISTRORUM PARISIENSIUM DE PERICULIS NO VISSIMORUM TEMPORUM NEC NON MILICII LIBELLUS DE ANTICHRISTO. SUBSIDIO ACADEMIAE SCIENTIARUM, ARTIUM ET LITTERARUM BOHEMICAE PRAGENSIS. OENIPONTE. SUMPTIBUS LIBRARIAE UNIVERSITATIS WAGNERIANAE. 1911.
MATTHIAE DE JANOV DICTI MAGISTER PARISIENSIS REGULAE VETERIS ET NOVI TESTAMENTI. PRIMUM IN LUCEM EDIDIT VLASTIMIL KYBAL. VOLUMEN III. TRACTATUS DE ANTICHRISTO. ACCEDIT TRACTATUS MAGISTRORUM PARISIENSIUM DE PERICULIS NO VISSIMORUM TEMPORUM NEC NON MILICII LIBELLUS DE ANTICHRISTO. SUBSIDIO ACADEMIAE SCIENTIARUM, ARTIUM ET LITTERARUM BOHEMICAE PRAGENSIS. OENIPONTE. SUMPTIBUS LIBRARIAE UNIVERSITATIS WAGNERIANAE. 1911.
Strana II
Strana III
Praefatio. Amplum volumen, quod in praesentia in publicum pro- ponimus, unum tantum Magistri Matthiae de Janov tractatum continet, qui „De Antichristo" inscribitur. Jam in prae- fatione primi et secundi voluminis commemoravimus tracta- tum hunc esse quintum tertii Regularum libri, qui sex totos tractatus complectitur; inter quos tractatus quintus „De Antichristo" et sextus „De abominatione desolationis" cum am- plitudine tum gravitate rei, quam pertractant, reliquis adeo praestant, ut facile scripta per se efficere possint. Tractatus de Antichristo, sicut infra accuratius osten- demus, ex septem distinctionibus (dist. V.—XI.) con- stat, quarum ultimae et paenultimae praeterea ut appen- dices duo gravissima documenta inserta sunt: distinctioni X. quidem integer tractatus a magistris universitatis Parisiensis medio saeculo XIII. compositus, qui inscribitur „De periculis novissimorum temporum“, distinctioni XI. autem brevis Milicii de Antichristo libellus, qui anno 1367 conscrip- tus est. In eadem autem distinctione notam illam Matthiae de Milicio narrationem legimus. Ac nisi aliis quoque argumentis verisimiliter demonstra- tum esset Matthiam ad totum hunc de Antichristo tractatum componendum Parisiis anno 1380, quo novennium studiorum eius in universitate Parisiensi finiebatur, accessisse, ea res, quod libellum illum magistrorum Parisiensium, quem supra dixi- mus, in tractatu suo collocavit, Parisiis eum ortum esse satis evidenter ostenderet. Cum autem ex propriis auctoris verbis a*
Praefatio. Amplum volumen, quod in praesentia in publicum pro- ponimus, unum tantum Magistri Matthiae de Janov tractatum continet, qui „De Antichristo" inscribitur. Jam in prae- fatione primi et secundi voluminis commemoravimus tracta- tum hunc esse quintum tertii Regularum libri, qui sex totos tractatus complectitur; inter quos tractatus quintus „De Antichristo" et sextus „De abominatione desolationis" cum am- plitudine tum gravitate rei, quam pertractant, reliquis adeo praestant, ut facile scripta per se efficere possint. Tractatus de Antichristo, sicut infra accuratius osten- demus, ex septem distinctionibus (dist. V.—XI.) con- stat, quarum ultimae et paenultimae praeterea ut appen- dices duo gravissima documenta inserta sunt: distinctioni X. quidem integer tractatus a magistris universitatis Parisiensis medio saeculo XIII. compositus, qui inscribitur „De periculis novissimorum temporum“, distinctioni XI. autem brevis Milicii de Antichristo libellus, qui anno 1367 conscrip- tus est. In eadem autem distinctione notam illam Matthiae de Milicio narrationem legimus. Ac nisi aliis quoque argumentis verisimiliter demonstra- tum esset Matthiam ad totum hunc de Antichristo tractatum componendum Parisiis anno 1380, quo novennium studiorum eius in universitate Parisiensi finiebatur, accessisse, ea res, quod libellum illum magistrorum Parisiensium, quem supra dixi- mus, in tractatu suo collocavit, Parisiis eum ortum esse satis evidenter ostenderet. Cum autem ex propriis auctoris verbis a*
Strana IV
IV Praefatio. sciamus ipsum dicta iam Milicii de Antichristi „revelatione“ ad conscribendam „de Antichristo" disputationem adductum esse, uno hoc exemplo propemodum certe nobis exploratum est, ex quo fonte Matthiae sententiae manaverint, in qua rerum et hominum conditione maturuerint et ad quem finem con- tenderint. Quae omnia in libro nostro bohemico de Magistro Matthia de Janov a. 1905 edito, vitam, scripta, sententias eius generaliter explicantes, copiosius atque subtilius illustravimus. Quare hoc loco in eo acquiescere possumus, ut nonnulla spe- cialia, quae ad intellegendum necessaria videntur, paucis verbis addamus. a) In conscribendis tractatibus suis ad mores emendandos spectantibus magister Matthias, doctissimus atque subtilissimus rerum investigator, maxime sacra scriptura, matre et nupta sua carissima, nitebatur (cf. vol. I, p. 12—13) et Milicio, patre suo dulcissimo (of. p. 359). Scriptura sacra adminiculum eius fuit in moribus ecclesiae contemporaneae aestimandis (cf. p. 213) et simul etiam inexhaustus paene fons, ex quo innumeras locu- tiones et voces ad sententias suas aptissime exprimendas su- mere non desistebat (of. indicem vocum biblicarum). Studiis quoque biblicis Matthias, cum de Antichristi tempore medita- retur, eo adductus est, ut se potissimum ad eum impugnandum missum et mentem suam ad eam rem divinitus singulari in- dole praeditam esse opinaretur. „Enimvero, quantum est ad presens, negare nequeo, quin hoc in me ipso recongnoscam, quod in ista materia dominus Jhesus piissimus michi valde hostium apperuit et noticiam dilatavit et instituit me ad scri- bendum ea omnia, que concernunt statum presentem sacer- dotum, principaliter carnalium, et que explicant qualitatem horum temporum“ (p. 208). Quamobrem sibi de his rebus scri- bendum esse liberius et licentius profitetur, quam apostoli, pro- phetae sanctique doctores fecerunt, nam tempus novissimum id requirere et se ad id vehementer impelli (p. 208—209). Haec igitur inspiratio biblica et interna consecratio praecipue illu- strare potest Matthiae revera liberum scribendi modum, severam eius pravitatis sacerdotum damnationem neque minus inauditam illam adversus papam Alexandrum IV. protestationem, qui anno 1256 tractatum theologorum Parisiensium „De periculis novissimorum temporum“, quoniam monachos impugnabat, ad comburendum damnavit, denique etiam fortem atque impavi-
IV Praefatio. sciamus ipsum dicta iam Milicii de Antichristi „revelatione“ ad conscribendam „de Antichristo" disputationem adductum esse, uno hoc exemplo propemodum certe nobis exploratum est, ex quo fonte Matthiae sententiae manaverint, in qua rerum et hominum conditione maturuerint et ad quem finem con- tenderint. Quae omnia in libro nostro bohemico de Magistro Matthia de Janov a. 1905 edito, vitam, scripta, sententias eius generaliter explicantes, copiosius atque subtilius illustravimus. Quare hoc loco in eo acquiescere possumus, ut nonnulla spe- cialia, quae ad intellegendum necessaria videntur, paucis verbis addamus. a) In conscribendis tractatibus suis ad mores emendandos spectantibus magister Matthias, doctissimus atque subtilissimus rerum investigator, maxime sacra scriptura, matre et nupta sua carissima, nitebatur (cf. vol. I, p. 12—13) et Milicio, patre suo dulcissimo (of. p. 359). Scriptura sacra adminiculum eius fuit in moribus ecclesiae contemporaneae aestimandis (cf. p. 213) et simul etiam inexhaustus paene fons, ex quo innumeras locu- tiones et voces ad sententias suas aptissime exprimendas su- mere non desistebat (of. indicem vocum biblicarum). Studiis quoque biblicis Matthias, cum de Antichristi tempore medita- retur, eo adductus est, ut se potissimum ad eum impugnandum missum et mentem suam ad eam rem divinitus singulari in- dole praeditam esse opinaretur. „Enimvero, quantum est ad presens, negare nequeo, quin hoc in me ipso recongnoscam, quod in ista materia dominus Jhesus piissimus michi valde hostium apperuit et noticiam dilatavit et instituit me ad scri- bendum ea omnia, que concernunt statum presentem sacer- dotum, principaliter carnalium, et que explicant qualitatem horum temporum“ (p. 208). Quamobrem sibi de his rebus scri- bendum esse liberius et licentius profitetur, quam apostoli, pro- phetae sanctique doctores fecerunt, nam tempus novissimum id requirere et se ad id vehementer impelli (p. 208—209). Haec igitur inspiratio biblica et interna consecratio praecipue illu- strare potest Matthiae revera liberum scribendi modum, severam eius pravitatis sacerdotum damnationem neque minus inauditam illam adversus papam Alexandrum IV. protestationem, qui anno 1256 tractatum theologorum Parisiensium „De periculis novissimorum temporum“, quoniam monachos impugnabat, ad comburendum damnavit, denique etiam fortem atque impavi-
Strana V
Praefatio. dum animum eius, cum tractatum illum, quem cum papa etiam summi ecclesiae theologi, Thomas Aquinas, Albertus Magnus, Bonaventura condemnaverunt, operi suo inseruerit. Dicit enim aperte ad damnationem illam non fidelem com- munitatis sanctae eclesiae respectum, sed nimium „amorem et zelum ordinis fratrum Minorum et aliorum super men- dicitate constructorum“ ansam dedisse; nam librum magistro- rum Parisiensium utique universali ecclesiae esse utilem, et maxime praelatis et gubernatoribus sanctae ecclesiae, neque in co inveniri posse unum iota vel unum apicem falsitatem vel ullum errorem redolentem; cum igitur sibi sit persuasum tem- pus aliquando esse venturum, quo hic liber ceclesiae catholicae multos et gloriosos fructus laturus sit, ideo se librum hunc denuo in lucem edere in tractatu suo de Antichristo (p. 250 — 251). b) Practer scripturam sacram haud leviter iuvenilem scrip- toris animum commovebat recens Milicii memoria atque etiam praesens exemplum veterum magistrorum Parisiensium, ad quo- rum consuetudinem adductus est, cum in Sorbonna studiis lit- terarum operam daret. Milicius quoque mentem suam divino spiritu afflatam esse existimans, non dubitavit, quin ad refor- mandam sui temporis ecclesiam electus esset. Perpetua magistri huius carissimi recordatio sine dubio animo discipuli obversa- batur, cum relicta patria Parisios iter faceret, ibi vero dicta et facta illius Eliae Bohemici animum ipsius ita penitus occu- paverunt, ut, probabiliter Parisiis commorans, efficacem suam de Milicio narrationem composuerit, et auctoritate Milicii reve- lationis ductus, ad copiosam suam de Antichristo disputationem conscribendam accesserit ( f. p. 365). c) Neque minus commemoratione dignum est, quanti mo- menti in conscribendo hoc Matthiae tractatu auctoritas uni- versitatis Parisiensis fuerit. Matthiam Parisiis inde ab anno 1373 usque ad annum 1381 in studia incubuisse constat. Illo autem tempore schisma in summa sede apostolica anno 1379 exortum universam Sorbonnam vehementissime concitavit; Mat- thias, quo erat ardore animi, haud dubitanter in ea re docu- mentum gravissimum depravationis ecclesiae vidit et, immutata Milicii de summo Antichristo notione, antipapam Clemen- tem VII. talem Antichristum declaravit et collegia magistro- rum et cardinalium, quae eum secuta sunt, ab illo publice iam
Praefatio. dum animum eius, cum tractatum illum, quem cum papa etiam summi ecclesiae theologi, Thomas Aquinas, Albertus Magnus, Bonaventura condemnaverunt, operi suo inseruerit. Dicit enim aperte ad damnationem illam non fidelem com- munitatis sanctae eclesiae respectum, sed nimium „amorem et zelum ordinis fratrum Minorum et aliorum super men- dicitate constructorum“ ansam dedisse; nam librum magistro- rum Parisiensium utique universali ecclesiae esse utilem, et maxime praelatis et gubernatoribus sanctae ecclesiae, neque in co inveniri posse unum iota vel unum apicem falsitatem vel ullum errorem redolentem; cum igitur sibi sit persuasum tem- pus aliquando esse venturum, quo hic liber ceclesiae catholicae multos et gloriosos fructus laturus sit, ideo se librum hunc denuo in lucem edere in tractatu suo de Antichristo (p. 250 — 251). b) Practer scripturam sacram haud leviter iuvenilem scrip- toris animum commovebat recens Milicii memoria atque etiam praesens exemplum veterum magistrorum Parisiensium, ad quo- rum consuetudinem adductus est, cum in Sorbonna studiis lit- terarum operam daret. Milicius quoque mentem suam divino spiritu afflatam esse existimans, non dubitavit, quin ad refor- mandam sui temporis ecclesiam electus esset. Perpetua magistri huius carissimi recordatio sine dubio animo discipuli obversa- batur, cum relicta patria Parisios iter faceret, ibi vero dicta et facta illius Eliae Bohemici animum ipsius ita penitus occu- paverunt, ut, probabiliter Parisiis commorans, efficacem suam de Milicio narrationem composuerit, et auctoritate Milicii reve- lationis ductus, ad copiosam suam de Antichristo disputationem conscribendam accesserit ( f. p. 365). c) Neque minus commemoratione dignum est, quanti mo- menti in conscribendo hoc Matthiae tractatu auctoritas uni- versitatis Parisiensis fuerit. Matthiam Parisiis inde ab anno 1373 usque ad annum 1381 in studia incubuisse constat. Illo autem tempore schisma in summa sede apostolica anno 1379 exortum universam Sorbonnam vehementissime concitavit; Mat- thias, quo erat ardore animi, haud dubitanter in ea re docu- mentum gravissimum depravationis ecclesiae vidit et, immutata Milicii de summo Antichristo notione, antipapam Clemen- tem VII. talem Antichristum declaravit et collegia magistro- rum et cardinalium, quae eum secuta sunt, ab illo publice iam
Strana VI
VI Praefatio. nato Sathana seducta esse confirmavit. Quo in iudicio Mat- thiam ad alios illius temporis libros de Antichristo scriptos sententiam suam conformavisse demonstrari nequit. Id vero pro explorato habemus Matthiam sive auctoritate alicuius ma- gistri in Sorbonna ductum, sive propriis studiis impulsum, qui- bus operam dabat co loco, ubi undique circumdatus erat tra- ditionibus mysticae doctrinae Hugonis a S. Victore et animi monachis inimici, summo cum ardore totum se vertisse in studium librorum magistri Parisiensis Guillelmi de Sancto Amore medio seculo tertio decimo scriptorum. In quibus Mat- thias suas ipsius contentiones ad ecclesiam reformandam per- tinentes et opinionem suam de novissima huius mundi hora iamiam instanti gravissimis argumentis fultam et historiae fide comprobatam invenit. Ad originem tractatus Matthiae de Anti- christo intellegendam etiam aliquantum conferet, si commemo- raverimus, quod a Matthia quasi testes „revelationis Jezabel“ adducuntur imprimis prophetae veteris testamenti, ante alios Eze- chias, deinde Jhesus et apostoli eius Jacobus, Petrus, Johannes, tum sancti doctores, in quibus papa Gregorius Magnus, Bern- hardus Claraevallensis, doctor anonymus, magister Guillelmus de Sancto Amore, denique magistri Parisienses, qui tractatum „De periculis novissimorum temporum“ composuerunt (of. p. 209 251). Sed quamquam Matthias haud raro alienas sententias recipiebat et interdum ex auctoritate aliorum scriptorum pendet, tamen eum in quaestione de Antichristo tractanda pro sua parte liberum iudicium praestitisse et doctrinam de hac re a reformatoribus francogallicis sacculi XIII. et bohemicis sae- culi XIV. traditam non modice amplificavisse et promovisse, certis testi moniis demonstrari potest. d) Ad sententiam finemque doctrinae de Antichristo magistri Matthiae recte aestimanda generalem eius rationem breviter explicare necessarium nobis videtur. Jam in prae- fatione secundo Regularum volumini praemissa mystica et eschatologica elementa iudicium, quod de rerum cursu magister Matthias sibi finxit, aperte continere commemoravi- mus. Eschatologica quidem elementa omnes Matthiae de Anti- christi adventu cogitationes manifesto ostendunt (cf. praecipue dist. V. De tempore Antichristi, dist. X. Depositio meretricis Apocalypticae, dist. X. De revelatione Antichristi per fideles praedicatores). Mystica autem elementa in ea re latent, quod
VI Praefatio. nato Sathana seducta esse confirmavit. Quo in iudicio Mat- thiam ad alios illius temporis libros de Antichristo scriptos sententiam suam conformavisse demonstrari nequit. Id vero pro explorato habemus Matthiam sive auctoritate alicuius ma- gistri in Sorbonna ductum, sive propriis studiis impulsum, qui- bus operam dabat co loco, ubi undique circumdatus erat tra- ditionibus mysticae doctrinae Hugonis a S. Victore et animi monachis inimici, summo cum ardore totum se vertisse in studium librorum magistri Parisiensis Guillelmi de Sancto Amore medio seculo tertio decimo scriptorum. In quibus Mat- thias suas ipsius contentiones ad ecclesiam reformandam per- tinentes et opinionem suam de novissima huius mundi hora iamiam instanti gravissimis argumentis fultam et historiae fide comprobatam invenit. Ad originem tractatus Matthiae de Anti- christo intellegendam etiam aliquantum conferet, si commemo- raverimus, quod a Matthia quasi testes „revelationis Jezabel“ adducuntur imprimis prophetae veteris testamenti, ante alios Eze- chias, deinde Jhesus et apostoli eius Jacobus, Petrus, Johannes, tum sancti doctores, in quibus papa Gregorius Magnus, Bern- hardus Claraevallensis, doctor anonymus, magister Guillelmus de Sancto Amore, denique magistri Parisienses, qui tractatum „De periculis novissimorum temporum“ composuerunt (of. p. 209 251). Sed quamquam Matthias haud raro alienas sententias recipiebat et interdum ex auctoritate aliorum scriptorum pendet, tamen eum in quaestione de Antichristo tractanda pro sua parte liberum iudicium praestitisse et doctrinam de hac re a reformatoribus francogallicis sacculi XIII. et bohemicis sae- culi XIV. traditam non modice amplificavisse et promovisse, certis testi moniis demonstrari potest. d) Ad sententiam finemque doctrinae de Antichristo magistri Matthiae recte aestimanda generalem eius rationem breviter explicare necessarium nobis videtur. Jam in prae- fatione secundo Regularum volumini praemissa mystica et eschatologica elementa iudicium, quod de rerum cursu magister Matthias sibi finxit, aperte continere commemoravi- mus. Eschatologica quidem elementa omnes Matthiae de Anti- christi adventu cogitationes manifesto ostendunt (cf. praecipue dist. V. De tempore Antichristi, dist. X. Depositio meretricis Apocalypticae, dist. X. De revelatione Antichristi per fideles praedicatores). Mystica autem elementa in ea re latent, quod
Strana VII
Praefatio. VII Matthias antichristeitatem cum neglectione frequentis eucha- ristiae communionis et cum inde sequenti defectione a plena dei gratia tamquam causam et effectum coniungit (cf. indicem rerum, Eucharistia). Sed in summa magister Matthias suas de Antichristo sententias proferens, id potissimum sibi proponit, ut ecclesiam reformet et vitiis in ea gliscentibus adver- setur. Certe iam in libro nostro bohemico p. 205 docuimus antichristeitatem Matthiae sicut etiam illam Milicii signum pro- prium esse carnalitatis ecclesiae atque membrorum eius. Se- cundum Matthiam enim Antichristus omnis homo est, qui factis suis Christum negat, externa autem antichristeitatis species est hypocrisis et dei cum mundo commixtio, praecipuc autem su- perbia et ex ca profluens imperium adinventionum humanarum, avaritia cum sua manifestissima forma, simonia, cupiditas car- nalis, tepiditas moralis et amor nimius huius mundi. Talis antichristeitatis naturae existimatio, sicut plane in libro nostro bohemico ostendimus p. 203—204, per se est sobria et apud scriptores ecclesiasticos veteris et mediae aetatis usitata; sed proprium, conditioni temporum convenientem colorem doctrina haec apud Matthiam ea demum re ducit, quod apocalyptico aetatis suae spiritu incensus, imprimis autem exemplum Milicit secutus, ideam suam animat et corpore induit, transferens cam in papam Clementem VII, et quod non solum aetatem suam, sed etiam tempus praeteritum et futurum in tristi luce pro- phetiarum et signorum apocalypticorum conspicit. Itaque doc- trina de Antichristo apud Matthiam de Janov est regula prin- cipalis, secundum quam rationem temporum existimat et ad quam iudicium suum ethicum ac teleologicum de hoc mundo et de rerum in eo gestarum historia conformat. Si scribendi modum Matthiae respicimus, manifestum est dictionem eius elementis apocalypticis redundare, quo- rum vigor iis maxime locis apparet, ubi sacerdotes et clerict carnales animo finguntur tamquam turpis meretrix purpura et auro induta, manu tenens calicem aureum plenum abo- minationis et sordidae fornicationis, ebria sanguine sanctorum et martyrum dei, quae sedet in bestia coccinea, habenti septem capita et decem cornua, i. e. in carnali populo. Similiter autem corporeum magister Matthias cogitatione depingit summum Antichristum, filium Sathanae, qui exorto schismate primum ter- rarum orbem perlustravit et cuius corpus per innumeros hypo-
Praefatio. VII Matthias antichristeitatem cum neglectione frequentis eucha- ristiae communionis et cum inde sequenti defectione a plena dei gratia tamquam causam et effectum coniungit (cf. indicem rerum, Eucharistia). Sed in summa magister Matthias suas de Antichristo sententias proferens, id potissimum sibi proponit, ut ecclesiam reformet et vitiis in ea gliscentibus adver- setur. Certe iam in libro nostro bohemico p. 205 docuimus antichristeitatem Matthiae sicut etiam illam Milicii signum pro- prium esse carnalitatis ecclesiae atque membrorum eius. Se- cundum Matthiam enim Antichristus omnis homo est, qui factis suis Christum negat, externa autem antichristeitatis species est hypocrisis et dei cum mundo commixtio, praecipuc autem su- perbia et ex ca profluens imperium adinventionum humanarum, avaritia cum sua manifestissima forma, simonia, cupiditas car- nalis, tepiditas moralis et amor nimius huius mundi. Talis antichristeitatis naturae existimatio, sicut plane in libro nostro bohemico ostendimus p. 203—204, per se est sobria et apud scriptores ecclesiasticos veteris et mediae aetatis usitata; sed proprium, conditioni temporum convenientem colorem doctrina haec apud Matthiam ea demum re ducit, quod apocalyptico aetatis suae spiritu incensus, imprimis autem exemplum Milicit secutus, ideam suam animat et corpore induit, transferens cam in papam Clementem VII, et quod non solum aetatem suam, sed etiam tempus praeteritum et futurum in tristi luce pro- phetiarum et signorum apocalypticorum conspicit. Itaque doc- trina de Antichristo apud Matthiam de Janov est regula prin- cipalis, secundum quam rationem temporum existimat et ad quam iudicium suum ethicum ac teleologicum de hoc mundo et de rerum in eo gestarum historia conformat. Si scribendi modum Matthiae respicimus, manifestum est dictionem eius elementis apocalypticis redundare, quo- rum vigor iis maxime locis apparet, ubi sacerdotes et clerict carnales animo finguntur tamquam turpis meretrix purpura et auro induta, manu tenens calicem aureum plenum abo- minationis et sordidae fornicationis, ebria sanguine sanctorum et martyrum dei, quae sedet in bestia coccinea, habenti septem capita et decem cornua, i. e. in carnali populo. Similiter autem corporeum magister Matthias cogitatione depingit summum Antichristum, filium Sathanae, qui exorto schismate primum ter- rarum orbem perlustravit et cuius corpus per innumeros hypo-
Strana VIII
VIII Praefatio. critas ita impiguatum est, ut universam ecclesiam operuerit. Sicut omnium temporum res gestae (aetas tyrannorum, haere- ticorum, hypocritarum) Matthiae tamquam certamen inter Chri- stum et Antichristum, inter duos principes regnorum sibi op- positorum, apparuit, ita etiam tempus, quo ipse vixit, animo fingebat ut perpetuum acerrimumque bellum inter filios huius mundi et filios dei, inter „synagogam hypocritarum“ et sanctos praedicatores vel filios regni Jhesu. Quod bellum novissimo tempore ad summam saevitiam pervenit, nam cruentae caedes, fames, pestis, schisma manifesta signa ultimorum dierum sunt. Quamobrem Jhesus misit Eliam et Enoch, h. c. praedi- catores, qui Antichristum interficient, omnes sanctos et electos ab quattuor angulis mundi congregabunt et omnia reparabunt. Initium autem reformationis huius factum est per Milicium, quem Matthias alterum Eliam, „filium et imaginem Jhesu Christi apostolorumque ipsius similitudinem prope expressam et osten- sam" (p. 359) appellat, cum metropolim et sedem imperatoris Pragam tanta cum vehementia et ardore purgaverit, ut So- doma ad antiquam dignitatem rediret et ut Praga, spiritualiter Babylon existens, in Jerusalem, omni verbo Christi et salutari doc- trina abundantem, converteretur. Imprimis autem conversio du- centarum meretricum, quas Milicius perduxit, ut vitam et mores mutarent, demonstravit dominum Jhesum per praedicatorem illum initio saltem Pragam, urbem adhuc Babylonicam et con- fusam ac funestam, vertisse in Jerusalem, lucidam civitatem supra montem constitutam, et amplius similem etiam aliunde perfecturum esse conversionem piissimum dominum et fidelem deum, quamvis successive per omnipotentem in praedicatoribus spiritum suum. Ita Matthias de Janov cum Antichristi notione biblicis imaginibus expressa et amplificata coniungit sententiam suc- cessivae et ultimae reformationis ecclesiae. Ini- tium autem reformationis huius Bohemus ille patriae aman- tissimus reperit Pragae, in sede imperii, ex qua prodiit spiri- tus novus, per quem tota ceclesia est regeneranda.
VIII Praefatio. critas ita impiguatum est, ut universam ecclesiam operuerit. Sicut omnium temporum res gestae (aetas tyrannorum, haere- ticorum, hypocritarum) Matthiae tamquam certamen inter Chri- stum et Antichristum, inter duos principes regnorum sibi op- positorum, apparuit, ita etiam tempus, quo ipse vixit, animo fingebat ut perpetuum acerrimumque bellum inter filios huius mundi et filios dei, inter „synagogam hypocritarum“ et sanctos praedicatores vel filios regni Jhesu. Quod bellum novissimo tempore ad summam saevitiam pervenit, nam cruentae caedes, fames, pestis, schisma manifesta signa ultimorum dierum sunt. Quamobrem Jhesus misit Eliam et Enoch, h. c. praedi- catores, qui Antichristum interficient, omnes sanctos et electos ab quattuor angulis mundi congregabunt et omnia reparabunt. Initium autem reformationis huius factum est per Milicium, quem Matthias alterum Eliam, „filium et imaginem Jhesu Christi apostolorumque ipsius similitudinem prope expressam et osten- sam" (p. 359) appellat, cum metropolim et sedem imperatoris Pragam tanta cum vehementia et ardore purgaverit, ut So- doma ad antiquam dignitatem rediret et ut Praga, spiritualiter Babylon existens, in Jerusalem, omni verbo Christi et salutari doc- trina abundantem, converteretur. Imprimis autem conversio du- centarum meretricum, quas Milicius perduxit, ut vitam et mores mutarent, demonstravit dominum Jhesum per praedicatorem illum initio saltem Pragam, urbem adhuc Babylonicam et con- fusam ac funestam, vertisse in Jerusalem, lucidam civitatem supra montem constitutam, et amplius similem etiam aliunde perfecturum esse conversionem piissimum dominum et fidelem deum, quamvis successive per omnipotentem in praedicatoribus spiritum suum. Ita Matthias de Janov cum Antichristi notione biblicis imaginibus expressa et amplificata coniungit sententiam suc- cessivae et ultimae reformationis ecclesiae. Ini- tium autem reformationis huius Bohemus ille patriae aman- tissimus reperit Pragae, in sede imperii, ex qua prodiit spiri- tus novus, per quem tota ceclesia est regeneranda.
Strana IX
Praefatio. IX Liber tertius. Tractatus quintus. De Antichristo. (Continetur volumine toto inde a p. 1. usque ad p. 367). 1. Inscriptio in cod. A (codex Musei Regni Bohemiae, sign. XIII. E. 13), ƒ. 131a his verbis exprimitur: „Incipit de Anti- christo"; sed singulae distinctiones, in quas tractatus dividitur, praeterea singillatim propriis inscriptionibus insigniuntur, quas sub n. 3 adducimus. 2. Causa, qua Matthias de Janov ad componendum trac- tatum hunc commotus est, Milicii tractatus de Antichristo esse videtur. Cf. p. 365: „Tractatum vero illum et revelacionem de Antychristo decrevi hic inserere dictis meis, quia ipse est, qui me movit de Antychristo disputandum.“ Ad quam causam tamquam interior impulsus accessit inspiratio Jhesu Christi, qua ctiam liberior et licentior scribendi ratio excusatur, finis tractatus statuitur, vis et efficacitas eius confirmatur ( f. supra p. IV). Argumentum ab auctore in Regularum prooemio, vol. I, p. 17 his verbis est adumbratum: „In quinto tractatu venatur seu scrutatur per sepe dictam regulam Antichristus et reve- latur corpus eius et tempus." In libri III. praefatione Matthias de tractatu hoc dicit (v. vol. II, p. 69): „Tercio loquendum erit de Antichristo et temporibus Antichristi membrisque ipsius vel apostolis simulatis, et illud fiet eciam per comparacionem ad regulam illam regiam sepe dictam. 3. Divisio tractatus talis est, ut in septem distinctiones disponatur, quae in serie distinctionum totius libri tertii sunt dist. V.—XI. Distinctio V. (p. 1—53) in codice A nullam habet in- scriptionem. Quattuordecim capitula eius continent definitionem et descriptionem Antichristi, cius originem, incrementum tem- pusque, praeterea etiam peccata eius. Distinctionem hanc sim- pliciter inscripsimus: „De tempore Antichristi. Distinctio VI. (p. 54—84) inscribitur „De corpore Antichristi." Matthias ibi novem capitulis exponit de tri- faria contentione odiosa corporis Antichristi et quae inde se-
Praefatio. IX Liber tertius. Tractatus quintus. De Antichristo. (Continetur volumine toto inde a p. 1. usque ad p. 367). 1. Inscriptio in cod. A (codex Musei Regni Bohemiae, sign. XIII. E. 13), ƒ. 131a his verbis exprimitur: „Incipit de Anti- christo"; sed singulae distinctiones, in quas tractatus dividitur, praeterea singillatim propriis inscriptionibus insigniuntur, quas sub n. 3 adducimus. 2. Causa, qua Matthias de Janov ad componendum trac- tatum hunc commotus est, Milicii tractatus de Antichristo esse videtur. Cf. p. 365: „Tractatum vero illum et revelacionem de Antychristo decrevi hic inserere dictis meis, quia ipse est, qui me movit de Antychristo disputandum.“ Ad quam causam tamquam interior impulsus accessit inspiratio Jhesu Christi, qua ctiam liberior et licentior scribendi ratio excusatur, finis tractatus statuitur, vis et efficacitas eius confirmatur ( f. supra p. IV). Argumentum ab auctore in Regularum prooemio, vol. I, p. 17 his verbis est adumbratum: „In quinto tractatu venatur seu scrutatur per sepe dictam regulam Antichristus et reve- latur corpus eius et tempus." In libri III. praefatione Matthias de tractatu hoc dicit (v. vol. II, p. 69): „Tercio loquendum erit de Antichristo et temporibus Antichristi membrisque ipsius vel apostolis simulatis, et illud fiet eciam per comparacionem ad regulam illam regiam sepe dictam. 3. Divisio tractatus talis est, ut in septem distinctiones disponatur, quae in serie distinctionum totius libri tertii sunt dist. V.—XI. Distinctio V. (p. 1—53) in codice A nullam habet in- scriptionem. Quattuordecim capitula eius continent definitionem et descriptionem Antichristi, cius originem, incrementum tem- pusque, praeterea etiam peccata eius. Distinctionem hanc sim- pliciter inscripsimus: „De tempore Antichristi. Distinctio VI. (p. 54—84) inscribitur „De corpore Antichristi." Matthias ibi novem capitulis exponit de tri- faria contentione odiosa corporis Antichristi et quae inde se-
Strana X
X Praefatio. quantur; de similitudine, quae intercedit inter corpus Anti- christi et bestiam, de divisione corporis huius tamquam sin- gulari cius indole, denique de occulta et fraudulenta compo- sitione corporis Antichristi. Distinctio VII. (p. 85—112) titulo „De dispositione et potestate corporis Antichristi“ notata est et in ea septem capitulis de magistris et canonicis corpus Antichristi or- nantibus et defendentibus tractatur, insuper etiam de successiva dispositione Antichristi, de similitudine corporis eius et Christi, de cognitione corporis Antichristi et de potestate eius. Distinctio VIII. (p. 113—146) „De armatura cor- poris Antichristi“ inscripta novem capitula continet, qui- bus de inventionibus humanis, quae sunt propria Antichristi arma, agitur. In distinctione IX. (p. 147—206), cuius titulus est „De inconstancia membrorum Antichristi“, viginti ca- pitulis Matthias disputat de membris Antichristi, quae sunt sacerdotes carnales, qui cum locustis apocalypticis comparan- tur, dein loquitur de insanabili et effeminato animo eorum, de tempore imperii eorum, de vestibus Antichristi, de bellis et de sanctorum cultu per carnales sacerdotes. Distinctio X. (p. 207—251) titulo caret; undecím capi- tulis eius revelatio Antichristi pertractatur, quae facta est prae- sertim per prophetas veteris testamenti, per Jhesum et apostolos atque per sanctos doctores. Quamobrem eam „Depositio meretricis Apocalypticae" inscripsimus. Ad capitulum XI. tamquam appendix additus est integer tractatus theologorum Parisiensium „De periculis novissi- morum temporum“ inscriptus (p. 252—314) una cum ser- mone Mag. Guillelmi de S. Amore in die ss. Jacobi et Philippi (p. 315—332). Quem tractatum in extenso typis describendum curavimus partim propterea, quod in Matthiae de Antichristo disputatione pars haec tanti est momenti, ut omitti nequeat, partim etiam, quod permultas sententias continet, quas Mat- thias suas fecit (sufficit in hac re indicem rerum in volumine hoc cum indice rerum tractatus theologorum Parisiensium com- parare), partim denique, quod ex Matthiae recensione non solum nonnulla alia exemplaria posterioris temporis derivanda sunt, sed etiam editiones typis expressae, quarum primam in opere A. p. invenimus, quod Wolfgangus Wissenburg Basileae a. 1555 in
X Praefatio. quantur; de similitudine, quae intercedit inter corpus Anti- christi et bestiam, de divisione corporis huius tamquam sin- gulari cius indole, denique de occulta et fraudulenta compo- sitione corporis Antichristi. Distinctio VII. (p. 85—112) titulo „De dispositione et potestate corporis Antichristi“ notata est et in ea septem capitulis de magistris et canonicis corpus Antichristi or- nantibus et defendentibus tractatur, insuper etiam de successiva dispositione Antichristi, de similitudine corporis eius et Christi, de cognitione corporis Antichristi et de potestate eius. Distinctio VIII. (p. 113—146) „De armatura cor- poris Antichristi“ inscripta novem capitula continet, qui- bus de inventionibus humanis, quae sunt propria Antichristi arma, agitur. In distinctione IX. (p. 147—206), cuius titulus est „De inconstancia membrorum Antichristi“, viginti ca- pitulis Matthias disputat de membris Antichristi, quae sunt sacerdotes carnales, qui cum locustis apocalypticis comparan- tur, dein loquitur de insanabili et effeminato animo eorum, de tempore imperii eorum, de vestibus Antichristi, de bellis et de sanctorum cultu per carnales sacerdotes. Distinctio X. (p. 207—251) titulo caret; undecím capi- tulis eius revelatio Antichristi pertractatur, quae facta est prae- sertim per prophetas veteris testamenti, per Jhesum et apostolos atque per sanctos doctores. Quamobrem eam „Depositio meretricis Apocalypticae" inscripsimus. Ad capitulum XI. tamquam appendix additus est integer tractatus theologorum Parisiensium „De periculis novissi- morum temporum“ inscriptus (p. 252—314) una cum ser- mone Mag. Guillelmi de S. Amore in die ss. Jacobi et Philippi (p. 315—332). Quem tractatum in extenso typis describendum curavimus partim propterea, quod in Matthiae de Antichristo disputatione pars haec tanti est momenti, ut omitti nequeat, partim etiam, quod permultas sententias continet, quas Mat- thias suas fecit (sufficit in hac re indicem rerum in volumine hoc cum indice rerum tractatus theologorum Parisiensium com- parare), partim denique, quod ex Matthiae recensione non solum nonnulla alia exemplaria posterioris temporis derivanda sunt, sed etiam editiones typis expressae, quarum primam in opere A. p. invenimus, quod Wolfgangus Wissenburg Basileae a. 1555 in
Strana XI
Praefatio. XI lucem edidit 1). Editio Wissenburgii immutata atque integra in editionem est recepta, quam Londinii anno 1690 Brown compara- vit, tamquam „Appendicem ad fasciculum rerum expetendarum et fugiendarum" 2). Quae editiones omnes admodum sunt men- dosae, innumeris scribarum et librariorum erroribus depravatae. Neque satis notum est, ex quo libro manu scripto fluxerint, nam in praefatione Antilogiae papae (s. p.) et Fasciculo Brownii (p. 13) praemissa tantum legimus: „Nam Scholae Parisiensis scriptum (quod nonnulli, vel ob declinandam invidiam, vel evi- tanda pericula, quae a pontifice expectanda fuerant, Guilielmo de S. Amore inscripserunt, quem errorem Mathias Pari- siensis sua praefatione detexit, quam ei scripto praefiximus), hoc inquam scriptum ante annos fere CCC editum et co- dicis vetustas, unde desumptum est, et ipsius argumenti ratio ostendit.“ In editione nostra hos mendosos libros respicere non po- tuimus (cf. infra p. 252, n.), immo in textu, qui dicitur, con- stituendo solo primario Regularum codice A nisi sumus eum- que, sicubi opus erat, emendare studuimus adhibita editione satis accurata, quae facta est in collectis scriptis magistri Guillelmi de Sancto Amore, nunc admodum pretiosa, Con- stantiae anno 1632 edita et titulo „Magistri Guilielmi de S. Amore Opera omnia, quae reperiri potuerunt" inscripta. Id enim potissimum spectavimus, ut illius clarissimi magistrorum Parisiensium tractatus recensionem Pragensem, ut ita dicamus, eam nempe, quam magister Matthias ante oculos habuerat, 1) „Antilogia papae, hoc est de corrupto ecclesiae statu et totius cleri pa- pistici perversitate scripta aliquot veterum authorum ante annos plus minus CCC et interea, nunc primum in lucem eruta et ab interitu vindicata... Cum prae- fatione D. Wolfgangi Wissenburgii, theologi Basiliensis". Basileae, s. d. [15557. (Volumen rarissimum in bibl. Casanatensi Romae, sign. FF. XIV. II). Tractatus De periculis novissimorum temporum una cum praefatione M. Mat- thiae (v. in fra p. 249—251) legitur hic in pag. 1—137 et Sermo in die ss. Jacobi et Philippi in pag. 171—210. 2) „Appendix ad Fasciculum rerum expetendarum et fugiendarum, ab Orthuino Gratio editum Coloniae a. d. MDXXXV., sive tomus secundus Scriptorum veterum ..., qui ecclesiae Rom. errores et abusus detegunt et dam- nant, necessitatemque Reformationis urgent... Opera et studio Edwardi Brown, parochi Sundrigiae in agro Cantiano ... Londini .. MDCXC“ (p. 17—41 et Sermo p. 48—54). — In „Fasciculo" ipso O. Gratii, ed. Colon. 1535, trac- tatus hic non invenitur.
Praefatio. XI lucem edidit 1). Editio Wissenburgii immutata atque integra in editionem est recepta, quam Londinii anno 1690 Brown compara- vit, tamquam „Appendicem ad fasciculum rerum expetendarum et fugiendarum" 2). Quae editiones omnes admodum sunt men- dosae, innumeris scribarum et librariorum erroribus depravatae. Neque satis notum est, ex quo libro manu scripto fluxerint, nam in praefatione Antilogiae papae (s. p.) et Fasciculo Brownii (p. 13) praemissa tantum legimus: „Nam Scholae Parisiensis scriptum (quod nonnulli, vel ob declinandam invidiam, vel evi- tanda pericula, quae a pontifice expectanda fuerant, Guilielmo de S. Amore inscripserunt, quem errorem Mathias Pari- siensis sua praefatione detexit, quam ei scripto praefiximus), hoc inquam scriptum ante annos fere CCC editum et co- dicis vetustas, unde desumptum est, et ipsius argumenti ratio ostendit.“ In editione nostra hos mendosos libros respicere non po- tuimus (cf. infra p. 252, n.), immo in textu, qui dicitur, con- stituendo solo primario Regularum codice A nisi sumus eum- que, sicubi opus erat, emendare studuimus adhibita editione satis accurata, quae facta est in collectis scriptis magistri Guillelmi de Sancto Amore, nunc admodum pretiosa, Con- stantiae anno 1632 edita et titulo „Magistri Guilielmi de S. Amore Opera omnia, quae reperiri potuerunt" inscripta. Id enim potissimum spectavimus, ut illius clarissimi magistrorum Parisiensium tractatus recensionem Pragensem, ut ita dicamus, eam nempe, quam magister Matthias ante oculos habuerat, 1) „Antilogia papae, hoc est de corrupto ecclesiae statu et totius cleri pa- pistici perversitate scripta aliquot veterum authorum ante annos plus minus CCC et interea, nunc primum in lucem eruta et ab interitu vindicata... Cum prae- fatione D. Wolfgangi Wissenburgii, theologi Basiliensis". Basileae, s. d. [15557. (Volumen rarissimum in bibl. Casanatensi Romae, sign. FF. XIV. II). Tractatus De periculis novissimorum temporum una cum praefatione M. Mat- thiae (v. in fra p. 249—251) legitur hic in pag. 1—137 et Sermo in die ss. Jacobi et Philippi in pag. 171—210. 2) „Appendix ad Fasciculum rerum expetendarum et fugiendarum, ab Orthuino Gratio editum Coloniae a. d. MDXXXV., sive tomus secundus Scriptorum veterum ..., qui ecclesiae Rom. errores et abusus detegunt et dam- nant, necessitatemque Reformationis urgent... Opera et studio Edwardi Brown, parochi Sundrigiae in agro Cantiano ... Londini .. MDCXC“ (p. 17—41 et Sermo p. 48—54). — In „Fasciculo" ipso O. Gratii, ed. Colon. 1535, trac- tatus hic non invenitur.
Strana XII
XII Praefatio. restitueremus. Quae cura in tractatum hunc collata eo magis iusta videtur, cum eum magister de Janov tanti fecerit, ut de eo dicat (p. 251): „Tractatus hic fructus multos apportabit et gloriosos, eo quod ex fidelibus studiis et laboribus bonis est com- paratus ecclesie catholice sacrosancte." Non alienum autem ab hoc loco putamus singulos libros manu scriptos, tractatum „De periculis“ continentes, qui Pragae in bibliothecis inveniuntur, breviter enumerare: 1. In bibliotheca universitatis Pragensis tractatus „De periculis“ legitur: a) in cod. VIII. A. 25, f. 229a—248b, qui extremo sacculo XI V. est scriptus; b) in cod. I. G. 35, f. 109a—133b, anno 1449 confecto; c) in cod. III. A. 19, f. 265a—281b saeculi XV.; d) in cod. XII. F. 15 bis, f. 52a—72b saeculi XV. (Cf. Truhlář, Catal., vol. I. n. 1433, 311, 404, ct vol. II. n. 2203) 2. In bibliotheca capituli metrop. Pragensis DLVII (of. Patera-Podlaha, Catal., p. 370). De aliis libris manu scriptis v. Denifle, Chartularium univ. Paris, t. I, p. 296 et dissertationem Mauritii Perrod, Maître Guillaume de Saint Amour, l'Université de Paris et les ordres mendiants au XIIIe sièele, Paris 1895, p. 132—138 (idem legi- tur in ipsius auctoris libro intitulato „Étude sur la vie et sur les oeuvres de Guillaume de Saint-Amour, docteur en théologie de l' Université de Paris,“ 1902, p. 184—190). Distinctio XI. (p. 333—367) octo capitulis disputa- tionem praebet, quomodo Antichristus per fideles praedicatores sit revelatus; quare eam inscripsimus: „De successiva reve- latione Antichristi a fidelibus praedicatoribus." Capitulo VI., VII. et VIII. distinctionis huius (p. 358—367) Matthiae de Milicio narratio est inserta; quae quidem iam in Fontibus rerum Bohemicarum, vol. I., p. 431—436 in lucem prodiit, sed in editione nostra denuo ita typis describitur, ut in ea lectiones codicis A accuratissime reddantur, praeterea omnes loci ex scriptura sacra a magistro Matthia tracti adno- tentur, cum per cos demum sententia auctoris nonnumquam explicari possit. Contra narratio haec, quae inseparabilem operis Matthiae partem efficit, per se examinari non potest, imprimis cum pro certo affirmari possit eam in nullo libro manuscripto tamquam libellum seorsum compositum occurrere. Itaque satis habemus commemorare veri esse simillimum narrationem hand Parisiis esse compositam inter annum 1374, quo Milicius mor- tuus est, et annum 1380, quo magister Matthias disputationem
XII Praefatio. restitueremus. Quae cura in tractatum hunc collata eo magis iusta videtur, cum eum magister de Janov tanti fecerit, ut de eo dicat (p. 251): „Tractatus hic fructus multos apportabit et gloriosos, eo quod ex fidelibus studiis et laboribus bonis est com- paratus ecclesie catholice sacrosancte." Non alienum autem ab hoc loco putamus singulos libros manu scriptos, tractatum „De periculis“ continentes, qui Pragae in bibliothecis inveniuntur, breviter enumerare: 1. In bibliotheca universitatis Pragensis tractatus „De periculis“ legitur: a) in cod. VIII. A. 25, f. 229a—248b, qui extremo sacculo XI V. est scriptus; b) in cod. I. G. 35, f. 109a—133b, anno 1449 confecto; c) in cod. III. A. 19, f. 265a—281b saeculi XV.; d) in cod. XII. F. 15 bis, f. 52a—72b saeculi XV. (Cf. Truhlář, Catal., vol. I. n. 1433, 311, 404, ct vol. II. n. 2203) 2. In bibliotheca capituli metrop. Pragensis DLVII (of. Patera-Podlaha, Catal., p. 370). De aliis libris manu scriptis v. Denifle, Chartularium univ. Paris, t. I, p. 296 et dissertationem Mauritii Perrod, Maître Guillaume de Saint Amour, l'Université de Paris et les ordres mendiants au XIIIe sièele, Paris 1895, p. 132—138 (idem legi- tur in ipsius auctoris libro intitulato „Étude sur la vie et sur les oeuvres de Guillaume de Saint-Amour, docteur en théologie de l' Université de Paris,“ 1902, p. 184—190). Distinctio XI. (p. 333—367) octo capitulis disputa- tionem praebet, quomodo Antichristus per fideles praedicatores sit revelatus; quare eam inscripsimus: „De successiva reve- latione Antichristi a fidelibus praedicatoribus." Capitulo VI., VII. et VIII. distinctionis huius (p. 358—367) Matthiae de Milicio narratio est inserta; quae quidem iam in Fontibus rerum Bohemicarum, vol. I., p. 431—436 in lucem prodiit, sed in editione nostra denuo ita typis describitur, ut in ea lectiones codicis A accuratissime reddantur, praeterea omnes loci ex scriptura sacra a magistro Matthia tracti adno- tentur, cum per cos demum sententia auctoris nonnumquam explicari possit. Contra narratio haec, quae inseparabilem operis Matthiae partem efficit, per se examinari non potest, imprimis cum pro certo affirmari possit eam in nullo libro manuscripto tamquam libellum seorsum compositum occurrere. Itaque satis habemus commemorare veri esse simillimum narrationem hand Parisiis esse compositam inter annum 1374, quo Milicius mor- tuus est, et annum 1380, quo magister Matthias disputationem
Strana XIII
Praefatio. XIII de Antichristo ea forma confecit, quam primum habuisse vide- tur. Certe enim originem Parisiensem narrationis huius etiam mentio in capitulo 3. (p. 345) „cuiusdam“ Milicii („ut eciam patuit de silencio inposito cuidam venerabili sacerdoti et exi- mio ac glorioso predicatori Milicio") demonstrat, tum in initio ipsius narrationis p. 358 verbi „Milic" interpretatio latina („quod nomen latinum in sermonem translatum sonat „karissimus“), nec non modus, quo vocabula „Praga, Bohemia" adhibentur, auctorem ab iis remotum de ipsis scripsisse comprobat, denique ea, quae de „Jerusalem“ Pragensi Milicii dicit: „qui usque ho- die tali nomine est in Boemia, id est in Praga maxime cele- briter diffamatus" (p. 362). Milicii quidem „Jerusalem" iam co anno periit, quo conditor eius e vita decessit (of. Tomek, Dějiny města Prahy, III, p. 315), sed nomen eius diu „in grata plebis memoria" mansit (ib. p. 316). Etiam ex verbis, quae p. 367 legimus: „Milicius usque modo non est autentice a papa et ab imperatore et ab aliis, ut dignum est, susceptus" iudicare possumus narrationem hanc eo fere tempore, quo su- pra demonstravimus, esse scriptam. Quanti haec Milicii vitae expositio vel potius laudatio esset facienda, in libro nostro bo- hemico p. 22—23 ostendimus. Ad capitulum 8. distinctionis XI. (p. 368—381) Matthias integrum Milicii de Antichristo libellum adiunxit, non solum grato animo motus erga auctorem, qui ipsum ad similia studia impulit (p. 365), sed etiam cupiditate ductus, ut legentes Milicium ex propriis verbis eius cognoscerent et ex animo ada- marent (p. 367: „Qui tamen habet discrecionem spirituum, fa- cile poterit ex dictis Mylyczi congnoscere eundem et caritative ipsum amplexari“). — Libellum hunc a Milicio anno 1367 con- scriptum (v. p. 373) typis edidit F. Menčík in Annalibus Re- giae Societatis scientiarum Bohemicae anni 1890, p. 328—336, secundum codicem Vindobonensem 4062, ƒ. 81—84 (= cod. Av.), qui, licet tempore posteriore sit ortus et ad legendum difficil- limus, editori tamen meliorem et vulgatiorem textum praebere videbatur (p. 326). Sed subtilior variarum lectionum codicis Av. et codicis Regularum A collatio, quam in editione nostra per- fecimus, ostendit codicem Av. scriptoris verba aliquibus tan- tum locis rectius reddere quam codicem A, nam additamenta vel correcturae codicis Av. — cf. p. 371, n. a): pro salute mea „et ecclesie", ibid., n. f) add.: „in die Ascensionis Domini“, ibid., n.
Praefatio. XIII de Antichristo ea forma confecit, quam primum habuisse vide- tur. Certe enim originem Parisiensem narrationis huius etiam mentio in capitulo 3. (p. 345) „cuiusdam“ Milicii („ut eciam patuit de silencio inposito cuidam venerabili sacerdoti et exi- mio ac glorioso predicatori Milicio") demonstrat, tum in initio ipsius narrationis p. 358 verbi „Milic" interpretatio latina („quod nomen latinum in sermonem translatum sonat „karissimus“), nec non modus, quo vocabula „Praga, Bohemia" adhibentur, auctorem ab iis remotum de ipsis scripsisse comprobat, denique ea, quae de „Jerusalem“ Pragensi Milicii dicit: „qui usque ho- die tali nomine est in Boemia, id est in Praga maxime cele- briter diffamatus" (p. 362). Milicii quidem „Jerusalem" iam co anno periit, quo conditor eius e vita decessit (of. Tomek, Dějiny města Prahy, III, p. 315), sed nomen eius diu „in grata plebis memoria" mansit (ib. p. 316). Etiam ex verbis, quae p. 367 legimus: „Milicius usque modo non est autentice a papa et ab imperatore et ab aliis, ut dignum est, susceptus" iudicare possumus narrationem hanc eo fere tempore, quo su- pra demonstravimus, esse scriptam. Quanti haec Milicii vitae expositio vel potius laudatio esset facienda, in libro nostro bo- hemico p. 22—23 ostendimus. Ad capitulum 8. distinctionis XI. (p. 368—381) Matthias integrum Milicii de Antichristo libellum adiunxit, non solum grato animo motus erga auctorem, qui ipsum ad similia studia impulit (p. 365), sed etiam cupiditate ductus, ut legentes Milicium ex propriis verbis eius cognoscerent et ex animo ada- marent (p. 367: „Qui tamen habet discrecionem spirituum, fa- cile poterit ex dictis Mylyczi congnoscere eundem et caritative ipsum amplexari“). — Libellum hunc a Milicio anno 1367 con- scriptum (v. p. 373) typis edidit F. Menčík in Annalibus Re- giae Societatis scientiarum Bohemicae anni 1890, p. 328—336, secundum codicem Vindobonensem 4062, ƒ. 81—84 (= cod. Av.), qui, licet tempore posteriore sit ortus et ad legendum difficil- limus, editori tamen meliorem et vulgatiorem textum praebere videbatur (p. 326). Sed subtilior variarum lectionum codicis Av. et codicis Regularum A collatio, quam in editione nostra per- fecimus, ostendit codicem Av. scriptoris verba aliquibus tan- tum locis rectius reddere quam codicem A, nam additamenta vel correcturae codicis Av. — cf. p. 371, n. a): pro salute mea „et ecclesie", ibid., n. f) add.: „in die Ascensionis Domini“, ibid., n.
Strana XIV
XIV Praefatio. p) om. „pro domino nostro imperatore" — haud dubie docent textum in codice hoc potius esse depravatum quam emendatum. Praeterea non est causa, cur editio tractatus anno 1367 compositi potius secundum librum manuscriptum comparetur, qui saeculo XV. ab ignoto scriba confectus est, quam secundum librum, qui circa annum 1390 curante ipso Matthia de Janov ex vetustiore quidem exemplo describebatur. Itaque nostram tractatus Milicii editionem in codice A fundavimus, varias autem lectiones co- dicis Av. atque etiam codicis B (codex Vidobonensis 3971, f. 258—261) in notis collocavimus. Ad hoc insuper accedit, quod tractatum hunc edentes etiam omnes locos ex scriptura sacra allatos, omnes phrases et voces biblicas collegimus, proprium quoque accuratissimum indicem adiunximus, ut sententiae ma- gistri et discipuli de eisdem rebus facile cognoscerentur. Ce- terum iam in libro nostro bohemico, p. 204—206, certam secuti rationem doctrinas utriusque auctoris inter se comparavimus. 4. Distinctio V. totusque tractatus de Antichristo incipit verbis: „Omnis insuper yppocrita et carnalis atque iniquus chri- stianus necesse habet, ut per hanc regulam .. . ad unguem usque meciatur" (p. 1). Verba autem, quibus distinctio XI. explicit, sunt: „Quapropter nunc suum libellum de Antichristo incumbit hic consequenter scripture commendare. Unde dicit in nomine domini“ (p. 367). Tractatus vero Milicii extrema verba haec sunt: „paratus est tenere in ista, quidquid dominus papa sive ecclesia sancta mandabit“ (p. 381). 5. Tempus, quo M. Matthiae tractatus de Antichristo conscriptus est, partim ex iis locis, quibus certus annus indi- catur, partim ex tectis temporis significationibus statui potest. Certus autem annus duobus locis in tractatu commemoratur: in distinctione V. annus 1380 et in distinctione IX. annus 1389. Ad annum 1380 haec verba (p. 13) spectant: „Tunc illud tem- pus, quod beatum dicit propheta vel in co presentes, iam cur- rit et incepit ab annis XLa V, quoniam post annos MeCCC.XXXV. ab incarnacione domini propheta innuit illud tempus advenire, qui anni procul dubio ante annos XLa Vnunc sunt completi“ (1335 + 45 = 1380). Eundem annum 1380 documenta supra a nobis allata, quibus Parisiis ortam esse Matthiae de Milicio narrationem demonstravimus, dilucide confirmant. Denique etiam certum testimonium proferre possumus magistrum de
XIV Praefatio. p) om. „pro domino nostro imperatore" — haud dubie docent textum in codice hoc potius esse depravatum quam emendatum. Praeterea non est causa, cur editio tractatus anno 1367 compositi potius secundum librum manuscriptum comparetur, qui saeculo XV. ab ignoto scriba confectus est, quam secundum librum, qui circa annum 1390 curante ipso Matthia de Janov ex vetustiore quidem exemplo describebatur. Itaque nostram tractatus Milicii editionem in codice A fundavimus, varias autem lectiones co- dicis Av. atque etiam codicis B (codex Vidobonensis 3971, f. 258—261) in notis collocavimus. Ad hoc insuper accedit, quod tractatum hunc edentes etiam omnes locos ex scriptura sacra allatos, omnes phrases et voces biblicas collegimus, proprium quoque accuratissimum indicem adiunximus, ut sententiae ma- gistri et discipuli de eisdem rebus facile cognoscerentur. Ce- terum iam in libro nostro bohemico, p. 204—206, certam secuti rationem doctrinas utriusque auctoris inter se comparavimus. 4. Distinctio V. totusque tractatus de Antichristo incipit verbis: „Omnis insuper yppocrita et carnalis atque iniquus chri- stianus necesse habet, ut per hanc regulam .. . ad unguem usque meciatur" (p. 1). Verba autem, quibus distinctio XI. explicit, sunt: „Quapropter nunc suum libellum de Antichristo incumbit hic consequenter scripture commendare. Unde dicit in nomine domini“ (p. 367). Tractatus vero Milicii extrema verba haec sunt: „paratus est tenere in ista, quidquid dominus papa sive ecclesia sancta mandabit“ (p. 381). 5. Tempus, quo M. Matthiae tractatus de Antichristo conscriptus est, partim ex iis locis, quibus certus annus indi- catur, partim ex tectis temporis significationibus statui potest. Certus autem annus duobus locis in tractatu commemoratur: in distinctione V. annus 1380 et in distinctione IX. annus 1389. Ad annum 1380 haec verba (p. 13) spectant: „Tunc illud tem- pus, quod beatum dicit propheta vel in co presentes, iam cur- rit et incepit ab annis XLa V, quoniam post annos MeCCC.XXXV. ab incarnacione domini propheta innuit illud tempus advenire, qui anni procul dubio ante annos XLa Vnunc sunt completi“ (1335 + 45 = 1380). Eundem annum 1380 documenta supra a nobis allata, quibus Parisiis ortam esse Matthiae de Milicio narrationem demonstravimus, dilucide confirmant. Denique etiam certum testimonium proferre possumus magistrum de
Strana XV
Praefatio. XV Janov iam anno 1380 amplum librum de Antichristo edidisse. Bulaeus enim in „Historia universitatis Parisiensis", vol. IV. (1668), p. 584 dicit: „Hoc anno (1380) Matthias Parisiensis, natione Bohemus, valde prolixum librum de Antichristo edidit, docuitque publice, eum iam natum esse; ab eo omnes univer- sitates et eruditorum collegia seducta fuisse, ita ut iam nihil, quod sanum esset et vere catholicum, docerent.“ Sed iam ante Bulaeum Flaccius Illyricus in „Catalogo testium veri- tatis", anno 1665 edito, p. 767 similiter affirmat Matthiam de Janov circa annum 1380 „valde prolixum librum de Antichristo scripsisse ac probare eum iam venisse", et addit „Matthiam " subinde non obscure ipsum papam esse Antichristum iudicare." Bulaei verba vim suam habere eo magis concedendum est, quo melius in Matthiae de Antichristo tractatum cadunt, nam 1) tractatus revera est „valde prolixus liber", 2) Matthias in eo ostendit Antichristum publice iam natum esse (p. 34), 3) id quoque Matthias demonstrat ab Antichristo hoc iam omnes universitates et eruditorum collegia esse seducta (cf. p. 35). Contra ea non est infitiandum argumenta maximi pon- deris in promptu esse, quibus probatur tractatum de Antichristo, in ea scilicet forma, in qua in Regularum libris ad nos per- venit, aliquot annis post, sed non ante annum 1389 com- positum esse. Primum enim non est omittendum Matthiam etiam illo loco, ad quem Bulaei verba pertinent, sententiam suam ita expressisse, ut de Parisiorum urbe tamquam remota, ex qua iam pridem discesserat, loquatur (cf. p. 34: „quemad- modum in summa sede tocius sapiencie et sciencie, scilicet Pa- rysiis, est manifeste predicatum tunc et divulgatum“); quin etiam Matthias aperte res tangit, quae usque ad annum 1389 et 1390 pertinent. Dicit enim p. 35, quod antipapa Clemens VII. per mendacium et spiritum dyaboli iniquum fecit tocius ecclesiae Jhesu Christi „vacare toto tempore suo, fere per XII annos, rixe et contencioni, ut singuli clament et contenciose dicant ad singulos: Ego Cephe, ego Pauli, ego Clementis, ego vero Ur- bani." At quaestionem hanc prorsus persolvere videtur ea res, quod auctor ipse anno 1389 se componendo tractatu hoc occu- patum fuisse profitetur; dicit enim in dist. IX. p. 169: „Sed eciam hodie adhuc, puta in anno domini MCCC°LXXXIX. valde multi vivunt, qui easdem locustas viderunt, et omnia, que hic dicuntur, narraverunt.“ Et cum hac temporis significatione
Praefatio. XV Janov iam anno 1380 amplum librum de Antichristo edidisse. Bulaeus enim in „Historia universitatis Parisiensis", vol. IV. (1668), p. 584 dicit: „Hoc anno (1380) Matthias Parisiensis, natione Bohemus, valde prolixum librum de Antichristo edidit, docuitque publice, eum iam natum esse; ab eo omnes univer- sitates et eruditorum collegia seducta fuisse, ita ut iam nihil, quod sanum esset et vere catholicum, docerent.“ Sed iam ante Bulaeum Flaccius Illyricus in „Catalogo testium veri- tatis", anno 1665 edito, p. 767 similiter affirmat Matthiam de Janov circa annum 1380 „valde prolixum librum de Antichristo scripsisse ac probare eum iam venisse", et addit „Matthiam " subinde non obscure ipsum papam esse Antichristum iudicare." Bulaei verba vim suam habere eo magis concedendum est, quo melius in Matthiae de Antichristo tractatum cadunt, nam 1) tractatus revera est „valde prolixus liber", 2) Matthias in eo ostendit Antichristum publice iam natum esse (p. 34), 3) id quoque Matthias demonstrat ab Antichristo hoc iam omnes universitates et eruditorum collegia esse seducta (cf. p. 35). Contra ea non est infitiandum argumenta maximi pon- deris in promptu esse, quibus probatur tractatum de Antichristo, in ea scilicet forma, in qua in Regularum libris ad nos per- venit, aliquot annis post, sed non ante annum 1389 com- positum esse. Primum enim non est omittendum Matthiam etiam illo loco, ad quem Bulaei verba pertinent, sententiam suam ita expressisse, ut de Parisiorum urbe tamquam remota, ex qua iam pridem discesserat, loquatur (cf. p. 34: „quemad- modum in summa sede tocius sapiencie et sciencie, scilicet Pa- rysiis, est manifeste predicatum tunc et divulgatum“); quin etiam Matthias aperte res tangit, quae usque ad annum 1389 et 1390 pertinent. Dicit enim p. 35, quod antipapa Clemens VII. per mendacium et spiritum dyaboli iniquum fecit tocius ecclesiae Jhesu Christi „vacare toto tempore suo, fere per XII annos, rixe et contencioni, ut singuli clament et contenciose dicant ad singulos: Ego Cephe, ego Pauli, ego Clementis, ego vero Ur- bani." At quaestionem hanc prorsus persolvere videtur ea res, quod auctor ipse anno 1389 se componendo tractatu hoc occu- patum fuisse profitetur; dicit enim in dist. IX. p. 169: „Sed eciam hodie adhuc, puta in anno domini MCCC°LXXXIX. valde multi vivunt, qui easdem locustas viderunt, et omnia, que hic dicuntur, narraverunt.“ Et cum hac temporis significatione
Strana XVI
Praefatio. XVI optime congruit etiam mentio facta de decreto synodi Pra- gensis, in qua anno 1389 de imaginibus venerandis agebatur (p. 36 et 38), et adnotatio, qua ostendit sibi de imaginibus vene- randis (p. 42) et de doctrina ecclesiastica ad crebram sacra- menti altaris communionem pertinenti (p. 110) silentium esse impositum, quod ipsum in synodo Pragensi 19. Octobri anni 1389 habita accidit. Quibus argumentis recte perpensis dubitare non possumus, quin magistri Matthiae de Antichristo tractatus eam formam in qua in Regularum codice A ad nos pervenit, anno 1389 acceperit. Sed in tempore, quo tractatus hic scriptus est statuendo, longius etiam procedere possumus; nam in dist. VII, c. 6, sicut iam supra commemoravimus, auctor flebilibus verbis mentionem facit, se doctrinam suam die 19. Oct. a. 1389 abiu- ravisse, dicitque: „Heu, me miserum et infelicem, quoniam nimis datum est michi experiri dentes locustarum istarum usque hodie!" (p. 166), tum p. 107 legimus: „Nam, ecce, iaceo in medio ventris eorum devoratus", et p. 108: „Dic igi- tur, mi Jhesu, mi dulcissime, mi pro me crucifixe, dic Leviathan, ut me evomat, et me relaxet!“ Quibus verbis biblicis auctor certe significat poenam, quae ei, postquam doctrinam suam abiuravit, imposita est, et qua in sex menses ei interdictum est, ne extra suam parochialem ecclesiam praedicaret, confes- siones audiret, sacramentum altaris ministraret. Sed tempus hoc usque ad diem 19. mensis Aprilis anni 1390 pertinebat Quamobrem magister de Janov distinctionem septimam inter 19. Oct. 1389 et 19. Aprilem 1390 scripsisse videtur, immo ac- curatius etiam dicere possumus, inter 19. Oct. 1389 et finem huius anni, quoniam, ut supra demonstravimus, distinctio IX. ante finem anni 1389 scripta est. Quodsi haec omnia repu- taverimus, dicere possumus tractatum de Antichristo fine anni 1389 absolutum eam formam accepisse, qua in Regu- larum libris est collocatus. Sed ita tempus, quo Matthias tractatum de Antichristo ad finem perduxit, statuentes, non reprobamus opinionem supra iam prolatam auctorem disputationem hanc in ea scilicet forma, quam primo habuit, iam anno 1380 Parisiis com- posuisse vel componere coepisse. Nam originem Parisiensem operis huius demonstrat, ut supra dictum est, haud dubie ea res, quod auctor tractatum theologorum Parisiensium „De periculis novis-
Praefatio. XVI optime congruit etiam mentio facta de decreto synodi Pra- gensis, in qua anno 1389 de imaginibus venerandis agebatur (p. 36 et 38), et adnotatio, qua ostendit sibi de imaginibus vene- randis (p. 42) et de doctrina ecclesiastica ad crebram sacra- menti altaris communionem pertinenti (p. 110) silentium esse impositum, quod ipsum in synodo Pragensi 19. Octobri anni 1389 habita accidit. Quibus argumentis recte perpensis dubitare non possumus, quin magistri Matthiae de Antichristo tractatus eam formam in qua in Regularum codice A ad nos pervenit, anno 1389 acceperit. Sed in tempore, quo tractatus hic scriptus est statuendo, longius etiam procedere possumus; nam in dist. VII, c. 6, sicut iam supra commemoravimus, auctor flebilibus verbis mentionem facit, se doctrinam suam die 19. Oct. a. 1389 abiu- ravisse, dicitque: „Heu, me miserum et infelicem, quoniam nimis datum est michi experiri dentes locustarum istarum usque hodie!" (p. 166), tum p. 107 legimus: „Nam, ecce, iaceo in medio ventris eorum devoratus", et p. 108: „Dic igi- tur, mi Jhesu, mi dulcissime, mi pro me crucifixe, dic Leviathan, ut me evomat, et me relaxet!“ Quibus verbis biblicis auctor certe significat poenam, quae ei, postquam doctrinam suam abiuravit, imposita est, et qua in sex menses ei interdictum est, ne extra suam parochialem ecclesiam praedicaret, confes- siones audiret, sacramentum altaris ministraret. Sed tempus hoc usque ad diem 19. mensis Aprilis anni 1390 pertinebat Quamobrem magister de Janov distinctionem septimam inter 19. Oct. 1389 et 19. Aprilem 1390 scripsisse videtur, immo ac- curatius etiam dicere possumus, inter 19. Oct. 1389 et finem huius anni, quoniam, ut supra demonstravimus, distinctio IX. ante finem anni 1389 scripta est. Quodsi haec omnia repu- taverimus, dicere possumus tractatum de Antichristo fine anni 1389 absolutum eam formam accepisse, qua in Regu- larum libris est collocatus. Sed ita tempus, quo Matthias tractatum de Antichristo ad finem perduxit, statuentes, non reprobamus opinionem supra iam prolatam auctorem disputationem hanc in ea scilicet forma, quam primo habuit, iam anno 1380 Parisiis com- posuisse vel componere coepisse. Nam originem Parisiensem operis huius demonstrat, ut supra dictum est, haud dubie ea res, quod auctor tractatum theologorum Parisiensium „De periculis novis-
Strana XVII
Praefatio. XVII simorum temporum" ci inseruit. Veri simile enim est Matthiam, quem paupertas cogebat, ut libros manu scriptos transcribens, Parisiis victum sibi quaereret (ipsius eius scribendi ratio manum librarii exercitatissimi ostendit), tractatum „De periculis" iam Parisiis descripsisse ibique eum in distinctionem X. operis sui in- seruisse. Etiam satis ampla pars ex libro magistri Guillelmi de Sancto Amore „Collectiones catholicae et canonicae scripturae" excerpta et in Matthiae librum recepta atque locus ex ignoti francogallici scriptoris de Antichristo libro apud Matthiam allatus demostrant tractatum hunc Parisiis ortum esse. Quae autem Matthias in dist. XI. de Milicio narrat, sine ulla dubi- tatione ante annum 1389 scripta sunt; ad summam omnia do- cumenta ad revelationem Antichristi spectantia revocant ad tempus, quo Matthias Parisiis litterarum studiis operam dabat. Ceterum etiam secundum artis psychologicae, quae dicitur, praecepta rem considerantes, non reperiemus tempus ad com- ponendum de Antichristo librum magis consentaneum, quam erat annus 1380, quo Matthias Parisiis praesens vidit perniciem effectam schismate tum exorto et quo recens in animo eius erat affectus concitatus vita et doctrina Milicii, cuius de Antichristo vaticinia tunc potissimum magnifice comprobata et adimpleta esse videbantur. Quae cum ita sint, vix a veritate deflectemus, si dixerimus, Matthiam consilium disputationis de Antichristo conscribendae iam Parisiis anno 1380 coepisse eumque fortasse etiam illo iam tempore librum hunc componere coepisse vel saltem tum iam materiam, quae tractanda erat, digessisse et ex aliorum libris copiosa documenta ad sententias suas gra- vioribus argumentis probandas et latius explicandas collegisse. Quatenus autem in conficiendo opere hoc Parisiis processerit, num iam ibi secundum Bulaei testimonium totum et amplum de Antichristo librum ediderit, dicere non possumus, cum nul- lus liber manu scriptus operis huius exstet, neque in codice A prima disputationis divisio et forma explorari possit. Permultae enim partes sunt (of. indicem s. v. Janov: Forma exterior), quae ante annum 1389 non conscriptae sunt, aliae vero iam multis annis ante hoc tempus litteris mandari potuerunt. Deni- que nihil etiam impedit, quominus coniciamus duos libros Mat- thiae de Antichristo exstitisse, quod etiam Laurentius Krasonický saeculo XVI. affirmat (of. infra p. XIX.). — Quae hoc loco de tempore, quo Matthiae tractatus de Antichristo ortus est, ex- b
Praefatio. XVII simorum temporum" ci inseruit. Veri simile enim est Matthiam, quem paupertas cogebat, ut libros manu scriptos transcribens, Parisiis victum sibi quaereret (ipsius eius scribendi ratio manum librarii exercitatissimi ostendit), tractatum „De periculis" iam Parisiis descripsisse ibique eum in distinctionem X. operis sui in- seruisse. Etiam satis ampla pars ex libro magistri Guillelmi de Sancto Amore „Collectiones catholicae et canonicae scripturae" excerpta et in Matthiae librum recepta atque locus ex ignoti francogallici scriptoris de Antichristo libro apud Matthiam allatus demostrant tractatum hunc Parisiis ortum esse. Quae autem Matthias in dist. XI. de Milicio narrat, sine ulla dubi- tatione ante annum 1389 scripta sunt; ad summam omnia do- cumenta ad revelationem Antichristi spectantia revocant ad tempus, quo Matthias Parisiis litterarum studiis operam dabat. Ceterum etiam secundum artis psychologicae, quae dicitur, praecepta rem considerantes, non reperiemus tempus ad com- ponendum de Antichristo librum magis consentaneum, quam erat annus 1380, quo Matthias Parisiis praesens vidit perniciem effectam schismate tum exorto et quo recens in animo eius erat affectus concitatus vita et doctrina Milicii, cuius de Antichristo vaticinia tunc potissimum magnifice comprobata et adimpleta esse videbantur. Quae cum ita sint, vix a veritate deflectemus, si dixerimus, Matthiam consilium disputationis de Antichristo conscribendae iam Parisiis anno 1380 coepisse eumque fortasse etiam illo iam tempore librum hunc componere coepisse vel saltem tum iam materiam, quae tractanda erat, digessisse et ex aliorum libris copiosa documenta ad sententias suas gra- vioribus argumentis probandas et latius explicandas collegisse. Quatenus autem in conficiendo opere hoc Parisiis processerit, num iam ibi secundum Bulaei testimonium totum et amplum de Antichristo librum ediderit, dicere non possumus, cum nul- lus liber manu scriptus operis huius exstet, neque in codice A prima disputationis divisio et forma explorari possit. Permultae enim partes sunt (of. indicem s. v. Janov: Forma exterior), quae ante annum 1389 non conscriptae sunt, aliae vero iam multis annis ante hoc tempus litteris mandari potuerunt. Deni- que nihil etiam impedit, quominus coniciamus duos libros Mat- thiae de Antichristo exstitisse, quod etiam Laurentius Krasonický saeculo XVI. affirmat (of. infra p. XIX.). — Quae hoc loco de tempore, quo Matthiae tractatus de Antichristo ortus est, ex- b
Strana XVIII
XVIII Praefatio. posuimus, eo consilio a nobis sunt allata, ut iudicium nostrum de eadem re in libro nostro bohemico p. 65—66 prolatum ali- qua ex parte suppleretur et corrigeretur. 6. Libri manuscripti, qui tractatum de Antichristo continent, non alii sunt, quam qui totum Regularum opus com- plectuntur: a) Cod. Musei Regni Bohemiae, sign. XIII. E. 13 (= cod. A), f. 131a—208a. b) Cod. Capituli Metropol. Pragensis, sign. D 55 (= cod. D 1), f. 34a—44b (excerpta). c) Cod. Gersdorfensis (Budissinus) in 8°, n. 7 (— cod. D 2), ƒ. 284a—296a (excerpta). Plura de codicibus his invenies in vol. I. p. VI.—VIII. 7. Matthiae de Janov tractatus de Antichristo ex notis- simis magistri huius scriptis est ac non solum, quoad magister Matthias ipse vixit, sed etiam sequenti aetate husitica vulgo legebatur. Juxta doctrinam de frequenti communione sacramenti altaris per laicos et de venerandis imaginibus et statuis sanctorum Matthiae de Antichristo opinio maxime et diutissime valuit ad augenda studia reformatoria in Bohemia et illinc etiam in Germania. Sed tractatus hic in eadem fuit forluna, in qua etiam reliqui Matthiae libri: notior enim erat magis argumento, quam auctoris nomine, quod post breve tempus omnino fere in oblivionem cecidit. Quo factum est, ut ipsius Matthiae discipulus Magister Jacobellus de Misa ad verbum fere Matthiae sententias in suam de Antichristo quaestionem anno 1412 editam receperit, neque auctorem neque librum, ex quo eas deprompsit, indicans. Jam anno 1905 in disputatione „M. Matthias de Ianov et M. Jacobellus de Misa (Ceský Casopis Historický, XI. 1905, p. 22—37) demonstravi- mus Jacobellum in quaestione de Antichristo Matthiae sententias, quas in tractatu de Antichristo protulerat, immodeste sibi vin- dicavisse. In disputationem illam hoc loco legentes convertere nobis liceat. 8. Etiam veteres Matthiae de Antichristo tractatus in alias linguas translationes valde sunt notabiles. Nota autem est eius interpretatio bohemica et germanica. a) Bohemicam interpretationem saeculo XV—XVI. dominus Johannes de Kunšic et Zaječic confecit, qui
XVIII Praefatio. posuimus, eo consilio a nobis sunt allata, ut iudicium nostrum de eadem re in libro nostro bohemico p. 65—66 prolatum ali- qua ex parte suppleretur et corrigeretur. 6. Libri manuscripti, qui tractatum de Antichristo continent, non alii sunt, quam qui totum Regularum opus com- plectuntur: a) Cod. Musei Regni Bohemiae, sign. XIII. E. 13 (= cod. A), f. 131a—208a. b) Cod. Capituli Metropol. Pragensis, sign. D 55 (= cod. D 1), f. 34a—44b (excerpta). c) Cod. Gersdorfensis (Budissinus) in 8°, n. 7 (— cod. D 2), ƒ. 284a—296a (excerpta). Plura de codicibus his invenies in vol. I. p. VI.—VIII. 7. Matthiae de Janov tractatus de Antichristo ex notis- simis magistri huius scriptis est ac non solum, quoad magister Matthias ipse vixit, sed etiam sequenti aetate husitica vulgo legebatur. Juxta doctrinam de frequenti communione sacramenti altaris per laicos et de venerandis imaginibus et statuis sanctorum Matthiae de Antichristo opinio maxime et diutissime valuit ad augenda studia reformatoria in Bohemia et illinc etiam in Germania. Sed tractatus hic in eadem fuit forluna, in qua etiam reliqui Matthiae libri: notior enim erat magis argumento, quam auctoris nomine, quod post breve tempus omnino fere in oblivionem cecidit. Quo factum est, ut ipsius Matthiae discipulus Magister Jacobellus de Misa ad verbum fere Matthiae sententias in suam de Antichristo quaestionem anno 1412 editam receperit, neque auctorem neque librum, ex quo eas deprompsit, indicans. Jam anno 1905 in disputatione „M. Matthias de Ianov et M. Jacobellus de Misa (Ceský Casopis Historický, XI. 1905, p. 22—37) demonstravi- mus Jacobellum in quaestione de Antichristo Matthiae sententias, quas in tractatu de Antichristo protulerat, immodeste sibi vin- dicavisse. In disputationem illam hoc loco legentes convertere nobis liceat. 8. Etiam veteres Matthiae de Antichristo tractatus in alias linguas translationes valde sunt notabiles. Nota autem est eius interpretatio bohemica et germanica. a) Bohemicam interpretationem saeculo XV—XVI. dominus Johannes de Kunšic et Zaječic confecit, qui
Strana XIX
Praefatio. XIX inter annos 1480—1521 vixit (cf. de eo Jireček, Rukovět, I. p. 432—433 et Rybička in Ann. Mus. Regni Boh., 1864, p. 89). Sed amplius de interpretatione hac nihil aliud scimus, quam quae Johannes Blahoslav in „Grammatica bohemica“ anno 1571 edita adnotavit. Dicit autem Blahoslav de domino Johanne de Zaječic haec: „Též pan Jan z Kunšic a na Zaječicích. Ten drah- nau knihu mistra Matěje Pařížského o Antikristu z latiny de češ- tiny přeložil, dosti dobře a vlastně“ („Etiam dominus Johannes de Kunšic et Zaječic. Is prolixum librum magistri Matthiae Pa- risiensis de Antichristo ex lingua latina in bohemicam con- vertit, satis bene et accurate"). Et infra dicit: „I pan Jan Za- ječický dosti pěkně psal, jediné ty některé archaismy vyvrci: Abychmy, Budemy. Tehdáž byl tak obecný způsob mluvení.“ („Etiam dominus Johannes de Zaječic in conscribendo satis puro sermone utebatur, tantum obsoletae quaedam locutiones eicien- dae sunt, exempli gratia: abychmy, budemy. Sed illo tempore ita vulgo homines loquebantur") (p. 285 editionis ab Hradil et J. Jireček curatae). Hoc Blahoslavi testimonium, quod ob eam causam magni est aestimendum, quod ostendit circa annum 1571 adhuc notam fuisse domini de Zaječic bohemicam interpre- tationem, confirmatur et suppletur etiam antiquiore adnotatione fratris Laurentii Krasonický, qui in libello de sacramento cor- poris et sanguinis Domini composito dicit: „Item, mistr Matěj Pařížského učení, Čech, kanovník na hradž Pražském, pohř- bený na témž hradě-uřezali nad ním kus tabule-napsal dvoje knihy o Antykristu. A pan Jan Zaječický přeložil oboje knihy z jazyka latinského na český." („Item magister Matthias ex universitate Parisiensi, natione Bohemus, canonicus in arce Pragensi et in eadem arce sepultus — partem tabulae super eo absciderunt — duos libros de Antichristo conscripsit. Utrumque autem librum dominus Johannes de Zaječic ex lingua latina in bohemicam transtulit“). (Cf. Goll, Ann. Mus. Regni Boh., 1878, p. 395). Praeter versionem domini Johannis de Zaječic nota sunt fragmenta translationis veterobohemicae, quam medio saeculo XVI. sacerdos Victorinus Anxiginus Soutecius confecit in scripto: „Napomenutí kněžstvu, aby zanechajíce učení a ná- lezkuov lidských, sebe a lid slovem božím zpravovali,“ („Ad- monitio sacerdotum, ut relicta doctrina et inventionibus homi- num ipsi cum plebe verba domini sequantur", edidit Erben in b*
Praefatio. XIX inter annos 1480—1521 vixit (cf. de eo Jireček, Rukovět, I. p. 432—433 et Rybička in Ann. Mus. Regni Boh., 1864, p. 89). Sed amplius de interpretatione hac nihil aliud scimus, quam quae Johannes Blahoslav in „Grammatica bohemica“ anno 1571 edita adnotavit. Dicit autem Blahoslav de domino Johanne de Zaječic haec: „Též pan Jan z Kunšic a na Zaječicích. Ten drah- nau knihu mistra Matěje Pařížského o Antikristu z latiny de češ- tiny přeložil, dosti dobře a vlastně“ („Etiam dominus Johannes de Kunšic et Zaječic. Is prolixum librum magistri Matthiae Pa- risiensis de Antichristo ex lingua latina in bohemicam con- vertit, satis bene et accurate"). Et infra dicit: „I pan Jan Za- ječický dosti pěkně psal, jediné ty některé archaismy vyvrci: Abychmy, Budemy. Tehdáž byl tak obecný způsob mluvení.“ („Etiam dominus Johannes de Zaječic in conscribendo satis puro sermone utebatur, tantum obsoletae quaedam locutiones eicien- dae sunt, exempli gratia: abychmy, budemy. Sed illo tempore ita vulgo homines loquebantur") (p. 285 editionis ab Hradil et J. Jireček curatae). Hoc Blahoslavi testimonium, quod ob eam causam magni est aestimendum, quod ostendit circa annum 1571 adhuc notam fuisse domini de Zaječic bohemicam interpre- tationem, confirmatur et suppletur etiam antiquiore adnotatione fratris Laurentii Krasonický, qui in libello de sacramento cor- poris et sanguinis Domini composito dicit: „Item, mistr Matěj Pařížského učení, Čech, kanovník na hradž Pražském, pohř- bený na témž hradě-uřezali nad ním kus tabule-napsal dvoje knihy o Antykristu. A pan Jan Zaječický přeložil oboje knihy z jazyka latinského na český." („Item magister Matthias ex universitate Parisiensi, natione Bohemus, canonicus in arce Pragensi et in eadem arce sepultus — partem tabulae super eo absciderunt — duos libros de Antichristo conscripsit. Utrumque autem librum dominus Johannes de Zaječic ex lingua latina in bohemicam transtulit“). (Cf. Goll, Ann. Mus. Regni Boh., 1878, p. 395). Praeter versionem domini Johannis de Zaječic nota sunt fragmenta translationis veterobohemicae, quam medio saeculo XVI. sacerdos Victorinus Anxiginus Soutecius confecit in scripto: „Napomenutí kněžstvu, aby zanechajíce učení a ná- lezkuov lidských, sebe a lid slovem božím zpravovali,“ („Ad- monitio sacerdotum, ut relicta doctrina et inventionibus homi- num ipsi cum plebe verba domini sequantur", edidit Erben in b*
Strana XX
Praefatio. XX Collectis scriptis bohemicis magistri Joh. Hus (Sebrané spisy české M. Jana Husi), vol. III. p. 312—315). Prímum ením ca- put „Admonitionis" huius, quod incipit verbis: „Toto píše proti ustanovením lidským X známosti Ježíše ukřížovaného“, est versio bohemica capituli 9. distinctionis VIII., editionis nostrae p. 143, lin. 3—13; verba sequentia „Ačkoli falešní proroci ... straší se jmenovati Ježíše ukřižovaného anebo uplvaného X ſa- rizeuom, kteréž pán Kristus od takových věcí často odvozoval“ sunt versio bohemica cap. 4. dist. VIII., ed. nostrae p. 125, lin. 10—24; caput alterum „Ta pak přikázaní lidská X vyvracujíce domácí své" versio capit. 1. dist. VIII., p 113, l. 4 usque ad p. 114, lin. 10; caput sequens „Pak pon vadž spravedliví X ne- zachovával" versio cap. 7. dist. VIII., p. 135, l. 27 usque ad p. 136, l. 21; quartum caput „Ty pak zlé věci X ani jich ctíti“ reddunt bohemice cap. 10. dist. V., p. 36, lin. 8—29; quintum caput „A protož dnes se plní X že pravdu zastávají“ = dist. V, c. 7, p. 25, lin. 12—14, 25—30 et p. 26, lin. 1—21; sextum ca- put sunt versio cap. 7. dist. V., ab l. 3 usque ad l. 14. Anxi- ginus sine dubio verba Matthiae transferebat secundum edi- tionem fragmentorum Matthiae a Brunfelsio comparatam, quod imprimis interpretatio capituli 9, dist. VIII. demonstrat, nam in fine locum habet, qui etiam apud Brunfelsium interpolatione est corruptus. b) Haud minus digna, quae respiciatur, est interpre- tatio germanica eorundem fragmentorum, quam editione Brunfelsi adhibita Wenceslaus Linck, sacerdos Oldenbur- gensis, notus Lutheri amicus, comparavit et anno 1525 Olden- burgii in lucem edidit. Quae interpretatio inscribitur: „Joannes Husz. Von schedligkeit der menschensatzungen oder Tradition. Verdeütscht durch Wentzeslaum Linck, Ecclesiasten zu Alden- burgk. Gedruckt zü Aldenburgk durch Gabriel Kancz.“ In libello hoc ad verbum in linguam germanicam conversa sunt quattuor capitula, quae Brunfelsius edidit in operibus magistri J. Hus sub titulo: „Johannes Huss. De pernicie traditionum humanorum“, anno 1524, f. LXXXIIb—LXXXIVb (— Opera Jo. Hus, ed. Norimbergensis, t. 1, p. 472—473). Caput I. apud Linckium incipit his verbis: „Die vilfeltigen statut und men- schengesetze bringen mit sich torheit vnd vnfüge. Das sie aber nerrisch sein und torheit mit sich, ist daroben genüglich ge- sagt“, etc. Finem capituli IV. et totius versionis faciunt verba
Praefatio. XX Collectis scriptis bohemicis magistri Joh. Hus (Sebrané spisy české M. Jana Husi), vol. III. p. 312—315). Prímum ením ca- put „Admonitionis" huius, quod incipit verbis: „Toto píše proti ustanovením lidským X známosti Ježíše ukřížovaného“, est versio bohemica capituli 9. distinctionis VIII., editionis nostrae p. 143, lin. 3—13; verba sequentia „Ačkoli falešní proroci ... straší se jmenovati Ježíše ukřižovaného anebo uplvaného X ſa- rizeuom, kteréž pán Kristus od takových věcí často odvozoval“ sunt versio bohemica cap. 4. dist. VIII., ed. nostrae p. 125, lin. 10—24; caput alterum „Ta pak přikázaní lidská X vyvracujíce domácí své" versio capit. 1. dist. VIII., p 113, l. 4 usque ad p. 114, lin. 10; caput sequens „Pak pon vadž spravedliví X ne- zachovával" versio cap. 7. dist. VIII., p. 135, l. 27 usque ad p. 136, l. 21; quartum caput „Ty pak zlé věci X ani jich ctíti“ reddunt bohemice cap. 10. dist. V., p. 36, lin. 8—29; quintum caput „A protož dnes se plní X že pravdu zastávají“ = dist. V, c. 7, p. 25, lin. 12—14, 25—30 et p. 26, lin. 1—21; sextum ca- put sunt versio cap. 7. dist. V., ab l. 3 usque ad l. 14. Anxi- ginus sine dubio verba Matthiae transferebat secundum edi- tionem fragmentorum Matthiae a Brunfelsio comparatam, quod imprimis interpretatio capituli 9, dist. VIII. demonstrat, nam in fine locum habet, qui etiam apud Brunfelsium interpolatione est corruptus. b) Haud minus digna, quae respiciatur, est interpre- tatio germanica eorundem fragmentorum, quam editione Brunfelsi adhibita Wenceslaus Linck, sacerdos Oldenbur- gensis, notus Lutheri amicus, comparavit et anno 1525 Olden- burgii in lucem edidit. Quae interpretatio inscribitur: „Joannes Husz. Von schedligkeit der menschensatzungen oder Tradition. Verdeütscht durch Wentzeslaum Linck, Ecclesiasten zu Alden- burgk. Gedruckt zü Aldenburgk durch Gabriel Kancz.“ In libello hoc ad verbum in linguam germanicam conversa sunt quattuor capitula, quae Brunfelsius edidit in operibus magistri J. Hus sub titulo: „Johannes Huss. De pernicie traditionum humanorum“, anno 1524, f. LXXXIIb—LXXXIVb (— Opera Jo. Hus, ed. Norimbergensis, t. 1, p. 472—473). Caput I. apud Linckium incipit his verbis: „Die vilfeltigen statut und men- schengesetze bringen mit sich torheit vnd vnfüge. Das sie aber nerrisch sein und torheit mit sich, ist daroben genüglich ge- sagt“, etc. Finem capituli IV. et totius versionis faciunt verba
Strana XXI
Praefatio. XXI haec: „Man kan auch nit leychtlich wider die Juden bestehen, und sollichs verneinen, wo diese lere, die die obbemeldeten aus- breyten, gepredigt wird. Endt von schedligkeit der menschen- gesetz.“ — De vita et scriptis Wenceslai Linck disputavit Ben- dixen in RE3, XI, p. 505—513 et Brecher in Allgem. Deutsche Biographie, tom. 18, p. 661—663. 9. Typis, si additementa supra commemorata (tractatum „De periculis nov. temp.“ el Milicii de Antichristo libellum) exceperimus, ex Matthiae tractatu de Antichristo tantum sin- gula fragmenta expressa sunt. Recepit ea Otho Brunfelsius in librum suum anonymum anno 1524 editum, unde in Norim- bergensem scriptorum magistri Hus editionem ann. 1558 et 1715 comparatam (tom. I.) translata sunt. Sed fragmenta haed cum apud Brunfelsium tum etiam in editione Norimbergensi magistro Hus, non magistro Matthiae de Janov adnumerantur. Plura de hac re invenies in libro nostro bohemico de M. Mat- thiae, p. 77—81. Sequentes tabulae praebent indicem quam plenissimum harum ex Matthia excerptarum partium, simul loci Regularum adnotati sunt, unde sunt excerptae, et praeterea paginac primorum trium voluminum editionis nostrae. I. De anatomia Antichristi. Ap. Brunfels, f. Ja—XL VIb. Cf. Workman, The age of Hus, 1902, App. H, p. 355 et 356, ubi per nefas Milicio atri- buitur. Sed neque de Mag. Matthaei de Janov tractatus hic provenit. II. De mysterio iniquitatis Antichristi frag- mentum1). (Cf. Gieseler, Kirchengeschichte, II, 3, 326, nota 8. Hefele, Konciliengeschichte, VII, 56. Schwab, Johann von Gerson, 1) Cf. notam Brunfelsii, l. c.: „Hunc librum invenimus prorsus mancum et indigestum, et multa non cohacrebant, quaedam prae postero dicebantur. Unde apparet ab studioso quopiam extractum ex volumine, cui titulus fuerit: „De mysterio iniquitatis Antichristi.“ Quod ipsum indicabant ad marginem notae. Nos pro viribus in capita digessimus.“ Ex sequenti tabula apparet evi- denter, quam „liber“ Brunfelsii indigestus fuerit, cum ex variis tractatibus tertii libri Regularum extractus fuerit; nec sententiae M. Matthiae utique integriter reproducuntur, multis ommissis, non paucis libere allatis aliquibusque additis.
Praefatio. XXI haec: „Man kan auch nit leychtlich wider die Juden bestehen, und sollichs verneinen, wo diese lere, die die obbemeldeten aus- breyten, gepredigt wird. Endt von schedligkeit der menschen- gesetz.“ — De vita et scriptis Wenceslai Linck disputavit Ben- dixen in RE3, XI, p. 505—513 et Brecher in Allgem. Deutsche Biographie, tom. 18, p. 661—663. 9. Typis, si additementa supra commemorata (tractatum „De periculis nov. temp.“ el Milicii de Antichristo libellum) exceperimus, ex Matthiae tractatu de Antichristo tantum sin- gula fragmenta expressa sunt. Recepit ea Otho Brunfelsius in librum suum anonymum anno 1524 editum, unde in Norim- bergensem scriptorum magistri Hus editionem ann. 1558 et 1715 comparatam (tom. I.) translata sunt. Sed fragmenta haed cum apud Brunfelsium tum etiam in editione Norimbergensi magistro Hus, non magistro Matthiae de Janov adnumerantur. Plura de hac re invenies in libro nostro bohemico de M. Mat- thiae, p. 77—81. Sequentes tabulae praebent indicem quam plenissimum harum ex Matthia excerptarum partium, simul loci Regularum adnotati sunt, unde sunt excerptae, et praeterea paginac primorum trium voluminum editionis nostrae. I. De anatomia Antichristi. Ap. Brunfels, f. Ja—XL VIb. Cf. Workman, The age of Hus, 1902, App. H, p. 355 et 356, ubi per nefas Milicio atri- buitur. Sed neque de Mag. Matthaei de Janov tractatus hic provenit. II. De mysterio iniquitatis Antichristi frag- mentum1). (Cf. Gieseler, Kirchengeschichte, II, 3, 326, nota 8. Hefele, Konciliengeschichte, VII, 56. Schwab, Johann von Gerson, 1) Cf. notam Brunfelsii, l. c.: „Hunc librum invenimus prorsus mancum et indigestum, et multa non cohacrebant, quaedam prae postero dicebantur. Unde apparet ab studioso quopiam extractum ex volumine, cui titulus fuerit: „De mysterio iniquitatis Antichristi.“ Quod ipsum indicabant ad marginem notae. Nos pro viribus in capita digessimus.“ Ex sequenti tabula apparet evi- denter, quam „liber“ Brunfelsii indigestus fuerit, cum ex variis tractatibus tertii libri Regularum extractus fuerit; nec sententiae M. Matthiae utique integriter reproducuntur, multis ommissis, non paucis libere allatis aliquibusque additis.
Strana XXII
XXII Praefatio. p. 547. Krummel, Geschichte der böhm. Reformation, p. 77. Flajšhans, Literární činnost M. J. Husi, p. 156, n. XVI.) c. 1. Brunfels (= Br.), f. 47a—b, Opera J. Hus 1558 (= Opp.), t. I., f. 451b = Regulae, l. III, tr. 5, c. 2, vol. III, p. 7—8. c. 2. Br. 47b, Opp. 452a = l. III, tr. 5, c. 2, vol. III, p. 8—9. c. 3. Br. 47b—48a, Opp. 452a — l. III, tr. 5, dist. 5, c. 5, vol. III, p. 16—17. c. 4. Br. 48a—b, Opp. 4521 = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 9, vol. III, p. 32—33. c. 5. Br. 48b—49a, Opp. 452b—453a = l. III, tr. 5, dist. I1, c. 3, vol. III, p. 343—344. c. 6. Br. 49a, Opp. 453a — l. III, t. 5, dist. 6, c. 3, vol. III, p. 63—64. c. 7. Br. 498—b, Opp. 4538 —b = l. III, tr. 5, dist. 6, c. 5, vol. III, p. 69—70. c. 8. Br. 49'—50a, Opp. 453b l. III, tr. 5, dist. 7, c. 3, vol. III, p. 96—971). c. 9. Br. 508—b, Opp. 453b—454a = I. III, tr. 4, c. 21 et 23, vol. II, p. 206 ct 227—228. c. 10. Br. 50b, Opp. 454a l. III, tr. 4, c. 23, vol. II, p. 229—230. c. 11. Br. 50b—51a, Opp. 454b = l. III, tr. 4, c. 23, vol. II, P. 230—233. c. 12. Br. 51a—52a, Opp. 454b—455a — l. III, tr. 4, c. 24, vol. II, p. 233—235. c. 13. Br. 523, Opp. 455a—b = l. III, tr. 4, c. 27, vol. II, p. 248—249. c. 14. Br. 52b—53a, Opp. 455b—456a = l. III, tr. 5, dist. 8, c. 3, vol. III, p. 120—123. c. 15. Br. 53a—b, Opp. 456a—b = l. III, tr. 5, dist. 8, vol. III, p. 123—124. c. 16. Br. 533, Opp. 456b = l. III, tr. 5, dist. 8, c. 9 et 4, vol. III, p. 143 et 125. C. 17. Br. 53b—54a, Opp. 456b—457a = l. III, tr. 5, dist. 8, c. 1, vol. III, p. 113—114. 1) Incipit „Ecclesia semper deteriorando processit: per quod diabolus aum suo Antichristo multum profecit“ ab editoribus additum est; in Regulis non legitur.
XXII Praefatio. p. 547. Krummel, Geschichte der böhm. Reformation, p. 77. Flajšhans, Literární činnost M. J. Husi, p. 156, n. XVI.) c. 1. Brunfels (= Br.), f. 47a—b, Opera J. Hus 1558 (= Opp.), t. I., f. 451b = Regulae, l. III, tr. 5, c. 2, vol. III, p. 7—8. c. 2. Br. 47b, Opp. 452a = l. III, tr. 5, c. 2, vol. III, p. 8—9. c. 3. Br. 47b—48a, Opp. 452a — l. III, tr. 5, dist. 5, c. 5, vol. III, p. 16—17. c. 4. Br. 48a—b, Opp. 4521 = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 9, vol. III, p. 32—33. c. 5. Br. 48b—49a, Opp. 452b—453a = l. III, tr. 5, dist. I1, c. 3, vol. III, p. 343—344. c. 6. Br. 49a, Opp. 453a — l. III, t. 5, dist. 6, c. 3, vol. III, p. 63—64. c. 7. Br. 498—b, Opp. 4538 —b = l. III, tr. 5, dist. 6, c. 5, vol. III, p. 69—70. c. 8. Br. 49'—50a, Opp. 453b l. III, tr. 5, dist. 7, c. 3, vol. III, p. 96—971). c. 9. Br. 508—b, Opp. 453b—454a = I. III, tr. 4, c. 21 et 23, vol. II, p. 206 ct 227—228. c. 10. Br. 50b, Opp. 454a l. III, tr. 4, c. 23, vol. II, p. 229—230. c. 11. Br. 50b—51a, Opp. 454b = l. III, tr. 4, c. 23, vol. II, P. 230—233. c. 12. Br. 51a—52a, Opp. 454b—455a — l. III, tr. 4, c. 24, vol. II, p. 233—235. c. 13. Br. 523, Opp. 455a—b = l. III, tr. 4, c. 27, vol. II, p. 248—249. c. 14. Br. 52b—53a, Opp. 455b—456a = l. III, tr. 5, dist. 8, c. 3, vol. III, p. 120—123. c. 15. Br. 53a—b, Opp. 456a—b = l. III, tr. 5, dist. 8, vol. III, p. 123—124. c. 16. Br. 533, Opp. 456b = l. III, tr. 5, dist. 8, c. 9 et 4, vol. III, p. 143 et 125. C. 17. Br. 53b—54a, Opp. 456b—457a = l. III, tr. 5, dist. 8, c. 1, vol. III, p. 113—114. 1) Incipit „Ecclesia semper deteriorando processit: per quod diabolus aum suo Antichristo multum profecit“ ab editoribus additum est; in Regulis non legitur.
Strana XXIII
XXIII c. 18. Br. 54a—b, Opp. 457a = l. III, tr. 5, dist. 7, c. 4, vol. III, p. 97—99. c. 19. Br. 54b—55a, Opp. 457b = l. III, tr. 5, dist. 9, c. I, vol. III, p. 148—149. C. 20. Br. 55a —56a, Opp. 457b—458a = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 3 et 4, vol. III, p. 152—154. c. 21. Br. 56a—57a, Opp. 458a—b = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 6 et 7, vol. III, p. 159—160, 161— 162. c. 22. Br. 57a, Opp. 459a = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 12 et 13, vol. III, p. 180 —181. c. 23. Br. 57b—59a, Opp. 459a—460a = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 15 et 17, vol. III, p. 188—191 et 196—198. c. 24. Br. 598—b, Opp. 460b = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 18, et dist. 9, c. 1, vol. III, p. 200 201 et 209. c. 25. Br. 60a, Opp. 461a = 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 3, vol. III, p. 222. Praefatio. III. De revelatione Christi et Antichristi fragmen- tum secundum1). (Cf. Schwab, Joh. v. Gerson, p. 547. Hefele, Koncilien- geschichte, VII, p. 56. Flajšhans, l. c., p. 150, n. XXII). c. 1. Br. 60b—62b, Opp. 461b—462b = l. III, tr. 5, dist. 10, c. 3 et 4, vol. III, p. 219—229 (partim verbaliter, partim libere allatum). c. 2. Br. 61b—633, Opp. 463a = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 16, vol. III, p. 192—194. c. 3. Br. 63a—b, Opp. 463a = l. III, tr. 5, dist. 10, c. 5, vol. III, p. 230—232. c. 4. Br. 63b—64a, Opp. 463b—464a = l. III, tr. 5, dist. 10, c. 5 et l. III, tr. 4, c. 14, vol. III, p. 232—233 et vol. II. p. 189. c. 5. Br. 64a—b, Opp. 464a = l. III, tr. 5, dist. 10, c. 5 et dist. 9, c. 8, vol. III, p. 233—234, 163 et 234. c. 6. Br. 64b -65a, Opp. 464b = l. III, tr. 5, dist. 10, c. 6, vol. III, p. 236—239. 1) Cf. annotationem Brunfelsii: „Et hunc libellum reperimus non in suo candore et abbreviatum. Agit autem de revelatione Christi et Antichristi ab origine mundi. Item de malis, quae extremis temporibus futura sunt, de seductoribus et hypocritis, per quos decipit Antichristus, et alia quaedam non illepida. Tu vel fragmentum hoc boni consule et vale!“
XXIII c. 18. Br. 54a—b, Opp. 457a = l. III, tr. 5, dist. 7, c. 4, vol. III, p. 97—99. c. 19. Br. 54b—55a, Opp. 457b = l. III, tr. 5, dist. 9, c. I, vol. III, p. 148—149. C. 20. Br. 55a —56a, Opp. 457b—458a = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 3 et 4, vol. III, p. 152—154. c. 21. Br. 56a—57a, Opp. 458a—b = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 6 et 7, vol. III, p. 159—160, 161— 162. c. 22. Br. 57a, Opp. 459a = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 12 et 13, vol. III, p. 180 —181. c. 23. Br. 57b—59a, Opp. 459a—460a = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 15 et 17, vol. III, p. 188—191 et 196—198. c. 24. Br. 598—b, Opp. 460b = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 18, et dist. 9, c. 1, vol. III, p. 200 201 et 209. c. 25. Br. 60a, Opp. 461a = 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 3, vol. III, p. 222. Praefatio. III. De revelatione Christi et Antichristi fragmen- tum secundum1). (Cf. Schwab, Joh. v. Gerson, p. 547. Hefele, Koncilien- geschichte, VII, p. 56. Flajšhans, l. c., p. 150, n. XXII). c. 1. Br. 60b—62b, Opp. 461b—462b = l. III, tr. 5, dist. 10, c. 3 et 4, vol. III, p. 219—229 (partim verbaliter, partim libere allatum). c. 2. Br. 61b—633, Opp. 463a = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 16, vol. III, p. 192—194. c. 3. Br. 63a—b, Opp. 463a = l. III, tr. 5, dist. 10, c. 5, vol. III, p. 230—232. c. 4. Br. 63b—64a, Opp. 463b—464a = l. III, tr. 5, dist. 10, c. 5 et l. III, tr. 4, c. 14, vol. III, p. 232—233 et vol. II. p. 189. c. 5. Br. 64a—b, Opp. 464a = l. III, tr. 5, dist. 10, c. 5 et dist. 9, c. 8, vol. III, p. 233—234, 163 et 234. c. 6. Br. 64b -65a, Opp. 464b = l. III, tr. 5, dist. 10, c. 6, vol. III, p. 236—239. 1) Cf. annotationem Brunfelsii: „Et hunc libellum reperimus non in suo candore et abbreviatum. Agit autem de revelatione Christi et Antichristi ab origine mundi. Item de malis, quae extremis temporibus futura sunt, de seductoribus et hypocritis, per quos decipit Antichristus, et alia quaedam non illepida. Tu vel fragmentum hoc boni consule et vale!“
Strana XXIV
XXIV Praefatio. c. 7. Br. 65a—65b, Opp. 464b—465a = Collectiones cath. et can. script., vol. III, p. 246—249. c. 8. Br. 65b, Opp. 465a = De peric. nov. t., c. 2, vol. III, p. 257—258. c. 9. Br. 65b—66a, Opp. 465a—b = De peric. nov. t., c. 12, vol. III, p. 284. c. 10. Br. 66a—67a, Opp. 465b—466a = De peric. nov. t., С. 13, vol. III, p. 293—295. c. 1I. Br. 67a—70a, Opp. 466a —468b = De peric. nov. t., c. 14, vol. III, p. 296—314 (abbreviatum). c. 12. Br. 70a—71b, Opp. 468b—469" = l. III, tr. 5, dist. II, c. 1. 2. 3, vol. III, p. 333—338 et 342—343. IV. De abolendis sectis et traditionibus hominum. (Cf. Gillet, The life and times of J. Huss, 3. ed., p. 33. Flajš- hans, I. c., p. 155, n. IX.) c. 1. Br. 72a—b, Opp. 442a = l. III, tr. 4, c. 8, vol. II, p. 169. c. 2. Br. 72b—73a, Opp. 442a —b = l. I, tr. 1, c. 10, vol. I, p. 45—47. c. 3. Br. 73a—74a, Opp. 442b—443a = l. III, tr. 2, c. 1, vol. II, p. 40—42. c. 4. Br. 74a, Opp. 4438—b. = I. III, tr. 2, c. 6, vol. II, p. 55—56. C. 5. Br. 74b, Opp. 443b = l. III, tr. 2, c. 8, vol. II, p. 61—62. V. De unitate ecclesiae et schismate1). (Cf. Gieseler, I. c., VI, p. 316, nota 8. Böhringer, l. c., II, 4, 2, p. 42. Gillet, l. c., p. 33). c. 1. Br. 75a—b, Opp. 445b = l. III, tr. 2, c. 10, vol. II, P. 66—67. 1) Cf. annotationem Brunfelsii: „Vel ex hoc solo libro cognosces, quisquis es, qui christianam mentem habes, quam non fuerit haereticus Joannes Hus et quam iniquissime damnatus est ab incendiariis et carnificibus illis. Qui enim poterat scribere christianus? Exstat et alius eiusdem nominis liber, sed grandior paulo, phrasim eandem redolens. Unde liquet prorsus supposititium non esse: atque utinam integer exstaret, nobis mutile redditus est. Quod eisdem exterminatoribus et tyrannibus debemus. Quis enim non credat, quemadmodum in virum grassati sunt, ita de libris curasse, ut ex omnibus bibliothecis proscriberentur et eiicirentur? Adeo neque frontem, neque iudicium, neque fidem, neque modestiae christianae vel tantillum habent...“
XXIV Praefatio. c. 7. Br. 65a—65b, Opp. 464b—465a = Collectiones cath. et can. script., vol. III, p. 246—249. c. 8. Br. 65b, Opp. 465a = De peric. nov. t., c. 2, vol. III, p. 257—258. c. 9. Br. 65b—66a, Opp. 465a—b = De peric. nov. t., c. 12, vol. III, p. 284. c. 10. Br. 66a—67a, Opp. 465b—466a = De peric. nov. t., С. 13, vol. III, p. 293—295. c. 1I. Br. 67a—70a, Opp. 466a —468b = De peric. nov. t., c. 14, vol. III, p. 296—314 (abbreviatum). c. 12. Br. 70a—71b, Opp. 468b—469" = l. III, tr. 5, dist. II, c. 1. 2. 3, vol. III, p. 333—338 et 342—343. IV. De abolendis sectis et traditionibus hominum. (Cf. Gillet, The life and times of J. Huss, 3. ed., p. 33. Flajš- hans, I. c., p. 155, n. IX.) c. 1. Br. 72a—b, Opp. 442a = l. III, tr. 4, c. 8, vol. II, p. 169. c. 2. Br. 72b—73a, Opp. 442a —b = l. I, tr. 1, c. 10, vol. I, p. 45—47. c. 3. Br. 73a—74a, Opp. 442b—443a = l. III, tr. 2, c. 1, vol. II, p. 40—42. c. 4. Br. 74a, Opp. 4438—b. = I. III, tr. 2, c. 6, vol. II, p. 55—56. C. 5. Br. 74b, Opp. 443b = l. III, tr. 2, c. 8, vol. II, p. 61—62. V. De unitate ecclesiae et schismate1). (Cf. Gieseler, I. c., VI, p. 316, nota 8. Böhringer, l. c., II, 4, 2, p. 42. Gillet, l. c., p. 33). c. 1. Br. 75a—b, Opp. 445b = l. III, tr. 2, c. 10, vol. II, P. 66—67. 1) Cf. annotationem Brunfelsii: „Vel ex hoc solo libro cognosces, quisquis es, qui christianam mentem habes, quam non fuerit haereticus Joannes Hus et quam iniquissime damnatus est ab incendiariis et carnificibus illis. Qui enim poterat scribere christianus? Exstat et alius eiusdem nominis liber, sed grandior paulo, phrasim eandem redolens. Unde liquet prorsus supposititium non esse: atque utinam integer exstaret, nobis mutile redditus est. Quod eisdem exterminatoribus et tyrannibus debemus. Quis enim non credat, quemadmodum in virum grassati sunt, ita de libris curasse, ut ex omnibus bibliothecis proscriberentur et eiicirentur? Adeo neque frontem, neque iudicium, neque fidem, neque modestiae christianae vel tantillum habent...“
Strana XXV
Praefatio. XXV c. 2. Br. 75b—76b, Opp. 446a —b = l. III, tr. 4, c. 2, vol. II, p. 147—149. c. 3. Br. 76b —77a, Opp. 446b—447a = l. III, tr. 4, c. 16 et 22, vol. II, p. 194—195 et 220—221 et 223. c. 4. Br. 77b, Opp. 447a = l. III, tr. 4, dist. 5, c. 33, vol. II, p. 285—286. c. 5. Br. 77b—78a, Opp. 447a —b = l. III, tr. 4, dist. 5, c. 34, vol. II, p. 288—289. c. 6. Br. 78a—b, Opp. 447b—448a = l. III, tr. 4, dist. 5, C. 34, vol. II, p. 289—290. c. 7. Br. 78b—79a, Opp. 448a —b — l. III, tr. 4, dist. 5, C. 35, vol. II, p. 291—292. VI. De evangelica perfectione1). (Cf. Flajšhans, l. c., p. 155, nr. XIII.) c. 1. Br. 79b—80a, Opp. 449a —b = l. III, tr. 5, dist. 6, c. 8 (finis) et 9, vol. III, p. 81—83. c. 2. Br. 80b, Opp. 449b = l. III, tr. 5, dist. 6, c. 9, vol. III, p. 83—84. c. 3. Br. 80b—81b, Opp. 449b—450a et Opp. 413 = l. III, tr. 6, c. 3. c. 4. Br. 81b—82a, Opp. 450b (cum interpol.) = l. III, tr. 6, С. 34. C. 5. Br. 82a—b, Opp. 451a l. III, tr. 6, c. 34. VII. De pernicie traditionum humanarum. (Cf. Flajshans, l. c., p. 156, nr. XVIII.) c. 1. Br. 83a, Opp. 4442 = l. III, tr. 5, dist. 8, c. 8, vol. III, p. 138—139. c. 2. Br. 83b—84b, Opp. 444a—b = l. III, tr. 5, dist. 8, c. 7, vol. III, p. 134—135. c. 3. Br. 84a, Opp. 444' = l. III, tr. 5, dist. 8, c. 7, vol. III, p. 135—136. c. 4. Br. 84a—1, Opp. 445a = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 10, vol. III, p. 36—37. 1) Cf. annotat. Brunfelsii: „Argumentum in promptu est, tametsi desint quaedam ad ipsum exordium spectantia...
Praefatio. XXV c. 2. Br. 75b—76b, Opp. 446a —b = l. III, tr. 4, c. 2, vol. II, p. 147—149. c. 3. Br. 76b —77a, Opp. 446b—447a = l. III, tr. 4, c. 16 et 22, vol. II, p. 194—195 et 220—221 et 223. c. 4. Br. 77b, Opp. 447a = l. III, tr. 4, dist. 5, c. 33, vol. II, p. 285—286. c. 5. Br. 77b—78a, Opp. 447a —b = l. III, tr. 4, dist. 5, c. 34, vol. II, p. 288—289. c. 6. Br. 78a—b, Opp. 447b—448a = l. III, tr. 4, dist. 5, C. 34, vol. II, p. 289—290. c. 7. Br. 78b—79a, Opp. 448a —b — l. III, tr. 4, dist. 5, C. 35, vol. II, p. 291—292. VI. De evangelica perfectione1). (Cf. Flajšhans, l. c., p. 155, nr. XIII.) c. 1. Br. 79b—80a, Opp. 449a —b = l. III, tr. 5, dist. 6, c. 8 (finis) et 9, vol. III, p. 81—83. c. 2. Br. 80b, Opp. 449b = l. III, tr. 5, dist. 6, c. 9, vol. III, p. 83—84. c. 3. Br. 80b—81b, Opp. 449b—450a et Opp. 413 = l. III, tr. 6, c. 3. c. 4. Br. 81b—82a, Opp. 450b (cum interpol.) = l. III, tr. 6, С. 34. C. 5. Br. 82a—b, Opp. 451a l. III, tr. 6, c. 34. VII. De pernicie traditionum humanarum. (Cf. Flajshans, l. c., p. 156, nr. XVIII.) c. 1. Br. 83a, Opp. 4442 = l. III, tr. 5, dist. 8, c. 8, vol. III, p. 138—139. c. 2. Br. 83b—84b, Opp. 444a—b = l. III, tr. 5, dist. 8, c. 7, vol. III, p. 134—135. c. 3. Br. 84a, Opp. 444' = l. III, tr. 5, dist. 8, c. 7, vol. III, p. 135—136. c. 4. Br. 84a—1, Opp. 445a = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 10, vol. III, p. 36—37. 1) Cf. annotat. Brunfelsii: „Argumentum in promptu est, tametsi desint quaedam ad ipsum exordium spectantia...
Strana XXVI
XXVI Praefatio. VIII. De regno, populo, vita et moribus Antichristi. (Cf. Neander, Kirchengeschichte, VI, p. 369, nota 2. Gillett, l. c., p. 33. Krummel, I. c., p. 77—78 Matthiam aucto- rum esse per nephas negat). c. 1. Br. 85a—b, Opp. 368b = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 4, vol. III, p. 14—15. c. 2. Br. 85b—86a, Opp. 369a (omissis deduct. de freq. com- munione) = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 5, vol. III, p. 17. c. 3. Br. 86a—b, Opp. 369a = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 6, vol. III, p. 21—22. C. 4. Br. 86b, Opp. 369b = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 6, vol. III, p. 22-23. C. 5. Br. 86b—87a, Opp. 369b = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 7, vol. III, p. 24—25. c. 6. Br. 87a—b, Opp. 369b—370a l. III, tr. 3, dist. 5, c. 7, vol. III, p. 25—26. c. 7. Br. 873, Opp. 370a = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 7, vol. III, P. 26—27. c. 8. Br. 87b—883, Opp. 370a—b = I. III, tr. 5, dist. 5, C. 14, vol. III, p. 50—51. c. 9. Br. 88a—b, Opp. 370' = l. III, tr. 5, dist. 6, c. 6, vol. III, p. 72—731). c. 10. Br. 88b, Opp. 370b—380a = l. III, tr. 5, dist. 6, c. 5, vol. III, p. 70—71. C. II. Br. 89a, Opp. 371a = ibidem, vol. III, p. 71. c. 12. Br. 89a—b, Opp. 3718 —b = l. III, tr. 5, dist. 6, c. 8, vol. III, p. 78—79. c. 13. Br. 89b—90a, Opp. 371b = l. III, tr. 5, dist. 7, c. 1. vol. III, p. 85—S6. c. 14. Br. 90a—b, Opp. 372a = l. III, tr. 5, dist. 7, c. I, vol. III, p. 87—89. c. 15. Br. 90b—913, Opp. 3728 —b = l. III, tr. 5, dist. 7, С. 2, vol. III, p. 91—92. c. 16. Br. 91a, Opp. 372b ibidem, vol. III, p. 93. C. 17. Br. 91a—92b, Opp. 372b—373b . l. III, tr. 5, dist. 7, C. 4 et 5, vol. III, p. 99—103. c. 18. Br. 92b, Opp. 373b = l. III, tr. 5, dist. 7, c. 6, vol. III, p. 105—106. 1) Prima pars extracta est ex p. 67 et 72—73.
XXVI Praefatio. VIII. De regno, populo, vita et moribus Antichristi. (Cf. Neander, Kirchengeschichte, VI, p. 369, nota 2. Gillett, l. c., p. 33. Krummel, I. c., p. 77—78 Matthiam aucto- rum esse per nephas negat). c. 1. Br. 85a—b, Opp. 368b = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 4, vol. III, p. 14—15. c. 2. Br. 85b—86a, Opp. 369a (omissis deduct. de freq. com- munione) = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 5, vol. III, p. 17. c. 3. Br. 86a—b, Opp. 369a = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 6, vol. III, p. 21—22. C. 4. Br. 86b, Opp. 369b = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 6, vol. III, p. 22-23. C. 5. Br. 86b—87a, Opp. 369b = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 7, vol. III, p. 24—25. c. 6. Br. 87a—b, Opp. 369b—370a l. III, tr. 3, dist. 5, c. 7, vol. III, p. 25—26. c. 7. Br. 873, Opp. 370a = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 7, vol. III, P. 26—27. c. 8. Br. 87b—883, Opp. 370a—b = I. III, tr. 5, dist. 5, C. 14, vol. III, p. 50—51. c. 9. Br. 88a—b, Opp. 370' = l. III, tr. 5, dist. 6, c. 6, vol. III, p. 72—731). c. 10. Br. 88b, Opp. 370b—380a = l. III, tr. 5, dist. 6, c. 5, vol. III, p. 70—71. C. II. Br. 89a, Opp. 371a = ibidem, vol. III, p. 71. c. 12. Br. 89a—b, Opp. 3718 —b = l. III, tr. 5, dist. 6, c. 8, vol. III, p. 78—79. c. 13. Br. 89b—90a, Opp. 371b = l. III, tr. 5, dist. 7, c. 1. vol. III, p. 85—S6. c. 14. Br. 90a—b, Opp. 372a = l. III, tr. 5, dist. 7, c. I, vol. III, p. 87—89. c. 15. Br. 90b—913, Opp. 3728 —b = l. III, tr. 5, dist. 7, С. 2, vol. III, p. 91—92. c. 16. Br. 91a, Opp. 372b ibidem, vol. III, p. 93. C. 17. Br. 91a—92b, Opp. 372b—373b . l. III, tr. 5, dist. 7, C. 4 et 5, vol. III, p. 99—103. c. 18. Br. 92b, Opp. 373b = l. III, tr. 5, dist. 7, c. 6, vol. III, p. 105—106. 1) Prima pars extracta est ex p. 67 et 72—73.
Strana XXVII
XXVII c. 19. Br. 92b—93a, Opp. 374a = l. III, tr. 5, dist. 7, c. 7, vol. III, p. 108—109. c. 20. Br. 938—b, Opp. 374a = l. III, tr. 5, dist. 8, c. I, vol. III, p. 115—116 et 116—117. c. 21. Br. 93b—94a, Opp. 374b = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 5, vol. III, p. 155—157 1). c. 22. Br. 94a—b, Opp. 375a = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 9, vol. III, p. 167—168. c. 23. Br. 94b—95a, Opp. 375a =b = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 9, vol. III, p. 168—169. c. 24. Br. 95a, Opp. 375b = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 1, vol. III, p. 6. Praefatio. IX. Fragmenta 2). (Cf. Palacký, Dějiny, III3, I, p. 36, nota 36, et Flajšhans, I. c., p. 157, nr. XXXIX.) 1. „Contentionem in disputationibus vitandam esse“, Br. 95b, Opp. 470a = De periculis nov. t., prologus, vol. III. p. 256. 2. „Apostoli manibus victum quaesiverunt, non mendica- runt“, Br. 95b—96a, Opp. 470a = De peric. nov. t., c. 12, vol. III, p. 289. 3. „De fide formata quaedam, et quid sit discedere a fide, negare fidem et accedere ad deum“, Br. 96a—96b, Opp. 470b = l. III, tr. 5, dist. 11, c. 4, vol. III, p. 350 et 348—350. 4. „Explanatio loci Generis XLIX: Fiat Dan Coluber“ etc., Br. 96b—97a, Opp. 470b = Milicii libellus de Antichristo, c. 2, vol. III, p. 375—376. P. 47, 1) Ultima phrasis de arte musica desumpta est ex l. I, tr. 1, c. 10, vol. I, lin. 6—10. 2) In Br. et Opp. sic inscribitur: „Aliae quaedam fragmenta Joannis Hus“; sequitur annotatio Brunfelsii ad lectorem: „Huc usque, quae videbantur cohaerere, in suum quaeque digessimus ordinem. Erant autem inter haec quae- dam inspersa, quae prorsus non consentiebant, et (ut dicitur) nihil facientes ad carmen: sed de quibus ne divinare quoque licebat, quid sibi vellent. Ea interim ad calcem locavimus, memores praecepti domini Jhesu, qui iussit et ipse frag- menta colligere, ne pereant. Tituli praeferebant, quae locis suis patent. Inter quae erat decretum doctorum quoddam Parisiensium de frugi disputatione, quod sic inceperat: „Ex tractatu doctorum Parisiensium.“ Haud dubie adscriptum ab rapsodo vel librario, cui video hunc fuisse morem, ut in describendo multa decurtaverit; quae sibi ad institutum de Antichristo facere non videbantur, et ea decerpsisse tantum, quae de ipso ipsissimo erant Antichristo, ut haec in promptu haberet, nullo habito respectu vel ordinis vel elegantiae."
XXVII c. 19. Br. 92b—93a, Opp. 374a = l. III, tr. 5, dist. 7, c. 7, vol. III, p. 108—109. c. 20. Br. 938—b, Opp. 374a = l. III, tr. 5, dist. 8, c. I, vol. III, p. 115—116 et 116—117. c. 21. Br. 93b—94a, Opp. 374b = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 5, vol. III, p. 155—157 1). c. 22. Br. 94a—b, Opp. 375a = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 9, vol. III, p. 167—168. c. 23. Br. 94b—95a, Opp. 375a =b = l. III, tr. 5, dist. 9, c. 9, vol. III, p. 168—169. c. 24. Br. 95a, Opp. 375b = l. III, tr. 5, dist. 5, c. 1, vol. III, p. 6. Praefatio. IX. Fragmenta 2). (Cf. Palacký, Dějiny, III3, I, p. 36, nota 36, et Flajšhans, I. c., p. 157, nr. XXXIX.) 1. „Contentionem in disputationibus vitandam esse“, Br. 95b, Opp. 470a = De periculis nov. t., prologus, vol. III. p. 256. 2. „Apostoli manibus victum quaesiverunt, non mendica- runt“, Br. 95b—96a, Opp. 470a = De peric. nov. t., c. 12, vol. III, p. 289. 3. „De fide formata quaedam, et quid sit discedere a fide, negare fidem et accedere ad deum“, Br. 96a—96b, Opp. 470b = l. III, tr. 5, dist. 11, c. 4, vol. III, p. 350 et 348—350. 4. „Explanatio loci Generis XLIX: Fiat Dan Coluber“ etc., Br. 96b—97a, Opp. 470b = Milicii libellus de Antichristo, c. 2, vol. III, p. 375—376. P. 47, 1) Ultima phrasis de arte musica desumpta est ex l. I, tr. 1, c. 10, vol. I, lin. 6—10. 2) In Br. et Opp. sic inscribitur: „Aliae quaedam fragmenta Joannis Hus“; sequitur annotatio Brunfelsii ad lectorem: „Huc usque, quae videbantur cohaerere, in suum quaeque digessimus ordinem. Erant autem inter haec quae- dam inspersa, quae prorsus non consentiebant, et (ut dicitur) nihil facientes ad carmen: sed de quibus ne divinare quoque licebat, quid sibi vellent. Ea interim ad calcem locavimus, memores praecepti domini Jhesu, qui iussit et ipse frag- menta colligere, ne pereant. Tituli praeferebant, quae locis suis patent. Inter quae erat decretum doctorum quoddam Parisiensium de frugi disputatione, quod sic inceperat: „Ex tractatu doctorum Parisiensium.“ Haud dubie adscriptum ab rapsodo vel librario, cui video hunc fuisse morem, ut in describendo multa decurtaverit; quae sibi ad institutum de Antichristo facere non videbantur, et ea decerpsisse tantum, quae de ipso ipsissimo erant Antichristo, ut haec in promptu haberet, nullo habito respectu vel ordinis vel elegantiae."
Strana XXVIII
XXVIII Praefatio. 5. „Juge sacrificium quando fuit ablatum et abominatio desolationis quando inceperit. Item de abominatione carnali et spirituali“, Br. 97a, Opp. 470b = Milicii libellus de Antichristo, c. 2 et 3, vol. III, p. 372 et 378. 6. „De mysterio Joseph et Pharaonis“, Br. 97a—b, Opp. 471a b = l. III, tr. 5, dist. 8, c. 4 et 5, vol. III, p. 126—128. Pro amico auxilio in volumine hoc edendo iterum sociis operis mei domino doctori VENCESLAO NOVOTNY, profes- sori historiac Bohemicae in Universitate Pragensi, et domino HENRICO NEUDERT, professori in consilio scholastico Regni Bohemiac, gratias optimas ago. Pragae, 21. Decembri 1910. Vlastimil Kybal.
XXVIII Praefatio. 5. „Juge sacrificium quando fuit ablatum et abominatio desolationis quando inceperit. Item de abominatione carnali et spirituali“, Br. 97a, Opp. 470b = Milicii libellus de Antichristo, c. 2 et 3, vol. III, p. 372 et 378. 6. „De mysterio Joseph et Pharaonis“, Br. 97a—b, Opp. 471a b = l. III, tr. 5, dist. 8, c. 4 et 5, vol. III, p. 126—128. Pro amico auxilio in volumine hoc edendo iterum sociis operis mei domino doctori VENCESLAO NOVOTNY, profes- sori historiac Bohemicae in Universitate Pragensi, et domino HENRICO NEUDERT, professori in consilio scholastico Regni Bohemiac, gratias optimas ago. Pragae, 21. Decembri 1910. Vlastimil Kybal.
Strana XXIX
CONSPECTUS ARGUMENTI. LIBER TERCIUS TRACTATUS QUINTUS DE ANTICHRISTO. Pagina DISTINCCIO QUINTA [DE TEMPORE ANTICHRISTIJ . Cap. I. — Quod Antichristus non est aliquis ex extraneis, ut Judeus vel paganus . Cap. II. - Antichristus est armatus vel opertus speciebus religionis christiane Cap. III. — Descripcio Antichristi Cap. IV. — De illis, qui predicabunt contra Antichristum . Cap. V. — Quod sicut Antichristus venit per longa tempora suc- cessive, ita eciam destruetur successive, et de signis mendacibus Antichristi Quod in ecclesia primitiva Antichristus fuit invalidus Quod in presenti tempore validus et multus est Anti- christus Cap. VIII. — De modo, quo Antichristus est contrarius Jhesu Christo, et de comparacione ecclesie Christi ad synagogam peccancium modernorum Quod nunc iam est tempus proprium Antichristi Cap. IX. Cap X. — De operacione Sathane in Antichristo per suos De inpedicione predicacionis veritatis per Anticristum C p. XI. — De promocione viarum Antichristi . Cap. XII. — Cap. XIII. — De singulari via, id est summa superbia Antichristi Cap. XIV.— De avaricia antichristiana et concupiscencia Cap. VI. — - - Cap. VII. 1—53 6 13 16 20 24 28 32 36 40 43 45 48
CONSPECTUS ARGUMENTI. LIBER TERCIUS TRACTATUS QUINTUS DE ANTICHRISTO. Pagina DISTINCCIO QUINTA [DE TEMPORE ANTICHRISTIJ . Cap. I. — Quod Antichristus non est aliquis ex extraneis, ut Judeus vel paganus . Cap. II. - Antichristus est armatus vel opertus speciebus religionis christiane Cap. III. — Descripcio Antichristi Cap. IV. — De illis, qui predicabunt contra Antichristum . Cap. V. — Quod sicut Antichristus venit per longa tempora suc- cessive, ita eciam destruetur successive, et de signis mendacibus Antichristi Quod in ecclesia primitiva Antichristus fuit invalidus Quod in presenti tempore validus et multus est Anti- christus Cap. VIII. — De modo, quo Antichristus est contrarius Jhesu Christo, et de comparacione ecclesie Christi ad synagogam peccancium modernorum Quod nunc iam est tempus proprium Antichristi Cap. IX. Cap X. — De operacione Sathane in Antichristo per suos De inpedicione predicacionis veritatis per Anticristum C p. XI. — De promocione viarum Antichristi . Cap. XII. — Cap. XIII. — De singulari via, id est summa superbia Antichristi Cap. XIV.— De avaricia antichristiana et concupiscencia Cap. VI. — - - Cap. VII. 1—53 6 13 16 20 24 28 32 36 40 43 45 48
Strana XXX
XXX Conspectus argumenti. DISTINCCIO SEXTA DE CORPORE ANTICHRISTI Pagina 54—84 Cap. I. — De tripharia contencione odiosa corporis Antichristi Cap. 1I. — De contenciosa divisione membrorum in corpore Anti- christi . Cap. III. — De alia contencione membrorum corporis Antichristi Cap. IV.— De tribulacione electorum Christi propter scissuram corporis Antichristi Cap. V. — Quod corpus Antichristi est simile copori bestie Cap. VI. — Quod contencio et scisma est propria proprietas cor- poris Antichristi . Cap. VII. — Quam periculosa et timenda est illa contencio mem- brorum Antichristi Cap. VIII. — De occulta et fraudulenta composicione corporis Anti- christi . Cap. IX. — Quod tepidos et inconstantes christianos absorbebit corpus Antichristi. 57 60 65 68 72 75 78 54 81 DISTINCCIO SEPTIMA DE DISPOSICIONE ET POTESTATE ANTICHRISTI Cap. 1. — Quod scribe et sapientes secundum hoc seculum non intelligent Antichristum et ipsius altissimas decep- ciones, sed primi seducti in corpus ipsius transi- . gentur et ipsum adornabunt ac armabunt Cap. II. — Quod sacerdotes, mundi amatores et carnales, con- transeunt ad apparenciam et munimen corporis Antichristi . Cap. III. — Quod Sathan corpus sui Antichristi successive exposuit et astute depinxit . Cap. IV. — Quod ipse similiter format atque conponit corpus my- sticum Antichristi corpori mistico Jhesu Christi Cap. V. — Quod nullus potest discernere corpus Antichristi, nisi a spiritu Jhesu visitatus Cap. VI. — De potestate corporis Antichristi Cap. VII. — Quod membra Antichristi precipue genti pauperum forcia se exhibent, et de cessacione iugis sacrificii . 85—112 85 91 94 97 102 105 108 DISTINCCIO OCTAVA DE ARMATURA CORPORIS ANTICHRISTI Cap. I. — Quam sint formidabilia membra Antichristi Cap. II. — Quod arma Antichristi sunt lucencia et dura et connexa Cap. III. — Quod arma Antichristi sunt perplexa et collorata . 113—146 113 117 120
XXX Conspectus argumenti. DISTINCCIO SEXTA DE CORPORE ANTICHRISTI Pagina 54—84 Cap. I. — De tripharia contencione odiosa corporis Antichristi Cap. 1I. — De contenciosa divisione membrorum in corpore Anti- christi . Cap. III. — De alia contencione membrorum corporis Antichristi Cap. IV.— De tribulacione electorum Christi propter scissuram corporis Antichristi Cap. V. — Quod corpus Antichristi est simile copori bestie Cap. VI. — Quod contencio et scisma est propria proprietas cor- poris Antichristi . Cap. VII. — Quam periculosa et timenda est illa contencio mem- brorum Antichristi Cap. VIII. — De occulta et fraudulenta composicione corporis Anti- christi . Cap. IX. — Quod tepidos et inconstantes christianos absorbebit corpus Antichristi. 57 60 65 68 72 75 78 54 81 DISTINCCIO SEPTIMA DE DISPOSICIONE ET POTESTATE ANTICHRISTI Cap. 1. — Quod scribe et sapientes secundum hoc seculum non intelligent Antichristum et ipsius altissimas decep- ciones, sed primi seducti in corpus ipsius transi- . gentur et ipsum adornabunt ac armabunt Cap. II. — Quod sacerdotes, mundi amatores et carnales, con- transeunt ad apparenciam et munimen corporis Antichristi . Cap. III. — Quod Sathan corpus sui Antichristi successive exposuit et astute depinxit . Cap. IV. — Quod ipse similiter format atque conponit corpus my- sticum Antichristi corpori mistico Jhesu Christi Cap. V. — Quod nullus potest discernere corpus Antichristi, nisi a spiritu Jhesu visitatus Cap. VI. — De potestate corporis Antichristi Cap. VII. — Quod membra Antichristi precipue genti pauperum forcia se exhibent, et de cessacione iugis sacrificii . 85—112 85 91 94 97 102 105 108 DISTINCCIO OCTAVA DE ARMATURA CORPORIS ANTICHRISTI Cap. I. — Quam sint formidabilia membra Antichristi Cap. II. — Quod arma Antichristi sunt lucencia et dura et connexa Cap. III. — Quod arma Antichristi sunt perplexa et collorata . 113—146 113 117 120
Strana XXXI
Conspectus argumenti. Cap. IV. — Quomodo subtiliter applicat contra electos dei spiritus arma sua Antichristus . . . . Cap. V. — Quomodo subtiliter et efficaciter invadit [et] involvit electos Christi per sua a:ma Antichristus e Cap. VI. — Quomodo possint evadi a christiano involuciones et arma Antichristi . . . . Cap. VII. — Quod fulcimenta vel arma Antychristi iniquos simul et iustos involvunt et obligant . . Cap. VHI. — Quod fulcimenta Antychristi vel obligaciones homi- num sunt inhabilia Christi discipulis et inepta . Cap. IX. — Discrecio mandatorum dei a tradicionibus hominum DISTINCCIO NONA DE INCONSTANCIA MEMBRORUM ANTICHRISTI Cap. I. — [De inconstantia et duplicate modernorum hypocri- tarum] . . . Cap. II. — Quam nociva et quibus sunt membra. Antychristi Cap. III. — De composicione inepta et ex contrariis membrorum Antychristi . . Cap. IV. — De effectibus membrorum. Antychristi . . . Cap. V. — De contencione alterutrum membrorum Antychristi . Cap. VI. — Quod seipsos ignorant yppocrite et sunt incorrigibiles Cap. VII. -- Quod membra Antichristi indurata et forcia ad no- cendum . . . . . Cap. VIII. — Quod membra Antichristi : sunt confracta et mollia ad obsequcndum Christo et incurabilia Cap. IX. — De mensura temporis, in quo permittitur regnare mem- bris Antychrisu | . . . . . . . Cap. X. — Ostenditur, quod est caput et que sunt membra Antichristi . . . . . . Cap. XI. — De indumentis celebribus Antichristi et concubine seu adultere ipsius . . . . . . Cap. XII. — Quid est vel que est aut ex quibus generacio adultera et concubina mistici Antychristi . . Cap. XIII. — Quam sit monstruosa et admirabilis fornicaria mistici Antichristi et cruenta a crudelitate sua - . Cap. XIV. — De magna iniquitate et dampnacione meretricis Anty- christi . . . . . . Cap. XV. -- [Nota de sanctis colendis ab hypocritis] . . . Cap. XVI. — [De superhabundanti iniquitate illae generationis ne- quam sacerdotum, quae persequitur electos dei] . Cap. XVII. — [Quales sint sacerdotes persequentes sanctos mo- dernos: Superbi] . . . . . . Cap. XVIII. — [De sacerdotibus superbis] . XXXI Pagina 124 127 134 138 142 147—206 147 150 152 154 155 157 160 163 167 170 192 196 198
Conspectus argumenti. Cap. IV. — Quomodo subtiliter applicat contra electos dei spiritus arma sua Antichristus . . . . Cap. V. — Quomodo subtiliter et efficaciter invadit [et] involvit electos Christi per sua a:ma Antichristus e Cap. VI. — Quomodo possint evadi a christiano involuciones et arma Antichristi . . . . Cap. VII. — Quod fulcimenta vel arma Antychristi iniquos simul et iustos involvunt et obligant . . Cap. VHI. — Quod fulcimenta Antychristi vel obligaciones homi- num sunt inhabilia Christi discipulis et inepta . Cap. IX. — Discrecio mandatorum dei a tradicionibus hominum DISTINCCIO NONA DE INCONSTANCIA MEMBRORUM ANTICHRISTI Cap. I. — [De inconstantia et duplicate modernorum hypocri- tarum] . . . Cap. II. — Quam nociva et quibus sunt membra. Antychristi Cap. III. — De composicione inepta et ex contrariis membrorum Antychristi . . Cap. IV. — De effectibus membrorum. Antychristi . . . Cap. V. — De contencione alterutrum membrorum Antychristi . Cap. VI. — Quod seipsos ignorant yppocrite et sunt incorrigibiles Cap. VII. -- Quod membra Antichristi indurata et forcia ad no- cendum . . . . . Cap. VIII. — Quod membra Antichristi : sunt confracta et mollia ad obsequcndum Christo et incurabilia Cap. IX. — De mensura temporis, in quo permittitur regnare mem- bris Antychrisu | . . . . . . . Cap. X. — Ostenditur, quod est caput et que sunt membra Antichristi . . . . . . Cap. XI. — De indumentis celebribus Antichristi et concubine seu adultere ipsius . . . . . . Cap. XII. — Quid est vel que est aut ex quibus generacio adultera et concubina mistici Antychristi . . Cap. XIII. — Quam sit monstruosa et admirabilis fornicaria mistici Antichristi et cruenta a crudelitate sua - . Cap. XIV. — De magna iniquitate et dampnacione meretricis Anty- christi . . . . . . Cap. XV. -- [Nota de sanctis colendis ab hypocritis] . . . Cap. XVI. — [De superhabundanti iniquitate illae generationis ne- quam sacerdotum, quae persequitur electos dei] . Cap. XVII. — [Quales sint sacerdotes persequentes sanctos mo- dernos: Superbi] . . . . . . Cap. XVIII. — [De sacerdotibus superbis] . XXXI Pagina 124 127 134 138 142 147—206 147 150 152 154 155 157 160 163 167 170 192 196 198
Strana XXXII
XXXII Conspectus argumenti. Cap. XIX. — [De sacerdotibus crudelibus et avaris] Cap. XX. — [De sacerdotibus voluptuosis] . Pagina 201 205 INCIPIT DISTINCCIO X. TERCII TRACTATUS SIVE LIBRI [DEPOSITIO MERETRICIS APOCALYPTICAE] . 207—251 Cap. I. — Denudacio Jezabelis meretricis vel concubine mistici Antichristi . . . Cap. II. — Ostensio pudendorum meretricis vel adultere Anty- christi, quid est abhominacio desolacionis, etc. Cap. III. — Denudacio faciei meretricis magne Cap. IV. — Denudacio eorum, qui intrinsecus latent in magna meretrice, et quod Antychristus venit de christianis inpiis . Cap. V. — Ostensio culcioris vestis meretricis et subtilioris fuci adultere, et de subtilitate maiore decipiendi chri- stianos a spiritu Antychristi . Cap. VI. — Revelacio Antychristorum et magne meretricis secun- dum Judam Thadeum et quo modo diligenter fuit hec meretrix ab antiquo descripta et prophetata, etc Cap. VII. — Revelacio manifestior Antychristi et meretricis eius secundum doctores et secundum Gregorium Revelacio magne meretricis secundum Bernhardum . Cap. VIII. — Cap. IX. — Denudacio Jezabel meretricis secundum doctorem alium Cap. X. — Denudacio eiusdem fornicarie mulieris apparencior se- cundum doctorem quemdam modernum Cap. XI. — Revelacio manifesta eiusdem synagoge yppocritarum, alias meretricis, etc. 207 212 219 224 229 236 239 240 241 243 249 MAGISTRORUM UNIVERSITATIS PARISIENSIS TRACTATUS DE PERICULIS NOVISSIMORUM TEMPORUM 252—332 Incipit prologus . 252 Cap. I. — [Quod pericula novissimorum temporum multa et magna futura sunt in ecclesia generali] . Cap. II. — [Per quos aut per cuiusmodi homines futura sint peri- cula novissimorum temporum] Cap. III. — [Quam habiles et apti erunt praedicti periculosi homi- nes ad praedicta pericula inducenda] Cap. IV. — [Quae aut cuiusmodi erunt pericula memorata) [Quam astute procedunt praedicti homines periculosi Cap. V. — in praedictis periculis inducendis] . Cap. VI. — [Quod qui non praeviderint praedicta pericula, aut . praevisa non praecaverint, peribunt in illis] 256 257 265 267 269 272
XXXII Conspectus argumenti. Cap. XIX. — [De sacerdotibus crudelibus et avaris] Cap. XX. — [De sacerdotibus voluptuosis] . Pagina 201 205 INCIPIT DISTINCCIO X. TERCII TRACTATUS SIVE LIBRI [DEPOSITIO MERETRICIS APOCALYPTICAE] . 207—251 Cap. I. — Denudacio Jezabelis meretricis vel concubine mistici Antichristi . . . Cap. II. — Ostensio pudendorum meretricis vel adultere Anty- christi, quid est abhominacio desolacionis, etc. Cap. III. — Denudacio faciei meretricis magne Cap. IV. — Denudacio eorum, qui intrinsecus latent in magna meretrice, et quod Antychristus venit de christianis inpiis . Cap. V. — Ostensio culcioris vestis meretricis et subtilioris fuci adultere, et de subtilitate maiore decipiendi chri- stianos a spiritu Antychristi . Cap. VI. — Revelacio Antychristorum et magne meretricis secun- dum Judam Thadeum et quo modo diligenter fuit hec meretrix ab antiquo descripta et prophetata, etc Cap. VII. — Revelacio manifestior Antychristi et meretricis eius secundum doctores et secundum Gregorium Revelacio magne meretricis secundum Bernhardum . Cap. VIII. — Cap. IX. — Denudacio Jezabel meretricis secundum doctorem alium Cap. X. — Denudacio eiusdem fornicarie mulieris apparencior se- cundum doctorem quemdam modernum Cap. XI. — Revelacio manifesta eiusdem synagoge yppocritarum, alias meretricis, etc. 207 212 219 224 229 236 239 240 241 243 249 MAGISTRORUM UNIVERSITATIS PARISIENSIS TRACTATUS DE PERICULIS NOVISSIMORUM TEMPORUM 252—332 Incipit prologus . 252 Cap. I. — [Quod pericula novissimorum temporum multa et magna futura sunt in ecclesia generali] . Cap. II. — [Per quos aut per cuiusmodi homines futura sint peri- cula novissimorum temporum] Cap. III. — [Quam habiles et apti erunt praedicti periculosi homi- nes ad praedicta pericula inducenda] Cap. IV. — [Quae aut cuiusmodi erunt pericula memorata) [Quam astute procedunt praedicti homines periculosi Cap. V. — in praedictis periculis inducendis] . Cap. VI. — [Quod qui non praeviderint praedicta pericula, aut . praevisa non praecaverint, peribunt in illis] 256 257 265 267 269 272
Strana XXXIII
Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Conspectus argumenti. VII. — (In quibus periculis erunt constituti illi, qui aliis prae- dicta pericula procurabunt] . . . . . VIII, — [Quod praedicta pericula non sunt longe remota, sed sunt propinqua vel iam inchoata. Et quod eorum inquisitio et repulsio non sit amplius differenda] . IX. — [Quod praelatorum ecclesiae est praedicta pericula praevidere, praenunciare et repellere] . X. — [Quam penam incurrent praelati ecclesiae, tam in prae- senti, quam in futuro, si circa praedicta pericula fuerint negligentes] . . . XI. — [Quod licet praedicta pericula fuerint prophetata, t tamen poterunt repelli ad tempus, si eis viriliter resistatur] XII. — [Qualiter procedendum sit in dictis periculis repellendis] XIII. — (Quomodo isti seductores congnoscantur, ut arceri possint a praelatis et evitari ab hominibus] . XIV. — |Signa plurima, quaedam infallibilia, quaedam vero probabilia, per quae poterunt praedicti homines cognosci| . . . XV. — [Sermo Magistri Guillelmi de Sancto Amore in die sanctorum apostolorum Jacobi et Philippi) XVI. — [Sermo continuatur atque finem habet] . . . INCIPIT DISTINCCIO UNDECIMA EIUSDEM XXXIII Pagina 272 275 280 281 282 284 292 296 315 331 [DE SUCCESSIVA REVELATIONE ANTICHRISTI A FIDELIBUS PRAEDICATORIBUS] . . . . I. — Quomodo Christus Jhesus fuit successive magisque demonstratus esse futurus, et ita et Antychristus IL. — De silencio facto de Antychristo ante tempus et in tempore Antychristi . . . . III. — Oui sunt causa silencii et habundancie iniquitati Anty- christi. . . . . . . IV. — Que est vel qualis discessio in tempore Antychristi, et cetera . V. — De predicatoribus, qui revelant Antichristum et de multitudine ipsorum successiva . . . VI. — (Quod Elias iam venit non personaliter, sed in multi- tudine sanctorum praedicatorum] . INTERPONITUR NARRATIO DE MILICIO VII. — (Continuatur Narratio de Milicio] VIII. — [Narratio de Milicio finem habet] 333—307 333 337 341 347 351 355 358—367 361 365
Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. Conspectus argumenti. VII. — (In quibus periculis erunt constituti illi, qui aliis prae- dicta pericula procurabunt] . . . . . VIII, — [Quod praedicta pericula non sunt longe remota, sed sunt propinqua vel iam inchoata. Et quod eorum inquisitio et repulsio non sit amplius differenda] . IX. — [Quod praelatorum ecclesiae est praedicta pericula praevidere, praenunciare et repellere] . X. — [Quam penam incurrent praelati ecclesiae, tam in prae- senti, quam in futuro, si circa praedicta pericula fuerint negligentes] . . . XI. — [Quod licet praedicta pericula fuerint prophetata, t tamen poterunt repelli ad tempus, si eis viriliter resistatur] XII. — [Qualiter procedendum sit in dictis periculis repellendis] XIII. — (Quomodo isti seductores congnoscantur, ut arceri possint a praelatis et evitari ab hominibus] . XIV. — |Signa plurima, quaedam infallibilia, quaedam vero probabilia, per quae poterunt praedicti homines cognosci| . . . XV. — [Sermo Magistri Guillelmi de Sancto Amore in die sanctorum apostolorum Jacobi et Philippi) XVI. — [Sermo continuatur atque finem habet] . . . INCIPIT DISTINCCIO UNDECIMA EIUSDEM XXXIII Pagina 272 275 280 281 282 284 292 296 315 331 [DE SUCCESSIVA REVELATIONE ANTICHRISTI A FIDELIBUS PRAEDICATORIBUS] . . . . I. — Quomodo Christus Jhesus fuit successive magisque demonstratus esse futurus, et ita et Antychristus IL. — De silencio facto de Antychristo ante tempus et in tempore Antychristi . . . . III. — Oui sunt causa silencii et habundancie iniquitati Anty- christi. . . . . . . IV. — Que est vel qualis discessio in tempore Antychristi, et cetera . V. — De predicatoribus, qui revelant Antichristum et de multitudine ipsorum successiva . . . VI. — (Quod Elias iam venit non personaliter, sed in multi- tudine sanctorum praedicatorum] . INTERPONITUR NARRATIO DE MILICIO VII. — (Continuatur Narratio de Milicio] VIII. — [Narratio de Milicio finem habet] 333—307 333 337 341 347 351 355 358—367 361 365
Strana XXXIV
XXXIV Addenda et corrigenda. MILICII LIBELLUS DE ANTICHRISTO . Cap. I. — [Milicius inspiratus quomodo cognoverit Antichristum venisse] . * Cap. II. — [Antichristum venisse a. 1365 dicit. Abominatio deso- lationis probat Antichristum venisse] Cap. III. — [Quis sit Antichristus, quaeritur. Discessio probat Anti- christum venisse] . . Cap. IV. — [Salus christianorum quibus mediis procurari poterit] . Pagina 368—381 368 372 376 379 ADDENDA ET CORRIGENDA. P. 11, lin. 33 ad voces: qui post carnem abierunt adde notam 3) Cf. Judae 7. P. 50, lin. 32 ed. Br. addidit voces biblicas: quia faciet omnes pusillos et magnos et divites et pauperes, etc. Apoc. XIII. P. 57, lin. 35 lege de locis pro de loci. P. 61, lin. 31 lege miscuerunt pro miserunt. P. 63, lin. 27 lege particeps spiritus pro particeps spiritu. P. 77, lin. 4 lege pretendentibus pro precedentibus. P. 80, lin. 4 lege vinee mee pro vinee me. P. 188, lin. 10 lege ecclesia sancta pro ecclesie sancte. P. 190, lin. 16 lege multiplices pro multiplice. P. 231, lin. 35 lege notam 9) pro nota 8); ita et lin. 40. P. 237, lin. 20 lege [ad] cavendum.. sanctos pro cavendum.. sanctis. P. 247, lin. 39 adde non existente. P. 249, lin. 31 adde: Impr. in Antilogia papae, ed. W. Wissenburg, 1555, p. 1—5. P. 252, lin. 16 adde: In editione, quae Basiliae 1555 prodiit, p. 5, tractatus hic inscribitur: „Incipit scriptum scholae Parisiensis de periculis eccle- siae, compositum anno 1389" (sic); ita et in Fasciculo, ed. 1690, p. 18. P. 260, lin. 32 lege signa veritatis pro signa veritatum. P. 261, lin. 31 adde [si] preter auctoritatem. P. 264, lin. 8 lege qui pro quia. lin. 2 lege inimicus pro amicus. P. 267, lin. 7 lege transferentur pro transferuntur, et lin. 22 requiretur. P. 272, P. 280, lin. 5 lege talibus pro tales. P. 298, lin. 32 lege in finali ecclesia pro in finali ecclesie. P. 301, lin. 27 lege pompa culti pro pompa cultu. lin. 15 lege manifestem pro manifeste. P. 315, P. 325, lin. 12 lege quam pro quem. P. 330, lin. 20 adde [alius] annuncciavit, et lin. 38 religiosiores. P. 331, lin. I3 lege interficiet pro interficit.
XXXIV Addenda et corrigenda. MILICII LIBELLUS DE ANTICHRISTO . Cap. I. — [Milicius inspiratus quomodo cognoverit Antichristum venisse] . * Cap. II. — [Antichristum venisse a. 1365 dicit. Abominatio deso- lationis probat Antichristum venisse] Cap. III. — [Quis sit Antichristus, quaeritur. Discessio probat Anti- christum venisse] . . Cap. IV. — [Salus christianorum quibus mediis procurari poterit] . Pagina 368—381 368 372 376 379 ADDENDA ET CORRIGENDA. P. 11, lin. 33 ad voces: qui post carnem abierunt adde notam 3) Cf. Judae 7. P. 50, lin. 32 ed. Br. addidit voces biblicas: quia faciet omnes pusillos et magnos et divites et pauperes, etc. Apoc. XIII. P. 57, lin. 35 lege de locis pro de loci. P. 61, lin. 31 lege miscuerunt pro miserunt. P. 63, lin. 27 lege particeps spiritus pro particeps spiritu. P. 77, lin. 4 lege pretendentibus pro precedentibus. P. 80, lin. 4 lege vinee mee pro vinee me. P. 188, lin. 10 lege ecclesia sancta pro ecclesie sancte. P. 190, lin. 16 lege multiplices pro multiplice. P. 231, lin. 35 lege notam 9) pro nota 8); ita et lin. 40. P. 237, lin. 20 lege [ad] cavendum.. sanctos pro cavendum.. sanctis. P. 247, lin. 39 adde non existente. P. 249, lin. 31 adde: Impr. in Antilogia papae, ed. W. Wissenburg, 1555, p. 1—5. P. 252, lin. 16 adde: In editione, quae Basiliae 1555 prodiit, p. 5, tractatus hic inscribitur: „Incipit scriptum scholae Parisiensis de periculis eccle- siae, compositum anno 1389" (sic); ita et in Fasciculo, ed. 1690, p. 18. P. 260, lin. 32 lege signa veritatis pro signa veritatum. P. 261, lin. 31 adde [si] preter auctoritatem. P. 264, lin. 8 lege qui pro quia. lin. 2 lege inimicus pro amicus. P. 267, lin. 7 lege transferentur pro transferuntur, et lin. 22 requiretur. P. 272, P. 280, lin. 5 lege talibus pro tales. P. 298, lin. 32 lege in finali ecclesia pro in finali ecclesie. P. 301, lin. 27 lege pompa culti pro pompa cultu. lin. 15 lege manifestem pro manifeste. P. 315, P. 325, lin. 12 lege quam pro quem. P. 330, lin. 20 adde [alius] annuncciavit, et lin. 38 religiosiores. P. 331, lin. I3 lege interficiet pro interficit.
Strana 1
LIBER TERCIUS2. TRACTATUS QUINTUSa). DE ANTICHRISTO. DISTINCCIO QUINTAa). [f. 1312] Capitulum primumb). Quod Antichristus non est aliquis ex extraneise), ut Judeus vel paganusd). Omnis insupere) yppocrita et carnalis atque iniqus christianus necesse habet, ut per hanc regulam, id est per veritatem vite et doctrine Jhesu Christi et eius discipulorum et 10 tocius ecclesie sanctorum, ad unguem usque meciatur et secun- dum hoc diiudicetur ac probetur, si debet seipsum [deprehen- dere et ostendere], vel ab aliis, qualis in sef) existit, deprehendi et ostendi. Et quantum quilibet invenitur minuss) habere vel esse difformis isti regule, tantumdem ad corpus vel ad 15 partem illius est delapsus, videlicet diaboli, qui primus in veri- a) add. ab ed. In A inscribitur tantum in folio superiore: Incipit de Anti- christo (rubr.) b) ita A rubr. c) extraneus corr. ex extraneis A. d) ita A rubr. e) Cf. in vol. III. p. 3: „Et hec (scil. regula generalis) erit aptis- sima ad hoc, ut homo per eam seipsum congnoscat, eidem comparatus, et 20 ut congnoscat alios a se, precipue pseudomagistros, de quibus sermo, ad ipsam coequando facta et dicta eorum.“ — Cf. etiam, quod de argumento tractatus de Antichristo ab auctore dictum est in vol. II, p. 69: „Tercio lo- quendum erit de Antichristo et temporibus Antichristi membrisque ipsius vel apostolis simulatis, et illud fiet eciam per comparacionem ad regulam illam 25 regiam sepe dictam.“ f) post corr. A. g) add. in m. A. KYBAL: M. de Janov Regulae, III.
LIBER TERCIUS2. TRACTATUS QUINTUSa). DE ANTICHRISTO. DISTINCCIO QUINTAa). [f. 1312] Capitulum primumb). Quod Antichristus non est aliquis ex extraneise), ut Judeus vel paganusd). Omnis insupere) yppocrita et carnalis atque iniqus christianus necesse habet, ut per hanc regulam, id est per veritatem vite et doctrine Jhesu Christi et eius discipulorum et 10 tocius ecclesie sanctorum, ad unguem usque meciatur et secun- dum hoc diiudicetur ac probetur, si debet seipsum [deprehen- dere et ostendere], vel ab aliis, qualis in sef) existit, deprehendi et ostendi. Et quantum quilibet invenitur minuss) habere vel esse difformis isti regule, tantumdem ad corpus vel ad 15 partem illius est delapsus, videlicet diaboli, qui primus in veri- a) add. ab ed. In A inscribitur tantum in folio superiore: Incipit de Anti- christo (rubr.) b) ita A rubr. c) extraneus corr. ex extraneis A. d) ita A rubr. e) Cf. in vol. III. p. 3: „Et hec (scil. regula generalis) erit aptis- sima ad hoc, ut homo per eam seipsum congnoscat, eidem comparatus, et 20 ut congnoscat alios a se, precipue pseudomagistros, de quibus sermo, ad ipsam coequando facta et dicta eorum.“ — Cf. etiam, quod de argumento tractatus de Antichristo ab auctore dictum est in vol. II, p. 69: „Tercio lo- quendum erit de Antichristo et temporibus Antichristi membrisque ipsius vel apostolis simulatis, et illud fiet eciam per comparacionem ad regulam illam 25 regiam sepe dictam.“ f) post corr. A. g) add. in m. A. KYBAL: M. de Janov Regulae, III.
Strana 2
2 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 5, c. 1. 10 15 20 25 tate non stetit et ideo mendax est et pater eius 1), quoniam omnisa) christianus, qui non cogitat, non loquitur vel non facit ea, que sunt exb) hac et secundum hanc veritatem, est in tan- tume) sors et membrum Antichristi et solo nomine chri- 5 stianusd). Ille autem homo, qui in summo gradu inequalis est veri- tati isti notate, et non tantum difformis, sed persecutor ac dissuasor ipsius veritatis, est palam summe Anti- christus tenetque caput corporis Antichristi, quia est in summo gradu habundancie iniquitatis et falsitatis, cui ne- quit ulla iniquitas Judei, Sarraceni vel gentilis comparari, quo- niam Antichristus, ut ex nomine signatur, est vel debet esse summe contrarius Christo. Sic enim est ethymologia ipsius, quia ab „ante“, quod est „contra“, et „Christus“ [derivatur]. Sed quia veritas vite Christi et doctrine fuit per hoc probata, ut dic- tum est II. huius c. [3] 2): diligere veritatem in corde, testificari in ore et facere in opere, ergo per contrarium falsitas vite Antichristi est odire veritatem, non tamene) quamlibet, sed Christi Jhesu, id est salutarem, eam tacere, vel inpugnare in ore veritatem, opere non inplere. Et ista est proprie Antichristei- tasf) congnita per comparacionem regule sepe dicte. Ex quo sequitur, quod illes) omnis est contrarius veritati Jhesu, qui cogitat vel loquitur male vel vivit male, quamvish) confitetur se male facere, prout peccator publicanus. Magis autem contrarius est veritati Christi, qui agit male et dicit se bene agere, quia omnino offendit veritatem. Et talis est omnis simulator christianus. Eti) ideo dicit I. Jo. I3): „Si di- xerimus, quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus et veritas in nobis non est. Si autem dixerimus“, etc. 30 20) Antichristeitas A. a) hac voce excerpta in cod. D I. 2 incipiunt. D I. in marg. fol. super. alia manu inscribitur: De Antichristo. Quod etiam in cod. D 2. in marg. co- lore rubro scriptum legitur. b) ex veritate et secundum veritatem Jhesu Christi D 1. 2. c) est tantum D I; est iterum D 2. d) post hanc vocem 35 D 1. 2. cont.: Ille enim omnis, v. infra lin. 22. e) post corr. A. f) Anti- christi veritas corr. Antichristeitas A in m. g) Ille enim omnis cont. D 1. 2. h) om. D 2. i) Et — dixerimus, etc. om. D 1. 2. 1) Cf. Joann. VIII. 44. 2) Cf. libr. III, tract. II, c. 3, in vol. II. p. 46. 3) I. Joan. I. 8. 10.
2 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 5, c. 1. 10 15 20 25 tate non stetit et ideo mendax est et pater eius 1), quoniam omnisa) christianus, qui non cogitat, non loquitur vel non facit ea, que sunt exb) hac et secundum hanc veritatem, est in tan- tume) sors et membrum Antichristi et solo nomine chri- 5 stianusd). Ille autem homo, qui in summo gradu inequalis est veri- tati isti notate, et non tantum difformis, sed persecutor ac dissuasor ipsius veritatis, est palam summe Anti- christus tenetque caput corporis Antichristi, quia est in summo gradu habundancie iniquitatis et falsitatis, cui ne- quit ulla iniquitas Judei, Sarraceni vel gentilis comparari, quo- niam Antichristus, ut ex nomine signatur, est vel debet esse summe contrarius Christo. Sic enim est ethymologia ipsius, quia ab „ante“, quod est „contra“, et „Christus“ [derivatur]. Sed quia veritas vite Christi et doctrine fuit per hoc probata, ut dic- tum est II. huius c. [3] 2): diligere veritatem in corde, testificari in ore et facere in opere, ergo per contrarium falsitas vite Antichristi est odire veritatem, non tamene) quamlibet, sed Christi Jhesu, id est salutarem, eam tacere, vel inpugnare in ore veritatem, opere non inplere. Et ista est proprie Antichristei- tasf) congnita per comparacionem regule sepe dicte. Ex quo sequitur, quod illes) omnis est contrarius veritati Jhesu, qui cogitat vel loquitur male vel vivit male, quamvish) confitetur se male facere, prout peccator publicanus. Magis autem contrarius est veritati Christi, qui agit male et dicit se bene agere, quia omnino offendit veritatem. Et talis est omnis simulator christianus. Eti) ideo dicit I. Jo. I3): „Si di- xerimus, quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus et veritas in nobis non est. Si autem dixerimus“, etc. 30 20) Antichristeitas A. a) hac voce excerpta in cod. D I. 2 incipiunt. D I. in marg. fol. super. alia manu inscribitur: De Antichristo. Quod etiam in cod. D 2. in marg. co- lore rubro scriptum legitur. b) ex veritate et secundum veritatem Jhesu Christi D 1. 2. c) est tantum D I; est iterum D 2. d) post hanc vocem 35 D 1. 2. cont.: Ille enim omnis, v. infra lin. 22. e) post corr. A. f) Anti- christi veritas corr. Antichristeitas A in m. g) Ille enim omnis cont. D 1. 2. h) om. D 2. i) Et — dixerimus, etc. om. D 1. 2. 1) Cf. Joann. VIII. 44. 2) Cf. libr. III, tract. II, c. 3, in vol. II. p. 46. 3) I. Joan. I. 8. 10.
Strana 3
Qui sit contrarius veritati Jhesu Christi. Item omnis, qui simpliciter facit male et confitetur se velle male facere, est contrarius Christo Jhesu, sicut est manifeste iniqus christianus. Sed magis est contrarius veritati Christi is, qui promittit se non facere male et nolle facere male, et tamen facit, quia ita facit male, sicut precedens, eta) cum hoc spe- cialiter, quia mentitur. Et ita faciunt iterum christiani et maxime votivi, ut sacerdotes et religiosi. Etb) propterea Christus, con- parans tales veritati in parabola, dicit 1): „Erat pater familias, [qui habebat duos filios], et dicit uni eorum: Vade, fili, in vineam hodie. Qui respondit: Nolo. Et post penitencia ductus 10 ivit. Dixitque seniori: Vade tu in vineam. Qui respondit: Va- dam. Et non ivit". Item contrarius est veritati, qui simpliciter non credit veri- tati, et dicit se nolle credere eidem, veluti sunt pagani et Judei. Sed multo magis contrarius veritati eidem, qui promisit se credere 15 et assumpsit signacula fidei, et tamen infideliter agit et non credit veritati post promissum, sicute) sunt christiani iniqui et infideles. Item omnis, qui manifeste agit male et patitur pro eo con- temptum et confusionem, est contrarius Christo, qui manifeste 20 fecit bonum. Sed magis est contrarius veritati Christi, qui male agit sub similitudine boni, et sic. licet male agens, tamen utitur gloria et honore virtutis. Et talis est omnis yppocrita. Item omnis, qui male agit, est contrarius Christo, quamvis nesciat esse tantum malum, quod agit, prout sunt simplices. Sed ma- 25 gis est contrarius veritati Christi, qui scit quantitatem mali, quod agit, et tamen ipsum excusat vel facitd) sibi ipsum leve. Ideoe) dicit psalmista 2): „Ut non declines cor meum in verba malicie." Item hic addere potes omnes alias circumstancias pecca- tum aggravantes, ut est magna persona et locus sanctus, in quo 30 fit peccatum, et tempus et persona, contra quam fit offensa, et sic de aliis, que faciunt maiorem contemptum dei. Ex istis colligitur Antichristeitasf), que est in summo contraria veritati vite Christi et doctrine. Et est, cum homo sciens malum, facit ipsum, et hoc facit cooperte sub similitu- 35 a) et hic (sic) D 2. b) Et — non ivit om. D 1. 2. c) sicuti D 2. d) facit repetitur superflue in D 2. e) Ideo — contemptum dei om. D 1. 2. f) Antichristi veritas corr. Antichristeitas A in marg. 1) Matth. XXI. 28—30. 2) Psalm. CXL. 4.
Qui sit contrarius veritati Jhesu Christi. Item omnis, qui simpliciter facit male et confitetur se velle male facere, est contrarius Christo Jhesu, sicut est manifeste iniqus christianus. Sed magis est contrarius veritati Christi is, qui promittit se non facere male et nolle facere male, et tamen facit, quia ita facit male, sicut precedens, eta) cum hoc spe- cialiter, quia mentitur. Et ita faciunt iterum christiani et maxime votivi, ut sacerdotes et religiosi. Etb) propterea Christus, con- parans tales veritati in parabola, dicit 1): „Erat pater familias, [qui habebat duos filios], et dicit uni eorum: Vade, fili, in vineam hodie. Qui respondit: Nolo. Et post penitencia ductus 10 ivit. Dixitque seniori: Vade tu in vineam. Qui respondit: Va- dam. Et non ivit". Item contrarius est veritati, qui simpliciter non credit veri- tati, et dicit se nolle credere eidem, veluti sunt pagani et Judei. Sed multo magis contrarius veritati eidem, qui promisit se credere 15 et assumpsit signacula fidei, et tamen infideliter agit et non credit veritati post promissum, sicute) sunt christiani iniqui et infideles. Item omnis, qui manifeste agit male et patitur pro eo con- temptum et confusionem, est contrarius Christo, qui manifeste 20 fecit bonum. Sed magis est contrarius veritati Christi, qui male agit sub similitudine boni, et sic. licet male agens, tamen utitur gloria et honore virtutis. Et talis est omnis yppocrita. Item omnis, qui male agit, est contrarius Christo, quamvis nesciat esse tantum malum, quod agit, prout sunt simplices. Sed ma- 25 gis est contrarius veritati Christi, qui scit quantitatem mali, quod agit, et tamen ipsum excusat vel facitd) sibi ipsum leve. Ideoe) dicit psalmista 2): „Ut non declines cor meum in verba malicie." Item hic addere potes omnes alias circumstancias pecca- tum aggravantes, ut est magna persona et locus sanctus, in quo 30 fit peccatum, et tempus et persona, contra quam fit offensa, et sic de aliis, que faciunt maiorem contemptum dei. Ex istis colligitur Antichristeitasf), que est in summo contraria veritati vite Christi et doctrine. Et est, cum homo sciens malum, facit ipsum, et hoc facit cooperte sub similitu- 35 a) et hic (sic) D 2. b) Et — non ivit om. D 1. 2. c) sicuti D 2. d) facit repetitur superflue in D 2. e) Ideo — contemptum dei om. D 1. 2. f) Antichristi veritas corr. Antichristeitas A in marg. 1) Matth. XXI. 28—30. 2) Psalm. CXL. 4.
Strana 4
Matthiae de Janov Regulae, 1. I1I, tr. 5, dist. 5, c. 1. dine boni, et inde honorificatura) ut bonus; et promisit seu vovit non facere ipsum malum, et non wlt confiteri se fecisse [malum vel facere, ne perderet suam gloriam, et tamen facit malum, exi- stens persona magna et digna in populo, et facit in loco sancto malum et per res sacras vel in rebus sacris et in tempore pleno gracia et veritate; et facit malum contra deum vivum vel con- tra filium dei iam sedentem ad dexteram dei patris omnipo- tentis, habens contemptum vel leviter accipiens Jhesum cruci- fixum et eius passiones. Et iste talis quicumque est proprieb) et maxime Antichristus [f. 131b], quia proprie et maxime [est] contrarius Jhesu Christo. Quantumcumque autem talis „homo peccator etc) filius perdicionis“1) ad summum gradum vel locum virtuti soli et veritati ac iusticie adaptatum in populo christiano pervenerit. 15 tuncd) procul dubio ille est vel erit ille summus et famo- sus Antichristuse), de quo multus sermo et multa fama est in populo christiano, quoniam tunc verum est vel erit, quod def) Antichristo inquit apostolus 2): „Filius iniquitatis extolletur super omne, quod diciturs) aut quod collitur deus l), ita quod 20 in templo dei sedeat ostendens sei), tamquam ipse sit deus. Non quidem [est] deus natura, sed participacione, neque deus in celestibus, sed deus in terrenis hominibus; ad quem sensum eciam dyabolus dictus est deus huius seculi 3). De quo modo accipiendi deum, puta perk) participacionem, scriptura sancta 25 in pluribus locis loquitur, vocans eos deos, qui inter homines sibi locum dei obtinent, in summo gradu veritatis et virtutis constituti aut in loco soli veritati et iusticie preparato1), sicut scriptum est 4): „Deus, deorum dominus, locutus est et in medio autem deos diiudicat“, et iterum 5): „Ego dixi: Dii estis“, et se- 30 quitur de summo Antichristo: „Vos autem sicut homines mo- 5 10 35 b) add. A sub lin. c) om. D 2. d) tunc etc. a) post corr. in m. A. e) post hanc om. D 2. continuans: Ex hiis verisimiliter, v. infra p. 5, lin 13. vocem D 1. cont. Ex hiis verisimiliter, v. infra p. 5, lin 13. f) de quo Anti- christo apostolus inquit, quod extolletur oc., cont. D 1. 2., v. infra p. 9, lin. 2. h) om. D 1. 2. i) ita D 1. 2.; et osten- 8) dicitur deus D 1. 2. 1) post hanc vocem D 1. 2. cont.: Est vel erit, dens A. k) sup. lin. add. A. v. infra p. 10, lin. 22. 1) II. Thess. II. 3. 2) II. Thess. II. 4. 3) Cf. II. Cor. IV. 4. 4) Psalm LXXXI. I: „Deus stetit in synagoga deorum: in medio autem deos 5) Psalm. LXXXI. 6. 7. 40 diiudicat."
Matthiae de Janov Regulae, 1. I1I, tr. 5, dist. 5, c. 1. dine boni, et inde honorificatura) ut bonus; et promisit seu vovit non facere ipsum malum, et non wlt confiteri se fecisse [malum vel facere, ne perderet suam gloriam, et tamen facit malum, exi- stens persona magna et digna in populo, et facit in loco sancto malum et per res sacras vel in rebus sacris et in tempore pleno gracia et veritate; et facit malum contra deum vivum vel con- tra filium dei iam sedentem ad dexteram dei patris omnipo- tentis, habens contemptum vel leviter accipiens Jhesum cruci- fixum et eius passiones. Et iste talis quicumque est proprieb) et maxime Antichristus [f. 131b], quia proprie et maxime [est] contrarius Jhesu Christo. Quantumcumque autem talis „homo peccator etc) filius perdicionis“1) ad summum gradum vel locum virtuti soli et veritati ac iusticie adaptatum in populo christiano pervenerit. 15 tuncd) procul dubio ille est vel erit ille summus et famo- sus Antichristuse), de quo multus sermo et multa fama est in populo christiano, quoniam tunc verum est vel erit, quod def) Antichristo inquit apostolus 2): „Filius iniquitatis extolletur super omne, quod diciturs) aut quod collitur deus l), ita quod 20 in templo dei sedeat ostendens sei), tamquam ipse sit deus. Non quidem [est] deus natura, sed participacione, neque deus in celestibus, sed deus in terrenis hominibus; ad quem sensum eciam dyabolus dictus est deus huius seculi 3). De quo modo accipiendi deum, puta perk) participacionem, scriptura sancta 25 in pluribus locis loquitur, vocans eos deos, qui inter homines sibi locum dei obtinent, in summo gradu veritatis et virtutis constituti aut in loco soli veritati et iusticie preparato1), sicut scriptum est 4): „Deus, deorum dominus, locutus est et in medio autem deos diiudicat“, et iterum 5): „Ego dixi: Dii estis“, et se- 30 quitur de summo Antichristo: „Vos autem sicut homines mo- 5 10 35 b) add. A sub lin. c) om. D 2. d) tunc etc. a) post corr. in m. A. e) post hanc om. D 2. continuans: Ex hiis verisimiliter, v. infra p. 5, lin 13. vocem D 1. cont. Ex hiis verisimiliter, v. infra p. 5, lin 13. f) de quo Anti- christo apostolus inquit, quod extolletur oc., cont. D 1. 2., v. infra p. 9, lin. 2. h) om. D 1. 2. i) ita D 1. 2.; et osten- 8) dicitur deus D 1. 2. 1) post hanc vocem D 1. 2. cont.: Est vel erit, dens A. k) sup. lin. add. A. v. infra p. 10, lin. 22. 1) II. Thess. II. 3. 2) II. Thess. II. 4. 3) Cf. II. Cor. IV. 4. 4) Psalm LXXXI. I: „Deus stetit in synagoga deorum: in medio autem deos 5) Psalm. LXXXI. 6. 7. 40 diiudicat."
Strana 5
Antichristus non erit Sarracenus aut aliquis ethnicus. riemini et sicut unus de principibus cadetis.“ Quis est iste prin- ceps unus et ita insignis et singularis, quem propheta in spiritu loquens, vocat eum notanter unum principem, nisi iste pessi- mus christianus, scilicet Antichristus, qui unicum et summum apicem omnis principatus ecclesie dei per operacionem Sathane obtinebit? Et ideo unus proprie est nuncupatus, quia non habet sibi in ecclesia comparem, sed omnes excessit ina) loco altitu- dinis, in dignitate et honore et cum hoc in gradu omnis ne- quicie et falsitatis et in statu generositatis, diviciarum et omnis glorie huiusmodi mundi. Regula siquidem est, que ex proprie- 10 tate sermonis est accepta, qua dicitur: Quod per superhabun- danciam dicitur, uni soli convenit. Et ex hiis verisimiliter potest autumari, quod Antichri- stus ille unus et summus non erit aliquis Sarrace- nus vel gentilis tyrannus potens neque Judeus vel 15 alius extraneus a religione christiana, tum quia talis secundumb) intellectum iam tactum non elevaretur supra omne, quod dicitur deus aut quod colitur 1), puta suprac) omnem or- dinem dignitatis et auctoritatis ecclesie sacrosancte, tum quia tales iam tyranni valde multi precesserunt, utpote Romani im- 20 peratores, et tamen Antichristi essed) non sunt proprie accepti vel iudicati, sed tyranni inpiie) et persecutores ecclesie sanc- torum, tumf) quia illi nondum ut presbyter summum gradum iniquitatis atque falsitatis habuerunt, quoniam nequior esset in tali tyrannide et crudelitate, si foret dominus papa vel impera- 25 tor christianus constitutus, tum quia non esset sub eodem genere religionis positus et per consequens non esset proprie Anti- christus, id est Christo contrarius, quia secundum logicos con- traria proprie debent esse sub eodem genere, ut album et ni- grum, callidum et frigidum contraria sunt sub eisdems) generi- 30 bus, et ideo album frigido non potest dici vel esse secundum 5 14) Damascenus libro 4° in fine dicit, quod Antichristus veniet per- sonaliter et nascetur ex fornicacione D 1 in m. infer. folii 34b. Antichri stus non erit Sarracenus aut aliquis ethnicus D 2 in marg. alia manu. a) superscript. et A. b) secundum intellectum iam tactum om. D 1. 2. 35 c) super D 1. 2. d) om. D 2. e) impii D I; qui codex ante litteram p in compositis vocabulis consequenter scribere solet im —, prout et infra legitur f) tum quia — est censendum om. D (impietas, impingeret, implicans, etc.). 1. 2. g) eodem corr. eisdem A. 1) Cf. Thess. II. 4. 40
Antichristus non erit Sarracenus aut aliquis ethnicus. riemini et sicut unus de principibus cadetis.“ Quis est iste prin- ceps unus et ita insignis et singularis, quem propheta in spiritu loquens, vocat eum notanter unum principem, nisi iste pessi- mus christianus, scilicet Antichristus, qui unicum et summum apicem omnis principatus ecclesie dei per operacionem Sathane obtinebit? Et ideo unus proprie est nuncupatus, quia non habet sibi in ecclesia comparem, sed omnes excessit ina) loco altitu- dinis, in dignitate et honore et cum hoc in gradu omnis ne- quicie et falsitatis et in statu generositatis, diviciarum et omnis glorie huiusmodi mundi. Regula siquidem est, que ex proprie- 10 tate sermonis est accepta, qua dicitur: Quod per superhabun- danciam dicitur, uni soli convenit. Et ex hiis verisimiliter potest autumari, quod Antichri- stus ille unus et summus non erit aliquis Sarrace- nus vel gentilis tyrannus potens neque Judeus vel 15 alius extraneus a religione christiana, tum quia talis secundumb) intellectum iam tactum non elevaretur supra omne, quod dicitur deus aut quod colitur 1), puta suprac) omnem or- dinem dignitatis et auctoritatis ecclesie sacrosancte, tum quia tales iam tyranni valde multi precesserunt, utpote Romani im- 20 peratores, et tamen Antichristi essed) non sunt proprie accepti vel iudicati, sed tyranni inpiie) et persecutores ecclesie sanc- torum, tumf) quia illi nondum ut presbyter summum gradum iniquitatis atque falsitatis habuerunt, quoniam nequior esset in tali tyrannide et crudelitate, si foret dominus papa vel impera- 25 tor christianus constitutus, tum quia non esset sub eodem genere religionis positus et per consequens non esset proprie Anti- christus, id est Christo contrarius, quia secundum logicos con- traria proprie debent esse sub eodem genere, ut album et ni- grum, callidum et frigidum contraria sunt sub eisdems) generi- 30 bus, et ideo album frigido non potest dici vel esse secundum 5 14) Damascenus libro 4° in fine dicit, quod Antichristus veniet per- sonaliter et nascetur ex fornicacione D 1 in m. infer. folii 34b. Antichri stus non erit Sarracenus aut aliquis ethnicus D 2 in marg. alia manu. a) superscript. et A. b) secundum intellectum iam tactum om. D 1. 2. 35 c) super D 1. 2. d) om. D 2. e) impii D I; qui codex ante litteram p in compositis vocabulis consequenter scribere solet im —, prout et infra legitur f) tum quia — est censendum om. D (impietas, impingeret, implicans, etc.). 1. 2. g) eodem corr. eisdem A. 1) Cf. Thess. II. 4. 40
Strana 6
6 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 1 et 2. se contrarium, eo quod sint de alio genere: simili modo hic secundum analogiam est censendum. Item si Antichristusa) foret Judeus vel gentilis aut quivisb) infidelis, ille non esset secundum omne posse et ultimum Sa- thane informatus ad omne genus decepcionis et omnem viam sanctos invadendi, neque esset instructus secundum omnem fraudem sanctos decipiendi, sed esset sua inpietas et infidelitas ecclesie sanctorum satis notoria et manifesta. Antichristus autem ille venit aut veniet, invadens sanctos omni genere vincendi electos dei; que sunt tria, scilicet (1) tyranisc) vel potestasd secularis, veluti precessit a gentilibus cesaribus Romanis; (2) pru- dencia carnis per argumenta contra Christum et scripture, quem- admodum fuit in hereticis; (3) simulata equitas, ficta sanctitas, videlicet multum ab extra apparens et arte Sathane transfor- 15 mata et non existens in veritate, sicutie) est in yppocritis. Venit itaque aut veniet Antichristus contra sanctos omni fraude per dyabolum munitusf), ut ex ewangeliis et apostolo luculenter potest haberi. Propterea habundanciam malicie ipsius et decep- cionis innuens, veritas dicit1): „Et erit tribulacio, qualis num- 20 quam fuit a tempore, quo homines esse super terram ince- perunt, nec post futura est, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, et electi.“ 10 25 Capitulum secundums). Antichristus est armatus vel opertus speciebus religionis christianeh). Item si esset Antichristus ille famosus Judeus vel gentilis aut alius extraneus a religione christiana, et ecclesiam dei sic manifeste inpugnaret, nichil novum vel inusitatum ecclesie acci- deret atque in nullo esset ecclesie mirandus, quoniam, ut dic- 30 tum est, multi iam et multociens tales precesserunt [f. 132a] et in nullo sancte ecclesie prevaluerunt, sed ecclesiam perinde a) si Judeus foret Antichristus D 2. b) aliquis D 1. 2. c) ita corr. ab ed.; tyranidis omnes cod. d) potestatis D I. e) sicud D 2. f) post hanc vocem D 1. 2. cont. Unde contingit, v. infra p. 8, lin. 9. g) ita A h) ita A rubr. 35 rubr.; capitolum scribitur in A; ita et inferius. 1) Matth. XXIV. 21. 24. (libere allatum).
6 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 1 et 2. se contrarium, eo quod sint de alio genere: simili modo hic secundum analogiam est censendum. Item si Antichristusa) foret Judeus vel gentilis aut quivisb) infidelis, ille non esset secundum omne posse et ultimum Sa- thane informatus ad omne genus decepcionis et omnem viam sanctos invadendi, neque esset instructus secundum omnem fraudem sanctos decipiendi, sed esset sua inpietas et infidelitas ecclesie sanctorum satis notoria et manifesta. Antichristus autem ille venit aut veniet, invadens sanctos omni genere vincendi electos dei; que sunt tria, scilicet (1) tyranisc) vel potestasd secularis, veluti precessit a gentilibus cesaribus Romanis; (2) pru- dencia carnis per argumenta contra Christum et scripture, quem- admodum fuit in hereticis; (3) simulata equitas, ficta sanctitas, videlicet multum ab extra apparens et arte Sathane transfor- 15 mata et non existens in veritate, sicutie) est in yppocritis. Venit itaque aut veniet Antichristus contra sanctos omni fraude per dyabolum munitusf), ut ex ewangeliis et apostolo luculenter potest haberi. Propterea habundanciam malicie ipsius et decep- cionis innuens, veritas dicit1): „Et erit tribulacio, qualis num- 20 quam fuit a tempore, quo homines esse super terram ince- perunt, nec post futura est, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, et electi.“ 10 25 Capitulum secundums). Antichristus est armatus vel opertus speciebus religionis christianeh). Item si esset Antichristus ille famosus Judeus vel gentilis aut alius extraneus a religione christiana, et ecclesiam dei sic manifeste inpugnaret, nichil novum vel inusitatum ecclesie acci- deret atque in nullo esset ecclesie mirandus, quoniam, ut dic- 30 tum est, multi iam et multociens tales precesserunt [f. 132a] et in nullo sancte ecclesie prevaluerunt, sed ecclesiam perinde a) si Judeus foret Antichristus D 2. b) aliquis D 1. 2. c) ita corr. ab ed.; tyranidis omnes cod. d) potestatis D I. e) sicud D 2. f) post hanc vocem D 1. 2. cont. Unde contingit, v. infra p. 8, lin. 9. g) ita A h) ita A rubr. 35 rubr.; capitolum scribitur in A; ita et inferius. 1) Matth. XXIV. 21. 24. (libere allatum).
Strana 7
Antichristus erit armatus speciebus religionis christianae. laciorem et gloriosiorem effecerunt, ut patet per precedentes adversitates sancte ecclesie perscrutanti. Quam ob rem Sathan non ea operacione formabit Antichristum, quia ipse valde novit iam per experienciam pluries, quod nec in modico nec in magno sic contra sanctos 5 prevaleret. Sed ad sua arma solita remeabit, puta in yppo- crisi summam religionis et locum supremum in religione per omnia instrumenta sapiencie et omnem apparatum virtutum, quantum sibi concedetur, suam iniquitatem colorabit et filium iniquitatis perarmabit. Et tunc sevissima erit iniusticia habens 10 arma. Similis equidem erit decepcio dy aboli ante adventum Christi extremum decepcioni, que precessit adventum primum, puta in religone Judeorum. Tunc enim, id est in tempore mortalitatis Jhesu, Sathan potestate vel auctoritate magistratus 15 templi ac sacerdocii et potestate manus publicea) et iudiciib) ordinarii et ficta sanctitate et male intellecta legis dei execu- cione atque omni spe yppocrisis Christum Jhesum invasit, et est usque ad mortem persecutus. Sic eciam tempore Antichristi conformibus ficcionibus virtutem dei et sapienciam invadet et 20 usque ad internicioneme) persequetur. Postquam siquidem dya- bolus, secundum narracionem Christi Jhesu Marcid) 1), dyabolus fortis, armatus custodiebat atrium domus, et in pace omnia sile- bant sub eius possessione, venit forcior eo dominus Jhesus cru- cifixus; tunc supperans dyabolum, arma eius abstulit et spolia 25 divisit, forasque mundum eum proiecit, iniqum principem, sic- que pace suis firmata abiit in longinquam regionem 2). At Sa- than, iam ab extra inermis, licet familiam Christi per mille vices obpungnaverit, tociens est expertus fortitudinem mulieris, sponse agni, quia eciam per mille vices et mille modis eciam ipsa con- trivit caput suum, donec prorsus Sathan sub pedibus electo- rum secundum illam viam invadendi est contritus 3). Et ecce moram faciente sponso venire, postquam omnes eciam virgines, et non tantum fatue, sed eciam prudentes dormitaverunt et dor- 30 a) publica corr. publice A. b) ita emend. ab ed.; iudicii et A. c) ita etiam in m. add. A. d) lacuna sequitur in A. 35 1) recte Lucae XI. 21. 22: „Cum fortis armatus custodit atrium suum, in pace sunt ea, quae possidet. Si autem fortior eo superveniens vicerit eum, universa arma eius auferet, in quibus confidebat et spolia eius distribuet." 2) Cf. Lucae XIX. 12. 3) Imago ex Gen. III. 15 sumpta est. 40
Antichristus erit armatus speciebus religionis christianae. laciorem et gloriosiorem effecerunt, ut patet per precedentes adversitates sancte ecclesie perscrutanti. Quam ob rem Sathan non ea operacione formabit Antichristum, quia ipse valde novit iam per experienciam pluries, quod nec in modico nec in magno sic contra sanctos 5 prevaleret. Sed ad sua arma solita remeabit, puta in yppo- crisi summam religionis et locum supremum in religione per omnia instrumenta sapiencie et omnem apparatum virtutum, quantum sibi concedetur, suam iniquitatem colorabit et filium iniquitatis perarmabit. Et tunc sevissima erit iniusticia habens 10 arma. Similis equidem erit decepcio dy aboli ante adventum Christi extremum decepcioni, que precessit adventum primum, puta in religone Judeorum. Tunc enim, id est in tempore mortalitatis Jhesu, Sathan potestate vel auctoritate magistratus 15 templi ac sacerdocii et potestate manus publicea) et iudiciib) ordinarii et ficta sanctitate et male intellecta legis dei execu- cione atque omni spe yppocrisis Christum Jhesum invasit, et est usque ad mortem persecutus. Sic eciam tempore Antichristi conformibus ficcionibus virtutem dei et sapienciam invadet et 20 usque ad internicioneme) persequetur. Postquam siquidem dya- bolus, secundum narracionem Christi Jhesu Marcid) 1), dyabolus fortis, armatus custodiebat atrium domus, et in pace omnia sile- bant sub eius possessione, venit forcior eo dominus Jhesus cru- cifixus; tunc supperans dyabolum, arma eius abstulit et spolia 25 divisit, forasque mundum eum proiecit, iniqum principem, sic- que pace suis firmata abiit in longinquam regionem 2). At Sa- than, iam ab extra inermis, licet familiam Christi per mille vices obpungnaverit, tociens est expertus fortitudinem mulieris, sponse agni, quia eciam per mille vices et mille modis eciam ipsa con- trivit caput suum, donec prorsus Sathan sub pedibus electo- rum secundum illam viam invadendi est contritus 3). Et ecce moram faciente sponso venire, postquam omnes eciam virgines, et non tantum fatue, sed eciam prudentes dormitaverunt et dor- 30 a) publica corr. publice A. b) ita emend. ab ed.; iudicii et A. c) ita etiam in m. add. A. d) lacuna sequitur in A. 35 1) recte Lucae XI. 21. 22: „Cum fortis armatus custodit atrium suum, in pace sunt ea, quae possidet. Si autem fortior eo superveniens vicerit eum, universa arma eius auferet, in quibus confidebat et spolia eius distribuet." 2) Cf. Lucae XIX. 12. 3) Imago ex Gen. III. 15 sumpta est. 40
Strana 8
8 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 5, c. 2 et 3. mierunt 1), Sathan secundum altitudinem suam, quam nemo no- vit, nisi qui eum formavit, iteruma) arma ecclesie surripuit et spolia congregavit suaque mancipia nimis valde cumulavit, quia yppocrite sui multiplicati sunt sibi super numerum, et interim refriguit caritas et habundavit iniquitas multorum, assumptis secum nequioribus seipso septem spiritibus, domum ecclesie irrepsit et fere universa eius purgata et ornata inveniens, suis misteriis venenavit et infecit 2). Undeb) contigite) ecclesie dei novissima tribulacio, ro pessima et supra qua dici potuit, peior priore, quoniam ini- micus non iam afforis et per forenses obpugnat, veluti quondam foras [eliectus perd) infideles obpugnavite), sed intus iam per domesticos fidei intestinum bellum exaggerat1) nimis et into- lerabiliter aggravando. Non insupert) nudus vel nude invadit 15 per manifesta scelera Christi simplices vel per peccatores publi- cos, sed armatus et opertus omni sciencia et arte atque religione et sanctitate, nec non simulacris virtutum miro modo et indici- biliter picturatis, ita ut ubi summam sanctitatem vel virtutum apicem videaturh) sibi populus comparasse, ibi summam iniqui- 20 tatis et yppocrisis postremo congnoscet et dolebit se incurisse. Horum autem omnium in summo loco et in summo gradu fuit vel est positus ille famosus Antichristus. Quare nequaquam sibi competit, ut veniat in statu gentilis vel alterius extranei a religione christiana. Si namque veniret in tali statu, puta ex- 25 hibens se manifeste extraneum et infidelem Jhesu Christo cum omni splendore diviciarum et honorum carnalium vel mun- dialium et cum omni virtute Sathane prodigiorum et porten- torum, non proficeret utique contra fideles Jhesu Christi, neque tantum inpingeret electosi) dei, ut, si fieri posset, eciam ipsi in errorem inducerentur3), quamvis forte sic prosperaretur in de- cepcione incredulorum, utpote gentilium et Judeorumk) et quo- rumdam nequam carnalium christianorum, de quibus est minima sollicitudo dyabolo, neque ulla facciosa1) decepcione sibim) opus a) rasura seq. in A. d) ita b) cont. D 1. 2. c) contiget D 2. 35 D 1. 2; om. A. e) oppugnabat D 1. 2. f) eraggerant corr. exaggerat A. g) omnis sequitur in A, sed postea del. h) videbatur D 2. i) in 1) fac- electos A D 2; electos D 1. k) Judeorum et gentilium D 1. 2. ciosa D 1. 2; ficciosa A. m) est sibi D 1. 2. 30 1) Cf. Matth. XXV. I sq. 40 sunt. 3) Cf. Matth. XXIV. 24. 2) Voces singulae passim ex biblia haustae
8 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 5, c. 2 et 3. mierunt 1), Sathan secundum altitudinem suam, quam nemo no- vit, nisi qui eum formavit, iteruma) arma ecclesie surripuit et spolia congregavit suaque mancipia nimis valde cumulavit, quia yppocrite sui multiplicati sunt sibi super numerum, et interim refriguit caritas et habundavit iniquitas multorum, assumptis secum nequioribus seipso septem spiritibus, domum ecclesie irrepsit et fere universa eius purgata et ornata inveniens, suis misteriis venenavit et infecit 2). Undeb) contigite) ecclesie dei novissima tribulacio, ro pessima et supra qua dici potuit, peior priore, quoniam ini- micus non iam afforis et per forenses obpugnat, veluti quondam foras [eliectus perd) infideles obpugnavite), sed intus iam per domesticos fidei intestinum bellum exaggerat1) nimis et into- lerabiliter aggravando. Non insupert) nudus vel nude invadit 15 per manifesta scelera Christi simplices vel per peccatores publi- cos, sed armatus et opertus omni sciencia et arte atque religione et sanctitate, nec non simulacris virtutum miro modo et indici- biliter picturatis, ita ut ubi summam sanctitatem vel virtutum apicem videaturh) sibi populus comparasse, ibi summam iniqui- 20 tatis et yppocrisis postremo congnoscet et dolebit se incurisse. Horum autem omnium in summo loco et in summo gradu fuit vel est positus ille famosus Antichristus. Quare nequaquam sibi competit, ut veniat in statu gentilis vel alterius extranei a religione christiana. Si namque veniret in tali statu, puta ex- 25 hibens se manifeste extraneum et infidelem Jhesu Christo cum omni splendore diviciarum et honorum carnalium vel mun- dialium et cum omni virtute Sathane prodigiorum et porten- torum, non proficeret utique contra fideles Jhesu Christi, neque tantum inpingeret electosi) dei, ut, si fieri posset, eciam ipsi in errorem inducerentur3), quamvis forte sic prosperaretur in de- cepcione incredulorum, utpote gentilium et Judeorumk) et quo- rumdam nequam carnalium christianorum, de quibus est minima sollicitudo dyabolo, neque ulla facciosa1) decepcione sibim) opus a) rasura seq. in A. d) ita b) cont. D 1. 2. c) contiget D 2. 35 D 1. 2; om. A. e) oppugnabat D 1. 2. f) eraggerant corr. exaggerat A. g) omnis sequitur in A, sed postea del. h) videbatur D 2. i) in 1) fac- electos A D 2; electos D 1. k) Judeorum et gentilium D 1. 2. ciosa D 1. 2; ficciosa A. m) est sibi D 1. 2. 30 1) Cf. Matth. XXV. I sq. 40 sunt. 3) Cf. Matth. XXIV. 24. 2) Voces singulae passim ex biblia haustae
Strana 9
Antichristi operatio in religione christiana. 9 contra istos, cum sint eius, neque Christo sunt [f. 132b] hii pre- ciosi, cum spiritum eius non habentes non sinta) eiusb); sed de sanctis primum et maxime Sathan negociari sa- tagit et sataget per Antichristum, quia sancti sunt „cibus ipsius electus“ 1), ad quem ipse dyabolus totis suis conatibus anhelavit, sicut scriptum est Job XL 2): „Absorbebit flumen et non mirabitur, habet fiduciam, quod Jordanis influat in os eius. Quapropter principaliter et maxime contra electos seducendos subtiliter armabit Antichristum et suos satellites. Ergo non so- lum palam mala suggeret, sed specie bonorum sagacissime 10 cooperta, quia, ut dictum est in primo tractatu3), ille est sibi modus et fuit a principio convenientissimus emulatores bono- rum seducendi. Vero si ita veniret Antichristus, puta cum pro- digiis et portentis, alias tamen manifeste se ostendens incredu- lum et persecutorem religionis christiane, illud nullum foret 15 novum, quia iam tales plurimi deceptores precesserunt, utpote Symon magus, Saroen et Arphaxat et apostata Julianus, qui mira portenta et prodigia per operacionem spirituum iniquo- rum perfecerunt. Non est neque igitur erit itaque incredulus Antichristus tyrannus. 5 20 Capitulum tercium°). Descripciod) Antichristíe) Sed neque erit [Antichristus] aliquis christianus potens, tyrannus et persecutor manifestus Jhesu Christi tantum1), quia talis nondum ad plenitudinem iniquitatis perveniret, quoniam 25 nequior eo foret, qui sub specie sanctitatis et summe religionis sanctos deciperet et introduceret in ecclesiam contemptum dei sapiencie et virtutis Jhesu Christi; neque insuper talis summum locum attingeret dignitatis, quia superior valde eo foret status ecclesie sacerdotum, presertim status summi sacerdotis. Et ita 30 solum per tyrranidem et potenciam noceret christianis, et per a) sunt D 1. 2. b) post han vocem D 1. 2. cont. De quo Antichristo, v. supra p. 4, lin. 18. c) ita A rubr. d) Describcio A. e) ita A rubr. f) corr. ab ed.; tamen A. 1) Cf. Habacuc I. 16. 2) Job XL. 18. 3) vide in libri III, dist. IV, 35 c. 35, vol. II, p. 291.
Antichristi operatio in religione christiana. 9 contra istos, cum sint eius, neque Christo sunt [f. 132b] hii pre- ciosi, cum spiritum eius non habentes non sinta) eiusb); sed de sanctis primum et maxime Sathan negociari sa- tagit et sataget per Antichristum, quia sancti sunt „cibus ipsius electus“ 1), ad quem ipse dyabolus totis suis conatibus anhelavit, sicut scriptum est Job XL 2): „Absorbebit flumen et non mirabitur, habet fiduciam, quod Jordanis influat in os eius. Quapropter principaliter et maxime contra electos seducendos subtiliter armabit Antichristum et suos satellites. Ergo non so- lum palam mala suggeret, sed specie bonorum sagacissime 10 cooperta, quia, ut dictum est in primo tractatu3), ille est sibi modus et fuit a principio convenientissimus emulatores bono- rum seducendi. Vero si ita veniret Antichristus, puta cum pro- digiis et portentis, alias tamen manifeste se ostendens incredu- lum et persecutorem religionis christiane, illud nullum foret 15 novum, quia iam tales plurimi deceptores precesserunt, utpote Symon magus, Saroen et Arphaxat et apostata Julianus, qui mira portenta et prodigia per operacionem spirituum iniquo- rum perfecerunt. Non est neque igitur erit itaque incredulus Antichristus tyrannus. 5 20 Capitulum tercium°). Descripciod) Antichristíe) Sed neque erit [Antichristus] aliquis christianus potens, tyrannus et persecutor manifestus Jhesu Christi tantum1), quia talis nondum ad plenitudinem iniquitatis perveniret, quoniam 25 nequior eo foret, qui sub specie sanctitatis et summe religionis sanctos deciperet et introduceret in ecclesiam contemptum dei sapiencie et virtutis Jhesu Christi; neque insuper talis summum locum attingeret dignitatis, quia superior valde eo foret status ecclesie sacerdotum, presertim status summi sacerdotis. Et ita 30 solum per tyrranidem et potenciam noceret christianis, et per a) sunt D 1. 2. b) post han vocem D 1. 2. cont. De quo Antichristo, v. supra p. 4, lin. 18. c) ita A rubr. d) Describcio A. e) ita A rubr. f) corr. ab ed.; tamen A. 1) Cf. Habacuc I. 16. 2) Job XL. 18. 3) vide in libri III, dist. IV, 35 c. 35, vol. II, p. 291.
Strana 10
10 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 3. hoc similis esset per omnia tyranno incredulo et gentili, potenti adversario ecclesie sacrosancte. Quamobrem, ut prius dictum est, nocere usquequaque ecclesie sanctorum non valeret, ma- xime per subtilitatem decepcionis. Sed neque eciam persona quevis indifferens potencia vel specie religionis christiane fallaciter erit Antichristus, quoniam auctoritatem, quod est potentissimum ad convincendum sim- plices, non haberet, et talis similiter nocere non posset, quia ab auctoritate pari sancte ecclesie vel superiore sibi occur[rJere- 10 tur, et per consequens de facili inpediretur, ut notum est et precessit simile de quam plurimis, veluti hereticis, qui nocere sanctis subdole cupierunt. Item neque una sola persona religione christiana operta, quantacumque auctoritate sit prepotens vel potestate et diviciis 15 excellat, erit Antichristus, tum quia a multitudine fidelium ex- cuteretur faciliter et communicaretur suum esse iniquum machi- natum, ut gestum est de plurimis, qui existentes heretici aut alias iniqui, summam sedem ecclesie ascenderunt, qui ex eo, quod non habuerunt assistenciam, persistere non valuerunt, — 20 tum quia si in uno loco ecclesie dampna talis ingereret, tamen latitudinem orbis ecclesie nequaquam posset suis studiis viciare. Esta) vel erit igitur Antichristus homo veritati vite Christi et doctrine fraudulenter contrarius, christianus pessi- musb), sed vel ex toto vel ex maiori parte in malicia coopertus, 25 vel falso nomine christianus, summum gradum in ecclesia possidens summamque auctoritatem super omnem personam clericalem et layca le me), de plena potestate gloriam habens, sum- ma collegia divitum seculi et sapientum per universam ecclesiam non ex sua tantum, sed ex Sathane operacione suis studiis et 30 voluntati [habens] consentanea, pollens omnibus mundi diviciis, auctoritate et honore, maxime autem et principaliter hiis bonis, que sunt Christi Jhesu, ut sunt scripture, sacramenta et species religionis, ad suam propriam gloriam et cupiditatem abutens, ea, que sunt spiritualia, ad carnem simulate retorquendo, et ea, 35 22) Nota, qualis erit Antichtistus A alia manu. — Antichristus qualis sit futurus D 2 in marg. alia manu. a) contin. D 1. 2. b) christianus om. A. c) laycam A DI.
10 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 3. hoc similis esset per omnia tyranno incredulo et gentili, potenti adversario ecclesie sacrosancte. Quamobrem, ut prius dictum est, nocere usquequaque ecclesie sanctorum non valeret, ma- xime per subtilitatem decepcionis. Sed neque eciam persona quevis indifferens potencia vel specie religionis christiane fallaciter erit Antichristus, quoniam auctoritatem, quod est potentissimum ad convincendum sim- plices, non haberet, et talis similiter nocere non posset, quia ab auctoritate pari sancte ecclesie vel superiore sibi occur[rJere- 10 tur, et per consequens de facili inpediretur, ut notum est et precessit simile de quam plurimis, veluti hereticis, qui nocere sanctis subdole cupierunt. Item neque una sola persona religione christiana operta, quantacumque auctoritate sit prepotens vel potestate et diviciis 15 excellat, erit Antichristus, tum quia a multitudine fidelium ex- cuteretur faciliter et communicaretur suum esse iniquum machi- natum, ut gestum est de plurimis, qui existentes heretici aut alias iniqui, summam sedem ecclesie ascenderunt, qui ex eo, quod non habuerunt assistenciam, persistere non valuerunt, — 20 tum quia si in uno loco ecclesie dampna talis ingereret, tamen latitudinem orbis ecclesie nequaquam posset suis studiis viciare. Esta) vel erit igitur Antichristus homo veritati vite Christi et doctrine fraudulenter contrarius, christianus pessi- musb), sed vel ex toto vel ex maiori parte in malicia coopertus, 25 vel falso nomine christianus, summum gradum in ecclesia possidens summamque auctoritatem super omnem personam clericalem et layca le me), de plena potestate gloriam habens, sum- ma collegia divitum seculi et sapientum per universam ecclesiam non ex sua tantum, sed ex Sathane operacione suis studiis et 30 voluntati [habens] consentanea, pollens omnibus mundi diviciis, auctoritate et honore, maxime autem et principaliter hiis bonis, que sunt Christi Jhesu, ut sunt scripture, sacramenta et species religionis, ad suam propriam gloriam et cupiditatem abutens, ea, que sunt spiritualia, ad carnem simulate retorquendo, et ea, 35 22) Nota, qualis erit Antichtistus A alia manu. — Antichristus qualis sit futurus D 2 in marg. alia manu. a) contin. D 1. 2. b) christianus om. A. c) laycam A DI.
Strana 11
Qualis Antichristus futurus sit. II que sunt ad salutem per Christum posita et concessa, ad se- duccionem a veritate et virtute Christi Jhesu subtiliter et operte coaptando, puta ut christiani alii per hoc facilius et apparen- cius atque periculosius ad avariciam, luxuriam et superbiam mundi deflectantur et seducantur. Non autem hec ipsemet perficiet vel facere intentabita), sed spiritus demoniorum per similes sibi yppocritas illa facient, per totam ecclesiam dense multiplica- tos. Non estb) autumandum, quod puta isdem Antichristus con- gregaret sibi aliquam sectam singularem vel discipulos et apo- 10 stolos suis iniquis studiis consentaneos aute) specialia colle- gia et turbas suorum manifeste populorum, ut sic, videlicet notorie et publice, ecclesiam invaderet, atque siccine verbo suo et predicacione sui nominis in populis manifesta gentes post se seduceretd), veluti [f. 133a] fecit Machometus in Sarracenis. Non 15 faciet tali modo, nam hoc fieret vel tyranice solum et nimis manifeste, vel stolide et rudi modoe), et per consequens non usquequaque subtiliter deceptorie in tantum, ut in errorem in- ducantur, si fieri potest, et electi. Et ille modus per omnia esset similis modof) incredulorum tyrannorum vel principum 20 christianorum inpiorum et manifeste iniustorum, qui tamen mo- dus nocendi dei ecclesie non conpetit Antichristo, quoniam ipse veniet secundum subtilissimum, pessimum et ultimum genus seduccionis s). Et eciam ille modus fieret vel appareret fieri se- cundum facultatem et operacionem hominum, quamvis non sine 25 dyabolo. Adventus autem Antichristi dictus est fieri ab apo- stolis secundum operacionem Sathane 1) et alibi secundum ope- racionem demoniorum 2). Magis verisimiliter ergo credendum est, quod Sathan se- cundum altitudinem suam et potestatem, cui nulla potestas su- 30 per terram potest conparari, longe ante per suos malignos spiritus, per dei iusticiam et permissionem, multitudinem tepi- dorum christianorum, et qui post carnem abierunt, per septem malignos spiritus nequiores per universum orbem ecclesie in- sistens, inspirabit et, potenter occupans, demum ascendet multi- 35 a) attenptabit D 1. 2. b) enim add. D 1. 2. c) quod aut A. d) se sup. lin. add. A. e) add. in m. A. f) modo — qui in m. add. A. g) post hanc vocem D 1. 2. contin. Quid obsecro, v. infra p. 19, lin. 19. 1) Cf. II. Thess. II. 9. 2) Cf. I. Tim. IV. I.
Qualis Antichristus futurus sit. II que sunt ad salutem per Christum posita et concessa, ad se- duccionem a veritate et virtute Christi Jhesu subtiliter et operte coaptando, puta ut christiani alii per hoc facilius et apparen- cius atque periculosius ad avariciam, luxuriam et superbiam mundi deflectantur et seducantur. Non autem hec ipsemet perficiet vel facere intentabita), sed spiritus demoniorum per similes sibi yppocritas illa facient, per totam ecclesiam dense multiplica- tos. Non estb) autumandum, quod puta isdem Antichristus con- gregaret sibi aliquam sectam singularem vel discipulos et apo- 10 stolos suis iniquis studiis consentaneos aute) specialia colle- gia et turbas suorum manifeste populorum, ut sic, videlicet notorie et publice, ecclesiam invaderet, atque siccine verbo suo et predicacione sui nominis in populis manifesta gentes post se seduceretd), veluti [f. 133a] fecit Machometus in Sarracenis. Non 15 faciet tali modo, nam hoc fieret vel tyranice solum et nimis manifeste, vel stolide et rudi modoe), et per consequens non usquequaque subtiliter deceptorie in tantum, ut in errorem in- ducantur, si fieri potest, et electi. Et ille modus per omnia esset similis modof) incredulorum tyrannorum vel principum 20 christianorum inpiorum et manifeste iniustorum, qui tamen mo- dus nocendi dei ecclesie non conpetit Antichristo, quoniam ipse veniet secundum subtilissimum, pessimum et ultimum genus seduccionis s). Et eciam ille modus fieret vel appareret fieri se- cundum facultatem et operacionem hominum, quamvis non sine 25 dyabolo. Adventus autem Antichristi dictus est fieri ab apo- stolis secundum operacionem Sathane 1) et alibi secundum ope- racionem demoniorum 2). Magis verisimiliter ergo credendum est, quod Sathan se- cundum altitudinem suam et potestatem, cui nulla potestas su- 30 per terram potest conparari, longe ante per suos malignos spiritus, per dei iusticiam et permissionem, multitudinem tepi- dorum christianorum, et qui post carnem abierunt, per septem malignos spiritus nequiores per universum orbem ecclesie in- sistens, inspirabit et, potenter occupans, demum ascendet multi- 35 a) attenptabit D 1. 2. b) enim add. D 1. 2. c) quod aut A. d) se sup. lin. add. A. e) add. in m. A. f) modo — qui in m. add. A. g) post hanc vocem D 1. 2. contin. Quid obsecro, v. infra p. 19, lin. 19. 1) Cf. II. Thess. II. 9. 2) Cf. I. Tim. IV. I.
Strana 12
12 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 3 et 4. tudinem populorum et summa eciam collegia, rectores et magi- stratus, donec vel totam massam vel secundum maiorem partem ecclesie auctoritate, eloquencia et sapiencia atque diviciis et gloria potenciorem fermentabit. Ipse inquam dyabolus sua spirituali operacione et coloratissima atque effica- cissima ad seducendum illa perficiet, donec ita cor- pore suo magno et lato et, quanto magis potest, Christi mistico corpori similimo, ordinato, solidato et compacto, in quantum sibi concedatur, tunc demum caput sui corporis eciam mistici 10 audebit formare et revelare, imitans in hoca) quemlibet furem vel latronem, qui licet multa mala clam facifalt et machinetur, ca- put tamen suum producere in publicum non presumit, donec se potenciorem esse viderit, quam hii, quibus ausus est multa dampna intulisse. Et sic perinde ad hoc devenit, ut quondam fur et latro occultus, iam manifeste iniurias et mala inferens, fiat princeps iniustus et tyrranus, quemadmodum quidam astu- tus pyrata legitur magno Allexandro audacter respondisse: „Ego, inquit, quia una nave, subaudis occulte et private, spolio, pyrata vocor; tu, quia classe mundum spolias, puta manifeste 20 et potenter, inperator vocitaris." Quod autem sic Sathan corpus misticum Anti- christi, a longe augmentans et furtive, in unum con- pegerit bestiaque sic de mari ascenderit, sibi plurima capita coap- tans et adunans mistice et successive, facile doctus secundum Christi Jhesu spiritum intelliget: quicumque desierit esse de corpore Antichristi et, desinens inpie contra fidem Jhesu ac in fide agere, incipiet esse aquilla et ad corpus suum congregari 1), quoniam Apok. XV. scriptum est ad propositum manifeste 2) „Ecce, venit sicut fur. Beatus, qui vigilat et vestigia sua custodit, ne nudus appareat et videatur turpitudo sua.“ Et veritas, Jhesus nosterb), postquam de istis diebus multa est locutus, subiunxit3) „Vigilate, quia nescitis, qua hora dominus vester venturus est“ Et tunc ad propositum 4): „Illud autem scitote, quia si sciret paterfamilias, qua hora fur veniret, vigilaret utique et non sineret 35 perfodi domum suam.“ Imbutus vero fermento Pharyseorum, quod est yppocrisis 5), non tantum non intelliget, ubi est modo 5 15 25 30 a) per hoc corr. in hoc A. b) correctura praecedit in A. 1) Cf. Matth. XXIV. 28. 2) recte Apoc. XVI. 15. 3) Matth. XXIV. 42. 4) Matth. XXIV. 43. 5) Cf. Lucae XII. I.
12 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 3 et 4. tudinem populorum et summa eciam collegia, rectores et magi- stratus, donec vel totam massam vel secundum maiorem partem ecclesie auctoritate, eloquencia et sapiencia atque diviciis et gloria potenciorem fermentabit. Ipse inquam dyabolus sua spirituali operacione et coloratissima atque effica- cissima ad seducendum illa perficiet, donec ita cor- pore suo magno et lato et, quanto magis potest, Christi mistico corpori similimo, ordinato, solidato et compacto, in quantum sibi concedatur, tunc demum caput sui corporis eciam mistici 10 audebit formare et revelare, imitans in hoca) quemlibet furem vel latronem, qui licet multa mala clam facifalt et machinetur, ca- put tamen suum producere in publicum non presumit, donec se potenciorem esse viderit, quam hii, quibus ausus est multa dampna intulisse. Et sic perinde ad hoc devenit, ut quondam fur et latro occultus, iam manifeste iniurias et mala inferens, fiat princeps iniustus et tyrranus, quemadmodum quidam astu- tus pyrata legitur magno Allexandro audacter respondisse: „Ego, inquit, quia una nave, subaudis occulte et private, spolio, pyrata vocor; tu, quia classe mundum spolias, puta manifeste 20 et potenter, inperator vocitaris." Quod autem sic Sathan corpus misticum Anti- christi, a longe augmentans et furtive, in unum con- pegerit bestiaque sic de mari ascenderit, sibi plurima capita coap- tans et adunans mistice et successive, facile doctus secundum Christi Jhesu spiritum intelliget: quicumque desierit esse de corpore Antichristi et, desinens inpie contra fidem Jhesu ac in fide agere, incipiet esse aquilla et ad corpus suum congregari 1), quoniam Apok. XV. scriptum est ad propositum manifeste 2) „Ecce, venit sicut fur. Beatus, qui vigilat et vestigia sua custodit, ne nudus appareat et videatur turpitudo sua.“ Et veritas, Jhesus nosterb), postquam de istis diebus multa est locutus, subiunxit3) „Vigilate, quia nescitis, qua hora dominus vester venturus est“ Et tunc ad propositum 4): „Illud autem scitote, quia si sciret paterfamilias, qua hora fur veniret, vigilaret utique et non sineret 35 perfodi domum suam.“ Imbutus vero fermento Pharyseorum, quod est yppocrisis 5), non tantum non intelliget, ubi est modo 5 15 25 30 a) per hoc corr. in hoc A. b) correctura praecedit in A. 1) Cf. Matth. XXIV. 28. 2) recte Apoc. XVI. 15. 3) Matth. XXIV. 42. 4) Matth. XXIV. 43. 5) Cf. Lucae XII. I.
Strana 13
Qualiter Antichristus per diabolum operetur. 13 Christus vel Antichristus, sed eciam pro Christo suscipiet Anti- christum, ymmo Antichristum zelanter conmitans, Christum Jhesum et suos pessimis conviciis atque iniuriis persequetur. Omnia hec siquidem scit et potest altitudo Sathane operari in hiis, qui Christum habere in noticia non probaverunt et a veri- tate auditum avertentes ad fabulas sunt conversi 1), vel, con- gnita virtute Christi et veritate, rursus prolapsi, retrorsum ab- ierunt 2). Ideo scriptum est in Daniele de tempore Antichristi 3): „Impie agent impii et non intelligent omnes impii, porro docti intelligent." 10 Capitulum quartuma). De illis, qui predicabunt contra Antichristumb) Et nota, si vales, ea, que secuntur in propheta 4), que respi- ciunt tempus presens, quoniam describit tempus ablacionis iugis sacrificii, enumerat tempus posicionis in templo abhomi- nacionis in desolacionem et tunc tempus reparacionis ecclesie sacrosancte, quorum exposicionem require in tractatu primo huius librie) 5), excepto, quod hic ponit tempus, in quo sancta ecclesia [f. 133b] incipit aliquo modo singulari restaurari post miserias suas precedentes. Ubi adverte, si pro die capiatur annus, 20 secundum scripturam, que dicit 6): „Diem pro anno dedi tibi“, et inchoacio numeri perd) prophetam expressi ab anno incar- nacionis domini Jhesu intelligatur, tunc illud tempus, quod bea- tum dicit propheta vel in eo presentes, iam currit et incepit ab annis XLaV., quoniam post annos MeCCCXXXV. ab incar- 25 nacione domini propheta innuit illud tempus advenire, qui anni procul dubio ante annos XLaV. nunc sunt completi. Hec au- 15 13) Nota A. a) ita A rubr. lin. add. A. b) ita A rubr. c) lacuna sequitur in A. d) super 30 1) Cf. II. Tim. IV. 4: „Et a veritate quidem auditum avertent, ad fa- 2) Cf. Hebr. VI. 6 (prolapsi) et Joan. XVIII. 6 fulas autem convertentur.“ 3) Daniel. XII. 10. 4) Daniel. XII. 11—12: „Et a (abierunt retrorsum). tempore, cum ablatum fuerit juge sacrificium et posita fuerit abominatio in desolationem, dies mille ducenti nonaginta. Beatus, qui expectat, et pervenit 35 5) recte vide infra distinc- usque ad dies mille trecentos triginta quinque.“ tionem XII. 6) Ezech. IV. 6.
Qualiter Antichristus per diabolum operetur. 13 Christus vel Antichristus, sed eciam pro Christo suscipiet Anti- christum, ymmo Antichristum zelanter conmitans, Christum Jhesum et suos pessimis conviciis atque iniuriis persequetur. Omnia hec siquidem scit et potest altitudo Sathane operari in hiis, qui Christum habere in noticia non probaverunt et a veri- tate auditum avertentes ad fabulas sunt conversi 1), vel, con- gnita virtute Christi et veritate, rursus prolapsi, retrorsum ab- ierunt 2). Ideo scriptum est in Daniele de tempore Antichristi 3): „Impie agent impii et non intelligent omnes impii, porro docti intelligent." 10 Capitulum quartuma). De illis, qui predicabunt contra Antichristumb) Et nota, si vales, ea, que secuntur in propheta 4), que respi- ciunt tempus presens, quoniam describit tempus ablacionis iugis sacrificii, enumerat tempus posicionis in templo abhomi- nacionis in desolacionem et tunc tempus reparacionis ecclesie sacrosancte, quorum exposicionem require in tractatu primo huius librie) 5), excepto, quod hic ponit tempus, in quo sancta ecclesia [f. 133b] incipit aliquo modo singulari restaurari post miserias suas precedentes. Ubi adverte, si pro die capiatur annus, 20 secundum scripturam, que dicit 6): „Diem pro anno dedi tibi“, et inchoacio numeri perd) prophetam expressi ab anno incar- nacionis domini Jhesu intelligatur, tunc illud tempus, quod bea- tum dicit propheta vel in eo presentes, iam currit et incepit ab annis XLaV., quoniam post annos MeCCCXXXV. ab incar- 25 nacione domini propheta innuit illud tempus advenire, qui anni procul dubio ante annos XLaV. nunc sunt completi. Hec au- 15 13) Nota A. a) ita A rubr. lin. add. A. b) ita A rubr. c) lacuna sequitur in A. d) super 30 1) Cf. II. Tim. IV. 4: „Et a veritate quidem auditum avertent, ad fa- 2) Cf. Hebr. VI. 6 (prolapsi) et Joan. XVIII. 6 fulas autem convertentur.“ 3) Daniel. XII. 10. 4) Daniel. XII. 11—12: „Et a (abierunt retrorsum). tempore, cum ablatum fuerit juge sacrificium et posita fuerit abominatio in desolationem, dies mille ducenti nonaginta. Beatus, qui expectat, et pervenit 35 5) recte vide infra distinc- usque ad dies mille trecentos triginta quinque.“ tionem XII. 6) Ezech. IV. 6.
Strana 14
14 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 4. tem probet et videat unus quisque tali racione, si et in quan- tum videtur esse consonum veritati et si et in quantum in hiis potest edificari. Item docilis secundum spiritum Jhesu Christi facile videre 5 poterit, quod modus operacionis Sathane ad corpus sui Antichristi aliqualiter iam descriptus, scilicet spiritualis et longe ab ante successivus, est per multa designatus et expres- sus in scripturis et singulariter II. Thessa. II.o, ubi dicitur 1) „Nam misterium iam operatur“, id est secrete, „iniquitatis“, in- troducendo videlicet in populo christiano nequiciam suam, eam operiens speciebus religionis et sanctitatis. „Tantum [ut] qui tenet nunc], teneat, donec de medio fiat“, subaudis supple sublatus de medio malorum vel de medio huius corporis et mundi ad vitam eternam futuram; vel donec fiat de medio, id est de proprietate 15 et disposicione medii, puta in quiete medii, quia in medio est quies, vel in medio quelibet res et virtus quietatur, extrema autem sunt labor et excessus; inde venit wlgo in proverbium com- muniter ad dicendum: „Ego volo esse de medio“, id est in quiete vel in pace; aut donec aut de medio ecclesie fiat, supple sub- latus per Christum Jhesum Antichristus, de quo mox infertur 2) „Et tunc revelabitur ille iniquus, quem dominus Jhesus inter- ficiet spiritu oris sui." Qui modus interficiendi Antichristum, caput om- nium iniquorum videlicet et corpus eius, non videtur magis 25 proprie hic intelligi alius, nisi quia dominus Jhesus inspirabit suos electos sacerdotes et predicatores, replens eos spiritu Helye et Enoch, id est spiritu zeli et innocencie, spiritu fervoris et puritatis, spiritu strenuitatis et devocionis, multiplicabitque tales et mittet adhuc semel per mundum universum suos angelos, 30 ut colligant de regno suo omnia scandala3), adhuc, inquam, semel movebit per eos celum et terram, et per eos occidet pre- fatum Antichristum, id est totam multitudinem Gog et Magog4), qui usque modo castra sanctorum potenter ambientes, per auc- toritatem et yppocrisim electos dei afflixerunt et multas gentes 35 a veritate dei et virtute seduxerunt verbo suo et exemplo, ficte negociantes de simplicium animabus. Et isti sacerdotes et Levite amicissimi in Christo Jhesu 5) occident cetum in mari 6), et divi- 10 20 1) II. Thess. II. 7. 4) Cf. Apoc. XX. 7—8. 2) II. Thess. II. 8. 5) Cf. Joann. I. 19. 3) Cf. Matth. XIII. 41. 6) Cf. Isaiae XXVII. I.
14 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 4. tem probet et videat unus quisque tali racione, si et in quan- tum videtur esse consonum veritati et si et in quantum in hiis potest edificari. Item docilis secundum spiritum Jhesu Christi facile videre 5 poterit, quod modus operacionis Sathane ad corpus sui Antichristi aliqualiter iam descriptus, scilicet spiritualis et longe ab ante successivus, est per multa designatus et expres- sus in scripturis et singulariter II. Thessa. II.o, ubi dicitur 1) „Nam misterium iam operatur“, id est secrete, „iniquitatis“, in- troducendo videlicet in populo christiano nequiciam suam, eam operiens speciebus religionis et sanctitatis. „Tantum [ut] qui tenet nunc], teneat, donec de medio fiat“, subaudis supple sublatus de medio malorum vel de medio huius corporis et mundi ad vitam eternam futuram; vel donec fiat de medio, id est de proprietate 15 et disposicione medii, puta in quiete medii, quia in medio est quies, vel in medio quelibet res et virtus quietatur, extrema autem sunt labor et excessus; inde venit wlgo in proverbium com- muniter ad dicendum: „Ego volo esse de medio“, id est in quiete vel in pace; aut donec aut de medio ecclesie fiat, supple sub- latus per Christum Jhesum Antichristus, de quo mox infertur 2) „Et tunc revelabitur ille iniquus, quem dominus Jhesus inter- ficiet spiritu oris sui." Qui modus interficiendi Antichristum, caput om- nium iniquorum videlicet et corpus eius, non videtur magis 25 proprie hic intelligi alius, nisi quia dominus Jhesus inspirabit suos electos sacerdotes et predicatores, replens eos spiritu Helye et Enoch, id est spiritu zeli et innocencie, spiritu fervoris et puritatis, spiritu strenuitatis et devocionis, multiplicabitque tales et mittet adhuc semel per mundum universum suos angelos, 30 ut colligant de regno suo omnia scandala3), adhuc, inquam, semel movebit per eos celum et terram, et per eos occidet pre- fatum Antichristum, id est totam multitudinem Gog et Magog4), qui usque modo castra sanctorum potenter ambientes, per auc- toritatem et yppocrisim electos dei afflixerunt et multas gentes 35 a veritate dei et virtute seduxerunt verbo suo et exemplo, ficte negociantes de simplicium animabus. Et isti sacerdotes et Levite amicissimi in Christo Jhesu 5) occident cetum in mari 6), et divi- 10 20 1) II. Thess. II. 7. 4) Cf. Apoc. XX. 7—8. 2) II. Thess. II. 8. 5) Cf. Joann. I. 19. 3) Cf. Matth. XIII. 41. 6) Cf. Isaiae XXVII. I.
Strana 15
Qualiter Christus Antichristum spiritu oris sui interfecturus sit. 15 dent corpus eius, quod pridem conpactum nimis erata), tamquam scuta fusilia 1), quia ipsi prudentes negociatores 2) non querent, que sua sunt amplius, sed Jhesu Christi 3), videlicet salutem animarum. Quamobrem lucrabuntur multas animas et extra- hentes eas de corpore Antichristi, Christo Jhesu incorporabunt in eternum. Propter quod scriptum est Job XL 4): „Concident eum amici, divident eum negociatores.“ Et isti sunt, qui multi- plicabuntur in senecta ecclesie uberi et bene pacientes erunt, ut anunccient 5), et restaurabunt omnia. Et isti sunt angeli, qui de regno Christi colligent omnia scandala 6), et isti convertent 1c corda patrum ad filios et corda filiorum ad patres 7), quia spiritu Jhesu unitivo per eos operante et inflante ossa arida s), id est fidem mortuam multorum, per latitudinem campi9) ecclesiastice culture carnibus suis, et iterum vestita vivent fide filii dei, et in unitatem vite Jhesu multi confluent, colligati in vinculo fer- 15 ventis caritatis plebesque amabunt et obedienter sequntur suos patres. Patres autem, id est sacerdotes, qui wlgo dicuntur cu- rati, fideliter suos subditos diligent, sollicite eos nutrient verbo et sacramentis et gubernabunt. Sic itaque et tali modo Christus Jhesus interficiet Anti- 20 christum spiritu oris sui 10), id est per os predicatorum suorum, ignem zeli et caritatis spiranciumb) inimicos eorum devoran- tem 11), sicud serpens Moysi devoravit serpentes magorum Pha- raonis 12). „Destruetque, inquit apostolus 13), Christus [f. 134a] illu- stracione adventus sui eum, cuius est adventus secundum ope- 25 racionem Sathane in omni virtute et signis et prodigiis men- dacibus et in omni seduccione iniquitatis hiis, qui pereunt, eo quod caritatem veritatis non receperunt, ut salvi fierent. Ideo mittet illos deus inb) operacionem erroris, ut credant mendacio, ut vindicenturc) omnes, qui non crediderunt veritati, sed con- 30 senserunt iniquitati.“ a) erat A. b) in i. A. c) inducentur biblia. 1) Cf. Job XLI. 6. 2) Cf. Job XL. 25 (divident illum negotiatores). 3) Cf. Philipp. II. 21. 5) Cf. Psalm. XCI. 15—16. 4) Job XL. 25. 6) Cf. Matth. XIII. 41. 7) Cf. Malac. IV. 6. 8) Cf. Ezech. XXXVII. 4 35 (ossa arida, audite verbum domini). 9) Cf. Deuter. XXXIV. 3 (latitudinem campi). 10) Cf. II. Thess. II. 8. 11) Cf. II. Machab. IX. 7 (ignem spirans 12) Cf. Num. XXI. 8—9 (discrepat). 13) II. Thess. animo in Judaeos). II. 8—11.
Qualiter Christus Antichristum spiritu oris sui interfecturus sit. 15 dent corpus eius, quod pridem conpactum nimis erata), tamquam scuta fusilia 1), quia ipsi prudentes negociatores 2) non querent, que sua sunt amplius, sed Jhesu Christi 3), videlicet salutem animarum. Quamobrem lucrabuntur multas animas et extra- hentes eas de corpore Antichristi, Christo Jhesu incorporabunt in eternum. Propter quod scriptum est Job XL 4): „Concident eum amici, divident eum negociatores.“ Et isti sunt, qui multi- plicabuntur in senecta ecclesie uberi et bene pacientes erunt, ut anunccient 5), et restaurabunt omnia. Et isti sunt angeli, qui de regno Christi colligent omnia scandala 6), et isti convertent 1c corda patrum ad filios et corda filiorum ad patres 7), quia spiritu Jhesu unitivo per eos operante et inflante ossa arida s), id est fidem mortuam multorum, per latitudinem campi9) ecclesiastice culture carnibus suis, et iterum vestita vivent fide filii dei, et in unitatem vite Jhesu multi confluent, colligati in vinculo fer- 15 ventis caritatis plebesque amabunt et obedienter sequntur suos patres. Patres autem, id est sacerdotes, qui wlgo dicuntur cu- rati, fideliter suos subditos diligent, sollicite eos nutrient verbo et sacramentis et gubernabunt. Sic itaque et tali modo Christus Jhesus interficiet Anti- 20 christum spiritu oris sui 10), id est per os predicatorum suorum, ignem zeli et caritatis spiranciumb) inimicos eorum devoran- tem 11), sicud serpens Moysi devoravit serpentes magorum Pha- raonis 12). „Destruetque, inquit apostolus 13), Christus [f. 134a] illu- stracione adventus sui eum, cuius est adventus secundum ope- 25 racionem Sathane in omni virtute et signis et prodigiis men- dacibus et in omni seduccione iniquitatis hiis, qui pereunt, eo quod caritatem veritatis non receperunt, ut salvi fierent. Ideo mittet illos deus inb) operacionem erroris, ut credant mendacio, ut vindicenturc) omnes, qui non crediderunt veritati, sed con- 30 senserunt iniquitati.“ a) erat A. b) in i. A. c) inducentur biblia. 1) Cf. Job XLI. 6. 2) Cf. Job XL. 25 (divident illum negotiatores). 3) Cf. Philipp. II. 21. 5) Cf. Psalm. XCI. 15—16. 4) Job XL. 25. 6) Cf. Matth. XIII. 41. 7) Cf. Malac. IV. 6. 8) Cf. Ezech. XXXVII. 4 35 (ossa arida, audite verbum domini). 9) Cf. Deuter. XXXIV. 3 (latitudinem campi). 10) Cf. II. Thess. II. 8. 11) Cf. II. Machab. IX. 7 (ignem spirans 12) Cf. Num. XXI. 8—9 (discrepat). 13) II. Thess. animo in Judaeos). II. 8—11.
Strana 16
16 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 5. Capitulum quintuma). Quod sicut Antichristus venit per longa tempora successive, ita eciam destruetur successive, et de signis mendacibus Antichristib). Illa autem, que dicta sunt, puta occisio Antichristi et mul- tiplicacio veracium testium et predicatorum Christi Jhesu, a modico et pauco incipiens, successive invalescet, donec per- ficiantur universa, que, ut dictum est, post M.“)CCCXXXV annos a nativitate Christi iam inchoarunt. Sic etenim describit 10 eam, scilicet successivam in augmentum, dominus per Ezechife]— lem et de ossibus loquens enigmatice aridis ca." 37 1) et d) de aquae) de latere dextro egrediente ca.a 47° 2). Propterea scriptum “ estf) 3): „Qui crediderit, utinam festinet." Ubi est attendendum, quod Sathan misterium Anti- 15 christi in Christi ecclesia longe ab ante successive est operatus usque modo, sub speciebus bonorum mala subintroducens ins) dei populum et bonos ritus deducendo in abusum, continue perinde multiplicando amplius et amplius et dilatando suos capitosos errores sanctis dei electis, usque dum fere omnia decora ecclesie yppocrisi fermentaret et valde co- lorate converteret in negociacionem avaricie, vane glorie et con- cupiscencie carnalis. Sicque in ecclesia sub speciebus honestatis horrenda vicia introduxit et in summis fastigiis et personis col- locavit, quatenus, per hoc male operans, redderetur incorrigi- 25 bilis omnis homo christianus, et tanto securius et quasi dor- miens ad infernum properaret, et ipse Vehemot 4), id est dya- bolus, siccine inperturbatus quiesceret in multitudine yppocri- tarum infinita, in quibus existit solum apparencia, sed non veri- tas sanctitatis et religionis, sicut scriptum est 5): „Habentes qui- dem speciem pietatis, virtutem autem abnegantes.“ Et iterum alia scriptura de dyabolo dicit 6): „In secreto talami dormit et 20 30 a) ita A rubr. b) ita A rubr. c) rasura praecedit et sequitur in A. d) sup. lin. add. A. e) qua corr. aqua sup. lin. A. f) lacuna seq. in A. g) corr. praecedit A. 35 2) Cf. Ezech. XLVII. I sq. 3) Isaiae 1) Cf. Ezech. XXXVII. 4. 4) Cf. Job XXVIII. I6, ubi recte dicitur: „Qui crediderit, non festinet.“ 6) Job XL. I6: „Sub umbra dormit in secreto XL. 10. 5) II. Tim. III. 5. calami et in locis humentibus.“
16 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 5. Capitulum quintuma). Quod sicut Antichristus venit per longa tempora successive, ita eciam destruetur successive, et de signis mendacibus Antichristib). Illa autem, que dicta sunt, puta occisio Antichristi et mul- tiplicacio veracium testium et predicatorum Christi Jhesu, a modico et pauco incipiens, successive invalescet, donec per- ficiantur universa, que, ut dictum est, post M.“)CCCXXXV annos a nativitate Christi iam inchoarunt. Sic etenim describit 10 eam, scilicet successivam in augmentum, dominus per Ezechife]— lem et de ossibus loquens enigmatice aridis ca." 37 1) et d) de aquae) de latere dextro egrediente ca.a 47° 2). Propterea scriptum “ estf) 3): „Qui crediderit, utinam festinet." Ubi est attendendum, quod Sathan misterium Anti- 15 christi in Christi ecclesia longe ab ante successive est operatus usque modo, sub speciebus bonorum mala subintroducens ins) dei populum et bonos ritus deducendo in abusum, continue perinde multiplicando amplius et amplius et dilatando suos capitosos errores sanctis dei electis, usque dum fere omnia decora ecclesie yppocrisi fermentaret et valde co- lorate converteret in negociacionem avaricie, vane glorie et con- cupiscencie carnalis. Sicque in ecclesia sub speciebus honestatis horrenda vicia introduxit et in summis fastigiis et personis col- locavit, quatenus, per hoc male operans, redderetur incorrigi- 25 bilis omnis homo christianus, et tanto securius et quasi dor- miens ad infernum properaret, et ipse Vehemot 4), id est dya- bolus, siccine inperturbatus quiesceret in multitudine yppocri- tarum infinita, in quibus existit solum apparencia, sed non veri- tas sanctitatis et religionis, sicut scriptum est 5): „Habentes qui- dem speciem pietatis, virtutem autem abnegantes.“ Et iterum alia scriptura de dyabolo dicit 6): „In secreto talami dormit et 20 30 a) ita A rubr. b) ita A rubr. c) rasura praecedit et sequitur in A. d) sup. lin. add. A. e) qua corr. aqua sup. lin. A. f) lacuna seq. in A. g) corr. praecedit A. 35 2) Cf. Ezech. XLVII. I sq. 3) Isaiae 1) Cf. Ezech. XXXVII. 4. 4) Cf. Job XXVIII. I6, ubi recte dicitur: „Qui crediderit, non festinet.“ 6) Job XL. I6: „Sub umbra dormit in secreto XL. 10. 5) II. Tim. III. 5. calami et in locis humentibus.“
Strana 17
Antichristus a discipulis Christi successive destruetur. 17 umbre“, id est species sanctitatis protegunt umbram eius, id est excusaciones in peccatis, prout hodie nimis heu, heu est videre. Sicut igitur Sathan ita successive et facciose misteria Anti- christi sui in ecclesiam introducens, dilatavit et confirmavit, abs- condens laqueos et dicens 1): „Quis videbit eos“, ita e con- verso dominus Jhesus, diutive et successive adve- niens in suis dilectis discipulis ante diem extremi iudicii, scilicet in multitudine predicatorum copiosa, tandem nocte ceci- tatis novissime irruet super gentes Gog et Magog 2), id est su- 10 per infinitam multitudinem yppocritarum per ecclesiam uni- versam, quasi Gedeon super Madianitas 3), cum fragore langun- gularuma) et fulgore. Et tunc dominus Jhesus suum iuge sacri- ficium, id est cottidianam aut alias crebram manducacionem et potacionem sui corporis et sanguinis in plebibus christianis, 15 quod dudum erat per antichristos ablatum, reformabit et in habundancia restituet hiis, qui eum diligunt et expectant grati adventum eius. Et tunc fiet sermo, qui scriptus est 4), quod panis subcinericius, de castris Gedeonis veniens, universam Ma- dianitarum multitudinem devastabit, per hoc populum Israel 20 restituens pristine libertati. Et ita fiet, quod eciam successive dominus Jhesus illustracione adventus sui destruet eum, „cuius ad- ventus est secundum operacionem Sathane in omni virtute et signis et prodigiis mendacibus“5), id est mencientibus ea fieri 25 in nomine Christi, cum tamen non sint, sed ab operacione Sa- thane mistica, vel fingentibus ea fieri et divulgantibus, cum tamen nichil sit, nisi mendacium et illusio dyaboli, ut sic gloriose nequissimi yppocrite lucrum et gloriam in populis sibi com- parent et de animabus negocientur. De quibus yppocritis scrip- 30 tum est Mt. VII 6): „In illa die multi dicent michi: Domine, do- mine, nonne in nomine tuo demonia eiecimus et in nomine tuo virtutes multas fecimus et in plateis nostris docuisti? Quibus respondebit filius hominis: Discedite a me, operarii iniquitatis. Non novi vos.“ Ve igitur signis et portentis et maxime illis, 35 5 a) ita A. 1) Psalm. LXIII. 6. 3) Cf. Judis. VI. passim. 2) Cf. Apoc. XX. 7. 4) Judic. VII. I3. 5) II. Thess. II. 9. 6) Matth. VII. 22—23, libere allatum. KYBAL: M. de Janov Regulae, III.
Antichristus a discipulis Christi successive destruetur. 17 umbre“, id est species sanctitatis protegunt umbram eius, id est excusaciones in peccatis, prout hodie nimis heu, heu est videre. Sicut igitur Sathan ita successive et facciose misteria Anti- christi sui in ecclesiam introducens, dilatavit et confirmavit, abs- condens laqueos et dicens 1): „Quis videbit eos“, ita e con- verso dominus Jhesus, diutive et successive adve- niens in suis dilectis discipulis ante diem extremi iudicii, scilicet in multitudine predicatorum copiosa, tandem nocte ceci- tatis novissime irruet super gentes Gog et Magog 2), id est su- 10 per infinitam multitudinem yppocritarum per ecclesiam uni- versam, quasi Gedeon super Madianitas 3), cum fragore langun- gularuma) et fulgore. Et tunc dominus Jhesus suum iuge sacri- ficium, id est cottidianam aut alias crebram manducacionem et potacionem sui corporis et sanguinis in plebibus christianis, 15 quod dudum erat per antichristos ablatum, reformabit et in habundancia restituet hiis, qui eum diligunt et expectant grati adventum eius. Et tunc fiet sermo, qui scriptus est 4), quod panis subcinericius, de castris Gedeonis veniens, universam Ma- dianitarum multitudinem devastabit, per hoc populum Israel 20 restituens pristine libertati. Et ita fiet, quod eciam successive dominus Jhesus illustracione adventus sui destruet eum, „cuius ad- ventus est secundum operacionem Sathane in omni virtute et signis et prodigiis mendacibus“5), id est mencientibus ea fieri 25 in nomine Christi, cum tamen non sint, sed ab operacione Sa- thane mistica, vel fingentibus ea fieri et divulgantibus, cum tamen nichil sit, nisi mendacium et illusio dyaboli, ut sic gloriose nequissimi yppocrite lucrum et gloriam in populis sibi com- parent et de animabus negocientur. De quibus yppocritis scrip- 30 tum est Mt. VII 6): „In illa die multi dicent michi: Domine, do- mine, nonne in nomine tuo demonia eiecimus et in nomine tuo virtutes multas fecimus et in plateis nostris docuisti? Quibus respondebit filius hominis: Discedite a me, operarii iniquitatis. Non novi vos.“ Ve igitur signis et portentis et maxime illis, 35 5 a) ita A. 1) Psalm. LXIII. 6. 3) Cf. Judis. VI. passim. 2) Cf. Apoc. XX. 7. 4) Judic. VII. I3. 5) II. Thess. II. 9. 6) Matth. VII. 22—23, libere allatum. KYBAL: M. de Janov Regulae, III.
Strana 18
18 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 5. qui ea glorificant et diffamant propter suam gloriam, que fiunt in temporibus novissimis [f. 134"] et maxime post annos ab incarnacione domini M.e CC. IX. C.a), quia omnia aut ut plurima ipsorum facta sunt et fiunt et permittuntur fieri per operacio- nem Sathane, ut yppocrite in sua vita carnali et tepida abho- minabilique ipsi Christo Jhesu per talia confirmentur et glori- ficentur ab hominibus, ipsi et loca eorum, et ceteri simplices per talia portenta cadant ad partem ipsorum et ad lucrum et sic valde subtiliter et colorate seducantur. Et quanto magis talia signa et portenta famantur fieri in nomine Christi vel per ymagines vel per reliquias sanctorum et in locis sacris, tanto dico ea esse magis periculosa, quia magis efficacia ad seducen- dum simplices in errores, puta ut dimissa veritate sacramentorum ecclesie sequantur inrevocabiliter fabulas et adinvenciones ho- 15 minum atque supersticiones negociatorum in domo dei, et qua- tenus, sic obliti Christi Jhesu crucifixi, iustificaciones suas statuant et inquirant in illis rebus, que ipsis nichil potuerunt prodesse ad salutem in tempore oportuno. Hec est igitur principalis cogitacio Sathane per 20 talia signa et portenta, que modo menciuntur fieri, quod per ea confirmet suas iam diu inmissas yppocrises et facciosa misteria Antichristi et errores, et ut ita ea depingat in omni seduccione et maxime, ut dictum est, sub nomine Jhesu Christi vel per res sacras, ut sic in tantum proficiat, quatenus si fieri potest, eciam electi dei in errorem inducantur1). Quapropter sequitur in apostolo 2): „Et in omni seduccione iniquitatis hiis, qui pereunt, eo quod caritatem veritatis non receperunt, ut salvi fierent. Ideo mittet illos deus in operacionem erroris, ut cre- dant mendacio, ut vindicenturb) omnes, qui non crediderunt 30 veritati, sed consenserint iniquitati." Ecce, quam proprias) et plena caus a hic redditur, quare deus permittet Sathane tantam seduccionem ope- rari, quia hoc fiet maxime propter ingratos christianos, quibus Christus et humilitas eius atque crucis ignominia sunt tamquam 35 mortua a corde, ita quod ipsum deum esse, cum congnovissent, non sicut deum glorificaverunt, neque gracias egerunt, sed eva- nuerunt in cogitacionibus suis 3) et totaliter ad carnem et ad 5 10 25 a) ita A pro 1290. b) iudicentur biblia. c) corr. ab ed.; proprie A. 1) Cf. Matth. XXIV. 24. 2) II. Thess. II. 10—11. 3) Cf. Rom. I. 21.
18 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 5. qui ea glorificant et diffamant propter suam gloriam, que fiunt in temporibus novissimis [f. 134"] et maxime post annos ab incarnacione domini M.e CC. IX. C.a), quia omnia aut ut plurima ipsorum facta sunt et fiunt et permittuntur fieri per operacio- nem Sathane, ut yppocrite in sua vita carnali et tepida abho- minabilique ipsi Christo Jhesu per talia confirmentur et glori- ficentur ab hominibus, ipsi et loca eorum, et ceteri simplices per talia portenta cadant ad partem ipsorum et ad lucrum et sic valde subtiliter et colorate seducantur. Et quanto magis talia signa et portenta famantur fieri in nomine Christi vel per ymagines vel per reliquias sanctorum et in locis sacris, tanto dico ea esse magis periculosa, quia magis efficacia ad seducen- dum simplices in errores, puta ut dimissa veritate sacramentorum ecclesie sequantur inrevocabiliter fabulas et adinvenciones ho- 15 minum atque supersticiones negociatorum in domo dei, et qua- tenus, sic obliti Christi Jhesu crucifixi, iustificaciones suas statuant et inquirant in illis rebus, que ipsis nichil potuerunt prodesse ad salutem in tempore oportuno. Hec est igitur principalis cogitacio Sathane per 20 talia signa et portenta, que modo menciuntur fieri, quod per ea confirmet suas iam diu inmissas yppocrises et facciosa misteria Antichristi et errores, et ut ita ea depingat in omni seduccione et maxime, ut dictum est, sub nomine Jhesu Christi vel per res sacras, ut sic in tantum proficiat, quatenus si fieri potest, eciam electi dei in errorem inducantur1). Quapropter sequitur in apostolo 2): „Et in omni seduccione iniquitatis hiis, qui pereunt, eo quod caritatem veritatis non receperunt, ut salvi fierent. Ideo mittet illos deus in operacionem erroris, ut cre- dant mendacio, ut vindicenturb) omnes, qui non crediderunt 30 veritati, sed consenserint iniquitati." Ecce, quam proprias) et plena caus a hic redditur, quare deus permittet Sathane tantam seduccionem ope- rari, quia hoc fiet maxime propter ingratos christianos, quibus Christus et humilitas eius atque crucis ignominia sunt tamquam 35 mortua a corde, ita quod ipsum deum esse, cum congnovissent, non sicut deum glorificaverunt, neque gracias egerunt, sed eva- nuerunt in cogitacionibus suis 3) et totaliter ad carnem et ad 5 10 25 a) ita A pro 1290. b) iudicentur biblia. c) corr. ab ed.; proprie A. 1) Cf. Matth. XXIV. 24. 2) II. Thess. II. 10—11. 3) Cf. Rom. I. 21.
Strana 19
De signis mendacibus Antichristi. 19 mundum retrorsum abierunt 1), ponentes Christum post suam carnem, sacramenta Christi et potissime corpus eius et san- guinem contempserunt et ideo obmiserunt grate ipsum man- ducare frequenter et confiteri. Verbum dei quoque et omnis scriptura divinitus inspirata facta est eis nimis communis et in- veterata et levis, tamquam fuerit fabulaa) vel canticum, quod dulciter sonat. Nam audiunt quidem, sed non faciunt, locuntur, sed menciuntur, quia confitentur se nosse deum, factis autem eum negant, et omnis vita et virtutes Jhesu et beatorum eius apostolorum et martirum istis nequam christianis iam venerunt 10 in nauseam et in abusum, itaque cum levi animo ea audiunt et suscipiunt, et non, ut dignum est, cum timore et tremore. Hinc est, quod dyabolus hodie tantam accepit a domino ad decipiendum potestatem, ad omne genus seduccionis conponendum, sed totum occulte et in miste- 15 riis Antichristi in tantum, ut eciam in nomine Christi et per res propinquas sacrisb) et in loco sacrato, ut per ymaginem Christi et per ossa et alias reliquias sanctorum menciatur fieri sua signa et portenta. Quide) namque, obsecro, mirabile potest esse fideli christiano, si Sathan accipiat potestatem propter dei 20 vindictam consummandam iniquis, videlicet utd) eciam per yma- gines Christi vel per ossa sanctorum portenta et sua signa fieri menciatur, cum habuerit potestatem aliquando sibi datam, ut posset portare eciam ipsummet et corpus ipsius contrectare, ut- potee) patuit tunc, quando Jhesum temptavit et demum me- 25 diante manibus Judeorum ipsum conspuit, flagellavit et occidit, et similiter cum habuerit super sanctos Christif), qui iam erat pleni spiritu sancto, tantam potestatem sibi datam, ut ipsos per se, quemadmodum beatum Anthonium, flagellaret et per alios suos iniquos usquequaque beatos apostolos et martires cru- 30 ciaret? Cur igitur adhuc quis mirabiturs), si modo habeat po- testatem per nequam yppocritas suos et ymagines Christi et sanctorum ossa contrectare et facere sua signa et prodigia per ipsa et portenta, ut sic „hii, qui pereunt, omni seduccione se- a) corr. ab ed.; fabule A. b) sacras corr. sacris A. c) Quid ob- 35 secro cont. D 1. 2. d) om. D 1. e) ut quando temptavit eum D 1. 2. cet. om. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. In ecclesia sanctorum, v. infra, p. 23, lin. 17. g) mirabiliter corr. mirabitur A. 1) Cf. Judae 7 (abeuntes post carnem). 2
De signis mendacibus Antichristi. 19 mundum retrorsum abierunt 1), ponentes Christum post suam carnem, sacramenta Christi et potissime corpus eius et san- guinem contempserunt et ideo obmiserunt grate ipsum man- ducare frequenter et confiteri. Verbum dei quoque et omnis scriptura divinitus inspirata facta est eis nimis communis et in- veterata et levis, tamquam fuerit fabulaa) vel canticum, quod dulciter sonat. Nam audiunt quidem, sed non faciunt, locuntur, sed menciuntur, quia confitentur se nosse deum, factis autem eum negant, et omnis vita et virtutes Jhesu et beatorum eius apostolorum et martirum istis nequam christianis iam venerunt 10 in nauseam et in abusum, itaque cum levi animo ea audiunt et suscipiunt, et non, ut dignum est, cum timore et tremore. Hinc est, quod dyabolus hodie tantam accepit a domino ad decipiendum potestatem, ad omne genus seduccionis conponendum, sed totum occulte et in miste- 15 riis Antichristi in tantum, ut eciam in nomine Christi et per res propinquas sacrisb) et in loco sacrato, ut per ymaginem Christi et per ossa et alias reliquias sanctorum menciatur fieri sua signa et portenta. Quide) namque, obsecro, mirabile potest esse fideli christiano, si Sathan accipiat potestatem propter dei 20 vindictam consummandam iniquis, videlicet utd) eciam per yma- gines Christi vel per ossa sanctorum portenta et sua signa fieri menciatur, cum habuerit potestatem aliquando sibi datam, ut posset portare eciam ipsummet et corpus ipsius contrectare, ut- potee) patuit tunc, quando Jhesum temptavit et demum me- 25 diante manibus Judeorum ipsum conspuit, flagellavit et occidit, et similiter cum habuerit super sanctos Christif), qui iam erat pleni spiritu sancto, tantam potestatem sibi datam, ut ipsos per se, quemadmodum beatum Anthonium, flagellaret et per alios suos iniquos usquequaque beatos apostolos et martires cru- 30 ciaret? Cur igitur adhuc quis mirabiturs), si modo habeat po- testatem per nequam yppocritas suos et ymagines Christi et sanctorum ossa contrectare et facere sua signa et prodigia per ipsa et portenta, ut sic „hii, qui pereunt, omni seduccione se- a) corr. ab ed.; fabule A. b) sacras corr. sacris A. c) Quid ob- 35 secro cont. D 1. 2. d) om. D 1. e) ut quando temptavit eum D 1. 2. cet. om. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. In ecclesia sanctorum, v. infra, p. 23, lin. 17. g) mirabiliter corr. mirabitur A. 1) Cf. Judae 7 (abeuntes post carnem). 2
Strana 20
20 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 5 et 6. 15 ducantur, eo quod caritatem veritatis non receperunt, ut salvi fierent. Ideo dimittet illos deus in operacionem erroris, ut cre- danta) mendacio omnes, qui non crediderunt veritati, sed con- senserunt iniquitati“ 1). Namqueb) Sathan et potest talia et 5 maiora, si et in quantum sibi permittitur. Propterea siquidem scriptum est Apok. I.2): „Quis novit altitudinem Sathane? Cum itaque, sicut dictum est, ypocrisis, fraudes dyaboli et omne genus seduccionis et maxime, in quibus et per que chri- stiani suam salutem inquirebant, in illis per operacionem [Sa- 10 thane] fiunt offendicula et errores multiplicati, dilatati et confirmati, necesse est, ut veniant a regione viri oculati, pennati, qualificati ut aquile, qui non ignorant cogitaciones Sathane et qui possunt Antichristum denudare, ipsius misteria revelare et tollere [f. 135 a scandala omnia de regno Christi3). Et illi sunt predicatores predicti et gloriosi, et ipsi per spiritum oris Jhesu Christi inter- ficient Antichristum et dispercient corpus eius et vorabunt et Christo incorporabunt. Capitulum sextume). Quod in ecclesia primitiva Antichristus fuit invalidusd) 25 Notandum autem hic, quod Antichristus dictus est modo singulari et apropriato filius iniquitatis non tantum propter aliquam singularem iniquitatem, sed proptere) superhabundanciam omnisf) iniquitatis, de qua habundancia do- minus 4): „Habundavit, inquit, iniquitas multorum.“ Itaque dya- bolus, primus homicida, potest pater dici iniquitatis, quoniam invidia dyaboli peccatum intravit in orbem terrarum6), et veri- tas de eo 6): „Mendax est, inquit, et pater eius.“ Igitur habun- danciam iniquitatis una cum concupiscencia hominum parit et producit dyabolus. Pro eo scriptum est in Ezechiel 7): „Pater 30 tuus Amorreus et mater tua Cetura." 20 a) ut credant add. A in m. b) Namque — permittitur add. A in m. c) ita A rubr. d) ita A rubr. f) et e) ita corr. ab ed.; per A. omnis A; et om. ab ed. 1) Cf. II. Thess. II. 10—11. 2) Cf. Apoc. II. 24 (qui non cogno- 35 verunt altitudines Satanae). 3) Cf. Matth. XIII. 41. 4) Matth. XXIV. 12. 5) Cf. Sap. II. 24: „Invidia autem diaboli mors introivit in orbem ter- 6) Joan. VIII. 44. 7) Ezech. XVI. 3. rarum."
20 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 5 et 6. 15 ducantur, eo quod caritatem veritatis non receperunt, ut salvi fierent. Ideo dimittet illos deus in operacionem erroris, ut cre- danta) mendacio omnes, qui non crediderunt veritati, sed con- senserunt iniquitati“ 1). Namqueb) Sathan et potest talia et 5 maiora, si et in quantum sibi permittitur. Propterea siquidem scriptum est Apok. I.2): „Quis novit altitudinem Sathane? Cum itaque, sicut dictum est, ypocrisis, fraudes dyaboli et omne genus seduccionis et maxime, in quibus et per que chri- stiani suam salutem inquirebant, in illis per operacionem [Sa- 10 thane] fiunt offendicula et errores multiplicati, dilatati et confirmati, necesse est, ut veniant a regione viri oculati, pennati, qualificati ut aquile, qui non ignorant cogitaciones Sathane et qui possunt Antichristum denudare, ipsius misteria revelare et tollere [f. 135 a scandala omnia de regno Christi3). Et illi sunt predicatores predicti et gloriosi, et ipsi per spiritum oris Jhesu Christi inter- ficient Antichristum et dispercient corpus eius et vorabunt et Christo incorporabunt. Capitulum sextume). Quod in ecclesia primitiva Antichristus fuit invalidusd) 25 Notandum autem hic, quod Antichristus dictus est modo singulari et apropriato filius iniquitatis non tantum propter aliquam singularem iniquitatem, sed proptere) superhabundanciam omnisf) iniquitatis, de qua habundancia do- minus 4): „Habundavit, inquit, iniquitas multorum.“ Itaque dya- bolus, primus homicida, potest pater dici iniquitatis, quoniam invidia dyaboli peccatum intravit in orbem terrarum6), et veri- tas de eo 6): „Mendax est, inquit, et pater eius.“ Igitur habun- danciam iniquitatis una cum concupiscencia hominum parit et producit dyabolus. Pro eo scriptum est in Ezechiel 7): „Pater 30 tuus Amorreus et mater tua Cetura." 20 a) ut credant add. A in m. b) Namque — permittitur add. A in m. c) ita A rubr. d) ita A rubr. f) et e) ita corr. ab ed.; per A. omnis A; et om. ab ed. 1) Cf. II. Thess. II. 10—11. 2) Cf. Apoc. II. 24 (qui non cogno- 35 verunt altitudines Satanae). 3) Cf. Matth. XIII. 41. 4) Matth. XXIV. 12. 5) Cf. Sap. II. 24: „Invidia autem diaboli mors introivit in orbem ter- 6) Joan. VIII. 44. 7) Ezech. XVI. 3. rarum."
Strana 21
I. Investigatio qualitatis temporum Antichristi. 21 Suppositis igitur illis, que de tempore expresso per Daniel paulo supra dicta sunt, nunc ad demonstrandum tempus il- lius famosi Antichristi sic erit racionative accedendum. [I]. Et primo per investigacionem qualitatis temporum. Ecce enim in principio ewangelii virtus dei et sapiencia ecclesiam ex alto induit1), et filios virtutis et sapiencie, id est apostolos et martires, multiplicavit, omne semen verum et fidelea) 2). Et tunc eciam iniquitas dyaboli concepit Antichri- stum. De quo in ewangelio admirative dictum est 3): „Domine, nonne bonum semen seminasti in agro tuo, etc.?“ Sequitur ad 10 propositum: „Unde ergo zyzania fuerit?“ Igitur tunc iam inicia Antichristi in pseudochristianis, primum ex Judeis et ex Grecis, de quibus Jo.b) 4): „Et nunc Antichristi multi sunt.“ Et vide concorditer ad supradicta, quod non Judeos, non gentiles voca- vit Jo annes] Antichristos, sed falsos christianos vel iniquos. Sed 15 quia filii virtutis dei et sapiencie, induti dominum Jhesum Chri- stum, fortiter regnum ecclesie sancte tenuerunt, sedes supremas et rectoratus et omnia officia publica iuste et sancte admini- strantes, et idcirco fortiter iniquitatem restrinxerunt, quemad- modum potest patere in eo, quod Petrus Symonem subdolum5) 20 et Ananiam et Saphiram 6), et Paulus Elymam 7) viriliter excus- serunt de ecclesia, sibi ne nocerent et per alios deinceps, prop- ter quod non potuit habundare iniquitas manifeste, quia eius partus pessimos, precipue manifestos, adhuc parvulos et paucos ecclesia dei valide ad petram, id est Christum, scilicet virtutem 25 dei et sapienciam, allisit et excussit, sicut scriptum est 8): „Bea- tus, qui tenebit et allidet parvulos tuos usque ad petram." Et exinde fuit a principio ecclesie iudicio meo, quan- tum possum elicere ex prophetis, usque ad annos M.C C., [quod] omnis iniquitas et peccata mortalia manifesta 30 fuerunt districte punita et extirpata, ita quod nequaquam prodire in publicum vel in commune vulgi valuerunt. Similiter mali christiani seu heretici multiplicari in ecclesia, dumtaxat catholica et apostolica, nequaquam valuerunt, neque eciam caput 5 a) infidele corr. fidele A. b) lacuna sequitur in A. 35 1) Cf. Lucae XXIV. 49: „Vos autem sedete in civitate, quoadusque 2) Cf. Jerem. II. 21 (omne semen verum). induamini virtute ex alte.“ 3) Matth. XIII. 27. 4) I. Joan. II. 18. 5) Cf. Act. X., passim. 6) Act. 8) Psalm. CXXXVI. 9. V. I sq. 7) Act. XIII. passim.
I. Investigatio qualitatis temporum Antichristi. 21 Suppositis igitur illis, que de tempore expresso per Daniel paulo supra dicta sunt, nunc ad demonstrandum tempus il- lius famosi Antichristi sic erit racionative accedendum. [I]. Et primo per investigacionem qualitatis temporum. Ecce enim in principio ewangelii virtus dei et sapiencia ecclesiam ex alto induit1), et filios virtutis et sapiencie, id est apostolos et martires, multiplicavit, omne semen verum et fidelea) 2). Et tunc eciam iniquitas dyaboli concepit Antichri- stum. De quo in ewangelio admirative dictum est 3): „Domine, nonne bonum semen seminasti in agro tuo, etc.?“ Sequitur ad 10 propositum: „Unde ergo zyzania fuerit?“ Igitur tunc iam inicia Antichristi in pseudochristianis, primum ex Judeis et ex Grecis, de quibus Jo.b) 4): „Et nunc Antichristi multi sunt.“ Et vide concorditer ad supradicta, quod non Judeos, non gentiles voca- vit Jo annes] Antichristos, sed falsos christianos vel iniquos. Sed 15 quia filii virtutis dei et sapiencie, induti dominum Jhesum Chri- stum, fortiter regnum ecclesie sancte tenuerunt, sedes supremas et rectoratus et omnia officia publica iuste et sancte admini- strantes, et idcirco fortiter iniquitatem restrinxerunt, quemad- modum potest patere in eo, quod Petrus Symonem subdolum5) 20 et Ananiam et Saphiram 6), et Paulus Elymam 7) viriliter excus- serunt de ecclesia, sibi ne nocerent et per alios deinceps, prop- ter quod non potuit habundare iniquitas manifeste, quia eius partus pessimos, precipue manifestos, adhuc parvulos et paucos ecclesia dei valide ad petram, id est Christum, scilicet virtutem 25 dei et sapienciam, allisit et excussit, sicut scriptum est 8): „Bea- tus, qui tenebit et allidet parvulos tuos usque ad petram." Et exinde fuit a principio ecclesie iudicio meo, quan- tum possum elicere ex prophetis, usque ad annos M.C C., [quod] omnis iniquitas et peccata mortalia manifesta 30 fuerunt districte punita et extirpata, ita quod nequaquam prodire in publicum vel in commune vulgi valuerunt. Similiter mali christiani seu heretici multiplicari in ecclesia, dumtaxat catholica et apostolica, nequaquam valuerunt, neque eciam caput 5 a) infidele corr. fidele A. b) lacuna sequitur in A. 35 1) Cf. Lucae XXIV. 49: „Vos autem sedete in civitate, quoadusque 2) Cf. Jerem. II. 21 (omne semen verum). induamini virtute ex alte.“ 3) Matth. XIII. 27. 4) I. Joan. II. 18. 5) Cf. Act. X., passim. 6) Act. 8) Psalm. CXXXVI. 9. V. I sq. 7) Act. XIII. passim.
Strana 22
22 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 6. 10 Antichristi erigere potuita) dyabolus. Quemadmodum Christus est caput ecclesie sanctorum, caput vero Christi deus 1), sic Anti- christus est caput ecclesie malignancium et caput Antichristi dyabolus cum septem suis nequioribus se spiritibus. Et hic fuit per Christum Jhesum victus et foras mundum proiectus et de- hinc per Christi apostolos sub pedibus contritus, sicud supra cap." II.° dictum est; quapropter regnare nequivit, quoniam viri sapiencie dei et virtutis, auctoritatem et rectoriam fidelem et puram in Christo obtinentes, potenter tales iniquos expugna- runt, convicerunt, excommunicarunt atque punierunt. Et tunc solum et maxime excommunicaciob) propter peccata mortalia vel alia quelibet notoria scelera fulminata legittime et sancte. Peccata et peccatores coherrebant, secundum illud ewangelii 2) „Si peccaverit in te frater tuus“, etc., et paulo post 3): „Si te 15 non audierit, dic ecclesie. Si autem ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus.“ Et sequitur ad propositum de excommunicacione talium 4): „Amen dico, quodcumque liga- veritis super terram, erit ligatum et in celis. Et quodcumque solveritis super terram, erit solutum et in celis.“ Item secun- 20 dum illud 5): „Si manus tua aut pes scandalizat te, abscide eam et proice abs te.“ Quod qualiter de excommunicacione talium iniquorum ab ecclesia debet intelligi, habes in tractatu IIII° huius libri, articulo [III. cap. 5]6). Quod magis clare ostensum est I. Cor. V., ubi dicitur manifeste7): „Scripsi, inquit, vobis in epistola, ne 25 commisceamini fornicariis, non utique fornicariis huius mundi aut avaris aut rapacibus aut ydolis servientibus, alioquin de- bueratis de hoc mundo exisse. Nunc autem scripsi vobis [non commisceri]; si is, qui frater nominatur inter vos, et est forni- cator aut avarus aut ydolis serviens aut maledictus aut ebriosus 30 aut rapax, cum huiusmodi nec cibum sumere." Ex quibus patet, quam districte in primitiva ecclesia anti- christianos gladio sue potestatis de celo rescindebants). Et nota hic incidentaliter, quod Antichristus vel bestia de mari ascendens 8) [f. 135b] vel Gog et Magog sanctorum 35 11) De excommunicacione A. a) potuerunt corr. potuit A. b) ex — sup. lin. add. A. c) posterius add. A. 1) Cf. I. Cor. XI. 3. 2) Matth. XVIII. I5. 3) Matth. XVIII. 17. 1) Matth. XVIII. 18. 5) Matth. XVIII. 18. 6) vide libri IV. Regularum art. III, cap. 5, in cod. A, fol. 298b. 7) I. Cor. V. 9—11. 8) Cf. Apoc. XIII. I.
22 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 6. 10 Antichristi erigere potuita) dyabolus. Quemadmodum Christus est caput ecclesie sanctorum, caput vero Christi deus 1), sic Anti- christus est caput ecclesie malignancium et caput Antichristi dyabolus cum septem suis nequioribus se spiritibus. Et hic fuit per Christum Jhesum victus et foras mundum proiectus et de- hinc per Christi apostolos sub pedibus contritus, sicud supra cap." II.° dictum est; quapropter regnare nequivit, quoniam viri sapiencie dei et virtutis, auctoritatem et rectoriam fidelem et puram in Christo obtinentes, potenter tales iniquos expugna- runt, convicerunt, excommunicarunt atque punierunt. Et tunc solum et maxime excommunicaciob) propter peccata mortalia vel alia quelibet notoria scelera fulminata legittime et sancte. Peccata et peccatores coherrebant, secundum illud ewangelii 2) „Si peccaverit in te frater tuus“, etc., et paulo post 3): „Si te 15 non audierit, dic ecclesie. Si autem ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus.“ Et sequitur ad propositum de excommunicacione talium 4): „Amen dico, quodcumque liga- veritis super terram, erit ligatum et in celis. Et quodcumque solveritis super terram, erit solutum et in celis.“ Item secun- 20 dum illud 5): „Si manus tua aut pes scandalizat te, abscide eam et proice abs te.“ Quod qualiter de excommunicacione talium iniquorum ab ecclesia debet intelligi, habes in tractatu IIII° huius libri, articulo [III. cap. 5]6). Quod magis clare ostensum est I. Cor. V., ubi dicitur manifeste7): „Scripsi, inquit, vobis in epistola, ne 25 commisceamini fornicariis, non utique fornicariis huius mundi aut avaris aut rapacibus aut ydolis servientibus, alioquin de- bueratis de hoc mundo exisse. Nunc autem scripsi vobis [non commisceri]; si is, qui frater nominatur inter vos, et est forni- cator aut avarus aut ydolis serviens aut maledictus aut ebriosus 30 aut rapax, cum huiusmodi nec cibum sumere." Ex quibus patet, quam districte in primitiva ecclesia anti- christianos gladio sue potestatis de celo rescindebants). Et nota hic incidentaliter, quod Antichristus vel bestia de mari ascendens 8) [f. 135b] vel Gog et Magog sanctorum 35 11) De excommunicacione A. a) potuerunt corr. potuit A. b) ex — sup. lin. add. A. c) posterius add. A. 1) Cf. I. Cor. XI. 3. 2) Matth. XVIII. I5. 3) Matth. XVIII. 17. 1) Matth. XVIII. 18. 5) Matth. XVIII. 18. 6) vide libri IV. Regularum art. III, cap. 5, in cod. A, fol. 298b. 7) I. Cor. V. 9—11. 8) Cf. Apoc. XIII. I.
Strana 23
Quod in ecclesia primitiva Antichristus fuit invalidus. 23 castra dei circumiens et affligens 1) et meretrix super bestiam pur- puratam residens et calicem aureum plenum abhominacione 2) et multa huius [modi] sub enigmate expressa in scripturis non sunt expectanda fieri aut inquirenda extra ecclesia[m] Christi, subaudis in mundoa), sed intus in ecclesia hec evenient et ex multitudine iniquorum, solo nomine christianorum conplebuntur, quoniam valde notanter infert apostolus 3): „Quid enim michi, inquit, de hiis, qui foris sunt, iudicare? Nonne de hiis, qui intus sunt, vos iudicat quis? Nam eos, qui foris sunt, deus iudicabit.“ Et tunc ad propositum: „Auferte, inquit, malum ex vobis ipsis.“ Non 10 igitur scriptura sancta, multa de Antichristo et aliis iniquis pro- ponens, facit de hiis, qui foris sunt, iudicium vel mencionem, neque enim esset in ullo ecclesie utile, sed solum illos, qui intus sunt in ecclesia, quamvis non merito, sed numero, princi- paliter sacra scriptura respicit et de ipsis cuncta verificari spi- 15 ritualiter sunt expectanda. 5 At nunc reddeundo ad propositum, quia inb) ecclesia sanctorum, virtute et sapiencia potenter regnante, cuncta crimina, specialiter publica, eciam minimas), mox corrigebantur et sine mora scelesti excommunicabantur, filius iniquitatis 20 non potuit invalescere et per consequens neque revelari, sedd), ut superius 4) in exemplo de fure positum est, solum clam et hominibus dormientibus sue iniquitati obedivit vel eius opera exequebatur, quoniam scriptum est Jo. III5): „Omnis, qui male agit, odit lucem et non venit ad lucem, ut non ar- 25 guantur opera eius. Qui autem facit veritatem, venit ad lucem, ut manifestentur eius opera, quia in deo sunt facta.“ Fuit igitur tunc in ecclesia Jhesu crucifixi quodlibet peccatum, eciam mo- dicum vel species mali, valde horridum et notabile in wlgo christianorum et per consequens pusilli in Christo Jhesu facile 30 scandala evitabante), quoniam luce existente in filiis Israel tunc tenebre Egyptum manu tractabiles, id est valde manifeste, ob- tinebant; ita omnis, qui tunc sequebatur Christum in ecclesia, non ambulabat in tenebris, sed habebat lumen vite 6). a) ita emend. ab ed.; nuo (numero?) A. b) cont. D 1. 2. c) publica 35 et manifesta D 2. d) sed — sunt facta om. D 1. 2. e) post hanc vocem D 1. 2. contin. Ecce hodie, v. infra 26, lin. 3. 1) Cf. Apoc. XX. 7—8. 3) I. Cor. V. 2) Cf. Apoc. XVII. 3—4. 5) Joann. III. 20—21. 6) Cf. Joann. VIII. 12. 12—13. 4) vide supra p. 12.
Quod in ecclesia primitiva Antichristus fuit invalidus. 23 castra dei circumiens et affligens 1) et meretrix super bestiam pur- puratam residens et calicem aureum plenum abhominacione 2) et multa huius [modi] sub enigmate expressa in scripturis non sunt expectanda fieri aut inquirenda extra ecclesia[m] Christi, subaudis in mundoa), sed intus in ecclesia hec evenient et ex multitudine iniquorum, solo nomine christianorum conplebuntur, quoniam valde notanter infert apostolus 3): „Quid enim michi, inquit, de hiis, qui foris sunt, iudicare? Nonne de hiis, qui intus sunt, vos iudicat quis? Nam eos, qui foris sunt, deus iudicabit.“ Et tunc ad propositum: „Auferte, inquit, malum ex vobis ipsis.“ Non 10 igitur scriptura sancta, multa de Antichristo et aliis iniquis pro- ponens, facit de hiis, qui foris sunt, iudicium vel mencionem, neque enim esset in ullo ecclesie utile, sed solum illos, qui intus sunt in ecclesia, quamvis non merito, sed numero, princi- paliter sacra scriptura respicit et de ipsis cuncta verificari spi- 15 ritualiter sunt expectanda. 5 At nunc reddeundo ad propositum, quia inb) ecclesia sanctorum, virtute et sapiencia potenter regnante, cuncta crimina, specialiter publica, eciam minimas), mox corrigebantur et sine mora scelesti excommunicabantur, filius iniquitatis 20 non potuit invalescere et per consequens neque revelari, sedd), ut superius 4) in exemplo de fure positum est, solum clam et hominibus dormientibus sue iniquitati obedivit vel eius opera exequebatur, quoniam scriptum est Jo. III5): „Omnis, qui male agit, odit lucem et non venit ad lucem, ut non ar- 25 guantur opera eius. Qui autem facit veritatem, venit ad lucem, ut manifestentur eius opera, quia in deo sunt facta.“ Fuit igitur tunc in ecclesia Jhesu crucifixi quodlibet peccatum, eciam mo- dicum vel species mali, valde horridum et notabile in wlgo christianorum et per consequens pusilli in Christo Jhesu facile 30 scandala evitabante), quoniam luce existente in filiis Israel tunc tenebre Egyptum manu tractabiles, id est valde manifeste, ob- tinebant; ita omnis, qui tunc sequebatur Christum in ecclesia, non ambulabat in tenebris, sed habebat lumen vite 6). a) ita emend. ab ed.; nuo (numero?) A. b) cont. D 1. 2. c) publica 35 et manifesta D 2. d) sed — sunt facta om. D 1. 2. e) post hanc vocem D 1. 2. contin. Ecce hodie, v. infra 26, lin. 3. 1) Cf. Apoc. XX. 7—8. 3) I. Cor. V. 2) Cf. Apoc. XVII. 3—4. 5) Joann. III. 20—21. 6) Cf. Joann. VIII. 12. 12—13. 4) vide supra p. 12.
Strana 24
24 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 7. Capitulum septimuma). Quod in presenti tempore validus et multus est Antichristus b). Verumptamenc), prout superius dictum est 1), filia dy- aboli, iniquitas, que iam dudum conceperat dolorem 2) 5 mox in primordio ecclesie sacrosancte existens, [erat pregnans omni malicia et iniusticia et omni dolo et fraude et omni specie simulacionis et yppocrisis, et de abscon- ditis dei adinplebatur venter eius3), licet in occultis, et cum divitibus continue secundum mundum et carnem intumesce- 10 bat et dylaftalbatur venter eius, sicut scriptum est d) 4): „Su- perbia eorum, qui te oderunt, ascendit semper“, compago- que membrorum filii iniquitatis, id est sinagoga peccancium 5), amplius et amplius consolidabatur peccatoribus multise) et ad suos similes accedentibus et seipsos contra disciplinam Christi Jhesu protegentibus iam per multitudinem et communitatem peccatorum et iniquitatis habundanciam, donec per longinqua tempora longoque membrorum ductu 6), per operacionem de- moniorum, prodiit iam, heu, heu, hodie in publicum ex adipe iniquitas eorum, id est iniquorum christianorum, quia tran- 20 sierunt in affectum cordis sui pessimi7) in tantum, ut pec- catum non reputent peccatum et dicant bono malum1) et malo bonum et ponant lucem tenebras et tenebras lucem, ponant- que dulce in amarum et amarum in dulce8), iusta dei vin- dicta ipsos consequente, ut qui Christum Jhesum pro se cruci- 25 fixum, ipsum solum sanctificare et glorificare digne nolueruntg neque caritatem veritatis susceperunt, fabulas quasdam et adin- venciones sequentes, tenebris involutantur, sicut scriptum est 9) „Si lumen, quod in te est, tenebre sint, ipse tenebre quante 15 a) ita A rubr. c) pro litera prima false B rubr. b) ita A rubr. 30 in cod. A scriptum est. d) lacuna seq. in A. e) multitudinis corr. multis 1) est sequitur in A, sed eras. g) post corr. A. A manu poster. 1) vide supra p. 20. 2) Cf. Psalm. VII. 15: „Ecce parturiit iniustitiam: concepit dolorem et peperit iniquitatem.“ 3) Cf. Psalm. XVI. 14: „Do- mine, a paucis de terra divide eos in vita eorum: de absconditis tuis adim- 4) Psalm. LXXIII. 23. 5) Cf. Eccli. XXI. I0: 35 pletus est venter eorum." 6) Cf. Ezech. XVII. 3 (longo „Stuppa collecta synagoga peccantium." 7) Cf. Psalm. LXXII. 7: „Prodiit quasi ex adipe ini- membrorum ductu). 8) Cf. Isaiae V. 20. quitas eorum: transierunt in affectum cordis." 9) Matth. VI. 23.
24 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 7. Capitulum septimuma). Quod in presenti tempore validus et multus est Antichristus b). Verumptamenc), prout superius dictum est 1), filia dy- aboli, iniquitas, que iam dudum conceperat dolorem 2) 5 mox in primordio ecclesie sacrosancte existens, [erat pregnans omni malicia et iniusticia et omni dolo et fraude et omni specie simulacionis et yppocrisis, et de abscon- ditis dei adinplebatur venter eius3), licet in occultis, et cum divitibus continue secundum mundum et carnem intumesce- 10 bat et dylaftalbatur venter eius, sicut scriptum est d) 4): „Su- perbia eorum, qui te oderunt, ascendit semper“, compago- que membrorum filii iniquitatis, id est sinagoga peccancium 5), amplius et amplius consolidabatur peccatoribus multise) et ad suos similes accedentibus et seipsos contra disciplinam Christi Jhesu protegentibus iam per multitudinem et communitatem peccatorum et iniquitatis habundanciam, donec per longinqua tempora longoque membrorum ductu 6), per operacionem de- moniorum, prodiit iam, heu, heu, hodie in publicum ex adipe iniquitas eorum, id est iniquorum christianorum, quia tran- 20 sierunt in affectum cordis sui pessimi7) in tantum, ut pec- catum non reputent peccatum et dicant bono malum1) et malo bonum et ponant lucem tenebras et tenebras lucem, ponant- que dulce in amarum et amarum in dulce8), iusta dei vin- dicta ipsos consequente, ut qui Christum Jhesum pro se cruci- 25 fixum, ipsum solum sanctificare et glorificare digne nolueruntg neque caritatem veritatis susceperunt, fabulas quasdam et adin- venciones sequentes, tenebris involutantur, sicut scriptum est 9) „Si lumen, quod in te est, tenebre sint, ipse tenebre quante 15 a) ita A rubr. c) pro litera prima false B rubr. b) ita A rubr. 30 in cod. A scriptum est. d) lacuna seq. in A. e) multitudinis corr. multis 1) est sequitur in A, sed eras. g) post corr. A. A manu poster. 1) vide supra p. 20. 2) Cf. Psalm. VII. 15: „Ecce parturiit iniustitiam: concepit dolorem et peperit iniquitatem.“ 3) Cf. Psalm. XVI. 14: „Do- mine, a paucis de terra divide eos in vita eorum: de absconditis tuis adim- 4) Psalm. LXXIII. 23. 5) Cf. Eccli. XXI. I0: 35 pletus est venter eorum." 6) Cf. Ezech. XVII. 3 (longo „Stuppa collecta synagoga peccantium." 7) Cf. Psalm. LXXII. 7: „Prodiit quasi ex adipe ini- membrorum ductu). 8) Cf. Isaiae V. 20. quitas eorum: transierunt in affectum cordis." 9) Matth. VI. 23.
Strana 25
Quod in praesenti tempore validus est Antichristus. 25 erunt?“ Et ob hanc causam dictum est 1): „Exceca cor populi huius et aures eius aggrava, ut videntes non videant et audientes non intelligant, ne quando convertantur et sanem eos“. Et in tantuma) habundavit iniquitas, ut eciam omnes montes et colles operueritb) et sanguis sanguinem at- tingens usque ad frena equorum perven[er it 2), videlicet reli- giones, sacerdotes, rectores et hos, qui stelle in celis habitabant, obumbrans, traxerit ad terram, et propter hoc scriptum est 3) “ „Incrassatus, inpiguatus, dilatatus dilectus meus recalcitravit“, et pro eo eciam sol ipse, tenebris involutus, factus est tamquam saccus cilicinus et luna tota in sanguinem est conversa 4) civi- tasque supra montem posita facile discerni non potest 5). Indec) hodie videtur ad literam inpletum, quod scilicet dicitur 6): „Ecce hic est Christus, ecce illic“, et sponsad) eius Christi dulcissima et unica et dilecta, in nocte circumiens, ubi pascat, ubi cubet 7) suus dulcis Jhesus crucifixus, non valet invenire, crassa et in- pinguata [f. 136a] yppocritarum multitudine et circa sarcinulas suas occupata, [dyabolo] ipsam occupante et eam, quantum dyabolo per eosdem est possibile, opprimente et polluente. Ecce namque hodie dicunt Francigene cum sua occiden- 20 tali comitiva: „Hic est Christus". Ytalici vero et Romani ad meridiem affirmant, dicentes: „Ymo, hic est Christus, et non alibi“. Ast ecclesia Grecorum ad orientem asseverat pertina- citer, dicens: „Non ibi, nec alibi, sed hic nobiscum est Christus". Ecce tenebre, quales prius numquam fuerunt super terram, et 25 ecce tribulacio Christi Jhesu sponse, qualis numquam precessit, ut eciam in errorem, si potest fieri, et electi transmittantur 8). Nam abhominacione desolacionis in magna plenitudine in templo posita et multum aperte et potenter, nullus tamen fere est, qui legens intelligat9), sed communiter ipsam abhominacionem ma- 30 10 15 a) quod seq. in A. b) operuerint falso A. c) In A fit sequitur, sed. del. d) eius seq.sed. del. A. 1) Issaiae VI. I0. 3) Deutero. XXXII. 15. 2) Cf. Apoc. XIV. 20. 4) Cf. Apoc. VI. 12. 5) Cf. Matth. V. 14: „Non potest civitas abscondi 6) Marci XIII. 21. 7) Cf. Cant. I. 6: „Indica 35 supra montem posita." 8) Cf. mihi, quem diligit anima mea, ubi pascas, ubi cubes in meridie.“ 9) Cf. Matth. XXIV. 15: „Cum ergo videritis abomi- Matth. XXIV. 24. nationem desolationis, quae dicta est a Daniele propheta, stantem in loco sancto, qui legit, intelligat.“
Quod in praesenti tempore validus est Antichristus. 25 erunt?“ Et ob hanc causam dictum est 1): „Exceca cor populi huius et aures eius aggrava, ut videntes non videant et audientes non intelligant, ne quando convertantur et sanem eos“. Et in tantuma) habundavit iniquitas, ut eciam omnes montes et colles operueritb) et sanguis sanguinem at- tingens usque ad frena equorum perven[er it 2), videlicet reli- giones, sacerdotes, rectores et hos, qui stelle in celis habitabant, obumbrans, traxerit ad terram, et propter hoc scriptum est 3) “ „Incrassatus, inpiguatus, dilatatus dilectus meus recalcitravit“, et pro eo eciam sol ipse, tenebris involutus, factus est tamquam saccus cilicinus et luna tota in sanguinem est conversa 4) civi- tasque supra montem posita facile discerni non potest 5). Indec) hodie videtur ad literam inpletum, quod scilicet dicitur 6): „Ecce hic est Christus, ecce illic“, et sponsad) eius Christi dulcissima et unica et dilecta, in nocte circumiens, ubi pascat, ubi cubet 7) suus dulcis Jhesus crucifixus, non valet invenire, crassa et in- pinguata [f. 136a] yppocritarum multitudine et circa sarcinulas suas occupata, [dyabolo] ipsam occupante et eam, quantum dyabolo per eosdem est possibile, opprimente et polluente. Ecce namque hodie dicunt Francigene cum sua occiden- 20 tali comitiva: „Hic est Christus". Ytalici vero et Romani ad meridiem affirmant, dicentes: „Ymo, hic est Christus, et non alibi“. Ast ecclesia Grecorum ad orientem asseverat pertina- citer, dicens: „Non ibi, nec alibi, sed hic nobiscum est Christus". Ecce tenebre, quales prius numquam fuerunt super terram, et 25 ecce tribulacio Christi Jhesu sponse, qualis numquam precessit, ut eciam in errorem, si potest fieri, et electi transmittantur 8). Nam abhominacione desolacionis in magna plenitudine in templo posita et multum aperte et potenter, nullus tamen fere est, qui legens intelligat9), sed communiter ipsam abhominacionem ma- 30 10 15 a) quod seq. in A. b) operuerint falso A. c) In A fit sequitur, sed. del. d) eius seq.sed. del. A. 1) Issaiae VI. I0. 3) Deutero. XXXII. 15. 2) Cf. Apoc. XIV. 20. 4) Cf. Apoc. VI. 12. 5) Cf. Matth. V. 14: „Non potest civitas abscondi 6) Marci XIII. 21. 7) Cf. Cant. I. 6: „Indica 35 supra montem posita." 8) Cf. mihi, quem diligit anima mea, ubi pascas, ubi cubes in meridie.“ 9) Cf. Matth. XXIV. 15: „Cum ergo videritis abomi- Matth. XXIV. 24. nationem desolationis, quae dicta est a Daniele propheta, stantem in loco sancto, qui legit, intelligat.“
Strana 26
26 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 7. gnificant, multiplicant et preconisant, ita quod more maxime de- cepcionis et quatinus usquequaque summum genus decepcionis conponatur. Ecce3) hodie ipsamet abhominacio desolacionis pro- pria sedens in templo, ne tamen ipsa esse abhominacio revele- tur, fingit aliam abhominacionem et minatur affuturam, ut per hoc amplius mittat ecclesiamb) in errorem, quatinus sic horren- dam abhominacionem venerans atque colens, nichilominus unam aliam futuram fabuleturs). Et valde prevaluit. Nam communiter Antichristi infiniti proprie hodie 1o nunc existentes alium Antichristum futurum expec- tant. Hiid), qui proprie sunt apostoli et precones veri Anti- christi, apostolos Christi Jhesu, martyres, sapientes et prophetas affligunt et varie persecuntur, audacter affirmantes, quia ipsi servi Christi sint heretici, ypocrite et Antichristi. Et hiidem- 15 tidem existentes membra forcia et multa Antichristi in presenti, membra Jhesu crucifixi, licet debilia et pauca, cruciantes et de civitate in civitatem propellentes atque de synagogis eicientes, arbitrantur se per hoc deo suo obsequium conprestare. Et sic Antichristo obsequentes, se credunt Jhesu Christo deservire, et 20 virtutem et veritatem Jhesu potenter inpugnantes omni sapiencia et auctoritate, se tamen esse gloriantur veritatis defensores, mul- titudine nimia sibi in eo similium et omni specie sanctitatis, religionis, auctoritatis, sapiencie et doctrine, eloquencie et ho- nestatis eis opitulante valde in idipsum, similiter diviciis et ho- 25 nore et potestate seculari regum et principum huius mundi. Hic est plane error maximus dei electorum, hec procul dubio tribulacio ecclesie alias numquam visa, quia in- tima, fortissima, crudelissima, amplissima, coloratissima et om- nium decepcionum genere contra sanctos dei communita, ita 30 ut per omnia vicium existens virtus esse videatur et usquequaque iniquitas nociva ecclesie equitas utilis cunctis appareat, et mores turpissimi et scripture de plano obviantes honestas esse repu- tentur. Et nullum") inconveniens videtur iam christiano ad se- culum se transferre, quinymo honor et legalitas iam apparetf) 35 christianis, si se satagant huic mundo conformari, rubor et 5 9) Nota A. b) in marg. D 2. a) contin. D I. 2. D I. 2. Nullum inconveniens, v. infra lin. 33. tin. D 1. 2. f) oportet (03) D 2. c) post hanc vocem contin. d) A post corr. e) con-
26 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 7. gnificant, multiplicant et preconisant, ita quod more maxime de- cepcionis et quatinus usquequaque summum genus decepcionis conponatur. Ecce3) hodie ipsamet abhominacio desolacionis pro- pria sedens in templo, ne tamen ipsa esse abhominacio revele- tur, fingit aliam abhominacionem et minatur affuturam, ut per hoc amplius mittat ecclesiamb) in errorem, quatinus sic horren- dam abhominacionem venerans atque colens, nichilominus unam aliam futuram fabuleturs). Et valde prevaluit. Nam communiter Antichristi infiniti proprie hodie 1o nunc existentes alium Antichristum futurum expec- tant. Hiid), qui proprie sunt apostoli et precones veri Anti- christi, apostolos Christi Jhesu, martyres, sapientes et prophetas affligunt et varie persecuntur, audacter affirmantes, quia ipsi servi Christi sint heretici, ypocrite et Antichristi. Et hiidem- 15 tidem existentes membra forcia et multa Antichristi in presenti, membra Jhesu crucifixi, licet debilia et pauca, cruciantes et de civitate in civitatem propellentes atque de synagogis eicientes, arbitrantur se per hoc deo suo obsequium conprestare. Et sic Antichristo obsequentes, se credunt Jhesu Christo deservire, et 20 virtutem et veritatem Jhesu potenter inpugnantes omni sapiencia et auctoritate, se tamen esse gloriantur veritatis defensores, mul- titudine nimia sibi in eo similium et omni specie sanctitatis, religionis, auctoritatis, sapiencie et doctrine, eloquencie et ho- nestatis eis opitulante valde in idipsum, similiter diviciis et ho- 25 nore et potestate seculari regum et principum huius mundi. Hic est plane error maximus dei electorum, hec procul dubio tribulacio ecclesie alias numquam visa, quia in- tima, fortissima, crudelissima, amplissima, coloratissima et om- nium decepcionum genere contra sanctos dei communita, ita 30 ut per omnia vicium existens virtus esse videatur et usquequaque iniquitas nociva ecclesie equitas utilis cunctis appareat, et mores turpissimi et scripture de plano obviantes honestas esse repu- tentur. Et nullum") inconveniens videtur iam christiano ad se- culum se transferre, quinymo honor et legalitas iam apparetf) 35 christianis, si se satagant huic mundo conformari, rubor et 5 9) Nota A. b) in marg. D 2. a) contin. D I. 2. D I. 2. Nullum inconveniens, v. infra lin. 33. tin. D 1. 2. f) oportet (03) D 2. c) post hanc vocem contin. d) A post corr. e) con-
Strana 27
Quod in praesenti tempore validus est Antichristus. 27 verecundia illos detineat, qui Jhesum crucifixum cupiunt confiteri vel sibi perfecte deservire. Sed et com[mjune wlgus christianum, totaliter dans se et inplicans negociis secularibus et innitens mundi pompis et avaricie, credit sine dubio per hoc et cum hiis Christo Jhesu legittime militare. Et a) inde venit, quod is, qui recedit a malo, predo patet et, qui bonus inter eos est, quasi paliurus 1). Quod si quis paulo amplius conatur abstrahere seipsum a societate christianorum talium et vivere digniusb) Jhesu Christo, mox Beghardus 10 aut alias hereticus nuncupatur et non nisi yppo- crita vel fatuus iudicatur. Quod si in modico imitans Jhesum crucifixum ipsum vel eius veritatem confitetur, illico gravem senciet persecucionem a corpore densato Antichristi. Et nisi vivas, sicut et ipsi, non aliud censeberis, nisi supersti- 15 ciosus et seductor. Iterumc) ad ceptum redeatur! Omnis igitur iniusticia et iniquitas fuit horrenda quondam in ecclesia Jhesu Christid) et notabilis, censura ecclesie contra peccata integre vigente et vigilante. At cum non tantum plebs 20 ecclesie, sed et vigiles obdormirent et iniquitas atque omnis ma- licia, sagaciter et continue in amplius dilatata et communitatem pertransiens, non iam in occulto volens manere, sed in palam est progressa, tunc peccatores christiani, iam rubore seu verecundia postposita, eciam timorem excusserunt, et peccatae) 25 iam credunt esse minime punienda aut peccata in se gravia nullam esse culpam plebif) arbitrantur. Unde iam palam dicunt: „Si hoc vel illud esset peccatum, tunc nullus esset de salvandis. Tamen non capris est plantata paradysus, et nullus christianus perveniet ad eternam dampnacionem“. Habet namque 30 hoc proprie proprium omnis malicia [f. 136b] secundum Augu- stinum 2), quod cum populum pertransierit communem, tunc mox culpa esse non creditur nec censetur, et is, qui eius non 5 8) Nota hic D I. a) Et — paliurus om. D 1. 2. b) dignus D 2. c) Iterum — re- 35 deatur om. D 1. 2. d) crucifixi D 1. 2. e) communiter add. D 1. 2. t) plebei D I. 1) Cf. Mich. VII. 4: „Qui optimus in eis est, quasi paliurus.“ S. Augustini Enarr. in psalm. XXXV., ap. Migne, PL, t. 36, p. 349. 2) Cf.
Quod in praesenti tempore validus est Antichristus. 27 verecundia illos detineat, qui Jhesum crucifixum cupiunt confiteri vel sibi perfecte deservire. Sed et com[mjune wlgus christianum, totaliter dans se et inplicans negociis secularibus et innitens mundi pompis et avaricie, credit sine dubio per hoc et cum hiis Christo Jhesu legittime militare. Et a) inde venit, quod is, qui recedit a malo, predo patet et, qui bonus inter eos est, quasi paliurus 1). Quod si quis paulo amplius conatur abstrahere seipsum a societate christianorum talium et vivere digniusb) Jhesu Christo, mox Beghardus 10 aut alias hereticus nuncupatur et non nisi yppo- crita vel fatuus iudicatur. Quod si in modico imitans Jhesum crucifixum ipsum vel eius veritatem confitetur, illico gravem senciet persecucionem a corpore densato Antichristi. Et nisi vivas, sicut et ipsi, non aliud censeberis, nisi supersti- 15 ciosus et seductor. Iterumc) ad ceptum redeatur! Omnis igitur iniusticia et iniquitas fuit horrenda quondam in ecclesia Jhesu Christid) et notabilis, censura ecclesie contra peccata integre vigente et vigilante. At cum non tantum plebs 20 ecclesie, sed et vigiles obdormirent et iniquitas atque omnis ma- licia, sagaciter et continue in amplius dilatata et communitatem pertransiens, non iam in occulto volens manere, sed in palam est progressa, tunc peccatores christiani, iam rubore seu verecundia postposita, eciam timorem excusserunt, et peccatae) 25 iam credunt esse minime punienda aut peccata in se gravia nullam esse culpam plebif) arbitrantur. Unde iam palam dicunt: „Si hoc vel illud esset peccatum, tunc nullus esset de salvandis. Tamen non capris est plantata paradysus, et nullus christianus perveniet ad eternam dampnacionem“. Habet namque 30 hoc proprie proprium omnis malicia [f. 136b] secundum Augu- stinum 2), quod cum populum pertransierit communem, tunc mox culpa esse non creditur nec censetur, et is, qui eius non 5 8) Nota hic D I. a) Et — paliurus om. D 1. 2. b) dignus D 2. c) Iterum — re- 35 deatur om. D 1. 2. d) crucifixi D 1. 2. e) communiter add. D 1. 2. t) plebei D I. 1) Cf. Mich. VII. 4: „Qui optimus in eis est, quasi paliurus.“ S. Augustini Enarr. in psalm. XXXV., ap. Migne, PL, t. 36, p. 349. 2) Cf.
Strana 28
28 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 7 et 8. est particeps, eciam si nichil contra eam loquatur, gravis est aliis ad videnduma) et extraneus atque contrarius plebi iudicatur. Multo autem amplius, si pro eo multitudini obloquatur, affligitur et excommunicatur, prout eciam ipsi Loth beato a Sodomitis 1) 5 contigebat et Christo Jesu a Judeis2), et maxime hodie iustis et sanctis evenit a multitudine asseclarum Antichristi. Hicb) igitur et talis est adventus Antichristi, videlicet cum iniquitas, dudum concipiens filios suos, dehinc pregnans suc- cessive, invaluit per magna tempora, usque dum corpore Anti- 10 christi pet suas compages solidato, ipsum effudit in publicum et [pertran sivit6) in sublimi ecclesie super omnem [potest atem et dignitatem, ut deum se [es se glorietur, non quidem natura vel deum celorum, sed deum, id est similem deo summo deo- rum, qui sunt in terra, etd) extollat sic seipsum in mente et in 15 loco templi dei, id est ecclesie, supra omne, quod dicitur deus aut quod colitur deus 3). Et illi sunt manifeste episcopi et sacerdotes, quibus dictum est 4): „Ego dixi: Dii estis et filii excelsi omnes“. Et ecce plana concordancia scripturarum, quoniam in apostolo dicitur: „Super 20 omne, quod dicitur deus“. Et ad sacerdotes scriptum est: „Ego dixi: Dii estis". Nunc ex hiis videat, qui potest videre, quis est vel quis erit Antichristus summus ille et famosus, videlicet quia summe pessimus yppocrita in summo statu et 25 l0c0 ecclesie constitutus. 30 Capitulum octavum°). De modo, quo Antichristus est contrarius Jhesu Christo, et de comparacione ecclesie Christi ad synagogam peccancium mo- dernorumf). [IIJ. Nunc adhuc investigandum restat disposicionem temporum presencium Antichristi per conparacio- nem eius ad Christum et ad ecclesiam Jhesu Christi. 30) Nota totum A. a) post hanc vocem D r. 2. contin. Notum esse videtur, v. infra p. 29, 35 lin. 1. b) Hec false A. c) pertransivit — glorietur, non add. A in marg.; vocabulorum partes uncis inclusae ab ed. add. sunt. d) add. sup. lin. A. e) ita A rubr. f) ita A. rubr. Judeorum corr. modernorum A in marg. 1) Cf. Genes. XIX. 4. 2) Cf. Joann. V. 16, etc. 3) Cf. II. Thess. II. 4. 4) Psalm. LXXXI. 6.
28 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 7 et 8. est particeps, eciam si nichil contra eam loquatur, gravis est aliis ad videnduma) et extraneus atque contrarius plebi iudicatur. Multo autem amplius, si pro eo multitudini obloquatur, affligitur et excommunicatur, prout eciam ipsi Loth beato a Sodomitis 1) 5 contigebat et Christo Jesu a Judeis2), et maxime hodie iustis et sanctis evenit a multitudine asseclarum Antichristi. Hicb) igitur et talis est adventus Antichristi, videlicet cum iniquitas, dudum concipiens filios suos, dehinc pregnans suc- cessive, invaluit per magna tempora, usque dum corpore Anti- 10 christi pet suas compages solidato, ipsum effudit in publicum et [pertran sivit6) in sublimi ecclesie super omnem [potest atem et dignitatem, ut deum se [es se glorietur, non quidem natura vel deum celorum, sed deum, id est similem deo summo deo- rum, qui sunt in terra, etd) extollat sic seipsum in mente et in 15 loco templi dei, id est ecclesie, supra omne, quod dicitur deus aut quod colitur deus 3). Et illi sunt manifeste episcopi et sacerdotes, quibus dictum est 4): „Ego dixi: Dii estis et filii excelsi omnes“. Et ecce plana concordancia scripturarum, quoniam in apostolo dicitur: „Super 20 omne, quod dicitur deus“. Et ad sacerdotes scriptum est: „Ego dixi: Dii estis". Nunc ex hiis videat, qui potest videre, quis est vel quis erit Antichristus summus ille et famosus, videlicet quia summe pessimus yppocrita in summo statu et 25 l0c0 ecclesie constitutus. 30 Capitulum octavum°). De modo, quo Antichristus est contrarius Jhesu Christo, et de comparacione ecclesie Christi ad synagogam peccancium mo- dernorumf). [IIJ. Nunc adhuc investigandum restat disposicionem temporum presencium Antichristi per conparacio- nem eius ad Christum et ad ecclesiam Jhesu Christi. 30) Nota totum A. a) post hanc vocem D r. 2. contin. Notum esse videtur, v. infra p. 29, 35 lin. 1. b) Hec false A. c) pertransivit — glorietur, non add. A in marg.; vocabulorum partes uncis inclusae ab ed. add. sunt. d) add. sup. lin. A. e) ita A rubr. f) ita A. rubr. Judeorum corr. modernorum A in marg. 1) Cf. Genes. XIX. 4. 2) Cf. Joann. V. 16, etc. 3) Cf. II. Thess. II. 4. 4) Psalm. LXXXI. 6.
Strana 29
Antichristus summus. II. Investigatio dispositionis temporum Antichristi. 29 Et primo notuma) esse videtur, quod Antichristus est summe contrarius Jhesu Christo contrarietateb) secundum habitum moralem. Pro eo etenim et Antichristus est vocatus. Non au- tem") erit contrarius Jhesu Christo per naturam, quia substancie nichil est vel esse potest, neque est contrarius legislatori, id est quod fundaret et firmaret aliam similem religionem, licet fal- sam, sicut forte est Machometus, quia sic non de directo neque in summo gradu opposicionis esset contrarius Jhesu Christo, sed forte esset inpertinens vel desperatus secundum modum loquendi logicorum. Et veluti prius est deductum1), tunc non esset frau- 10 dulentus, sed tyrannus manifestus et oppositus dei iusticie. Sed neque esset Christo contrarius habitudine atque disposicione ex- trinseca ex simili racione, quia tunc seipsum propalaret, et eciam, quia Christo Jhesu per omnia, in quantum potest, secundum omnem apparatum extrinsecum virtutum et sanctitatis mendacem 15 assimilabit seipsum, sicut scriptum est 2): „Et ero similis altis- simo“, ut sic forcius et subtilius decipiat sanctos dei et electos. Ideo non se contrarie Christo in dyabolos, sed in angelum lucis transformabit. Itad) namque eciam a principio aput Judeos et paganos dyabolus perfecit suam iniquam faccionem, se deo si- 20 milem in suis studiis et operacionibus disponendo. Ergoe) solum et maxime secundum voluntatem et propositum erit contrarius Jhesu Christo. Ibi namque, id est in voluntate, proprie et maxime contrarietas Christo Jhesu at- tenditur, eo quod Christus est dei virtus et dei sapiencia3), que 25 maxime et solum sedem habent suam in voluntate vel propo- sito animarum, quemadmodum scriptum estf) 4): „Anima iusti sedes sapiencie“. Et perinde eciam contrarietas ipsius adversum Jhesum et effectus, qui a voluntate inmediate sunt producti, dif- fundentur. Et per hoc satis manifeste, quis sit Antichristus, congno- 30 “ scetur, sicud scriptum est5): „Ex fructibus eorum congnoscetis eos“; “ et apostoluss)6) : „Confitentur se nosse deum, factis autem negant“. 1) Quomodo Antichristus sit contrarius Christo D I. rubr. in fol. infer. a) contin. D 1. 2. b) om. D 2. c) enim D 2; post hanc vocem legi- tur in D 1. 2: erit contrarius Christo per naturam. Itaque oc., v. infra p. 30, 35 f) lacuna lin. 9. d) post corr. A. e) Ego corr. Ergo A manu potest. sequitur in A. g) lacuna sequitur in A. 1) vide supra pag. 5 sq. 2) Isaiae XIV. 14. 3) Cf. I. Cor. I. 24. 4) dictum hoc in biblia non invenitur. Cf. dictum simile in Prov. X. 31: „Os 5) Matth. VII. 17. 6) Ad Titum I. 16. justi parturiet sapientiae." 40
Antichristus summus. II. Investigatio dispositionis temporum Antichristi. 29 Et primo notuma) esse videtur, quod Antichristus est summe contrarius Jhesu Christo contrarietateb) secundum habitum moralem. Pro eo etenim et Antichristus est vocatus. Non au- tem") erit contrarius Jhesu Christo per naturam, quia substancie nichil est vel esse potest, neque est contrarius legislatori, id est quod fundaret et firmaret aliam similem religionem, licet fal- sam, sicut forte est Machometus, quia sic non de directo neque in summo gradu opposicionis esset contrarius Jhesu Christo, sed forte esset inpertinens vel desperatus secundum modum loquendi logicorum. Et veluti prius est deductum1), tunc non esset frau- 10 dulentus, sed tyrannus manifestus et oppositus dei iusticie. Sed neque esset Christo contrarius habitudine atque disposicione ex- trinseca ex simili racione, quia tunc seipsum propalaret, et eciam, quia Christo Jhesu per omnia, in quantum potest, secundum omnem apparatum extrinsecum virtutum et sanctitatis mendacem 15 assimilabit seipsum, sicut scriptum est 2): „Et ero similis altis- simo“, ut sic forcius et subtilius decipiat sanctos dei et electos. Ideo non se contrarie Christo in dyabolos, sed in angelum lucis transformabit. Itad) namque eciam a principio aput Judeos et paganos dyabolus perfecit suam iniquam faccionem, se deo si- 20 milem in suis studiis et operacionibus disponendo. Ergoe) solum et maxime secundum voluntatem et propositum erit contrarius Jhesu Christo. Ibi namque, id est in voluntate, proprie et maxime contrarietas Christo Jhesu at- tenditur, eo quod Christus est dei virtus et dei sapiencia3), que 25 maxime et solum sedem habent suam in voluntate vel propo- sito animarum, quemadmodum scriptum estf) 4): „Anima iusti sedes sapiencie“. Et perinde eciam contrarietas ipsius adversum Jhesum et effectus, qui a voluntate inmediate sunt producti, dif- fundentur. Et per hoc satis manifeste, quis sit Antichristus, congno- 30 “ scetur, sicud scriptum est5): „Ex fructibus eorum congnoscetis eos“; “ et apostoluss)6) : „Confitentur se nosse deum, factis autem negant“. 1) Quomodo Antichristus sit contrarius Christo D I. rubr. in fol. infer. a) contin. D 1. 2. b) om. D 2. c) enim D 2; post hanc vocem legi- tur in D 1. 2: erit contrarius Christo per naturam. Itaque oc., v. infra p. 30, 35 f) lacuna lin. 9. d) post corr. A. e) Ego corr. Ergo A manu potest. sequitur in A. g) lacuna sequitur in A. 1) vide supra pag. 5 sq. 2) Isaiae XIV. 14. 3) Cf. I. Cor. I. 24. 4) dictum hoc in biblia non invenitur. Cf. dictum simile in Prov. X. 31: „Os 5) Matth. VII. 17. 6) Ad Titum I. 16. justi parturiet sapientiae." 40
Strana 30
30 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 8. Hinc igitur collige, quod Antichristus est contrarius Jhesu Christo in proposito et in operibus non quibuslibet, sed hiis, que inmediate et per directum veniunt ex voluntate, quia illi effectus sunt in plebibus similes voluntati, tamquam sue cause principali et inmediate, sicut scriptum est 1); „Arbor mala fructus malos facit“. Si autem voluntas mala opera bona ostentet, ut fit in plebibus, illa non sunt propria opera vel inmediati effectus voluntatis, sed accomodata et aliena. Ex quibus iam Antichristusa) et Christus poteruntb) 10 conparari. Sicudc) Christus fuit totus verax et venit per ve- ritatem, sic Antichristus erit totus mendax, totusd) dico quoad principalia hominis, puta quoad conscienciam et propositum, et venit per mendacium. Quis vero est ille in hoc tempore, qui est mendax et venit per mendacium in papatum, notume) po- 15 test esse illi, qui non dormit. Sicut Jhesus fuit totus pius, sic ille „homo perdicionis“2) est totus crudelis. Ille, scilicet Christus, totus humilis, iste totus superbus. Ille voluntatem patris inplere [dili- gens] usque ad contemptum sui ad mortem, mortem autem crucis, iste voluntatem propriam facere usque ad offensam et contemp- 20 tum dei. Ille pro salute populorum totus exposuit seipsum, iste pro salute temporali sue inique anime exposuit ad mortem infini- tos populos. Ille iudicavit melius mori ipse unus, quam [ut totus populus periret [f. 137a], iste elegit totum mundum ecclesie perditurum pocius, quam [ut] ipse pateretur mortem vel con- fusionem. Illef) salvator omnia et singula ad salutem aptavit suorum populorum et omnia inpendit et superinpendi ipsemet voluit, iste omnia et singula et non sua, sed ea, que dei sunt, pro salute ministrata ad sua lucra retorsit et ad dispendium sa- lutis ecclesie, ut scripturas sacras, censuram et auctoritatis po- 30 testatem, omnibus inquam talibus, que erant posita ad promo- cionem virtutis electorum, convertit ad inpedimentum sancto- rum et adduxit ad voluntatem reproborum. Ille humiliavit se- ipsum ad novissimum virorum et in tantum, quod cum iniquis 5 25 35 9) Antichristus in quantum Christo contrarius est A rubr. a) Itaque A. contin. D 1. 2. b) sic poterint D 1. 2. c) enim add. D 2. d) totus — dormit om. D 1. 2. e) non tamen corr. notum A. f) Ille reproborum om. D 1. 2. 1) Matth. VII. 17. 2) Cf. II. Thess. II. 3.
30 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 8. Hinc igitur collige, quod Antichristus est contrarius Jhesu Christo in proposito et in operibus non quibuslibet, sed hiis, que inmediate et per directum veniunt ex voluntate, quia illi effectus sunt in plebibus similes voluntati, tamquam sue cause principali et inmediate, sicut scriptum est 1); „Arbor mala fructus malos facit“. Si autem voluntas mala opera bona ostentet, ut fit in plebibus, illa non sunt propria opera vel inmediati effectus voluntatis, sed accomodata et aliena. Ex quibus iam Antichristusa) et Christus poteruntb) 10 conparari. Sicudc) Christus fuit totus verax et venit per ve- ritatem, sic Antichristus erit totus mendax, totusd) dico quoad principalia hominis, puta quoad conscienciam et propositum, et venit per mendacium. Quis vero est ille in hoc tempore, qui est mendax et venit per mendacium in papatum, notume) po- 15 test esse illi, qui non dormit. Sicut Jhesus fuit totus pius, sic ille „homo perdicionis“2) est totus crudelis. Ille, scilicet Christus, totus humilis, iste totus superbus. Ille voluntatem patris inplere [dili- gens] usque ad contemptum sui ad mortem, mortem autem crucis, iste voluntatem propriam facere usque ad offensam et contemp- 20 tum dei. Ille pro salute populorum totus exposuit seipsum, iste pro salute temporali sue inique anime exposuit ad mortem infini- tos populos. Ille iudicavit melius mori ipse unus, quam [ut totus populus periret [f. 137a], iste elegit totum mundum ecclesie perditurum pocius, quam [ut] ipse pateretur mortem vel con- fusionem. Illef) salvator omnia et singula ad salutem aptavit suorum populorum et omnia inpendit et superinpendi ipsemet voluit, iste omnia et singula et non sua, sed ea, que dei sunt, pro salute ministrata ad sua lucra retorsit et ad dispendium sa- lutis ecclesie, ut scripturas sacras, censuram et auctoritatis po- 30 testatem, omnibus inquam talibus, que erant posita ad promo- cionem virtutis electorum, convertit ad inpedimentum sancto- rum et adduxit ad voluntatem reproborum. Ille humiliavit se- ipsum ad novissimum virorum et in tantum, quod cum iniquis 5 25 35 9) Antichristus in quantum Christo contrarius est A rubr. a) Itaque A. contin. D 1. 2. b) sic poterint D 1. 2. c) enim add. D 2. d) totus — dormit om. D 1. 2. e) non tamen corr. notum A. f) Ille reproborum om. D 1. 2. 1) Matth. VII. 17. 2) Cf. II. Thess. II. 3.
Strana 31
Comparatio ecclesiae Christi et Antichristi. 31 reputetura), iste extulit seipsum in tantum, ut eciam super omne, quod deus dicitur aut collitur, eleveturb) 1). Ista igitur et multa alia poteris in conparacionem addu- cere per contrarium Christi et Antichristi et ex ipsis, quis est modo Antichristus, iudicare. Ita eciam, si placet, potes comparare pari modo dei ecclesiam ad multitudinem infinitam Antichristi, secundum oppositas qualitates, precipue contemplans ecclesiam primitivam et conportans ad modernorum falsorum christiano- rum difformitatem. Primo, quia in illa erat multitudinis creden- 10 cium cor unum et anima una 2), et in ista duose) pariter non facile reperies sibi invicem in Christo Jhesu consencientes. Illa, in- duta Christum, id est dei virtutem ex alto 3), et dei sapienciam, ambulabat in timore domini et veritate. Ista omni inhonestate deturpata et vicio, sine timore domini Jhesu habitat, ambulans in omni yppocrisy et ficcione. Ind) illa virtus et veritas pol- lebat et vicium non nisi in abditis se occultabat. In ista iniqui- tate et vicio in capite omnium viarum et platearum clamante 4) veritas et virtus neccesse habent se in angulis occultare. In illa virtute liberum atque prosperum successum habente, peccata re- 20 cipiebant illico dignam sui ulcionem. In ista iniquitas et omnis malicia libertate potitur et accipit promocionem, sed virtus con- tinuis pro se tribulacionibus est subiecta. Et illud, quod in illa iudicabatur ab omnibus vicium, ab ista iam nullum inconve- niens e) reputatur, ymmo id, quod in illa ecclesia sanctorum con- 25 sputumf) abiecissent christiani, in ista iam honestas illud et fa- cesia iudicatur atque imitatur. Et ita multa similia reperies, si fideliter primordenam ec- clesiam ad presentem dispersionem gentilem in christianis con- parabis. 15 30 a) deputaretur (sic) D 1. b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Maior est, vide infra p. 32, lin. 19. c) duo corr. duos A; in sup. lin. add. A. d) add. A. e) in — add. sup. lin. A. f) con — post corr. A. 1) Cf. Thess. II. 4. 2) Cf. Act. IV. 32. 3) Cf. Lucae XXIV. 49 (quoadusque induamini virtute ex alto). 4) Thren. IV. I. 35
Comparatio ecclesiae Christi et Antichristi. 31 reputetura), iste extulit seipsum in tantum, ut eciam super omne, quod deus dicitur aut collitur, eleveturb) 1). Ista igitur et multa alia poteris in conparacionem addu- cere per contrarium Christi et Antichristi et ex ipsis, quis est modo Antichristus, iudicare. Ita eciam, si placet, potes comparare pari modo dei ecclesiam ad multitudinem infinitam Antichristi, secundum oppositas qualitates, precipue contemplans ecclesiam primitivam et conportans ad modernorum falsorum christiano- rum difformitatem. Primo, quia in illa erat multitudinis creden- 10 cium cor unum et anima una 2), et in ista duose) pariter non facile reperies sibi invicem in Christo Jhesu consencientes. Illa, in- duta Christum, id est dei virtutem ex alto 3), et dei sapienciam, ambulabat in timore domini et veritate. Ista omni inhonestate deturpata et vicio, sine timore domini Jhesu habitat, ambulans in omni yppocrisy et ficcione. Ind) illa virtus et veritas pol- lebat et vicium non nisi in abditis se occultabat. In ista iniqui- tate et vicio in capite omnium viarum et platearum clamante 4) veritas et virtus neccesse habent se in angulis occultare. In illa virtute liberum atque prosperum successum habente, peccata re- 20 cipiebant illico dignam sui ulcionem. In ista iniquitas et omnis malicia libertate potitur et accipit promocionem, sed virtus con- tinuis pro se tribulacionibus est subiecta. Et illud, quod in illa iudicabatur ab omnibus vicium, ab ista iam nullum inconve- niens e) reputatur, ymmo id, quod in illa ecclesia sanctorum con- 25 sputumf) abiecissent christiani, in ista iam honestas illud et fa- cesia iudicatur atque imitatur. Et ita multa similia reperies, si fideliter primordenam ec- clesiam ad presentem dispersionem gentilem in christianis con- parabis. 15 30 a) deputaretur (sic) D 1. b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Maior est, vide infra p. 32, lin. 19. c) duo corr. duos A; in sup. lin. add. A. d) add. A. e) in — add. sup. lin. A. f) con — post corr. A. 1) Cf. Thess. II. 4. 2) Cf. Act. IV. 32. 3) Cf. Lucae XXIV. 49 (quoadusque induamini virtute ex alto). 4) Thren. IV. I. 35
Strana 32
32 Matthiae de Janov Regulae, 1. I11, tr. 5, dist. 5, c. 9. Capitulum nonuma). Quod nunc iam est tempus proprium Antichristib) Si placet amplius tempus famosi Antichristi in- quirere, ita poteris exordiri. Et primo planum est, quod tempore Antichristi ma- xima iniquitas et maxima tribulacio et maxima simulacio et decepcio in tantum inundabunt, quod summum gradum ipsis possibilem hic in via attinge[n t et secundum maxi- mum et ultimum posse dyaboli intentatum vel incensum. Quod 10 autem ista in hoc tempore ad id iam pervenerunt, sic poterit investigari conparative semper et inductive. Omnis siquidem iniquitas, licet magna, posset dici et in veri- tate pensari, quoniam omnis iniquitas est contemptus summi dei et offensa summe equitatis et privacio summi boni et in- 15 mensi in sua magnitudine ac eterni. Ergo penes ista debet magnitudo iniquitatis dimetiri. Tamen cum hiis stat, quod una equitas sit maior alia secundum aliam consideracionem, de qua modo supersedeo, in aliis occupatus. Verumtamen ceteris pa- ribus maiorc) est omnis iniquitas fidelis, quam infidelis, 20 maiord) Judei fuit quam gentilis, maior quoque christiani quam quondam que fuit9) Judei. Et f) hec pro declaratis et notis de- linquo. Propterea tempore legis nature iniquitate invalescente omnis caro dicta est corrupisse viam suam 1). Sed tempore 25 legiss) scriptel) iniquitas dicta est omnem mensuram prece- dencium adinplesse, secundum1) quod scriptum est 2): „Vos adinplete mensuram patrum vestrorum. Ut omnis sanguis ve- niat super vos, qui effusus est a sanguine Abel, primi iusti“ Quod alciori intelligencia sic potest exponi: Omnis sanguis, id est 30 omne peccatum vel iniquitas. In tempore autem ewangelii non tantum dicta est iniquitas adinpleta neque solum habun- dans, sed superhabundans, id est super omnem mensuram pre- d) et maior a) ita A rubr. b) ita A rubr. c) contin. D I. 2. g) adimplete sequi- f) Et — delinquo om. D 1. 2. D 2. e) prefuit A. h) scripte D 2; scripture A D I. i) secundum — vel 35 tur in A, sed. del. iniquitas om. D 1. 2. 1) Cf. Gen. VI. 12 (omnis quippe caro corruperat viam suam terram). 2) Matth. XXIII. 32. 35.
32 Matthiae de Janov Regulae, 1. I11, tr. 5, dist. 5, c. 9. Capitulum nonuma). Quod nunc iam est tempus proprium Antichristib) Si placet amplius tempus famosi Antichristi in- quirere, ita poteris exordiri. Et primo planum est, quod tempore Antichristi ma- xima iniquitas et maxima tribulacio et maxima simulacio et decepcio in tantum inundabunt, quod summum gradum ipsis possibilem hic in via attinge[n t et secundum maxi- mum et ultimum posse dyaboli intentatum vel incensum. Quod 10 autem ista in hoc tempore ad id iam pervenerunt, sic poterit investigari conparative semper et inductive. Omnis siquidem iniquitas, licet magna, posset dici et in veri- tate pensari, quoniam omnis iniquitas est contemptus summi dei et offensa summe equitatis et privacio summi boni et in- 15 mensi in sua magnitudine ac eterni. Ergo penes ista debet magnitudo iniquitatis dimetiri. Tamen cum hiis stat, quod una equitas sit maior alia secundum aliam consideracionem, de qua modo supersedeo, in aliis occupatus. Verumtamen ceteris pa- ribus maiorc) est omnis iniquitas fidelis, quam infidelis, 20 maiord) Judei fuit quam gentilis, maior quoque christiani quam quondam que fuit9) Judei. Et f) hec pro declaratis et notis de- linquo. Propterea tempore legis nature iniquitate invalescente omnis caro dicta est corrupisse viam suam 1). Sed tempore 25 legiss) scriptel) iniquitas dicta est omnem mensuram prece- dencium adinplesse, secundum1) quod scriptum est 2): „Vos adinplete mensuram patrum vestrorum. Ut omnis sanguis ve- niat super vos, qui effusus est a sanguine Abel, primi iusti“ Quod alciori intelligencia sic potest exponi: Omnis sanguis, id est 30 omne peccatum vel iniquitas. In tempore autem ewangelii non tantum dicta est iniquitas adinpleta neque solum habun- dans, sed superhabundans, id est super omnem mensuram pre- d) et maior a) ita A rubr. b) ita A rubr. c) contin. D I. 2. g) adimplete sequi- f) Et — delinquo om. D 1. 2. D 2. e) prefuit A. h) scripte D 2; scripture A D I. i) secundum — vel 35 tur in A, sed. del. iniquitas om. D 1. 2. 1) Cf. Gen. VI. 12 (omnis quippe caro corruperat viam suam terram). 2) Matth. XXIII. 32. 35.
Strana 33
Quod nunc iam est tempus proprium Antichristi. 33 cedencium supereffluensa), iuxta quod per veritatem dictum est 1): „Et superhabundavit iniquitas multorum“. Omne ergo peccatum cuiuslibet christiani conparative et multis ex causis aliis est maxima in deum iniquitas. Et iterum mendacium et quelibet iniquitas gentilium et specialiter crudelitas seu persecucio in sanctos magna fuit iniqui- tas. Similiter crudelitas eciam infidelium Judeorum adhuc maior. Multob) maior tamen fuit eadem iniquitas in sanctos deic) hereticorum. Mendacium autem et presertim crudelitas ac persecuciod) christianorum in christianos vel christianorum 10 contra sanctam ecclesiam, matrem suam, que est modo yppocri- tarum in dei electos, est utique maxima [f. 137b] iniquitas, ipsi dyabolo possibilis in hac vita, cuius iniquitatis hodie tota summa visa est et videtur superhabundanter adinpleri, quod apparet facile hiis, sicut scriptum est2), qui spiritu Jhesu perducuntur. 15 Quoniam iterum et amplius conparative magna quidem est iniquitas mendacium et aliud quodlibet peccatum layci vel alterius rudis plebei in dei ecclesia; maior autem est iniquitas viri religiosi ac maior amplius omnis sacerdotis et amplius episcopi et maxima patriarche et domini cardinalis to- 20 cius ecclesie; super hec domini pape supermaxima est iniquitas, si est pertinax. Et sic poteris raciocinari de ceteris circumstanciis pecca- torum, ex quibus luculenter inferes hodie iniquitatem summum gradum possibilem obtinere. Item amplius magna iniquitas christiano, si totum eum mendacium vel aliquid peccatum occupet, ita ut iam illud sine verecundia operetur, sicut scriptum est: „Peccatum suum, sicut Sodoma predicaverunt 3). Et frons meretricis facta est tibi. No- luisti erubescere“4). Sed maior est iniquitas, si idem mendacium 30 aut malicia alia totam familiam pertranseat hominum laycorum. Ac adhuc maior, si fermentaret totam familiam aut collegium sacerdotum. Maior amplius, si mendacium unicat et fermen- tate) familiam et collegium summorum sacerdotum, qui in 5 25 a) post hanc vocem D 1. 2. contin. Multa doctores dixerunt, v. infra 35 b) add. in m. A. c) fuit sequitur superflue in A. p. 38, lin. 4. d) est sequitur in A, sed om. ab ed. e) ita corr. ab ed.; fermentet A. 1) Cf. Matth. XXIV. 12: „Et quoniam abundavit iniquitas, refrigescet 2) in biblia reperire non potuimus. 3) Isaiae III. 9. charitas multorum.“ 4) Jerem. III. 3. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 40
Quod nunc iam est tempus proprium Antichristi. 33 cedencium supereffluensa), iuxta quod per veritatem dictum est 1): „Et superhabundavit iniquitas multorum“. Omne ergo peccatum cuiuslibet christiani conparative et multis ex causis aliis est maxima in deum iniquitas. Et iterum mendacium et quelibet iniquitas gentilium et specialiter crudelitas seu persecucio in sanctos magna fuit iniqui- tas. Similiter crudelitas eciam infidelium Judeorum adhuc maior. Multob) maior tamen fuit eadem iniquitas in sanctos deic) hereticorum. Mendacium autem et presertim crudelitas ac persecuciod) christianorum in christianos vel christianorum 10 contra sanctam ecclesiam, matrem suam, que est modo yppocri- tarum in dei electos, est utique maxima [f. 137b] iniquitas, ipsi dyabolo possibilis in hac vita, cuius iniquitatis hodie tota summa visa est et videtur superhabundanter adinpleri, quod apparet facile hiis, sicut scriptum est2), qui spiritu Jhesu perducuntur. 15 Quoniam iterum et amplius conparative magna quidem est iniquitas mendacium et aliud quodlibet peccatum layci vel alterius rudis plebei in dei ecclesia; maior autem est iniquitas viri religiosi ac maior amplius omnis sacerdotis et amplius episcopi et maxima patriarche et domini cardinalis to- 20 cius ecclesie; super hec domini pape supermaxima est iniquitas, si est pertinax. Et sic poteris raciocinari de ceteris circumstanciis pecca- torum, ex quibus luculenter inferes hodie iniquitatem summum gradum possibilem obtinere. Item amplius magna iniquitas christiano, si totum eum mendacium vel aliquid peccatum occupet, ita ut iam illud sine verecundia operetur, sicut scriptum est: „Peccatum suum, sicut Sodoma predicaverunt 3). Et frons meretricis facta est tibi. No- luisti erubescere“4). Sed maior est iniquitas, si idem mendacium 30 aut malicia alia totam familiam pertranseat hominum laycorum. Ac adhuc maior, si fermentaret totam familiam aut collegium sacerdotum. Maior amplius, si mendacium unicat et fermen- tate) familiam et collegium summorum sacerdotum, qui in 5 25 a) post hanc vocem D 1. 2. contin. Multa doctores dixerunt, v. infra 35 b) add. in m. A. c) fuit sequitur superflue in A. p. 38, lin. 4. d) est sequitur in A, sed om. ab ed. e) ita corr. ab ed.; fermentet A. 1) Cf. Matth. XXIV. 12: „Et quoniam abundavit iniquitas, refrigescet 2) in biblia reperire non potuimus. 3) Isaiae III. 9. charitas multorum.“ 4) Jerem. III. 3. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 40
Strana 34
34 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 9. summo statu sunt constituti in religione christiana, in quibus habebat sedem fons et origo veritatis. Si igitur ista in nostra etate nimis manifeste sunt inpleta et a tota christianorum ecclesia conspectata, ita quod non nisi 5 cecus prorsus et mortuus in spiritu ea non possit affirmare, quis non dicet, quod iam filius iniquitatis in templo sedeat, ostendendo, tamquam ipse sit deus 1), scilicet in terris, et non deus natura, quia illud nec potest eciam cogitaria), et qualiter extolitur iam idem filius iniquitatis, id est mendacii, quoniam in ipso et in toto suo collegio notorio mendacium habundavit? Nam per mendacium ad sedem est ingressus et mendacium totum suum et sum[m]um collegium sacerdotum fermentavit et in tantum, quod mendacium vel mentiri non esse peccatum ordi- naverunt etb) permiserunt predicandum, quemadmodum in 15 summa sede tocius sapiencie et sciencie, scilicet Parysiise), est manifeste predicatum tunc et divulgatum. Et adde hiis et pensa, puta quod tale ac tantum menda- cium sic pessimum et nocivum, quod totam ecclesiam christia- norum lesit, obumbravit et in errorem induxitd), si potest fieri, 20 et electos 2). Et tunc filius iniquitatis et mendacii visus est ad literam super omne, quod dicitur deus, extolli 3), scilicet supra veritatem, que palam et ad literam deus dicitur, — unde Jo. 4) „Ego via, veritas et vita“, — et super omne, quod collitur deus, id est super omnem veritatem animi, que deus similiter collitur, 25 sicud [dicit] illud sapientis: Si deus est animus, nobis ut carmina dicunt, hic tibi precipue sit pura mente collendus. Aut ex alio idem filius mendacii extulit se super omne, quod dicitur deus aut quod colitur, quoniam penes superius de- 30 clarata extulit se ipsum et ausus est extolli supra omnes ec- clesie sacerdotes, qui sunt dicti dii, sicud scriptum est5): „Ego dixi: Dii estis.“ Et in tantum super omne, quod dicitur deus, se extulit, quod eciam super summum apostolicum et verum papam, scilicet Urbanum VI. ausus est se elevare 6). Quod 10 35 15) Nota A. a) cogitare A. b) add. A sup. lin.; predicandum A post corr. c) corr. ab ed.; Parysius A. d) in — sup. lin. add. A. 1) Cf. II. Thess. II. 4. 2) Cf. Matth. XXIV. 24. 3) II. Thess. II. 4. 4) Joann. XIV. 6. 5) Psalm. LXXXI. 6. 6) auctor hic aperte anti- papam Avinionensem, Clementem VII. filium mendacii seu Antichristum appellat.
34 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 9. summo statu sunt constituti in religione christiana, in quibus habebat sedem fons et origo veritatis. Si igitur ista in nostra etate nimis manifeste sunt inpleta et a tota christianorum ecclesia conspectata, ita quod non nisi 5 cecus prorsus et mortuus in spiritu ea non possit affirmare, quis non dicet, quod iam filius iniquitatis in templo sedeat, ostendendo, tamquam ipse sit deus 1), scilicet in terris, et non deus natura, quia illud nec potest eciam cogitaria), et qualiter extolitur iam idem filius iniquitatis, id est mendacii, quoniam in ipso et in toto suo collegio notorio mendacium habundavit? Nam per mendacium ad sedem est ingressus et mendacium totum suum et sum[m]um collegium sacerdotum fermentavit et in tantum, quod mendacium vel mentiri non esse peccatum ordi- naverunt etb) permiserunt predicandum, quemadmodum in 15 summa sede tocius sapiencie et sciencie, scilicet Parysiise), est manifeste predicatum tunc et divulgatum. Et adde hiis et pensa, puta quod tale ac tantum menda- cium sic pessimum et nocivum, quod totam ecclesiam christia- norum lesit, obumbravit et in errorem induxitd), si potest fieri, 20 et electos 2). Et tunc filius iniquitatis et mendacii visus est ad literam super omne, quod dicitur deus, extolli 3), scilicet supra veritatem, que palam et ad literam deus dicitur, — unde Jo. 4) „Ego via, veritas et vita“, — et super omne, quod collitur deus, id est super omnem veritatem animi, que deus similiter collitur, 25 sicud [dicit] illud sapientis: Si deus est animus, nobis ut carmina dicunt, hic tibi precipue sit pura mente collendus. Aut ex alio idem filius mendacii extulit se super omne, quod dicitur deus aut quod colitur, quoniam penes superius de- 30 clarata extulit se ipsum et ausus est extolli supra omnes ec- clesie sacerdotes, qui sunt dicti dii, sicud scriptum est5): „Ego dixi: Dii estis.“ Et in tantum super omne, quod dicitur deus, se extulit, quod eciam super summum apostolicum et verum papam, scilicet Urbanum VI. ausus est se elevare 6). Quod 10 35 15) Nota A. a) cogitare A. b) add. A sup. lin.; predicandum A post corr. c) corr. ab ed.; Parysius A. d) in — sup. lin. add. A. 1) Cf. II. Thess. II. 4. 2) Cf. Matth. XXIV. 24. 3) II. Thess. II. 4. 4) Joann. XIV. 6. 5) Psalm. LXXXI. 6. 6) auctor hic aperte anti- papam Avinionensem, Clementem VII. filium mendacii seu Antichristum appellat.
Strana 35
Quod nunc iam est tempus proprium Antichristi. 35 audere hominem christianum et audere hoc per mendacium et ficcionem et audere se audacter talem presentare toti mundo, audere quoque in hoc persistere usque in finem cum iactura eterne dampnacionis non tantum sui, sed tocius ecclesie catho- lice et alias infinitarum animarum, et sub tali mendacio et 5 yppocrisi persequi sanctos et trucidare et invadere ecclesiam totam ita facciose, id est astute et conposite, ita fortiter et erronee, colorate et operte, quod eciam summum collegium totaliter ad sea) contraxit et alia omnia collegia nutare fecit, eciam multitudinem summorum sapientum, que semper fuit sanitas orbis terrarum, veluti sapientes studii Parisiensis et aliarum universitatum sanctarum et famosarumb), ita ut quemadmodum Jhesus crucifixus sua veritate et spiritu fecit esse tocius multitudinis sue ecclesie cor unum et animam unam1), ita iste per mendacium et spiritum dyaboli iniqum fecit tocius ecclesie Christi Jhesu, sui domini, (que utique est maxima iniquitas) corda alterutrum dissentire et animas fere omnes in se et ab invicem dividi et vacare toto tempore suo, fere per XII annos2), rixe et contencioni, ut sin- guli clament et contenciose dicant ad singulos: „Ego Cephe, 20 ego Pauli 3), ego Clementis, ego vero Urbani“, et quod deterius est, ut passim intendant mutuo scismate fermentati, inquientes: „Hic est Christus“, alius vero: „Non, inquit, sed nobiscum est Christus“; religio quoque contra religionem, conventus [f. 138a] eiusdem religionis contra conventum in- 25 surgunt crudeliter; monachi insuper contra presbiteros plebium, presbiteri contra se invicem sunt inpie divisi; layci et precipue generosi contra sacerdotes, sacerdotes contra laycos sthoma- chantur, plebei adversus suos patres et curatos, curati, que sua sunt, querentes suos plebeios parvipendunt, et omnia sunt scis- 30 matibus, contencione et per consequens pessimis speciebus Sa- thane adinpleta, qui sunt spiritus septem nequiores Antichristi: Quis ergo, rogo, adhuc non videat abhominacionem desolacionis et maxime et ultime tocius ecclesie Jhesu Christi sedentem in templo in hiis supra modum periculosis temporibus et super 35 omne, quod dicitur deus aut quod collitur 4), elevari? 10 15 a) ad se se corr. ad se A. b) famosorum A. 1) Cf. Act. IV. 32. 2) de hac auctoris asseveracione cf. praefationem huius voluminis. 3) Cf. I. Cor. I. 12. 4) Cf. II. Thess. II. 4. 3
Quod nunc iam est tempus proprium Antichristi. 35 audere hominem christianum et audere hoc per mendacium et ficcionem et audere se audacter talem presentare toti mundo, audere quoque in hoc persistere usque in finem cum iactura eterne dampnacionis non tantum sui, sed tocius ecclesie catho- lice et alias infinitarum animarum, et sub tali mendacio et 5 yppocrisi persequi sanctos et trucidare et invadere ecclesiam totam ita facciose, id est astute et conposite, ita fortiter et erronee, colorate et operte, quod eciam summum collegium totaliter ad sea) contraxit et alia omnia collegia nutare fecit, eciam multitudinem summorum sapientum, que semper fuit sanitas orbis terrarum, veluti sapientes studii Parisiensis et aliarum universitatum sanctarum et famosarumb), ita ut quemadmodum Jhesus crucifixus sua veritate et spiritu fecit esse tocius multitudinis sue ecclesie cor unum et animam unam1), ita iste per mendacium et spiritum dyaboli iniqum fecit tocius ecclesie Christi Jhesu, sui domini, (que utique est maxima iniquitas) corda alterutrum dissentire et animas fere omnes in se et ab invicem dividi et vacare toto tempore suo, fere per XII annos2), rixe et contencioni, ut sin- guli clament et contenciose dicant ad singulos: „Ego Cephe, 20 ego Pauli 3), ego Clementis, ego vero Urbani“, et quod deterius est, ut passim intendant mutuo scismate fermentati, inquientes: „Hic est Christus“, alius vero: „Non, inquit, sed nobiscum est Christus“; religio quoque contra religionem, conventus [f. 138a] eiusdem religionis contra conventum in- 25 surgunt crudeliter; monachi insuper contra presbiteros plebium, presbiteri contra se invicem sunt inpie divisi; layci et precipue generosi contra sacerdotes, sacerdotes contra laycos sthoma- chantur, plebei adversus suos patres et curatos, curati, que sua sunt, querentes suos plebeios parvipendunt, et omnia sunt scis- 30 matibus, contencione et per consequens pessimis speciebus Sa- thane adinpleta, qui sunt spiritus septem nequiores Antichristi: Quis ergo, rogo, adhuc non videat abhominacionem desolacionis et maxime et ultime tocius ecclesie Jhesu Christi sedentem in templo in hiis supra modum periculosis temporibus et super 35 omne, quod dicitur deus aut quod collitur 4), elevari? 10 15 a) ad se se corr. ad se A. b) famosorum A. 1) Cf. Act. IV. 32. 2) de hac auctoris asseveracione cf. praefationem huius voluminis. 3) Cf. I. Cor. I. 12. 4) Cf. II. Thess. II. 4. 3
Strana 36
36 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 5, c. 10. Capitulum decimuma). De operacione Sathane in Antichristo per suosb). Nequaquam etenim alius quicumque promissus vel yma- ginatus Antichristus, si palam et tyrannice, ut dicitur, veniret, valeret ita facciose et operte, ita late et contagiose dei ecclesiam involvere erroribus, neque ita valide et diutive nocere ac damp- nose, ut eciam, si fieri potest, electi in errorem inducantur 1) Ideo autem non credendasunt facta esse mala ecclesie ab uno aliquo homine, quamvis principaliter ab uno summo to ad hoc ipsume) aptissimo, neque enim posset ab hominibus in tantum invalescere malum et dilatari, sed per operacionem Sathane, qui diu ab ante disposicionem mali huius in dei ec- clesiam introducens, dilatavit et firmavit, donec hiis temporibus summum gradum attingens, conclusit, numquam in posterum 15 simile effecturus. Et idcirco non solum illud summum collegiumd) sapientum aut sacerdotum videtur esse corruptum in suis iudiciis per mendacium, sed eciam alia collegia in ecclesia valde multa, non existente in eis viro, qui opponeret se murum pro veritate adversus mencientes 2). Propter quod hodie ficticia quidem et 20 adinvenciones hominum et fabule fortiter et late sunt promote in sancto populo et illustri atque perfecto christiano, et idcirco tanto maior abhominacio coram deo altissimo et de die adhuc in diem non cessat ab huiusmodi hominibus promoveri. Nam, heu, hodie collegia quedam et multitudo eorum, 25 qui se dicunt magistros ecclesie et sapientes, decreta dei in ecclesia posuerunt3), quod videlicet statue lignee atque lapidee, argentee et cetere huiusmodi sinte) a chris- tianis adorande et collende, patulo et expresse sancta scriptura dicentef) 4): „Non adorabis ea neque coles“. Quod ne- quaquam ex assercione Thome de Aquino5) vel aliis docto- ribus potest haberi vel defendi. Nam id, quod ipsi ponunt in libris eorum, hoc utique solum disputative et in scolis docuerunt, que non conpetit coram rudibus determinative dicere in am- bone, per hoc parvulos in Christo Jhesu non modice wlnerando, 30 35 a) ita A rubr. b) ita A rubr. c) post corr. A. d) add. A in marg. e) fiunt A. 1) et dicente corr. dicente A. 1) Cf. Matth. XXIV. 24. 2) Cf. Ezech. XIII. 5. 3) de quibus decretis, quantum Bohemiam attinet, nihil constat; of. infra p. 38. 4) Exodi XX. 5. 5) Cf. S. Thomae de Aquino S. th. 2—2, q. 94, de idololatria, edl. Parm., t. III, p. 340—344.
36 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 5, c. 10. Capitulum decimuma). De operacione Sathane in Antichristo per suosb). Nequaquam etenim alius quicumque promissus vel yma- ginatus Antichristus, si palam et tyrannice, ut dicitur, veniret, valeret ita facciose et operte, ita late et contagiose dei ecclesiam involvere erroribus, neque ita valide et diutive nocere ac damp- nose, ut eciam, si fieri potest, electi in errorem inducantur 1) Ideo autem non credendasunt facta esse mala ecclesie ab uno aliquo homine, quamvis principaliter ab uno summo to ad hoc ipsume) aptissimo, neque enim posset ab hominibus in tantum invalescere malum et dilatari, sed per operacionem Sathane, qui diu ab ante disposicionem mali huius in dei ec- clesiam introducens, dilatavit et firmavit, donec hiis temporibus summum gradum attingens, conclusit, numquam in posterum 15 simile effecturus. Et idcirco non solum illud summum collegiumd) sapientum aut sacerdotum videtur esse corruptum in suis iudiciis per mendacium, sed eciam alia collegia in ecclesia valde multa, non existente in eis viro, qui opponeret se murum pro veritate adversus mencientes 2). Propter quod hodie ficticia quidem et 20 adinvenciones hominum et fabule fortiter et late sunt promote in sancto populo et illustri atque perfecto christiano, et idcirco tanto maior abhominacio coram deo altissimo et de die adhuc in diem non cessat ab huiusmodi hominibus promoveri. Nam, heu, hodie collegia quedam et multitudo eorum, 25 qui se dicunt magistros ecclesie et sapientes, decreta dei in ecclesia posuerunt3), quod videlicet statue lignee atque lapidee, argentee et cetere huiusmodi sinte) a chris- tianis adorande et collende, patulo et expresse sancta scriptura dicentef) 4): „Non adorabis ea neque coles“. Quod ne- quaquam ex assercione Thome de Aquino5) vel aliis docto- ribus potest haberi vel defendi. Nam id, quod ipsi ponunt in libris eorum, hoc utique solum disputative et in scolis docuerunt, que non conpetit coram rudibus determinative dicere in am- bone, per hoc parvulos in Christo Jhesu non modice wlnerando, 30 35 a) ita A rubr. b) ita A rubr. c) post corr. A. d) add. A in marg. e) fiunt A. 1) et dicente corr. dicente A. 1) Cf. Matth. XXIV. 24. 2) Cf. Ezech. XIII. 5. 3) de quibus decretis, quantum Bohemiam attinet, nihil constat; of. infra p. 38. 4) Exodi XX. 5. 5) Cf. S. Thomae de Aquino S. th. 2—2, q. 94, de idololatria, edl. Parm., t. III, p. 340—344.
Strana 37
De operatione Sathanae in Antichristo: decreta de imaginibus. 37 puta suadendo, quod de cetero debeant statuas lapideas et lig- neas adorare. Favetur namque per talem doctrinam detraccioni, quam2) et conviciis contra christianos exaggerant Judei et pa- gani, affirmantes, quod puta christiani sint cultores statuarum, neque inficiari hoc facile contra Judeum poterit, si illa doctrina, quam modo supradicti divulgant, predicetur. Nam bene sequi videtur: Omnis, qui colit statuas vel adorat, et docet insuper ipsas adorandas, ille iuste dicitur cultor sta- tuarum. Sed secundum istos predictos christianus populus colit et adorat statuas. Igitur christianus populus est cultor et ado- 10 rator statuarum. Et sic verum erit, quod detrahendo Judei christianis obiciunt, puta dicentes: „Vos, christiani, adoratis sculp- tilia et statuas et per consequens habetis deos ligneos et lapi- deos“. Propria etenim vel propinqua est illacio, etsi non aput logicos, tamen aput wlgus, scilicet concesso et admisso secun- 15 dum predictos, quod ymagines Christi eadem adoracione, qua ipsemet Christus, id est latria sint adorande, tunc demonstrata aliqua tali ymagine potest argui, sic dicensb): „Hoc adorant adoracione deo propria christiani et docent adorandum. Sed hoc est lignum vel lapis. Ergo adoracione deo propria adorant la- 20 pidem vel argentumc) christiani“. Quod si forte quis christianus neget, dicens: „Non hoc, sed ymagines dei adoramus“, tunc iterum sic contra eum ex- positorie assumetur dicendo: „Istam ymaginem adoratis tali ad- oracione, quali deum. Sed ista ymago non est nisi hoc vel nichil 25 est nisi hoc. Ergo hoc sicut deum adoratis, deinde sicut prius. Sed hoc est lignum, igitur, et cetera. Ergo hoc lignum vel aurum pro deo colunt christiani“. Quis igitur Judeus fidem eorum, qui sunt cultores lapidum et metallorum, non exsecretur, aut quis iuste non detraheret illi 30 fidei [f. 138b], qued) admittit et docet statuas argenteas vel la- pideas quasi deum adorandas? Ex quo infertur, quam vituperosum sit et horren- dum non tantum predicare talia, sed favere eciam vel fa- cere mencionem coram simplici populo christiano in publico, 35 puta quod ymagines similiter sicut deus sint ado- rande. Nam ut dicere ceperam, licet forte sophista et logicus 5 a) sup. lin. add. A. b) ita emend. ab ed.; arguere, sic videns A. c) arguendum corr. argentum A. d) A post corr.
De operatione Sathanae in Antichristo: decreta de imaginibus. 37 puta suadendo, quod de cetero debeant statuas lapideas et lig- neas adorare. Favetur namque per talem doctrinam detraccioni, quam2) et conviciis contra christianos exaggerant Judei et pa- gani, affirmantes, quod puta christiani sint cultores statuarum, neque inficiari hoc facile contra Judeum poterit, si illa doctrina, quam modo supradicti divulgant, predicetur. Nam bene sequi videtur: Omnis, qui colit statuas vel adorat, et docet insuper ipsas adorandas, ille iuste dicitur cultor sta- tuarum. Sed secundum istos predictos christianus populus colit et adorat statuas. Igitur christianus populus est cultor et ado- 10 rator statuarum. Et sic verum erit, quod detrahendo Judei christianis obiciunt, puta dicentes: „Vos, christiani, adoratis sculp- tilia et statuas et per consequens habetis deos ligneos et lapi- deos“. Propria etenim vel propinqua est illacio, etsi non aput logicos, tamen aput wlgus, scilicet concesso et admisso secun- 15 dum predictos, quod ymagines Christi eadem adoracione, qua ipsemet Christus, id est latria sint adorande, tunc demonstrata aliqua tali ymagine potest argui, sic dicensb): „Hoc adorant adoracione deo propria christiani et docent adorandum. Sed hoc est lignum vel lapis. Ergo adoracione deo propria adorant la- 20 pidem vel argentumc) christiani“. Quod si forte quis christianus neget, dicens: „Non hoc, sed ymagines dei adoramus“, tunc iterum sic contra eum ex- positorie assumetur dicendo: „Istam ymaginem adoratis tali ad- oracione, quali deum. Sed ista ymago non est nisi hoc vel nichil 25 est nisi hoc. Ergo hoc sicut deum adoratis, deinde sicut prius. Sed hoc est lignum, igitur, et cetera. Ergo hoc lignum vel aurum pro deo colunt christiani“. Quis igitur Judeus fidem eorum, qui sunt cultores lapidum et metallorum, non exsecretur, aut quis iuste non detraheret illi 30 fidei [f. 138b], qued) admittit et docet statuas argenteas vel la- pideas quasi deum adorandas? Ex quo infertur, quam vituperosum sit et horren- dum non tantum predicare talia, sed favere eciam vel fa- cere mencionem coram simplici populo christiano in publico, 35 puta quod ymagines similiter sicut deus sint ado- rande. Nam ut dicere ceperam, licet forte sophista et logicus 5 a) sup. lin. add. A. b) ita emend. ab ed.; arguere, sic videns A. c) arguendum corr. argentum A. d) A post corr.
Strana 38
38 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 10. prefata Judei argumenta evaderet sine lesione consciencie et fidei, tamen wlgus christianum indoctum omnino per ea vincitur et leditur nimis in integritate fideichris- tiane. Propter quod multaa) doctores dixerunt in scolis, que 5 coram populis plebeis nequaquam sunt predicandab). Qua- propter eciam sancta ecclesia, licet admisit ymagines et statuas et docet honorandas et venerandas, tamen adorandas vel colendas nusquam docuit vel statuit, ut patet in Corpore in facultate iuristarume). [f. 139a] Decreverunt insuper, quod [imagines] sint depre- cande, quod in lingwa boemica sonat „modlyty sye“, et sic docere populum collegialiter, „aby sye obrasom lyde mod- lyly“. Decreverunt insuper et synodaliter 1) mandaverunt po- pulis predicandum, quod pie credant populi in statuis lapideis vel ligneis depictis esse virtutem divinam et sanctorum eius; et inde, que videntur ibi facta miracula vel famantur, deus per eas et propter illas ymagines operetur; et idcirco quicumque hoc credit vel in tali statu a] fiduciam ponit, et ibi confugit ad statuam, ne- quaquam male facit, ymmo neque possibile est, quod, inquiunt, 20 male faciat; sed neque sunt simplices corrigendi et increpandi, quod ad statuas fugiunt in tempore sue necessitatis aut [ad] re- liquias sanctorum vel alias res tales mortuas sine merito et virtute. Sanxerunt insuper non predicandum contra abusum statuarum vel reliquiarum, dicentes, quod non contingit in tali- 25 bus errare populum christianum. Que quam sint perniciosa rudi populo chri- stiano et carnali, quis non intelliget, si contempletur, quod populus plebeius modernus, domini Jhesu spiritum non habens, ad spiritualia nequaquam valet mente tenus elevari, sed 30 solum et maxime carnali iudicio et fantasmatibus provectus, corporalia tantum appreciat et coram eis stupet et pavet, ad ea se totaliter effundendo; que nequaquam sunt sine magno peccato in populo christiano et sine iniuria Christi Jhesu spiri- a) contin. D 1. 2. b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Ecclesie sacra- 35 menta, v. infra, p. 39, lin. 9. c) post hanc vocem sequitur in A signum et in marg. haec nota legitur: Hic est defectus. Require in parvo folio cum tali signo, etc. (rubr.) Quod „parvum folium“ est fol. 139a, ubi scripta leguntur verba sequentia, hac nota adiuncta: Hic est defectus illius defecti (rubr.) 1) Cf. „Processum in synodo Pragensi“ 1389, ap. Höfler, Concilia Pragensia, 40 1862, n. 17, p. 37. Nec statutum synodi nec decreta supradicta asservata sunt. 10 15
38 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 10. prefata Judei argumenta evaderet sine lesione consciencie et fidei, tamen wlgus christianum indoctum omnino per ea vincitur et leditur nimis in integritate fideichris- tiane. Propter quod multaa) doctores dixerunt in scolis, que 5 coram populis plebeis nequaquam sunt predicandab). Qua- propter eciam sancta ecclesia, licet admisit ymagines et statuas et docet honorandas et venerandas, tamen adorandas vel colendas nusquam docuit vel statuit, ut patet in Corpore in facultate iuristarume). [f. 139a] Decreverunt insuper, quod [imagines] sint depre- cande, quod in lingwa boemica sonat „modlyty sye“, et sic docere populum collegialiter, „aby sye obrasom lyde mod- lyly“. Decreverunt insuper et synodaliter 1) mandaverunt po- pulis predicandum, quod pie credant populi in statuis lapideis vel ligneis depictis esse virtutem divinam et sanctorum eius; et inde, que videntur ibi facta miracula vel famantur, deus per eas et propter illas ymagines operetur; et idcirco quicumque hoc credit vel in tali statu a] fiduciam ponit, et ibi confugit ad statuam, ne- quaquam male facit, ymmo neque possibile est, quod, inquiunt, 20 male faciat; sed neque sunt simplices corrigendi et increpandi, quod ad statuas fugiunt in tempore sue necessitatis aut [ad] re- liquias sanctorum vel alias res tales mortuas sine merito et virtute. Sanxerunt insuper non predicandum contra abusum statuarum vel reliquiarum, dicentes, quod non contingit in tali- 25 bus errare populum christianum. Que quam sint perniciosa rudi populo chri- stiano et carnali, quis non intelliget, si contempletur, quod populus plebeius modernus, domini Jhesu spiritum non habens, ad spiritualia nequaquam valet mente tenus elevari, sed 30 solum et maxime carnali iudicio et fantasmatibus provectus, corporalia tantum appreciat et coram eis stupet et pavet, ad ea se totaliter effundendo; que nequaquam sunt sine magno peccato in populo christiano et sine iniuria Christi Jhesu spiri- a) contin. D 1. 2. b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Ecclesie sacra- 35 menta, v. infra, p. 39, lin. 9. c) post hanc vocem sequitur in A signum et in marg. haec nota legitur: Hic est defectus. Require in parvo folio cum tali signo, etc. (rubr.) Quod „parvum folium“ est fol. 139a, ubi scripta leguntur verba sequentia, hac nota adiuncta: Hic est defectus illius defecti (rubr.) 1) Cf. „Processum in synodo Pragensi“ 1389, ap. Höfler, Concilia Pragensia, 40 1862, n. 17, p. 37. Nec statutum synodi nec decreta supradicta asservata sunt. 10 15
Strana 39
De operatione Sathanae in Antichristo: decreta de imaginibus. 39 tus et veritatis, quoniam scriptum est1): „Spiritus est deus, et ideo in spiritu et veritate oportet deum patrem adorare“; et tales deus querit adoratores. Que alias deducere comite Christi Jhesu spiritu conabor inconvicte2). At utinam adverterent vene- rabiles domini supranotati, quod altitudo Sathane, cuius cogi- taciones non ignoramus3), scit et potest per apparenciam et splendorem taliuma) corporaliumb) negociari de simplicium ani- mabus et maxime in illis precise corporalibus, quod dico prop- ter ecclesiec) divina sacramenta, qued) nec sunt precise cor- poralia neque precise spiritualia, sed utrumquee). Per ista igitur precise corporalia est potencior operacio demoniorum ad ludificandum, de quibus est minor formido simplicibus et maior apparencia certitudinis, eo quod sint in loco sancto et quedam instrumenta vicina1) religioni, et eo quod sunt in se valde apparencia sanctitatis in oculis hominum, licet in se nullius salutis sint vel sanctitatis contentiva, et eo quod propter suam apparenciam et apparatum celebrem fortiter mo- vent simplicium sensus et pro eo sunt stupenda et miranda rudibus et provectis. Utinam adhuc, inquam, attendissent, quod inpostoress) 20 dyaboli, ypocrite atque carnales clerici, religiosi et sacerdotes, quibus est de hiis, que sunt religionis christianeh), lucra sua insectari et cumulare ac de questu quiete et suaviter vivere, et idcirco sunt illis plebes Christi sicuti venacio porcorumi) in desertis, hii igitur et tales, quorum hodie irrepsit ad ecclesiam 25 soboles numerosa, quia virtutem vite non habent et sapienciam Jhesu et veritatem, ideo per excogitatas fabulas et per omnia supradicta, ut per suas famosas ymagines vel per reliquias no- vas et antiquas diffamatas, per miraculaque ficta et portenta, sagacissime sibi conparant auctoritatem et suis locis celebri- 30 tatem et famam, ac perinde divicias et honores, accursum et applausumk) rudium, per hoc manifeste executores1) et fautores 5 10 15 a) hac voce supplementum in fol. 139a scriptum finem habet; textus autem b) corporalibus corr. corporalium A. c) contin. continuat in fol. 138b. e) post hanc vocem D 1. 2. contin. Sic fuit, v. in- 35 D 1. 2. d) om. D 1. 2. fra, p. 45, lin. 20. 1) post corr. A. g) corr. A. h) post corr. A. i) post corr. A. 1) executos corr. k) applasum corr. applausum A. executores A. 1) Joann. IV. 24. 2) vide Regularum librum quintum „De corpore 3) Cf. II. Cor. II. II. Christi", dist. VI. 40
De operatione Sathanae in Antichristo: decreta de imaginibus. 39 tus et veritatis, quoniam scriptum est1): „Spiritus est deus, et ideo in spiritu et veritate oportet deum patrem adorare“; et tales deus querit adoratores. Que alias deducere comite Christi Jhesu spiritu conabor inconvicte2). At utinam adverterent vene- rabiles domini supranotati, quod altitudo Sathane, cuius cogi- taciones non ignoramus3), scit et potest per apparenciam et splendorem taliuma) corporaliumb) negociari de simplicium ani- mabus et maxime in illis precise corporalibus, quod dico prop- ter ecclesiec) divina sacramenta, qued) nec sunt precise cor- poralia neque precise spiritualia, sed utrumquee). Per ista igitur precise corporalia est potencior operacio demoniorum ad ludificandum, de quibus est minor formido simplicibus et maior apparencia certitudinis, eo quod sint in loco sancto et quedam instrumenta vicina1) religioni, et eo quod sunt in se valde apparencia sanctitatis in oculis hominum, licet in se nullius salutis sint vel sanctitatis contentiva, et eo quod propter suam apparenciam et apparatum celebrem fortiter mo- vent simplicium sensus et pro eo sunt stupenda et miranda rudibus et provectis. Utinam adhuc, inquam, attendissent, quod inpostoress) 20 dyaboli, ypocrite atque carnales clerici, religiosi et sacerdotes, quibus est de hiis, que sunt religionis christianeh), lucra sua insectari et cumulare ac de questu quiete et suaviter vivere, et idcirco sunt illis plebes Christi sicuti venacio porcorumi) in desertis, hii igitur et tales, quorum hodie irrepsit ad ecclesiam 25 soboles numerosa, quia virtutem vite non habent et sapienciam Jhesu et veritatem, ideo per excogitatas fabulas et per omnia supradicta, ut per suas famosas ymagines vel per reliquias no- vas et antiquas diffamatas, per miraculaque ficta et portenta, sagacissime sibi conparant auctoritatem et suis locis celebri- 30 tatem et famam, ac perinde divicias et honores, accursum et applausumk) rudium, per hoc manifeste executores1) et fautores 5 10 15 a) hac voce supplementum in fol. 139a scriptum finem habet; textus autem b) corporalibus corr. corporalium A. c) contin. continuat in fol. 138b. e) post hanc vocem D 1. 2. contin. Sic fuit, v. in- 35 D 1. 2. d) om. D 1. 2. fra, p. 45, lin. 20. 1) post corr. A. g) corr. A. h) post corr. A. i) post corr. A. 1) executos corr. k) applasum corr. applausum A. executores A. 1) Joann. IV. 24. 2) vide Regularum librum quintum „De corpore 3) Cf. II. Cor. II. II. Christi", dist. VI. 40
Strana 40
40 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 10 et 11. existentes misterii Antichristi supradicti. Ex quibus quam magna lucra Sathane et iniuria veritati et virtuti Christi Jhesu prodeat, quis rogo non facile iudicabit? Quorum ego coram deo testis sum, puta multa talium 5 vidi, sed multo plura audivi, per que mendacium et ficcio dya- boli in salutem populi debachatur christiani, quoniam seductus populus, spem sibi mendacii in se confirmans in talibus fabulis a) ad Jhesum crucifixum et ad virtutem eius et veritatem vite non summo opere festinat, donec in nichilob) confidens, de medio 10 rapiatur. Capitulum undecimum“). De inpedicione predicacionis veritatis per Anticristums). Nichilominus tamen sunt modo multi magni, illustres viri, fortes et sapientes, qui dicunt, quod talia prosunt simplicibus, 15 ymmo quod predicandum sit, quod pie credendum est ipsa esse a deo. Ergo secundum eorum assercionem hiis temporibus deus, dimissis virtuosis et sanctis suis electis, transtulit se ad statuas lapideas. Igiturne iterum, postquam cessavit dominus Jhesus miracula et virtutes si[c] in nomine suo et per verbum 20 suum operari, iam per lapides et ligna operatur? Aut forte quia abstulit modo a suis sanctis amatoribus potestatem et vir- tutem et miracula, deditd) ea statuis? Aut fortasse contraeunte scriptura deus eget mendacio nostro vel fortasse sine nostro mendacio non poterit verbum legis consumari? Aut forsitan deus 25 sanctus et fidelis, per statuas et alias tales res mortuas suam virtutem ostentans et ipsam in talibus picturis reponens, sic dabit ydolatrie gencium introitum in suum populum christianum et per hoc favebit Sathane, ut ipse deo se assimilanse) per men- dacium et operacionem spirituum, sibi ipsi divinum honorem 30 usurpetf)? Vel forsitan illi, puta dyabolo, propter vindictam ingratorum christianorum concessum est venire in omni seduc- cione et mendacio? Qui eciam per homines, qui valde religiosi et sancti esse hominibus apparent, sed non sunt, suam opera- cionem persistit et seducit faciendo per ipsos sua signacula et 35 portenta, iam secundum predictos idem non poterit, vel ei c) ita A rubr. d) et a) fabulas corr. fabulis A. b) nichili A. e) post corr. A. 1) usurpabit A. dedit A.
40 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 10 et 11. existentes misterii Antichristi supradicti. Ex quibus quam magna lucra Sathane et iniuria veritati et virtuti Christi Jhesu prodeat, quis rogo non facile iudicabit? Quorum ego coram deo testis sum, puta multa talium 5 vidi, sed multo plura audivi, per que mendacium et ficcio dya- boli in salutem populi debachatur christiani, quoniam seductus populus, spem sibi mendacii in se confirmans in talibus fabulis a) ad Jhesum crucifixum et ad virtutem eius et veritatem vite non summo opere festinat, donec in nichilob) confidens, de medio 10 rapiatur. Capitulum undecimum“). De inpedicione predicacionis veritatis per Anticristums). Nichilominus tamen sunt modo multi magni, illustres viri, fortes et sapientes, qui dicunt, quod talia prosunt simplicibus, 15 ymmo quod predicandum sit, quod pie credendum est ipsa esse a deo. Ergo secundum eorum assercionem hiis temporibus deus, dimissis virtuosis et sanctis suis electis, transtulit se ad statuas lapideas. Igiturne iterum, postquam cessavit dominus Jhesus miracula et virtutes si[c] in nomine suo et per verbum 20 suum operari, iam per lapides et ligna operatur? Aut forte quia abstulit modo a suis sanctis amatoribus potestatem et vir- tutem et miracula, deditd) ea statuis? Aut fortasse contraeunte scriptura deus eget mendacio nostro vel fortasse sine nostro mendacio non poterit verbum legis consumari? Aut forsitan deus 25 sanctus et fidelis, per statuas et alias tales res mortuas suam virtutem ostentans et ipsam in talibus picturis reponens, sic dabit ydolatrie gencium introitum in suum populum christianum et per hoc favebit Sathane, ut ipse deo se assimilanse) per men- dacium et operacionem spirituum, sibi ipsi divinum honorem 30 usurpetf)? Vel forsitan illi, puta dyabolo, propter vindictam ingratorum christianorum concessum est venire in omni seduc- cione et mendacio? Qui eciam per homines, qui valde religiosi et sancti esse hominibus apparent, sed non sunt, suam opera- cionem persistit et seducit faciendo per ipsos sua signacula et 35 portenta, iam secundum predictos idem non poterit, vel ei c) ita A rubr. d) et a) fabulas corr. fabulis A. b) nichili A. e) post corr. A. 1) usurpabit A. dedit A.
Strana 41
De impeditione praedicationis veritatis per Antichristum. 41 [f. 140a] forte non concedetur facere similia per statuas vel re- liquias sanctorum? Et qui potuit et ausus est Christum Jhesum temptare et pro suo libito baiulare, ipse idem forte non poterit ymaginem crucis vel alias reliquias contrectare et transformare, que aliasa) neque habent liberam voluntatem resistendi neque ullam sanctitatem spiritus sancti demonesb) abigendi, quemad- modum eciam supra1) est deductum? At utinam abscindantur, qui nos conturbant, illi tales magistri prurientes auribus 2) simplicis plebis christiane, tales fabulas et ficticia et incerta prorsus corporalia celebrantes, 10 fidelem autem veritatem ewangelicam et utilem secundum sa- lutem Jhesu Christi negligentes, inpedientes videlicet pre- dicacionem crucis domini nostri Jhesu Christil Quam veritatem apostolus eciam per propheciame) et sapientem elo- quenciam noluitd) per occupacionem solius temporis in populis 15 Christi Jhesu sanguine redemptis inpediri. „Non enim misit me Christus, inquit apostolus 3), baptisare, sed ewangelisare, non in sapiencia verbi, ut non evacuetur crux Christi. Verbum enim crucis pereuntibus stulticia est, hiis autem, qui salvi fiunt, id est nobis, virtus dei est. Scriptum est enim: Perdam sa- 20 pienciam sapiencium et prudenciam reprobabo. Ubi sapiens? Ubi scriba? Ubi inquisitor huius seculi? Nonne stultam fecit deus sapienciam huius mundi?“ Vere stultam fecit Christus Jhesus et nunc sapienciam huius mundi et „prudenciam pru- dencium reprobavit“ in temporibus magni Antichristi eo, quod 25 non susceperunt caritatem veritatis, ut salvi fierent. Ideo misit illos deus in operacionem erroris, ut credant men- dacio, ut vindicenture) omnes, qui non crediderunt veritati 4) Quomodo non crediderunt veritati? Quia cum Christum Jhesum, regem glorie, plus quam principes huius seculi congnovissent, 30 non sicut deum glorificaverunt 5). Quia licet confiteantur se nosse deum, dicentes: Domine, domine, nonne in nomine tuo prophetavimus, in nomine tuo demonia eiecimus et in plateis nostris docuisti?6), tamen factis eum negaverunt, operarii ini- quitatis 7), Antichristi existentes. Ideo dedit eos deus in repro- a) que alias repetitur in A. b) add. A in m. c) prophetam corr. propheciam A in m. d) voluit false A. e) iudicentur biblia. 5 35 1) vide supra p. 39. 2) Cf. II. Thim. IV. 3. 3) I. Cor. I. 17—20. 4) Cf. II. Thess. II. 10—11. 5) Cf. Rom. I. 21. 6) Cf. Matth. VII. 22. 7) Lucae XIII. 27. 40
De impeditione praedicationis veritatis per Antichristum. 41 [f. 140a] forte non concedetur facere similia per statuas vel re- liquias sanctorum? Et qui potuit et ausus est Christum Jhesum temptare et pro suo libito baiulare, ipse idem forte non poterit ymaginem crucis vel alias reliquias contrectare et transformare, que aliasa) neque habent liberam voluntatem resistendi neque ullam sanctitatem spiritus sancti demonesb) abigendi, quemad- modum eciam supra1) est deductum? At utinam abscindantur, qui nos conturbant, illi tales magistri prurientes auribus 2) simplicis plebis christiane, tales fabulas et ficticia et incerta prorsus corporalia celebrantes, 10 fidelem autem veritatem ewangelicam et utilem secundum sa- lutem Jhesu Christi negligentes, inpedientes videlicet pre- dicacionem crucis domini nostri Jhesu Christil Quam veritatem apostolus eciam per propheciame) et sapientem elo- quenciam noluitd) per occupacionem solius temporis in populis 15 Christi Jhesu sanguine redemptis inpediri. „Non enim misit me Christus, inquit apostolus 3), baptisare, sed ewangelisare, non in sapiencia verbi, ut non evacuetur crux Christi. Verbum enim crucis pereuntibus stulticia est, hiis autem, qui salvi fiunt, id est nobis, virtus dei est. Scriptum est enim: Perdam sa- 20 pienciam sapiencium et prudenciam reprobabo. Ubi sapiens? Ubi scriba? Ubi inquisitor huius seculi? Nonne stultam fecit deus sapienciam huius mundi?“ Vere stultam fecit Christus Jhesus et nunc sapienciam huius mundi et „prudenciam pru- dencium reprobavit“ in temporibus magni Antichristi eo, quod 25 non susceperunt caritatem veritatis, ut salvi fierent. Ideo misit illos deus in operacionem erroris, ut credant men- dacio, ut vindicenture) omnes, qui non crediderunt veritati 4) Quomodo non crediderunt veritati? Quia cum Christum Jhesum, regem glorie, plus quam principes huius seculi congnovissent, 30 non sicut deum glorificaverunt 5). Quia licet confiteantur se nosse deum, dicentes: Domine, domine, nonne in nomine tuo prophetavimus, in nomine tuo demonia eiecimus et in plateis nostris docuisti?6), tamen factis eum negaverunt, operarii ini- quitatis 7), Antichristi existentes. Ideo dedit eos deus in repro- a) que alias repetitur in A. b) add. A in m. c) prophetam corr. propheciam A in m. d) voluit false A. e) iudicentur biblia. 5 35 1) vide supra p. 39. 2) Cf. II. Thim. IV. 3. 3) I. Cor. I. 17—20. 4) Cf. II. Thess. II. 10—11. 5) Cf. Rom. I. 21. 6) Cf. Matth. VII. 22. 7) Lucae XIII. 27. 40
Strana 42
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 11 et 12. 5 20 42 bum sensum 1); propter quod evanuerunt in cogitacionibus suis et obscuratum est insipiens cor eorum, dicentes se esse ma- gistros et sapientes, stulti facti sunt 2) in tantum, ut statuerint quasi bonum et sanctum statuas et alias res mortuas obsecran- das et collendas. Et insuper quibusdam predicatoribus ewangelii Christi et eius crucis eo, quod non quidem ymagines haben- das in ecclesia, sed fabulas, et talia ficticia hominum atque de- cepcionem quorumdam sunt aggressi inpugnandum per doc- 10 trinam sanam Christi, mox hii prefati sapientes, conprehensis ipsis predicatoribus, primum ob id eosdem ludibrio et publice expositos, omnibus modis ipsos mentiri conpellere sunt conati, dehinc ipsis silencium a Christi Jhesu ewangelio „per tempus et tempora et dimidium temporis“3) posu- 15 erunt, ut perinde fabule supra descripte promocionem habeant et processum, veritate Christi Jhesu siccine in platea corruente 4). Quis igitur, obsecro, qui hec in veritate ita se habere con- spiciens et iuste de singulis iudicans, quid aliud dicet aut credet, quama) instare illud tempus pessimi Antichristi, quod puta hec talis ordinacio atque sanccio prodierit ex diutivo sapientum et doctorum consilio, doctorum autem in theologia et in iure, et de tam solempni collegio et famoso ita, quod vir in eis non fuerit repertus, qui se audacter pro veritate murum opponeret5). Aut qui [non] posset intelligere hanc esse confirmacionem fabula- 25 rum diu ante predictarum et multiplicacionem ficcionis cuiuslibet et mendacii dyaboli et suorum atque corroboracionem omnium inpostorumb) et pseudolorum prophetarum, qui per talia diu iam ante sunt de simplicibus negociati, suos questus exercentes, misteria aut pocius manifestam seduccionem Antichristi? Nemo, 30 inquam, in eis est repertus intelligens aut requirens deum 6), qui se opponerets) murum contra ista et pro veritate Jhesu Christi. At utinam vel iam saperent et intelligerent predicti, quid damp- a) post corr. A. b) rasura praecedit in A. c) ita A rubr. 1) Cf. Rom. I. 28. 2) Cf. Rom. I. 21—22. 3) Cf. Dan. VII. 25 (et 35 tradentur in manus eius usque ad tempus et tempora et dimidium temporis). 4) Cf. Isaiae LIX. 14 (quia corruit in platea veritas). 5) Cf. Ezech. 6) Cf. Rom. III. II: „Non est intelligens, non est requirens XIII. 5. Deum.“
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 11 et 12. 5 20 42 bum sensum 1); propter quod evanuerunt in cogitacionibus suis et obscuratum est insipiens cor eorum, dicentes se esse ma- gistros et sapientes, stulti facti sunt 2) in tantum, ut statuerint quasi bonum et sanctum statuas et alias res mortuas obsecran- das et collendas. Et insuper quibusdam predicatoribus ewangelii Christi et eius crucis eo, quod non quidem ymagines haben- das in ecclesia, sed fabulas, et talia ficticia hominum atque de- cepcionem quorumdam sunt aggressi inpugnandum per doc- 10 trinam sanam Christi, mox hii prefati sapientes, conprehensis ipsis predicatoribus, primum ob id eosdem ludibrio et publice expositos, omnibus modis ipsos mentiri conpellere sunt conati, dehinc ipsis silencium a Christi Jhesu ewangelio „per tempus et tempora et dimidium temporis“3) posu- 15 erunt, ut perinde fabule supra descripte promocionem habeant et processum, veritate Christi Jhesu siccine in platea corruente 4). Quis igitur, obsecro, qui hec in veritate ita se habere con- spiciens et iuste de singulis iudicans, quid aliud dicet aut credet, quama) instare illud tempus pessimi Antichristi, quod puta hec talis ordinacio atque sanccio prodierit ex diutivo sapientum et doctorum consilio, doctorum autem in theologia et in iure, et de tam solempni collegio et famoso ita, quod vir in eis non fuerit repertus, qui se audacter pro veritate murum opponeret5). Aut qui [non] posset intelligere hanc esse confirmacionem fabula- 25 rum diu ante predictarum et multiplicacionem ficcionis cuiuslibet et mendacii dyaboli et suorum atque corroboracionem omnium inpostorumb) et pseudolorum prophetarum, qui per talia diu iam ante sunt de simplicibus negociati, suos questus exercentes, misteria aut pocius manifestam seduccionem Antichristi? Nemo, 30 inquam, in eis est repertus intelligens aut requirens deum 6), qui se opponerets) murum contra ista et pro veritate Jhesu Christi. At utinam vel iam saperent et intelligerent predicti, quid damp- a) post corr. A. b) rasura praecedit in A. c) ita A rubr. 1) Cf. Rom. I. 28. 2) Cf. Rom. I. 21—22. 3) Cf. Dan. VII. 25 (et 35 tradentur in manus eius usque ad tempus et tempora et dimidium temporis). 4) Cf. Isaiae LIX. 14 (quia corruit in platea veritas). 5) Cf. Ezech. 6) Cf. Rom. III. II: „Non est intelligens, non est requirens XIII. 5. Deum.“
Strana 43
De promotione viarum Antichristi. 43 num predicacioni veritatis per illum actum effecerunt, et sic penitenciam assumentes, sibi novissima providerent 1). Capitulum duodecimuma). De promocione viarum Antichristib). Adhuce) hic est advertendum, quod sicut assumptum est principaliter de mendacio, quod puta iam visum est esse ma- ximum et pessimum et in sumitate ecclesie collocatum et ha- bunde dilatatum, ex quo illatum est esse illumd) summum et pessimum filium iniquitatis, qui in supremo opponitur vicem veritati, scilicet Jhesu Christo, ita similiter quodlibet eciam aliud 10 f. 140b] vicium seu crimen reperies nunc esse maximum et pessimum in populo christiano et quamlibet decepcionem, si pari forma comparative discurrens, tempora primitivorum secu- lorum perpendes et moderna. Ecce enim pari modo, ut supra dictum est, avaricia, 15 luxuria aut voluptas atque superbia tunc sunt maiora, dum familiam totam fidelium inficiunt, quam si unum solum, dehinc ampliorae), si communitatem, amplius maiora, si communitatem sacerdotum infecerunt, su- prema autem, si communitatem supremorum ecclesie sacerdotum. 20 In sacerdotibus autem modernis, infimis atque summis, sic et in tantum hec [iniquitas] habundavit, veluti pro avaricia dicit scrip- tura 2): „A minore usque ad maiorem omnes avaricie student et a propheta usque ad sacerdotem cuncti faciunt dolum“, quod iam ipsi layci, simul et sacerdotes pro minimo, ymmo honestof) 25 talia peccata reputant, cum vident eisdem peccatis manifeste involutos omnes maiores communiter et minores et de omni statu homines et condicione. Et presertim layci nec non par- vuli in Christo, scilicet plebium gens inbecillis, sine timore iam in malis excedunt, nullam penam consequi scelera estimantes, 30 cum videant eorum lumen et sal 3), quo condiri debuerant, pec- catis similibus vel maioribus esse publice occupatos, maiores 5 c) Ad hanc corr. Adhuc A. a) ita A rubr. b) ita A rubr. d) illam (sic) illum A. e) corr. ab ed.; amplior A. f) corr. ab ed.; honeste A. 1) Cf. Deuter. XXXII. 29: „Utinam saperent et intelligerent ac novissima 35 2) Ezech. VI. 13. 3) Cf. Matth. V. 13—I4. providerent."
De promotione viarum Antichristi. 43 num predicacioni veritatis per illum actum effecerunt, et sic penitenciam assumentes, sibi novissima providerent 1). Capitulum duodecimuma). De promocione viarum Antichristib). Adhuce) hic est advertendum, quod sicut assumptum est principaliter de mendacio, quod puta iam visum est esse ma- ximum et pessimum et in sumitate ecclesie collocatum et ha- bunde dilatatum, ex quo illatum est esse illumd) summum et pessimum filium iniquitatis, qui in supremo opponitur vicem veritati, scilicet Jhesu Christo, ita similiter quodlibet eciam aliud 10 f. 140b] vicium seu crimen reperies nunc esse maximum et pessimum in populo christiano et quamlibet decepcionem, si pari forma comparative discurrens, tempora primitivorum secu- lorum perpendes et moderna. Ecce enim pari modo, ut supra dictum est, avaricia, 15 luxuria aut voluptas atque superbia tunc sunt maiora, dum familiam totam fidelium inficiunt, quam si unum solum, dehinc ampliorae), si communitatem, amplius maiora, si communitatem sacerdotum infecerunt, su- prema autem, si communitatem supremorum ecclesie sacerdotum. 20 In sacerdotibus autem modernis, infimis atque summis, sic et in tantum hec [iniquitas] habundavit, veluti pro avaricia dicit scrip- tura 2): „A minore usque ad maiorem omnes avaricie student et a propheta usque ad sacerdotem cuncti faciunt dolum“, quod iam ipsi layci, simul et sacerdotes pro minimo, ymmo honestof) 25 talia peccata reputant, cum vident eisdem peccatis manifeste involutos omnes maiores communiter et minores et de omni statu homines et condicione. Et presertim layci nec non par- vuli in Christo, scilicet plebium gens inbecillis, sine timore iam in malis excedunt, nullam penam consequi scelera estimantes, 30 cum videant eorum lumen et sal 3), quo condiri debuerant, pec- catis similibus vel maioribus esse publice occupatos, maiores 5 c) Ad hanc corr. Adhuc A. a) ita A rubr. b) ita A rubr. d) illam (sic) illum A. e) corr. ab ed.; amplior A. f) corr. ab ed.; honeste A. 1) Cf. Deuter. XXXII. 29: „Utinam saperent et intelligerent ac novissima 35 2) Ezech. VI. 13. 3) Cf. Matth. V. 13—I4. providerent."
Strana 44
44 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 12 et 13. 15 25 eorum videlicet et ductores. Et a quibus districcius corripi de- buerant pro excessu, ab illis audaciam peccandi accipiunt per exemplum, ita quod si iam consciencia propria hominem vel homo suos subditos de peccato reprehendat, illico talem perti- 5 naciter obtendunt sui criminis defensionem, tantum inquientes: „Communiter homines hoc faciunt.“ Aut: „Tamen illud idem communiter faciunt et sacerdotes et sancti religiosi. Igitur ne- quaquam, ut dicis, istud peccatum est arbitrandum, quoniam si peccatum illud foret, tunc ipsum non facerent docti homines et 10 sacerdotes et viri religiosi.“ Clerici insuper et monachi, cum communem populum vident nunc sine verecundia peccatis su- pradictis, puta concupiscenciis carnis, avaricie et superbie vite, publice incumbere, iam ex eo licencius se credunt posse talia operari, quamvis religioni sue prorsus contraria et prime pro- fessioni. Et inde effectus est sicut populus, sic sacerdos, et amplius populus quam sacerdos. Et perinde Vehemoth, id est spiritus Antichristi in secreto calami dormit iam diu et quiescit umbra protegente umbram eius 1), et „corpus ipsius tamquam scuta fusilia, compactum squamis sese prementibus, una uni 20 coniungitur, et ne spiraculum quidem incedit per eas, una alteri adheret, et tenentes se nequaquam separabuntur“2). Ecce enim in presenti christianitate synagoga peccan- cium, ut stuppa conglobata, miro modo et fortiter se alter- utrum in suis iniquitatibus confovet, et alterutrum se sibi in malo adherentes se protegunt et excusant, utpote wlgus propter respectum peccati clericorum sua peccata ducunt nichili suamque vitam alias ineptam et indignam conparative credunt bonam. Clerici, quos wlgo dicunt seculares, indigne deo am- bulantes, tamen sancte estimant vivere, se ad religiosos depra- 30 vatos conparando. Ita religiosi iam libere festinant sua car- nalia desideria explere et quasi iam ipsis hoc liceat, cum con- siderent commune vulgi et clericorum sine reprehensione in tali- bus conversari. Itaque multitudo laycorum promovet se ad invicem in peccando et a clericis promovetur, clericorum quo- que communitas palam peccans et se invicem promovet ad mala et forcius promovet ipsos laycos, monachis insuper sunta) malorum in exercicium; religiosi vero, illi intus sibi ipsis, cle- 35 a) add. in m. A. 1) Job XL. 16—17. 2) Job XLI. 6—8.
44 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 12 et 13. 15 25 eorum videlicet et ductores. Et a quibus districcius corripi de- buerant pro excessu, ab illis audaciam peccandi accipiunt per exemplum, ita quod si iam consciencia propria hominem vel homo suos subditos de peccato reprehendat, illico talem perti- 5 naciter obtendunt sui criminis defensionem, tantum inquientes: „Communiter homines hoc faciunt.“ Aut: „Tamen illud idem communiter faciunt et sacerdotes et sancti religiosi. Igitur ne- quaquam, ut dicis, istud peccatum est arbitrandum, quoniam si peccatum illud foret, tunc ipsum non facerent docti homines et 10 sacerdotes et viri religiosi.“ Clerici insuper et monachi, cum communem populum vident nunc sine verecundia peccatis su- pradictis, puta concupiscenciis carnis, avaricie et superbie vite, publice incumbere, iam ex eo licencius se credunt posse talia operari, quamvis religioni sue prorsus contraria et prime pro- fessioni. Et inde effectus est sicut populus, sic sacerdos, et amplius populus quam sacerdos. Et perinde Vehemoth, id est spiritus Antichristi in secreto calami dormit iam diu et quiescit umbra protegente umbram eius 1), et „corpus ipsius tamquam scuta fusilia, compactum squamis sese prementibus, una uni 20 coniungitur, et ne spiraculum quidem incedit per eas, una alteri adheret, et tenentes se nequaquam separabuntur“2). Ecce enim in presenti christianitate synagoga peccan- cium, ut stuppa conglobata, miro modo et fortiter se alter- utrum in suis iniquitatibus confovet, et alterutrum se sibi in malo adherentes se protegunt et excusant, utpote wlgus propter respectum peccati clericorum sua peccata ducunt nichili suamque vitam alias ineptam et indignam conparative credunt bonam. Clerici, quos wlgo dicunt seculares, indigne deo am- bulantes, tamen sancte estimant vivere, se ad religiosos depra- 30 vatos conparando. Ita religiosi iam libere festinant sua car- nalia desideria explere et quasi iam ipsis hoc liceat, cum con- siderent commune vulgi et clericorum sine reprehensione in tali- bus conversari. Itaque multitudo laycorum promovet se ad invicem in peccando et a clericis promovetur, clericorum quo- que communitas palam peccans et se invicem promovet ad mala et forcius promovet ipsos laycos, monachis insuper sunta) malorum in exercicium; religiosi vero, illi intus sibi ipsis, cle- 35 a) add. in m. A. 1) Job XL. 16—17. 2) Job XLI. 6—8.
Strana 45
De singulari via, i. e. summa superbia Antichristi. 45 ricis et necnon laycis et omnibus aliis accurrunt ad excusa- cionem suorum criminum et tutamen, ita ut retrahi a malis suis propter hoc vel distrahi vale[aint nequaquam. Neque ullum spira- culum virtutis Jhesu et sapiencie potest istos huiusmodi per- transire et huius a) corpus Antichristi; non potest, dico, nisi forte omnipotens sermo tuus, domine, a regalibus sedibus veniens 1) irrumpat hoc letale silencium noctis medie iniquorum 2) et hoc vel in die magno iudicii, vel per tuos amicos, scilicet predica- tores, qui ad instar tui morte sua redimant mortuos et verbo tuo faciant iterum vivere morientes, quoniam scriptum est Jo. 3): 10 „Venit hora et nunc est, quando mortui audient vocem filii dei, et qui audierint, vivent“; et iterum ad idem alia scriptura dicit Job XLI 4): „Concident eum amici, divident eum negociatores. 5 Capitulum decimum terciumb). De singulari via, id est summa superbia Antichristic). 15 Hec in communi perstrinxi, sed si non piget, examine- musd) presentem iniquitatis superhabundanciam, paucis singularibus peccatorum conpensatis; et primo de superbia. Nonne sice) fuit in ecclesia domini Jhesu utique humilimi 20 profligata superbia et contempta, quod ad prioratus [f. 141a] et dignitates et honores venire homines communiter fugiebant, et tandem veniebant solum vocati et attracti1), vigente tunc veritate, que dicit Hebr. V. c. 5): „Non assumit sibi quisquam honorem, nisi qui vocatur tanquam Aaron“? Quod si forte de aliquibus primitive ecclesie Christi velis instare, non utique nisi forte paucos, ut Dyotrepem 6), reperies, qui primatum adamabant, et tales mox notatis) fuerunt ab ec- clesia et contempti, quoniam tunc inconcussum verbum ewan- gelii adhuc resplendebat, Mt. XX 7): „Reges gencium dominan- 30 tur eorum [et] qui maiores sunt, potestatem exercent in eos. a) ita emend. ab ed.; hii A. b) ita A rubr. c) ita A rubr. d) post corr. A. e) contin. D I. 2. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. Et in tantum, v. infra p. 46, lin. 5. 8) vocati corr. notati A. 25 1) Cf. Sap. XVIII. 15. 2) Cf. Apoc. VIII. I. 3) Joann. V. 25. 4) recte Job XL. 25. 5) Hebr. V. 4. 6) Cf. III. Joan. 9—10. 7) Matth. XX. 25—26. 35
De singulari via, i. e. summa superbia Antichristi. 45 ricis et necnon laycis et omnibus aliis accurrunt ad excusa- cionem suorum criminum et tutamen, ita ut retrahi a malis suis propter hoc vel distrahi vale[aint nequaquam. Neque ullum spira- culum virtutis Jhesu et sapiencie potest istos huiusmodi per- transire et huius a) corpus Antichristi; non potest, dico, nisi forte omnipotens sermo tuus, domine, a regalibus sedibus veniens 1) irrumpat hoc letale silencium noctis medie iniquorum 2) et hoc vel in die magno iudicii, vel per tuos amicos, scilicet predica- tores, qui ad instar tui morte sua redimant mortuos et verbo tuo faciant iterum vivere morientes, quoniam scriptum est Jo. 3): 10 „Venit hora et nunc est, quando mortui audient vocem filii dei, et qui audierint, vivent“; et iterum ad idem alia scriptura dicit Job XLI 4): „Concident eum amici, divident eum negociatores. 5 Capitulum decimum terciumb). De singulari via, id est summa superbia Antichristic). 15 Hec in communi perstrinxi, sed si non piget, examine- musd) presentem iniquitatis superhabundanciam, paucis singularibus peccatorum conpensatis; et primo de superbia. Nonne sice) fuit in ecclesia domini Jhesu utique humilimi 20 profligata superbia et contempta, quod ad prioratus [f. 141a] et dignitates et honores venire homines communiter fugiebant, et tandem veniebant solum vocati et attracti1), vigente tunc veritate, que dicit Hebr. V. c. 5): „Non assumit sibi quisquam honorem, nisi qui vocatur tanquam Aaron“? Quod si forte de aliquibus primitive ecclesie Christi velis instare, non utique nisi forte paucos, ut Dyotrepem 6), reperies, qui primatum adamabant, et tales mox notatis) fuerunt ab ec- clesia et contempti, quoniam tunc inconcussum verbum ewan- gelii adhuc resplendebat, Mt. XX 7): „Reges gencium dominan- 30 tur eorum [et] qui maiores sunt, potestatem exercent in eos. a) ita emend. ab ed.; hii A. b) ita A rubr. c) ita A rubr. d) post corr. A. e) contin. D I. 2. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. Et in tantum, v. infra p. 46, lin. 5. 8) vocati corr. notati A. 25 1) Cf. Sap. XVIII. 15. 2) Cf. Apoc. VIII. I. 3) Joann. V. 25. 4) recte Job XL. 25. 5) Hebr. V. 4. 6) Cf. III. Joan. 9—10. 7) Matth. XX. 25—26. 35
Strana 46
46 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 13. 10 20 25 30 Non ita erit inter vos, sed quicumque voluerit maior esse fieri, sit vester minister“, etc. Nunc autem, rogo, specta, si habes oculos, ad quid de- venit ecclesia et quomodo fulgora) verbi domini nostri Jhesu Christi est obductus et nubilatus. Et b) in tantum superbia Antichristi ascendit, quod iam communiter ad primatus accur- runt non vocati, quinymmo nullus fere iam expectat vocari ad cathedras ad modum Aaron 1), verum eciam precibus, serviciis, pecunia, potestate, amicicia et omnibus viis possibilibus irrum- punt iam ad rectoratus et honores. Et e) non hoc tantum, sed sine omni consciencia, formidine et rubored) hoc faciunt; sed ille est [dicunt] optimus et sapiens, qui melius et pocius scit et potest seipsum ad beneficia promovere. Hec de superbia presenti clericorum, per quam venit pro- 15 prie nunc ad sufmm am sedem sancte ecclesie maximus Anti- christus, qui extollitur super omne, quod dicitur deus aut quod collitur 2). Et hoc est Antichristi signum singulare et infallibile et omnis, qui est ex parte eius, quod puta superbia ipsum in- pellente vel cupiditate vane glorie ingerit seipsummet ad digni- tates et honores, et sic proprie venit in suo nomine, sicut Chri- stus venit in nomine patris sui. Et hoc est, quod dixit Jhesus Judeis, dans differenciam de se et de Antichristo Jo. V. g. 3): „Ego, inquit, veni in nomine patris mei, et non accepistise) me. Si alius venerit in nomine suo, illum vos accipietis." De superbia vero huius seculi et pompa, quo scilicet modo supremam sedem teneat, [et] supra aquas multas 4), id est populos sedeat, dicens illud Apok.f) 5): „Sedeo ut regina, et vidua non sum et luctum non videbo“, non est necesse sermonem pro- lixare, cum melius et facilius potest eam quilibet circumquaque videre, quam de ea legere vel audire. Solum hoc maximum in- stat dictu, quod in 8) tantum in christianis superbia est progressa, ut iam vice virtutis fungatur, et, tamquam sit ipsa virtus et veritas, gloriatur; et ita wlgus christianum ea utitur quasi vir- tute et honestate et probitatem vel honestatem atque mundi- 35 a) Christi fulgor superflue A. b) contin. D 1. 2. c) Et — sed om. d) post hanc vocem D 1. 2. contin. Et in tantum, v. infra lin. 31. D I. 2. e) accipistis biblia. f) lacuna seq. in A. g) contin. D I. 2. 1) Cf. Hebr. V. 4. 2) Cf. II. Thess. II. 4. 3) Joann. V. 43. 4) Apoc. XVII. 1. 5) Apoc. XVIII. 7.
46 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 13. 10 20 25 30 Non ita erit inter vos, sed quicumque voluerit maior esse fieri, sit vester minister“, etc. Nunc autem, rogo, specta, si habes oculos, ad quid de- venit ecclesia et quomodo fulgora) verbi domini nostri Jhesu Christi est obductus et nubilatus. Et b) in tantum superbia Antichristi ascendit, quod iam communiter ad primatus accur- runt non vocati, quinymmo nullus fere iam expectat vocari ad cathedras ad modum Aaron 1), verum eciam precibus, serviciis, pecunia, potestate, amicicia et omnibus viis possibilibus irrum- punt iam ad rectoratus et honores. Et e) non hoc tantum, sed sine omni consciencia, formidine et rubored) hoc faciunt; sed ille est [dicunt] optimus et sapiens, qui melius et pocius scit et potest seipsum ad beneficia promovere. Hec de superbia presenti clericorum, per quam venit pro- 15 prie nunc ad sufmm am sedem sancte ecclesie maximus Anti- christus, qui extollitur super omne, quod dicitur deus aut quod collitur 2). Et hoc est Antichristi signum singulare et infallibile et omnis, qui est ex parte eius, quod puta superbia ipsum in- pellente vel cupiditate vane glorie ingerit seipsummet ad digni- tates et honores, et sic proprie venit in suo nomine, sicut Chri- stus venit in nomine patris sui. Et hoc est, quod dixit Jhesus Judeis, dans differenciam de se et de Antichristo Jo. V. g. 3): „Ego, inquit, veni in nomine patris mei, et non accepistise) me. Si alius venerit in nomine suo, illum vos accipietis." De superbia vero huius seculi et pompa, quo scilicet modo supremam sedem teneat, [et] supra aquas multas 4), id est populos sedeat, dicens illud Apok.f) 5): „Sedeo ut regina, et vidua non sum et luctum non videbo“, non est necesse sermonem pro- lixare, cum melius et facilius potest eam quilibet circumquaque videre, quam de ea legere vel audire. Solum hoc maximum in- stat dictu, quod in 8) tantum in christianis superbia est progressa, ut iam vice virtutis fungatur, et, tamquam sit ipsa virtus et veritas, gloriatur; et ita wlgus christianum ea utitur quasi vir- tute et honestate et probitatem vel honestatem atque mundi- 35 a) Christi fulgor superflue A. b) contin. D 1. 2. c) Et — sed om. d) post hanc vocem D 1. 2. contin. Et in tantum, v. infra lin. 31. D I. 2. e) accipistis biblia. f) lacuna seq. in A. g) contin. D I. 2. 1) Cf. Hebr. V. 4. 2) Cf. II. Thess. II. 4. 3) Joann. V. 43. 4) Apoc. XVII. 1. 5) Apoc. XVIII. 7.
Strana 47
De singulari via, i. e. summa superbia Antichristi. 47 ciam eam appellat, humilitatem et pacienciam quasi inbecilli- tatem et turpitudinem fugiendo et condempnando. Et istud pas- sim est videre eta) per omnia in christianis et principaliter in b) clero et maxime in magnis sacerdotibus, ins) sermonibus eorumd), tam ecclesiasticis et communibus predicatorum et doctorum, quam privatis cume) vulgo promiscuof), quam eciam in gestu et vestitu et in omni circumstancia actuum et studiorum. Et rogo, compara statum superbie in presenti ecclesias) ad statum humilitatis ecclesie primordene: tunc videbis, quam sit modo dilatatum corpus pessimi Antichristi. Et inde est, 10 quod quicumque modo wlt sequi humilitatem et pacienciam Christi, mille mortibus affligitur, illico veluti purgamenta seculi et omnium perypsima a christianis conspuitur et abiectatur 1), per omniah) similiter, sicuti quondam humiles apostoli paganis a superbis. Illud autem, quia ab infidelibus et extraneis fiebat 15 in apostolis, tolerabile fuit, et neque contagiosum nec mirandum. Ista autem tribulacio presens sanctorum et humilium in Christo est pessima, quia [fit] ab hiis, qui intus sunt et eque bene dicunt se esse, ymmo amplius fideles christianos. Propter quod hec est contagiosa nimis Christi Jhesu discipulis et erronea, ut prorsus 20 nesciant hodie vere humilesi), quid eligere vel quo diverti, aut ubi caput suum reclinare 2); utrumne sequi Christum humilem in fletu et abieccione, vel imitari infinitam multitudinem chri- stianorum superborum et eis per omnia conformari, pacem cum eis habere, bonis diebus cum eis perfruendo, maxime quod ipsi 25 eque bene se confitentur esse bonos christianos clamentque am- plius ad Christum 3): „Domine, domine, nonne in nomine tuo prophetavimus“, etc.; utrumne, inquam, iacerek) abiectum in ymis expediat, si et quando deo placuerit vocari, alios1) ex- pectando, vel pocius cum communi multitudine superborum et 30 presertim virorum doctorum et proborum secundum wlgi opi- nionem se inpudice eciam ingerere ad vocandum super cathe- a) om. D 2. b) sup. lin. add. A. c) in — studiorum om. D 1. 2. d) in marg. add. A. e) sup. lin. add. A. f) post corr. A. g) pre- sentis ecclesie D 2. h) post hanc vocem D 1. 2. contin. Enimvero, v. infra, 35 k) iacere superflue repetitur p. 48, lin. 14. i) humilis corr. humiles A. 1) alius post corr. A. in A. 1) Cf. I. Cor. IV. 13: „Blasphemamur et obsecramus tamquam pur- 2) Cf. Matth. gamenta huius mundi facti, omnium peripsema usque adhuc. 3) Cf. Matth. VII. 22. VIII. 20. 40
De singulari via, i. e. summa superbia Antichristi. 47 ciam eam appellat, humilitatem et pacienciam quasi inbecilli- tatem et turpitudinem fugiendo et condempnando. Et istud pas- sim est videre eta) per omnia in christianis et principaliter in b) clero et maxime in magnis sacerdotibus, ins) sermonibus eorumd), tam ecclesiasticis et communibus predicatorum et doctorum, quam privatis cume) vulgo promiscuof), quam eciam in gestu et vestitu et in omni circumstancia actuum et studiorum. Et rogo, compara statum superbie in presenti ecclesias) ad statum humilitatis ecclesie primordene: tunc videbis, quam sit modo dilatatum corpus pessimi Antichristi. Et inde est, 10 quod quicumque modo wlt sequi humilitatem et pacienciam Christi, mille mortibus affligitur, illico veluti purgamenta seculi et omnium perypsima a christianis conspuitur et abiectatur 1), per omniah) similiter, sicuti quondam humiles apostoli paganis a superbis. Illud autem, quia ab infidelibus et extraneis fiebat 15 in apostolis, tolerabile fuit, et neque contagiosum nec mirandum. Ista autem tribulacio presens sanctorum et humilium in Christo est pessima, quia [fit] ab hiis, qui intus sunt et eque bene dicunt se esse, ymmo amplius fideles christianos. Propter quod hec est contagiosa nimis Christi Jhesu discipulis et erronea, ut prorsus 20 nesciant hodie vere humilesi), quid eligere vel quo diverti, aut ubi caput suum reclinare 2); utrumne sequi Christum humilem in fletu et abieccione, vel imitari infinitam multitudinem chri- stianorum superborum et eis per omnia conformari, pacem cum eis habere, bonis diebus cum eis perfruendo, maxime quod ipsi 25 eque bene se confitentur esse bonos christianos clamentque am- plius ad Christum 3): „Domine, domine, nonne in nomine tuo prophetavimus“, etc.; utrumne, inquam, iacerek) abiectum in ymis expediat, si et quando deo placuerit vocari, alios1) ex- pectando, vel pocius cum communi multitudine superborum et 30 presertim virorum doctorum et proborum secundum wlgi opi- nionem se inpudice eciam ingerere ad vocandum super cathe- a) om. D 2. b) sup. lin. add. A. c) in — studiorum om. D 1. 2. d) in marg. add. A. e) sup. lin. add. A. f) post corr. A. g) pre- sentis ecclesie D 2. h) post hanc vocem D 1. 2. contin. Enimvero, v. infra, 35 k) iacere superflue repetitur p. 48, lin. 14. i) humilis corr. humiles A. 1) alius post corr. A. in A. 1) Cf. I. Cor. IV. 13: „Blasphemamur et obsecramus tamquam pur- 2) Cf. Matth. gamenta huius mundi facti, omnium peripsema usque adhuc. 3) Cf. Matth. VII. 22. VIII. 20. 40
Strana 48
48 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 13 et 14. dras et honores. Nam si in presenti vocari prestoleris ad be- neficia ecclesie vel officia, tunc intelliges in te verificari pro- phetam inquientem 1): „Expecta [f. 141b], reexpecta, modicum ibi, modicum ibi“, sed nec locum invenies in diversorio pre multi- tudine pressure currencium et rapiencium officia, dignitates et honores. Aut fortasse si tibi volueris per ewangelium suffra- gari et scripturis, quod puta non expediat tibi propter conscien- ciam se ingerere ad vocandum, mox apud consultores valida testimonia reperies et audies ex ewangelio et scripturis, quod hii omnes bene faciunt et bene excusantur, qui res querunt huius mundi, et honores et beneficia et officia assecuntur, et quod bene stat simul illa querere et possidere et regnum ce- lorum promereri, obsequiujm dando sic domino nostro Jhesu Christo. Enimveroa) neque poterit nunc crimen seu iniquitas re- periri, quod non accipiat ex ewangelio et scripturis gratam et co- loratam tuicionem, saltem sibi nomen alicuius virtutis vicine in- ponendo, utb) nuper ante de superbia, quia honestas iam diciturc), est tractatum. Ex hiis, cum discurresd) hinc inde tue mentis, nisi assit 20 spiritus Jhesu, qui adiuvat infirmatem nostram, pocius eliges post multos per latam viam ad perdicionem ambulare2), que videtur iam recta turbis populorum propter involucra Sathane et tenebras, ob densitatem errorum et corporis Antichristi. Cum itaque hec et similia homo sensatus 3) viderit passim fere totam 25 ecclesiam pertransire, et in communi et in privato ubique talem iniquitatem habundare, quid aliud ex hoc arguet, nisi plenitu- dinem instare temporis supremi Antichristi? 5 10 15 Capitulum decimum quartume). De avaricia antichristiana et concupiscencias). 30 Etf) quemadmodum de superbie vicio facta est relacio, it a et avariciam invenies in hiis temporibus summum 35 a) contin. D 1. 2. b) ut superbia iam honestas dicitur D 1. 2; post quam vocem D 1. 2. contin. Et quemadmodum, v. infra lin. 30. c) post corr. A. d) discursibus false A. e) ita A rubr. f) contin. D I. 2. 1) Isaiae XXVIII. 10. 2) Cf. Matth. VII. 13. 3) Cf. Eccli. XXXIII. 3 (homo sensatus credit legi dei).
48 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 13 et 14. dras et honores. Nam si in presenti vocari prestoleris ad be- neficia ecclesie vel officia, tunc intelliges in te verificari pro- phetam inquientem 1): „Expecta [f. 141b], reexpecta, modicum ibi, modicum ibi“, sed nec locum invenies in diversorio pre multi- tudine pressure currencium et rapiencium officia, dignitates et honores. Aut fortasse si tibi volueris per ewangelium suffra- gari et scripturis, quod puta non expediat tibi propter conscien- ciam se ingerere ad vocandum, mox apud consultores valida testimonia reperies et audies ex ewangelio et scripturis, quod hii omnes bene faciunt et bene excusantur, qui res querunt huius mundi, et honores et beneficia et officia assecuntur, et quod bene stat simul illa querere et possidere et regnum ce- lorum promereri, obsequiujm dando sic domino nostro Jhesu Christo. Enimveroa) neque poterit nunc crimen seu iniquitas re- periri, quod non accipiat ex ewangelio et scripturis gratam et co- loratam tuicionem, saltem sibi nomen alicuius virtutis vicine in- ponendo, utb) nuper ante de superbia, quia honestas iam diciturc), est tractatum. Ex hiis, cum discurresd) hinc inde tue mentis, nisi assit 20 spiritus Jhesu, qui adiuvat infirmatem nostram, pocius eliges post multos per latam viam ad perdicionem ambulare2), que videtur iam recta turbis populorum propter involucra Sathane et tenebras, ob densitatem errorum et corporis Antichristi. Cum itaque hec et similia homo sensatus 3) viderit passim fere totam 25 ecclesiam pertransire, et in communi et in privato ubique talem iniquitatem habundare, quid aliud ex hoc arguet, nisi plenitu- dinem instare temporis supremi Antichristi? 5 10 15 Capitulum decimum quartume). De avaricia antichristiana et concupiscencias). 30 Etf) quemadmodum de superbie vicio facta est relacio, it a et avariciam invenies in hiis temporibus summum 35 a) contin. D 1. 2. b) ut superbia iam honestas dicitur D 1. 2; post quam vocem D 1. 2. contin. Et quemadmodum, v. infra lin. 30. c) post corr. A. d) discursibus false A. e) ita A rubr. f) contin. D I. 2. 1) Isaiae XXVIII. 10. 2) Cf. Matth. VII. 13. 3) Cf. Eccli. XXXIII. 3 (homo sensatus credit legi dei).
Strana 49
De avaritia antichristiana et concupiscentia. 49 gradum possibilem in christianis obtinere. Nam sicut abhominabile et turpe erat in primitiva ecclesia ovesa) sancto- rum et domesticos regni celorum terrena appetere, querere vel possidere, ita nunc est aput omnes christianos non tantum non esse peccatum querere, que sua sunt et huius seculi, sed pru- dencia et circumspeccio honestorum virorum et proborum, et qui e regione cum egestate solum Christum Jhesum pauperem committantur, segnes et inbecilles homines reputantur, polleant licet quamvis sapiencia et virtuteb). Et illud, quod est genus avaricie pessimum, communitatem obtinuit, puta negociari que- 10 stum per res et in rebus divinis seu ad salutem animarum so- lum eternam gratis datis ac ordinatis, ut est in officiis et di- spensacione officiorum ecclesie et illis, ut sunt sacramenta, an- nexorum, — et illud [facere] iam libere et sine formacionec) ulle consciencie. Et quam fuit horrendum in primitiva ecclesia, quis con- siderans Symonem pro eo anathemate horrende percussum 1), non intelliget aut non dicet, quod iam non sit possibilis maion avaricia, quam modo est, temporibus affuturis? Aut quid potest esse avarius quam illud, quod hodie est videre, quod omnes, 20 eciam dotatid) clerici, summis studiis inquirunt, et omnes pariter, beneficia, et vixe) aliquis stat contentus de uno beneficio, quin amplius et amplius habere non requirat? Layci quoque non modo contentanturf) tota die sequi avariciam, omnes communiter [habentes] sollicitudinem divicia- 25 rum infinitam, sed, christiani, suam cupiditatem adinplent per diversos modos et subtiles usure ets) eos licenter exequi sibi videntur, cum nemo sit, qui prohibeat vel reclamet. Religiosi enimvero, qui in summo gradu paupertatis sponte propter Christum esse primum elegerant, ad hoc modo de- 30 venerunt, ut summum studium apponant propter eorum com- munitatem divicias congregandi et dilatandi, et ad hoc pari sa- cerdotibus modo et similiter pessimo negocianturh) suos questus 5 15 a) ita A; cives D 1. 2. b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Concludes, v. infra p. 52, lin. 4. c) ita A. d) post corr. A. e) est seq. in A, sed 35 postea del. f) extentantur corr. contentantur A. g) est corr. et A. h) negociantur suos questus add. A in m. 1) recte in Anania et Saphira Act. V. I sq. exemplum avaritiae punitae praebent. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 4
De avaritia antichristiana et concupiscentia. 49 gradum possibilem in christianis obtinere. Nam sicut abhominabile et turpe erat in primitiva ecclesia ovesa) sancto- rum et domesticos regni celorum terrena appetere, querere vel possidere, ita nunc est aput omnes christianos non tantum non esse peccatum querere, que sua sunt et huius seculi, sed pru- dencia et circumspeccio honestorum virorum et proborum, et qui e regione cum egestate solum Christum Jhesum pauperem committantur, segnes et inbecilles homines reputantur, polleant licet quamvis sapiencia et virtuteb). Et illud, quod est genus avaricie pessimum, communitatem obtinuit, puta negociari que- 10 stum per res et in rebus divinis seu ad salutem animarum so- lum eternam gratis datis ac ordinatis, ut est in officiis et di- spensacione officiorum ecclesie et illis, ut sunt sacramenta, an- nexorum, — et illud [facere] iam libere et sine formacionec) ulle consciencie. Et quam fuit horrendum in primitiva ecclesia, quis con- siderans Symonem pro eo anathemate horrende percussum 1), non intelliget aut non dicet, quod iam non sit possibilis maion avaricia, quam modo est, temporibus affuturis? Aut quid potest esse avarius quam illud, quod hodie est videre, quod omnes, 20 eciam dotatid) clerici, summis studiis inquirunt, et omnes pariter, beneficia, et vixe) aliquis stat contentus de uno beneficio, quin amplius et amplius habere non requirat? Layci quoque non modo contentanturf) tota die sequi avariciam, omnes communiter [habentes] sollicitudinem divicia- 25 rum infinitam, sed, christiani, suam cupiditatem adinplent per diversos modos et subtiles usure ets) eos licenter exequi sibi videntur, cum nemo sit, qui prohibeat vel reclamet. Religiosi enimvero, qui in summo gradu paupertatis sponte propter Christum esse primum elegerant, ad hoc modo de- 30 venerunt, ut summum studium apponant propter eorum com- munitatem divicias congregandi et dilatandi, et ad hoc pari sa- cerdotibus modo et similiter pessimo negocianturh) suos questus 5 15 a) ita A; cives D 1. 2. b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Concludes, v. infra p. 52, lin. 4. c) ita A. d) post corr. A. e) est seq. in A, sed 35 postea del. f) extentantur corr. contentantur A. g) est corr. et A. h) negociantur suos questus add. A in m. 1) recte in Anania et Saphira Act. V. I sq. exemplum avaritiae punitae praebent. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 4
Strana 50
50 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 14. depictoquea) colore manifeste Antichristi, quia sub specie pie- tatis, excesserunt monachi cunctorum in hoc avariciam, quoniam notorie et sollempniter proprietatem non habituros se voventes et eam supremo anathemate condempnantes, ecce, iam notorie similiter ac solempniter retinent propria et secuntur, hoc ipsum ad cumulum sue dampnacionis et pessimi exempli et tocius ecclesie offensam non verentur addere, quod palam predicant, hoc eis iam licere, et aliter iam, puta sine proprio, non posse in communitate conversari. Cum igitur videas hanc abhominacionem desolacionis, puta avariciam, nunc usquequaque habundare et ob sui nimietatem non tantum non accipere hodie ulcionem, sed nomen alicuius virtutis [sibi] vendicare et sedere in templo dei et maxime in sum[mlitate omnis dignitatis ecclesie dominari, adducere ad se et pro se omne, quod dicitur aut quod colitur deus 1), et ea sibi subministrare ad suum questum et illud communiter in omnibus angulis et plateis 2), quid aliud [f. 142a] potes elicere, nisi instare tempus proprie proprium pessimi Antichristi? Iterum hic, obsecro, inspice fideliter statum sancte ecclesie 20 et contemptum ipsius terrenorum, et disposicionem presentis communitatis christianorum et studia ipsius et cupiditatem de terrena, et quomodo illud, quod in illa erat horridum et fugiendum, nunc in ista amplectitur licitum et honestum, et in- tellige, quod hodie propriissime et ad literam illa scriptura est 25 inpleta, que in Apoc. ca. XIII. de Antichristo loquitur, dicens 3) „Et faciet omnes pusillos, et magnos, et divites et pauperes, et liberos et servos habere caracterem in manu sua dextra aut in frontibus suis. Et ne quis possit emere aut vendere, nisi quis habeat caracterem nominis bestie aut numerum nominis eius." Ista in summa sic exponuntur, quod dyabolus, qui est caput Antichristi, faciet per operacionem suam misticos homines de omni statu ecclesie, et per consequens multitudinem maxi- mam conformari huic seculo et esse amatores huius seculi et „habere caracterem“, id est aliqua signa portare, „in manu“, id 35 est in principali operacione vel aliquo signo notorio, „aut in fronte“, id est in principali proposito aut voluntate conplacere 5 10 15 30 a) que add. sup. lin. A. 1) Cf. II. Thess. II. 4. 3) Apoc. XIII. 16—17. 2) Cf. Matth. VI. 5 (in angulis platearum).
50 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 14. depictoquea) colore manifeste Antichristi, quia sub specie pie- tatis, excesserunt monachi cunctorum in hoc avariciam, quoniam notorie et sollempniter proprietatem non habituros se voventes et eam supremo anathemate condempnantes, ecce, iam notorie similiter ac solempniter retinent propria et secuntur, hoc ipsum ad cumulum sue dampnacionis et pessimi exempli et tocius ecclesie offensam non verentur addere, quod palam predicant, hoc eis iam licere, et aliter iam, puta sine proprio, non posse in communitate conversari. Cum igitur videas hanc abhominacionem desolacionis, puta avariciam, nunc usquequaque habundare et ob sui nimietatem non tantum non accipere hodie ulcionem, sed nomen alicuius virtutis [sibi] vendicare et sedere in templo dei et maxime in sum[mlitate omnis dignitatis ecclesie dominari, adducere ad se et pro se omne, quod dicitur aut quod colitur deus 1), et ea sibi subministrare ad suum questum et illud communiter in omnibus angulis et plateis 2), quid aliud [f. 142a] potes elicere, nisi instare tempus proprie proprium pessimi Antichristi? Iterum hic, obsecro, inspice fideliter statum sancte ecclesie 20 et contemptum ipsius terrenorum, et disposicionem presentis communitatis christianorum et studia ipsius et cupiditatem de terrena, et quomodo illud, quod in illa erat horridum et fugiendum, nunc in ista amplectitur licitum et honestum, et in- tellige, quod hodie propriissime et ad literam illa scriptura est 25 inpleta, que in Apoc. ca. XIII. de Antichristo loquitur, dicens 3) „Et faciet omnes pusillos, et magnos, et divites et pauperes, et liberos et servos habere caracterem in manu sua dextra aut in frontibus suis. Et ne quis possit emere aut vendere, nisi quis habeat caracterem nominis bestie aut numerum nominis eius." Ista in summa sic exponuntur, quod dyabolus, qui est caput Antichristi, faciet per operacionem suam misticos homines de omni statu ecclesie, et per consequens multitudinem maxi- mam conformari huic seculo et esse amatores huius seculi et „habere caracterem“, id est aliqua signa portare, „in manu“, id 35 est in principali operacione vel aliquo signo notorio, „aut in fronte“, id est in principali proposito aut voluntate conplacere 5 10 15 30 a) que add. sup. lin. A. 1) Cf. II. Thess. II. 4. 3) Apoc. XIII. 16—17. 2) Cf. Matth. VI. 5 (in angulis platearum).
Strana 51
De avaritia antichristiana et concupiscentia. 51 huic mundo, — et quod nullus christianus appreciabitur, qui Christo Jhesu toto corde adherebit, nec alicuius momenti repu- tabitur, sive sit laycus vel sacerdos, quinymmo gravem perse- cucionem pacietur a carnalibus christianis, sicut hodie est videre, nisi sit conformis in moribus amatoribus huius mundi. Et ideo ob magnum contemptum et abieccionem, quantumvis sanctus vir et sapiens, non poterit lucrari salutem animarum vel prod- esse, nisi habeat „caracterem nominis bestie“, id est aliquem tytulum, modum aut habitum divitum et sapientum huius mundi, id est christianorum hunc mundum amancium, vel nisi habeat 10 satis de pecunia, vel redditus aliquos annuos, vel beneficia et prebendas, alias pauper et miser reputabitur et expelletur et conculcabitur. Et hoc est, quod sequitur: „vel numerum no- minis eius“, id est peccuniam et redditus. Et additur notanter in textu: „hic est“, id est in tali tempore, „sapiencia sanctorum“, id est qua necesse habent gubernari, ne similiter involvantur fermento yppocrisis Phariseorum 1). Ita enim ista sunt operta et colorata, quod nullus ea potest congnoscere, nisi sanctus a sapiencia dei illustratus, sicut paulo post hic dicetur, quod „ubi- cumque fuerit corpus, ibi congregabuntur solum aquile“ 2), et 20 in Daniele dicitur3): „Impie agent impii et non intelligunt om- nes impii; qui autem docti sunt, intelligent." Nunc si concupiscenciam carnis presentem volueris contemplari, iterum ipsam in summo gradu suum regnum vide- bis nunc collocasse; cuius particio est in luxuriam atque gulam, 25 quas species tunc in maximo gradu possibili esse intelliges, cum conspicies easdem non in paucis personis neque in aliqui- bus gentibus inundarea), sed fere totam communitatem ecclesie esse per ipsam captivatam, et non tantum hoc, sed super omnia clericos et sacerdotes. Hii namque, quia occiositati sunt dediti, 30 ideoque a voluptate et desideriis vehementer captivantur, et primum a crapula et ebrietate. Et quia hec sunt forcia incen- tiva libidinis, clericis ergo ab occasione hac et naturalium lu- bricorum inpulsu virib) inest necessitas, nubere vero matrimo- nialiter non licet, igitur pene inevitabiliter inde ipsis contingit 35 fornicacionibus, stupris, adulteriis, incestu et peccatis ignominie 15 a) post corr. A. b) post corr. A. 1) Cf. Lucae XII. 1 (attendite a fermento Phariseorum, quod est hypo- crisis). 2) Matth. XXIV. 28. 3) Dan. XII. 10. 4*
De avaritia antichristiana et concupiscentia. 51 huic mundo, — et quod nullus christianus appreciabitur, qui Christo Jhesu toto corde adherebit, nec alicuius momenti repu- tabitur, sive sit laycus vel sacerdos, quinymmo gravem perse- cucionem pacietur a carnalibus christianis, sicut hodie est videre, nisi sit conformis in moribus amatoribus huius mundi. Et ideo ob magnum contemptum et abieccionem, quantumvis sanctus vir et sapiens, non poterit lucrari salutem animarum vel prod- esse, nisi habeat „caracterem nominis bestie“, id est aliquem tytulum, modum aut habitum divitum et sapientum huius mundi, id est christianorum hunc mundum amancium, vel nisi habeat 10 satis de pecunia, vel redditus aliquos annuos, vel beneficia et prebendas, alias pauper et miser reputabitur et expelletur et conculcabitur. Et hoc est, quod sequitur: „vel numerum no- minis eius“, id est peccuniam et redditus. Et additur notanter in textu: „hic est“, id est in tali tempore, „sapiencia sanctorum“, id est qua necesse habent gubernari, ne similiter involvantur fermento yppocrisis Phariseorum 1). Ita enim ista sunt operta et colorata, quod nullus ea potest congnoscere, nisi sanctus a sapiencia dei illustratus, sicut paulo post hic dicetur, quod „ubi- cumque fuerit corpus, ibi congregabuntur solum aquile“ 2), et 20 in Daniele dicitur3): „Impie agent impii et non intelligunt om- nes impii; qui autem docti sunt, intelligent." Nunc si concupiscenciam carnis presentem volueris contemplari, iterum ipsam in summo gradu suum regnum vide- bis nunc collocasse; cuius particio est in luxuriam atque gulam, 25 quas species tunc in maximo gradu possibili esse intelliges, cum conspicies easdem non in paucis personis neque in aliqui- bus gentibus inundarea), sed fere totam communitatem ecclesie esse per ipsam captivatam, et non tantum hoc, sed super omnia clericos et sacerdotes. Hii namque, quia occiositati sunt dediti, 30 ideoque a voluptate et desideriis vehementer captivantur, et primum a crapula et ebrietate. Et quia hec sunt forcia incen- tiva libidinis, clericis ergo ab occasione hac et naturalium lu- bricorum inpulsu virib) inest necessitas, nubere vero matrimo- nialiter non licet, igitur pene inevitabiliter inde ipsis contingit 35 fornicacionibus, stupris, adulteriis, incestu et peccatis ignominie 15 a) post corr. A. b) post corr. A. 1) Cf. Lucae XII. 1 (attendite a fermento Phariseorum, quod est hypo- crisis). 2) Matth. XXIV. 28. 3) Dan. XII. 10. 4*
Strana 52
52 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 14. 10 15 dei ecclesiam adinplere, polluere et pessundare. Accedit ad hoc ob communiter peccantes inverecundia et propter multitudinem lenonum et meretricum. Ex hiis itaque concludesa) abhominacionem maxi- 5 mam esse in templo domini, cum populum dei, illum in- quam populum electum et sanctum, in quo aliquando fornicacio- nem nec nominari licebat, nunc fornicacio et ebrietas operuit, et maxime sacerdotes, sicutb) scriptum est Ysaiec) 1): „Mense eorum replete sunt vomitu sordiumque.“ Ecclesiam autem et templum communiter et fornicarii et concubinarii adinplent et sine timore et verecundia dei sacramenta pertractant et divinis se ad- miscent. Quodd) si forte eliges similia iam aliquando prece[s sisse, verum est, dico, sed nunquam in tanta inundancia et summitate. Nam fornicacio in tantum nunc debachatur in clero et in reli- giosis, ut iam peccato Sodomie, puta illo malo ultimo, infiniti sint polluti, et ventris ingluvies in tantum est dylatata, ut iam nulla videatur verecundia cottidie sacerdotes et religiosos in- gurgitacioni vacare, publice tabernas frequentare et temulencia incessabili agitarie). Cum itaque hec ita se habere communiter in ecclesia vide- antur et diffuse, quomodo tempus pessimi et ultimi Anti- christi iam non quilibet videbit esse adinpletum? Taceo de aliis singulis criminibus, — inundancia1), varietas atque latitudo in populo christiano omnem narracionem [f. 142b] ex- 25 cesserunt, nec opus arbitror stilo nimietatem presentem ipsorum explicare, cum iam unusquisque palam clamet ad proximum, quod tanta est modo iniquitas et tanta scelera inpunita, quod nunquam prius sunt visa similia, sed neque postea credenda sunt affutura. Quinymmo et illi, qui sceleribus habundant, con- 30 victi iam et quodam modo saciati, nimiam hodie iniquitatem in christianis vocitant habundare. Quapropter si nunc tam aptato sibi tempore Sathan non produceret illum suum maximum Antichristum, quando tunc, queso, in posterum suam iniquam 20 a) Concludes itaque (eciam D 2) contin. D 1. 2. b) sicut — sor- 35 diumque om. D 1. 2. c) lacuna seq. in A. d) Quod si — agitari om. f) inundacio D 1. 2. D 1. 2. e) post corr. A. 1) Isaiae XXVIII. 8.
52 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 5, c. 14. 10 15 dei ecclesiam adinplere, polluere et pessundare. Accedit ad hoc ob communiter peccantes inverecundia et propter multitudinem lenonum et meretricum. Ex hiis itaque concludesa) abhominacionem maxi- 5 mam esse in templo domini, cum populum dei, illum in- quam populum electum et sanctum, in quo aliquando fornicacio- nem nec nominari licebat, nunc fornicacio et ebrietas operuit, et maxime sacerdotes, sicutb) scriptum est Ysaiec) 1): „Mense eorum replete sunt vomitu sordiumque.“ Ecclesiam autem et templum communiter et fornicarii et concubinarii adinplent et sine timore et verecundia dei sacramenta pertractant et divinis se ad- miscent. Quodd) si forte eliges similia iam aliquando prece[s sisse, verum est, dico, sed nunquam in tanta inundancia et summitate. Nam fornicacio in tantum nunc debachatur in clero et in reli- giosis, ut iam peccato Sodomie, puta illo malo ultimo, infiniti sint polluti, et ventris ingluvies in tantum est dylatata, ut iam nulla videatur verecundia cottidie sacerdotes et religiosos in- gurgitacioni vacare, publice tabernas frequentare et temulencia incessabili agitarie). Cum itaque hec ita se habere communiter in ecclesia vide- antur et diffuse, quomodo tempus pessimi et ultimi Anti- christi iam non quilibet videbit esse adinpletum? Taceo de aliis singulis criminibus, — inundancia1), varietas atque latitudo in populo christiano omnem narracionem [f. 142b] ex- 25 cesserunt, nec opus arbitror stilo nimietatem presentem ipsorum explicare, cum iam unusquisque palam clamet ad proximum, quod tanta est modo iniquitas et tanta scelera inpunita, quod nunquam prius sunt visa similia, sed neque postea credenda sunt affutura. Quinymmo et illi, qui sceleribus habundant, con- 30 victi iam et quodam modo saciati, nimiam hodie iniquitatem in christianis vocitant habundare. Quapropter si nunc tam aptato sibi tempore Sathan non produceret illum suum maximum Antichristum, quando tunc, queso, in posterum suam iniquam 20 a) Concludes itaque (eciam D 2) contin. D 1. 2. b) sicut — sor- 35 diumque om. D 1. 2. c) lacuna seq. in A. d) Quod si — agitari om. f) inundacio D 1. 2. D 1. 2. e) post corr. A. 1) Isaiae XXVIII. 8.
Strana 53
Conclusio de tempore Antichristi adimpleto. 53 et diu conceptam seduccionem et maliciam ita copiose et li- bere adinpleret? Quidquid dicant aut forte fabulentur aliqui, ego ex istis ipsum iudico iam utique ad- venissea). a) post hanc vocem D 1. 2. contin. Non est phas cogitare, v. infra 5 p. 58, lin. 34.
Conclusio de tempore Antichristi adimpleto. 53 et diu conceptam seduccionem et maliciam ita copiose et li- bere adinpleret? Quidquid dicant aut forte fabulentur aliqui, ego ex istis ipsum iudico iam utique ad- venissea). a) post hanc vocem D 1. 2. contin. Non est phas cogitare, v. infra 5 p. 58, lin. 34.
Strana 54
DISTINCCIO SEXTA2. DE CORPORE ANTICHRISTIa). Capitulum primum"). De tripharia contencione odiosa corporis Antichristib) Solum autem iam restat reformacionem per ipsum Anti- christum destructorem expectare et levare capita nostra, quo- niam apropinquavit iam redempcio nostra1), et esse aquilam celestem, alte volare et acute cuncta ab alto inspicere et so- lem in suo decore contemplari 2), sicut scriptum est Ozee B. 3): „In gutture sit tuba, sicut aquila super domum domini“, quo- niam propriissime de istis temporibus veritas et dei sapiencia pronuncciavit, dicens 4) : „Ubi fuerit corpus, ibi congregabuntur “ et aquile. O, verbum proprie proprium moderne veritati, et quale 15 verbum decebat proferre eternam veritatem! O, misterium dico et parabola, quam proprie concernens filios eleccionis, enigma inquam a divina sapiencia proditum, nonc) fortuito, sed in eterna disposicione conpylatum, indignis christianis et equis et mulis valde absconditum in hiis temporibus, et solum hiis et 20 facile hiis, qui spiritu Jhesu habundantd), intellectume), sicut de 10 a) ita A rubr. b) ita A rubr. c) post corr. A; fortuitu A. d) post corr. A. e) intellectum corr. intellectu A. 1) Cf. Lucde XXI. 28: „His autem fieri incipientibus respicite et levate 2) hacc phrasis capita vestra, quoniam appropinquat redemptio vestra." 3) Oseac VIII. 1. 4) Matth. XXIV. 28. 25 pulcherrima de biblia non provenit.
DISTINCCIO SEXTA2. DE CORPORE ANTICHRISTIa). Capitulum primum"). De tripharia contencione odiosa corporis Antichristib) Solum autem iam restat reformacionem per ipsum Anti- christum destructorem expectare et levare capita nostra, quo- niam apropinquavit iam redempcio nostra1), et esse aquilam celestem, alte volare et acute cuncta ab alto inspicere et so- lem in suo decore contemplari 2), sicut scriptum est Ozee B. 3): „In gutture sit tuba, sicut aquila super domum domini“, quo- niam propriissime de istis temporibus veritas et dei sapiencia pronuncciavit, dicens 4) : „Ubi fuerit corpus, ibi congregabuntur “ et aquile. O, verbum proprie proprium moderne veritati, et quale 15 verbum decebat proferre eternam veritatem! O, misterium dico et parabola, quam proprie concernens filios eleccionis, enigma inquam a divina sapiencia proditum, nonc) fortuito, sed in eterna disposicione conpylatum, indignis christianis et equis et mulis valde absconditum in hiis temporibus, et solum hiis et 20 facile hiis, qui spiritu Jhesu habundantd), intellectume), sicut de 10 a) ita A rubr. b) ita A rubr. c) post corr. A; fortuitu A. d) post corr. A. e) intellectum corr. intellectu A. 1) Cf. Lucde XXI. 28: „His autem fieri incipientibus respicite et levate 2) hacc phrasis capita vestra, quoniam appropinquat redemptio vestra." 3) Oseac VIII. 1. 4) Matth. XXIV. 28. 25 pulcherrima de biblia non provenit.
Strana 55
I. De tripharia contentione corporis Antichristi. 55 hoc tempore scriptum est Danielisa) 1): „Impie agent impii et non intelligent omnes inpii; docti autem intelligent“, non qui- dem docti, qui secundum equivocacionem solum docti habentur in mundo nunc christiano, sed illi docti, quos spiritus sapiencie dei, que est Christus Jhesus crucifixus, qui hec verba prodidit, inspirabit, eos omnem, que est utilis, edocens veritatem 2); qui solum et maxime proprie in christianis docti esse dicuntur, se- cundum quod scriptum est Jo. VI 3): „Et erunt omnes docibiles dei“, et I. Jo. IIa 4): „Et non habebitisb) opus, ut quis vos do- ceat, sed unccio docebit vos de omnibus. „Ubicumque igitur, inquit Jhesus Christusc) 5), fuerit corpus, ibi congregabuntur et aquile.“ In qui- bus verbis primum est advertendum, quod dicit: „Ubicumque fuerit corpus“, ubi non determinat locum, ubi corpus queat re- periri. Secundo exprimit sue ecclesie et synagoge peccancium 15 Antichristi discrecionem, quia posuit „corpus“. Tercio innuit facilem electorum alterutrum congnicionem et in Christo uni- onem, quia „congregabuntur“. Quarto difficilem ab inpiis et inpossibilem Christi Jhesu et eius ecclesie noticiam seu visionem, nam dicit: „Congregabuntur aquile“, id est solum electi et non 20 reprobi. I. Propter quod notandum primum, quod hic per corpus intelligit veritas suum corpus misticum, quod est eccle- sia ipsius congregata ex multitudine electorum so- lum, quos vivificat et agit spiritus Jhesu Christi se- 25 cundum decreta apostoli Ro.d) 6): „Quie) non habet spiritum Christi Jhesu, hic non est eius“, et Apok.1) 7): „Testimonium Jhesu est spiritus et prophecie.“ Quod autem corpus hic sic accipiatur et sic significet, puta unionem in s) Christo electorum, de hoc habes multa in epistola Ro. XII. 8) et Cor. XII.9) et 30 ceteris. 10 22) Quod solum electi sunt corpus Christi misticum A in marg. fol. infer. a) lacuna scq. in A. b) habebis corr. habebitis A. c) sup. lin. add. A. d) lacuna seq. in A. e) post corr. A. f) lacuna seq. in A. g) add. A alia manu. 35 1) Dan. XII. I0. 3) Joan. VI. 45. 4) I. 2) Cf. Joan. XVI. I3. Joan. II. 27. 5) Matth. XXIV. 28. 6) Rom. VIII. 9. 7) Apoc. XIX. 10. 8) Cf. Rom. XII. 4—5. 9) Cf. I. Cor. XII. I2 sq.
I. De tripharia contentione corporis Antichristi. 55 hoc tempore scriptum est Danielisa) 1): „Impie agent impii et non intelligent omnes inpii; docti autem intelligent“, non qui- dem docti, qui secundum equivocacionem solum docti habentur in mundo nunc christiano, sed illi docti, quos spiritus sapiencie dei, que est Christus Jhesus crucifixus, qui hec verba prodidit, inspirabit, eos omnem, que est utilis, edocens veritatem 2); qui solum et maxime proprie in christianis docti esse dicuntur, se- cundum quod scriptum est Jo. VI 3): „Et erunt omnes docibiles dei“, et I. Jo. IIa 4): „Et non habebitisb) opus, ut quis vos do- ceat, sed unccio docebit vos de omnibus. „Ubicumque igitur, inquit Jhesus Christusc) 5), fuerit corpus, ibi congregabuntur et aquile.“ In qui- bus verbis primum est advertendum, quod dicit: „Ubicumque fuerit corpus“, ubi non determinat locum, ubi corpus queat re- periri. Secundo exprimit sue ecclesie et synagoge peccancium 15 Antichristi discrecionem, quia posuit „corpus“. Tercio innuit facilem electorum alterutrum congnicionem et in Christo uni- onem, quia „congregabuntur“. Quarto difficilem ab inpiis et inpossibilem Christi Jhesu et eius ecclesie noticiam seu visionem, nam dicit: „Congregabuntur aquile“, id est solum electi et non 20 reprobi. I. Propter quod notandum primum, quod hic per corpus intelligit veritas suum corpus misticum, quod est eccle- sia ipsius congregata ex multitudine electorum so- lum, quos vivificat et agit spiritus Jhesu Christi se- 25 cundum decreta apostoli Ro.d) 6): „Quie) non habet spiritum Christi Jhesu, hic non est eius“, et Apok.1) 7): „Testimonium Jhesu est spiritus et prophecie.“ Quod autem corpus hic sic accipiatur et sic significet, puta unionem in s) Christo electorum, de hoc habes multa in epistola Ro. XII. 8) et Cor. XII.9) et 30 ceteris. 10 22) Quod solum electi sunt corpus Christi misticum A in marg. fol. infer. a) lacuna scq. in A. b) habebis corr. habebitis A. c) sup. lin. add. A. d) lacuna seq. in A. e) post corr. A. f) lacuna seq. in A. g) add. A alia manu. 35 1) Dan. XII. I0. 3) Joan. VI. 45. 4) I. 2) Cf. Joan. XVI. I3. Joan. II. 27. 5) Matth. XXIV. 28. 6) Rom. VIII. 9. 7) Apoc. XIX. 10. 8) Cf. Rom. XII. 4—5. 9) Cf. I. Cor. XII. I2 sq.
Strana 56
56 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 6, c. 1 et 2. Dicit igitur pius Jhesus: „Ubicumque fuerit corpus“, id est unio in suo spiritu christianorum, ita quod sine determinacione loquitur, innuens quandam universalem ambiguitatem vel que- stionem propter nimium errorem incumbentem de seipso et de 5 suo corpore fiendam, quam paulo in sequentibus exprimit, di- cens Luce XXI.o1): „Videte, ne seducamini. Multi enim venient in nomine meo dicentes, quia ego sum: et tempus appropin- quabita). Nolite ergo ire post illos“, et Marci XIII2): „Et tunc si quis vobis dixerit: Ecce, hic est Christus, ecce, illic, ne cre- 10 dideritis.“ Mt. quoque XXIIII3): „Tunc si quis vobis dixerit: Ecce, hic est Christus, ecce illic, nolite credere." Error autem hic et ambiguitas, quam veritas intellexit, iam nimis manifeste et ad literam adimpletur, quoniam, ut su- pra dictum est, in Oriente dicunt: „Hic est Christus“, et in 15 Meridie inquiunt: „Non ibi, sed hic est Christus“, in Occidente autem: „Non ibi, nec alias, sed hic est Christus". Et ita civi- tas illa spiritualiter Babylon et Sodoma4) est in tres partes divisa, quarum quelibet contra alteram se esse Christi corpus promittens et persuadens, dicit non ex amore, 20 sed contenciose: „Hic est Christus.“ Et per hoc falsi christi et pseudoprophete, hinc et inde nimis multiplicati ac super nume- “ rum, predicant christianis: „Ecce, hic est Christus, ecce, illic." Et in tantum et tam potenter hec iniquitas hodie habun- davit, ut iam non solum, ut dictum est, tripharie et contra in- 25 vicem clametur: „Hic est Christus“, sed iam quelibet fere civitas sibi [f. 143a] quasdam adinvenciones conponat et quasi quoddam simulachrum fabricans et de eo supra alias glorians, clamet inportune et ipsa: „Ecce, hic est Christus.“ Est enim nunc videre communiter, ut multe civitates, templa 30 vel collegia, questu vel honore vel alias inutili ad salutem supersticione hominum ad hoc ipsum eos inducente, conparant sibi per inportunitatem precum, per promocionem magnatorum, quibus in ullo audetur aut phas esset denegare, et per multos insuper labores et inpensas, sic inquam extorquent a superiori- 35 bus, vel alias fingunt quidam et excogitant ex seipsis vel per a) appropinquavit biblia. 1) Lucae XXI. 8. 2) Marci XIII. 21. 3) Matthaci XXIV. 23. 4) Cf. Apoc. XVIII. 10 (civitas illa magna Babylon) et Apoc. XI. 8 (civitas magna, quae vocatur spiritualiter Sodoma et Aegyptus).
56 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 6, c. 1 et 2. Dicit igitur pius Jhesus: „Ubicumque fuerit corpus“, id est unio in suo spiritu christianorum, ita quod sine determinacione loquitur, innuens quandam universalem ambiguitatem vel que- stionem propter nimium errorem incumbentem de seipso et de 5 suo corpore fiendam, quam paulo in sequentibus exprimit, di- cens Luce XXI.o1): „Videte, ne seducamini. Multi enim venient in nomine meo dicentes, quia ego sum: et tempus appropin- quabita). Nolite ergo ire post illos“, et Marci XIII2): „Et tunc si quis vobis dixerit: Ecce, hic est Christus, ecce, illic, ne cre- 10 dideritis.“ Mt. quoque XXIIII3): „Tunc si quis vobis dixerit: Ecce, hic est Christus, ecce illic, nolite credere." Error autem hic et ambiguitas, quam veritas intellexit, iam nimis manifeste et ad literam adimpletur, quoniam, ut su- pra dictum est, in Oriente dicunt: „Hic est Christus“, et in 15 Meridie inquiunt: „Non ibi, sed hic est Christus“, in Occidente autem: „Non ibi, nec alias, sed hic est Christus". Et ita civi- tas illa spiritualiter Babylon et Sodoma4) est in tres partes divisa, quarum quelibet contra alteram se esse Christi corpus promittens et persuadens, dicit non ex amore, 20 sed contenciose: „Hic est Christus.“ Et per hoc falsi christi et pseudoprophete, hinc et inde nimis multiplicati ac super nume- “ rum, predicant christianis: „Ecce, hic est Christus, ecce, illic." Et in tantum et tam potenter hec iniquitas hodie habun- davit, ut iam non solum, ut dictum est, tripharie et contra in- 25 vicem clametur: „Hic est Christus“, sed iam quelibet fere civitas sibi [f. 143a] quasdam adinvenciones conponat et quasi quoddam simulachrum fabricans et de eo supra alias glorians, clamet inportune et ipsa: „Ecce, hic est Christus.“ Est enim nunc videre communiter, ut multe civitates, templa 30 vel collegia, questu vel honore vel alias inutili ad salutem supersticione hominum ad hoc ipsum eos inducente, conparant sibi per inportunitatem precum, per promocionem magnatorum, quibus in ullo audetur aut phas esset denegare, et per multos insuper labores et inpensas, sic inquam extorquent a superiori- 35 bus, vel alias fingunt quidam et excogitant ex seipsis vel per a) appropinquavit biblia. 1) Lucae XXI. 8. 2) Marci XIII. 21. 3) Matthaci XXIV. 23. 4) Cf. Apoc. XVIII. 10 (civitas illa magna Babylon) et Apoc. XI. 8 (civitas magna, quae vocatur spiritualiter Sodoma et Aegyptus).
Strana 57
De tripharia contentione corporis Antichristi. 57 nimis coloratam operacionem signorum spirituum Antichristi quasdam singularitates varias, veluti ymaginesa), in quibus affirmant, quod virtus divina assistens mira ope rejtur, aut ossa sanctorum notabilia et gloriosas reliquias dicunt aput ipsos habereb) aut operacionem dei specialem et sanctorum eius, ita quod propius deus ibi fuerit quam alibi, et alia multa huius- modi], et ipsa celeberrime ornant, gloriose in populis predi- cant et sic per universum orbem circumquaque diffamant. Et ita perinde magnam celebritatem locorum suorum, sui ipsius magnum honorem et gloriam magnumque questum conventus fratrum vel sacerdotum valde colorate et cum iactancia asse- quntur. Et hoc ipsum firmant et persequuntur, ponentes in illis supradictis figmentis singularem et maximam salutem populo- rum. Unde fit concursus populorum christianorum ad c) eorum loca et templa supra modum continuus et maximus, predicatori- 15 bus multiplicatis et concrepantibus celebritatem undiquaque ta- lium ipsorum graciarum singularium et adinvencionum homi- num seu ficticiorum incertorum. Que omnia quamvis cumd) summa fiant diligencia, tamen solum pro lucro temporali et pro vana gloria in hoc mundo a quam plurimis exercentur. 5 10 20 Capitulum secundum). De contenciosa divisione membrorum in corpore Antichristif). Unde illi valde suasibiliter et cum magno verborum ap- paratu populis simplicibus inquiunt: „Ecce, nos habemus tale et tantum privilegium a domino apostolico, ab isto et a multis 25 aliis, ut quicumque huc venerit, hoc vel istud fecerit, conse- quetur remissionem omnium culparum et penarum." Alii voce audaci pronunciant populis, inquientes: „Hic, in isto loco sunt iste et ille tales gloriose reliquie ac tante“, in- quiunt, „ut alibi non sint vise vel audite, et felix est, cui a deo 30 est concessum huc venire, ubi in promptu est cuilibet devote venienti salutem suam adipisci et omnium suorum peccatorum remissionem." Alii proclamant celebriter, inquientes: „O, gracia, que facta ad A. 23) Nota bene de loci A. a) imagine corr. imagines A. b) haberi A. c) et corr. in marg. d) post corr. A. c) ita A rubr. f) ita A rubr. 35
De tripharia contentione corporis Antichristi. 57 nimis coloratam operacionem signorum spirituum Antichristi quasdam singularitates varias, veluti ymaginesa), in quibus affirmant, quod virtus divina assistens mira ope rejtur, aut ossa sanctorum notabilia et gloriosas reliquias dicunt aput ipsos habereb) aut operacionem dei specialem et sanctorum eius, ita quod propius deus ibi fuerit quam alibi, et alia multa huius- modi], et ipsa celeberrime ornant, gloriose in populis predi- cant et sic per universum orbem circumquaque diffamant. Et ita perinde magnam celebritatem locorum suorum, sui ipsius magnum honorem et gloriam magnumque questum conventus fratrum vel sacerdotum valde colorate et cum iactancia asse- quntur. Et hoc ipsum firmant et persequuntur, ponentes in illis supradictis figmentis singularem et maximam salutem populo- rum. Unde fit concursus populorum christianorum ad c) eorum loca et templa supra modum continuus et maximus, predicatori- 15 bus multiplicatis et concrepantibus celebritatem undiquaque ta- lium ipsorum graciarum singularium et adinvencionum homi- num seu ficticiorum incertorum. Que omnia quamvis cumd) summa fiant diligencia, tamen solum pro lucro temporali et pro vana gloria in hoc mundo a quam plurimis exercentur. 5 10 20 Capitulum secundum). De contenciosa divisione membrorum in corpore Antichristif). Unde illi valde suasibiliter et cum magno verborum ap- paratu populis simplicibus inquiunt: „Ecce, nos habemus tale et tantum privilegium a domino apostolico, ab isto et a multis 25 aliis, ut quicumque huc venerit, hoc vel istud fecerit, conse- quetur remissionem omnium culparum et penarum." Alii voce audaci pronunciant populis, inquientes: „Hic, in isto loco sunt iste et ille tales gloriose reliquie ac tante“, in- quiunt, „ut alibi non sint vise vel audite, et felix est, cui a deo 30 est concessum huc venire, ubi in promptu est cuilibet devote venienti salutem suam adipisci et omnium suorum peccatorum remissionem." Alii proclamant celebriter, inquientes: „O, gracia, que facta ad A. 23) Nota bene de loci A. a) imagine corr. imagines A. b) haberi A. c) et corr. in marg. d) post corr. A. c) ita A rubr. f) ita A rubr. 35
Strana 58
58 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 2. est in hac ecclesia et in nostro conventu, et felices vos hodie omnes pronuncio, quod umquam huc pervenistis, quoniam hic est ymago Christi vel istius sancti aut istius, que miranda operatur. O, beati, qui sunt istius loci vel oracionum istius loci participesa), quod beata Virgo [eum] sibi elegit vel beata Ka- therina vel huiusmodib). Nam et in eo manifeste virtutem suam ostendit per istum modum aut per istum, propter quod sine dubio quilibet huc veniens salutem sue anime consequetur." Alii inquiunt auctoritative: „O, pueri, dampnum est, quod hoc prius nescivistis, quia hic habemus talem vivam ymaginem Crucifixi, que merito viva potest dici, quoniam vivit in ea vir- tus divina et venit ad nos tali et tali modo gloriose, et nequa- quam alibi, quam hic, sibi elegit hec ymago benedicta man- sionem. Nam tali modo et tali fuit attemptatum, quod trans- 15 ferretur alibi, sed nullo modo potuit ammoveri, vel amota iterum huc et iterum remeavit. Quis igitur se sibi commendans esse expers poterit a salute? Quid rogo vos, qui estis aquile vel si estis aquile, ista considerantes, videbitis, nisi dicere in misterio Antichristi: „Ecce, 20 hic est Christus et ecce, illic“? Quapropter nolite credere, in- quit Christus 1), quoniam scriptum est Act. X° 2): „In veritate “. comperi, quoniam non est accepcio personarum aput dominum“ et si non [est accepcio] personarum, quomodo igitur locorum vel statuarum, magis illorum quam aliorum, sicut isti famuli Anti- 25 christi arbitrantur. Et illud, quod ad electos et sanctos dicitur, scilicet quod in primitiva ecclesia, quando erat utilitas illius et tempus illud exposcebat, alii quidem dabatur gracia sanitatum, alii gracia linguarum, etc.3), et illud, quod Petrus subdit, di- cens 4): „Sed in omni gente, qui facit iusticiam, acceptus est illi“, nequaquam isti prefati pseudoprophete pro suis fabulis valent allegare, quia loca eorum et templa vel statue vel reli- quie tales non faciunt iusticiam nequec) merentur ex eo, quod sunt mortua, neque eciam remerentur ullam graciam. Neque eciam phasd) esset cogitare, quod Jhesus et spiritus eius aut sancti 10 30 35 1) De ymaginibus nota A alia manu. a) ita corr. ab ed.; particeps A. b) huius tantum A. c) sequitur rasura in A. d) contin. D I. 2. 1) Cf. Matthaei XXIV. 23. 2) Act. X. 34. 3) Cf. I. Cor. XII. 9, 10. 4) Act. X. 35.
58 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 2. est in hac ecclesia et in nostro conventu, et felices vos hodie omnes pronuncio, quod umquam huc pervenistis, quoniam hic est ymago Christi vel istius sancti aut istius, que miranda operatur. O, beati, qui sunt istius loci vel oracionum istius loci participesa), quod beata Virgo [eum] sibi elegit vel beata Ka- therina vel huiusmodib). Nam et in eo manifeste virtutem suam ostendit per istum modum aut per istum, propter quod sine dubio quilibet huc veniens salutem sue anime consequetur." Alii inquiunt auctoritative: „O, pueri, dampnum est, quod hoc prius nescivistis, quia hic habemus talem vivam ymaginem Crucifixi, que merito viva potest dici, quoniam vivit in ea vir- tus divina et venit ad nos tali et tali modo gloriose, et nequa- quam alibi, quam hic, sibi elegit hec ymago benedicta man- sionem. Nam tali modo et tali fuit attemptatum, quod trans- 15 ferretur alibi, sed nullo modo potuit ammoveri, vel amota iterum huc et iterum remeavit. Quis igitur se sibi commendans esse expers poterit a salute? Quid rogo vos, qui estis aquile vel si estis aquile, ista considerantes, videbitis, nisi dicere in misterio Antichristi: „Ecce, 20 hic est Christus et ecce, illic“? Quapropter nolite credere, in- quit Christus 1), quoniam scriptum est Act. X° 2): „In veritate “. comperi, quoniam non est accepcio personarum aput dominum“ et si non [est accepcio] personarum, quomodo igitur locorum vel statuarum, magis illorum quam aliorum, sicut isti famuli Anti- 25 christi arbitrantur. Et illud, quod ad electos et sanctos dicitur, scilicet quod in primitiva ecclesia, quando erat utilitas illius et tempus illud exposcebat, alii quidem dabatur gracia sanitatum, alii gracia linguarum, etc.3), et illud, quod Petrus subdit, di- cens 4): „Sed in omni gente, qui facit iusticiam, acceptus est illi“, nequaquam isti prefati pseudoprophete pro suis fabulis valent allegare, quia loca eorum et templa vel statue vel reli- quie tales non faciunt iusticiam nequec) merentur ex eo, quod sunt mortua, neque eciam remerentur ullam graciam. Neque eciam phasd) esset cogitare, quod Jhesus et spiritus eius aut sancti 10 30 35 1) De ymaginibus nota A alia manu. a) ita corr. ab ed.; particeps A. b) huius tantum A. c) sequitur rasura in A. d) contin. D I. 2. 1) Cf. Matthaei XXIV. 23. 2) Act. X. 34. 3) Cf. I. Cor. XII. 9, 10. 4) Act. X. 35.
Strana 59
De divisione membrorum in corpore Antichristi per imagines. 59 in celis ita desipuerunt, ut puta darent graciam et virtutem po- ciusa) locis vel templis aut statuis vel reliquiis, presertim in hiis temporibus, quam hominibus dignis deo et virtuosis [f. 143b et sacerdotibus, quorum adhuc plus quam septem milia in Christi ecclesia sunt relicta 1), qui intelligunt quippe graciam et dona sibi donata et accepta et sunt grati et sciunt eis uti et ad virtutes atque salutem proximorum ordinare. Isti autem Antichristi predicti in tantum sunt in ec- clesia vane gloriosi, quod quia virtutes in se proprie non ha- bent, neque ullam graciam in Christo sorciuntur, ex quibus 10 possent esse in populis gloriosi, saltem ponunt ficticie in rebus mortuis virtutes et graciam ad seipsos perti- nentibus et sibi annexis, ut saltem vel sic habean- tur gloriosi, quoniam spiritu Jhesu habundantes nequaquam in talibus corporalibus vel in locis vim salutis reponunt vel 15 robus gracie, sed in spiritu Jhesu Christi, quem degustant, et utique, quia scriptum estb) 2): „Spiritus est, qui vivificat, caro non prodest quidquam“, et iterum apostolus e) 3): „Corporalis exercitacio ad modicum utilis est.“ De locis dicit Christus ad Samaritanam 4): „Mulier, crede michi, quia venit hora et nunc 20 est, quando nequed) in monte hoc neque Jerosolimis adora- bitis patrem, sed in spiritu et veritate." Quapropter veritas ") omnia hec, que dicta sunt, dimeciens notanter, postquam illam restriccionem sue gracie et salutis per loca fore previdit et ad res inbecilles, corporales hocf) prophe- tavit et expressit, dicens 5): „Dicetur: Ecce, hic est Christus, ecce, illic“, mox subiunxit: „Nolite credere.“ Et declarans habitudinem sue gracie et salutis, que est in solo Jhesu condita, et ipsius com- municacionem non per singularia loca vel in rebus quibusdam, sed ubique presentem et inmensam, subdidit 6): „Sicut enim 30 fulgur ab Oriente exit et apparet usque ad Occidentem, ita erit adventus filii hominis." Non tamen hic inpugnos) divina sacramenta vel loca deo con- secrata, sed vanitates et supersticiones, que ex avaricia prodierunt. 5 25 a) - o - postca add. in A. b) lacuna sequitur in A; utique corr. ab 35 ed.; ubique A. c) lacuna sequitur in A. d) sup. lin. add. A manu poster. e) in A seq. quod, sed. del. f) ita emend. ab ed.; ac A. g) post corr. A. 1) Cf. Rom. XI. 4: „Reliqui mihi septem millia virorum, qui non cur- 2) Joann. VI. 64. vaverunt genua ante Baal." 3) I. Tim. IV. 8. 4) Joann. IV. 21. 23. 5) Matthaci XXIV. 23. 6) Matth. XXIV. 27. 40
De divisione membrorum in corpore Antichristi per imagines. 59 in celis ita desipuerunt, ut puta darent graciam et virtutem po- ciusa) locis vel templis aut statuis vel reliquiis, presertim in hiis temporibus, quam hominibus dignis deo et virtuosis [f. 143b et sacerdotibus, quorum adhuc plus quam septem milia in Christi ecclesia sunt relicta 1), qui intelligunt quippe graciam et dona sibi donata et accepta et sunt grati et sciunt eis uti et ad virtutes atque salutem proximorum ordinare. Isti autem Antichristi predicti in tantum sunt in ec- clesia vane gloriosi, quod quia virtutes in se proprie non ha- bent, neque ullam graciam in Christo sorciuntur, ex quibus 10 possent esse in populis gloriosi, saltem ponunt ficticie in rebus mortuis virtutes et graciam ad seipsos perti- nentibus et sibi annexis, ut saltem vel sic habean- tur gloriosi, quoniam spiritu Jhesu habundantes nequaquam in talibus corporalibus vel in locis vim salutis reponunt vel 15 robus gracie, sed in spiritu Jhesu Christi, quem degustant, et utique, quia scriptum estb) 2): „Spiritus est, qui vivificat, caro non prodest quidquam“, et iterum apostolus e) 3): „Corporalis exercitacio ad modicum utilis est.“ De locis dicit Christus ad Samaritanam 4): „Mulier, crede michi, quia venit hora et nunc 20 est, quando nequed) in monte hoc neque Jerosolimis adora- bitis patrem, sed in spiritu et veritate." Quapropter veritas ") omnia hec, que dicta sunt, dimeciens notanter, postquam illam restriccionem sue gracie et salutis per loca fore previdit et ad res inbecilles, corporales hocf) prophe- tavit et expressit, dicens 5): „Dicetur: Ecce, hic est Christus, ecce, illic“, mox subiunxit: „Nolite credere.“ Et declarans habitudinem sue gracie et salutis, que est in solo Jhesu condita, et ipsius com- municacionem non per singularia loca vel in rebus quibusdam, sed ubique presentem et inmensam, subdidit 6): „Sicut enim 30 fulgur ab Oriente exit et apparet usque ad Occidentem, ita erit adventus filii hominis." Non tamen hic inpugnos) divina sacramenta vel loca deo con- secrata, sed vanitates et supersticiones, que ex avaricia prodierunt. 5 25 a) - o - postca add. in A. b) lacuna sequitur in A; utique corr. ab 35 ed.; ubique A. c) lacuna sequitur in A. d) sup. lin. add. A manu poster. e) in A seq. quod, sed. del. f) ita emend. ab ed.; ac A. g) post corr. A. 1) Cf. Rom. XI. 4: „Reliqui mihi septem millia virorum, qui non cur- 2) Joann. VI. 64. vaverunt genua ante Baal." 3) I. Tim. IV. 8. 4) Joann. IV. 21. 23. 5) Matthaci XXIV. 23. 6) Matth. XXIV. 27. 40
Strana 60
60 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 6, c. 3. Capitulum tercium3). De alia contencioneb) membrorum corporis Antichristic). Iterum, ut videatur, quomodo nunc est tempusd), quo dicitur1): „Ecce"), hic est Christus, ecce, illic“, consideran- 5 dum est, quod nunc extant multi conventus et, ut wlgo dicitur, religiones vel ordines, quarum quelibet habens unum patrem, quodam modo obmisso Jhesu Christo crucifixo, de eo singulariter gloriatur. Unde illi extollunt suum patrem et contendunt cum aliis cum beato Augustino, utpote ca- 10 nonicif) regulares et heremite. Alii supra alios apreciant beatis- simum Franciscum et predicant mira de ipso alias non pre- dicanda, non pro beatissimi Francisci, sed magis pro sua propria gloria conficta, ac si sine eorum mendacio beatus Fran- ciscus non esset satis commendatus. Alii dicunt: „Nos sumus 15 Dominici, nos vero sumus Bernardi, nos autem Bene- dicti, post Antonii, nos Pauli, primi heremite." Cum igitur hoc agatur in hiis diebus iactanter et pluri- mum contenciose per unius contra alterius inflacionem ab istis, nonne supra modum iam manifeste per hoc isti ostendunt se 20 esse carnales et Jhesu spiritum non habentes et quod verbum apostoli, tam clarum, in ipsis est suffocatum, per quod dicitur Ia Cor. III° 2) : „Adhuc enim, inquit, carnales estis. Cum enim sit inter vos zelus [et] contencio, nonne carnales estis et secundum hominem ambulatis? Cum enim quis dicit: Ego quidem sum 25 Pauli, alius autem: Ego sum Apollo, nonne homines estis?“ Et paulo supra3): „Divisus est Christus“, subaudis per illum mo- dum, quia eius fraterna dileccio, que est Christus, et eius spes est divisa. Si igitur et voce similiter isti moderni non dicerent, gestu 30 tamen et omni habitudine homines utique solum seipsos aman- tes procurant Christi Jhesu inter se divisionem. Quapropter manifeste hoc modo nunc dicitur: „Ecce, hic est Christus, ecce, illic.“ Quod si hec, que dicuntur, iam non tantum sunt homini- bus apparencia aut reprehensibilia, hoc fecit excecacio pluri- 35 morum et nimia istorum habundancia seculis in modernis. a) ita A rubr. b) post corr. A. c) ita A rubr. d) tempore corr. tempus A. e) ecclesie corr. Ecce hic A. f) canonica corr. canonici A. 1) Matthaei XXIV. 23. 2) I. Cor. III. 2—4. 3) I. Cor. I. 13.
60 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 6, c. 3. Capitulum tercium3). De alia contencioneb) membrorum corporis Antichristic). Iterum, ut videatur, quomodo nunc est tempusd), quo dicitur1): „Ecce"), hic est Christus, ecce, illic“, consideran- 5 dum est, quod nunc extant multi conventus et, ut wlgo dicitur, religiones vel ordines, quarum quelibet habens unum patrem, quodam modo obmisso Jhesu Christo crucifixo, de eo singulariter gloriatur. Unde illi extollunt suum patrem et contendunt cum aliis cum beato Augustino, utpote ca- 10 nonicif) regulares et heremite. Alii supra alios apreciant beatis- simum Franciscum et predicant mira de ipso alias non pre- dicanda, non pro beatissimi Francisci, sed magis pro sua propria gloria conficta, ac si sine eorum mendacio beatus Fran- ciscus non esset satis commendatus. Alii dicunt: „Nos sumus 15 Dominici, nos vero sumus Bernardi, nos autem Bene- dicti, post Antonii, nos Pauli, primi heremite." Cum igitur hoc agatur in hiis diebus iactanter et pluri- mum contenciose per unius contra alterius inflacionem ab istis, nonne supra modum iam manifeste per hoc isti ostendunt se 20 esse carnales et Jhesu spiritum non habentes et quod verbum apostoli, tam clarum, in ipsis est suffocatum, per quod dicitur Ia Cor. III° 2) : „Adhuc enim, inquit, carnales estis. Cum enim sit inter vos zelus [et] contencio, nonne carnales estis et secundum hominem ambulatis? Cum enim quis dicit: Ego quidem sum 25 Pauli, alius autem: Ego sum Apollo, nonne homines estis?“ Et paulo supra3): „Divisus est Christus“, subaudis per illum mo- dum, quia eius fraterna dileccio, que est Christus, et eius spes est divisa. Si igitur et voce similiter isti moderni non dicerent, gestu 30 tamen et omni habitudine homines utique solum seipsos aman- tes procurant Christi Jhesu inter se divisionem. Quapropter manifeste hoc modo nunc dicitur: „Ecce, hic est Christus, ecce, illic.“ Quod si hec, que dicuntur, iam non tantum sunt homini- bus apparencia aut reprehensibilia, hoc fecit excecacio pluri- 35 morum et nimia istorum habundancia seculis in modernis. a) ita A rubr. b) post corr. A. c) ita A rubr. d) tempore corr. tempus A. e) ecclesie corr. Ecce hic A. f) canonica corr. canonici A. 1) Matthaei XXIV. 23. 2) I. Cor. III. 2—4. 3) I. Cor. I. 13.
Strana 61
De contentione membrorum corporis Antichristi per religiones. 61 Cum insupera) hiidemtidem ordines vel conventus quos- dam, qui Christum specialius inquirunt, invitant ad seipsos sua- sibiliter et colorate, unusquisque suam regulam, suas consuetu- dines et cerimonias atque suos patres nimium collaudantes, ut alliciant homines sibi et ad suos fratres et attrahant ad] intrandum ad eorum conventum et ordinem, et presertim homines insignes, sapientes, generosos aut potentes in seculo, nichilomninob) ad participium sue fraternitatis summe saluti con- parantes et [dicentes], quod non amplius cure esse debeat pro salute, cum sit iam aliquis de ipsorum magna et dilatata frater- 10 nitate, ubi tot misse, [f. 144a] totc) oraciones et bona cottidie peraguntur, — cum hec communiter nunc fieri videantur a quam plurimis, non ob amorem Christi Jhesu neque ob amorem salutis tocius ecclesie, sed ob amorem suiipsius, qui amant seorsum seipsos, et tamen cum hecd) quasi sancta et laudabilia haben- tur, quamvis sint singularia quedam in dei ecclesia et solum per homines adinventa, et miro modo occulto et subtili subin- troducant et faciant in ecclesia seccionem et dileccionis Jhesu atque communionis mutue in ecclesia extinccionem, cum iam unus pre alio nititur se et suos in Christo et per Christum 20 elevare commendando et commendare elevando, — nonne iam dicitur nobis patulo: „Ecce, hic est Christus, ecce, illic“, quo- uiam dicitur: „Ecce, hic est maxime vicinior salus, ymmo illic“? Nam et layci ex istis fraternitatibus separancium semet ipsos nacta occasione et exemplo, eciam ipsi forma ve runt et 25 formant inter se suas fraternitates seorsum singulares, sua que- dam conventicula de sanguinibus celebrantes, solempnisantes et alios ad se multis suasi oni bus attrahentes, ut sic et ipsi conponant amorem ad seipsos et quasi alii christiani non ita bene sint provisi et minus adamandi, qui sortem cum eis non 30 miserunt. Et iste tales secte fraternitatum valde hodie sunt in populo et super numerum multiplicate. Dehinc et alie quedam peiores, ymmo pessime societates erumpunt, utpote societates de hominibus armatis mi- litum, predonumet latronum, que Ytaliam usque hodie 35 non desistunt crudeliter devastare. In Alemania quoque simi- 5 15 a) in — sup. lin. add. A. b) ita emend. ab ed.; nichilominus legitur d) corr. ab ed. ; in A, sed corr. c) tot oraciones et bona add. A in marg. hoc scribitur in A.
De contentione membrorum corporis Antichristi per religiones. 61 Cum insupera) hiidemtidem ordines vel conventus quos- dam, qui Christum specialius inquirunt, invitant ad seipsos sua- sibiliter et colorate, unusquisque suam regulam, suas consuetu- dines et cerimonias atque suos patres nimium collaudantes, ut alliciant homines sibi et ad suos fratres et attrahant ad] intrandum ad eorum conventum et ordinem, et presertim homines insignes, sapientes, generosos aut potentes in seculo, nichilomninob) ad participium sue fraternitatis summe saluti con- parantes et [dicentes], quod non amplius cure esse debeat pro salute, cum sit iam aliquis de ipsorum magna et dilatata frater- 10 nitate, ubi tot misse, [f. 144a] totc) oraciones et bona cottidie peraguntur, — cum hec communiter nunc fieri videantur a quam plurimis, non ob amorem Christi Jhesu neque ob amorem salutis tocius ecclesie, sed ob amorem suiipsius, qui amant seorsum seipsos, et tamen cum hecd) quasi sancta et laudabilia haben- tur, quamvis sint singularia quedam in dei ecclesia et solum per homines adinventa, et miro modo occulto et subtili subin- troducant et faciant in ecclesia seccionem et dileccionis Jhesu atque communionis mutue in ecclesia extinccionem, cum iam unus pre alio nititur se et suos in Christo et per Christum 20 elevare commendando et commendare elevando, — nonne iam dicitur nobis patulo: „Ecce, hic est Christus, ecce, illic“, quo- uiam dicitur: „Ecce, hic est maxime vicinior salus, ymmo illic“? Nam et layci ex istis fraternitatibus separancium semet ipsos nacta occasione et exemplo, eciam ipsi forma ve runt et 25 formant inter se suas fraternitates seorsum singulares, sua que- dam conventicula de sanguinibus celebrantes, solempnisantes et alios ad se multis suasi oni bus attrahentes, ut sic et ipsi conponant amorem ad seipsos et quasi alii christiani non ita bene sint provisi et minus adamandi, qui sortem cum eis non 30 miserunt. Et iste tales secte fraternitatum valde hodie sunt in populo et super numerum multiplicate. Dehinc et alie quedam peiores, ymmo pessime societates erumpunt, utpote societates de hominibus armatis mi- litum, predonumet latronum, que Ytaliam usque hodie 35 non desistunt crudeliter devastare. In Alemania quoque simi- 5 15 a) in — sup. lin. add. A. b) ita emend. ab ed.; nichilominus legitur d) corr. ab ed. ; in A, sed corr. c) tot oraciones et bona add. A in marg. hoc scribitur in A.
Strana 62
62 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 3. 15 25 30 liter nobilium quedam et rusticorum ad se ipsos sunt collecte et iuramentis et aliis adinvencionibus colligate, ut sic mutuo fortiter sibi adhereant adversumque alios et in bono et in malo se potenter tueantur, multam nichilominus pecuniam pro eo 5 conportantes in thezauros; faciunt quoque sibi quedam signa extrinseca similia vel eadem, per que de secta sua conplices dignoscantur et singularius adamantur, utpote aliqui ex mutuo condictu portant in pectore lupum, alii ovem et similiaa), que ego proprie appellarib) ymaginem vel caracterem bestie 10 iudicavi. Ex hiis venerunt in Neapoli quidam de rubrae rosa, alii de alba rosa, et in Lombardia Gelphi et Geblini, et in Boemia „sybaly“. Qui omnes et singuli contra singulos se mutuis cedibus interimunt et conturbant, semet ipsos seque- strantes 1). Que omnia quam sunt detestanda in christiano populo et argumenta evidentissima iam ad unguem completi corporis Anti- christi, nullus habens intellectum poterit dubitare. Iterum sunt quidam iam in supremo gradu sancti- tatis et religionis christiane secundum wlgi opi- 20 nionem existentes, qui Christum inquirentibus et conpen- diose salvari volentibus asseverant, dicentes, [quod nisi in ordine vel maxime in religione hac vel illa, [non] est Christo digne et perfecte serviendum et quod ibi est cuilibet in promptu et tam certa salus, quod vix vel raro contingit hominem abinde mori de dampnandis; et quod illico, quam cito intrat illam religionem, ab omni culpa et pena est tunc absolutus, ac si denuo ex aqua et spiritu, scilicet per baptismum nasceretur. Quod dubitare ve ei contradicere, nulli existit licitum secundum ipsorum decreta, aut secus autumans vel obliqus primo excommunicacionem pape incurreret et persecucionem ac bellum inplacabile sustineret. Et isti sunt, qui gloriantur semet tantum perfeccionem et sta- tum apostolorum et primitive ecclesie obtinere. Et ita hoc ip- sum disseminaverunt in communitate christiana, habentes mul- tam materiam ad seipsos commendandi, omnipharie splendore et sanctitate extrinsecus prefulgentes coram hominibus et ad 35 a) vel similia superflue seq. in A. b) appellavi A. c) rubea A. 1) de hiis societatibus, quantum Alemaniam attinet, vide Th. Lindner, Deutsche Geschichte unter den Habsburgern und Luxemburgern, Bd. II.; quoad Italiam v. Carlo Cipolla, Storia delle Signorie italiane dal 1313 al 1530, et de 40 Bohemia v. Fr. Palacký, Dějiny národu českého, t. II, 1. IX, art. 2 sq.
62 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 3. 15 25 30 liter nobilium quedam et rusticorum ad se ipsos sunt collecte et iuramentis et aliis adinvencionibus colligate, ut sic mutuo fortiter sibi adhereant adversumque alios et in bono et in malo se potenter tueantur, multam nichilominus pecuniam pro eo 5 conportantes in thezauros; faciunt quoque sibi quedam signa extrinseca similia vel eadem, per que de secta sua conplices dignoscantur et singularius adamantur, utpote aliqui ex mutuo condictu portant in pectore lupum, alii ovem et similiaa), que ego proprie appellarib) ymaginem vel caracterem bestie 10 iudicavi. Ex hiis venerunt in Neapoli quidam de rubrae rosa, alii de alba rosa, et in Lombardia Gelphi et Geblini, et in Boemia „sybaly“. Qui omnes et singuli contra singulos se mutuis cedibus interimunt et conturbant, semet ipsos seque- strantes 1). Que omnia quam sunt detestanda in christiano populo et argumenta evidentissima iam ad unguem completi corporis Anti- christi, nullus habens intellectum poterit dubitare. Iterum sunt quidam iam in supremo gradu sancti- tatis et religionis christiane secundum wlgi opi- 20 nionem existentes, qui Christum inquirentibus et conpen- diose salvari volentibus asseverant, dicentes, [quod nisi in ordine vel maxime in religione hac vel illa, [non] est Christo digne et perfecte serviendum et quod ibi est cuilibet in promptu et tam certa salus, quod vix vel raro contingit hominem abinde mori de dampnandis; et quod illico, quam cito intrat illam religionem, ab omni culpa et pena est tunc absolutus, ac si denuo ex aqua et spiritu, scilicet per baptismum nasceretur. Quod dubitare ve ei contradicere, nulli existit licitum secundum ipsorum decreta, aut secus autumans vel obliqus primo excommunicacionem pape incurreret et persecucionem ac bellum inplacabile sustineret. Et isti sunt, qui gloriantur semet tantum perfeccionem et sta- tum apostolorum et primitive ecclesie obtinere. Et ita hoc ip- sum disseminaverunt in communitate christiana, habentes mul- tam materiam ad seipsos commendandi, omnipharie splendore et sanctitate extrinsecus prefulgentes coram hominibus et ad 35 a) vel similia superflue seq. in A. b) appellavi A. c) rubea A. 1) de hiis societatibus, quantum Alemaniam attinet, vide Th. Lindner, Deutsche Geschichte unter den Habsburgern und Luxemburgern, Bd. II.; quoad Italiam v. Carlo Cipolla, Storia delle Signorie italiane dal 1313 al 1530, et de 40 Bohemia v. Fr. Palacký, Dějiny národu českého, t. II, 1. IX, art. 2 sq.
Strana 63
Contentio membrorum corporis Antichristi per religiones et societates. 63 hoc summis studiis enitentes in omnibus, ut hominibus placeant, —non enim aliter et sine eo possent acquirere sibi copiam rerum et bonorum, — ac si solum ibidem esset regnum celorum et Christus ibi poneret solum suam mansionem. Inde pertransivit communitatem ecclesie iudicium et opinio, quod omnes persone alie in ecclesia in conparacione talium religiosorum dicuntur seculares, mundus quoque dicitur et iu- dicatur esse reliqua communitas christiana, et presertim sacer- dotes plebium nimis abusive inde dicuntur presbiteri seculares. Quod quidem quam sit inhonestum, potest patere 10 fideliter intuenti scripturas, quod videlicet ordinarii ecclesie sancte et capita christianorum propria debeant dici et indicari omnes communiter seculares vel sacerdotes huius mundi, cum tamen ali- ter sancta dei ecclesia nichil commune habeat cum hoc mundo, id est amatoribus huius mundi, et precipue apostoli ecclesie et eorum successores, quibus primo et principaliter dictum est 1): „Jam vos de mundo non estis, sicut ego non sum de hoc mundo“, et alibi 2): „Si de mundo hoc essetis, mundus, quod suum esset, diligeret, sed quia vos non estis de hoc mundo, quia ego tulia) vos de mundo [f. 144b], ideo odit vos mundus.“ 20 Potest eciam ex eo patere, quod abusive modo sacerdotes plebium dicti sunt presbiteri seculares in conparacione mona- chorum, puta quia homo dicitur spiritualis non quilibet, sed qui vivit in spiritu per fidem et per consequens per spiritum Jhesu Christi, sicut scriptum est Tyt. Vb)3): „Si spiritu vivimus, spi- 25 ritu et ambulemus.“ Et ita quilibet christianus, qui est particeps spiritu Jhesu, denominatur spiritualis, et solum talis, et omnis homo carens spiritu Jhesu est bestia, id est equalis bestie, post- quam excidit a veritate et spiritus hominis est mortuus. Et scrip- tum est Gen.c) 4): „Quacumque hora come deris]“d). Et iterum: 30 homo, cum in honore esset, non intellexit, comparatus est iu- mentis. Indee) dicitur eciam omnis homo sine spiritu Jhesu vanus vel vanitas; unde psalmus 5): „Verumptamen universa a) elegi biblia. b) Tyt. V. add. A posterius. c) lacuna seq. in A. d) post hanc vocem sequitur in A: Nichilominus tamen usque ad voces: 35 nobiscum in seculo, sed deletum est nota hac marg, addita: Nota, quod hoc debet poni [post] in fine huius capituli (rubr.). e) ita emend. ad ed.; 1 si A. 5 15 1) Cf. Joan. XVII. 16: „De mundo non sunt, sicut et ego non sum de mundo.“ 2) Joan. XV. 19. 3) recte Galat. V. 25. 4) Cf. Gen. II. 17: „In 5) Psalm. XXXVIII. 6. 40 quocumque enim die comederis ex eo, morte morieris."
Contentio membrorum corporis Antichristi per religiones et societates. 63 hoc summis studiis enitentes in omnibus, ut hominibus placeant, —non enim aliter et sine eo possent acquirere sibi copiam rerum et bonorum, — ac si solum ibidem esset regnum celorum et Christus ibi poneret solum suam mansionem. Inde pertransivit communitatem ecclesie iudicium et opinio, quod omnes persone alie in ecclesia in conparacione talium religiosorum dicuntur seculares, mundus quoque dicitur et iu- dicatur esse reliqua communitas christiana, et presertim sacer- dotes plebium nimis abusive inde dicuntur presbiteri seculares. Quod quidem quam sit inhonestum, potest patere 10 fideliter intuenti scripturas, quod videlicet ordinarii ecclesie sancte et capita christianorum propria debeant dici et indicari omnes communiter seculares vel sacerdotes huius mundi, cum tamen ali- ter sancta dei ecclesia nichil commune habeat cum hoc mundo, id est amatoribus huius mundi, et precipue apostoli ecclesie et eorum successores, quibus primo et principaliter dictum est 1): „Jam vos de mundo non estis, sicut ego non sum de hoc mundo“, et alibi 2): „Si de mundo hoc essetis, mundus, quod suum esset, diligeret, sed quia vos non estis de hoc mundo, quia ego tulia) vos de mundo [f. 144b], ideo odit vos mundus.“ 20 Potest eciam ex eo patere, quod abusive modo sacerdotes plebium dicti sunt presbiteri seculares in conparacione mona- chorum, puta quia homo dicitur spiritualis non quilibet, sed qui vivit in spiritu per fidem et per consequens per spiritum Jhesu Christi, sicut scriptum est Tyt. Vb)3): „Si spiritu vivimus, spi- 25 ritu et ambulemus.“ Et ita quilibet christianus, qui est particeps spiritu Jhesu, denominatur spiritualis, et solum talis, et omnis homo carens spiritu Jhesu est bestia, id est equalis bestie, post- quam excidit a veritate et spiritus hominis est mortuus. Et scrip- tum est Gen.c) 4): „Quacumque hora come deris]“d). Et iterum: 30 homo, cum in honore esset, non intellexit, comparatus est iu- mentis. Indee) dicitur eciam omnis homo sine spiritu Jhesu vanus vel vanitas; unde psalmus 5): „Verumptamen universa a) elegi biblia. b) Tyt. V. add. A posterius. c) lacuna seq. in A. d) post hanc vocem sequitur in A: Nichilominus tamen usque ad voces: 35 nobiscum in seculo, sed deletum est nota hac marg, addita: Nota, quod hoc debet poni [post] in fine huius capituli (rubr.). e) ita emend. ad ed.; 1 si A. 5 15 1) Cf. Joan. XVII. 16: „De mundo non sunt, sicut et ego non sum de mundo.“ 2) Joan. XV. 19. 3) recte Galat. V. 25. 4) Cf. Gen. II. 17: „In 5) Psalm. XXXVIII. 6. 40 quocumque enim die comederis ex eo, morte morieris."
Strana 64
64 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 3 et 4. vanitas omnis homo vivens“, et alibia)1): „Vanus est omnis homo, in quo non subest spiritus dei.“ Dicitur eciam animalis vel bestialis; unde apostolus a) 2): „Animalis homo non percipit, que sunt spiritus dei.“ Dicitur insuper mortuus; unde 3): „Di- mitte mortuos sepelire suos mortuos.“ Dicitur quoque mundus vel huius mundi vel secularis; unde dominus Jo. a) 4): „Alium paraclitum dabo vobis, spiritum veritatis, quem mundus non potest accipere, quia non videt eum nec scit eum.“ Et iterum ibidemb) 5): „Ego pro eis rogo, non pro mundo." Ex quo sequitur lucide, quam iniuriose dicuntur christiani mundus vel seculares et quanto magis dei altissimi sacerdotes. Item christianus quilibetc) est spiritualis. Primo natus est denuo per spiritum. Unde Jo.d) 6): „Omne, quod na- tum est de carne, caro est. Sic omne, quod natum est ex spi- 15 ritu, spiritus est.“ Secundo est spiritualis a spiritu sancto, quem accepit, continet et ipso vivit et regitur. Ideoque apo- stolus I. Cor. II7): „Nos spiritum huius mundi non accepimus, sed spiritum, qui ex deo est.“ Et infra 8): „Spiritualis diiudicat omnia.“ Tercio dicitur nunc quis spiritualis, quia modo singu- 20 lari destinavit seipsum [ad] vivendum et vacandum spiritui sancto et ipsius operacionibus, ut est vite contemplative, et pro eo dicuntur monachi spirituales. Singulari tamen modo et quarto dicitur quis spiritualis ab officio, id est quia ex officio suo coo- perative habet spiritum sanctum quoad operacionem communem 25 in sancta ecclesia. De quo modo apostolus loquitur Cor, di- cens 9): „Divisionese) graciarum sunt, idemf) autem spiritus." Cum igitur sacerdotes plebium istis omnibus modis ha- beant spiritum sanctum, puta a baptismo, as) gracia vel con- tinencia spiritus sancti, et ab eo, quod singulariter vacant spi- 30 ritui sancto, et ab eo, quod habent officium, pro quo singu- lariter receperunt spiritum sanctum, et propter quod maxime fit denominacio, sicut scriptum est maxime eish)10): „Accipite spiritum sanctum, quorum remiseritis peccata“, ideo inquam de- bent dici i) maxime spirituales. 10 a) lacuna seq. in A. b) lacuna sequitur in A. c) licet corr. quilibet e) post corr. A. 1) post corr. A. A in marg. d) lacuna sequitur in A. g) sup. lin. add. A. h) rasura seq. in A. i) post corr. A. 1) Sap. XIII. 1 (scientia dei). 2) I. Cor. II. 14. 3) Matth. VIII. 22. 4) Joann. XIV. 16—17. 6) Joann. III. 6. 5) Joann. XVII. 9. 10) Joann. XX. 22—23. 40 7) I. Cor. II. 12. 8) I. Cor. II. 15. 9) I. Cor. XII. 4. 35
64 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 3 et 4. vanitas omnis homo vivens“, et alibia)1): „Vanus est omnis homo, in quo non subest spiritus dei.“ Dicitur eciam animalis vel bestialis; unde apostolus a) 2): „Animalis homo non percipit, que sunt spiritus dei.“ Dicitur insuper mortuus; unde 3): „Di- mitte mortuos sepelire suos mortuos.“ Dicitur quoque mundus vel huius mundi vel secularis; unde dominus Jo. a) 4): „Alium paraclitum dabo vobis, spiritum veritatis, quem mundus non potest accipere, quia non videt eum nec scit eum.“ Et iterum ibidemb) 5): „Ego pro eis rogo, non pro mundo." Ex quo sequitur lucide, quam iniuriose dicuntur christiani mundus vel seculares et quanto magis dei altissimi sacerdotes. Item christianus quilibetc) est spiritualis. Primo natus est denuo per spiritum. Unde Jo.d) 6): „Omne, quod na- tum est de carne, caro est. Sic omne, quod natum est ex spi- 15 ritu, spiritus est.“ Secundo est spiritualis a spiritu sancto, quem accepit, continet et ipso vivit et regitur. Ideoque apo- stolus I. Cor. II7): „Nos spiritum huius mundi non accepimus, sed spiritum, qui ex deo est.“ Et infra 8): „Spiritualis diiudicat omnia.“ Tercio dicitur nunc quis spiritualis, quia modo singu- 20 lari destinavit seipsum [ad] vivendum et vacandum spiritui sancto et ipsius operacionibus, ut est vite contemplative, et pro eo dicuntur monachi spirituales. Singulari tamen modo et quarto dicitur quis spiritualis ab officio, id est quia ex officio suo coo- perative habet spiritum sanctum quoad operacionem communem 25 in sancta ecclesia. De quo modo apostolus loquitur Cor, di- cens 9): „Divisionese) graciarum sunt, idemf) autem spiritus." Cum igitur sacerdotes plebium istis omnibus modis ha- beant spiritum sanctum, puta a baptismo, as) gracia vel con- tinencia spiritus sancti, et ab eo, quod singulariter vacant spi- 30 ritui sancto, et ab eo, quod habent officium, pro quo singu- lariter receperunt spiritum sanctum, et propter quod maxime fit denominacio, sicut scriptum est maxime eish)10): „Accipite spiritum sanctum, quorum remiseritis peccata“, ideo inquam de- bent dici i) maxime spirituales. 10 a) lacuna seq. in A. b) lacuna sequitur in A. c) licet corr. quilibet e) post corr. A. 1) post corr. A. A in marg. d) lacuna sequitur in A. g) sup. lin. add. A. h) rasura seq. in A. i) post corr. A. 1) Sap. XIII. 1 (scientia dei). 2) I. Cor. II. 14. 3) Matth. VIII. 22. 4) Joann. XIV. 16—17. 6) Joann. III. 6. 5) Joann. XVII. 9. 10) Joann. XX. 22—23. 40 7) I. Cor. II. 12. 8) I. Cor. II. 15. 9) I. Cor. XII. 4. 35
Strana 65
De vita saeculari extra religiones. 65 Ex quibus elicitur, quam abusive dicuntur a vulgo pres- biteri seculares in comparacione aliorum. Nichilominusa) tamen ad hoc hodie devenit, quod communiter dicitur a christianis, etb) primum a sacerdotibus et clericis: „Si vellem deo totaliter me tradere autc) esse homo spiritualis, tunc essem monachus. Nunc autem quia sum homo secularis, ideo licet michi adhuc hec facere vel alia, que sunt meis desideriis et mee voluntati consentanea.“ Et ad alios volentes Christo Jhesu palam servire communiter a suis conchristianis dicitur: „Si vis esse talis vel sic facere, utpoted) esse pudicus, castus, pauper propter Christum vel cetera huiusmodi, non expedit tibi, inquiunt, nobiscum con- victum habere, sed vade, sis pocius monachus vel religiosus; quid facis nobiscum in seculo?" 5 10 Capitulum quartume). De tribulacione electorum Christi propter scissuram corporis 15 Antichristie). Et abinde tribulacio Christi Jhesu electis nunc maxima subtilissime est conflata, ut quicumque christianus utriusque sexus velit hodie, virgo aut vidua existens, vel alius de peccatis suis penitens, ardue domino Jhesu deservire, si, 20 inquam, talis in comunitate wlgi christiani habitet, Christo Jhesu se sic offerens et perfeccius in simplicitate spiritus, et propter causas racionabiles religionem eorum non intrando, extimplo et inevitabiliter nimiam persecucionem ab ipsis et a suis contribulibus hodie pacietur, ut quasi hereticus 25 reputetur, beghardus et begyna seu turlpinus et aliis variis ludibriis a communibus nominetur. Et oportet, quod citetur statim, et si est hereticus, examinetur. Propter quod servos Christi in medio christianorum modernorum degentes vel in- trare religionem oportet vel solum occulte opera perficere cari- tatis, quia iam heu est celebriter wlgo christiano diffamatum, quod nemini est necesse ad salutem, ut se Christo perfecte offerat, et ex toto corde sibi serviat, nisi esset monachus vel 30 a) ea, quae sequuntur, ex parte superiore secundum notam p. 63, n. d) huc translata sunt. b) et — clericis add. A in marg. c) aut e. h. spiri- 35 e) ita A rubr. tualis add. A in marg. d) ut patet corr. utpote A. KYBAL: M. de Janov Regulae, III.
De vita saeculari extra religiones. 65 Ex quibus elicitur, quam abusive dicuntur a vulgo pres- biteri seculares in comparacione aliorum. Nichilominusa) tamen ad hoc hodie devenit, quod communiter dicitur a christianis, etb) primum a sacerdotibus et clericis: „Si vellem deo totaliter me tradere autc) esse homo spiritualis, tunc essem monachus. Nunc autem quia sum homo secularis, ideo licet michi adhuc hec facere vel alia, que sunt meis desideriis et mee voluntati consentanea.“ Et ad alios volentes Christo Jhesu palam servire communiter a suis conchristianis dicitur: „Si vis esse talis vel sic facere, utpoted) esse pudicus, castus, pauper propter Christum vel cetera huiusmodi, non expedit tibi, inquiunt, nobiscum con- victum habere, sed vade, sis pocius monachus vel religiosus; quid facis nobiscum in seculo?" 5 10 Capitulum quartume). De tribulacione electorum Christi propter scissuram corporis 15 Antichristie). Et abinde tribulacio Christi Jhesu electis nunc maxima subtilissime est conflata, ut quicumque christianus utriusque sexus velit hodie, virgo aut vidua existens, vel alius de peccatis suis penitens, ardue domino Jhesu deservire, si, 20 inquam, talis in comunitate wlgi christiani habitet, Christo Jhesu se sic offerens et perfeccius in simplicitate spiritus, et propter causas racionabiles religionem eorum non intrando, extimplo et inevitabiliter nimiam persecucionem ab ipsis et a suis contribulibus hodie pacietur, ut quasi hereticus 25 reputetur, beghardus et begyna seu turlpinus et aliis variis ludibriis a communibus nominetur. Et oportet, quod citetur statim, et si est hereticus, examinetur. Propter quod servos Christi in medio christianorum modernorum degentes vel in- trare religionem oportet vel solum occulte opera perficere cari- tatis, quia iam heu est celebriter wlgo christiano diffamatum, quod nemini est necesse ad salutem, ut se Christo perfecte offerat, et ex toto corde sibi serviat, nisi esset monachus vel 30 a) ea, quae sequuntur, ex parte superiore secundum notam p. 63, n. d) huc translata sunt. b) et — clericis add. A in marg. c) aut e. h. spiri- 35 e) ita A rubr. tualis add. A in marg. d) ut patet corr. utpote A. KYBAL: M. de Janov Regulae, III.
Strana 66
66 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 4. religiosus, quia alii christiani, licet lata via incedendo et huic seculo se conformando, nichilominus bene stant et sunt certi de salute. [f. 145a] Quapropter supersticiosum iam reputatur in 5 hoc presenti seculo et singularitas, constans videlicet et perfecta conversacio secundum ewangeliia) Christi veritatem. Nam ex istis eciam talibus inb) hoc tempore quasi testamento est fir- matum, ut puta si quispiam parochialis presbiter vel, ut vulgo dicitur, sacerdos secularis seu in habitu seculari surre- 10 xerit, zelanter predicans veritatem, existens continuus in annunciando populo christiano peccata eorum et domui Jacob scelera eorum 1), talis nequaquam diuc) subsistere poterit a facie tribulantis2) et persequentis. Nam statim nimis potenter quilibet talis invaditur ab illis, qui se 15 gloriantur perfeccionem apostolorum obtinere et soli gestiunt in populo christiano gloriari, et, si qui alii quam ipsi predica- rent, hoc omnino reputant suum dampnum et suorum que- stuum minucionemd). Quapropter omnibus modis satagunt, ubi possunt, alios predicatores sagacissime impedire, infamare aut per se vel per alios persecutores excitare et maxime contra tales, qui ipsorum vicia et yppocrisim reprehendunt. Et quia huiusmodi sunt ad hoc ipsum valde ydonei et potentes, tum quia sunt nimis multi, tum quia sunt religione ete) sanctitate apparentes, tum quia valde docti et eloquentes et post se po- 25 pulorum magnam multitudinem abduxerunt, ideoque sacer- dotes plebium, quibus incumbit ex ordine jerarchico ecclesie illuminare et predicare, modo ita deterrentur docere populos ut nec ad illud aptant se nec studere cogitant, relisi a perse- cucione et contemptu f). Istud tamen Ipretereo], quia inpugnare ad presens nong) assumpsi, sed esth) propositi mei deducere, quod puta i) dicunt 20 30 a) ewangelium false A. b) contin. D 1. 2. c) om. D I. d) post hanc vocem D 1. 2. contin. Habet proprium Christus Jhesus, v. infra p. 72, lin. 17. e) a corr. A. f) post hanc vocem in A sequitur: Religiosi fratres h) post corr. A. g) corr. A. i) pauca 35 ex adverso, sed postea delet. corr. puta A. 1) Cf. Michaede III. 8: „Verumtamen ego repletus sum fortitudine spiritus domini, judicio et virtute, ut annuntiem Jacob scelus suum et Israel 2) Cf. Isaiae XIX. 20 (a facie tribulantis). peccatum suum.“
66 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 4. religiosus, quia alii christiani, licet lata via incedendo et huic seculo se conformando, nichilominus bene stant et sunt certi de salute. [f. 145a] Quapropter supersticiosum iam reputatur in 5 hoc presenti seculo et singularitas, constans videlicet et perfecta conversacio secundum ewangeliia) Christi veritatem. Nam ex istis eciam talibus inb) hoc tempore quasi testamento est fir- matum, ut puta si quispiam parochialis presbiter vel, ut vulgo dicitur, sacerdos secularis seu in habitu seculari surre- 10 xerit, zelanter predicans veritatem, existens continuus in annunciando populo christiano peccata eorum et domui Jacob scelera eorum 1), talis nequaquam diuc) subsistere poterit a facie tribulantis2) et persequentis. Nam statim nimis potenter quilibet talis invaditur ab illis, qui se 15 gloriantur perfeccionem apostolorum obtinere et soli gestiunt in populo christiano gloriari, et, si qui alii quam ipsi predica- rent, hoc omnino reputant suum dampnum et suorum que- stuum minucionemd). Quapropter omnibus modis satagunt, ubi possunt, alios predicatores sagacissime impedire, infamare aut per se vel per alios persecutores excitare et maxime contra tales, qui ipsorum vicia et yppocrisim reprehendunt. Et quia huiusmodi sunt ad hoc ipsum valde ydonei et potentes, tum quia sunt nimis multi, tum quia sunt religione ete) sanctitate apparentes, tum quia valde docti et eloquentes et post se po- 25 pulorum magnam multitudinem abduxerunt, ideoque sacer- dotes plebium, quibus incumbit ex ordine jerarchico ecclesie illuminare et predicare, modo ita deterrentur docere populos ut nec ad illud aptant se nec studere cogitant, relisi a perse- cucione et contemptu f). Istud tamen Ipretereo], quia inpugnare ad presens nong) assumpsi, sed esth) propositi mei deducere, quod puta i) dicunt 20 30 a) ewangelium false A. b) contin. D 1. 2. c) om. D I. d) post hanc vocem D 1. 2. contin. Habet proprium Christus Jhesus, v. infra p. 72, lin. 17. e) a corr. A. f) post hanc vocem in A sequitur: Religiosi fratres h) post corr. A. g) corr. A. i) pauca 35 ex adverso, sed postea delet. corr. puta A. 1) Cf. Michaede III. 8: „Verumtamen ego repletus sum fortitudine spiritus domini, judicio et virtute, ut annuntiem Jacob scelus suum et Israel 2) Cf. Isaiae XIX. 20 (a facie tribulantis). peccatum suum.“
Strana 67
De persecutione praedicatorum et de bello intestino s. ecclesiae. 67 nunc: „[Ecce], hic est Christus, ecce, illic“, seipsos cum invidia super alios commendantes. At quidam alii, ut iam communiter dicti sunt seculares clericia), plebium suarum legacionem ordinariam mencientes, animoseb) dicunt, quod nullam religiosi fratres habent iurisdic- cionem in plebes, et sic dicunt et ipsi ad christianos populos: „Non ibi, sed nobiscum est Christus.“ Religiosi fratres ex adverso, quia licet nullas plebes ex primo suo tytulo habent regere vel illuminare nisi seipsos, nec debent, inquam, tales habere, tamen, — quo suasu vel quo zelo, ego nescio, — gau- 10 dent cum plebibus, licet aliorum, occupari et laborare. Ideo contendunt, dicentes, quod et ipsi habeant auctoritatem super vulgus christianum, et ad se summopere invitant veniendum, dicentes: „Hic est Christus, velint vestri ordinarii sive nolint." Item alii sunt, qui videntes, quod fratres iam in ordine 15 contra ordinem vivunt inordinate, et hoc ut in pluribus aut ex toto, et qui in summo spiritu ceperunt, notorie et summe car- nem iam consumant 1), ita ut non possit iam homo in religione vivere, quando ipsum non oporteat contra religionem et pro- fessionem propriam proprium possidere salutis sue in eternam 20 perdicionem, inquiunt, dicentes: „Non in penetralibus est Chri- stus, |sed] in agro communitatis ecclesie wlgi christiani, ubi saltem secundum solam et primam ewangelicam regulam con- ceditur conversandum: que regula, sicut est omnium hominum communis, ita est cuilibet statui et condicioni hominum con- 25 temperata, et que solum et maxime consistit in precepto unice dileccionis deie). Ibi igitur, inquiunt, est Christus, scilicet in rudi et sancta rusticitate, quia scribitur d) 2) : „Et cum sim- "" plicibus sermocinacio eius. Reliqui autem sunt, qui secundum dicta superius respon- 30 dent: „In tali statu communis ecclesie plebeiorum sunt infinita offendicula et omnis hominum convictus est plenus erumpnis, magna incertitudine et labore, ita quod homo incessanter refri- gescit et in devocione inpeditur. Ideo fugiendum est de medio Babylonis. Quapropter in monte religionis salvum 35 a) qui sequitur in A superflue. marg. add. A. d) lacuna seq. in A. 1) Cf. Exodi XVI. de Israelitis murmurantibus in deserto de ciborum inopia. 2) Proverb. III. 32. b) post corr. in marg. A. c) in 5
De persecutione praedicatorum et de bello intestino s. ecclesiae. 67 nunc: „[Ecce], hic est Christus, ecce, illic“, seipsos cum invidia super alios commendantes. At quidam alii, ut iam communiter dicti sunt seculares clericia), plebium suarum legacionem ordinariam mencientes, animoseb) dicunt, quod nullam religiosi fratres habent iurisdic- cionem in plebes, et sic dicunt et ipsi ad christianos populos: „Non ibi, sed nobiscum est Christus.“ Religiosi fratres ex adverso, quia licet nullas plebes ex primo suo tytulo habent regere vel illuminare nisi seipsos, nec debent, inquam, tales habere, tamen, — quo suasu vel quo zelo, ego nescio, — gau- 10 dent cum plebibus, licet aliorum, occupari et laborare. Ideo contendunt, dicentes, quod et ipsi habeant auctoritatem super vulgus christianum, et ad se summopere invitant veniendum, dicentes: „Hic est Christus, velint vestri ordinarii sive nolint." Item alii sunt, qui videntes, quod fratres iam in ordine 15 contra ordinem vivunt inordinate, et hoc ut in pluribus aut ex toto, et qui in summo spiritu ceperunt, notorie et summe car- nem iam consumant 1), ita ut non possit iam homo in religione vivere, quando ipsum non oporteat contra religionem et pro- fessionem propriam proprium possidere salutis sue in eternam 20 perdicionem, inquiunt, dicentes: „Non in penetralibus est Chri- stus, |sed] in agro communitatis ecclesie wlgi christiani, ubi saltem secundum solam et primam ewangelicam regulam con- ceditur conversandum: que regula, sicut est omnium hominum communis, ita est cuilibet statui et condicioni hominum con- 25 temperata, et que solum et maxime consistit in precepto unice dileccionis deie). Ibi igitur, inquiunt, est Christus, scilicet in rudi et sancta rusticitate, quia scribitur d) 2) : „Et cum sim- "" plicibus sermocinacio eius. Reliqui autem sunt, qui secundum dicta superius respon- 30 dent: „In tali statu communis ecclesie plebeiorum sunt infinita offendicula et omnis hominum convictus est plenus erumpnis, magna incertitudine et labore, ita quod homo incessanter refri- gescit et in devocione inpeditur. Ideo fugiendum est de medio Babylonis. Quapropter in monte religionis salvum 35 a) qui sequitur in A superflue. marg. add. A. d) lacuna seq. in A. 1) Cf. Exodi XVI. de Israelitis murmurantibus in deserto de ciborum inopia. 2) Proverb. III. 32. b) post corr. in marg. A. c) in 5
Strana 68
68 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 4 et 5. 5 10 15 25 fac te ipsum, nec stes in loco campestri, nec in omni circa re- gione. Ibi namque est Christus et semper ab inicio non cessavit habitare." Cum itaque iterum nunc palam et communiter hec dican- tur in populo et agantur in christianis, numquid non dicitur nobis iam: „Ecce, hic est Christus, ecce, illic“, presertim cum hec contingant aput homines, qui Jhesum crucifixum non us- quequaque libere confitentur? Quod si confitentur se nosse de- um, ore dicentes: „Domine, domine“, tamen factis ipsum negant, quia nesciunt facere, que ipse dicit, sicut scriptum est a) 1): „Quid me vocatis: Domine, domine, et non facitis, que dico?" Ex quibus singulis generatur intestinum bellum sancte ecclesie et pressura nec non quedam contagiosa perplexio in rudibus et simplicibus christianis, qui cupientes Jhesum Christum invenire, distracti per talia predicta, nesciunt, quo secure possint diverti [f. 145b], in quibus requi- escere vel quibus adherere, cum manifeste contemplentur, quod omnes, quasi amici Christi essent, sic locuntur, et tamen omnes inimicos se exhibent fraterne caritatis, virtutis Christi Jhesu et 20 eius veritatis; cum considerent, inquam, quod omnes fere con- fitentur se nosse deum, sed factis eum negant, quia dividunt Christum. Et ideo merito nunc est illa vox ecclesie ad Chri- stum ipsummet et non alium, Cantici I. 2): „Indica michi, quem diligit anima mea, ubi pascas, ubi cubes in meridie, ne vagari incipiam post greges sodalium tuorum.“ Hec ita sunt dicta de eo, quod veritas dicit3): „Ubicumque fuerit corpus“, innuens quandam per hoc ambiguitatem fiendam de corpore, id est uni- tate suorum electorum. 30 Capitulum quintumb). Quod corpus Antichristi est simile corpori bestieb). II. Secundo est notandum hic, quod dicit veritas 4): „Ubi- cumque fuerit corpus." a) lacuna sequitur in A. b) ita A rubr. 1) Lucae VI. 46. 2) Cantic. I. 6. 3) Matth. XXIV. 28. 35 XXIV. 28. 4) Matth.
68 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 4 et 5. 5 10 15 25 fac te ipsum, nec stes in loco campestri, nec in omni circa re- gione. Ibi namque est Christus et semper ab inicio non cessavit habitare." Cum itaque iterum nunc palam et communiter hec dican- tur in populo et agantur in christianis, numquid non dicitur nobis iam: „Ecce, hic est Christus, ecce, illic“, presertim cum hec contingant aput homines, qui Jhesum crucifixum non us- quequaque libere confitentur? Quod si confitentur se nosse de- um, ore dicentes: „Domine, domine“, tamen factis ipsum negant, quia nesciunt facere, que ipse dicit, sicut scriptum est a) 1): „Quid me vocatis: Domine, domine, et non facitis, que dico?" Ex quibus singulis generatur intestinum bellum sancte ecclesie et pressura nec non quedam contagiosa perplexio in rudibus et simplicibus christianis, qui cupientes Jhesum Christum invenire, distracti per talia predicta, nesciunt, quo secure possint diverti [f. 145b], in quibus requi- escere vel quibus adherere, cum manifeste contemplentur, quod omnes, quasi amici Christi essent, sic locuntur, et tamen omnes inimicos se exhibent fraterne caritatis, virtutis Christi Jhesu et 20 eius veritatis; cum considerent, inquam, quod omnes fere con- fitentur se nosse deum, sed factis eum negant, quia dividunt Christum. Et ideo merito nunc est illa vox ecclesie ad Chri- stum ipsummet et non alium, Cantici I. 2): „Indica michi, quem diligit anima mea, ubi pascas, ubi cubes in meridie, ne vagari incipiam post greges sodalium tuorum.“ Hec ita sunt dicta de eo, quod veritas dicit3): „Ubicumque fuerit corpus“, innuens quandam per hoc ambiguitatem fiendam de corpore, id est uni- tate suorum electorum. 30 Capitulum quintumb). Quod corpus Antichristi est simile corpori bestieb). II. Secundo est notandum hic, quod dicit veritas 4): „Ubi- cumque fuerit corpus." a) lacuna sequitur in A. b) ita A rubr. 1) Lucae VI. 46. 2) Cantic. I. 6. 3) Matth. XXIV. 28. 35 XXIV. 28. 4) Matth.
Strana 69
II. Quod corpus Antichristi est simile corpori bestiae. 69 Ponit enim corpus simpliciter. Quod primo forte et salvo iudicio meliori potest sic accipi, scilicet quod semper fuerunt due congregaciones a principio vel due ecclesie, una corpus Christi, scilicet ecclesia sanctorum, alia corpus Antichristi, sci- licet ecclesia malignancium. De corpore Christi multa sunt in scriptura 1). De corpore Antichristi Job. XLI. dicitur 2): „Corpus eius quasi scuta fusilia conpactum squamis sese prementibus." Item aquile possunt sumi hic homines boni et reprobi, presertim illi homines reprobi, qui sunt agiles in malo et su- perbi et inbuti sapiencia huius mundi, que est „terrena, ani- 10 malis et dyabolica“3), atque similiter homines probi, assecle Jhesu Christi, repleti „sapiencia, que desursum est, et est primum pu- dica, deinde pacifica, suadibilis et modesta“4), quia utrique ho- rum reperiuntur in scripturis nomine aquilarum designari prop- ter earum aquilarum varias proprietates et singulariter [in] Eze- 1 chie le] XVII. de duobus et diversis aquilis 5). Ponit igitur dominus Jhesus sine addito 6): „Ubicumque fuerit corpus, ibi congregabuntur et aquile“, per hoc dans in intelligendum, quod quelibet aquile ad sui generis cor- pus colligentura) in diebus tunc futuris. Verbi gracia 20 reprobi, illud corpus Antichristi, ad ecclesiam malignancium, ubicumque pro tunc fuerit, concurrent, et probi ad corpus Christi, id est ecclesiam sanctam, ubicumque existet, a spiritu Jhesu deducentur, ita quod secundum dictamen sapientis simile tunc ad sibi simile adiungetur 7), et secundum alium prophetam, 25 qui dicit b), quod tunc quilibet ad suum populum adiungetur s). Et hic sensus plane concordat scripture Apoc. XV. e., ubi dici- tur de congregacione corporis, specialiter Antichristi9): „Et con- gregabit eos ad locum, qui hebrayce dicitur Hermagedon“, quod interpretatum dicitur consurgens temptacio. Nam sicut electi 30 nunc ad se ipsos conveniunt, ,solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis“10), ita iniqui consurgente temptacione, scilicet correpcionis ipsorum, in suam synagogam et ad suos complices pro nunc valde confluunt et se invicem contra se increpantes a) corr. ab ed.; colliguntur A. b) lacuna seq. in A. 35 4) Cf. 1) Cf. supra p. 55. 2) Job XLI. 6. 3) Cf. Jacobi III. 15. 7) Cf. 6) Matth. XXIV. 28. Jacobi III. 17. 5) Cf. Ezech. XVII. 3. 7. Eccli. XIII. 20: „Omnis caro ad similem sibi conjungetur et omnis homo 8) Cf. Isaiae XIII. 14: „Unusquisque ad populum simili sui sociabitur.“ 9) recte Apoc. XVI. I6 (Armagedon). 10) Ephes. IV. 3. 40 suum convertetur.“
II. Quod corpus Antichristi est simile corpori bestiae. 69 Ponit enim corpus simpliciter. Quod primo forte et salvo iudicio meliori potest sic accipi, scilicet quod semper fuerunt due congregaciones a principio vel due ecclesie, una corpus Christi, scilicet ecclesia sanctorum, alia corpus Antichristi, sci- licet ecclesia malignancium. De corpore Christi multa sunt in scriptura 1). De corpore Antichristi Job. XLI. dicitur 2): „Corpus eius quasi scuta fusilia conpactum squamis sese prementibus." Item aquile possunt sumi hic homines boni et reprobi, presertim illi homines reprobi, qui sunt agiles in malo et su- perbi et inbuti sapiencia huius mundi, que est „terrena, ani- 10 malis et dyabolica“3), atque similiter homines probi, assecle Jhesu Christi, repleti „sapiencia, que desursum est, et est primum pu- dica, deinde pacifica, suadibilis et modesta“4), quia utrique ho- rum reperiuntur in scripturis nomine aquilarum designari prop- ter earum aquilarum varias proprietates et singulariter [in] Eze- 1 chie le] XVII. de duobus et diversis aquilis 5). Ponit igitur dominus Jhesus sine addito 6): „Ubicumque fuerit corpus, ibi congregabuntur et aquile“, per hoc dans in intelligendum, quod quelibet aquile ad sui generis cor- pus colligentura) in diebus tunc futuris. Verbi gracia 20 reprobi, illud corpus Antichristi, ad ecclesiam malignancium, ubicumque pro tunc fuerit, concurrent, et probi ad corpus Christi, id est ecclesiam sanctam, ubicumque existet, a spiritu Jhesu deducentur, ita quod secundum dictamen sapientis simile tunc ad sibi simile adiungetur 7), et secundum alium prophetam, 25 qui dicit b), quod tunc quilibet ad suum populum adiungetur s). Et hic sensus plane concordat scripture Apoc. XV. e., ubi dici- tur de congregacione corporis, specialiter Antichristi9): „Et con- gregabit eos ad locum, qui hebrayce dicitur Hermagedon“, quod interpretatum dicitur consurgens temptacio. Nam sicut electi 30 nunc ad se ipsos conveniunt, ,solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis“10), ita iniqui consurgente temptacione, scilicet correpcionis ipsorum, in suam synagogam et ad suos complices pro nunc valde confluunt et se invicem contra se increpantes a) corr. ab ed.; colliguntur A. b) lacuna seq. in A. 35 4) Cf. 1) Cf. supra p. 55. 2) Job XLI. 6. 3) Cf. Jacobi III. 15. 7) Cf. 6) Matth. XXIV. 28. Jacobi III. 17. 5) Cf. Ezech. XVII. 3. 7. Eccli. XIII. 20: „Omnis caro ad similem sibi conjungetur et omnis homo 8) Cf. Isaiae XIII. 14: „Unusquisque ad populum simili sui sociabitur.“ 9) recte Apoc. XVI. I6 (Armagedon). 10) Ephes. IV. 3. 40 suum convertetur.“
Strana 70
70 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 5. protegunt et perinde in malo confirmantur. Ideoque, ubi supra, in Job de Antichristo dicitur1): „Corpus eius quasi scuta fu- silia, conpactum squamis sese prementibus, una uni coniungi- tur, et ne spiraculum quidem incedit per eas, una alteri ad- 5 herebit et tenentes se nequaquam separabuntur.“ Et hec su- perius 2) sunt eciam iam pensata. Placet tamen magis unum alium sensum elicere ex verbis Christi preassumptis. Dicit igitur: „Ubicumque fuerit corpus, ibi congregabuntur et aquile.“ Ex eo, quod dicit simpliciter et sine addicione „corpus“, et quod non dicit „corpora“, sed sin- gulare et unum corpus innuit accipiendum, ubi est adverten- dum, quod per hoc intelligit tantum ecclesiam elec- torum, que unicum proprie et solum est corpus mi- sticum Christi Jhesu propter magnam similitudinem hu- 15 mani corporis nuncupatum, prout deducit apostolus, ut dic- tum est in multis locis 3), precipue tamen propter hoc secundum eundem apostolum 4), quia in corpore hominis, quod totum a capite et racione gubernatum existens, membra ipsius singula suis officiis ordinatissime, quamvis distincta, toti tamen corpori 20 administrant et legittime concurrunt in maximam corporis sui unionem, ita miro modo conformiter in ecclesia Christi ista omnia relucent et membra eius cum officiis suis se invicem decoratissime conplectuntur; que obmitto nunc tamquam ad plenum per apostolum declarata. Sic autem multitudo Antichristi nullo modo cor- pus potest dici proprie, quia licet in multis Christi eccle- sie assimiletur, tamen nequaquam in unum conportant, neque gubernantur ab una racione; propter quod licet faciunt unum in malo membra Antichristi, non ideo corpus simpliciter dicun- 30 tur, sed corpus Vehemoth, id est corpus bestie, secundum ea, que paulo ante sunt de Job allegata 5). Et idcirco Antichri- stus bestia mirabilis quasi unum monstrum, id est preter vel contra naturam ex suis partibus contra se invicem assidentibus dicitur in scriptura 6), cui logyci „chimera“ nomen 35 ad placitum et proprie posuerunt, et unde contra naturam cor- pus totum Antichristi a Sathana signatum est connecti. 1) Job XLI. 6—8. 2) Cf. supra p. 44. 3) vide in vol. I et II. in- dicem rerum, sub „Ecclesia.“ 4) scilicet secundum apostolum Paulum, cf. 6) Cf. ApOc. I. Cor. XII. 12 sq. et Coloss. II. 19. 5) vide supra lin. 2 sq. 40 XIII. et XVII. passim. 10 25
70 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 5. protegunt et perinde in malo confirmantur. Ideoque, ubi supra, in Job de Antichristo dicitur1): „Corpus eius quasi scuta fu- silia, conpactum squamis sese prementibus, una uni coniungi- tur, et ne spiraculum quidem incedit per eas, una alteri ad- 5 herebit et tenentes se nequaquam separabuntur.“ Et hec su- perius 2) sunt eciam iam pensata. Placet tamen magis unum alium sensum elicere ex verbis Christi preassumptis. Dicit igitur: „Ubicumque fuerit corpus, ibi congregabuntur et aquile.“ Ex eo, quod dicit simpliciter et sine addicione „corpus“, et quod non dicit „corpora“, sed sin- gulare et unum corpus innuit accipiendum, ubi est adverten- dum, quod per hoc intelligit tantum ecclesiam elec- torum, que unicum proprie et solum est corpus mi- sticum Christi Jhesu propter magnam similitudinem hu- 15 mani corporis nuncupatum, prout deducit apostolus, ut dic- tum est in multis locis 3), precipue tamen propter hoc secundum eundem apostolum 4), quia in corpore hominis, quod totum a capite et racione gubernatum existens, membra ipsius singula suis officiis ordinatissime, quamvis distincta, toti tamen corpori 20 administrant et legittime concurrunt in maximam corporis sui unionem, ita miro modo conformiter in ecclesia Christi ista omnia relucent et membra eius cum officiis suis se invicem decoratissime conplectuntur; que obmitto nunc tamquam ad plenum per apostolum declarata. Sic autem multitudo Antichristi nullo modo cor- pus potest dici proprie, quia licet in multis Christi eccle- sie assimiletur, tamen nequaquam in unum conportant, neque gubernantur ab una racione; propter quod licet faciunt unum in malo membra Antichristi, non ideo corpus simpliciter dicun- 30 tur, sed corpus Vehemoth, id est corpus bestie, secundum ea, que paulo ante sunt de Job allegata 5). Et idcirco Antichri- stus bestia mirabilis quasi unum monstrum, id est preter vel contra naturam ex suis partibus contra se invicem assidentibus dicitur in scriptura 6), cui logyci „chimera“ nomen 35 ad placitum et proprie posuerunt, et unde contra naturam cor- pus totum Antichristi a Sathana signatum est connecti. 1) Job XLI. 6—8. 2) Cf. supra p. 44. 3) vide in vol. I et II. in- dicem rerum, sub „Ecclesia.“ 4) scilicet secundum apostolum Paulum, cf. 6) Cf. ApOc. I. Cor. XII. 12 sq. et Coloss. II. 19. 5) vide supra lin. 2 sq. 40 XIII. et XVII. passim. 10 25
Strana 71
Quod corpus Antichristi est simile corpori bestiae. 71 Nam sicut Christus [f. 146a] non aliud [est] nisi restauracio nature humane ad suam gloriam et suum statum primitivum, in quo Adam, id est homo, iuste et honorabiliter homo erat, ob quam causam ecclesia Christi equalissima esse humano digno corpori describitur, ita Antichristus, cuius caput dya- bolus, non aliud est nisi destitucio nature humane in statum bestialem, qui accidit homini post culpam, sicut scriptum est 1): „Homo cum in honore esset, non intellexit, conparatus est iu- mentis insipientibus et similis factus est illis.“ Ideo merito ec- clesia malignancium fere ubique in scripturis bestie no- 10 mine et ymagine bestie est signata. Bestie tamen esse bestiam est valde bonum et naturale, sicut scriptum est Gen.a) 2): „Vidit deus cuncta, que fecerat, et erant valde bona“, sed homini esse bestiam est contra naturam et per consequens contra deum et ideo valde malum et sibi et toti universo repugnans ac 15 crudele. Propterea corpus Antichristi seu multitudo chri- stianorum iniquorum dicitur similis esse bestie monstruose, contrariantib) ordini naturali et eciam conceptui seu ymaginacioni intellectus. Similis etenim esse bestie perhi- betur horribili, conposite ex bestiis multis crudelibus et rapa- cibus cum variis ipsarum naturalibus cruentis, instrumentis sive membris, que bestiam reddunt terribilem, utpote cum multis capitibus, non cum uno, et cum multis cornibus, et non cum uno, et habens sua membra ethrogenia in scripturis est de- 25 scriptac), prout Apok. XIII. dicitur 3): „Et vidi de mari bestiam ascendentem, habentem capita septem et cornua decem“; et paulo post 4): „Et bestia, quam vidi, similis erat pardo et pedes eius sicut pedes ursi, et os eius sicut os leonis.“ Ecce, quam proprie corpus bestiale Antichristi describitur, non conportans 30 in unum, sed in diversa agitatum, in eo solum ad unum con- currens, quod est bestia, scilicet quod facit motus actusque be- stiales non tantum preter, sed eciam contra racionem, ut est rapere avide, velud pardus, volutari in luxuria et dulcibus, prout ursus, et superbe loqui et crudeliter agere, sicuti leo. 5 20 35 a) lacuna sequitur in A. b) corr. ab ed.; contrariante A. c) de- scriptum corr. descripta A. 1) Psalm. XLVIII. 21. 2) Gen. I. 31. 3) Apoc. XIII. I. 4) Apoc. XIII. 2.
Quod corpus Antichristi est simile corpori bestiae. 71 Nam sicut Christus [f. 146a] non aliud [est] nisi restauracio nature humane ad suam gloriam et suum statum primitivum, in quo Adam, id est homo, iuste et honorabiliter homo erat, ob quam causam ecclesia Christi equalissima esse humano digno corpori describitur, ita Antichristus, cuius caput dya- bolus, non aliud est nisi destitucio nature humane in statum bestialem, qui accidit homini post culpam, sicut scriptum est 1): „Homo cum in honore esset, non intellexit, conparatus est iu- mentis insipientibus et similis factus est illis.“ Ideo merito ec- clesia malignancium fere ubique in scripturis bestie no- 10 mine et ymagine bestie est signata. Bestie tamen esse bestiam est valde bonum et naturale, sicut scriptum est Gen.a) 2): „Vidit deus cuncta, que fecerat, et erant valde bona“, sed homini esse bestiam est contra naturam et per consequens contra deum et ideo valde malum et sibi et toti universo repugnans ac 15 crudele. Propterea corpus Antichristi seu multitudo chri- stianorum iniquorum dicitur similis esse bestie monstruose, contrariantib) ordini naturali et eciam conceptui seu ymaginacioni intellectus. Similis etenim esse bestie perhi- betur horribili, conposite ex bestiis multis crudelibus et rapa- cibus cum variis ipsarum naturalibus cruentis, instrumentis sive membris, que bestiam reddunt terribilem, utpote cum multis capitibus, non cum uno, et cum multis cornibus, et non cum uno, et habens sua membra ethrogenia in scripturis est de- 25 scriptac), prout Apok. XIII. dicitur 3): „Et vidi de mari bestiam ascendentem, habentem capita septem et cornua decem“; et paulo post 4): „Et bestia, quam vidi, similis erat pardo et pedes eius sicut pedes ursi, et os eius sicut os leonis.“ Ecce, quam proprie corpus bestiale Antichristi describitur, non conportans 30 in unum, sed in diversa agitatum, in eo solum ad unum con- currens, quod est bestia, scilicet quod facit motus actusque be- stiales non tantum preter, sed eciam contra racionem, ut est rapere avide, velud pardus, volutari in luxuria et dulcibus, prout ursus, et superbe loqui et crudeliter agere, sicuti leo. 5 20 35 a) lacuna sequitur in A. b) corr. ab ed.; contrariante A. c) de- scriptum corr. descripta A. 1) Psalm. XLVIII. 21. 2) Gen. I. 31. 3) Apoc. XIII. I. 4) Apoc. XIII. 2.
Strana 72
72 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 5 et 6. Quamvis tamen hec bestia, id est multitudo synagoge Sathane, sit nimis late et potenter per universum orbem ec- clesie in hiis temporibus augmentata et condensata, quia tamen, ut dictum est, neque una racione regitur, neque ad unum caput 5 concurrit, neque in unum per amorem Jhesu conportat, facile ab hiis, qui sunt aquile, evitatur. Sed ecclesia sanc- torum, scilicet corpus Christi, ubicumque fuerit, latere aqui- las non potest, quia gaudens suo capite unico, sapiencia, caritate et officiis suis legittimis ac ordinatis, ut fulgur fortiter 10 resplendet, et unum solum intendens, ad unum omnia dirigit usque finem. Quapropter ubicumque corpus fuerit, id est eccle- sia hec domini Jhesu Christi, ibi et aquile colligentur 1). 15 Capitulum sextum2). Quod contencio et scisma est propria proprietas corporis Antichristia). 20 25 30 III. Tercio est notandum in verbis Christi assumptis illud, quod dicitur „congregabuntur“, quia habetb) proprium Chri- stus Jhesus et spiritus eius, scilicete) dispersa col- ligere per caritatem veritatis, sicud ex adverso pro- prium est dyaboli et per consequens Antichristi dispergered) per superbiam et contencioneme). Et ideo de Christo dicitur 2): „Deus, qui facit unius moris habitare in domo“, et iterum 3): „Audiam, quid loquatur in me dominus, quoniam loquetur pacem in plebem suam.“ Nam pro eo, ut electi ipsius essent unumf), Christus in extremis obnixe patrem rogavit, dicens 4): „Rogo, pater, ut ipsi sint unum, sicut et nos unum sumus.“ Quinymmo pro eo est Christus mortuus, ut sui electi in unum colligantur; unde Jo. XI.5): „Non tantum Chri- stus moriturus erat pro gente, sed ut filios dei congregaret in unum.“ Propter quod primum et principaliter est preceptum Christi Jhesu dileccio dei et fraterna, sicut scriptum est 6): „Hoc a) ita A rubr. b) contin. D 1. 2. e) om. D 1. 2. d) dispargere A. e) post hanc vocem D 1. 2. contin. Non ponant, v. infra p. 85, lin. 9. f) unum corpus corr. unum A. 35 1) Cf. Matth. XXIV. 28. 2) Psalm. LXVII. 7. 3) Psalm. LXXXIV. 9. 4) Joann. XVII. 22. 5) Joann. XI. 52. 8) Joann. XIII. 34.
72 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 5 et 6. Quamvis tamen hec bestia, id est multitudo synagoge Sathane, sit nimis late et potenter per universum orbem ec- clesie in hiis temporibus augmentata et condensata, quia tamen, ut dictum est, neque una racione regitur, neque ad unum caput 5 concurrit, neque in unum per amorem Jhesu conportat, facile ab hiis, qui sunt aquile, evitatur. Sed ecclesia sanc- torum, scilicet corpus Christi, ubicumque fuerit, latere aqui- las non potest, quia gaudens suo capite unico, sapiencia, caritate et officiis suis legittimis ac ordinatis, ut fulgur fortiter 10 resplendet, et unum solum intendens, ad unum omnia dirigit usque finem. Quapropter ubicumque corpus fuerit, id est eccle- sia hec domini Jhesu Christi, ibi et aquile colligentur 1). 15 Capitulum sextum2). Quod contencio et scisma est propria proprietas corporis Antichristia). 20 25 30 III. Tercio est notandum in verbis Christi assumptis illud, quod dicitur „congregabuntur“, quia habetb) proprium Chri- stus Jhesus et spiritus eius, scilicete) dispersa col- ligere per caritatem veritatis, sicud ex adverso pro- prium est dyaboli et per consequens Antichristi dispergered) per superbiam et contencioneme). Et ideo de Christo dicitur 2): „Deus, qui facit unius moris habitare in domo“, et iterum 3): „Audiam, quid loquatur in me dominus, quoniam loquetur pacem in plebem suam.“ Nam pro eo, ut electi ipsius essent unumf), Christus in extremis obnixe patrem rogavit, dicens 4): „Rogo, pater, ut ipsi sint unum, sicut et nos unum sumus.“ Quinymmo pro eo est Christus mortuus, ut sui electi in unum colligantur; unde Jo. XI.5): „Non tantum Chri- stus moriturus erat pro gente, sed ut filios dei congregaret in unum.“ Propter quod primum et principaliter est preceptum Christi Jhesu dileccio dei et fraterna, sicut scriptum est 6): „Hoc a) ita A rubr. b) contin. D 1. 2. e) om. D 1. 2. d) dispargere A. e) post hanc vocem D 1. 2. contin. Non ponant, v. infra p. 85, lin. 9. f) unum corpus corr. unum A. 35 1) Cf. Matth. XXIV. 28. 2) Psalm. LXVII. 7. 3) Psalm. LXXXIV. 9. 4) Joann. XVII. 22. 5) Joann. XI. 52. 8) Joann. XIII. 34.
Strana 73
III. Quod schisma est propria proprietas corporis Antichristi. 73 est preceptum meum, ut diligatis invicem, sicut dilexi vos“, ita primus et principalis effectus ipsius Jhesu spiritus est congre- gare invicem et unire. Et hoc relucet in ecclesia primitivorum, de quibus scriptum est Act. IIII° 1): „Erat multitudinis creden- cium cor unum et anima una.“ Ita eciam primum et principale est Christi Jhesu spiritu afflatorum vel electorum congregare et uniri ad se invicem et unitatem conservare, veluti dicit apostolus ad electos 2): „Sol- liciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis“; et alibi ponit modum servacionis unionem, dicensa)3): „Nichil per conten- cionem vel inanem gloriam, sed [in humilitate] sibi invicem superiores arbitrantes.“ Quapropter Christi electi habent hoc in radice caritatis, quod non tantum cum bonis unitatem con- servant, sed eciam cum omnibus, in quantum fieri potest, sicut scriptum est ad Ro.a) 4): „Ymmo eciam cum hiis, qui oderant pa- cem, sunt pacifici“; ideoque caritas ipsorum omnia suffert, omnia sustinet 5), prius quam rumperet vinculum fraterne dileccionis. Ita iudicanda sunt de reprobis omnia per oppositam qua- litatem, qui, ut paulo ante de bestia dictum estb), nequeunt nisi in iniquitate esse concordes, quod non concordia proprie potest dici, sed quedam quasi violenta colligacio in malis affec- cionibus [f. 146b] et sine omni ordine et forma et ad monitum, quod bene Sampson per vulpes per caudas invicem colligatas designavit 6). Propter quod dictum est Eccle.c) 7): „Stuppa col- lecta synagoga peccancium“, et in Ysa.s): „Non est pax inpiis, dicit dominus.“ Non igitur mali possunt dici unum, quantum- libet concordant in mala voluntate, sed similes in malo. Esse autem discordes d) est ipsis proprie proprium, quoniam hoc obtinent a sua primordena origine et ex suo patre Sathana, qui primum rupit concordiam et unionem et dehinc eciam in honorem scisma suum derivavit, sicut scriptum est 9): „Invidia dyaboli peccatum intravit in orbem terrarum.“ Et idcirco apo- stolus ad Ro.e) 1°): „Omnes, qui spiritum Jhesu non habent, 10 15 20 25 30 a) lacuna sequitur in A. b) qui repet. A. c) lacuna seq. in A. d) ipsis discordes A. e) lacuna sequitur in A. 35 1) Act. IV. 32. 2) Ephes. IV. 3. 3) Philipp. II. 3. 4) recte 5) Cf. Psalm. CXIX. 7: „Cum his, qui oderunt pacem, eram pacificus.“ 6) Cf. Judic. XV. 4. 8) Isaiac I. Cor. XIII. 7. 7) Eccli. XXI. I0. XLVIII. 22. 9) Sap. II. 24. 10) Cf. Rom. VIII. 9: „Si quis autem spiri- tum Christi non habet, hic non est eius.“ 40
III. Quod schisma est propria proprietas corporis Antichristi. 73 est preceptum meum, ut diligatis invicem, sicut dilexi vos“, ita primus et principalis effectus ipsius Jhesu spiritus est congre- gare invicem et unire. Et hoc relucet in ecclesia primitivorum, de quibus scriptum est Act. IIII° 1): „Erat multitudinis creden- cium cor unum et anima una.“ Ita eciam primum et principale est Christi Jhesu spiritu afflatorum vel electorum congregare et uniri ad se invicem et unitatem conservare, veluti dicit apostolus ad electos 2): „Sol- liciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis“; et alibi ponit modum servacionis unionem, dicensa)3): „Nichil per conten- cionem vel inanem gloriam, sed [in humilitate] sibi invicem superiores arbitrantes.“ Quapropter Christi electi habent hoc in radice caritatis, quod non tantum cum bonis unitatem con- servant, sed eciam cum omnibus, in quantum fieri potest, sicut scriptum est ad Ro.a) 4): „Ymmo eciam cum hiis, qui oderant pa- cem, sunt pacifici“; ideoque caritas ipsorum omnia suffert, omnia sustinet 5), prius quam rumperet vinculum fraterne dileccionis. Ita iudicanda sunt de reprobis omnia per oppositam qua- litatem, qui, ut paulo ante de bestia dictum estb), nequeunt nisi in iniquitate esse concordes, quod non concordia proprie potest dici, sed quedam quasi violenta colligacio in malis affec- cionibus [f. 146b] et sine omni ordine et forma et ad monitum, quod bene Sampson per vulpes per caudas invicem colligatas designavit 6). Propter quod dictum est Eccle.c) 7): „Stuppa col- lecta synagoga peccancium“, et in Ysa.s): „Non est pax inpiis, dicit dominus.“ Non igitur mali possunt dici unum, quantum- libet concordant in mala voluntate, sed similes in malo. Esse autem discordes d) est ipsis proprie proprium, quoniam hoc obtinent a sua primordena origine et ex suo patre Sathana, qui primum rupit concordiam et unionem et dehinc eciam in honorem scisma suum derivavit, sicut scriptum est 9): „Invidia dyaboli peccatum intravit in orbem terrarum.“ Et idcirco apo- stolus ad Ro.e) 1°): „Omnes, qui spiritum Jhesu non habent, 10 15 20 25 30 a) lacuna sequitur in A. b) qui repet. A. c) lacuna seq. in A. d) ipsis discordes A. e) lacuna sequitur in A. 35 1) Act. IV. 32. 2) Ephes. IV. 3. 3) Philipp. II. 3. 4) recte 5) Cf. Psalm. CXIX. 7: „Cum his, qui oderunt pacem, eram pacificus.“ 6) Cf. Judic. XV. 4. 8) Isaiac I. Cor. XIII. 7. 7) Eccli. XXI. I0. XLVIII. 22. 9) Sap. II. 24. 10) Cf. Rom. VIII. 9: „Si quis autem spiri- tum Christi non habet, hic non est eius.“ 40
Strana 74
74 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 6, c. 6 et 7. non sunt eiusa)", sed sunt ex parte Antichristi, vocat simpliciter eos, qui sunt ex contencione. Ex hiis irrefragabiliterb) colligitur argumentum ad hoc, puta quod instans tempusc) est proprium pessimi An- tichristi, quoniam ex istis iam pro firmo habetur, quod vide- licet sicut Jhesu crucifixi est proprie proprium ecclesiam in uni- tatem congregare, ita Antichristi est maxime proprium eandem disgregare. Et ista regula est, quam dominus Jhesus Phariseis contra se contendentibus, quod ipse esset ex parte Sathane, intulit ad secernendum se et suos et Antichristum et suos, ubi respondit veritas, dicens 1): „Qui non coligit mecum, dispergit'd), id est omnis, qui colligit in unum homines per dileccionem et pacem sicut ego, ex parte mei esse per hoc cognoscitur, et omnis, qui dissipat homines a seipsis per invidiam et conten- 15 cionem, adversarius meus pro certo esse conprobatur. Quia igitur primitiva ecclesia fuit maxime con- gregata in unum, ita ut multitudinis credencium esset cor unum et anima una2), probacio est et fuit, quod tunc in ipsis fuit maxime dominus Jhesus Christus, sicut scriptum este) 3) „Ubi duo vel tres congregati fuerint in nomine meo, ego sum in medio eorum.“ Et quia hodie ecclesia christianorum est maxime divisa et scissa a summo usque ad deorsum, et in capite et in membris, et omne caput langwidum et omne cor merens a planta pedis usque ad verticem, non est in eo 25 sanitas 4), ideo hodie maxime manifesta est plenitudo corporis simul et capitis bestialis Antichristi, que maxima divisio su- perius est descripta. Propter quod nunc ille filius iniqui- tatis est revelatus et per universam ecclesiam est corpus eius nimis valde manifestum, cum per totam ecclesiam con- 30 tencio de hominibus et ab hominibus concrepet communiter et incessanter, publice simul et private, omni obediencia, omni di- leccione et fidelitate exulante. Ex quibus luculenter infertur, quod hii, qui sunt ex con- tencione 5) vel de corpore Antichristi, quamvis a se invicem 10 20 35 a) non sunt eius add. in marg. A. b) post corr. super lin. A. c) instans tempus add. in m. A. d) dispargit A. e) lacuna sequitur in A. 1) Lucae XI. 33. 2) Cf. Act. IV. 32. 3) Matth. XVIII. 20. 4) Cf. Isaiae I. 5—6. 5) Cf. Philipp. I. 17 (quidam autem ex contentione Christum annuntiant).
74 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 6, c. 6 et 7. non sunt eiusa)", sed sunt ex parte Antichristi, vocat simpliciter eos, qui sunt ex contencione. Ex hiis irrefragabiliterb) colligitur argumentum ad hoc, puta quod instans tempusc) est proprium pessimi An- tichristi, quoniam ex istis iam pro firmo habetur, quod vide- licet sicut Jhesu crucifixi est proprie proprium ecclesiam in uni- tatem congregare, ita Antichristi est maxime proprium eandem disgregare. Et ista regula est, quam dominus Jhesus Phariseis contra se contendentibus, quod ipse esset ex parte Sathane, intulit ad secernendum se et suos et Antichristum et suos, ubi respondit veritas, dicens 1): „Qui non coligit mecum, dispergit'd), id est omnis, qui colligit in unum homines per dileccionem et pacem sicut ego, ex parte mei esse per hoc cognoscitur, et omnis, qui dissipat homines a seipsis per invidiam et conten- 15 cionem, adversarius meus pro certo esse conprobatur. Quia igitur primitiva ecclesia fuit maxime con- gregata in unum, ita ut multitudinis credencium esset cor unum et anima una2), probacio est et fuit, quod tunc in ipsis fuit maxime dominus Jhesus Christus, sicut scriptum este) 3) „Ubi duo vel tres congregati fuerint in nomine meo, ego sum in medio eorum.“ Et quia hodie ecclesia christianorum est maxime divisa et scissa a summo usque ad deorsum, et in capite et in membris, et omne caput langwidum et omne cor merens a planta pedis usque ad verticem, non est in eo 25 sanitas 4), ideo hodie maxime manifesta est plenitudo corporis simul et capitis bestialis Antichristi, que maxima divisio su- perius est descripta. Propter quod nunc ille filius iniqui- tatis est revelatus et per universam ecclesiam est corpus eius nimis valde manifestum, cum per totam ecclesiam con- 30 tencio de hominibus et ab hominibus concrepet communiter et incessanter, publice simul et private, omni obediencia, omni di- leccione et fidelitate exulante. Ex quibus luculenter infertur, quod hii, qui sunt ex con- tencione 5) vel de corpore Antichristi, quamvis a se invicem 10 20 35 a) non sunt eius add. in marg. A. b) post corr. super lin. A. c) instans tempus add. in m. A. d) dispargit A. e) lacuna sequitur in A. 1) Lucae XI. 33. 2) Cf. Act. IV. 32. 3) Matth. XVIII. 20. 4) Cf. Isaiae I. 5—6. 5) Cf. Philipp. I. 17 (quidam autem ex contentione Christum annuntiant).
Strana 75
Quod divisio et contentio probantur tempus esse proprium Antichristi. 75 sint diversi et communiter agant [contra] alterutrum contenciose, tamen multo magis contra sanctos dei incenduntur zelo amaro1), tum quia sunt ipsis in toto contrarii, veluti Christus Antichristo, tum quia spiritus incitans ipsos spiritualiter in in- timis a), non sinit eos quiescere, ita quod et licet causam odii contra sanctos simplices et innocentes non habeant, tamen gratis ipsos odiunt et sine ulla causa ipsos verbis et factis persequn- tur, presertim illos, qui Jhesum crucifixum audacter secuntur et confitentur. Et pro eo scriptum estb) 2): „Odio habuerunt me gratis“. Quinymo sunt talibus confessores Crucifixi contrarii et 10 graves ad videndum 3), quod eciam in bonis operibus et propter bona opera eosdem odiunt et inpediunt. Et talis est condicio invidie ipsorum inique, ut illud bonum opus, quod ipsi non cu- rant vel non possunt vel nesciunt facere, in electis Christi eis displicet, et ob id conantur ipsum opus inpedire. Propter quod 15 scriptum est 4): „Pro eo, ut me diligerent, detrahebant michi." Per hoc igitur homines magis proprie esse Antichristi congno- scuntur, quod hos, qui Jhesum crucifixum confitentur et mani- feste bona faciunt, ipsi persecuntur et detrahunt eisdem, suam per hoc antychristianitatem exequentes, et quia hodie est talium 20 nimia multitudo, qui Gog et Magog5), id est de tecto vel de subtecto existentes, non permittunt caput sanctos dei ad lo- quendum Jhesum crucifixum vel operandum elevare, ut ipsi soli esse sapientes et gloriose contecti omnic) specie religionis videantur continentesque omnem execucionem iusticie et sanc- 25 titatis. Capitulum septimumd). Quam periculosa et timenda est illa contencio membrorum Antichristid). Ideo dispersio sanctorum dei per Danielem 6) 30 predicta est conpleta, quoniam pro nunc sancti dei, qui a) in continuis corr. in intimis A. b) lacuna sequitur in A. nis corr. omni A. - d) ita A rubr. c) om- 1) Cf. Jacobi III. 14 (quod si zelum amarum habetis et contentiones sint in cordibus vestris). 2) Joan. XV. 25. 3) Cf. Sap. II. 15. (gravis 35 4) Psalm. CVIII. 4. 5) Cf. Apoc. XX. 7. 6) Cf. Da- ad videndum). niel. XII. 7.
Quod divisio et contentio probantur tempus esse proprium Antichristi. 75 sint diversi et communiter agant [contra] alterutrum contenciose, tamen multo magis contra sanctos dei incenduntur zelo amaro1), tum quia sunt ipsis in toto contrarii, veluti Christus Antichristo, tum quia spiritus incitans ipsos spiritualiter in in- timis a), non sinit eos quiescere, ita quod et licet causam odii contra sanctos simplices et innocentes non habeant, tamen gratis ipsos odiunt et sine ulla causa ipsos verbis et factis persequn- tur, presertim illos, qui Jhesum crucifixum audacter secuntur et confitentur. Et pro eo scriptum estb) 2): „Odio habuerunt me gratis“. Quinymo sunt talibus confessores Crucifixi contrarii et 10 graves ad videndum 3), quod eciam in bonis operibus et propter bona opera eosdem odiunt et inpediunt. Et talis est condicio invidie ipsorum inique, ut illud bonum opus, quod ipsi non cu- rant vel non possunt vel nesciunt facere, in electis Christi eis displicet, et ob id conantur ipsum opus inpedire. Propter quod 15 scriptum est 4): „Pro eo, ut me diligerent, detrahebant michi." Per hoc igitur homines magis proprie esse Antichristi congno- scuntur, quod hos, qui Jhesum crucifixum confitentur et mani- feste bona faciunt, ipsi persecuntur et detrahunt eisdem, suam per hoc antychristianitatem exequentes, et quia hodie est talium 20 nimia multitudo, qui Gog et Magog5), id est de tecto vel de subtecto existentes, non permittunt caput sanctos dei ad lo- quendum Jhesum crucifixum vel operandum elevare, ut ipsi soli esse sapientes et gloriose contecti omnic) specie religionis videantur continentesque omnem execucionem iusticie et sanc- 25 titatis. Capitulum septimumd). Quam periculosa et timenda est illa contencio membrorum Antichristid). Ideo dispersio sanctorum dei per Danielem 6) 30 predicta est conpleta, quoniam pro nunc sancti dei, qui a) in continuis corr. in intimis A. b) lacuna sequitur in A. nis corr. omni A. - d) ita A rubr. c) om- 1) Cf. Jacobi III. 14 (quod si zelum amarum habetis et contentiones sint in cordibus vestris). 2) Joan. XV. 25. 3) Cf. Sap. II. 15. (gravis 35 4) Psalm. CVIII. 4. 5) Cf. Apoc. XX. 7. 6) Cf. Da- ad videndum). niel. XII. 7.
Strana 76
76 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 7. adhuc [f. 147a] sunt plus quam septem milia relicta 1), ad aqui- lonem et meridiem, ad orientem et occidentem in occultis si- lencio vacant, quemadmodum scriptum esta) 2): „Prudens in tempore illo tacebit, quia tempus malum est.“ Sedent inquam in tenebris et in umbra mortis3), attoniti et concussi ab hiis malis, et ignorantes, quid agere debeant, quia ipsos ab errore moderno pro maximo obtexuerunt tenebre, ut si quid sanctum et rectum velint operari in Christo Jhesu, illico ad aliud valde suasibiliter et a magna apparencia et a multitudine iniquitatis seducuntur. Et si zelanter id, quod verum etb) iustum eis vide- tur, loqui ceperint in publico, nichil prorsus facient, sed magis formido ex dentibus Vehemoth prodiens et ipsius sternutacio 4) contundet os Jhesum crucifixum confitentis vel eius veritatem, quoniam nichil est de presenti in Christo Jhesu, sive 15 scilicet virtutis et veritatis, sive hominum electo- rum, quod non ubique per ecclesiam crudeliter pa- ciatur et tribulacionem pessimam et extremam. Nam a christianis et ab aliis, qui sancti apparent et sic a vulgo haben- tur, ab hiis quoque [veritas] patitur, qui gubernacula ecclesie vi- 20 dentur obtinere et solum habent edificare et non destruere, pro- movere Jhesum crucifixum et ipsum unicum et solum exaltare, non deprimere, non prohibere, non persequi Jhesum crucifixum confitentes et predicantes. Cum autem passim hec prefati fa- ciant et ad hec defensores ewangelii aut professores contra 25 ewangelium dicunt et faciunt, cum ductores veritatis a veritate seducunt, et cum fiant hec occulte, ita ut nec ipsimet hoc in- telligant, nisi qui sunt aquille et docti a spiritu Jhesu, propter quod hoc isti Antichristi facientes, arbitrantur se per hoc deo obsequium comprestare; cum hoc homines potentes sunt in 30 ecclesia opere et sermone inpinguati et dilatati 5) diviciis Jhesu crucifixi et de absconditis ipsius est adinpletus venter eorum 6), nam pollent omnie) sapiencia et scriptura et habent in potestate 5 10 35 8) Nota bene A. a) lacuna seq. in A. b) corr. ab ed.; est A. c) post corr. A. 1) Cf. Rom. XI. 4. 2) Amos V. 13. 3) Cf. Psalm. CVI. 10. 4) Cf. Job XLI. 9 sq. 5) voces bibliae, cf. Deuter. XXXII. 15 et Jerem. V. 28. 6) Cf. Psalm. XVI. 14.
76 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 7. adhuc [f. 147a] sunt plus quam septem milia relicta 1), ad aqui- lonem et meridiem, ad orientem et occidentem in occultis si- lencio vacant, quemadmodum scriptum esta) 2): „Prudens in tempore illo tacebit, quia tempus malum est.“ Sedent inquam in tenebris et in umbra mortis3), attoniti et concussi ab hiis malis, et ignorantes, quid agere debeant, quia ipsos ab errore moderno pro maximo obtexuerunt tenebre, ut si quid sanctum et rectum velint operari in Christo Jhesu, illico ad aliud valde suasibiliter et a magna apparencia et a multitudine iniquitatis seducuntur. Et si zelanter id, quod verum etb) iustum eis vide- tur, loqui ceperint in publico, nichil prorsus facient, sed magis formido ex dentibus Vehemoth prodiens et ipsius sternutacio 4) contundet os Jhesum crucifixum confitentis vel eius veritatem, quoniam nichil est de presenti in Christo Jhesu, sive 15 scilicet virtutis et veritatis, sive hominum electo- rum, quod non ubique per ecclesiam crudeliter pa- ciatur et tribulacionem pessimam et extremam. Nam a christianis et ab aliis, qui sancti apparent et sic a vulgo haben- tur, ab hiis quoque [veritas] patitur, qui gubernacula ecclesie vi- 20 dentur obtinere et solum habent edificare et non destruere, pro- movere Jhesum crucifixum et ipsum unicum et solum exaltare, non deprimere, non prohibere, non persequi Jhesum crucifixum confitentes et predicantes. Cum autem passim hec prefati fa- ciant et ad hec defensores ewangelii aut professores contra 25 ewangelium dicunt et faciunt, cum ductores veritatis a veritate seducunt, et cum fiant hec occulte, ita ut nec ipsimet hoc in- telligant, nisi qui sunt aquille et docti a spiritu Jhesu, propter quod hoc isti Antichristi facientes, arbitrantur se per hoc deo obsequium comprestare; cum hoc homines potentes sunt in 30 ecclesia opere et sermone inpinguati et dilatati 5) diviciis Jhesu crucifixi et de absconditis ipsius est adinpletus venter eorum 6), nam pollent omnie) sapiencia et scriptura et habent in potestate 5 10 35 8) Nota bene A. a) lacuna seq. in A. b) corr. ab ed.; est A. c) post corr. A. 1) Cf. Rom. XI. 4. 2) Amos V. 13. 3) Cf. Psalm. CVI. 10. 4) Cf. Job XLI. 9 sq. 5) voces bibliae, cf. Deuter. XXXII. 15 et Jerem. V. 28. 6) Cf. Psalm. XVI. 14.
Strana 77
Quam periculosa et timenda est persecutio Antichristianorum. 77 ecclesie sacramenta, habentes insuper auctoritatem precipere om- nibus et mandare. Ab hiis igitur et a talibus et ab aliis de sua religione glo- riantibus et publicam sanctitatem et perfeccionem precedenti- bus in populis nunc sancti dei pessimam tribulacio- nem paciuntur in tantum, ut, si fieri potest, in errorem mit- tantur et electi 1), quia ista tribulacio non est corporum, sed animarum, non est nec videtur exemplaris et gloriosa, sed in scandalum reputata et contagiosa, non manifeste pro fide Christi et virtute, sed nubile et cum perplexitate et per consequens 10 cum hesitacione magna et timore, ita ut verum esse senciant, quod dictum est per prophetam 2): „Foris interficit gladius, in- tus mors devastat“, et: „Ecce, in pace amaritudo mea amaris- sima“3). Et nisi Jhesus crucifixus iam excitetur abrevietque no- bis dies istos, non fiet salva omnis caro 4). Qui ergo ita hec se habere intelligitis, que dicuntur, atque per totam ecclesiam dilatata valide debachari, levate capita vestra et sitis aquile, quoniam apropinquat redempcio ve- stra5), quia iam prope est et in ianuis 6), et oculi vestri con- specturi sunt corpus, ad quod debetis congregari7). Nam iam 20 iamque revelabitur dominus noster Jhesus Christus s), congre- gabitque suos electos de quatuor angulis mundi, quod faciet per Helyama), qui restaurabit omnia9), id est per predicatores suos et testes fideles multiplicatos per totum orbem, secundum quod supra dictum estb) de ossibus aridis et mortuis atque per 25 latitudinem campi disparsis 10), et dehinc per spiritum predica- cionis, qui orbem terrarum replevit, redivivis et ad suum cor- pus proprium adunatis 11). Et tunc quicumque iam fuerint acquille esse reperti, hii facile ad suum corpus advolabunt, licet qui in sordibus fuerint, sordescent adhuc12), et qui scandalizantur, porro 30 scandalisabuntur adhuc 1s). 15 a) Hyliam corr. Helyam A. b) secundum quod seq. in A superflue. 1) Cf. Matth. XXIV. 24. 2) Cf. Thren. I. 20: „Fortis interficit gla- 3) Isaiae XXXVIII. 17. 4) Cf. Marci dius, et domi mors similis est.“ 6) Cf. Matth. XXIV. 33. 7) de quo XIII. 20. 5) Cf. Lucae XXI. 28. corpore v. Matth. XXIV. 28. 8) Cf. Lucae XVII. 30 (qua die filius hominis 9) Cf. Matth. XXIV. 31 et Marci IX. II. 10) Cf. Ezech. revelabitur). 13) Cf. Matth. 11) Ibidem. 12) Cf. Apoc. XXII. II. XXXVII. I sq. XIII. 21 (continuo scandalisatur) et XXIV. 10 (et tunc scandalisabuntur multi). 35 40
Quam periculosa et timenda est persecutio Antichristianorum. 77 ecclesie sacramenta, habentes insuper auctoritatem precipere om- nibus et mandare. Ab hiis igitur et a talibus et ab aliis de sua religione glo- riantibus et publicam sanctitatem et perfeccionem precedenti- bus in populis nunc sancti dei pessimam tribulacio- nem paciuntur in tantum, ut, si fieri potest, in errorem mit- tantur et electi 1), quia ista tribulacio non est corporum, sed animarum, non est nec videtur exemplaris et gloriosa, sed in scandalum reputata et contagiosa, non manifeste pro fide Christi et virtute, sed nubile et cum perplexitate et per consequens 10 cum hesitacione magna et timore, ita ut verum esse senciant, quod dictum est per prophetam 2): „Foris interficit gladius, in- tus mors devastat“, et: „Ecce, in pace amaritudo mea amaris- sima“3). Et nisi Jhesus crucifixus iam excitetur abrevietque no- bis dies istos, non fiet salva omnis caro 4). Qui ergo ita hec se habere intelligitis, que dicuntur, atque per totam ecclesiam dilatata valide debachari, levate capita vestra et sitis aquile, quoniam apropinquat redempcio ve- stra5), quia iam prope est et in ianuis 6), et oculi vestri con- specturi sunt corpus, ad quod debetis congregari7). Nam iam 20 iamque revelabitur dominus noster Jhesus Christus s), congre- gabitque suos electos de quatuor angulis mundi, quod faciet per Helyama), qui restaurabit omnia9), id est per predicatores suos et testes fideles multiplicatos per totum orbem, secundum quod supra dictum estb) de ossibus aridis et mortuis atque per 25 latitudinem campi disparsis 10), et dehinc per spiritum predica- cionis, qui orbem terrarum replevit, redivivis et ad suum cor- pus proprium adunatis 11). Et tunc quicumque iam fuerint acquille esse reperti, hii facile ad suum corpus advolabunt, licet qui in sordibus fuerint, sordescent adhuc12), et qui scandalizantur, porro 30 scandalisabuntur adhuc 1s). 15 a) Hyliam corr. Helyam A. b) secundum quod seq. in A superflue. 1) Cf. Matth. XXIV. 24. 2) Cf. Thren. I. 20: „Fortis interficit gla- 3) Isaiae XXXVIII. 17. 4) Cf. Marci dius, et domi mors similis est.“ 6) Cf. Matth. XXIV. 33. 7) de quo XIII. 20. 5) Cf. Lucae XXI. 28. corpore v. Matth. XXIV. 28. 8) Cf. Lucae XVII. 30 (qua die filius hominis 9) Cf. Matth. XXIV. 31 et Marci IX. II. 10) Cf. Ezech. revelabitur). 13) Cf. Matth. 11) Ibidem. 12) Cf. Apoc. XXII. II. XXXVII. I sq. XIII. 21 (continuo scandalisatur) et XXIV. 10 (et tunc scandalisabuntur multi). 35 40
Strana 78
78 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 7 et 8. Eccea), predicta iam incipiunt adinpleri, et dehinc amplius et amplius continue invalescent. Nam scriptum est, ubi supra1): „Impie agent impii, et non intelligent omnes im- pii“; et iterum 2): „Superbia eorum, qui te oderunt, ascendit 5 semper“; atque iterum3): „Mali semper proficient in peius." Et sicut veritas de hiis diebus determinavit, dicens Luc. XXI° 4) „Amen, dico vobis, [quia] non preteribit generacio hec“, subau- dis ecclesie malignancium, „donec omnia fiant.“ Mt. XXIIII dicit 5): „Sicut enim fuit in diebus Noe, ita erit adventus et fili 10 hominis. Sicut enim erant ante diluvium commedentes et biben- tes, nubentes et nuptui tradentes usque ad eum diem, in que introivit in archam [f. 147b] Noe, et non congnoverunt, doned venit diluvium et tulit omnes, ita erit adventus filii hominis. Tunc duo erunt in agro, unus assumetur et alter relinquetur Due erunt molentes in mola, una assumetur et altera relin- quetur. Duo in lecto, unus assumetur et alter relinquetur. Vigilate ergo, quia nescitis, qua hora dominus vester venturus sit." Et iterum Luc[as], ubi supra, dicit6): „Attendite autem vobis, ne graventur corda vestra in crapula et ebrietate et curis huius 20 vite et ne superveniat in vos repentina dies illa. Tamquam enim fur superveniet in omnes, qui sedent super faciem omnis terre. Vigilate itaque omni tempore, orantes, ut digni ha- beamini fugere ista omnia, que futura sunt, et stare ante filium hominis." 15 25 Capitulum octavumb). De occulta et fraudulenta composicione corporis Antichristib). IV. Ex istis inmediate sequitur quartum pertractandum, puta quod hiis, qui crapulis et hebrietati et curis huius vite7) sunt dediti, sunt prorsus ignota, scilicet 30 tempus instans et Antichristus et corpuseius et om- nia eius ficticia et tendicula paliata. Ignota sunt tali- 9) Novissima dies A. a) ita emend. ab ed.; licet A. b) ita A rubr. 1) Dan. XII. 10. 2) Psalm. LXXIII. 23. 3) II. Tim. III. 13. 35 4) Lucae XXI. 32. 5) Matth. XXIV. 37—42 (duo in lecto oc. biblia om.). 6) Lucae XXI. 34—36. 7) vide verba praccedentia de Luc. XXI. 34.
78 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 7 et 8. Eccea), predicta iam incipiunt adinpleri, et dehinc amplius et amplius continue invalescent. Nam scriptum est, ubi supra1): „Impie agent impii, et non intelligent omnes im- pii“; et iterum 2): „Superbia eorum, qui te oderunt, ascendit 5 semper“; atque iterum3): „Mali semper proficient in peius." Et sicut veritas de hiis diebus determinavit, dicens Luc. XXI° 4) „Amen, dico vobis, [quia] non preteribit generacio hec“, subau- dis ecclesie malignancium, „donec omnia fiant.“ Mt. XXIIII dicit 5): „Sicut enim fuit in diebus Noe, ita erit adventus et fili 10 hominis. Sicut enim erant ante diluvium commedentes et biben- tes, nubentes et nuptui tradentes usque ad eum diem, in que introivit in archam [f. 147b] Noe, et non congnoverunt, doned venit diluvium et tulit omnes, ita erit adventus filii hominis. Tunc duo erunt in agro, unus assumetur et alter relinquetur Due erunt molentes in mola, una assumetur et altera relin- quetur. Duo in lecto, unus assumetur et alter relinquetur. Vigilate ergo, quia nescitis, qua hora dominus vester venturus sit." Et iterum Luc[as], ubi supra, dicit6): „Attendite autem vobis, ne graventur corda vestra in crapula et ebrietate et curis huius 20 vite et ne superveniat in vos repentina dies illa. Tamquam enim fur superveniet in omnes, qui sedent super faciem omnis terre. Vigilate itaque omni tempore, orantes, ut digni ha- beamini fugere ista omnia, que futura sunt, et stare ante filium hominis." 15 25 Capitulum octavumb). De occulta et fraudulenta composicione corporis Antichristib). IV. Ex istis inmediate sequitur quartum pertractandum, puta quod hiis, qui crapulis et hebrietati et curis huius vite7) sunt dediti, sunt prorsus ignota, scilicet 30 tempus instans et Antichristus et corpuseius et om- nia eius ficticia et tendicula paliata. Ignota sunt tali- 9) Novissima dies A. a) ita emend. ab ed.; licet A. b) ita A rubr. 1) Dan. XII. 10. 2) Psalm. LXXIII. 23. 3) II. Tim. III. 13. 35 4) Lucae XXI. 32. 5) Matth. XXIV. 37—42 (duo in lecto oc. biblia om.). 6) Lucae XXI. 34—36. 7) vide verba praccedentia de Luc. XXI. 34.
Strana 79
IV. De occulta et fraudulenta compositione corporis Antichristi. 79 eus insuper et ea, que Jhesus crucifixus et sua membra ope- rantur, et in tantum ignota sunt ipsis et obducta, quod existen- tes Antichristi et membra ipsius et in corpore ipsius bestiali, credunt se christos esse et affirmant se esse de corpore Jhesu Christi et membra eius, quemadmodum scriptum esta) 1): „Est via, que videtur homini recta; novissima autem eius ducunt ad interitum." Propter quod prefata multitudo carnalium christianorum et a spiritu Jhesu extincta ad hoc est per operacionem subti- lissimam demoniorum deducta, quod sequentes fabulas et per- 10 tractantes, autumant certam vitam tunc pertractare, et perse- quentes Christi fideles vel Christum Jhesum et eius virtutem, arbitrantur se Antichristum persequi et membrorum eius falsi- tatem, veluti similiter contigit et Judeis et paganis, qui Christum Jhesum seductorem vocitantes et ipsum atque apostolos ipsius 15 occidentes, obsequium se per hoc deo prestare sunt arbitrati. Similiter et isti, prout superius dictum est2), existentes Anti- christi, alium quemdam sompniant venire Antichristum et pre- dicant et minantur eundem affuturum, et ipsimet seductores existentes, alios inculpant esse seductores 3), et ipsi yppocrite 20 contagiosi existentes, contra alios, et ut plurimum, contra mem- bra Jhesu crucifixi insurgunt, per hoc ipsum coram populis quasi zelatores semet iustosque ostentantes. Sicut scriptum est Ro. II° 4): „Propter quod inexcusabilis es, o homo, omnis, qui iudicas. In quo enim alterum iudicas, te ipsum condempnas. 25 Eadem enim agis, que iudicas.“ Et tunc ad propositum 5): „Exi- stimas autem hoc, o homo, qui iudicas eos, qui talia agunt, et facis ea, quia tu effugies iudicium dei?“ Et infra 6): „Quid b) ergo alium doces, et te ipsum non doces, qui predicas non fu- randum, furaris, qui doces e) non mechandum, mecharis.“ Quare autem hec isti multitudini carnali christianorum eveniant, puta quod in tantum ludificari permittentur, reddit scriptura causas per multa, ex quibus unum Proverb. I., ubi dicitur7): „Vocavi et renuistis, extendi manum meam, et non a) lacuna sequitur in A. b) qui biblia. c) dicis biblia. 1) Proverb. XVI. 25. 2) vide supra p. 26. 3) Cf. II. Joan. 7: „Quoniam multi seductores exierunt in mundum, qui non confitentur Jhesum 4) Rom. II. 1. Christum venisse in carnem: hic est seductor et antichristus.“ 7) Proverb. I. 24—26 (cum vobis 5) Rom. II. 3. 6) Rom. II. 21—22. id, quod timebatis, advenerit). 30 35 40
IV. De occulta et fraudulenta compositione corporis Antichristi. 79 eus insuper et ea, que Jhesus crucifixus et sua membra ope- rantur, et in tantum ignota sunt ipsis et obducta, quod existen- tes Antichristi et membra ipsius et in corpore ipsius bestiali, credunt se christos esse et affirmant se esse de corpore Jhesu Christi et membra eius, quemadmodum scriptum esta) 1): „Est via, que videtur homini recta; novissima autem eius ducunt ad interitum." Propter quod prefata multitudo carnalium christianorum et a spiritu Jhesu extincta ad hoc est per operacionem subti- lissimam demoniorum deducta, quod sequentes fabulas et per- 10 tractantes, autumant certam vitam tunc pertractare, et perse- quentes Christi fideles vel Christum Jhesum et eius virtutem, arbitrantur se Antichristum persequi et membrorum eius falsi- tatem, veluti similiter contigit et Judeis et paganis, qui Christum Jhesum seductorem vocitantes et ipsum atque apostolos ipsius 15 occidentes, obsequium se per hoc deo prestare sunt arbitrati. Similiter et isti, prout superius dictum est2), existentes Anti- christi, alium quemdam sompniant venire Antichristum et pre- dicant et minantur eundem affuturum, et ipsimet seductores existentes, alios inculpant esse seductores 3), et ipsi yppocrite 20 contagiosi existentes, contra alios, et ut plurimum, contra mem- bra Jhesu crucifixi insurgunt, per hoc ipsum coram populis quasi zelatores semet iustosque ostentantes. Sicut scriptum est Ro. II° 4): „Propter quod inexcusabilis es, o homo, omnis, qui iudicas. In quo enim alterum iudicas, te ipsum condempnas. 25 Eadem enim agis, que iudicas.“ Et tunc ad propositum 5): „Exi- stimas autem hoc, o homo, qui iudicas eos, qui talia agunt, et facis ea, quia tu effugies iudicium dei?“ Et infra 6): „Quid b) ergo alium doces, et te ipsum non doces, qui predicas non fu- randum, furaris, qui doces e) non mechandum, mecharis.“ Quare autem hec isti multitudini carnali christianorum eveniant, puta quod in tantum ludificari permittentur, reddit scriptura causas per multa, ex quibus unum Proverb. I., ubi dicitur7): „Vocavi et renuistis, extendi manum meam, et non a) lacuna sequitur in A. b) qui biblia. c) dicis biblia. 1) Proverb. XVI. 25. 2) vide supra p. 26. 3) Cf. II. Joan. 7: „Quoniam multi seductores exierunt in mundum, qui non confitentur Jhesum 4) Rom. II. 1. Christum venisse in carnem: hic est seductor et antichristus.“ 7) Proverb. I. 24—26 (cum vobis 5) Rom. II. 3. 6) Rom. II. 21—22. id, quod timebatis, advenerit). 30 35 40
Strana 80
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 8 et 9. 80 fuit, qui aspiceret. Despexistis omne consilium meum et incre- paciones meas neglexistis. Ego quoque in interitu vestro ridebo et subsannabo, cum vobis, quod“, etc. Dehinc Ysaias, ubi dici- tur 1): „Quid est, quod amplius debui facere vinee me et non feci? An quod expectavi, ut faceret uvas et fecit labruscas?“, et reliqua omnia usque eiusdem VI°, ubi dicitur 2): „Vade et dices populo huic: Audite audientes et nolite intelligere, et videte visionem et nolite cognoscere. Exceca cor populi huius et aures eius aggrava et oculos eius claude, ne forte videat 10 oculis suis et auribus audiat et corde suo intelligat et conver- tatur, et sanem eos.“ Et adhuc limpidius respondetur ad pre- dictam questionem per apostolum IIa. Thess. II° 3): „Cuius ad- ventus est“, inquit, subaudis Antichristi, „per operacionem Sa- thane in omni virtute, signis et prodigiis mendacibus et in omni 15 seduccione iniquitatis hiis, qui pereunt.“ Et subditur causa: „Eo, quod caritatem veritatis non receperunt, ut salvi fierent. Ideo mittet illos deus, in operacionem erroris, ut credant mendacio, ut iudicentura) omnes, qui non crediderunt veritati, sed con- senserunt iniquitati." Ecce, quam palam edicit apostolusb), cur deus permittetc) Sathane tantam et tam efficacem potestatem ad decipiendum occulte et fraudulenter ingratos et contemptores christianos, ita ut eciam, si fieri potest, electi in errorem inducantur 4). Hec itaque innuens piissimus Jhesus crucifixus tam attente 25 tamque iterate, dicit suis electis 5): „Vigilate“, cum loquitur de istis pessimis novissimis temporibus; que non tantum puto dicta [f. 148a] sunt novissima tempora racione precedencium tempo- rum, sed eciam racione pessime et omnium maliciarum novissime iniquitatis et industriosissime decepcionis ecclesie christianorum. Et ob hanc causam ita strennue loquens et ponens precepta abstinencie et vigilancie in hiis diebus, ut paulo ante dictum est 6), iudicat arduam necessitatem in ipsis vigilandi. Nam dicit 7): „Vigilate itaque omni tempore orantes, ut digni habeamini fu- gere ista omnia. Erit enim tribulacio maxima, qualis non fuit, 20 30 35 a) vindicentur corr. iudicentur A. b) spiritus praecedit in A, sed. del. c) permittens corr. permittet A. 1) Isaiae V. 4. 2) Isaide VI. 9—10. 3) II. Thess. II. 9—11. 6) vide supra p. 78. 4) Cf. Matth. XXIV. 24. 5) Matth. XXIV. 42. 7) Matth. XXIV. 20—22 (libere allatum).
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 8 et 9. 80 fuit, qui aspiceret. Despexistis omne consilium meum et incre- paciones meas neglexistis. Ego quoque in interitu vestro ridebo et subsannabo, cum vobis, quod“, etc. Dehinc Ysaias, ubi dici- tur 1): „Quid est, quod amplius debui facere vinee me et non feci? An quod expectavi, ut faceret uvas et fecit labruscas?“, et reliqua omnia usque eiusdem VI°, ubi dicitur 2): „Vade et dices populo huic: Audite audientes et nolite intelligere, et videte visionem et nolite cognoscere. Exceca cor populi huius et aures eius aggrava et oculos eius claude, ne forte videat 10 oculis suis et auribus audiat et corde suo intelligat et conver- tatur, et sanem eos.“ Et adhuc limpidius respondetur ad pre- dictam questionem per apostolum IIa. Thess. II° 3): „Cuius ad- ventus est“, inquit, subaudis Antichristi, „per operacionem Sa- thane in omni virtute, signis et prodigiis mendacibus et in omni 15 seduccione iniquitatis hiis, qui pereunt.“ Et subditur causa: „Eo, quod caritatem veritatis non receperunt, ut salvi fierent. Ideo mittet illos deus, in operacionem erroris, ut credant mendacio, ut iudicentura) omnes, qui non crediderunt veritati, sed con- senserunt iniquitati." Ecce, quam palam edicit apostolusb), cur deus permittetc) Sathane tantam et tam efficacem potestatem ad decipiendum occulte et fraudulenter ingratos et contemptores christianos, ita ut eciam, si fieri potest, electi in errorem inducantur 4). Hec itaque innuens piissimus Jhesus crucifixus tam attente 25 tamque iterate, dicit suis electis 5): „Vigilate“, cum loquitur de istis pessimis novissimis temporibus; que non tantum puto dicta [f. 148a] sunt novissima tempora racione precedencium tempo- rum, sed eciam racione pessime et omnium maliciarum novissime iniquitatis et industriosissime decepcionis ecclesie christianorum. Et ob hanc causam ita strennue loquens et ponens precepta abstinencie et vigilancie in hiis diebus, ut paulo ante dictum est 6), iudicat arduam necessitatem in ipsis vigilandi. Nam dicit 7): „Vigilate itaque omni tempore orantes, ut digni habeamini fu- gere ista omnia. Erit enim tribulacio maxima, qualis non fuit, 20 30 35 a) vindicentur corr. iudicentur A. b) spiritus praecedit in A, sed. del. c) permittens corr. permittet A. 1) Isaiae V. 4. 2) Isaide VI. 9—10. 3) II. Thess. II. 9—11. 6) vide supra p. 78. 4) Cf. Matth. XXIV. 24. 5) Matth. XXIV. 42. 7) Matth. XXIV. 20—22 (libere allatum).
Strana 81
Quod tepidos et inconstantes absorbebit corpus Antichristi. 81 ex quo homines ceperunt super terram, et nisi breviati fuissent dies illi, non fieret salva omnis caro. Sed propter electos“, sub- intellige, ne et ipsi in errorem inducantur, „breviabuntur dies illi.“ Quapropter indicans, quam absconditi erunt electi in hoc tempore et ecclesia ipsorum a carnalibus et ab indignis et so- lum paucis doctis a Jhesu spiritu patefacti et patefacta, dicit 1): „Ubicumque fuerit corpus, ibi congregabuntur et aquile“, id est non singuli confluent ad unionem cum Christo in suo corpore, sed solum aquile, id est qui habent limpidos et secundum Jo- hannem in Apokalypsi 2) collirioa) perunctos oculos mentis ad 10 videndum subtiles nimis et tenues laqueos Antichristi. Ubi est advertendum, quod inter proprietates suas hanc insignem aquila dicitur habere a natura, puta quod alcius potest volare et lim- pidius oculis eciam solem pervidere. Capitulum nonumb). Quod tepidos et inconstantes christianos absorbebit corpus Antichristib). 15 Per hoc igitur pius Jhesuse) solum strennuos chri- stanos specificat in virtutibus, qui tunc digni erunt evitare illa, que predicta sunt, omnia, non autem 20 inertes, non segnes. Nam de illis dicit veritas Mt. d) 3) : „Ve autem pregnantibus et nutrientibus in illis diebus.“ „Pre- gnantibus“, id est desidibus, qui licet propositum habent con- tinue vel frequenter bona operandi, tamen nunquam vel raro producunt in effectum, semper de die in diem procrastinando 25 et obmittendo. De quibus Ysaias XXVIII. proprie loquitur, dicens 4): „Hec est requies mea, reficite lassum, et hoc est refri- gerium meum. Et noluerunt audire. Et erit eis verbum do- mini: Manda, remanda, manda, remanda, expecta, reexpectae), expecta, reexpectae), modicum ibi, modicum ibi, ut vadant et 30 cadant retrorsum et conterantur et illaqu[elentur et capiantur. Propter hoc audite verbum domini, viri illusores, qui domi- a) ita biblia; corrilio corr. colirio sup. lin. A. b) ita A rubr. c) deus praecedit, sed del. A. d) lacuna sequitur in A. e) re — add. sup. lin. A. 35 1) Matth. XXIV. 28. 4) Isaiae XXVIII. 12—14. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 2) Apoc. III. 18. 3) Matth. XXIV. I9. 6
Quod tepidos et inconstantes absorbebit corpus Antichristi. 81 ex quo homines ceperunt super terram, et nisi breviati fuissent dies illi, non fieret salva omnis caro. Sed propter electos“, sub- intellige, ne et ipsi in errorem inducantur, „breviabuntur dies illi.“ Quapropter indicans, quam absconditi erunt electi in hoc tempore et ecclesia ipsorum a carnalibus et ab indignis et so- lum paucis doctis a Jhesu spiritu patefacti et patefacta, dicit 1): „Ubicumque fuerit corpus, ibi congregabuntur et aquile“, id est non singuli confluent ad unionem cum Christo in suo corpore, sed solum aquile, id est qui habent limpidos et secundum Jo- hannem in Apokalypsi 2) collirioa) perunctos oculos mentis ad 10 videndum subtiles nimis et tenues laqueos Antichristi. Ubi est advertendum, quod inter proprietates suas hanc insignem aquila dicitur habere a natura, puta quod alcius potest volare et lim- pidius oculis eciam solem pervidere. Capitulum nonumb). Quod tepidos et inconstantes christianos absorbebit corpus Antichristib). 15 Per hoc igitur pius Jhesuse) solum strennuos chri- stanos specificat in virtutibus, qui tunc digni erunt evitare illa, que predicta sunt, omnia, non autem 20 inertes, non segnes. Nam de illis dicit veritas Mt. d) 3) : „Ve autem pregnantibus et nutrientibus in illis diebus.“ „Pre- gnantibus“, id est desidibus, qui licet propositum habent con- tinue vel frequenter bona operandi, tamen nunquam vel raro producunt in effectum, semper de die in diem procrastinando 25 et obmittendo. De quibus Ysaias XXVIII. proprie loquitur, dicens 4): „Hec est requies mea, reficite lassum, et hoc est refri- gerium meum. Et noluerunt audire. Et erit eis verbum do- mini: Manda, remanda, manda, remanda, expecta, reexpectae), expecta, reexpectae), modicum ibi, modicum ibi, ut vadant et 30 cadant retrorsum et conterantur et illaqu[elentur et capiantur. Propter hoc audite verbum domini, viri illusores, qui domi- a) ita biblia; corrilio corr. colirio sup. lin. A. b) ita A rubr. c) deus praecedit, sed del. A. d) lacuna sequitur in A. e) re — add. sup. lin. A. 35 1) Matth. XXIV. 28. 4) Isaiae XXVIII. 12—14. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 2) Apoc. III. 18. 3) Matth. XXIV. I9. 6
Strana 82
Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 6, c. 9. 82 namini super populum meum, qui est in Jerusalem.“ Et XXXIII ibidem multum ad propositum 1): „Concipietis, inquit, ardorem, parietis stipulam, spiritus vester ut ignis vorabit vos et erunt populi quasi cinis de incendio ignis, spine congregate igni con- burentur. Audite, qui longe estis, que fecerim, et congnoscite, vicini, fortitudinem meam.“ Tunc ad propositum 2): „Contriti sunt in Syon peccatores, possedit tremor yppocritas." Sequitur: „Et nutrientibus“, id est illis, qui licet bonum in Christo Jhesu iam in effectu pariunt, tamen non satagunt produ- 10 cere ad perffectum, sed cum faciunt modica, credunt se satisfacere et magna iam fecisse, et sic stant contenti [et quasi iam securi de salute. Et sic neque frigidi neque calidi, sed tepidi3) perseverant, dicentes: „Ego nolo esse sanctus, michi sufficit cum communi- bus christianis sic morari“, vel: „Ego nolo esse nimis devotus 15 neque extraneus vel singularis. Oportet cum hominibus de pari vivere." Et sic manent pueri per totam vitam, infirmi in Christo et inbecilles, de quibus Salomon Proverb.a) 4): „Parvuli in via sustinuerunt dispendium.“ Et iterum ibidem 5): „Primo usque- quo parvuli diligitis infanciam?“ Et Ysaie LXVI° 6): „Puer cen- 20 tum annorum morietur et peccator centum annorum male- dictus erit.“ Ve igitur talibus hodie ab istis diebus et a spiritibus Anti- christi, quoniam illi, qui huiusmodi sunt, tribulacionem permaximam hanc et ultimam non poterint sustinere 25 et neque machinacionem Sathane secundum omne genus de- cepcionis conpositam evitare. Nam de Leviathan scriptum est Job 7) : „Absorbebit flumen et non mirabitur, et habet fiduciam, quod Jordanis influat in os eius.“ Si enim electi tunc vix in errorem non inducentur, quomodo putas pueri subsistent et pre- gnantes? Et si iam tempus est proprie proprium, ut iudicium incipiat a domo dei, ubi vix iustus salvabitur, inpius ergo et peccator ubi permanebuntb)? Et cum aquile veloces in volatu vix effugient dei iram, bestie noctue et bubones ubi tunc ab- scondentur? Non aliter vel alibi, nisi sicut dudum determinatum 30 35 a) lacuna seq. in A. b) ita em. ab ed.; p(er)arebunt (sic) A. 1) Isaiae XXXIII. 11—13. 2) Isaiae XXXIII. 14. 3) Cf. Apoc. III. I6. 4) Proverb. XXVII. 12 (transeuntes loco in via). 5) Proverb. I. 22. 6) recte Isaiae LXV. 20. 7) Job LX. 18.
Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 6, c. 9. 82 namini super populum meum, qui est in Jerusalem.“ Et XXXIII ibidem multum ad propositum 1): „Concipietis, inquit, ardorem, parietis stipulam, spiritus vester ut ignis vorabit vos et erunt populi quasi cinis de incendio ignis, spine congregate igni con- burentur. Audite, qui longe estis, que fecerim, et congnoscite, vicini, fortitudinem meam.“ Tunc ad propositum 2): „Contriti sunt in Syon peccatores, possedit tremor yppocritas." Sequitur: „Et nutrientibus“, id est illis, qui licet bonum in Christo Jhesu iam in effectu pariunt, tamen non satagunt produ- 10 cere ad perffectum, sed cum faciunt modica, credunt se satisfacere et magna iam fecisse, et sic stant contenti [et quasi iam securi de salute. Et sic neque frigidi neque calidi, sed tepidi3) perseverant, dicentes: „Ego nolo esse sanctus, michi sufficit cum communi- bus christianis sic morari“, vel: „Ego nolo esse nimis devotus 15 neque extraneus vel singularis. Oportet cum hominibus de pari vivere." Et sic manent pueri per totam vitam, infirmi in Christo et inbecilles, de quibus Salomon Proverb.a) 4): „Parvuli in via sustinuerunt dispendium.“ Et iterum ibidem 5): „Primo usque- quo parvuli diligitis infanciam?“ Et Ysaie LXVI° 6): „Puer cen- 20 tum annorum morietur et peccator centum annorum male- dictus erit.“ Ve igitur talibus hodie ab istis diebus et a spiritibus Anti- christi, quoniam illi, qui huiusmodi sunt, tribulacionem permaximam hanc et ultimam non poterint sustinere 25 et neque machinacionem Sathane secundum omne genus de- cepcionis conpositam evitare. Nam de Leviathan scriptum est Job 7) : „Absorbebit flumen et non mirabitur, et habet fiduciam, quod Jordanis influat in os eius.“ Si enim electi tunc vix in errorem non inducentur, quomodo putas pueri subsistent et pre- gnantes? Et si iam tempus est proprie proprium, ut iudicium incipiat a domo dei, ubi vix iustus salvabitur, inpius ergo et peccator ubi permanebuntb)? Et cum aquile veloces in volatu vix effugient dei iram, bestie noctue et bubones ubi tunc ab- scondentur? Non aliter vel alibi, nisi sicut dudum determinatum 30 35 a) lacuna seq. in A. b) ita em. ab ed.; p(er)arebunt (sic) A. 1) Isaiae XXXIII. 11—13. 2) Isaiae XXXIII. 14. 3) Cf. Apoc. III. I6. 4) Proverb. XXVII. 12 (transeuntes loco in via). 5) Proverb. I. 22. 6) recte Isaiae LXV. 20. 7) Job LX. 18.
Strana 83
Quod tepidos et inconstantes absorbebit corpus Antichristi. 83 est de illis Ysaie XL. g.1): „Et deficient, inquit, [f. 148b] pueri et laborabunt et iuvenes in infirmitate sua cadent." Et tunc ait de aquilis 2): „Qui autem sperant in domino, mutabunt fortitudinem, assument pennas ut aquile, current, et non laborabunt, ambulabunt et non deficient.“ Et ad utrosque Petrus in canonica IIa II° 3): „Propter quod curam omnem sub- inferentes, ministrate in fide vestra virtutem, in virtute scien- ciam, in sciencia abstinenciam, [in abstinencia] pacienciam, in paciencia pietatem, [in pietate] fraternitatis amorem, in frater- nitatis amore caritatem. Hec enim si vobiscum assint et superent, 10 nec vacuos nec sine fructu vos constituent in domini nostri, Jhesu Christi, congnicione.“ Et hec pro aquilis. Tunc pro be- stiis subiungit consequenter 4): „Cui enim non presto sunt hec, cecus est et manu temptans, oblivionem accipiens veterum su- orum delictorum purgacionis. Quapropter, fratres, magis satagite, 15 ut per bona opera certam vestram vocacionem et eleccionem faciatis. Hec enim facientes, non peccabitis aliquando.“ Secunda proprietas aquile hec fertur esse notabilis, scilicet quod in tan- tum viget in visu oculorum, quod irrefractis obtutibus corpus solare pervalet intueri. Nam et per hoc congnoscit non esse 20 degenerem suam prolem, si videlicet orbem solis potest radiis directis contemplari. Et est plane proprietas, que eleganter concernit alumpnos Jhesu Christi, quibus solis est concessa facultas solem eterne claritatis, Jhesum crucifixum scilicet, agnoscere dulciter et suc- crescere in amplius in dei sui congnicione, sicud Petro dictum est Mt. X 5): „Beatus es, Symon Baryona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed pater meus, qui est in celis.“ Et iterum XV 6): „Confiteor tibi, domine, pater celi et terre, quia abscon- disti hec a sapientibus et prudentibus huius mundi et revelasti 30 ea parvulis.“ Atque iterum2) 7): „Vobis datum est nosse miste- rium regni dei, ceteris autem in parabolis.“ Hii igitur soli, qui spiritum Jhesu inhabitantem continent, docti a deo, [cognoscent] presentem Antichristum et eius alti- tudinem, que est secundum altitudinem Sathane. De quibus non 35 25 a) lacuna sequitur in A. 1) Isaiae XL. 30. 2) Isaiae XL. 3I. Petri I. 9—10. 5) recte Matth. XVI. 17. 7) Matth. XIII. II. 3) II. Petri I. 5—8. 4) II. 6) recte Matth. XI. 25. 6"
Quod tepidos et inconstantes absorbebit corpus Antichristi. 83 est de illis Ysaie XL. g.1): „Et deficient, inquit, [f. 148b] pueri et laborabunt et iuvenes in infirmitate sua cadent." Et tunc ait de aquilis 2): „Qui autem sperant in domino, mutabunt fortitudinem, assument pennas ut aquile, current, et non laborabunt, ambulabunt et non deficient.“ Et ad utrosque Petrus in canonica IIa II° 3): „Propter quod curam omnem sub- inferentes, ministrate in fide vestra virtutem, in virtute scien- ciam, in sciencia abstinenciam, [in abstinencia] pacienciam, in paciencia pietatem, [in pietate] fraternitatis amorem, in frater- nitatis amore caritatem. Hec enim si vobiscum assint et superent, 10 nec vacuos nec sine fructu vos constituent in domini nostri, Jhesu Christi, congnicione.“ Et hec pro aquilis. Tunc pro be- stiis subiungit consequenter 4): „Cui enim non presto sunt hec, cecus est et manu temptans, oblivionem accipiens veterum su- orum delictorum purgacionis. Quapropter, fratres, magis satagite, 15 ut per bona opera certam vestram vocacionem et eleccionem faciatis. Hec enim facientes, non peccabitis aliquando.“ Secunda proprietas aquile hec fertur esse notabilis, scilicet quod in tan- tum viget in visu oculorum, quod irrefractis obtutibus corpus solare pervalet intueri. Nam et per hoc congnoscit non esse 20 degenerem suam prolem, si videlicet orbem solis potest radiis directis contemplari. Et est plane proprietas, que eleganter concernit alumpnos Jhesu Christi, quibus solis est concessa facultas solem eterne claritatis, Jhesum crucifixum scilicet, agnoscere dulciter et suc- crescere in amplius in dei sui congnicione, sicud Petro dictum est Mt. X 5): „Beatus es, Symon Baryona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed pater meus, qui est in celis.“ Et iterum XV 6): „Confiteor tibi, domine, pater celi et terre, quia abscon- disti hec a sapientibus et prudentibus huius mundi et revelasti 30 ea parvulis.“ Atque iterum2) 7): „Vobis datum est nosse miste- rium regni dei, ceteris autem in parabolis.“ Hii igitur soli, qui spiritum Jhesu inhabitantem continent, docti a deo, [cognoscent] presentem Antichristum et eius alti- tudinem, que est secundum altitudinem Sathane. De quibus non 35 25 a) lacuna sequitur in A. 1) Isaiae XL. 30. 2) Isaiae XL. 3I. Petri I. 9—10. 5) recte Matth. XVI. 17. 7) Matth. XIII. II. 3) II. Petri I. 5—8. 4) II. 6) recte Matth. XI. 25. 6"
Strana 84
84 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 9 et dist. 7, c. 1. sine racione dictum est 1): „Quis novit altitudinem Sathane“? Sciunt et possunt congnoscere et evitare et ipsos Gog et Ma- gog 2), videlicet sub tecto et yppocrisi contectos detegere et fundamenta ipsorum usque ad collum revelare. Secundum quod scriptum esta) 3): „Non enim ignoramus cogitaciones eius.“ Ce- teri vero christiani carnales, spiritum Jhesu non habentes, neque quidquam proprie estimant de Antichristo neque potuerunt aliud, nisi decipi per operacionem demoniorum in hiis temporibus et vix tandem ad instar divitis epulonis evigilabunt positi in 10 inferno 4). a) lacuna sequitur in A. 1) Cf. Apoc. II. 24 (qui non cognoverunt altitudines Satanae). 4) Cf. Lucae XVI. I sq. Аpоc. XX. 7. 3) II. Cor. II. II. 2) Cf.
84 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 6, c. 9 et dist. 7, c. 1. sine racione dictum est 1): „Quis novit altitudinem Sathane“? Sciunt et possunt congnoscere et evitare et ipsos Gog et Ma- gog 2), videlicet sub tecto et yppocrisi contectos detegere et fundamenta ipsorum usque ad collum revelare. Secundum quod scriptum esta) 3): „Non enim ignoramus cogitaciones eius.“ Ce- teri vero christiani carnales, spiritum Jhesu non habentes, neque quidquam proprie estimant de Antichristo neque potuerunt aliud, nisi decipi per operacionem demoniorum in hiis temporibus et vix tandem ad instar divitis epulonis evigilabunt positi in 10 inferno 4). a) lacuna sequitur in A. 1) Cf. Apoc. II. 24 (qui non cognoverunt altitudines Satanae). 4) Cf. Lucae XVI. I sq. Аpоc. XX. 7. 3) II. Cor. II. II. 2) Cf.
Strana 85
DISTINCCIO SEPTIMA*). DE DISPOSICIONE ET POTESTATE CORPORIS ANTICHRISTIa). Capitulum primuma). Quod scribe et sapientes secundum hoc seculum non intelligent Antichristum et ipsius altissimas decepciones, sed primi seducti in corpus ipsius transigenturb) et ipsum adornabunt ac ar- mabunt6). 5 Nond) igitur ponant sibi requiem in sua sciencia gloriosi magistri neque glorientur in ipsorum sapiencia hii, qui coram 10 suis oculis videntur sapientes, quoniam hodie altitudo Sa- thane resoluta „omne sublime videt“1) taliaque omnia sua luciferae) astucia supergrediens, sibi ad ministerium et suo Antichristo potenter subiugavit, facietque corpus ipsius ex ipsis fortissimum contra sanctos dei1) et multum coloratum ac splen- 15 didum apparebitques) secundum omnes species visibiliter glorio- sum, quia de ipso patulo dicit scriptura 2): „Sub ipso erunt radii solis“, id est sacra scriptura et doctores, „et sternet sibi aurum quasi lutum“, id est omnem sapienciam hominum communiter et in promptu habebit. „Fervescere faciet quasi ollam profun- 20 dum mare“, id est faciet suos zelatores esse ac fervidos defen- sores suarum tradicionum, „et ponet, quasi unguenta cum bu- a) ita A rubr. b) corr. ab ed.; transiguntur A. c) ita A rubr. d) contin. D 1. 2. ; igitur om. e) luciferina D 1. 2. f) poct hanc vocem D 1. 2. contin. Gloriosi populis, v. infra p. 88, lin. 1. g) appareatque A. 25 1) Job XLI. 25. 2) Job XLI. 21—22.
DISTINCCIO SEPTIMA*). DE DISPOSICIONE ET POTESTATE CORPORIS ANTICHRISTIa). Capitulum primuma). Quod scribe et sapientes secundum hoc seculum non intelligent Antichristum et ipsius altissimas decepciones, sed primi seducti in corpus ipsius transigenturb) et ipsum adornabunt ac ar- mabunt6). 5 Nond) igitur ponant sibi requiem in sua sciencia gloriosi magistri neque glorientur in ipsorum sapiencia hii, qui coram 10 suis oculis videntur sapientes, quoniam hodie altitudo Sa- thane resoluta „omne sublime videt“1) taliaque omnia sua luciferae) astucia supergrediens, sibi ad ministerium et suo Antichristo potenter subiugavit, facietque corpus ipsius ex ipsis fortissimum contra sanctos dei1) et multum coloratum ac splen- 15 didum apparebitques) secundum omnes species visibiliter glorio- sum, quia de ipso patulo dicit scriptura 2): „Sub ipso erunt radii solis“, id est sacra scriptura et doctores, „et sternet sibi aurum quasi lutum“, id est omnem sapienciam hominum communiter et in promptu habebit. „Fervescere faciet quasi ollam profun- 20 dum mare“, id est faciet suos zelatores esse ac fervidos defen- sores suarum tradicionum, „et ponet, quasi unguenta cum bu- a) ita A rubr. b) corr. ab ed.; transiguntur A. c) ita A rubr. d) contin. D 1. 2. ; igitur om. e) luciferina D 1. 2. f) poct hanc vocem D 1. 2. contin. Gloriosi populis, v. infra p. 88, lin. 1. g) appareatque A. 25 1) Job XLI. 25. 2) Job XLI. 21—22.
Strana 86
86 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 7, c. 1. liunt“, id est faciet eosdem quasi devotos et habundare hone- state ac sanctitate. Et tunc ad propositum1): „Post eum lucebit semita“, id est yppocrisis vel excusacio excusans statum et facta ipsius valde colorata et conposita ex omnibus scripturis et racio- nibus et speciebus virtutum. „Estimabit abissum quasi senescen- tem“, id est perdicionem hominum infinitam et horrorem iudi- ciorum divinorum, minas super hiis expressas in scripturis pro ni- chilo vel inutili ac nimis communi facto faciet reputare, ita ut in nullo ad timorem moneantur talia legentes vel audientes. Sequi- 10 tur 2): „Non est potestas super terram, que conparetur ei“, id est ita omnem potestatem ecclesie et brachii secularis et auctoritatis sacerdotalis sibi vendicabit et supergredietur per multitudinem suorum, sicut scriptum est de eo3): „Superextolletur super omne, quod dicitur deus“, id est super omnem principatum se- 15 cularem, ut sunt reges et presides, „et quod collitur deus“, id est super omnem dignitatem sacerdotalem, ut sunt episcopi et papa. Et sic non relinquitur potestas, que possit ei resistere [f. 149a] vel adequari. „Et sic factus est, ut nullum timeat“, id est cum iam omnem potestatem suis iuribus vendicavit et per suos participes est supergressus, iam non relinquitur, quem ha- beret timere, quoniam iuniorum est, ut timeant suos prelatos pro male factis, et filiorum est, ut per reverenciam patrum co- herceantur a peccatis secundum doctrinam apostoli 4). Cum igitur maiores natu et primates inventi sint Jhesum 25 crucifixum non curare et suam solum voluntatem exequi, merito subditis Christum Jhesum per facta sua negantibus Antichri- stus factus est, id est ad hoc usque pervenit, ut nullum timeat, id est mala opera et adversa Jhesu Christo sine timore et pudore perficiat. Et hoc ipsum evidenter innuit litera, que 30 sequitur, cum dicita) 5): „Omne sublime videt“, id est approbat et eligit solum et maxime ea, que sunt acceptabilia et gloriosa in hoc mundo, utpote pulchritudinem, fortitudinem, eloquenciam. sapienciam, divicias, dominacionem, res et honores, et similia ap- preciando per eaque seipsum [honorans] atque fulciens, ad hoc ip- 35 sum christianum populum perduxit, ut quasi solum vel maxime in talibus splendoribus et apparenciis visibilibus estimet et reponat dignitatem, virtutem et sanctitatem, ceteraque hiis opposita du- 5 20 a) dicitur A. 1) Job XLI. 23. 2) Job XLI. 24. 3) II. Thess. II. 4. 4) Cf. 5) Job XLI. 25. 40 Hebr. XII. I sq.
86 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 7, c. 1. liunt“, id est faciet eosdem quasi devotos et habundare hone- state ac sanctitate. Et tunc ad propositum1): „Post eum lucebit semita“, id est yppocrisis vel excusacio excusans statum et facta ipsius valde colorata et conposita ex omnibus scripturis et racio- nibus et speciebus virtutum. „Estimabit abissum quasi senescen- tem“, id est perdicionem hominum infinitam et horrorem iudi- ciorum divinorum, minas super hiis expressas in scripturis pro ni- chilo vel inutili ac nimis communi facto faciet reputare, ita ut in nullo ad timorem moneantur talia legentes vel audientes. Sequi- 10 tur 2): „Non est potestas super terram, que conparetur ei“, id est ita omnem potestatem ecclesie et brachii secularis et auctoritatis sacerdotalis sibi vendicabit et supergredietur per multitudinem suorum, sicut scriptum est de eo3): „Superextolletur super omne, quod dicitur deus“, id est super omnem principatum se- 15 cularem, ut sunt reges et presides, „et quod collitur deus“, id est super omnem dignitatem sacerdotalem, ut sunt episcopi et papa. Et sic non relinquitur potestas, que possit ei resistere [f. 149a] vel adequari. „Et sic factus est, ut nullum timeat“, id est cum iam omnem potestatem suis iuribus vendicavit et per suos participes est supergressus, iam non relinquitur, quem ha- beret timere, quoniam iuniorum est, ut timeant suos prelatos pro male factis, et filiorum est, ut per reverenciam patrum co- herceantur a peccatis secundum doctrinam apostoli 4). Cum igitur maiores natu et primates inventi sint Jhesum 25 crucifixum non curare et suam solum voluntatem exequi, merito subditis Christum Jhesum per facta sua negantibus Antichri- stus factus est, id est ad hoc usque pervenit, ut nullum timeat, id est mala opera et adversa Jhesu Christo sine timore et pudore perficiat. Et hoc ipsum evidenter innuit litera, que 30 sequitur, cum dicita) 5): „Omne sublime videt“, id est approbat et eligit solum et maxime ea, que sunt acceptabilia et gloriosa in hoc mundo, utpote pulchritudinem, fortitudinem, eloquenciam. sapienciam, divicias, dominacionem, res et honores, et similia ap- preciando per eaque seipsum [honorans] atque fulciens, ad hoc ip- 35 sum christianum populum perduxit, ut quasi solum vel maxime in talibus splendoribus et apparenciis visibilibus estimet et reponat dignitatem, virtutem et sanctitatem, ceteraque hiis opposita du- 5 20 a) dicitur A. 1) Job XLI. 23. 2) Job XLI. 24. 3) II. Thess. II. 4. 4) Cf. 5) Job XLI. 25. 40 Hebr. XII. I sq.
Strana 87
Quod gloriosi magistri non intelligent Antichristum. 87 cat nichil et dedignetur, utpote ea, que in sui apparencia de- bilia sunt et infirma, simplicia, pauperima, in hoc mundo con- tempta et abiecta, quantavis licet habundent caritate, sapiencia et virtute. Sic itaque antichristianitas seu corpus Antichristi per 5 talema) apparatum efficitur contra sanctos dei gloriosum et robustum, atque dei electi fiunt taliter contempti, abiecti aput conchristianos et quidem indigni, ut eis credatur, vel quod eorum bona opera imitentur, quamvis solis talibus spiritus Jhesu loquatur et denudet veritatem. Unde hic est non sine causa advertendum, quod omnis scriptura divinitus inspirata ea, que in misterio eloquitur, vel de disposicione temporum futurorum vaticinatur, prout unum de illis est misterium Antichristi et tempus Anti- christi, ita illa figuris contegit et verbis transsumptivis, ut nullus ea possit dearticulate et in singulari cum certitudine indicare, nisi a spiritu illo sit inspira- tus et in singulari intime edoctus, qui illa primum dis- posuit ad scribendum; quod manifeste Petrus loquitur, dicens IIa Peſtri] I° 1): „Hoc primum intelligentes, quod omnis prophecia 20 [scripture] propria interpretacione non fit. Non enim voluntate humana allata est aliquando prophecia, sed spiritu sancto in- spirati locuti sunt sancti dei homines.“ Ergo, ut dictum est, neque possunt proprie intelligi, nisi legentes vel audientes a sancto spiritu eodem singulariter doceantur, et specialiter mi- 25 steria, sicut scriptum estb) 2): „Est deus in celo revelans misteria." Misteria autem sua deus nemini revelat, nisi dignis et qui sunt docibiles dei, ut scriptum estb)3): „Vobis datum est nosse mi- sterium regni celorum, ceteris autem in parabolis.“ Digni autem illi esse censentur non sapientes huius mundi et hii, qui sensu 30 sue carnis sunt inflati 4), sed simplices, quemadmodum scriptum estb) 5): „Et cum simplicibus sermocinacio eius.“ Et Ecclesia- stici I 6): „Sentite de domino in bonitate, in simplicitate cordis querite illum, quoniam invenitur ab hiis, qui non temptant illum, apparet autem hiis, qui fidem habent in illum.“ 10 15 35 a) talium A. b) lacuna sequitur in A. 1) II. Petri I. 21. 2) Daniel. II. 28. 3) Lucae VIII. 10. 4) Cf. 6) recte Sap. 5) Proverb. III. 32. Coloss. II. 18 (inflatus sensu carnis). I. 1—2.
Quod gloriosi magistri non intelligent Antichristum. 87 cat nichil et dedignetur, utpote ea, que in sui apparencia de- bilia sunt et infirma, simplicia, pauperima, in hoc mundo con- tempta et abiecta, quantavis licet habundent caritate, sapiencia et virtute. Sic itaque antichristianitas seu corpus Antichristi per 5 talema) apparatum efficitur contra sanctos dei gloriosum et robustum, atque dei electi fiunt taliter contempti, abiecti aput conchristianos et quidem indigni, ut eis credatur, vel quod eorum bona opera imitentur, quamvis solis talibus spiritus Jhesu loquatur et denudet veritatem. Unde hic est non sine causa advertendum, quod omnis scriptura divinitus inspirata ea, que in misterio eloquitur, vel de disposicione temporum futurorum vaticinatur, prout unum de illis est misterium Antichristi et tempus Anti- christi, ita illa figuris contegit et verbis transsumptivis, ut nullus ea possit dearticulate et in singulari cum certitudine indicare, nisi a spiritu illo sit inspira- tus et in singulari intime edoctus, qui illa primum dis- posuit ad scribendum; quod manifeste Petrus loquitur, dicens IIa Peſtri] I° 1): „Hoc primum intelligentes, quod omnis prophecia 20 [scripture] propria interpretacione non fit. Non enim voluntate humana allata est aliquando prophecia, sed spiritu sancto in- spirati locuti sunt sancti dei homines.“ Ergo, ut dictum est, neque possunt proprie intelligi, nisi legentes vel audientes a sancto spiritu eodem singulariter doceantur, et specialiter mi- 25 steria, sicut scriptum estb) 2): „Est deus in celo revelans misteria." Misteria autem sua deus nemini revelat, nisi dignis et qui sunt docibiles dei, ut scriptum estb)3): „Vobis datum est nosse mi- sterium regni celorum, ceteris autem in parabolis.“ Digni autem illi esse censentur non sapientes huius mundi et hii, qui sensu 30 sue carnis sunt inflati 4), sed simplices, quemadmodum scriptum estb) 5): „Et cum simplicibus sermocinacio eius.“ Et Ecclesia- stici I 6): „Sentite de domino in bonitate, in simplicitate cordis querite illum, quoniam invenitur ab hiis, qui non temptant illum, apparet autem hiis, qui fidem habent in illum.“ 10 15 35 a) talium A. b) lacuna sequitur in A. 1) II. Petri I. 21. 2) Daniel. II. 28. 3) Lucae VIII. 10. 4) Cf. 6) recte Sap. 5) Proverb. III. 32. Coloss. II. 18 (inflatus sensu carnis). I. 1—2.
Strana 88
88 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 1. Neque insuper gloriosia) populis et multum splendidis titulis refulgentesb) aut alias coronati et perindec) diviciis et honoribus dilatati, incrassati in ecclesia christiana, non, inquamd), tales sunt capaces misteriorum et docibiles dei, sed ad eos do- 5 minus respicit, qui sunt in oculis suis e) parvuli, pauperculi, con- triti et trementes sermones dominif) 1). Propter quod scriptum est Proverb. IX 2): „Si quis est parvulus, veniat ad me. Insi- pientibus quoque locuta est.“ Item Ysa. XXVIII 3): „Quem do- cebit dominus scienciam? Et quem intelligere faciet auditum? 10 Ablactatos a lacte, awlsos ab uberibus.“ Pro huiusmodi autem magnificis et in conspectu sui ipsius gloriosis ibidem mox su- pra scriptum ests) 4): „Ve corone superbie Effraym et flori de- cidenti, glorie exultacionis eius“, et paulo post 5): „Pedibus con- culcabitur corona superbie ebriorum.“ Que autem ad literam 15 pro tunc hic intelligitur coronah) superbie, nisi multorum doctoratus et magistratus, qui suffocato in ipsis prorsus verbo ewangelii 6) iam inverecunde magnificant nimis fimbrias et dilatant [f. 149b] philateria sua et amant primas cathedras in scolis et salutari in foro, vocari ab hominibus „rabi“7) ac per 20 hoc cedunt in apparatum et armamentum corporis mistici Anti- christi, quoniam scriptum est 8): „Ipse est rex super omnes filios superbie“? Nam isti tales armati omnibus armis et ma- xime armis Jhesu crucifixi, puta sapiencia et speciebus virtutum et omni arte invadendi et defendendi sua cupitai), sic efficiun- 25 tur iuxta modum loquendi Philosophi sevissima iniusticia, habens arma, et per consequens nocentissima sanctis dei, sicut scriptum est9): „Si inimicus meus maledixisset michi, susti- nuissem utique“, etc. Et Antichristus, ut supra dictum est, factus est, ut nul- 30 lum timeat, potestate in terra non existente, que ei posset con- 15) De graduatis et literatis A. Ad idem Ewangelicus libro de apo- stasia A alia manu. a) contin. D 1. 2. b) fulgentes D 2. c) ita A et DI; proinde D 2. d) ita emend. ab ed.; quantum A. e) ita A; eius D 1. 2. f) post hanc 35 vocem D I. 2. contin. Non tamen, v. infra p. 89, lin. 30. g) lacuna sequitur in A. h) coronatus corr. corona A. i) capita corr. cupita A. 1) Cf. Isaiae LXVI. 2. 2) Proverb. IX. 4. 3) Isaiae XXVIII. 9. 4) Isaide XXVIII. I. 6) Cf. Matth. XIII. 22 (suf- 5) Isaiae XXVIII. 3. 8) Job XLI. 25. 9) Psalm. 7) Cf. Matth. XXIII. 5—7. focat verbum). 40 LIV. 13.
88 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 1. Neque insuper gloriosia) populis et multum splendidis titulis refulgentesb) aut alias coronati et perindec) diviciis et honoribus dilatati, incrassati in ecclesia christiana, non, inquamd), tales sunt capaces misteriorum et docibiles dei, sed ad eos do- 5 minus respicit, qui sunt in oculis suis e) parvuli, pauperculi, con- triti et trementes sermones dominif) 1). Propter quod scriptum est Proverb. IX 2): „Si quis est parvulus, veniat ad me. Insi- pientibus quoque locuta est.“ Item Ysa. XXVIII 3): „Quem do- cebit dominus scienciam? Et quem intelligere faciet auditum? 10 Ablactatos a lacte, awlsos ab uberibus.“ Pro huiusmodi autem magnificis et in conspectu sui ipsius gloriosis ibidem mox su- pra scriptum ests) 4): „Ve corone superbie Effraym et flori de- cidenti, glorie exultacionis eius“, et paulo post 5): „Pedibus con- culcabitur corona superbie ebriorum.“ Que autem ad literam 15 pro tunc hic intelligitur coronah) superbie, nisi multorum doctoratus et magistratus, qui suffocato in ipsis prorsus verbo ewangelii 6) iam inverecunde magnificant nimis fimbrias et dilatant [f. 149b] philateria sua et amant primas cathedras in scolis et salutari in foro, vocari ab hominibus „rabi“7) ac per 20 hoc cedunt in apparatum et armamentum corporis mistici Anti- christi, quoniam scriptum est 8): „Ipse est rex super omnes filios superbie“? Nam isti tales armati omnibus armis et ma- xime armis Jhesu crucifixi, puta sapiencia et speciebus virtutum et omni arte invadendi et defendendi sua cupitai), sic efficiun- 25 tur iuxta modum loquendi Philosophi sevissima iniusticia, habens arma, et per consequens nocentissima sanctis dei, sicut scriptum est9): „Si inimicus meus maledixisset michi, susti- nuissem utique“, etc. Et Antichristus, ut supra dictum est, factus est, ut nul- 30 lum timeat, potestate in terra non existente, que ei posset con- 15) De graduatis et literatis A. Ad idem Ewangelicus libro de apo- stasia A alia manu. a) contin. D 1. 2. b) fulgentes D 2. c) ita A et DI; proinde D 2. d) ita emend. ab ed.; quantum A. e) ita A; eius D 1. 2. f) post hanc 35 vocem D I. 2. contin. Non tamen, v. infra p. 89, lin. 30. g) lacuna sequitur in A. h) coronatus corr. corona A. i) capita corr. cupita A. 1) Cf. Isaiae LXVI. 2. 2) Proverb. IX. 4. 3) Isaiae XXVIII. 9. 4) Isaide XXVIII. I. 6) Cf. Matth. XIII. 22 (suf- 5) Isaiae XXVIII. 3. 8) Job XLI. 25. 9) Psalm. 7) Cf. Matth. XXIII. 5—7. focat verbum). 40 LIV. 13.
Strana 89
Quod gloriosi magistri primi seducti in corpus Antichristi transigentur. 89 parari sic omni genere decepcionis et violencie, ut ipse est adunatus. Pro tanto eciam corpus Antichristi dictum est ut scuta fusilia conpactum 1) per totum atque splendidum, cum ita Sathan multitudinem suorum in conformitatem angelorum lucis composuit atque seipsum per eos investivit, et in ipsis tamquam [in secreto] virentis, sed vacui calami requiescit 2). Hii autem sunt, ut plurimum, illi tales, de quibus eleganter et pro- prie ad propositum II. Machab. IIII° scriptum est 3): „Ita ut sacerdotes iam non circa altaris officia dediti essent, sed con- tempto templò et sacrificiis neglectis festinarent participes fieri 10 palestre et probacionis eius iniuste et in exerciciis disci. Et pa- trios quidem honores nichil habentes“, ut sunt gradus eccle- siastici ab apostolis instituti, puta acolitatus gradus, subdyaco- natus, dyaconatus, sacerdocii et huiusmodi, „grecas glorias“, id est gradum baccalariatus in artibus, in medicinis, in iure cano- 15 nico vel civili, similiter gradus licenciature, magistratus, docto- ratus in 2) artibus, in medicinis, in iure vel theologia, istas in- quam grecas glorias, id est a Grecis decerptas, „optimas esse arbitrantur“, ut iam non alii esse homines videantur vel sa- pientes, nisi talibus coronis coronati et titulis insigniti. Unde 20 multum proprie talium studia indicantur, cum subditur ibidem: „Quarum gracia periculosa eos contencio habebat et eorum in- stituta emulabantur ac per omnia hiis similes esse cupiebant, quos hostes et peremptores habuerant“, subaudis in hereticis et philosophis gencium. Alludit huic Jacobus in canonica sua, 25 dicens III° p.4): „Quod si amarum zelum habetis et conten- ciones suntb) in cordibus vestris, nolite gloriari et mendaces esse adversus veritatem. Non est enim ista sapiencia desursum descendens, sed terrena, animalis, dyabolica." Nonc) tamen, cum hec colligo, propono sapientes viros 30 scolasticos inpugnare vel ullo modod) suggilare, qui secundum Bernhardum sunt et fuerunt utiles in multis ecclesie sacro- sanctee), maxime tamen ex ea parte, qua spiritu Jhesu et cari- tate, que edificat 5), habundabantf), sed fastum et pompam a) in artibus, in medicinis, in iure A del. (?). b) sint biblia. c) contin. D 1. 2. d) nullo modo corr. ullo modo A. e) sacresancte A. f) habundant D 2. 1) Cf. Job XLI. 6. 2) Cf. Job XL. 16 (dormit in secreto calami) et Isaiae XXXV. 7 (orietur viror calami). 3) Cf. II. Mac. IV. 14—16. 4) Jacobi III. 14. 5) Cf. I. Cor. VIII. I (scientia inflat, charitas vero aedificat). 40 35
Quod gloriosi magistri primi seducti in corpus Antichristi transigentur. 89 parari sic omni genere decepcionis et violencie, ut ipse est adunatus. Pro tanto eciam corpus Antichristi dictum est ut scuta fusilia conpactum 1) per totum atque splendidum, cum ita Sathan multitudinem suorum in conformitatem angelorum lucis composuit atque seipsum per eos investivit, et in ipsis tamquam [in secreto] virentis, sed vacui calami requiescit 2). Hii autem sunt, ut plurimum, illi tales, de quibus eleganter et pro- prie ad propositum II. Machab. IIII° scriptum est 3): „Ita ut sacerdotes iam non circa altaris officia dediti essent, sed con- tempto templò et sacrificiis neglectis festinarent participes fieri 10 palestre et probacionis eius iniuste et in exerciciis disci. Et pa- trios quidem honores nichil habentes“, ut sunt gradus eccle- siastici ab apostolis instituti, puta acolitatus gradus, subdyaco- natus, dyaconatus, sacerdocii et huiusmodi, „grecas glorias“, id est gradum baccalariatus in artibus, in medicinis, in iure cano- 15 nico vel civili, similiter gradus licenciature, magistratus, docto- ratus in 2) artibus, in medicinis, in iure vel theologia, istas in- quam grecas glorias, id est a Grecis decerptas, „optimas esse arbitrantur“, ut iam non alii esse homines videantur vel sa- pientes, nisi talibus coronis coronati et titulis insigniti. Unde 20 multum proprie talium studia indicantur, cum subditur ibidem: „Quarum gracia periculosa eos contencio habebat et eorum in- stituta emulabantur ac per omnia hiis similes esse cupiebant, quos hostes et peremptores habuerant“, subaudis in hereticis et philosophis gencium. Alludit huic Jacobus in canonica sua, 25 dicens III° p.4): „Quod si amarum zelum habetis et conten- ciones suntb) in cordibus vestris, nolite gloriari et mendaces esse adversus veritatem. Non est enim ista sapiencia desursum descendens, sed terrena, animalis, dyabolica." Nonc) tamen, cum hec colligo, propono sapientes viros 30 scolasticos inpugnare vel ullo modod) suggilare, qui secundum Bernhardum sunt et fuerunt utiles in multis ecclesie sacro- sanctee), maxime tamen ex ea parte, qua spiritu Jhesu et cari- tate, que edificat 5), habundabantf), sed fastum et pompam a) in artibus, in medicinis, in iure A del. (?). b) sint biblia. c) contin. D 1. 2. d) nullo modo corr. ullo modo A. e) sacresancte A. f) habundant D 2. 1) Cf. Job XLI. 6. 2) Cf. Job XL. 16 (dormit in secreto calami) et Isaiae XXXV. 7 (orietur viror calami). 3) Cf. II. Mac. IV. 14—16. 4) Jacobi III. 14. 5) Cf. I. Cor. VIII. I (scientia inflat, charitas vero aedificat). 40 35
Strana 90
90 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 1 et 2. modernorum detestor, contestans cuilibet talium et dicens: Jam, ecce, tempus venit, venit tempus, ut nona) tantum illis talibus Jhesus humilis et crucifixus misteria sua non revelet, sed ipsi primi sint traditi in conculcacionem pedibus equorum Jhesu Christi ad modum Jezabel, meretricis depicte 1), id est in eieccionem foras ab ore Jhesu Christi, et in contemptum ab electis et incorporacionem bestiali Antichristob). Sunt enim, ut dictum est, non capaces misteriorum Christi, sed solum parvuli et insipientes, id est indocti et simplices, quemadmodum supra dictum est2): „Abscondisti hec a sapientibus et prudentibus" huius mundi. Tales nequeunt [esse capaces], cum gloriam ab in- vicem recipiant et inquirant, et gloriam, que a solo deo, sicut tac- tum est superius, non apprecient nec requirant, et idcirco modo greco et gentilium forma ad suas glorias sunt promoti, nisi forte quis ipsorum, qui sibi videtur sapiens esse secundum hoce) seculum, secundum consilium apostoli I. Cor. II° 3) stultus fieri eligat 4) et cum parvulis quasi modo genitus infans, racionabilis et sine dolo lac in Christo concupiscat, ut in eo crescat in sa- lutem 5). Quod tamen perdifficile et rarum in talibus in instanti tempore reperitur, secundum quod scriptum est d) 6): „Facilius est camelum intrare per foramen acus, quam divitem intrare in regnum dei.“ Non refert autem [tantum] divitem in rebus ex- trinsecis, [sed] et divitem in sciencia seculi, quoniam secundum apostolum 7) utrumque habet naturam inflare suos possessores 25 et transferre christianum in corpus Antichristi, de quo dictum est 8): „Ipse super omnes filios superbie." 5 10 15 20 a) false om. D 2. b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Sic ecclesie d) lacuna se- Christi, v. infra, p. 95, lin. 36. c) hunc corr. hoc A. quitur in A. 30 1) Cf. IV. Reg. IX. passim. 2) Matth. XI. 25. 3) Cf. I. Cor. 5) Cf. I. Petri II. 6. 4) Cf. I. Cor. III. 18 (stultus fiat, ut sit sapiens). 7) Cf. I. Cor. VIII. 1 (scientia inflat). 6) Matth. XIX. 24. II. 2. 8) Job XLI. 25.
90 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 1 et 2. modernorum detestor, contestans cuilibet talium et dicens: Jam, ecce, tempus venit, venit tempus, ut nona) tantum illis talibus Jhesus humilis et crucifixus misteria sua non revelet, sed ipsi primi sint traditi in conculcacionem pedibus equorum Jhesu Christi ad modum Jezabel, meretricis depicte 1), id est in eieccionem foras ab ore Jhesu Christi, et in contemptum ab electis et incorporacionem bestiali Antichristob). Sunt enim, ut dictum est, non capaces misteriorum Christi, sed solum parvuli et insipientes, id est indocti et simplices, quemadmodum supra dictum est2): „Abscondisti hec a sapientibus et prudentibus" huius mundi. Tales nequeunt [esse capaces], cum gloriam ab in- vicem recipiant et inquirant, et gloriam, que a solo deo, sicut tac- tum est superius, non apprecient nec requirant, et idcirco modo greco et gentilium forma ad suas glorias sunt promoti, nisi forte quis ipsorum, qui sibi videtur sapiens esse secundum hoce) seculum, secundum consilium apostoli I. Cor. II° 3) stultus fieri eligat 4) et cum parvulis quasi modo genitus infans, racionabilis et sine dolo lac in Christo concupiscat, ut in eo crescat in sa- lutem 5). Quod tamen perdifficile et rarum in talibus in instanti tempore reperitur, secundum quod scriptum est d) 6): „Facilius est camelum intrare per foramen acus, quam divitem intrare in regnum dei.“ Non refert autem [tantum] divitem in rebus ex- trinsecis, [sed] et divitem in sciencia seculi, quoniam secundum apostolum 7) utrumque habet naturam inflare suos possessores 25 et transferre christianum in corpus Antichristi, de quo dictum est 8): „Ipse super omnes filios superbie." 5 10 15 20 a) false om. D 2. b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Sic ecclesie d) lacuna se- Christi, v. infra, p. 95, lin. 36. c) hunc corr. hoc A. quitur in A. 30 1) Cf. IV. Reg. IX. passim. 2) Matth. XI. 25. 3) Cf. I. Cor. 5) Cf. I. Petri II. 6. 4) Cf. I. Cor. III. 18 (stultus fiat, ut sit sapiens). 7) Cf. I. Cor. VIII. 1 (scientia inflat). 6) Matth. XIX. 24. II. 2. 8) Job XLI. 25.
Strana 91
Quod sacerdotes carnales non intelligent Antichristum. 91 Capitulum secundum2). Quod sacerdotes, mundi amatores et carnales, contranseunt ad apparenciam et munimen corporis Antichristia). Atque amplius „corona superbie ebriorum“1) conculcandib) sunt „magistratus templi“ 2) carnalium virorum [f. 150a in ecclesia, qui de suis titulis et in se, non autem in Jhesu crucifixo gloriantur, veluti est esse dominum canonicum, do- minum decanum, archidiaconum, et multa huius modi, que sunt nimis hodie per vanam gloriam fermentata et [per] ambiciones, eo quod iam non ad ea inviti pertrahuntur aut vocantur, sed [et] illis 10 invitis, puta illis, qui habent de talibus ordinare, communiter iam sese ingerunt et varie se intrudunt, cuius gracia contencione et litibus atque exicialibus bellis sacerdotum et clericorum nunc ecclesia Christi est repleta. Hoc autem dicens, non ista, que ordinate fiunt in dei ec- 15 clesia, volo non esse, sed modernam multitudinem com- moneo Antichristi intimo omni homini talium, quod nisi reddeant ad formam ewangelii fiantque humiliores, quanto maio- res in omnibus, quod iam iamque instat tempus, quod non none) tantum sunt ydoney misterium Antichristi intelligere et altitu- 20 dinem Sathane, sed eciam sine mora a Sathana per suas sub- tiles ficciones capientur. Hii propius sunt Antichristo racione superbie, racione ocii et gule, racione rectoratus, quia Anti- christus non tantumd) curat de parvis, sed de magnis, et illos omnibus suis studiis cum subtilitate decipiendi et secundum 25 omnem altitudinem suam circumveniete) et in tantum colorate seducet, ut se non tantum esse comprehensos ab eo non in- telligent, sed insuper ipse draco sua cauda ad id de celo eos pertrahet 3) funibus suarum ambicionum 4), quod de ipsis con- ficiat primum ornamentum sui corporis et tamquam meretricem 30 deauratam fucoque depictam ad concubitum lenoni et adultero suo, et ipsi condensati per yppocrisym et indurati, videntes Le- viatan 5), transigantur, per quos electi dei mordentur, et Jacob, a) ita A rubr. b) conculcanda A. c) add. in m. A. d) add. in marg. poster. A. e) circumvenerit corr. circumveniet A. 35 1) Cf. Isaiae XXVIII. 3. 2) saepius in biblia; cf. Luc. XXII. 52. 3) Cf. Apoc. XII. 4. 4) Cf. Proverb. V. 22 (funibus peccatorum suorum). 5) de quo Isaiae XXVII. I, sed phrasis non est biblica.
Quod sacerdotes carnales non intelligent Antichristum. 91 Capitulum secundum2). Quod sacerdotes, mundi amatores et carnales, contranseunt ad apparenciam et munimen corporis Antichristia). Atque amplius „corona superbie ebriorum“1) conculcandib) sunt „magistratus templi“ 2) carnalium virorum [f. 150a in ecclesia, qui de suis titulis et in se, non autem in Jhesu crucifixo gloriantur, veluti est esse dominum canonicum, do- minum decanum, archidiaconum, et multa huius modi, que sunt nimis hodie per vanam gloriam fermentata et [per] ambiciones, eo quod iam non ad ea inviti pertrahuntur aut vocantur, sed [et] illis 10 invitis, puta illis, qui habent de talibus ordinare, communiter iam sese ingerunt et varie se intrudunt, cuius gracia contencione et litibus atque exicialibus bellis sacerdotum et clericorum nunc ecclesia Christi est repleta. Hoc autem dicens, non ista, que ordinate fiunt in dei ec- 15 clesia, volo non esse, sed modernam multitudinem com- moneo Antichristi intimo omni homini talium, quod nisi reddeant ad formam ewangelii fiantque humiliores, quanto maio- res in omnibus, quod iam iamque instat tempus, quod non none) tantum sunt ydoney misterium Antichristi intelligere et altitu- 20 dinem Sathane, sed eciam sine mora a Sathana per suas sub- tiles ficciones capientur. Hii propius sunt Antichristo racione superbie, racione ocii et gule, racione rectoratus, quia Anti- christus non tantumd) curat de parvis, sed de magnis, et illos omnibus suis studiis cum subtilitate decipiendi et secundum 25 omnem altitudinem suam circumveniete) et in tantum colorate seducet, ut se non tantum esse comprehensos ab eo non in- telligent, sed insuper ipse draco sua cauda ad id de celo eos pertrahet 3) funibus suarum ambicionum 4), quod de ipsis con- ficiat primum ornamentum sui corporis et tamquam meretricem 30 deauratam fucoque depictam ad concubitum lenoni et adultero suo, et ipsi condensati per yppocrisym et indurati, videntes Le- viatan 5), transigantur, per quos electi dei mordentur, et Jacob, a) ita A rubr. b) conculcanda A. c) add. in m. A. d) add. in marg. poster. A. e) circumvenerit corr. circumveniet A. 35 1) Cf. Isaiae XXVIII. 3. 2) saepius in biblia; cf. Luc. XXII. 52. 3) Cf. Apoc. XII. 4. 4) Cf. Proverb. V. 22 (funibus peccatorum suorum). 5) de quo Isaiae XXVII. I, sed phrasis non est biblica.
Strana 92
92 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 2. ut cibus panis, ab eisdem devoratur 1). Ad hoc ipsum enim ipsos spiritus Antichristi perduxit et excecavit, ut destruentes devocionem Jhesu in sanctis dei, se tamen per hoc fidem Jhesu construere opinantur, inpedientesque fideles domini Jhesu pre- dicatores, gloriantur se ab inpostoribus dei ecclesiam defensare, ac manifeste in audiendo verbum dei et manducacione verbi caro facti famem exicialem inducentes, nichilominus sompnian- tur se per hoc zelare pro verbo Christi et eius sacramentis, quamvis intollerabilem Christo Jhesu per hoc iniuriam uti- 10 ques) facientes. Quinymo inmixtus animis eorum spiritus verti- ginis 2), in ea opinione eos posuit, ut credant se esse persecu- tores Antichristi vel eius apostolorum, glorienturque se esse columpnas ecclesie et discipulos Jhesu Christi, cum tamen e contrario ipsimet magistri prurientes aures hominum3) et apo- 15 stoli Antichristi existentes in spirituali Babylon, rursum domi- num et deum suum in seipsis et in membris Christi Jhesu cru- cifigant, ab errore tanto conprehensi, quem sine modico eciam ipsos electos contigit incursare, et per id facti ceci et duces cecorum 4), ebrii de calice aureo 5) separati convivii 6) maxime 20 meretricis cum suis Antichristis fornicantis, quoniam subditur, ubi supra, in propheta 7): „Verum hii quoque pre vino nesci- erunt et pre ebrietate erraverunt.“ Notabilis modus loquendi hic est prophete, quia dicit: „Verum hii quoque pre“, etc.b), ubi adverte textum inmediate precedentem, in quo dicitur 8): „In 25 die illa erit dominus exercituum corona glorie et sertum exul- tacionis residuo populi sui et spiritus iudicii sedenti super thro- num°) et fortitudo venientibus d) de bello ad portam." Hic etenim multitudo [et]e) multiplicitas graduum in ecclesia Jhesu Christi distinguitur, veluti rectorum in- 30 feriorum, mediocrium et supremorum, quibus ipsemet dominus Jhesus est et fuit „corona glorie“, quoniam tantum propter Jhe- sum crucifixum et in nomine Jhesu isti sunt et fuerunt hono- a) corr. ab ed.; utrinque A. b) pro, eciam (sic) A. biblia. d) revertentibus biblia. e) add. ab ed. c) iudicium 1) Cf. Psalm. LII. 5: „Nonne sicut omnes, qui operantur iniquitatem, 2) Cf. Isaiae XIX. 14: „Do- qui devorant plebem meam ut cibum panis?“ 3) Cf. II. Tim. IV. 3. minus miscuit in medio eius spiritum vertiginis.“ 4) Cf. Matth. XV. 14. 6) Cf. Oseae IV. 18: „Se- 5) Cf. Jerem. LI. 7. 7) Cf. Isaiae paratum est convivium eorum, fornicatione fornicati sunt.“ 8) Isaiae XXVIII. 5—6. 40 XXVIII. 7. 35
92 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 2. ut cibus panis, ab eisdem devoratur 1). Ad hoc ipsum enim ipsos spiritus Antichristi perduxit et excecavit, ut destruentes devocionem Jhesu in sanctis dei, se tamen per hoc fidem Jhesu construere opinantur, inpedientesque fideles domini Jhesu pre- dicatores, gloriantur se ab inpostoribus dei ecclesiam defensare, ac manifeste in audiendo verbum dei et manducacione verbi caro facti famem exicialem inducentes, nichilominus sompnian- tur se per hoc zelare pro verbo Christi et eius sacramentis, quamvis intollerabilem Christo Jhesu per hoc iniuriam uti- 10 ques) facientes. Quinymo inmixtus animis eorum spiritus verti- ginis 2), in ea opinione eos posuit, ut credant se esse persecu- tores Antichristi vel eius apostolorum, glorienturque se esse columpnas ecclesie et discipulos Jhesu Christi, cum tamen e contrario ipsimet magistri prurientes aures hominum3) et apo- 15 stoli Antichristi existentes in spirituali Babylon, rursum domi- num et deum suum in seipsis et in membris Christi Jhesu cru- cifigant, ab errore tanto conprehensi, quem sine modico eciam ipsos electos contigit incursare, et per id facti ceci et duces cecorum 4), ebrii de calice aureo 5) separati convivii 6) maxime 20 meretricis cum suis Antichristis fornicantis, quoniam subditur, ubi supra, in propheta 7): „Verum hii quoque pre vino nesci- erunt et pre ebrietate erraverunt.“ Notabilis modus loquendi hic est prophete, quia dicit: „Verum hii quoque pre“, etc.b), ubi adverte textum inmediate precedentem, in quo dicitur 8): „In 25 die illa erit dominus exercituum corona glorie et sertum exul- tacionis residuo populi sui et spiritus iudicii sedenti super thro- num°) et fortitudo venientibus d) de bello ad portam." Hic etenim multitudo [et]e) multiplicitas graduum in ecclesia Jhesu Christi distinguitur, veluti rectorum in- 30 feriorum, mediocrium et supremorum, quibus ipsemet dominus Jhesus est et fuit „corona glorie“, quoniam tantum propter Jhe- sum crucifixum et in nomine Jhesu isti sunt et fuerunt hono- a) corr. ab ed.; utrinque A. b) pro, eciam (sic) A. biblia. d) revertentibus biblia. e) add. ab ed. c) iudicium 1) Cf. Psalm. LII. 5: „Nonne sicut omnes, qui operantur iniquitatem, 2) Cf. Isaiae XIX. 14: „Do- qui devorant plebem meam ut cibum panis?“ 3) Cf. II. Tim. IV. 3. minus miscuit in medio eius spiritum vertiginis.“ 4) Cf. Matth. XV. 14. 6) Cf. Oseae IV. 18: „Se- 5) Cf. Jerem. LI. 7. 7) Cf. Isaiae paratum est convivium eorum, fornicatione fornicati sunt.“ 8) Isaiae XXVIII. 5—6. 40 XXVIII. 7. 35
Strana 93
Quod sacerdotes carnales non intelligent Antichristum. 93 rati a populo, et in nomine patris et filii et spiritus suam in- vestituram atque byretos acceperunt, veluti scriptum est Eccle- siastici 1): „Dedit illi deus fungi sacerdocio et habere laudem in nomine ipsius.“ Sicuti enim Christus non venit a seipso, sed ab eo, qui misit illum, videlicet deus pater, et in nomine illius est functus sacerdocio, prout deduxit apostolus, loquens ad He- breos 2), et ipsemet dominus Jhesus in pluribus locis est con- fessus, (ait enim Jo. VIII° 3): „Neque a me ipso veni, sed ille me misit“), ita isti predicti in nomine domini Jhesu venerunt et in nomine Jhesu sacerdocio perfuguntur ipsequemet est „corona 10 glorie“ ipsorum. Ac per hoc distinguuntur a quibusdam aliunde coro- natis, ut sunt magistri et doctores, bacalarii et licenciati, nec non aliis varii generis titulorum in multiplici sciencia huius mundi, quoniam illi per suos labores et propter propriam scien- 15 ciam et doctrinam aliis preeminentes, suis titulis et suis coronis insigniti, ideoque principaliter vel magis in nomine suo quam in nominea) Christi dicuntur fungi magistratu vel huiusmodi, vel saltem non ita [f. 150b] simpliciter in nomine Jhesu, sicuti ordinarii in Christi ecclesia accoliti, subdyaconi et sacerdotes 20 curati, episcopi et archiepiscopi, et cetera huiusmodi. Quapropter isti sunt in ecclesia, qui ob id debent primi zelare pro Jhesu et ipsius lege atque ipsius nominis gloriam querere, puta Jhesu crucifixi, non suam ipsius, sicut Jhesus non venit, suam gloriam inquirens, sed eius, qui misit illum; propter 25 quod scriptum est Jo. VII 4): „Qui a seipso loquitur, gloriam propriam querit. Qui autem querit gloriam eius, qui misit illum, hic verax est, et iniusticia in illo non est.“ „Verum hii quo- que“, id est sicut alii et aliunde coronati, „pre vino nescierunt et pre ebrietate erraverunt“; et non tantum hoc, sed et „sa- 30 cerdos et propheta“, puta qui sunt primates inter istos, „nesci- erunt et pre ebrietate absorpti sunt a vino. Erraverunt pre ebrietate, nesciverunt videntes b), ignoraverunt iudicium. Omnes eorum mense replete sunt vomitu sordiumque, ut non esset 5 12) De graduatis A. a) innoxie corr. in nomine A in m. 1) Eccli. XLV. 19 (libere allatum). 3) Joan. VIII. 42. 4) Joan. VII. I8. b) videntem biblia. 2) Cf. Hebr. VII. 23—24. 35
Quod sacerdotes carnales non intelligent Antichristum. 93 rati a populo, et in nomine patris et filii et spiritus suam in- vestituram atque byretos acceperunt, veluti scriptum est Eccle- siastici 1): „Dedit illi deus fungi sacerdocio et habere laudem in nomine ipsius.“ Sicuti enim Christus non venit a seipso, sed ab eo, qui misit illum, videlicet deus pater, et in nomine illius est functus sacerdocio, prout deduxit apostolus, loquens ad He- breos 2), et ipsemet dominus Jhesus in pluribus locis est con- fessus, (ait enim Jo. VIII° 3): „Neque a me ipso veni, sed ille me misit“), ita isti predicti in nomine domini Jhesu venerunt et in nomine Jhesu sacerdocio perfuguntur ipsequemet est „corona 10 glorie“ ipsorum. Ac per hoc distinguuntur a quibusdam aliunde coro- natis, ut sunt magistri et doctores, bacalarii et licenciati, nec non aliis varii generis titulorum in multiplici sciencia huius mundi, quoniam illi per suos labores et propter propriam scien- 15 ciam et doctrinam aliis preeminentes, suis titulis et suis coronis insigniti, ideoque principaliter vel magis in nomine suo quam in nominea) Christi dicuntur fungi magistratu vel huiusmodi, vel saltem non ita [f. 150b] simpliciter in nomine Jhesu, sicuti ordinarii in Christi ecclesia accoliti, subdyaconi et sacerdotes 20 curati, episcopi et archiepiscopi, et cetera huiusmodi. Quapropter isti sunt in ecclesia, qui ob id debent primi zelare pro Jhesu et ipsius lege atque ipsius nominis gloriam querere, puta Jhesu crucifixi, non suam ipsius, sicut Jhesus non venit, suam gloriam inquirens, sed eius, qui misit illum; propter 25 quod scriptum est Jo. VII 4): „Qui a seipso loquitur, gloriam propriam querit. Qui autem querit gloriam eius, qui misit illum, hic verax est, et iniusticia in illo non est.“ „Verum hii quo- que“, id est sicut alii et aliunde coronati, „pre vino nescierunt et pre ebrietate erraverunt“; et non tantum hoc, sed et „sa- 30 cerdos et propheta“, puta qui sunt primates inter istos, „nesci- erunt et pre ebrietate absorpti sunt a vino. Erraverunt pre ebrietate, nesciverunt videntes b), ignoraverunt iudicium. Omnes eorum mense replete sunt vomitu sordiumque, ut non esset 5 12) De graduatis A. a) innoxie corr. in nomine A in m. 1) Eccli. XLV. 19 (libere allatum). 3) Joan. VIII. 42. 4) Joan. VII. I8. b) videntem biblia. 2) Cf. Hebr. VII. 23—24. 35
Strana 94
94 Matthiae de Janov Regulae, 1. Ill, tr. 5, dist. 7, c. 2 et 3. 5 locus iuxta“a) 1). Sicut igitur primi de multitudine coronatorum supra notati non sunt docibiles dei vel capaces misterii Anti- christi propter superbiam animi leoninam, sic isti de secundo statu coronatorum nequaquam congnoverunt neque cognoscent adventum Christi spiritualem neque ipsius Antichristi propter suffocacionem veritatis ab ebrietate et crapula et bestiali ra- pacitate. Capitulum terciumb). 10 Quod Sathan corpus sui Antichristi successive exposuit et astutec) depinxitd). Non namque cuipiam dubitandum videatur, quod alta subtilitas Sathane, antequam filium illum singularem sue perdicionis 2) produxit vel producet, et ad decipiendum omnes in ecclesia, si fieri potest, et electos 3), prius disposicionem suis faccionibus conpetentem successive et callide introduxit et illos, qui sibi precipui in hoc opere sunt et utiles ad suam nocturnam negociacionem. Et illa disposicio esse videtur superbia coronata, paulo ante iam descripta, precursorum Antichristi et cecitas et sompnus custo- dum per crapulam et ebrietatem. Propter hoc multum notanter veritas indicans in temporibus Antichristi vigilandum, singulariter ab ebrietate et crapula atque avaricia suis mandavit precavendum, dicens, ubi supra 4): „Attendite, inquit, vobis, ne forte corda vestra graventur in crapula et hebrietate et curis 25 huius vite, et superveniat in vos repentina dies illa. Tamquam enim fur superveniet in omnes, qui sedens super faciem omnis terre. Vigilate itaque, omni tempore orantes, ut digni habeamini fugere ista omnia, que futura sunt, et stare ante filium hominis.“ Ideo vero videtur specialiter facere crapule et 30 ebrietatis ac avaricie mencionem, tum quia illa vicia principaliter faciunt hominem in condiciones bestie transformari, tum quia hec principaliter excecant oculos mentis et inpediunt ad vigi- landum, tum quia fluminibus spiritus sancti, qui iam inundant 15 20 35 a) ultra biblia. b) ita A rubr. c) in marg. add. A. d) ita A rubr. 1) Isaiae XXVIII. 7—8. 2) Cf. II. Thess. II. 3 (homo peccati filius 4) Lucae XXI. 34—36. 3) Cf. Matth. XXIV. 24. perditionis).
94 Matthiae de Janov Regulae, 1. Ill, tr. 5, dist. 7, c. 2 et 3. 5 locus iuxta“a) 1). Sicut igitur primi de multitudine coronatorum supra notati non sunt docibiles dei vel capaces misterii Anti- christi propter superbiam animi leoninam, sic isti de secundo statu coronatorum nequaquam congnoverunt neque cognoscent adventum Christi spiritualem neque ipsius Antichristi propter suffocacionem veritatis ab ebrietate et crapula et bestiali ra- pacitate. Capitulum terciumb). 10 Quod Sathan corpus sui Antichristi successive exposuit et astutec) depinxitd). Non namque cuipiam dubitandum videatur, quod alta subtilitas Sathane, antequam filium illum singularem sue perdicionis 2) produxit vel producet, et ad decipiendum omnes in ecclesia, si fieri potest, et electos 3), prius disposicionem suis faccionibus conpetentem successive et callide introduxit et illos, qui sibi precipui in hoc opere sunt et utiles ad suam nocturnam negociacionem. Et illa disposicio esse videtur superbia coronata, paulo ante iam descripta, precursorum Antichristi et cecitas et sompnus custo- dum per crapulam et ebrietatem. Propter hoc multum notanter veritas indicans in temporibus Antichristi vigilandum, singulariter ab ebrietate et crapula atque avaricia suis mandavit precavendum, dicens, ubi supra 4): „Attendite, inquit, vobis, ne forte corda vestra graventur in crapula et hebrietate et curis 25 huius vite, et superveniat in vos repentina dies illa. Tamquam enim fur superveniet in omnes, qui sedens super faciem omnis terre. Vigilate itaque, omni tempore orantes, ut digni habeamini fugere ista omnia, que futura sunt, et stare ante filium hominis.“ Ideo vero videtur specialiter facere crapule et 30 ebrietatis ac avaricie mencionem, tum quia illa vicia principaliter faciunt hominem in condiciones bestie transformari, tum quia hec principaliter excecant oculos mentis et inpediunt ad vigi- landum, tum quia fluminibus spiritus sancti, qui iam inundant 15 20 35 a) ultra biblia. b) ita A rubr. c) in marg. add. A. d) ita A rubr. 1) Isaiae XXVIII. 7—8. 2) Cf. II. Thess. II. 3 (homo peccati filius 4) Lucae XXI. 34—36. 3) Cf. Matth. XXIV. 24. perditionis).
Strana 95
Quod Sathan corpus Antichristi successive exposuit et astute depinxit. 95 et invalescunt, ponunt in christianis obicem, qui solus revelat suis electis misteria Antichristi, tum quia et principaliter ad pro- positum cognovit pius Jhesus, quod ista maxime in diebus Antichristi vel ante diem iudicii in christianis inundabunt, Sa- thana hoc, ut dictum est, previe filio perdicionis operante sue- que novissime et maxime decepcioni. Notanter autem dictum esse volui, quod Sathanas di- sposicionem sibi congruam, scilicet iam dictorum pecca- torum, a longe ante successive introduxit, et primum latenter et depicte per aliquam racionabilem occa- sionem, quoniam novit negociator astutus, quod omnis subita mutacio de contrario in contrarium est nimis adversa subiectis et faciliter denotata. Unde et natura omnem talem instantaneam mutacionem exhorrescit. Multo autem forcius hoc reperitur in viciis et virtute, que volunt captare in homine incrementa sua 15 in oppositas qualitates per diutivam successionem; et pro eo per sapientem dictum est de viciis 1): „Qui parva negligit, pau- latim decidit.“ Sicut igitur sagacissimus virtutum inimicus homini amanti castitatem non statim suggerit fornicandum cum precogitata 20 muliere, sed a longinquo incipit, puta a visitacione propter con- solacionem vel doctrinam in spiritualibus, dehinc ad frequen- ciorem visitacionem et mutua invicem beneficia vel obsequia, et sic deinceps, donec figat in cordibus eorum et stabiliat ani- malem dileccionem, et tunc ingerit fantasmata hinc et inde 25 veneree voluptatis, tandem sic succendit clibanum iam insu- perabilem fornicacionis [f. 151a] et3) incestus: ita accipe supra- notatam S athane in christianis generalem per crimina corrupcionem a parvis usque ad maxima, quamqueb) suc- cessioneb) supra modumb) facciosa, ita ut, honestate primitiva 30 paulatim decrescente et beatifica disciplina, continue dissolucio succes[s it in populo christiano, et simplicitate virtutum attenuata et attrita refrigescenteque per momenta Jhesu crucifixi caritate, multitudinem christianorum iterum ritum et varietatem gencium superinduens, amplius et amplius est habituata simulata iusticia 35 et ficta dileccione. Atque sice) ecclesie Christi contigit, ut, spiritu Jhesu et eius veritate exalatis et remissis, 5 10 a) add. A in marg. b) post corr. A. c) contin. D I. 2. 1) Eccli. XIX. I: „Qui spernit modica, paulatim decidet.“
Quod Sathan corpus Antichristi successive exposuit et astute depinxit. 95 et invalescunt, ponunt in christianis obicem, qui solus revelat suis electis misteria Antichristi, tum quia et principaliter ad pro- positum cognovit pius Jhesus, quod ista maxime in diebus Antichristi vel ante diem iudicii in christianis inundabunt, Sa- thana hoc, ut dictum est, previe filio perdicionis operante sue- que novissime et maxime decepcioni. Notanter autem dictum esse volui, quod Sathanas di- sposicionem sibi congruam, scilicet iam dictorum pecca- torum, a longe ante successive introduxit, et primum latenter et depicte per aliquam racionabilem occa- sionem, quoniam novit negociator astutus, quod omnis subita mutacio de contrario in contrarium est nimis adversa subiectis et faciliter denotata. Unde et natura omnem talem instantaneam mutacionem exhorrescit. Multo autem forcius hoc reperitur in viciis et virtute, que volunt captare in homine incrementa sua 15 in oppositas qualitates per diutivam successionem; et pro eo per sapientem dictum est de viciis 1): „Qui parva negligit, pau- latim decidit.“ Sicut igitur sagacissimus virtutum inimicus homini amanti castitatem non statim suggerit fornicandum cum precogitata 20 muliere, sed a longinquo incipit, puta a visitacione propter con- solacionem vel doctrinam in spiritualibus, dehinc ad frequen- ciorem visitacionem et mutua invicem beneficia vel obsequia, et sic deinceps, donec figat in cordibus eorum et stabiliat ani- malem dileccionem, et tunc ingerit fantasmata hinc et inde 25 veneree voluptatis, tandem sic succendit clibanum iam insu- perabilem fornicacionis [f. 151a] et3) incestus: ita accipe supra- notatam S athane in christianis generalem per crimina corrupcionem a parvis usque ad maxima, quamqueb) suc- cessioneb) supra modumb) facciosa, ita ut, honestate primitiva 30 paulatim decrescente et beatifica disciplina, continue dissolucio succes[s it in populo christiano, et simplicitate virtutum attenuata et attrita refrigescenteque per momenta Jhesu crucifixi caritate, multitudinem christianorum iterum ritum et varietatem gencium superinduens, amplius et amplius est habituata simulata iusticia 35 et ficta dileccione. Atque sice) ecclesie Christi contigit, ut, spiritu Jhesu et eius veritate exalatis et remissis, 5 10 a) add. A in marg. b) post corr. A. c) contin. D I. 2. 1) Eccli. XIX. I: „Qui spernit modica, paulatim decidet.“
Strana 96
96 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 3 et 4. solum simulachra virtutum et ymagines sine vita, apparentes bonorum omnium et religionis, in chri- stianis remanserunt, sicquea) adultera Antichristi similiter se indutam ostentet, veluti fidelis nupta Jhesu Christi, excepto eo, quod [appareat cum]b) fronte meretricis, sibi comparata iam propter super inductam huius mundi cupidinem inveteratam et assuetam, ita quod communitas populorum nescit erubescere iam de vocabuli grossicie sordium iniquitate eorum ex adipe prodiente 1). Siccine Sathan adaptans tempora suo filio perdicionis, successive, ut dictum est, a virtute et veritate ecclesiam spo- liavit, superinduens ficcionem et antiquam suam falsitatem, et, prout superius deductum est 2), iterum sua arma reassumpsit fraudulenter, puta yppocrisym et omnem simulacionem disco- lorem, a quibus armis pridem erat a domino Jhesu spoliatus et a fundamentis usque ad collum denudatus3). Et sic miro modo et astutec) ab extenuacione fervoris et virtutis inchoans d et paulatime) obmissionef) bonorum, tandem per communita- tem et assuefaccionem malorum perduxit christianos ad approbacionem et excusacionem in seipsis mani- festorum peccatorum, et in tantum per hoc profecit ini- qus, ut illud, quod aliquando clero christiano et populo hor- rendum dictu vel solo auditu videbatur, prout dicit apostolus Eph. Vog) 4): „Fornicacio et avaricia nec nominetur in vobis“ 25 iam illud idem non esse peccatum vel non esse tam magnum peccatum a christianis iudicatur, et ea, que quondam in chri- stianis 1) culpabantur et per excommunicacionem dure punieban- tur, iam hodie multam excusacionem accipiunt, et nulla pena talia, dum fiunt, comitatur. Et scelera, que quondam per eccle- 30 siam solum in occultis latitabant, iam hodie aguntur manifeste, nullo contra reclamante, iniquitatesi) quoque, que prius in ec- clesia raros et homines plebeios et inbecilles convincebant, iam se hodie in communitatem diffuderunt et usque ad summos in 5 10 15 20 2) sicque — ad collum denudatus om. D 1. 2. b) add. ab ed. 35 c) et astute D 1. 2; astute tantum A. d) Sathan inchoans D 1. 2. e) ita D I, 2; paula tam A. f) post corr. A. g) Eph. V° om. D I. 2. h) post corr. A. i) iniquitatis D 2. 1) Cf. Psalm. LXXII. 7: „Prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum: tran- sierunt in affectum cordis.“ 2) vide supra p. 7—9. 3) Cf. Habacuc III. 3 40 (denudasti fundamentum eius usque ad collum). 4) Ephes. V..3.
96 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 3 et 4. solum simulachra virtutum et ymagines sine vita, apparentes bonorum omnium et religionis, in chri- stianis remanserunt, sicquea) adultera Antichristi similiter se indutam ostentet, veluti fidelis nupta Jhesu Christi, excepto eo, quod [appareat cum]b) fronte meretricis, sibi comparata iam propter super inductam huius mundi cupidinem inveteratam et assuetam, ita quod communitas populorum nescit erubescere iam de vocabuli grossicie sordium iniquitate eorum ex adipe prodiente 1). Siccine Sathan adaptans tempora suo filio perdicionis, successive, ut dictum est, a virtute et veritate ecclesiam spo- liavit, superinduens ficcionem et antiquam suam falsitatem, et, prout superius deductum est 2), iterum sua arma reassumpsit fraudulenter, puta yppocrisym et omnem simulacionem disco- lorem, a quibus armis pridem erat a domino Jhesu spoliatus et a fundamentis usque ad collum denudatus3). Et sic miro modo et astutec) ab extenuacione fervoris et virtutis inchoans d et paulatime) obmissionef) bonorum, tandem per communita- tem et assuefaccionem malorum perduxit christianos ad approbacionem et excusacionem in seipsis mani- festorum peccatorum, et in tantum per hoc profecit ini- qus, ut illud, quod aliquando clero christiano et populo hor- rendum dictu vel solo auditu videbatur, prout dicit apostolus Eph. Vog) 4): „Fornicacio et avaricia nec nominetur in vobis“ 25 iam illud idem non esse peccatum vel non esse tam magnum peccatum a christianis iudicatur, et ea, que quondam in chri- stianis 1) culpabantur et per excommunicacionem dure punieban- tur, iam hodie multam excusacionem accipiunt, et nulla pena talia, dum fiunt, comitatur. Et scelera, que quondam per eccle- 30 siam solum in occultis latitabant, iam hodie aguntur manifeste, nullo contra reclamante, iniquitatesi) quoque, que prius in ec- clesia raros et homines plebeios et inbecilles convincebant, iam se hodie in communitatem diffuderunt et usque ad summos in 5 10 15 20 2) sicque — ad collum denudatus om. D 1. 2. b) add. ab ed. 35 c) et astute D 1. 2; astute tantum A. d) Sathan inchoans D 1. 2. e) ita D I, 2; paula tam A. f) post corr. A. g) Eph. V° om. D I. 2. h) post corr. A. i) iniquitatis D 2. 1) Cf. Psalm. LXXII. 7: „Prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum: tran- sierunt in affectum cordis.“ 2) vide supra p. 7—9. 3) Cf. Habacuc III. 3 40 (denudasti fundamentum eius usque ad collum). 4) Ephes. V..3.
Strana 97
Quod Sathan componit corpus Antichristi simile corpori Jhesu Christi. 97 dei ecclesia manifeste ascenderunt. Et hoca) semper, utb) pre- scriptum est, per quandam a minimis usque ad maximae) suc- cessionem, recte ad modum, ac si ymagineris dyabolum pri- mum iniquitatem filare seu nere, dehinc in liciatoriod) conpo- nere ac demum texere postremoque iam conposita publice suis dividere vestimenta, ita est introduccio iniquitatis in populum christianume). 5 Capitulum quartum 1). Quod ipse [Sathan similiter format atque conponit corpus mysticum Antichristi corpori mistico Jhesu Christif). 10 Propter quod restat notandum ad predicta, ubi dictum est, quod [Sathan] fraudulentus predisposicionem sui Anti- christi successive introduxit, in illos primum et principaliter, qui sibis) esse poterant precipuih) et utiles ad illam maximam et novissimam sibi concessam seduccionem: ideo non [ad seduc- 15 cionem] omnium quidem hominum, sed ad seduccionem filiorum dei et electorum maxime se aptavit, uti), si fieri potest, in errorem inducantur et electi 1). Illos autem [se- duxit], puto supradictos coronatos in ecclesia, scilicet ma- gistros, doctores et sapientes, qui sunt potentes in omni sa- 20 piencia et doctrina, dehinc sacerdotes, rectores et prelatos, qui sunt potentes imperio et auctoritate, post monachos et religiosos, qui sunt potentes specie religionis et sanctitatis, quoniam scivit bene ille iniqus, quod [per] potestatem huius mundi corporalem vel per manum secularem si invaderet manifeste virtutem et 25 veritatem Jhesu Christi, faceret quidem, prout et facit, tribu- lacionem sanctis dei, sed per hoc non induceret ink) errorem aut contagionem animarum sanctarum offensivam, et per con- sequens, quamvis forte inpediret, non tamen supperaret, secun- dum longe ante dicta 2). Iterum si corrumperet primum plebeios, 30 non iterum multam ecclesie sanctorum iacturam iniceret, quia a) per hoc D 1. b) ut prescriptum est om. D 1. 2. c) maximam false D 2. d) liceatorio D 2. e) post hanc vocem D 1. 2. contin. Nulli g) in marg. potest esse dubium, v. infra p. 134, lin. 11. f) ita A rubr. k) per corr. 35 add. A. h) precipue corr. precipui A. i) in marg. add. A. sup. lin. A in. 1) Cf. Matth. XXIV. 24. 2) vide supra p. 8—9. KYBAL: M. de Janov Regulae, III.
Quod Sathan componit corpus Antichristi simile corpori Jhesu Christi. 97 dei ecclesia manifeste ascenderunt. Et hoca) semper, utb) pre- scriptum est, per quandam a minimis usque ad maximae) suc- cessionem, recte ad modum, ac si ymagineris dyabolum pri- mum iniquitatem filare seu nere, dehinc in liciatoriod) conpo- nere ac demum texere postremoque iam conposita publice suis dividere vestimenta, ita est introduccio iniquitatis in populum christianume). 5 Capitulum quartum 1). Quod ipse [Sathan similiter format atque conponit corpus mysticum Antichristi corpori mistico Jhesu Christif). 10 Propter quod restat notandum ad predicta, ubi dictum est, quod [Sathan] fraudulentus predisposicionem sui Anti- christi successive introduxit, in illos primum et principaliter, qui sibis) esse poterant precipuih) et utiles ad illam maximam et novissimam sibi concessam seduccionem: ideo non [ad seduc- 15 cionem] omnium quidem hominum, sed ad seduccionem filiorum dei et electorum maxime se aptavit, uti), si fieri potest, in errorem inducantur et electi 1). Illos autem [se- duxit], puto supradictos coronatos in ecclesia, scilicet ma- gistros, doctores et sapientes, qui sunt potentes in omni sa- 20 piencia et doctrina, dehinc sacerdotes, rectores et prelatos, qui sunt potentes imperio et auctoritate, post monachos et religiosos, qui sunt potentes specie religionis et sanctitatis, quoniam scivit bene ille iniqus, quod [per] potestatem huius mundi corporalem vel per manum secularem si invaderet manifeste virtutem et 25 veritatem Jhesu Christi, faceret quidem, prout et facit, tribu- lacionem sanctis dei, sed per hoc non induceret ink) errorem aut contagionem animarum sanctarum offensivam, et per con- sequens, quamvis forte inpediret, non tamen supperaret, secun- dum longe ante dicta 2). Iterum si corrumperet primum plebeios, 30 non iterum multam ecclesie sanctorum iacturam iniceret, quia a) per hoc D 1. b) ut prescriptum est om. D 1. 2. c) maximam false D 2. d) liceatorio D 2. e) post hanc vocem D 1. 2. contin. Nulli g) in marg. potest esse dubium, v. infra p. 134, lin. 11. f) ita A rubr. k) per corr. 35 add. A. h) precipue corr. precipui A. i) in marg. add. A. sup. lin. A in. 1) Cf. Matth. XXIV. 24. 2) vide supra p. 8—9. KYBAL: M. de Janov Regulae, III.
Strana 98
98 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 4. per superiores vigiles et fortes pugiles ecclesie mox foras bani- retur et nullo modo sic suum tantum errorem per ecclesiam augmentaret. Non [f. 151b] igitur hii vel illi fuerunt sibi preci- pui ad nocendum ita sagaciter et dampnose, sed, sicuti est su- perius paulo ante expressum 1), illi fuerunt et sunt sibi ad hoc ydoney. Ex quibus multiplicatis et condensatis et ut scuta fu- silia conpactis 2) vel adunatis potuit Sathan miro modo secun- dum altitudinem suam 3) tribulacionem ultimam et maximam conponere contra sanctos dei, ex omni genere potestatis et ex omni specie virtutum sophisticarum et sanctitatis, secundum omnem viam sibi possibilem decepcionis, ita ut, si fieri potest, eciam electi dei in errorem inducantur 4), et in tantum, quod nisi breviati fuissent dies, non fieret salva omnis caro 5). Sicud namque Sathan a principio voluit esse altissimus, 15 ita usque ad finem non desinit se et suos ad decipiendum for- mare sagaciter et ficte ad similitudinem Jhesu Christi, et ob id ad hoc nisusa) est ab antiquo, quatenus ipse eciam sibi ecclesiam malignancium similem ecclesie Christi congregaret, non tamen ex proprii[s]b) vel in pro- priis limitibus, sed in limitibus Jhesu Christi, tamquam fur et latro 6). Quapropter summum studium suum ad hoc semper fuit, ut hos, qui in summitate huius ecclesie erant prepositi, sibi asciret et in uno amore huius mundi coequaret, verumptamen semper et ubique sub armis et religione ecclesie Jhesu Christi 25 et quasi bono zelo membris suis multiplicatis super numerum et per observanciam legis Christi extrinsecam atque per ipsius cerimonias colligatis et per hoc facientibus unam quasi eccle- siam similem ecclesie Jhesu Christi, utpote si adultera, omnino compta similiter et preparata, sicut vera sponsa et materfami- 30 lias se ostentans, de synu matris parvulos intempeste noctis silencio, matrem simulata, furando iugularet vel sibi ipsi vendi- caret 7). Ob quam causam postquam per Salomon em] in Prover- biis 8) vera sapienciac) edificasse sibi domum et posuisse mensam 10 20 35 3) Nota totum diligenter A in marg. folii super. a) visus corr. nisus A super lin. b) corr. ab ed.; proprii A. c) veram sapienciam A. 1) vide supra p. 91. 2) Cf. Job XLI. 6. 3) voces biblicae, v. Psalm. XI. 9: „In circuitu impii ambulant: secundum altitudinem suam multiplicasti 5) Cf. Matth. XXIV. 22. filios hominum.“ 4) Cf. Matth. XXIV. 24. 40 6) de quo Joan. X. I. 8) Cf. Proverb. IX. I sq. 7) Cf. III. Reg. III. 20.
98 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 4. per superiores vigiles et fortes pugiles ecclesie mox foras bani- retur et nullo modo sic suum tantum errorem per ecclesiam augmentaret. Non [f. 151b] igitur hii vel illi fuerunt sibi preci- pui ad nocendum ita sagaciter et dampnose, sed, sicuti est su- perius paulo ante expressum 1), illi fuerunt et sunt sibi ad hoc ydoney. Ex quibus multiplicatis et condensatis et ut scuta fu- silia conpactis 2) vel adunatis potuit Sathan miro modo secun- dum altitudinem suam 3) tribulacionem ultimam et maximam conponere contra sanctos dei, ex omni genere potestatis et ex omni specie virtutum sophisticarum et sanctitatis, secundum omnem viam sibi possibilem decepcionis, ita ut, si fieri potest, eciam electi dei in errorem inducantur 4), et in tantum, quod nisi breviati fuissent dies, non fieret salva omnis caro 5). Sicud namque Sathan a principio voluit esse altissimus, 15 ita usque ad finem non desinit se et suos ad decipiendum for- mare sagaciter et ficte ad similitudinem Jhesu Christi, et ob id ad hoc nisusa) est ab antiquo, quatenus ipse eciam sibi ecclesiam malignancium similem ecclesie Christi congregaret, non tamen ex proprii[s]b) vel in pro- priis limitibus, sed in limitibus Jhesu Christi, tamquam fur et latro 6). Quapropter summum studium suum ad hoc semper fuit, ut hos, qui in summitate huius ecclesie erant prepositi, sibi asciret et in uno amore huius mundi coequaret, verumptamen semper et ubique sub armis et religione ecclesie Jhesu Christi 25 et quasi bono zelo membris suis multiplicatis super numerum et per observanciam legis Christi extrinsecam atque per ipsius cerimonias colligatis et per hoc facientibus unam quasi eccle- siam similem ecclesie Jhesu Christi, utpote si adultera, omnino compta similiter et preparata, sicut vera sponsa et materfami- 30 lias se ostentans, de synu matris parvulos intempeste noctis silencio, matrem simulata, furando iugularet vel sibi ipsi vendi- caret 7). Ob quam causam postquam per Salomon em] in Prover- biis 8) vera sapienciac) edificasse sibi domum et posuisse mensam 10 20 35 3) Nota totum diligenter A in marg. folii super. a) visus corr. nisus A super lin. b) corr. ab ed.; proprii A. c) veram sapienciam A. 1) vide supra p. 91. 2) Cf. Job XLI. 6. 3) voces biblicae, v. Psalm. XI. 9: „In circuitu impii ambulant: secundum altitudinem suam multiplicasti 5) Cf. Matth. XXIV. 22. filios hominum.“ 4) Cf. Matth. XXIV. 24. 40 6) de quo Joan. X. I. 8) Cf. Proverb. IX. I sq. 7) Cf. III. Reg. III. 20.
Strana 99
Antichristi coronati describuntur per „mulierem stultam et clamosam.“ 99 et vocasse parvulos ad suam arcem est descripta, mox in conse- quenti de muliere meretrice facit suam mencionem; et similiter in Ezechiele 1) dominus atque Johannes in Apokalypsi sua 2) illos sepe dictos per mulierem meretricem, magnam matrem a) forni- cacionum, designavit. De quibus magis post dicetur 3). Et vere proprie illi predicti sunt in Proverbiis Salomonis 4) descriptib) per mulierem stultam et clamosam plenamque ille- cebris et nichil omnino scientem, in foribus domus sue super sellam in excelso loco sedentem, vocantem ad se parvulos et vecordes pergentes in itinere suo, ita loquentem: "Aque fur- 10 tive dulciores sunt et panis absconditus suavior. Sunt igitur illi, de quibus sermo, „mulier“, quia sunt molles, inconstantes, pavidi et prorsus effeminati, sicut scriptum est Ysa.e) III 5): „Ecce enim dominator dominus [exercituum auferet“, etc. Et infra 6): „Et dabo pueros principes eorum et 15 effeminati dominabuntur eis." Sunt multi „stulti“, quia ipsi sunt ille stultorum numerus infinitus, qui colligitur ex fatuis virginibus, que exeuntes obviam sponso et sponse, non sumpserunt oleum secum in lampadibus 7), nimis profecto stulti existentes, quia credunt se multa fecisse 20 vel esse sibi et aliis utiles, non habentes tamen Jhesu crucifixi caritatem. Unde apostolus 8): „Si linguis hominum loquar et angelorum, caritatem autem non habeam, factus sum velud es sonans aut cymbalum tynniens." Sunt mulier „clamosa“, quia aput eos est sermo multus, 25 fructus nullus, et quia amplius sunt clamosi, quam sancti dei, in suis contenciosis disputacionibus et superbis sermocinacioni- bus, in suis longis oracionibus cum multiloquiis et longis horis et cantu multo et forti vel articulato, sed omnia sine devocione et spiritu Jhesu, et alias multipliciter in suis solempnitatibus, in 30 quibus multum clamant: „Domine, domine“, sed cor eorum longe est a Christo Jhesu 9), vel clamant ore ad Jhesum: „Do- mine, domine“, sed tota die factis eum negant. Ad quod scrip- tum estd) 10): „Quid me vocatis domine, domine, et non facitis, a) in marg. add. A. b) sunt descripti corr. descripti A. c) Ysa. — 35 dominabuntur eis posterius textui insertum A. d) lacuna sequitur in A. 1) Cf. Ezech. XVI. 30 sq. 2) Cf. Apoc. XVII. I sq. 3) vide infra c. 7. 4) Cf. Proverb. IX. 13—17. 5) Isaiae III. 1. 6) Isaiae III. 4. 7) Cf. 8) I. Cor. XIII. 1. °) Cf. Matth. XV. 8. 10) Lucae VI. 46. Matth. XXV. 1 sq.
Antichristi coronati describuntur per „mulierem stultam et clamosam.“ 99 et vocasse parvulos ad suam arcem est descripta, mox in conse- quenti de muliere meretrice facit suam mencionem; et similiter in Ezechiele 1) dominus atque Johannes in Apokalypsi sua 2) illos sepe dictos per mulierem meretricem, magnam matrem a) forni- cacionum, designavit. De quibus magis post dicetur 3). Et vere proprie illi predicti sunt in Proverbiis Salomonis 4) descriptib) per mulierem stultam et clamosam plenamque ille- cebris et nichil omnino scientem, in foribus domus sue super sellam in excelso loco sedentem, vocantem ad se parvulos et vecordes pergentes in itinere suo, ita loquentem: "Aque fur- 10 tive dulciores sunt et panis absconditus suavior. Sunt igitur illi, de quibus sermo, „mulier“, quia sunt molles, inconstantes, pavidi et prorsus effeminati, sicut scriptum est Ysa.e) III 5): „Ecce enim dominator dominus [exercituum auferet“, etc. Et infra 6): „Et dabo pueros principes eorum et 15 effeminati dominabuntur eis." Sunt multi „stulti“, quia ipsi sunt ille stultorum numerus infinitus, qui colligitur ex fatuis virginibus, que exeuntes obviam sponso et sponse, non sumpserunt oleum secum in lampadibus 7), nimis profecto stulti existentes, quia credunt se multa fecisse 20 vel esse sibi et aliis utiles, non habentes tamen Jhesu crucifixi caritatem. Unde apostolus 8): „Si linguis hominum loquar et angelorum, caritatem autem non habeam, factus sum velud es sonans aut cymbalum tynniens." Sunt mulier „clamosa“, quia aput eos est sermo multus, 25 fructus nullus, et quia amplius sunt clamosi, quam sancti dei, in suis contenciosis disputacionibus et superbis sermocinacioni- bus, in suis longis oracionibus cum multiloquiis et longis horis et cantu multo et forti vel articulato, sed omnia sine devocione et spiritu Jhesu, et alias multipliciter in suis solempnitatibus, in 30 quibus multum clamant: „Domine, domine“, sed cor eorum longe est a Christo Jhesu 9), vel clamant ore ad Jhesum: „Do- mine, domine“, sed tota die factis eum negant. Ad quod scrip- tum estd) 10): „Quid me vocatis domine, domine, et non facitis, a) in marg. add. A. b) sunt descripti corr. descripti A. c) Ysa. — 35 dominabuntur eis posterius textui insertum A. d) lacuna sequitur in A. 1) Cf. Ezech. XVI. 30 sq. 2) Cf. Apoc. XVII. I sq. 3) vide infra c. 7. 4) Cf. Proverb. IX. 13—17. 5) Isaiae III. 1. 6) Isaiae III. 4. 7) Cf. 8) I. Cor. XIII. 1. °) Cf. Matth. XV. 8. 10) Lucae VI. 46. Matth. XXV. 1 sq.
Strana 100
100 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 7, c. 4. que dico?“ Et iterum Mat. VIIa)1): „Multi dicent michi: Do- mine, domine, nonneb) in nomine tuo prophetavimus?“, etc. Mulier „plena illecebris“, quia in omnibus sua polluta desideria exequntur, „habentes oculos plenos adulterii et inces- sabilis delicti“2), quorum „inquinate sunt mens eorum et con- sciencia“3). De quibus Ysa., ubi supra4): „Mense eorum plene sunt vomitu sordiumque, ita ut non esset locus iuxta.“ Et Judas 5): „Hii sunt in epulis suis macule, convivantes sine timore, pa- scentes semetipsos." Mulier „nichil omnino sciens“, quia colleccio istorum, licet multa se studuisse glorietur et multa scire, tamen quia totum est culpabile et sine caritate dei, ideo propter hoc nichil omnino scit, quia scriptum est I. Cho. 8 e) 6): „Si quis credit se scire aliquid, nondum novit, qualiter ipsum oporteat scire“; vel 15 ea, que sciunt [f. 152a], [sciunt] modo gentili, precise humano, non autem modo christiano, id est per doctrinam unccionis, de qua Jo.d) 7): „Unccio docebit vos de omnibus“; vel nichil sciunt, quia sunt in se mali, omnis autem malus est ignorans secundum Ethicum; vel nichil huiusmodi omnino sciunt, quia Christum 20 Jhesum nesciunt sciencia caritatis vel sciencia interne illumina- cionis 8), quod solum scire est dictum in christiano; vel nichil omnino sciunt facere bene, sed solum sciunt loqui vel facere malum; unde prophetae) 9): „Ut male facerent, laboraverunt, bene facere nescientes. Sapientes sunt, ut facerent malum, bene 25 autem facere nescierunt." „In foribus domus sue sedent“, quia dum positi sunt ad regendum et iudicandum familias sibi commissas seu plebes, vel dum semetipsos inpudice ingesserunt, tunc querunt, que sua sunt, non que Jhesu Christi 10). „Super sellam“, in cathedra Moysi, id est officio eccle- siastico, de quo scriptum est Mte) 11): „Super cathedram Moysy sederunt scribe et pharisei." „In excelso urbis loco", quia ambiunt et obtinent 10 30 a) post corr. A. b) post corr. A. c) I. Cho. 8. posterius add. A. 35 d) lacuna sequitur in A. e) lacuna sequitur in A. 1) Matth. VII. 22. 2) Cf. II. Petri II. I4. 3) Cf. Tit. I. 15. 4) Isaiae XXVIII. 8. 5) Judae 12. 7) I. Joan. II. 27. 6) I. Cor. VIII. 2. s) Cf. II. Cor. IV. 6 (ad illuminationem scientiae claritatis dei). 9) Cf. Jerem. IV. 22: „Filii insipientes sunt et vecordes sapientes sunt, ut faciant mala, 10) Cf. Philip. II. 21. 11) Matth. XXIII. 2. 40 bene autem facere nescientes.“
100 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 7, c. 4. que dico?“ Et iterum Mat. VIIa)1): „Multi dicent michi: Do- mine, domine, nonneb) in nomine tuo prophetavimus?“, etc. Mulier „plena illecebris“, quia in omnibus sua polluta desideria exequntur, „habentes oculos plenos adulterii et inces- sabilis delicti“2), quorum „inquinate sunt mens eorum et con- sciencia“3). De quibus Ysa., ubi supra4): „Mense eorum plene sunt vomitu sordiumque, ita ut non esset locus iuxta.“ Et Judas 5): „Hii sunt in epulis suis macule, convivantes sine timore, pa- scentes semetipsos." Mulier „nichil omnino sciens“, quia colleccio istorum, licet multa se studuisse glorietur et multa scire, tamen quia totum est culpabile et sine caritate dei, ideo propter hoc nichil omnino scit, quia scriptum est I. Cho. 8 e) 6): „Si quis credit se scire aliquid, nondum novit, qualiter ipsum oporteat scire“; vel 15 ea, que sciunt [f. 152a], [sciunt] modo gentili, precise humano, non autem modo christiano, id est per doctrinam unccionis, de qua Jo.d) 7): „Unccio docebit vos de omnibus“; vel nichil sciunt, quia sunt in se mali, omnis autem malus est ignorans secundum Ethicum; vel nichil huiusmodi omnino sciunt, quia Christum 20 Jhesum nesciunt sciencia caritatis vel sciencia interne illumina- cionis 8), quod solum scire est dictum in christiano; vel nichil omnino sciunt facere bene, sed solum sciunt loqui vel facere malum; unde prophetae) 9): „Ut male facerent, laboraverunt, bene facere nescientes. Sapientes sunt, ut facerent malum, bene 25 autem facere nescierunt." „In foribus domus sue sedent“, quia dum positi sunt ad regendum et iudicandum familias sibi commissas seu plebes, vel dum semetipsos inpudice ingesserunt, tunc querunt, que sua sunt, non que Jhesu Christi 10). „Super sellam“, in cathedra Moysi, id est officio eccle- siastico, de quo scriptum est Mte) 11): „Super cathedram Moysy sederunt scribe et pharisei." „In excelso urbis loco", quia ambiunt et obtinent 10 30 a) post corr. A. b) post corr. A. c) I. Cho. 8. posterius add. A. 35 d) lacuna sequitur in A. e) lacuna sequitur in A. 1) Matth. VII. 22. 2) Cf. II. Petri II. I4. 3) Cf. Tit. I. 15. 4) Isaiae XXVIII. 8. 5) Judae 12. 7) I. Joan. II. 27. 6) I. Cor. VIII. 2. s) Cf. II. Cor. IV. 6 (ad illuminationem scientiae claritatis dei). 9) Cf. Jerem. IV. 22: „Filii insipientes sunt et vecordes sapientes sunt, ut faciant mala, 10) Cf. Philip. II. 21. 11) Matth. XXIII. 2. 40 bene autem facere nescientes.“
Strana 101
Antichristi coronati describuntur per „mulierem stultam et clamosam.“ 101 dignitates in ecclesia et amant primas cathedras in synagogis et primos recubitus in cenis et vocari ab hominibus „rabi“1) „Vocat parvulos“, id est non generat lubricata meretrix suos parvos, sed, ut dictum, alienos allicit blande et furatur et de ipsorum sibi inpensa reverencia et obediencia gloriatur. Nam quiaa) coram parvulis insensibus secundum apostolum 2) et par- vulis, qui usquequaque adhuc diligunt infanciam secundum Sa- lomonem 3), et pueris annorum centum 1) et vecordibus 5), id est hominibus passionatis vel qui post hoc seculum abierunt 6), utpote divitibus et ridentibus in hoc sceculo, illi predicti sunt 10 venerabiles, timendi et mirandi ac gloriosi, et ipsos secuntur et simili pompa atque avaricia inbuuntur, quamvis hiis, qui sunt digni habitare in tabernaculo dei magis quam in tabernaculis peccatorum 7), ad nichilum in conspectu eorum sunt deducti, quemadmodum scriptum est 8): „Ad nichilum deductus est in 15 conspectu eius malignus, timentes autem dominum [glori- ficat]“, etc. „Vocat pergentes in itinere suo", id est ambulan- tibus in via lata, que ducit ad perdicionemb) 9). „Loquitur“, id est invitat suo exemplo, dicens: „Aque“, 20 id est delicie carnis aut sapiencia et eloquencia carnalis huius mundi. Que sunt dicta „aque furtive“, tum quia prohibitec) quoad ipsarum polluentem vanitatem a Christi ewangelio 10) tum quia contrarie Christo et sanctis patribus et per consequens non nisi furtive et in tenebris a christianis usitate. Et „dul- 25 ciores“ autem sunt, quia carni consentanee et huic mundo conformes, ideo adversa et persecucionem non paciuntur. Vel „dulciores" secundum apparenciam ex eo, quia sunt, ut dictum est, prohibite secundum: Nitimur in vetita, cupimus magis quandoque negata. Vel „dulciores“, quia per operacionem demoniorum in- 30 a) ita A superflue. prohibite A. b) lacuna sequitur in A. c) prohibente corr. 1) Cf. Matth. XXIII. 6—7. 2) Cf. I. Cor. III. I (parvulis in Christo). 3) Cf. Proverb. I. 22. 4) Cf. Isaiae LXV. 20. 5) Cf. Jerem. IV. 22, l. c. 35 6) Cf. Judae 7 (abeuntes post carnem alteram). 7) Cf. Psalm. LXXXIII. 11: „Elegi abiectus esse in domo dei mei magis quam habitare in taber- 8) Psalm. XIV. 4. naculis peccatorum.“ 9) Cf. Matth. VII. 13. 10) Cf. II. Petri II. 18: „Superba enim vanitatis loquentes pelliciunt in desideriis carnis luxuriae eos, qui paululum effugiunt, qui in errore conversantur oc.“ 40
Antichristi coronati describuntur per „mulierem stultam et clamosam.“ 101 dignitates in ecclesia et amant primas cathedras in synagogis et primos recubitus in cenis et vocari ab hominibus „rabi“1) „Vocat parvulos“, id est non generat lubricata meretrix suos parvos, sed, ut dictum, alienos allicit blande et furatur et de ipsorum sibi inpensa reverencia et obediencia gloriatur. Nam quiaa) coram parvulis insensibus secundum apostolum 2) et par- vulis, qui usquequaque adhuc diligunt infanciam secundum Sa- lomonem 3), et pueris annorum centum 1) et vecordibus 5), id est hominibus passionatis vel qui post hoc seculum abierunt 6), utpote divitibus et ridentibus in hoc sceculo, illi predicti sunt 10 venerabiles, timendi et mirandi ac gloriosi, et ipsos secuntur et simili pompa atque avaricia inbuuntur, quamvis hiis, qui sunt digni habitare in tabernaculo dei magis quam in tabernaculis peccatorum 7), ad nichilum in conspectu eorum sunt deducti, quemadmodum scriptum est 8): „Ad nichilum deductus est in 15 conspectu eius malignus, timentes autem dominum [glori- ficat]“, etc. „Vocat pergentes in itinere suo", id est ambulan- tibus in via lata, que ducit ad perdicionemb) 9). „Loquitur“, id est invitat suo exemplo, dicens: „Aque“, 20 id est delicie carnis aut sapiencia et eloquencia carnalis huius mundi. Que sunt dicta „aque furtive“, tum quia prohibitec) quoad ipsarum polluentem vanitatem a Christi ewangelio 10) tum quia contrarie Christo et sanctis patribus et per consequens non nisi furtive et in tenebris a christianis usitate. Et „dul- 25 ciores“ autem sunt, quia carni consentanee et huic mundo conformes, ideo adversa et persecucionem non paciuntur. Vel „dulciores" secundum apparenciam ex eo, quia sunt, ut dictum est, prohibite secundum: Nitimur in vetita, cupimus magis quandoque negata. Vel „dulciores“, quia per operacionem demoniorum in- 30 a) ita A superflue. prohibite A. b) lacuna sequitur in A. c) prohibente corr. 1) Cf. Matth. XXIII. 6—7. 2) Cf. I. Cor. III. I (parvulis in Christo). 3) Cf. Proverb. I. 22. 4) Cf. Isaiae LXV. 20. 5) Cf. Jerem. IV. 22, l. c. 35 6) Cf. Judae 7 (abeuntes post carnem alteram). 7) Cf. Psalm. LXXXIII. 11: „Elegi abiectus esse in domo dei mei magis quam habitare in taber- 8) Psalm. XIV. 4. naculis peccatorum.“ 9) Cf. Matth. VII. 13. 10) Cf. II. Petri II. 18: „Superba enim vanitatis loquentes pelliciunt in desideriis carnis luxuriae eos, qui paululum effugiunt, qui in errore conversantur oc.“ 40
Strana 102
102 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 4 et 5. tensius dulcorate. Nam infertur 1): „Et ignora[vijt, quod ibi sint gygantes et in profundo inferni convive eius. „Panis“, id est victus et amictus in pace huius vite sa- cerdotum, clericorum et religiosorum carnalium in statu sacer- 5 docii vel religionis. „Qui est suavior“, quia est sine solli- citudine et labore hominum et in habundancia et securitate, vel questus seu lucra ludendo et cantando sacerdotum et cleri- corum. Et iste esta) „absconditus“, quia sub apparencia reli- gionis et vite sancte seu contemplative vel alias spiritualis ipsis 10 advenit, vel quia sub specie pietatis sine veritate inexistente, sicut scriptum estb) 2): „Veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces.“ Vel panis „absconditus' est honor et gloria in yppocritis sine virtute subsistente, qui est suavior ipsis, quia eum appetunt, eum appreciant et in eo 15 nimium delectantur. Capitulum quintume). Quod nullus potest discernere corpus Antichristi, nisi a spiritu Jhesu visitatusc). Et sequitur multum ad propositum: „Et ignoravit“, 20 supple hec multitudo infatuata vel sal infatuatum, scilicet pre- dicti coronati, „quod ibi“, id est in eorum apparenti et non existenti voluptate vel sapiencia et eloquencia sine virtute vel religione et apparencia sanctitatis sine veritate et in eorum ta- liter simulatis studiis, „sunt gygantes“, id est maligni spiri- 25 tus cum laqueis infinitis secundum aliam scripturam, que dicit de Vehemoth 3): „Huic montes herbas ferunt, omnes bestie agri ludunt ibi. Sub umbra dormit in secreto calami, in locis hu- mentibus. Protegunt umbre umbram eius, circumda bunt eum salices torrentis.“ Hec melius intelliges, si ea, que iam dicta 30 sunt de muliere clamosa, conportabis. Sequitur: „Et in profundis inferni convive eius“, id est ignorant, quod omnes similiter viventes ad inferna de- scenderunt. De quibus scriptum est Job d) 4): „Tenent cytharam a) in A del. b) lacuna sequitur in A. c) ita A rubr. d) lacuna 35 sequitur in A. 1) Proverb. IX. 18. 2) Matth. VII. 15. 3) Job XL. 15—17. 4) Job XXI. 12—13.
102 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 4 et 5. tensius dulcorate. Nam infertur 1): „Et ignora[vijt, quod ibi sint gygantes et in profundo inferni convive eius. „Panis“, id est victus et amictus in pace huius vite sa- cerdotum, clericorum et religiosorum carnalium in statu sacer- 5 docii vel religionis. „Qui est suavior“, quia est sine solli- citudine et labore hominum et in habundancia et securitate, vel questus seu lucra ludendo et cantando sacerdotum et cleri- corum. Et iste esta) „absconditus“, quia sub apparencia reli- gionis et vite sancte seu contemplative vel alias spiritualis ipsis 10 advenit, vel quia sub specie pietatis sine veritate inexistente, sicut scriptum estb) 2): „Veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces.“ Vel panis „absconditus' est honor et gloria in yppocritis sine virtute subsistente, qui est suavior ipsis, quia eum appetunt, eum appreciant et in eo 15 nimium delectantur. Capitulum quintume). Quod nullus potest discernere corpus Antichristi, nisi a spiritu Jhesu visitatusc). Et sequitur multum ad propositum: „Et ignoravit“, 20 supple hec multitudo infatuata vel sal infatuatum, scilicet pre- dicti coronati, „quod ibi“, id est in eorum apparenti et non existenti voluptate vel sapiencia et eloquencia sine virtute vel religione et apparencia sanctitatis sine veritate et in eorum ta- liter simulatis studiis, „sunt gygantes“, id est maligni spiri- 25 tus cum laqueis infinitis secundum aliam scripturam, que dicit de Vehemoth 3): „Huic montes herbas ferunt, omnes bestie agri ludunt ibi. Sub umbra dormit in secreto calami, in locis hu- mentibus. Protegunt umbre umbram eius, circumda bunt eum salices torrentis.“ Hec melius intelliges, si ea, que iam dicta 30 sunt de muliere clamosa, conportabis. Sequitur: „Et in profundis inferni convive eius“, id est ignorant, quod omnes similiter viventes ad inferna de- scenderunt. De quibus scriptum est Job d) 4): „Tenent cytharam a) in A del. b) lacuna sequitur in A. c) ita A rubr. d) lacuna 35 sequitur in A. 1) Proverb. IX. 18. 2) Matth. VII. 15. 3) Job XL. 15—17. 4) Job XXI. 12—13.
Strana 103
Antichristi coronati describuntur per „meretricem magnam.“ 103 et tympanum in manu sua, gaudent ad vocem organi et in puncto ad inferna descendent“a). Dampnacionem autem istorum et qualiter sunt profunde in- corporati presenti Antichristo, non possunt intelligere neque illi- met, de quibus sermo, propter causas supra dictas 1), sed neque ulli alii, qui non vigentb) spiritu Jhesu crucifixi, quod limpide ostenditur Apok. XVII., ubi dicitur ad Jo. 2): „Veni“, f. 152b supple in spiritu, „mente tenus“, id est ascende ad cor altum et erige mentem, sicut scriptum est: „Hiis autem fieri incipientibus: Levate capita vestra“3). „Et ostendam tibi“, id est tunc po- 10 teris videre, sapere et intelligere novissima tua et novissimam „dampnacionem“, preparatam ab origine, „meretricis“, id est multitudinis peccancium christianorum, ut supra est expo- situm; "magne“ autem dicit propter habundanciam iniquitatis et abhominacionum, vel „magne“ propter stultorum infinitum 15 numerum, quod utrumque complectens dominus dicit 4): „Et ha- bundavit iniquitas multorum." Sequitur 5): „que sedet“, id est pacem et securitatem ob- tinuit, credens iam scelerum inpunitatem. Dicit enim in corde suo6): „Deus non considerat“, et dicit 7): „Moram facit dominus 20 venire.“ Ideo scriptum est s): „Dormitaverunt omnes et dor- mierunt“, id est in spe requieverunt. Sed isti singulariter fatui, ponentes spem in verbis mendacii, dicunt9): „Templum domini, templum domini est“, id est christiani sumus, sacerdotes sumus, religiosi sumus. „Sedet, inquit, super aquas multas“, quia 25 ut prefatum est, obtinet dominium et coronam super latitu- dinem tocius orbis ecclesie, ita quod non sit populus vel gens, quos isti pares 6) sibi in suis carnalibus affeccionibus et ambi- cione non confirmarent, non incorporarent Antichristo per amo- rem huius mundi sub professione christiana; licet namque ad 30 quatuor angulos terre ubique divisi, tamen suis bestialibus motibus similibus et studiis ac vita brutali in unam bestiam concurreruntd), eisdem spiritibus Sathane id in eis operantibus super faciem omnis terre. a) descendunt biblia. b) urgent corr. vigent A. pares A. d) con — sup. lin. add. A. c) panes corr. 35 1) vide supra c. 2. 2) Apoc. XVII. I. 3) Lucae XXI. 28. 4) Matth. XXIV. 12. 5) Apoc. XVII. 1. 6) Cf. Job XXXV. 14. 7) Matth. 8) Matth. XXV. 5. XXIV. 48. 9) Jerem. VII. 4.
Antichristi coronati describuntur per „meretricem magnam.“ 103 et tympanum in manu sua, gaudent ad vocem organi et in puncto ad inferna descendent“a). Dampnacionem autem istorum et qualiter sunt profunde in- corporati presenti Antichristo, non possunt intelligere neque illi- met, de quibus sermo, propter causas supra dictas 1), sed neque ulli alii, qui non vigentb) spiritu Jhesu crucifixi, quod limpide ostenditur Apok. XVII., ubi dicitur ad Jo. 2): „Veni“, f. 152b supple in spiritu, „mente tenus“, id est ascende ad cor altum et erige mentem, sicut scriptum est: „Hiis autem fieri incipientibus: Levate capita vestra“3). „Et ostendam tibi“, id est tunc po- 10 teris videre, sapere et intelligere novissima tua et novissimam „dampnacionem“, preparatam ab origine, „meretricis“, id est multitudinis peccancium christianorum, ut supra est expo- situm; "magne“ autem dicit propter habundanciam iniquitatis et abhominacionum, vel „magne“ propter stultorum infinitum 15 numerum, quod utrumque complectens dominus dicit 4): „Et ha- bundavit iniquitas multorum." Sequitur 5): „que sedet“, id est pacem et securitatem ob- tinuit, credens iam scelerum inpunitatem. Dicit enim in corde suo6): „Deus non considerat“, et dicit 7): „Moram facit dominus 20 venire.“ Ideo scriptum est s): „Dormitaverunt omnes et dor- mierunt“, id est in spe requieverunt. Sed isti singulariter fatui, ponentes spem in verbis mendacii, dicunt9): „Templum domini, templum domini est“, id est christiani sumus, sacerdotes sumus, religiosi sumus. „Sedet, inquit, super aquas multas“, quia 25 ut prefatum est, obtinet dominium et coronam super latitu- dinem tocius orbis ecclesie, ita quod non sit populus vel gens, quos isti pares 6) sibi in suis carnalibus affeccionibus et ambi- cione non confirmarent, non incorporarent Antichristo per amo- rem huius mundi sub professione christiana; licet namque ad 30 quatuor angulos terre ubique divisi, tamen suis bestialibus motibus similibus et studiis ac vita brutali in unam bestiam concurreruntd), eisdem spiritibus Sathane id in eis operantibus super faciem omnis terre. a) descendunt biblia. b) urgent corr. vigent A. pares A. d) con — sup. lin. add. A. c) panes corr. 35 1) vide supra c. 2. 2) Apoc. XVII. I. 3) Lucae XXI. 28. 4) Matth. XXIV. 12. 5) Apoc. XVII. 1. 6) Cf. Job XXXV. 14. 7) Matth. 8) Matth. XXV. 5. XXIV. 48. 9) Jerem. VII. 4.
Strana 104
104 Matthiae de Janov Regulae, 1. 11I, tr. 5, dist. 7, c. 5 et 6. 5 10 Ideo sequitur 1); „Cum qua fornicati sunt omnes reges terre“, id est ab ea corrupti sunt cuncti residui clerici et sacerdotes, libidinem ipsius spiritualem similiter imitando, id est ambicionem diviciarum seculi et honorum. „Et in- ebriati sunt“, id est supra mensuram et in infinitum cupiditate et voluptate et superbia vite in corde et repleti vomitu, sicut scriptum est 2): „Prodiit ex adipe iniquitas, transierunt in affec- tum cordis“. Hii, „qui habitant terram“, id est ceterum wlgus carnale christianorum, qui querunt et sapiunt solum vel ma- xime terrena 3). „De vino prostitucionis eius“, id est de quesitis delectacione et cupidine ac libidine, diviciis, voluptati- bus et honore huius vite. Propter que rectores illi et sacer- dotes demonio Sathane sunt prostituti in peccatis, quemadmo- dum idem ipse Sathan habere voluit et a Christo Jhesu, cum 15 dixit 4): „Hec omnia tibi dabo, si cadens adoraveris me." „Et abstulit me, inquit5), in desertum“, id est as- sumpsit spiritum Jhesu, potestate cuius dereliqui carnem, mun- dum cum suis pompis et carnem cum suis desideriis. „In spi- ritu“, id est spiritu ficta carnis mortificavi vel in spiritu vixi 20 et ambulavi mente tenus in spiritu Jhesu crucifixi per fidem, spem et caritatem. „Et vidi“a), id est tunc demum videre po- tui, quando exivi de medio iniquorum 6) et excussi me ab eius inquinamentis 7), qui pridem adhuc me excecabant in tantum, ut dicerem malo bonum et bono malum et ponerem lucem 25 tenebras et tenebras lucem et dulce in amarum et amarum in duce 8). Hec enim exposicio magis nobis coaptatur pro tempore, quam beato Johanni in visione. Unde lucide sequitur illud, quod paulo ante est assump- tum, puta quod nimia est multitudo eorum, qui sunt existentes 30 de corpore amplo Antichristi, [et quod] quamdiu tales et in quan- tum tales, non possunt videre se esse antichristos, et quod nequit videri dampnacio vel habundancia iniquitatis presentis Gog et Magog, nisi sic homo christianus exeat spiritualiter extra mun- dum, inproperium Christi portando9) et spiritum Jhesu au- a) vide corr. vidi A. 1) Apoc. XVII. 2. 2) Psalm. LXXII. 7. 3) Cf. Philipp. III. I9 (qui terrena sapiunt). 4) Matth. IV. 9. 5) Apoc. XVII. 3. 6) Cf. II. Cor. VII. 17 (exite de medio eorum). 7) Cf. II. Cor. VII. I (mundemus nos ab omni inquinamento carnis et spiritus). 8) Cf. Isaiae V. 20. 9) Cf. Hebr 40 XIII. 13. 35
104 Matthiae de Janov Regulae, 1. 11I, tr. 5, dist. 7, c. 5 et 6. 5 10 Ideo sequitur 1); „Cum qua fornicati sunt omnes reges terre“, id est ab ea corrupti sunt cuncti residui clerici et sacerdotes, libidinem ipsius spiritualem similiter imitando, id est ambicionem diviciarum seculi et honorum. „Et in- ebriati sunt“, id est supra mensuram et in infinitum cupiditate et voluptate et superbia vite in corde et repleti vomitu, sicut scriptum est 2): „Prodiit ex adipe iniquitas, transierunt in affec- tum cordis“. Hii, „qui habitant terram“, id est ceterum wlgus carnale christianorum, qui querunt et sapiunt solum vel ma- xime terrena 3). „De vino prostitucionis eius“, id est de quesitis delectacione et cupidine ac libidine, diviciis, voluptati- bus et honore huius vite. Propter que rectores illi et sacer- dotes demonio Sathane sunt prostituti in peccatis, quemadmo- dum idem ipse Sathan habere voluit et a Christo Jhesu, cum 15 dixit 4): „Hec omnia tibi dabo, si cadens adoraveris me." „Et abstulit me, inquit5), in desertum“, id est as- sumpsit spiritum Jhesu, potestate cuius dereliqui carnem, mun- dum cum suis pompis et carnem cum suis desideriis. „In spi- ritu“, id est spiritu ficta carnis mortificavi vel in spiritu vixi 20 et ambulavi mente tenus in spiritu Jhesu crucifixi per fidem, spem et caritatem. „Et vidi“a), id est tunc demum videre po- tui, quando exivi de medio iniquorum 6) et excussi me ab eius inquinamentis 7), qui pridem adhuc me excecabant in tantum, ut dicerem malo bonum et bono malum et ponerem lucem 25 tenebras et tenebras lucem et dulce in amarum et amarum in duce 8). Hec enim exposicio magis nobis coaptatur pro tempore, quam beato Johanni in visione. Unde lucide sequitur illud, quod paulo ante est assump- tum, puta quod nimia est multitudo eorum, qui sunt existentes 30 de corpore amplo Antichristi, [et quod] quamdiu tales et in quan- tum tales, non possunt videre se esse antichristos, et quod nequit videri dampnacio vel habundancia iniquitatis presentis Gog et Magog, nisi sic homo christianus exeat spiritualiter extra mun- dum, inproperium Christi portando9) et spiritum Jhesu au- a) vide corr. vidi A. 1) Apoc. XVII. 2. 2) Psalm. LXXII. 7. 3) Cf. Philipp. III. I9 (qui terrena sapiunt). 4) Matth. IV. 9. 5) Apoc. XVII. 3. 6) Cf. II. Cor. VII. 17 (exite de medio eorum). 7) Cf. II. Cor. VII. I (mundemus nos ab omni inquinamento carnis et spiritus). 8) Cf. Isaiae V. 20. 9) Cf. Hebr 40 XIII. 13. 35
Strana 105
105 diendo, quia isti prefati secundum nomen suum sunt tecti et decorati omnibus armamentis angelorum lucis, quantum est possibile altitudini Sathane. Antichristi coronati describuntur per „locustas Apocalypticas.“ Capitulum sextuma). De potestate corporis Antichristia). Item isti predicti coronati proprie describuntur per figuram locustarum Apoclalypticarum]1), que de summo abyssi dicte sunt exivisse in terram. Quarum „lo- custarum similitudines similes equis“, id est veris christianis obedientibus spiritui sancto et veris predicatoribus, 10 de quibus propheta Abacuk 3°b) 2): „Qui ascendise) equos tuos et quadrige tue salvacio“, — „preparatis in prelium“3), id est armatis omni genere doctrine et arte loquendi, arguendi, respondendi, exhortandi, potentes ad invadendum et defenden- dum, quantumcumque velint, veritatem aut speciem virtutum, armati nichilominus omni apparencia facesie et honestatis. „Et super capita earum corone“, id est tituli magistrales vel dignitatum et graduum ecclesie investitura, secundum quod superius est deductum 4). Corone autem non auree, sed „simi- les auro“ dicuntur, que gerunt speciem et similitudinem cari- 20 tatis, sapiencie et cuiuslibet virtutis sine subsistenciad) Jhesu crucifixi veritatis. „Et facies earum“, id est [f. 153a] con- versacio extrinseca et ostensio vite, „sicut facies hominum“, id est humana, mansucta, racionabilis et honesta vel curialis. „Et habebant capillos sicut capillos mulierum“5), id est cogitaciones ipsorum fluxe, molles, vane et ad carnali- tatem, non tales quasi eorum, de quibus per prophetam dici- tur 6): „Et princeps, que digna sunt principe, cogitabit“. „Et dentes earum“, id est verba crudelia et detractoria vel pro- nissima a[d] detraccionem, sicut scriptum este) 7): „Filii hominum 30 dentes eorum.“ Et ideo notanter dicitur „dentes“, et non os vel 15 25 7) Аpос. 9 A. a) ita A rubr. b) Abacuk 3° posterius add. A. d) post corr. A. e) lacuna sequitur in A. c) ascendes biblia. 1) Cf. Apoc. IX. 3. 7. 2) Habacuc III. 8. 3) Apoc. IX. 7. 4) vide 35 supra p. 88. 5) Apoc. IX. 8. 6) Isaiae XXXII. 8. 7) Psalm. LVI. 5.
105 diendo, quia isti prefati secundum nomen suum sunt tecti et decorati omnibus armamentis angelorum lucis, quantum est possibile altitudini Sathane. Antichristi coronati describuntur per „locustas Apocalypticas.“ Capitulum sextuma). De potestate corporis Antichristia). Item isti predicti coronati proprie describuntur per figuram locustarum Apoclalypticarum]1), que de summo abyssi dicte sunt exivisse in terram. Quarum „lo- custarum similitudines similes equis“, id est veris christianis obedientibus spiritui sancto et veris predicatoribus, 10 de quibus propheta Abacuk 3°b) 2): „Qui ascendise) equos tuos et quadrige tue salvacio“, — „preparatis in prelium“3), id est armatis omni genere doctrine et arte loquendi, arguendi, respondendi, exhortandi, potentes ad invadendum et defenden- dum, quantumcumque velint, veritatem aut speciem virtutum, armati nichilominus omni apparencia facesie et honestatis. „Et super capita earum corone“, id est tituli magistrales vel dignitatum et graduum ecclesie investitura, secundum quod superius est deductum 4). Corone autem non auree, sed „simi- les auro“ dicuntur, que gerunt speciem et similitudinem cari- 20 tatis, sapiencie et cuiuslibet virtutis sine subsistenciad) Jhesu crucifixi veritatis. „Et facies earum“, id est [f. 153a] con- versacio extrinseca et ostensio vite, „sicut facies hominum“, id est humana, mansucta, racionabilis et honesta vel curialis. „Et habebant capillos sicut capillos mulierum“5), id est cogitaciones ipsorum fluxe, molles, vane et ad carnali- tatem, non tales quasi eorum, de quibus per prophetam dici- tur 6): „Et princeps, que digna sunt principe, cogitabit“. „Et dentes earum“, id est verba crudelia et detractoria vel pro- nissima a[d] detraccionem, sicut scriptum este) 7): „Filii hominum 30 dentes eorum.“ Et ideo notanter dicitur „dentes“, et non os vel 15 25 7) Аpос. 9 A. a) ita A rubr. b) Abacuk 3° posterius add. A. d) post corr. A. e) lacuna sequitur in A. c) ascendes biblia. 1) Cf. Apoc. IX. 3. 7. 2) Habacuc III. 8. 3) Apoc. IX. 7. 4) vide 35 supra p. 88. 5) Apoc. IX. 8. 6) Isaiae XXXII. 8. 7) Psalm. LVI. 5.
Strana 106
106 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 6. aliud huiusmodi, quia modernus clerus ad invicem et adversum religiosos et religiosi alterutrum et adversus sacerdotes ple- beios repleti sunt detraccione, ut vix aliud ab eis de personis in conventibus et commenssacionibus quam detraccio audiatur. 5 Propter quod Johannes alio loco de hoc tempore dicit 1): „Et command uc labunt a) homines linguas suas. Et ita dulce hoc ipsum efficit spiritus Sathane pessimus, ac si carnes sapidas manducarent, dum aliquem inter suas man- dibulas acceperint, sibi detrahendo. Propter quod scriptum 10 est de ipsis propriissime in Proverbiis 2): „Cui carnes conpor- tant ad manducandum“; ymmo nisi carnes hominum quis con- portet eciam cum talibus ad] manducandum, mox ipsummet parati sunt suis dentibus mordere et vorare, et unus alterum ipsorum devorat et consumit per plurimas contenciones. Ideo bene proprie dictum est de isto tempore 3): „Commanducabunth homines linguas suas“, scilicet christiani invicem detrahendo. Cuius gracia loquebatur pro nunciis Antichristi, dicens aposto- lus 4): „Quod si ad invicem mordetis, videte, ne ab invicem consumamini.“ Heu, me miserum et infelicem, quoniam nimis datum est michi experiri dentes locustarum istarum usque hodie! Nulla est taberna vel locus, ubi carnes meas crudeliter, sed de Christi Jhesu gracia innocentes 5) non manducent, „et in me psallebant, qui bibebant vinum“ 6). O, Jhesu crucifixe, piissime deus! „Erue 25 me de ore leonis et a cornibus unicornium humilitatem meam c)7“, quoniam „tu scis, domine, inproperium meum“ 8) „et delicta mea a te non sunt abscondita“9). Dentes eorum sunt „dentes leonis“10), quia verba isto- rum sunt horribilia pauperibus et simplicibus superba et plena 30 minis. 15 20 21) Nota de detraccione A. — De detraccione A alia manu. a) commandabunt A; commanducaverunt biblia. b) in marg. add. A. c) post corr. A. 1) Apoc. XVI. 10. 2) Proverb. XXIII. 20 (qui carnes ad vescendum 4) Psalm. LXVIII. 13. 5) Cf. Psalm. 3) Galat. V. 15. 35 conferunt). XXVI. 2: „Dum apropiant super me nocentes, ut edant carnes meas.“ 6) Cf. Psalm. LXVIII. 22. 7) Cf. Psalm. XXI. 22. 8) Psalm. LXVIII. 20. 3) Psalm. LXVIII. 6. 1°) Apоc. IX. 8.
106 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 6. aliud huiusmodi, quia modernus clerus ad invicem et adversum religiosos et religiosi alterutrum et adversus sacerdotes ple- beios repleti sunt detraccione, ut vix aliud ab eis de personis in conventibus et commenssacionibus quam detraccio audiatur. 5 Propter quod Johannes alio loco de hoc tempore dicit 1): „Et command uc labunt a) homines linguas suas. Et ita dulce hoc ipsum efficit spiritus Sathane pessimus, ac si carnes sapidas manducarent, dum aliquem inter suas man- dibulas acceperint, sibi detrahendo. Propter quod scriptum 10 est de ipsis propriissime in Proverbiis 2): „Cui carnes conpor- tant ad manducandum“; ymmo nisi carnes hominum quis con- portet eciam cum talibus ad] manducandum, mox ipsummet parati sunt suis dentibus mordere et vorare, et unus alterum ipsorum devorat et consumit per plurimas contenciones. Ideo bene proprie dictum est de isto tempore 3): „Commanducabunth homines linguas suas“, scilicet christiani invicem detrahendo. Cuius gracia loquebatur pro nunciis Antichristi, dicens aposto- lus 4): „Quod si ad invicem mordetis, videte, ne ab invicem consumamini.“ Heu, me miserum et infelicem, quoniam nimis datum est michi experiri dentes locustarum istarum usque hodie! Nulla est taberna vel locus, ubi carnes meas crudeliter, sed de Christi Jhesu gracia innocentes 5) non manducent, „et in me psallebant, qui bibebant vinum“ 6). O, Jhesu crucifixe, piissime deus! „Erue 25 me de ore leonis et a cornibus unicornium humilitatem meam c)7“, quoniam „tu scis, domine, inproperium meum“ 8) „et delicta mea a te non sunt abscondita“9). Dentes eorum sunt „dentes leonis“10), quia verba isto- rum sunt horribilia pauperibus et simplicibus superba et plena 30 minis. 15 20 21) Nota de detraccione A. — De detraccione A alia manu. a) commandabunt A; commanducaverunt biblia. b) in marg. add. A. c) post corr. A. 1) Apoc. XVI. 10. 2) Proverb. XXIII. 20 (qui carnes ad vescendum 4) Psalm. LXVIII. 13. 5) Cf. Psalm. 3) Galat. V. 15. 35 conferunt). XXVI. 2: „Dum apropiant super me nocentes, ut edant carnes meas.“ 6) Cf. Psalm. LXVIII. 22. 7) Cf. Psalm. XXI. 22. 8) Psalm. LXVIII. 20. 3) Psalm. LXVIII. 6. 1°) Apоc. IX. 8.
Strana 107
Antichristi coronati describuntur per „locustas Apocalypticas." 107 Ideo alia scriptura magis exprimit istorum dominancium posicionem, dicens Job XLI1): „In] medium oris eius“, scilicet Leviatan, subaudis Antichristus, „quis intrabit? Portas wltus eius quis apperiet? Per gyrum denciuma) eius formido." Liceat michi, rogo, veritati testimonium perhibere. Ecce, nuper accidit, ut a facie Jhesu crucifixi fugiens, non presumens ipsi Ninive et spirituali Babyloni seu prefate magne meretrici suam vicinam subversionemb) nunciare 2), id est a formidine dominancium et multitudine eorum conquassatus, non presumpsi audacter predicare veritatem neque nunciare populo christiano 10 peccata eorum et domui Christi scelera eorum; ob id, domino Jhesu disponente, veni in altitudinem maris et tempestas de- mersite) me et proiecit me dominus in medium Leviathan et in- gressus sum portas wltus ipsius 3). Et sic, quod verebar, accidit michi 4), et id, quod tremulus fugiebam, incurri. Nam ecce, iaceo 15 in medio ventris eorum devoratus! Et hec oracio mea ad pium Jhesum crucifixum de utero Antichristi, Joned) II° 5): „Clamavi ad deum de tribulacione mea et exaudivit me: de ventre inferi clamavi, et exaudisti vocem meam. Proiecisti me in profun- dum in corde maris, et flumen circumdedit me: omnes gurgites 20 tui et fluctus tui super me transierunt. Et ego dixi: Abiectus sum a conspectu oculorum meorum: verumptamen rursus vi- debo templum sanctum tuum. Circumdederunt me aque usque ad animam meam, abyssus vallavit me, pellagus operuit meum caput. Ad extrema moncium descendi: terre vectes conclu- 25 serunt me in eternum. Et sublevabis de corrupcione vitam meam, domine deus meus. Cum angustiaretur in me anima mea, domini recordatus sum, ut veniat ad te oracio mea ad templum sanctum tuum. Qui custodiunt vanitates, frustra misericordiam derelinquent. Ego autem in voce laudis ymmolabo tibi, que- 30 cumque vovi, reddam pro salute domino. — Et dixit dominus pisci, et revomuit Jonam in aridam." 5 a) post corr. A. b) post corr. A. c) dimersit A. d) Abacuk corr. Jone A in m. 1) Job XLI. 4—5. 2) Cf. Jonae III. 1 sq. 3) analogia cum Jona, 35 4) Cf. Job III. 25 (quod verebar, accidit). 5) Jonae II. 3—11. v. Jonae I.
Antichristi coronati describuntur per „locustas Apocalypticas." 107 Ideo alia scriptura magis exprimit istorum dominancium posicionem, dicens Job XLI1): „In] medium oris eius“, scilicet Leviatan, subaudis Antichristus, „quis intrabit? Portas wltus eius quis apperiet? Per gyrum denciuma) eius formido." Liceat michi, rogo, veritati testimonium perhibere. Ecce, nuper accidit, ut a facie Jhesu crucifixi fugiens, non presumens ipsi Ninive et spirituali Babyloni seu prefate magne meretrici suam vicinam subversionemb) nunciare 2), id est a formidine dominancium et multitudine eorum conquassatus, non presumpsi audacter predicare veritatem neque nunciare populo christiano 10 peccata eorum et domui Christi scelera eorum; ob id, domino Jhesu disponente, veni in altitudinem maris et tempestas de- mersite) me et proiecit me dominus in medium Leviathan et in- gressus sum portas wltus ipsius 3). Et sic, quod verebar, accidit michi 4), et id, quod tremulus fugiebam, incurri. Nam ecce, iaceo 15 in medio ventris eorum devoratus! Et hec oracio mea ad pium Jhesum crucifixum de utero Antichristi, Joned) II° 5): „Clamavi ad deum de tribulacione mea et exaudivit me: de ventre inferi clamavi, et exaudisti vocem meam. Proiecisti me in profun- dum in corde maris, et flumen circumdedit me: omnes gurgites 20 tui et fluctus tui super me transierunt. Et ego dixi: Abiectus sum a conspectu oculorum meorum: verumptamen rursus vi- debo templum sanctum tuum. Circumdederunt me aque usque ad animam meam, abyssus vallavit me, pellagus operuit meum caput. Ad extrema moncium descendi: terre vectes conclu- 25 serunt me in eternum. Et sublevabis de corrupcione vitam meam, domine deus meus. Cum angustiaretur in me anima mea, domini recordatus sum, ut veniat ad te oracio mea ad templum sanctum tuum. Qui custodiunt vanitates, frustra misericordiam derelinquent. Ego autem in voce laudis ymmolabo tibi, que- 30 cumque vovi, reddam pro salute domino. — Et dixit dominus pisci, et revomuit Jonam in aridam." 5 a) post corr. A. b) post corr. A. c) dimersit A. d) Abacuk corr. Jone A in m. 1) Job XLI. 4—5. 2) Cf. Jonae III. 1 sq. 3) analogia cum Jona, 35 4) Cf. Job III. 25 (quod verebar, accidit). 5) Jonae II. 3—11. v. Jonae I.
Strana 108
108 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 7. Capitulum septimuma). Quod membra Antichristi precipue genti pauperum forcia se exhibent, et de cessacione iugis sacrificiia). 20 Dic igiturb), mi Jhesu, mi dulcissime, mi pro me crucifixe, dic Leviathan, ut me evomat, ut c) me relaxet! „Et ego in voce laudis ymmolando tibi, quecumque vovi, reddam pro salute domino“1). Medium vero oris Vehemoth 2) | 153b], vel alias mere- tricis clamose et stulte3), quam alibi veritas describit: sal in- 10 fatuatum 4), est cor ipsius designatum per proverbium Salo- monis5): „Cor stulti in ore eius.“ Cor igitur huius bestialis Antichristi sunt polluti clerici et sacerdotes. Et hoc potest pro- bari multis racionibus et scripturis, que ad presens obmitto studiosis. Qui quidem alias sunt cor maris, sicut scriptum est 6): 15 „Deus noster refugium et virtus; adiutor in tribulacionibus, que invenerunt nos nimis. Propterea non timebimus, dum turba- bitur terra et transferentur montes in cor maris.“ Juxta quod supra dictum est 7): „Proiecisti me in profundum, in corde ma- ris, et flumen circumdedit me." „Porte wltus eius“8), bestialis Antichristi, sunt corrupti per yppocrisim et alias pessimis spiritibus Sathane doctores et prelati yppocrite, qui alias dicti sunt „porte inferorum“; unde scriptum est Mtd) 9): „Et porte inferi non prevalebunt adversus eam.“ Item alibi „porte mortis“, sicut scriptum est 10): „Qui ex- 25 altas me de portis mortis, ut anuncciem omnes predicaciones tuas in portis filie Syon." Et sicut sapiencia hominis lucet in wltu eius, sic depicta antichristeitas lucet in wltu, id est apparatu talium yppocri- tarum doctorum et magistrorum, apparente coram hominibus 30 magnifico et glorioso, simili per omnia „regibus gencium, qui dominantur eorum et qui potestatem habent, benefici vocan- tur“ 11). Isti sunt figurati proprie per illos gygantes, de quibus a) ita A rubr. b) ergo corr, igitur A. c) et seq. in A, sed del. d) lacuna sequitur in A. 5 35 1) Jonae II. 10. 2) Cf. Job XLI. 4: „Et in medium oris eius quis in- 3) Cf. Proverb. IX. 13. 5) Eccli. XXI. ) Cf. Matth. V. 13. trabit?“ 6) Psalm. XLV. 2—3. 7) Jonae II. 4. 29: „In ore fatuorum cor illorum." 8) Job XLI. 5. s) Matthaei XVI. 18. 19) Psalm. IX. 15. Lucde XXII. 25. 11) Cf.
108 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 7. Capitulum septimuma). Quod membra Antichristi precipue genti pauperum forcia se exhibent, et de cessacione iugis sacrificiia). 20 Dic igiturb), mi Jhesu, mi dulcissime, mi pro me crucifixe, dic Leviathan, ut me evomat, ut c) me relaxet! „Et ego in voce laudis ymmolando tibi, quecumque vovi, reddam pro salute domino“1). Medium vero oris Vehemoth 2) | 153b], vel alias mere- tricis clamose et stulte3), quam alibi veritas describit: sal in- 10 fatuatum 4), est cor ipsius designatum per proverbium Salo- monis5): „Cor stulti in ore eius.“ Cor igitur huius bestialis Antichristi sunt polluti clerici et sacerdotes. Et hoc potest pro- bari multis racionibus et scripturis, que ad presens obmitto studiosis. Qui quidem alias sunt cor maris, sicut scriptum est 6): 15 „Deus noster refugium et virtus; adiutor in tribulacionibus, que invenerunt nos nimis. Propterea non timebimus, dum turba- bitur terra et transferentur montes in cor maris.“ Juxta quod supra dictum est 7): „Proiecisti me in profundum, in corde ma- ris, et flumen circumdedit me." „Porte wltus eius“8), bestialis Antichristi, sunt corrupti per yppocrisim et alias pessimis spiritibus Sathane doctores et prelati yppocrite, qui alias dicti sunt „porte inferorum“; unde scriptum est Mtd) 9): „Et porte inferi non prevalebunt adversus eam.“ Item alibi „porte mortis“, sicut scriptum est 10): „Qui ex- 25 altas me de portis mortis, ut anuncciem omnes predicaciones tuas in portis filie Syon." Et sicut sapiencia hominis lucet in wltu eius, sic depicta antichristeitas lucet in wltu, id est apparatu talium yppocri- tarum doctorum et magistrorum, apparente coram hominibus 30 magnifico et glorioso, simili per omnia „regibus gencium, qui dominantur eorum et qui potestatem habent, benefici vocan- tur“ 11). Isti sunt figurati proprie per illos gygantes, de quibus a) ita A rubr. b) ergo corr, igitur A. c) et seq. in A, sed del. d) lacuna sequitur in A. 5 35 1) Jonae II. 10. 2) Cf. Job XLI. 4: „Et in medium oris eius quis in- 3) Cf. Proverb. IX. 13. 5) Eccli. XXI. ) Cf. Matth. V. 13. trabit?“ 6) Psalm. XLV. 2—3. 7) Jonae II. 4. 29: „In ore fatuorum cor illorum." 8) Job XLI. 5. s) Matthaei XVI. 18. 19) Psalm. IX. 15. Lucde XXII. 25. 11) Cf.
Strana 109
Antichristi coronati describuntur per „portas vultus Behemot.“ 109 Gen. VI° dicitur1): „Gygantes autem [erant] super terram in diebus illis; postquam enim ingressi sunt filii dei ad filias ho- minum illeque genuerunt, illi sunt potentes a seculo et viri famosi“a). Doctores igitur predicti sunt „porte" huius vultus et pur-5 purate meretricis, quoniam ipsi sunt, qui intromittunt et emit- tunt, extra proiciunt et defendunt, existentes fautoresb) et pro- motores suorum similium, scilicet ambiciosorum, capciosorum et gloriosorum in hoc seculo, plebeios vero Christi devorant sicut escam panis 2), qui crudelem pressuram faciunt et subiciunt in- 10 portabili servituti, ex ipsis suam avariciam et voluptatem ad- inplentes. Nam pauperes in hoc seculo, licet ydoneos et sym- plices Jhesu Christi ac devotos, non tantum non promovent vel defendunt, sed eciam inpediunt et vilipendunt, nichil ap- preciantes aliud, nisi quod est splendidum secundum carnem in 15 hoc seculo et magnis tytulis elevatum, et ibi blandiuntur, arri- dent et in conspectu talium totaliter pussillanimes fiunt, ut sic hominibus magnis placeant, er per consequens confusi sunt, et deus dissipavit ossa eorum 3). Hii sunt, qui tota die ruminant vanitatem, veluti bestie fenum. Ideo quia de mundo sunt, de 20 mundo locuntur et mundus eos audit et terrena sapiunt, [f. 154a que autem sunt ex deo, eis e) non redolent. Ideoque scriptura sancta quasi fabulis utuntur. Non enim tremunt vel calent a facie verborum Jhesu crucifixi, et non colunt neque festinant se exercere in divinis sacramentis et principaliter in manduca- 25 cione et potacione corporis et sanguinis Jhesu Christi. Non enim commedunt festinanter pascha nostrum, qui est Christus 4), sed vix aliquando et valde tarde. Quinymmo et contra epulantes cum Christo frequenter presumunt murmurare et, quantum in eis est, abigere a cena domini invitatos. Et isti sunt, qui manifestum hoc habent sue antichristei- tatis argumentum et quod ipsi sunt „porte vultus eius“, quia iam fere abstulerunt iuge sacrificium 5) a communi populo chri- 30 a) post hanc vocem lacuna 221/2 lineas comprehendens sequitur in A. b) post corr. A. c) super lin. add. A. 35 1) Gen. VI. 4. 2) Cf. Psalm. XIII. 4. 8) Cf. Psalm. XLII.6: „Quo- niam deus dissipavit ossa eorum, qui hominibus placent: confusi sunt, quo- 4) Cf. I. Cor. V. 7. 5) Cf. Dan. XI. 31. niam deus sprevit eos.“
Antichristi coronati describuntur per „portas vultus Behemot.“ 109 Gen. VI° dicitur1): „Gygantes autem [erant] super terram in diebus illis; postquam enim ingressi sunt filii dei ad filias ho- minum illeque genuerunt, illi sunt potentes a seculo et viri famosi“a). Doctores igitur predicti sunt „porte" huius vultus et pur-5 purate meretricis, quoniam ipsi sunt, qui intromittunt et emit- tunt, extra proiciunt et defendunt, existentes fautoresb) et pro- motores suorum similium, scilicet ambiciosorum, capciosorum et gloriosorum in hoc seculo, plebeios vero Christi devorant sicut escam panis 2), qui crudelem pressuram faciunt et subiciunt in- 10 portabili servituti, ex ipsis suam avariciam et voluptatem ad- inplentes. Nam pauperes in hoc seculo, licet ydoneos et sym- plices Jhesu Christi ac devotos, non tantum non promovent vel defendunt, sed eciam inpediunt et vilipendunt, nichil ap- preciantes aliud, nisi quod est splendidum secundum carnem in 15 hoc seculo et magnis tytulis elevatum, et ibi blandiuntur, arri- dent et in conspectu talium totaliter pussillanimes fiunt, ut sic hominibus magnis placeant, er per consequens confusi sunt, et deus dissipavit ossa eorum 3). Hii sunt, qui tota die ruminant vanitatem, veluti bestie fenum. Ideo quia de mundo sunt, de 20 mundo locuntur et mundus eos audit et terrena sapiunt, [f. 154a que autem sunt ex deo, eis e) non redolent. Ideoque scriptura sancta quasi fabulis utuntur. Non enim tremunt vel calent a facie verborum Jhesu crucifixi, et non colunt neque festinant se exercere in divinis sacramentis et principaliter in manduca- 25 cione et potacione corporis et sanguinis Jhesu Christi. Non enim commedunt festinanter pascha nostrum, qui est Christus 4), sed vix aliquando et valde tarde. Quinymmo et contra epulantes cum Christo frequenter presumunt murmurare et, quantum in eis est, abigere a cena domini invitatos. Et isti sunt, qui manifestum hoc habent sue antichristei- tatis argumentum et quod ipsi sunt „porte vultus eius“, quia iam fere abstulerunt iuge sacrificium 5) a communi populo chri- 30 a) post hanc vocem lacuna 221/2 lineas comprehendens sequitur in A. b) post corr. A. c) super lin. add. A. 35 1) Gen. VI. 4. 2) Cf. Psalm. XIII. 4. 8) Cf. Psalm. XLII.6: „Quo- niam deus dissipavit ossa eorum, qui hominibus placent: confusi sunt, quo- 4) Cf. I. Cor. V. 7. 5) Cf. Dan. XI. 31. niam deus sprevit eos.“
Strana 110
110 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 7. 20 25 stiano et gente pauperum, puta frequentem et cottidianam com- munionem Christi Jhesu corporis a plebeis inpediendo, dis- suadendo et palam prohibendo in sermonibus publicis. Qui ymmo synodaliter abstulerunt prohibendo 5 dari fidelibus hoc sacramentum poscentibus, nisi in uno mense semel, et alias, heu, me miserum absorbentes 1), cla- mandum similiter in synodo coegerunt, ut communiter fideles ad cottidianam communionem Christi Jhesu corporis et sanguinis non invitentur nec vocentur2), per hoc opus Jhesu et eius magne 10 cene indeffessam et inmensam largitatem destruentes, per hoc ipsum de directo obvii apostolis et aliis nunciis magne hospi- talitatis Jhesu crucifixi, qui solum missi sunt ad id, non ut re- vocent, sed invitent, non ut retrahant, sed inducant, non ut repellant, sed ut intrare conpellant ad cenam agni. Propter 15 quod scriptum est 2 Cho. 13 a) 3): „Ad edificacionem posuit nos spiritus sanctus, non ad destruccionem." Sed isti predicti moderni yppocrite, doctores et prelati, in- pie agent inpii, et ideo non intelligent omnes inpii 4), puta quo- modo vel qualiter aut quare sit dictum iuge sacrificium in ecclesia corpus et sanguis domini nostri Jhesu Christi, quia non ob id solum, quod sacerdotes ibi iugiter ipsum offerunt et man- ducant, sed quia communitas sancta ecclesie ipsum offert iugiter et manducat, et primum sacerdotes, dehinc sancta communitas plebeiorum. Non enim sine pondere et magna dispensacione dixit veritas 5): „Sumite ex hoc omnes,“ et iterum 6): „Dividite inter vos“, atque iterum7): „Panem nostrum cottidianum da nobis hodie“, nisi quia visus dominus exprimere diligenter iugem manducacionem ab omni suo populo deifici sacrificii et fecun- dissimi in omni bono. Nec istorum crudeli opinioni verba apo- 30 stoli I. Cor. XI. in ullo suffragantur, in quibus dicitur s): „Pro- bet autem seipsum homo, et sic de pane illo edat“, etc., quo- niam per hoc non deterret christianos a sacramento iugiter manducando, sed indignos, ut adhuc dignificentur, et sanctos, a) 2 Cho. 13 posterius add. A. 35 1) Cf. Jerem. LI. 34 (absorbuit me quasi draco). 2) vide „Processum in synodo Pragensi“ 1389, ap. Höfler, Concilia Pragensia, 1862, n. 17, p. 37. 3) II. Cor. XIII. 10 (libere allatum). 4) Cf. Dan. XII. 10. 5) Cf. Marci 6) Lucae XXII. 17. XIV. 22: „Sumite, hoc est corpus meum.“ 7) Matth. VI. II. 8) I. Cor. XI. 28.
110 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 7. 20 25 stiano et gente pauperum, puta frequentem et cottidianam com- munionem Christi Jhesu corporis a plebeis inpediendo, dis- suadendo et palam prohibendo in sermonibus publicis. Qui ymmo synodaliter abstulerunt prohibendo 5 dari fidelibus hoc sacramentum poscentibus, nisi in uno mense semel, et alias, heu, me miserum absorbentes 1), cla- mandum similiter in synodo coegerunt, ut communiter fideles ad cottidianam communionem Christi Jhesu corporis et sanguinis non invitentur nec vocentur2), per hoc opus Jhesu et eius magne 10 cene indeffessam et inmensam largitatem destruentes, per hoc ipsum de directo obvii apostolis et aliis nunciis magne hospi- talitatis Jhesu crucifixi, qui solum missi sunt ad id, non ut re- vocent, sed invitent, non ut retrahant, sed inducant, non ut repellant, sed ut intrare conpellant ad cenam agni. Propter 15 quod scriptum est 2 Cho. 13 a) 3): „Ad edificacionem posuit nos spiritus sanctus, non ad destruccionem." Sed isti predicti moderni yppocrite, doctores et prelati, in- pie agent inpii, et ideo non intelligent omnes inpii 4), puta quo- modo vel qualiter aut quare sit dictum iuge sacrificium in ecclesia corpus et sanguis domini nostri Jhesu Christi, quia non ob id solum, quod sacerdotes ibi iugiter ipsum offerunt et man- ducant, sed quia communitas sancta ecclesie ipsum offert iugiter et manducat, et primum sacerdotes, dehinc sancta communitas plebeiorum. Non enim sine pondere et magna dispensacione dixit veritas 5): „Sumite ex hoc omnes,“ et iterum 6): „Dividite inter vos“, atque iterum7): „Panem nostrum cottidianum da nobis hodie“, nisi quia visus dominus exprimere diligenter iugem manducacionem ab omni suo populo deifici sacrificii et fecun- dissimi in omni bono. Nec istorum crudeli opinioni verba apo- 30 stoli I. Cor. XI. in ullo suffragantur, in quibus dicitur s): „Pro- bet autem seipsum homo, et sic de pane illo edat“, etc., quo- niam per hoc non deterret christianos a sacramento iugiter manducando, sed indignos, ut adhuc dignificentur, et sanctos, a) 2 Cho. 13 posterius add. A. 35 1) Cf. Jerem. LI. 34 (absorbuit me quasi draco). 2) vide „Processum in synodo Pragensi“ 1389, ap. Höfler, Concilia Pragensia, 1862, n. 17, p. 37. 3) II. Cor. XIII. 10 (libere allatum). 4) Cf. Dan. XII. 10. 5) Cf. Marci 6) Lucae XXII. 17. XIV. 22: „Sumite, hoc est corpus meum.“ 7) Matth. VI. II. 8) I. Cor. XI. 28.
Strana 111
Antichristi coronati describuntur per „dentes locustarum.“ III ut adhuc magis sanctificentur, admonet; non dissuadet, sed docet, qualiter debeant hoc sacramentum offere et manducare. Nam manifeste dicit: „Et sic edat“, scilicet utique edat, non au- tem dicit: „Et sic edat vel non edat.“ Istorum vero habes de- claracionem planiorem principaliter de iugi sacrificio in primo tractatu, c. [10], et ultimo, dist. [VIII], c. [4]. Facienda igitur est conclusio de predictis „portis wltus Antichristi“ per verbum Christi, ubi dicitur Mt. a), et hoc pri- mum quoad prelatos yppocritas 1) : „Ve vobis, scribe et pharisei yppocrite, qui tulistis claves regni celorum, et ipsi non intratis, 10 sed intrare volentes prohibetis.“ Dehinc eciam ad doctores in- fatuatos in alio ewangelista dicitur 2): „Ve vobis, legisperitis, qui a] tulistis clavem sciencie, ipsi non introistis, et eos, qui in- troibant, prohibuistis." Tunc ulterius ad propositum ad materiam de dentibus 15 locustarum et potestate eorum dicitur: „In gyro, inquit 3), dencium eorum dicitur formido.“ Dentes istorum sunt filii hominum, scilicet crudeles ipsorum ministri et multi gla- diatores, qui ipsorum latus ambiunt. In hiis namque fiduciam eorum et defensionem constituunt. Vel dentes eorum sunt po- 20 tentes tyranni, quorum isti fautores et ob id ipsis applaudunt, atque ideo seipsis coniungunt, ut defendantur seque et bona sua ipsis committunt, non supermagnis obsequiis et pensione auri et argenti, in hoc ipso proprie Vehemoth vel bestiam se exhibentes, cuius est proprium dentibus uti pro gladiis, veluti 25 scriptum estb) 4): [„Generacio, que pro dentibus gladios habet, et commandit molaribus suis, ut comedat inopes de terra et pauperes ex hominibus“]. Ita isti non quidem colunt arma, ut milites, sed utuntur crudelibus gladiatoribus et armis armatorum, qui [e os circumdant, 30 et si quid obstetur vel contradicatur, captivant et occidunt ita [f. 154b], ut horrore) in gyro ipsorum et formido. Quam au- tem remote sint hec ab agno mansueto Jhesu Christo et ab eius apostolis, qui solum veritate et nomine Jhesu Christi erant terribiles iniquis ac virtute,— sicut scriptum est d) 5): „Terribilis ut 35 5 b) lacuna sequitur in A; add. ab ed. a) lacund sequitur in A. c) honor corr. horror A. d) lacuna sequitur in A. 1) Matth. XXIII. 13 (libere allatum). 2) Lucae XI. 52. 3) Job XLI. 5. 4) Proverb. XXX. 14. 5) Cant. VI. 9.
Antichristi coronati describuntur per „dentes locustarum.“ III ut adhuc magis sanctificentur, admonet; non dissuadet, sed docet, qualiter debeant hoc sacramentum offere et manducare. Nam manifeste dicit: „Et sic edat“, scilicet utique edat, non au- tem dicit: „Et sic edat vel non edat.“ Istorum vero habes de- claracionem planiorem principaliter de iugi sacrificio in primo tractatu, c. [10], et ultimo, dist. [VIII], c. [4]. Facienda igitur est conclusio de predictis „portis wltus Antichristi“ per verbum Christi, ubi dicitur Mt. a), et hoc pri- mum quoad prelatos yppocritas 1) : „Ve vobis, scribe et pharisei yppocrite, qui tulistis claves regni celorum, et ipsi non intratis, 10 sed intrare volentes prohibetis.“ Dehinc eciam ad doctores in- fatuatos in alio ewangelista dicitur 2): „Ve vobis, legisperitis, qui a] tulistis clavem sciencie, ipsi non introistis, et eos, qui in- troibant, prohibuistis." Tunc ulterius ad propositum ad materiam de dentibus 15 locustarum et potestate eorum dicitur: „In gyro, inquit 3), dencium eorum dicitur formido.“ Dentes istorum sunt filii hominum, scilicet crudeles ipsorum ministri et multi gla- diatores, qui ipsorum latus ambiunt. In hiis namque fiduciam eorum et defensionem constituunt. Vel dentes eorum sunt po- 20 tentes tyranni, quorum isti fautores et ob id ipsis applaudunt, atque ideo seipsis coniungunt, ut defendantur seque et bona sua ipsis committunt, non supermagnis obsequiis et pensione auri et argenti, in hoc ipso proprie Vehemoth vel bestiam se exhibentes, cuius est proprium dentibus uti pro gladiis, veluti 25 scriptum estb) 4): [„Generacio, que pro dentibus gladios habet, et commandit molaribus suis, ut comedat inopes de terra et pauperes ex hominibus“]. Ita isti non quidem colunt arma, ut milites, sed utuntur crudelibus gladiatoribus et armis armatorum, qui [e os circumdant, 30 et si quid obstetur vel contradicatur, captivant et occidunt ita [f. 154b], ut horrore) in gyro ipsorum et formido. Quam au- tem remote sint hec ab agno mansueto Jhesu Christo et ab eius apostolis, qui solum veritate et nomine Jhesu Christi erant terribiles iniquis ac virtute,— sicut scriptum est d) 5): „Terribilis ut 35 5 b) lacuna sequitur in A; add. ab ed. a) lacund sequitur in A. c) honor corr. horror A. d) lacuna sequitur in A. 1) Matth. XXIII. 13 (libere allatum). 2) Lucae XI. 52. 3) Job XLI. 5. 4) Proverb. XXX. 14. 5) Cant. VI. 9.
Strana 112
112 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 7 et dist. 8, c. r. 5 castrorum acies ordinata“; et apostolus 1): „Arma nostra non sunt carnalia, sed potencia a deo per Christum“; et iterum 2): — „Hii in curribus et hii in equis, nos autem in nomine domini“, et quam ista sunt propria bestie spiritualis, scilicet Antichristi, quis iam poterit dubitare? De qua dicitur 3): „In gyro dencium eius formido. Et non est potestas super terram, que com- " paretur ei. 1) II. Cor. X. 4. 2) Psalm. XIX. 8. 3) Job XLI. 5 et 24.
112 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 7, c. 7 et dist. 8, c. r. 5 castrorum acies ordinata“; et apostolus 1): „Arma nostra non sunt carnalia, sed potencia a deo per Christum“; et iterum 2): — „Hii in curribus et hii in equis, nos autem in nomine domini“, et quam ista sunt propria bestie spiritualis, scilicet Antichristi, quis iam poterit dubitare? De qua dicitur 3): „In gyro dencium eius formido. Et non est potestas super terram, que com- " paretur ei. 1) II. Cor. X. 4. 2) Psalm. XIX. 8. 3) Job XLI. 5 et 24.
Strana 113
DISTINCCIO OCTAVAD. DE ARMATURA CORPORIS ANTICHRISTIa). Capitulum primumb). Quam sint formidabilia membra Antichristib). Aut gyrus seu circuitus dencium locustarum1) sunt precepta dura rectorum in suos subditos, que alias honera inportabilia super humeros hominum inposita a veritate sunt nuncupata 2). His etenim mandatis hominum multi- plicatis super numerum et super facultatem subditorum, ut in- fra diceture) 3), isti superbi et crudeles coronati stipantur, quo- rum duram execucionem exigentes, redduntur formidabiles ut leones, non adamandi velut agnus mansuetus 4). Et propterea eorum precepta et doctrine gyro dominancium leonum, devo- rancium aut lacerancium, non ovium ruminancium non inmerito similia esse sunt descripta 5), quia, prout est feminarum de more superbarum, subiectis sunt inflati et dominantes in clero, non autem forma facti gregis ex animo6), sicut Christus, qui dixit ?): „Discite a me, quia mitis sum et humilis corde“, neque quanto sunt maiores, sunt in omnibus humiliores, sed animosiores et magis audaces secundum morem regum gencium, qui dominan- 20 10 15 1) Distinecio octava A alia manu. a) ita A rubr. b) ita A rubr. c) lacuna sequitur in A. 1) Cf. Apoc. IX. 3 sq. 2) Cf. Matth. XXIII. 4. 3) vide infra c. 2. 4) Cf. Jerem. XI. 19 (quasi agnus mansuetus). 5) Cf. Job XLI. I sq. 7) Matth. XI. 29. de militia Behemoth. 6) Cf. I. Petri V. 3. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 8 25
DISTINCCIO OCTAVAD. DE ARMATURA CORPORIS ANTICHRISTIa). Capitulum primumb). Quam sint formidabilia membra Antichristib). Aut gyrus seu circuitus dencium locustarum1) sunt precepta dura rectorum in suos subditos, que alias honera inportabilia super humeros hominum inposita a veritate sunt nuncupata 2). His etenim mandatis hominum multi- plicatis super numerum et super facultatem subditorum, ut in- fra diceture) 3), isti superbi et crudeles coronati stipantur, quo- rum duram execucionem exigentes, redduntur formidabiles ut leones, non adamandi velut agnus mansuetus 4). Et propterea eorum precepta et doctrine gyro dominancium leonum, devo- rancium aut lacerancium, non ovium ruminancium non inmerito similia esse sunt descripta 5), quia, prout est feminarum de more superbarum, subiectis sunt inflati et dominantes in clero, non autem forma facti gregis ex animo6), sicut Christus, qui dixit ?): „Discite a me, quia mitis sum et humilis corde“, neque quanto sunt maiores, sunt in omnibus humiliores, sed animosiores et magis audaces secundum morem regum gencium, qui dominan- 20 10 15 1) Distinecio octava A alia manu. a) ita A rubr. b) ita A rubr. c) lacuna sequitur in A. 1) Cf. Apoc. IX. 3 sq. 2) Cf. Matth. XXIII. 4. 3) vide infra c. 2. 4) Cf. Jerem. XI. 19 (quasi agnus mansuetus). 5) Cf. Job XLI. I sq. 7) Matth. XI. 29. de militia Behemoth. 6) Cf. I. Petri V. 3. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 8 25
Strana 114
114 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 1. tur eorum, quibus presunt 1). Propter quod in gyro dencium solum formido habitata) 2), et ideo non est aput eos: „Obsecra- mus per misericordiam dei, fratres karissimi“, vel: „Rogo autem vos, fratres“, sed est aput ipsos: „Districte precipiendo man- damus“, vel est aput ipsos: „Excommunicamus pro tunc, prout ex nunc, et pro nunc, prout ex tunc“; et: „Quod si quis non fecerit vel secus fecerit, sciat se iram dei omnipotentis et sanc- torum eius vel anathema incursurum“, et multa huiusmodi Propter quod contra doctrinam sapientis solum sunt, ut leones 10 suos domesticos evertentes 3). De hiis dentibus locustarum scrip- tum est 4): „Deus conteret dentes eorum in ore ipsorum: molas leonum confringet dominus." Ecce enim hiidemtidemb), multiplicati[s] suis adinvencioni- bus, preceptis et quasi gyro dencium duro, sicut et ipsi den- 15 tes, stabilitis et ordinatis, confirmaverunt ea sub morta- lis peccati transgressione, et ita diffamaverunt in populo et in consciencias hominum posuerunt atque manifeste, amplius racionem et questionem de ipsis facientes, quam de preceptis dei. Maiorem enim vim ponunt hodie, si presbiter forte pri- 20 mam ante celebracionem misse non dicat, vel si non secundum ordinem ipsorum positum ete) consuetum dicat, quam si men- ciatur vel sit vinolentus vel avarus aut alia multa huiusmodi. Aut magis faciunt sibi conscienciam, quod puta alium ver- siculum aut responsorium vel allelujad) in missa dicat aliud, quam 25 communis rubrica continet, quam si eat ad tabernam vel tota hora vel die vanitatem et opera hominum enarret inutiliter labiis suis sacerdos, quibus debeat scienciam custodire 5). Et sic de multis aliis, quorum numerus infinitus. Atque ita per formidinem in gyro suorum dencium po- 30 suerunt, ut homines magis timeant hodie hominume adinvenciones transgredi quam precepta dei summi. Quibus veritas dicit 6): „Ve vobis, scribe et pharisei yppocrite, qui decimatis anetum et ciminum et mentam, et derelinquitisf), a) ita emend. ab ed.; roboat A. b) -ti- sup. lin. add. A. c) poste- 35 rius add. A. d) ita emend. ab ed.; allam A. e) et sequitur superflue in A. e) reliquistis biblia. 1) Cf. Luc. XXII. 25 (reges gentium dominantur eorum). 2) Cf. Job 3) Cf. Eccli. IV. 35: „Noli esse XLI. 5 (per gyrum dentium eius formido). sicut leo in domo tua, evertens domesticos tuos, et opprimens subjectos tibi." 4) Psalm. LVII. 7. 5) Cf. Malach. II. 7. 6) Matth. XXIII. 23—24. 40
114 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 1. tur eorum, quibus presunt 1). Propter quod in gyro dencium solum formido habitata) 2), et ideo non est aput eos: „Obsecra- mus per misericordiam dei, fratres karissimi“, vel: „Rogo autem vos, fratres“, sed est aput ipsos: „Districte precipiendo man- damus“, vel est aput ipsos: „Excommunicamus pro tunc, prout ex nunc, et pro nunc, prout ex tunc“; et: „Quod si quis non fecerit vel secus fecerit, sciat se iram dei omnipotentis et sanc- torum eius vel anathema incursurum“, et multa huiusmodi Propter quod contra doctrinam sapientis solum sunt, ut leones 10 suos domesticos evertentes 3). De hiis dentibus locustarum scrip- tum est 4): „Deus conteret dentes eorum in ore ipsorum: molas leonum confringet dominus." Ecce enim hiidemtidemb), multiplicati[s] suis adinvencioni- bus, preceptis et quasi gyro dencium duro, sicut et ipsi den- 15 tes, stabilitis et ordinatis, confirmaverunt ea sub morta- lis peccati transgressione, et ita diffamaverunt in populo et in consciencias hominum posuerunt atque manifeste, amplius racionem et questionem de ipsis facientes, quam de preceptis dei. Maiorem enim vim ponunt hodie, si presbiter forte pri- 20 mam ante celebracionem misse non dicat, vel si non secundum ordinem ipsorum positum ete) consuetum dicat, quam si men- ciatur vel sit vinolentus vel avarus aut alia multa huiusmodi. Aut magis faciunt sibi conscienciam, quod puta alium ver- siculum aut responsorium vel allelujad) in missa dicat aliud, quam 25 communis rubrica continet, quam si eat ad tabernam vel tota hora vel die vanitatem et opera hominum enarret inutiliter labiis suis sacerdos, quibus debeat scienciam custodire 5). Et sic de multis aliis, quorum numerus infinitus. Atque ita per formidinem in gyro suorum dencium po- 30 suerunt, ut homines magis timeant hodie hominume adinvenciones transgredi quam precepta dei summi. Quibus veritas dicit 6): „Ve vobis, scribe et pharisei yppocrite, qui decimatis anetum et ciminum et mentam, et derelinquitisf), a) ita emend. ab ed.; roboat A. b) -ti- sup. lin. add. A. c) poste- 35 rius add. A. d) ita emend. ab ed.; allam A. e) et sequitur superflue in A. e) reliquistis biblia. 1) Cf. Luc. XXII. 25 (reges gentium dominantur eorum). 2) Cf. Job 3) Cf. Eccli. IV. 35: „Noli esse XLI. 5 (per gyrum dentium eius formido). sicut leo in domo tua, evertens domesticos tuos, et opprimens subjectos tibi." 4) Psalm. LVII. 7. 5) Cf. Malach. II. 7. 6) Matth. XXIII. 23—24. 40
Strana 115
De praeceptis duris sacerdotum et excusationibus in peccatis. 115 que graviora sunt legis, colantes culicem, camelum vero glu- cientes.“ Atque iterum alia scriptura dicit Ysaie XXXIX1): „Et dixit dominus: Eo, quod appropinquat michi populus iste ore suo et labiis suis glorificat me, cor autem eius longe est a me“, — et ad propositum: — „et timuerunt me mandato hominum et doctrinis.“ Et mox subiciens penam, dominus ostendit, qui sunt illi, qui hoc in dei populo effecerunt, quia scilicet sunt scribe et pharisei yppocrite, quoniam subditur: „Ideo, ecce ego addam], ut admiracionem faciam populo huic miraculo grandi et stupendo: peribit enim sapiencia a sapientibus eius et intel- 10 lectus prudencium abscondetur. Tempus huius supplementia) modo instat, ita ut qui heri fuerit magnificus et tremendus [f. 155a] in suis con- siliis et sua gloria, hodie similiter fiat idem nullius reputacionis in Christi Jhesu ecclesia; et is, qui heri multa scivit, hodie iam 15 nichil prorsus scire reputetur; et ille, qui heri doctorem se et magistrum gloriabatur, hodie laycus vel stolidum iumentum computetur, sicud scriptum est 2): „Homo, cum in honore esset, non intellexit: comparatus est iumentis insipientibus“, etc. Quod autem istorum durumb) et superbum dominium seu 20 inperium super fratres suos subditos dencium gyrus exprimat, hoc inmediatec) sequens litera ewangeliste clare demonstrat. Nam subditur3): „Et habebant“, supple locuste, „loricas sicut loricas ferreas“, id est iustificaciones suas, quas constituentes ad invicem et firmantes, in eis gloriantur et per eas [in] omnibus se 25 defendunt adversum quemlibet sese corrigentem, quoniam ad- versum hec omnia, quibus in hoc volumine tanguntur huius- modi, et contra omne, quod eis dici possit vel allegari, sciuntd) mille modis se iustificare coram hominibus et, quod bene stant et bene faciunt, excusare, neque est culpa in eis, 30 quam ipsi bono modo non excusent; et hoc profecto commu- niter literatis et presbiteris ac magistris per hec accidit hodie, sicut dicit apostolus [ad] Ro[manos]e) 4), quod emulacionem quidem a) ita post ras. A. b) post ras. A. marg. corr. A. e) lacuna sequitur in A. c) in sup. lin. add. A. d) in 35 1) recte Isaiae XXIX. 13—14. 2) Psalm. XLVIII. 13. 3) Apoc. IX. 9. 4) Cf. Rom. X. 2—3: „Testimonium enim perhibeo illis, quod aemula- tionem dei habent, sed non secundum scientiam. Ignorantes enim justitiam dei et suam quaerentes statuere, justitiae dei non sunt subjecti." 8
De praeceptis duris sacerdotum et excusationibus in peccatis. 115 que graviora sunt legis, colantes culicem, camelum vero glu- cientes.“ Atque iterum alia scriptura dicit Ysaie XXXIX1): „Et dixit dominus: Eo, quod appropinquat michi populus iste ore suo et labiis suis glorificat me, cor autem eius longe est a me“, — et ad propositum: — „et timuerunt me mandato hominum et doctrinis.“ Et mox subiciens penam, dominus ostendit, qui sunt illi, qui hoc in dei populo effecerunt, quia scilicet sunt scribe et pharisei yppocrite, quoniam subditur: „Ideo, ecce ego addam], ut admiracionem faciam populo huic miraculo grandi et stupendo: peribit enim sapiencia a sapientibus eius et intel- 10 lectus prudencium abscondetur. Tempus huius supplementia) modo instat, ita ut qui heri fuerit magnificus et tremendus [f. 155a] in suis con- siliis et sua gloria, hodie similiter fiat idem nullius reputacionis in Christi Jhesu ecclesia; et is, qui heri multa scivit, hodie iam 15 nichil prorsus scire reputetur; et ille, qui heri doctorem se et magistrum gloriabatur, hodie laycus vel stolidum iumentum computetur, sicud scriptum est 2): „Homo, cum in honore esset, non intellexit: comparatus est iumentis insipientibus“, etc. Quod autem istorum durumb) et superbum dominium seu 20 inperium super fratres suos subditos dencium gyrus exprimat, hoc inmediatec) sequens litera ewangeliste clare demonstrat. Nam subditur3): „Et habebant“, supple locuste, „loricas sicut loricas ferreas“, id est iustificaciones suas, quas constituentes ad invicem et firmantes, in eis gloriantur et per eas [in] omnibus se 25 defendunt adversum quemlibet sese corrigentem, quoniam ad- versum hec omnia, quibus in hoc volumine tanguntur huius- modi, et contra omne, quod eis dici possit vel allegari, sciuntd) mille modis se iustificare coram hominibus et, quod bene stant et bene faciunt, excusare, neque est culpa in eis, 30 quam ipsi bono modo non excusent; et hoc profecto commu- niter literatis et presbiteris ac magistris per hec accidit hodie, sicut dicit apostolus [ad] Ro[manos]e) 4), quod emulacionem quidem a) ita post ras. A. b) post ras. A. marg. corr. A. e) lacuna sequitur in A. c) in sup. lin. add. A. d) in 35 1) recte Isaiae XXIX. 13—14. 2) Psalm. XLVIII. 13. 3) Apoc. IX. 9. 4) Cf. Rom. X. 2—3: „Testimonium enim perhibeo illis, quod aemula- tionem dei habent, sed non secundum scientiam. Ignorantes enim justitiam dei et suam quaerentes statuere, justitiae dei non sunt subjecti." 8
Strana 116
116 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 1 et 2. tradicionum hominum habentes, in ipsis iusticiam totam consti- tuunt, quamvis non sint iusticie dei subiecti, videlicet veraci penitencie eciam spiritu contribulato et corde contrito 1). Inde fit verum illud verbum Crisostomi, quod clericus vel sacer- dos raro veraciter penitens inveniatur; quod si reprehendatur, quod deliquit, magis dolet se convictum et [quod] in gloria sua paulo minus est minoratus, quam quod Christum Jhesum inpie offendit et virtutem eius discipline. Et ita non sunt „iusticie dei subiecti“, que) solum est in Jhesu crucifixo et in veritate peni- tentis et confitentis, sicut scriptum est 2): „Veritas“, id est vera confessio, „de terra orta est, et iusticia“, scilicet Christus, „de celo prospexit.“ Et alibi scriptum est 3): „Dic peccata tua, ut iustificeris.“ Et Jo.b) 4): „Si dixerimus, quia peccatum non habe- “ mus, nos ipsos seducimus et veritas in nobis non est." Hodie tamen in veritate non invenies in tali clerico et tall sacerdote, cum ipsius peccata vel eius sodalium detegere vel corripere curaveris, nisi verba malicie, videlicet excusaciones in peccatis; et hoc et publice ab aliquibus et private, ab ali- quibus suasibilibus verbis et conpositis hec videbis, ab aliis 20 autem pertinaciter et superbe; ab aliquibus sua tantum peccata in singulari, ab aliis eciam aliorum peccata et in communi ex- cusari; neque ullo modo se pacietur a corrigente superari vel ad penitenciam variam provocari, ymmo tamdiu eum, tuum amicum, possidere valebis, quamdiu communicabis eius „infruc- 25 tuosis operibus tenebrarum" 5) et non continges ea corrigendo. Quapropter hoc, quod Johannes ewangelista [per] loricas fer[rleas expressit, hoc idem valde proprie dominus in Job per scuta fusilia declaravit. Subiungitur enim illico de cor- pore Antichristi 6): „Corpus eiuse) ut scuta fusilia, conpactum 30 squamis sese prementibus, una uni coniungitur et ne spiracu- lum quidem incedit per eas, una alteri adherebit et tenentes se nequaquam separabuntur.“ Ecce, quam proprie synagoga col- 5 10 15 4) Nota de clericis per omnia A alia manu. a) qui corr. que A. b) lacuna sequitur in A. c) post ras. A ; illius 35 biblia. 1) Cf. Psalm. I. 19 (spiritus contribulatus, cor contritum). 2) Psalm. LXXXIV. 12. 3) Cf. Psalm. L. 6: „Tibi soli peccavi et malum coram te 4) I. Joan. feci, ut justificeris in sermonibus tuis et vincas, cum judicaris." 6) Job XLI. 6—8. I. 8. 5) Cf. Ephes. V. II.
116 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 1 et 2. tradicionum hominum habentes, in ipsis iusticiam totam consti- tuunt, quamvis non sint iusticie dei subiecti, videlicet veraci penitencie eciam spiritu contribulato et corde contrito 1). Inde fit verum illud verbum Crisostomi, quod clericus vel sacer- dos raro veraciter penitens inveniatur; quod si reprehendatur, quod deliquit, magis dolet se convictum et [quod] in gloria sua paulo minus est minoratus, quam quod Christum Jhesum inpie offendit et virtutem eius discipline. Et ita non sunt „iusticie dei subiecti“, que) solum est in Jhesu crucifixo et in veritate peni- tentis et confitentis, sicut scriptum est 2): „Veritas“, id est vera confessio, „de terra orta est, et iusticia“, scilicet Christus, „de celo prospexit.“ Et alibi scriptum est 3): „Dic peccata tua, ut iustificeris.“ Et Jo.b) 4): „Si dixerimus, quia peccatum non habe- “ mus, nos ipsos seducimus et veritas in nobis non est." Hodie tamen in veritate non invenies in tali clerico et tall sacerdote, cum ipsius peccata vel eius sodalium detegere vel corripere curaveris, nisi verba malicie, videlicet excusaciones in peccatis; et hoc et publice ab aliquibus et private, ab ali- quibus suasibilibus verbis et conpositis hec videbis, ab aliis 20 autem pertinaciter et superbe; ab aliquibus sua tantum peccata in singulari, ab aliis eciam aliorum peccata et in communi ex- cusari; neque ullo modo se pacietur a corrigente superari vel ad penitenciam variam provocari, ymmo tamdiu eum, tuum amicum, possidere valebis, quamdiu communicabis eius „infruc- 25 tuosis operibus tenebrarum" 5) et non continges ea corrigendo. Quapropter hoc, quod Johannes ewangelista [per] loricas fer[rleas expressit, hoc idem valde proprie dominus in Job per scuta fusilia declaravit. Subiungitur enim illico de cor- pore Antichristi 6): „Corpus eiuse) ut scuta fusilia, conpactum 30 squamis sese prementibus, una uni coniungitur et ne spiracu- lum quidem incedit per eas, una alteri adherebit et tenentes se nequaquam separabuntur.“ Ecce, quam proprie synagoga col- 5 10 15 4) Nota de clericis per omnia A alia manu. a) qui corr. que A. b) lacuna sequitur in A. c) post ras. A ; illius 35 biblia. 1) Cf. Psalm. I. 19 (spiritus contribulatus, cor contritum). 2) Psalm. LXXXIV. 12. 3) Cf. Psalm. L. 6: „Tibi soli peccavi et malum coram te 4) I. Joan. feci, ut justificeris in sermonibus tuis et vincas, cum judicaris." 6) Job XLI. 6—8. I. 8. 5) Cf. Ephes. V. II.
Strana 117
De praeceptis duris sacerdotum et excusationibus in peccatis. 117 lecta yppocritarum et carnalium clericorum hic exi- stit figurata, qui et propter multitudinem suorum similium in peccato et propter confirmacionem suarum iustificacionum cor- poralium et propter promptitudinem suarum excusacionum sunt nimis fortes et incorrigibiles cuilibet, suis eciam patribus et pre- latis. Hoc igitur manifestum sue antichristeitatis indi- cium deferunt, quod seipsos corrigi nequaquam paci- untur, sed magis addunta) odire ex animo suos fide- les, licet correcciores, prout ista in Proverbiis Salomonis in pluribus habes expressa manifeste, ut puta illudb) 1): „Corrige 10 stultum et apponet, ut odiat te“, et Ecclesiastes c) 2): „Stultorum infinitus est numerus et perversi difficile corriguntur“, atque ibi- dem 3): „Vide mirabilia dei, quod nemo valeat illum corrigere, quem deus despexerit.“ 5 Capitulum secundumd). Quod arma Antichristi sunt lucencia et dura et connexad). 15 Quod vero per loricam iusticia dura yppocrita- rum debeat hic intelligi, potest haberi manifeste ex apo- stolo, ubi dicit 4): „Induti loricam iusticie.“ Et ad hoc racio similitudinis: nam [sicut] lorica est precipuum ex armis, que ho- 20 minem splendide vestit et defendit ab ictibus, ita iusticia ho- minis principalis est inter virtutes, que eum adornat, — ideo est preclarissima virtutum secundum Ethycum appellata, — atque protegit. Unde scriptum este) 5): „Justicia ipsius salvabit eum“, et 6): „Induet quasi toracem iusticiam.“ Et quemadmodum lorica 25 ex multis circulis sibi connexis integratur [f. 155b], ita iusticia ex omnibus perfectis virtutibus in homine perficitur, que sibi in- vicem secundum philosophos et catholicam scripturam atque doctores sunt connexe. 6) Nota A. 26) De mandatis hominum A in fronte folii super. a) post corr. A. b) lacuna sequitur in A. c) Ecci. 1. A in m. alia manu. d) ita A rubr. e) lacuna sequitur in A. 30 1) Cf. Prov. XIV. 7: „Vade contra virum stultum, et nescit labia pru- dentiae.“ Et Proverb. IX. 8: „Noli arguere derisorem, ne oderit te.“ 2) Ecclesiastes I. 15. 4) Ephes. VI. 14. 5) Cf. 35 3) Ecclesiastes VII. I4. Proverb. X. 2 (justitia liberabit a morte). 6) Sap. V. 19 (induet pro thorace iustitiam).
De praeceptis duris sacerdotum et excusationibus in peccatis. 117 lecta yppocritarum et carnalium clericorum hic exi- stit figurata, qui et propter multitudinem suorum similium in peccato et propter confirmacionem suarum iustificacionum cor- poralium et propter promptitudinem suarum excusacionum sunt nimis fortes et incorrigibiles cuilibet, suis eciam patribus et pre- latis. Hoc igitur manifestum sue antichristeitatis indi- cium deferunt, quod seipsos corrigi nequaquam paci- untur, sed magis addunta) odire ex animo suos fide- les, licet correcciores, prout ista in Proverbiis Salomonis in pluribus habes expressa manifeste, ut puta illudb) 1): „Corrige 10 stultum et apponet, ut odiat te“, et Ecclesiastes c) 2): „Stultorum infinitus est numerus et perversi difficile corriguntur“, atque ibi- dem 3): „Vide mirabilia dei, quod nemo valeat illum corrigere, quem deus despexerit.“ 5 Capitulum secundumd). Quod arma Antichristi sunt lucencia et dura et connexad). 15 Quod vero per loricam iusticia dura yppocrita- rum debeat hic intelligi, potest haberi manifeste ex apo- stolo, ubi dicit 4): „Induti loricam iusticie.“ Et ad hoc racio similitudinis: nam [sicut] lorica est precipuum ex armis, que ho- 20 minem splendide vestit et defendit ab ictibus, ita iusticia ho- minis principalis est inter virtutes, que eum adornat, — ideo est preclarissima virtutum secundum Ethycum appellata, — atque protegit. Unde scriptum este) 5): „Justicia ipsius salvabit eum“, et 6): „Induet quasi toracem iusticiam.“ Et quemadmodum lorica 25 ex multis circulis sibi connexis integratur [f. 155b], ita iusticia ex omnibus perfectis virtutibus in homine perficitur, que sibi in- vicem secundum philosophos et catholicam scripturam atque doctores sunt connexe. 6) Nota A. 26) De mandatis hominum A in fronte folii super. a) post corr. A. b) lacuna sequitur in A. c) Ecci. 1. A in m. alia manu. d) ita A rubr. e) lacuna sequitur in A. 30 1) Cf. Prov. XIV. 7: „Vade contra virum stultum, et nescit labia pru- dentiae.“ Et Proverb. IX. 8: „Noli arguere derisorem, ne oderit te.“ 2) Ecclesiastes I. 15. 4) Ephes. VI. 14. 5) Cf. 35 3) Ecclesiastes VII. I4. Proverb. X. 2 (justitia liberabit a morte). 6) Sap. V. 19 (induet pro thorace iustitiam).
Strana 118
118 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 2. Quapropter isti, de quibus sermo, suam iusticiam con- formiter constituunt ex multis cerimoniis, adinven- cionibus et tradicionibus, rite et grate ordinatis, que spe- ciem quidem preferunt iusticie et pietatis, et eoa) amplius, quod 5 sunt extrinseca, corporalia, apparencia coram hominum oculis, indeque existunt lucencia atque commendabilia et via, que vi- detur homini recta1). Sed quia hii huiusmodi virtutem iusticie, id est dileccionem non habent, quin magis negant ex eo, quod sunt sine fraterna affeccione, et que graviora legis sunt, sci- licet misericordiam et iudicium2), non faciunt, sicut scriptum estb) 3): „Habentes speciem pietatis, virtutem autem eius abne- gantes“, et alibib) 4): „Euntes discite, [quid est]: misericordiam voloc) et non sacrificium“, et scienciam dei magis quam victi- mas [solent] inmolare; verumtamen quia istorum iusticie dure 15 intrinsecus est splendidus apparatus extrinsecus, ideo de eo Leviathan, id est Antichristo scriptum est Jobd) 5): „Semita eius lucet post eum“, et dominus ad yppocritas 6): „Ve vobis, scribe et pharisei yppocrite, qui apparetis hominibus tamquam se- pulchra dealbata, intus autem pleni estis yppocrisi et omni 20 spurticia." 19 Quia hec ipsorum composita iusticia et constituta ac con- sueta est non ad parcendum infirmis, sed dura et crudelis, nam per eam et propter eam inponunt onera inportabilia in humeros hominum 7), — ideo lorice tamquam ferree esse descri- 25 bunturs). Quapropter dominus Jhesus huiusmodi locustas sic locri- catas sua propria iusticia splendide, sed dure exprimens, dicit9) „Attendite vobis a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vesti- mentis ovium“, — ecce, splendor! — „intrinsecus autem sunt lupi rapaces“, — ecce, duricia! Propter quod ad tales Ezech. XIII. dicitur 10): „Audite verbum domini. Hec dicit dominus deus: Ve prophetis insipientibus“, quie) alias gerunt faciem purpurate meretricis, stulte et clamose11), qui per veritatem dicti sunt sal 30 a) quod superflue seq. in A. b) lacuna sequitur in A. c) super lin. add. A. d) lacuna sequitur in A. e) post corr. A. 35 1) Cf. Proverb. XVI. 25. 2) Cf. Matth. XXIII. 23. 3) II. Tim. III. 5. 4) Matth. IX. 13. 5) Job XLI. 23. 6) Matth. XXIII. 27 (libere allatum). 7) Cf. Matth. XXIII. 4. 9) Matth. VII. 15. 8) in Apoc. IX. 9, l. c. 10) Ezech. XIII. 2—3. 11) Cf. Prov. IX. I3.
118 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 2. Quapropter isti, de quibus sermo, suam iusticiam con- formiter constituunt ex multis cerimoniis, adinven- cionibus et tradicionibus, rite et grate ordinatis, que spe- ciem quidem preferunt iusticie et pietatis, et eoa) amplius, quod 5 sunt extrinseca, corporalia, apparencia coram hominum oculis, indeque existunt lucencia atque commendabilia et via, que vi- detur homini recta1). Sed quia hii huiusmodi virtutem iusticie, id est dileccionem non habent, quin magis negant ex eo, quod sunt sine fraterna affeccione, et que graviora legis sunt, sci- licet misericordiam et iudicium2), non faciunt, sicut scriptum estb) 3): „Habentes speciem pietatis, virtutem autem eius abne- gantes“, et alibib) 4): „Euntes discite, [quid est]: misericordiam voloc) et non sacrificium“, et scienciam dei magis quam victi- mas [solent] inmolare; verumtamen quia istorum iusticie dure 15 intrinsecus est splendidus apparatus extrinsecus, ideo de eo Leviathan, id est Antichristo scriptum est Jobd) 5): „Semita eius lucet post eum“, et dominus ad yppocritas 6): „Ve vobis, scribe et pharisei yppocrite, qui apparetis hominibus tamquam se- pulchra dealbata, intus autem pleni estis yppocrisi et omni 20 spurticia." 19 Quia hec ipsorum composita iusticia et constituta ac con- sueta est non ad parcendum infirmis, sed dura et crudelis, nam per eam et propter eam inponunt onera inportabilia in humeros hominum 7), — ideo lorice tamquam ferree esse descri- 25 bunturs). Quapropter dominus Jhesus huiusmodi locustas sic locri- catas sua propria iusticia splendide, sed dure exprimens, dicit9) „Attendite vobis a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vesti- mentis ovium“, — ecce, splendor! — „intrinsecus autem sunt lupi rapaces“, — ecce, duricia! Propter quod ad tales Ezech. XIII. dicitur 10): „Audite verbum domini. Hec dicit dominus deus: Ve prophetis insipientibus“, quie) alias gerunt faciem purpurate meretricis, stulte et clamose11), qui per veritatem dicti sunt sal 30 a) quod superflue seq. in A. b) lacuna sequitur in A. c) super lin. add. A. d) lacuna sequitur in A. e) post corr. A. 35 1) Cf. Proverb. XVI. 25. 2) Cf. Matth. XXIII. 23. 3) II. Tim. III. 5. 4) Matth. IX. 13. 5) Job XLI. 23. 6) Matth. XXIII. 27 (libere allatum). 7) Cf. Matth. XXIII. 4. 9) Matth. VII. 15. 8) in Apoc. IX. 9, l. c. 10) Ezech. XIII. 2—3. 11) Cf. Prov. IX. I3.
Strana 119
De iustitia dura sacerdotum carnalium et ,pariete“ inventionum. 119 infatuatum 1), et qui clamant, dicentes 2): „Domine, domine, nonne in nomine tuo prophetavimus et in nomine tuo demonia eiecimus et in plateis nostris docuisti? Quibus respondetur a veritate: Discedite a me, operarii iniquitatisa), non novi vos. Ve, inquit igitur dominus, prophetis insipientibus, qui secuntur spiritum suum et nichil vident 3). Et sunt illi, qui ex voluntate sua, quia sunt prelati, inponunt precepta, statuunt mandata et rigide faciunt in populo eorum execucionem et ulcionem atque conpotum magis quam de preceptis Jhesu crucifixi. Et infra 4): „Non ascendistis ex adverso neque opposuistis vos murum pro 10 domo Israel, ut staretis in prelio in die domini.“ Et subditur ad propositum 5): „Deceperunt populum meum, dicentes: Pax, pax, et non est pax. Ipse edificabat parietem, illi autem linie- bant eum luto absque temperamentob).“ Quid est aliud edificare parietem, nisi agere peccata et 15 eorum consuetudinem introducere [in] populo? Quid est linire eum luto, nisi blandiri sibi propter observacionem talium con- suetudinum corporalium et constituere in ipsis salutem popu- lorum? Quid vero est linire absque temperamento et paleis, nisi non commovere cum hoc ad misericordiam et 20 iudicium dei neque teneree) populum et inducere ad timorem dei et observacionem ipsius mandatorum? Unde dicitur: „Ipse“, scilicet populus, „edificabat parietem“, suas scilicet consuetu- dines, „et prophete liniebant eum, dicentes: Pax, pax“, subaudis vobiscum, quia bene facitis et bene s[t atis et secure. Vel magis ad propositum „paries“ sunt supradicte adinvenciones hominum et statuta, que bene parieti sunt comparate, quia quilibet in dei populo prelatus mox in- cipit leges ponere et superedificare, ut sapiens videatur archi- tectus, prioribusque statutis Christi et apostolorum eius necnon 30 multorum precedencium constitucionibus eciam ipse sua statuta addere, que suo spiritui proprio videntur statuenda, et ad ea subditos obligare maiori districcioned), qua potest, ad ea, que 25 a) iniquitatem biblia. b) absque paleis biblia; absque temperatura inferius in versiculo 11 legitur. c) terrene corr. tenere A in m. d) distinc- 35 cione corr. districcione A. 1) Cf. Matth. V. 13 (phrasis sal infatuatum in vulgata bibliae editione non 2) Matth. VII. 22—23 (et Lucae XIII. 26: et in plateis nostris reperitur). 5) Ezech. XIII. I0. docuisti). 3) Ezech. XIII. 3. 4) Ezech. XIII. 5.
De iustitia dura sacerdotum carnalium et ,pariete“ inventionum. 119 infatuatum 1), et qui clamant, dicentes 2): „Domine, domine, nonne in nomine tuo prophetavimus et in nomine tuo demonia eiecimus et in plateis nostris docuisti? Quibus respondetur a veritate: Discedite a me, operarii iniquitatisa), non novi vos. Ve, inquit igitur dominus, prophetis insipientibus, qui secuntur spiritum suum et nichil vident 3). Et sunt illi, qui ex voluntate sua, quia sunt prelati, inponunt precepta, statuunt mandata et rigide faciunt in populo eorum execucionem et ulcionem atque conpotum magis quam de preceptis Jhesu crucifixi. Et infra 4): „Non ascendistis ex adverso neque opposuistis vos murum pro 10 domo Israel, ut staretis in prelio in die domini.“ Et subditur ad propositum 5): „Deceperunt populum meum, dicentes: Pax, pax, et non est pax. Ipse edificabat parietem, illi autem linie- bant eum luto absque temperamentob).“ Quid est aliud edificare parietem, nisi agere peccata et 15 eorum consuetudinem introducere [in] populo? Quid est linire eum luto, nisi blandiri sibi propter observacionem talium con- suetudinum corporalium et constituere in ipsis salutem popu- lorum? Quid vero est linire absque temperamento et paleis, nisi non commovere cum hoc ad misericordiam et 20 iudicium dei neque teneree) populum et inducere ad timorem dei et observacionem ipsius mandatorum? Unde dicitur: „Ipse“, scilicet populus, „edificabat parietem“, suas scilicet consuetu- dines, „et prophete liniebant eum, dicentes: Pax, pax“, subaudis vobiscum, quia bene facitis et bene s[t atis et secure. Vel magis ad propositum „paries“ sunt supradicte adinvenciones hominum et statuta, que bene parieti sunt comparate, quia quilibet in dei populo prelatus mox in- cipit leges ponere et superedificare, ut sapiens videatur archi- tectus, prioribusque statutis Christi et apostolorum eius necnon 30 multorum precedencium constitucionibus eciam ipse sua statuta addere, que suo spiritui proprio videntur statuenda, et ad ea subditos obligare maiori districcioned), qua potest, ad ea, que 25 a) iniquitatem biblia. b) absque paleis biblia; absque temperatura inferius in versiculo 11 legitur. c) terrene corr. tenere A in m. d) distinc- 35 cione corr. districcione A. 1) Cf. Matth. V. 13 (phrasis sal infatuatum in vulgata bibliae editione non 2) Matth. VII. 22—23 (et Lucae XIII. 26: et in plateis nostris reperitur). 5) Ezech. XIII. I0. docuisti). 3) Ezech. XIII. 3. 4) Ezech. XIII. 5.
Strana 120
120 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 2 et 3. ipse ex suo capite sanxivit [ad] observandum. Sicque inicit grave scrupulum et pondus in consciencias infirmorum, cum dicatur ex mandato dei suis superioribus prompte et sine murmure obedire. Statuta autem perinde tot et tam multi- plicata subditi inveniunt, ad que obligantur et que dure in- perantur, quod nequeunt [ea] neque scire neque eciam adin- plere; quod si adinplent, cum murmure hoc faciunt et [cum querela, a se prorsus profligata caritate. Hec itaque sunt paries, quia quilibet sequencium [f. 156a a) 10 de suo aliquid addidit et prius inventa confirmavit. Et sic us- que hodie edificatur hic paries, ut iam non minus simus vel vide[almur esse gravati per huiusmodi cerimonias et tra- diciones hominum, nos, inquam, christiani, qui alias accepi- musb) iugum suave Christi et onus eius leve 1), quod Judei, qui 15 habuerunt onus grave, quod neque ipsi neque patres eorum poterant custodire et portare. Et plane obviat decreto nostro- rum primorum patrum, qui ad] quosdam pro eo increpan- tes, puta eos, qui volebant gravare conformiter Judeis populum christianum, dixerunt Act.c) 2): „Quid temptatis inducere iugum 20 super discipulos, quod neque nos neque patres portare va- luimus? 5 Capitulum terciumd). Quod arma Antichristi sunt perplexa et colloratad). Isti tamen, quos hic sermo concernit, hunc parietem, 25 quem siccine edificant et alii priores construxerunt, liniunt eum luto, id est racionibus congruis sui capitis vel humanis colorant, et quod valde sint talia iusta et ra- cionabilia, persuadent, et ponentes in explecione ipsorum esse magnam virtutem et salutem animarum et in transgressione singulorum culpam mortalem et ulcionem, ita quod si in- quiras ab eis, videlicete) quid illud vel istud est sic districte et 30 24) De mandatis hominum A. a) ad calcem huius folii 156a additum est manu coaeva: Clecz. b) acceperimus (sic) A. c) lacuna sequitur in A. d) ita A rubr. e) ut 35 (sic) A. leve." 1) Cf. Matth. XI. 30: „Jugum enim meum suave est et onus meum 2) Act. apost. XV. I0.
120 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 2 et 3. ipse ex suo capite sanxivit [ad] observandum. Sicque inicit grave scrupulum et pondus in consciencias infirmorum, cum dicatur ex mandato dei suis superioribus prompte et sine murmure obedire. Statuta autem perinde tot et tam multi- plicata subditi inveniunt, ad que obligantur et que dure in- perantur, quod nequeunt [ea] neque scire neque eciam adin- plere; quod si adinplent, cum murmure hoc faciunt et [cum querela, a se prorsus profligata caritate. Hec itaque sunt paries, quia quilibet sequencium [f. 156a a) 10 de suo aliquid addidit et prius inventa confirmavit. Et sic us- que hodie edificatur hic paries, ut iam non minus simus vel vide[almur esse gravati per huiusmodi cerimonias et tra- diciones hominum, nos, inquam, christiani, qui alias accepi- musb) iugum suave Christi et onus eius leve 1), quod Judei, qui 15 habuerunt onus grave, quod neque ipsi neque patres eorum poterant custodire et portare. Et plane obviat decreto nostro- rum primorum patrum, qui ad] quosdam pro eo increpan- tes, puta eos, qui volebant gravare conformiter Judeis populum christianum, dixerunt Act.c) 2): „Quid temptatis inducere iugum 20 super discipulos, quod neque nos neque patres portare va- luimus? 5 Capitulum terciumd). Quod arma Antichristi sunt perplexa et colloratad). Isti tamen, quos hic sermo concernit, hunc parietem, 25 quem siccine edificant et alii priores construxerunt, liniunt eum luto, id est racionibus congruis sui capitis vel humanis colorant, et quod valde sint talia iusta et ra- cionabilia, persuadent, et ponentes in explecione ipsorum esse magnam virtutem et salutem animarum et in transgressione singulorum culpam mortalem et ulcionem, ita quod si in- quiras ab eis, videlicete) quid illud vel istud est sic districte et 30 24) De mandatis hominum A. a) ad calcem huius folii 156a additum est manu coaeva: Clecz. b) acceperimus (sic) A. c) lacuna sequitur in A. d) ita A rubr. e) ut 35 (sic) A. leve." 1) Cf. Matth. XI. 30: „Jugum enim meum suave est et onus meum 2) Act. apost. XV. I0.
Strana 121
De „pariete“ inventionum humanarum. 121 sub culpa mortalis delicti constitutum vel firmatum, si racionem nullam ad hoc habeant „linientem“, hoc tamen est ipsis in promptu: „Noli inquirere, sed solum debes ea adinplere. Non enim gratis sunt talia a tam magnis hominibus et magistris vel aliis huiusmodi instituta. Et dominus precepit in ewangelio, dicens 1): „Omnia, que dicunt, facite.““ Quapropter valde ad modum apparent temperamento et paleis colorata in seipsis et habencia speciem iusticie dei, alias vero sunt multum involvencia conscienciam subditorum. Nam plurimum ducunt in perplexitatem, quod bene figurative dicitur 10 sive est expressum in Job, ubi dicitur de Antichristo 2): „Nervi testiculorum eius perplexi sunt.“ Testiculi, ut infra dicetur, ipsius Leviathan sunt yppocrite doctores et pseudoprophete, in quibus semen eius, id est verba et mendacia Sathane, con- tinentur et seminantur et per que cum magna fornicatrice, Ba- 15 bylon scilicet spirituali, suam libidinem operatur. Nervi au- tem testiculorum eius sunt doctrine et mandata hominum sepe dicta, que perplexa esse dicuntur ab effectu, id est quia efficiunt ut in pluribus perplexitatem in cordibus christianis et obligant ad culpas inducuntque hesitacionem et sollicitudinem distrahentem ac wlnerantem, que nimirum ideo accidunt, quod supra notati liniunt parietem, scilicet racionibus solum et iusti- ficacione extrinseca apparente suas infinitas cerimonias et statuta fulciunt et persuadent. Verumptamen „sine temperamento et paleis suum 25 parietem liniunt“, quia non contemperant talem mul- titudinem statutorum vario statuia) et condicioni infirme hominum neque condescendunt multitudini infirme et inperite neque conpaciuntur multe et cottidiane transgres- sioni et per consequens consciencie wlgi perinde sepe et gra- viter vulnerate et irretite, quoniam quanto plura statuta, tanto maior transgressio et crebrior casus et temptacio potencior in infirmis. Non considerant insuper, quomodo talia multa et varia precepta et statuta cogunt multitudinem murmurare et con- tempnere cum hoc eciam dei precepta, prout figuratum est hoc 35 bene Exod. V., ubi ad Pharaonem dicitur 3): „Cur agis contra servos tuos? Paleeb) non dantur nobis et lateres similiter in- 5 20 30 a) statu corr. statui sup. lin. A. b) post corr. A. 1) Cf. Lucae XVII. 10 (libere allatum). 2) Job XL. 12. 3) Exodi V. 15—16. 40
De „pariete“ inventionum humanarum. 121 sub culpa mortalis delicti constitutum vel firmatum, si racionem nullam ad hoc habeant „linientem“, hoc tamen est ipsis in promptu: „Noli inquirere, sed solum debes ea adinplere. Non enim gratis sunt talia a tam magnis hominibus et magistris vel aliis huiusmodi instituta. Et dominus precepit in ewangelio, dicens 1): „Omnia, que dicunt, facite.““ Quapropter valde ad modum apparent temperamento et paleis colorata in seipsis et habencia speciem iusticie dei, alias vero sunt multum involvencia conscienciam subditorum. Nam plurimum ducunt in perplexitatem, quod bene figurative dicitur 10 sive est expressum in Job, ubi dicitur de Antichristo 2): „Nervi testiculorum eius perplexi sunt.“ Testiculi, ut infra dicetur, ipsius Leviathan sunt yppocrite doctores et pseudoprophete, in quibus semen eius, id est verba et mendacia Sathane, con- tinentur et seminantur et per que cum magna fornicatrice, Ba- 15 bylon scilicet spirituali, suam libidinem operatur. Nervi au- tem testiculorum eius sunt doctrine et mandata hominum sepe dicta, que perplexa esse dicuntur ab effectu, id est quia efficiunt ut in pluribus perplexitatem in cordibus christianis et obligant ad culpas inducuntque hesitacionem et sollicitudinem distrahentem ac wlnerantem, que nimirum ideo accidunt, quod supra notati liniunt parietem, scilicet racionibus solum et iusti- ficacione extrinseca apparente suas infinitas cerimonias et statuta fulciunt et persuadent. Verumptamen „sine temperamento et paleis suum 25 parietem liniunt“, quia non contemperant talem mul- titudinem statutorum vario statuia) et condicioni infirme hominum neque condescendunt multitudini infirme et inperite neque conpaciuntur multe et cottidiane transgres- sioni et per consequens consciencie wlgi perinde sepe et gra- viter vulnerate et irretite, quoniam quanto plura statuta, tanto maior transgressio et crebrior casus et temptacio potencior in infirmis. Non considerant insuper, quomodo talia multa et varia precepta et statuta cogunt multitudinem murmurare et con- tempnere cum hoc eciam dei precepta, prout figuratum est hoc 35 bene Exod. V., ubi ad Pharaonem dicitur 3): „Cur agis contra servos tuos? Paleeb) non dantur nobis et lateres similiter in- 5 20 30 a) statu corr. statui sup. lin. A. b) post corr. A. 1) Cf. Lucae XVII. 10 (libere allatum). 2) Job XL. 12. 3) Exodi V. 15—16. 40
Strana 122
122 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 3. perantur. En, famuli tui, flagellamura), cedimur, et iniuste agitur contra populum tuum. Aut eciam propter multitudinem huiusmodi sta- tutorum et adinvencionum hominum, scilicet populus christianus, ipsis occupatus et circa ea gravatus, minus timeat et satagat inplere dei precepta sola obligancia et necessaria ad salutem. Et hoc ipsum contingit tum ex eo, quia hominis pluribus intentus minor est ad singula sensus, 10 tum ex eo, quia huiusmodi tradiciones per id, quod sunt corporalia quedam exercicia et vicina sensibus rudium, et ho- mines prepositi talium sunt populis splendide apparentes et tre- mendi ac honorandi, precepta autem dei sunt spiritualia et deus, agitator ipsorum, est vere absconditus, ideo magis movent mul- titudinem propter continuatam presenciam legislatorum suorum, quam precepta dei invisibilis, — tum ex eo, quia precepta dei videntur carnalibus nimis communia et antiquata, istab) autem statuta hominum sunt recencia, quia continue innovantur, ideo magis [f. 156"] movent populum, — tum ideo, quia homines in 20 talibus corporalibus sue facultati vicinis et sensibus miro modo libenterc) salutem suam reponunt, obliti domini Jhesu crucifixi, qui solus est salus animarum, et firmiter constituunt sibi in consciencia, posse per talia visibilia iustificari, quamvis non ha- bita spirituali caritate Jhesu Christi. Tales igitur homines, talium multarum supersticionum et consuetudinum humanarum in ecclesia zelatores „parietem lini- unt luto“, quia constituunt pacem populi et iusticiam in obser- vacione ipsorum, sed hoc faciunt „sine temperamento et paleis“. quia gravant per talia plebes dei et subiectos et inducunt eos 30 in multam dyaboli temptacionem. Aperiunt quippe dya- bolo multam viam christianos dei aggredi et temp- tare et eorum cor et conscienciam irretire et wlnerare. Et quod si potest, dyabolus libenter talia multiplicare suggerit, ut sic amplius sanctos circumveniat et redigat in suam servitutem. 35 Propter quod bene apostolus loquitur, dicens II. Cor. II. 1): „Cui vos [aliquid] donastis, et ego, nam et ego, cuid) donavi, si quid 5 15 25 a) flagellis caedimur biblia. b) ita corr. ista A. d) quod biblia. c) post corr. A. 1) II. Cor. II. 10—11.
122 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 3. perantur. En, famuli tui, flagellamura), cedimur, et iniuste agitur contra populum tuum. Aut eciam propter multitudinem huiusmodi sta- tutorum et adinvencionum hominum, scilicet populus christianus, ipsis occupatus et circa ea gravatus, minus timeat et satagat inplere dei precepta sola obligancia et necessaria ad salutem. Et hoc ipsum contingit tum ex eo, quia hominis pluribus intentus minor est ad singula sensus, 10 tum ex eo, quia huiusmodi tradiciones per id, quod sunt corporalia quedam exercicia et vicina sensibus rudium, et ho- mines prepositi talium sunt populis splendide apparentes et tre- mendi ac honorandi, precepta autem dei sunt spiritualia et deus, agitator ipsorum, est vere absconditus, ideo magis movent mul- titudinem propter continuatam presenciam legislatorum suorum, quam precepta dei invisibilis, — tum ex eo, quia precepta dei videntur carnalibus nimis communia et antiquata, istab) autem statuta hominum sunt recencia, quia continue innovantur, ideo magis [f. 156"] movent populum, — tum ideo, quia homines in 20 talibus corporalibus sue facultati vicinis et sensibus miro modo libenterc) salutem suam reponunt, obliti domini Jhesu crucifixi, qui solus est salus animarum, et firmiter constituunt sibi in consciencia, posse per talia visibilia iustificari, quamvis non ha- bita spirituali caritate Jhesu Christi. Tales igitur homines, talium multarum supersticionum et consuetudinum humanarum in ecclesia zelatores „parietem lini- unt luto“, quia constituunt pacem populi et iusticiam in obser- vacione ipsorum, sed hoc faciunt „sine temperamento et paleis“. quia gravant per talia plebes dei et subiectos et inducunt eos 30 in multam dyaboli temptacionem. Aperiunt quippe dya- bolo multam viam christianos dei aggredi et temp- tare et eorum cor et conscienciam irretire et wlnerare. Et quod si potest, dyabolus libenter talia multiplicare suggerit, ut sic amplius sanctos circumveniat et redigat in suam servitutem. 35 Propter quod bene apostolus loquitur, dicens II. Cor. II. 1): „Cui vos [aliquid] donastis, et ego, nam et ego, cuid) donavi, si quid 5 15 25 a) flagellis caedimur biblia. b) ita corr. ista A. d) quod biblia. c) post corr. A. 1) II. Cor. II. 10—11.
Strana 123
De introductione atque nocentia inventionum in populo christiano. 123 donavi, propter vos in persona Christi.“ Et tunc ad proposi- tum: „Ne circumveniamur, inquit, a Sathana. Non enim igno- ramus cogitaciones eius“a). Unde propter hoc bene Antichristus vel Sathan, spiritus eius, est Exodi I.1) per Pharaonem figura- tus, qui post mortem Yoseph agressus est circumvenire valde astute dei populum et sue servituti in luto et latere subiugare. Nam dicitur ibidem 2): „Joseph in Egypto erat“, mistice autem: Christus in hoc mundo et sui apostoli; „quo mortuo" — in cruce — „et fratribus eius“ — apostolis, quibus dixit3): „Ite nunc- ciare fratribus meis et Petro“b) — „omnique congnacioni sue“c), 10 scilicet omnibus, qui spiritu Jhesu habundabant et per hoc filiid) dei, fratres Christi et coheredes effecti, qui non ignorabant cogi- taciones Sathane nimis astutas et efficaces ad decipiendum „filii Israel“, scilicet christiani, „creverunt et quasi germinantese) multiplicati sunt ac roborati nimis, inpleverunt terram“, id est totum christianitatis orbem. „Surrexit interea rex novus“, id est Antichristus principalis, puta dyabolus. Qui novus rex ob id dictus est hic in scriptura 4), quia nuper ante fuit per Christum de mundo proiectus de principatu huius mundi, sicut scriptum est Jo.1) 5): „Nunc princeps huius mundi eicietur foras“, sicque rex esse desierat, presertim in christianis; sed tempore statuto iterum cepit esse novus rex: tunc cum pompa gentilis) et gloria huius seculi irrepsit in prelatos christianos, cumque spiritus inmundus ad domum, unde exierat, iterum rediit, et spiritus septem ne- 25 quiores secum adducens, in illis, dumtaxat sibi locum dederunt, cepit regnum possidere 6). Vel novus rex interea dicitur sur- rexisse, cum nova statuta, novas constituciones quasdam et novitates mirabiles superfluas cepit introducere et dilatare in carnalibus, dum homines spiritualiter vigiles dormitaverunt om- 30 nes et dormierunt7); quas supersticiones et novitates ipse Sa- than congnovit post tempora posse in gravamen electorum et 5 15 20 a) in marg. add. A. b) cum sequitur in A; sup. lin. add. c) cogna- cione sua false A. d) et sequitur in A, sed manu poster. e) ita biblia; germinatos A. 1) lacuna sequitur in A. g) gentilis A. 35 1) Cf. Exodi I. 11. 2) Exodi I. 5—7. 3) Cf. Act. XII. 17: „Nun- 4) Exodi I. 8. 5) Joan. XII. 3I. tiate Jacobo et fratribus haec.“ 6) Cf. Matth. XII. 43—45. 7) Cf. Matth. XXV. 5 (dormitaverunt omnes et dormierunt).
De introductione atque nocentia inventionum in populo christiano. 123 donavi, propter vos in persona Christi.“ Et tunc ad proposi- tum: „Ne circumveniamur, inquit, a Sathana. Non enim igno- ramus cogitaciones eius“a). Unde propter hoc bene Antichristus vel Sathan, spiritus eius, est Exodi I.1) per Pharaonem figura- tus, qui post mortem Yoseph agressus est circumvenire valde astute dei populum et sue servituti in luto et latere subiugare. Nam dicitur ibidem 2): „Joseph in Egypto erat“, mistice autem: Christus in hoc mundo et sui apostoli; „quo mortuo" — in cruce — „et fratribus eius“ — apostolis, quibus dixit3): „Ite nunc- ciare fratribus meis et Petro“b) — „omnique congnacioni sue“c), 10 scilicet omnibus, qui spiritu Jhesu habundabant et per hoc filiid) dei, fratres Christi et coheredes effecti, qui non ignorabant cogi- taciones Sathane nimis astutas et efficaces ad decipiendum „filii Israel“, scilicet christiani, „creverunt et quasi germinantese) multiplicati sunt ac roborati nimis, inpleverunt terram“, id est totum christianitatis orbem. „Surrexit interea rex novus“, id est Antichristus principalis, puta dyabolus. Qui novus rex ob id dictus est hic in scriptura 4), quia nuper ante fuit per Christum de mundo proiectus de principatu huius mundi, sicut scriptum est Jo.1) 5): „Nunc princeps huius mundi eicietur foras“, sicque rex esse desierat, presertim in christianis; sed tempore statuto iterum cepit esse novus rex: tunc cum pompa gentilis) et gloria huius seculi irrepsit in prelatos christianos, cumque spiritus inmundus ad domum, unde exierat, iterum rediit, et spiritus septem ne- 25 quiores secum adducens, in illis, dumtaxat sibi locum dederunt, cepit regnum possidere 6). Vel novus rex interea dicitur sur- rexisse, cum nova statuta, novas constituciones quasdam et novitates mirabiles superfluas cepit introducere et dilatare in carnalibus, dum homines spiritualiter vigiles dormitaverunt om- 30 nes et dormierunt7); quas supersticiones et novitates ipse Sa- than congnovit post tempora posse in gravamen electorum et 5 15 20 a) in marg. add. A. b) cum sequitur in A; sup. lin. add. c) cogna- cione sua false A. d) et sequitur in A, sed manu poster. e) ita biblia; germinatos A. 1) lacuna sequitur in A. g) gentilis A. 35 1) Cf. Exodi I. 11. 2) Exodi I. 5—7. 3) Cf. Act. XII. 17: „Nun- 4) Exodi I. 8. 5) Joan. XII. 3I. tiate Jacobo et fratribus haec.“ 6) Cf. Matth. XII. 43—45. 7) Cf. Matth. XXV. 5 (dormitaverunt omnes et dormierunt).
Strana 124
124 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 3 et 4. inpedimentum retorquere. Qui novus rex spiritualiter vel Sa- than Apocalypsi, ubi supra 1), stella, que de celo cecidit in ter- ram, est expressus et per datam sibi clavem apperuisse puteum abissi. Unde fumusa) ad modum fornacis visus est, qui signat concupiscenciam et ambicionem nimiam in christianis, invaluisse in tantum, quod solem, id est Christum Jhesum, et aerem, sa- pienciam ipsius et virtutem, obscuritate obduxit, aput oculos carnalium, et locustas iam pridem descriptas produxit, que blandientes sancte ecclesie, finaliter eam, ut scorpiones, pessimo 10 toxico infecerunt. 5 20 25 30 Capitulum quartumb). Quomodo subtiliter applicat contra electos dei spiritus arma sua Antichristus b). Non namque sine cura magna Sathan [querit]e), quacumque 15 via posset christianos inducere in oblivionem unici eorum et boni et salutaris Jhesu crucifixi, vel qua racione apparente et non apparente posset evacuare crucem Christi 2), dummodo hoc est certissimum nobis, quod illud, puta abduccionem chri- stianorum a Jhesu crucifixo, solum et maxime a prin- cipio et usque ad finem summopere intendit et intendebat. Tamen multo carius hoc perficit sub speciebus boni et racione recta, nam talia sunt arma congruentissima suis fraudibus et decepcioni: quanto coloracius et subtilius decipit, tanto subtilius et efficacius nocet, cum illud facit per multiplicatas species sanctitatis corporales et apparentes, que secundum apostolum 3) habent quidem speciem racionis et religionis. Propter quod dictus est transformare se et suos in angelos lucis 4). Et ideo prudens architectus neque sapienciam et verba philosophie volebat [f. 157a] multiplicare Corinthis, ne evacuaretur, inquit, crux Christi, que pereuntibus quidem est stulticia, vocatis autem [Judeis] et Grecis est virtus dei5). Ignominia namque crucis Christi, quia in se est despecta, ymmo stulticia et scandalum huic mundo et contraria cuilibet iudicio carnis, a) ostendens sequitur in A, sed del. b) ita A rubr. c) ita emend. 35 ab cd.; Sathane tantum A. 1) Cf. Apoc. LX. 1 —3. 4) Cf. II. Cor. IX. 14. 2) Cf. I. Cor. I. 17. 3) Cf. II. Tim. III. 5. 5) Cf. I. Cor. I. 17—18 et versus sequentes.
124 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 3 et 4. inpedimentum retorquere. Qui novus rex spiritualiter vel Sa- than Apocalypsi, ubi supra 1), stella, que de celo cecidit in ter- ram, est expressus et per datam sibi clavem apperuisse puteum abissi. Unde fumusa) ad modum fornacis visus est, qui signat concupiscenciam et ambicionem nimiam in christianis, invaluisse in tantum, quod solem, id est Christum Jhesum, et aerem, sa- pienciam ipsius et virtutem, obscuritate obduxit, aput oculos carnalium, et locustas iam pridem descriptas produxit, que blandientes sancte ecclesie, finaliter eam, ut scorpiones, pessimo 10 toxico infecerunt. 5 20 25 30 Capitulum quartumb). Quomodo subtiliter applicat contra electos dei spiritus arma sua Antichristus b). Non namque sine cura magna Sathan [querit]e), quacumque 15 via posset christianos inducere in oblivionem unici eorum et boni et salutaris Jhesu crucifixi, vel qua racione apparente et non apparente posset evacuare crucem Christi 2), dummodo hoc est certissimum nobis, quod illud, puta abduccionem chri- stianorum a Jhesu crucifixo, solum et maxime a prin- cipio et usque ad finem summopere intendit et intendebat. Tamen multo carius hoc perficit sub speciebus boni et racione recta, nam talia sunt arma congruentissima suis fraudibus et decepcioni: quanto coloracius et subtilius decipit, tanto subtilius et efficacius nocet, cum illud facit per multiplicatas species sanctitatis corporales et apparentes, que secundum apostolum 3) habent quidem speciem racionis et religionis. Propter quod dictus est transformare se et suos in angelos lucis 4). Et ideo prudens architectus neque sapienciam et verba philosophie volebat [f. 157a] multiplicare Corinthis, ne evacuaretur, inquit, crux Christi, que pereuntibus quidem est stulticia, vocatis autem [Judeis] et Grecis est virtus dei5). Ignominia namque crucis Christi, quia in se est despecta, ymmo stulticia et scandalum huic mundo et contraria cuilibet iudicio carnis, a) ostendens sequitur in A, sed del. b) ita A rubr. c) ita emend. 35 ab cd.; Sathane tantum A. 1) Cf. Apoc. LX. 1 —3. 4) Cf. II. Cor. IX. 14. 2) Cf. I. Cor. I. 17. 3) Cf. II. Tim. III. 5. 5) Cf. I. Cor. I. 17—18 et versus sequentes.
Strana 125
Quomodo Antichristus abducat a Jhesu crucifixo. 125 sicut scriptum est 1): „Vermis sum, et non homo, obprobrium hominum et abieccio plebis“, quapropter facile ipsius oblivio vel contemptus potest induci ad homines huius mundi amatores et carnales, qui hodie nimis habundant suo sensu2). Et precipue potest hoc, scilicet discessio a gratitudine crucis Jhesu, faciliter fieri in christianis per res splendidas et quasi ra- cione pollentes in hac vita et ea, que sunt acceptabilia secun- dum carnem et sanguinem. Et idcirco hac via Sathan multum hodie profecit in christianorum abduccione. Nam hodie iam christiani horrent nominare Jhe- 10 sum crucifixum vel Jhesum consputum vel suspen- sum in patibulo crucis aut horrende occisum, quin- ymmo detestantur audire talia, et illos, qui confitentur sic Jhe- sum, graviter reprehendunt et persecuntur. Et illa iam ad am- bonem ascenderunt, ita ut et illi, scilicet pseudoli prophete con- 15 tempnant et persequantur3) Jhesum crucifixum vel consputum confitentes, et dicantb), quod sufficit talia semel in anno nominare et quod est verrecundia et horror christianis talia de deo suo dicere vel audire. Qui tamen hiidem pseudoli suas splendidas coram oculis wlgi cerimonias et adinvenciones summe appre- 20 ciant, magnificantesque ea, anathemate condempnant illum, qui ea non celebraret vel ad unguem usque non teneret, similes in hoc per omnia yppocritis et phariseis, quibus rursum simile obiciebat pluries Christus Jhesus. Et ideo in figura subditur 3): „Qui“, supple „rex novus“, 25 id est spiritus Antichristi, ut dictum est, „ignorabat Joseph“, id est Christum. Hoc dicitur ab effectu, quia efficit Sathan, quantum in eo est, quod Jhesus crucifixus oblivioni a cordibus christianorum traderetur, quemadmodum scriptum este) 4): „Factus sum tamquam mortuus a corde.“ Et 30 Deutero. XXXII° de talibus, qui in se operacionem talem Sa- thane susceperunt, dicitur 5): „Incrassatus est dilectus meus, in- pinguatus, dilatatus, dereliquit deum, factorem suum, et recessit a deo salutari suo. Provocaverunt eum in diis alienis“, qui in christianis nunc sunt isti, videlicet aurum et argentum. Ava- 35 5 a) corr. ab ed.; persequuntur A. b) dicunt A. c) lacuna sequitur in A. 1) Psalm. XCI. 7. 2) Cf. Rom. XIV. 5. 3) Exodi I. 8. 4) Psalm. 5) Deuteron. XXX. 13: „Oblivioni datus sum tamquam mortuus a corde." XXXII. 15—16.
Quomodo Antichristus abducat a Jhesu crucifixo. 125 sicut scriptum est 1): „Vermis sum, et non homo, obprobrium hominum et abieccio plebis“, quapropter facile ipsius oblivio vel contemptus potest induci ad homines huius mundi amatores et carnales, qui hodie nimis habundant suo sensu2). Et precipue potest hoc, scilicet discessio a gratitudine crucis Jhesu, faciliter fieri in christianis per res splendidas et quasi ra- cione pollentes in hac vita et ea, que sunt acceptabilia secun- dum carnem et sanguinem. Et idcirco hac via Sathan multum hodie profecit in christianorum abduccione. Nam hodie iam christiani horrent nominare Jhe- 10 sum crucifixum vel Jhesum consputum vel suspen- sum in patibulo crucis aut horrende occisum, quin- ymmo detestantur audire talia, et illos, qui confitentur sic Jhe- sum, graviter reprehendunt et persecuntur. Et illa iam ad am- bonem ascenderunt, ita ut et illi, scilicet pseudoli prophete con- 15 tempnant et persequantur3) Jhesum crucifixum vel consputum confitentes, et dicantb), quod sufficit talia semel in anno nominare et quod est verrecundia et horror christianis talia de deo suo dicere vel audire. Qui tamen hiidem pseudoli suas splendidas coram oculis wlgi cerimonias et adinvenciones summe appre- 20 ciant, magnificantesque ea, anathemate condempnant illum, qui ea non celebraret vel ad unguem usque non teneret, similes in hoc per omnia yppocritis et phariseis, quibus rursum simile obiciebat pluries Christus Jhesus. Et ideo in figura subditur 3): „Qui“, supple „rex novus“, 25 id est spiritus Antichristi, ut dictum est, „ignorabat Joseph“, id est Christum. Hoc dicitur ab effectu, quia efficit Sathan, quantum in eo est, quod Jhesus crucifixus oblivioni a cordibus christianorum traderetur, quemadmodum scriptum este) 4): „Factus sum tamquam mortuus a corde.“ Et 30 Deutero. XXXII° de talibus, qui in se operacionem talem Sa- thane susceperunt, dicitur 5): „Incrassatus est dilectus meus, in- pinguatus, dilatatus, dereliquit deum, factorem suum, et recessit a deo salutari suo. Provocaverunt eum in diis alienis“, qui in christianis nunc sunt isti, videlicet aurum et argentum. Ava- 35 5 a) corr. ab ed.; persequuntur A. b) dicunt A. c) lacuna sequitur in A. 1) Psalm. XCI. 7. 2) Cf. Rom. XIV. 5. 3) Exodi I. 8. 4) Psalm. 5) Deuteron. XXX. 13: „Oblivioni datus sum tamquam mortuus a corde." XXXII. 15—16.
Strana 126
126 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 4 et 5. 5 10 25 ricia est cultus ipsorum, que est ydolorum servitus secundum apostolum 1). Alius est venter et voluptas veneris, et gula et luxuria sunt cultus eorum; gloria huius seculi et honor vel reverencia et ambicio et fastus cum omni apparatu est cultus eorum. De quibus diis antichristianorum istorum loquitur apo- stolus, dicens a) 2): „Videte, quomodo caute ambuletis diligenter. In hoc apostolus innuit tendiculas et astuciam Sathane et Anti- christi iam tunc invadentem esse vitandas. Nam alias idem dixit 3): „Jam enim misterium operatur.“ Ideo addit 4): „Et ob- servate eos, qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram“, subaudis ne forte corrumpantur sensus vestri et circumvenia- mini a Sathana, si non invigiletis. Subdit causam et modum circumvencionis 5): „Nam multi ambulant, de quibus sepe dixi, nunc autem et flens dico, inimicos crucis Christi.“ Ecce, iam 15 inicia modernarum locustarum, ecce, iam precursores Antichristi ex hiis limpide colliguntur, quorum modo iam est infinita mul- titudo. Et dehinc enumerat deos iam notatos: „Quorum, in- “ quit 6), deus venter est“: ecce, voluptas! „Qui terrena sapiunt“ notat hic avariciam. „Et gloriam in confusionem“: exprimit su- 20 perbiam christianorum iniquorum. Tunc ulterius sequitur ad idem in propheta7): „Et in ab- hominacionibus suis eum ad iracundiam provocaverunt.“ Ecce, multum ad propositum8): „Novi recentesque venerunt, quos non coluerunt patres eorum. Deum“, scilicet Jhesum crucifixum, „qui te genuit, reliquisti.“ Tunc iterum ad propositum: „Et b) oblitus es domini creatoris tui. Vidit dominus et ad iracundiam concitatus est, quia provocaverunt filii sui et filie.“ Hec autem irritacio Jhesu fit maxime per yppocrisim vel per excusacionem in peccatis. Unde psalmista9): „Propter quod impius irritavit 30 deum? Et respondet: Dixit enim in corde suo: Non requiret." Tunc sequitur in Moyse verbum hic intentum 1°): „Abs- condam faciem meam ab eis et considerabo novissima eorum Et hoc est, quod supra de novo rege, id est Antichristo dici- tur 11): „Qui ignorabat Joseph“, id est conplevit ignoranciam 35 a) lacuna sequitur in A. b) om. biblia. 3) II. Thess. II. 7. 1) Cf. Ephes. V. 5. 2) Eph. V. I5; diligenter om. 4) Philipp. III. 17. 5) Philipp. III. 18. 6) Philipp. III. 19. 7) Deu- 9) Psalm. X. 13. 8) Deuteron. XXXII. 17—19. teron. XXXII. I6. 10) Deuteron. XXXII. 20. 11) Exodi I. 8.
126 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 4 et 5. 5 10 25 ricia est cultus ipsorum, que est ydolorum servitus secundum apostolum 1). Alius est venter et voluptas veneris, et gula et luxuria sunt cultus eorum; gloria huius seculi et honor vel reverencia et ambicio et fastus cum omni apparatu est cultus eorum. De quibus diis antichristianorum istorum loquitur apo- stolus, dicens a) 2): „Videte, quomodo caute ambuletis diligenter. In hoc apostolus innuit tendiculas et astuciam Sathane et Anti- christi iam tunc invadentem esse vitandas. Nam alias idem dixit 3): „Jam enim misterium operatur.“ Ideo addit 4): „Et ob- servate eos, qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram“, subaudis ne forte corrumpantur sensus vestri et circumvenia- mini a Sathana, si non invigiletis. Subdit causam et modum circumvencionis 5): „Nam multi ambulant, de quibus sepe dixi, nunc autem et flens dico, inimicos crucis Christi.“ Ecce, iam 15 inicia modernarum locustarum, ecce, iam precursores Antichristi ex hiis limpide colliguntur, quorum modo iam est infinita mul- titudo. Et dehinc enumerat deos iam notatos: „Quorum, in- “ quit 6), deus venter est“: ecce, voluptas! „Qui terrena sapiunt“ notat hic avariciam. „Et gloriam in confusionem“: exprimit su- 20 perbiam christianorum iniquorum. Tunc ulterius sequitur ad idem in propheta7): „Et in ab- hominacionibus suis eum ad iracundiam provocaverunt.“ Ecce, multum ad propositum8): „Novi recentesque venerunt, quos non coluerunt patres eorum. Deum“, scilicet Jhesum crucifixum, „qui te genuit, reliquisti.“ Tunc iterum ad propositum: „Et b) oblitus es domini creatoris tui. Vidit dominus et ad iracundiam concitatus est, quia provocaverunt filii sui et filie.“ Hec autem irritacio Jhesu fit maxime per yppocrisim vel per excusacionem in peccatis. Unde psalmista9): „Propter quod impius irritavit 30 deum? Et respondet: Dixit enim in corde suo: Non requiret." Tunc sequitur in Moyse verbum hic intentum 1°): „Abs- condam faciem meam ab eis et considerabo novissima eorum Et hoc est, quod supra de novo rege, id est Antichristo dici- tur 11): „Qui ignorabat Joseph“, id est conplevit ignoranciam 35 a) lacuna sequitur in A. b) om. biblia. 3) II. Thess. II. 7. 1) Cf. Ephes. V. 5. 2) Eph. V. I5; diligenter om. 4) Philipp. III. 17. 5) Philipp. III. 18. 6) Philipp. III. 19. 7) Deu- 9) Psalm. X. 13. 8) Deuteron. XXXII. 17—19. teron. XXXII. I6. 10) Deuteron. XXXII. 20. 11) Exodi I. 8.
Strana 127
De antichristianorum idolis. 127 Christi in christianis [f. 157b]. Sequitur in Exodo 1): „Et ait ad populum suum“, id est Sathan ad suos spiritus septem ne- quiores. „Ecce, populus [filiorum Israhel“, id est populus chri- stianus, „multus et forcior nobis est.“ Tunc sequitur in litera notabile in textu de faccionibus demoniorum 2): „Venite, inquit, sapienter, opprimamus eum.“ Quam oppresionem subtilem ex- primit, dicens 3): „Preposuita) itaque eis magistros operum, ut affligerent eos honeribus.“ Que onera superius dicta sunt tra- diciones multe et dure, non parcentes gregi infirmorum, ex qui- bus conposita est lorica, id est iusticia locustarum. Quam iu- 10 sticiam parietem sine temperamento et paleis luto linitum do- minus per Ezechielem denotavit 4). 5 Capitulum quintumb). Quomodo subtiliter et efficaciter invadit let involvit electos Christi per sua arma Antichristusb). Vide autem, quam proprie scriptura assumpta ista, que 15 predicta sunt, figuravit. Nam sequitur in Exodo 5): „Edifica- veruntque urbes tabernaculorum Pharaoni“, id est varias con- gregaciones Antichristi. Si habes ibi intellectum, intellige, que sunt ille, quoniam eas exprimit dicens „Phyton“c); que inter- pretatur os abyssi et bene concordat cum eo, quod supra dic- 20 tum est, quod videlicet stella cadens de celo, accepit clavem abyssi apperuitque os eius, unde exierunt locuste coronate 6) que constituunt Phythond); que alia interpretacione dicta est ore profundus, et notat proprie prelatos, zelatores huma- narum adinvencionum et doctrinarum, qui, quia vigent 25 ingenio naturali, ideo curant subtilia texere 7) et talia, que ab hominibus admirentur, ut propterea apprecientur in mundo; interim neglecta penitencia et non habentes spiritum Jhesu Christi, contenti [sunt] extrinsece religionis apparatu. Ideo ad 16) Exodi primo A manu alia, qua manu etiam sequentes notae mar- 30 ginales exaratae sunt. 22) Apoc. 9 A. a) in marg. add. A. b) ita A rubr. c) Phitom biblia. d) post corr. A. 1) Exodi I. 9. 2) Exodi I. 10. 3) Exodi I. 11. 4) Cf. Ezech. XIII. 5) Exodi I. II. 10 (v. supra p. 119). 6) Cf. Apoc. IX. 1—3. 7) Cf. Isaiae 35 XIX. 9 (texentes subtilia).
De antichristianorum idolis. 127 Christi in christianis [f. 157b]. Sequitur in Exodo 1): „Et ait ad populum suum“, id est Sathan ad suos spiritus septem ne- quiores. „Ecce, populus [filiorum Israhel“, id est populus chri- stianus, „multus et forcior nobis est.“ Tunc sequitur in litera notabile in textu de faccionibus demoniorum 2): „Venite, inquit, sapienter, opprimamus eum.“ Quam oppresionem subtilem ex- primit, dicens 3): „Preposuita) itaque eis magistros operum, ut affligerent eos honeribus.“ Que onera superius dicta sunt tra- diciones multe et dure, non parcentes gregi infirmorum, ex qui- bus conposita est lorica, id est iusticia locustarum. Quam iu- 10 sticiam parietem sine temperamento et paleis luto linitum do- minus per Ezechielem denotavit 4). 5 Capitulum quintumb). Quomodo subtiliter et efficaciter invadit let involvit electos Christi per sua arma Antichristusb). Vide autem, quam proprie scriptura assumpta ista, que 15 predicta sunt, figuravit. Nam sequitur in Exodo 5): „Edifica- veruntque urbes tabernaculorum Pharaoni“, id est varias con- gregaciones Antichristi. Si habes ibi intellectum, intellige, que sunt ille, quoniam eas exprimit dicens „Phyton“c); que inter- pretatur os abyssi et bene concordat cum eo, quod supra dic- 20 tum est, quod videlicet stella cadens de celo, accepit clavem abyssi apperuitque os eius, unde exierunt locuste coronate 6) que constituunt Phythond); que alia interpretacione dicta est ore profundus, et notat proprie prelatos, zelatores huma- narum adinvencionum et doctrinarum, qui, quia vigent 25 ingenio naturali, ideo curant subtilia texere 7) et talia, que ab hominibus admirentur, ut propterea apprecientur in mundo; interim neglecta penitencia et non habentes spiritum Jhesu Christi, contenti [sunt] extrinsece religionis apparatu. Ideo ad 16) Exodi primo A manu alia, qua manu etiam sequentes notae mar- 30 ginales exaratae sunt. 22) Apoc. 9 A. a) in marg. add. A. b) ita A rubr. c) Phitom biblia. d) post corr. A. 1) Exodi I. 9. 2) Exodi I. 10. 3) Exodi I. 11. 4) Cf. Ezech. XIII. 5) Exodi I. II. 10 (v. supra p. 119). 6) Cf. Apoc. IX. 1—3. 7) Cf. Isaiae 35 XIX. 9 (texentes subtilia).
Strana 128
128 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 8, c. 5. eos Ysaie XXIX. dicitur 1): „Eo, quod appropinquat] populus iste ore suo et labiis suis glorificat me, cor autem eius longe est a me, et timuerunt me mandato hominum et doctrinis.“ Et tunc paulo post ad propositum 2): „Ve, qui profundi estis corde, 5 ut a domino abscondatis consilium.“ Etenim pro nunc illorum esse videtur solum maximum et necessarium in ecclesia chri- stianorum et arduum in omnibus negociis quasi consilium Achi- tophel in diebus illis, „quasi si quis consuleret deum“, II. Reg. XVI. g.3); sic est consilium istorum, qui tantuma) spiritum 10 Jhesu non habent, qui scripturam divinam non curant, qui sunt huius mundi manifesti amatores et per consequens inimici crucis Christi. Ex hoc venit ipsis, quod in factis suis et consiliis Jhesum crucifixum non inquirunt, sed ex corde suob) cuilibet consulunt 15 venienti. Et per hoc multi valde a veritate ad fabulas sedu- cuntur et involvuntur. Et per illos consiliarios 4) quasi per portas inferni plurimi vadunt ad mortem per viam que videtur hominibus recta5), sed quia est sine spiritu Jhesu cru- cifixi, qui solus ad terram rectam deducit, ideo [ducit] solum [in 20 infernume); tunc evigilabunt, licet tarde, se dolentes fuisse cecos et duces cecorum6). Propter quod mox infra pro eis in Ysaia sub- ditur 7): „Ve, filii desertores, dicit dominus, ut faceretis consilium et non ex me: et ordiremini telam, et non per spiritum meum“ sed [per modum] predictarum adinvencionum et doctrinarum, ut 25 adderetis peccatum super peccatum, subaudis modo predicto multi- plicando in populo mandata districta et statuta. Unde transgressio super transgressionem est in populo cumulata, ut supra eciam ibidem de eisdem ad literam proprie dicitur 8): „Qui peccare fa- cièbant populum in verbo.“ O, quam proprie istud respicit pre- 30 nominatos, qui pensant et conpensant omnia et sin- gula verba in suis litibus, libellis, privilegiis et de- cretis, ut possent hominem invenire saltem in verbo deliquisse, unde victoriam litigii adinplerent, ipsique soli [sunt], qui cor- reccionem in nullo volunt portare vel informacionid) verbi Jhesu 35 40 1) Esa. 29 A. 9) 2 Reg. 16 A. 22) Esa. 30 A. 27) Esa. 29 A. 2) post corr. A. b) in marg. add. A. c) ita emend. ab ed.; inferno tantum A. d) post corr. A. 1) Isaiae XXIX. 13. 2) Isaiae XXIX. 15. 5) Cf. II. Reg. XV. 12 (Achitophel g. consiliarius). 6) Cf. Matth. XV. 14. 7) Isaiae XXX. I. 3) II. Reg. XVI. 23. 5) Cf. Proverb. XVI. 25. 8) Isaiae XXIX. 21.
128 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 8, c. 5. eos Ysaie XXIX. dicitur 1): „Eo, quod appropinquat] populus iste ore suo et labiis suis glorificat me, cor autem eius longe est a me, et timuerunt me mandato hominum et doctrinis.“ Et tunc paulo post ad propositum 2): „Ve, qui profundi estis corde, 5 ut a domino abscondatis consilium.“ Etenim pro nunc illorum esse videtur solum maximum et necessarium in ecclesia chri- stianorum et arduum in omnibus negociis quasi consilium Achi- tophel in diebus illis, „quasi si quis consuleret deum“, II. Reg. XVI. g.3); sic est consilium istorum, qui tantuma) spiritum 10 Jhesu non habent, qui scripturam divinam non curant, qui sunt huius mundi manifesti amatores et per consequens inimici crucis Christi. Ex hoc venit ipsis, quod in factis suis et consiliis Jhesum crucifixum non inquirunt, sed ex corde suob) cuilibet consulunt 15 venienti. Et per hoc multi valde a veritate ad fabulas sedu- cuntur et involvuntur. Et per illos consiliarios 4) quasi per portas inferni plurimi vadunt ad mortem per viam que videtur hominibus recta5), sed quia est sine spiritu Jhesu cru- cifixi, qui solus ad terram rectam deducit, ideo [ducit] solum [in 20 infernume); tunc evigilabunt, licet tarde, se dolentes fuisse cecos et duces cecorum6). Propter quod mox infra pro eis in Ysaia sub- ditur 7): „Ve, filii desertores, dicit dominus, ut faceretis consilium et non ex me: et ordiremini telam, et non per spiritum meum“ sed [per modum] predictarum adinvencionum et doctrinarum, ut 25 adderetis peccatum super peccatum, subaudis modo predicto multi- plicando in populo mandata districta et statuta. Unde transgressio super transgressionem est in populo cumulata, ut supra eciam ibidem de eisdem ad literam proprie dicitur 8): „Qui peccare fa- cièbant populum in verbo.“ O, quam proprie istud respicit pre- 30 nominatos, qui pensant et conpensant omnia et sin- gula verba in suis litibus, libellis, privilegiis et de- cretis, ut possent hominem invenire saltem in verbo deliquisse, unde victoriam litigii adinplerent, ipsique soli [sunt], qui cor- reccionem in nullo volunt portare vel informacionid) verbi Jhesu 35 40 1) Esa. 29 A. 9) 2 Reg. 16 A. 22) Esa. 30 A. 27) Esa. 29 A. 2) post corr. A. b) in marg. add. A. c) ita emend. ab ed.; inferno tantum A. d) post corr. A. 1) Isaiae XXIX. 13. 2) Isaiae XXIX. 15. 5) Cf. II. Reg. XV. 12 (Achitophel g. consiliarius). 6) Cf. Matth. XV. 14. 7) Isaiae XXX. I. 3) II. Reg. XVI. 23. 5) Cf. Proverb. XVI. 25. 8) Isaiae XXIX. 21.
Strana 129
De inventionibus humanis atque beata theologia. 129 crucifixi simplici se subdere. Sed primi sunt, qui predicatores Christi Jhesu parati sunt inpugnare et prorsus inpedire, nisi ipsorum sensum et supersticiones sanctificent et sequantur. Et idcirco additur, ubi supra: „Et arguentem in porta supplanta- bant et declinaverunt frustra a iusto“ 1). Ecce enim, hodie beata theologia et sola, que potest salvare animas fidelium, vel sola vicina saluti, propter tales et a talibus patitur contemptum. Nam ipsi eam fabulas consue- verunt [f. 158a] appellare et contenciose superefferuntque sancte scripture suas leges et doctrinas hominum; atque plurimus 10 populus clericorum, dimisso studio theologie, ymmo, ut pluri- mum, dicior in ecclesia Christi et pocior, ad ea, que sunt se- cundum hoc seculum lucrosa et conpendiosa, ad honores asse- quendos convolat atque properat hodie, credens, quod in omni- bus talia magis sint utilia, eciam ad ecclesias gubernandas et 15 salvandas, quam sit verbum Jhesu crucifixi, quoniam libri magni sunt referti talibus cerimoniis, adinvencionibus homi- num et statutis, ex quibus, ut sepe dictum est, conpacta est lorica ferrea locustarum2). Ad que omnia et singula subditi, precipue sacerdotes et clerici, tenenda obligantur. Scire autem 20 omnes ea non valent, tum quia sunt plurimi ydiote et literas nesciunt, tum quiaa) non superest facultas vel tempus aut per- sone talia ad studendum et inquirendum, — non enim ubique legisperiti in promptu possunt reperiri —, tum quia libri sunt magni et de magnis sumptibus, ad quos pauperes Christi non 25 suppetunt conparandos. Quid igitur erit faciendum communitati subdi- torum? Ecce enim, ut dictum est, facere ea obligantur sub mortalis culpe transgressione, ut structores talium et emulatores eorum asseverant, et eciam, si non ea fecerint, puniuntur. Scire 30 autem ipsas adinvenciones non suppetunt propter causas iam numeratas et maxime et propter earum pluralitatem indeter- minatam et perplexam. Et idcirco ex istis et per istosb) supra- dictos multum proprie altera civitas edificaturc) mistico Pha- 4) Eodem A. 9) De mandatis hominum A in folio super. 158a. a) in marg. add. A. b) et per istos in marg. A. c) post corr. A. 1) Isaide XXIX. 21. 2) Cf. Apoc. IX. 9. 35 KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 9
De inventionibus humanis atque beata theologia. 129 crucifixi simplici se subdere. Sed primi sunt, qui predicatores Christi Jhesu parati sunt inpugnare et prorsus inpedire, nisi ipsorum sensum et supersticiones sanctificent et sequantur. Et idcirco additur, ubi supra: „Et arguentem in porta supplanta- bant et declinaverunt frustra a iusto“ 1). Ecce enim, hodie beata theologia et sola, que potest salvare animas fidelium, vel sola vicina saluti, propter tales et a talibus patitur contemptum. Nam ipsi eam fabulas consue- verunt [f. 158a] appellare et contenciose superefferuntque sancte scripture suas leges et doctrinas hominum; atque plurimus 10 populus clericorum, dimisso studio theologie, ymmo, ut pluri- mum, dicior in ecclesia Christi et pocior, ad ea, que sunt se- cundum hoc seculum lucrosa et conpendiosa, ad honores asse- quendos convolat atque properat hodie, credens, quod in omni- bus talia magis sint utilia, eciam ad ecclesias gubernandas et 15 salvandas, quam sit verbum Jhesu crucifixi, quoniam libri magni sunt referti talibus cerimoniis, adinvencionibus homi- num et statutis, ex quibus, ut sepe dictum est, conpacta est lorica ferrea locustarum2). Ad que omnia et singula subditi, precipue sacerdotes et clerici, tenenda obligantur. Scire autem 20 omnes ea non valent, tum quia sunt plurimi ydiote et literas nesciunt, tum quiaa) non superest facultas vel tempus aut per- sone talia ad studendum et inquirendum, — non enim ubique legisperiti in promptu possunt reperiri —, tum quia libri sunt magni et de magnis sumptibus, ad quos pauperes Christi non 25 suppetunt conparandos. Quid igitur erit faciendum communitati subdi- torum? Ecce enim, ut dictum est, facere ea obligantur sub mortalis culpe transgressione, ut structores talium et emulatores eorum asseverant, et eciam, si non ea fecerint, puniuntur. Scire 30 autem ipsas adinvenciones non suppetunt propter causas iam numeratas et maxime et propter earum pluralitatem indeter- minatam et perplexam. Et idcirco ex istis et per istosb) supra- dictos multum proprie altera civitas edificaturc) mistico Pha- 4) Eodem A. 9) De mandatis hominum A in folio super. 158a. a) in marg. add. A. b) et per istos in marg. A. c) post corr. A. 1) Isaide XXIX. 21. 2) Cf. Apoc. IX. 9. 35 KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 9
Strana 130
1 30 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 5 et 6. raoni, que dicta est Ramesses 1). „O, altitudo diviciarum, sa- piencie et sciencie dei“ 2), quam plenarie iustificatur in filiis suis! Ecce enim, Ramesses amaricans vel commocio trucu- lenta sive corrosio tinee est interpretata: que proprie respiciunt sacerdotes gravatos nunc predictos, quia ista in ipsis necesse est generari ex multitudine statutorum et iuramentorum ad singula et [ex] obligacione adinvencionum predicta et aliis iam taxatis. Nam a) pro certo amaricantur, ut plurimum, subditi adversus suos prelatos et murmurant merito, pressi oneribus 10 inportabilibus novitatum. Propter quod infra subditur in figura3) „Ad amaritudinem perducebant vitam eorum operibus duris luti et lateris omnique famulatu, quo in terre operibus premeban- tur.“ Et pensa hic, quam proprie figura sepe notatas obser- vancias et mandata humana exprimit, dicens: „in operibus 15 duris“, nam, ut dictum est ca. I° et II° huius distinccionis 4), dura sunt precepta eorum et durissime inperantur. Et dicta sunt „opera luti et lateris“, quia sunt solum vel principaliter cor- poralia et de corporalibus observanciis, licet habeant similitu- dinem racionis vel pietatis, ut dicit apostolus 5). Dicta sunt eciam „opera terre“, quia ut in pluribus a terrenis hominibus conducun- tur, non autem veniunt e celo vel a spiritu Jhesu, veluti pre- cepta paucab) et saluberrima Jhesu Christi, de quibus Exodi 20 c dictum est 6): „Vos audistisd), quod de celo locutus sum vobis." Insuper occasione talium mandatorum hominum fit com 25 mocio truculenta prelatorum contra subditos, si vel quia ea non observent, et e converso a subditis contra prepositos, quia ipsa inposuerunt, ut iam dictum est. Fit quoque exinde infinita corrosio in consciencia sub- ditorum, quia, ut superius dictum est, per transgressionem cre- 30 bram, quam accidere oportet pre multitudine eorum, et ex inobediencia graviter in conscienciise) vulnerantur. Et ista est corrosio tinearum. 20 1) Romanorum 11 A. 10) Exodi A (sic). 22) Exodi 20 A. a) Non corr. Nam A. b) post corr. sup. lin. A. c) 20 posterius e) et sequitur in A sup. lin. 35 add. A. d) vidistis biblia. 1) Cf. Exodi I. 11: „Aedificaverunt urbes tabernaculorum Pharaoni, 4) vide supra Phitom et Ramesses.“ 2) Roman. XI. 33. 3) Exodi I. 14. 5) Cf. II. Thim. III. 5. 6) Exodi XX. 22. 6. I et 2.
1 30 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 5 et 6. raoni, que dicta est Ramesses 1). „O, altitudo diviciarum, sa- piencie et sciencie dei“ 2), quam plenarie iustificatur in filiis suis! Ecce enim, Ramesses amaricans vel commocio trucu- lenta sive corrosio tinee est interpretata: que proprie respiciunt sacerdotes gravatos nunc predictos, quia ista in ipsis necesse est generari ex multitudine statutorum et iuramentorum ad singula et [ex] obligacione adinvencionum predicta et aliis iam taxatis. Nam a) pro certo amaricantur, ut plurimum, subditi adversus suos prelatos et murmurant merito, pressi oneribus 10 inportabilibus novitatum. Propter quod infra subditur in figura3) „Ad amaritudinem perducebant vitam eorum operibus duris luti et lateris omnique famulatu, quo in terre operibus premeban- tur.“ Et pensa hic, quam proprie figura sepe notatas obser- vancias et mandata humana exprimit, dicens: „in operibus 15 duris“, nam, ut dictum est ca. I° et II° huius distinccionis 4), dura sunt precepta eorum et durissime inperantur. Et dicta sunt „opera luti et lateris“, quia sunt solum vel principaliter cor- poralia et de corporalibus observanciis, licet habeant similitu- dinem racionis vel pietatis, ut dicit apostolus 5). Dicta sunt eciam „opera terre“, quia ut in pluribus a terrenis hominibus conducun- tur, non autem veniunt e celo vel a spiritu Jhesu, veluti pre- cepta paucab) et saluberrima Jhesu Christi, de quibus Exodi 20 c dictum est 6): „Vos audistisd), quod de celo locutus sum vobis." Insuper occasione talium mandatorum hominum fit com 25 mocio truculenta prelatorum contra subditos, si vel quia ea non observent, et e converso a subditis contra prepositos, quia ipsa inposuerunt, ut iam dictum est. Fit quoque exinde infinita corrosio in consciencia sub- ditorum, quia, ut superius dictum est, per transgressionem cre- 30 bram, quam accidere oportet pre multitudine eorum, et ex inobediencia graviter in conscienciise) vulnerantur. Et ista est corrosio tinearum. 20 1) Romanorum 11 A. 10) Exodi A (sic). 22) Exodi 20 A. a) Non corr. Nam A. b) post corr. sup. lin. A. c) 20 posterius e) et sequitur in A sup. lin. 35 add. A. d) vidistis biblia. 1) Cf. Exodi I. 11: „Aedificaverunt urbes tabernaculorum Pharaoni, 4) vide supra Phitom et Ramesses.“ 2) Roman. XI. 33. 3) Exodi I. 14. 5) Cf. II. Thim. III. 5. 6) Exodi XX. 22. 6. I et 2.
Strana 131
De nocivitate inventionum humanarum. 131 Capitulum sextuma). Quomodo possínt evadi a christiano involuciones et arma Antichristía). Ex hiis igitur, si potes, collige, quam caute et a longinquo Sathanas oppressit filios Israhel et circumvenit. Christiani au- tem illi, qui continent habundanciam spiritus Jhesu crucifixi, reguntur a lege scripta in cordibus eorum, sicut scriptum est: „Qui spiritu dei aguntur, hii filii dei sunt“1), et idem spi- ritus Jhesu, quib) cum eis manet et est, docet eos veritatem utilem ad salutem, sicut scriptum est 2): „Ego sum deus docense) 10 te utilia.“ Et pro eo Jo. XIIII° dicitur 3): „Et ego rogabo patrem et alium paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in eter- num, spiritum veritatis, quem mundus non potest accipere, quia non videt eum, nec scit eum. Vos autem congnoscetis eum, quia aput vos manebit et in vobis erit.“ Enimvero hii tales sunt solum beati christiani, qui sic docentur, sicut scriptum est 4): „[Beatus homo], quem tu eru- dieris, domine, et de lege tua docueris eum“, quoniam alii men- daces filii hominum „narraverunt michi fabulaciones [f. 158b] sed non ut lex tua“5). Et hii sunt solum vere discipuli Jhesu 20 Christi et ipsi congnoscuntd) veritatem et evitant falsitatem Antichristi, sicut scriptum est 6): „Si vos in sermone meo man- seritis, congnoscetis veritatem, et veritas liberabit vos.“ Et isti tales soli valent denudare facciones subtilissimas Sathane et filium perdicionis revelare?) et eius corpus conglobatum, quia 25 ipsi „prudentes sicut serpentes“ s), prout scriptum este) 9): „Non enim ignoramus cogitaciones eius“, scilicet ipsius Sathane. Propter quod prima Jo. II° dicitur 10): "Hec scripsi vobis de hiis, qui seducunt vos. Et unccionem, quam accepistis ab eo, maneat in vobis. Et non necesse habetis, ut aliquis doceat vos, 30 8) Gall. 5 A. 10) Esa. 48 A. 11) Joh. 14 A. 16) Beatus A. 17) Psalm. 93 A. 22) Joh. 8 A. 26) 2 Cor. 2 A. 28) 1 Joh. 2 A. a) ita A rubr. b) est sequitur in A, sed del. c) in marg. A. d) congnoscent corr. congnoscunt A. e) lacuna sequitur in A. 1) Cf. Galat. V. 18. 2) Isaiae XLVIII. 17. 3) Joan. XIV. 16—17. 35 4) Psalm. XCIII. 12. 5) Psalm. CXVIII. 85. 6) Joann. VIII. 31—32. 7) Cf. II. Thess. II. 3 (et revelatus fuerit homo peccati, filius perditionis). 10) I. Joann. II. 26—27. s) Matth. X. 16. 9) II. Cor. II. II. 9*)
De nocivitate inventionum humanarum. 131 Capitulum sextuma). Quomodo possínt evadi a christiano involuciones et arma Antichristía). Ex hiis igitur, si potes, collige, quam caute et a longinquo Sathanas oppressit filios Israhel et circumvenit. Christiani au- tem illi, qui continent habundanciam spiritus Jhesu crucifixi, reguntur a lege scripta in cordibus eorum, sicut scriptum est: „Qui spiritu dei aguntur, hii filii dei sunt“1), et idem spi- ritus Jhesu, quib) cum eis manet et est, docet eos veritatem utilem ad salutem, sicut scriptum est 2): „Ego sum deus docense) 10 te utilia.“ Et pro eo Jo. XIIII° dicitur 3): „Et ego rogabo patrem et alium paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in eter- num, spiritum veritatis, quem mundus non potest accipere, quia non videt eum, nec scit eum. Vos autem congnoscetis eum, quia aput vos manebit et in vobis erit.“ Enimvero hii tales sunt solum beati christiani, qui sic docentur, sicut scriptum est 4): „[Beatus homo], quem tu eru- dieris, domine, et de lege tua docueris eum“, quoniam alii men- daces filii hominum „narraverunt michi fabulaciones [f. 158b] sed non ut lex tua“5). Et hii sunt solum vere discipuli Jhesu 20 Christi et ipsi congnoscuntd) veritatem et evitant falsitatem Antichristi, sicut scriptum est 6): „Si vos in sermone meo man- seritis, congnoscetis veritatem, et veritas liberabit vos.“ Et isti tales soli valent denudare facciones subtilissimas Sathane et filium perdicionis revelare?) et eius corpus conglobatum, quia 25 ipsi „prudentes sicut serpentes“ s), prout scriptum este) 9): „Non enim ignoramus cogitaciones eius“, scilicet ipsius Sathane. Propter quod prima Jo. II° dicitur 10): "Hec scripsi vobis de hiis, qui seducunt vos. Et unccionem, quam accepistis ab eo, maneat in vobis. Et non necesse habetis, ut aliquis doceat vos, 30 8) Gall. 5 A. 10) Esa. 48 A. 11) Joh. 14 A. 16) Beatus A. 17) Psalm. 93 A. 22) Joh. 8 A. 26) 2 Cor. 2 A. 28) 1 Joh. 2 A. a) ita A rubr. b) est sequitur in A, sed del. c) in marg. A. d) congnoscent corr. congnoscunt A. e) lacuna sequitur in A. 1) Cf. Galat. V. 18. 2) Isaiae XLVIII. 17. 3) Joan. XIV. 16—17. 35 4) Psalm. XCIII. 12. 5) Psalm. CXVIII. 85. 6) Joann. VIII. 31—32. 7) Cf. II. Thess. II. 3 (et revelatus fuerit homo peccati, filius perditionis). 10) I. Joann. II. 26—27. s) Matth. X. 16. 9) II. Cor. II. II. 9*)
Strana 132
132 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 6. 10 15 20 25 30 sed sicut unccio docet vos de omnibus, et verum est et non est mendacium. Et sicut docuit vos, manete in eo." Hii igitur, qui sunt Christi, aguntur Christi spiritu et [spi- ritus Christi] dirigit eos in omnibus et ponit eis re- gulam et mensuram in singulis, in omni loco et in omni hora, qui et magister est ipsorum continuus et lex inobliqua- bilis, quemadmodum scriptum est Ysaie XXX 1): „Miserans miserebitur tui: ad vocem clamoris tui statim, ut audierit, re- spondebit tibi. Et dabit tibi dominus aquam brevem et panem artum“, id est ipse ponet tibi legem et mensuram in omnibus, inmittens frenum tuis sensibus et desideriis; et ideo subditur ad propositum 2): „Et non faciet avolare [a te] ultra doctorem tuum et erunt oculi [tuil videntes preceptorem tuum, et aures tue audient verbum post tergum monentis. Hec [est] via, ambulate in ea.“ Valde igitur, ut dictum est, admodum faciliter fideles, spiritu Jhesu repleti, valent omnia iudicare facta vel facienda secundum legem veritatis, que est scripta in cordibus eorum, et secundum eam, digne deo ambulando, opera dyaboli et eius luciformium ministrorum intelligere et vitare. Cum igitur, ut ex istis infertur, sit tam sapiens a deo suo et per deum populus christianus et gens tam grandis, cui adest cum tanta plenitudine et continue dominus deus eius, qui dignatur ipsemet omnium pariter et singulorum magister esse et ductor indefessus, omnes autem sunt docibiles dei, qui sine simulacione sunt christiani, sicut scriptum est3): „Et erunt omnes docibiles dei“, a da) quid isti tali populo tanta nu- merositas magistrorum ac tanta multiplicitas do- minorum, presertim cum scriptum est Mt. XXIII° 4): „Locutus est dominus ad turbas et ad discipulos suos, dicens“,—nota bene, quid ad turbas veritas loquitur: „Super cathedram Moysi sede- runt scribe et pharisei“; et infra5): „Quib) dicunt enim, et non faciunt. Alligant ) honera inportabilia [et imponunt] super hu- meros hominum: digito autem suo nolunt ea movere.“ Et tunc 7) Esa. 30 A. 25) Joh. 6 A. 26) Nota A una manu, bene altera 35 mани. 28) Mt. 23 A. a) ut A. b) Qui corr. Que A. e) allegant corr. alligant A. 1) Isaiae XXX. 19—20. 2) Isaiae XXX. 20—21. 3) Joann. VI. 45. 4) Matth. XXIII. 1—2. 5) Matth. XXIII. 3—4.
132 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 6. 10 15 20 25 30 sed sicut unccio docet vos de omnibus, et verum est et non est mendacium. Et sicut docuit vos, manete in eo." Hii igitur, qui sunt Christi, aguntur Christi spiritu et [spi- ritus Christi] dirigit eos in omnibus et ponit eis re- gulam et mensuram in singulis, in omni loco et in omni hora, qui et magister est ipsorum continuus et lex inobliqua- bilis, quemadmodum scriptum est Ysaie XXX 1): „Miserans miserebitur tui: ad vocem clamoris tui statim, ut audierit, re- spondebit tibi. Et dabit tibi dominus aquam brevem et panem artum“, id est ipse ponet tibi legem et mensuram in omnibus, inmittens frenum tuis sensibus et desideriis; et ideo subditur ad propositum 2): „Et non faciet avolare [a te] ultra doctorem tuum et erunt oculi [tuil videntes preceptorem tuum, et aures tue audient verbum post tergum monentis. Hec [est] via, ambulate in ea.“ Valde igitur, ut dictum est, admodum faciliter fideles, spiritu Jhesu repleti, valent omnia iudicare facta vel facienda secundum legem veritatis, que est scripta in cordibus eorum, et secundum eam, digne deo ambulando, opera dyaboli et eius luciformium ministrorum intelligere et vitare. Cum igitur, ut ex istis infertur, sit tam sapiens a deo suo et per deum populus christianus et gens tam grandis, cui adest cum tanta plenitudine et continue dominus deus eius, qui dignatur ipsemet omnium pariter et singulorum magister esse et ductor indefessus, omnes autem sunt docibiles dei, qui sine simulacione sunt christiani, sicut scriptum est3): „Et erunt omnes docibiles dei“, a da) quid isti tali populo tanta nu- merositas magistrorum ac tanta multiplicitas do- minorum, presertim cum scriptum est Mt. XXIII° 4): „Locutus est dominus ad turbas et ad discipulos suos, dicens“,—nota bene, quid ad turbas veritas loquitur: „Super cathedram Moysi sede- runt scribe et pharisei“; et infra5): „Quib) dicunt enim, et non faciunt. Alligant ) honera inportabilia [et imponunt] super hu- meros hominum: digito autem suo nolunt ea movere.“ Et tunc 7) Esa. 30 A. 25) Joh. 6 A. 26) Nota A una manu, bene altera 35 mани. 28) Mt. 23 A. a) ut A. b) Qui corr. Que A. e) allegant corr. alligant A. 1) Isaiae XXX. 19—20. 2) Isaiae XXX. 20—21. 3) Joann. VI. 45. 4) Matth. XXIII. 1—2. 5) Matth. XXIII. 3—4.
Strana 133
Qualiter inventiones humanae sint superfluae in populo christiano. 133 ad propositum1): „Vos autem nolite vocari rabi. Unus enim est magister vester, omnes autem vos fratres estis. Et patrem nolite vocare vobis super terram. Unus est enim pater vester, qui est in celis. Nec vocemini magistri, quia magister vester unus est Christus.“ Et ad idem Jaco. III 2): „Nolite plures ma- gistri fieri, fratres |mei], scientes, quia graviusa) iudicium sum- mitis“, — aut populo, qui unico precepto habundat, puta summa dileccione, quod preceptum plenitudo est tocius legis et per quod omnia alia precepta adinplentur, et ipsum est dileccio dei et proximi, veluti scriptum est Roma- 10 norum 13b) 3): „Plenitudo legis est dileccio, et qui diligit, legem inplevit“; et ipsa est, per quam solum et maxime filii Jhesu Christi et membra Antychristi secernuntur, et que caritas verbo dei comite sufficit christianum dirigere in cunctis operabilibus huius vite, — ad quid igitur, inquam, tali populo nova 15 multa mandata et precepta humana et recentes ad- invenciones hominum ac tradiciones, presertim per que et ad que populus, dominum Jhesum indutus, obligatur et per consequens gravatur et inpeditur, quia non propter iustos est lex inposita, sed propter iniustos et homicidas et plagiarios se- 20 cundum decreta apostoli4), neque habet necesse talis ac tanta gens, cuius est solus dominus Jhesus crucifixus dux et deus et dominus, et nullus alius, ut puta habeat tam multos dominos homines. Neque enim homines christiani glorientur super ho- mines dominari, sed super bestias, sicut scriptum est Gen. 1°c) 5): 25 „Dominamini piscibus maris et bestiis terre“, id est hominibus bestialibus. Propterea querulose proponit alia scriptura, dicens ad idem 6): „Domini possederunt nos absque te, deus [f. 159a noster.“ Quanto igitur minus super filios dei et heredes 7), illos, inquam, quos sibimet peculiariter elegit et assumpsit in socie-30 5) Jacobi 3° A. 11) Rom. 13 A. 21) Gall. 3° A. 25) Gen. 1° A. b) Romanorum 13 textui insertum est manu po- a) maius biblia. steriore, qua etiam omnes notae marginales, quae ad allegationes bibliae spectant atque numeris, qui Romani dicuntur, distinguuntur, exaratae sunt. c) Gen. 1° posterius add. A. 35 2) Jacobi III. I. 3) Cf. Rom. XIII. 10. 1) Matth. XXIII. 8—10. 4) Cf. I. Tim. I. 9—10. 5) Gen. I. 28: „Dominamini piscibus maris et volatilibus caeli et universis animantibus, quae moventur super terram.“ 6) Isaiae XXVI. 13. 7) Cf. Rom. VIII. 17 (filii et heredes).
Qualiter inventiones humanae sint superfluae in populo christiano. 133 ad propositum1): „Vos autem nolite vocari rabi. Unus enim est magister vester, omnes autem vos fratres estis. Et patrem nolite vocare vobis super terram. Unus est enim pater vester, qui est in celis. Nec vocemini magistri, quia magister vester unus est Christus.“ Et ad idem Jaco. III 2): „Nolite plures ma- gistri fieri, fratres |mei], scientes, quia graviusa) iudicium sum- mitis“, — aut populo, qui unico precepto habundat, puta summa dileccione, quod preceptum plenitudo est tocius legis et per quod omnia alia precepta adinplentur, et ipsum est dileccio dei et proximi, veluti scriptum est Roma- 10 norum 13b) 3): „Plenitudo legis est dileccio, et qui diligit, legem inplevit“; et ipsa est, per quam solum et maxime filii Jhesu Christi et membra Antychristi secernuntur, et que caritas verbo dei comite sufficit christianum dirigere in cunctis operabilibus huius vite, — ad quid igitur, inquam, tali populo nova 15 multa mandata et precepta humana et recentes ad- invenciones hominum ac tradiciones, presertim per que et ad que populus, dominum Jhesum indutus, obligatur et per consequens gravatur et inpeditur, quia non propter iustos est lex inposita, sed propter iniustos et homicidas et plagiarios se- 20 cundum decreta apostoli4), neque habet necesse talis ac tanta gens, cuius est solus dominus Jhesus crucifixus dux et deus et dominus, et nullus alius, ut puta habeat tam multos dominos homines. Neque enim homines christiani glorientur super ho- mines dominari, sed super bestias, sicut scriptum est Gen. 1°c) 5): 25 „Dominamini piscibus maris et bestiis terre“, id est hominibus bestialibus. Propterea querulose proponit alia scriptura, dicens ad idem 6): „Domini possederunt nos absque te, deus [f. 159a noster.“ Quanto igitur minus super filios dei et heredes 7), illos, inquam, quos sibimet peculiariter elegit et assumpsit in socie-30 5) Jacobi 3° A. 11) Rom. 13 A. 21) Gall. 3° A. 25) Gen. 1° A. b) Romanorum 13 textui insertum est manu po- a) maius biblia. steriore, qua etiam omnes notae marginales, quae ad allegationes bibliae spectant atque numeris, qui Romani dicuntur, distinguuntur, exaratae sunt. c) Gen. 1° posterius add. A. 35 2) Jacobi III. I. 3) Cf. Rom. XIII. 10. 1) Matth. XXIII. 8—10. 4) Cf. I. Tim. I. 9—10. 5) Gen. I. 28: „Dominamini piscibus maris et volatilibus caeli et universis animantibus, quae moventur super terram.“ 6) Isaiae XXVI. 13. 7) Cf. Rom. VIII. 17 (filii et heredes).
Strana 134
134 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 6 et 7. 5 tatem regni et sortem sanctorum et ad iudicandum totum mun- dum, troni sui assessores, rex regum et dominus dominancium 1), Jhesus Christus! Propter quod scriptum esta) 2): „An nescitis, fratres, quia et angelos iudicabimus?“ Audebit se aliquis fron- tose elevare et velle ipsis leges suas ponere ac dominari, cum dicat apostolus, princeps apostolorum3): „Non dominantes in clero, sed forma gregis factib) ex animo“? 10 Capitulum septimum"). Quod fulcimenta vel arma Antychristi iniquos sinul et iustos involvunt et obligantc). Nullid) autem potest esse dubium fideliter et limpide istae) contemplanti, quod nimia pluralitas adinvencionum hominum et doctrinarum et ipsorum statutorum et mandatorum populo christiano non est utilis, sed 15 magis aggravans et nocivaf), quoniam vel sunt superbi subditi, qui ad ipsa obligantur, et iniqui, vel iusti et spiritum Jhesu continentes. (1) Si superbi et iniqui, procul dubio hii, accepta oc- casione ab illis obligacionibus et mandatis, magis contempnent 20 et magis transgredientur atque pluries peccabunt, sicut deducit apostolus de preceptis et cerimoniis legis Judeorum, loquens pro Judeis ad Ro[manos]s) 4). Non enim malicia hominum effre- nata, que semper festinat esse supra pondus, numerum, men- suram, pacietur se contineri per precepta et tradiciones homi- 25 num, cum alias precepta dei contempnat et statuta. Semper namque supergraditur, semper supereffluit, et quanto magis obicem adinvenit, tanto magis cum maiori conatu, superbia et contemptu, quemadmodum scriptum est Psalm. 73h) 5): „Super- bia eorum, qui [te oderunt, ascendit semper.“ 30 3) 1 Cor. 6 A. 6) 1 Petri 5 A. 22) Rom. A. 28) Psalm. 73 A. a) lacuna sequitur in A, posterius adimpleta. b) formi facti gregi biblia. c) ita A rubr. d) Nulli potest contin. D 1. 2. c) om. D I. 2. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. Nullus enim hominum, v. infra p. 138, lin. 24. g) lacuna sequitur in A. h) Psalm. 73 posterius add. A. 35 1) Cf. I. Tim. VI. 15. 2) I. Cor. VI. 3. Rom. II. passim. 5) Psalm. LXXIII. 23. 3) I. Petri V. 3. 4) Cf.
134 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 6 et 7. 5 tatem regni et sortem sanctorum et ad iudicandum totum mun- dum, troni sui assessores, rex regum et dominus dominancium 1), Jhesus Christus! Propter quod scriptum esta) 2): „An nescitis, fratres, quia et angelos iudicabimus?“ Audebit se aliquis fron- tose elevare et velle ipsis leges suas ponere ac dominari, cum dicat apostolus, princeps apostolorum3): „Non dominantes in clero, sed forma gregis factib) ex animo“? 10 Capitulum septimum"). Quod fulcimenta vel arma Antychristi iniquos sinul et iustos involvunt et obligantc). Nullid) autem potest esse dubium fideliter et limpide istae) contemplanti, quod nimia pluralitas adinvencionum hominum et doctrinarum et ipsorum statutorum et mandatorum populo christiano non est utilis, sed 15 magis aggravans et nocivaf), quoniam vel sunt superbi subditi, qui ad ipsa obligantur, et iniqui, vel iusti et spiritum Jhesu continentes. (1) Si superbi et iniqui, procul dubio hii, accepta oc- casione ab illis obligacionibus et mandatis, magis contempnent 20 et magis transgredientur atque pluries peccabunt, sicut deducit apostolus de preceptis et cerimoniis legis Judeorum, loquens pro Judeis ad Ro[manos]s) 4). Non enim malicia hominum effre- nata, que semper festinat esse supra pondus, numerum, men- suram, pacietur se contineri per precepta et tradiciones homi- 25 num, cum alias precepta dei contempnat et statuta. Semper namque supergraditur, semper supereffluit, et quanto magis obicem adinvenit, tanto magis cum maiori conatu, superbia et contemptu, quemadmodum scriptum est Psalm. 73h) 5): „Super- bia eorum, qui [te oderunt, ascendit semper.“ 30 3) 1 Cor. 6 A. 6) 1 Petri 5 A. 22) Rom. A. 28) Psalm. 73 A. a) lacuna sequitur in A, posterius adimpleta. b) formi facti gregi biblia. c) ita A rubr. d) Nulli potest contin. D 1. 2. c) om. D I. 2. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. Nullus enim hominum, v. infra p. 138, lin. 24. g) lacuna sequitur in A. h) Psalm. 73 posterius add. A. 35 1) Cf. I. Tim. VI. 15. 2) I. Cor. VI. 3. Rom. II. passim. 5) Psalm. LXXIII. 23. 3) I. Petri V. 3. 4) Cf.
Strana 135
Qualiter pluralitas inventionum humanarum nociva sit populo christiano. 135 Non igitur precepta et tradiciones hominum plurificate in Christi ecclesia expedi un't pro malis et iniquis. Nam inde dyabolus magnam potestatem accepit eosdem ad maiores reatus inducendi, tum quia, uta) dictum est, accipit occasionem ipsos temptandi per amplius, tum quia valde conscienciam involvit et peccata iniquorum aggravat et a peni- tencia eos deterret, sicut scriptum est Psalm. 37b) 1): „Dum commoventur pedes mei, super me magna locuti sunt“, tum quia alias prava voluntas iniquorum et propria in tantum sit creata libera, quod nisi sponte, non ab ullo potest subiugari aut coherceri. „Sed qui in sordibus“, [id] est acceptis huiusmodi mandatis et adinvencionibus humanis, „sordescet adhuc“2), supple amplius, „et qui scandalizatur in se a mandatis hominum, scan- dalizabitur involvaturque adhuc amplius“, sicut scriptum est 2 Thimo. 3e) 3): „Mali semper proficiuntd) in peius.“ Iniqui tantum indigent pena vel vindicta pro suis peccatis et pro transgressione preceptorum divinorum, et inpediendi sunt a suis malis conatibus vel in eorum prava voluntate, presertim per precepta prohibitiva, que parant viam iusticie ad vindictam exe- quendam propter terrorem bestiarum, in quibus non est bono- 20 rum intellectus, sicut scriptum est 4): „Nolite fieri sicut equs et mulus, in quibus non est intellectus“; et ad propositum 5) : „In chamo et freno maxillas eorum constringe, qui non approxi- mant ad te.“ Et alibi 6): „Imple facies eorum ignominia, et que- rent nomen tuum, domine, domine“, sicut scriptum est Esa. 28e) 7): 25 „Sola vexacio dabit intellectum auditui." (2) Si verosunt iusti et acti spiritu Jhesu cruxi- fixi, tunc manifeste hii non indigent mandatis et tradicionibus humanis, presertim plurificatis ab homini- bus, tum quia docet eos et ducit spiritus dei, sicut scriptum 30 est 8): „Spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam“, et iterum9): „Justum deduxit dominus per vias rectas“, et ut in 7) Psalm. 37 A. 15) 2 Thimo. 3 A. 21) Ps. 31 A. 24) Ps. 82 A. 25) Esa. 28 A. 31) Ps. 142 A. 32) Sapiencie 10 A. a) non corr ut A super lin. b) Psalm. 37 add. posterius A. c) 2 Thimo. 3 posterius add. A. d) proficient biblia. e) Esa. 28 po- sterius add. A. 1) Psalm. XXXVII. 17. 2) Cf. Apoc. XXII. II. 3) II. Tim. III. 13. 4) Psalm. XXXI. 9. 5) Psalm. XXXI. 9. 6) Psalm. LXXXII. 17. 9) Sapient. X. 10. 7) Isaiae XXVIII. 19. 8) Psalm. CXLII. 10. IC 15 35 40
Qualiter pluralitas inventionum humanarum nociva sit populo christiano. 135 Non igitur precepta et tradiciones hominum plurificate in Christi ecclesia expedi un't pro malis et iniquis. Nam inde dyabolus magnam potestatem accepit eosdem ad maiores reatus inducendi, tum quia, uta) dictum est, accipit occasionem ipsos temptandi per amplius, tum quia valde conscienciam involvit et peccata iniquorum aggravat et a peni- tencia eos deterret, sicut scriptum est Psalm. 37b) 1): „Dum commoventur pedes mei, super me magna locuti sunt“, tum quia alias prava voluntas iniquorum et propria in tantum sit creata libera, quod nisi sponte, non ab ullo potest subiugari aut coherceri. „Sed qui in sordibus“, [id] est acceptis huiusmodi mandatis et adinvencionibus humanis, „sordescet adhuc“2), supple amplius, „et qui scandalizatur in se a mandatis hominum, scan- dalizabitur involvaturque adhuc amplius“, sicut scriptum est 2 Thimo. 3e) 3): „Mali semper proficiuntd) in peius.“ Iniqui tantum indigent pena vel vindicta pro suis peccatis et pro transgressione preceptorum divinorum, et inpediendi sunt a suis malis conatibus vel in eorum prava voluntate, presertim per precepta prohibitiva, que parant viam iusticie ad vindictam exe- quendam propter terrorem bestiarum, in quibus non est bono- 20 rum intellectus, sicut scriptum est 4): „Nolite fieri sicut equs et mulus, in quibus non est intellectus“; et ad propositum 5) : „In chamo et freno maxillas eorum constringe, qui non approxi- mant ad te.“ Et alibi 6): „Imple facies eorum ignominia, et que- rent nomen tuum, domine, domine“, sicut scriptum est Esa. 28e) 7): 25 „Sola vexacio dabit intellectum auditui." (2) Si verosunt iusti et acti spiritu Jhesu cruxi- fixi, tunc manifeste hii non indigent mandatis et tradicionibus humanis, presertim plurificatis ab homini- bus, tum quia docet eos et ducit spiritus dei, sicut scriptum 30 est 8): „Spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam“, et iterum9): „Justum deduxit dominus per vias rectas“, et ut in 7) Psalm. 37 A. 15) 2 Thimo. 3 A. 21) Ps. 31 A. 24) Ps. 82 A. 25) Esa. 28 A. 31) Ps. 142 A. 32) Sapiencie 10 A. a) non corr ut A super lin. b) Psalm. 37 add. posterius A. c) 2 Thimo. 3 posterius add. A. d) proficient biblia. e) Esa. 28 po- sterius add. A. 1) Psalm. XXXVII. 17. 2) Cf. Apoc. XXII. II. 3) II. Tim. III. 13. 4) Psalm. XXXI. 9. 5) Psalm. XXXI. 9. 6) Psalm. LXXXII. 17. 9) Sapient. X. 10. 7) Isaiae XXVIII. 19. 8) Psalm. CXLII. 10. IC 15 35 40
Strana 136
136 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 7. precedenti capitulo est deductum, — tum quia voluntarie et dulciter virtutem et veritatem dei iustus operatur, tamquam bona arbor per se fructus bonos producens, deo desuper dante in- crementa; unde apostolus Phil. V 1): „Fructus autem spiritus est caritas, gaudium, pax, paciencia, benignitas, bonitas, longa- nimitas, mansuetudo, fides, modestia, continencia, castitas“. Et sequitur ad propositum2): „Adversus huiusmodi non est lex“, id est ista non debent ulla lege inpediri aut prohiberi, — tum quia sunt materia Sathane ad inducendum ipsos ad hesitaciones et perplexitates in animo et murmura et ad multa alia, que tacta sunt supra in eadem distinccione, c. 3°3), — tum quia hii tales, per spiritum Jhesu inhabitantem 4) liberi, per multitudinem tradicionum ut plurimum coartantur eciam ab operibus vir- tuosis, sicut Christus Jhesus a perficiendo sanitates propter ob- 15 servacionem sabbati a Judeis et Judei ab operibus misericordie, ut patuit in eo, quod crudeliter murmurabant contra apostolos [f. 159a] ob necessitatem confrigantes spicas et manducantes die sabbati 5). Quibus dictum est a domino 6): „Euntes discite, quid est? Misericordiam volo, et non sacrificium.“ Quinymmo per 20 talem constriccionem preceptorum humanorum et statutorum homo minuitur vel inpeditur ad precepta divina, quemadmo- dum idem patuit supra ca." 3°7), et in Judeis, quos Christus corripuit per eandem racionem, dicens 8): „Quare et vos trans- gredimini mandata dei propter tradiciones vestras.“ Evidens est autem hodie, quod simile plurimum contingit et in chri- stianis, qui bus] propter observacionem quarumdam tradicionum hominum multimodama) contingit non inplere precepta dei vel minus ea adinplere, misericordiam et iudicium et mutuam dilec- cionem, ita ut in multis valde non aude alt homo devotus opera 30 caritatis et misericordie exercere, alligatus mandatis suorum pre- latorum, et sicut homo, particeps spiritusb) sancti9), captivatur per talia in servitutem, non audens uti libertate spiritus sancti, et in contagiosam perplexitatem; unde et per que consciencia 5 10 25 35 7) Philippen. 5 A. 17) Nota totum bene A. 18) Mt. 9 A. a) multimodas corr. multimodam A. b) spiritu corr. spiritus A. 1) recte Galat. V. 22—23. 2) Galat. V. 23. 3) vide supra p. 122. 4) Cf. Rom. VIII. 1I. 5) Cf. Lucae VI. I sq. 6) Matth. IX. 13. 7) vide supra p. 122. 8) Matth. XV. 3. 9) Cf. Hebr. Vl. 4 (participes facti sunt spiritus sancti).
136 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 7. precedenti capitulo est deductum, — tum quia voluntarie et dulciter virtutem et veritatem dei iustus operatur, tamquam bona arbor per se fructus bonos producens, deo desuper dante in- crementa; unde apostolus Phil. V 1): „Fructus autem spiritus est caritas, gaudium, pax, paciencia, benignitas, bonitas, longa- nimitas, mansuetudo, fides, modestia, continencia, castitas“. Et sequitur ad propositum2): „Adversus huiusmodi non est lex“, id est ista non debent ulla lege inpediri aut prohiberi, — tum quia sunt materia Sathane ad inducendum ipsos ad hesitaciones et perplexitates in animo et murmura et ad multa alia, que tacta sunt supra in eadem distinccione, c. 3°3), — tum quia hii tales, per spiritum Jhesu inhabitantem 4) liberi, per multitudinem tradicionum ut plurimum coartantur eciam ab operibus vir- tuosis, sicut Christus Jhesus a perficiendo sanitates propter ob- 15 servacionem sabbati a Judeis et Judei ab operibus misericordie, ut patuit in eo, quod crudeliter murmurabant contra apostolos [f. 159a] ob necessitatem confrigantes spicas et manducantes die sabbati 5). Quibus dictum est a domino 6): „Euntes discite, quid est? Misericordiam volo, et non sacrificium.“ Quinymmo per 20 talem constriccionem preceptorum humanorum et statutorum homo minuitur vel inpeditur ad precepta divina, quemadmo- dum idem patuit supra ca." 3°7), et in Judeis, quos Christus corripuit per eandem racionem, dicens 8): „Quare et vos trans- gredimini mandata dei propter tradiciones vestras.“ Evidens est autem hodie, quod simile plurimum contingit et in chri- stianis, qui bus] propter observacionem quarumdam tradicionum hominum multimodama) contingit non inplere precepta dei vel minus ea adinplere, misericordiam et iudicium et mutuam dilec- cionem, ita ut in multis valde non aude alt homo devotus opera 30 caritatis et misericordie exercere, alligatus mandatis suorum pre- latorum, et sicut homo, particeps spiritusb) sancti9), captivatur per talia in servitutem, non audens uti libertate spiritus sancti, et in contagiosam perplexitatem; unde et per que consciencia 5 10 25 35 7) Philippen. 5 A. 17) Nota totum bene A. 18) Mt. 9 A. a) multimodas corr. multimodam A. b) spiritu corr. spiritus A. 1) recte Galat. V. 22—23. 2) Galat. V. 23. 3) vide supra p. 122. 4) Cf. Rom. VIII. 1I. 5) Cf. Lucae VI. I sq. 6) Matth. IX. 13. 7) vide supra p. 122. 8) Matth. XV. 3. 9) Cf. Hebr. Vl. 4 (participes facti sunt spiritus sancti).
Strana 137
Qualiter pluralitas inventionum humanarum nociva sit populo christiano. 137 nimis angustatur et vulneratur, cum tamen scriptum sit 2 Cor. 3 a) 1): „Ubi spiritus domini, ibi libertas.“ Et iterum 2): „Nos in libertatem vocati sumus, fratres.“ Omnis namque, qui spiritu Jhesu ducitur et verbo Christi, habundanter habitante in eo, grave onus gerit super se huiusmodi multarum adinvencionum hominum, que habent naturam propter ipsarum multiplicitatem et inepciam homines iustos magis distrahere quam unire, magis effundi ad corporalia exercicia, que ad modicum utilia sunt se- cundum apostolum 3), quam inducere in spiritum mentis et veri- tatis, magis inpedire quam promovere. Quod apostolus consi- 10 derans aiebat 4): „Nemo vos iudicet in cibo aut in potu aut in parte diei festi aut neomenie aut sabbatorum, que sunt um- bra futurorum, corpus autem Christi. Nemo vos seducat, [vo- lens in humilitate et religione angelorum, que non vidit.“ Nota hic apparenciam et splendorem membrorum Antychristi. Nam ponderose additur 5): „Ambulans, inquit, frustra [inflatus] sensu carnis sue.“ Nota per hoc inperium et fastum prudentum et doctorum huius mundi pronunc currentis. Sequitur 6): „Et non tenens caput“, subaudis Jhesum crucifixum et ipsius fidelem caritatem. Sequitur 7): „Ex quo totum corpus per nexus et coniuncciones subministratum et constructum crescatb) in aug- mentum dei. Si autem mortui estis cum Christo ab elementis huius mundi“, id est a corporalibus speciebus et exerciciis trans- lati ad spiritualia et veritatem, „quid adhuc tamquam viventes mundo decernitis?“, id est vim magnam et conscienciam aut differenciam ponitis in talibus, quia iam „corporalia exercicia ad modicum utilia sunt, sed pietas ad omnia valet, promissio- nem habens presentis vite et future“, Ia Thy. IIII° s). Et sequi- tur ad propositum, quantum et quomodo tales observancie in- finite constergunt et ledunt sanctos christianos in consciencia 9): 30 „Ne tetigeritis, inquit, neque gustaveritis, [neque contrectaveri- tis], que sunt omnia in interitum ipso usu, secundum precepta 15 20 25 2) 2 Cor. 3 A. 11) Collo. 2° A. 15) Apparencia et splendor mem- brorum Antichristi A. 28) 1 Thimo. 4 A. a) 2 Cor. 3 posterius add. A. b) crescit biblia. 1) II. Cor. III. 17. 2) Galat. V. 13: „Vos enim in libertate vocati 3) Cf. I. Tim. IV. 8. 4) Coll. II. 16—18. 5) Coll. II. 18. estis, fratres.“ 6) Coll. II. 19. 9) Coll. II. 8) I. Tim. IV. 8. 7) Coll. II. 19—20. 21—22. 35
Qualiter pluralitas inventionum humanarum nociva sit populo christiano. 137 nimis angustatur et vulneratur, cum tamen scriptum sit 2 Cor. 3 a) 1): „Ubi spiritus domini, ibi libertas.“ Et iterum 2): „Nos in libertatem vocati sumus, fratres.“ Omnis namque, qui spiritu Jhesu ducitur et verbo Christi, habundanter habitante in eo, grave onus gerit super se huiusmodi multarum adinvencionum hominum, que habent naturam propter ipsarum multiplicitatem et inepciam homines iustos magis distrahere quam unire, magis effundi ad corporalia exercicia, que ad modicum utilia sunt se- cundum apostolum 3), quam inducere in spiritum mentis et veri- tatis, magis inpedire quam promovere. Quod apostolus consi- 10 derans aiebat 4): „Nemo vos iudicet in cibo aut in potu aut in parte diei festi aut neomenie aut sabbatorum, que sunt um- bra futurorum, corpus autem Christi. Nemo vos seducat, [vo- lens in humilitate et religione angelorum, que non vidit.“ Nota hic apparenciam et splendorem membrorum Antychristi. Nam ponderose additur 5): „Ambulans, inquit, frustra [inflatus] sensu carnis sue.“ Nota per hoc inperium et fastum prudentum et doctorum huius mundi pronunc currentis. Sequitur 6): „Et non tenens caput“, subaudis Jhesum crucifixum et ipsius fidelem caritatem. Sequitur 7): „Ex quo totum corpus per nexus et coniuncciones subministratum et constructum crescatb) in aug- mentum dei. Si autem mortui estis cum Christo ab elementis huius mundi“, id est a corporalibus speciebus et exerciciis trans- lati ad spiritualia et veritatem, „quid adhuc tamquam viventes mundo decernitis?“, id est vim magnam et conscienciam aut differenciam ponitis in talibus, quia iam „corporalia exercicia ad modicum utilia sunt, sed pietas ad omnia valet, promissio- nem habens presentis vite et future“, Ia Thy. IIII° s). Et sequi- tur ad propositum, quantum et quomodo tales observancie in- finite constergunt et ledunt sanctos christianos in consciencia 9): 30 „Ne tetigeritis, inquit, neque gustaveritis, [neque contrectaveri- tis], que sunt omnia in interitum ipso usu, secundum precepta 15 20 25 2) 2 Cor. 3 A. 11) Collo. 2° A. 15) Apparencia et splendor mem- brorum Antichristi A. 28) 1 Thimo. 4 A. a) 2 Cor. 3 posterius add. A. b) crescit biblia. 1) II. Cor. III. 17. 2) Galat. V. 13: „Vos enim in libertate vocati 3) Cf. I. Tim. IV. 8. 4) Coll. II. 16—18. 5) Coll. II. 18. estis, fratres.“ 6) Coll. II. 19. 9) Coll. II. 8) I. Tim. IV. 8. 7) Coll. II. 19—20. 21—22. 35
Strana 138
138 Matthiae de Janov Regulac, 1. 1II, tr. 5, dist. 8, c. 7 et 8. et doctrinas hominum.“ Hoc iam in presenti seculo maxime respicit multitudinem doctrinarum predictarum. „Que sunt qui- dem racionem habencia sapiencie in supersticione et humilitate et non ad parcendum corpori, non in honore aliquo ad saturi- 5 tatem carnis“ 1). Capitulum octavuma). Quod fulcimenta Antychristi vel obligaciones hominum sunt inhabilia Christi discipulis et inepta, etc.a). Sed adhuc volo esse hic advertendum id, quod paulo ante 10 assumpsi, dicens, quod multiplicitas statutorum et man- datorum hominum continet distraccionem et inep- ciam respectu sanctorum electorum, eo quod (1) in- ducuntb) distraccionem, sicut iam superius est disputatum, ubi dictum est 2), quod talia propter sui novitatem et recenciam 15 magis movent ad memoriam sue execucionis, quam precepta dei, quia iam nimis familiaria et antiquata quibusdam esse videntur, et quia maior splendor et proclamacio pro ipsis adhibetur, heu, iam in sanctoe) tempore, in populo per quos- dam, quam pro preceptis, et quia sunt corporalia et per con- 20 sequens vicina humano sensui, et quia valde sunt multa. propter quod sunt eciam scitu difficilia: que si superius posita pensaveris, intelliges, quomodo faciant a mandatis Jhesu cruci- fixi distraccionem. (2) De inepcia eorum sic intellige, quod nullusd) homi- 25 num potest ponere vel adinvenire legem omni ho- mini, statui et condicioni congruentem, nisi spiri- tus dei, qui scit et continet omnia, estque semper et ubique presens omnibus hominibuse), et dehinc spiritus hominis, qu in ipso est, qui solus cum spiritu Jhesu scit, quid est in homine 30 veluti scriptura dicit I. Cor. II3): „Spiritus enim omnia scru- 30) 1 Coг. 2 A. a) ita A rubr. b) ita emend, ab ed.; indicant .1. seu nostro? d) Nullus enim hominum contin. D I. 2. D I. 2. contin.: Solum igitur, v. infra p. 139, lin. 13. c) ita A pro isto c) post hane vocem 35 1) Coll. II. 23. 2) vide supra p. 122. 3) I. Cor. II. 10—11.
138 Matthiae de Janov Regulac, 1. 1II, tr. 5, dist. 8, c. 7 et 8. et doctrinas hominum.“ Hoc iam in presenti seculo maxime respicit multitudinem doctrinarum predictarum. „Que sunt qui- dem racionem habencia sapiencie in supersticione et humilitate et non ad parcendum corpori, non in honore aliquo ad saturi- 5 tatem carnis“ 1). Capitulum octavuma). Quod fulcimenta Antychristi vel obligaciones hominum sunt inhabilia Christi discipulis et inepta, etc.a). Sed adhuc volo esse hic advertendum id, quod paulo ante 10 assumpsi, dicens, quod multiplicitas statutorum et man- datorum hominum continet distraccionem et inep- ciam respectu sanctorum electorum, eo quod (1) in- ducuntb) distraccionem, sicut iam superius est disputatum, ubi dictum est 2), quod talia propter sui novitatem et recenciam 15 magis movent ad memoriam sue execucionis, quam precepta dei, quia iam nimis familiaria et antiquata quibusdam esse videntur, et quia maior splendor et proclamacio pro ipsis adhibetur, heu, iam in sanctoe) tempore, in populo per quos- dam, quam pro preceptis, et quia sunt corporalia et per con- 20 sequens vicina humano sensui, et quia valde sunt multa. propter quod sunt eciam scitu difficilia: que si superius posita pensaveris, intelliges, quomodo faciant a mandatis Jhesu cruci- fixi distraccionem. (2) De inepcia eorum sic intellige, quod nullusd) homi- 25 num potest ponere vel adinvenire legem omni ho- mini, statui et condicioni congruentem, nisi spiri- tus dei, qui scit et continet omnia, estque semper et ubique presens omnibus hominibuse), et dehinc spiritus hominis, qu in ipso est, qui solus cum spiritu Jhesu scit, quid est in homine 30 veluti scriptura dicit I. Cor. II3): „Spiritus enim omnia scru- 30) 1 Coг. 2 A. a) ita A rubr. b) ita emend, ab ed.; indicant .1. seu nostro? d) Nullus enim hominum contin. D I. 2. D I. 2. contin.: Solum igitur, v. infra p. 139, lin. 13. c) ita A pro isto c) post hane vocem 35 1) Coll. II. 23. 2) vide supra p. 122. 3) I. Cor. II. 10—11.
Strana 139
Qualiter multiplicitas inventionum human. inepta sit populo christ. 139 tatur, eciam profunda dei. Quis enim scit, que sunt hominis, nisi spiritus hominis, qui in ipso est? Ita et que dei sunt, nemo con- gnoscata), nisi spiritus dei.“ Solum igitur hic spiritus deib), qui semper et ubique est in homine, pensans ubique hominem et vires ipsius et necessitates ipsius atque totum in circuitu, scit et potest congruam legem et aptam ponere homini et confirmare. Alterius autem spiritus nullus. Et propterea dicit apostolus I. Thess. IIII° 1) : „Sciat [ f. 160a] unusquisque [vestrum] proprium vas pos- sidere in sanctificacione et honore“, et II. Cor. XIIl° 2): „Vosmet ipsos temptate, si estis in fide Christi, ipsi vos probate. An 10 non congnoscitis vosmetipsos, quia Christus in vobis est, nisi forte reprobi estis." Solusc) eciam spiritus dei, qui scit et potest inponere preceptum commune et ad ipsum singulos obligare, et scit et potest mandata talia adinvenire, que sunt apta omni homini et omni loco et omni hora sine ulla excepcione cuius- libet contingencie vel occasionisd). Potest autem, quia est uni- cus deus et dominus omnium et necesse est omnia sue voluntati concordare 3). Scit vero legem ponere spiritus dei omni homini congruentem, quia ipse solus est, qui scit, quid est in quolibet homine et quid expedit communiter omni homini aut quid et quanta potest omnis homo in omni loco et momento. Et ideo scriptum est Proverb. XVI. a.4): „Hominis est preparare ani- mum, domini autem est gubernare linguam. Omnes vie ho- minise) patent oculis eius: spirituum ponderator est dominus.“ 25 Propter quod optime Moyses est deprecatus, dicens Num. 27f) 5) : „Provideat |dominus] deus spiritum omnis carnis, virum, qui posset ingredi et egredi coram multitudine ista." Enimvero hic deus pauca precepta posuit et tra- dicionesg), que sine excepcione!) et omni dispensacione sunt 30 apta omni homini et ad que omnis homo sine ulla dispen- 15 20 8) Thess. 4 A. 9) 2 Cor. 13 A. 23) Prover. 16 A. 26) Num. 27 A. 29) Pauca precepta domini A. 31) Iz. 10 A. a) cognovit biblia. b) hominis A. c) Solum igitur contin. D I. 2. d) post hane vocem D 1. 2. contin. Omnes igitur, v. infra p. 140, lin. 20. 35 e) homini A. f) Num. 27 posterius add. A. g) traducens corr. tra- h) concepcione corr. excepcione A. diciones A. 1) recte I. Thess. IV. 4. 2) II. Cor. XIII. 5. 3) Cf. Ephes. IV. 6. 4) Proverb. XVI. 1—3. 5) Numer. XXVII. 16 (libere allatum).
Qualiter multiplicitas inventionum human. inepta sit populo christ. 139 tatur, eciam profunda dei. Quis enim scit, que sunt hominis, nisi spiritus hominis, qui in ipso est? Ita et que dei sunt, nemo con- gnoscata), nisi spiritus dei.“ Solum igitur hic spiritus deib), qui semper et ubique est in homine, pensans ubique hominem et vires ipsius et necessitates ipsius atque totum in circuitu, scit et potest congruam legem et aptam ponere homini et confirmare. Alterius autem spiritus nullus. Et propterea dicit apostolus I. Thess. IIII° 1) : „Sciat [ f. 160a] unusquisque [vestrum] proprium vas pos- sidere in sanctificacione et honore“, et II. Cor. XIIl° 2): „Vosmet ipsos temptate, si estis in fide Christi, ipsi vos probate. An 10 non congnoscitis vosmetipsos, quia Christus in vobis est, nisi forte reprobi estis." Solusc) eciam spiritus dei, qui scit et potest inponere preceptum commune et ad ipsum singulos obligare, et scit et potest mandata talia adinvenire, que sunt apta omni homini et omni loco et omni hora sine ulla excepcione cuius- libet contingencie vel occasionisd). Potest autem, quia est uni- cus deus et dominus omnium et necesse est omnia sue voluntati concordare 3). Scit vero legem ponere spiritus dei omni homini congruentem, quia ipse solus est, qui scit, quid est in quolibet homine et quid expedit communiter omni homini aut quid et quanta potest omnis homo in omni loco et momento. Et ideo scriptum est Proverb. XVI. a.4): „Hominis est preparare ani- mum, domini autem est gubernare linguam. Omnes vie ho- minise) patent oculis eius: spirituum ponderator est dominus.“ 25 Propter quod optime Moyses est deprecatus, dicens Num. 27f) 5) : „Provideat |dominus] deus spiritum omnis carnis, virum, qui posset ingredi et egredi coram multitudine ista." Enimvero hic deus pauca precepta posuit et tra- dicionesg), que sine excepcione!) et omni dispensacione sunt 30 apta omni homini et ad que omnis homo sine ulla dispen- 15 20 8) Thess. 4 A. 9) 2 Cor. 13 A. 23) Prover. 16 A. 26) Num. 27 A. 29) Pauca precepta domini A. 31) Iz. 10 A. a) cognovit biblia. b) hominis A. c) Solum igitur contin. D I. 2. d) post hane vocem D 1. 2. contin. Omnes igitur, v. infra p. 140, lin. 20. 35 e) homini A. f) Num. 27 posterius add. A. g) traducens corr. tra- h) concepcione corr. excepcione A. diciones A. 1) recte I. Thess. IV. 4. 2) II. Cor. XIII. 5. 3) Cf. Ephes. IV. 6. 4) Proverb. XVI. 1—3. 5) Numer. XXVII. 16 (libere allatum).
Strana 140
140 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 8, c. 8. sacione obligatur et in omni loco et omni hora et quilibet et per totam vitam. Sunt enim in se decem, et illa famosa, ex- pressa et cuilibet intellectui, eciam grossissimo, vicina, ita ut in nullo possit homo murmurare vel allegare per ea se gra- vatum. Que piissimus Jhesus crucifixus, dei virtus et dei sa- piencia, tantum in unicum preceptum breviavit, quemad- modum scriptum est 1): „Verbum abreviatum dominus faciet super terram.“ Illud vero est caritas dei et proximi, neque in- venies legislatorem christianorum, Jhesum, aliud preceptum in 10 ewangelio tradidisse aut statuisse, nisi illud, cum dixit 2): „Hoc est preceptum meum, ut diligatis invicem, sicut dilexi vos." Similiter et repetitor suus, apostolus, ad [Romanos ] tredecimoa) 3) „Nichil, inquit, alterutrum debeatis, nisi ut invicem diligatis, quoniam qui diligit [proximum!, legem inplevit. Nam plenitudo legis est dileccio.“ Et hec ipsa est regula communis, una om- nium, brevis, facilis, sufficiens, perfecta, infallibilis, et ipsa est lex perfecte libertatis, qualem decebat nobis tradere ipsam ma- trem, communem omnium, inquam, pulchre dileccionis 4), dei sapienciam et dei virtutem, id est Christum Jhesum 5). Omnesb) igitur alie tradiciones hominum nimis multi- pharie sunte) superflue et inepte. Quare videtur, quod non statuta deberent appellari, sed supersticiones et opera hominum pariesque lapideus, luto linitus absque temperamento et paleis 6). Nullus verod) hominum potest talem regulam aut statutum 25 condere, quod sit universaliter contemperatum omni homini, omni statui et omni condicioni hominum, congruens in omni loco et in omni tempore sine excepcione [ad] conservandum. quod non in statuto aut precepto predictoe) dei sufficientissimo palam non includaturf), prout scriptum Ro. XIII7): „Qui enim 30 diligit, legem implevit. Nam: Non adulterabis: Non falsum testi- monium dices: Non concupisces rem proximi tui, et si quod 5 15 20 7) Rom. 9 A. 10) Joh. 15 A. 12) Ro. 13 A. 16) Regula brevis christianorum dileccio A. 22) Supersticiones statut(a) appellari debent A. 29) Ro. 13 A. a) posterius add. A. b) contin. D 1. 2. c) om. D 2. d) enim D 1. 2. e) om. D 1. 2. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. Cum autem, v. infra p. 142, lin. 19. 1) Rom. IX. 28. 2) Joh. XV. 12. 3) Rom. XIII. 8. 10. 4) Cf. Eccli. XXIV. 24. 5) Cf. I. Cor. I. 24. 6) Cf. Ezech. XIII. 10. 7) Rom. 40 XIII. 8—10. 35
140 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 8, c. 8. sacione obligatur et in omni loco et omni hora et quilibet et per totam vitam. Sunt enim in se decem, et illa famosa, ex- pressa et cuilibet intellectui, eciam grossissimo, vicina, ita ut in nullo possit homo murmurare vel allegare per ea se gra- vatum. Que piissimus Jhesus crucifixus, dei virtus et dei sa- piencia, tantum in unicum preceptum breviavit, quemad- modum scriptum est 1): „Verbum abreviatum dominus faciet super terram.“ Illud vero est caritas dei et proximi, neque in- venies legislatorem christianorum, Jhesum, aliud preceptum in 10 ewangelio tradidisse aut statuisse, nisi illud, cum dixit 2): „Hoc est preceptum meum, ut diligatis invicem, sicut dilexi vos." Similiter et repetitor suus, apostolus, ad [Romanos ] tredecimoa) 3) „Nichil, inquit, alterutrum debeatis, nisi ut invicem diligatis, quoniam qui diligit [proximum!, legem inplevit. Nam plenitudo legis est dileccio.“ Et hec ipsa est regula communis, una om- nium, brevis, facilis, sufficiens, perfecta, infallibilis, et ipsa est lex perfecte libertatis, qualem decebat nobis tradere ipsam ma- trem, communem omnium, inquam, pulchre dileccionis 4), dei sapienciam et dei virtutem, id est Christum Jhesum 5). Omnesb) igitur alie tradiciones hominum nimis multi- pharie sunte) superflue et inepte. Quare videtur, quod non statuta deberent appellari, sed supersticiones et opera hominum pariesque lapideus, luto linitus absque temperamento et paleis 6). Nullus verod) hominum potest talem regulam aut statutum 25 condere, quod sit universaliter contemperatum omni homini, omni statui et omni condicioni hominum, congruens in omni loco et in omni tempore sine excepcione [ad] conservandum. quod non in statuto aut precepto predictoe) dei sufficientissimo palam non includaturf), prout scriptum Ro. XIII7): „Qui enim 30 diligit, legem implevit. Nam: Non adulterabis: Non falsum testi- monium dices: Non concupisces rem proximi tui, et si quod 5 15 20 7) Rom. 9 A. 10) Joh. 15 A. 12) Ro. 13 A. 16) Regula brevis christianorum dileccio A. 22) Supersticiones statut(a) appellari debent A. 29) Ro. 13 A. a) posterius add. A. b) contin. D 1. 2. c) om. D 2. d) enim D 1. 2. e) om. D 1. 2. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. Cum autem, v. infra p. 142, lin. 19. 1) Rom. IX. 28. 2) Joh. XV. 12. 3) Rom. XIII. 8. 10. 4) Cf. Eccli. XXIV. 24. 5) Cf. I. Cor. I. 24. 6) Cf. Ezech. XIII. 10. 7) Rom. 40 XIII. 8—10. 35
Strana 141
Qualiter multiplicitas inventionum human. inepta sit populo christ. 141 aliud est mandatum, in hoc verbo instauratur: Diliges proxi- mum tuum, sicut teipsum. Dileccio proximi malum non est.“ Colligitur ergo ex istis de observacione adinvencionum multarum, que precise venerunt ex hominibus, utpote calen- darum vel dierum vel ieiuniorum et temporum orandi et quan- titatisa) psallendi et de multis huiusmodi similibus, puta hoc, quod mensura et modus, communiter omnibus hominibus con- petens et singulis, et semper et sub racione precepti obligans, non potest inveniri ab homine neque debet, — que quidem mensura et modus omni homini conveniat, omni tempore vel loco et statutis obliget necessario et indispensabiliter, — nisi tantum a deo, qui potest et scit, quid est in homine. Propter quod dictum est 1): „Ea, que homines ex seipsis statuunt et in- ponunt super humeros hominum, sunt inepta communitati, et by plurimum gravia." Apparet hoc hodie, cum propter psalmodias clero conposi- tas et horas psallendi et multa milia omni die efficiuntur occasio- nes] transgressionum, a quibus transgressionibus et temptacioni- bus rusticus est quilibet penitus liber et absolutus, qui non habet regulas tot sibi inpositas ad orandum, sicut presbiteri ad suas 20 horas; qui vel eas non dicunt propter occurrencia inpedimenta multarum et variarum circumstanciarum, aut eas non ita dicunt, prout habent in statutis, vel non integre vel non ine) talibus distinccionibus horarum diei ea dicunt. Que omnia sine dubio wlnerant consciencias eorum et reddunt obnoxias ad culpam, 25 quod potest evidenter trahi et probari ex confessionibus cottidianis sacerdotum, in quibus peccata sua confitentes, ut [f. 160b] plurimum faciunt tantam vel maiorem vim et con- potum de prevaricacione horarum suarum cottidie, quam de ommissione mandatorum divinorum; per que in consciencia in- quinantur et involvuntur, cum [manifestum sit]d) eos contra de- creta superiorum suorum operari. Que quidem conatur dya- bolus in mentibus ipsorum amplius aggravare, ut sic occa- sionem nactus a consciencia obligata, culpam supra modum aggravet et captivet. Et sic per consequens exinde continua et 35 multa transgressio est [con veniens ipsi dyabolo, qui est fratrum lO 15 30 a) ita corr. ab ed. ; quantitate A. b) sup. lin. add. A. c) enim corr. in A. d) add. ab ed. 1) Cf. Matth. XXIII. 3—4 (libera paraphrasis).
Qualiter multiplicitas inventionum human. inepta sit populo christ. 141 aliud est mandatum, in hoc verbo instauratur: Diliges proxi- mum tuum, sicut teipsum. Dileccio proximi malum non est.“ Colligitur ergo ex istis de observacione adinvencionum multarum, que precise venerunt ex hominibus, utpote calen- darum vel dierum vel ieiuniorum et temporum orandi et quan- titatisa) psallendi et de multis huiusmodi similibus, puta hoc, quod mensura et modus, communiter omnibus hominibus con- petens et singulis, et semper et sub racione precepti obligans, non potest inveniri ab homine neque debet, — que quidem mensura et modus omni homini conveniat, omni tempore vel loco et statutis obliget necessario et indispensabiliter, — nisi tantum a deo, qui potest et scit, quid est in homine. Propter quod dictum est 1): „Ea, que homines ex seipsis statuunt et in- ponunt super humeros hominum, sunt inepta communitati, et by plurimum gravia." Apparet hoc hodie, cum propter psalmodias clero conposi- tas et horas psallendi et multa milia omni die efficiuntur occasio- nes] transgressionum, a quibus transgressionibus et temptacioni- bus rusticus est quilibet penitus liber et absolutus, qui non habet regulas tot sibi inpositas ad orandum, sicut presbiteri ad suas 20 horas; qui vel eas non dicunt propter occurrencia inpedimenta multarum et variarum circumstanciarum, aut eas non ita dicunt, prout habent in statutis, vel non integre vel non ine) talibus distinccionibus horarum diei ea dicunt. Que omnia sine dubio wlnerant consciencias eorum et reddunt obnoxias ad culpam, 25 quod potest evidenter trahi et probari ex confessionibus cottidianis sacerdotum, in quibus peccata sua confitentes, ut [f. 160b] plurimum faciunt tantam vel maiorem vim et con- potum de prevaricacione horarum suarum cottidie, quam de ommissione mandatorum divinorum; per que in consciencia in- quinantur et involvuntur, cum [manifestum sit]d) eos contra de- creta superiorum suorum operari. Que quidem conatur dya- bolus in mentibus ipsorum amplius aggravare, ut sic occa- sionem nactus a consciencia obligata, culpam supra modum aggravet et captivet. Et sic per consequens exinde continua et 35 multa transgressio est [con veniens ipsi dyabolo, qui est fratrum lO 15 30 a) ita corr. ab ed. ; quantitate A. b) sup. lin. add. A. c) enim corr. in A. d) add. ab ed. 1) Cf. Matth. XXIII. 3—4 (libera paraphrasis).
Strana 142
142 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 8 et 9. accusator 1), in partem suam et in aminiculum in iudicio ex- tremo accusandi, qui talia omnia et singula cum summo [studio colligit et querit ea aggravare et in conscienciis infirmorum, prout scriptum est2): „Et dum commoventur pedes mei, super me magna locuti sunt“, et post pauca3): „Inimici autem mei vivunt et confirmati sunt super me“, etc. Sic eciam in laycis perinde fiunt infinite omni die transgressiones in observacione multorum dierum ieiunando aut dies celebrando atque in aliis multis observanciis, ad que to obligantur a suis superioribus sub racione non consilii, sed precepti; per que videmus communiter ipsos offendi et in conscienciis wlnerari et in potestatem dyaboli captivari. Qui Sathan, a minoribus incipiens perducere ad maiora, usque ad desperacionem solet deducere per contem[pltus super con- 15 temptum [faciens] addicionem. Videat ista et doleat, cui ista datum est videre! 5 Capitulum nonuma). Discrecio mandatorum dei a tradicionibus hominuma). Cumb) autem hec scribo, non est propositie) mei destruere 20 obedienciam subditorum vel infirmare aut ea cassare, que sunt virtutum Christi Jhesu aminicula et ipsius preceptorum atque sacramentorum in dei ecclesia promotiva; neque eciam inpungno per ista ea, que sunt a sancto spiritu per suos statuta utilia adinventa, quoniam scio, quod dominus Jhesus de talibus est 25 locutus, dicens 4): „Omnia, que dicunt vobis, facite“ et infra Mt. 23d) 5): „Hec oportuit facere“, puta precepta summi dei, „et illa non obmittere“, scilicet mandata prelatorum. Scio insuper ex apostolo [ad] Titum 1e) 6), quod „omnia munda sunt mundis et inquinatis nichil est mundum“, et Ro. 8f) 7), quod „omnia dili- 4) Ps. 37 A. 25) Mt. 23 A. 28) Titum 1A. 29) Rom. 8 A. a) ita A rubr. b) contin. D 1. 2. c) posterius add. A. d) Mt. 23 posterius add. A. e) Titum 1 posterius add. A. f) 8 posterius add. A. 1) Cf. Apoc. XII. 10. 2) Psalm. XXXVII. 17. 3) Psalm. XXXVII. 20. 4) Matth. XXIII. 3. 5) Matth. XXIII. 23. 6) Titum I. 15. 7) Rom. 35 VIII. 28. 30
142 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 8 et 9. accusator 1), in partem suam et in aminiculum in iudicio ex- tremo accusandi, qui talia omnia et singula cum summo [studio colligit et querit ea aggravare et in conscienciis infirmorum, prout scriptum est2): „Et dum commoventur pedes mei, super me magna locuti sunt“, et post pauca3): „Inimici autem mei vivunt et confirmati sunt super me“, etc. Sic eciam in laycis perinde fiunt infinite omni die transgressiones in observacione multorum dierum ieiunando aut dies celebrando atque in aliis multis observanciis, ad que to obligantur a suis superioribus sub racione non consilii, sed precepti; per que videmus communiter ipsos offendi et in conscienciis wlnerari et in potestatem dyaboli captivari. Qui Sathan, a minoribus incipiens perducere ad maiora, usque ad desperacionem solet deducere per contem[pltus super con- 15 temptum [faciens] addicionem. Videat ista et doleat, cui ista datum est videre! 5 Capitulum nonuma). Discrecio mandatorum dei a tradicionibus hominuma). Cumb) autem hec scribo, non est propositie) mei destruere 20 obedienciam subditorum vel infirmare aut ea cassare, que sunt virtutum Christi Jhesu aminicula et ipsius preceptorum atque sacramentorum in dei ecclesia promotiva; neque eciam inpungno per ista ea, que sunt a sancto spiritu per suos statuta utilia adinventa, quoniam scio, quod dominus Jhesus de talibus est 25 locutus, dicens 4): „Omnia, que dicunt vobis, facite“ et infra Mt. 23d) 5): „Hec oportuit facere“, puta precepta summi dei, „et illa non obmittere“, scilicet mandata prelatorum. Scio insuper ex apostolo [ad] Titum 1e) 6), quod „omnia munda sunt mundis et inquinatis nichil est mundum“, et Ro. 8f) 7), quod „omnia dili- 4) Ps. 37 A. 25) Mt. 23 A. 28) Titum 1A. 29) Rom. 8 A. a) ita A rubr. b) contin. D 1. 2. c) posterius add. A. d) Mt. 23 posterius add. A. e) Titum 1 posterius add. A. f) 8 posterius add. A. 1) Cf. Apoc. XII. 10. 2) Psalm. XXXVII. 17. 3) Psalm. XXXVII. 20. 4) Matth. XXIII. 3. 5) Matth. XXIII. 23. 6) Titum I. 15. 7) Rom. 35 VIII. 28. 30
Strana 143
Discretio mandatorum dei a traditionibus hominum. 143 gentibus deum cooperantur in bonum hiis, qui secundum pro- positum dei vocati sunt sancti.“ Sed ista scribens prelatos coronatos convenio, ut videant, ne sunt prepositi Pharaonis et supradicti „novi regis“ 1), qui satagit dei populum iuxta predicta opprimere sapienter, ut scilicet „a veritate auditum avertens, ad fabulas convertatur“a) 2). Ego etenim teste Jhesu crucifixo contemplor, quod hodie sacerdotes et populus minus sciat et observet precepta dei sui tremendab), quam mandata et tradiciones hominum, etc) ma- gis timeat et ponderet huiusmodi adinvenciones quam veritatem vite et caritatem proximorum, et quod in talibus observanciis totam constituat iusticiam suam et salutem, licet non habita Jhesu crucifixi noticia et caritate. Ad d) quos proprie sermo est directus supra allegatus, in quo dicitur 3): „Eo quod appropin- quat populus iste michi ore suo et labiis suis glorificat me, cor autem eorume) longe est a me, et timuerunt me mandato ho- minum et doctrinis.“ Quod Jhesus replicans in causa simili, dicit Mt. 151) 4): „Frustra autem colunt me, docentes mandata et doctrinas.“ Scit siquidem dyabolus nimis subtiliter, ut sepe dictum est, in talibus et per talia negociari de animabus et con- 20 sciencias ipsorum wlnerare et abducere ab unico porro neces- sario 5), scilicet Jhesu Christo. Non enim sine causa dictum est 6): „Quis novit altitudinem Sathane? Propositi igitur mei est, cum hec loquor, ut tales ad- invenciones et obligaciones ad ipsass) essent diminute 25 et remisse, saltem quoad aliquid ipsarumh), et quod solum dileccio dei et proximorum aut dei precepta alia solum esse populis tremenda et ad unguem us- 5 10 15 7) Protestacio autoris contra sacerdotes et populum observantes tra- diciones hominum et non mandata dei A manu posteriore. 14) Esaie 29 A. 30 24) Propositum autoris quale est A 18) Mt. 15 A. 23) Apoc. 2 A. manu posteriore. a) et infra Mt. 23 — convertatur om. D. 1. 2. b) tremendi A; tre- d) ad — altitudinem menda D 1. 2. c) ea seq. in A, sed posterius del. Sathane om. D 1. 2. e) eius biblia. f) 15 posterius add. A. g) con- 35 h) ipsorum corr. ipsarum A: aliquam sciencias hominum (sic) D 1. 2. ipsorum D 2. 1) Cf. Exodi I. 8. 2) Cf. II. Tim. IV. 4. 3) Isaiae XXIX. 13. 4) Matth. NV. 9. 5) Cf. Lucae X. 42. 6) Cf. Apoc. II. 24.
Discretio mandatorum dei a traditionibus hominum. 143 gentibus deum cooperantur in bonum hiis, qui secundum pro- positum dei vocati sunt sancti.“ Sed ista scribens prelatos coronatos convenio, ut videant, ne sunt prepositi Pharaonis et supradicti „novi regis“ 1), qui satagit dei populum iuxta predicta opprimere sapienter, ut scilicet „a veritate auditum avertens, ad fabulas convertatur“a) 2). Ego etenim teste Jhesu crucifixo contemplor, quod hodie sacerdotes et populus minus sciat et observet precepta dei sui tremendab), quam mandata et tradiciones hominum, etc) ma- gis timeat et ponderet huiusmodi adinvenciones quam veritatem vite et caritatem proximorum, et quod in talibus observanciis totam constituat iusticiam suam et salutem, licet non habita Jhesu crucifixi noticia et caritate. Ad d) quos proprie sermo est directus supra allegatus, in quo dicitur 3): „Eo quod appropin- quat populus iste michi ore suo et labiis suis glorificat me, cor autem eorume) longe est a me, et timuerunt me mandato ho- minum et doctrinis.“ Quod Jhesus replicans in causa simili, dicit Mt. 151) 4): „Frustra autem colunt me, docentes mandata et doctrinas.“ Scit siquidem dyabolus nimis subtiliter, ut sepe dictum est, in talibus et per talia negociari de animabus et con- 20 sciencias ipsorum wlnerare et abducere ab unico porro neces- sario 5), scilicet Jhesu Christo. Non enim sine causa dictum est 6): „Quis novit altitudinem Sathane? Propositi igitur mei est, cum hec loquor, ut tales ad- invenciones et obligaciones ad ipsass) essent diminute 25 et remisse, saltem quoad aliquid ipsarumh), et quod solum dileccio dei et proximorum aut dei precepta alia solum esse populis tremenda et ad unguem us- 5 10 15 7) Protestacio autoris contra sacerdotes et populum observantes tra- diciones hominum et non mandata dei A manu posteriore. 14) Esaie 29 A. 30 24) Propositum autoris quale est A 18) Mt. 15 A. 23) Apoc. 2 A. manu posteriore. a) et infra Mt. 23 — convertatur om. D. 1. 2. b) tremendi A; tre- d) ad — altitudinem menda D 1. 2. c) ea seq. in A, sed posterius del. Sathane om. D 1. 2. e) eius biblia. f) 15 posterius add. A. g) con- 35 h) ipsorum corr. ipsarum A: aliquam sciencias hominum (sic) D 1. 2. ipsorum D 2. 1) Cf. Exodi I. 8. 2) Cf. II. Tim. IV. 4. 3) Isaiae XXIX. 13. 4) Matth. NV. 9. 5) Cf. Lucae X. 42. 6) Cf. Apoc. II. 24.
Strana 144
144 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 9. que adinplenda docerentur, et quod alia sunt modice a) reputacionis aut nichili ipsorum in respectu; etb) ea, que man- dant et statuunt prelati subditis, ea faciant cum magno tem- peramento caritatis, neminem, nisi qui gratis ea contempnit, ad culpam obligando, ets) in hiis, que mandant, quod magnam et d) notabilem ponant differenciam suorum verborum et ver- borum divinorum, ut scilicet nullibi necessitas et timor subditis inponatur, nisi ad verba Jhesu crucifixi ete) ad eius precepta alia vero omnia opera hominum solummodo esse consilia cen- 1o seantur, et ita populo declarentur, ut sic mandata hominum prout mandata hominum venerentur, et precepta dei tremenda [f. 161a] in sua dignitate, quemadmodum precepta dei condecet. adorentur et inpleantur. Propter que solum scriptum est 1): „Tu mandasti mandata tua custodiri nimis“f). Et iterum 2): „Man- dasti [iusticiam] testimonia et veritatem tuam8) nimis.“ Istud autem notabiliter monstravit in se fidelis Jhesu discipulus, Pau- lus, futuris omnibus Christi apostolis in exemplum. Nam dixit, ponens magnam differenciam inter suas doctrinas et verba Jhesu Christi, dixit cum timore, I. Cor. VII° 3): „Dico autem innuptis 20 et viduis: Bonum est illis, si sic permaneant, sicut et ego“, et paulo post 4): „Hiis autem, qui matrimonio iuncti sunt, pre- cipio non ego, sed dominus, uxorem a viro non discedere. Quod si discesserit, manere innuptam aut viro reconciliari. Et vir uxorem non dimittat. Nam ceteris ego dico, non dominus: 25 Si quis frater uxorem habet infidelem et hec consentit habitare cum illo, non dimittat illam." Ecce, quomodo cum distinccione magna loquitur suis in- ferioribus apostolus et cum moderamine, ne inponat alicubi 15 6) Quanta, dicit, est differencia inter adinvenciones et obligaciones ho- 30 minum et mandata dei A manu posteriore. 13) Ps. 118 A. 14) Eodem 1. 18) Differenciam ponit apostolus inter doctrinam Christi et doctrinam suam A manu posteriore. 19) 1 Cor. 7 A. a) modice reputacionis aut in marg. add. A. b) et — mandant, quod om. D I. 2. c) ita corr. ab ed.; cum A. d) itaque D 1. 2. e) super 35 lin. add. A. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. In cerimoniis, v. infra p. 145, lin. 7. g) in marg. add. A. 1) Psalm. CXVIII. 4. 2) Psalm. CXVIII. 138. 3) I. Cor. VII. 8. 4) I. Cor. VII. I0.
144 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 9. que adinplenda docerentur, et quod alia sunt modice a) reputacionis aut nichili ipsorum in respectu; etb) ea, que man- dant et statuunt prelati subditis, ea faciant cum magno tem- peramento caritatis, neminem, nisi qui gratis ea contempnit, ad culpam obligando, ets) in hiis, que mandant, quod magnam et d) notabilem ponant differenciam suorum verborum et ver- borum divinorum, ut scilicet nullibi necessitas et timor subditis inponatur, nisi ad verba Jhesu crucifixi ete) ad eius precepta alia vero omnia opera hominum solummodo esse consilia cen- 1o seantur, et ita populo declarentur, ut sic mandata hominum prout mandata hominum venerentur, et precepta dei tremenda [f. 161a] in sua dignitate, quemadmodum precepta dei condecet. adorentur et inpleantur. Propter que solum scriptum est 1): „Tu mandasti mandata tua custodiri nimis“f). Et iterum 2): „Man- dasti [iusticiam] testimonia et veritatem tuam8) nimis.“ Istud autem notabiliter monstravit in se fidelis Jhesu discipulus, Pau- lus, futuris omnibus Christi apostolis in exemplum. Nam dixit, ponens magnam differenciam inter suas doctrinas et verba Jhesu Christi, dixit cum timore, I. Cor. VII° 3): „Dico autem innuptis 20 et viduis: Bonum est illis, si sic permaneant, sicut et ego“, et paulo post 4): „Hiis autem, qui matrimonio iuncti sunt, pre- cipio non ego, sed dominus, uxorem a viro non discedere. Quod si discesserit, manere innuptam aut viro reconciliari. Et vir uxorem non dimittat. Nam ceteris ego dico, non dominus: 25 Si quis frater uxorem habet infidelem et hec consentit habitare cum illo, non dimittat illam." Ecce, quomodo cum distinccione magna loquitur suis in- ferioribus apostolus et cum moderamine, ne inponat alicubi 15 6) Quanta, dicit, est differencia inter adinvenciones et obligaciones ho- 30 minum et mandata dei A manu posteriore. 13) Ps. 118 A. 14) Eodem 1. 18) Differenciam ponit apostolus inter doctrinam Christi et doctrinam suam A manu posteriore. 19) 1 Cor. 7 A. a) modice reputacionis aut in marg. add. A. b) et — mandant, quod om. D I. 2. c) ita corr. ab ed.; cum A. d) itaque D 1. 2. e) super 35 lin. add. A. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. In cerimoniis, v. infra p. 145, lin. 7. g) in marg. add. A. 1) Psalm. CXVIII. 4. 2) Psalm. CXVIII. 138. 3) I. Cor. VII. 8. 4) I. Cor. VII. I0.
Strana 145
Discretio mandatorum dei a traditionibus hominum. 145 necessitatem et timorem alibi, nisi ad precepta et verba Jhesu Christi, et ne iniciat occasionem Sathane circumveniendia) et involvendi consciencias subditorum, — veluti superius est eciam allegatum 1): „Ne, inquit, circumveniamur a Sathana. Non enim ignoramus cogitaciones eius“, — aut ne in wlgi opinione precepta dei tremendi equare constitucionibus hominum et mandatis videatur, inb) quibus cerimoniis non est salus, nisi in quantum suffragantur ad mandata dei adinplenda“). Unde infra ibidem dicit 2): „De virginibus non habeo precep- tum, consilium autem do, tamquam misericordiam consecutus 10 a domino, ut sim fidelis. Existimo ego hoc bonum esse propter instantem necessitatem, quoniam bonum est homini sic esse.“ Et post addit 3): „Puto autem, quod et ego spiritum dei habeam." Ecce, quam cum timore apostolus intencionem suam pro- 15 ducit in medium et temperate. Videant igitur, quantum distant ab ipso moderni, in quorum ore, ut supra dictum est 4), non resonat aliud nisi: „Districte precipimus et mandamus“, et iterum: „Quod si quis paginam hanc aut [illam] et alia huiusmodi talia violaverit, sciat se dei omnipotentis et sanctorum indigna- 20 cionem incursurum“, et: „Ipsum nos ex nunc, prout ex tunc, et ex tunc, prout ex nunc excommunicamus et anathemati- samus in hiis scriptis“; de preceptis autem dei et ipsorum trans- gressione terrorem non faciunt in subditis neque magnam racionem. Verumptamend) dico omnibus, qui possunt hec capere, capiant, quod coram Christo Jhesu sic collegi ex scripturis, et puto, quod omnia, scilicete) prenotata opera homi- num, cerimonie et tradiciones funditus destruentur et cessabunt, et exaltabitur dominus solus, et uni- 30 cum verbum ipsius manebit in eternum. Et tempus illud iam instat, in quo illa evacuabuntur. Scripture 7) Non est salus in cerimoniis A manu poster. 9) 1 Cor. 7 A. 19) Propter suas tradiciones et adinvenciones quomodo excommunicant, non (propter) precepta dei A. 26) Nota bene A. 25 35 a) post corr. super lin. A. b) contin. D 1. 2. c) inplenda D 1. 2; post quam vocem contin, iidem codices: Verumtamen dico, v. infra lin. 26. d) contin. D 1. 2. e) om. D 2. 1) II. Cor. II. 11 (cf. supra p. 131). 3) I. Cor. VII. 30. 4) Cf. supra p. 114. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 2) I. Cor. VII. 25—26. 10 40
Discretio mandatorum dei a traditionibus hominum. 145 necessitatem et timorem alibi, nisi ad precepta et verba Jhesu Christi, et ne iniciat occasionem Sathane circumveniendia) et involvendi consciencias subditorum, — veluti superius est eciam allegatum 1): „Ne, inquit, circumveniamur a Sathana. Non enim ignoramus cogitaciones eius“, — aut ne in wlgi opinione precepta dei tremendi equare constitucionibus hominum et mandatis videatur, inb) quibus cerimoniis non est salus, nisi in quantum suffragantur ad mandata dei adinplenda“). Unde infra ibidem dicit 2): „De virginibus non habeo precep- tum, consilium autem do, tamquam misericordiam consecutus 10 a domino, ut sim fidelis. Existimo ego hoc bonum esse propter instantem necessitatem, quoniam bonum est homini sic esse.“ Et post addit 3): „Puto autem, quod et ego spiritum dei habeam." Ecce, quam cum timore apostolus intencionem suam pro- 15 ducit in medium et temperate. Videant igitur, quantum distant ab ipso moderni, in quorum ore, ut supra dictum est 4), non resonat aliud nisi: „Districte precipimus et mandamus“, et iterum: „Quod si quis paginam hanc aut [illam] et alia huiusmodi talia violaverit, sciat se dei omnipotentis et sanctorum indigna- 20 cionem incursurum“, et: „Ipsum nos ex nunc, prout ex tunc, et ex tunc, prout ex nunc excommunicamus et anathemati- samus in hiis scriptis“; de preceptis autem dei et ipsorum trans- gressione terrorem non faciunt in subditis neque magnam racionem. Verumptamend) dico omnibus, qui possunt hec capere, capiant, quod coram Christo Jhesu sic collegi ex scripturis, et puto, quod omnia, scilicete) prenotata opera homi- num, cerimonie et tradiciones funditus destruentur et cessabunt, et exaltabitur dominus solus, et uni- 30 cum verbum ipsius manebit in eternum. Et tempus illud iam instat, in quo illa evacuabuntur. Scripture 7) Non est salus in cerimoniis A manu poster. 9) 1 Cor. 7 A. 19) Propter suas tradiciones et adinvenciones quomodo excommunicant, non (propter) precepta dei A. 26) Nota bene A. 25 35 a) post corr. super lin. A. b) contin. D 1. 2. c) inplenda D 1. 2; post quam vocem contin, iidem codices: Verumtamen dico, v. infra lin. 26. d) contin. D 1. 2. e) om. D 2. 1) II. Cor. II. 11 (cf. supra p. 131). 3) I. Cor. VII. 30. 4) Cf. supra p. 114. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 2) I. Cor. VII. 25—26. 10 40
Strana 146
146 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 9 et dist. 9; c. I vero, que hoca) exprimunt, nimis multe sunt. Michi ad presens solum verbum Jhesu sufficit, ubi dicit Mt. XV. c. b) 1): „Omnis plantacio, quam non plantavit pater meus, eradicabitur9). Sinite illos, qui ceci sunt et duces cecorum; cecus autem si ceco du- 5 catum prestet, ambo in foveam cadunt.“ 2) Mt. 15 A. a) hec D 1. 2. b) Mt. XV. c. om. D 1. 2. c) post hanc vocem D 1. 2. contin. Omnis christianus, v. infra p. 172, lin. 14. f) Matth. XV. 13—14.
146 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 8, c. 9 et dist. 9; c. I vero, que hoca) exprimunt, nimis multe sunt. Michi ad presens solum verbum Jhesu sufficit, ubi dicit Mt. XV. c. b) 1): „Omnis plantacio, quam non plantavit pater meus, eradicabitur9). Sinite illos, qui ceci sunt et duces cecorum; cecus autem si ceco du- 5 catum prestet, ambo in foveam cadunt.“ 2) Mt. 15 A. a) hec D 1. 2. b) Mt. XV. c. om. D 1. 2. c) post hanc vocem D 1. 2. contin. Omnis christianus, v. infra p. 172, lin. 14. f) Matth. XV. 13—14.
Strana 147
DISTINCCIO NONA *). DE INCONSTANCIA MEMBRORUM ANTICHRISTIa). Capitulum primum2). Nunc iam redeundum erit ad tractandum de locustis coronatis1). Qui autem per ipsas sint intellecti, ex iam notatis poterit legenti apparere, hoc cum illis ad animum reducto, quam ob rem sint locustis conparati, que de fumob) abyssi prodierunt1). Quod profecto intelliget, deducto Pauli vaticinio de hiis diebus, in quo dicitur IIa Thym. III° 2): „Hoc autem scito, quia in no- vissimis diebus instabunt tempora periculosa.“ Cuius racionem ponit Johannes in Apokalypsi, dicens 3): "Quia solvetur Satha- nas", subaudis ad ista pericula subtiliter inducendum. Qualiter vero iste Sathanas solvetur, illud alio enigmate exprimit in capitulo supradicto de locustis; dicitur enim ibi- dem4): „Et data ei — Sathane — clavis“, id est potestas eius resoluta ad seducendum gentes, „putei abyssi“, id est cupidi- tatis, quia radix omnium malorum cupiditas. Que cupiditas ho- minum alias dicitur in scripturis os vulve; unde in Proverbiis 5) : IO 15 10) 2 Thim. 3 A. 12) Apoc. 20 A. 16) Apoc. 9A. 19) Prover. 20 30 A. a) ita A rubr. b) summo corr. fumo A. 1) Cf. Apoc. IX. 3; de locustis coronatis auctor tractavit supra p. 113 sq. 2) II. Tim. III. 1. 3) Apoc. XX. 7. 4) Apoc. IX. 1. 5) Prov. XXX. 16: „Infernus et os vulvae et terra, quae non satiatur aqua: ignis vero num- 25 quam dicit: Sufficit.“ 10"
DISTINCCIO NONA *). DE INCONSTANCIA MEMBRORUM ANTICHRISTIa). Capitulum primum2). Nunc iam redeundum erit ad tractandum de locustis coronatis1). Qui autem per ipsas sint intellecti, ex iam notatis poterit legenti apparere, hoc cum illis ad animum reducto, quam ob rem sint locustis conparati, que de fumob) abyssi prodierunt1). Quod profecto intelliget, deducto Pauli vaticinio de hiis diebus, in quo dicitur IIa Thym. III° 2): „Hoc autem scito, quia in no- vissimis diebus instabunt tempora periculosa.“ Cuius racionem ponit Johannes in Apokalypsi, dicens 3): "Quia solvetur Satha- nas", subaudis ad ista pericula subtiliter inducendum. Qualiter vero iste Sathanas solvetur, illud alio enigmate exprimit in capitulo supradicto de locustis; dicitur enim ibi- dem4): „Et data ei — Sathane — clavis“, id est potestas eius resoluta ad seducendum gentes, „putei abyssi“, id est cupidi- tatis, quia radix omnium malorum cupiditas. Que cupiditas ho- minum alias dicitur in scripturis os vulve; unde in Proverbiis 5) : IO 15 10) 2 Thim. 3 A. 12) Apoc. 20 A. 16) Apoc. 9A. 19) Prover. 20 30 A. a) ita A rubr. b) summo corr. fumo A. 1) Cf. Apoc. IX. 3; de locustis coronatis auctor tractavit supra p. 113 sq. 2) II. Tim. III. 1. 3) Apoc. XX. 7. 4) Apoc. IX. 1. 5) Prov. XXX. 16: „Infernus et os vulvae et terra, quae non satiatur aqua: ignis vero num- 25 quam dicit: Sufficit.“ 10"
Strana 148
148 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 9, c. 1. 20 „Infernus et os vulve numquam, dicit, sufficit.“ Notatur autem hic vulva illius magne meretricis et matris fornicacionum, Ba- bylonis spiritualis 1), id est christianorum malorum et princi- paliter clericorum carnalium, cupiditas, ut habetur per multa declaratum infra distinccione XII. et ultima huius tractatus 2) De qua meretrice dicitur Prover. 23 a) 3): „Fovea profunda mere- trix.“ Os vero huius wlve, id est cupiditatis, sive puteus abyss est cor humanum, de quo dicitur 4): „Pravum est cor hominis! et inscrutabile.“ Et in figura Genesis I. dicitur 5): „T'enebre fere- 10 bantur super faciem abyssi." „Et apperuit puteum abyssi“6), id est dilatavit et per inieccionem sui seminis pessimi adinplevit [f. 161b] mentes hominum carnalium seu corda ad concipiendum avariciam, vo- luptatem et superbiam vite, sicuti dyabolus Ewam corrupit7 15 et sicuti leno meretricem suam vel adulter exardescit alterius viri in uxorem. Et de puteo abyssi sic aperto „exivit fumus tamquam fumus fornacis magne“s), id est ambicio et desideria multa et voluntas magna ad mundialia") et ad carnem et sanguinem, et duplicitas ac simulacio, et habundancia omnis iniquitatis. „Et de hoc fumo exiverunt locuste“9), isti, de quibus sermo, id est „homines seipsos amantes, cupidi, elati, superbi, blasphemi, parentibus non obedientes, ingrati, scelesti, sine affeccione, sine pace, criminatores, incontinentesd), inmitese), sine benignitate, proditores, protervi, tumidi, ceci, voluptatum 25 amatores plus quam dei, habentes quidem speciemf) pietatis, virtutem autem eius abnegantes“ 10). Vocat igitur homines moderni seculis) locustas propter ipsorum inconstanciam in omnibus et du- plicitatem aut ficcionem, et pro eo, quod sunt valde 30 nocivi et singulariter electis dei et maxime iuvenibus vel par- vulis in Christo. Locusta etenim dicitur quasi „loco stans' 6) Prover. 23 A. 8) Hiere. 17 A. 9) Gen. 1° A. c) ad mun- a) Prover. 23 posterius add. A. b) omnium biblia. dialia in marg. add. A. d) posf corr. in m. A. e) post corr. in m. A. 35 ) in marg. posterius add. 4. g) seculo false A. 1) Cf. Apoc. XVII. 5. 2) vide infra libri tertii tractatum sextum „de 3) Prov. XXIII. 27. 4) Jerem. XVII. 9. abominatione desolationis.“ 5) Gen. I. 2. 6) Apoc. IX. 2. 7) Cf. Genes. III. passim. 8) Apoc. IX. 2 10) Cf. II. Tim. III. 2—5. 9) Apoc. IX. 3.
148 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 9, c. 1. 20 „Infernus et os vulve numquam, dicit, sufficit.“ Notatur autem hic vulva illius magne meretricis et matris fornicacionum, Ba- bylonis spiritualis 1), id est christianorum malorum et princi- paliter clericorum carnalium, cupiditas, ut habetur per multa declaratum infra distinccione XII. et ultima huius tractatus 2) De qua meretrice dicitur Prover. 23 a) 3): „Fovea profunda mere- trix.“ Os vero huius wlve, id est cupiditatis, sive puteus abyss est cor humanum, de quo dicitur 4): „Pravum est cor hominis! et inscrutabile.“ Et in figura Genesis I. dicitur 5): „T'enebre fere- 10 bantur super faciem abyssi." „Et apperuit puteum abyssi“6), id est dilatavit et per inieccionem sui seminis pessimi adinplevit [f. 161b] mentes hominum carnalium seu corda ad concipiendum avariciam, vo- luptatem et superbiam vite, sicuti dyabolus Ewam corrupit7 15 et sicuti leno meretricem suam vel adulter exardescit alterius viri in uxorem. Et de puteo abyssi sic aperto „exivit fumus tamquam fumus fornacis magne“s), id est ambicio et desideria multa et voluntas magna ad mundialia") et ad carnem et sanguinem, et duplicitas ac simulacio, et habundancia omnis iniquitatis. „Et de hoc fumo exiverunt locuste“9), isti, de quibus sermo, id est „homines seipsos amantes, cupidi, elati, superbi, blasphemi, parentibus non obedientes, ingrati, scelesti, sine affeccione, sine pace, criminatores, incontinentesd), inmitese), sine benignitate, proditores, protervi, tumidi, ceci, voluptatum 25 amatores plus quam dei, habentes quidem speciemf) pietatis, virtutem autem eius abnegantes“ 10). Vocat igitur homines moderni seculis) locustas propter ipsorum inconstanciam in omnibus et du- plicitatem aut ficcionem, et pro eo, quod sunt valde 30 nocivi et singulariter electis dei et maxime iuvenibus vel par- vulis in Christo. Locusta etenim dicitur quasi „loco stans' 6) Prover. 23 A. 8) Hiere. 17 A. 9) Gen. 1° A. c) ad mun- a) Prover. 23 posterius add. A. b) omnium biblia. dialia in marg. add. A. d) posf corr. in m. A. e) post corr. in m. A. 35 ) in marg. posterius add. 4. g) seculo false A. 1) Cf. Apoc. XVII. 5. 2) vide infra libri tertii tractatum sextum „de 3) Prov. XXIII. 27. 4) Jerem. XVII. 9. abominatione desolationis.“ 5) Gen. I. 2. 6) Apoc. IX. 2. 7) Cf. Genes. III. passim. 8) Apoc. IX. 2 10) Cf. II. Tim. III. 2—5. 9) Apoc. IX. 3.
Strana 149
De inconstantia et duplicitate modernorum hypocritarum. 149 per antifrasym, quia talis est nature, quod minime loco uno stat, sed ad omnem ventum rapitur et sine renisu auram se- quitur. Ita isti, ad quos sermo, omni vento temptacionum ra- piuntur et quasi pyla in terram proiecta volutantur, in nullo proposito, neque bono neque malo, fortiter agunt vel persi- stunt et in nullo promisso, quamvis dicat scriptura 1): „Non eas. omnem viam a) neque iactesb) te ad omnem ventum. Sic enim peccator in duplici viac) congnoscitur“. Isti autem, si quid vo- vent, non tenent, si promittunt, non adinplent, si caucionem firmant vel cyrographis et sigillis roborant, totum hodie rum- 10 punt. Inde rara fides hodie in terra et „veritas corruit in plateis“2), ita quod hii sunt illi dies manifeste, de quibus do- minus Jhesus Luc. 18 d) ait 3): „Cum venerit filius hominis, pu- tasne, inveniet fidem in terra?“ Et Apok.e) 4): „Abstulit fidem de terra.“ Et in summo illud videtur esse inpletum, quod dic- tum est per prophetam Hiere. 9 f) 5) : „Frater in fratre non ponat fiduciam“, et „ab ea, que dormitg) in synu tuo, custodi claustra oris tui.“ Itaque neque hominibus servant fidem neque in deum, quoniam licet quandoque verbo dei credunt et cum gaudio suscipiunt illud, sed in tempore temptacionis recedunt; et alias 20 omnis scriptura divinitus inspirata iam in ipsis ita suffocata est et sui quadam cottidiana usitacione et h) familiaritate vile- facta et inveterata, simul et divina sacramenta, ut iam non valde apprecient verbum Christi, et predicacio atque prophecie sunt ipsis sicut alie fabule vel canticum dulciter auribus insonans, sicut scribitur Ezech. XXXII. g. 6): „Audiunt sermones tuos, et non faciunt eos, quia in canticum oris sui vertunt illos et avariciam suam sequitur cor eorum, et est eis quasi carmen musicum.“ Propter quod neque a verbis dei terri- bilibus et gravibus concuciuntur timore neque a promissis dei 30 gaudiosis verbis infinite dulcedinis ad devocionem excitantur. 5 15 25 6) Ecci. 5 A. 13) Luce 18 A. 16) Hiere. 9 A. 26) Ezechiel. 32 l. a) in marg. add. A. b) ventiles biblia edit. vulg. c) lingua biblia. d) 18 posterius add. A. f) Hiere. 9 posterius 35 c) lacuna sequitur in 1. h) super lin. add. A. add. A. g) dormivit biblia. 1) Ecali. V. II. 2) Isaiae LIX. 14. 3) Lucae XVIII. 8. 4) verba sequentia in Apoc. non reperiuntur. 5) Jerem. IX. 4 et Mich. VII. 5. a) recte Ezech. XXXIII. 31—32.
De inconstantia et duplicitate modernorum hypocritarum. 149 per antifrasym, quia talis est nature, quod minime loco uno stat, sed ad omnem ventum rapitur et sine renisu auram se- quitur. Ita isti, ad quos sermo, omni vento temptacionum ra- piuntur et quasi pyla in terram proiecta volutantur, in nullo proposito, neque bono neque malo, fortiter agunt vel persi- stunt et in nullo promisso, quamvis dicat scriptura 1): „Non eas. omnem viam a) neque iactesb) te ad omnem ventum. Sic enim peccator in duplici viac) congnoscitur“. Isti autem, si quid vo- vent, non tenent, si promittunt, non adinplent, si caucionem firmant vel cyrographis et sigillis roborant, totum hodie rum- 10 punt. Inde rara fides hodie in terra et „veritas corruit in plateis“2), ita quod hii sunt illi dies manifeste, de quibus do- minus Jhesus Luc. 18 d) ait 3): „Cum venerit filius hominis, pu- tasne, inveniet fidem in terra?“ Et Apok.e) 4): „Abstulit fidem de terra.“ Et in summo illud videtur esse inpletum, quod dic- tum est per prophetam Hiere. 9 f) 5) : „Frater in fratre non ponat fiduciam“, et „ab ea, que dormitg) in synu tuo, custodi claustra oris tui.“ Itaque neque hominibus servant fidem neque in deum, quoniam licet quandoque verbo dei credunt et cum gaudio suscipiunt illud, sed in tempore temptacionis recedunt; et alias 20 omnis scriptura divinitus inspirata iam in ipsis ita suffocata est et sui quadam cottidiana usitacione et h) familiaritate vile- facta et inveterata, simul et divina sacramenta, ut iam non valde apprecient verbum Christi, et predicacio atque prophecie sunt ipsis sicut alie fabule vel canticum dulciter auribus insonans, sicut scribitur Ezech. XXXII. g. 6): „Audiunt sermones tuos, et non faciunt eos, quia in canticum oris sui vertunt illos et avariciam suam sequitur cor eorum, et est eis quasi carmen musicum.“ Propter quod neque a verbis dei terri- bilibus et gravibus concuciuntur timore neque a promissis dei 30 gaudiosis verbis infinite dulcedinis ad devocionem excitantur. 5 15 25 6) Ecci. 5 A. 13) Luce 18 A. 16) Hiere. 9 A. 26) Ezechiel. 32 l. a) in marg. add. A. b) ventiles biblia edit. vulg. c) lingua biblia. d) 18 posterius add. A. f) Hiere. 9 posterius 35 c) lacuna sequitur in 1. h) super lin. add. A. add. A. g) dormivit biblia. 1) Ecali. V. II. 2) Isaiae LIX. 14. 3) Lucae XVIII. 8. 4) verba sequentia in Apoc. non reperiuntur. 5) Jerem. IX. 4 et Mich. VII. 5. a) recte Ezech. XXXIII. 31—32.
Strana 150
150 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 1 et 2. Quod si forte eloquencia dicentis eos commovet ad gaudium spiritus vel ad fletum, hoc cedit eis totum ad yppocrisym vel conplacenciam in seipsis vel in hoc mundo, ita quod perinde inconstantes sunt in omnibus viis suis quasi locuste, quos pro- prie respicit verbum beati Jude in canonica sua inquientis 1): „Hii sunt, qui in epulis sunt macule, convivantes sine timore, semet ipsos pascentes, nubes sine aqua, que a ventis circum- feruntur, arbores autumpnales, infructuose, bis mortue, eradicate, fluctusa) feri maris, dispumantes confusiones suas, sidera erran- 1o cia, quibus procella tenebrarum in eternum conservata est.“ 5 Capitulum secundum»). Quam nociva et quibus sunt membra Antichristib). Locusta insuper multum extat nociva frugibus secundum beatum Jeronimum et singulariter viride sacioni2). lta isti 15 sunt perniciosissimi electis dei et presertim iuveni- bus et infirmis in fide pro eo, quod sunt magis capaces ip- sorume) corrupcionis, quia isti sunt, qui sua yppocrisy et simulacione faciunt tempora periculosa ad salutem et indu- cunt tam occultum errorem et manu Sathane excogitatum, ut 20 in eum inducantur, si fieri potest, et electi3); et ideo de ipsis dicitur 4): „Et data est eisd) potestas, sicuthabent scor- piones terre.“ Fieri tamen non potest, ut electi inducantur in erroreme), sive sint incipientes, sive proficientes, sive per- fecti, quia scriptum est 2 Thimo. 2f)5): „Signaculum f. 162a 25 hoc firmum est: congnovit deus, qui sunt sui ab origine mundi“g). Et ideo sequitur 6): „Et preceptum est eis, ne lede- rent fenum terre neque omne viride neque ullam arborem, nisi tantum homines, qui non habent si- 30 gnum dei in frontibus suis“, id est homines, qui non ha- 6) Jude A. 24) Thimo. 2 A. c) et praecedit in A, sed a) fructus corr. fluctus A. b) ita A rubr. postea deletum est. d) in marg. add. A. e) in errorem in marg. add. A. 1) 2 Thimo. 2 posterius add. A. g) ab origine mundi om. biblia. 35 1) Judae 12—13. 2) Cf. b. Hieronymi Sup. Joel, c. 1, ap. Migne, t. 5) II. XXV, col. 955, 957. 3) Cf. Matth. XXIV. 24. 4) Apoc. IX. 3. Thimo. II. 19. 6) Apoc. IX. 4.
150 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 1 et 2. Quod si forte eloquencia dicentis eos commovet ad gaudium spiritus vel ad fletum, hoc cedit eis totum ad yppocrisym vel conplacenciam in seipsis vel in hoc mundo, ita quod perinde inconstantes sunt in omnibus viis suis quasi locuste, quos pro- prie respicit verbum beati Jude in canonica sua inquientis 1): „Hii sunt, qui in epulis sunt macule, convivantes sine timore, semet ipsos pascentes, nubes sine aqua, que a ventis circum- feruntur, arbores autumpnales, infructuose, bis mortue, eradicate, fluctusa) feri maris, dispumantes confusiones suas, sidera erran- 1o cia, quibus procella tenebrarum in eternum conservata est.“ 5 Capitulum secundum»). Quam nociva et quibus sunt membra Antichristib). Locusta insuper multum extat nociva frugibus secundum beatum Jeronimum et singulariter viride sacioni2). lta isti 15 sunt perniciosissimi electis dei et presertim iuveni- bus et infirmis in fide pro eo, quod sunt magis capaces ip- sorume) corrupcionis, quia isti sunt, qui sua yppocrisy et simulacione faciunt tempora periculosa ad salutem et indu- cunt tam occultum errorem et manu Sathane excogitatum, ut 20 in eum inducantur, si fieri potest, et electi3); et ideo de ipsis dicitur 4): „Et data est eisd) potestas, sicuthabent scor- piones terre.“ Fieri tamen non potest, ut electi inducantur in erroreme), sive sint incipientes, sive proficientes, sive per- fecti, quia scriptum est 2 Thimo. 2f)5): „Signaculum f. 162a 25 hoc firmum est: congnovit deus, qui sunt sui ab origine mundi“g). Et ideo sequitur 6): „Et preceptum est eis, ne lede- rent fenum terre neque omne viride neque ullam arborem, nisi tantum homines, qui non habent si- 30 gnum dei in frontibus suis“, id est homines, qui non ha- 6) Jude A. 24) Thimo. 2 A. c) et praecedit in A, sed a) fructus corr. fluctus A. b) ita A rubr. postea deletum est. d) in marg. add. A. e) in errorem in marg. add. A. 1) 2 Thimo. 2 posterius add. A. g) ab origine mundi om. biblia. 35 1) Judae 12—13. 2) Cf. b. Hieronymi Sup. Joel, c. 1, ap. Migne, t. 5) II. XXV, col. 955, 957. 3) Cf. Matth. XXIV. 24. 4) Apoc. IX. 3. Thimo. II. 19. 6) Apoc. IX. 4.
Strana 151
Quam nociva et quibus sint membra Antichristi. 151 bent in eorum voluntate primum et principaliter Christo Jhesu obedire et conplacere aut primum propositum querere regnum dei et iusticiam eius, vel „qui non habent signum dei vivi“, id est crucem et passionem domini Jhesu crucifixi in amore, ne- que sibi conpaciuntur et suis doloribus eorum pro peccatis, quod alias in Ezechiele IX. ca' per thau in frontibus virorum gemencium est designatum1). Voluntas autem vel principale pro- positum hominis per frontem hic intelligitur, quemadmodum eciam et in Ezechiele, ubi III. c. ad ipsum dicitur 2): „Ecce, dedi faciem tuam valenciorem faciebus eorum et frontem tuam du- 10 riorem frontibus eorum." Tales igitur isti homines, qui per locustas ideo in spi- ritu sunt figurati, quia sunt valde nocivi dei populo in tantum, quod nisi esset breviatum tempus ipsorum, non fieret salva omnis caro3), id est omnis homo de merito et numero beato- 15 rum, quamvis electis nocere non poterunt, tamen secundum modum ultimum et dyabolo possibilem faciunt tribula- cionem maximam let dampnum populo sanctorum in ecclesia; et omnia periculis adimplentes, eciam summa, que sunt ad salutem concessa huic mundo, fermento yppocrisis 20 et contagione et abusu vilescere ipsa faciunt, et ad fabulas quasdam et novitates, tradiciones hominum declinare populum vel in talibus arestari et in ipsis suam salutem inquirere, minus Jhesum crucifixum et ipsum solum inquirendo et ipsius miseri- cordiam et iudicium et fraternam dileccionem, sicuti Geroboam, 25 duos vitulos aureos fabricans in populo Israhel, peccare fecit dei populum et Jerusalem et templum eius oblivisci 4). De qui- bus supra iam est tractatum 5), et per hec talia error ille ma- ximus, qui non habuit umquam sibi equalem, inundabit (sic) in tantum, ut sit potens ad nocendum omni carni. 30 6) Ezech. 9 A. 9) Ezech. 3° A. 27) 3 Reg. 12 A. 1) Cf. Ezech. IX. 4. 2) Ezech. III. 8. 3) Cf. Matth. XXIV. 22. 4) Cf. III. Reg. XII. 28. 5) vide supra distinctionem VIII. passim.
Quam nociva et quibus sint membra Antichristi. 151 bent in eorum voluntate primum et principaliter Christo Jhesu obedire et conplacere aut primum propositum querere regnum dei et iusticiam eius, vel „qui non habent signum dei vivi“, id est crucem et passionem domini Jhesu crucifixi in amore, ne- que sibi conpaciuntur et suis doloribus eorum pro peccatis, quod alias in Ezechiele IX. ca' per thau in frontibus virorum gemencium est designatum1). Voluntas autem vel principale pro- positum hominis per frontem hic intelligitur, quemadmodum eciam et in Ezechiele, ubi III. c. ad ipsum dicitur 2): „Ecce, dedi faciem tuam valenciorem faciebus eorum et frontem tuam du- 10 riorem frontibus eorum." Tales igitur isti homines, qui per locustas ideo in spi- ritu sunt figurati, quia sunt valde nocivi dei populo in tantum, quod nisi esset breviatum tempus ipsorum, non fieret salva omnis caro3), id est omnis homo de merito et numero beato- 15 rum, quamvis electis nocere non poterunt, tamen secundum modum ultimum et dyabolo possibilem faciunt tribula- cionem maximam let dampnum populo sanctorum in ecclesia; et omnia periculis adimplentes, eciam summa, que sunt ad salutem concessa huic mundo, fermento yppocrisis 20 et contagione et abusu vilescere ipsa faciunt, et ad fabulas quasdam et novitates, tradiciones hominum declinare populum vel in talibus arestari et in ipsis suam salutem inquirere, minus Jhesum crucifixum et ipsum solum inquirendo et ipsius miseri- cordiam et iudicium et fraternam dileccionem, sicuti Geroboam, 25 duos vitulos aureos fabricans in populo Israhel, peccare fecit dei populum et Jerusalem et templum eius oblivisci 4). De qui- bus supra iam est tractatum 5), et per hec talia error ille ma- ximus, qui non habuit umquam sibi equalem, inundabit (sic) in tantum, ut sit potens ad nocendum omni carni. 30 6) Ezech. 9 A. 9) Ezech. 3° A. 27) 3 Reg. 12 A. 1) Cf. Ezech. IX. 4. 2) Ezech. III. 8. 3) Cf. Matth. XXIV. 22. 4) Cf. III. Reg. XII. 28. 5) vide supra distinctionem VIII. passim.
Strana 152
152 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 3. Capitulum terciuma). De composicione inepta et ex contrariis membrorum Antychristia). Locuste adhuc considerate hoc ipsum obtinent in sua proprietate, quod licet gradi conentur, non tamen prevalent, nisi per saltus, sicut buffones, et volentes volare, nequeunt con- tinuare suum volatum. Ita gressus quamvis inicia habeant et vo- latus, tamen profectum in ventris cupitum [ non] valent adinplere, neque gradiuntur cum bestiis, neque saltant perfecte cum buf- 10 fonibus, neque volant cum avibus, et cum horum quodlibet b) per inicia in se ostentent, tamen nullum ipsorum possident ad per- fectum. Quod valde ad nunc currentes clericos et sa- cerdotes est applicatum, quia congruec) habent si- 15 mulacionem et conposicionem chimerinam et cu- riositatem infrenatam, quoniam hii sunt, qui et sacerdotes esse volunt vel monachi, id est homines spirituales et celestes, et cum hoc in toto huic seculo conformantur; domino Jhesu iam dediti ad serviendum, cum hoc non desistunt se negociis 20 secularibus inplicare; deoque servire et mamone; aput ipsos est possibile et honestum querere suum questum, simul et salutem animarum operari; bibere calicem Christi et bibere calicem de- moniorum; et sic nituntur lucem cum tenebris, Christum cum Belial, virtutem cum viciis in suis personis conponere, incon- ponibiliad) in seipsis ad invicem sociare, que est hodie abho- minacioe) pessima in templis ecclesie multiplicata et consti- tuta. Et ipsa merito abhominacioe) desolacionis dicta est, quia colorate et dulciter ad modum scorpionum isti tales ecclesiam veneno yppocrisis adinplentes, sine modico iam totam massam 30 corruperunt 1), et hoc modo ipsam in desolacionem a spiritu Jhesu posuerunt. Moderni namque clerici et sacerdotes ac ma- gistri omnia se in omnibus ostentant, omnia omnibus faciliter respondere promittunt, omnia incipiunt, que occurrunt, 25 35 b) quodlibet A post corr. a) ita A rubr. c) gravem scriptum est d) incon- in A, sed postea deletum (ab auctore?) et in marg. add. congrue. possibilia (sic) A. e) post corr. A. 1) Cf. I. Cor. V. 6.
152 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 3. Capitulum terciuma). De composicione inepta et ex contrariis membrorum Antychristia). Locuste adhuc considerate hoc ipsum obtinent in sua proprietate, quod licet gradi conentur, non tamen prevalent, nisi per saltus, sicut buffones, et volentes volare, nequeunt con- tinuare suum volatum. Ita gressus quamvis inicia habeant et vo- latus, tamen profectum in ventris cupitum [ non] valent adinplere, neque gradiuntur cum bestiis, neque saltant perfecte cum buf- 10 fonibus, neque volant cum avibus, et cum horum quodlibet b) per inicia in se ostentent, tamen nullum ipsorum possident ad per- fectum. Quod valde ad nunc currentes clericos et sa- cerdotes est applicatum, quia congruec) habent si- 15 mulacionem et conposicionem chimerinam et cu- riositatem infrenatam, quoniam hii sunt, qui et sacerdotes esse volunt vel monachi, id est homines spirituales et celestes, et cum hoc in toto huic seculo conformantur; domino Jhesu iam dediti ad serviendum, cum hoc non desistunt se negociis 20 secularibus inplicare; deoque servire et mamone; aput ipsos est possibile et honestum querere suum questum, simul et salutem animarum operari; bibere calicem Christi et bibere calicem de- moniorum; et sic nituntur lucem cum tenebris, Christum cum Belial, virtutem cum viciis in suis personis conponere, incon- ponibiliad) in seipsis ad invicem sociare, que est hodie abho- minacioe) pessima in templis ecclesie multiplicata et consti- tuta. Et ipsa merito abhominacioe) desolacionis dicta est, quia colorate et dulciter ad modum scorpionum isti tales ecclesiam veneno yppocrisis adinplentes, sine modico iam totam massam 30 corruperunt 1), et hoc modo ipsam in desolacionem a spiritu Jhesu posuerunt. Moderni namque clerici et sacerdotes ac ma- gistri omnia se in omnibus ostentant, omnia omnibus faciliter respondere promittunt, omnia incipiunt, que occurrunt, 25 35 b) quodlibet A post corr. a) ita A rubr. c) gravem scriptum est d) incon- in A, sed postea deletum (ab auctore?) et in marg. add. congrue. possibilia (sic) A. e) post corr. A. 1) Cf. I. Cor. V. 6.
Strana 153
De compositione inepta membrorum Antichristi. 153 sed nullius execucionem prosequntur, et ipso habitu et verbo atque gestu notorie exhibent se spirituales et carnales, religiosi simul et seculares, humiles et superbi, templi et tabernarum cultores, pacientes et gladiatores, solempniter votum castitatis habentes et concubinatores, et divites in hoc seculo et pau- peres, ieiunantes et potatores, misericordes in pauperes et cru- deles, et ita de multis similibus. Et hoc, quod est in eis supra modum deterius, puta quod cum hiis omnibus se credunt bene in Christo stare et secure, et ideo nullam correccionem pro huius- modi paciuntur. Credunt siquidem se celum simul cum hoc mundo [f. 162b], prouta) divicias et pacem huius mundi cum di- viciis et pace Jhesu Christi simul utrumque obtinere et secure, et omnis scriptura divina suadens contrarium est in eis perdita et suffocata. Inquiunt namque ad suos fideles monitores: „Au- divimus frequenter talia. Vade, dic illa rusticis! Vis eciam tu nos docere?“ 16 15 Et ut superius tactum est 1), ex hiis eciam nomen chimerinum obtinuerunt. In wlgari dicuntur enim com- muniter clerici vel sacerdotes seculares, ubi proprie 20 sonat oppositum in adiecto, quoniam sacerdos utique in ecclesia est vel debet esse vir spiritualis et ab officio et ab ordine; quinymmo et omnis christianus ex eo, quod est templum spiritus sancti et unctus spiritu sancto, est et debet dici homo spiritualis. Unde apostolus Ro. 8b) 2): „Fratres, iam vos in carne 25 non estis, sed in spiritu.“ Et I. Cor. 2°c) 3): „Nos spiritum huius mundi non accepimus, sed spiritum, qui ex deo est.“ Igitur magis sacerdos, in spiritu deo serviens, est et debet dici spiri- tualis. Secularis autem est proprie filius huius seculi aut imitator ipsius. Esse autem spiritualem et esse secularem, item esse filium 30 sancte ecclesie et esse filium huius seculi, prout apparet, nimium per contraria distinguntur. Isti tamen, quos loquor, secundum quod se exhibent, dicuntur iuste sacerdotes seculares, quia, ut dictum est, suum sacerdocium nimis abhominabiliter ad secu- 25) Roma. 8 A. 26) 1 Cor. 2 A. a) ita emend. ab ed. ; aput A. b) 8 posterius add. A. c) 2° poste- rius add. A. 35 1) vide supra p. 63—64. 2) Roman. VIII. 9. 3) I. Corint. II. 12.
De compositione inepta membrorum Antichristi. 153 sed nullius execucionem prosequntur, et ipso habitu et verbo atque gestu notorie exhibent se spirituales et carnales, religiosi simul et seculares, humiles et superbi, templi et tabernarum cultores, pacientes et gladiatores, solempniter votum castitatis habentes et concubinatores, et divites in hoc seculo et pau- peres, ieiunantes et potatores, misericordes in pauperes et cru- deles, et ita de multis similibus. Et hoc, quod est in eis supra modum deterius, puta quod cum hiis omnibus se credunt bene in Christo stare et secure, et ideo nullam correccionem pro huius- modi paciuntur. Credunt siquidem se celum simul cum hoc mundo [f. 162b], prouta) divicias et pacem huius mundi cum di- viciis et pace Jhesu Christi simul utrumque obtinere et secure, et omnis scriptura divina suadens contrarium est in eis perdita et suffocata. Inquiunt namque ad suos fideles monitores: „Au- divimus frequenter talia. Vade, dic illa rusticis! Vis eciam tu nos docere?“ 16 15 Et ut superius tactum est 1), ex hiis eciam nomen chimerinum obtinuerunt. In wlgari dicuntur enim com- muniter clerici vel sacerdotes seculares, ubi proprie 20 sonat oppositum in adiecto, quoniam sacerdos utique in ecclesia est vel debet esse vir spiritualis et ab officio et ab ordine; quinymmo et omnis christianus ex eo, quod est templum spiritus sancti et unctus spiritu sancto, est et debet dici homo spiritualis. Unde apostolus Ro. 8b) 2): „Fratres, iam vos in carne 25 non estis, sed in spiritu.“ Et I. Cor. 2°c) 3): „Nos spiritum huius mundi non accepimus, sed spiritum, qui ex deo est.“ Igitur magis sacerdos, in spiritu deo serviens, est et debet dici spiri- tualis. Secularis autem est proprie filius huius seculi aut imitator ipsius. Esse autem spiritualem et esse secularem, item esse filium 30 sancte ecclesie et esse filium huius seculi, prout apparet, nimium per contraria distinguntur. Isti tamen, quos loquor, secundum quod se exhibent, dicuntur iuste sacerdotes seculares, quia, ut dictum est, suum sacerdocium nimis abhominabiliter ad secu- 25) Roma. 8 A. 26) 1 Cor. 2 A. a) ita emend. ab ed. ; aput A. b) 8 posterius add. A. c) 2° poste- rius add. A. 35 1) vide supra p. 63—64. 2) Roman. VIII. 9. 3) I. Corint. II. 12.
Strana 154
154 Matthiae de Janov Regulae, l. III, r. 5, dist. 9, c. 3, 4 et 5. laria direxerunt, dicentes bono malum et malo bonum, ponen- tes tenebras lucem et] lucema) tenebras, ponentes dulce in amarum et amarum in dulce1). Capitulum quartumb). De effectibus membrorum Antychristih). Talem insuper populum, qui ipsis subicitur, effi- ciunt, quales sunt ipsi, quoniam oportunum est semper effectum similitudinem gerere sue cause, puta ut idem populus videatur sibi posse licite deo et carni vivere, et secundum hoc 10 seculum et secundum Christi disciplinam conversari, requirere omnia, que gentes requirunt, et simul ea emulari, que debent habere in se christiani, ut sit iuxta propheciam2) ut populus, sic sacerdos, et e contrario qualis pater, talis filius, sicut scrip- tum est Ecci. 10 e) 3): „Secundum iudicem populi, sic et mini- 15 stri eius.“ Inpius iudex inpios habet et ministros. In quo isti proprie cum locustis concordant, ut dicit Jero- nimus super Joel4) : „Locuste solent brutos procreare, quod ani- mal, quia toto suo corpore in ventrem confluit et in stercoribus volutatum delectatur, et pro stercoribus cum aliis sui generis 20 habet naturam concertare.“ Quod proprie adequat presentem populum laycalem, qui a suis sacerdotibus ad id est eorum exemplo institutus, ut ea, que reputare quasi stercora propter Christum lucrifaciendum ad modum beati apostoli 5) debuerat, id est gloriam huius mundi, voluptatem, divicias et honores et 25 cetera huiusmodi, nunc autem, in illis tota sua vita conversatus, ea amplectitur, ea diligit et pro ipsis concertat et contendit, nullam admittens in contrarium persuasionem aut correccionem, sed pertinaciter respondens: „Tamen similia facitis vos, clerici et sacerdotes.“ O, locuste iste quam sunt nocive et quomodo habent po- testatem nocendi ecclesie efficacem, ut nisi ipsis esset prohi- bitum, vel nisi dies ipsorum essent abbreviati, non posset salva 30 35 1) Esaie 5 A. 12) Osee 4 A. 14) Ecci. 10 A. a) super lin. add. A. b) ita A rubr. c) Ecci. 10 posterius add. A. 1) Cf. Isaiae V. 20. 2) Cf. Oseae IV. 9: „Et erit sicut populus, sic 4) B. Hieronymi Sup. Joel, c. 2, ap. Migne, PL, sacerdos.“ 3) Eccli. X. 2. 5) Cf. Philipp. III. 8. t. XXV, col. 960 (libere all.).
154 Matthiae de Janov Regulae, l. III, r. 5, dist. 9, c. 3, 4 et 5. laria direxerunt, dicentes bono malum et malo bonum, ponen- tes tenebras lucem et] lucema) tenebras, ponentes dulce in amarum et amarum in dulce1). Capitulum quartumb). De effectibus membrorum Antychristih). Talem insuper populum, qui ipsis subicitur, effi- ciunt, quales sunt ipsi, quoniam oportunum est semper effectum similitudinem gerere sue cause, puta ut idem populus videatur sibi posse licite deo et carni vivere, et secundum hoc 10 seculum et secundum Christi disciplinam conversari, requirere omnia, que gentes requirunt, et simul ea emulari, que debent habere in se christiani, ut sit iuxta propheciam2) ut populus, sic sacerdos, et e contrario qualis pater, talis filius, sicut scrip- tum est Ecci. 10 e) 3): „Secundum iudicem populi, sic et mini- 15 stri eius.“ Inpius iudex inpios habet et ministros. In quo isti proprie cum locustis concordant, ut dicit Jero- nimus super Joel4) : „Locuste solent brutos procreare, quod ani- mal, quia toto suo corpore in ventrem confluit et in stercoribus volutatum delectatur, et pro stercoribus cum aliis sui generis 20 habet naturam concertare.“ Quod proprie adequat presentem populum laycalem, qui a suis sacerdotibus ad id est eorum exemplo institutus, ut ea, que reputare quasi stercora propter Christum lucrifaciendum ad modum beati apostoli 5) debuerat, id est gloriam huius mundi, voluptatem, divicias et honores et 25 cetera huiusmodi, nunc autem, in illis tota sua vita conversatus, ea amplectitur, ea diligit et pro ipsis concertat et contendit, nullam admittens in contrarium persuasionem aut correccionem, sed pertinaciter respondens: „Tamen similia facitis vos, clerici et sacerdotes.“ O, locuste iste quam sunt nocive et quomodo habent po- testatem nocendi ecclesie efficacem, ut nisi ipsis esset prohi- bitum, vel nisi dies ipsorum essent abbreviati, non posset salva 30 35 1) Esaie 5 A. 12) Osee 4 A. 14) Ecci. 10 A. a) super lin. add. A. b) ita A rubr. c) Ecci. 10 posterius add. A. 1) Cf. Isaiae V. 20. 2) Cf. Oseae IV. 9: „Et erit sicut populus, sic 4) B. Hieronymi Sup. Joel, c. 2, ap. Migne, PL, sacerdos.“ 3) Eccli. X. 2. 5) Cf. Philipp. III. 8. t. XXV, col. 960 (libere all.).
Strana 155
De effectibus membrorum Antichristi in populo laicali. 155 esse omnis caro 1), quia „data est eis potestas, sicut habent scor- piones terre“, et „habent coronas similes auro et facies earuma), sicut facies hominum, et habent capillos, sicut capillos mu- lierum“ 2). Que singula in disposicionem concurrunt meretricis. Per quod datur intelligi, quod hii sunt, qui simul iuncti, illam magnam meretricem constituunt, que habet in fronte scriptum: Misterium, spiritualiter Babylon magna, mater fornicacionum et abhominacionum terre3), que est carnalium christianorum et amicorum huius seculi collecta multitudo, quod eisdem studiis et voluntate pari deducuntur; per quos nimis colorate et dul- 10 citer ecclesia sanctorum ad fornicandum spiritualiter est seducta, et reliqui sanctorum, qui fornicaciones eius exhorrent, detractis sibi palliis, id est ludibriis expositi hominum, ad carcerem, id est in tribulacionem maximam et angustias transmittuntur, et non relinquitur in eis, puta in sacerdotibus et clericis, qui super contricione Joseph conpassione moveatur 4). Nam talia inique nunc sanctis dei inferentes, per hoc se obsequium deo parare arbitrantur. 15 Capitulum quintumb). De contencione alterutrum membrorum Antychristib). 20 Nunc descripcionem locustarum ulteriorem inminet pro- sequendum. Et subditur 5): „Et vox alarum earum sicud vox curruum equorum multorum currencium ad bellum.“ Vox alarum est disputacio [f. 163a] pro honore, lites 25 pro beneficiis, strepitus iudiciorum pro iniuriis. Que vox dicitur proprie alarum, id est sapiencie humane et doctrine vel generositatis et diviciarum, et alia similia, quibus tales super alios se extollunt. Quam vocem alarum Jacobus innuit, dicens 6): „Quod si amarum zelum habetis et contenciones sunt in cor- 30 dibus vestris, nolite gloriari et mendaces esse adversus veri- tatem. Non est enim ista sapiencia desursum descendens, sed 2) Apo. 9 A. 29) Jac. 3 A. a) eorum corr. earum A. b) ita A rubr. 1) Matth. XXIV. 22. 2) Cf. Apoc. IX. 3. 7. 8. 4) Cf. Genes. XXIX. passim. 5) Apoc. LX. 9. 3) Cf. Apoc. XVII. 5. 35 6) Javobi III. 14—16.
De effectibus membrorum Antichristi in populo laicali. 155 esse omnis caro 1), quia „data est eis potestas, sicut habent scor- piones terre“, et „habent coronas similes auro et facies earuma), sicut facies hominum, et habent capillos, sicut capillos mu- lierum“ 2). Que singula in disposicionem concurrunt meretricis. Per quod datur intelligi, quod hii sunt, qui simul iuncti, illam magnam meretricem constituunt, que habet in fronte scriptum: Misterium, spiritualiter Babylon magna, mater fornicacionum et abhominacionum terre3), que est carnalium christianorum et amicorum huius seculi collecta multitudo, quod eisdem studiis et voluntate pari deducuntur; per quos nimis colorate et dul- 10 citer ecclesia sanctorum ad fornicandum spiritualiter est seducta, et reliqui sanctorum, qui fornicaciones eius exhorrent, detractis sibi palliis, id est ludibriis expositi hominum, ad carcerem, id est in tribulacionem maximam et angustias transmittuntur, et non relinquitur in eis, puta in sacerdotibus et clericis, qui super contricione Joseph conpassione moveatur 4). Nam talia inique nunc sanctis dei inferentes, per hoc se obsequium deo parare arbitrantur. 15 Capitulum quintumb). De contencione alterutrum membrorum Antychristib). 20 Nunc descripcionem locustarum ulteriorem inminet pro- sequendum. Et subditur 5): „Et vox alarum earum sicud vox curruum equorum multorum currencium ad bellum.“ Vox alarum est disputacio [f. 163a] pro honore, lites 25 pro beneficiis, strepitus iudiciorum pro iniuriis. Que vox dicitur proprie alarum, id est sapiencie humane et doctrine vel generositatis et diviciarum, et alia similia, quibus tales super alios se extollunt. Quam vocem alarum Jacobus innuit, dicens 6): „Quod si amarum zelum habetis et contenciones sunt in cor- 30 dibus vestris, nolite gloriari et mendaces esse adversus veri- tatem. Non est enim ista sapiencia desursum descendens, sed 2) Apo. 9 A. 29) Jac. 3 A. a) eorum corr. earum A. b) ita A rubr. 1) Matth. XXIV. 22. 2) Cf. Apoc. IX. 3. 7. 8. 4) Cf. Genes. XXIX. passim. 5) Apoc. LX. 9. 3) Cf. Apoc. XVII. 5. 35 6) Javobi III. 14—16.
Strana 156
156 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5. dist. 9, c. 5 ct 6. terrena, animalis, dyabolica. Ubi enim zelus et contencio], ibi inconstancia et omne opus pravum." Et hec vox sicut vox curruum equorum multorum esse dicitur. Nam lites, contenciones et omnis strepitus iudicii quasi multorum curruum exercitus constipatus esse videtur, clamo- ribus belli confusis et contencionibus similis. Quod videre po- tuit, qui in consistoriis illorum fuit aliquando occupatus. Quidni fallor, quam currus proprie componitur, cum duo actores cause et duo advocati sint quatuor equi. Et duo pro- to curatores et duo sollicitatores sunt in curru quatuor rote. No- tarius cum causa in curru vehitur. Judex est vector et super- intendit currui. In hoc autem curru istorum equorum et rota- rum est vox quasi currencium ad bellum. Nam actores cause et advocati, quia sunt contrarii ad invicem, rictibus et clamo- 15 ribus quasi equi indomiti contra alterutrum hinniunt bellicose. Procuratores et sollicitatoresa), quasi rote non inuncte spiritus Jhesu dileccione, se confundunt stridoribus mutuis incessanter. Notarius, acta cause continens, ad finem usque cum ipsis vo- lutatur. Judex presidet isti currui et ipse suis clamoribus equis 20 minatur, sustinens ipsorum mutuo molestam conmorsionem, donec deducens hunc currum belligerum, causam, ad suum finem intentum, terminabit. Cum igitur pro nunc ecclesia Christi talibus ni- mis sit repleta, ut raro et vix possit aliquod bene- 25 ficium obtineri sine tali strepitu iudicii et clamo- ribus ac contencione, nonne tibi videtur vox illa talium lo- custarum, ex ipsorum alis egrediens, sicut vox curruum equo- rum multorum currencium in bellum? Vel hec vox est clamores predicancium adversum 30 se invicemb), zelancium de sua sciencia et religione, de frater- nitate, atque de patribus gloriancium et se vitanciums), quia una dicit: „Ego sum Dominici“, sed etd): „Sum Francisci“. „Ego au- tem Bernardi“, et sic de aliis. Et quia illud fit superbe et con- tenciose cum ereccione unius super alterum, ideo est vox simi- 35 lis voci curruum equorum multorum provocancium se ad bel- lum et concurrencium. De qua voce superius est tractatum 8) Currus consistorii A duabus vicibus. a) post corr. super lin. A. b) post corr. A. cium seu se rictancium? d) super lin. add. A. c) ita A, loco sevitan-
156 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5. dist. 9, c. 5 ct 6. terrena, animalis, dyabolica. Ubi enim zelus et contencio], ibi inconstancia et omne opus pravum." Et hec vox sicut vox curruum equorum multorum esse dicitur. Nam lites, contenciones et omnis strepitus iudicii quasi multorum curruum exercitus constipatus esse videtur, clamo- ribus belli confusis et contencionibus similis. Quod videre po- tuit, qui in consistoriis illorum fuit aliquando occupatus. Quidni fallor, quam currus proprie componitur, cum duo actores cause et duo advocati sint quatuor equi. Et duo pro- to curatores et duo sollicitatores sunt in curru quatuor rote. No- tarius cum causa in curru vehitur. Judex est vector et super- intendit currui. In hoc autem curru istorum equorum et rota- rum est vox quasi currencium ad bellum. Nam actores cause et advocati, quia sunt contrarii ad invicem, rictibus et clamo- 15 ribus quasi equi indomiti contra alterutrum hinniunt bellicose. Procuratores et sollicitatoresa), quasi rote non inuncte spiritus Jhesu dileccione, se confundunt stridoribus mutuis incessanter. Notarius, acta cause continens, ad finem usque cum ipsis vo- lutatur. Judex presidet isti currui et ipse suis clamoribus equis 20 minatur, sustinens ipsorum mutuo molestam conmorsionem, donec deducens hunc currum belligerum, causam, ad suum finem intentum, terminabit. Cum igitur pro nunc ecclesia Christi talibus ni- mis sit repleta, ut raro et vix possit aliquod bene- 25 ficium obtineri sine tali strepitu iudicii et clamo- ribus ac contencione, nonne tibi videtur vox illa talium lo- custarum, ex ipsorum alis egrediens, sicut vox curruum equo- rum multorum currencium in bellum? Vel hec vox est clamores predicancium adversum 30 se invicemb), zelancium de sua sciencia et religione, de frater- nitate, atque de patribus gloriancium et se vitanciums), quia una dicit: „Ego sum Dominici“, sed etd): „Sum Francisci“. „Ego au- tem Bernardi“, et sic de aliis. Et quia illud fit superbe et con- tenciose cum ereccione unius super alterum, ideo est vox simi- 35 lis voci curruum equorum multorum provocancium se ad bel- lum et concurrencium. De qua voce superius est tractatum 8) Currus consistorii A duabus vicibus. a) post corr. super lin. A. b) post corr. A. cium seu se rictancium? d) super lin. add. A. c) ita A, loco sevitan-
Strana 157
De contentione alterutrum membrorum Antichristi. 157 distinccio[ne a) VIa per totum usque ad capitulum VIIIm eiusdem1). Unde pro eo dicit apostolus prima Cor. I° 2): „Significatum est michi de vobis, fratres, ab hiis, qui sunt Cloes, quia conten- ciones sunt inter vos. Hoc autem dico, quod unusquisque ve- strum dicit: Ego quidem sum Pauli, ego autem Appollo, ego vero Cephe, ego autem Christi. [Divisus est Christus?] Num- quaml) Paulus pro vobis mortuusc) est, aut in nomine Pauli baptisati estis? Et quia hiis diebus usquequaque talis vox con- crepat, — verbi gracia religiosi invicem et contra cler ic os et 10 sacerdotes plebium superbiendo se efferunt, assumptis et vibra- tis suis alis, puta sciencie et religionis; sacerdotes plebium eciam pariter invicem litigant et contra religiosos inflati iacti- cant, se extollentes; et Romani adversus Francigenas et adversus Grecos, Greci contra adversus istos et illos, Franci- 15 gene e converso reclamant contra hos [et] illos, et sic per univer- sam ecclesiam christianorum ista vox locustarum reboatd) et insultat —: nonne ex hoc elicies, quod ipsa est sicut vox curruum equorum multorum non ad pacem concurrencium vel concordiam, sed ad bellum? Pensa nunc, karissime, concor- 20 diam et mititatem magnam primitive ecclesie, et conpara cla- morem presentis populi christiani, distracti varie et contra al- terutrum divisi, et videbis facile, quomodo vox alarum a locustis et clamor nimis est inaltatus et „clamor Sodomorum et Gom- moreorum“3) iam pulsat celos. — Sequitur 25 Capitulum sextume). Quod seipsos ignorant vpporite et sunt incorrigibilese). „Et habebant caudas similes scorpionibus“4) Conformiter ad predicta hic per caudas locustarum finale propositum intelligitur studiorum cuiuslibet 30 2) 1 Cor. 1 A. 9) Nota A manu poster. 3) distinecio VIa— eiusdem A colore rubro in textu. b) Numquid biblia. c) crucifixus biblia. d) post corr. A. e) ita A rubr. 1) vide supra dist. VI, cap. 1—8, p. 54—81. 3) Genes. XVIII. 20. 4) Apoc. IX. 10. 2) I. Cor. I. 11—13. 35
De contentione alterutrum membrorum Antichristi. 157 distinccio[ne a) VIa per totum usque ad capitulum VIIIm eiusdem1). Unde pro eo dicit apostolus prima Cor. I° 2): „Significatum est michi de vobis, fratres, ab hiis, qui sunt Cloes, quia conten- ciones sunt inter vos. Hoc autem dico, quod unusquisque ve- strum dicit: Ego quidem sum Pauli, ego autem Appollo, ego vero Cephe, ego autem Christi. [Divisus est Christus?] Num- quaml) Paulus pro vobis mortuusc) est, aut in nomine Pauli baptisati estis? Et quia hiis diebus usquequaque talis vox con- crepat, — verbi gracia religiosi invicem et contra cler ic os et 10 sacerdotes plebium superbiendo se efferunt, assumptis et vibra- tis suis alis, puta sciencie et religionis; sacerdotes plebium eciam pariter invicem litigant et contra religiosos inflati iacti- cant, se extollentes; et Romani adversus Francigenas et adversus Grecos, Greci contra adversus istos et illos, Franci- 15 gene e converso reclamant contra hos [et] illos, et sic per univer- sam ecclesiam christianorum ista vox locustarum reboatd) et insultat —: nonne ex hoc elicies, quod ipsa est sicut vox curruum equorum multorum non ad pacem concurrencium vel concordiam, sed ad bellum? Pensa nunc, karissime, concor- 20 diam et mititatem magnam primitive ecclesie, et conpara cla- morem presentis populi christiani, distracti varie et contra al- terutrum divisi, et videbis facile, quomodo vox alarum a locustis et clamor nimis est inaltatus et „clamor Sodomorum et Gom- moreorum“3) iam pulsat celos. — Sequitur 25 Capitulum sextume). Quod seipsos ignorant vpporite et sunt incorrigibilese). „Et habebant caudas similes scorpionibus“4) Conformiter ad predicta hic per caudas locustarum finale propositum intelligitur studiorum cuiuslibet 30 2) 1 Cor. 1 A. 9) Nota A manu poster. 3) distinecio VIa— eiusdem A colore rubro in textu. b) Numquid biblia. c) crucifixus biblia. d) post corr. A. e) ita A rubr. 1) vide supra dist. VI, cap. 1—8, p. 54—81. 3) Genes. XVIII. 20. 4) Apoc. IX. 10. 2) I. Cor. I. 11—13. 35
Strana 158
158 Matthiae de Janov Regulae, I. III, tr. 5, dist. 9, c. 6. yppocrite, quod est conplacencia in seipso et huic mundo, vel alias questus huius vite. Et ad id dirigunt omnia sua opera et apparenciam [f. 163b] sanctitatis, licet hoc yppocrite non di- cant neque congnoscant. Et non est mirum, quoniam sunt ob- voluti tenebris, secundum quod scriptum est de ipsis 1): „Vade et dices populo huic: Audite audientes, et nolite intelligere. Et videte visionem, et nolite congnoscere. Exceca cor populi huius et aures eius aggrava et oculos eius claude, ne forte videant a oculis suis et auribus suis audiant et corde suo intelligant et 10 convertantur, et sanem eumb).“ Et dominus Mt. 23e) 2): „Sinite eos, quia ceci sunt et duces cecorum." Yppocrite igitur, quia lumen Jhesu crucifixi non habent, ideo in tenebris ambulant et per consequens nescierunt neque intellexerunt, unde veniunt aut quo vadunt. 15 Igitur nesciunt suum propositum ultimum et princi- pale, scilicet quia illud est cauda scorpionum. Cauda etenim ind) bestia et presertim in scorpione, que vero retro est, non inspicitur neque eciam facile valet a bestia conspici: ita et pro- positum finale in yppocritis. Quod innuens, dicebat veritas ad discipulos suos 3): „Attendite, inquit, vobis, ne iusticiam vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ab eis“, sicut yppocrite faciunt. Notanter dicit „Attendite“, nostram diligentem consi- deracionem erigens et difficultatem esse ostendens ad congno- scendum suam ultimam voluntatem in agendis, subaudis, an sit 25 divine voluntati conformis aut difformis. Quinymmo ad illud homo suis viribus non prevalet, nisi sit a spiritu Jhesu illu- stratus, et ideo scriptum est Jere. 17e) 4): „Pravum est cor ho- minisf) et inscrutabile. Quis congnoscet illud?“ Et iterum: „Nemos) scit, utrum amore vel odio dignus sit“, Ecc[le s. 9 1) 5) Quod dictum est propter divinam voluntatem, que nemini in- notescit, qui vivit huic mundo, sed hiis, qui sunt participes spi- 5 20 30 5) Esaie 6 A. 10) Mt. 23 A. 20) Mt. 6 A. 27) Hiere. 17 A. 29) Ecclesiastes 9 A. a) videat — audiat — intelligat biblia. b) post corr. A. c) 23 po- 35 sterius add. A. d) super lin. add. A. e) 17 posterius add. A. f) om- h) Eccs. 9 posterius add. A. nium biblia. g) homo biblia. 1) Isaiae VI. 9—10. 2) recte Matth. XV. 14. 3) Matth. VI. I. 4) Jerem. XVII. 9. 5) Ecclesiastes IX. I.
158 Matthiae de Janov Regulae, I. III, tr. 5, dist. 9, c. 6. yppocrite, quod est conplacencia in seipso et huic mundo, vel alias questus huius vite. Et ad id dirigunt omnia sua opera et apparenciam [f. 163b] sanctitatis, licet hoc yppocrite non di- cant neque congnoscant. Et non est mirum, quoniam sunt ob- voluti tenebris, secundum quod scriptum est de ipsis 1): „Vade et dices populo huic: Audite audientes, et nolite intelligere. Et videte visionem, et nolite congnoscere. Exceca cor populi huius et aures eius aggrava et oculos eius claude, ne forte videant a oculis suis et auribus suis audiant et corde suo intelligant et 10 convertantur, et sanem eumb).“ Et dominus Mt. 23e) 2): „Sinite eos, quia ceci sunt et duces cecorum." Yppocrite igitur, quia lumen Jhesu crucifixi non habent, ideo in tenebris ambulant et per consequens nescierunt neque intellexerunt, unde veniunt aut quo vadunt. 15 Igitur nesciunt suum propositum ultimum et princi- pale, scilicet quia illud est cauda scorpionum. Cauda etenim ind) bestia et presertim in scorpione, que vero retro est, non inspicitur neque eciam facile valet a bestia conspici: ita et pro- positum finale in yppocritis. Quod innuens, dicebat veritas ad discipulos suos 3): „Attendite, inquit, vobis, ne iusticiam vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ab eis“, sicut yppocrite faciunt. Notanter dicit „Attendite“, nostram diligentem consi- deracionem erigens et difficultatem esse ostendens ad congno- scendum suam ultimam voluntatem in agendis, subaudis, an sit 25 divine voluntati conformis aut difformis. Quinymmo ad illud homo suis viribus non prevalet, nisi sit a spiritu Jhesu illu- stratus, et ideo scriptum est Jere. 17e) 4): „Pravum est cor ho- minisf) et inscrutabile. Quis congnoscet illud?“ Et iterum: „Nemos) scit, utrum amore vel odio dignus sit“, Ecc[le s. 9 1) 5) Quod dictum est propter divinam voluntatem, que nemini in- notescit, qui vivit huic mundo, sed hiis, qui sunt participes spi- 5 20 30 5) Esaie 6 A. 10) Mt. 23 A. 20) Mt. 6 A. 27) Hiere. 17 A. 29) Ecclesiastes 9 A. a) videat — audiat — intelligat biblia. b) post corr. A. c) 23 po- 35 sterius add. A. d) super lin. add. A. e) 17 posterius add. A. f) om- h) Eccs. 9 posterius add. A. nium biblia. g) homo biblia. 1) Isaiae VI. 9—10. 2) recte Matth. XV. 14. 3) Matth. VI. I. 4) Jerem. XVII. 9. 5) Ecclesiastes IX. I.
Strana 159
Quod seipsos ignorant hypocritae et sunt incorrigibiles. 159 ritus Jhesu crucifixi. Ideo scriptum est Jo. 16a) 1): „Alium para- clitum mittam vobis, spiritum veritatis, qui docebit vos omnem veritatem et suggeret vobis omnia, quecumque dixero vobis. Quem mundus non potest accipere, quia non videt eum nec scit eum. Vos autem congnoscetis eum, quia vobiscum manebit et in vobis erit.“ Ad quod apostolus I. Cor. II° 2): „Nos autem non spiritum huius mundi accepimus, sed spiritum, qui ex deo est, ut sciamus, que a deo donata sunt nobis. Que et loqui- mur non in doctis humane sapiencie verbis, sed in doctrina spiritus, spiritualia spiritualibus conparantes. Animalis autem 10 homo non percipit ea, que sunt spiritus.“ Propter quod dicit apostolus Ro. XII. a., suadet et dicit 3): „Nolite conformari huic seculo, sed reformamini in novitate sensus vestri.“ Et tunc ad propositum: "Ut probetis, que sit voluntas dei bona et bene- placens et perfecta.“ Locuste igitur, id est yppocrite excecati, quia neque suum cor scrutari possunt, neque divinam voluntatem digne in- quirunt, propterea suum propositum ultimatum et principale nequaquam contemplantur, quod licet sit primum in intencione, ultimum tamen est in execucione, simul et in intencione. Ad quam causam congrue hic per caudam est designatum. Et quia propositum ipsorum condensatam et contagiosam affeccionem vel libidinem multam contraxit a terrenis et per illud totum est fermentatum, idcirco cauda scorpionum est hic recensita. Cauda namque scorpionis omnem humorem corruptum et infec- tivum in se a terrenitate contrahens, transfigit in venena. Propter quod sequitur: „Et aculeierant in caudis earum.“ Hoc esse accipe (1) tum ideo, quia tales yppocrite continue occupantur ali- quo peccato actuali in animo racione alicuius male affeccionis; propter quod habent conscienciam vulneratam. Ad quos aposto- 30 lus loquitur I. Thym. IIII° 5): „Spiritus autem manifeste dicit, quia in novissimis temporibus discedent quidam a fide, attendentes spiritibusb) erroris et doctrinis demoniorum, [in] yppocrisi lo- quencium mendacium“; tunc ad propositum: „Et cauteriatam 20 25 1) Joh. 16 A. 6) 1 Cor. 2 A. 12) Romanorum 12 A. 32) Thimo. 4 A. 35 a) 16 posterius add. A. b) post corr. A. 1) Joann. XVI. 7 et XIV. 17 et 26 (mixtum). 2) I. Cor. II. 12—14. 3) Rom. XII. 2. 4) Apoc. IX. 10. 5) I. Tim. IV. 1—2.
Quod seipsos ignorant hypocritae et sunt incorrigibiles. 159 ritus Jhesu crucifixi. Ideo scriptum est Jo. 16a) 1): „Alium para- clitum mittam vobis, spiritum veritatis, qui docebit vos omnem veritatem et suggeret vobis omnia, quecumque dixero vobis. Quem mundus non potest accipere, quia non videt eum nec scit eum. Vos autem congnoscetis eum, quia vobiscum manebit et in vobis erit.“ Ad quod apostolus I. Cor. II° 2): „Nos autem non spiritum huius mundi accepimus, sed spiritum, qui ex deo est, ut sciamus, que a deo donata sunt nobis. Que et loqui- mur non in doctis humane sapiencie verbis, sed in doctrina spiritus, spiritualia spiritualibus conparantes. Animalis autem 10 homo non percipit ea, que sunt spiritus.“ Propter quod dicit apostolus Ro. XII. a., suadet et dicit 3): „Nolite conformari huic seculo, sed reformamini in novitate sensus vestri.“ Et tunc ad propositum: "Ut probetis, que sit voluntas dei bona et bene- placens et perfecta.“ Locuste igitur, id est yppocrite excecati, quia neque suum cor scrutari possunt, neque divinam voluntatem digne in- quirunt, propterea suum propositum ultimatum et principale nequaquam contemplantur, quod licet sit primum in intencione, ultimum tamen est in execucione, simul et in intencione. Ad quam causam congrue hic per caudam est designatum. Et quia propositum ipsorum condensatam et contagiosam affeccionem vel libidinem multam contraxit a terrenis et per illud totum est fermentatum, idcirco cauda scorpionum est hic recensita. Cauda namque scorpionis omnem humorem corruptum et infec- tivum in se a terrenitate contrahens, transfigit in venena. Propter quod sequitur: „Et aculeierant in caudis earum.“ Hoc esse accipe (1) tum ideo, quia tales yppocrite continue occupantur ali- quo peccato actuali in animo racione alicuius male affeccionis; propter quod habent conscienciam vulneratam. Ad quos aposto- 30 lus loquitur I. Thym. IIII° 5): „Spiritus autem manifeste dicit, quia in novissimis temporibus discedent quidam a fide, attendentes spiritibusb) erroris et doctrinis demoniorum, [in] yppocrisi lo- quencium mendacium“; tunc ad propositum: „Et cauteriatam 20 25 1) Joh. 16 A. 6) 1 Cor. 2 A. 12) Romanorum 12 A. 32) Thimo. 4 A. 35 a) 16 posterius add. A. b) post corr. A. 1) Joann. XVI. 7 et XIV. 17 et 26 (mixtum). 2) I. Cor. II. 12—14. 3) Rom. XII. 2. 4) Apoc. IX. 10. 5) I. Tim. IV. 1—2.
Strana 160
160 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 6 et 7. habencium suam conscienciam“; — (2) tum eciam ideo, quia aliis officiunta), quos suo proposito contingunt et per fermentum yppocrisis corrumpunt. Propter quod dictum est 1): „Attendite vobis a fermento Phariseorum, quod est yppocrisis.“ Nam nimis blande et cum humana facie venerunt in multitudinem popu- lorum et dulciter valde corrupcionem perficiunt, non sine magna et angelica apparencia, donec totam massam toxico infecerunt, operacione demoniorum in id ipsis occulte suffragante, ita, ut iam paulo superius [f. 164a] dictum est2), nullum inconveniens 10 videatur christianis huic mundo vivere et militare vel domino Jhesu Christo, carnis curam facere in desideriis et deo in spi- ritu sancto deservire; ymmo ea, que manifesta scriptura diffinit christianis non licere, illa iam in christianis honesta reputantur. Quod a multitudine illarum coronatarum locustarum in tantum est inbibitum et firmatum, quod nulla scripture reprehensio talium, nulla correccio fidelium sacerdotum potest proficere ta- libus ad medelam, quin magis aculea in caudis eorum acuantur et erigant ipsas ad nocendum, sicut scriptum est3): „Corrige stultum, et apponet, ut odiat te“, et qui corripit stultum, sibi 20 ipsi iniuriam facit. Docens itaque corruptores istos et corruptos, non nisi tribulacionem maximam contagiosam contra se susci- tabit. Propter quod dictum est ad Ezechielem II° 4): „Tu ergo, fili hominis, ne timeas eos neque sermones eorum metuas, quo- niam increduli et subversores sunt tecum“, et ad propositum: 25 „et cum scorpionibus habitas." 5 15 Capitulum septimumb). Quod membra Antichristi indurata et forcia ad nocendumb). At isti sunt, qui constituunt corpus Vehemothe), de quo scriptura dicit 5): „Corpus eius quasi scuta fusilia, conpac- 30 tum squamis sese prementibus, una uni coniungitur et ne spi- raculum quidem“, id est spiritus correccionis Christi et discipline, „incedit per eas.“ Et idcirco et propter caudas venenatas sunt 35 3) Mt. utrum (?) et infer. 17 (?) A. 22) Ezechiel. 2° A. 29) Job XI. A. a) ita A. b) ita A rubr. c) Behemoth corr. Vehemoth A. 1) Lucae XII. 1. 2) vide supra p. 152—154. 3) in biblia non reperitur; af. Proverb. passim de hominibus stultis. 4) Ezech. II.6. 5) Job XLI. 6—7.
160 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 6 et 7. habencium suam conscienciam“; — (2) tum eciam ideo, quia aliis officiunta), quos suo proposito contingunt et per fermentum yppocrisis corrumpunt. Propter quod dictum est 1): „Attendite vobis a fermento Phariseorum, quod est yppocrisis.“ Nam nimis blande et cum humana facie venerunt in multitudinem popu- lorum et dulciter valde corrupcionem perficiunt, non sine magna et angelica apparencia, donec totam massam toxico infecerunt, operacione demoniorum in id ipsis occulte suffragante, ita, ut iam paulo superius [f. 164a] dictum est2), nullum inconveniens 10 videatur christianis huic mundo vivere et militare vel domino Jhesu Christo, carnis curam facere in desideriis et deo in spi- ritu sancto deservire; ymmo ea, que manifesta scriptura diffinit christianis non licere, illa iam in christianis honesta reputantur. Quod a multitudine illarum coronatarum locustarum in tantum est inbibitum et firmatum, quod nulla scripture reprehensio talium, nulla correccio fidelium sacerdotum potest proficere ta- libus ad medelam, quin magis aculea in caudis eorum acuantur et erigant ipsas ad nocendum, sicut scriptum est3): „Corrige stultum, et apponet, ut odiat te“, et qui corripit stultum, sibi 20 ipsi iniuriam facit. Docens itaque corruptores istos et corruptos, non nisi tribulacionem maximam contagiosam contra se susci- tabit. Propter quod dictum est ad Ezechielem II° 4): „Tu ergo, fili hominis, ne timeas eos neque sermones eorum metuas, quo- niam increduli et subversores sunt tecum“, et ad propositum: 25 „et cum scorpionibus habitas." 5 15 Capitulum septimumb). Quod membra Antichristi indurata et forcia ad nocendumb). At isti sunt, qui constituunt corpus Vehemothe), de quo scriptura dicit 5): „Corpus eius quasi scuta fusilia, conpac- 30 tum squamis sese prementibus, una uni coniungitur et ne spi- raculum quidem“, id est spiritus correccionis Christi et discipline, „incedit per eas.“ Et idcirco et propter caudas venenatas sunt 35 3) Mt. utrum (?) et infer. 17 (?) A. 22) Ezechiel. 2° A. 29) Job XI. A. a) ita A. b) ita A rubr. c) Behemoth corr. Vehemoth A. 1) Lucae XII. 1. 2) vide supra p. 152—154. 3) in biblia non reperitur; af. Proverb. passim de hominibus stultis. 4) Ezech. II.6. 5) Job XLI. 6—7.
Strana 161
Quod membra Antichristi indurata sunt et fortia ad nocendum. 161 alias aspis surda in scriptura nuncupati, sicut scriptum est Psalm. 57a)1): „Et aspidis surde et obturantis aures suas], que non exaudiet vocem incantancium et venefici incantantis sa- pientis.“ Que aspis continet toxicum pessimum et insanabile in sua cauda. Ita isti, quoniam de ipsis ad literam scriptum est Deut e ro. XXXIIo2): „Generacio perversa est et infideles filii“, et paulo post3): „Fel draconum vinum eorum et venenum aspi- dum insanabile“, sunt igitur potentissimi ad nocendum, et quia multi, et quia conpacti et sibi alterutrum adherentes 4), et quia facies humanas et coronas similes auro, et quia dentes 10 habent leonum et loricas ferreas et alas terribiliter insonantes et caudas scorpionum, „et aculei in caudis earum“5), in quibus habundat venenum pessimum, aspidum, insanabile 6). Et ipsum est iniquitas pessima, yppocrisis, plaga utique pessima et insana- bilis modernorum christianorum iniquorum, maxime illorum, 15 quib) habent coronas similes auro in capitibus suis 7), quia illi sunt magis validi ad nocendum. Propter quod eciam merito ipsi sunt lumbi Leviatan et umbilicus eius per spiritum Jhesu denotati in scriptura, ubi diciturs): „Fortitudo eius in lumbis eius et virtus eius in umbilico ventris eius.“ De istis quoque 20 locustis coronatis dictum est9): „Et data est eis potestas, sicut habent scorpiones terre“, et infra ibidem 10): „Potestas earum nocere hominibus mensibus quinque.“ Quid namque rogo puteus abyssi 11), nisi cupiditas in- saciabilis hominum, que alias os wlve meretricis dicta est, que 25 numquam saciatur 12), et secundum aliam scripturam, que dicit 13): „Fovea profunda meretrix.“ Quid autem aliud meretrix magna 14), nisi multitudo carnalis christianorum collecta ex sacerdotibus et clericis in- dignis, que reliquit ducem pubertatis sue et pacti dei sui oblita 30 est 15), pacti inquam, quod fecit in baptismo, abrenuncians Sa- 2) Ps. 57 A. 6) Deut° 32 A. 19) Job 40 A. a) Psalm. 57 add. posterius A. b) que corr. qui A. 1) Psalm. LVII. 5—6. 2) Deuteron. XXXII. 20. 3) Deuteron. XXXII. 33. 4) Cf. Job XLI. 6—7 (allatum supra). 5) Cf. Apoc. IX. 7—10. 6) Cf. 35 7) Cf. Apoc. IX. 7. Deuter. XXXII. 33. 8) Job XL. II. 9) Apoc. 10) Apoc. IX. 10. 11) Cf. Apoc. LX. 2. 12) Cf. Proverb. XXX. 16. IX. 3. 13) Proverb. XXIII. 27. 14) Cf. Apoc. XVII. 1. 15) Cf. Proverb. II. 17—18. KVBAL: M. de Janov Regulae. III. 11
Quod membra Antichristi indurata sunt et fortia ad nocendum. 161 alias aspis surda in scriptura nuncupati, sicut scriptum est Psalm. 57a)1): „Et aspidis surde et obturantis aures suas], que non exaudiet vocem incantancium et venefici incantantis sa- pientis.“ Que aspis continet toxicum pessimum et insanabile in sua cauda. Ita isti, quoniam de ipsis ad literam scriptum est Deut e ro. XXXIIo2): „Generacio perversa est et infideles filii“, et paulo post3): „Fel draconum vinum eorum et venenum aspi- dum insanabile“, sunt igitur potentissimi ad nocendum, et quia multi, et quia conpacti et sibi alterutrum adherentes 4), et quia facies humanas et coronas similes auro, et quia dentes 10 habent leonum et loricas ferreas et alas terribiliter insonantes et caudas scorpionum, „et aculei in caudis earum“5), in quibus habundat venenum pessimum, aspidum, insanabile 6). Et ipsum est iniquitas pessima, yppocrisis, plaga utique pessima et insana- bilis modernorum christianorum iniquorum, maxime illorum, 15 quib) habent coronas similes auro in capitibus suis 7), quia illi sunt magis validi ad nocendum. Propter quod eciam merito ipsi sunt lumbi Leviatan et umbilicus eius per spiritum Jhesu denotati in scriptura, ubi diciturs): „Fortitudo eius in lumbis eius et virtus eius in umbilico ventris eius.“ De istis quoque 20 locustis coronatis dictum est9): „Et data est eis potestas, sicut habent scorpiones terre“, et infra ibidem 10): „Potestas earum nocere hominibus mensibus quinque.“ Quid namque rogo puteus abyssi 11), nisi cupiditas in- saciabilis hominum, que alias os wlve meretricis dicta est, que 25 numquam saciatur 12), et secundum aliam scripturam, que dicit 13): „Fovea profunda meretrix.“ Quid autem aliud meretrix magna 14), nisi multitudo carnalis christianorum collecta ex sacerdotibus et clericis in- dignis, que reliquit ducem pubertatis sue et pacti dei sui oblita 30 est 15), pacti inquam, quod fecit in baptismo, abrenuncians Sa- 2) Ps. 57 A. 6) Deut° 32 A. 19) Job 40 A. a) Psalm. 57 add. posterius A. b) que corr. qui A. 1) Psalm. LVII. 5—6. 2) Deuteron. XXXII. 20. 3) Deuteron. XXXII. 33. 4) Cf. Job XLI. 6—7 (allatum supra). 5) Cf. Apoc. IX. 7—10. 6) Cf. 35 7) Cf. Apoc. IX. 7. Deuter. XXXII. 33. 8) Job XL. II. 9) Apoc. 10) Apoc. IX. 10. 11) Cf. Apoc. LX. 2. 12) Cf. Proverb. XXX. 16. IX. 3. 13) Proverb. XXIII. 27. 14) Cf. Apoc. XVII. 1. 15) Cf. Proverb. II. 17—18. KVBAL: M. de Janov Regulae. III. 11
Strana 162
162 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist 9, c. 7 et 8. 10 15 25 30 thane et pompis eius, et illam primam fidem irritam fecit 1), que se devovit et promisit soli domino Jhesu adherere. Quid clavis apperiens puteum abysi 2) vel vulvam magne meretricis spiritualiter, nisi magni lumbi Leviathan? Quid 5 autem lumbi Leviathan 3), nisi potestas caudarum in locustis? Quid vero potestas caudarum scorpionicarum 4), nisi auctoritas magna et lata yppocritarum seu regnum ipsorum in ecclesia et per consequens libertas exequendi et inducendi in populos sui propositi, unde libere et habundanter venit, sicud iam dictum est 5), „magna multitudo locustarum aliarum, que habent caudas similes scorpionibus“? Et quid semen in lumbis Leviathan 6), quod superseminavit in agro, id est in desponsata Jhesu Christo, nisi aculei in caudisa) scorpionum 7), id est omnis yppocrisis et omnis habundancia iniquitatis et mors in illa? Yppocrite ergo coronati, id est habentes auctorita- tem et potestatem, sunt, per quos coit vel fornicatus est dyabolus cum fornicaria multitudine christia- norum, qui introduxerunt pompam dyaboli iterum ad eccle- siam et avariciam et concuspiscenciam carnis inmiserunt. Prop- 20 ter quod ipsi et principes eorum [dicti sunt] horrenda abho- minacio desolacionis ecclesie in templo constituta8). Quod si non exhorrescis audire, dico, quod yppocrite isti coronati sunt illud y dolum Priapi9), quod illa magna mere- trix [f. 164b] spiritualiter Babylon, magna mater fornicacionum et abhominacionum terre 10), sibi fabricavit et errexit. Signifi- catum proprie per illud, id est abhominabile symulachrum Priapi, quod sibi fabricaverat Maacha, mater Asa, de quo ha- betur IIa Paralip. XV11). Nam „Maacha“ latine mollicies vel con- fraccio dicta est, quod optime respicit sermonem presentem, quia mollicies et res[s]olucio constituit et multiplicavit yp- pocritas, et refrigerium caritatis causa est in ecclesia habun- dancie iniquitatis 12). Et hec ipsa mollicies aut refrigerium cari- tatis, presertim in primatibus et prelatis, qui ad pascen- a) caudiis corr. caudis A. 1) Cf. I. Tim. V. 12. 2) Cf. Apoc. IX. 1—2. 3) Cf. Job XL. II. 4) Cf. Apoc. IX. 10. 5) Apoc. IX. 10 (libere allatum). 6) de quibus lumbis 7) Apoc. LX. 10. 8) Cf. Daniel. IX. 27. 9) Cf. II. cf. Job XL. 11. Paral. XV. 16 (simulacrum Priapi). 10) Cf. Apoc. XVII. 5. 11) II. Paral. XV. 16. 12) Cf. Matth. XXIV. 12: „Et quoniam abundavit iniquitas, refri- 40 gescet charitas multorum.“ 35
162 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist 9, c. 7 et 8. 10 15 25 30 thane et pompis eius, et illam primam fidem irritam fecit 1), que se devovit et promisit soli domino Jhesu adherere. Quid clavis apperiens puteum abysi 2) vel vulvam magne meretricis spiritualiter, nisi magni lumbi Leviathan? Quid 5 autem lumbi Leviathan 3), nisi potestas caudarum in locustis? Quid vero potestas caudarum scorpionicarum 4), nisi auctoritas magna et lata yppocritarum seu regnum ipsorum in ecclesia et per consequens libertas exequendi et inducendi in populos sui propositi, unde libere et habundanter venit, sicud iam dictum est 5), „magna multitudo locustarum aliarum, que habent caudas similes scorpionibus“? Et quid semen in lumbis Leviathan 6), quod superseminavit in agro, id est in desponsata Jhesu Christo, nisi aculei in caudisa) scorpionum 7), id est omnis yppocrisis et omnis habundancia iniquitatis et mors in illa? Yppocrite ergo coronati, id est habentes auctorita- tem et potestatem, sunt, per quos coit vel fornicatus est dyabolus cum fornicaria multitudine christia- norum, qui introduxerunt pompam dyaboli iterum ad eccle- siam et avariciam et concuspiscenciam carnis inmiserunt. Prop- 20 ter quod ipsi et principes eorum [dicti sunt] horrenda abho- minacio desolacionis ecclesie in templo constituta8). Quod si non exhorrescis audire, dico, quod yppocrite isti coronati sunt illud y dolum Priapi9), quod illa magna mere- trix [f. 164b] spiritualiter Babylon, magna mater fornicacionum et abhominacionum terre 10), sibi fabricavit et errexit. Signifi- catum proprie per illud, id est abhominabile symulachrum Priapi, quod sibi fabricaverat Maacha, mater Asa, de quo ha- betur IIa Paralip. XV11). Nam „Maacha“ latine mollicies vel con- fraccio dicta est, quod optime respicit sermonem presentem, quia mollicies et res[s]olucio constituit et multiplicavit yp- pocritas, et refrigerium caritatis causa est in ecclesia habun- dancie iniquitatis 12). Et hec ipsa mollicies aut refrigerium cari- tatis, presertim in primatibus et prelatis, qui ad pascen- a) caudiis corr. caudis A. 1) Cf. I. Tim. V. 12. 2) Cf. Apoc. IX. 1—2. 3) Cf. Job XL. II. 4) Cf. Apoc. IX. 10. 5) Apoc. IX. 10 (libere allatum). 6) de quibus lumbis 7) Apoc. LX. 10. 8) Cf. Daniel. IX. 27. 9) Cf. II. cf. Job XL. 11. Paral. XV. 16 (simulacrum Priapi). 10) Cf. Apoc. XVII. 5. 11) II. Paral. XV. 16. 12) Cf. Matth. XXIV. 12: „Et quoniam abundavit iniquitas, refri- 40 gescet charitas multorum.“ 35
Strana 163
Quod membra Antichristi sunt indurata et fortia ad nocendum. 163 dum oves Christi Jhesu Petro Johannis successerunt 1), est ab- hominacio in ore Jhesu crucifixi, provocans nauseam usque ad eieccionem. Ideo scriptum est Apok. III2): „Utinam esses ca- lidus vel frigidus! Sed quia tepidus es, incipiam te evomere de ore meo.“ Capitulum octavuma). Quod membra Antichristi sunt confracta et mollia ad obse- quendum Christo et incurabiliaa). Abhominacio vero vel mollicies et tepiditas est et fuit semper mater desolacionis in ecclesia gracie et 10 tocius discipline. Nichil siquidem est tam nocivum ecclesie et infectivum, sicut tepiditas prelatorum cum simula- cione pietatis, quoniam prelatus tyrranus vel alias manifeste inmundus vel iniq€ujus numquam tantum perniciei subditis vel tribulacionis sanctis posset inferre, eo quod inpietas nuda facile 15 caveretur, neque ita dulciter et scorpionice inficeret et resol- veret conviventes, sicut illa, que offert se sub specie pietatis, scriptura attestante, que dicit3): „Si inimicus meus maledixisset michi, sustinuissem utique. Et si is, qui oderat [me], [super me] malab) locutus fuisset, abscondissem me forsitan ab eo. Tu 20 veroe) [homo] unanimis, dux meus et notus meus, qui simul mecum dulces capiebas cibos: in domo dei ambulavimus cum consensu.“ Quapropter sermo divinus Maacham seu molliciem cul- tricem abhominabilis Priapi esse matrem Asa regis comme- 25 morat 4), qui tollens fracturam vel sustollens dicitur, quod pro- prie desolacionem ecclesie exprimit, quia ipsa est nichil aliud, nisi ablacio eorum et destruccio, que facta sunt per Christum Jhesum, scilicet discipline veritatis et gracie in hominibus chri- stianis, sicut scriptum est Jo. I. 5): „Lex per Moysen data est, 30 gracia et veritas per Jhesum Christum facta est.“ Non namque sine causa Petrus, antequam fuit prepositus ovibus ad pascen- 9) De tepiditate A. 18) Ps. 54 A. 32) Nota bene A. a) ita A rubr. b) magna biblia. c) eris corr. vero A in marg. 1) Cf. Joan. XXI. 15—17 (Simon Joannis). 2) Apoc. III. 15—16. 3) Psalm. LIV. 13—15. 5) Joan. I. 17. 4) Cf. II. Par. XV. I6. 35 11*
Quod membra Antichristi sunt indurata et fortia ad nocendum. 163 dum oves Christi Jhesu Petro Johannis successerunt 1), est ab- hominacio in ore Jhesu crucifixi, provocans nauseam usque ad eieccionem. Ideo scriptum est Apok. III2): „Utinam esses ca- lidus vel frigidus! Sed quia tepidus es, incipiam te evomere de ore meo.“ Capitulum octavuma). Quod membra Antichristi sunt confracta et mollia ad obse- quendum Christo et incurabiliaa). Abhominacio vero vel mollicies et tepiditas est et fuit semper mater desolacionis in ecclesia gracie et 10 tocius discipline. Nichil siquidem est tam nocivum ecclesie et infectivum, sicut tepiditas prelatorum cum simula- cione pietatis, quoniam prelatus tyrranus vel alias manifeste inmundus vel iniq€ujus numquam tantum perniciei subditis vel tribulacionis sanctis posset inferre, eo quod inpietas nuda facile 15 caveretur, neque ita dulciter et scorpionice inficeret et resol- veret conviventes, sicut illa, que offert se sub specie pietatis, scriptura attestante, que dicit3): „Si inimicus meus maledixisset michi, sustinuissem utique. Et si is, qui oderat [me], [super me] malab) locutus fuisset, abscondissem me forsitan ab eo. Tu 20 veroe) [homo] unanimis, dux meus et notus meus, qui simul mecum dulces capiebas cibos: in domo dei ambulavimus cum consensu.“ Quapropter sermo divinus Maacham seu molliciem cul- tricem abhominabilis Priapi esse matrem Asa regis comme- 25 morat 4), qui tollens fracturam vel sustollens dicitur, quod pro- prie desolacionem ecclesie exprimit, quia ipsa est nichil aliud, nisi ablacio eorum et destruccio, que facta sunt per Christum Jhesum, scilicet discipline veritatis et gracie in hominibus chri- stianis, sicut scriptum est Jo. I. 5): „Lex per Moysen data est, 30 gracia et veritas per Jhesum Christum facta est.“ Non namque sine causa Petrus, antequam fuit prepositus ovibus ad pascen- 9) De tepiditate A. 18) Ps. 54 A. 32) Nota bene A. a) ita A rubr. b) magna biblia. c) eris corr. vero A in marg. 1) Cf. Joan. XXI. 15—17 (Simon Joannis). 2) Apoc. III. 15—16. 3) Psalm. LIV. 13—15. 5) Joan. I. 17. 4) Cf. II. Par. XV. I6. 35 11*
Strana 164
164 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 9, c. 8. dum, fuit ter requisitus, si amaret 1), nisi quia veritas per hoc indicavit, quam nocivus et execrabilis sit habendus parvus amor vel tepiditas in prelatis. Item ex magna dispensacione dei primis prelatis, apostolis scilicet, prohibitum est ire ad predicandum et regendum alios, et ab Jerusalem ne discederent, nisi prius virtute ex alto in- buerentur 2), in cuius figuram singuli, qui ad regendum alios assumuntur, oleo sancto inunguntur. Unde habetur, quod qui- libet iudex aliis prelatus debet virtute, que ex deoa) est, ha- bundare et inde vir denominari, ut inde valeat infirmiores su- stentare et expungnare fortiter virtutis inimicos. Propter quod scriptum est Ecc[I]i. 7b) 3): „Noli essec) iudex, nisi virtute valeas irrumpere iniquitatem.“ Dominus quoque Jhesus, postquam per omne corpus suum pro peccatoribus est wlneratus et dilacera- tus, voluit tamen inconminuta ossa et crura sua remanere, qua- tenus sic validum seipsum et inconfractum exhiberet ad omnes virtutes perficiendum, quamvis in sua infirmitate ultimata, et quod est potens et robustus ad multorum peccata deportanda et tollenda. Talem seipsum quilibet prelatus debet exhi- bere, qui stat in loco Jhesu Christi et qui suam crucem baiulans4) multorum nichilominus onera assumpsit supportanda; obligatus est itaque huiusmodi esse non piger, sed alacer, non fractus, sed integer, non effeminatus, sed vir, non puer, sed presbiter 25 id est senior plebis: et talis est cooperator dei et membrorum Jhesu Christi 5). Sed quoniam tales a densitate locustarum6) contabuerunt, iam heu per nimium rarificati, ideoque aporiatus est dominus querens virum sibi 7), qui opponeret se murum pro domo dei8) et preciosior est inventus vir auro obriso9) 30 quia ecce „omnis yppocrita est et nequam“ 10), „et effeminati 10 15 20 7) Luce ultimo A. a) virtute corr. deo super lin. A b) Ecci. 7 posterius add. A. c) quaerere fieri biblia. 35 1) Cf. Joann. XXI. 15—17. 2) Cf. Act. apost. I. 4. 3) Eccli. VII. 6. 4) Cf. Lucae XIV. 27. 5) Cf. III. Joan. 8 (cooperatores veritatis). 7) Cf. Isaiae LIX. 16: 6) scil. locustarum Apocalvpticarum, v. Apoc. IX. 3. „Et vidit, quia non est vir, et aporiatus est, quia non est, qui occurrat.“ s) Cf. Ezech. XIII. 5 (neque opposuistis murum pro domo Israel). 9) Cf. Isaiae XIII. 12: „Pretiosior erit vir auro et homo mundo obrizo.“ 40 10) Cf. Isaiae LX. 17.
164 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 9, c. 8. dum, fuit ter requisitus, si amaret 1), nisi quia veritas per hoc indicavit, quam nocivus et execrabilis sit habendus parvus amor vel tepiditas in prelatis. Item ex magna dispensacione dei primis prelatis, apostolis scilicet, prohibitum est ire ad predicandum et regendum alios, et ab Jerusalem ne discederent, nisi prius virtute ex alto in- buerentur 2), in cuius figuram singuli, qui ad regendum alios assumuntur, oleo sancto inunguntur. Unde habetur, quod qui- libet iudex aliis prelatus debet virtute, que ex deoa) est, ha- bundare et inde vir denominari, ut inde valeat infirmiores su- stentare et expungnare fortiter virtutis inimicos. Propter quod scriptum est Ecc[I]i. 7b) 3): „Noli essec) iudex, nisi virtute valeas irrumpere iniquitatem.“ Dominus quoque Jhesus, postquam per omne corpus suum pro peccatoribus est wlneratus et dilacera- tus, voluit tamen inconminuta ossa et crura sua remanere, qua- tenus sic validum seipsum et inconfractum exhiberet ad omnes virtutes perficiendum, quamvis in sua infirmitate ultimata, et quod est potens et robustus ad multorum peccata deportanda et tollenda. Talem seipsum quilibet prelatus debet exhi- bere, qui stat in loco Jhesu Christi et qui suam crucem baiulans4) multorum nichilominus onera assumpsit supportanda; obligatus est itaque huiusmodi esse non piger, sed alacer, non fractus, sed integer, non effeminatus, sed vir, non puer, sed presbiter 25 id est senior plebis: et talis est cooperator dei et membrorum Jhesu Christi 5). Sed quoniam tales a densitate locustarum6) contabuerunt, iam heu per nimium rarificati, ideoque aporiatus est dominus querens virum sibi 7), qui opponeret se murum pro domo dei8) et preciosior est inventus vir auro obriso9) 30 quia ecce „omnis yppocrita est et nequam“ 10), „et effeminati 10 15 20 7) Luce ultimo A. a) virtute corr. deo super lin. A b) Ecci. 7 posterius add. A. c) quaerere fieri biblia. 35 1) Cf. Joann. XXI. 15—17. 2) Cf. Act. apost. I. 4. 3) Eccli. VII. 6. 4) Cf. Lucae XIV. 27. 5) Cf. III. Joan. 8 (cooperatores veritatis). 7) Cf. Isaiae LIX. 16: 6) scil. locustarum Apocalvpticarum, v. Apoc. IX. 3. „Et vidit, quia non est vir, et aporiatus est, quia non est, qui occurrat.“ s) Cf. Ezech. XIII. 5 (neque opposuistis murum pro domo Israel). 9) Cf. Isaiae XIII. 12: „Pretiosior erit vir auro et homo mundo obrizo.“ 40 10) Cf. Isaiae LX. 17.
Strana 165
Quod membra Antichristi sunt mollia et incurabilia. 165 dominantur eis“ 1), „omnesque declinaverunt, simul inutiles facti sunt, non est, qui faciat bonum“2), omnes confracti quasi arundo vento agitata3), et trepidantes timore, ubi non erat timor, con- versi sunt [f. 165a] in die belli, et quia hominibus placent, ideo deus sprevit eos et dissipavit ossa eorum 4), et ipsi captivi ducti una cum suis populis 5) resoluti sunt in corpus Antychristi, ita quod, a spiritu carnis et mundi conprehensi, de membris Christi facti sunt membra Antychristi atque ita depravati et indurati „conversi sunt ecclesie in a) arcum pravum“6) et de amicis quon- dam manifestis facti occulti et pessimi inimici ecclesie et Christi 10 Jhesu electorum, veritatem dei in iniusticiam detinentes 7), ma- num quoque iniquitatib) porrexerunt, pactum cum infirmis con- ponentes. Horrenda sunt hec modernis prelatis, si verba Jhesu crucifixi in ipsis non essent suffocata, sed „sinite eos, quia 15 ceci sunt et duces cecorum“8), quoniam habent „caudas similes scorpionibus“ 9). Per quod datur manifeste intelligi ipsorum per- severancia usque ad finem in malicia et cecitate inveterata, et quod sint iam prorsus incurabiles, et quod „fel draconum est vinum eorum et venenum aspidum insanabile“ 10). Et hoc 20 (1) tum ideo, quia iam sunt incorporati et profundati illi magne meretrici sepedicte 11) in tantum, ut unum corpus iam sint cum ea, ita ut neque sciant neque possinte) aliud, quam sibi adherere, nisi forte ab illo, qui reducit ab inferis, liberentur, quod tamen rarissime in yppocritis contingit. Nam scriptum est 12): „Ut 25 eruaris a muliere aliena et ab extranea], que mollit sermones suos“ secundum intellectum supradictum de Maachad). „Et re- lin quit ducem pubertatis sue et pacti dei sui oblita“ 13), ubi palam iuxta predicta carnales notat christianos. Et paulo post ad propositum 14): „Omnes, qui ingrediuntur ad eam, non rever- 30 tentur, neque apprehendet semitas in te“; (2) tum quia omnem operam, quam dominus ad salutem et pro salute mundi per- 5 25) Prover. 2° A. a) post corr. A. b) in marg. add. A. c) sciunt — posusnt A. d) post. corr. sup. lin. A. 35 1) Cf. Isaiae III. 4. 2) Cf. Rom. III. 12. 3) Cf. Matth. XII. 20. 4) Cf. Psalm. LII. 6. 5) Cf. Isaiae V. 13. 6) Cf. Psalm. LXXVII. 57. 7) Cf. Rom. I. 18. 8) Matth. XV. 14. 9) Apoc. IX. 10. 10) Deuteron. 12) Proverb. II. 16. 13) Proverb. II. XXXII. 33. 11) Cf. Apoc. XVII. I sq. 17—18. 14) Proverb. II. 19. 40
Quod membra Antichristi sunt mollia et incurabilia. 165 dominantur eis“ 1), „omnesque declinaverunt, simul inutiles facti sunt, non est, qui faciat bonum“2), omnes confracti quasi arundo vento agitata3), et trepidantes timore, ubi non erat timor, con- versi sunt [f. 165a] in die belli, et quia hominibus placent, ideo deus sprevit eos et dissipavit ossa eorum 4), et ipsi captivi ducti una cum suis populis 5) resoluti sunt in corpus Antychristi, ita quod, a spiritu carnis et mundi conprehensi, de membris Christi facti sunt membra Antychristi atque ita depravati et indurati „conversi sunt ecclesie in a) arcum pravum“6) et de amicis quon- dam manifestis facti occulti et pessimi inimici ecclesie et Christi 10 Jhesu electorum, veritatem dei in iniusticiam detinentes 7), ma- num quoque iniquitatib) porrexerunt, pactum cum infirmis con- ponentes. Horrenda sunt hec modernis prelatis, si verba Jhesu crucifixi in ipsis non essent suffocata, sed „sinite eos, quia 15 ceci sunt et duces cecorum“8), quoniam habent „caudas similes scorpionibus“ 9). Per quod datur manifeste intelligi ipsorum per- severancia usque ad finem in malicia et cecitate inveterata, et quod sint iam prorsus incurabiles, et quod „fel draconum est vinum eorum et venenum aspidum insanabile“ 10). Et hoc 20 (1) tum ideo, quia iam sunt incorporati et profundati illi magne meretrici sepedicte 11) in tantum, ut unum corpus iam sint cum ea, ita ut neque sciant neque possinte) aliud, quam sibi adherere, nisi forte ab illo, qui reducit ab inferis, liberentur, quod tamen rarissime in yppocritis contingit. Nam scriptum est 12): „Ut 25 eruaris a muliere aliena et ab extranea], que mollit sermones suos“ secundum intellectum supradictum de Maachad). „Et re- lin quit ducem pubertatis sue et pacti dei sui oblita“ 13), ubi palam iuxta predicta carnales notat christianos. Et paulo post ad propositum 14): „Omnes, qui ingrediuntur ad eam, non rever- 30 tentur, neque apprehendet semitas in te“; (2) tum quia omnem operam, quam dominus ad salutem et pro salute mundi per- 5 25) Prover. 2° A. a) post corr. A. b) in marg. add. A. c) sciunt — posusnt A. d) post. corr. sup. lin. A. 35 1) Cf. Isaiae III. 4. 2) Cf. Rom. III. 12. 3) Cf. Matth. XII. 20. 4) Cf. Psalm. LII. 6. 5) Cf. Isaiae V. 13. 6) Cf. Psalm. LXXVII. 57. 7) Cf. Rom. I. 18. 8) Matth. XV. 14. 9) Apoc. IX. 10. 10) Deuteron. 12) Proverb. II. 16. 13) Proverb. II. XXXII. 33. 11) Cf. Apoc. XVII. I sq. 17—18. 14) Proverb. II. 19. 40
Strana 166
166 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 8 et 9. 5 10 15 20 25 fecit, isti ultimi yppocrite ad suos questus deduxerunt, et om- nem graciam dei in vacuum acceperunt et post omne bene- ficium salutis Jhesum crucifixum multimode contempserunt et omnem correccionem et omne consilium inutiliter acceperunt. Ideo scriptum est Ysaie primo 1): „Audite, inquit, celi, et auri- bus percipe, terra, quoniam deusa) locutus est. Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreverunt me. Cognovit bos posses- sorem suum et assinus presepe domini sui: Israhel autem me non congnovit et populus meus non intellexit. Ve genti pecca- tricib), populo gravi iniquitate, semini nequam, filiis sceleratis: dereliquerunt dominum, blasphemare feceruntc) sanctum Israhel abjalienati sunt retrorsum.“ Et ad propositum 2): „Super quo percuciam vos ultra addentes prevaricacionem. Omne cor merens et omne caput languidum, a planta pedis usque ad verticem, non est in eo sanitas. Wlnus [et] livor et plaga tu- mens non est circumligata neque curata medicamine neque fota oleo." Et infra ca° V. b.3): „Quid est, quod debui facere vinee mee, et non feci [ei]? An quod expectavi, ut faceret uvas, et fecit labruscas?“ Et concludit VI. ca° 4): „Exceca cor popul huius et aures eius aggrava et oculos eius claude, ne forte videant oculis suis et auribus suis audiantd) et corde suo in- telligant et convertantur, et sanem eos“e). Caude igitur scorpionum finalem excecacionem e inpeni- tenciam yppocritarum significant. Et „aculei in caudis earum“ est mors eterna in fine vite ipsorum, qua incessanter stimu- labuntur, sicut scriptum est Job Xf) 5): „Et in puncto ad in- ferna descendent“g). Et apostolus 6): „Stipendium1) peccati mors" que perpetue „depascet eos“ 7). 27) Ro 6 A. 30 a) dominus biblia. c) mare b) peccatrici superſlue repetitur in A. fecerunt add. in A manu auctoris; blasphemaverunt biblia. d) audiat — f) lacuna sequitur in A. e) eum biblia. intelligat — convertatur biblia. g) descendunt biblia. h) stipendia biblia. 1) Isaiae I. 2—4. 2) Isaiae I. 5—6. 3) Isaiae V. 4. 4) Isaiae 35 VI. 10. 5) recte Job XXI. 13. 6) Rom. VI. 23. 7) Cf. Psalm. XLVIII. 15 (mors depascet eos).
166 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 8 et 9. 5 10 15 20 25 fecit, isti ultimi yppocrite ad suos questus deduxerunt, et om- nem graciam dei in vacuum acceperunt et post omne bene- ficium salutis Jhesum crucifixum multimode contempserunt et omnem correccionem et omne consilium inutiliter acceperunt. Ideo scriptum est Ysaie primo 1): „Audite, inquit, celi, et auri- bus percipe, terra, quoniam deusa) locutus est. Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreverunt me. Cognovit bos posses- sorem suum et assinus presepe domini sui: Israhel autem me non congnovit et populus meus non intellexit. Ve genti pecca- tricib), populo gravi iniquitate, semini nequam, filiis sceleratis: dereliquerunt dominum, blasphemare feceruntc) sanctum Israhel abjalienati sunt retrorsum.“ Et ad propositum 2): „Super quo percuciam vos ultra addentes prevaricacionem. Omne cor merens et omne caput languidum, a planta pedis usque ad verticem, non est in eo sanitas. Wlnus [et] livor et plaga tu- mens non est circumligata neque curata medicamine neque fota oleo." Et infra ca° V. b.3): „Quid est, quod debui facere vinee mee, et non feci [ei]? An quod expectavi, ut faceret uvas, et fecit labruscas?“ Et concludit VI. ca° 4): „Exceca cor popul huius et aures eius aggrava et oculos eius claude, ne forte videant oculis suis et auribus suis audiantd) et corde suo in- telligant et convertantur, et sanem eos“e). Caude igitur scorpionum finalem excecacionem e inpeni- tenciam yppocritarum significant. Et „aculei in caudis earum“ est mors eterna in fine vite ipsorum, qua incessanter stimu- labuntur, sicut scriptum est Job Xf) 5): „Et in puncto ad in- ferna descendent“g). Et apostolus 6): „Stipendium1) peccati mors" que perpetue „depascet eos“ 7). 27) Ro 6 A. 30 a) dominus biblia. c) mare b) peccatrici superſlue repetitur in A. fecerunt add. in A manu auctoris; blasphemaverunt biblia. d) audiat — f) lacuna sequitur in A. e) eum biblia. intelligat — convertatur biblia. g) descendunt biblia. h) stipendia biblia. 1) Isaiae I. 2—4. 2) Isaiae I. 5—6. 3) Isaiae V. 4. 4) Isaiae 35 VI. 10. 5) recte Job XXI. 13. 6) Rom. VI. 23. 7) Cf. Psalm. XLVIII. 15 (mors depascet eos).
Strana 167
De tempore regni membrorum Antichristi. 167 Capitulum nonuma). De mensura temporisb), in quo permittitur regnare membris Antychristic). Sequitur: „Potestas eorum nocendi hominibus mensibus quinque“ 1). Potestas nocendi hominibus, in quibus non subest spiritus Jhesu crucifixi, [quod] maxima et secundum omnem possibilitatem Sathane conposita et adinventa [est], iam bene po- tuit colligi ex premissis; et quod non precessit nec post erit pote- stas super terram alicuius erroris et persecucionis ad seducendum 10 electos, que possit isti conparari; et nisi breviati essent dies illi, non fieret salva omnis caro: breviati autem sunt dies illi prop- ter electos 2). Abbreviacio autem illius potestatis ex- primitur [perl quinque menses. Hic salva determinacione sancte ecclesie romane puto me 15 ex parte congnoscere et ex parte prophetare. (1) Cognosco namque, quod iste est misticus numerus et ideo non ad literam, ut wlgus numerum accipit, capiendus. Sed quia mensis est mensura conpleta cursus lune, luna vero duas mensuras wlgo famosas sui cursus continue 20 aggitat et perficit, minorem scilicet in XXIX vel circa diebus, maiorem in annis X et XI d), — cum autem hic et per totum librum Apoclcalypsis] spiritus Jhesu partes accipit in conpara- cione tocius temporis duracionis sancte ecclesie, quod est valdee) magnum respectu nostri, quamvis sit tamquam dies esternaf), que preteriit, in respectu filii dei, Jhesu Christi, — igitur, ut vide- tur, eciam pro maiore mensura cursus lunaris in hoc loco mensis est acceptus, puta pro XIX. annis f. 165b]. Quo sic accepto et numero mensium quinque calculato anni nona- ginta quinques) resultabunt. Et iste erit numerus annorum, in quibus prefate locuste coronate 3) secundum maximum gradum intensionis malicie dei ecclesie nocebunt, quoad homines dumtaxat, qui veritatem cari- tatis Jhesu crucifixi suscipere noluerunt. 25 30 4) Nota totum diligenter de tempore A. a) ita A rubr. b) rasura sequitur in A. c) ita A rubr. d) recte in annis X et IX seu XIX, vide inferius. e) vn scribitur in 1. f) ita A (= hesterna). g) anni sequitur in A, sed del. 2) Cf. Matth. XXIV. 22. 3) Cf. Apoc. LX. 7. 1) Apoc. IX. 10. 35
De tempore regni membrorum Antichristi. 167 Capitulum nonuma). De mensura temporisb), in quo permittitur regnare membris Antychristic). Sequitur: „Potestas eorum nocendi hominibus mensibus quinque“ 1). Potestas nocendi hominibus, in quibus non subest spiritus Jhesu crucifixi, [quod] maxima et secundum omnem possibilitatem Sathane conposita et adinventa [est], iam bene po- tuit colligi ex premissis; et quod non precessit nec post erit pote- stas super terram alicuius erroris et persecucionis ad seducendum 10 electos, que possit isti conparari; et nisi breviati essent dies illi, non fieret salva omnis caro: breviati autem sunt dies illi prop- ter electos 2). Abbreviacio autem illius potestatis ex- primitur [perl quinque menses. Hic salva determinacione sancte ecclesie romane puto me 15 ex parte congnoscere et ex parte prophetare. (1) Cognosco namque, quod iste est misticus numerus et ideo non ad literam, ut wlgus numerum accipit, capiendus. Sed quia mensis est mensura conpleta cursus lune, luna vero duas mensuras wlgo famosas sui cursus continue 20 aggitat et perficit, minorem scilicet in XXIX vel circa diebus, maiorem in annis X et XI d), — cum autem hic et per totum librum Apoclcalypsis] spiritus Jhesu partes accipit in conpara- cione tocius temporis duracionis sancte ecclesie, quod est valdee) magnum respectu nostri, quamvis sit tamquam dies esternaf), que preteriit, in respectu filii dei, Jhesu Christi, — igitur, ut vide- tur, eciam pro maiore mensura cursus lunaris in hoc loco mensis est acceptus, puta pro XIX. annis f. 165b]. Quo sic accepto et numero mensium quinque calculato anni nona- ginta quinques) resultabunt. Et iste erit numerus annorum, in quibus prefate locuste coronate 3) secundum maximum gradum intensionis malicie dei ecclesie nocebunt, quoad homines dumtaxat, qui veritatem cari- tatis Jhesu crucifixi suscipere noluerunt. 25 30 4) Nota totum diligenter de tempore A. a) ita A rubr. b) rasura sequitur in A. c) ita A rubr. d) recte in annis X et IX seu XIX, vide inferius. e) vn scribitur in 1. f) ita A (= hesterna). g) anni sequitur in A, sed del. 2) Cf. Matth. XXIV. 22. 3) Cf. Apoc. LX. 7. 1) Apoc. IX. 10. 35
Strana 168
168 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 9. (2) Ex parte autem prophetare me reputo, in quan- tum spiritus Jhesu direxerit, dicens, quod anni taxati ab anno domini M°. CC. LXXXX° 1) currere inceperunt; et tunc locuste de fumo putei abysi exientes, nimis multipli- 5 cate fuerunt et coronas similes auro acceperunt 2), et abhomi- nacio desolacionis in dei templo, id est in ecclesia Christi, est superposita, et iuge sacrificium ablatum 3) saltem penes maiorem partem et principaliorem ecclesie, id est a communitate wlgi christiana, et hoc vel per deum propter refrigerium caritatis et 10 habundanciam iniquitatis multorum, vel per incuriam et iner- ciam ecclesie ministrorum, id est sacerdotum, ita videlicet, quod illi, quos dominus longe proficiscens constituit super familiam suam 4), quatenus dicerent invitatis, ut venirent, et inducerent et conpellerent ad veniendum, ut ipsi darent familie sibi commisse cibum in tempore, sic puta ut et vocarent veniendum ad cenam 5) et ministrarent venientibus, dantes ipsis tritici mensuram, illi dico servi patrisfamilias considerantes, quod moram facit dominus venire 6), versi sunt in locustas et inceperunt nocere conservis suis, eos percucientes, et manducare et bibere cum ebriosis 7) 20 et perinde illos, quos invitare, inducere et conpellere ad iugiter cenandum cum Christo de altari debuerant, eosdem disuadere, prohibere et repellere a sacramento inchoarunt. Pro scito autem derelinquo iam ex premissis, quod puta illi menses quinque ista tempora novissima attigerunt et ea in 25 summo gradu periculorum posuerunt, ut, si fieri potest, eciam electi in errorem inducantur s). Quando autem sint terminandi, quo anno aut momento, hoc non est nostrum nosse, quia illa pater posuit solum in sua potestate9). Videant tamen hii, qui spiritu Jhesu aguntur, que hic conscribuntur. Ego enim nichil pertinaciter vel cum contencione intendo defendendum, sed dari michi a domino postulo summis desi- deriis mei cordis „non plus quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem“ 10). Si enim michi ex sensu modo aliquid dicere 15 30 1) Anni A manu auctoris. 29) Nota de multitudine locustarum A 35 manu aucloris. — Nota de multitudine locustarum anno domini 1295 (sic) A alia manu. 1) hic anni de propheta Daniele XII. II assumpti sunt. 2) Cf. Apоc. IX. 3. 7. 3) Cf. Daniel. XII. II. 4) Cf. Lucde XII. 42. 5) Cf. Lucae XIV. 16 sq. 6) Cf. Lucac XII. 42. 45. 7) Cf. Lucae XII. 45. 9) Cf. Act. I. 7. 10) Roman. XII. 3. 40 Matth. XXIV. 24. 8) Cf.
168 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 9. (2) Ex parte autem prophetare me reputo, in quan- tum spiritus Jhesu direxerit, dicens, quod anni taxati ab anno domini M°. CC. LXXXX° 1) currere inceperunt; et tunc locuste de fumo putei abysi exientes, nimis multipli- 5 cate fuerunt et coronas similes auro acceperunt 2), et abhomi- nacio desolacionis in dei templo, id est in ecclesia Christi, est superposita, et iuge sacrificium ablatum 3) saltem penes maiorem partem et principaliorem ecclesie, id est a communitate wlgi christiana, et hoc vel per deum propter refrigerium caritatis et 10 habundanciam iniquitatis multorum, vel per incuriam et iner- ciam ecclesie ministrorum, id est sacerdotum, ita videlicet, quod illi, quos dominus longe proficiscens constituit super familiam suam 4), quatenus dicerent invitatis, ut venirent, et inducerent et conpellerent ad veniendum, ut ipsi darent familie sibi commisse cibum in tempore, sic puta ut et vocarent veniendum ad cenam 5) et ministrarent venientibus, dantes ipsis tritici mensuram, illi dico servi patrisfamilias considerantes, quod moram facit dominus venire 6), versi sunt in locustas et inceperunt nocere conservis suis, eos percucientes, et manducare et bibere cum ebriosis 7) 20 et perinde illos, quos invitare, inducere et conpellere ad iugiter cenandum cum Christo de altari debuerant, eosdem disuadere, prohibere et repellere a sacramento inchoarunt. Pro scito autem derelinquo iam ex premissis, quod puta illi menses quinque ista tempora novissima attigerunt et ea in 25 summo gradu periculorum posuerunt, ut, si fieri potest, eciam electi in errorem inducantur s). Quando autem sint terminandi, quo anno aut momento, hoc non est nostrum nosse, quia illa pater posuit solum in sua potestate9). Videant tamen hii, qui spiritu Jhesu aguntur, que hic conscribuntur. Ego enim nichil pertinaciter vel cum contencione intendo defendendum, sed dari michi a domino postulo summis desi- deriis mei cordis „non plus quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem“ 10). Si enim michi ex sensu modo aliquid dicere 15 30 1) Anni A manu auctoris. 29) Nota de multitudine locustarum A 35 manu aucloris. — Nota de multitudine locustarum anno domini 1295 (sic) A alia manu. 1) hic anni de propheta Daniele XII. II assumpti sunt. 2) Cf. Apоc. IX. 3. 7. 3) Cf. Daniel. XII. II. 4) Cf. Lucde XII. 42. 5) Cf. Lucae XIV. 16 sq. 6) Cf. Lucac XII. 42. 45. 7) Cf. Lucae XII. 45. 9) Cf. Act. I. 7. 10) Roman. XII. 3. 40 Matth. XXIV. 24. 8) Cf.
Strana 169
De tempore regni membrorum Antichristi. 169 concedatur istas nocentissimas locustas coronatas 1), id est mul- titudinem nimiam yppocritarum, cathedram et auctoritatem ec- clesie obtinencium in ordine clericorum et sacerdotum, sive in statu religionum, seu in regimine secularium principum et do- minorum, quos omnes hic per locustas intelligo coronatas, ego opinor convenienter et proprie per dominum Jhesum easdem designasse per prodigium locustarum secundum hystoriam. Quod prodigium factum est atque visum in anno do- mini M° CC. XC. V. vel prope, ubi res tam monstruosa et omnibus seculis admiranda volente deo contigit, uta) locuste de 10 abyssis terre ab oriente subito eruperunt in multitudine tam inmensa, quod neque finis neque principium earum, sed neque latitudo ac longitudo spacii per eas occupati et repleti inda- gari a quoquam poteratb), et tam condensate totum aerem per totam Boemiam et Moraviam atque Poloniam repleve- 15 runt, ut totaliter solem obducerent, et terram tenebris obvol- verunt, veluti sacco cylicino 2). Que tantum horrorem homini- bus incusserunt, ut arescerent pre timore, diem extremum iu- dicii instare estimantes. Que locuste, omnia in campis et silvis vorando, funditus devastabant et fragor volatus earum seu alarum 20 volatus fuit terribilis, quasi sonitus aquarum multarum vel quasi sonitus multitudinis castrorum ad bellum concurrencium 3). Erantque multum generative et fecunde aliarum locustarum, sicut describit eas Karolus, serenissimus rex Boemorum, in sua cronica 4). Qui tunc ascenso equo suo equitavite) per sep- 25 tem magna miliaria, volens earum latitudinem invenire. Sed eciam hodie adhuc, puta in anno domini M°. CCC°. LXXXIX. valde multi vivunt, qui easdem locustas viderunt, et omnia, que hic dicuntur, narraverunt. Quicumque igitur hic de locustis istis ad literam posita 3c voluerit locustis spiritualibus predictis adaptare, memorans, que de ipsis expressit Jofannes] in Apok alypsi] 5), faciliter idem me- cum sentire poterit, quod nequit magis proprium exemplum a) ac corr. ut A. b) poterint corr. poterat A. c) post corr. A. 1) Cf. Apoc. IX. 7. 2) Cf. Apoc. VI. 12: „Et sol factus est niger 35 3) Cf. Ezechiel. I. 24. 4) vide Vitam Caroli IV., tamquam saccus cilicinus.“ c. X. (Fontes Rerum Bohemicarum, t. III, p. 355 ad an. 1338), et cf. Franciscum Pragensem, ibidem, t. IV, p. 427, et Benessium de Weitmühle, ibidem, p. 490. 5) Cf. Apoc. IX.
De tempore regni membrorum Antichristi. 169 concedatur istas nocentissimas locustas coronatas 1), id est mul- titudinem nimiam yppocritarum, cathedram et auctoritatem ec- clesie obtinencium in ordine clericorum et sacerdotum, sive in statu religionum, seu in regimine secularium principum et do- minorum, quos omnes hic per locustas intelligo coronatas, ego opinor convenienter et proprie per dominum Jhesum easdem designasse per prodigium locustarum secundum hystoriam. Quod prodigium factum est atque visum in anno do- mini M° CC. XC. V. vel prope, ubi res tam monstruosa et omnibus seculis admiranda volente deo contigit, uta) locuste de 10 abyssis terre ab oriente subito eruperunt in multitudine tam inmensa, quod neque finis neque principium earum, sed neque latitudo ac longitudo spacii per eas occupati et repleti inda- gari a quoquam poteratb), et tam condensate totum aerem per totam Boemiam et Moraviam atque Poloniam repleve- 15 runt, ut totaliter solem obducerent, et terram tenebris obvol- verunt, veluti sacco cylicino 2). Que tantum horrorem homini- bus incusserunt, ut arescerent pre timore, diem extremum iu- dicii instare estimantes. Que locuste, omnia in campis et silvis vorando, funditus devastabant et fragor volatus earum seu alarum 20 volatus fuit terribilis, quasi sonitus aquarum multarum vel quasi sonitus multitudinis castrorum ad bellum concurrencium 3). Erantque multum generative et fecunde aliarum locustarum, sicut describit eas Karolus, serenissimus rex Boemorum, in sua cronica 4). Qui tunc ascenso equo suo equitavite) per sep- 25 tem magna miliaria, volens earum latitudinem invenire. Sed eciam hodie adhuc, puta in anno domini M°. CCC°. LXXXIX. valde multi vivunt, qui easdem locustas viderunt, et omnia, que hic dicuntur, narraverunt. Quicumque igitur hic de locustis istis ad literam posita 3c voluerit locustis spiritualibus predictis adaptare, memorans, que de ipsis expressit Jofannes] in Apok alypsi] 5), faciliter idem me- cum sentire poterit, quod nequit magis proprium exemplum a) ac corr. ut A. b) poterint corr. poterat A. c) post corr. A. 1) Cf. Apoc. IX. 7. 2) Cf. Apoc. VI. 12: „Et sol factus est niger 35 3) Cf. Ezechiel. I. 24. 4) vide Vitam Caroli IV., tamquam saccus cilicinus.“ c. X. (Fontes Rerum Bohemicarum, t. III, p. 355 ad an. 1338), et cf. Franciscum Pragensem, ibidem, t. IV, p. 427, et Benessium de Weitmühle, ibidem, p. 490. 5) Cf. Apoc. IX.
Strana 170
170 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 9 et 10. inveniri, per quod multitudo yppocritarum regnancium in annis currentibus designetur et per quod instancia temporis illarum spiritualium locustarum significetur per divinam sapienciam, quam per hoc prodigium, quod narratum est de locustis, etc. Capitulum decimuma). [f. 166a] Ostenditur, quod est caput et que sunt membra Antichristia). 10 15 Sequitur in textu de locustis: „Et habebant super se regem angelum abyssy“ 1). Hic angelum abyssi puto eundem esse, qui superius dictus est stella, que cecidit de celo in terram2), cui data est clavis putei abyssi, et produxit locustas istas in terram. Et est ipse dyabolus, qui quondam fuit stella preclara in celestibus— unde et Lucifer nomen acceperat, — sed quia in veritate non stetit 3), ideo corruit in terram, sicuti veritas de ipso loquitur Luce 10 b) 4): „Videbam Sathanam, sicut fulgur de celo ca- dentem.“ Credo tamen, quod hic dictus est singulari modo cecidisse in terram, puta in homines christianos terrenos, quando rediens invenit domum purgatam et ornatam, sed va- 20 cuam, unde ante eiectus fuerat propter sanguinem et passionem domini Jhesu, cuius christiani facti fuerant participes per baptis- mum, sed quia siccine inserti in veracem vitem, Christum, fuerunt voluntarie palmites inutiles. Ideoque dictum est, quod spiritus inmundus, qui et stella de celo lapsa dictus est , invenit domum, 25 ornatam quidem et purgatam, sed vacuam. Quapropter assu- mens secum spiritus septem nequiores, intravit in illam domum5). Ita domus illa facta circa illa maledicta domino suo et reproba, quiac) recepit quam pluries super se venientem imbremd) et semen, fructum autem nullum attulit in tempore suo, nisi forte 30 labruscas, et propterea relicta demoniis ad inhabitandum, quem- admodum scriptum est Ysaie XXXIIII° 6): „Et erit cubile dra- 8) Nota totum diligenter A. 13) Stella A manu auctoris. a) ita A rubr. b) Luce t0 posterius add. A. c) quod corr. quia A. d) in corr, im A in marg. manu auctoris. 55 1) Apoc. IX. 10—11. 2) Cf. Apoc. VIII. 10 (v. supra p. 124). 3) Cf. 6) Isaiae XXXIV. 4) Lucae X. 18. 5) Cf. Matth. XII. 45. Joan. VIII. 44. 13—16.
170 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 9 et 10. inveniri, per quod multitudo yppocritarum regnancium in annis currentibus designetur et per quod instancia temporis illarum spiritualium locustarum significetur per divinam sapienciam, quam per hoc prodigium, quod narratum est de locustis, etc. Capitulum decimuma). [f. 166a] Ostenditur, quod est caput et que sunt membra Antichristia). 10 15 Sequitur in textu de locustis: „Et habebant super se regem angelum abyssy“ 1). Hic angelum abyssi puto eundem esse, qui superius dictus est stella, que cecidit de celo in terram2), cui data est clavis putei abyssi, et produxit locustas istas in terram. Et est ipse dyabolus, qui quondam fuit stella preclara in celestibus— unde et Lucifer nomen acceperat, — sed quia in veritate non stetit 3), ideo corruit in terram, sicuti veritas de ipso loquitur Luce 10 b) 4): „Videbam Sathanam, sicut fulgur de celo ca- dentem.“ Credo tamen, quod hic dictus est singulari modo cecidisse in terram, puta in homines christianos terrenos, quando rediens invenit domum purgatam et ornatam, sed va- 20 cuam, unde ante eiectus fuerat propter sanguinem et passionem domini Jhesu, cuius christiani facti fuerant participes per baptis- mum, sed quia siccine inserti in veracem vitem, Christum, fuerunt voluntarie palmites inutiles. Ideoque dictum est, quod spiritus inmundus, qui et stella de celo lapsa dictus est , invenit domum, 25 ornatam quidem et purgatam, sed vacuam. Quapropter assu- mens secum spiritus septem nequiores, intravit in illam domum5). Ita domus illa facta circa illa maledicta domino suo et reproba, quiac) recepit quam pluries super se venientem imbremd) et semen, fructum autem nullum attulit in tempore suo, nisi forte 30 labruscas, et propterea relicta demoniis ad inhabitandum, quem- admodum scriptum est Ysaie XXXIIII° 6): „Et erit cubile dra- 8) Nota totum diligenter A. 13) Stella A manu auctoris. a) ita A rubr. b) Luce t0 posterius add. A. c) quod corr. quia A. d) in corr, im A in marg. manu auctoris. 55 1) Apoc. IX. 10—11. 2) Cf. Apoc. VIII. 10 (v. supra p. 124). 3) Cf. 6) Isaiae XXXIV. 4) Lucae X. 18. 5) Cf. Matth. XII. 45. Joan. VIII. 44. 13—16.
Strana 171
Ostenditur, quod sit caput et quae sint membra Antichristi. 171. conum et pascua strutionum. Et occurrent demonia onocen- tauris, et pylosus clamabit alter ad alterum. Ita cubabit laminaa) et invenit sibi requiem. Ibi habuit foveas ericius et enutrivit catulos et circumfodit eos et foditb) in umbra eius. Ibic) con- gregati sunt mylvi, alter ad alterum. Requirite diligenter in 5 libro domini et legite: unum ex eis non defuit." Ista itaque terra, id est sine spiritu Jhesu chri- stianorum nimia multitudo, est, in quam cecidit stella, cui nomen absyntium 1); propter quod dictum est 2): „Ecce, in pace mea amaritudo amarissima". Et ipsa est „angelus, abyssi rex“ super locustas coronatas, quia operacione eius „de fumo putei abyssi“ sunt producte locuste sepe notate. Qua de re et pater esse earum alibi a veritate est memoratus, cum dominus Jhesus, loquens de yppocritis, inquiebat 3): „Vos ex patre dyabolo estis, et ideo opera eiusd) wltis facere.“ Unde colligitur, quod sicut Judeorum tunc yppocritarum fuit pater dyabolus, quamvis glo- riabantur se deum patrem habere et a sancto Abraham esse legittime generatos 4), ita nunc et multo forcius omnium yp- pocritarume) christianorum est rex angelus abyssi vel pater ipse dyabolus. Clament licet ad Jhesum crucifixum 5): „Domine, domine“, quantum libet dicentes: „Nonne in nomine tuo demonia eieci- mus et] in nomine tuo virtutes multas fecimus?“ „Et in plateis nostris docuisti“6); glorientur, quantum velint, in suis patribus vel religionibus, et si qua sunt similia, sunt tamen hypocrite f), quam- diu sunt „operarii iniquitatis“7), quamdiu longe est deus a corde eorums), quamdiu Jhesus crucifixus est aput eos tamquam mortuus a corde, quamdiu non habundant Jhesu caritate et fraternitatis di- leccione, sicut scriptum est I. Cor. XIII9): „Si linguis hominum lo- quar et angelorum, caritatem autem non habeam, factus sum“, etc. Licet igitur timeant deum mandato hominum et doceants) diligenter adinvenciones et doctrinas suas, constituant suam iu- 10 15 20 25 30 9) Esaie 38 A. 21) Mt. 7 A. a) Ibi cubavit lamia biblia. b) fovit biblia. c) illuc biblia. d) de- f) ita emend. 35 c) et superflue sequitur in A. sideria patris vestri biblia. ab ed. 8) doceant quam A minus apte. 1) Cf. Apoc. VIII. 10—11. 2) Isaiac XXXVIII. 17. 3) Joan. VIII. 44. 4) Cf. Joann. VIII. 33 sq. 5) Matth. VII. 22. 6) Lucae XIII. 26. 7) Cf. Lucde XIII. 27. 8) Cf. Matth. XV. 8. 9) I. Cor. XIII. I.
Ostenditur, quod sit caput et quae sint membra Antichristi. 171. conum et pascua strutionum. Et occurrent demonia onocen- tauris, et pylosus clamabit alter ad alterum. Ita cubabit laminaa) et invenit sibi requiem. Ibi habuit foveas ericius et enutrivit catulos et circumfodit eos et foditb) in umbra eius. Ibic) con- gregati sunt mylvi, alter ad alterum. Requirite diligenter in 5 libro domini et legite: unum ex eis non defuit." Ista itaque terra, id est sine spiritu Jhesu chri- stianorum nimia multitudo, est, in quam cecidit stella, cui nomen absyntium 1); propter quod dictum est 2): „Ecce, in pace mea amaritudo amarissima". Et ipsa est „angelus, abyssi rex“ super locustas coronatas, quia operacione eius „de fumo putei abyssi“ sunt producte locuste sepe notate. Qua de re et pater esse earum alibi a veritate est memoratus, cum dominus Jhesus, loquens de yppocritis, inquiebat 3): „Vos ex patre dyabolo estis, et ideo opera eiusd) wltis facere.“ Unde colligitur, quod sicut Judeorum tunc yppocritarum fuit pater dyabolus, quamvis glo- riabantur se deum patrem habere et a sancto Abraham esse legittime generatos 4), ita nunc et multo forcius omnium yp- pocritarume) christianorum est rex angelus abyssi vel pater ipse dyabolus. Clament licet ad Jhesum crucifixum 5): „Domine, domine“, quantum libet dicentes: „Nonne in nomine tuo demonia eieci- mus et] in nomine tuo virtutes multas fecimus?“ „Et in plateis nostris docuisti“6); glorientur, quantum velint, in suis patribus vel religionibus, et si qua sunt similia, sunt tamen hypocrite f), quam- diu sunt „operarii iniquitatis“7), quamdiu longe est deus a corde eorums), quamdiu Jhesus crucifixus est aput eos tamquam mortuus a corde, quamdiu non habundant Jhesu caritate et fraternitatis di- leccione, sicut scriptum est I. Cor. XIII9): „Si linguis hominum lo- quar et angelorum, caritatem autem non habeam, factus sum“, etc. Licet igitur timeant deum mandato hominum et doceants) diligenter adinvenciones et doctrinas suas, constituant suam iu- 10 15 20 25 30 9) Esaie 38 A. 21) Mt. 7 A. a) Ibi cubavit lamia biblia. b) fovit biblia. c) illuc biblia. d) de- f) ita emend. 35 c) et superflue sequitur in A. sideria patris vestri biblia. ab ed. 8) doceant quam A minus apte. 1) Cf. Apoc. VIII. 10—11. 2) Isaiac XXXVIII. 17. 3) Joan. VIII. 44. 4) Cf. Joann. VIII. 33 sq. 5) Matth. VII. 22. 6) Lucae XIII. 26. 7) Cf. Lucde XIII. 27. 8) Cf. Matth. XV. 8. 9) I. Cor. XIII. I.
Strana 172
172 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 10 et 11. 29 25 sticiam, habeant omnem speciem pietatis 1), edificent sepulchrum sanctorum et prophetarum, exornent monumenta iustorum 2) colant valde ymagines et statuas ligneas et lapideas, venerentur summopere et celebrent ossa et reliquias beatorum in celis, quantum placet: si „terrena sapiunt“ 3), si voluptatibus et quieti corporis incumbunt, si eos delectat gloria et honor huius vite, si non abnegaverunt semetipsos et ferunt crucem suam 4), neque habent Jhesum crucifixum in corde manentem5), neque sunt dei virtute et dei sapiencia ab alto induti 6), sunt utique locuste 10 coronate7), sunt palmites non ferentes fructum 8), sunt terra infructuosa, maledicta domino suo9), sunt regnum angeli abyssi 10) sunt filii dyaboli omnes11), non obstante, quod vocentur chri- stiani vel religiosi vel sacerdotes et prelati. Et omnisa) christianus seu clericus, licet sit sacer- 15 dos, predicator, monachus, religiosus vel quicumque, si] sue proprie voluntati et non voluntati domini Jhesu actualiterb) victitat et ex toto, etsi quod minus facit, dume) hoc non dolet vehementer, est membrum Antichristi. Et omnis clericus, qui in nomine suo vel causa sui ipsius acquirit sciencias veld) gradus in ecclesia, ut est subdiaconatum, dyaconatume), sacerdocium vel apostolatum et predicacionem, vel acquirit beneficia, officia, honores et digni- nitates in ecclesia, et omnis, qui acquirit tytulosf) sibi glorie et honoris, ut est doctoratus, bacalariatus et multa talia, ita quod per talia sit in populo christiano honoratus, ditatus, pacatus et dilatatus [f. 166b] in hac vita, sciat se membrum Antichristi sine contradiccione qualicumque. Item omnis monachus claustra regularium ingrediens aut alias religiosus, ut vitam quietam habeat et sit securus de statu pacifico et necessitate populi, in quantum talis et quamdiu talis, est membrum Antichristi, quia in nomine suo 30 a) contin. D 1. 2. b) om. D 2. c) dum D 2; de A DI. d) vel om. ADI. e) om. D 2. f) tytolos A. 2) Cf. 1) Cf. II. Tim. III. 5 (habentes speciem quidem pietatis). 35 Matth. XXIII. 29. 3) Philipp. III. 19. 4) Cf. Matth. XVI. 24 (abneget semet ipsum et tollat crucem suam). 5) Cf. 1. Joan. IV. 16 (deus charitas est et qui manet in charitate, in deo manet et deus in eo). 6) Cf. Lucae XXIV. 8) Cf. Joann. XV. 2. 49 (induamini virtute ex alto). 7) Cf. Apoc. IX. 7. 9) Cf. Genes. V. 29 (in terra, cui maledixit dominus). 10) Cf. Apoc. 40 IX. II. 11) Cf. 1. Joan. III. I0 (filii dei et filii diaboli).
172 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 10 et 11. 29 25 sticiam, habeant omnem speciem pietatis 1), edificent sepulchrum sanctorum et prophetarum, exornent monumenta iustorum 2) colant valde ymagines et statuas ligneas et lapideas, venerentur summopere et celebrent ossa et reliquias beatorum in celis, quantum placet: si „terrena sapiunt“ 3), si voluptatibus et quieti corporis incumbunt, si eos delectat gloria et honor huius vite, si non abnegaverunt semetipsos et ferunt crucem suam 4), neque habent Jhesum crucifixum in corde manentem5), neque sunt dei virtute et dei sapiencia ab alto induti 6), sunt utique locuste 10 coronate7), sunt palmites non ferentes fructum 8), sunt terra infructuosa, maledicta domino suo9), sunt regnum angeli abyssi 10) sunt filii dyaboli omnes11), non obstante, quod vocentur chri- stiani vel religiosi vel sacerdotes et prelati. Et omnisa) christianus seu clericus, licet sit sacer- 15 dos, predicator, monachus, religiosus vel quicumque, si] sue proprie voluntati et non voluntati domini Jhesu actualiterb) victitat et ex toto, etsi quod minus facit, dume) hoc non dolet vehementer, est membrum Antichristi. Et omnis clericus, qui in nomine suo vel causa sui ipsius acquirit sciencias veld) gradus in ecclesia, ut est subdiaconatum, dyaconatume), sacerdocium vel apostolatum et predicacionem, vel acquirit beneficia, officia, honores et digni- nitates in ecclesia, et omnis, qui acquirit tytulosf) sibi glorie et honoris, ut est doctoratus, bacalariatus et multa talia, ita quod per talia sit in populo christiano honoratus, ditatus, pacatus et dilatatus [f. 166b] in hac vita, sciat se membrum Antichristi sine contradiccione qualicumque. Item omnis monachus claustra regularium ingrediens aut alias religiosus, ut vitam quietam habeat et sit securus de statu pacifico et necessitate populi, in quantum talis et quamdiu talis, est membrum Antichristi, quia in nomine suo 30 a) contin. D 1. 2. b) om. D 2. c) dum D 2; de A DI. d) vel om. ADI. e) om. D 2. f) tytolos A. 2) Cf. 1) Cf. II. Tim. III. 5 (habentes speciem quidem pietatis). 35 Matth. XXIII. 29. 3) Philipp. III. 19. 4) Cf. Matth. XVI. 24 (abneget semet ipsum et tollat crucem suam). 5) Cf. 1. Joan. IV. 16 (deus charitas est et qui manet in charitate, in deo manet et deus in eo). 6) Cf. Lucae XXIV. 8) Cf. Joann. XV. 2. 49 (induamini virtute ex alto). 7) Cf. Apoc. IX. 7. 9) Cf. Genes. V. 29 (in terra, cui maledixit dominus). 10) Cf. Apoc. 40 IX. II. 11) Cf. 1. Joan. III. I0 (filii dei et filii diaboli).
Strana 173
De membris, corpore atque indumentis Antichristi. 173 induit speciem sanctitatis. Et omnis religio et quilibet conventus, qui seipsum ingessit ada) medium wlgi christiani et ibi factus est gloriosus et honoratus a populis plebeis et in hoc sibi con- placet velb) de hoc gloriatur, est procul dubio corpus An- tichristi. Capitulum undecimum°). De indumentis celebribus Antichristi et concubine seu adul- tere ipsius2). Item omnis apparatus talium splendidus et magnificus vel habens speciem apparentem sanctitatis, veluti templa ma- 10 gnifica et multipliciter decorata, multitudo predicacionum ex- quisita, multitudo missarum, cantus et psalmodiarumd) decor et assiduitas, insignis sepulthurae) et officium splendidum pro mortuis. Item celebritas adventiciarum festivitatum varie pro- 15 mulgata et ornata. Item commendacio fraternitatum et invitacio ad eas per multas promissiones oracionumf) et missarum atque fratrum. Item preconisacio aut glorificacio ymaginum quarum- dams) et extollenciah) novarum reliquiarum sanctorum, diffa- 20 macio miraculorum vel portentorum per talia factorumi), et multa similia, que modo diligenter in ecclesia actitantur: Omnia illa facta ad suam propriam gloriam etk) conpla- cenciam hominum, ut per hoc accursus populi et applausus magnorum et parvorum in christiano populo acquiratur, vel ut 25 per hoc questus multiplicetur, autl) ut per talia nomen aucto- rum talium diffametur et celebretur, ita ut dicatur in populo: „Hoc iste fecit, vel istud magnum bonum tales canonici vel tales religiosi invenerunt vel perfecerunt“, omnia, inquam talia non tamen, in quantum talia, sed in quantum fiunt a talibus et 30 tali intencione, sunt indumentum Antychristi et sub ipsis 9) Nota totum diligenter A. a) in D 2. b) inde D 2.; conplacent vel.. gloriantur A. c) ita A rubr.; om. D 1. 2. d) psalmodiorum D 2. e) ita A; sepultura D 1. 2. f) oraciones corr. promissiones oracionum A. g) quorumdam D 2. b) excellencia D 1. k) super lin. add. A. i) sanctorum corr. factorum A. 1) aut — perfecerunt om. D 1. 2. 35
De membris, corpore atque indumentis Antichristi. 173 induit speciem sanctitatis. Et omnis religio et quilibet conventus, qui seipsum ingessit ada) medium wlgi christiani et ibi factus est gloriosus et honoratus a populis plebeis et in hoc sibi con- placet velb) de hoc gloriatur, est procul dubio corpus An- tichristi. Capitulum undecimum°). De indumentis celebribus Antichristi et concubine seu adul- tere ipsius2). Item omnis apparatus talium splendidus et magnificus vel habens speciem apparentem sanctitatis, veluti templa ma- 10 gnifica et multipliciter decorata, multitudo predicacionum ex- quisita, multitudo missarum, cantus et psalmodiarumd) decor et assiduitas, insignis sepulthurae) et officium splendidum pro mortuis. Item celebritas adventiciarum festivitatum varie pro- 15 mulgata et ornata. Item commendacio fraternitatum et invitacio ad eas per multas promissiones oracionumf) et missarum atque fratrum. Item preconisacio aut glorificacio ymaginum quarum- dams) et extollenciah) novarum reliquiarum sanctorum, diffa- 20 macio miraculorum vel portentorum per talia factorumi), et multa similia, que modo diligenter in ecclesia actitantur: Omnia illa facta ad suam propriam gloriam etk) conpla- cenciam hominum, ut per hoc accursus populi et applausus magnorum et parvorum in christiano populo acquiratur, vel ut 25 per hoc questus multiplicetur, autl) ut per talia nomen aucto- rum talium diffametur et celebretur, ita ut dicatur in populo: „Hoc iste fecit, vel istud magnum bonum tales canonici vel tales religiosi invenerunt vel perfecerunt“, omnia, inquam talia non tamen, in quantum talia, sed in quantum fiunt a talibus et 30 tali intencione, sunt indumentum Antychristi et sub ipsis 9) Nota totum diligenter A. a) in D 2. b) inde D 2.; conplacent vel.. gloriantur A. c) ita A rubr.; om. D 1. 2. d) psalmodiorum D 2. e) ita A; sepultura D 1. 2. f) oraciones corr. promissiones oracionum A. g) quorumdam D 2. b) excellencia D 1. k) super lin. add. A. i) sanctorum corr. factorum A. 1) aut — perfecerunt om. D 1. 2. 35
Strana 174
174 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 11. mistica operacio demoniorum seu Sathane ad subtilius et effi- caciusa) seducendum et nocendum precipue illos, quos intendit, puta sanctos dei et electos, quos per nudam maliciam vel ini- quitatem apertam temptare non suppetit, neque seducere pre- valet, ut saltemb) speciebus talibus bonorum armatus, seducat in malum et dampnacionem yppocrisis vel alias occultissime iniquitatisc). Et clerici, sacerdotes et religiosi, talibus exerciciis corpo- ralibus nimium intenti extrinsecus, presertim intencione con- 10 placendi tam colorate plebibus et alliciendi ad seipsos, intendere veritati et spiritui intrinsecus digne et totaliter non valent, nec ipsis datur introitus ad deum deorum in Syon, dominum Jhe- sum, videndumque regem glorie in decore suo, quia scriptum est Ysaie ultimo a.1): „Hec dicit dominus deus: Que est ista 15 domus, quam edificatisd) michi? Et quifs] est iste locus quietu- dinis mee? Omnia hec manus mea fecit [et] facta sunt universa ista, dicit dominus.“ Et ecce, ad propositum: „Ad quem autem respiciam, nisi ad pauperculum et contritum spiritu et tremen- tem sermones meos?“ Et qui in nullo talium extrinsecorum 20 apparencium sibi conplacet, neque gloriatur, sed tantum in do- mino gloriatur 2). Ideo notanter additur ibidem in prophecia 3): „Qui ymmolat bovem, quasi qui interficiat virum. Qui mactat pecus, quasi qui excerebret canem. Qui offert oblacionem, quasi qui sanguinem suillum offerat“, etc. Et tunc sequitur ad illos, 25 qui, in terrenis et splendore corporali effusi, delectantur, extincti spiritus Jhesu Christi 4): „Hec omnia, inquit, elegerunt in viis suis et in abhominacionibus suis anima eorum delectata est.“ Enimveroe) hec proponens, non confundo decorem domus domini, quem dilexi 5), neque detraho splendoribus vasorum et 30 reliquof) typico apparatui in templis domini, sed detestor abusums) talium ab hiis, qui spiritum Jhesu non habentes, maxime ad talia foras effusi, principaliter in eis reponunt iusti- ficaciones suas et sanctitatem, atque talibus speciebus apparen- a) seu edificacius D 2. b) ut saltem D 1. 2; ut om. A. c) post 35 hanc vocem D 1. 2. contin. Enimvero hec proponens, v. infra lin. 28. d) aedificabitis biblia. f) relinquo false D 2. e) contin. D I. 2. g) post corr. A. 1) Isaiae LXVI. 1—2. 2) Cf. II. Cor. X. I7: „Qui autem gloriatur, 3) Isaiae LXVI. 3. 4) Isaiae LXVI. 3. in domino glorietur.“ 40 Psalm. XXV. 8: „Domine, dilexi decorem domus tuae.“ 5) Cf.
174 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 11. mistica operacio demoniorum seu Sathane ad subtilius et effi- caciusa) seducendum et nocendum precipue illos, quos intendit, puta sanctos dei et electos, quos per nudam maliciam vel ini- quitatem apertam temptare non suppetit, neque seducere pre- valet, ut saltemb) speciebus talibus bonorum armatus, seducat in malum et dampnacionem yppocrisis vel alias occultissime iniquitatisc). Et clerici, sacerdotes et religiosi, talibus exerciciis corpo- ralibus nimium intenti extrinsecus, presertim intencione con- 10 placendi tam colorate plebibus et alliciendi ad seipsos, intendere veritati et spiritui intrinsecus digne et totaliter non valent, nec ipsis datur introitus ad deum deorum in Syon, dominum Jhe- sum, videndumque regem glorie in decore suo, quia scriptum est Ysaie ultimo a.1): „Hec dicit dominus deus: Que est ista 15 domus, quam edificatisd) michi? Et quifs] est iste locus quietu- dinis mee? Omnia hec manus mea fecit [et] facta sunt universa ista, dicit dominus.“ Et ecce, ad propositum: „Ad quem autem respiciam, nisi ad pauperculum et contritum spiritu et tremen- tem sermones meos?“ Et qui in nullo talium extrinsecorum 20 apparencium sibi conplacet, neque gloriatur, sed tantum in do- mino gloriatur 2). Ideo notanter additur ibidem in prophecia 3): „Qui ymmolat bovem, quasi qui interficiat virum. Qui mactat pecus, quasi qui excerebret canem. Qui offert oblacionem, quasi qui sanguinem suillum offerat“, etc. Et tunc sequitur ad illos, 25 qui, in terrenis et splendore corporali effusi, delectantur, extincti spiritus Jhesu Christi 4): „Hec omnia, inquit, elegerunt in viis suis et in abhominacionibus suis anima eorum delectata est.“ Enimveroe) hec proponens, non confundo decorem domus domini, quem dilexi 5), neque detraho splendoribus vasorum et 30 reliquof) typico apparatui in templis domini, sed detestor abusums) talium ab hiis, qui spiritum Jhesu non habentes, maxime ad talia foras effusi, principaliter in eis reponunt iusti- ficaciones suas et sanctitatem, atque talibus speciebus apparen- a) seu edificacius D 2. b) ut saltem D 1. 2; ut om. A. c) post 35 hanc vocem D 1. 2. contin. Enimvero hec proponens, v. infra lin. 28. d) aedificabitis biblia. f) relinquo false D 2. e) contin. D I. 2. g) post corr. A. 1) Isaiae LXVI. 1—2. 2) Cf. II. Cor. X. I7: „Qui autem gloriatur, 3) Isaiae LXVI. 3. 4) Isaiae LXVI. 3. in domino glorietur.“ 40 Psalm. XXV. 8: „Domine, dilexi decorem domus tuae.“ 5) Cf.
Strana 175
De indumentis Antichristi et ipsius concubinae. 175 tibus decoratissime huiusmodi suam avariciam, vanam gloriam et voluptatem cooperiunt eta) nec non alios iuvenes, simul et antiquos, inducunt sub specie religionis et honestatis et quasi licite et dulciter [ad] avariciam similiter et vanam gloriam in- sectandam. Item per hoc, scilicet per crebescenciam talium et splen- dorem et celebritatem in se etb) maxime in populo christiano inducunt oblivionem ignominie [f. 107a] crucise) do- mini nostri Jhesu Christi et evacuant aliquo modo me- moriam ipsius passionum, quamd) tamen apostolus timebat per 10 predicacionem sapiencie evacuari a Corintheis; unde dicebat 1): „Veni ad vos non in sapioncia verbi, ut non evacuaretur crux Christi." Plebei insuper homines, qui non habent spiritum Jhesu crucifixi, ab istis talibus splendoribus fortiter commoti, obmissa 15 veritate intus et spiritu, ad extra effunduntur et ni- mis talia apparencia venerantur vel adorant et faciunt sibi de talibus ydola propter suam ruditatem et dyaboli decepcioneme). Item constituunt in talibus sibi iustificaciones, alias non ha- bentes amorem domini Jhesu crucifixi neque proximi dilec- 20 cionem, vel existentes peccatis mortalibus occupati aut vitam dignam non habentes christianam, in superdictis corporalibus exerciciis confidentes, non amplius quam illa requirant (sic) ad salutem, et similia multa, que circa hoc considerari possent, dampna ecclesie et ludificaciones colorate Sathane et negocia- 25 ciones membrorum Antychristi, in illis hominibus, „qui non ha- bent signum dei vivi in frontibus suis“ 2). Quapropter dico, quod omnes sacerdotes, clerici et religiosi huiusmodi carnales, qui amant mundum et ea, que in mundo sunt3), et avariciam sequitur cor eorum4), quos 30 supportat multitudo peccancium similiter per habundanciam malicie depravatam et quasi similis sibi simili dulciter subicitur, 11) Cor. 1. b) om. D 2. c) ignominie se- a) et — insectandam om. D 1. 2. quitur in A, sed del. d) quam — crux Christi om. D 1. 2. e) post hanc 35 vocem D 1. 2. contin. Numquid non stupendum, v. infra p. 182, lin. 13. 1) I. Cor. I. 17. 2) Cf. Apoc. IX. 4. 3) Cf. I. Joann. II. 15: „No- lite diligere mundum neque ea, quae in mundo sunt.“ 4) Cf. Ezechiel. XXVIII. 31 (et avaritiam suam sequitur cor eorum).
De indumentis Antichristi et ipsius concubinae. 175 tibus decoratissime huiusmodi suam avariciam, vanam gloriam et voluptatem cooperiunt eta) nec non alios iuvenes, simul et antiquos, inducunt sub specie religionis et honestatis et quasi licite et dulciter [ad] avariciam similiter et vanam gloriam in- sectandam. Item per hoc, scilicet per crebescenciam talium et splen- dorem et celebritatem in se etb) maxime in populo christiano inducunt oblivionem ignominie [f. 107a] crucise) do- mini nostri Jhesu Christi et evacuant aliquo modo me- moriam ipsius passionum, quamd) tamen apostolus timebat per 10 predicacionem sapiencie evacuari a Corintheis; unde dicebat 1): „Veni ad vos non in sapioncia verbi, ut non evacuaretur crux Christi." Plebei insuper homines, qui non habent spiritum Jhesu crucifixi, ab istis talibus splendoribus fortiter commoti, obmissa 15 veritate intus et spiritu, ad extra effunduntur et ni- mis talia apparencia venerantur vel adorant et faciunt sibi de talibus ydola propter suam ruditatem et dyaboli decepcioneme). Item constituunt in talibus sibi iustificaciones, alias non ha- bentes amorem domini Jhesu crucifixi neque proximi dilec- 20 cionem, vel existentes peccatis mortalibus occupati aut vitam dignam non habentes christianam, in superdictis corporalibus exerciciis confidentes, non amplius quam illa requirant (sic) ad salutem, et similia multa, que circa hoc considerari possent, dampna ecclesie et ludificaciones colorate Sathane et negocia- 25 ciones membrorum Antychristi, in illis hominibus, „qui non ha- bent signum dei vivi in frontibus suis“ 2). Quapropter dico, quod omnes sacerdotes, clerici et religiosi huiusmodi carnales, qui amant mundum et ea, que in mundo sunt3), et avariciam sequitur cor eorum4), quos 30 supportat multitudo peccancium similiter per habundanciam malicie depravatam et quasi similis sibi simili dulciter subicitur, 11) Cor. 1. b) om. D 2. c) ignominie se- a) et — insectandam om. D 1. 2. quitur in A, sed del. d) quam — crux Christi om. D 1. 2. e) post hanc 35 vocem D 1. 2. contin. Numquid non stupendum, v. infra p. 182, lin. 13. 1) I. Cor. I. 17. 2) Cf. Apoc. IX. 4. 3) Cf. I. Joann. II. 15: „No- lite diligere mundum neque ea, quae in mundo sunt.“ 4) Cf. Ezechiel. XXVIII. 31 (et avaritiam suam sequitur cor eorum).
Strana 176
176 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 11. 5 10 15 20 25 eorum malis alludendo dominique Jhesu fideles asseclas discer- pendo ac multipliciter blasphemando, eorum, inquama), con- gregacio, ut scuta fusilia conpacta 1) et veluti stuppa collecta2) est illa meretrix magna, que sedet super populos multos 3) que reliquit Jhesum Christum, ducem pubertatis sue, et pacti dei sui oblita est 4), — illa inquam meretrix, stulta et clamosa, residens inb) excelso urbis loco5), que merito potest vocari concubina fornicaria Antichristi, quia non Jhesu cruci- fixo Christo gaudet subici, quemadmodum gaudet esse subiecta personis gloriosis huius mundi. De qua concubina habes infra in XII. distinccione per totum 6). Vero omnia superius numerata sunt ipsius meretricis indumentum splendidum et purpuratum. De qua scriptum est Apok. XVII.7): „Et vidi mulierem sedentem super bestiam coccineam, plenam nominibus blasphemie, habentem capita sep- tem et cornua decem. Et mulier erat circumdata purpura et coccino et inaurata auro et lapide precioso et margaritis, ha- bens poculum aureum in manu sua, plenum abhominacione et inmundicia fornicacionis eius. Et in fronte eius nomen scriptum: Misterium: Babylon magna, mater fornicacionum et abhomi- nacionum] terre. Et vidi mulierem ebriam de sanguine sanc- torum et de sanguine martirum Jhesu. Et miratus sum, cum vidissem illam, admiracione magna.“ Habes istorum exposicio- nem infra in distinccione XII. per totum istius tractatus 8). Verumptamen hec omnia typica, que hic dicuntur de muliere hac et de bestia, cui insidet, et de attributis ipsorum, puto notare non Judeorum synagogam9), non gentilium disper- sionem 1°), sed de voluntate simili et de pari animo et reprobo circa fidem Jhesu 11), ut iam dictum est, indignam et crudelem colleccionem carnalium christianorum, qui diligunt mun- dum et ea, que in mundo sunt 12), qui per mala sua opera Jhe- sum crucifixum habent ostentui 13) et dant nomen eius magnum 30 35 20) Babilon magna A manu poster. a) eorum, inquam, add. in marg. A. b) add. A. 1) Cf. Job XLI. 6. 2) Cf. Eccli. XXI. 10. 3) Cf. Apoc. XVII. I. 4) Cf. Proverb. II. 17—18. 5) Proverb. IX. 13—14. 6) vide in vol. IV. 8) vide tract. VI. de 7) Apoc. XVII. 5—6. tract. VI. de abominatione. 10) Cf. Joann. VII. 35 abominatione. 9) vox haec sepius in biblia occurrit. 12) Cf. (dispersio gentium). 11) Cf. II. Tim. III. 8 (reprobi circa fidem). 13) Cf. Hebr. VI. 6. 40 I. Joann. II. 15.
176 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 11. 5 10 15 20 25 eorum malis alludendo dominique Jhesu fideles asseclas discer- pendo ac multipliciter blasphemando, eorum, inquama), con- gregacio, ut scuta fusilia conpacta 1) et veluti stuppa collecta2) est illa meretrix magna, que sedet super populos multos 3) que reliquit Jhesum Christum, ducem pubertatis sue, et pacti dei sui oblita est 4), — illa inquam meretrix, stulta et clamosa, residens inb) excelso urbis loco5), que merito potest vocari concubina fornicaria Antichristi, quia non Jhesu cruci- fixo Christo gaudet subici, quemadmodum gaudet esse subiecta personis gloriosis huius mundi. De qua concubina habes infra in XII. distinccione per totum 6). Vero omnia superius numerata sunt ipsius meretricis indumentum splendidum et purpuratum. De qua scriptum est Apok. XVII.7): „Et vidi mulierem sedentem super bestiam coccineam, plenam nominibus blasphemie, habentem capita sep- tem et cornua decem. Et mulier erat circumdata purpura et coccino et inaurata auro et lapide precioso et margaritis, ha- bens poculum aureum in manu sua, plenum abhominacione et inmundicia fornicacionis eius. Et in fronte eius nomen scriptum: Misterium: Babylon magna, mater fornicacionum et abhomi- nacionum] terre. Et vidi mulierem ebriam de sanguine sanc- torum et de sanguine martirum Jhesu. Et miratus sum, cum vidissem illam, admiracione magna.“ Habes istorum exposicio- nem infra in distinccione XII. per totum istius tractatus 8). Verumptamen hec omnia typica, que hic dicuntur de muliere hac et de bestia, cui insidet, et de attributis ipsorum, puto notare non Judeorum synagogam9), non gentilium disper- sionem 1°), sed de voluntate simili et de pari animo et reprobo circa fidem Jhesu 11), ut iam dictum est, indignam et crudelem colleccionem carnalium christianorum, qui diligunt mun- dum et ea, que in mundo sunt 12), qui per mala sua opera Jhe- sum crucifixum habent ostentui 13) et dant nomen eius magnum 30 35 20) Babilon magna A manu poster. a) eorum, inquam, add. in marg. A. b) add. A. 1) Cf. Job XLI. 6. 2) Cf. Eccli. XXI. 10. 3) Cf. Apoc. XVII. I. 4) Cf. Proverb. II. 17—18. 5) Proverb. IX. 13—14. 6) vide in vol. IV. 8) vide tract. VI. de 7) Apoc. XVII. 5—6. tract. VI. de abominatione. 10) Cf. Joann. VII. 35 abominatione. 9) vox haec sepius in biblia occurrit. 12) Cf. (dispersio gentium). 11) Cf. II. Tim. III. 8 (reprobi circa fidem). 13) Cf. Hebr. VI. 6. 40 I. Joann. II. 15.
Strana 177
De indumentis Antichristi ipsiusque concubinae. 177 ad blasphemandum persequnturque miro modo et sub misterio suos conchristianos, quos viderint sibi dissimiles vel contrarios seu non consentaneos suis malis operibus, mirabilia nomina blasphemie et multipliciter ipsis inponendo. Que colleccio, ut scuta fusilia conpacta 1), alias dicta est esse corpus Anty- christi, et is, qui pro tempore est pessimus yppocrita, chri- stianus habundans iniquitate super omnes, iam glorians in sua malicia et existens potens iniquitate2) et potestate terrena, et auctoritate et inperio in spiritualibus, cui magis proprie con- petunt ea, que in psalmo 51 a) consecuntur 3), ille est summus 10 Antychristus et caput suorum membrorum pessimorum. Que quidem synagoga peccancium christianorum aut cor- pus Antychristi tunc, quando ista scribebantur misteria An- tychristi, puta in tempore apostolorum, iam habebat sua inicia et suum semen pessimum, veluti supra est 15 notatum 4). Nam idem Joannes in sua prima canonica cae IIo loquitur, ubi ponens differenciam membrorum Christi Jhesu et membrorum Antychristi, dicit 5): „Qui dicit se in ipso (id est in Christo) manere, (puta dicit se esse christianumb), debet, sicut ille ambulavit, et ipse ambulare.“ Et paulo post specificate), di- 20 cens 6): „Qui diligit fratrem suum, in [f. 167b] lumine manet et scandalum in eo non est.“ Et tunc de Antychristis subdit7): „Qui autem odit fratrem suum, in tenebris est et in tenebris ambulat.“ Et nota hic: Si quis gentilis vel Judeus et Sarracenus odiret christianum aut fratrem suum, licet esset extraneus ini- 25 micus, non tamen esset vel diceretur Antichristus, id est con- trarius Christo vel contrarius christianus. a) 51 posterius add. A. b) christianus corr. christianum A. sub lin. add. A. c) - ci - 1) Cf. Job XLI. 6. qui potens es in iniquitate?“ — 28. 5) I. Joann. II. 6. 2) Cf. Psalm. LI. 3: „Quid gloriaris in malitia, 30 3) Cf. Psalm. LI. 4—6. 4) vide supra p. 21 6) I. Joann. II. 10. 7) I. Joann. II. II. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 12
De indumentis Antichristi ipsiusque concubinae. 177 ad blasphemandum persequnturque miro modo et sub misterio suos conchristianos, quos viderint sibi dissimiles vel contrarios seu non consentaneos suis malis operibus, mirabilia nomina blasphemie et multipliciter ipsis inponendo. Que colleccio, ut scuta fusilia conpacta 1), alias dicta est esse corpus Anty- christi, et is, qui pro tempore est pessimus yppocrita, chri- stianus habundans iniquitate super omnes, iam glorians in sua malicia et existens potens iniquitate2) et potestate terrena, et auctoritate et inperio in spiritualibus, cui magis proprie con- petunt ea, que in psalmo 51 a) consecuntur 3), ille est summus 10 Antychristus et caput suorum membrorum pessimorum. Que quidem synagoga peccancium christianorum aut cor- pus Antychristi tunc, quando ista scribebantur misteria An- tychristi, puta in tempore apostolorum, iam habebat sua inicia et suum semen pessimum, veluti supra est 15 notatum 4). Nam idem Joannes in sua prima canonica cae IIo loquitur, ubi ponens differenciam membrorum Christi Jhesu et membrorum Antychristi, dicit 5): „Qui dicit se in ipso (id est in Christo) manere, (puta dicit se esse christianumb), debet, sicut ille ambulavit, et ipse ambulare.“ Et paulo post specificate), di- 20 cens 6): „Qui diligit fratrem suum, in [f. 167b] lumine manet et scandalum in eo non est.“ Et tunc de Antychristis subdit7): „Qui autem odit fratrem suum, in tenebris est et in tenebris ambulat.“ Et nota hic: Si quis gentilis vel Judeus et Sarracenus odiret christianum aut fratrem suum, licet esset extraneus ini- 25 micus, non tamen esset vel diceretur Antichristus, id est con- trarius Christo vel contrarius christianus. a) 51 posterius add. A. b) christianus corr. christianum A. sub lin. add. A. c) - ci - 1) Cf. Job XLI. 6. qui potens es in iniquitate?“ — 28. 5) I. Joann. II. 6. 2) Cf. Psalm. LI. 3: „Quid gloriaris in malitia, 30 3) Cf. Psalm. LI. 4—6. 4) vide supra p. 21 6) I. Joann. II. 10. 7) I. Joann. II. II. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 12
Strana 178
178 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 12. Capitulum duodecimuma). Quid est vel que est aut ex quibus generacio adultera et con- cubina mistici Antychristia). 10 15 20 25 30 Quod autem Antichristus non sciat se esse Anty- 5 christum, pro eo mox subditur1): „Et nescit, quo vadatb), quoniam tenebre obcecaverunt oculos eius.“ Et infra prosequens antychristeitatis condiciones, dicit2): „Nolite diligere mun- dum neque ea, que in mundo sunt, quoniam omne, quod est in mundo, concupiscencia carnis est et concupiscencia oculorum et superbia vite, que non est ex patre, sed ex mundo est. Et mundus transibitc) et concupiscencia eius. Qui autem facit vo- luntatem dei, manet in eternum.“ Tunc sequitur intentum ad id, quod assumptum est 3) : „Filioli, novissima hora est. Et sicud audistis, quia Antichristus venit, nunc autem Antychristi multi facti sunt, unde scimus, quia novissimad) hora est. Ex nobis prodierunt, sed non erant ex nobis. Nam si fuissent ex nobis, permansissente) utique nobiscum." Ecce, Antychristus et corpus eius non venit de extraneis, sed venit de ecclesia Christi et congregatur de multitudine christianorum, qui amabant hunc mundum. Et de istis talibus predicta scriptura 4) accipitur, que erat de bestia et meretrice magna super bestiam residente. Non enim cura est spiritui Jhesu et scriptoribus ipsius lo- qui vel scribere de illis, qui non sunt, vel de illis, qui extra sunt, videlicet de genti li]bus vel Sarracenis, prout idem est eciam superius allegatum 5). Nam dicit apostolus I. Cor. V. 6): „Scripsi vobis, inquit, in epistola, ne conmisceamini fornicariis. Non utique fornicariis huius mundi aut avaris aut rapacibus aut ydolis servientibus: alioquin debueratis de hoc mundo exisse." Et infra ad propositum7): „Quid enim michi de hiis, qui foris, iudicare? Nonne de hiis, qui intus sunt, vos iudicatis? Nam eos, qui foris sunt, deus iudicabit.“ 4) Nota totum bene A. 5) 1 Joh. 2° A. 26) 1 Cor. 5 A. a) ita A rubr. b) eat biblia. c) transit biblia. d) - vi -posterius 35 add. super lin. A. e) post corr. A. 1) I. Joann. II. 11. 2) I. Joann. II. 15—17. 3) I. Joann. II. 18—19. 4) Apoc. XVII. 1. 5) vide supra p. 5—7. 6) I. Cor. V. 9—10. 7) I. Cor. V. 12—13.
178 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 12. Capitulum duodecimuma). Quid est vel que est aut ex quibus generacio adultera et con- cubina mistici Antychristia). 10 15 20 25 30 Quod autem Antichristus non sciat se esse Anty- 5 christum, pro eo mox subditur1): „Et nescit, quo vadatb), quoniam tenebre obcecaverunt oculos eius.“ Et infra prosequens antychristeitatis condiciones, dicit2): „Nolite diligere mun- dum neque ea, que in mundo sunt, quoniam omne, quod est in mundo, concupiscencia carnis est et concupiscencia oculorum et superbia vite, que non est ex patre, sed ex mundo est. Et mundus transibitc) et concupiscencia eius. Qui autem facit vo- luntatem dei, manet in eternum.“ Tunc sequitur intentum ad id, quod assumptum est 3) : „Filioli, novissima hora est. Et sicud audistis, quia Antichristus venit, nunc autem Antychristi multi facti sunt, unde scimus, quia novissimad) hora est. Ex nobis prodierunt, sed non erant ex nobis. Nam si fuissent ex nobis, permansissente) utique nobiscum." Ecce, Antychristus et corpus eius non venit de extraneis, sed venit de ecclesia Christi et congregatur de multitudine christianorum, qui amabant hunc mundum. Et de istis talibus predicta scriptura 4) accipitur, que erat de bestia et meretrice magna super bestiam residente. Non enim cura est spiritui Jhesu et scriptoribus ipsius lo- qui vel scribere de illis, qui non sunt, vel de illis, qui extra sunt, videlicet de genti li]bus vel Sarracenis, prout idem est eciam superius allegatum 5). Nam dicit apostolus I. Cor. V. 6): „Scripsi vobis, inquit, in epistola, ne conmisceamini fornicariis. Non utique fornicariis huius mundi aut avaris aut rapacibus aut ydolis servientibus: alioquin debueratis de hoc mundo exisse." Et infra ad propositum7): „Quid enim michi de hiis, qui foris, iudicare? Nonne de hiis, qui intus sunt, vos iudicatis? Nam eos, qui foris sunt, deus iudicabit.“ 4) Nota totum bene A. 5) 1 Joh. 2° A. 26) 1 Cor. 5 A. a) ita A rubr. b) eat biblia. c) transit biblia. d) - vi -posterius 35 add. super lin. A. e) post corr. A. 1) I. Joann. II. 11. 2) I. Joann. II. 15—17. 3) I. Joann. II. 18—19. 4) Apoc. XVII. 1. 5) vide supra p. 5—7. 6) I. Cor. V. 9—10. 7) I. Cor. V. 12—13.
Strana 179
Quid vel quae aut ex quibus sit generatio Antichristi. 179 Item si ea, que in prophetis scripta sunt, bene intel- lecta conspiciantur, tunc notum erit, quod spiritus sanctus in a) scripturis gentes et extraneos transgressores non per meretri- cem vel mulierem fornicariam significavit, sed populum il- lum, qui fidem veri dei accipiens, per ipsam deo suo iam despon- satur, sicut scriptum est Oze. II° f. 1): „Desponsabob) te michi in fide, et scies, quia ego dominus.“ Tunc recedit a deo suo vero et fidem primam facit irritam2), sequens alios amatores et se huic mundo et pompis eius et concupiscenciis sue carnis subster- nendo, quod palam ex Salomonis proverbiis poterit contem- 10 plari, ubi dicit3): „Si intraverit sapiencia cor tuum et sciencia anime tue placuerit: consilium custodiet te et prudencia servabit te, ut eruaris a via mala et ab homine, qui perversa loquitur. Qui relinquunt iter rectum, et ambulant per vias tenebrosas, qui letantur, cum malefecerint, et exultant in rebus pessimis. 15 Quorum vie perverse sunt et infames gressus eorum.“ Huc usque descripsit bestiam, id est bestiales christianos et mere- tricem concubinam Antychristi. Nota, queso, hic ad propositum, quomodo ponit diffi- cultatem sapiens eruendi a malignis christianis et 20 ab eorum societate. Tunc dicit ad intentumc) presens 4): „Ut eruaris, inquit, a muliere aliena et ab extranead), que mollit sermones suos et reliquit ducem pubertatis sue et pacti dei sui oblita est.“ Ecce, quam expresse hoc proverbium designat per mulierem malam fornicariam solum illos, qui accepta fide a deo 25 et coniuncti Jhesu Christo sunt alienati et fidem corruperunt, dehinc aliis quoque presentibus et futuris positi in ruinam. Quod limpidius et per aliud proverbium intelligere poteris, ubi dicitur 5): „Dic sapiencie: Soror mea es, et prudenciam voca amicam tuame), ut custodiat te a muliere extranea et ab alinea.“ Hic nota, quod antychristiani, licet sint solo numero in ecclesia vel prodierint de multitudine ecclesie, tamen sunt merito et suis 30 6) Ozee 2° A. 11) Prover. 2° A. 19) Difficultas eruendi a malignis christianis A manu posteriore. 29) Proverb. 7 A. 31) Bene nota A manu соаеvа. 35 a) add. A. b) Et sponsabo biblia. c) post. corr. A. d) extranea biblia; extrenana (sic) A. e) meam corr. tuam A. 1) Oseae II. 20. 2) I. Tim. V. 12 (primam fidem irritam fecerunt). 3) Proverb. II. 10—15. 4) Proverb. II. 16—18. 5) Proverb. VII. 4—5. 12"
Quid vel quae aut ex quibus sit generatio Antichristi. 179 Item si ea, que in prophetis scripta sunt, bene intel- lecta conspiciantur, tunc notum erit, quod spiritus sanctus in a) scripturis gentes et extraneos transgressores non per meretri- cem vel mulierem fornicariam significavit, sed populum il- lum, qui fidem veri dei accipiens, per ipsam deo suo iam despon- satur, sicut scriptum est Oze. II° f. 1): „Desponsabob) te michi in fide, et scies, quia ego dominus.“ Tunc recedit a deo suo vero et fidem primam facit irritam2), sequens alios amatores et se huic mundo et pompis eius et concupiscenciis sue carnis subster- nendo, quod palam ex Salomonis proverbiis poterit contem- 10 plari, ubi dicit3): „Si intraverit sapiencia cor tuum et sciencia anime tue placuerit: consilium custodiet te et prudencia servabit te, ut eruaris a via mala et ab homine, qui perversa loquitur. Qui relinquunt iter rectum, et ambulant per vias tenebrosas, qui letantur, cum malefecerint, et exultant in rebus pessimis. 15 Quorum vie perverse sunt et infames gressus eorum.“ Huc usque descripsit bestiam, id est bestiales christianos et mere- tricem concubinam Antychristi. Nota, queso, hic ad propositum, quomodo ponit diffi- cultatem sapiens eruendi a malignis christianis et 20 ab eorum societate. Tunc dicit ad intentumc) presens 4): „Ut eruaris, inquit, a muliere aliena et ab extranead), que mollit sermones suos et reliquit ducem pubertatis sue et pacti dei sui oblita est.“ Ecce, quam expresse hoc proverbium designat per mulierem malam fornicariam solum illos, qui accepta fide a deo 25 et coniuncti Jhesu Christo sunt alienati et fidem corruperunt, dehinc aliis quoque presentibus et futuris positi in ruinam. Quod limpidius et per aliud proverbium intelligere poteris, ubi dicitur 5): „Dic sapiencie: Soror mea es, et prudenciam voca amicam tuame), ut custodiat te a muliere extranea et ab alinea.“ Hic nota, quod antychristiani, licet sint solo numero in ecclesia vel prodierint de multitudine ecclesie, tamen sunt merito et suis 30 6) Ozee 2° A. 11) Prover. 2° A. 19) Difficultas eruendi a malignis christianis A manu posteriore. 29) Proverb. 7 A. 31) Bene nota A manu соаеvа. 35 a) add. A. b) Et sponsabo biblia. c) post. corr. A. d) extranea biblia; extrenana (sic) A. e) meam corr. tuam A. 1) Oseae II. 20. 2) I. Tim. V. 12 (primam fidem irritam fecerunt). 3) Proverb. II. 10—15. 4) Proverb. II. 16—18. 5) Proverb. VII. 4—5. 12"
Strana 180
180 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 12 et 13. 5 studiis alieni et extranei, ymmo contrarii Jhesu Christo. „Que verba sua facit dulcia“ 1). Hic adverte, quod yppocrite exhibent se humanos et dulces in sermone solum [f. 168a] [et] pro questu, et hoc ipsum reputant pietatem. Pro eo dominus dicit ipsos in vestitu ovium advenire, sed intrinsecus esse lupos rapaces 2). Nota autem singula, que in proverbio de muliere et iuvene Sa- lomon prosequitur usque ibi 3): „Non est enim vir in domo sua, abiit in viaa) longissima“, ubi tam lucide, ut contradici nequeat designat parabola per mulierem gentem apostatricem christia- 10 norum dissolutorum, que sua carnali vita et mundana, aliena ab passionibus Jhesu Christi, vehementer blanditur et allicit Christ parvulos et presertim illos, qui stant in angulo platearum, id est inter viam amplam, que ducit ad perdicionem, et multi sunt qui per eam gradiuntur, et inter viam artam, que ducit ad vitam 15 et pauci sunt, qui per eam veniunt 4), — illos, inquam, qui neo sunt frigidi, neque calidi, sed tepidi 5), quie) cum hoc, quod mundus et caro eis conplacet, volunt tamen nichilominus Christo Jhesu conplacere. Post hec ut hanc corruptam turbam carnalem ex hiis Jesse] concubinam Antychristi vel ipsum Antychristum 20 possis conicere, adverte, quod ubique Salomon, loquens de muliere meretrice sub parabola, prius semper de sapiencia vera et virtute facit diligenter mencionem et, prout IX°. ca° habetur 6), post- quam de sapiencia et domo et mensa et ancillis et invitata ip- sius ad mensam disputavit, extimplo 7) e regione loquitur de 25 muliere meretrice clamosa et stulta, similiter et ipsa parvulos et vecordes ad suas aquas furtivas et ad panem absconditum invitante. Additis igitur illis, que in prophetis de mulieribus mere- tricibus proponuntur, quomodo scilicet ubique per mulierem 30 meretricem volunt populum apostatantem a fide accipi et in- telligi, quid aliud et in hoc loco Apok[alypsis] 8), quem trac- tare assumpsi, intelligere poteris magnamd) mulierem fornica- riam, nisi magnam multitudinem dilatatam superborum, que reliquit ducem pubertatis sue, id est Jhesum crucifixum, et pacti 35 40 5) Mt. 7 A. 22) Proverb. 9 A. a) post corr. sup. lin. A. b) sup. lin. A. c) quibus corr. qui A. d) per magnam corr. posterius magnam A. 1) Proverb. VII. 5. 2) Cf. Matth. VII. 15. 3) Proverb. VII. 19. 4) Cf. Matth. VII. 13. 5) Cf. Apoc. III. 16. 6) Cf. Proverb. IX. I. 2. 3. 7) Cf. Proverb. IX. 13 sq. 8) Apoc. XVII. I sq.
180 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 12 et 13. 5 studiis alieni et extranei, ymmo contrarii Jhesu Christo. „Que verba sua facit dulcia“ 1). Hic adverte, quod yppocrite exhibent se humanos et dulces in sermone solum [f. 168a] [et] pro questu, et hoc ipsum reputant pietatem. Pro eo dominus dicit ipsos in vestitu ovium advenire, sed intrinsecus esse lupos rapaces 2). Nota autem singula, que in proverbio de muliere et iuvene Sa- lomon prosequitur usque ibi 3): „Non est enim vir in domo sua, abiit in viaa) longissima“, ubi tam lucide, ut contradici nequeat designat parabola per mulierem gentem apostatricem christia- 10 norum dissolutorum, que sua carnali vita et mundana, aliena ab passionibus Jhesu Christi, vehementer blanditur et allicit Christ parvulos et presertim illos, qui stant in angulo platearum, id est inter viam amplam, que ducit ad perdicionem, et multi sunt qui per eam gradiuntur, et inter viam artam, que ducit ad vitam 15 et pauci sunt, qui per eam veniunt 4), — illos, inquam, qui neo sunt frigidi, neque calidi, sed tepidi 5), quie) cum hoc, quod mundus et caro eis conplacet, volunt tamen nichilominus Christo Jhesu conplacere. Post hec ut hanc corruptam turbam carnalem ex hiis Jesse] concubinam Antychristi vel ipsum Antychristum 20 possis conicere, adverte, quod ubique Salomon, loquens de muliere meretrice sub parabola, prius semper de sapiencia vera et virtute facit diligenter mencionem et, prout IX°. ca° habetur 6), post- quam de sapiencia et domo et mensa et ancillis et invitata ip- sius ad mensam disputavit, extimplo 7) e regione loquitur de 25 muliere meretrice clamosa et stulta, similiter et ipsa parvulos et vecordes ad suas aquas furtivas et ad panem absconditum invitante. Additis igitur illis, que in prophetis de mulieribus mere- tricibus proponuntur, quomodo scilicet ubique per mulierem 30 meretricem volunt populum apostatantem a fide accipi et in- telligi, quid aliud et in hoc loco Apok[alypsis] 8), quem trac- tare assumpsi, intelligere poteris magnamd) mulierem fornica- riam, nisi magnam multitudinem dilatatam superborum, que reliquit ducem pubertatis sue, id est Jhesum crucifixum, et pacti 35 40 5) Mt. 7 A. 22) Proverb. 9 A. a) post corr. sup. lin. A. b) sup. lin. A. c) quibus corr. qui A. d) per magnam corr. posterius magnam A. 1) Proverb. VII. 5. 2) Cf. Matth. VII. 15. 3) Proverb. VII. 19. 4) Cf. Matth. VII. 13. 5) Cf. Apoc. III. 16. 6) Cf. Proverb. IX. I. 2. 3. 7) Cf. Proverb. IX. 13 sq. 8) Apoc. XVII. I sq.
Strana 181
Quam sit monstruosa et admirabilis fornicaria Antichristi. 181 dei sui oblita est 1). Que magna meretrix ideo utique dicta est, quia maxima et ultima est eius iniquitas, vel ideo, quia ipsius infinita numerositas, prout veritas, utrumque horum con- plectens, dicit2): „Et habundavit iniquitas“, ecce prima causa, „et refrigescit caritas multorum“, ecce secunda; vel ideo dicitur magna meretrix in conparacione precedencium minorum mere- tricum, scilicet decem tribuum et dominarum, que similiter, ut dictum est, dicte sunt in Ezechiele a domino meretrices 3). Capitulum decimum tercium3). Quam sit monstruosa etb) admirabilis fornicaria mistici Anti- 10 christi et cruenta a crudelitate suac). Verumtamen ad persuasionem istius, scilicet quod hic per magnam meretricem significetur multitudo yp- pocritarum presens et colligata, maxime monet id, quod ewangelista dicit 4) : „Et miratus sum, inquit, cum vidissem illam, 15 admiracione magna“, quoniam ewangelista, in spiritu dei exi- stens, non in tantum multitudinem gentilium vel Sarracenorum vel iniquitatem ipsorum fuisset admiracione admiratus, tum quia illud erat antiqum et non dignum admiracione, tum quia, ut dictum est 5), illi foris sunt et nichil ad ewangelistam de 20 ipsis, tum quia sunt et semper fuerunt possessio demoniorum sine ulla novitate. Cum igitur ewangelista vidit in spiritu pre- sentem et magnam et latissimam multitudinem christianorum inpiorum, precipue yppocritarum, tam longe suis primitivis con- trariam et alienam, et in tantum iniquitate habundare et pes- 25 sima crudelitate, ut videret in spiritu eam esse ebriam de san- guine sanctorum et de sanguine martirum Jhesu, et quod est mirabilius, omnem iniquitatemd) et crudelitatem facere sub spe- ciebus sanctitatis et nimis seductorie et operte, ut, quamvis male faciens, tamen „arbitretur se in illis deo obsequium conpre- 30 stare“ 6) : illa plane digna sunt admiracione non ipsi ewangeliste tantum, sed et angelis dei et hominibus. Quod bene intellexit 4) Mt. 24 A. 12) Nota totum bene A. 15) Apoc. 17 A. a) ita A rubr. b) super lin. add. A. c) ita A rubr. d) post corr. A. 1) Cf. Proverb. II. 17—18. 2) Matth. XXIV. 12. 3) Cf. Ezechiel. 35 XXIII. passim. 4) Apoc. XVII. 6. 5) Cf. I. Cor. V. 12 (v. supra p. 178). 6) Cf. Joan. XVI. 2.
Quam sit monstruosa et admirabilis fornicaria Antichristi. 181 dei sui oblita est 1). Que magna meretrix ideo utique dicta est, quia maxima et ultima est eius iniquitas, vel ideo, quia ipsius infinita numerositas, prout veritas, utrumque horum con- plectens, dicit2): „Et habundavit iniquitas“, ecce prima causa, „et refrigescit caritas multorum“, ecce secunda; vel ideo dicitur magna meretrix in conparacione precedencium minorum mere- tricum, scilicet decem tribuum et dominarum, que similiter, ut dictum est, dicte sunt in Ezechiele a domino meretrices 3). Capitulum decimum tercium3). Quam sit monstruosa etb) admirabilis fornicaria mistici Anti- 10 christi et cruenta a crudelitate suac). Verumtamen ad persuasionem istius, scilicet quod hic per magnam meretricem significetur multitudo yp- pocritarum presens et colligata, maxime monet id, quod ewangelista dicit 4) : „Et miratus sum, inquit, cum vidissem illam, 15 admiracione magna“, quoniam ewangelista, in spiritu dei exi- stens, non in tantum multitudinem gentilium vel Sarracenorum vel iniquitatem ipsorum fuisset admiracione admiratus, tum quia illud erat antiqum et non dignum admiracione, tum quia, ut dictum est 5), illi foris sunt et nichil ad ewangelistam de 20 ipsis, tum quia sunt et semper fuerunt possessio demoniorum sine ulla novitate. Cum igitur ewangelista vidit in spiritu pre- sentem et magnam et latissimam multitudinem christianorum inpiorum, precipue yppocritarum, tam longe suis primitivis con- trariam et alienam, et in tantum iniquitate habundare et pes- 25 sima crudelitate, ut videret in spiritu eam esse ebriam de san- guine sanctorum et de sanguine martirum Jhesu, et quod est mirabilius, omnem iniquitatemd) et crudelitatem facere sub spe- ciebus sanctitatis et nimis seductorie et operte, ut, quamvis male faciens, tamen „arbitretur se in illis deo obsequium conpre- 30 stare“ 6) : illa plane digna sunt admiracione non ipsi ewangeliste tantum, sed et angelis dei et hominibus. Quod bene intellexit 4) Mt. 24 A. 12) Nota totum bene A. 15) Apoc. 17 A. a) ita A rubr. b) super lin. add. A. c) ita A rubr. d) post corr. A. 1) Cf. Proverb. II. 17—18. 2) Matth. XXIV. 12. 3) Cf. Ezechiel. 35 XXIII. passim. 4) Apoc. XVII. 6. 5) Cf. I. Cor. V. 12 (v. supra p. 178). 6) Cf. Joan. XVI. 2.
Strana 182
182 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 13. 10 20 Sapiens Ecclesiastici XXXVII', dicens 1): „Omnis amicus dicet: Et ego amiciciam copulavi, sed est amicus solo nomine amicus." Et loquitur de yppocritis et iniquis christianis 2): „Nonne tri- sticia inest usque ad mortem? Sodalis autem et amicus ad ini- 5 miciciam convertentur.“ Et tunc ad propositum3): „O, pre- sumpcio nequissima, unde creata es cooperire aridam maliciam et dolositatem illius? Sodalis amico suo coniocundabitura) in oblectacionibus et in dieb) tribulacionis adversarius erit. Sodalis amico [condolet] causa ventris et contra hostem capiet scutum." Similiter ista admiracione et veritas fuit arrepta, quando dixit 4) „O, generacio prawa et adultera, usquequo paciar vos? Quam- diu ero vobiscum?“ Numquide) non stupendum cuipiam esse apparebit, quod illi, qui Christum Jhesum confitentur se nosse, sibi acclaman- 15 tes: „Domine, domine“5), cum hoc tamen membra Christi et fratres suos persecuntur et tyranice trucidant, et am- plius illos, qui magis Jhesum Christumd) crucifixum invocant et magis ardue quam ipsi imitantur? Aute) [non videbitur illud plenum esse admiracione et extasi, quod christiani habentesque fidem, quod a Jhesu crucifixo sunt redempti, et expectantes a Jhesu [f. 168b] finaliter salvari, accipientes ipsius sacramenta, et corpus et sanguinem manducantes, et ecce, itidem „veloces pe- des habent ad effundendum sanguinem“ 6), ymmo infinitas stra- ges suorum [con christianorum faciunt, similiter ut ipsi Chri- 25 stum Jhesum querencium et invocanciumf), eadem sacramenta ecclesie frequentancium? Unde tanta bella christianorum contra chri- stianos modo precesserunt et adhuc non desistunt et tanta et infinita effusio sanguinis ipsorum et precipue illorum, qui sunt iusti et innocentes, ut numquam ab origine ecclesie tanta 30 12 A. 13) Nota bene A. 13) Yma- 16 gines D 2 in marg. fol. superiore. 16) Persecucio christianorum D 2. 27) De bellis et occisionibus multis A. a) coniocundatur biblia. c) contin. D I. 2. b) tempore biblia. 35 d) om. D 2. e) hanc D I. 2. f) invocacionum false A. 1) Eccli. 37 A. 11) Mt. 1) Eccli. XXXVII. 1. 2) Eccli. XXXVII. 1—2. 3) Eccli. XXXVII. 3—5. 4) Matth. XVII. 16 (generatio incredula et perversa). 5) Cf. Matth. VII. 22. 6) Rom. III. 15.
182 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 13. 10 20 Sapiens Ecclesiastici XXXVII', dicens 1): „Omnis amicus dicet: Et ego amiciciam copulavi, sed est amicus solo nomine amicus." Et loquitur de yppocritis et iniquis christianis 2): „Nonne tri- sticia inest usque ad mortem? Sodalis autem et amicus ad ini- 5 miciciam convertentur.“ Et tunc ad propositum3): „O, pre- sumpcio nequissima, unde creata es cooperire aridam maliciam et dolositatem illius? Sodalis amico suo coniocundabitura) in oblectacionibus et in dieb) tribulacionis adversarius erit. Sodalis amico [condolet] causa ventris et contra hostem capiet scutum." Similiter ista admiracione et veritas fuit arrepta, quando dixit 4) „O, generacio prawa et adultera, usquequo paciar vos? Quam- diu ero vobiscum?“ Numquide) non stupendum cuipiam esse apparebit, quod illi, qui Christum Jhesum confitentur se nosse, sibi acclaman- 15 tes: „Domine, domine“5), cum hoc tamen membra Christi et fratres suos persecuntur et tyranice trucidant, et am- plius illos, qui magis Jhesum Christumd) crucifixum invocant et magis ardue quam ipsi imitantur? Aute) [non videbitur illud plenum esse admiracione et extasi, quod christiani habentesque fidem, quod a Jhesu crucifixo sunt redempti, et expectantes a Jhesu [f. 168b] finaliter salvari, accipientes ipsius sacramenta, et corpus et sanguinem manducantes, et ecce, itidem „veloces pe- des habent ad effundendum sanguinem“ 6), ymmo infinitas stra- ges suorum [con christianorum faciunt, similiter ut ipsi Chri- 25 stum Jhesum querencium et invocanciumf), eadem sacramenta ecclesie frequentancium? Unde tanta bella christianorum contra chri- stianos modo precesserunt et adhuc non desistunt et tanta et infinita effusio sanguinis ipsorum et precipue illorum, qui sunt iusti et innocentes, ut numquam ab origine ecclesie tanta 30 12 A. 13) Nota bene A. 13) Yma- 16 gines D 2 in marg. fol. superiore. 16) Persecucio christianorum D 2. 27) De bellis et occisionibus multis A. a) coniocundatur biblia. c) contin. D I. 2. b) tempore biblia. 35 d) om. D 2. e) hanc D I. 2. f) invocacionum false A. 1) Eccli. 37 A. 11) Mt. 1) Eccli. XXXVII. 1. 2) Eccli. XXXVII. 1—2. 3) Eccli. XXXVII. 3—5. 4) Matth. XVII. 16 (generatio incredula et perversa). 5) Cf. Matth. VII. 22. 6) Rom. III. 15.
Strana 183
Nota de stupendis bellis christianorum modernorum. 183 bella et tanta effusio precesserit gentilium vel alioruma) extra- neorum contra christianos, et multo plures hodie cadunt gladio christianorum a conchristianisb), quam umquam prius mortes martirum precesserunt ab inperatoribus et paganisc). Hiis autem facile assenciet, si quis bella moderna com- 5 memoret. Verbi gracia occisio Romanorum a Francige- nis 1), occisio Lambardorumd) alterutrum2), occisio Franci- genarum et Anglicorum ad invicem3), occisio Framingo- rume) a se invicem et a Francis 4), occisio Brabantinorum a Renensibusf) 5) et e contrario occisio Australium a civi- 10 tatibus inperialibus, occisio infinitorum in bello inter civi- tates Inperii et magnates Bavarie, Austrie et Reni seus) inter gentes eorum altrinsecus 6), in tantum, ut communi fama sit celebratum, quod Bavari de pueris et lactentibus solum chri- stianorum a conchristianis iugulatis et varie peremptis multos 15 currus adinplentes, ad suos magnates deduxerunt ad monendum eorum super seipsos pietatem. Quantus autem sanguis chri- stianorum a christianis sit nostris temporibush) effusus in regnis Hyspanie, in regno Napolye, Sicilie, Tuscanie, Ytalie, dehinc a Rave(nen)sibus1), Pysanis, Venetisk), in regno 20 Ungarie, Boemie, Polonie, Prussye, et sic de aliis, — quis hominum satis explanare sermone vel pensare animo poterit, aut hec talia cogitans, tantam et talem christianorum adversum 5) Verbi gracia Romanorum, Lombardorum A manu posteriore. 18) Sanguis christianorum effusus a christianis A manu posteriore. a) alienorum corr. aliorum A; om. D 1. 2. b) christianis D 2. c) post hanc vocem D 1. 2. contin. Moderni itaque crudelissimi, v. infra p. 187, g) post corr. A. lin. 2. d) ita A. e) ita A. f) post corr. A. h) in marg. add. A. i) post corr. A. (Ranmesibus). k) Venetivis (sic) A. 25 1) i. e. bella, quae sunt gesta a Guelphis et Ghibellinis contra comitem 30 Rogerium de Beaufort seu antipapam Gregorium XI (1370—1378). 2) videlicet in bellis, quae Johannes Galeas Visconti gerebat contra sobrinum suum Berna- bam de Visconti (1385), contra Scaligeros de Verona et Vicentia, contra Carra- renses de Padua, etc. 3) haec sunt bella, quae dicuntur centum annorum. 4) auctor alludit hic verisimiliter bellis, quae saeviebant inter civitatem Gan- 35 densem ducibus Jacobo et Ludovico de Altervelde et comites Flandriae civitatem- 5) v. bella, quae Brabantinorum ducissa Johanna gerebat que Brugensem. cum duce Gueldrensi auxiliante Filippo Temerario. 6) quae omnia sunt bella tempore Ligae Suevicae gesta. — De omnibus bellis, quorum hoc loco, prout et infra, auctor mentionem facit, vide in generali Lavisse et Rambaud „Histoire 40 générale“, t. III. P. 1894; quantum Germaniam attinet, v. S. Riezler, Ge- schichte Baierns, t. III (1347—1508). Gotha 1889, cap. 1—3.
Nota de stupendis bellis christianorum modernorum. 183 bella et tanta effusio precesserit gentilium vel alioruma) extra- neorum contra christianos, et multo plures hodie cadunt gladio christianorum a conchristianisb), quam umquam prius mortes martirum precesserunt ab inperatoribus et paganisc). Hiis autem facile assenciet, si quis bella moderna com- 5 memoret. Verbi gracia occisio Romanorum a Francige- nis 1), occisio Lambardorumd) alterutrum2), occisio Franci- genarum et Anglicorum ad invicem3), occisio Framingo- rume) a se invicem et a Francis 4), occisio Brabantinorum a Renensibusf) 5) et e contrario occisio Australium a civi- 10 tatibus inperialibus, occisio infinitorum in bello inter civi- tates Inperii et magnates Bavarie, Austrie et Reni seus) inter gentes eorum altrinsecus 6), in tantum, ut communi fama sit celebratum, quod Bavari de pueris et lactentibus solum chri- stianorum a conchristianis iugulatis et varie peremptis multos 15 currus adinplentes, ad suos magnates deduxerunt ad monendum eorum super seipsos pietatem. Quantus autem sanguis chri- stianorum a christianis sit nostris temporibush) effusus in regnis Hyspanie, in regno Napolye, Sicilie, Tuscanie, Ytalie, dehinc a Rave(nen)sibus1), Pysanis, Venetisk), in regno 20 Ungarie, Boemie, Polonie, Prussye, et sic de aliis, — quis hominum satis explanare sermone vel pensare animo poterit, aut hec talia cogitans, tantam et talem christianorum adversum 5) Verbi gracia Romanorum, Lombardorum A manu posteriore. 18) Sanguis christianorum effusus a christianis A manu posteriore. a) alienorum corr. aliorum A; om. D 1. 2. b) christianis D 2. c) post hanc vocem D 1. 2. contin. Moderni itaque crudelissimi, v. infra p. 187, g) post corr. A. lin. 2. d) ita A. e) ita A. f) post corr. A. h) in marg. add. A. i) post corr. A. (Ranmesibus). k) Venetivis (sic) A. 25 1) i. e. bella, quae sunt gesta a Guelphis et Ghibellinis contra comitem 30 Rogerium de Beaufort seu antipapam Gregorium XI (1370—1378). 2) videlicet in bellis, quae Johannes Galeas Visconti gerebat contra sobrinum suum Berna- bam de Visconti (1385), contra Scaligeros de Verona et Vicentia, contra Carra- renses de Padua, etc. 3) haec sunt bella, quae dicuntur centum annorum. 4) auctor alludit hic verisimiliter bellis, quae saeviebant inter civitatem Gan- 35 densem ducibus Jacobo et Ludovico de Altervelde et comites Flandriae civitatem- 5) v. bella, quae Brabantinorum ducissa Johanna gerebat que Brugensem. cum duce Gueldrensi auxiliante Filippo Temerario. 6) quae omnia sunt bella tempore Ligae Suevicae gesta. — De omnibus bellis, quorum hoc loco, prout et infra, auctor mentionem facit, vide in generali Lavisse et Rambaud „Histoire 40 générale“, t. III. P. 1894; quantum Germaniam attinet, v. S. Riezler, Ge- schichte Baierns, t. III (1347—1508). Gotha 1889, cap. 1—3.
Strana 184
184 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 13 et 14. invicem debachacionem et horrendam depopulacionem alter- utrum, quis rogo non mirabitur nimis et contabescet in eo anima eius pre stupore, presertim conparans hos tales moder- nos christianos et ipsorum totam habitudinem circumquaque et colligacionem assimilatam ina) universitate omnium criminum et habundanciam cuiuslibet iniquitatis ad ecclesiam sanctorum primitivam, indutam omni virtute et in tantum dei spiritu uni- tam in fraterna caritate, quod erat credencium omnium con unum et añima una1)? 10 Capitulum decimum quartumb). De magna iniquitate et dampnacione mistice meretricisc) Antychristia). Quicumque itaque hec et similia fideliter pensare voluerit. patulo intelliget, que est dampnacio magne meretricis, 15 et quam merito sit Johannes admiratus admiracione premaxima super visione istius mulieris „ebrie de sanguine sanctorum et martirum Jhesu“ 2). Quod si libet reminisci proprietatem crudelitatis facciose scribarum et Phariseorum nec non aliorum Judeorum in tempore occisionis Jhesu Christi, 20 facilius relucebit ista ebrietas mulieris a sanguine sanctorum modernorum, quoniam Judeorum tunc erat hoc proprium, quod sanctos iam mortuos nimis celebriter honorabant et pro eo prophetarum edificabant sepulchra et ornabant iustorum mo- numenta 3). At, hoc sanctis dudum defunctis facientes, sanctos 25 conviventes crudeliter trucidabant, et prophetas suos fideles et magistros usque ad mortem persequentes 4). Illos, putae) sublatos per mortem, sanctificabant, istos, secum viventes, dignos morte acclamabant, eorum sanguinem sicientes; et ita Moysen et Aaron et alios prophetas iustificabant et laudabant, de ipsis gloriantes, et Jhesum, dominum prophetarum, et suos scribas et sapientes cru- deliter occidebant. Propter quod dixit ipsis veritas 5): „Ve vobis, 13) Nota totum A. 19) Judeorum proprium erat, quod sanctos mor- tuos magis celebriter honorabant A manu posteriore. 26) Mt. 23 A. 30 35 a) et ass. in corr. A. b) ita A rubr. c) meretrix corr. meretricis A. d) ita A rubr. e) post corr. A. 1) Cf. Act. IV. 32. 2) Cf. Apoc. XVII. 6. 3) Cf. Matth. XXIII. 29. 4) Cf. Matth. XXIII. 34. 5) Matth. XXIII. 29—37.
184 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 13 et 14. invicem debachacionem et horrendam depopulacionem alter- utrum, quis rogo non mirabitur nimis et contabescet in eo anima eius pre stupore, presertim conparans hos tales moder- nos christianos et ipsorum totam habitudinem circumquaque et colligacionem assimilatam ina) universitate omnium criminum et habundanciam cuiuslibet iniquitatis ad ecclesiam sanctorum primitivam, indutam omni virtute et in tantum dei spiritu uni- tam in fraterna caritate, quod erat credencium omnium con unum et añima una1)? 10 Capitulum decimum quartumb). De magna iniquitate et dampnacione mistice meretricisc) Antychristia). Quicumque itaque hec et similia fideliter pensare voluerit. patulo intelliget, que est dampnacio magne meretricis, 15 et quam merito sit Johannes admiratus admiracione premaxima super visione istius mulieris „ebrie de sanguine sanctorum et martirum Jhesu“ 2). Quod si libet reminisci proprietatem crudelitatis facciose scribarum et Phariseorum nec non aliorum Judeorum in tempore occisionis Jhesu Christi, 20 facilius relucebit ista ebrietas mulieris a sanguine sanctorum modernorum, quoniam Judeorum tunc erat hoc proprium, quod sanctos iam mortuos nimis celebriter honorabant et pro eo prophetarum edificabant sepulchra et ornabant iustorum mo- numenta 3). At, hoc sanctis dudum defunctis facientes, sanctos 25 conviventes crudeliter trucidabant, et prophetas suos fideles et magistros usque ad mortem persequentes 4). Illos, putae) sublatos per mortem, sanctificabant, istos, secum viventes, dignos morte acclamabant, eorum sanguinem sicientes; et ita Moysen et Aaron et alios prophetas iustificabant et laudabant, de ipsis gloriantes, et Jhesum, dominum prophetarum, et suos scribas et sapientes cru- deliter occidebant. Propter quod dixit ipsis veritas 5): „Ve vobis, 13) Nota totum A. 19) Judeorum proprium erat, quod sanctos mor- tuos magis celebriter honorabant A manu posteriore. 26) Mt. 23 A. 30 35 a) et ass. in corr. A. b) ita A rubr. c) meretrix corr. meretricis A. d) ita A rubr. e) post corr. A. 1) Cf. Act. IV. 32. 2) Cf. Apoc. XVII. 6. 3) Cf. Matth. XXIII. 29. 4) Cf. Matth. XXIII. 34. 5) Matth. XXIII. 29—37.
Strana 185
De dampnatione meretricis Antichristi. 185 scribe et Pharisei ypporite, qui edificatis sepulchra prophetarum et ornatis monumenta iustorum. Et dicitis: Si fuissemus in diebus patrum nostrorum, non essemus socii eorum in sanguine pro- phetarum. Itaque testimonio estis vobismet ipsis, quia filii estis eorum, qui prophetas occiderunt. Et vos inplete mensuram patrum vestrorum. Serpentes, genimina vipperarum, quomodo fugietis a iudicio gehenne? Ideo ecce, ego mitto ad vos pro- phetas et sapientes et scribas, et ex illis occidetis et crucifigetis, et ex eis flagellabitis in synagogis vestris et persequemini de civitate in civitatem: ut veniat super vos omnis sanguis iu- 10 stus, qui effusus est super terrama), a sanguine Abel iusti usque ad sanguinem Zacharie, filii Barachie, quem occidistis inter templum et altare. Amen dico vobis, venient hec omnia super generacionem istam. Jerusalem, Jerusalem, que occidis prophe- tas et lapidas eos, qui ad te missi sunt“, et cetera. [f. 169a] Pensanda itaque sunt hic verba Jhesu crucifixi pro ebrietate intelligenda nunc debachantis meretricis. Dicit enim Jhesus ad Judeos: „Vos inplete“, id est inplebitis, „mensuram“, supple crudelitatis et effusionis sanguinis sanctorum corpora- liter, videlicet Christum suum et ipsius apostolos occidendo, 20 „patrum vestrorum“, scilicet qui similiter ut vos, sanctos pro- phetas ad se missos occiderunt. Ubi nota, quod si ecclesia apostatrix Judeorum inplevit mensuram effusionis sanguinis pa- trum suorum, qui prophetas occiderunt, tunc ecclesia apo- statrix christianorum, cuius est modo maxima multitudo 25 et latitudo in hoc mundo, non quidem inplet mensuram san- guinis, sed super omnem mensuram sanguinis effusi per Judeos, gentiles, exundat, persequendo sanctos Christi et occidendob). Et in veritate ita esse experimur, quod iam puta non tantum inplentur sanguine vel saciantur, 30 sed super omnem mensuram inebriantur crudeles christiani, sicut scriptum est Osee 4e)1): „Homicidium et adulter ijum in- undaverunt et sanguis sanguinem tetigit“, quoniam ista est iu- sticia dei, ut hii, qui mortem Jhesu sunt obliti et fratres suos odiunt et imitatores Jhesu obprobriisd) et crudelitate persecun- 35 5 15 32) Osee 4 A. a) add. in marg. A. b) occidente corr. occidendo A. posterius add. A. d) et praecedit in A, sed postea del. c) Osee 4 1) Oseae IV. 2.
De dampnatione meretricis Antichristi. 185 scribe et Pharisei ypporite, qui edificatis sepulchra prophetarum et ornatis monumenta iustorum. Et dicitis: Si fuissemus in diebus patrum nostrorum, non essemus socii eorum in sanguine pro- phetarum. Itaque testimonio estis vobismet ipsis, quia filii estis eorum, qui prophetas occiderunt. Et vos inplete mensuram patrum vestrorum. Serpentes, genimina vipperarum, quomodo fugietis a iudicio gehenne? Ideo ecce, ego mitto ad vos pro- phetas et sapientes et scribas, et ex illis occidetis et crucifigetis, et ex eis flagellabitis in synagogis vestris et persequemini de civitate in civitatem: ut veniat super vos omnis sanguis iu- 10 stus, qui effusus est super terrama), a sanguine Abel iusti usque ad sanguinem Zacharie, filii Barachie, quem occidistis inter templum et altare. Amen dico vobis, venient hec omnia super generacionem istam. Jerusalem, Jerusalem, que occidis prophe- tas et lapidas eos, qui ad te missi sunt“, et cetera. [f. 169a] Pensanda itaque sunt hic verba Jhesu crucifixi pro ebrietate intelligenda nunc debachantis meretricis. Dicit enim Jhesus ad Judeos: „Vos inplete“, id est inplebitis, „mensuram“, supple crudelitatis et effusionis sanguinis sanctorum corpora- liter, videlicet Christum suum et ipsius apostolos occidendo, 20 „patrum vestrorum“, scilicet qui similiter ut vos, sanctos pro- phetas ad se missos occiderunt. Ubi nota, quod si ecclesia apostatrix Judeorum inplevit mensuram effusionis sanguinis pa- trum suorum, qui prophetas occiderunt, tunc ecclesia apo- statrix christianorum, cuius est modo maxima multitudo 25 et latitudo in hoc mundo, non quidem inplet mensuram san- guinis, sed super omnem mensuram sanguinis effusi per Judeos, gentiles, exundat, persequendo sanctos Christi et occidendob). Et in veritate ita esse experimur, quod iam puta non tantum inplentur sanguine vel saciantur, 30 sed super omnem mensuram inebriantur crudeles christiani, sicut scriptum est Osee 4e)1): „Homicidium et adulter ijum in- undaverunt et sanguis sanguinem tetigit“, quoniam ista est iu- sticia dei, ut hii, qui mortem Jhesu sunt obliti et fratres suos odiunt et imitatores Jhesu obprobriisd) et crudelitate persecun- 35 5 15 32) Osee 4 A. a) add. in marg. A. b) occidente corr. occidendo A. posterius add. A. d) et praecedit in A, sed postea del. c) Osee 4 1) Oseae IV. 2.
Strana 186
186 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 14 et 15. tur, ut inhebrientur sanguine, quem siciunt, et „omnis sanguis veniat super eos, qui effusus est a sanguine primi iusti usque ad ultimum“. Et pro eo scriptum est Apok. XVI. c. 1): „Justus es, domine, qui es et qui eras sanctus, qui hec iudicasti, quia 5 sanguinem scribarum et prophetarum ef fuderunt, et sangui- nem dedisti eis bibere. Digni enim sunt." Et ex istis collige dampnacionem istius magne me- retricis, quam sit admirabilis et stupenda et super omnem dampnacionem. Nam licet magna dampnacio fuerit Judee 10 meretricis, quia Christum suum et sponsum corporaliter et inscie occidit, inextricabiliter maior istius meretricis ex chri- stianis iniustis conpacte, quia Jhesum crucifixum, deum et do- minum pro se mortuum, spiritualiter et scienter in seipso, sicut scriptum est Hebr. sextoa) 2): „Rursum crucifigentes in semet 15 ipsis Christum Jhesumb) et ostentui habentes“, simul et cor- poraliter ipsum occidit et persequitur in suis conchristianis, sicut scriptum est Mt. 25 c) 3): „Quodd) uni ex minimis meis fecistis, michi fecistis.“ Judea meretrix semel occidit et amplius non ha- buit, quid faceret, sed ista magna meretrix occisum pro se occidit 20 et crucifixum crucifigit, consputum conspuit, mortuum pro se mortificare non desistit. Et pro eo scriptum est 4): „Quoniam, quem tu percussisti, persecuti sunt. Et super dolorem wlnerum meorum addiderunt.“ Et propterea ad dampnacionem huius magne meretricis proprie proponitur querulose contra eam a 25 domino crucifixo Ysaie I.5): „Audite, inquit, celi, et auribus percipe, terra, quoniam dominus locutus est. Filios enutrivi et exaltavi: ipsi autem spreverunt me.“ Et paulo post 6): „Ve genti peccatrici, populo gravi iniquitate, semini nequam, filiis sceleratis: dereliquerunt dominum, blasphemaverunt sanctum Israhel, abalienati sunt retrorsum.“ — Eya, karissime, pensa, si hec singula quemquam alium populum respiciunt magis proprie, quam populum indignum, solo nomine christianum? — Et tunc ad propositum ?): „Super quo, inquit, percucialm] vos ultra ad- dentes prevaricacionem?" 30 35 3) Apoc. 16 A. 7) Nota bene A. 14) Heb. 6 A. 17) Mt. 25 A. 21) Ps. 68 A. 25) Esaie primo A. a) sexto posterius add. A. b) filium dei biblia. c) 25 posterius add. A. d) quamdiu biblia. 1) Apoc. XVI. 5—6. 2) Hebr. VI. 6. 3) Matth. XXV. 40. 4) Psalm. 40 LXVIII. 27. 5) Isaiae I. 2. 6) Isdiae I. 4. 7) Isaiae I. 5.
186 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 14 et 15. tur, ut inhebrientur sanguine, quem siciunt, et „omnis sanguis veniat super eos, qui effusus est a sanguine primi iusti usque ad ultimum“. Et pro eo scriptum est Apok. XVI. c. 1): „Justus es, domine, qui es et qui eras sanctus, qui hec iudicasti, quia 5 sanguinem scribarum et prophetarum ef fuderunt, et sangui- nem dedisti eis bibere. Digni enim sunt." Et ex istis collige dampnacionem istius magne me- retricis, quam sit admirabilis et stupenda et super omnem dampnacionem. Nam licet magna dampnacio fuerit Judee 10 meretricis, quia Christum suum et sponsum corporaliter et inscie occidit, inextricabiliter maior istius meretricis ex chri- stianis iniustis conpacte, quia Jhesum crucifixum, deum et do- minum pro se mortuum, spiritualiter et scienter in seipso, sicut scriptum est Hebr. sextoa) 2): „Rursum crucifigentes in semet 15 ipsis Christum Jhesumb) et ostentui habentes“, simul et cor- poraliter ipsum occidit et persequitur in suis conchristianis, sicut scriptum est Mt. 25 c) 3): „Quodd) uni ex minimis meis fecistis, michi fecistis.“ Judea meretrix semel occidit et amplius non ha- buit, quid faceret, sed ista magna meretrix occisum pro se occidit 20 et crucifixum crucifigit, consputum conspuit, mortuum pro se mortificare non desistit. Et pro eo scriptum est 4): „Quoniam, quem tu percussisti, persecuti sunt. Et super dolorem wlnerum meorum addiderunt.“ Et propterea ad dampnacionem huius magne meretricis proprie proponitur querulose contra eam a 25 domino crucifixo Ysaie I.5): „Audite, inquit, celi, et auribus percipe, terra, quoniam dominus locutus est. Filios enutrivi et exaltavi: ipsi autem spreverunt me.“ Et paulo post 6): „Ve genti peccatrici, populo gravi iniquitate, semini nequam, filiis sceleratis: dereliquerunt dominum, blasphemaverunt sanctum Israhel, abalienati sunt retrorsum.“ — Eya, karissime, pensa, si hec singula quemquam alium populum respiciunt magis proprie, quam populum indignum, solo nomine christianum? — Et tunc ad propositum ?): „Super quo, inquit, percucialm] vos ultra ad- dentes prevaricacionem?" 30 35 3) Apoc. 16 A. 7) Nota bene A. 14) Heb. 6 A. 17) Mt. 25 A. 21) Ps. 68 A. 25) Esaie primo A. a) sexto posterius add. A. b) filium dei biblia. c) 25 posterius add. A. d) quamdiu biblia. 1) Apoc. XVI. 5—6. 2) Hebr. VI. 6. 3) Matth. XXV. 40. 4) Psalm. 40 LXVIII. 27. 5) Isaiae I. 2. 6) Isdiae I. 4. 7) Isaiae I. 5.
Strana 187
De dampnatione meretricis Antichristi. 187 Adde hiis pro intelligenda dampnacione magne meretricis, quod modernia) crudelissimi ficti christiani iam hoc sibi protestamento firmaverunt, itaut dici vel fieri contrarium sit nephas, quod puta sanctos in celis summis honoribus prosequendo, sanctos christianos proximos et con- 5 viventes persequuntur; sanctos conviventes spoliant, et mor- tuorum sanctorum ossa auro et argento vestiunt; apostolos et alios predicatores iam mortificatos sanctificant, et predicatores fideles et suos sacerdotes sibi conviventes condempnant et mor- tificant; tota die iustos in celis glorificant, quod quidem bene 10 factum esse sine dubio est ostensum, sed hoc pessimum illi ad- miscent, quod sanctos conviventes et Christo Jhesub) obse- quentes conspuunt, blasphemant et varie inhonorantc). Et perinde nimium ymagines et statuas sine vita sanctorum in celis et sepulchra honorant et predicant ea adoranda, sed ymagines 15 dei vivi, puta suos proximos nullius esse honoris parvipen- dunt. „Ve vobis, scribe et Pharisei yppocrite, qui edificatis“, etc. 1) Capitulum decimum quintumd). „Itaque testimonio estis vobismet ipsis, quia filii estis eorum, qui prophetas occiderunt“ 2). Unde notandum, quod hic filiacio intelligenda est secun- dum imitacionem nature et operum, sicud alibi dominus ad Judeos dicit Jo. [f. 169b] 3): „Vos ex patre dyabolo estis, et ideo opera eius e) wltis facere. Ille homicida erat ab inicio.“ Et sic isti dicti sunt filii homicidarum, quia sic homicide primo- 25 rum sanctorum et prophetarum ab antiquo faciebant. Et simi- liter loquebantur, extollentes sanctos et prophetas iam glori- ficatos, veluti Moysen et Aaron, et trucidabant et perseque- bantur sanctos et prophetas conviventes, utpote Ysaiam et Ye- remiam et alios prophetas coetaneos. Et ita dicebant, inputantes illis, qui erant in tempore Moysi inobedientes ei et fratri suo Aaron: „Si fuissemus in diebus patrum nostrorum, non fuisse- 2) Veneratio sanctorum D 2 in marg. fol. super. 4) Christiani sanc- tos in celis summis honoribus prosequuntur, sanctos christianos proximos trucidant A manu poster. 23) Joh. 8 A. a) Moderni itaque contin. D 1. 2. b) Jhesus corr. Jhesu A. hanc vocem D 1. 2. contin. Sancti in patria, v. infra p. 188, lin. 6. A rubr. e) desideria patris vestri biblia. 1) Matth. XXIII. 29. 2) Matth. XXIII. 31. 3) Joann. VIII. 44. c) post d) ita 20 30
De dampnatione meretricis Antichristi. 187 Adde hiis pro intelligenda dampnacione magne meretricis, quod modernia) crudelissimi ficti christiani iam hoc sibi protestamento firmaverunt, itaut dici vel fieri contrarium sit nephas, quod puta sanctos in celis summis honoribus prosequendo, sanctos christianos proximos et con- 5 viventes persequuntur; sanctos conviventes spoliant, et mor- tuorum sanctorum ossa auro et argento vestiunt; apostolos et alios predicatores iam mortificatos sanctificant, et predicatores fideles et suos sacerdotes sibi conviventes condempnant et mor- tificant; tota die iustos in celis glorificant, quod quidem bene 10 factum esse sine dubio est ostensum, sed hoc pessimum illi ad- miscent, quod sanctos conviventes et Christo Jhesub) obse- quentes conspuunt, blasphemant et varie inhonorantc). Et perinde nimium ymagines et statuas sine vita sanctorum in celis et sepulchra honorant et predicant ea adoranda, sed ymagines 15 dei vivi, puta suos proximos nullius esse honoris parvipen- dunt. „Ve vobis, scribe et Pharisei yppocrite, qui edificatis“, etc. 1) Capitulum decimum quintumd). „Itaque testimonio estis vobismet ipsis, quia filii estis eorum, qui prophetas occiderunt“ 2). Unde notandum, quod hic filiacio intelligenda est secun- dum imitacionem nature et operum, sicud alibi dominus ad Judeos dicit Jo. [f. 169b] 3): „Vos ex patre dyabolo estis, et ideo opera eius e) wltis facere. Ille homicida erat ab inicio.“ Et sic isti dicti sunt filii homicidarum, quia sic homicide primo- 25 rum sanctorum et prophetarum ab antiquo faciebant. Et simi- liter loquebantur, extollentes sanctos et prophetas iam glori- ficatos, veluti Moysen et Aaron, et trucidabant et perseque- bantur sanctos et prophetas conviventes, utpote Ysaiam et Ye- remiam et alios prophetas coetaneos. Et ita dicebant, inputantes illis, qui erant in tempore Moysi inobedientes ei et fratri suo Aaron: „Si fuissemus in diebus patrum nostrorum, non fuisse- 2) Veneratio sanctorum D 2 in marg. fol. super. 4) Christiani sanc- tos in celis summis honoribus prosequuntur, sanctos christianos proximos trucidant A manu poster. 23) Joh. 8 A. a) Moderni itaque contin. D 1. 2. b) Jhesus corr. Jhesu A. hanc vocem D 1. 2. contin. Sancti in patria, v. infra p. 188, lin. 6. A rubr. e) desideria patris vestri biblia. 1) Matth. XXIII. 29. 2) Matth. XXIII. 31. 3) Joann. VIII. 44. c) post d) ita 20 30
Strana 188
188 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 9, c. 15. mus socii eorum in sanguine prophetarum“1). Et hoc dicentes, occidebant Ysaiam et lapidabant Jeremiam. Cause autem, quare sunt illius condicionis yppocrite, quod puta sanctos modernos vorant et occidunt, et pristinos iam co- mestos extollunt laudibus, paulo post subiungentur. Et tamen hic pro infra dicendisa) est fideliter advertendum, quod sanctib) in patria presertim probati et canonizati ab ecclesia catholica meritorie et salubriter coluntur seu vene- rantur a Christi fidelibus cultu sibi debito, quem Greci „du- 10 liam“ consueverunt nunccupare. Sic namque dei ecclesia sancte ordinavite). Sed quidquid dicetur de cultu sanctorum in celis ab yppocritis facto et exercito, non pro eo dicetur, quod in hoc male faciant yppocrite, quod puta sanctos in celis vene- rantur, sed magis pro eo, quod sanctos conviventes, puta mo- 15 dernos probosd) et devotos conchristianos negligunt, contemp- nunt, blasphemant et persequntur, mencientes omne malum contra eos, nichilominus cum hoc de cultu splendido et multi- plicato, precise corporali, sanctorum in patria sibi ipsis blan- dientes et de ipsis gloriantes. Hoc namque argue et iudicae) 20 paulo ante assumptum Christi inquientis 2): „Ve vobis, scribe et Pharisei yppocrite“, etc. Similes igiturf) sunt tales yppocrites) venatoribus, qui pre- dam persequntur, ut occidant et degluciant, et cum comesta fuerit, commendant cibum, quia bonus erat, et animantur am- 25 plius ad venandum. Et h) pro eo scriptum est 3): „Qui recedit i) a malo, prede patuit." Similiter similes sunt emptoribus subdolis, qui cum emunt aliquid, dicunt: „Malum est, malum est.“ Et cum emerint, tunc commendant id, quod emptum est. Sicudk) scribitur Proverb. 30 201) 1): „Malum est, malum est, dicit omnis emptor.“ Item similes sunt Romanis, qui suos principes et cezares 22) Christiani yppocrite similes sunt venatoribus et emptoribus infide- libus A manu posteriore. 30) Prover. 20 A. 31) Romanis A. a) scripta corr. dicendis A. b) contin. D 1. 2. c) post hanc vocem 35 D I. 2. contin. Similes sunt tales ypocrite, v. infra lin. 22. d) corr. A. e) ita A. f) om. D 1.2. g) om. D 1. 2. h) Et — patuit om. D I. 2. i) recessit biblia. k) Sicud — emptor om. D I. 2. 1) 20 posterius add. A. 3) Isaiae LIX. 15. 1) Matth. XXIII. 30. 2) Matth. XXIII. 29. 4) Proverb. XX. 14.
188 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 9, c. 15. mus socii eorum in sanguine prophetarum“1). Et hoc dicentes, occidebant Ysaiam et lapidabant Jeremiam. Cause autem, quare sunt illius condicionis yppocrite, quod puta sanctos modernos vorant et occidunt, et pristinos iam co- mestos extollunt laudibus, paulo post subiungentur. Et tamen hic pro infra dicendisa) est fideliter advertendum, quod sanctib) in patria presertim probati et canonizati ab ecclesia catholica meritorie et salubriter coluntur seu vene- rantur a Christi fidelibus cultu sibi debito, quem Greci „du- 10 liam“ consueverunt nunccupare. Sic namque dei ecclesia sancte ordinavite). Sed quidquid dicetur de cultu sanctorum in celis ab yppocritis facto et exercito, non pro eo dicetur, quod in hoc male faciant yppocrite, quod puta sanctos in celis vene- rantur, sed magis pro eo, quod sanctos conviventes, puta mo- 15 dernos probosd) et devotos conchristianos negligunt, contemp- nunt, blasphemant et persequntur, mencientes omne malum contra eos, nichilominus cum hoc de cultu splendido et multi- plicato, precise corporali, sanctorum in patria sibi ipsis blan- dientes et de ipsis gloriantes. Hoc namque argue et iudicae) 20 paulo ante assumptum Christi inquientis 2): „Ve vobis, scribe et Pharisei yppocrite“, etc. Similes igiturf) sunt tales yppocrites) venatoribus, qui pre- dam persequntur, ut occidant et degluciant, et cum comesta fuerit, commendant cibum, quia bonus erat, et animantur am- 25 plius ad venandum. Et h) pro eo scriptum est 3): „Qui recedit i) a malo, prede patuit." Similiter similes sunt emptoribus subdolis, qui cum emunt aliquid, dicunt: „Malum est, malum est.“ Et cum emerint, tunc commendant id, quod emptum est. Sicudk) scribitur Proverb. 30 201) 1): „Malum est, malum est, dicit omnis emptor.“ Item similes sunt Romanis, qui suos principes et cezares 22) Christiani yppocrite similes sunt venatoribus et emptoribus infide- libus A manu posteriore. 30) Prover. 20 A. 31) Romanis A. a) scripta corr. dicendis A. b) contin. D 1. 2. c) post hanc vocem 35 D I. 2. contin. Similes sunt tales ypocrite, v. infra lin. 22. d) corr. A. e) ita A. f) om. D 1.2. g) om. D 1. 2. h) Et — patuit om. D I. 2. i) recessit biblia. k) Sicud — emptor om. D I. 2. 1) 20 posterius add. A. 3) Isaiae LIX. 15. 1) Matth. XXIII. 30. 2) Matth. XXIII. 29. 4) Proverb. XX. 14.
Strana 189
Nota de sanctis colendis ab hypocritis. 189 crudeliter occidebant, et postquam occisi ab eis fuerant, tunc inter deos sua opinione eosdem locaverunt et eorum ymagines extollebant. Item similes sunt paganis, qui suos pueros crudeliter cre- mabant, et dehinc post mortem beatificabanta). Causa autem pocior, quare yppocrite sanctos in celis co- lunt et cum hoc sanctos modernos persequntur, est cecitas et tenebre eorum, quas in eis deus huius seculi, id est dya- bolus operatur, ut eos a veritate preceptorum dei tremendorum abducat et obducat eorum depravatum intellectum cum fabulis, 10 que nichil prodesse potuerunt in die malo. Et illud est, quod do- minus dixit ad Judeos se captivantes 1): „Cottidie aput vos [se- debam], in templo docens, et non me tenuistis, sed et hec est hora vestra et potestas tenebrarum. Wlt enim per hoc dy abolus abducere homines [a] precep- 15 tis b) divinis, que solum et maxime data sunt in nostris proximis exercenda. Ideoc) inducit odium vel contemptum proximorum, vel extinguit dileccionem, ut sic inveniamur divinorum precep- torum transgressores. Inducitd) autem ad valde extollendum sanctos in celis, 20 de quibus et propter quos non tamen sunt mandata dei con- stituta, quemadmodum pro sanctis in vita hac nobis proximis; neque sancti in celis sunt nostri proximi amplius quoad statum presentis vite, in quo decem precepta dei sunt exercenda, sed valde remoti, quia dudum mortui et translati, et quia iam non 25 sunt in carne nobiscum, sed solum in spiritu et iam iam- que merendi extra statume). Item quia ad extollendos sanc- tos proximos et nobis conviventes habemus exercicia ma- gnarum virtutum diversarum et omnium meritorum, ut est iusticia et iudicium et opera misericordie, ut pietatem, man- 30 suetudinem et multa similia, quia talibus nostri proximi vene- 6) Nota diligenter de sanctis co- 23) Sancti mortui non sunt nostri 4) Paganis A. 6) Causa A. lendis A manu coaeva. 12) Mt. 26 A. proximi quoad quid A manu posteriore. a) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Ideo enim inducit dyabolus odium, 35 v. infra lin. 20. b) acceptis corr. preceptis A. c) Ideo enim inducit dya- bolus contin. D 1. 2. d) Inducit autem valde ad extollendum D 1. Inducit autem valde extollendum D 2. e) post hanc vocem D 1. 2. contin. Cultus tamen sanctorum, v. infra p. 191, lin. 13. 1) Matth. XXVI. 55 et Lucae XXII. 53. 40
Nota de sanctis colendis ab hypocritis. 189 crudeliter occidebant, et postquam occisi ab eis fuerant, tunc inter deos sua opinione eosdem locaverunt et eorum ymagines extollebant. Item similes sunt paganis, qui suos pueros crudeliter cre- mabant, et dehinc post mortem beatificabanta). Causa autem pocior, quare yppocrite sanctos in celis co- lunt et cum hoc sanctos modernos persequntur, est cecitas et tenebre eorum, quas in eis deus huius seculi, id est dya- bolus operatur, ut eos a veritate preceptorum dei tremendorum abducat et obducat eorum depravatum intellectum cum fabulis, 10 que nichil prodesse potuerunt in die malo. Et illud est, quod do- minus dixit ad Judeos se captivantes 1): „Cottidie aput vos [se- debam], in templo docens, et non me tenuistis, sed et hec est hora vestra et potestas tenebrarum. Wlt enim per hoc dy abolus abducere homines [a] precep- 15 tis b) divinis, que solum et maxime data sunt in nostris proximis exercenda. Ideoc) inducit odium vel contemptum proximorum, vel extinguit dileccionem, ut sic inveniamur divinorum precep- torum transgressores. Inducitd) autem ad valde extollendum sanctos in celis, 20 de quibus et propter quos non tamen sunt mandata dei con- stituta, quemadmodum pro sanctis in vita hac nobis proximis; neque sancti in celis sunt nostri proximi amplius quoad statum presentis vite, in quo decem precepta dei sunt exercenda, sed valde remoti, quia dudum mortui et translati, et quia iam non 25 sunt in carne nobiscum, sed solum in spiritu et iam iam- que merendi extra statume). Item quia ad extollendos sanc- tos proximos et nobis conviventes habemus exercicia ma- gnarum virtutum diversarum et omnium meritorum, ut est iusticia et iudicium et opera misericordie, ut pietatem, man- 30 suetudinem et multa similia, quia talibus nostri proximi vene- 6) Nota diligenter de sanctis co- 23) Sancti mortui non sunt nostri 4) Paganis A. 6) Causa A. lendis A manu coaeva. 12) Mt. 26 A. proximi quoad quid A manu posteriore. a) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Ideo enim inducit dyabolus odium, 35 v. infra lin. 20. b) acceptis corr. preceptis A. c) Ideo enim inducit dya- bolus contin. D 1. 2. d) Inducit autem valde ad extollendum D 1. Inducit autem valde extollendum D 2. e) post hanc vocem D 1. 2. contin. Cultus tamen sanctorum, v. infra p. 191, lin. 13. 1) Matth. XXVI. 55 et Lucae XXII. 53. 40
Strana 190
190 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 15. rantur, et illa sunt deo grata et proximis nostris utilia, certa et approbata ex canonicis scripturis, que homo faciens, non exe- quitur fabulas, sed solidam veritatem. Sed ad venerandum sanctos in celis et collendum nulla sunt exercicia dei precep- 5 torum, nisi forte ut nomina [f. 170a] eorum in vanum non as- sumantur et quod digne venerentur laudando deum in sanctis eius virosque gloriosos laudando in deo et parentes nostros iuxta decretum sapientis 1) secundum morem sancte ecclesie du- dum tentum et probatum. Iste autem virtutes in laudando 10 eosdem et collendo non exercentur, puta misericordia et iudi- cium, humilitas, castitas, paciencia, benignitas et similia, quem- admodum exercentur in collendo sanctos conchristianos nunc viventes. Et ideo ad serviendum sanctis in celis sunt infinite 15 supersticiones, doctrine et adinvenciones hominum in eccle- sia multiplice ab huiusmodi yppocritis [invente] atque introducte, non quidem publice secundum viam spiritus sancti, sed private et ex sensu proprio et „tumore sui animi“2), que in nullo promovent dei precepta utilia, que oportet fieri, ut est misericordiam et iudicium, et dei sacramenta, ut est crebram peccatorum con- fessionem et crebram Christi corporis et sanguinis sumpcionem; neque in ullo expediunt virtutes gratas et perfectas Christi Jhesu, sed magis sunt inpeditiva plurimum a talibus et ab- stractiva ab eisdem. Et ista talia sunt divagaciones per mun- 25 dum secundum propria desideria, precise per dedicaciones tem- plorum, per indulgencias quasdam confictas et (sic) quorumdam et per hoc lucra sua querencium, ut eciam sunt quedam super- sticiosa ieiunia, multe observaciones dierum et kalendarum, non a sancta ecclesia firmate, multiloquia in psalmodiis et in ora- cionibus cum intencione quadam corrupta et fabulosa adiuncta, que nichil prorsus conferunt ad precepta dei adinplenda vel virtutes exercendas, licet tamen plurima talia et similia hiis, qui diligunt deum, „cooperentur in bonum“ 3). Sed homines pec- catores et yppocrite in talibus sibi blandiuntur, in illis suam 35 iusticiam constituentes, alias non habentes domini Jhesu dilec- cionem. Que tamen sunt in se solum extrinsece et corporales 20 30 24) Colunt sanctos moderni (per) divagaciones per mundum, (per) de- dicaciones, per ieiunia supersticiosa, per mult(as) observaciones dierum et kalendarum A. 40 1) Cf. Eccli. III. 8. 2) Cf. Deuter. XVIII. 22. 3) Cf. Rom. VIII. 28.
190 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 15. rantur, et illa sunt deo grata et proximis nostris utilia, certa et approbata ex canonicis scripturis, que homo faciens, non exe- quitur fabulas, sed solidam veritatem. Sed ad venerandum sanctos in celis et collendum nulla sunt exercicia dei precep- 5 torum, nisi forte ut nomina [f. 170a] eorum in vanum non as- sumantur et quod digne venerentur laudando deum in sanctis eius virosque gloriosos laudando in deo et parentes nostros iuxta decretum sapientis 1) secundum morem sancte ecclesie du- dum tentum et probatum. Iste autem virtutes in laudando 10 eosdem et collendo non exercentur, puta misericordia et iudi- cium, humilitas, castitas, paciencia, benignitas et similia, quem- admodum exercentur in collendo sanctos conchristianos nunc viventes. Et ideo ad serviendum sanctis in celis sunt infinite 15 supersticiones, doctrine et adinvenciones hominum in eccle- sia multiplice ab huiusmodi yppocritis [invente] atque introducte, non quidem publice secundum viam spiritus sancti, sed private et ex sensu proprio et „tumore sui animi“2), que in nullo promovent dei precepta utilia, que oportet fieri, ut est misericordiam et iudicium, et dei sacramenta, ut est crebram peccatorum con- fessionem et crebram Christi corporis et sanguinis sumpcionem; neque in ullo expediunt virtutes gratas et perfectas Christi Jhesu, sed magis sunt inpeditiva plurimum a talibus et ab- stractiva ab eisdem. Et ista talia sunt divagaciones per mun- 25 dum secundum propria desideria, precise per dedicaciones tem- plorum, per indulgencias quasdam confictas et (sic) quorumdam et per hoc lucra sua querencium, ut eciam sunt quedam super- sticiosa ieiunia, multe observaciones dierum et kalendarum, non a sancta ecclesia firmate, multiloquia in psalmodiis et in ora- cionibus cum intencione quadam corrupta et fabulosa adiuncta, que nichil prorsus conferunt ad precepta dei adinplenda vel virtutes exercendas, licet tamen plurima talia et similia hiis, qui diligunt deum, „cooperentur in bonum“ 3). Sed homines pec- catores et yppocrite in talibus sibi blandiuntur, in illis suam 35 iusticiam constituentes, alias non habentes domini Jhesu dilec- cionem. Que tamen sunt in se solum extrinsece et corporales 20 30 24) Colunt sanctos moderni (per) divagaciones per mundum, (per) de- dicaciones, per ieiunia supersticiosa, per mult(as) observaciones dierum et kalendarum A. 40 1) Cf. Eccli. III. 8. 2) Cf. Deuter. XVIII. 22. 3) Cf. Rom. VIII. 28.
Strana 191
Nota de sanctis colendis ab hypocritis. 191 ac private invenciones hominum. De quibus dicit apostolus Thy(mothe)i 1): „Corporalis exercitacio ad modicum utilis est, sed pietas ad omnia valet, permissionem habens presentis vite et future." Item exemplum virtutis potens, vivum et efficax, et emendacio vite peccatorum est in sanctis nobis conviventibus, sed sancti in celis sunt exemplum bonorum, sed nimis remotum et altum ac semotum ab oculis. Et ideo, hoc sciens, dyabolus nititur inducere in contemptum vitam et mores modernorum, ut per hoc peccatores non edificentur, 10 et inducit in veneracionem sanctorum in celis, ut perinde glo- rientur et spem sibi promittant, sed inanem, si tamen ea fiunt sine Christi caritate; alias, ut dictum est iam sepe, cultus a) sanctorum in celis et veneracio est deo grata et salubris chri- stianis. Et quia wlt dyabolus gloriam Jhesu crucifixi vel minui 15 velb) obfuscari vel aufferri per hoc, quod inducit multos, ut in sanctis hominibus in celis glorientur et spem suam indebite reponant equiparando sanctos Jhesu Christo, inc) quo fit in- iuria deo vero et domino Jhesu Christo, puta si cultu eodem vel gloria simili vel equali aut maiori creaturam sicut creato- 20 rem quisquam collatd) et laudet, equaliter vel magis, si quis amet vel timeat aliquem de sanctis, sicut ipsum deum verum et do- minum Jhesum Christum, quoniam ipse dicit per prophetam: „Gloriam meam alteri non dabo“: quamobrem neminem wlt deus in sanctis patribus vel hominibus tali forma gloriari, sed in 25 deo, sicut scriptum est 2 Cor. 10e)3): „Si quis gloriatur, in domino glorietur.“ Item Johannes Baptista ad Phariseos Jo. 8f) 4): „Et ne velitis dicere: Filii Abrahe sumus. Potens est enim deus de lapidibus istis suscitare filios Abrahe.“ Johannes ewangelista de Johanni Baptista Jo. 1° dicit 5): „Non erat ille lux, sed ut 30 testimonium perhiberet de lumine.“ Tunc notanter addit de 2) 1 Thimo. 4 A. 5) Sancti conviventes sunt nobis exemplum (utile) A manu posteriore. 7) Sancti in celis exemplum bonorum A. 24) Esas 42 A manu poster. 26) 2 Cor. 10 A. 27) Joh. 8 A. 30) Joh. 1 A. 5 a) Cultus tamen contin. D 1. 2. b) post corr. A; infra aufferre A. 35 c) in — Jhesu Christo om. D 1. 2. e) 2 Cor. 10 po- d) colet D 2. sterius add. A. f) Joh. 8 posterius add. A. 1) I. Tim. IV. 8. 2) Isaiae XLII. 8. 3) II. Cor. X. 17. 4) Cf. Joan. VIII. 39, sed verba sequentia recte de Matth. III. 9. assumpta sunt. 5) Joann. I. 8. 40
Nota de sanctis colendis ab hypocritis. 191 ac private invenciones hominum. De quibus dicit apostolus Thy(mothe)i 1): „Corporalis exercitacio ad modicum utilis est, sed pietas ad omnia valet, permissionem habens presentis vite et future." Item exemplum virtutis potens, vivum et efficax, et emendacio vite peccatorum est in sanctis nobis conviventibus, sed sancti in celis sunt exemplum bonorum, sed nimis remotum et altum ac semotum ab oculis. Et ideo, hoc sciens, dyabolus nititur inducere in contemptum vitam et mores modernorum, ut per hoc peccatores non edificentur, 10 et inducit in veneracionem sanctorum in celis, ut perinde glo- rientur et spem sibi promittant, sed inanem, si tamen ea fiunt sine Christi caritate; alias, ut dictum est iam sepe, cultus a) sanctorum in celis et veneracio est deo grata et salubris chri- stianis. Et quia wlt dyabolus gloriam Jhesu crucifixi vel minui 15 velb) obfuscari vel aufferri per hoc, quod inducit multos, ut in sanctis hominibus in celis glorientur et spem suam indebite reponant equiparando sanctos Jhesu Christo, inc) quo fit in- iuria deo vero et domino Jhesu Christo, puta si cultu eodem vel gloria simili vel equali aut maiori creaturam sicut creato- 20 rem quisquam collatd) et laudet, equaliter vel magis, si quis amet vel timeat aliquem de sanctis, sicut ipsum deum verum et do- minum Jhesum Christum, quoniam ipse dicit per prophetam: „Gloriam meam alteri non dabo“: quamobrem neminem wlt deus in sanctis patribus vel hominibus tali forma gloriari, sed in 25 deo, sicut scriptum est 2 Cor. 10e)3): „Si quis gloriatur, in domino glorietur.“ Item Johannes Baptista ad Phariseos Jo. 8f) 4): „Et ne velitis dicere: Filii Abrahe sumus. Potens est enim deus de lapidibus istis suscitare filios Abrahe.“ Johannes ewangelista de Johanni Baptista Jo. 1° dicit 5): „Non erat ille lux, sed ut 30 testimonium perhiberet de lumine.“ Tunc notanter addit de 2) 1 Thimo. 4 A. 5) Sancti conviventes sunt nobis exemplum (utile) A manu posteriore. 7) Sancti in celis exemplum bonorum A. 24) Esas 42 A manu poster. 26) 2 Cor. 10 A. 27) Joh. 8 A. 30) Joh. 1 A. 5 a) Cultus tamen contin. D 1. 2. b) post corr. A; infra aufferre A. 35 c) in — Jhesu Christo om. D 1. 2. e) 2 Cor. 10 po- d) colet D 2. sterius add. A. f) Joh. 8 posterius add. A. 1) I. Tim. IV. 8. 2) Isaiae XLII. 8. 3) II. Cor. X. 17. 4) Cf. Joan. VIII. 39, sed verba sequentia recte de Matth. III. 9. assumpta sunt. 5) Joann. I. 8. 40
Strana 192
192 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 15 et 16. Jhesu 1): „Erat lux vera, que illuminat omnem hominem.“ Inde Paulus ad Corinthios 2): „Nonne adhuc carnales estis et carna- liter iudicatis, cum dicitis: Ego sum Pauli, ego Cephe, ego au- tem Apollo. Quid enim est Paulus et quid Apollo? Servi eius, 5 qui vos redemit." Capitulum decimum sextuma). 10 Ad tales igitur yppocritas solum et maxime tales horren- dum ve dampnacionis, videlicet eterne, est per Christum dudum decretum iam et promulgatum; qui spiritum Jhesu cru- cifixi non habentes, omnia exercicia in religione christiana ad corporalem precise observanciam et sua lucra digesserunt et cuidam servituti timoris penosi et crudelis subegerunt; quos divinus sermo „atrium forinsecus templum existens“ appellavit visionibus Johannis in secretis 3); quod atrium admensurari ipsi 15 templo est prohibitum, sed expositum gentibus, id est genti- liter viventibus ad conculcandum. Ad tales, inquam, dicit Chri- stus: „Ve vobis, scribe, Pharisei yppocrite, qui edificatis se- pulchra prophetarum“, Mt. XXIII° 4). Notandum est itaque hic principium, quod mox a prin- 20 cipio ab Adam due generaciones sibi valde adverse inceperunt in tantum, quod una semper occidit aliam, quod mox in primis duobus filiis [f. 170b] Ade est figuratum, vide- licet Cayn et Abel. Quarum una est ecclesia sanctorum et alia ecclesia malignancium. Generacio nequam hic in mundo est prior, quia Cayn, primogenitus homicida, invidus, crudelis, est in suo loco proprio, quia [est] in hoc mundo, ad quem nequam angeli et homines expulsi, quamdiu electi, non colligentur. Est semen serpentis, quia serpente temptatore Ewe inceperunt. Imitatur ymaginem 30 et similitudinem serpentis quoad animum, quia sunt genimina 25 2) Cor. 3° A. 19) Nota totum A manu coaeva. 22) Figura occi- sionis christianorum in Cayn et Abel. Gen. 4 A manu posteriore. a) ita A rubr. 1) Joann. I. 9. 35 dicato non provenit. 2) I. Cor. III. 3—4; ultima phrasis de loco bibliae in- 3) Cf. Apoc. XI. 2. 4) Matth. XXIII. 29.
192 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 15 et 16. Jhesu 1): „Erat lux vera, que illuminat omnem hominem.“ Inde Paulus ad Corinthios 2): „Nonne adhuc carnales estis et carna- liter iudicatis, cum dicitis: Ego sum Pauli, ego Cephe, ego au- tem Apollo. Quid enim est Paulus et quid Apollo? Servi eius, 5 qui vos redemit." Capitulum decimum sextuma). 10 Ad tales igitur yppocritas solum et maxime tales horren- dum ve dampnacionis, videlicet eterne, est per Christum dudum decretum iam et promulgatum; qui spiritum Jhesu cru- cifixi non habentes, omnia exercicia in religione christiana ad corporalem precise observanciam et sua lucra digesserunt et cuidam servituti timoris penosi et crudelis subegerunt; quos divinus sermo „atrium forinsecus templum existens“ appellavit visionibus Johannis in secretis 3); quod atrium admensurari ipsi 15 templo est prohibitum, sed expositum gentibus, id est genti- liter viventibus ad conculcandum. Ad tales, inquam, dicit Chri- stus: „Ve vobis, scribe, Pharisei yppocrite, qui edificatis se- pulchra prophetarum“, Mt. XXIII° 4). Notandum est itaque hic principium, quod mox a prin- 20 cipio ab Adam due generaciones sibi valde adverse inceperunt in tantum, quod una semper occidit aliam, quod mox in primis duobus filiis [f. 170b] Ade est figuratum, vide- licet Cayn et Abel. Quarum una est ecclesia sanctorum et alia ecclesia malignancium. Generacio nequam hic in mundo est prior, quia Cayn, primogenitus homicida, invidus, crudelis, est in suo loco proprio, quia [est] in hoc mundo, ad quem nequam angeli et homines expulsi, quamdiu electi, non colligentur. Est semen serpentis, quia serpente temptatore Ewe inceperunt. Imitatur ymaginem 30 et similitudinem serpentis quoad animum, quia sunt genimina 25 2) Cor. 3° A. 19) Nota totum A manu coaeva. 22) Figura occi- sionis christianorum in Cayn et Abel. Gen. 4 A manu posteriore. a) ita A rubr. 1) Joann. I. 9. 35 dicato non provenit. 2) I. Cor. III. 3—4; ultima phrasis de loco bibliae in- 3) Cf. Apoc. XI. 2. 4) Matth. XXIII. 29.
Strana 193
Generatio nequam comparatur generationi sanctorum. 193 vipperarum. Unde dominus Mt., ubi supra1): „Serpentes, geni- mina vipperarum." Generacio querencium dominum est posterior, quia Abel iustus et innocens, offerens deo suo in simplicitate, fuit poste- rius genitus. Est in loco non suo et per consequens in exilio, quia locus hominis a principio paradysus voluptatis 2), non hic mundus. Sed semen mulieris vel hominis, quia imitatur primam innocenciam sue nature humane, imitatur similitudinem et yma- ginem suam primam3), scilicet filii dei, id est sapienciam, vir- tutem et veritatem. Generacio nequam in hoc loco est valde uber et proli- ficans, sicut fenum et urtice in terra, Psalmus 4): „Secundum altitudinem tuam multiplicasti filios hominum“, quia est in sua terra et in suo loco proprio, scilicet carnis et sanguinis, puta adhuc in hoc mundo corporali. Generacio sanctorum est valde inuber et sterilis secundum statum huius vite, non a se fit, sed ex dono et promissione, sicud terra non ex se parit triticum. Exemplum de Seth, Enoch, Noe, Abraham, Ysaac, etc., et principaliter de Ysaac et dea) Yacob 5), quia eciam non sunt de hoc mundo. Unde dominus 20 Jo. 8b) 6): „Vos de hoce) mundo non estis, sicut et ego non sum de hoc mundo." Generacio nequam subito multiplicatur et sine numero Ecclesiastes 7): „Stultorum infinitus est numerus“ — et sine ullo ordine, Psalmus 8): „Omnes declinaverunt, simul inutiles facti 25 sunt.“ Generacio sanctorum [multiplicatur] valde successive et in certis et descriptis temporibus, quia quecumque a deo sunt ordinata, sunt ordinate et in certo numero. Sapiencie9): „Om- nia in numero, pondere et mensura disposuisti.“ 10 30 12) Ps. 11 A. 21) Joh. 8 A. 24) Eccs. 1 A. 25) Ps. 13 A. 29) Sapiencie 11 A. a) sup. lin. add. A. b) 8 posterius add. A. c) super lin. add. manu auctoris A. 1) Matth. XXIII. 33. 2) Cf. Gen. II. I5 (et posuit eum in paradiso 35 voluptatis). 3) Cf. Gen. I. 26 (faciamus hominem ad imaginem et simili- tudinem nostram). 4) Psalm. XI. 9. 5) Cf. Gen. V. 1 sq. (genealogia Adae) et XXV. (de Isaia) XXIX. XXX. (de Jacob). 6) Joh. VIII. 23. 7) Ecclesiastes I. 15. 8) Psalm. XIII. 3. 9) Sap. XI. 21. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 13
Generatio nequam comparatur generationi sanctorum. 193 vipperarum. Unde dominus Mt., ubi supra1): „Serpentes, geni- mina vipperarum." Generacio querencium dominum est posterior, quia Abel iustus et innocens, offerens deo suo in simplicitate, fuit poste- rius genitus. Est in loco non suo et per consequens in exilio, quia locus hominis a principio paradysus voluptatis 2), non hic mundus. Sed semen mulieris vel hominis, quia imitatur primam innocenciam sue nature humane, imitatur similitudinem et yma- ginem suam primam3), scilicet filii dei, id est sapienciam, vir- tutem et veritatem. Generacio nequam in hoc loco est valde uber et proli- ficans, sicut fenum et urtice in terra, Psalmus 4): „Secundum altitudinem tuam multiplicasti filios hominum“, quia est in sua terra et in suo loco proprio, scilicet carnis et sanguinis, puta adhuc in hoc mundo corporali. Generacio sanctorum est valde inuber et sterilis secundum statum huius vite, non a se fit, sed ex dono et promissione, sicud terra non ex se parit triticum. Exemplum de Seth, Enoch, Noe, Abraham, Ysaac, etc., et principaliter de Ysaac et dea) Yacob 5), quia eciam non sunt de hoc mundo. Unde dominus 20 Jo. 8b) 6): „Vos de hoce) mundo non estis, sicut et ego non sum de hoc mundo." Generacio nequam subito multiplicatur et sine numero Ecclesiastes 7): „Stultorum infinitus est numerus“ — et sine ullo ordine, Psalmus 8): „Omnes declinaverunt, simul inutiles facti 25 sunt.“ Generacio sanctorum [multiplicatur] valde successive et in certis et descriptis temporibus, quia quecumque a deo sunt ordinata, sunt ordinate et in certo numero. Sapiencie9): „Om- nia in numero, pondere et mensura disposuisti.“ 10 30 12) Ps. 11 A. 21) Joh. 8 A. 24) Eccs. 1 A. 25) Ps. 13 A. 29) Sapiencie 11 A. a) sup. lin. add. A. b) 8 posterius add. A. c) super lin. add. manu auctoris A. 1) Matth. XXIII. 33. 2) Cf. Gen. II. I5 (et posuit eum in paradiso 35 voluptatis). 3) Cf. Gen. I. 26 (faciamus hominem ad imaginem et simili- tudinem nostram). 4) Psalm. XI. 9. 5) Cf. Gen. V. 1 sq. (genealogia Adae) et XXV. (de Isaia) XXIX. XXX. (de Jacob). 6) Joh. VIII. 23. 7) Ecclesiastes I. 15. 8) Psalm. XIII. 3. 9) Sap. XI. 21. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 13
Strana 194
194 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 9, c. 16. Quelibet istarum generacionum semper fluit, sicut aqua, Reg. 14a)1): „Omnes morimur et quasi aqua in terram dila- bimur.“ Utraque istarum continuatur usque modo, sicut duo flumina. „Amen, dico vobis, non preteribit generacio hec, 5 donec omnia [hec] fiant 2).“ Generacio nequam et adultera, primum continuata et per gentiles vel in gentilibus ab ipso Cayn, postea in genti lijbus simul et iniquis Judeis, continuatur usque modo in gentilibus et Judeis perfidis, simul et malis christianis. Magnab) igitur gencium est iniquitas, quod suum deum verum reliquerunt et sanctos eius occiderunt. Maior iniquitas Judeorum in principio, quod deum suum contempserunt et eius legem destruxerunt et precones dei et prophetas occiderunt, solum et maxime ideo, quia deo vero testimonium perhibue- runt. Maxima iniquitas novissimorum Judeorum, quod suum deum et salvantem se, id est Jhesum, occiderunt in carne et suos testes fideles peremeruntc) in corpore, et ita ipsi inple- verunt mensuram iniquitatis patrum suorum, qui prophetas do- mini occiderunt. Peccatum supra modum peccans est iniquo- rum christianorum, qui deum iam scientes pro se crucifixum in carne eius, tamen ex superhabundanti iniquitate non cessant dominum salvantem se crucifigere in eius carne et renovant ipsius wlnera et super dolorem wlnerum ipsius addunt semper wlnera. O, crudelitas quanta, quam inmensa non cessare wlnera 25 super wlnera continue apponere domini dei sui, sicut scriptum est 3): „Rursus crucifigentes in semet ipsis Christum Jhesum et ostentui habentes.“ Interd) nequam filios generacionis adultere 4) Judeorum et 10 15 20 2) Reg. 14 A. 4) Mt. 24 A. 10) Magna gencium A. 11) Maior 30 Judeorum iniquitas A. 15) Maxima christianorum. 19) Peccatum supra modum peccans A. 35 28) Peccant in Jhesum multum simplices et ignari magis docti et literati maxime, qui sunt sibi propinqui, ut religiosi superhabundanter, qui sunt primates post Jhesum A manu poster. a) 14 poster. add. A. b) contin. D 1. 2. c) perimerunt post corr. A; peremerunt D 1. d) Inter — christiane om. D 1. 2. 1) II. Reg. XIV. 14 (quasi aquae dilabimur). 2) Matth. XXIV. 34. 4) Cf. Matth. XII. 39. 40 8) Hebr. VI. 6.
194 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 9, c. 16. Quelibet istarum generacionum semper fluit, sicut aqua, Reg. 14a)1): „Omnes morimur et quasi aqua in terram dila- bimur.“ Utraque istarum continuatur usque modo, sicut duo flumina. „Amen, dico vobis, non preteribit generacio hec, 5 donec omnia [hec] fiant 2).“ Generacio nequam et adultera, primum continuata et per gentiles vel in gentilibus ab ipso Cayn, postea in genti lijbus simul et iniquis Judeis, continuatur usque modo in gentilibus et Judeis perfidis, simul et malis christianis. Magnab) igitur gencium est iniquitas, quod suum deum verum reliquerunt et sanctos eius occiderunt. Maior iniquitas Judeorum in principio, quod deum suum contempserunt et eius legem destruxerunt et precones dei et prophetas occiderunt, solum et maxime ideo, quia deo vero testimonium perhibue- runt. Maxima iniquitas novissimorum Judeorum, quod suum deum et salvantem se, id est Jhesum, occiderunt in carne et suos testes fideles peremeruntc) in corpore, et ita ipsi inple- verunt mensuram iniquitatis patrum suorum, qui prophetas do- mini occiderunt. Peccatum supra modum peccans est iniquo- rum christianorum, qui deum iam scientes pro se crucifixum in carne eius, tamen ex superhabundanti iniquitate non cessant dominum salvantem se crucifigere in eius carne et renovant ipsius wlnera et super dolorem wlnerum ipsius addunt semper wlnera. O, crudelitas quanta, quam inmensa non cessare wlnera 25 super wlnera continue apponere domini dei sui, sicut scriptum est 3): „Rursus crucifigentes in semet ipsis Christum Jhesum et ostentui habentes.“ Interd) nequam filios generacionis adultere 4) Judeorum et 10 15 20 2) Reg. 14 A. 4) Mt. 24 A. 10) Magna gencium A. 11) Maior 30 Judeorum iniquitas A. 15) Maxima christianorum. 19) Peccatum supra modum peccans A. 35 28) Peccant in Jhesum multum simplices et ignari magis docti et literati maxime, qui sunt sibi propinqui, ut religiosi superhabundanter, qui sunt primates post Jhesum A manu poster. a) 14 poster. add. A. b) contin. D 1. 2. c) perimerunt post corr. A; peremerunt D 1. d) Inter — christiane om. D 1. 2. 1) II. Reg. XIV. 14 (quasi aquae dilabimur). 2) Matth. XXIV. 34. 4) Cf. Matth. XII. 39. 40 8) Hebr. VI. 6.
Strana 195
De maxima iniquitate christianorum in Christum. 195 christiane valde peccant in Christum a se crucifixum sim- plices et legis ignari. Magis peccant in Jhesum docti et literati. Maxime peccant et nimis hii, qui sunt sibi propinqui per spe- ciem sanctitatis et religionis. Superhabundanter peccant, qui funguntur ipsius legacione ad plebes et sunt primates post Jhe- suma) et quos honore et suis bonis solum pro filiis comparatis Jhesus crucifixus habundanter investivit. Quos omnes conpre- hendens verbum dei, querulose contra ipsos proponit, dicens Ysaia primo 1): „Audi, celum, et auribus percipe, terra. Filios enutrivi et exaltavi, illi autem spreverunt me“, etc. ibidem per 10 totum. Et isti sunt, qui ex habundancia iniquitatis sue nimia primi [f. 171a] persequntur electos dei, primi inter adversarios inpe- diunt dei electos, primi contempnunt, primi conculcant sancta sanctorum lucida suis detraccionibus, primi derident et impe- diunt predicatores veritatis, quoniam sicut dicit Aristoteles: „Sevissima est iniusticia habens arma.“ Et dominus Jhesus 2) „Quod si lumen, quod in te est, tenebre fiantb), ipse tenebre quante erunt?“ „Quod si sal infatuatum fuerit, in quo salietur? Ad nichilum valet ultra, nisi ut tota massa corrupta sine sale 20 mittatur]“3), ut puta ceci duces cum hiis cecis, quos du- xerunt. Mt. XV 4): „Sinite eos, qui a] ceci sunt et duces ce- corum.“ Et hec est causa pocior, quare dominus Jhesus maxime et solum in tantum scribas et Phariseos corripuit plus quam 25 omnes alios homines peccatores, ymmo peccatoribus et publi- canis se exhibuit mitem et graciosum. Unde Johannes Baptista et ipse dominus nunccupaverunt eos genimina vipperarum 5) quia iuxta predicta sunt semen antiqui serpentis 6) et quia ta- lium partus seu profectus seu multiplicacio est scissura et mors 30 matris eorum, id est ecclesie katholice. 15 9) Esaie 1° A. 16) Aristoteles A. 22) Mt. 15 A. a) Christum Jesum D 2. b) sunt biblia. 1) Isaiae I. 2. 2) Matth. VI. 23. 3) Cf. Matth. V. 13 et I. Cor V. 6 (modicum fermentum totam massam corrumpit). 4) Matth. XV. 14. 35 5) Cf. Lucae III. 7. 6) Cf. Apoc. XII. 9 (serpens antiquus). 13
De maxima iniquitate christianorum in Christum. 195 christiane valde peccant in Christum a se crucifixum sim- plices et legis ignari. Magis peccant in Jhesum docti et literati. Maxime peccant et nimis hii, qui sunt sibi propinqui per spe- ciem sanctitatis et religionis. Superhabundanter peccant, qui funguntur ipsius legacione ad plebes et sunt primates post Jhe- suma) et quos honore et suis bonis solum pro filiis comparatis Jhesus crucifixus habundanter investivit. Quos omnes conpre- hendens verbum dei, querulose contra ipsos proponit, dicens Ysaia primo 1): „Audi, celum, et auribus percipe, terra. Filios enutrivi et exaltavi, illi autem spreverunt me“, etc. ibidem per 10 totum. Et isti sunt, qui ex habundancia iniquitatis sue nimia primi [f. 171a] persequntur electos dei, primi inter adversarios inpe- diunt dei electos, primi contempnunt, primi conculcant sancta sanctorum lucida suis detraccionibus, primi derident et impe- diunt predicatores veritatis, quoniam sicut dicit Aristoteles: „Sevissima est iniusticia habens arma.“ Et dominus Jhesus 2) „Quod si lumen, quod in te est, tenebre fiantb), ipse tenebre quante erunt?“ „Quod si sal infatuatum fuerit, in quo salietur? Ad nichilum valet ultra, nisi ut tota massa corrupta sine sale 20 mittatur]“3), ut puta ceci duces cum hiis cecis, quos du- xerunt. Mt. XV 4): „Sinite eos, qui a] ceci sunt et duces ce- corum.“ Et hec est causa pocior, quare dominus Jhesus maxime et solum in tantum scribas et Phariseos corripuit plus quam 25 omnes alios homines peccatores, ymmo peccatoribus et publi- canis se exhibuit mitem et graciosum. Unde Johannes Baptista et ipse dominus nunccupaverunt eos genimina vipperarum 5) quia iuxta predicta sunt semen antiqui serpentis 6) et quia ta- lium partus seu profectus seu multiplicacio est scissura et mors 30 matris eorum, id est ecclesie katholice. 15 9) Esaie 1° A. 16) Aristoteles A. 22) Mt. 15 A. a) Christum Jesum D 2. b) sunt biblia. 1) Isaiae I. 2. 2) Matth. VI. 23. 3) Cf. Matth. V. 13 et I. Cor V. 6 (modicum fermentum totam massam corrumpit). 4) Matth. XV. 14. 35 5) Cf. Lucae III. 7. 6) Cf. Apoc. XII. 9 (serpens antiquus). 13
Strana 196
196 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 17. Capitulum decimum septimuma). 10 Et ista [est]b) eorum condicio: quia sunt „semen Canaan, et non Juda“ 1), ideo sunt semper superbi, crudeles, avari, de- licati, voluptuosi. Quia sunt superbi, ideo sanctos iam glori- 5 ficatos laudant, et conviventes modernos contempnunt et blas- phemant. Quia crudeles, sanctos cum eis viventes flagellant et persecuntur, et sanctis iam in celis sunt graciosi, quia hec [est] condicio cuiuslibet crudelis, ut illis sit inpius, quibus pre- valet, paribus et minoribus, sed superioribus est graciosus et eis, quibus nocere non potest, sed timet noceri sibic) ab eisdem. Quia sunt avari, sanctos conviventes in vita spoliant, et sanctis mortuis nichil omnino indigentibus opera largiuntur. Quia sunt gulosi, ieiunium sanctorum mortuorum magnificant, sed sanc- torum convivencium ieiunium nec laudant nec mirantur nec 15 imitantur. I. Quia sunt superbi, ideo laudant sanctos gloriosos in celesti patria, sed secum viventes odiunt et con- tempnunt, eo quod inspiciunt cottidie ipsorum humilitatem et abieccionem. Quia sensu carnis inflati2) et ducuntur sensu 20 carnis, solum illud possunt et sciunt laudare, quodd) iam in nullo despectum apparet, sed [est] ex omni sui parte gloriosum. Et tales gaudere nequaquame) possunt de ignominia crucis Jhesu crucifixi, sed sanctos conviventes secum blasphemant et lau- dare non possunt, quia relucetf) in eis crucis ignominia et de- 25 spectus huius mundi, et quidquid sensus carnis et iudicium huius seculi commendant vel illorum apparet in electis, qui totum hoc in se abiecerunt et cum carne crucifixerunt, sicut scriptum est in David 3): „Anima nostra repleta: obprobrium habundanti- bus et despeccio superbis." 30 2) Modernus populus et 1) Nota totum de sanctis A manu coaeva. sacerdotes sunt sermen Ca[naJan et non Jude A. 4) Superbi A. 6) Crudeles A. 11) Avari A. 13) Gulosi A. 16) Quare laudant sanc- tos A. 23) Sanctos conviventes secum blasphemant, quare A. 28) Ps. 122 A. a) ita A rubr. b) add. ad ed. c) in marg. add. ab auctore A. 35 d) Quod corr. sup. lin. quod manu auct. A. e) nequam corr. nequaquam manu auct. A. f) Quia corr. quia relucet ab auct. A. 1) Cf. Dan. XIII. 56. 2) Cf. Coloss. II. 18 (inflatus sensus carnis suae). 3) Psalm. CXXII. 4.
196 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 17. Capitulum decimum septimuma). 10 Et ista [est]b) eorum condicio: quia sunt „semen Canaan, et non Juda“ 1), ideo sunt semper superbi, crudeles, avari, de- licati, voluptuosi. Quia sunt superbi, ideo sanctos iam glori- 5 ficatos laudant, et conviventes modernos contempnunt et blas- phemant. Quia crudeles, sanctos cum eis viventes flagellant et persecuntur, et sanctis iam in celis sunt graciosi, quia hec [est] condicio cuiuslibet crudelis, ut illis sit inpius, quibus pre- valet, paribus et minoribus, sed superioribus est graciosus et eis, quibus nocere non potest, sed timet noceri sibic) ab eisdem. Quia sunt avari, sanctos conviventes in vita spoliant, et sanctis mortuis nichil omnino indigentibus opera largiuntur. Quia sunt gulosi, ieiunium sanctorum mortuorum magnificant, sed sanc- torum convivencium ieiunium nec laudant nec mirantur nec 15 imitantur. I. Quia sunt superbi, ideo laudant sanctos gloriosos in celesti patria, sed secum viventes odiunt et con- tempnunt, eo quod inspiciunt cottidie ipsorum humilitatem et abieccionem. Quia sensu carnis inflati2) et ducuntur sensu 20 carnis, solum illud possunt et sciunt laudare, quodd) iam in nullo despectum apparet, sed [est] ex omni sui parte gloriosum. Et tales gaudere nequaquame) possunt de ignominia crucis Jhesu crucifixi, sed sanctos conviventes secum blasphemant et lau- dare non possunt, quia relucetf) in eis crucis ignominia et de- 25 spectus huius mundi, et quidquid sensus carnis et iudicium huius seculi commendant vel illorum apparet in electis, qui totum hoc in se abiecerunt et cum carne crucifixerunt, sicut scriptum est in David 3): „Anima nostra repleta: obprobrium habundanti- bus et despeccio superbis." 30 2) Modernus populus et 1) Nota totum de sanctis A manu coaeva. sacerdotes sunt sermen Ca[naJan et non Jude A. 4) Superbi A. 6) Crudeles A. 11) Avari A. 13) Gulosi A. 16) Quare laudant sanc- tos A. 23) Sanctos conviventes secum blasphemant, quare A. 28) Ps. 122 A. a) ita A rubr. b) add. ad ed. c) in marg. add. ab auctore A. 35 d) Quod corr. sup. lin. quod manu auct. A. e) nequam corr. nequaquam manu auct. A. f) Quia corr. quia relucet ab auct. A. 1) Cf. Dan. XIII. 56. 2) Cf. Coloss. II. 18 (inflatus sensus carnis suae). 3) Psalm. CXXII. 4.
Strana 197
I. Qua de causa superbi sac. colant s. coel. et persequantur s. vivos. 197 Item laudant sanctos glorificatos faciliter, quia totum eorum contubernium similiter laudare sanctos eosdem conspiciunt et nolunt confundi a sodalibus, si minus laudarent, similes in hoc suibus vel gruibus, que cum una clamat, eidem omnes alludunt suis similibus. Sed sanctos conviventes vituperant et perse- cuntur, quia vident et audiunt multitudinem suorum conplicium eciam eosdem sanctos molestare et carpere detraccionibus. Et ideo conplacet eis, quod in hoc suis similibus similantur, simi- les canibus, qui canema), quem viderunt ab aliis canibus mor- deri et persequi, mox eciam ipsum simul persecuntur. Item ipsos laudant, qui sunt in celis gloriosi, quia volunt inde et ipsi esse gloriosi aput suos ceteros socios, similes qui- busdam, qui iungunt se magnatibus et curiis principum, ut sint et ipsi gloriosi et per hoc magis et ipsi in honoreb) accepti a populis habeantur vel similes quibusdam, qui ob iniquitatem 15 suam vilefacti iungunt se ) quibusdam probis palamd) et devo- tis, ut per hoc nequicia eorum luce bonorum coloretur, sicut fit in crepusculo, ubi tenebre noctis diei lumine colorantur. Sed sanctos conviventes persecuntur, quia in conparacione eorum confunduntur et virtutes sanctorum vivencium eorum iniusti- 20 ciam condempnant in populo. Item sanctos in celis ob id venerantur, quia gloriosum est gloriosa colfIjaudare; sed sanctos modernos persecuntur, quia contrarium est eis contemptibilia huius mundi extollere, similes mimis vel heroldonibus dyaboli, qui alta et gloriosa in hoc 25 seculo publice et libere adulando celebrant et collaudant, in hoc exercentes officium predicacionis Sathane, principis et dii huius mundi et rectoris harum tenebrarum. Item sanctos glorificatos laudant et [f. 171b] eis serviunt, quia sunt in hoc ipso docti, confirmati atque instituti a spe, quam legerunt in miraculis, utpote, cum quidam servierunt sancte Marie vel sancte Katherine et similibus et in extremis de mala hora sunt per eos liberati, vel ex promissionibus qui- busdam, ut qui servit tali vel aliie) sancto, non pacietur con- fusionem publicam huius mundi, vel non pacietur paupertatem 35 vel talem aut talem morbum, vel non morietur sine sacramento, 10 30 1) Glorificatos laudant A. a) post corr. A. b) post corr. A. c) post corr. 1. d) in marg. add. A. e) talii vel alii (sic) A.
I. Qua de causa superbi sac. colant s. coel. et persequantur s. vivos. 197 Item laudant sanctos glorificatos faciliter, quia totum eorum contubernium similiter laudare sanctos eosdem conspiciunt et nolunt confundi a sodalibus, si minus laudarent, similes in hoc suibus vel gruibus, que cum una clamat, eidem omnes alludunt suis similibus. Sed sanctos conviventes vituperant et perse- cuntur, quia vident et audiunt multitudinem suorum conplicium eciam eosdem sanctos molestare et carpere detraccionibus. Et ideo conplacet eis, quod in hoc suis similibus similantur, simi- les canibus, qui canema), quem viderunt ab aliis canibus mor- deri et persequi, mox eciam ipsum simul persecuntur. Item ipsos laudant, qui sunt in celis gloriosi, quia volunt inde et ipsi esse gloriosi aput suos ceteros socios, similes qui- busdam, qui iungunt se magnatibus et curiis principum, ut sint et ipsi gloriosi et per hoc magis et ipsi in honoreb) accepti a populis habeantur vel similes quibusdam, qui ob iniquitatem 15 suam vilefacti iungunt se ) quibusdam probis palamd) et devo- tis, ut per hoc nequicia eorum luce bonorum coloretur, sicut fit in crepusculo, ubi tenebre noctis diei lumine colorantur. Sed sanctos conviventes persecuntur, quia in conparacione eorum confunduntur et virtutes sanctorum vivencium eorum iniusti- 20 ciam condempnant in populo. Item sanctos in celis ob id venerantur, quia gloriosum est gloriosa colfIjaudare; sed sanctos modernos persecuntur, quia contrarium est eis contemptibilia huius mundi extollere, similes mimis vel heroldonibus dyaboli, qui alta et gloriosa in hoc 25 seculo publice et libere adulando celebrant et collaudant, in hoc exercentes officium predicacionis Sathane, principis et dii huius mundi et rectoris harum tenebrarum. Item sanctos glorificatos laudant et [f. 171b] eis serviunt, quia sunt in hoc ipso docti, confirmati atque instituti a spe, quam legerunt in miraculis, utpote, cum quidam servierunt sancte Marie vel sancte Katherine et similibus et in extremis de mala hora sunt per eos liberati, vel ex promissionibus qui- busdam, ut qui servit tali vel aliie) sancto, non pacietur con- fusionem publicam huius mundi, vel non pacietur paupertatem 35 vel talem aut talem morbum, vel non morietur sine sacramento, 10 30 1) Glorificatos laudant A. a) post corr. A. b) post corr. A. c) post corr. 1. d) in marg. add. A. e) talii vel alii (sic) A.
Strana 198
198 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 17 et 18. vel non morietur in mortali peccato, vel apparebit sibi talis sanctus ante diem mortis, ut Maria illi vel illi; et aliis multis fabulis conmoti et erroribus infinitis, in quos eos dyabolus ab- ducit, ut crucifigentes in semet ipsis Christum Jhesum, in tali- bus suam spem reponant. Sed sanctos conviventes odiis la- cerant, eo quod sunt sine caritate et crudelem et suspectam habent existimacionem de sanctis vivis, et bona eorum, que faciunt in vita, vel nichili ducunta) vel lacerant et male inter- pretantur, dicentes, quod hoc in yppocrisi faciunt, vel similia, similes in hoc demoni Sathan, qui detrahit factis beati Job co- ram deo, dicens secundo et tercio 1): „Pellem pro pelle et omnia, que homo habet, da“, etc. ibidem. Item quia respectu sanctorum in celis yppocrite non sunt contempti in sua religione nec reputant sibi fore iniuriam, si sancti in celis, plus quam ipsi, commendentur, ymmo, ut prius dictum est, inde festinant assequi gloriam sibi et honorem in plebibusb), quod habent aliquas laudes et reliquias sanctorum in celis; sed sanctos modernos persecuntur, quia invident eorum honori et laudem eorum sue laudis dampnum putant et ob- 20 nubilacionem, similes Judeis, qui de Christo dixerunt 2): „Vide- tis, quia nichil proficimus? Ecce enim, totus mundus abiit post eum.“ 10 15 Capitulum decimum octavum“). Item sanctos glorificatos faciliter laudant et amant sine 25 caritate, sed quodam naturali amore. Formant enim sibi ydo- lum in mente alicuius sancti et similiter ad extra eiusdemd sancti ymaginem venerantur multum et honorant et diligunt, quoniam horrendum talibus videtur, si talis eorum ymago cre- maretur vel securi incideretur, vel si a quoquam conspueretur 30 Sanctos tamen secum viventes conspuere non verentur, lacerare, blasphemare non horrescunt. Et sic faciliter et frequenter, puta ydolum in mente homines alicuius sancti viri vel virginis, id 11) Job A. 20) Joh. 12 A. 24) Nota totum A manu coacva. a) dicunt A. b) plebus corr. plebibus sup. lin. ab auct. A. c) ita 35 A rubr. d) post corr. A. 1) Job II. 4. 2) Joh. XII. I9.
198 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 17 et 18. vel non morietur in mortali peccato, vel apparebit sibi talis sanctus ante diem mortis, ut Maria illi vel illi; et aliis multis fabulis conmoti et erroribus infinitis, in quos eos dyabolus ab- ducit, ut crucifigentes in semet ipsis Christum Jhesum, in tali- bus suam spem reponant. Sed sanctos conviventes odiis la- cerant, eo quod sunt sine caritate et crudelem et suspectam habent existimacionem de sanctis vivis, et bona eorum, que faciunt in vita, vel nichili ducunta) vel lacerant et male inter- pretantur, dicentes, quod hoc in yppocrisi faciunt, vel similia, similes in hoc demoni Sathan, qui detrahit factis beati Job co- ram deo, dicens secundo et tercio 1): „Pellem pro pelle et omnia, que homo habet, da“, etc. ibidem. Item quia respectu sanctorum in celis yppocrite non sunt contempti in sua religione nec reputant sibi fore iniuriam, si sancti in celis, plus quam ipsi, commendentur, ymmo, ut prius dictum est, inde festinant assequi gloriam sibi et honorem in plebibusb), quod habent aliquas laudes et reliquias sanctorum in celis; sed sanctos modernos persecuntur, quia invident eorum honori et laudem eorum sue laudis dampnum putant et ob- 20 nubilacionem, similes Judeis, qui de Christo dixerunt 2): „Vide- tis, quia nichil proficimus? Ecce enim, totus mundus abiit post eum.“ 10 15 Capitulum decimum octavum“). Item sanctos glorificatos faciliter laudant et amant sine 25 caritate, sed quodam naturali amore. Formant enim sibi ydo- lum in mente alicuius sancti et similiter ad extra eiusdemd sancti ymaginem venerantur multum et honorant et diligunt, quoniam horrendum talibus videtur, si talis eorum ymago cre- maretur vel securi incideretur, vel si a quoquam conspueretur 30 Sanctos tamen secum viventes conspuere non verentur, lacerare, blasphemare non horrescunt. Et sic faciliter et frequenter, puta ydolum in mente homines alicuius sancti viri vel virginis, id 11) Job A. 20) Joh. 12 A. 24) Nota totum A manu coacva. a) dicunt A. b) plebus corr. plebibus sup. lin. ab auct. A. c) ita 35 A rubr. d) post corr. A. 1) Job II. 4. 2) Joh. XII. I9.
Strana 199
I. Qualiter superbi sac. colant sanctos in coelis et in terra. 199 est conceptus illius in animo conponunt et circa ipsum singu- lariter afficiuntur naturaliter, omnino caritatem non habentes, quia Christus Jhesus talibus tamquam mortuus a corde, quia talis conceptus est humanus et favorabilis menti hominis, ex presentibus sensatis generatus, utpote ex visione pulchrarum virginum et delicatarum et piarum et acceptarum ab hominibus, sicut ymago in mente a) apropriata beate Virgini vel beate Ka- therine vel similia. Et ita venit talibus solum amor carnalis ad sanctos, quos laudant, et devocio, ymmo et lacrime vel magna confidencia, sed non ex spiritu Jhesu. Sicque namque 10 gentiles deos sibi diversos formaverunt et talia ydola, quia hoc vicinum est sensui hominis et placens. Sic eciam antropomor- fisteb) heretici, talem ymaginem de deo formantes sibi ad mo- dum hominis magni et pulchri et graciosi, deum multum dile- xerunt et dulciter laudaverunt, ita quod contigitc), quod post 15 destruccionem illius ymaginis eorum de deo unus senex ex- clamavit, dicens: „Ve michi, quia abstulerunt michi deum meum!“ Taliter moderni quidam christiani colunt valde sanctos glorificatos, sed solum exd) sensu carnali, non ex caritate Jhesu. 20 Si namque hoc facerent ex caritate et ex spiritu Jhesu, tunc primum Christum Jhesum et super omnia diligerent et timerent, dehinc sanctos eius colerent, digne et salubriter, principaliter ob amorem Jhesu Christi; ita et sanctos amarent fideliter, sibi maxime nunc proximos et conviventes. Sed isti yppocrite mo- 25 dernos sanctos despiciunt, quia formant sibi ymaginacio- nes de ipsis comtemptibiles, illud in eis Sathana operante, ut sic, odium exercendo, dampnacionem sibi acquirant et sibi ipsis blandiantur de cultu, qui non est ex Christi Jhesu caritate. Sed de Christo crucifixo conceptus placabiles carni 30 formari non possunt in fantasia, quia hoc non potest placere menti, quod Jhesus [f. 172a] demonstravit in seipso per pas- sionem et contemptum, nisi hoc a spiritu sancto esset elicitum et in mente dulcoratum, quia in Christo Jhesu maxime lucet ignominia crucis in hac vita, et de talibus ymaginacio homines 35 12) Antropformiste (sic) heretici A manu postar. manu auct. 32) Jhesu[s] A a) monte corr. mente A. b) ita corr. ad ed.; antropformiste A. c) contingit minus apte A. d) ex in A, sed del.
I. Qualiter superbi sac. colant sanctos in coelis et in terra. 199 est conceptus illius in animo conponunt et circa ipsum singu- lariter afficiuntur naturaliter, omnino caritatem non habentes, quia Christus Jhesus talibus tamquam mortuus a corde, quia talis conceptus est humanus et favorabilis menti hominis, ex presentibus sensatis generatus, utpote ex visione pulchrarum virginum et delicatarum et piarum et acceptarum ab hominibus, sicut ymago in mente a) apropriata beate Virgini vel beate Ka- therine vel similia. Et ita venit talibus solum amor carnalis ad sanctos, quos laudant, et devocio, ymmo et lacrime vel magna confidencia, sed non ex spiritu Jhesu. Sicque namque 10 gentiles deos sibi diversos formaverunt et talia ydola, quia hoc vicinum est sensui hominis et placens. Sic eciam antropomor- fisteb) heretici, talem ymaginem de deo formantes sibi ad mo- dum hominis magni et pulchri et graciosi, deum multum dile- xerunt et dulciter laudaverunt, ita quod contigitc), quod post 15 destruccionem illius ymaginis eorum de deo unus senex ex- clamavit, dicens: „Ve michi, quia abstulerunt michi deum meum!“ Taliter moderni quidam christiani colunt valde sanctos glorificatos, sed solum exd) sensu carnali, non ex caritate Jhesu. 20 Si namque hoc facerent ex caritate et ex spiritu Jhesu, tunc primum Christum Jhesum et super omnia diligerent et timerent, dehinc sanctos eius colerent, digne et salubriter, principaliter ob amorem Jhesu Christi; ita et sanctos amarent fideliter, sibi maxime nunc proximos et conviventes. Sed isti yppocrite mo- 25 dernos sanctos despiciunt, quia formant sibi ymaginacio- nes de ipsis comtemptibiles, illud in eis Sathana operante, ut sic, odium exercendo, dampnacionem sibi acquirant et sibi ipsis blandiantur de cultu, qui non est ex Christi Jhesu caritate. Sed de Christo crucifixo conceptus placabiles carni 30 formari non possunt in fantasia, quia hoc non potest placere menti, quod Jhesus [f. 172a] demonstravit in seipso per pas- sionem et contemptum, nisi hoc a spiritu sancto esset elicitum et in mente dulcoratum, quia in Christo Jhesu maxime lucet ignominia crucis in hac vita, et de talibus ymaginacio homines 35 12) Antropformiste (sic) heretici A manu postar. manu auct. 32) Jhesu[s] A a) monte corr. mente A. b) ita corr. ad ed.; antropformiste A. c) contingit minus apte A. d) ex in A, sed del.
Strana 200
200 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 18 et 19. non delectat. Et illa, que de Christo crucifixo sunt et dicuntur gloriosa, tales libenter audiunt et venerantur et per ea alliciun- tur ad amorem eius, sed carnalem, quia causatur solum ex pla- cidis ymaginibus carni et sanguini, utputa quia descendit ad inferna, quia surrexit, quia ascendit, quia est deus potens, glo- riosus, delectabilis, quia talia sunt favorabilia iudicio carnis et sanguinis. Ymaginacio eciam vel conceptus de deo, in quantum deus est proprius et apprehensibilis, homini rudi et carnali ad- 10 venire non potest, quia ymago de deo, in quantum deus, est incircumscriptibilis et valde communis, sine loco et tempore, et extra omnem sensum corporis; et per consequens difficilis ho- minia) est conceptus de deo vel de eternis, proprius et incon- prehensibilis homini, ad formandum, quia hoc notum est, con- ceptus videlicet singulares vel communes de rebus formari so- lum ex et cum circumstanciis situs, loci et temporis et aliis huiusmodi, que subsunt apprehensioni sensitive, vel que pos- sunt mediate vel inmediate sensibus comprehendi. Et idcirco hominibus formari sibi memoriam vel ymaginaciones de deo 20 vel Christo Jhesu non est commune neque ita propinquum et favorabile, quemadmodum conponere sibi in mente ydolum de ymaginacione sanctorum. Et homines christiani et illi singulariter, qui amant hunc mundum, non possunt placidam agere memoriam Christi Jhesu 25 in mente vel habere conceptum delectabilem de deo, et hoc ex eo, quia sunt deo et Christo Jhesu contrarii et ipse eis; simili autem modo et forma solet se hominibus ostendere dei sapiencia et dei virtus in eorum fantasia et intellectu, quali modo eosdem viderit dispositos in intencione et affectu ad se 30 ipsumb), ut visum est de apparicione Jhesu ipsi Marie Magdalene in orto et duobus discipulis euntibus in Emaus post domini Jhesu resurreccionem. Et idcirco ymago vel ydolum de deo et Christob) Jhesu semper exhibet se eis terribilem et quodam modo crudelem 35 cuilibet inique consciencie et que est rea deo suo per malam vitam, quemadmodum ymago iudicis furi, qui est sibi conscius, vel adultere facies mariti ipsius. Accipe exemplumc) de spe- 5 15 a) ad formandum seq. in A, sed del. b) post corr. A. c) enim corr. exemplum A in marg.
200 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 18 et 19. non delectat. Et illa, que de Christo crucifixo sunt et dicuntur gloriosa, tales libenter audiunt et venerantur et per ea alliciun- tur ad amorem eius, sed carnalem, quia causatur solum ex pla- cidis ymaginibus carni et sanguini, utputa quia descendit ad inferna, quia surrexit, quia ascendit, quia est deus potens, glo- riosus, delectabilis, quia talia sunt favorabilia iudicio carnis et sanguinis. Ymaginacio eciam vel conceptus de deo, in quantum deus est proprius et apprehensibilis, homini rudi et carnali ad- 10 venire non potest, quia ymago de deo, in quantum deus, est incircumscriptibilis et valde communis, sine loco et tempore, et extra omnem sensum corporis; et per consequens difficilis ho- minia) est conceptus de deo vel de eternis, proprius et incon- prehensibilis homini, ad formandum, quia hoc notum est, con- ceptus videlicet singulares vel communes de rebus formari so- lum ex et cum circumstanciis situs, loci et temporis et aliis huiusmodi, que subsunt apprehensioni sensitive, vel que pos- sunt mediate vel inmediate sensibus comprehendi. Et idcirco hominibus formari sibi memoriam vel ymaginaciones de deo 20 vel Christo Jhesu non est commune neque ita propinquum et favorabile, quemadmodum conponere sibi in mente ydolum de ymaginacione sanctorum. Et homines christiani et illi singulariter, qui amant hunc mundum, non possunt placidam agere memoriam Christi Jhesu 25 in mente vel habere conceptum delectabilem de deo, et hoc ex eo, quia sunt deo et Christo Jhesu contrarii et ipse eis; simili autem modo et forma solet se hominibus ostendere dei sapiencia et dei virtus in eorum fantasia et intellectu, quali modo eosdem viderit dispositos in intencione et affectu ad se 30 ipsumb), ut visum est de apparicione Jhesu ipsi Marie Magdalene in orto et duobus discipulis euntibus in Emaus post domini Jhesu resurreccionem. Et idcirco ymago vel ydolum de deo et Christob) Jhesu semper exhibet se eis terribilem et quodam modo crudelem 35 cuilibet inique consciencie et que est rea deo suo per malam vitam, quemadmodum ymago iudicis furi, qui est sibi conscius, vel adultere facies mariti ipsius. Accipe exemplumc) de spe- 5 15 a) ad formandum seq. in A, sed del. b) post corr. A. c) enim corr. exemplum A in marg.
Strana 201
II. Qua de causa crudeles sac. colant s. coel. et persequantur s. vivos. 201 culo concavo et inequali, quod homini faciem eius valde horri- bilem exhibet, ita quod horror est ipsum inspicere: ita con- sciencie inequali memoria dei vel Christi Jhesu. Ideo non mul- tum placet eis de deo audire vel ymaginari, presertim in eo, quod vergit contra eos, sed de sanctis in patria semper pos- sunt ymaginari placibiliter, quia non sunt eis tantum timore, ymmo propter servicium, quod tali modo sanctis faciunt et quia ymaginantur valde graciosos, minuitur timor dei utilis aput eos, innixia) illis promissionibus quibusdam incertis, de quibus supra Ip. 197-8] est iam dictum. 10 Capitulum decimum nonumb). II. Etc) quia yppocrite moderni huius [seculi]d) sunt cru- deles, huiusmodi sanctos colunt mortuos et remotos, quia iam sunt absentes eisdem, sed sanctos conviventes persequntur, eo quod sunt eorum adversacioni propinqui, cognati et in con- 15 spectu adhuc ipsorum. Talis enim est condicio cuilibet crudeli, quod hiis, quibus commoratur, est crudelis, sed extraneis, vel cum quibus non multum habet ageree), est graciosusf), et igno- tis. Similes impiis dominis, qui suis familiaribus vel cognatis et servientibus sunt tenaces et in mercede et in expensis dome- 20 sticis, qui tamen alibi sunt largi. Sunt tamquam leo evertens suos domesticos 1). In domo sunt aliis extraneis mites et gra- ciosi, tamquam agni, ut sic leviter multorum amiciciam contra- hant per sola verba et arrisus. Items) quia sunt crudeles huiusmodi, ideo sanctos in celis 25 multum colunt et venerantur, quia sunt ablati ab eorum sen- sibus et non offendunt amplius eorum oculos per conversa- cionem sanctam, eis contrariam, sed neque temptaciones odiorum ad eosdem paciuntur. Sanctos modernos persecuntur, quia ad- huc obiciuntur eorum oculis, graves sunt eis eciam ad viden- 30 dum, quia sunt eis contrarii in vita, sicuth) scriptum est Sap. V° 2): 12) Nota totum A manu coaeva. 31) Sapiencie A. a) ita A. b) ita A rubr. c) contin. D 1. 2. d) add. ab ed.; huius seculi om. D 1. 2. e) et ignotis add. D 1. f) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Item quia sunt crudeles, v. infra lin. 25. g) contin. D I. 2. 35 h) sicut — odire inceperunt om. D 1. 2. 1) Cf. Eccli. IV. 35. 2) recte Sap. II. 12.
II. Qua de causa crudeles sac. colant s. coel. et persequantur s. vivos. 201 culo concavo et inequali, quod homini faciem eius valde horri- bilem exhibet, ita quod horror est ipsum inspicere: ita con- sciencie inequali memoria dei vel Christi Jhesu. Ideo non mul- tum placet eis de deo audire vel ymaginari, presertim in eo, quod vergit contra eos, sed de sanctis in patria semper pos- sunt ymaginari placibiliter, quia non sunt eis tantum timore, ymmo propter servicium, quod tali modo sanctis faciunt et quia ymaginantur valde graciosos, minuitur timor dei utilis aput eos, innixia) illis promissionibus quibusdam incertis, de quibus supra Ip. 197-8] est iam dictum. 10 Capitulum decimum nonumb). II. Etc) quia yppocrite moderni huius [seculi]d) sunt cru- deles, huiusmodi sanctos colunt mortuos et remotos, quia iam sunt absentes eisdem, sed sanctos conviventes persequntur, eo quod sunt eorum adversacioni propinqui, cognati et in con- 15 spectu adhuc ipsorum. Talis enim est condicio cuilibet crudeli, quod hiis, quibus commoratur, est crudelis, sed extraneis, vel cum quibus non multum habet ageree), est graciosusf), et igno- tis. Similes impiis dominis, qui suis familiaribus vel cognatis et servientibus sunt tenaces et in mercede et in expensis dome- 20 sticis, qui tamen alibi sunt largi. Sunt tamquam leo evertens suos domesticos 1). In domo sunt aliis extraneis mites et gra- ciosi, tamquam agni, ut sic leviter multorum amiciciam contra- hant per sola verba et arrisus. Items) quia sunt crudeles huiusmodi, ideo sanctos in celis 25 multum colunt et venerantur, quia sunt ablati ab eorum sen- sibus et non offendunt amplius eorum oculos per conversa- cionem sanctam, eis contrariam, sed neque temptaciones odiorum ad eosdem paciuntur. Sanctos modernos persecuntur, quia ad- huc obiciuntur eorum oculis, graves sunt eis eciam ad viden- 30 dum, quia sunt eis contrarii in vita, sicuth) scriptum est Sap. V° 2): 12) Nota totum A manu coaeva. 31) Sapiencie A. a) ita A. b) ita A rubr. c) contin. D 1. 2. d) add. ab ed.; huius seculi om. D 1. 2. e) et ignotis add. D 1. f) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Item quia sunt crudeles, v. infra lin. 25. g) contin. D I. 2. 35 h) sicut — odire inceperunt om. D 1. 2. 1) Cf. Eccli. IV. 35. 2) recte Sap. II. 12.
Strana 202
202 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 19. „Contrarius est enim operibus nostris et inproperat nobis verba legis“, et in id ipsum vehementer a dyabolo homicida insti- gantur, etc. Similes illis, qui diligunt predicatores suos tam diu, quam diu eos non corripiunt dure et non inproperant eis pec- cata eorum, sed postea odiunt, [f. 172b] si et dum eos corri- puerint, sicut fecerunt Judei et Pharisei domino Jhesu Christo, qui primum non usquequaque efferbuerunt ad ipsius odium, sed postea, quando ipsius gloriam et miracula conspexerunt, et tunc, quando ipsos reprehendit, tunc ipsum nimis odire ince- 10 perunt. Item huiusmodi diligunt sanctos in celis et venerantur, quia sciunt sanctos iam essea) superiores et posse eos sibi no- cere vel [se] adiuvare, et quia eis nullum malum amplius pos- sunt facere, sed pocius timent eosdem inhonorare, ne de se 15 sancti ulciscantur. Sed sanctos persecuntur modernos, quia in eorum reputacione sunt minores quam ipsi, vel equales, ymmo contemptibiles, demonio hoc in eis operante, et quia possunt adhuc eos crucifigere et nocere et suam crudelitatem exercere. Similes in hoc yppocritis, qui superioribus magnis b) 2o sunt valde affabiles et graciosi, sed equalibus vel inferioribus sunt crudeles et pomposi, cume) oppositum dicat Sapiens, in- quiens 1): „Genti pauperum affabilis esto.“ Similes eciam lupis, qui in cadentes homines mox insiliunt et devorant, sed stanti- bus et fortibus parcunt, utd) in natura luporum est repertum. Similes eciam predonibus, qui dum spoliare nequeunt, non cu- rant insequi et mites seipsos demonstrant et mansuetos9); et demonibus, qui infirmos conculcant cadentes et deprimunt, sed fortibus et repugnantibus, quia non possunt, nichil faciunt, sicut scriptum est in psalmo 2): „Ut quid irruitis in hominem? Inter- 30 ficitis universi vos, tamquam parieti inclinato et materie depulse?“ 5 25 III. Quia autem huiusmodi yppocrite sunt avari, sanctos in celis venerantur et colunt, quia sperant per suffragia eorum 22) Ecci. 4 A. 29) Ps. 61 A. 31) Quare (lacuna) yppocrite in celis sanctos venerantur et colunt? Ideo, quia sunt avari A manu poster. 35 a) om. D 1. 2. b) et magnis D I. c) cum — esto om. D 1. 2. d) ut — repertum om. D 1. 2. e) post hanc vocem contin. D 1. 2: Enim- vero quantum, v. infra p. 208, lin. 22. 1) Ecclesiastici IV. 7: „Congregationi pauperum affabilem te facito." 2) Psalm. LXI. 4.
202 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 19. „Contrarius est enim operibus nostris et inproperat nobis verba legis“, et in id ipsum vehementer a dyabolo homicida insti- gantur, etc. Similes illis, qui diligunt predicatores suos tam diu, quam diu eos non corripiunt dure et non inproperant eis pec- cata eorum, sed postea odiunt, [f. 172b] si et dum eos corri- puerint, sicut fecerunt Judei et Pharisei domino Jhesu Christo, qui primum non usquequaque efferbuerunt ad ipsius odium, sed postea, quando ipsius gloriam et miracula conspexerunt, et tunc, quando ipsos reprehendit, tunc ipsum nimis odire ince- 10 perunt. Item huiusmodi diligunt sanctos in celis et venerantur, quia sciunt sanctos iam essea) superiores et posse eos sibi no- cere vel [se] adiuvare, et quia eis nullum malum amplius pos- sunt facere, sed pocius timent eosdem inhonorare, ne de se 15 sancti ulciscantur. Sed sanctos persecuntur modernos, quia in eorum reputacione sunt minores quam ipsi, vel equales, ymmo contemptibiles, demonio hoc in eis operante, et quia possunt adhuc eos crucifigere et nocere et suam crudelitatem exercere. Similes in hoc yppocritis, qui superioribus magnis b) 2o sunt valde affabiles et graciosi, sed equalibus vel inferioribus sunt crudeles et pomposi, cume) oppositum dicat Sapiens, in- quiens 1): „Genti pauperum affabilis esto.“ Similes eciam lupis, qui in cadentes homines mox insiliunt et devorant, sed stanti- bus et fortibus parcunt, utd) in natura luporum est repertum. Similes eciam predonibus, qui dum spoliare nequeunt, non cu- rant insequi et mites seipsos demonstrant et mansuetos9); et demonibus, qui infirmos conculcant cadentes et deprimunt, sed fortibus et repugnantibus, quia non possunt, nichil faciunt, sicut scriptum est in psalmo 2): „Ut quid irruitis in hominem? Inter- 30 ficitis universi vos, tamquam parieti inclinato et materie depulse?“ 5 25 III. Quia autem huiusmodi yppocrite sunt avari, sanctos in celis venerantur et colunt, quia sperant per suffragia eorum 22) Ecci. 4 A. 29) Ps. 61 A. 31) Quare (lacuna) yppocrite in celis sanctos venerantur et colunt? Ideo, quia sunt avari A manu poster. 35 a) om. D 1. 2. b) et magnis D I. c) cum — esto om. D 1. 2. d) ut — repertum om. D 1. 2. e) post hanc vocem contin. D 1. 2: Enim- vero quantum, v. infra p. 208, lin. 22. 1) Ecclesiastici IV. 7: „Congregationi pauperum affabilem te facito." 2) Psalm. LXI. 4.
Strana 203
III. Qua de causa avari sac. colant s. coel. et persequantur s. vivos. 203 fortunam huius seculi in manibus eorum dirigi et timent de- pauperari, si tali sancto vel alii non servirent, operacione de- moniorum in talibus eis occurrente; utpote tunc, quando yma- gines sanctorum aliqua miracula procurant operari vel penas aliquas vel sompnia inmitti, ut sic subtilius peccatores a Jhesu crucifixo abducantur, et quod non ponant in eo solo spem suam neque iustificaciones eius summopere requirant, ad tales fabulas conversi et eisdem deliniti, ut in presenti de plurimis est re- pertum, veluti unus, qui conparat omni anno ymagini crucifixi unam nobilem cincturam, credens hoc et affirmans, quod per 10 hoc in bonis multum sit prosperatus. Alius vero tunicam lineam vel sericam, similiter predicans exinde afluere bonorum sibi temporalium incrementa. Sanctos vero modernos persequntur, quia illi sunt pau- peres, quibus uti in nullo possunt, et magis indigent, ut eis 15 tribuatur, et quoniam illi sunt, quorum bonis utuntur et quibus eorum bona rapuerunt vel sunt faciles ad rapiendum, similes amicis fortune et adulatoribus, qui solum illos collunt et dili- gunt et comendant, a quibus bona recipiunt vel sperant se recepturos, quemadmodum scriptum est in psalmo 1): „Confite- 20 bitur tibi, cum bonum feceris illis.“ Item quia sunt avari, ideo colunt sanctos in celis et ex- tollunt, erigunt sepulchra eorum et multiplicant reliquias et valde ea ornant et magnificant, quia hoc totum cedit ad lucrum eorum ultimate et quia in illis a), ut wlgo dicitur, sanctuariis 25 et quorumdam sanctorum insignium et qui recenter venerunt, conponunt modos lucrandi questum suum, quamvis per indi- rectum et sub colore cultus divini. Et ex talium sanctorum miraculis, antiquis vel novis, veris vel fictis, et, ut prius dictum est, forte a demonio inmissis conparant sibi favorem ad plebem, 30 concursus populorum, offerencium saltem candelas et devocio- nem sepulture et multorum modorum aliorum, quibus nego- ciantur in ovibus Jhesu crucifixi suos questus, questum repu- tantes esse pietatem. Sanctos autem modernos viventes persequntur, quia nul- 35 14) Avari conviventes sanctos persequuntur A manu poster. 20) Ps. 48 A. a) eorum praecedit in A, sed del. 1) Psalm. ALVIII. 19 (cum benefeceris ei).
III. Qua de causa avari sac. colant s. coel. et persequantur s. vivos. 203 fortunam huius seculi in manibus eorum dirigi et timent de- pauperari, si tali sancto vel alii non servirent, operacione de- moniorum in talibus eis occurrente; utpote tunc, quando yma- gines sanctorum aliqua miracula procurant operari vel penas aliquas vel sompnia inmitti, ut sic subtilius peccatores a Jhesu crucifixo abducantur, et quod non ponant in eo solo spem suam neque iustificaciones eius summopere requirant, ad tales fabulas conversi et eisdem deliniti, ut in presenti de plurimis est re- pertum, veluti unus, qui conparat omni anno ymagini crucifixi unam nobilem cincturam, credens hoc et affirmans, quod per 10 hoc in bonis multum sit prosperatus. Alius vero tunicam lineam vel sericam, similiter predicans exinde afluere bonorum sibi temporalium incrementa. Sanctos vero modernos persequntur, quia illi sunt pau- peres, quibus uti in nullo possunt, et magis indigent, ut eis 15 tribuatur, et quoniam illi sunt, quorum bonis utuntur et quibus eorum bona rapuerunt vel sunt faciles ad rapiendum, similes amicis fortune et adulatoribus, qui solum illos collunt et dili- gunt et comendant, a quibus bona recipiunt vel sperant se recepturos, quemadmodum scriptum est in psalmo 1): „Confite- 20 bitur tibi, cum bonum feceris illis.“ Item quia sunt avari, ideo colunt sanctos in celis et ex- tollunt, erigunt sepulchra eorum et multiplicant reliquias et valde ea ornant et magnificant, quia hoc totum cedit ad lucrum eorum ultimate et quia in illis a), ut wlgo dicitur, sanctuariis 25 et quorumdam sanctorum insignium et qui recenter venerunt, conponunt modos lucrandi questum suum, quamvis per indi- rectum et sub colore cultus divini. Et ex talium sanctorum miraculis, antiquis vel novis, veris vel fictis, et, ut prius dictum est, forte a demonio inmissis conparant sibi favorem ad plebem, 30 concursus populorum, offerencium saltem candelas et devocio- nem sepulture et multorum modorum aliorum, quibus nego- ciantur in ovibus Jhesu crucifixi suos questus, questum repu- tantes esse pietatem. Sanctos autem modernos viventes persequntur, quia nul- 35 14) Avari conviventes sanctos persequuntur A manu poster. 20) Ps. 48 A. a) eorum praecedit in A, sed del. 1) Psalm. ALVIII. 19 (cum benefeceris ei).
Strana 204
204 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 9, c. 19 et 20. lum horum ad lucrum in eis inveniunt, ymmo pauperes sanc- tos, utpote viduas, virgines, heremitas et similes odiunt, quia multiplicacionem talium credunt cedere in lucri eorum detri- mentum, sic quod inde manus eorum avare nimiis a) muneri- bus repleantur; et specialiter predicatores sanctos, contemptores et opungnatores avaricie eorum, summis studiis persequntur, ut aplplaruit in Christo a Phariseis de honorando patrem et matrem aput Judeos in Jerusalem, et de beato Paulo et arti- ficibus [f. 173a] templorum Dyane aput Ephesum1), et plurimos 10 pontifices et sacerdotes templorum. Et ita eciam nunc est videre in yppocritis christianis, qui plurimum ob id persequntur de- votos simplices et pauperes, quia estimant propter ipsos de- perire vel minui eorum lucra. Item quia sunt avari, sanctos in celis summe laudant et 15 venerantur, quia inde habent multa templa et pulchra, et inde habent multos dies festos per anni circulum. Inde habent occa- sionem multa auxilia et donaria a populo extorquendi. Verbi gracia, quia sciunt varios homines diversos sanctos habere, quos diligunt et invocant, ideo missas et preces in nomine diverso- 20 rum multiplicant, dicendo: „Pro sancto Petro date, pro sancta Maria date, pro sancto Martino“, et multa similia. Et publicant ideo in populo, dicentes: „Talis sanctus noster habet potestatem super talem pestem vel virtutem talem et super talem graciam“, et multa similia. Sanctos autem viventes modernos persecuntur, quia talis eorum malus usus et iniquitas a sanctis reprehenditur et non curatur et propalatur, similes Phariseis, qui Christum ob id con- tempserunt et deriserunt, qui ipsorum maliciam et ficciosas lucri supersticiones corripuit et revelavit. Item similes mercatoribus 30 et invidis et avaris vel mechanicis, qui suos pares et sodales, putantes fore in sui lucri detrimentum, odiunt summe et perse- quntur et occidunt. Pro quibus illud metrum wlgatum allegatur: Dum canis os rodit, socium, quem diligit, odit. 25 35 17) Verbi gracia. Quare sacerdotes Christi laudant et venerant mortuos A manu poster. 33) Metrum A manu posteriore. a) post corr. A. 1) Cf. Lucae XVIII. 20 et Act. XIX. 26—27.
204 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 9, c. 19 et 20. lum horum ad lucrum in eis inveniunt, ymmo pauperes sanc- tos, utpote viduas, virgines, heremitas et similes odiunt, quia multiplicacionem talium credunt cedere in lucri eorum detri- mentum, sic quod inde manus eorum avare nimiis a) muneri- bus repleantur; et specialiter predicatores sanctos, contemptores et opungnatores avaricie eorum, summis studiis persequntur, ut aplplaruit in Christo a Phariseis de honorando patrem et matrem aput Judeos in Jerusalem, et de beato Paulo et arti- ficibus [f. 173a] templorum Dyane aput Ephesum1), et plurimos 10 pontifices et sacerdotes templorum. Et ita eciam nunc est videre in yppocritis christianis, qui plurimum ob id persequntur de- votos simplices et pauperes, quia estimant propter ipsos de- perire vel minui eorum lucra. Item quia sunt avari, sanctos in celis summe laudant et 15 venerantur, quia inde habent multa templa et pulchra, et inde habent multos dies festos per anni circulum. Inde habent occa- sionem multa auxilia et donaria a populo extorquendi. Verbi gracia, quia sciunt varios homines diversos sanctos habere, quos diligunt et invocant, ideo missas et preces in nomine diverso- 20 rum multiplicant, dicendo: „Pro sancto Petro date, pro sancta Maria date, pro sancto Martino“, et multa similia. Et publicant ideo in populo, dicentes: „Talis sanctus noster habet potestatem super talem pestem vel virtutem talem et super talem graciam“, et multa similia. Sanctos autem viventes modernos persecuntur, quia talis eorum malus usus et iniquitas a sanctis reprehenditur et non curatur et propalatur, similes Phariseis, qui Christum ob id con- tempserunt et deriserunt, qui ipsorum maliciam et ficciosas lucri supersticiones corripuit et revelavit. Item similes mercatoribus 30 et invidis et avaris vel mechanicis, qui suos pares et sodales, putantes fore in sui lucri detrimentum, odiunt summe et perse- quntur et occidunt. Pro quibus illud metrum wlgatum allegatur: Dum canis os rodit, socium, quem diligit, odit. 25 35 17) Verbi gracia. Quare sacerdotes Christi laudant et venerant mortuos A manu poster. 33) Metrum A manu posteriore. a) post corr. A. 1) Cf. Lucae XVIII. 20 et Act. XIX. 26—27.
Strana 205
IV. Qua de causa voluptuosi sac. colant s. coel. et perseq. s. vivos. 205 Capitulum vigesimuma). IV. Quia tales yppocrite sunt voluptuosi, sanctos in celis colunt et venerantur, quia gaudia et leticias in festis sanc- torum exercent, dulcem cantumb), dulces cibos, multa ioca et delectabilia, que omnia in diebus et kalendis sanctorum con- sequntur cum maiori licencia et domini dei oblivione. Sed mo- dernos sanctos odiunt et lacerant, quia vident eos plorantes et ieiunosc) et macilentos pre labore. Quodd) est carnalibus nimis arduum et grave inspicere. Similes meretricibus et mimis et iuvenibus, qui illos multum diligunt, cum quibus delectantur, sed illos odiunt, qui eos reprehendunt. De quibus prima Petri IIII° 1): „Qui ambulaverunt in luxuriis, in desideriis, vinolenciis, comessacionibus, potacionibus et illicitis ydolorum cultibus.“ Et tunc ad propositum 2): „In quibus modo obstupescunt, in quo admirantur non concurrentibus nobis in ea[n dem luxurie con- 15 fusione m] blasphemantes“, etc. Item similiter diligunt sanctos in celis, quia sciunt eos esse in gaudio, et ideo gaudent cum gaudentibus. Et vident mestos esse modernos sanctos, ideo timent eis coniungi, quia nolunt flere cum flentibus 3). Item colunt sanctos in celis, quia invocant eosdem in suis conviviis, et bene eis hoc facit, quia spe aliqua per hoc deli- niuntur, quia sciunt eos esse bonos et pios, estimantes sanctos favere ipsorume) commesacionibus et leticie inpudice. Sed sanctos modernos persequntur, quia eorum solacia fugiunt vel 25 corrigunt eorum gaudia, et non possunt esse liberi ad suas spurcicias in presencia sanctorum ipsis convivencium, quia eos inpediunt aspectu suo factoque et verbo, veluti ad sanctos scriptum est 4): „Nolite communicare operibus eorum infruc- tuosis tenebrarum, sed magis redarguite.“ Et abstrahunt sancti 30 multas delectabiles personas de societate eorum, viros et mu- lieres, et adiungunt Jhesu Christo et sue societati. Magnipen- 10 20 2) Nota totum A manu coaeva. 11) Petri 4 A. 29) Ephe. 5 A. a) ita A rubr. b) post corr. in marg. A. c) ieiunios (sic) A. d) post corr. A. e) ipsos corr. ipsorum A sup. lin. ab auctore. 1) I. Petri IV. 3. 2) I. Petri IV. 4; sed phrasis: In quibus modo obstupescunt hoc loco non invenitur. 3) Cf. Rom. XII. 15. 4) Ephes. V. 1I. 35
IV. Qua de causa voluptuosi sac. colant s. coel. et perseq. s. vivos. 205 Capitulum vigesimuma). IV. Quia tales yppocrite sunt voluptuosi, sanctos in celis colunt et venerantur, quia gaudia et leticias in festis sanc- torum exercent, dulcem cantumb), dulces cibos, multa ioca et delectabilia, que omnia in diebus et kalendis sanctorum con- sequntur cum maiori licencia et domini dei oblivione. Sed mo- dernos sanctos odiunt et lacerant, quia vident eos plorantes et ieiunosc) et macilentos pre labore. Quodd) est carnalibus nimis arduum et grave inspicere. Similes meretricibus et mimis et iuvenibus, qui illos multum diligunt, cum quibus delectantur, sed illos odiunt, qui eos reprehendunt. De quibus prima Petri IIII° 1): „Qui ambulaverunt in luxuriis, in desideriis, vinolenciis, comessacionibus, potacionibus et illicitis ydolorum cultibus.“ Et tunc ad propositum 2): „In quibus modo obstupescunt, in quo admirantur non concurrentibus nobis in ea[n dem luxurie con- 15 fusione m] blasphemantes“, etc. Item similiter diligunt sanctos in celis, quia sciunt eos esse in gaudio, et ideo gaudent cum gaudentibus. Et vident mestos esse modernos sanctos, ideo timent eis coniungi, quia nolunt flere cum flentibus 3). Item colunt sanctos in celis, quia invocant eosdem in suis conviviis, et bene eis hoc facit, quia spe aliqua per hoc deli- niuntur, quia sciunt eos esse bonos et pios, estimantes sanctos favere ipsorume) commesacionibus et leticie inpudice. Sed sanctos modernos persequntur, quia eorum solacia fugiunt vel 25 corrigunt eorum gaudia, et non possunt esse liberi ad suas spurcicias in presencia sanctorum ipsis convivencium, quia eos inpediunt aspectu suo factoque et verbo, veluti ad sanctos scriptum est 4): „Nolite communicare operibus eorum infruc- tuosis tenebrarum, sed magis redarguite.“ Et abstrahunt sancti 30 multas delectabiles personas de societate eorum, viros et mu- lieres, et adiungunt Jhesu Christo et sue societati. Magnipen- 10 20 2) Nota totum A manu coaeva. 11) Petri 4 A. 29) Ephe. 5 A. a) ita A rubr. b) post corr. in marg. A. c) ieiunios (sic) A. d) post corr. A. e) ipsos corr. ipsorum A sup. lin. ab auctore. 1) I. Petri IV. 3. 2) I. Petri IV. 4; sed phrasis: In quibus modo obstupescunt hoc loco non invenitur. 3) Cf. Rom. XII. 15. 4) Ephes. V. 1I. 35
Strana 206
206 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 20 et dist. 10, c. 1. dunt insuper et aggravant eorum scelera vel predicant et osten- dunt esse magna et nimium bono contraria ac valde ulciscenda in eternum. Quod est malis nimis contrarium, qui vellent sua scelera esse nulla et absconsa vel parva, et ideo ea non ces- 5 sant excusare, declinantes ad excusandas excusaciones in peccatis 1). 1) Cf. Psalm. CXL. 4.
206 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 9, c. 20 et dist. 10, c. 1. dunt insuper et aggravant eorum scelera vel predicant et osten- dunt esse magna et nimium bono contraria ac valde ulciscenda in eternum. Quod est malis nimis contrarium, qui vellent sua scelera esse nulla et absconsa vel parva, et ideo ea non ces- 5 sant excusare, declinantes ad excusandas excusaciones in peccatis 1). 1) Cf. Psalm. CXL. 4.
Strana 207
INCIPIT DISTINCCIO X. TERCH TRACTATUS SIVE LIBRI*. Capitulum primumb). Denudacio Jezabelis meretricis vel concubine mistici Antychristib). Sic igitur lustrato, ut premissum est, intellectu illius magne meretricis, quam vidit Joshannes] Apoc. 11 c) 1) et, quam magis proprie significet, et quare visa ea fuerit, tam vehementer ad- miratus, et quo modo [f. 173b] ipsa sit ebria de sanguine sanc- torum et de sanguine martirum Jhesu, et quo modo magna sit 10 dampnacio ipsius: nunc iam existimavi deposicionem illius meretricis, in quantum dominus Jhesus concedit, esse per- scrutandum cursim, aliqua eius propria contingendo, quia Christo Jhesu propicio et spiritu eius multo longior inferius tractatus me expectat, in quo oportet magis eandem meretricem denudari et pudenda et ignominiam eius coram ipsius amatoribus amplius discooperiri et demonstrari, ut de ipsa prophecie inpleantur 2). 15 Nunc autem sequitur in textu Johannis 3): „Et vidi, in- quit Johannes, mulierem sedentem super bestiam coc- cineam." 20 7) Apoc. 11 A manu posteriore. a) ita A rubr. b) ita A rubr. c) Apoc. 11 posterius add. A. 1) recte Apoc. XVII. 2) vide libri III. tract. VI. „De abominatione 3) Apoc. XVII. 3. desolationis."
INCIPIT DISTINCCIO X. TERCH TRACTATUS SIVE LIBRI*. Capitulum primumb). Denudacio Jezabelis meretricis vel concubine mistici Antychristib). Sic igitur lustrato, ut premissum est, intellectu illius magne meretricis, quam vidit Joshannes] Apoc. 11 c) 1) et, quam magis proprie significet, et quare visa ea fuerit, tam vehementer ad- miratus, et quo modo [f. 173b] ipsa sit ebria de sanguine sanc- torum et de sanguine martirum Jhesu, et quo modo magna sit 10 dampnacio ipsius: nunc iam existimavi deposicionem illius meretricis, in quantum dominus Jhesus concedit, esse per- scrutandum cursim, aliqua eius propria contingendo, quia Christo Jhesu propicio et spiritu eius multo longior inferius tractatus me expectat, in quo oportet magis eandem meretricem denudari et pudenda et ignominiam eius coram ipsius amatoribus amplius discooperiri et demonstrari, ut de ipsa prophecie inpleantur 2). 15 Nunc autem sequitur in textu Johannis 3): „Et vidi, in- quit Johannes, mulierem sedentem super bestiam coc- cineam." 20 7) Apoc. 11 A manu posteriore. a) ita A rubr. b) ita A rubr. c) Apoc. 11 posterius add. A. 1) recte Apoc. XVII. 2) vide libri III. tract. VI. „De abominatione 3) Apoc. XVII. 3. desolationis."
Strana 208
208 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 1. „Videre“ istud Johannisa) fuit in spiritu, prout inmediate ante premittitur in textu 1): „Et abstulit me, inquit, in desertum et fui in spiritu." „Desertum" hic puto significare ecclesiam malignan- 5 cium, que facta est meretrix magna et lata, et licet in deliciis vivat, tamen mortua est, eo quod dereliquit Jhesum crucifixum, ducem pubertatis sue et pacti dei sui 2), quod fecit in despon- sacione sua, id est in baptismo, oblita est. Que sedet super populos multos, glorians in se ipsa et in suis diviciis et hono- ribus et splendida facie huius mundi. Propter quod dicit 3) „Sedeo ut regina, et vidua non sum, et luctum non videbo.“ Propterea dereliquit eam dominus desolatam in sanguine suo et in peccatis suis per tempora dispensata et distincta. Verumptamen ego nunc coram domino Jhesu crucifixo 15 puto tempus suum iam advenisse, in quo dominus gene- racionem iam visitatb) adulteram et amplius visitabite) et per- cuciet inimicos suos in posteriora eorum 4) et Jezabeld) forni- cariam iudicabit sanctorum prophetarum et ipsius Helye ini- micam, et iam conculcabitur Jezabel ab equis et ungulis equo- rum distrahetur 5), et desolatam eam facient et nudam, et carnes eius vorabunt et ipsam igne concremabunt 6). 10 20 Enimveroe), quantum est ad presens, negare nequeo, quin hoc in me ipso recongnoscam, quod in ista materia domi- nus Jhesus piissimus michi valde hostiumf) appe- 25 ruit 7) et noticiam dilatavit8) et instituit me ad scriben- dum ea omnia9), que concernunt statum presentem sacerdotum, principaliter carnalium, et que explicant qualitatem horum tem- porum. Ad quem autem finem hocs) perveniat, ipse solus novit, qui me in id posuit, et misit me spiritus eius, qui mittit ignem 30 in ossibus meis 10) et in meo pectore, et quietum esse non sinit, 10) Apoc. 18 A. 22) Nota A manu coaeva. a) post corr. auctoris. b) visitant corr, visitet (sic) A. c) post corr. A. d) rasura seq. in A. e) contin. D 1. 2. f) ostium D 1. g) om. D 2. 1) Apoc. XVII. 3 (et fui om. biblia). 2) Proverb. II. 17—18. 3) Apoc. 4) Psalm. LXXVII. 66. 5) Cf. IV. Reg. IX. 33. 6) Cf. Apoc. 35 XVIII. 7. XVII. 16. 7) phrasis biblica, cf. Coloss. IV. 3 oc. 8) phrasis biblica est: 9) Cf. Philpp. IV. 12 (ubique et in omnibus dilatare os, cor, animam, etc. 10) Cf. Thren. I. 13 (de excelso misit ignem in ossibus institutus sum). meis).
208 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 1. „Videre“ istud Johannisa) fuit in spiritu, prout inmediate ante premittitur in textu 1): „Et abstulit me, inquit, in desertum et fui in spiritu." „Desertum" hic puto significare ecclesiam malignan- 5 cium, que facta est meretrix magna et lata, et licet in deliciis vivat, tamen mortua est, eo quod dereliquit Jhesum crucifixum, ducem pubertatis sue et pacti dei sui 2), quod fecit in despon- sacione sua, id est in baptismo, oblita est. Que sedet super populos multos, glorians in se ipsa et in suis diviciis et hono- ribus et splendida facie huius mundi. Propter quod dicit 3) „Sedeo ut regina, et vidua non sum, et luctum non videbo.“ Propterea dereliquit eam dominus desolatam in sanguine suo et in peccatis suis per tempora dispensata et distincta. Verumptamen ego nunc coram domino Jhesu crucifixo 15 puto tempus suum iam advenisse, in quo dominus gene- racionem iam visitatb) adulteram et amplius visitabite) et per- cuciet inimicos suos in posteriora eorum 4) et Jezabeld) forni- cariam iudicabit sanctorum prophetarum et ipsius Helye ini- micam, et iam conculcabitur Jezabel ab equis et ungulis equo- rum distrahetur 5), et desolatam eam facient et nudam, et carnes eius vorabunt et ipsam igne concremabunt 6). 10 20 Enimveroe), quantum est ad presens, negare nequeo, quin hoc in me ipso recongnoscam, quod in ista materia domi- nus Jhesus piissimus michi valde hostiumf) appe- 25 ruit 7) et noticiam dilatavit8) et instituit me ad scriben- dum ea omnia9), que concernunt statum presentem sacerdotum, principaliter carnalium, et que explicant qualitatem horum tem- porum. Ad quem autem finem hocs) perveniat, ipse solus novit, qui me in id posuit, et misit me spiritus eius, qui mittit ignem 30 in ossibus meis 10) et in meo pectore, et quietum esse non sinit, 10) Apoc. 18 A. 22) Nota A manu coaeva. a) post corr. auctoris. b) visitant corr, visitet (sic) A. c) post corr. A. d) rasura seq. in A. e) contin. D 1. 2. f) ostium D 1. g) om. D 2. 1) Apoc. XVII. 3 (et fui om. biblia). 2) Proverb. II. 17—18. 3) Apoc. 4) Psalm. LXXVII. 66. 5) Cf. IV. Reg. IX. 33. 6) Cf. Apoc. 35 XVIII. 7. XVII. 16. 7) phrasis biblica, cf. Coloss. IV. 3 oc. 8) phrasis biblica est: 9) Cf. Philpp. IV. 12 (ubique et in omnibus dilatare os, cor, animam, etc. 10) Cf. Thren. I. 13 (de excelso misit ignem in ossibus institutus sum). meis).
Strana 209
Protestatio auctoris de ipsius libero modo scribendi de Antichristo. 209 quin revelema) filium iniquitatis et perdicionis 1), et quin denu- dem ac discooperiam abdita decoris fornicarie mulieris 2), id est depictam et circumlinitam abhominacionem multitudinis yppo- critarum. Ideoque rogo quemlibet lectorem, ne de facili con- dempnet me sic scribentem, nondum sciens, quid vel quem con- dempnat, donec ostendat dominus et piissimus Jhesus, quid per ista wlt habere, etb) donec ecclesia spiritu Jhesu repleta ista diiudicet. Ego enim fateor, quod in ista materia me magis libere et licencius Oportet scribere, quam prophete et apostoli 10 et sancti doctores conscripserunt, eo quod tempus requirit hoc novissimum, et, ute) dictum est, urgeor valde in id ipsumd). Necesse etenim nunc illud est [videre[ in scripturis pro- phetarum, qui statum novissimorum yppocritarum previdentes et varie de ipsis prophetantes, inter cetera meretricem fornicacio- num communiter nuncuparunt ecclesiam yppocritarum, carna- lium clericorum et sacerdotum3), que est subiecta libidinibus huius mundi et superbie et vane glorie huius vite, minus digne amplectens Jhesum crucifixum; et illos vel illum, qui est „rex super omnes filios superbie“4), vel illos, qui dirigunt cupiditatem, fastum et vanam gloriam huius vite, non vocati ad cathedras per Christum, sed sua libidine dominandi se ingerentes, et omnes huiusmodi, qui sunt amici huius vite, spiritus carnalis vel ani- malis, illos inquam vel illum esse Antychristos vel Antychri- stum spiritus et veritas scripture apostolorum et prophetarum indicavit et expresse nuncupavit 5). Et hec nunc breviter pro- ponens, reservo ea in subsequentibus late pertranctanda et de- claranda 6). 5 15 20 25 A) Nunc, quantum incumbit ex ordine ad dicendum, recorda- tus sum sermonis, qui scriptus est in prophetis contra mu- 30 lierem fornicariam, succubam Antychristi, et de tem- pore visitacionis sue. Dicitur enim in Ezech. XXIII° 7): a) post corr. A. b) om. D 2. c) ut dictum est om. D 1. 2. d) post hanc vocem D I. 2. contin. Ego enim oc., v. infra p. 212, lin. 29. 1) Cf. II. Thess. II. 3 (nisi revelatus fuerit homo peccati, filius per- 35 3) Cf. Isaiae I. 21, Jerem. II. 20 et ditionis). 2) Cf. Ezech. XXIII. 18. III. 3, Ezech. XVI. 30 sq., etc.; v. allationes particulares, quae sequuntur. 4) Job XLI. 25. 5) de Antichristo expresse loquitur tantum I. Joan. II. 18. 22, IV. 3 et II. Joan. 7 (v. etiam infra). 6) v. tract. 6. „de abominatione deso- 7) Ezechiel. XXIII. 17—18. lationis." 40 KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 14
Protestatio auctoris de ipsius libero modo scribendi de Antichristo. 209 quin revelema) filium iniquitatis et perdicionis 1), et quin denu- dem ac discooperiam abdita decoris fornicarie mulieris 2), id est depictam et circumlinitam abhominacionem multitudinis yppo- critarum. Ideoque rogo quemlibet lectorem, ne de facili con- dempnet me sic scribentem, nondum sciens, quid vel quem con- dempnat, donec ostendat dominus et piissimus Jhesus, quid per ista wlt habere, etb) donec ecclesia spiritu Jhesu repleta ista diiudicet. Ego enim fateor, quod in ista materia me magis libere et licencius Oportet scribere, quam prophete et apostoli 10 et sancti doctores conscripserunt, eo quod tempus requirit hoc novissimum, et, ute) dictum est, urgeor valde in id ipsumd). Necesse etenim nunc illud est [videre[ in scripturis pro- phetarum, qui statum novissimorum yppocritarum previdentes et varie de ipsis prophetantes, inter cetera meretricem fornicacio- num communiter nuncuparunt ecclesiam yppocritarum, carna- lium clericorum et sacerdotum3), que est subiecta libidinibus huius mundi et superbie et vane glorie huius vite, minus digne amplectens Jhesum crucifixum; et illos vel illum, qui est „rex super omnes filios superbie“4), vel illos, qui dirigunt cupiditatem, fastum et vanam gloriam huius vite, non vocati ad cathedras per Christum, sed sua libidine dominandi se ingerentes, et omnes huiusmodi, qui sunt amici huius vite, spiritus carnalis vel ani- malis, illos inquam vel illum esse Antychristos vel Antychri- stum spiritus et veritas scripture apostolorum et prophetarum indicavit et expresse nuncupavit 5). Et hec nunc breviter pro- ponens, reservo ea in subsequentibus late pertranctanda et de- claranda 6). 5 15 20 25 A) Nunc, quantum incumbit ex ordine ad dicendum, recorda- tus sum sermonis, qui scriptus est in prophetis contra mu- 30 lierem fornicariam, succubam Antychristi, et de tem- pore visitacionis sue. Dicitur enim in Ezech. XXIII° 7): a) post corr. A. b) om. D 2. c) ut dictum est om. D 1. 2. d) post hanc vocem D I. 2. contin. Ego enim oc., v. infra p. 212, lin. 29. 1) Cf. II. Thess. II. 3 (nisi revelatus fuerit homo peccati, filius per- 35 3) Cf. Isaiae I. 21, Jerem. II. 20 et ditionis). 2) Cf. Ezech. XXIII. 18. III. 3, Ezech. XVI. 30 sq., etc.; v. allationes particulares, quae sequuntur. 4) Job XLI. 25. 5) de Antichristo expresse loquitur tantum I. Joan. II. 18. 22, IV. 3 et II. Joan. 7 (v. etiam infra). 6) v. tract. 6. „de abominatione deso- 7) Ezechiel. XXIII. 17—18. lationis." 40 KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 14
Strana 210
210 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 5, dist. 10, c. 1. 10 15 20 „Cumque venissent ad eam filii Babylonis ad cubile mamma- rum, polluerunt eam in a) stupris suis et polluta est ab eis, et saturata est anima eius ab illis. Denudavit quoque fornicaciones [f. 174a] suas et discooperuit ignominiam suam. Et recessit anima mea ab ea, sicut recesserat anima mea a sorore eius.“ Quod inpletum esseb) probatur manifeste pro eo tempore, quando refriguit caritas et habundavit iniquitas multorum 1). Tunc nam- que non tantum [ecclesia] fuitc) deserta a Jhesu crucifixo cor- poraliter per mortem et ascensionem ad celos, iuxta quod scrip- tum est 2 Cor. 3 d) 2): „Quamdiu sumus in hoc corpore, pere- grinamur a domino“, sed [eciam] a spiritu Jhesu propter refri- gerium caritatis et habundanciam iniquitatis, ita ut dicat do- minus 3): „Cum venerit, inquit, filius hominis, putasne inveniet fidem in terra?“ Quam desercionem significavit dominus Jhesus, cum dixit Matth. XXIII°4): „Amen, dico vobis, venient hec omnia super generacionem istam. Jerusalem, Jerusalem, que occidis prophetas et lapidas eos, qui ad te missi sunt, quociense volui congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas, et noluisti!“ Et sequitur ad propositum 5) „Ecce, relinquetur vobis domus vestra deserta. Dico enim vobis: Non me videbitis a modo, donec dicatis: Benedictus, qui venit in nomine domini." 25 30 „Auferri" igitur apostoli „in desertum“6) idem est, quod raptum esse in spirituf), ubi per ostensionem dei et per illu- minacionem supercelestem vidit Johannes in verbo, tamquam in speculo, ydeam vel similitudinem novissime eccle- sie christianorum nimis multiplicate per totum or- bem et dilatate, sed desertate, supple a sanctis et spiritu Jhesu, sicut scriptum est Ps. 118) 7): „Salvum me fac, deus, quoniam defecit sanctus, quoniam diminute sunt veritates 1) Ezechiel 23 A. 10) 2 Cor. 3 A. 13) Luce 18 A. 15) Matth. 23 A. 29) Ps. 11 A. a) om. biblia. b) post corr. A. c) ita emend. ab ed.; fuit tantum A. d) 2 Cor. 3 poster. add. A. e) quoties biblia. 1) rasura in A. 35 g) 11 posterius add. A. 1) Cf. Matth. XXIV. 12. 2) II. Cor. V. 6. 3) Lucae XVIII. 8. 6) Cf. Apoc. XVII. 3: *) Matth. XXIII. 36—37. 5) Matth. XXIII. 38—39. 7) Psalm. XI. 2. „Et abstulit me in spiritu in desertum" (cf. supra p. 208).
210 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 5, dist. 10, c. 1. 10 15 20 „Cumque venissent ad eam filii Babylonis ad cubile mamma- rum, polluerunt eam in a) stupris suis et polluta est ab eis, et saturata est anima eius ab illis. Denudavit quoque fornicaciones [f. 174a] suas et discooperuit ignominiam suam. Et recessit anima mea ab ea, sicut recesserat anima mea a sorore eius.“ Quod inpletum esseb) probatur manifeste pro eo tempore, quando refriguit caritas et habundavit iniquitas multorum 1). Tunc nam- que non tantum [ecclesia] fuitc) deserta a Jhesu crucifixo cor- poraliter per mortem et ascensionem ad celos, iuxta quod scrip- tum est 2 Cor. 3 d) 2): „Quamdiu sumus in hoc corpore, pere- grinamur a domino“, sed [eciam] a spiritu Jhesu propter refri- gerium caritatis et habundanciam iniquitatis, ita ut dicat do- minus 3): „Cum venerit, inquit, filius hominis, putasne inveniet fidem in terra?“ Quam desercionem significavit dominus Jhesus, cum dixit Matth. XXIII°4): „Amen, dico vobis, venient hec omnia super generacionem istam. Jerusalem, Jerusalem, que occidis prophetas et lapidas eos, qui ad te missi sunt, quociense volui congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas, et noluisti!“ Et sequitur ad propositum 5) „Ecce, relinquetur vobis domus vestra deserta. Dico enim vobis: Non me videbitis a modo, donec dicatis: Benedictus, qui venit in nomine domini." 25 30 „Auferri" igitur apostoli „in desertum“6) idem est, quod raptum esse in spirituf), ubi per ostensionem dei et per illu- minacionem supercelestem vidit Johannes in verbo, tamquam in speculo, ydeam vel similitudinem novissime eccle- sie christianorum nimis multiplicate per totum or- bem et dilatate, sed desertate, supple a sanctis et spiritu Jhesu, sicut scriptum est Ps. 118) 7): „Salvum me fac, deus, quoniam defecit sanctus, quoniam diminute sunt veritates 1) Ezechiel 23 A. 10) 2 Cor. 3 A. 13) Luce 18 A. 15) Matth. 23 A. 29) Ps. 11 A. a) om. biblia. b) post corr. A. c) ita emend. ab ed.; fuit tantum A. d) 2 Cor. 3 poster. add. A. e) quoties biblia. 1) rasura in A. 35 g) 11 posterius add. A. 1) Cf. Matth. XXIV. 12. 2) II. Cor. V. 6. 3) Lucae XVIII. 8. 6) Cf. Apoc. XVII. 3: *) Matth. XXIII. 36—37. 5) Matth. XXIII. 38—39. 7) Psalm. XI. 2. „Et abstulit me in spiritu in desertum" (cf. supra p. 208).
Strana 211
A) Qualiter prophetae denudent meretricem Antichristi. 211 a filiis hominum.“ Et Jhesus dicita) 1): „Et desiderabitis videre diem filii hominis.“ Et licet eciam tunc sancti et electi dei sint plus quam septem milia derelicti2), tamen apparent non esse incole ecclesie, sed exules in comparacione nimie multitudinis et late carnalium: non sunt reputati et latitant absconditi, nichil regentes in ecclesia, sed solum recti et obedientes prepositis suis, eciam discolis, donec dispensacio temporum finiatur. Prop- ter quod quamvis populusb) sanctorum fuerint relicti in ecclesia novissima, tamen hec] nichilominus desertum est visa et nun- cupata per omnia. Aut similis est hic raptus ewangeliste in desertum in spi ritu raptui prophete Ezechielis, de quo habetur VIII° 3) „Et elevavit me spiritus inter celum et terram, et adduxit in Jerusalem in visione dei iuxta hostium interius, quod respi- ciebat ad aquilonem, ubi erat statutum ydolum zeli ad provo- 15 candum emulacionem. Et ecce, ibi gloria dei Israhel secun- dum visionem, quam videram in campo. Et dixit ad me: Fili hominis, leva oculos tuosc) ad viam aquilonis. Et levavi ocu- los meos ad viam aquilonis. Et ecce, ab aquilone porte altaris et ydolum zeli in ipso introitu.“ Et infra4): „Et ingressus vidi, 20 et ecce, omnis similitudo reptilium et animalium, abhominacio et universa ydola domus Israhel depicta in circuitu erant in pariete per totum et LXX viri de senioribus domus Israhel. Et Iechonias "), filius Saphan, stabat in medio eorum stancium ante picturas; et unus quisque habebat thuribulum in manu sua et 25 vapor nebule de thure consurgebat. Et dixit ad me: Certe vides, fili hominis, que seniores Israhel faciunt in tenebris, unus- quisque in abscondito cubilis sui. Dicunt enim: Non videt do- minus nos. Dereliquit dominus terram. Et dixit ad me dominuse) : Adhuc conversus videbis abhominaciones maiores, quas isti 30 faciunt.“ „Et 5) introduxit me in atrium domus domini interius. Et ecce, in hostio domusf) domini, inters) atriumh) et altare, 10 3) VII milia virorum A manu auctoris. 12) Ezechiel. 8 A. 20) Nota VIII (?) A manu auctoris. a) lacuna sequitur in A. b) ita em. ab ed.; populum A. biblia. d) Jezonias biblia. e) om. biblia. 1) templi biblia. habentes add. A in marg. h) vestibulum biblia. c) meos 35 g) inter- 1) Lucae XVII. 22: „Venient dies, quando desideretis videre unum 3) Ezech. VIII. 2) Cf. Rom. XI. 4. diem filii hominis, et non videbitis.“ 5) Ezech. VIII. I6. 4) Ezech. VIII. 10—13. 3—5. 40 14*
A) Qualiter prophetae denudent meretricem Antichristi. 211 a filiis hominum.“ Et Jhesus dicita) 1): „Et desiderabitis videre diem filii hominis.“ Et licet eciam tunc sancti et electi dei sint plus quam septem milia derelicti2), tamen apparent non esse incole ecclesie, sed exules in comparacione nimie multitudinis et late carnalium: non sunt reputati et latitant absconditi, nichil regentes in ecclesia, sed solum recti et obedientes prepositis suis, eciam discolis, donec dispensacio temporum finiatur. Prop- ter quod quamvis populusb) sanctorum fuerint relicti in ecclesia novissima, tamen hec] nichilominus desertum est visa et nun- cupata per omnia. Aut similis est hic raptus ewangeliste in desertum in spi ritu raptui prophete Ezechielis, de quo habetur VIII° 3) „Et elevavit me spiritus inter celum et terram, et adduxit in Jerusalem in visione dei iuxta hostium interius, quod respi- ciebat ad aquilonem, ubi erat statutum ydolum zeli ad provo- 15 candum emulacionem. Et ecce, ibi gloria dei Israhel secun- dum visionem, quam videram in campo. Et dixit ad me: Fili hominis, leva oculos tuosc) ad viam aquilonis. Et levavi ocu- los meos ad viam aquilonis. Et ecce, ab aquilone porte altaris et ydolum zeli in ipso introitu.“ Et infra4): „Et ingressus vidi, 20 et ecce, omnis similitudo reptilium et animalium, abhominacio et universa ydola domus Israhel depicta in circuitu erant in pariete per totum et LXX viri de senioribus domus Israhel. Et Iechonias "), filius Saphan, stabat in medio eorum stancium ante picturas; et unus quisque habebat thuribulum in manu sua et 25 vapor nebule de thure consurgebat. Et dixit ad me: Certe vides, fili hominis, que seniores Israhel faciunt in tenebris, unus- quisque in abscondito cubilis sui. Dicunt enim: Non videt do- minus nos. Dereliquit dominus terram. Et dixit ad me dominuse) : Adhuc conversus videbis abhominaciones maiores, quas isti 30 faciunt.“ „Et 5) introduxit me in atrium domus domini interius. Et ecce, in hostio domusf) domini, inters) atriumh) et altare, 10 3) VII milia virorum A manu auctoris. 12) Ezechiel. 8 A. 20) Nota VIII (?) A manu auctoris. a) lacuna sequitur in A. b) ita em. ab ed.; populum A. biblia. d) Jezonias biblia. e) om. biblia. 1) templi biblia. habentes add. A in marg. h) vestibulum biblia. c) meos 35 g) inter- 1) Lucae XVII. 22: „Venient dies, quando desideretis videre unum 3) Ezech. VIII. 2) Cf. Rom. XI. 4. diem filii hominis, et non videbitis.“ 5) Ezech. VIII. I6. 4) Ezech. VIII. 10—13. 3—5. 40 14*
Strana 212
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 1 et 2. 212 quasi XXV viri, dorsa habentes contra templum domini et facies ad orientem, et adorabant ad ortum solis." Hec pro tanto hic repetere volui, quia, ut dixi, ista visio prophete videtur exponere visionem prefatam ewangeliste de muliere meretrice. Verumptamen ista, que in propheta hic po- nuntur singula, exponuntur infra in XII. distinccione huius trac- tatus ca.[21 sq.] 1) secundum mensuram donacionis spiritus Jhesu crucifixi. Quantum autem nunc attinet, est notandum, quod illud, 10 quod dicit propheta: „Et elevavit me spiritus inter celum et terram et adduxit in Jerusalem in visione dei“, simile est illi, quod dicit ewangelista: „Et abstulit me in desertum“, id est in Jerusalem, scilicet ecclesiam yppocritarum, que est domus deserta a Christo Jhesu et a spiritu ipsius, eciam „habitacio de- 15 moniorum“2) vel a spiritu inmundo cum septem spiritibus ne- quioribus se 3). Et hoc, quod dicit hic propheta: „Ubi erat ydo- lum zeli ad provocandum emulacionem“, illud Daniel tamquam propinquior dicit expressius 4): „Et polluent sanctuarium [f. 174b. fortitudinis et aufferenta) iuge sacrificium et dabunt abhomina- 20 cionem in desolacionem.“ Et illud idem Jhesus exponit clarius, dicens 5); „Cum videritis abhominacionem desolacionis, que dicta est a Daniele propheta, stantem in loco sancto, qui legit, intel- ligat.“ Hoc idem Johannes in Apoc. dicit 6): „Poculum aureum in manu meretricis magnum, plenum abhominacione et inmun- 25 dicia fornicacionis eius." Capitulum secundumb). Ostensio pudendorum meretricis vel adultere Antychristi, quide) est abhominacio desolacionis, etc.d). Ego auteme) coram Christo Jhesu, qui illa, quod sancti 30 ewangeliste et prophete a longinquo in spiritu viderunt, iam presencia oculis meis contemplans, et que ipsi tantum in spe- 29) Nota totum diligenter A manu coacva. a) corr. sup. lin. A. b) ita A rubr. c) ita A. d) ita A rubr. e) Ego enim contin. D 1. 2. 35 1) vide tr. VI. de abhominatione desolationis, c. 21 sq. 2) Cf. Apoc. XXIV. 15. 3) Cf. Lucae XI. 26. 4) Daniel XI. 31. 5) Matth. XXIV. 15. 6) Apoc. XVII. 4.
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 1 et 2. 212 quasi XXV viri, dorsa habentes contra templum domini et facies ad orientem, et adorabant ad ortum solis." Hec pro tanto hic repetere volui, quia, ut dixi, ista visio prophete videtur exponere visionem prefatam ewangeliste de muliere meretrice. Verumptamen ista, que in propheta hic po- nuntur singula, exponuntur infra in XII. distinccione huius trac- tatus ca.[21 sq.] 1) secundum mensuram donacionis spiritus Jhesu crucifixi. Quantum autem nunc attinet, est notandum, quod illud, 10 quod dicit propheta: „Et elevavit me spiritus inter celum et terram et adduxit in Jerusalem in visione dei“, simile est illi, quod dicit ewangelista: „Et abstulit me in desertum“, id est in Jerusalem, scilicet ecclesiam yppocritarum, que est domus deserta a Christo Jhesu et a spiritu ipsius, eciam „habitacio de- 15 moniorum“2) vel a spiritu inmundo cum septem spiritibus ne- quioribus se 3). Et hoc, quod dicit hic propheta: „Ubi erat ydo- lum zeli ad provocandum emulacionem“, illud Daniel tamquam propinquior dicit expressius 4): „Et polluent sanctuarium [f. 174b. fortitudinis et aufferenta) iuge sacrificium et dabunt abhomina- 20 cionem in desolacionem.“ Et illud idem Jhesus exponit clarius, dicens 5); „Cum videritis abhominacionem desolacionis, que dicta est a Daniele propheta, stantem in loco sancto, qui legit, intel- ligat.“ Hoc idem Johannes in Apoc. dicit 6): „Poculum aureum in manu meretricis magnum, plenum abhominacione et inmun- 25 dicia fornicacionis eius." Capitulum secundumb). Ostensio pudendorum meretricis vel adultere Antychristi, quide) est abhominacio desolacionis, etc.d). Ego auteme) coram Christo Jhesu, qui illa, quod sancti 30 ewangeliste et prophete a longinquo in spiritu viderunt, iam presencia oculis meis contemplans, et que ipsi tantum in spe- 29) Nota totum diligenter A manu coacva. a) corr. sup. lin. A. b) ita A rubr. c) ita A. d) ita A rubr. e) Ego enim contin. D 1. 2. 35 1) vide tr. VI. de abhominatione desolationis, c. 21 sq. 2) Cf. Apoc. XXIV. 15. 3) Cf. Lucae XI. 26. 4) Daniel XI. 31. 5) Matth. XXIV. 15. 6) Apoc. XVII. 4.
Strana 213
Nota, qualiter auctor denudet meretricem Antichristi. 213 ciebus vel figuris et enigmate prospexerunt, ego iam nude et manifeste conspiciens, et ea, que ipsi futura pronuncciaverunt, ego iam impleta partim esse, auta) ea esse in actu inplendi con- sideransb), etc), quantum michi conceditur, elaborans meretricis sepedicte ad denudacionem et ipsius turpitudinum pessimarum, si qui forte eorum, qui sunt iam ingressi ad eam, revertantur, quod perrarum esse nimis Salomon indicavit, dicens 1): „Om- nes, qui ingrediuntur ad eam, non revertentur nec apprehen- dent semitas vite“, — verumptamen omnia possibilia sunt aput dominum2), et quidam gentilium sciolus de remedio amoris 10 doctrinas eloquens, dicit, quod hiid), qui philocapti sunt a mere- trice et cupiuntur explicari, non habent ad hoc efficacius reme- dium quam turpitudines meretricis seu cuiuslibet mulieris retor- quere ante oculos et alios miserie et horroris defectus circa hoc cogitare—: hoc igitur iam attendens et saluti electorum dei 15 cupiens deservire, scripturam sumo michi in aminiculum, que dicit de mistica meretrice, quia hec dicit dominus deus 3): „Ecce, ego tradam te in manus eorum, quos odisti; in manus, de qui- bus saciata est anima tua. Et agent tecum in odio et tollent omnes labores tuos et dimittent te nudam et ignominia plenam. 20 Et revelabitur ignominia fornicacionum tuarum. Scelus tuum et fornicaciones tue fecerunt tibi hec, quia fornicata es post gentes, inter quas polluta es in ydolis earum. Hec scriptura nimis est michi ad propositum in singulis suis punctis de ecclesia desolatorum yppocritarum modernorum, 25 prout infra in distinccione XII.a et ultima huius per totum ap- parebit 1). Et idcirco ipsa est, que me a fundamentis commovit ad loquendum et proferendum sentenciam michi inditam post sentencias paulo ante notatas, puta de abhominacione desola- cionis pro nunc in templo dei constituta. Dico igitur et confiteore), inter cetera maiora, que alibi exprimuntur in hoc libro, figmenta quedam et res cor- porales in conspectu rudium magnificatas, a sacerdotibus carna- 5 30 9) Nota A. 29) De abhominacione desolacionis I1 manu codeva. a) ita em. ab ed.; et A. b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Hec est 35 abhominacio desolacionis, v. infra p. 215, lin. 26. c) et — revertantur add. in marg. A. d) hiis A. e) quod seq. in A. 1) Proverb. II. 19. 2) Cf. Matth. XIX. 20. 41) vide l. III., tr. 6, c. 43. 3) Ezech. XXIII. 28—30.
Nota, qualiter auctor denudet meretricem Antichristi. 213 ciebus vel figuris et enigmate prospexerunt, ego iam nude et manifeste conspiciens, et ea, que ipsi futura pronuncciaverunt, ego iam impleta partim esse, auta) ea esse in actu inplendi con- sideransb), etc), quantum michi conceditur, elaborans meretricis sepedicte ad denudacionem et ipsius turpitudinum pessimarum, si qui forte eorum, qui sunt iam ingressi ad eam, revertantur, quod perrarum esse nimis Salomon indicavit, dicens 1): „Om- nes, qui ingrediuntur ad eam, non revertentur nec apprehen- dent semitas vite“, — verumptamen omnia possibilia sunt aput dominum2), et quidam gentilium sciolus de remedio amoris 10 doctrinas eloquens, dicit, quod hiid), qui philocapti sunt a mere- trice et cupiuntur explicari, non habent ad hoc efficacius reme- dium quam turpitudines meretricis seu cuiuslibet mulieris retor- quere ante oculos et alios miserie et horroris defectus circa hoc cogitare—: hoc igitur iam attendens et saluti electorum dei 15 cupiens deservire, scripturam sumo michi in aminiculum, que dicit de mistica meretrice, quia hec dicit dominus deus 3): „Ecce, ego tradam te in manus eorum, quos odisti; in manus, de qui- bus saciata est anima tua. Et agent tecum in odio et tollent omnes labores tuos et dimittent te nudam et ignominia plenam. 20 Et revelabitur ignominia fornicacionum tuarum. Scelus tuum et fornicaciones tue fecerunt tibi hec, quia fornicata es post gentes, inter quas polluta es in ydolis earum. Hec scriptura nimis est michi ad propositum in singulis suis punctis de ecclesia desolatorum yppocritarum modernorum, 25 prout infra in distinccione XII.a et ultima huius per totum ap- parebit 1). Et idcirco ipsa est, que me a fundamentis commovit ad loquendum et proferendum sentenciam michi inditam post sentencias paulo ante notatas, puta de abhominacione desola- cionis pro nunc in templo dei constituta. Dico igitur et confiteore), inter cetera maiora, que alibi exprimuntur in hoc libro, figmenta quedam et res cor- porales in conspectu rudium magnificatas, a sacerdotibus carna- 5 30 9) Nota A. 29) De abhominacione desolacionis I1 manu codeva. a) ita em. ab ed.; et A. b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Hec est 35 abhominacio desolacionis, v. infra p. 215, lin. 26. c) et — revertantur add. in marg. A. d) hiis A. e) quod seq. in A. 1) Proverb. II. 19. 2) Cf. Matth. XIX. 20. 41) vide l. III., tr. 6, c. 43. 3) Ezech. XXIII. 28—30.
Strana 214
214 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 2. libus et aliis yppocritis vane gloriosis et avaris excogitata's] et adinventa[s] et in templis per universam ecclesiam christianorum multiplicata's] et splendide collocata s] et in populis glorificata[s] et diffamata[s] esse ydolum zeli 1), esse abhominacionem desolacionis in loco sancto collocatama)2), utpote sunt ymagines et statue quedam deificate in vulgo, et alia similia, et reliquie multe deaurate et ob vanam gloriam vel avariciam varie glorificate, et multa similia, et virtus et potestas vel efficacia ad salutem locis quibusdam, templis et supradictis statuis vel ossibus et 10 multis similibus mendaciter attributa. Ita, inquam, et omnia alia similia, de quibus supra feci mencionem, sunt „ydolum zeli“, id est ire Jhesu crucifixi et provocacionis dei, eo quod obmissa veritate et virtute fidei, spei et caritatis, in talibus novis recentibusque fabulis ponunt requiruntque suam salutem, et sic ingrati veritati caritatis ad fabulas sunt conversi et credunt mendacio et ponunt alibi opi- tulamina salutis quam in domino Jhesu crucifixo. Item ista sunt „abhominacio desolacionis statuta in loco sancto.“ Abhominacio, inquam, ideo, quia sociant 20 ea in operacione salutis Jhesu Christob) et in virtute, ac si ea necessaria essent dei populo vel utilia ad salutem, cum tamen ipse Jhesus sit ille, qui solus est „virtus dei et sapiencia“3) et qui solus operatus est salutem in medio terre 4) et ipse solus usque modo operatur et non fuit cum eo deus alienus 5). Abhominacio, dico, in loco sancto, quia possunt dicere iuxta prophetam 6) dulce in amarum et amarum in dulce, po- nentes tenebras lucem et lucem tenebras, equiparantes illa eorum figmenta domini Jhesu saluberrimis operibus, quinymmo ea gloriosius et splendidius quam divina et tremenda sacra- 30 menta extollentes et preconisantes. Abhominacio desolacionis dicta sunt, quia propter cul- tum istorum in mendacium, que circa fiunt et inducuntur, pro- vocatur dominus et reliquit domum suam desertam. Desolan- tur [f. 175a] nichilominus anime hominum a spiritu Jhesu, que 15 25 35 a) collocata (sic) A. b) ita A. 1) Cf. Ezech. VIII. 3. 2) Cf. Matth. XXIV. 15. 3) Cf. I. Cor. I. 24. 4) Cf. Psalm. LXXIII. 12: „Deus autem, rex noster ante saecula, operatus 5) Cf. Deuter. XXXII. 12: „Dominus solus est salutem in medio terrae.“ 6) Isaiae V. 20. dux eius fuit et non erat cum eo deus alienus.“
214 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 2. libus et aliis yppocritis vane gloriosis et avaris excogitata's] et adinventa[s] et in templis per universam ecclesiam christianorum multiplicata's] et splendide collocata s] et in populis glorificata[s] et diffamata[s] esse ydolum zeli 1), esse abhominacionem desolacionis in loco sancto collocatama)2), utpote sunt ymagines et statue quedam deificate in vulgo, et alia similia, et reliquie multe deaurate et ob vanam gloriam vel avariciam varie glorificate, et multa similia, et virtus et potestas vel efficacia ad salutem locis quibusdam, templis et supradictis statuis vel ossibus et 10 multis similibus mendaciter attributa. Ita, inquam, et omnia alia similia, de quibus supra feci mencionem, sunt „ydolum zeli“, id est ire Jhesu crucifixi et provocacionis dei, eo quod obmissa veritate et virtute fidei, spei et caritatis, in talibus novis recentibusque fabulis ponunt requiruntque suam salutem, et sic ingrati veritati caritatis ad fabulas sunt conversi et credunt mendacio et ponunt alibi opi- tulamina salutis quam in domino Jhesu crucifixo. Item ista sunt „abhominacio desolacionis statuta in loco sancto.“ Abhominacio, inquam, ideo, quia sociant 20 ea in operacione salutis Jhesu Christob) et in virtute, ac si ea necessaria essent dei populo vel utilia ad salutem, cum tamen ipse Jhesus sit ille, qui solus est „virtus dei et sapiencia“3) et qui solus operatus est salutem in medio terre 4) et ipse solus usque modo operatur et non fuit cum eo deus alienus 5). Abhominacio, dico, in loco sancto, quia possunt dicere iuxta prophetam 6) dulce in amarum et amarum in dulce, po- nentes tenebras lucem et lucem tenebras, equiparantes illa eorum figmenta domini Jhesu saluberrimis operibus, quinymmo ea gloriosius et splendidius quam divina et tremenda sacra- 30 menta extollentes et preconisantes. Abhominacio desolacionis dicta sunt, quia propter cul- tum istorum in mendacium, que circa fiunt et inducuntur, pro- vocatur dominus et reliquit domum suam desertam. Desolan- tur [f. 175a] nichilominus anime hominum a spiritu Jhesu, que 15 25 35 a) collocata (sic) A. b) ita A. 1) Cf. Ezech. VIII. 3. 2) Cf. Matth. XXIV. 15. 3) Cf. I. Cor. I. 24. 4) Cf. Psalm. LXXIII. 12: „Deus autem, rex noster ante saecula, operatus 5) Cf. Deuter. XXXII. 12: „Dominus solus est salutem in medio terrae.“ 6) Isaiae V. 20. dux eius fuit et non erat cum eo deus alienus.“
Strana 215
Abhominatio desolationis in loco sancto explicatur. 215 ad talia effuse, ea ponderant et quasi sua salutaria inquirunt ad modum gencium et paganorum. Et ideo scriptum est in Ezechiele, ubi supra1): „Filia) hominis, putasne vides, quid isti faciunt, abhominaciones magnas, quas domus Israhel facit hic, ut procul recedam a sanctuario meo?“ Nam scriptum est 2): „Que convencio lucis ad tenebras aut que participacio Christi ad Belial?“ Item abhominacio desolacionis, quia per talia iam ex- pressa desolatur sacramentum unicum ecclesie sancte, in quo est omnis plenitudo divinitatis corporaliter3), a populis chri- 10 stianis. Cum enim in loco sancto, ubi est presens corpus et sanguis Jhesu Christi, illa predicta multiplicantur et splen- dide coram oculis simplicium procurantur et gloriose predican- tur, et illa continue frequentantur, necesse est perinde populum ad ea retrahi, talia admirari et stupore ad ea concurrere et summo cultu venerari, qui solum iudicio sensuum ducitur et nescit, nisi corporalia, ponderare. Et inde fit, ut christianus populus vel minus curet dei sacramenta, vel indigne curet eque, vel principalius ista corporalia et mortua colendo et per- pendendo. Nam inde venit, quod vulgus iam illa inventicia 20 eque vel magis appreciat, sicut corpus et sanguinem Jhesu Christi, et ad ipsa magis concurrit magisque ea colit commu- niter, ut puta accursu et genuflexione et incensis, et simile no- men ipsis tribuit, sicuti divino sacramento. Nam vocat ea eciam sacramenta vel sanctitates aut sanctuaria. Et b) hec est abhominacio desolacionis in populo chri- stiano, quoniam postquam obmiserunt populi corpus et sangui- nem Jhesu cottidie vel frequenter manducare, ab habundancia ini- quitatis et sacerdotibus ipsorum eosdem retrudentibus et prohi- bentibus, tunc secundum modum hunc cessavit iuge sacrificium et est ablatum a populis per servos Jhesu infidelese) et inpru- dentes ministros et supra dictad) abhominacio desolacionis ad templa dei irrupit; et tunc ficticia et inventicia sunt multipli- cata per latitudineme) ecclesie et varie celebrata, ad quas fa- 15 25 30 26) Abhominacio desolacionis D I in marg. a) filii A, prout et aliis locis semper scribitur filii loco fili. D 1. 2. c) et infidelibus inprudentibus et corr. infideles A. dicta om. D 1. 2. c) pro latitudine D 1. 2. 1) Ezechiel. VIII. 6. 2) II. Cor. VI. 14—15 (libere allatum). 3) Cf. Coloss. II. 9. b) contin. d) supra 35 40
Abhominatio desolationis in loco sancto explicatur. 215 ad talia effuse, ea ponderant et quasi sua salutaria inquirunt ad modum gencium et paganorum. Et ideo scriptum est in Ezechiele, ubi supra1): „Filia) hominis, putasne vides, quid isti faciunt, abhominaciones magnas, quas domus Israhel facit hic, ut procul recedam a sanctuario meo?“ Nam scriptum est 2): „Que convencio lucis ad tenebras aut que participacio Christi ad Belial?“ Item abhominacio desolacionis, quia per talia iam ex- pressa desolatur sacramentum unicum ecclesie sancte, in quo est omnis plenitudo divinitatis corporaliter3), a populis chri- 10 stianis. Cum enim in loco sancto, ubi est presens corpus et sanguis Jhesu Christi, illa predicta multiplicantur et splen- dide coram oculis simplicium procurantur et gloriose predican- tur, et illa continue frequentantur, necesse est perinde populum ad ea retrahi, talia admirari et stupore ad ea concurrere et summo cultu venerari, qui solum iudicio sensuum ducitur et nescit, nisi corporalia, ponderare. Et inde fit, ut christianus populus vel minus curet dei sacramenta, vel indigne curet eque, vel principalius ista corporalia et mortua colendo et per- pendendo. Nam inde venit, quod vulgus iam illa inventicia 20 eque vel magis appreciat, sicut corpus et sanguinem Jhesu Christi, et ad ipsa magis concurrit magisque ea colit commu- niter, ut puta accursu et genuflexione et incensis, et simile no- men ipsis tribuit, sicuti divino sacramento. Nam vocat ea eciam sacramenta vel sanctitates aut sanctuaria. Et b) hec est abhominacio desolacionis in populo chri- stiano, quoniam postquam obmiserunt populi corpus et sangui- nem Jhesu cottidie vel frequenter manducare, ab habundancia ini- quitatis et sacerdotibus ipsorum eosdem retrudentibus et prohi- bentibus, tunc secundum modum hunc cessavit iuge sacrificium et est ablatum a populis per servos Jhesu infidelese) et inpru- dentes ministros et supra dictad) abhominacio desolacionis ad templa dei irrupit; et tunc ficticia et inventicia sunt multipli- cata per latitudineme) ecclesie et varie celebrata, ad quas fa- 15 25 30 26) Abhominacio desolacionis D I in marg. a) filii A, prout et aliis locis semper scribitur filii loco fili. D 1. 2. c) et infidelibus inprudentibus et corr. infideles A. dicta om. D 1. 2. c) pro latitudine D 1. 2. 1) Ezechiel. VIII. 6. 2) II. Cor. VI. 14—15 (libere allatum). 3) Cf. Coloss. II. 9. b) contin. d) supra 35 40
Strana 216
216 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 2. bulas populus christianus hodie nimis se effudita). Et propterea hec coniuncta sunt notabiliter in propheta: „Et aufferent, in- quit 1), iuge sacrificium“, id est cottidianam vel alias crebram a populo christiano manducacionem corporis Jhesu crucifixi, sicut nunc valde est videre. Et tunc illico subditur 2): „Et dabunt abhominacionem“, id est figmenta mortua et mendacia homi- num et demoniorum, „desolacionis“, id est propter desolacionem vel incuriam veritatis Jhesu et sacramenti ipsius previam in populo christiano, ita quod desolacio iugis sacrificii vel fre- 10 quentis manducacionis Christi corporis a plebeis sit causa vel pena abhominacionis ad locum sanctum intromisse et locate, secundum quod hoc elicitur ex scriptura, que dicit II. Thess. II° 3): „Cuius“, inquit, id est Antychristi, „est adventus secundum ope- racionem Sathane in omni virtute et signis et prodigiis men- 15 dacibus et in omni seduccione iniquitatis iis], qui pereunt.“ Et subditur causa ad propositum 4): „Eo quod caritatem veritatis non receperunt, ut salvi fierent, ideo mittet illosb) deus in operacionem erroris, ut credant mendacio, ut vindicenturs) om- nes, qui non crediderunt veritati, sed consenserunt iniquitati." 20 Et idcirco eciam in propheta proprius ponitur 5): „Et auferent iuge sacrificium.“ Et dehinc subiungitur vindicta illius, cum dicitur 6): „Et dabunt abhominacionem in desolacionem." Necesse etenim semper fuit in iudiciis divinis, quatinus ubi expellitur, ubid) contempnitur veritas, quod ibi falsitas admit- 25 tatur, et ubi locus Christo Jhesue), deo vero, necf) non spiritui eius destruitur aut negligitur, quod mox ibi Antichristus vel dyabolus suam collocet abhominabilem stacionem. Illud nam- que veritas in ewangelio expressit, ubi ait 7): „Cum spiritus inmundus exierits) ab homine, ambulat per loca inaquosa1) 30 querens sibi requiem, et non inveniens, dicit: Revertar in do- mum, unde exivii). Et [veniens invenit eam [vacantem , scopis mundatam et ornatam. Et vadens assumpsitk) septem spiritus nequiores se et intrantes habitant ibi. Et erunt novissima ho- a) post hanc vocem D 1. 2. contin. Antichristus non aliunde venit, v. 35 infra P. 225, lin. 7. b) illis biblia. c) iudicentur hiblia. d) ibi corr. 5) exiret biblia. ubi A. e) Jhesus corr. Jhesu A. f) super lin. add. A. h) arida biblia. i) post corr. A. k) assumit biblia. 1) Daniel. XI. 31. 2) Daniel. XI. 31. 3) II. Thess. II. 9—10. 4) II. Thess. II. 10. 5) Daniel. XI. 31. 6) Daniel. XI. 31. 7) Matth. 40 XII. 43—45.
216 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 2. bulas populus christianus hodie nimis se effudita). Et propterea hec coniuncta sunt notabiliter in propheta: „Et aufferent, in- quit 1), iuge sacrificium“, id est cottidianam vel alias crebram a populo christiano manducacionem corporis Jhesu crucifixi, sicut nunc valde est videre. Et tunc illico subditur 2): „Et dabunt abhominacionem“, id est figmenta mortua et mendacia homi- num et demoniorum, „desolacionis“, id est propter desolacionem vel incuriam veritatis Jhesu et sacramenti ipsius previam in populo christiano, ita quod desolacio iugis sacrificii vel fre- 10 quentis manducacionis Christi corporis a plebeis sit causa vel pena abhominacionis ad locum sanctum intromisse et locate, secundum quod hoc elicitur ex scriptura, que dicit II. Thess. II° 3): „Cuius“, inquit, id est Antychristi, „est adventus secundum ope- racionem Sathane in omni virtute et signis et prodigiis men- 15 dacibus et in omni seduccione iniquitatis iis], qui pereunt.“ Et subditur causa ad propositum 4): „Eo quod caritatem veritatis non receperunt, ut salvi fierent, ideo mittet illosb) deus in operacionem erroris, ut credant mendacio, ut vindicenturs) om- nes, qui non crediderunt veritati, sed consenserunt iniquitati." 20 Et idcirco eciam in propheta proprius ponitur 5): „Et auferent iuge sacrificium.“ Et dehinc subiungitur vindicta illius, cum dicitur 6): „Et dabunt abhominacionem in desolacionem." Necesse etenim semper fuit in iudiciis divinis, quatinus ubi expellitur, ubid) contempnitur veritas, quod ibi falsitas admit- 25 tatur, et ubi locus Christo Jhesue), deo vero, necf) non spiritui eius destruitur aut negligitur, quod mox ibi Antichristus vel dyabolus suam collocet abhominabilem stacionem. Illud nam- que veritas in ewangelio expressit, ubi ait 7): „Cum spiritus inmundus exierits) ab homine, ambulat per loca inaquosa1) 30 querens sibi requiem, et non inveniens, dicit: Revertar in do- mum, unde exivii). Et [veniens invenit eam [vacantem , scopis mundatam et ornatam. Et vadens assumpsitk) septem spiritus nequiores se et intrantes habitant ibi. Et erunt novissima ho- a) post hanc vocem D 1. 2. contin. Antichristus non aliunde venit, v. 35 infra P. 225, lin. 7. b) illis biblia. c) iudicentur hiblia. d) ibi corr. 5) exiret biblia. ubi A. e) Jhesus corr. Jhesu A. f) super lin. add. A. h) arida biblia. i) post corr. A. k) assumit biblia. 1) Daniel. XI. 31. 2) Daniel. XI. 31. 3) II. Thess. II. 9—10. 4) II. Thess. II. 10. 5) Daniel. XI. 31. 6) Daniel. XI. 31. 7) Matth. 40 XII. 43—45.
Strana 217
Abhominatio desolationis in loco sancto explicatur. 217 minis illius peiora prioribus. Sic erit et iam esta) generacioni huic pessime“, que, obmissa spirituſs] Jhesub) veritate atque caritate, [f. 175b] tota die fabulas insectatur, et non tantum iuge sacrificium obmisit digne frequentare, sed eciam exicialiter per- sequitur illos, qui, obmissis ficticiis, cottidie vel frequenter fe- stinant corpus et sanguinem Jhesu manducare. Item eciam abhominacio desolacionis dicta est ideo adinvenciones predicte hominum et figmenta in populo modo celebrata, quia quam cito homo christianus ad ea se con- vertit et, ea insequens, suam salutem in illis reponit et ipsis 10 credit, mox efficitur indignus frequenti communione corporis Jhesu Christi vel participacione graciarum et veritatis per Jhe- sum Christum facte in isto sacramento, deo pleno, et aufertur a tali homine omnis dulcedo spiritus Jhesu et omne desiderium salubre ad divina sacramenta et omnis intelligencia salubris veritatis, ita quod homo, tunc existens desolatus a spiritu et veritate, incipiat deo servire solum ex timore et ex consuetu- dine et nolens notari esse exsors a multitudine carnalium, vel malus christianus, vel timens excommunicacionem a superiori- bus. Sicque talia inventicia et corporalia tanto magis studebit 20 implere, quanto magis a timore servili agittatur, et e) magnificans illas cerimonias et doctrinas hominum et prefata figmenta vane gloriosorum et avarorum clericorum et religiosorum et aliorum pardorum venancium in deserto, de quibus scriptum est Mt.d) 1): „Yppocrite, bene prophetavit de vobis Ysaias: Populus iste 25 labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me.“ Et se- quitur in prophecia: „Et timuerunt me mandato hominum." Dehinc dicit Jhesus ad tales 2): „Frustra autem colunt me, do- centes mandata et doctrinas hominum." Itaque animadversio supradictorum ficticiorum et novita- 30 tum recencium a populo christiano et reposicio sue glorie et salutis in ipsis vel directe aut indirecte est abhominacio in Christo et desolacioe) iugis sacrificii et est iniuria maxima domini Jhesu corporis et sanguinis sacra- mento. Non enim ista possunt se conpati in anima christiani 35 vel in templo sine iniuria permaxima deo vero, sicuti iam est 5 15 a) et iam est om. biblia. b) rasura in A. c) ita A. d) lacuna seq. in A. e) desolacionis false A. 1) Matth. XV. 7—8. 2) Matth. XV. 9.
Abhominatio desolationis in loco sancto explicatur. 217 minis illius peiora prioribus. Sic erit et iam esta) generacioni huic pessime“, que, obmissa spirituſs] Jhesub) veritate atque caritate, [f. 175b] tota die fabulas insectatur, et non tantum iuge sacrificium obmisit digne frequentare, sed eciam exicialiter per- sequitur illos, qui, obmissis ficticiis, cottidie vel frequenter fe- stinant corpus et sanguinem Jhesu manducare. Item eciam abhominacio desolacionis dicta est ideo adinvenciones predicte hominum et figmenta in populo modo celebrata, quia quam cito homo christianus ad ea se con- vertit et, ea insequens, suam salutem in illis reponit et ipsis 10 credit, mox efficitur indignus frequenti communione corporis Jhesu Christi vel participacione graciarum et veritatis per Jhe- sum Christum facte in isto sacramento, deo pleno, et aufertur a tali homine omnis dulcedo spiritus Jhesu et omne desiderium salubre ad divina sacramenta et omnis intelligencia salubris veritatis, ita quod homo, tunc existens desolatus a spiritu et veritate, incipiat deo servire solum ex timore et ex consuetu- dine et nolens notari esse exsors a multitudine carnalium, vel malus christianus, vel timens excommunicacionem a superiori- bus. Sicque talia inventicia et corporalia tanto magis studebit 20 implere, quanto magis a timore servili agittatur, et e) magnificans illas cerimonias et doctrinas hominum et prefata figmenta vane gloriosorum et avarorum clericorum et religiosorum et aliorum pardorum venancium in deserto, de quibus scriptum est Mt.d) 1): „Yppocrite, bene prophetavit de vobis Ysaias: Populus iste 25 labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me.“ Et se- quitur in prophecia: „Et timuerunt me mandato hominum." Dehinc dicit Jhesus ad tales 2): „Frustra autem colunt me, do- centes mandata et doctrinas hominum." Itaque animadversio supradictorum ficticiorum et novita- 30 tum recencium a populo christiano et reposicio sue glorie et salutis in ipsis vel directe aut indirecte est abhominacio in Christo et desolacioe) iugis sacrificii et est iniuria maxima domini Jhesu corporis et sanguinis sacra- mento. Non enim ista possunt se conpati in anima christiani 35 vel in templo sine iniuria permaxima deo vero, sicuti iam est 5 15 a) et iam est om. biblia. b) rasura in A. c) ita A. d) lacuna seq. in A. e) desolacionis false A. 1) Matth. XV. 7—8. 2) Matth. XV. 9.
Strana 218
218 Matthaei de Janov Regulae, 1. III, tr. 5. dist. 10, c. 2 et 3. deductum, licet presens multitudo Antychristorum ut scuta fusilia conpacta 1) et ut stuppa collecta2) militans sub rege, an- gelo abyssi, cui nomen latine Exterminiuma) 3), et secundum iudicem populi sunt et ministri eius 4). Exterminator enim iudex istorum, exterminaciones habet et ministros, id est desolatores yppocritas, qui, abhominacionem sepedictam desolacionis con- ponentes, nituntur ista, que dicta sunt, inconponibilia conbinare et mendacium veritati sociare, aut pocius per veritatem fidei Jhesu sua figmenta excusareb) et fabulas dampnosas per sancti- 10 tatem paliare, ut secundum operacionem Sathane perinde con- ponant omne genus seduccionis et iniquitatis hiis, qui pereunt eo, quod non susceperunt caritatem veritatis 5), quamvis, inquam, aput tales proficiant et post ipsos abeat infinita stultorum mul- titudo 6) et reproba circa fidem Jhesu 7), que deum et dominum 15 suum dereliquit 8), et licet resplendeant omni genere racionis et specierum pietatis, et licet sint per universa templa dilatati et tam fortificati et defensi, ut non sit repertus, qui contrarium auderet dicere aut affirmare, et licet tam colorate hec talia con- ponant et indicents), ut eis ipsis alludant raciones et scripture. Sciant tamen, quod amplius non proficient9), et quod talia satagentes inmittere fidei Jhesu Christi et ipsius sacramentis, non aliud fabricant, nisi in loco sancto ydolum zeli 10), abho- minacionem desolacionis, calicem deauratum in manu purpurate meretricis, plenum abhominacionibus fornicacionis et inmun- 25 dicie 11), et magnam iniuriam corpori et sanguini Jhesu Christi Nam satis nota precessit figura illius I° Reg. V. 12); cum scilicet Philistei, capta ab Israhel archa domini, eam nitebantur primo et secundo deo ipsorum Dagon in uno templo sociare, sed ne- quaquam id efficere valuerunt; quapropter pocius eligentes cum 30 Dagon, deo suo, morari, archam domini ad terram Israhel re- miserunt. Ita isti sepe denotati, quia ipsimet quedam chimere 5 20 a) Exterminans biblia. 1) Cf. Job XLI. 6. 2) Cf. Eccli. XXI. 10. 3) Cf. Apoc. IX. II. 1) Cf. Eccli. X. 2 (secundum judicem populi, sic et ministri eius). 5) Cf. 35 II. Thess. II. 10. 6) Cf. Eccle. I. 15 (stultorum infinitus est numerus). 7) Cf. II. Timot. III. 8 (reprobi circa fidem). 8) Cf. Oseae IV. 10 (quo- 9) II. Tim. III. 9 niam dominum dereliquerunt in non custodiendo). 11) Cf. Apoc. XVII. 4 (ultra non proficient). 10) Cf. Ezech. VIII. 3. ctc. 12) Cf. I. Reg. V. I sq. b) excusari A. c) indicant A.
218 Matthaei de Janov Regulae, 1. III, tr. 5. dist. 10, c. 2 et 3. deductum, licet presens multitudo Antychristorum ut scuta fusilia conpacta 1) et ut stuppa collecta2) militans sub rege, an- gelo abyssi, cui nomen latine Exterminiuma) 3), et secundum iudicem populi sunt et ministri eius 4). Exterminator enim iudex istorum, exterminaciones habet et ministros, id est desolatores yppocritas, qui, abhominacionem sepedictam desolacionis con- ponentes, nituntur ista, que dicta sunt, inconponibilia conbinare et mendacium veritati sociare, aut pocius per veritatem fidei Jhesu sua figmenta excusareb) et fabulas dampnosas per sancti- 10 tatem paliare, ut secundum operacionem Sathane perinde con- ponant omne genus seduccionis et iniquitatis hiis, qui pereunt eo, quod non susceperunt caritatem veritatis 5), quamvis, inquam, aput tales proficiant et post ipsos abeat infinita stultorum mul- titudo 6) et reproba circa fidem Jhesu 7), que deum et dominum 15 suum dereliquit 8), et licet resplendeant omni genere racionis et specierum pietatis, et licet sint per universa templa dilatati et tam fortificati et defensi, ut non sit repertus, qui contrarium auderet dicere aut affirmare, et licet tam colorate hec talia con- ponant et indicents), ut eis ipsis alludant raciones et scripture. Sciant tamen, quod amplius non proficient9), et quod talia satagentes inmittere fidei Jhesu Christi et ipsius sacramentis, non aliud fabricant, nisi in loco sancto ydolum zeli 10), abho- minacionem desolacionis, calicem deauratum in manu purpurate meretricis, plenum abhominacionibus fornicacionis et inmun- 25 dicie 11), et magnam iniuriam corpori et sanguini Jhesu Christi Nam satis nota precessit figura illius I° Reg. V. 12); cum scilicet Philistei, capta ab Israhel archa domini, eam nitebantur primo et secundo deo ipsorum Dagon in uno templo sociare, sed ne- quaquam id efficere valuerunt; quapropter pocius eligentes cum 30 Dagon, deo suo, morari, archam domini ad terram Israhel re- miserunt. Ita isti sepe denotati, quia ipsimet quedam chimere 5 20 a) Exterminans biblia. 1) Cf. Job XLI. 6. 2) Cf. Eccli. XXI. 10. 3) Cf. Apoc. IX. II. 1) Cf. Eccli. X. 2 (secundum judicem populi, sic et ministri eius). 5) Cf. 35 II. Thess. II. 10. 6) Cf. Eccle. I. 15 (stultorum infinitus est numerus). 7) Cf. II. Timot. III. 8 (reprobi circa fidem). 8) Cf. Oseae IV. 10 (quo- 9) II. Tim. III. 9 niam dominum dereliquerunt in non custodiendo). 11) Cf. Apoc. XVII. 4 (ultra non proficient). 10) Cf. Ezech. VIII. 3. ctc. 12) Cf. I. Reg. V. I sq. b) excusari A. c) indicant A.
Strana 219
Abhominatio desolationis in loco sancto explicatur. 219 existunt, prout de locustis coronatis dictum est superius 1), ita eciam favent effectibus chimerinis, id est figmentis et fabulis conpositis ex inconponibilibusa) conponi; neque mirum, quo- niam maxima est argumentorum dyale[c]tice, scilicet effectus semper gerit similitudinem sue cause. Licet igitur per hoc gen- tes seducerent 2), qui non habent signum dei vivi scriptum in frontibus suis 3), tamen corpore Christi ad suos electos desti- nato, sicud scriptum est 4): „Ubi fuerit corpus, ibi congrega- buntur et aquile“, ipsimet desolatib), sicut ficus infructuosa 5), derelicta a Christo et ab eius spiritu, cum suo Dagon spiri- 10 tualiter remanebunt, [f. 176a] sicut scriptum est 6): „Fiat habi- tacio eorum deserta et in tabernaculis eius non sit, qui in- habitet." Capitulum tercium). Denudacio faciei meretricis magnec). 15 Ulterius in textu de Ezechiele adaptato dicitur 7): „Et ingressus vidi. Et ecce, omnis similitudo reptilium et animalium, abhominacio, eciam universa ydola Israhel depicta in circuitu erant in pariete per totum, et LXX viri de senioribus domus Israhel. Et lechonias, filius Saphan, stabat in medio eorum, stan- 20 cium ante picturas: et unusquique habebat thuribulum in manu sua et vapor nebule de thure consurgebat. Et dixit ad me: Certe vides, fili hominis, que seniores Israhel faciunt in tene- bris, unusquisque in abscondito cubilisd) sui. Dicunt enim: Do- minus non videt nos. Dereliquit dominus terram." Ecce eos, quos hic Ezechiel plane et per singula describit, illos Daniel lucide et in generali edicit loco superius allegato et detegit fucatam faciem mistice meretricis. Nam prius quam dixit de iugi sacrificio auferendo et abhominacione desolacionis locanda, inmediate intulit8): „Et impii in testamentum simula- bunt fraudulenter.“ 25 30 a) inconpossibilibus A. b) rasura in A. cubiculi biblia. c) ita A rubr. d) ita A; 1) v. supra p. 105. 2) Cf. Apoc. XX. 7 (seducet gentes). 3) Cf. 4) Matth. 35 Apoc. IX. 4 (qui non habent signum dei in frontibus suis). 6) Act. I. XXIV. 28. 5) Cf. Job XXIV. 20 (quasi lignum infructuosum). 8) Daniel. XI. 32. 7) Ezech. VIII. 10—12. 20 (in tabernaculis om.).
Abhominatio desolationis in loco sancto explicatur. 219 existunt, prout de locustis coronatis dictum est superius 1), ita eciam favent effectibus chimerinis, id est figmentis et fabulis conpositis ex inconponibilibusa) conponi; neque mirum, quo- niam maxima est argumentorum dyale[c]tice, scilicet effectus semper gerit similitudinem sue cause. Licet igitur per hoc gen- tes seducerent 2), qui non habent signum dei vivi scriptum in frontibus suis 3), tamen corpore Christi ad suos electos desti- nato, sicud scriptum est 4): „Ubi fuerit corpus, ibi congrega- buntur et aquile“, ipsimet desolatib), sicut ficus infructuosa 5), derelicta a Christo et ab eius spiritu, cum suo Dagon spiri- 10 tualiter remanebunt, [f. 176a] sicut scriptum est 6): „Fiat habi- tacio eorum deserta et in tabernaculis eius non sit, qui in- habitet." Capitulum tercium). Denudacio faciei meretricis magnec). 15 Ulterius in textu de Ezechiele adaptato dicitur 7): „Et ingressus vidi. Et ecce, omnis similitudo reptilium et animalium, abhominacio, eciam universa ydola Israhel depicta in circuitu erant in pariete per totum, et LXX viri de senioribus domus Israhel. Et lechonias, filius Saphan, stabat in medio eorum, stan- 20 cium ante picturas: et unusquique habebat thuribulum in manu sua et vapor nebule de thure consurgebat. Et dixit ad me: Certe vides, fili hominis, que seniores Israhel faciunt in tene- bris, unusquisque in abscondito cubilisd) sui. Dicunt enim: Do- minus non videt nos. Dereliquit dominus terram." Ecce eos, quos hic Ezechiel plane et per singula describit, illos Daniel lucide et in generali edicit loco superius allegato et detegit fucatam faciem mistice meretricis. Nam prius quam dixit de iugi sacrificio auferendo et abhominacione desolacionis locanda, inmediate intulit8): „Et impii in testamentum simula- bunt fraudulenter.“ 25 30 a) inconpossibilibus A. b) rasura in A. cubiculi biblia. c) ita A rubr. d) ita A; 1) v. supra p. 105. 2) Cf. Apoc. XX. 7 (seducet gentes). 3) Cf. 4) Matth. 35 Apoc. IX. 4 (qui non habent signum dei in frontibus suis). 6) Act. I. XXIV. 28. 5) Cf. Job XXIV. 20 (quasi lignum infructuosum). 8) Daniel. XI. 32. 7) Ezech. VIII. 10—12. 20 (in tabernaculis om.).
Strana 220
220 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 3. 10 15 25 30 B) Eosdem dominus Jhesus expressit adhuc manifestius, tectum Gog et Magog, id est eorum, qui de tecto et sub tecto no- minis eius et rerum (sic) seducunt gentes christianorum, detegendo et coram illis, qui spiritum dei habent, usque ad collum denu- 5 dando 1), Mt. XXIIII° 2): „Videte, ne quis vos seducat. Multi enim venient in nomine meo, dicentes, quia ego sum Christus. Et seducent multos“a). Et paulo post 3): „Tunc tradent vos in tri- bulacione [m] et occident vos; et eritis odiob) omnibus gentibus propter nomen meum. Et tunc scandalizabuntur multi, et in- vicem tradent, et odio habebunt invicem. Et multi pseudo- prophete surgent et seducent multos. Et quoniam habun- dabit iniquitas, refrigescete) caritas multorum.“ „Cum videritis abhominacionem desolacionis, que dicta est a Danyele pro- pheta, stantem in loco sancto, qui legit, intelligat.“ Et infra4): „Tunc si quis vobis dixerit: Ecce, hic est Christus, aut illic, nolite credere. Surgent enim [pseudochristi et] pseudopro- phete, et dabunt signa magna et prodigia, ita ut in erro- rem inducantur, si fieri potest, eciam electi.“ Et Luce XXIo 5): „Videted), ne seducamini. Multi enim venient in nomine meo, 20 dicentes, quia ego sum, et tempus apropinquavit“e) Et istos eosdem, qui faciem meretricis maxime coram ec- clesia exhibent et ostentant, rebus domini Jhesu coloratam, multum aperte significat II. Cor. XI, dicens 6): „Nam et eius- modi pseudoprophete et apostoli sunt operarii subdoli, trans- figurantes se in apostolos Christi. Et non mirum: ipse enim Sathanas transfigurat se in angelum lucis. Non est igitur ma- gnum, si ministri eius transfigurent se velud ministri iusticie." Item alio sermone atque magis proprio eosdem describit Philipp. III° 7): „Imitatores mei, inquit, estote, fratres, et obser- vate eos, qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram. Multi enim ambulant, quos sepe dixi vobis (nunc autem et flens dico) inimicos crucis Christi: quorum finis interitus, quorum deus venter est et gloria in confusionem ipsorum, qui terrena sapiunt.“ Aliter quoque ipsos exprimit Collocen. IIe, dicens 8): „Nemo 35 a) aut illic, nolite credere sequitur in A, sed posted del. b) sup. lin. add. A. c) et refrigescit false A. d) post corr. A. c) appropinquabit . 1) Cf. Habac. III. 13. 2) Matth. XXIV. 4—5. 3) Matth. XXIV. 9—12 ct 15. 5) Matth. XXIV. 23—21/. 5) Lucac XXI. 8. 6) II. Cor. 8) Coloss. XI. 13—15 (tantum pseudoapostoli). 7) Philipp. III. 17—19. 40 II. 18—23.
220 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 3. 10 15 25 30 B) Eosdem dominus Jhesus expressit adhuc manifestius, tectum Gog et Magog, id est eorum, qui de tecto et sub tecto no- minis eius et rerum (sic) seducunt gentes christianorum, detegendo et coram illis, qui spiritum dei habent, usque ad collum denu- 5 dando 1), Mt. XXIIII° 2): „Videte, ne quis vos seducat. Multi enim venient in nomine meo, dicentes, quia ego sum Christus. Et seducent multos“a). Et paulo post 3): „Tunc tradent vos in tri- bulacione [m] et occident vos; et eritis odiob) omnibus gentibus propter nomen meum. Et tunc scandalizabuntur multi, et in- vicem tradent, et odio habebunt invicem. Et multi pseudo- prophete surgent et seducent multos. Et quoniam habun- dabit iniquitas, refrigescete) caritas multorum.“ „Cum videritis abhominacionem desolacionis, que dicta est a Danyele pro- pheta, stantem in loco sancto, qui legit, intelligat.“ Et infra4): „Tunc si quis vobis dixerit: Ecce, hic est Christus, aut illic, nolite credere. Surgent enim [pseudochristi et] pseudopro- phete, et dabunt signa magna et prodigia, ita ut in erro- rem inducantur, si fieri potest, eciam electi.“ Et Luce XXIo 5): „Videted), ne seducamini. Multi enim venient in nomine meo, 20 dicentes, quia ego sum, et tempus apropinquavit“e) Et istos eosdem, qui faciem meretricis maxime coram ec- clesia exhibent et ostentant, rebus domini Jhesu coloratam, multum aperte significat II. Cor. XI, dicens 6): „Nam et eius- modi pseudoprophete et apostoli sunt operarii subdoli, trans- figurantes se in apostolos Christi. Et non mirum: ipse enim Sathanas transfigurat se in angelum lucis. Non est igitur ma- gnum, si ministri eius transfigurent se velud ministri iusticie." Item alio sermone atque magis proprio eosdem describit Philipp. III° 7): „Imitatores mei, inquit, estote, fratres, et obser- vate eos, qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram. Multi enim ambulant, quos sepe dixi vobis (nunc autem et flens dico) inimicos crucis Christi: quorum finis interitus, quorum deus venter est et gloria in confusionem ipsorum, qui terrena sapiunt.“ Aliter quoque ipsos exprimit Collocen. IIe, dicens 8): „Nemo 35 a) aut illic, nolite credere sequitur in A, sed posted del. b) sup. lin. add. A. c) et refrigescit false A. d) post corr. A. c) appropinquabit . 1) Cf. Habac. III. 13. 2) Matth. XXIV. 4—5. 3) Matth. XXIV. 9—12 ct 15. 5) Matth. XXIV. 23—21/. 5) Lucac XXI. 8. 6) II. Cor. 8) Coloss. XI. 13—15 (tantum pseudoapostoli). 7) Philipp. III. 17—19. 40 II. 18—23.
Strana 221
B) Qualiter d. Jhesus et apostoli indicent pseudoprophetas. 221 vos seducat, volens in humilitate et religione angelorum, que non vidit, ambulans, frustra inflatus sensu carnis sue. Et non tenens caput, ex quo totum corpus, per nexus et coniuncciones subministratum et constructuma), crescit in augmentum dei. Si autem mortui estis cum Christo ab elementis huius mundi, quid adhuc tamquam viventes mundo decernitis? Ne tetigeritis neque gustaveritis neque contrectaveritis, que sunt omnia in interi- tu[m] ipso usu secundum precepta et doctrinas hominum; que sunt quidem racionem habencia sapiencie in supersticione et humilitate, et non ad parcendum corpori, non in honore ali- 10 quo ad saturitatem carnis." Enimvero aliis verbis iterum eosdem indicat I. Thym. IIII°, dicens 1): „Spiritus manifeste dicit, quia in novissimis tempori- bus discedentb) a fide quidam, attendentese) spiritibus erroris et doctrinis demoniorum, in yppocrisi loquencium mendacium et cauteriatam suam habencium conscienciam, prohibencium nubere, abstinere a cibis, quos deus creavit ad percipiendum cum graciarum accione fidelibus et hiis, qui congnoverunt veri- tatem." Atque iterum distinccius istos tales explanat II. Thy. III° 2): 20 „Hoc autem scito, quia in novissimis diebus instabunt tempora periculosa. Erunt homines seipsos amantes, cupidi, elati, su- perbi, blasphemi, parentibus non obedientes, ingrati, scelesti, sine affeccione, sine pace, criminatores, incontinentes, inmites, sine [f. 176b] benignitate, proditores, protervi, timidid), ceci, 25 voluptatum amatores magis quam dei, habentes speciem pie- tatis, virtutem autem eius abnegantes. Et hos devita. Ex hiis sunt, qui penetrant domos et captivas ducunt mulierculas one- ratas peccatis, que ducuntur variis desideriis, semper discentes et numquam ad scienciam veritatis pervenientes. Quemadmodum 30 Yamnes et Mambres restiterunt Moysi, ita et hii resistunt veri- tati, homines corrupti mente, reprobi circa fidem, sed ultra non proficient. Insipiencia enim eorum manifesta erit omnibus, sicut ſet illorum fuit.“ Sed adhuc multum lucide hos novissimos illustres edicit 35 idem apostolus Act. XX. f.3): „Attendite, inquit, vobis et uni- 15 a) con — sup. lin. add. A. b) ita biblia; corr. A. c) attendenti- bus biblia. d) tumidi biblia. 1) I. Tim. IV. 1. 2) II. Tim. III. 1—9. 3) Act. XX. 28.
B) Qualiter d. Jhesus et apostoli indicent pseudoprophetas. 221 vos seducat, volens in humilitate et religione angelorum, que non vidit, ambulans, frustra inflatus sensu carnis sue. Et non tenens caput, ex quo totum corpus, per nexus et coniuncciones subministratum et constructuma), crescit in augmentum dei. Si autem mortui estis cum Christo ab elementis huius mundi, quid adhuc tamquam viventes mundo decernitis? Ne tetigeritis neque gustaveritis neque contrectaveritis, que sunt omnia in interi- tu[m] ipso usu secundum precepta et doctrinas hominum; que sunt quidem racionem habencia sapiencie in supersticione et humilitate, et non ad parcendum corpori, non in honore ali- 10 quo ad saturitatem carnis." Enimvero aliis verbis iterum eosdem indicat I. Thym. IIII°, dicens 1): „Spiritus manifeste dicit, quia in novissimis tempori- bus discedentb) a fide quidam, attendentese) spiritibus erroris et doctrinis demoniorum, in yppocrisi loquencium mendacium et cauteriatam suam habencium conscienciam, prohibencium nubere, abstinere a cibis, quos deus creavit ad percipiendum cum graciarum accione fidelibus et hiis, qui congnoverunt veri- tatem." Atque iterum distinccius istos tales explanat II. Thy. III° 2): 20 „Hoc autem scito, quia in novissimis diebus instabunt tempora periculosa. Erunt homines seipsos amantes, cupidi, elati, su- perbi, blasphemi, parentibus non obedientes, ingrati, scelesti, sine affeccione, sine pace, criminatores, incontinentes, inmites, sine [f. 176b] benignitate, proditores, protervi, timidid), ceci, 25 voluptatum amatores magis quam dei, habentes speciem pie- tatis, virtutem autem eius abnegantes. Et hos devita. Ex hiis sunt, qui penetrant domos et captivas ducunt mulierculas one- ratas peccatis, que ducuntur variis desideriis, semper discentes et numquam ad scienciam veritatis pervenientes. Quemadmodum 30 Yamnes et Mambres restiterunt Moysi, ita et hii resistunt veri- tati, homines corrupti mente, reprobi circa fidem, sed ultra non proficient. Insipiencia enim eorum manifesta erit omnibus, sicut ſet illorum fuit.“ Sed adhuc multum lucide hos novissimos illustres edicit 35 idem apostolus Act. XX. f.3): „Attendite, inquit, vobis et uni- 15 a) con — sup. lin. add. A. b) ita biblia; corr. A. c) attendenti- bus biblia. d) tumidi biblia. 1) I. Tim. IV. 1. 2) II. Tim. III. 1—9. 3) Act. XX. 28.
Strana 222
222 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 3. verso gregi, in quos vos spiritus sanctus posuit, episcopos regere ecclesiam dei, quam acquivisit sanguine suo.“ Et ad proposi- tum 1): „Ego enim scio, quoniam intrabunt post discessionem meam lupi rapaces in vos, non parcentes gregi. Et ex vobis 5 ipsis ex sJurgent viri loquentes perversa, ut abducant discipulos post se." Hic nota tria de pseudochristis vel christianis. Primo, quod ipsi veniunt ex rectoribus et ex devotis solum secundum apparenciam, ut sunt falsi religiosi et falsi 10 christi sive falsi curati et episcopi vel alias prelati et viri reli- giosi. Et hoc manifeste innuit, cum dicit 2): „Et ex vobis ipsis ex[sJurgent." Secundo, quod intrant ad plebes non propter plebes ex caritate, ut eas pascant, sed propter seipsos, ut suam vitam hic 15 ducant delectabilem et honoratam. Propter quod sunt „lupi rapa- ces in grege et non parcunt gregi, sed sibi ipsis“ 3). Unde venit. quod „alligant onera inportabilia super humeros hominum, di- gito autem suo nolunt ea movere“ 4). Tercium est, quod communitatem christianorum non 20 valde diligunt, sed multum delectantur pro se congregare fra- ternitatem vel plures discipulos suos in suam obedienciam et professionem singularem, et hoc faciunt, commendantes seipsos et aliis conventiculis detrahentes. Hoc autem evidenter expri- mit apostolus, cum dicit 5): „Viri loquentes perversa, ut abdu- 25 cant discipulos post se." Dehinc Jacobus eciam non obmisit maculas faciei mu- lieris fornicarie tenaciter insidentes demonstrare, quas vacas nullo fuco facile potest ipsa operire. Unde de adulteraa) huius- modi sic loquitur 6): „Si quis putat se religiosum esse et non refrenans linguam suam, sed seducens cor suum, huius vana est religio.“ Et infra7): „Quod si zelum amarum habetis et con- tenciones sunt in cordibus vestris, nolite gloriari et mendaces esse adversus veritatem. Non est enim ista sapiencia desursum descendens, sedb) terrena, animalis, dyabolica.“ Et paulo post 8): 35 „Adulteri, nescitis, quia amicicia huius mundi inimica est 30 a) de superflue seq. in A. b) post corr. A. 1) Act. XX. 29—30. 2) Act. XX. 30, l. c. 3) Cf. Act. XX. 29. 4) Cf. Matth. XXIII. 4. 5) Act. XX. 30. 6) Jacobi I. 26. 7) Jacobi III. 14. 8) Jacobi IV. 4.
222 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 3. verso gregi, in quos vos spiritus sanctus posuit, episcopos regere ecclesiam dei, quam acquivisit sanguine suo.“ Et ad proposi- tum 1): „Ego enim scio, quoniam intrabunt post discessionem meam lupi rapaces in vos, non parcentes gregi. Et ex vobis 5 ipsis ex sJurgent viri loquentes perversa, ut abducant discipulos post se." Hic nota tria de pseudochristis vel christianis. Primo, quod ipsi veniunt ex rectoribus et ex devotis solum secundum apparenciam, ut sunt falsi religiosi et falsi 10 christi sive falsi curati et episcopi vel alias prelati et viri reli- giosi. Et hoc manifeste innuit, cum dicit 2): „Et ex vobis ipsis ex[sJurgent." Secundo, quod intrant ad plebes non propter plebes ex caritate, ut eas pascant, sed propter seipsos, ut suam vitam hic 15 ducant delectabilem et honoratam. Propter quod sunt „lupi rapa- ces in grege et non parcunt gregi, sed sibi ipsis“ 3). Unde venit. quod „alligant onera inportabilia super humeros hominum, di- gito autem suo nolunt ea movere“ 4). Tercium est, quod communitatem christianorum non 20 valde diligunt, sed multum delectantur pro se congregare fra- ternitatem vel plures discipulos suos in suam obedienciam et professionem singularem, et hoc faciunt, commendantes seipsos et aliis conventiculis detrahentes. Hoc autem evidenter expri- mit apostolus, cum dicit 5): „Viri loquentes perversa, ut abdu- 25 cant discipulos post se." Dehinc Jacobus eciam non obmisit maculas faciei mu- lieris fornicarie tenaciter insidentes demonstrare, quas vacas nullo fuco facile potest ipsa operire. Unde de adulteraa) huius- modi sic loquitur 6): „Si quis putat se religiosum esse et non refrenans linguam suam, sed seducens cor suum, huius vana est religio.“ Et infra7): „Quod si zelum amarum habetis et con- tenciones sunt in cordibus vestris, nolite gloriari et mendaces esse adversus veritatem. Non est enim ista sapiencia desursum descendens, sedb) terrena, animalis, dyabolica.“ Et paulo post 8): 35 „Adulteri, nescitis, quia amicicia huius mundi inimica est 30 a) de superflue seq. in A. b) post corr. A. 1) Act. XX. 29—30. 2) Act. XX. 30, l. c. 3) Cf. Act. XX. 29. 4) Cf. Matth. XXIII. 4. 5) Act. XX. 30. 6) Jacobi I. 26. 7) Jacobi III. 14. 8) Jacobi IV. 4.
Strana 223
Nota auctoris de pseudochristianis. Jacobus et Petrus de eisdem. 223 deoa) ? Quicumque enim voluerit amicus huius mundi fierib), inimicus dei constituitur.“ Petrus autem talibus verbis istam synagogam Sathane et generacionem adulteram et matrem fornicacionum terre, de qua sermo, manifestat, dicens 1): „Fuerunt vero et pseudopro- phete in populo, sicut et in vobis erunt magistri mendaces, qui introducent sectas perdicionis, et eum. qui emit nos, deumc) negant, superducentes sibi celerem perdicionem. Et multi se- quentur eorum luxurias, per quos veritatis via blasphemabitur, et in avaricia fictis verbis de vobis negociabuntur.“ Et post pauca 2): „Magis autem eos, qui post carnem in concupiscenciis immundicie] ambulant dominacionemque contempnunt, au- daces, sibi placentes, sectas non metuunt introducere blasphe- mantes: ubi angeli, fortitudine et virtute cum sint maiores, non portant adversum se execrabile iudicium. Hii vero velud irra- cionabilia pecora, naturaliter in capcionem et in] perniciemd) in hiis, que ignorant, blasphemantes in corrupcione sua peri- bunt; percipientes mercedem iniusticie, voluptatem existimantes diei delicias, coninquinaciones et macule deliciis affluentes, in conviviis suis luxuriantes vobiscum, oculos habentes plenos adulterii et incessabilis delicti. Pellicientes animas instabiles, core) exercitatum avaricia habentes, malediccionis filii, derelin- quentes viam rectam erraverunt, secuti viam Balaam ex Bosor, qui mercedem iniquitatis amavitf), correpcionem vero habuit sue insanie, subiugale mutum animal, hominis voce loquens, prohibuit prophete insipienciam. Hii sunt fontes sine aqua, nebule turbinibus exagitate, quibus caligo tenebrarum reser- vatur. Superba enim vanitatis loquentes pelliciunt in desideriis [carnis] luxurie eos, qui paululum effugiunt, qui in errore con- versati, [f. 177a] libertatem illis promittentes, cum ipsi servi cor- 30 rupcionis, a quo enim quiss) superatus est, huius et servus est. Si enim refugientes coinquinaciones mundi in congnicione do- mini nostri et salvatoris Jhesu Christi, hiis rursum inplicanturh): facta sunt eis posteriora deteriora prioribus. Melius enim eis 10 15 20 25 a) dei biblia. b) amicus esse saeculi huius biblia; fieri sup. lin. add. 35 A ad auctore. c) dominum biblia. d) post corr. A. e) eorum corr. cor f) - i - sup. lin. A. g) sup. lin. A. A in marg. h) implicati su- perantur biblia. 1) II. Petri II. 1—2. 2) II. Petri II. I0—22.
Nota auctoris de pseudochristianis. Jacobus et Petrus de eisdem. 223 deoa) ? Quicumque enim voluerit amicus huius mundi fierib), inimicus dei constituitur.“ Petrus autem talibus verbis istam synagogam Sathane et generacionem adulteram et matrem fornicacionum terre, de qua sermo, manifestat, dicens 1): „Fuerunt vero et pseudopro- phete in populo, sicut et in vobis erunt magistri mendaces, qui introducent sectas perdicionis, et eum. qui emit nos, deumc) negant, superducentes sibi celerem perdicionem. Et multi se- quentur eorum luxurias, per quos veritatis via blasphemabitur, et in avaricia fictis verbis de vobis negociabuntur.“ Et post pauca 2): „Magis autem eos, qui post carnem in concupiscenciis immundicie] ambulant dominacionemque contempnunt, au- daces, sibi placentes, sectas non metuunt introducere blasphe- mantes: ubi angeli, fortitudine et virtute cum sint maiores, non portant adversum se execrabile iudicium. Hii vero velud irra- cionabilia pecora, naturaliter in capcionem et in] perniciemd) in hiis, que ignorant, blasphemantes in corrupcione sua peri- bunt; percipientes mercedem iniusticie, voluptatem existimantes diei delicias, coninquinaciones et macule deliciis affluentes, in conviviis suis luxuriantes vobiscum, oculos habentes plenos adulterii et incessabilis delicti. Pellicientes animas instabiles, core) exercitatum avaricia habentes, malediccionis filii, derelin- quentes viam rectam erraverunt, secuti viam Balaam ex Bosor, qui mercedem iniquitatis amavitf), correpcionem vero habuit sue insanie, subiugale mutum animal, hominis voce loquens, prohibuit prophete insipienciam. Hii sunt fontes sine aqua, nebule turbinibus exagitate, quibus caligo tenebrarum reser- vatur. Superba enim vanitatis loquentes pelliciunt in desideriis [carnis] luxurie eos, qui paululum effugiunt, qui in errore con- versati, [f. 177a] libertatem illis promittentes, cum ipsi servi cor- 30 rupcionis, a quo enim quiss) superatus est, huius et servus est. Si enim refugientes coinquinaciones mundi in congnicione do- mini nostri et salvatoris Jhesu Christi, hiis rursum inplicanturh): facta sunt eis posteriora deteriora prioribus. Melius enim eis 10 15 20 25 a) dei biblia. b) amicus esse saeculi huius biblia; fieri sup. lin. add. 35 A ad auctore. c) dominum biblia. d) post corr. A. e) eorum corr. cor f) - i - sup. lin. A. g) sup. lin. A. A in marg. h) implicati su- perantur biblia. 1) II. Petri II. 1—2. 2) II. Petri II. I0—22.
Strana 224
224 Matthiae de Janov Regulae, 1. III. tr. 5, dist. 10, c. 3 et 4. 5 10 erat non congnoscere viam iusticie quam post agnicionem re- trorsum converti ab eo, quod traditum est illis sancto mandato. Contigit enim [eis illud] veri proverbii : Canis reversus ad vomi- tum suum et sus lota in volutabro luti. — Hanc 1), ecce, vobis, karissimi, secundam scribo epistolam. In quibus vestram excito in commonicione sinceram mentem, ut memores sitis eorum, que predixi, verborum a sanctis prophetis et apostolorum ve- strorum preceptorum domini [et] salvatoris. Hoc primum scien- tes, quod venient in novissimis diebus in decepcione illusores, iuxta proprias concupiscencias ambulantes, dicentes: Ubi est promissio aut adventus eius? Hec omnia Petrus de yppocritis et pseudoprophetis. Capitulum quartuma). 5 Denudacio corum, qui intrinsecus latent in magna meretrice, et quod Antychristus venit de christianis inpiisa). 20 30 Johannes vero in canonica sua talem ponit divisionem inter eos, qui sunt in Christo Jhesu, et eos, qui sunt ex parte Antychristi. „Filioli, inquit 2), nemo vos seducat. Qui iusticiam facit, iustus est, sicud et ille iustus est. Qui facit peccatum, ex dyabolo est, quoniam ab inicio dyabolus peccat. In hoc ap- paruit filius dei, ut destruatb) opera dyaboli. Omnis, qui natus est ex deo, peccatum non facit, quoniam semen ipsius in eo manet, et non potest peccare, quoniam ex deo natus est. In hoc manifesti sunt filii dei et filii dyaboli. Omnis, qui non est 25 iustus, non est ex deo, et qui non diligit fratrem suum, quia hec est annunciacio, quam audistis a principio, ut diligatis alter- utrum. Non sicut Cayn, [qui ex maligno erat, qui) occidit fratrem suum. Et propter quid occidit eum? Quoniam opera eius maligna erant, fratris autem eius iusta.“ Et modico post 3): „Qui non diligit, manet in morte, et omnis, qui odit fratrem suum, homicida est.“ Illos autem tales vocat non longe ante Antychristos, di- cens 4): „Filioli, novissima hora est. Et sicut audivistis, quia 35 a) ita A rubr. b) dissolvat biblia. c) et biblia. 1) II. Petri III. 1—4. 2) I. Joan. III. 7—12. 3) I. Joan. III. 14—15. 4) I. Joan. II. 18—19.
224 Matthiae de Janov Regulae, 1. III. tr. 5, dist. 10, c. 3 et 4. 5 10 erat non congnoscere viam iusticie quam post agnicionem re- trorsum converti ab eo, quod traditum est illis sancto mandato. Contigit enim [eis illud] veri proverbii : Canis reversus ad vomi- tum suum et sus lota in volutabro luti. — Hanc 1), ecce, vobis, karissimi, secundam scribo epistolam. In quibus vestram excito in commonicione sinceram mentem, ut memores sitis eorum, que predixi, verborum a sanctis prophetis et apostolorum ve- strorum preceptorum domini [et] salvatoris. Hoc primum scien- tes, quod venient in novissimis diebus in decepcione illusores, iuxta proprias concupiscencias ambulantes, dicentes: Ubi est promissio aut adventus eius? Hec omnia Petrus de yppocritis et pseudoprophetis. Capitulum quartuma). 5 Denudacio corum, qui intrinsecus latent in magna meretrice, et quod Antychristus venit de christianis inpiisa). 20 30 Johannes vero in canonica sua talem ponit divisionem inter eos, qui sunt in Christo Jhesu, et eos, qui sunt ex parte Antychristi. „Filioli, inquit 2), nemo vos seducat. Qui iusticiam facit, iustus est, sicud et ille iustus est. Qui facit peccatum, ex dyabolo est, quoniam ab inicio dyabolus peccat. In hoc ap- paruit filius dei, ut destruatb) opera dyaboli. Omnis, qui natus est ex deo, peccatum non facit, quoniam semen ipsius in eo manet, et non potest peccare, quoniam ex deo natus est. In hoc manifesti sunt filii dei et filii dyaboli. Omnis, qui non est 25 iustus, non est ex deo, et qui non diligit fratrem suum, quia hec est annunciacio, quam audistis a principio, ut diligatis alter- utrum. Non sicut Cayn, [qui ex maligno erat, qui) occidit fratrem suum. Et propter quid occidit eum? Quoniam opera eius maligna erant, fratris autem eius iusta.“ Et modico post 3): „Qui non diligit, manet in morte, et omnis, qui odit fratrem suum, homicida est.“ Illos autem tales vocat non longe ante Antychristos, di- cens 4): „Filioli, novissima hora est. Et sicut audivistis, quia 35 a) ita A rubr. b) dissolvat biblia. c) et biblia. 1) II. Petri III. 1—4. 2) I. Joan. III. 7—12. 3) I. Joan. III. 14—15. 4) I. Joan. II. 18—19.
Strana 225
Johannes de Antichristo. Unde Antichristus venit. 225 Antychristus venit, nunc autem Antychristi multi facti sunt: unde scimus, quia novissima hora est. Ex nobis prodierunt. sed non erant ex nobis. Nam si fuissent ex nobis, permansissent utique nobiscum, sed ut manifesti sint, quoniam non erant om- nes ex nobis.“ Ecce, quam aperte deducit, secundum quod supra dictum est, quod scilicet Antychristusa) non aliunde venit nisi ex christianis, ymmo non aliud est Antychristus nisi christianus indignus, contrarius Christo Jhesu, vel opere faciendo ullam iniquitatem, sicudb) scriptum est 1): „Confitentur se nosse deum, factis autem negant“, vel sermone, sicut omnis, qui mentitur aut figmenta et fabulas in sanctam ecclesiam introducite), quem- admodum scriptum est in Jeremia XXXIII. c.d) 2): „Prophetal, qui habet sompnia, loquatur sompnia, [et] qui habet sermonem meum, loquatur sermonem meum vere. Quid palleis ad triti- cum? dicit dominus." Dominus enim Jhesus est veritas et dei virtus et dei sa- piencia et ipse est caritas 3). Ergo quicumque facit contra verita- tem verbo mendaci, vel contra virtutem opere iniquo, vel contra sapienciam quovismodo accipiens in vanum animam suam 4), vel contra caritatem admittens inpietatem, ille est Antychristus proprie hic expressus. Unde sequitur c. IIII° 5): „Carissimi, nolite omnif) spiritui credere, sed probate spiritus, si ex deo sint, quoniam multi pseudoprophete exierunt in mundum. In hoc congnoscitur dei spiritus: omnis [spiritus], qui confitetur 25 Jhesum Christum in carne venisse, ex deo est et omnis spiri- tus, qui solvit Jhesum, ex deo non est.“ „Solvit“ autem dicit notanter, videlicet modo supradicto. Nam, ut dictum est, Jhe- sus est omnis virtus et omnis sapiencia et omnis dileccio. Igi- tur quicumque christianus ex proposito seu voluntarie solvit 30 illa, in magno vel in parvo, in parte vel ex toto, ille solvit Jhesum, quia solvit, id est dissolvit et destruit dei virtutem et dei sapienciam et dei dileccionem: et ita est iuste Antichristus. 10 15 20 7) Unde Antichristus venit D I in marg. a) contin. D 1. 2. b) sicud — negant om. D 1. 2. c) post hanc 35 vocem D 1. 2. contin. Et non unus quisque, v. infra, p. 226, lin. 33. d) posterius add. A. e) post corr. A. f) sup. lin. add. ab auctore A. 1) Tit. I. 16. 2) recte Jerem. XXIII. 28. 3) Cf. I. Cor. I. 24 et I. 5) I. Joan. IV. 1—3. Joan. IV. 8. 4) Cf. Psalm. XXIII. A. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 15
Johannes de Antichristo. Unde Antichristus venit. 225 Antychristus venit, nunc autem Antychristi multi facti sunt: unde scimus, quia novissima hora est. Ex nobis prodierunt. sed non erant ex nobis. Nam si fuissent ex nobis, permansissent utique nobiscum, sed ut manifesti sint, quoniam non erant om- nes ex nobis.“ Ecce, quam aperte deducit, secundum quod supra dictum est, quod scilicet Antychristusa) non aliunde venit nisi ex christianis, ymmo non aliud est Antychristus nisi christianus indignus, contrarius Christo Jhesu, vel opere faciendo ullam iniquitatem, sicudb) scriptum est 1): „Confitentur se nosse deum, factis autem negant“, vel sermone, sicut omnis, qui mentitur aut figmenta et fabulas in sanctam ecclesiam introducite), quem- admodum scriptum est in Jeremia XXXIII. c.d) 2): „Prophetal, qui habet sompnia, loquatur sompnia, [et] qui habet sermonem meum, loquatur sermonem meum vere. Quid palleis ad triti- cum? dicit dominus." Dominus enim Jhesus est veritas et dei virtus et dei sa- piencia et ipse est caritas 3). Ergo quicumque facit contra verita- tem verbo mendaci, vel contra virtutem opere iniquo, vel contra sapienciam quovismodo accipiens in vanum animam suam 4), vel contra caritatem admittens inpietatem, ille est Antychristus proprie hic expressus. Unde sequitur c. IIII° 5): „Carissimi, nolite omnif) spiritui credere, sed probate spiritus, si ex deo sint, quoniam multi pseudoprophete exierunt in mundum. In hoc congnoscitur dei spiritus: omnis [spiritus], qui confitetur 25 Jhesum Christum in carne venisse, ex deo est et omnis spiri- tus, qui solvit Jhesum, ex deo non est.“ „Solvit“ autem dicit notanter, videlicet modo supradicto. Nam, ut dictum est, Jhe- sus est omnis virtus et omnis sapiencia et omnis dileccio. Igi- tur quicumque christianus ex proposito seu voluntarie solvit 30 illa, in magno vel in parvo, in parte vel ex toto, ille solvit Jhesum, quia solvit, id est dissolvit et destruit dei virtutem et dei sapienciam et dei dileccionem: et ita est iuste Antichristus. 10 15 20 7) Unde Antichristus venit D I in marg. a) contin. D 1. 2. b) sicud — negant om. D 1. 2. c) post hanc 35 vocem D 1. 2. contin. Et non unus quisque, v. infra, p. 226, lin. 33. d) posterius add. A. e) post corr. A. f) sup. lin. add. ab auctore A. 1) Tit. I. 16. 2) recte Jerem. XXIII. 28. 3) Cf. I. Cor. I. 24 et I. 5) I. Joan. IV. 1—3. Joan. IV. 8. 4) Cf. Psalm. XXIII. A. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 15
Strana 226
226 Matthiae de Janoy Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 1. Et ille christianus solo nomine, qui super alios omnes christianos peccatores habundat iniquitate et in capite omnium contrarius est dei virtuti et dei sapiencie, ipse est sine con- dicione ille maximus et famosus Antychristus. Nam 5 dicitur hic 1): „Et omnis spiritus, qui solvit Jhesum, ex deo non est. Et hic est Antychristus, de quo audistis, quoniam venieta), et nunc iam in mundo est. Et vos e deo estis, filioli, et vicistis eum“, id est spiritum Antychristi, qui est spiritus huius mundi. De quo apostolus 2): „Nos spiritum huius mundi non accepi- 10 mus.“ Spiritus autem huius mundi est amor huius mundi et magnificare atque diligere eab), que sunt huius mundi, ut- pote divicias, gloriam et vitam carnis suavem. Nos autem, id est christiani, non accepimus spiritum istum huius mundi, sed spiritum, qui ex deo est, id est noticiam dei et dilec- 15 cionem fratrum et spem vivam et florentem fructificantemque in vitam eternam. Maior est autem spiritus dei in christianis christis [et] sanctis, quam spiritus mundi [f. 177"] potest esse in christianis antychristis et crudelibus. Ideo subditur 3): „Quoniam maior est, qui in vobis est, quam qui in mundo. Ipsi in mundo 20 sunt, ideo de mundo loquntur et mundus eos audit. Nos ex deo sumus. Qui novit deum, audit nos. Qui autem non est ex deo, non audit nos. In hoc congnoscimus spiritum veritatis et spiritum erroris. Karissimi, diligamus nos invicem, quoniam caritas ex deo est, et omnis, qui diligit fratrem suumc), ex deo 25 est natus et congnoscit deum. Qui non diligit, non habet cari- tatemd) et non novit deum, quoniam deus caritas est.“ Hic est iterum advertendum, quod dicit Johannes 4): „Om- nis spiritus, qui solvit Jhesum, ex deo non est.“ Et hic est Antychristus, primo quod non caro et sanguis est Antychristus, 30 quia „non est nobis colluctacio adversus carnem et sanguinem“5) sed spiritus contrarius spiritui Jhesu, occupans „carnem et san- guinem“, id est homines christianos ipsos, primo et principalius est Antychristus. Ete) non unus spiritus aliquis singularis est Antychristus, sed omnis spiritus malignus expungnans 35 27) Nota A manu posteriore. a) venit biblia. b) post corr. add. in marg. A. c) fratrem suum om. biblia. d) non habet caritatem om. biblia. e) contin. D I. 2. 1) I. Joan. IV. 3—4. 2) I. Cor. H. 12. 3) I. Joan. IV. 4—5. 4) I. Joan. IV. 3. 5) Ephes. VI. 12.
226 Matthiae de Janoy Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 1. Et ille christianus solo nomine, qui super alios omnes christianos peccatores habundat iniquitate et in capite omnium contrarius est dei virtuti et dei sapiencie, ipse est sine con- dicione ille maximus et famosus Antychristus. Nam 5 dicitur hic 1): „Et omnis spiritus, qui solvit Jhesum, ex deo non est. Et hic est Antychristus, de quo audistis, quoniam venieta), et nunc iam in mundo est. Et vos e deo estis, filioli, et vicistis eum“, id est spiritum Antychristi, qui est spiritus huius mundi. De quo apostolus 2): „Nos spiritum huius mundi non accepi- 10 mus.“ Spiritus autem huius mundi est amor huius mundi et magnificare atque diligere eab), que sunt huius mundi, ut- pote divicias, gloriam et vitam carnis suavem. Nos autem, id est christiani, non accepimus spiritum istum huius mundi, sed spiritum, qui ex deo est, id est noticiam dei et dilec- 15 cionem fratrum et spem vivam et florentem fructificantemque in vitam eternam. Maior est autem spiritus dei in christianis christis [et] sanctis, quam spiritus mundi [f. 177"] potest esse in christianis antychristis et crudelibus. Ideo subditur 3): „Quoniam maior est, qui in vobis est, quam qui in mundo. Ipsi in mundo 20 sunt, ideo de mundo loquntur et mundus eos audit. Nos ex deo sumus. Qui novit deum, audit nos. Qui autem non est ex deo, non audit nos. In hoc congnoscimus spiritum veritatis et spiritum erroris. Karissimi, diligamus nos invicem, quoniam caritas ex deo est, et omnis, qui diligit fratrem suumc), ex deo 25 est natus et congnoscit deum. Qui non diligit, non habet cari- tatemd) et non novit deum, quoniam deus caritas est.“ Hic est iterum advertendum, quod dicit Johannes 4): „Om- nis spiritus, qui solvit Jhesum, ex deo non est.“ Et hic est Antychristus, primo quod non caro et sanguis est Antychristus, 30 quia „non est nobis colluctacio adversus carnem et sanguinem“5) sed spiritus contrarius spiritui Jhesu, occupans „carnem et san- guinem“, id est homines christianos ipsos, primo et principalius est Antychristus. Ete) non unus spiritus aliquis singularis est Antychristus, sed omnis spiritus malignus expungnans 35 27) Nota A manu posteriore. a) venit biblia. b) post corr. add. in marg. A. c) fratrem suum om. biblia. d) non habet caritatem om. biblia. e) contin. D I. 2. 1) I. Joan. IV. 3—4. 2) I. Cor. H. 12. 3) I. Joan. IV. 4—5. 4) I. Joan. IV. 3. 5) Ephes. VI. 12.
Strana 227
Quod Antichristus venit de christianis impiis. 227 Jhesum ex hominibus per quecumque sua membra per universam ecclesiam longe et late diffusam quocumque modo erroris vel malicie est Antychri- stus. Et ille homo christianus iniqus, qui in summo gradu est habundancie iniquitatis et gloriatur in malicia et potens est in decepcione1), ipse est summus Antychristusa) vel in ipso est summe Antychristus, id est spiritus contrarius Jhesu Christob). Item quod Antychristus sit omnis spiritus malignus con- trarius per directum vel indirectumc) fidei et moribus Jhesu Christi in hominibus christianis, confirmat hoc de plano textus 10 sequens, ubi dicitur 2): „Et nunc iam in mundo est.“ Ubi nota primo, quod dicit: „et nunc iam.“ Ex quo elici- tur, quod spiritus in gentilibus nec spiritus in Judeis aut aliis extraneis est vel dicitur proprie Antychristus, prout superius est deductum3), sed forte dicitur spiritus inmundus 4), qui fuit per Christum abiudicatus et foras eiectus et dehinc per mu- lierem, sponsam agni, sub pedibus ipsius capite contritus, sicud scriptum est d) 5) : „Donec Sathan conteratur sub pedibus nostris." Itaque ante Christum Jhesum spiritus malus, id est dya- bolus, fuit quidem pater omnis mendacii et omnium inpiorum nuncupatus, sicud scriptum est 6): „Vos ex patre dyabolo estis et ideo opera eius wltis facere. Ille homicida fuit ab inicio et in veritate non stetit, sed quia mendax est et pater eius“ Fuit eciam Sathan, id est adversarius eorum, que dei sunt. Unde Job I7): „Affuit inter eos et Sathan.“ Fuit eciam dictus 25 princeps huius mundi et rex super omnes filios superbie. Unde Joh.e) s): „Nunc princeps huius mundi eicietur foras.“ Fuit spiritus inmundus. Unde Mt.e) 9): „Cum inmundus spiritus exierit ab homine.“ Sed non fuit Antychristus, quia tunc adhuc non erat Christus, quoniam secundum modum loquendi logice, licet ista proposicio sit vera: Christus semper fuit, ta- men ista cum hoc est vera: ante incarnacionem filii dei non fuit Antichristus f). Quamobrem dyabolus, qui ab inicio creature 5 15 20 30 a) om. D 2. b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Faccio vero nequis- d) lacund seq. 35 sima, v. infra p. 230, lin. 18. c) post corr. sup. lin. A. in A. e) lacuna seq. in A. f) anti — sup. lin. add. A. 1) Cf. Psalm. LI. 3. 2) I. Joan. IV. 3. 3) v. supra p. 5—7 et 178. 4) saepius in biblia occurrit. 5) Cf. Judith XIV. 5 (discrepat). 6) Joan. 8) Joan. XII. 31. VIII. 44 (desideria loco opera). 7) Job I. 6. 3) Matth. XII. 43. 40 15
Quod Antichristus venit de christianis impiis. 227 Jhesum ex hominibus per quecumque sua membra per universam ecclesiam longe et late diffusam quocumque modo erroris vel malicie est Antychri- stus. Et ille homo christianus iniqus, qui in summo gradu est habundancie iniquitatis et gloriatur in malicia et potens est in decepcione1), ipse est summus Antychristusa) vel in ipso est summe Antychristus, id est spiritus contrarius Jhesu Christob). Item quod Antychristus sit omnis spiritus malignus con- trarius per directum vel indirectumc) fidei et moribus Jhesu Christi in hominibus christianis, confirmat hoc de plano textus 10 sequens, ubi dicitur 2): „Et nunc iam in mundo est.“ Ubi nota primo, quod dicit: „et nunc iam.“ Ex quo elici- tur, quod spiritus in gentilibus nec spiritus in Judeis aut aliis extraneis est vel dicitur proprie Antychristus, prout superius est deductum3), sed forte dicitur spiritus inmundus 4), qui fuit per Christum abiudicatus et foras eiectus et dehinc per mu- lierem, sponsam agni, sub pedibus ipsius capite contritus, sicud scriptum est d) 5) : „Donec Sathan conteratur sub pedibus nostris." Itaque ante Christum Jhesum spiritus malus, id est dya- bolus, fuit quidem pater omnis mendacii et omnium inpiorum nuncupatus, sicud scriptum est 6): „Vos ex patre dyabolo estis et ideo opera eius wltis facere. Ille homicida fuit ab inicio et in veritate non stetit, sed quia mendax est et pater eius“ Fuit eciam Sathan, id est adversarius eorum, que dei sunt. Unde Job I7): „Affuit inter eos et Sathan.“ Fuit eciam dictus 25 princeps huius mundi et rex super omnes filios superbie. Unde Joh.e) s): „Nunc princeps huius mundi eicietur foras.“ Fuit spiritus inmundus. Unde Mt.e) 9): „Cum inmundus spiritus exierit ab homine.“ Sed non fuit Antychristus, quia tunc adhuc non erat Christus, quoniam secundum modum loquendi logice, licet ista proposicio sit vera: Christus semper fuit, ta- men ista cum hoc est vera: ante incarnacionem filii dei non fuit Antichristus f). Quamobrem dyabolus, qui ab inicio creature 5 15 20 30 a) om. D 2. b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Faccio vero nequis- d) lacund seq. 35 sima, v. infra p. 230, lin. 18. c) post corr. sup. lin. A. in A. e) lacuna seq. in A. f) anti — sup. lin. add. A. 1) Cf. Psalm. LI. 3. 2) I. Joan. IV. 3. 3) v. supra p. 5—7 et 178. 4) saepius in biblia occurrit. 5) Cf. Judith XIV. 5 (discrepat). 6) Joan. 8) Joan. XII. 31. VIII. 44 (desideria loco opera). 7) Job I. 6. 3) Matth. XII. 43. 40 15
Strana 228
228 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 5, dist. 10, c. 4 et 5. 15 fuit mendax et homicida, idem ab inicio sancte ecclesie apostolice incepit esse Christicida et Antichristus, non tamen ubique et per omnia, sed in ecclesia, que est corpus et regnum Christi, quia de hiis, qui foris sunt, nichili Christi in- 5 terest, et ideo si mortui sepeliunt suos mortuos, nichil de hiis ad Christum, quia sunt nichili1), secundum quod scriptum est Ysaie XL. e. 2): „Omnes gentes quasi non sint, [sic sunt] coram eo et quasi nichilum et inane reputate sunt eil“, et quia iam sunt dudum condempnati, sicud scriptum est Jo.a) 3): „Qui non 10 credit, iam b) iudicatus est.“ Nec eciam dyabolus, obpungnans ecclesiam a Judeis et paganis, nec fuit neque erit proprie Antychristus, sed solum est spiritus inmundus vel Sathan et manifestus adversarius et unus simplex spiritus, unico modo contrarius fidei Jhesu Christi. Antychristus autem est omnis spiritus, „qui solvit Jhesum“4) et in omni via malicie et omni genere decep- cionis et principaliter sub speciebus pietatis et apparencie et assimilacionis Jhesu Christo. Propter quod dyabolus cum erat inmundus spiritus, eiectus per Christum ab hominibus, qui 20 fuerunt tunc, eiecto regno dyaboli, effecti regnum et corpus Jhesu Christi, dehinc rediens ad eosdem, invenit iam per Christi Jhesu spiritum ornatos, sicut scriptum estc) 5): „Spiritus domini ornavit celos“, et fide Jhesu purgatos, veluti iterum scriptum est Actuumd) 6): „Fide purificans corda eorum“, sed tamen va- 25 cuos christianos, id est, qui rursum prolapsi ad mundum per dampnacionem in illos et respeccionem retro sunt effecti in Christo palmites infructuose, excise et erecte 7): tunc inmundus spiritus assumptis secum septem [f. 178a] nequioribus se spiri- tibus 8), id est cum omni spiritu „solvente Jhesum“9), id est 30 expugnante spiritum Jhesu bonum, primum in talibus et per tales depravatos et reprobos circa fidem Jhesu 10) incepit esse Antychristus, quoniam notum esse potest ex scripturis, quod septenarius numerus pro universitate accipitur 11). Ita hic a) lacuna seq. in A. b) post corr. A. c) lacuna seq. in A. 35 d) lacuna seq. in A. 1) Cf. I. Cor. V. I2. 2) Isaiae XL. 17. 3) Joan. III. 18. 5) Job XXVI. 13. 4) I. Joan. IV. 3. 7) voces sunt 6) Act. XV. 9. biblicae. 8) Cf. Matth. XII. 45. 9) I. Joan. IV. 3. 10) Cf. II. Tim. III. 8 11) v. ex. gr. Genes. passim. (homines corrupti mente, reprobi circa fidem).
228 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 5, dist. 10, c. 4 et 5. 15 fuit mendax et homicida, idem ab inicio sancte ecclesie apostolice incepit esse Christicida et Antichristus, non tamen ubique et per omnia, sed in ecclesia, que est corpus et regnum Christi, quia de hiis, qui foris sunt, nichili Christi in- 5 terest, et ideo si mortui sepeliunt suos mortuos, nichil de hiis ad Christum, quia sunt nichili1), secundum quod scriptum est Ysaie XL. e. 2): „Omnes gentes quasi non sint, [sic sunt] coram eo et quasi nichilum et inane reputate sunt eil“, et quia iam sunt dudum condempnati, sicud scriptum est Jo.a) 3): „Qui non 10 credit, iam b) iudicatus est.“ Nec eciam dyabolus, obpungnans ecclesiam a Judeis et paganis, nec fuit neque erit proprie Antychristus, sed solum est spiritus inmundus vel Sathan et manifestus adversarius et unus simplex spiritus, unico modo contrarius fidei Jhesu Christi. Antychristus autem est omnis spiritus, „qui solvit Jhesum“4) et in omni via malicie et omni genere decep- cionis et principaliter sub speciebus pietatis et apparencie et assimilacionis Jhesu Christo. Propter quod dyabolus cum erat inmundus spiritus, eiectus per Christum ab hominibus, qui 20 fuerunt tunc, eiecto regno dyaboli, effecti regnum et corpus Jhesu Christi, dehinc rediens ad eosdem, invenit iam per Christi Jhesu spiritum ornatos, sicut scriptum estc) 5): „Spiritus domini ornavit celos“, et fide Jhesu purgatos, veluti iterum scriptum est Actuumd) 6): „Fide purificans corda eorum“, sed tamen va- 25 cuos christianos, id est, qui rursum prolapsi ad mundum per dampnacionem in illos et respeccionem retro sunt effecti in Christo palmites infructuose, excise et erecte 7): tunc inmundus spiritus assumptis secum septem [f. 178a] nequioribus se spiri- tibus 8), id est cum omni spiritu „solvente Jhesum“9), id est 30 expugnante spiritum Jhesu bonum, primum in talibus et per tales depravatos et reprobos circa fidem Jhesu 10) incepit esse Antychristus, quoniam notum esse potest ex scripturis, quod septenarius numerus pro universitate accipitur 11). Ita hic a) lacuna seq. in A. b) post corr. A. c) lacuna seq. in A. 35 d) lacuna seq. in A. 1) Cf. I. Cor. V. I2. 2) Isaiae XL. 17. 3) Joan. III. 18. 5) Job XXVI. 13. 4) I. Joan. IV. 3. 7) voces sunt 6) Act. XV. 9. biblicae. 8) Cf. Matth. XII. 45. 9) I. Joan. IV. 3. 10) Cf. II. Tim. III. 8 11) v. ex. gr. Genes. passim. (homines corrupti mente, reprobi circa fidem).
Strana 229
Distinctio Sathanae et Antichristi. 229 septem spiritus nequiores accipiuntur pro omni genere ini- quitatis et malicie spiritualisa) in celestibus et pro omni fraudulencia invadendi sanctos dei pro omnique genere de- cepcionum secundumb) totum posse Sathane et ipsius altitudi- nem excogitat ar jum et confict arjum, que altitudo Sathane, subau- dis in circumveniendo electos, et ipsius astucia est ita subtilis et efficax ad nocendum, ut omnem industriam supperet hominum et omne ingenium, eciam electorum, ita quod dicat veritas Apoc.e) 1): „Qui non congnoverunt altitudinem Sathane.“ Hec igitur ipsa altitudo in decipiendo per omnem viam et modum 10 sibi possibilem et concessum a deo et in nocendo veritati Christi et virtuti atque sapiencie intelligitur per septem spiri- tus nequiores et per omnem spiritum solventem Jhesum, et hic est Antychristus, qui iam tunc erat in mundo secundum ipsius primordia et conceptus et natus. 5 15 Capitulum quintum“. Ostensio culcioris vestis meretricis et subtilioris fucie) adultere et de subtilitate maiore decipiendi christianos a spiritu Antychristif). Prius namque dyabolus, postquam semel sibi subiugavit genus humanum, „fortis, armatus, tenens atrium suum, in pace 20 cuncta possidebat“2), et non egebat magna opera vel multipli- citate decepcionum contra homines ante adventum Jhesu Christi, quia faciliter et, sicud predictum est, uno simplici spiritu inmundicie, saltem principaliter per ipsum inva- debat et vexabat genus hominum. Et ideo de mundo primiti- 25 vorum dicitur, quo(d) omnis quidem caro corruperat viam suam3); et dehinc de Sodoma et Gomorras) et filiabus Loth 4), de Ga- baonitis et Levite cum uxore 5); post hec de filiis Israhel cum mulieribus Madianitharum per procuracionem Balaam 6), ita eciam de Sampsone 7), David 8) et Salomone 9), simul et multis 30 aliis scriptum estli), quomodo spiritus inmundus in ipsos omnes suam exercuit potestatem. 19) Nota totum bene A. a) sup. lin. corr. A. b) sed corr. secundum A. d) ita A rubr. e) post ras. A. f) ita A rubr. lin. A. h) dicitur corr. scriptum est A. 1) Apoc. II. 24. 2) Cf. Ludae XI. 21. 3) Cf. Genes. VI. 12. 4) Cf. Gen. XIX. 1 sq. et 30 sq. 5) Cf. II. Reg. XXI. I sq. 6) Cf. Numer. XXV. I Sq. ") Cf. III. Reg. XI. I Sq. 8) Cf. II. Reg. XI. I sq. 7) Cf. Judic. YVI. sq. c) lacuna seq. in A. 8) post corr. sup. 35
Distinctio Sathanae et Antichristi. 229 septem spiritus nequiores accipiuntur pro omni genere ini- quitatis et malicie spiritualisa) in celestibus et pro omni fraudulencia invadendi sanctos dei pro omnique genere de- cepcionum secundumb) totum posse Sathane et ipsius altitudi- nem excogitat ar jum et confict arjum, que altitudo Sathane, subau- dis in circumveniendo electos, et ipsius astucia est ita subtilis et efficax ad nocendum, ut omnem industriam supperet hominum et omne ingenium, eciam electorum, ita quod dicat veritas Apoc.e) 1): „Qui non congnoverunt altitudinem Sathane.“ Hec igitur ipsa altitudo in decipiendo per omnem viam et modum 10 sibi possibilem et concessum a deo et in nocendo veritati Christi et virtuti atque sapiencie intelligitur per septem spiri- tus nequiores et per omnem spiritum solventem Jhesum, et hic est Antychristus, qui iam tunc erat in mundo secundum ipsius primordia et conceptus et natus. 5 15 Capitulum quintum“. Ostensio culcioris vestis meretricis et subtilioris fucie) adultere et de subtilitate maiore decipiendi christianos a spiritu Antychristif). Prius namque dyabolus, postquam semel sibi subiugavit genus humanum, „fortis, armatus, tenens atrium suum, in pace 20 cuncta possidebat“2), et non egebat magna opera vel multipli- citate decepcionum contra homines ante adventum Jhesu Christi, quia faciliter et, sicud predictum est, uno simplici spiritu inmundicie, saltem principaliter per ipsum inva- debat et vexabat genus hominum. Et ideo de mundo primiti- 25 vorum dicitur, quo(d) omnis quidem caro corruperat viam suam3); et dehinc de Sodoma et Gomorras) et filiabus Loth 4), de Ga- baonitis et Levite cum uxore 5); post hec de filiis Israhel cum mulieribus Madianitharum per procuracionem Balaam 6), ita eciam de Sampsone 7), David 8) et Salomone 9), simul et multis 30 aliis scriptum estli), quomodo spiritus inmundus in ipsos omnes suam exercuit potestatem. 19) Nota totum bene A. a) sup. lin. corr. A. b) sed corr. secundum A. d) ita A rubr. e) post ras. A. f) ita A rubr. lin. A. h) dicitur corr. scriptum est A. 1) Apoc. II. 24. 2) Cf. Ludae XI. 21. 3) Cf. Genes. VI. 12. 4) Cf. Gen. XIX. 1 sq. et 30 sq. 5) Cf. II. Reg. XXI. I sq. 6) Cf. Numer. XXV. I Sq. ") Cf. III. Reg. XI. I Sq. 8) Cf. II. Reg. XI. I sq. 7) Cf. Judic. YVI. sq. c) lacuna seq. in A. 8) post corr. sup. 35
Strana 230
230 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 5. Enimvero cum domini Jhesu venit spiritus septi- formis, id est [spiritus] universe et perfecte et sufficientissime salutis [et] gracie, et homines dignos se per Christum Jhesum adinplevit, omnia, que sunt in hoc mundo visibilia et invisi- bilia, ad cooperacionem salutis deum diligentibus adducens et convertens, sicut scriptum est Ro. VIII° 1): „Omnia diligentibus deum cooperantur ad bonum“, et iterum Ty. 12): „Omnia munda mundis“, et omnem veritatem ipsos edocens, omni lu- mine illustravit et de claritate tamquam a domini spiritu trans- 10 formando 3): tunc sancti dei homines cogitaciones dyaboli non ignorabant 4), quoniam tunc fuit a Jhesu Christo spoliatus et denudatus (sicut scriptum est5): „Denudasti fundamenta eius usque ad collum“) et foras eiectus. Et tunc primum necesse incubuit nequam spiritui et inmundo secum assumere universi- 15 tatem omnium spirituum pessimorum et adhibere omnem ope- ram et sagacitatem ad sanctos dei decipiendum et inpungnan- dum. Sic et fecit usque hodie. Faccioa) vero nequissima et efficacissima nequam spiritui est sanctos decipere per species bonorum, que sancti appre- 20 hendere et tenere summe conantur, et idcirco nichil contra tales etb) presertim contra electos dei proficeret, si eos per nudam maliciam attemptaret. Nichil etenim inbecillius dyabolo denu- dato in conparacione electorum. Igitur astutus et ipsius spiri- tus, armatus omni fraude, sub colore bonorum et sanctitatis et 25 religionis inducere habundanciam iniquitatis satagit et falsitatis, et id, quod est mendacium, per apparentem veritatem opperire: et illud est proprie adventus ac opus Antichristir), se- cundum diffinicionem apostoli, secundum operacionem Sathane in omnid) virtute, gracia et signis 6). Igitur Antychristus, id est omnis spiritus malignus ha- bitans in fictis christianis, principaliter et maxime venit et suam negociacionem adinplet per falsos prophetas et apostolos, et hoc est per religiosos indignos et sacerdotes carnales, per sapientes iniquos et doctores, quia illi sunt ei a) contin. D 1. 2. b) ita D 2; om. A D I. c) post hane vocem D 1. 2. contin. Quapropter Antychristus est maxime, v. infra p. 231, lin. 14. d) post corr. A. 5 30 35 40 1) Roman. VIII. 28. 3) Cf. II. Cor. III. 18. 4) Cf. 2) Tit. I. 15. 5) Habac. III. 13. II. Cor. II. 11 (non enim ignoramus cogitationes eius). 6) Cf. II. Thess. II. 9.
230 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 5. Enimvero cum domini Jhesu venit spiritus septi- formis, id est [spiritus] universe et perfecte et sufficientissime salutis [et] gracie, et homines dignos se per Christum Jhesum adinplevit, omnia, que sunt in hoc mundo visibilia et invisi- bilia, ad cooperacionem salutis deum diligentibus adducens et convertens, sicut scriptum est Ro. VIII° 1): „Omnia diligentibus deum cooperantur ad bonum“, et iterum Ty. 12): „Omnia munda mundis“, et omnem veritatem ipsos edocens, omni lu- mine illustravit et de claritate tamquam a domini spiritu trans- 10 formando 3): tunc sancti dei homines cogitaciones dyaboli non ignorabant 4), quoniam tunc fuit a Jhesu Christo spoliatus et denudatus (sicut scriptum est5): „Denudasti fundamenta eius usque ad collum“) et foras eiectus. Et tunc primum necesse incubuit nequam spiritui et inmundo secum assumere universi- 15 tatem omnium spirituum pessimorum et adhibere omnem ope- ram et sagacitatem ad sanctos dei decipiendum et inpungnan- dum. Sic et fecit usque hodie. Faccioa) vero nequissima et efficacissima nequam spiritui est sanctos decipere per species bonorum, que sancti appre- 20 hendere et tenere summe conantur, et idcirco nichil contra tales etb) presertim contra electos dei proficeret, si eos per nudam maliciam attemptaret. Nichil etenim inbecillius dyabolo denu- dato in conparacione electorum. Igitur astutus et ipsius spiri- tus, armatus omni fraude, sub colore bonorum et sanctitatis et 25 religionis inducere habundanciam iniquitatis satagit et falsitatis, et id, quod est mendacium, per apparentem veritatem opperire: et illud est proprie adventus ac opus Antichristir), se- cundum diffinicionem apostoli, secundum operacionem Sathane in omnid) virtute, gracia et signis 6). Igitur Antychristus, id est omnis spiritus malignus ha- bitans in fictis christianis, principaliter et maxime venit et suam negociacionem adinplet per falsos prophetas et apostolos, et hoc est per religiosos indignos et sacerdotes carnales, per sapientes iniquos et doctores, quia illi sunt ei a) contin. D 1. 2. b) ita D 2; om. A D I. c) post hane vocem D 1. 2. contin. Quapropter Antychristus est maxime, v. infra p. 231, lin. 14. d) post corr. A. 5 30 35 40 1) Roman. VIII. 28. 3) Cf. II. Cor. III. 18. 4) Cf. 2) Tit. I. 15. 5) Habac. III. 13. II. Cor. II. 11 (non enim ignoramus cogitationes eius). 6) Cf. II. Thess. II. 9.
Strana 231
Adventus et opus Antichristi. 231 efficacissimi ad nocendum dei populis, quemadmodum figura- tum est in Regum XXII', ubi dicitur 1): „Vidi dominum super solium suum sedentem et omnem exercitum celi assistentem ei a dextris et a sinistris. Et ait dominus: Quis decipiet Achab, regem Israhel, ut ascendat et cadat in Ramoth Galaad? Et dixit unus verba huiusmodi et alius aliter. Egressus est autem spiritus et stetit coram eo et ait.“ Nota, quod magna sunt hic misteria intexta, quoniam notat scriptura hec spiritum singu- larem, qui ponderose ait 2): „Ego decipiam. Cui locutus est do- minus: In quo?“ Ecce, quomodo hic innuitur ponderose subtilis- 10 sima et nequissima decepcio. Nam sequitur 3): „Et ille ait: Egre- diar, et ero [ f. 178b] spiritus mendax in ore omnium prophetarum eius. Et dixit dominus: Decipies et prevalebis. Egredere et fac ita." Quaproptera) Antychristus maxime et principaliter in falsis christianis etb) precipue in pseudoprophetis esse pu- tandus est et ponendus atque timendus et cavendusc), prout dixit Christus 4): „Attendite vobis a falsis prophetis, qui veni- unt ad vos in vestimentis ovium“; et loquens de temporibus novissimis Antychristi, dixit Mt. XXIIII° 5): „Videte, ne quis vos seducat. Multi venient in nomine meo, dicentes, quia ego sum 20 Christus, et multos seducent.“ Et infra 6): „Surgent pseudochristi et pseudoprophete et dabunt signa magna et prodigia, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, et electi.“ Quia igitur ipso- rum inicia tempore apostolorum iam emergere videbantur, et ideo subiungit Johannes, ubi supra, dicens?): „Et nunc iam in 25 mundo est“, scilicet Antichristus. Et quia, ut sepe dictum est d), sub speciebus religiositatis et pietatis spiritus malus fidem et mores corrumpere molliebatur, idcirco dicit apostolus II. Col. ult imo] s): „Nam misterium iam operatur iniquitatis, tantum [ut], qui tenet, teneat, donec de medio fiat“, supple sublatus ipsemet 30 „de medio“, scilicet laqueorum dyaboli et huius mundi mali- gnantis, vel donec de medio ecclesie sancte fiat sublatus et ablatus ipse Antychristus. Hic iterum est notandum, quod dicit communiter ewange- lista, ubi supra 8): „Vos ex deo estis, filioli, et vicistis eum, quo- 35 a) contin. D 1. 2. b) om. D I. c) post hans vocem D r. 2. contin. Caput autem Antichristi, v. infra p. 232, lin. 27. d) sup. lin. A. 1) III. Reg. XXII. 19—21. 2) III. Reg. XXII. 21. 3) III. Reg. 6) Matth. XXIV. 24. XXII. 22. 4) Matth. VII. 13. 5) Matth. XXIV. 4—5. 8) recte II. Thess. II. 7. 7) I. Joan. IV. 3. 8) I. Joan. IV. 4. 15 40
Adventus et opus Antichristi. 231 efficacissimi ad nocendum dei populis, quemadmodum figura- tum est in Regum XXII', ubi dicitur 1): „Vidi dominum super solium suum sedentem et omnem exercitum celi assistentem ei a dextris et a sinistris. Et ait dominus: Quis decipiet Achab, regem Israhel, ut ascendat et cadat in Ramoth Galaad? Et dixit unus verba huiusmodi et alius aliter. Egressus est autem spiritus et stetit coram eo et ait.“ Nota, quod magna sunt hic misteria intexta, quoniam notat scriptura hec spiritum singu- larem, qui ponderose ait 2): „Ego decipiam. Cui locutus est do- minus: In quo?“ Ecce, quomodo hic innuitur ponderose subtilis- 10 sima et nequissima decepcio. Nam sequitur 3): „Et ille ait: Egre- diar, et ero [ f. 178b] spiritus mendax in ore omnium prophetarum eius. Et dixit dominus: Decipies et prevalebis. Egredere et fac ita." Quaproptera) Antychristus maxime et principaliter in falsis christianis etb) precipue in pseudoprophetis esse pu- tandus est et ponendus atque timendus et cavendusc), prout dixit Christus 4): „Attendite vobis a falsis prophetis, qui veni- unt ad vos in vestimentis ovium“; et loquens de temporibus novissimis Antychristi, dixit Mt. XXIIII° 5): „Videte, ne quis vos seducat. Multi venient in nomine meo, dicentes, quia ego sum 20 Christus, et multos seducent.“ Et infra 6): „Surgent pseudochristi et pseudoprophete et dabunt signa magna et prodigia, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, et electi.“ Quia igitur ipso- rum inicia tempore apostolorum iam emergere videbantur, et ideo subiungit Johannes, ubi supra, dicens?): „Et nunc iam in 25 mundo est“, scilicet Antichristus. Et quia, ut sepe dictum est d), sub speciebus religiositatis et pietatis spiritus malus fidem et mores corrumpere molliebatur, idcirco dicit apostolus II. Col. ult imo] s): „Nam misterium iam operatur iniquitatis, tantum [ut], qui tenet, teneat, donec de medio fiat“, supple sublatus ipsemet 30 „de medio“, scilicet laqueorum dyaboli et huius mundi mali- gnantis, vel donec de medio ecclesie sancte fiat sublatus et ablatus ipse Antychristus. Hic iterum est notandum, quod dicit communiter ewange- lista, ubi supra 8): „Vos ex deo estis, filioli, et vicistis eum, quo- 35 a) contin. D 1. 2. b) om. D I. c) post hans vocem D r. 2. contin. Caput autem Antichristi, v. infra p. 232, lin. 27. d) sup. lin. A. 1) III. Reg. XXII. 19—21. 2) III. Reg. XXII. 21. 3) III. Reg. 6) Matth. XXIV. 24. XXII. 22. 4) Matth. VII. 13. 5) Matth. XXIV. 4—5. 8) recte II. Thess. II. 7. 7) I. Joan. IV. 3. 8) I. Joan. IV. 4. 15 40
Strana 232
Matthiae de Janoy Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 5. 232 niam maior est, qui in vobis est, quam qui in mundo.“ Ecce, enim hic iterum expresse innuit illum esse Antichristum, qui est in mundo, et ille est dyabolus cum omni spiritu solvente Jhesum, quoniam ipse est deus huius seculi a Paulo nuncupatus, ubi 5 dixita) 1): „In quibus deus huius seculi excecavit corda eorum.“ Item „princeps huius mundi“, ubi supra2). Et „spiritus sui nequiores“ 3), id est instructi omni genere decepcionum decipere populum christianum, illi, inquam, sunt potestates et rectores mundi et spiritualia nequicie in celestibus appellati 4), ut patet ex iam dictis: „mundi“ vero, non creature dei, „quia omnis creatura deib) bona est“, I. Thy. IIII° 5), sed „mundi“, id est hominum impiorum in hoc mundo vel hominum amancium hunc mundum, negligencium suum creatorem; et sic mundus collectus ex spiritibus malignis et hominibus amatoribus mundi „totus positus est in maligno“ secundum apostolum6) et deo suo contrarius; et ita omnis christianus electus et sublatus est de hoc mundo, et iam non est de hoc mundo, quemadmodum scriptum est Jo. XVI°7): „Ego dedi eis sermonem tuum et mundus odio eos habuit, quia non sunt de hoc mundo, sicut et ego non 20 sum de mundo“; et supra XVa s) : „Si mundus vos odit, scitote, quia priorem me vobis6) odio habuit. Si de mundo fuissetis, mundus, quod suum erat, diligeret. Quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos de mundo, propterea odit vos mundus. Mementote sermonis mei“, etc., ibidem. Item in Jo. III°9): „No- 25 lite mirari, fratres, si odit vos mundus. Nos scimus, quoniam translati sumus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres." Ex istis infertur, quid est Antychristus. Nam caputd Antichristi, ut dictum est, exstat omnis spiritus solvens Jhe- sum modo prenotatoe), et corpus Antychristi est omnis 30 multitudo christianorum, que apostatavit iterum ad mundum per conformitatem et amorem huius mundi et vivit secundum hunc mundum. Undef) sequitur, quod christiani conversi sunt in antychristianos omnes, qui post hoc seculum abierunt. a) lacuna seq. in A. b) quia o. c. dei add. in marg. 1. c) vos 35 biblia. d) Caput autem Antichristi est oc., contin. D 1. 2. e) modo pre- notato om. D 1. 2. 1) Unde — de corpore Antychristi om. D 1. 2. 10 15 1) II. Cor. IV. 4 (excaecavit mentes infidelium). 3) Cf. Matth. XII. 45. 4) Cf. Ephes. VI. 12. 6) Cf. I. Joan. V. 19. 7) recte Joan. XVII. 14. 40 ") I. ſoan. III. 13—14. 2) Cf. Joan. XIV. 30. 5) I. Tim. IV. 4. 8) Joan. XV. 18—20.
Matthiae de Janoy Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 5. 232 niam maior est, qui in vobis est, quam qui in mundo.“ Ecce, enim hic iterum expresse innuit illum esse Antichristum, qui est in mundo, et ille est dyabolus cum omni spiritu solvente Jhesum, quoniam ipse est deus huius seculi a Paulo nuncupatus, ubi 5 dixita) 1): „In quibus deus huius seculi excecavit corda eorum.“ Item „princeps huius mundi“, ubi supra2). Et „spiritus sui nequiores“ 3), id est instructi omni genere decepcionum decipere populum christianum, illi, inquam, sunt potestates et rectores mundi et spiritualia nequicie in celestibus appellati 4), ut patet ex iam dictis: „mundi“ vero, non creature dei, „quia omnis creatura deib) bona est“, I. Thy. IIII° 5), sed „mundi“, id est hominum impiorum in hoc mundo vel hominum amancium hunc mundum, negligencium suum creatorem; et sic mundus collectus ex spiritibus malignis et hominibus amatoribus mundi „totus positus est in maligno“ secundum apostolum6) et deo suo contrarius; et ita omnis christianus electus et sublatus est de hoc mundo, et iam non est de hoc mundo, quemadmodum scriptum est Jo. XVI°7): „Ego dedi eis sermonem tuum et mundus odio eos habuit, quia non sunt de hoc mundo, sicut et ego non 20 sum de mundo“; et supra XVa s) : „Si mundus vos odit, scitote, quia priorem me vobis6) odio habuit. Si de mundo fuissetis, mundus, quod suum erat, diligeret. Quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos de mundo, propterea odit vos mundus. Mementote sermonis mei“, etc., ibidem. Item in Jo. III°9): „No- 25 lite mirari, fratres, si odit vos mundus. Nos scimus, quoniam translati sumus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres." Ex istis infertur, quid est Antychristus. Nam caputd Antichristi, ut dictum est, exstat omnis spiritus solvens Jhe- sum modo prenotatoe), et corpus Antychristi est omnis 30 multitudo christianorum, que apostatavit iterum ad mundum per conformitatem et amorem huius mundi et vivit secundum hunc mundum. Undef) sequitur, quod christiani conversi sunt in antychristianos omnes, qui post hoc seculum abierunt. a) lacuna seq. in A. b) quia o. c. dei add. in marg. 1. c) vos 35 biblia. d) Caput autem Antichristi est oc., contin. D 1. 2. e) modo pre- notato om. D 1. 2. 1) Unde — de corpore Antychristi om. D 1. 2. 10 15 1) II. Cor. IV. 4 (excaecavit mentes infidelium). 3) Cf. Matth. XII. 45. 4) Cf. Ephes. VI. 12. 6) Cf. I. Joan. V. 19. 7) recte Joan. XVII. 14. 40 ") I. ſoan. III. 13—14. 2) Cf. Joan. XIV. 30. 5) I. Tim. IV. 4. 8) Joan. XV. 18—20.
Strana 233
De capite, corpore et membris Antichristi. 233 Ex quo ulterius sequitur, quod omnis christianus, qui hunc mundum diligit, ab hoc mundo congregacione collecta ex spi- ritibus malignis et amatoribus huius mundi christianis, est mem- brum et de corpore Antychristi. Et omnis christianus carnalis, qui libenter et frequenter loquitur de hoc mundo et diligit ea, que sunt in mundo, habet in fronte sua et in dextra sua signum evidens 1), quod est membrum Antychristi. Et quanto est huiuscemodi christianus in maiori statu ecclesie vel quanto est superior in ecclesia officio, personatu et dignitate, tanto est maior Antychristus et propinquius membrum suo capiti. Et dum 10 huiusmodi est in supremo gradu ecclesie et presidet omnibus aliis potencia et auctoritate, tunc ille est summus et in summo Antichristus, singulariter denotatusa) per aposto- lum inquientem, ubi supra 2): „Quoniam nisi venerit discessio primum“, etc. ibidem. Verumptamen pro eo, quod hic ponuntur iniqui christiani quandoque esse (1) meretrix fornicaria, quandoque ponuntur esse vel dicuntur (2) corpus et membra Antychristi [f 179a], quandoque ponuntur esse (3) ipsemet Antychristus, est notandum, quod chri- stianus et primum sacerdosb) amator huius seculi, si et in quan- 20 tum ex libidine dominandi aliis conchristianis est superior vel prelatus aliorum et ad hoc cupiditate propria vel equivalen- ter se ingessit, est hic notatus per Antychristum, quia est de directo christo dei fideli contrarius. Sed christianus amator huius seculi et primum sacerdos, qui ob amorem glorie et ho- 25 noris et ob cupiditatem diviciarum et deliciarum carnis, carens spiritu Jhesu, subest dulciter et grate denotatis superioribus et prelatis, similiter spiritum Jhesu non habentibus, est mem- brum Antychristi. Et multituto illorume) carnalis talium christianorum est corpus Antychristi. Et ipsa est mere- 30 trix et adultera mistica hic designata. Ex quibus potest colligi, quod unus et idem carnalis et desolatus a spiritu Jhesu christianus quandoque simul est Anty- christus, meretrix et membrum Antychristi, diversis tamen 15 1) Nota A. 18) Nota totum bene 1 in marg. fol. sup. a) post hanc vocem D 1. 2. contin. Habundancia iniquitatis oc., v. infra in dist. XI, cap. 3. b) sacerdotes corr. sacerdos A manu auct. c) illarum false A. 35 1) Cf. Apoc. XIII. 16 (habere characteren in dextera manu sua aut in 2) II. Thess. II. 3 (cf. p. 209). frontibus suis). 40
De capite, corpore et membris Antichristi. 233 Ex quo ulterius sequitur, quod omnis christianus, qui hunc mundum diligit, ab hoc mundo congregacione collecta ex spi- ritibus malignis et amatoribus huius mundi christianis, est mem- brum et de corpore Antychristi. Et omnis christianus carnalis, qui libenter et frequenter loquitur de hoc mundo et diligit ea, que sunt in mundo, habet in fronte sua et in dextra sua signum evidens 1), quod est membrum Antychristi. Et quanto est huiuscemodi christianus in maiori statu ecclesie vel quanto est superior in ecclesia officio, personatu et dignitate, tanto est maior Antychristus et propinquius membrum suo capiti. Et dum 10 huiusmodi est in supremo gradu ecclesie et presidet omnibus aliis potencia et auctoritate, tunc ille est summus et in summo Antichristus, singulariter denotatusa) per aposto- lum inquientem, ubi supra 2): „Quoniam nisi venerit discessio primum“, etc. ibidem. Verumptamen pro eo, quod hic ponuntur iniqui christiani quandoque esse (1) meretrix fornicaria, quandoque ponuntur esse vel dicuntur (2) corpus et membra Antychristi [f 179a], quandoque ponuntur esse (3) ipsemet Antychristus, est notandum, quod chri- stianus et primum sacerdosb) amator huius seculi, si et in quan- 20 tum ex libidine dominandi aliis conchristianis est superior vel prelatus aliorum et ad hoc cupiditate propria vel equivalen- ter se ingessit, est hic notatus per Antychristum, quia est de directo christo dei fideli contrarius. Sed christianus amator huius seculi et primum sacerdos, qui ob amorem glorie et ho- 25 noris et ob cupiditatem diviciarum et deliciarum carnis, carens spiritu Jhesu, subest dulciter et grate denotatis superioribus et prelatis, similiter spiritum Jhesu non habentibus, est mem- brum Antychristi. Et multituto illorume) carnalis talium christianorum est corpus Antychristi. Et ipsa est mere- 30 trix et adultera mistica hic designata. Ex quibus potest colligi, quod unus et idem carnalis et desolatus a spiritu Jhesu christianus quandoque simul est Anty- christus, meretrix et membrum Antychristi, diversis tamen 15 1) Nota A. 18) Nota totum bene 1 in marg. fol. sup. a) post hanc vocem D 1. 2. contin. Habundancia iniquitatis oc., v. infra in dist. XI, cap. 3. b) sacerdotes corr. sacerdos A manu auct. c) illarum false A. 35 1) Cf. Apoc. XIII. 16 (habere characteren in dextera manu sua aut in 2) II. Thess. II. 3 (cf. p. 209). frontibus suis). 40
Strana 234
234 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 5. respectibus, et quandoque interpolatim et seorsum quodlibet istorum in veritate potest dici successive. Item omnis huiusmodi christianus inpius, qui amat hunc mundum et amatur ab ipso et in illoa) sibi ipsi blanditur et 5 conplacet, quanto magis est religione vel speciebus sanctitatis insignior et precellens, tanto iterum est maior Antychristus et proximior sue simulacioni et subtili conposicioni, atque sic efficacior ad nocendum dei electis. At ulterius ille talis chri- stianus, existens in summa apparencia religionis et sanctitatis, 1o est in summo Antichristus seu apostolus Antychristi. Ideo ad probacionem huius evidentem in textu subditur 1): „Ipsi de mundo sunt: ideo de mundo locuntur et mundus eos audit. Nos ex deo sumus. Qui novit deum, audit nos. Qui au- tem non est ex deo, non audit nos: in hoc congnoscimus spi- ritum veritatis et spiritum erroris. Karissimi, diligamus nos in- vicem, quoniam caritas ex deo est, et omnis, qui diligit fratrem suumb5), ex deo natus est et congnoscit deum. Qui non diligit, non habet caritatem etc) non novit deum, quoniam deus cari- tas est." Ecce quam palam denudat Antichristum per dileccionis posicionem; videlicet si dileccio inest chri- stiano proximorum, id est eorum, qui sincere sunt in Christo Jhesu principaliter, nec non aliorum, eciam inimicorum, tunc omni remoto dubio ipse est Christus vel membrum Christi, 25 sicut alia scriptura dicit Jo. XIII° 2): „In hoc congnoscent omnes, quia mei discipuli estis, si dileccionem habueritis ad invicem." Si autem dileccio in christiano habundat huius mundi et eorum, que sunt in hoc mundo, magis quam proximorum, pre- sertim ad Jhesum crucifixum, tunc iterum sine fallo est Anty- 30 christus seu de corpore Antychristi, quoniam in toto est chri- stianus contrarius Jhesu Christo, mortua fide nichil sibi suffra- gante, quia talis credulitas neque dyabolis suffragatur; veritas quippe testatur Jaco. IIII', dicens ad huiuscemodi christianos 3) „Adulteri, inquit, nescitis, quia amicicia huius mundi inimica 35 est deo? Quicumque igitur amicus voluerit esse huius seculi, 15 20 a) corr. ab ed.; illis A. b) fratrem suum om. biblia. c) non habet caritatem et om. biblia. 1) I. Joan. IV. 5. est Dei). 2) Joan. XIII. 35. 3) Jacobi IV. 4—; (inimica
234 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 5. respectibus, et quandoque interpolatim et seorsum quodlibet istorum in veritate potest dici successive. Item omnis huiusmodi christianus inpius, qui amat hunc mundum et amatur ab ipso et in illoa) sibi ipsi blanditur et 5 conplacet, quanto magis est religione vel speciebus sanctitatis insignior et precellens, tanto iterum est maior Antychristus et proximior sue simulacioni et subtili conposicioni, atque sic efficacior ad nocendum dei electis. At ulterius ille talis chri- stianus, existens in summa apparencia religionis et sanctitatis, 1o est in summo Antichristus seu apostolus Antychristi. Ideo ad probacionem huius evidentem in textu subditur 1): „Ipsi de mundo sunt: ideo de mundo locuntur et mundus eos audit. Nos ex deo sumus. Qui novit deum, audit nos. Qui au- tem non est ex deo, non audit nos: in hoc congnoscimus spi- ritum veritatis et spiritum erroris. Karissimi, diligamus nos in- vicem, quoniam caritas ex deo est, et omnis, qui diligit fratrem suumb5), ex deo natus est et congnoscit deum. Qui non diligit, non habet caritatem etc) non novit deum, quoniam deus cari- tas est." Ecce quam palam denudat Antichristum per dileccionis posicionem; videlicet si dileccio inest chri- stiano proximorum, id est eorum, qui sincere sunt in Christo Jhesu principaliter, nec non aliorum, eciam inimicorum, tunc omni remoto dubio ipse est Christus vel membrum Christi, 25 sicut alia scriptura dicit Jo. XIII° 2): „In hoc congnoscent omnes, quia mei discipuli estis, si dileccionem habueritis ad invicem." Si autem dileccio in christiano habundat huius mundi et eorum, que sunt in hoc mundo, magis quam proximorum, pre- sertim ad Jhesum crucifixum, tunc iterum sine fallo est Anty- 30 christus seu de corpore Antychristi, quoniam in toto est chri- stianus contrarius Jhesu Christo, mortua fide nichil sibi suffra- gante, quia talis credulitas neque dyabolis suffragatur; veritas quippe testatur Jaco. IIII', dicens ad huiuscemodi christianos 3) „Adulteri, inquit, nescitis, quia amicicia huius mundi inimica 35 est deo? Quicumque igitur amicus voluerit esse huius seculi, 15 20 a) corr. ab ed.; illis A. b) fratrem suum om. biblia. c) non habet caritatem et om. biblia. 1) I. Joan. IV. 5. est Dei). 2) Joan. XIII. 35. 3) Jacobi IV. 4—; (inimica
Strana 235
Antichristi diversis respectibus. 235 inimicus dei constituitur. An putatis, quia inaniter scriptura dicat: Ad invidiam concupiscit spiritus, qui habitat in vobis?“ Item, quod amor et sequela huius mundi facit de christiano Antychristum, Johannes, ubi supra, mani- festat, dicens Ia ca. II°1): „Scribo vobis, inquit, iuvenes, quiaa fortes estis et verbum dei in vobis manet et vicistis malignum“, quod per omnia est idem, quod supra est allegatum. Et postea subdit Johannes, dicens 2): „Et nunc iam in mundo est“, scilicet Antychristus. „Vos ex deo estis, filioli.“ Et tunc ad propositum: „Et vicistis eum, quoniam maior est, qui in vobis est, quam 10 qui in mundo.“ Et mox specificat Antichristos: „Ipsi, inquit, de mundo sunt: ideo de mundo loquntur et mundus eos audit." Quapropter inmediate infertur, ubi supra in Jo anne: „Et vici- stis malignum“, inquit 3): „Nolite diligere mundum neque ea, que in mundo sunt. Si quis diligit mundum, non est caritas 15 patris in eo. Quoniam omne, quod est in mundo, concupi- scencia carnis est et concupiscencia oculorum et superbia vite, que non est ex patre, sed ex mundo est. Et mundus transibit b) et concupiscencia eius.“ Et tunc mox subdit quasi per modum sequele determinacionem Antychristi 4): „Filioli, novissima hora 20 est. Et sicut audivistis. quia Antychristus venit, nunc autem Antychristi multi sunt.“ Enimvero consequenter specificat, unde sint illi Antichristi. Nam subiungit, dicens 5): „Ex nobis pro- dierunt, sed non erant ex nobis. Nam sic) fuissent ex nobis, permansissent utique nobiscum. Sed ut manifesti sint, quoniam 25 non sunt omnes ex nobis.“ Ac si dicat: „Sed ex mundo.“ Per quid possunt hec probari, nisi per ea, que supra dicta sunt? Et d) quomodo? Quia victi sunt a maligno, iam existentes chri- stiani. Per quem modum? Quia diligunt mundum et ea, que in mundo sunt, scilicet concupiscenciam carnis et concupiscen- 30 ciam oculorum et superbiam vite. Per quid autem hoc [f. 179h cognoscimus? Per id, quod in sequentibus additur 6) : „Ipsi, in- quit, de mundo sunt. Ideo de mundo loquntur et mundus eos audit.“ In argumentum est alibi veritas, que dicit 7): „Ex ha- bundancia cordis os loquitur.“ 33 a) habeo scq. in A. b) transit biblia. d) ut false A. c) sup. lin. add. 4. 1) I. Joan. II. 14. 2) II. Joan. IV. 3—5. 3) I. Joan. II. 15—17. 4) I. Joan. II. 18. 5) I. Joan. II. 19. ) I. Joan. IV. 5. 7) Matth. XII. 34.
Antichristi diversis respectibus. 235 inimicus dei constituitur. An putatis, quia inaniter scriptura dicat: Ad invidiam concupiscit spiritus, qui habitat in vobis?“ Item, quod amor et sequela huius mundi facit de christiano Antychristum, Johannes, ubi supra, mani- festat, dicens Ia ca. II°1): „Scribo vobis, inquit, iuvenes, quiaa fortes estis et verbum dei in vobis manet et vicistis malignum“, quod per omnia est idem, quod supra est allegatum. Et postea subdit Johannes, dicens 2): „Et nunc iam in mundo est“, scilicet Antychristus. „Vos ex deo estis, filioli.“ Et tunc ad propositum: „Et vicistis eum, quoniam maior est, qui in vobis est, quam 10 qui in mundo.“ Et mox specificat Antichristos: „Ipsi, inquit, de mundo sunt: ideo de mundo loquntur et mundus eos audit." Quapropter inmediate infertur, ubi supra in Jo anne: „Et vici- stis malignum“, inquit 3): „Nolite diligere mundum neque ea, que in mundo sunt. Si quis diligit mundum, non est caritas 15 patris in eo. Quoniam omne, quod est in mundo, concupi- scencia carnis est et concupiscencia oculorum et superbia vite, que non est ex patre, sed ex mundo est. Et mundus transibit b) et concupiscencia eius.“ Et tunc mox subdit quasi per modum sequele determinacionem Antychristi 4): „Filioli, novissima hora 20 est. Et sicut audivistis. quia Antychristus venit, nunc autem Antychristi multi sunt.“ Enimvero consequenter specificat, unde sint illi Antichristi. Nam subiungit, dicens 5): „Ex nobis pro- dierunt, sed non erant ex nobis. Nam sic) fuissent ex nobis, permansissent utique nobiscum. Sed ut manifesti sint, quoniam 25 non sunt omnes ex nobis.“ Ac si dicat: „Sed ex mundo.“ Per quid possunt hec probari, nisi per ea, que supra dicta sunt? Et d) quomodo? Quia victi sunt a maligno, iam existentes chri- stiani. Per quem modum? Quia diligunt mundum et ea, que in mundo sunt, scilicet concupiscenciam carnis et concupiscen- 30 ciam oculorum et superbiam vite. Per quid autem hoc [f. 179h cognoscimus? Per id, quod in sequentibus additur 6) : „Ipsi, in- quit, de mundo sunt. Ideo de mundo loquntur et mundus eos audit.“ In argumentum est alibi veritas, que dicit 7): „Ex ha- bundancia cordis os loquitur.“ 33 a) habeo scq. in A. b) transit biblia. d) ut false A. c) sup. lin. add. 4. 1) I. Joan. II. 14. 2) II. Joan. IV. 3—5. 3) I. Joan. II. 15—17. 4) I. Joan. II. 18. 5) I. Joan. II. 19. ) I. Joan. IV. 5. 7) Matth. XII. 34.
Strana 236
236 Matthiae de Janoy Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 6. Capitulum sextuma). Revelacio Antychristorum et magne meretricis secundum Judam Thadeum et quo modo diligenter fuit hec meretrix ab antiquo descripta et prophetata, etc.a). 10 15 20 25 30 Hec de illo ewangelista de hiis, qui sunt in corpore Anti- christi. Judas quoque de eisdem in canonica sua, revelans adhuc limpidius dedecus Antichristi et pudenda eius meretricisb), sic loquitur 1): „Subintroierunt enim, inquit, quidam homines (qui olym prescripti sunt in hoc iudicio) inpii, dei nostri graciam transferentes in luxuriam, et solum dominatorem et dominum nostrum Jhesum Christum negantes. Commonered) autem vos volo, scientes semel omnia, quoniam Jhesus populum suum de terra Egypti salvans, secundo eos, qui non crediderunt, per- didit. Angelos vero, qui non servaverunt suum principatum, sed dereliqu'er]unt suum domicilium, [in] iudicium magni dei, vinculis eternis sub caligine reservavit. Sicut Sodoma et Go- mora, et finitime civitates simili modoe) exfornicate, et abeuntes post carnem alteram, facte sunt exemplum, ignis eterni penas sustinentes. Similiter et hii, quif) carnem maculant, domina- torems) autem spernunt, maiestatem autem blasphemant. Cum Michael archangelus cumb) dyabolo disputans altricareti) de Moysi corpore, non est ausus iudicium inferre blasphemie, sed dixit: Imperet tibi dominus. Hii autem, quecumque quidem ignorant, blasphemant, quecumque autem naturaliter, tamquam muta animalia, norunt, in hiis corrumpuntur. Ve illis, quia in via Cayn abierunt et dek) errore Balaam mercede effusi sunt et [in] contradiccione Chore perierunt. Hii sunt, quil) in epulis suis macule, convivantes sine timore, semetipsos pascentes, nu- bes sine aqua, que a ventis circumferuntur, arbores autumpnales, infructuose, bis mortue, eradicate, tluctus feri maris, dispuman- tes in) [suas] confusiones, sidera errancia, quibus procella tene- brarum in eternum conservata est. Prophetavit autem et de 35 b) post corr. A. c) iudicium biblia. d) post corr..1. a) ita A rubr. e) modo repetitur in A. f) et hi carnem quidem m. biblia. g) do- h) post corr. A. i) altercaretur biblia. k) om. biblia. minationem biblia. 1) om. biblia. 1) despumantes biblia. 1) Judae 4—16.
236 Matthiae de Janoy Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 6. Capitulum sextuma). Revelacio Antychristorum et magne meretricis secundum Judam Thadeum et quo modo diligenter fuit hec meretrix ab antiquo descripta et prophetata, etc.a). 10 15 20 25 30 Hec de illo ewangelista de hiis, qui sunt in corpore Anti- christi. Judas quoque de eisdem in canonica sua, revelans adhuc limpidius dedecus Antichristi et pudenda eius meretricisb), sic loquitur 1): „Subintroierunt enim, inquit, quidam homines (qui olym prescripti sunt in hoc iudicio) inpii, dei nostri graciam transferentes in luxuriam, et solum dominatorem et dominum nostrum Jhesum Christum negantes. Commonered) autem vos volo, scientes semel omnia, quoniam Jhesus populum suum de terra Egypti salvans, secundo eos, qui non crediderunt, per- didit. Angelos vero, qui non servaverunt suum principatum, sed dereliqu'er]unt suum domicilium, [in] iudicium magni dei, vinculis eternis sub caligine reservavit. Sicut Sodoma et Go- mora, et finitime civitates simili modoe) exfornicate, et abeuntes post carnem alteram, facte sunt exemplum, ignis eterni penas sustinentes. Similiter et hii, quif) carnem maculant, domina- torems) autem spernunt, maiestatem autem blasphemant. Cum Michael archangelus cumb) dyabolo disputans altricareti) de Moysi corpore, non est ausus iudicium inferre blasphemie, sed dixit: Imperet tibi dominus. Hii autem, quecumque quidem ignorant, blasphemant, quecumque autem naturaliter, tamquam muta animalia, norunt, in hiis corrumpuntur. Ve illis, quia in via Cayn abierunt et dek) errore Balaam mercede effusi sunt et [in] contradiccione Chore perierunt. Hii sunt, quil) in epulis suis macule, convivantes sine timore, semetipsos pascentes, nu- bes sine aqua, que a ventis circumferuntur, arbores autumpnales, infructuose, bis mortue, eradicate, tluctus feri maris, dispuman- tes in) [suas] confusiones, sidera errancia, quibus procella tene- brarum in eternum conservata est. Prophetavit autem et de 35 b) post corr. A. c) iudicium biblia. d) post corr..1. a) ita A rubr. e) modo repetitur in A. f) et hi carnem quidem m. biblia. g) do- h) post corr. A. i) altercaretur biblia. k) om. biblia. minationem biblia. 1) om. biblia. 1) despumantes biblia. 1) Judae 4—16.
Strana 237
Revelatio Antichristorum secundum Judam. 237 hiis septimus ab Adam Enoch, dicens: Ecce, venit dominus in sanctis milibus suis facere iudicium contra omnes et arguere omnes impios de omnibus operibus impietatis eorum, quibus inpie egerunt set] de omnibus duris, que locuti sunt contra deum peccatores impii. Hii sunt murmuratores querulosi, se- cundum desyderia sua ambulantes, et os illorum loquitura) su- perba, mirantes personas questus causa. Ex quibus verbis quatuorb) manifeste trahuntur, que in- minent modernos nequam clericos et religiosos. Primum, quod licet sint carnales et spiritum Jhesu non 10 habentes, tamen ostendunt se et confitentur spirituales esse vel nolunt haberi carnales aut nominari. Et istud intelligit Judas, cum dicit: „Subintroierunt quidam homines“, id est subdole et occulte introierunt, quod Daniel propheta dicit 1): „Et impii in testamentum simulabunt fraudulenter.“ Secundum, quod magna fuit a principio cura spiritui sancto et hiis, qui sollicitudinem gerebant pro salute electorum dei pro evitandis huiusmodi hominibus, negociatoribus dyaboli et falsis christis, et idcirco ipsos dudum, quanto magis proprie fieri potuit, describserunt et cavendum eos sanctis dei sunt or- 20 tati. Et idcirco addit: „Qui olym prescripti sunt.“ Et infra: „Pro- phetavit autem de hiis septimus ab Adam Enoch.“ Propter quod et dominus Jhesus et eius apostoli notanter et frequenter dixerunt 2): „Attendite a falsis prophetis“, et 3): „Videte, ne quis vos seducat“, et multa similia. Unde eciam elicitur, quod tales 25 nocivi sunt valde et difficilimi ad cavendum. Tercium, quod homines illi, qui sub religione et statu spiritualium sunt carnales et voluptatum magis quam dei ama- tores, ideo dona dei et sacramenta et omnem graciam Christi Jhesu convertunt ad suos questus, et ut per talia adipiscantur vitam comodosam et delectabilem sue carni, secundum quod alibi scriptum est II. Pe. II°4): „Percipientes mercedem iniusticie, voluptatem existimantes diei delicias, coninquinaciones, et macule deliciis affluentes, in conviviis [suis] luxuriantes vobiscum, oculos habentes plenos adulterii et incessabilis delicti.“ Tangit 35 30 a) in marg. add. A; hos (sic) et superbiam (sic) A. b) recte sex, confer infra. 1) Daniel. XI. 32. 2) Matth. VII. 15. 3) Matth. XXIV. 4. 4) II. Petri II. 13.
Revelatio Antichristorum secundum Judam. 237 hiis septimus ab Adam Enoch, dicens: Ecce, venit dominus in sanctis milibus suis facere iudicium contra omnes et arguere omnes impios de omnibus operibus impietatis eorum, quibus inpie egerunt set] de omnibus duris, que locuti sunt contra deum peccatores impii. Hii sunt murmuratores querulosi, se- cundum desyderia sua ambulantes, et os illorum loquitura) su- perba, mirantes personas questus causa. Ex quibus verbis quatuorb) manifeste trahuntur, que in- minent modernos nequam clericos et religiosos. Primum, quod licet sint carnales et spiritum Jhesu non 10 habentes, tamen ostendunt se et confitentur spirituales esse vel nolunt haberi carnales aut nominari. Et istud intelligit Judas, cum dicit: „Subintroierunt quidam homines“, id est subdole et occulte introierunt, quod Daniel propheta dicit 1): „Et impii in testamentum simulabunt fraudulenter.“ Secundum, quod magna fuit a principio cura spiritui sancto et hiis, qui sollicitudinem gerebant pro salute electorum dei pro evitandis huiusmodi hominibus, negociatoribus dyaboli et falsis christis, et idcirco ipsos dudum, quanto magis proprie fieri potuit, describserunt et cavendum eos sanctis dei sunt or- 20 tati. Et idcirco addit: „Qui olym prescripti sunt.“ Et infra: „Pro- phetavit autem de hiis septimus ab Adam Enoch.“ Propter quod et dominus Jhesus et eius apostoli notanter et frequenter dixerunt 2): „Attendite a falsis prophetis“, et 3): „Videte, ne quis vos seducat“, et multa similia. Unde eciam elicitur, quod tales 25 nocivi sunt valde et difficilimi ad cavendum. Tercium, quod homines illi, qui sub religione et statu spiritualium sunt carnales et voluptatum magis quam dei ama- tores, ideo dona dei et sacramenta et omnem graciam Christi Jhesu convertunt ad suos questus, et ut per talia adipiscantur vitam comodosam et delectabilem sue carni, secundum quod alibi scriptum est II. Pe. II°4): „Percipientes mercedem iniusticie, voluptatem existimantes diei delicias, coninquinaciones, et macule deliciis affluentes, in conviviis [suis] luxuriantes vobiscum, oculos habentes plenos adulterii et incessabilis delicti.“ Tangit 35 30 a) in marg. add. A; hos (sic) et superbiam (sic) A. b) recte sex, confer infra. 1) Daniel. XI. 32. 2) Matth. VII. 15. 3) Matth. XXIV. 4. 4) II. Petri II. 13.
Strana 238
238 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 6 et 7. autem ista Judas, cum dicit: „Dei nostri graciam transferentes in luxuriam“, et infra: „Qui carnem maculant." Quartum est, quod necessario sequitur ad tercium, vide- licet contemptus vel oblivio Jhesu crucifixi illusia) pro pecca- toribus vel parvificacio in mente. Nemo etenim dicit: Dominus Jhesus, nisi in spiritu [f. 180a] sancto 1). Igitur omnis christianus carnalis vel sine spiritu dei non potest Jhesum crucifixum ma- gnificare, saltem dulciter et digne, sed pronus existit Jhesum consputum et suspensum vel erubescendum et silendum aut 10 contempnendum et negandum, non verbis, tamen factis oppo- sitis cruci et conceptui Christi Jhesu. Propter quod eciam apo- stolus dicebat, ubi supra2): „Nam multi ambulant, de quibus sepe dixi vobis (nunc autem et flens dico) inimicos crucis Christi: [quorum finis interitus:] quorum deus venter est et 15 gloria in confusionemb), qui terrena sapiunt.“ Et hoc est, quod innuit hic Judas, dicens: „Dominatorem et dominum nostrum Jhesum Christum negantes“, et infra: „Dominatorem autem spernunt“, etc. Quintum est, quod illi tales homines, quia volunt et 20 secundum carnem et secundum spiritum vivere, et hunc mun- dum, simul et celum dulciter possidere, ideo circa quodlibet illorum reprobi et inconstantes efficiuntur, neque calidi, neque frigidi, sed tepidi 3) et per consequens sunt gravis abhominacio Jhesu Cristi, ad quos dicit Mt. XII 4): „Yppocrite, quo modo 25 potestis bona loqui, cum sitis mali? Aut facite arborem malam et fructus eius malos, aut facite arborem bonam et fructus eius bonos.“ Et ad idem Ecci.c) dicitur 5): „Sicd) enim peccator in duplici via congnoscitur“, et iterum 6): „Ve duplici corde." Sextum est, quod yppocrite circa ea, que aput se sunt, 30 sunt corrupti et inutiles, et circa ea bona, que alii faciunt, sunt invidi et detractores. Ad quos est proverbium7): „Noli pro- hibere bene facere eum, qui potest: si valles, et ipse benefac.“ Et ideo dicit hic Judas de talibus: „Hii autem, quecumque [quidem] ignorant, blasphemant, quecumque autem tamquam 35 a) post corr. A. b) in confusione biblia. c) lacuna seq. in A. d) post corr. sup. lin. A. 1) Cf. I. Cor. XII. 3. 2) Philipp. III. 18—19. 3) Cf. Apoc. III. I6. 4) Matth. XII. 33—34 (inverso ordine). 5) Eccli. V. 13. *) Eccli. II. 14. 7) Proverb. III. 27.
238 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 6 et 7. autem ista Judas, cum dicit: „Dei nostri graciam transferentes in luxuriam“, et infra: „Qui carnem maculant." Quartum est, quod necessario sequitur ad tercium, vide- licet contemptus vel oblivio Jhesu crucifixi illusia) pro pecca- toribus vel parvificacio in mente. Nemo etenim dicit: Dominus Jhesus, nisi in spiritu [f. 180a] sancto 1). Igitur omnis christianus carnalis vel sine spiritu dei non potest Jhesum crucifixum ma- gnificare, saltem dulciter et digne, sed pronus existit Jhesum consputum et suspensum vel erubescendum et silendum aut 10 contempnendum et negandum, non verbis, tamen factis oppo- sitis cruci et conceptui Christi Jhesu. Propter quod eciam apo- stolus dicebat, ubi supra2): „Nam multi ambulant, de quibus sepe dixi vobis (nunc autem et flens dico) inimicos crucis Christi: [quorum finis interitus:] quorum deus venter est et 15 gloria in confusionemb), qui terrena sapiunt.“ Et hoc est, quod innuit hic Judas, dicens: „Dominatorem et dominum nostrum Jhesum Christum negantes“, et infra: „Dominatorem autem spernunt“, etc. Quintum est, quod illi tales homines, quia volunt et 20 secundum carnem et secundum spiritum vivere, et hunc mun- dum, simul et celum dulciter possidere, ideo circa quodlibet illorum reprobi et inconstantes efficiuntur, neque calidi, neque frigidi, sed tepidi 3) et per consequens sunt gravis abhominacio Jhesu Cristi, ad quos dicit Mt. XII 4): „Yppocrite, quo modo 25 potestis bona loqui, cum sitis mali? Aut facite arborem malam et fructus eius malos, aut facite arborem bonam et fructus eius bonos.“ Et ad idem Ecci.c) dicitur 5): „Sicd) enim peccator in duplici via congnoscitur“, et iterum 6): „Ve duplici corde." Sextum est, quod yppocrite circa ea, que aput se sunt, 30 sunt corrupti et inutiles, et circa ea bona, que alii faciunt, sunt invidi et detractores. Ad quos est proverbium7): „Noli pro- hibere bene facere eum, qui potest: si valles, et ipse benefac.“ Et ideo dicit hic Judas de talibus: „Hii autem, quecumque [quidem] ignorant, blasphemant, quecumque autem tamquam 35 a) post corr. A. b) in confusione biblia. c) lacuna seq. in A. d) post corr. sup. lin. A. 1) Cf. I. Cor. XII. 3. 2) Philipp. III. 18—19. 3) Cf. Apoc. III. I6. 4) Matth. XII. 33—34 (inverso ordine). 5) Eccli. V. 13. *) Eccli. II. 14. 7) Proverb. III. 27.
Strana 239
C. Revelatio Antichristi secundum doctores. 239 muta animalia, naturaliter norunt, in hiis corrumpuntur.“ Dehinc hec, que dicta sunt, omnia repetens et conportans, dicit: „Hii sunt in epulis suis macule, convivantes." Capitulum septimuma). Revelacio manifestior Antvchristi et meretricis eius secundum 5 doctores et secundum Gregoriuma). Hec itaque sint dicta de illis indignis christianis et apo- statis, qui simul conpacti constituunt unam magnam Babylon spiritualiter, que est magna meretrix et mater fornicacionum a Johanne visa et descripta, ubi supra 1). Que collegi ex apo- 10 stolis [B/ et prophetis /A/. Nunc adhuc ad noticiam istorum pauca, licet, addiciam /C ex doctoribus, qui tamquam propinquiores temporibus peri- culosis presentibus lucidius istam meretricem magnam, de qua sermo, descripserunt. 15 [I.] Unde dicit Gregorius Moralium 34, ca. 20 2): „Hii nimirum, qui humilitatem, que virtutum magistrab) est, nesciunt, usum sui laboris perdunt, eciamsi qua bona sinte), que operari vide a ntur d), quia surgentis fabrice robusta celsitudo non figitur, que nequaquam per fundamenti fortitudinem in petra solli- 20 datur. Soli ergo ruine crescit, quod edificant, quia ante molem fabrice humilitatis fundamentac) non procurant. Quos bene ab intimis prodimus, si paucis in exterioribus ostendamus. Cunctis namque superba aput se cogitacione tumentibus inest clamor in locucione, amaritudo in silencio, dissolucio in hylaritate, fer- 25 vorf) in tristicia, inhonestas in accione, honestas in ymagine, erreccio in incessu, rancor in responsione. Horum mens semper est ad irrigandass) contumelias vallida, ad tollerandas infirma; ad obediendum pigra, ad lacessendos vero alios inportuna; ad ea, que facere debet et prevalet, ignava, ad ea autem, que facere 30 16) Nota hic A. a) ita A. b) mater editio. c) sunt editio. d) operantur videntur (sic) A. e) fundamina ed. f) furor ed. g) ita A; irrogandas ed. 1) Cf. Apoc. XVII. 5 (v. supra p. 176). 2) recte S. Gregorii Magni Moral. XXXIV, c. 51 et 52, ap. Migne, PL, t. 76, col. 746—747. 35
C. Revelatio Antichristi secundum doctores. 239 muta animalia, naturaliter norunt, in hiis corrumpuntur.“ Dehinc hec, que dicta sunt, omnia repetens et conportans, dicit: „Hii sunt in epulis suis macule, convivantes." Capitulum septimuma). Revelacio manifestior Antvchristi et meretricis eius secundum 5 doctores et secundum Gregoriuma). Hec itaque sint dicta de illis indignis christianis et apo- statis, qui simul conpacti constituunt unam magnam Babylon spiritualiter, que est magna meretrix et mater fornicacionum a Johanne visa et descripta, ubi supra 1). Que collegi ex apo- 10 stolis [B/ et prophetis /A/. Nunc adhuc ad noticiam istorum pauca, licet, addiciam /C ex doctoribus, qui tamquam propinquiores temporibus peri- culosis presentibus lucidius istam meretricem magnam, de qua sermo, descripserunt. 15 [I.] Unde dicit Gregorius Moralium 34, ca. 20 2): „Hii nimirum, qui humilitatem, que virtutum magistrab) est, nesciunt, usum sui laboris perdunt, eciamsi qua bona sinte), que operari vide a ntur d), quia surgentis fabrice robusta celsitudo non figitur, que nequaquam per fundamenti fortitudinem in petra solli- 20 datur. Soli ergo ruine crescit, quod edificant, quia ante molem fabrice humilitatis fundamentac) non procurant. Quos bene ab intimis prodimus, si paucis in exterioribus ostendamus. Cunctis namque superba aput se cogitacione tumentibus inest clamor in locucione, amaritudo in silencio, dissolucio in hylaritate, fer- 25 vorf) in tristicia, inhonestas in accione, honestas in ymagine, erreccio in incessu, rancor in responsione. Horum mens semper est ad irrigandass) contumelias vallida, ad tollerandas infirma; ad obediendum pigra, ad lacessendos vero alios inportuna; ad ea, que facere debet et prevalet, ignava, ad ea autem, que facere 30 16) Nota hic A. a) ita A. b) mater editio. c) sunt editio. d) operantur videntur (sic) A. e) fundamina ed. f) furor ed. g) ita A; irrogandas ed. 1) Cf. Apoc. XVII. 5 (v. supra p. 176). 2) recte S. Gregorii Magni Moral. XXXIV, c. 51 et 52, ap. Migne, PL, t. 76, col. 746—747. 35
Strana 240
240 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 7 et 8. 10 nec debet nec prevalet, parataa). Hec in eo, quod sponte non appetit nullis exhortacionibus flectitur, ad hoc autem, quod latenter [desiderat], querit, ut cogatur, quia dum metuit ex desi- derio [suo] vilescere, optat vim in sua voluntate tollerare." Hic beatissimus papa Gregorius secundum nomen suum multum vigilanter detexit yppocrisim et revelavit dampnosam ignominiam magne „matris fornicacionum et abhominacionum terre" 1), id est christianorum fictorum et principaliter sacer- dotum et clericorum carnalium, et in libris Moralium suorum et in ceteris suis dictis singulis, ex debito sui officii papalis faciendo suum gregem circumspectum et bene munitum contra lupos. Capitulum octavumb). Revelacio magne meretricis secundum Bernhardumb). [II.] Sed adhuc amplius et magis specifice hoc idem fecit beatissimus Bernhardus, tamquam propinquior istis tempori- bus, in quo yppocrite pessimi regnum sancte ecclesie avare et cupide pro se amplius vendicarunt et lacius obtinuerunt. Dicit igitur iste doctor, scribens ad fratres Cartusienses inter alia 20 verba2): „Et dolens inimicus, quod frustratus esset, a timore noc- turno convertit se [callide] ad sagittam volantem in die, et wlnerantemc) quosdam de ecclesia. Et surrexerunt homines vani, cupidi glorie, et voluerunt sibi facere nomen: et exeuntes de ecclesia, diu tandemd) matrem f. 180'] suam afflixerunt in diversis et perversis docmatibus. Sed hec quoque pestis de- pulsa est in sapiencia sanctorum, sicut et prima in paciencia martirum. En tempora ista libera quidem deo iuvantee) ab utra- que illa malicia; sed plane feda „a negocio perambulante in 30 tenebris.“ Ve generacioni huic a fermento Phariseorum, quod est yppocrisis! Si tamen yppocrisis dici debet, que iam latere pre habundancia non valet et pre inpudencia celarif) non querit. 25 15 a) nec debent nec prevalent, parata A. b) ita A rubr. c) et vul- neravit in ea ed. d) eandem ed. e) miserante ed. f) om. ed. 35 1) Apoc. XVII. 5. 2) S. Bernardi Claraevallensis Sermones in Cantica, sermo XXXIII, ap. Migne, PL, t. 183, col. 958—959.
240 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 7 et 8. 10 nec debet nec prevalet, parataa). Hec in eo, quod sponte non appetit nullis exhortacionibus flectitur, ad hoc autem, quod latenter [desiderat], querit, ut cogatur, quia dum metuit ex desi- derio [suo] vilescere, optat vim in sua voluntate tollerare." Hic beatissimus papa Gregorius secundum nomen suum multum vigilanter detexit yppocrisim et revelavit dampnosam ignominiam magne „matris fornicacionum et abhominacionum terre" 1), id est christianorum fictorum et principaliter sacer- dotum et clericorum carnalium, et in libris Moralium suorum et in ceteris suis dictis singulis, ex debito sui officii papalis faciendo suum gregem circumspectum et bene munitum contra lupos. Capitulum octavumb). Revelacio magne meretricis secundum Bernhardumb). [II.] Sed adhuc amplius et magis specifice hoc idem fecit beatissimus Bernhardus, tamquam propinquior istis tempori- bus, in quo yppocrite pessimi regnum sancte ecclesie avare et cupide pro se amplius vendicarunt et lacius obtinuerunt. Dicit igitur iste doctor, scribens ad fratres Cartusienses inter alia 20 verba2): „Et dolens inimicus, quod frustratus esset, a timore noc- turno convertit se [callide] ad sagittam volantem in die, et wlnerantemc) quosdam de ecclesia. Et surrexerunt homines vani, cupidi glorie, et voluerunt sibi facere nomen: et exeuntes de ecclesia, diu tandemd) matrem f. 180'] suam afflixerunt in diversis et perversis docmatibus. Sed hec quoque pestis de- pulsa est in sapiencia sanctorum, sicut et prima in paciencia martirum. En tempora ista libera quidem deo iuvantee) ab utra- que illa malicia; sed plane feda „a negocio perambulante in 30 tenebris.“ Ve generacioni huic a fermento Phariseorum, quod est yppocrisis! Si tamen yppocrisis dici debet, que iam latere pre habundancia non valet et pre inpudencia celarif) non querit. 25 15 a) nec debent nec prevalent, parata A. b) ita A rubr. c) et vul- neravit in ea ed. d) eandem ed. e) miserante ed. f) om. ed. 35 1) Apoc. XVII. 5. 2) S. Bernardi Claraevallensis Sermones in Cantica, sermo XXXIII, ap. Migne, PL, t. 183, col. 958—959.
Strana 241
Papa Gregorius et Bernhardus Claraevall. de Antichristo. 241 Serpit hodie putrida thabes per omne corpus ecclesie, et quo lacius, co desperacius; eoque periculosius, quo interius. Nam si insurgeret apertus inimicus] hereticus, mitteretur foras et aresceret; si violentus [inimicus], absconderet se forsitan ab eo. Nunc vero, quem eiciet aut ina) quo se absconderet? Omnes enim amici, et tamen omnes inimici. Omnes necessarii, et tamen omnes adversarii. Omnes domestici, et nulli pacifici. Omnes pro- ximi, et omnes, que sua sunt, querunt. Ministri Christi sunt, et serviunt Antichristo. Honorati incedunt de bonis dominib), cui ho- norem non deferunt. Inde hiise), quem cottidie vides, meretricius 10 nitor, hystrionicus habitus, regius apparatus. Inde aurum in frenis, in sellis, in calcaribus. [et plus calcaria quam altaria fulgent. Inde mense splendide [et] cibis et sciphis. Inde com[mjes s aciones et ebrietates. Inde cithara et lira et tibia. Inde redundancia tor- cularia. et promptuaria] plena, eructancia ex hoc in illud. Inde dolea pigmentatad). Inde referta marsupia. Proindee) volunt esse et sunt ecclesiarum prelati1), prepositi, decanis), archiepi- scopi, episcopi. Nec enim hec merito cedunt, sed negocio illi perambulanti in tenebris. Olim predictum [est], et nunc tempus implecionis advenit. „Ecce, in pace amaritudo mea amarissima.“ 20 Isaie XXXVIII. 17. Amara prius in nece martyrum, amarior post in conflictu hereticorum, amarissima] nunc in moribus domesti- corum. Non fugare, et non fugere eos potes, quia ita inva- luerunt [et] ita multiplicati sunt super numerum. Intestina et insanabilis est plaga ecclesie; et ideo in pace amaritudo eius 25 amarissima. Sed in qua pace? Et pax est, et non est pax. Pax a paganis, pax ab hereticis, sed non profecto a filiis." Hec Bernardus. 5 15 Capitulum nonumb). Denudacio Jezabel meretricis secundum doctorem aliumh). 30 [III.] Sed adhuc alius venerabillissimus vir et doc- tor, ut apparet, magis modernus, cuius titulum nondum reperi 1), a) add. sup. lin. A m. poster. b) qui domino ed. c) ita A; is ed. d) dolia pigmentaria ed. e) Pro huiusmodi ed. 1) om. ed. g) ar- chidiaconi add. ed. h) ita A rubr. 35 1) neque nos auctorem hune reperire potuimus. KYBAL: M. de Ianov Regulae, III. 16
Papa Gregorius et Bernhardus Claraevall. de Antichristo. 241 Serpit hodie putrida thabes per omne corpus ecclesie, et quo lacius, co desperacius; eoque periculosius, quo interius. Nam si insurgeret apertus inimicus] hereticus, mitteretur foras et aresceret; si violentus [inimicus], absconderet se forsitan ab eo. Nunc vero, quem eiciet aut ina) quo se absconderet? Omnes enim amici, et tamen omnes inimici. Omnes necessarii, et tamen omnes adversarii. Omnes domestici, et nulli pacifici. Omnes pro- ximi, et omnes, que sua sunt, querunt. Ministri Christi sunt, et serviunt Antichristo. Honorati incedunt de bonis dominib), cui ho- norem non deferunt. Inde hiise), quem cottidie vides, meretricius 10 nitor, hystrionicus habitus, regius apparatus. Inde aurum in frenis, in sellis, in calcaribus. [et plus calcaria quam altaria fulgent. Inde mense splendide [et] cibis et sciphis. Inde com[mjes s aciones et ebrietates. Inde cithara et lira et tibia. Inde redundancia tor- cularia. et promptuaria] plena, eructancia ex hoc in illud. Inde dolea pigmentatad). Inde referta marsupia. Proindee) volunt esse et sunt ecclesiarum prelati1), prepositi, decanis), archiepi- scopi, episcopi. Nec enim hec merito cedunt, sed negocio illi perambulanti in tenebris. Olim predictum [est], et nunc tempus implecionis advenit. „Ecce, in pace amaritudo mea amarissima.“ 20 Isaie XXXVIII. 17. Amara prius in nece martyrum, amarior post in conflictu hereticorum, amarissima] nunc in moribus domesti- corum. Non fugare, et non fugere eos potes, quia ita inva- luerunt [et] ita multiplicati sunt super numerum. Intestina et insanabilis est plaga ecclesie; et ideo in pace amaritudo eius 25 amarissima. Sed in qua pace? Et pax est, et non est pax. Pax a paganis, pax ab hereticis, sed non profecto a filiis." Hec Bernardus. 5 15 Capitulum nonumb). Denudacio Jezabel meretricis secundum doctorem aliumh). 30 [III.] Sed adhuc alius venerabillissimus vir et doc- tor, ut apparet, magis modernus, cuius titulum nondum reperi 1), a) add. sup. lin. A m. poster. b) qui domino ed. c) ita A; is ed. d) dolia pigmentaria ed. e) Pro huiusmodi ed. 1) om. ed. g) ar- chidiaconi add. ed. h) ita A rubr. 35 1) neque nos auctorem hune reperire potuimus. KYBAL: M. de Ianov Regulae, III. 16
Strana 242
242 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 9 et 10. 5 10 15 20 etsi non ita in speciali, tamen, ut relucet ex dictis, enucleacius et conplecius intima explicat et latencia pandit yppocritarum per ea signa, que [aplparent oculis hominum argutorum. Et admodum equs bellicosus et iumentum, spiritus Jhesu naribus terram sorbens, in fremitu suo flamivomo suis ungulis concul- cat Jezabel, pessimam meretricem, atque discooperit omnibus eius amatoribus turpissima pudenda eius, ita dicens: „Sed ut predictos rebelles et contumaces in suis occultis machinacionibus appercius detegamus, quedam signa ipsorum ac gestus, in quantum pre angustiis temporis et exterioribus curis possumus, breviter perstringamus. Hiis igitur indiciis, pre- sertim cum arguuntur, deteguntur. Inest fremitus in loquela cui- libet tali [et] clamor, in taciturnitate amaritudo, excelsus et effu- susa) in leticia risus, irracionabilis in seriositate tristicia, in re- sponsione rancor, facillitas in sermone, verba passim sine cordis gravitate erumpencia, expers paciencie est, caritatis alienus, au- dax ad contumelias irrogandas, ad tollerandas pussillanimis, ad obediendum difficilis, nisi in quo eum desiderium suum volun- tasque prevenerit, ad recipiendam exhortacionem implacabilis, ad cohibendumb) voluntates suas infirmus, ad suc clumbendum alienis durissimus, semperque suas diffiniciones statuere conten- dens. Item vero nequaquam cedere consilio] alterius acquiescens, et ita fit, ut eciam incapax consilii salutaris effectus, in omnibus suo pocius quam saviorum credat consilio, et ideo nec religionis 25 iugum sustinere contentus est, nec senioris ullius institui disci- plina. Quare non solum nullam subieccionis aut obediencie regulam custodire dignatur, verum ne ipsam quidem auribus suis doctrinam perfeccionis admittit, tantumque concrescit in corde eius fastidium spiritualis, scilicet verbi, ut cum forte talis 3o oborta fuerit collacio, uno in loco stare nesciat eius obtutus, sed huc [f. 181a] illucque stupidus circumferatur intuitus, alior- sum et in obliquum, quam moris est, oculi designant, pro su- spiriis enim salutaribus sputa de sicco gutture corraduntur. Execraciones eciam sine ulla interpellacione flecmatis provocan- 35 tur, digiti ludunt et in modum quendam scribentis volitant et depingunt, et ita huc atque illuc universa corporis membra commoventur, ut, dum spiritualis agitur collacio, totum se velut scatentibus vermibus vel acutissimis aculeis, quidquid simplex a) effesus corr. effusus A. b) post corr. A.
242 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 9 et 10. 5 10 15 20 etsi non ita in speciali, tamen, ut relucet ex dictis, enucleacius et conplecius intima explicat et latencia pandit yppocritarum per ea signa, que [aplparent oculis hominum argutorum. Et admodum equs bellicosus et iumentum, spiritus Jhesu naribus terram sorbens, in fremitu suo flamivomo suis ungulis concul- cat Jezabel, pessimam meretricem, atque discooperit omnibus eius amatoribus turpissima pudenda eius, ita dicens: „Sed ut predictos rebelles et contumaces in suis occultis machinacionibus appercius detegamus, quedam signa ipsorum ac gestus, in quantum pre angustiis temporis et exterioribus curis possumus, breviter perstringamus. Hiis igitur indiciis, pre- sertim cum arguuntur, deteguntur. Inest fremitus in loquela cui- libet tali [et] clamor, in taciturnitate amaritudo, excelsus et effu- susa) in leticia risus, irracionabilis in seriositate tristicia, in re- sponsione rancor, facillitas in sermone, verba passim sine cordis gravitate erumpencia, expers paciencie est, caritatis alienus, au- dax ad contumelias irrogandas, ad tollerandas pussillanimis, ad obediendum difficilis, nisi in quo eum desiderium suum volun- tasque prevenerit, ad recipiendam exhortacionem implacabilis, ad cohibendumb) voluntates suas infirmus, ad suc clumbendum alienis durissimus, semperque suas diffiniciones statuere conten- dens. Item vero nequaquam cedere consilio] alterius acquiescens, et ita fit, ut eciam incapax consilii salutaris effectus, in omnibus suo pocius quam saviorum credat consilio, et ideo nec religionis 25 iugum sustinere contentus est, nec senioris ullius institui disci- plina. Quare non solum nullam subieccionis aut obediencie regulam custodire dignatur, verum ne ipsam quidem auribus suis doctrinam perfeccionis admittit, tantumque concrescit in corde eius fastidium spiritualis, scilicet verbi, ut cum forte talis 3o oborta fuerit collacio, uno in loco stare nesciat eius obtutus, sed huc [f. 181a] illucque stupidus circumferatur intuitus, alior- sum et in obliquum, quam moris est, oculi designant, pro su- spiriis enim salutaribus sputa de sicco gutture corraduntur. Execraciones eciam sine ulla interpellacione flecmatis provocan- 35 tur, digiti ludunt et in modum quendam scribentis volitant et depingunt, et ita huc atque illuc universa corporis membra commoventur, ut, dum spiritualis agitur collacio, totum se velut scatentibus vermibus vel acutissimis aculeis, quidquid simplex a) effesus corr. effusus A. b) post corr. A.
Strana 243
Doctor anonymus de Antichristo. 243 collacio ad edificacionem protulerit audiencium, ob suam sugil- lacionem estimet esse prolatum, totoque tempore, quo vite spi- ritualis examinacio ventillatur, suis suspicionibus occupatur; non quid exinde ad profectum suum capere debeat, aucupatur, sed causatur unumquodque dictum et sollicita mente perquirit; vel quid ei possit obicere, tacita intra se cordis volutacione coniec- tat, ut nichil ex hiis, que saluberrime sunt digesta, penitus ap- prehendere aut in aliquo valeat emendari. Et ita fit, ut non solum in nullo ei proficiat collacio spiritualis, verum eciam dampnosa magis existet efficiatque ei causam maioris peccati, dum enim pro consciencia totum contra se suspiciatur esse prolatum, vehemenciore cordis obstinacione dominatur, iraque simili acrius instigatur. Hinc animo occurrit, quando idem perversi, facta prelatorum suorum calide observantes, zelum rectitudinis pro tirannide, pietatem pro simulacione nuncupan- tur; et si quem forte ex fratribus spiritualibus pro aliquo ad- misso contigerit salubri correpcione castigari, ipsum adeuntes talibus eum persuasionibus nituntur pervertere et in odium su- periorum suorum, quo ipsi fortissime estuant, intendere, dicen- tes: „Ecce, quod tibi dudum a nobis persuasum credere no- luisti, modo vel saltim expertus crede. Quid enim dignum hac maliciosa correccione admisisti? Prorsus nichil, cum sis inmunis et innocens, sed sola profecto malicia et odium fecit eum in te hanc tyrranidem exercere.“ Hiis et aliis, ut dictum est, per- suasionibus, nonnullos innocentes faciunt a via veritatis, qua ambulant, deviare, quibus non sufficit, ut soli ad inferna descen- dant, nisi alios secum in pondus sue dampnacionis per- trahant." 5 10 15 20 25 Capitulum decimuma). Denudacio eiusdem fornicarie mulieris apparencior secundum 30 doctorem quemdam modernuma). [IV.] Dehinc magister Johannes de Sancto Amore, vir utique fidelis or tho doxe ecclesie catholice, ex magna sa- piencia et ex dono spiritus sancti et cum magna diligencia col- legit unum librum in optima forma, in quo multum clare et ma- 35 a) ita A rubr. 16*
Doctor anonymus de Antichristo. 243 collacio ad edificacionem protulerit audiencium, ob suam sugil- lacionem estimet esse prolatum, totoque tempore, quo vite spi- ritualis examinacio ventillatur, suis suspicionibus occupatur; non quid exinde ad profectum suum capere debeat, aucupatur, sed causatur unumquodque dictum et sollicita mente perquirit; vel quid ei possit obicere, tacita intra se cordis volutacione coniec- tat, ut nichil ex hiis, que saluberrime sunt digesta, penitus ap- prehendere aut in aliquo valeat emendari. Et ita fit, ut non solum in nullo ei proficiat collacio spiritualis, verum eciam dampnosa magis existet efficiatque ei causam maioris peccati, dum enim pro consciencia totum contra se suspiciatur esse prolatum, vehemenciore cordis obstinacione dominatur, iraque simili acrius instigatur. Hinc animo occurrit, quando idem perversi, facta prelatorum suorum calide observantes, zelum rectitudinis pro tirannide, pietatem pro simulacione nuncupan- tur; et si quem forte ex fratribus spiritualibus pro aliquo ad- misso contigerit salubri correpcione castigari, ipsum adeuntes talibus eum persuasionibus nituntur pervertere et in odium su- periorum suorum, quo ipsi fortissime estuant, intendere, dicen- tes: „Ecce, quod tibi dudum a nobis persuasum credere no- luisti, modo vel saltim expertus crede. Quid enim dignum hac maliciosa correccione admisisti? Prorsus nichil, cum sis inmunis et innocens, sed sola profecto malicia et odium fecit eum in te hanc tyrranidem exercere.“ Hiis et aliis, ut dictum est, per- suasionibus, nonnullos innocentes faciunt a via veritatis, qua ambulant, deviare, quibus non sufficit, ut soli ad inferna descen- dant, nisi alios secum in pondus sue dampnacionis per- trahant." 5 10 15 20 25 Capitulum decimuma). Denudacio eiusdem fornicarie mulieris apparencior secundum 30 doctorem quemdam modernuma). [IV.] Dehinc magister Johannes de Sancto Amore, vir utique fidelis or tho doxe ecclesie catholice, ex magna sa- piencia et ex dono spiritus sancti et cum magna diligencia col- legit unum librum in optima forma, in quo multum clare et ma- 35 a) ita A rubr. 16*
Strana 244
244 Matthiae de Janov Regulae, 1. I1I, tr. 5, dist. 10, c. 10. 20 25 30 xime ad propositum denudavit sepe dictam funestam et misti- cama) meretricem. Qui quidem liber, si bene pensaretur, suf- ficit omnibus seculis et cuilibet homini ad evitandum in seipso fermentum yppocrisis et ad singulos yppocritas discernendum 5 Ex quo libro ego hic michi pro suffragio et ad propositum ex- cerpsib) hoc capitulum conferens ad supradicta. Dicit igitur iste magister1): „Augustinus, De civitate dei, li bro XX.c) c. XVI.: „Nonnumquam sane apertissima vicia aliis viciis vincuntur oc[cjultis, que putantur esse virtutes, in qui- 10 bus regnat superbia et quedam sibi placendi altitudo ruinosa. Sed hec omnia simulatorie faciunt, prout apparet quandoque ex post factis, per que ipsorum simulacio revelatur.“ Qui- dam eciam doctorum yppocritarum simulant se fugere glo- riam huius mundi, ut eam declinando, illam facillius asse- 15 quantur; ut illi, qui religionem propter hoc ingrediuntur, vel aliam speciem humilitatis simulate assumunt, ut per hoc ad honores huius mundi facillius eligantur. Unde super illud Job XXXVI° c.: „Simulatores et calidi provocant iram dei“, dicit Gregorius Moralium li[bro] XXIIIod): „Simulator non se aperte quidem in hoc seculo videtur extollere, atque ut maiorem gloriam teneat, sepe simulat se gloriam declinare; quia enim ante oculos hominum sequendo eam apprehendere non potest, studet plerumque gloriam tenere fugiendo.“ Item super illud Job XXX. a.: „Et mandeba[n't herbas“, etc., dicit Gregorius XX. li bro Moralium: „Sunt nonnulli, qui cum huius mundi gloriam eiusdem mundi accionibus adipisci non possunt, spe- ciem sanctitatis appetunt, habitum veneracionis, id est reli- gionis [as sumunt, imitatores antiquorum patrum [videri] con- cupiscunt, et quedam quidem parva et leviae) peragunt, sed forcia et que ex solius caritatis radice procedunt, imitari con- tempnunt.“ Et infraf): „Plerumque tamen eciam quedam quasi robustiora exercent, sed intencionem rectam in eisdem operi- bus non tenent." 35 7) Nota 4. a) post corr. A. b) exscerpsi A. e) leviora ed. f) ita A. c) 21 editio. d) lib. 26. Moral. ed. 1) Mag. Johannis (recte Guilelmi) de Sancto Amore Collectiones catho- licae et canonicae scripturae, edit. Constantiae 1632, p. 314, 315, 316. De auc- tore v. H. Hurter, Nomenclator, t. IV, 1899, col. 239, ubi et alia scripta lue 40 spectantia annotantur.
244 Matthiae de Janov Regulae, 1. I1I, tr. 5, dist. 10, c. 10. 20 25 30 xime ad propositum denudavit sepe dictam funestam et misti- cama) meretricem. Qui quidem liber, si bene pensaretur, suf- ficit omnibus seculis et cuilibet homini ad evitandum in seipso fermentum yppocrisis et ad singulos yppocritas discernendum 5 Ex quo libro ego hic michi pro suffragio et ad propositum ex- cerpsib) hoc capitulum conferens ad supradicta. Dicit igitur iste magister1): „Augustinus, De civitate dei, li bro XX.c) c. XVI.: „Nonnumquam sane apertissima vicia aliis viciis vincuntur oc[cjultis, que putantur esse virtutes, in qui- 10 bus regnat superbia et quedam sibi placendi altitudo ruinosa. Sed hec omnia simulatorie faciunt, prout apparet quandoque ex post factis, per que ipsorum simulacio revelatur.“ Qui- dam eciam doctorum yppocritarum simulant se fugere glo- riam huius mundi, ut eam declinando, illam facillius asse- 15 quantur; ut illi, qui religionem propter hoc ingrediuntur, vel aliam speciem humilitatis simulate assumunt, ut per hoc ad honores huius mundi facillius eligantur. Unde super illud Job XXXVI° c.: „Simulatores et calidi provocant iram dei“, dicit Gregorius Moralium li[bro] XXIIIod): „Simulator non se aperte quidem in hoc seculo videtur extollere, atque ut maiorem gloriam teneat, sepe simulat se gloriam declinare; quia enim ante oculos hominum sequendo eam apprehendere non potest, studet plerumque gloriam tenere fugiendo.“ Item super illud Job XXX. a.: „Et mandeba[n't herbas“, etc., dicit Gregorius XX. li bro Moralium: „Sunt nonnulli, qui cum huius mundi gloriam eiusdem mundi accionibus adipisci non possunt, spe- ciem sanctitatis appetunt, habitum veneracionis, id est reli- gionis [as sumunt, imitatores antiquorum patrum [videri] con- cupiscunt, et quedam quidem parva et leviae) peragunt, sed forcia et que ex solius caritatis radice procedunt, imitari con- tempnunt.“ Et infraf): „Plerumque tamen eciam quedam quasi robustiora exercent, sed intencionem rectam in eisdem operi- bus non tenent." 35 7) Nota 4. a) post corr. A. b) exscerpsi A. e) leviora ed. f) ita A. c) 21 editio. d) lib. 26. Moral. ed. 1) Mag. Johannis (recte Guilelmi) de Sancto Amore Collectiones catho- licae et canonicae scripturae, edit. Constantiae 1632, p. 314, 315, 316. De auc- tore v. H. Hurter, Nomenclator, t. IV, 1899, col. 239, ubi et alia scripta lue 40 spectantia annotantur.
Strana 245
Guilelmus de S. Amore de Antichristo. 245 Non solum autem per virtutum opera consueta simulant sanctitatem [f. 181b1 simulatores predicti, verum eciam et in virtutum operibus simulatis per arroganciam et desiderium hu- mane laudis, miris invencionibus excrescendo, novas scilicet supersticiones sub specie religionis inveniendo, ut ostendetur plenius infra distinccione IIII. in XII. signo. Unde super illud Job VIII: „Sicut tela aranearum“, etc., dicit Gregorius Mora- lium li bro! VIII°: „Ippocrite, cum videri cottidie semet ipsos alciores cupiunt, miris invencionibus in opere excrescunt. Quia sicut virtutes omne vicium enervant, sic arrogancia roborat; cogit enim mentes iuvenescere, et supra vires valere, quia et, quod negat vigor valitudinis, inpetrat amor laudis. Hic est advertendum, quod iste doctor gratissimus et utilis, expressus paulo ante, quia per omnia potenter et artificiose a invadit Antychristum et yppocritas, ideoque valde armate con- tra ipsos in suo libro processit et per totum librum non sen- tencias vel dicta sua edidit, sed maxime et solum sentencias doctorum sanctorum et solidarum scripturarum pertinenter con- texuit et construxit. Cuius librum non video magis proprie debere appellari quam turrim David mille clipeis ex omni latere 20 communitam et alia universa armatura 1). Sequitur ex libro suo contra yppocritas 2): „Per huius modi] ergo bona opera (que non ipsi yppo- crite faciunt ad proficiendum, sed de ipsis fit consilio dei, id est, que ipsi faciunt, non ad proficiendum, sed ad decipiendum; 25 et tamen de illis profectus fit consilio dei) non possunt yppocrite cognosci, cum non sit malus eorum fructusb), sed ab operibus mundi huius, „que mala sunt“, ut legitur Jo. VII°, id est ab operibus voluptatis vel cupiditatis vel ambicionis, que sunt opera huius mundi, iuxta illud I. Jo. II. d.: „Omne, quod est 30 in mundo, aut est concupiscencia carnis aut concupiscencia ocu- lorum aut superbia vite“, secundum quod exponit Glossa ibi- dem; que eciam opera sunt mali fructus eorum. Ab illis, in- quam, operibus congnosci possunt, si tamen fuerint manifesta. Aliquando enim, licet ea occultare studeant, quantum possunt, 35 tamen aliis peccatis eorum exigentibus, divino iudicio manifesta 10 15 a) artificione corr. artificiose 1. b) ita emend. sec. edil.; in cod. A hie locus utique ineple redditur. 1) (f. Cantic. IV. 4. 2) Collectiones, 1. c., p. 326—339.
Guilelmus de S. Amore de Antichristo. 245 Non solum autem per virtutum opera consueta simulant sanctitatem [f. 181b1 simulatores predicti, verum eciam et in virtutum operibus simulatis per arroganciam et desiderium hu- mane laudis, miris invencionibus excrescendo, novas scilicet supersticiones sub specie religionis inveniendo, ut ostendetur plenius infra distinccione IIII. in XII. signo. Unde super illud Job VIII: „Sicut tela aranearum“, etc., dicit Gregorius Mora- lium li bro! VIII°: „Ippocrite, cum videri cottidie semet ipsos alciores cupiunt, miris invencionibus in opere excrescunt. Quia sicut virtutes omne vicium enervant, sic arrogancia roborat; cogit enim mentes iuvenescere, et supra vires valere, quia et, quod negat vigor valitudinis, inpetrat amor laudis. Hic est advertendum, quod iste doctor gratissimus et utilis, expressus paulo ante, quia per omnia potenter et artificiose a invadit Antychristum et yppocritas, ideoque valde armate con- tra ipsos in suo libro processit et per totum librum non sen- tencias vel dicta sua edidit, sed maxime et solum sentencias doctorum sanctorum et solidarum scripturarum pertinenter con- texuit et construxit. Cuius librum non video magis proprie debere appellari quam turrim David mille clipeis ex omni latere 20 communitam et alia universa armatura 1). Sequitur ex libro suo contra yppocritas 2): „Per huius modi] ergo bona opera (que non ipsi yppo- crite faciunt ad proficiendum, sed de ipsis fit consilio dei, id est, que ipsi faciunt, non ad proficiendum, sed ad decipiendum; 25 et tamen de illis profectus fit consilio dei) non possunt yppocrite cognosci, cum non sit malus eorum fructusb), sed ab operibus mundi huius, „que mala sunt“, ut legitur Jo. VII°, id est ab operibus voluptatis vel cupiditatis vel ambicionis, que sunt opera huius mundi, iuxta illud I. Jo. II. d.: „Omne, quod est 30 in mundo, aut est concupiscencia carnis aut concupiscencia ocu- lorum aut superbia vite“, secundum quod exponit Glossa ibi- dem; que eciam opera sunt mali fructus eorum. Ab illis, in- quam, operibus congnosci possunt, si tamen fuerint manifesta. Aliquando enim, licet ea occultare studeant, quantum possunt, 35 tamen aliis peccatis eorum exigentibus, divino iudicio manifesta 10 15 a) artificione corr. artificiose 1. b) ita emend. sec. edil.; in cod. A hie locus utique ineple redditur. 1) (f. Cantic. IV. 4. 2) Collectiones, 1. c., p. 326—339.
Strana 246
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 10. 246 fiunt. Judicio enim dei iusto plerumque fit], ut cum ex specie virtutis unius glorietur yppocrita, in aliquod apertum peccatum proinde dilabitura). Unde super illud Job IIII. c.: „Tigris periit, eo quod non haberet predam“, dicit Gregorius in V. liſbro Moralium: „Omnis yppocrita tigris est, quia, dum mundus color de simulacione ducitur, viciorum ingredineb) incorrumpente va- riatur. Sepe enim, dum de castitatis mundicia extollitur, sorde avaricie fedatur. Sepe, dums) largitatis virtute speciosus osten- ditur, luxurie maculis inquinatur. Sepe, dum castitatis et lar- gitatis decore vestitur, velud ex zelo iusticie, crudelitatis atro- citate fuscatur. Sepe largitate, castitate, pietate ex pulcra visione induitur, sed interfusa obscuritate superbie notatur. Sicque fit, ut intermixtis viciis, dum mundam in se speciem usquequaque yppocrita non ostendit, quasi unum colorem tygris habere ne- 15 quaquam possit. Item, quoniam superbusd) omnis yppocrita, licet speciem humilitatis aliquamdiu fingite), non tamen suam semper super- biam celare potest, quia, etsi in uno opere tegatur illaf), in alio tamen opere iudicio divino detegitur. Unde super illud 20 Job XLI. g.: „Ipse est rex super omnes filios superbie“, dicit Gregorius, XXXIII. li bro] Moralium: „Etsi aliquando reprobi fictam speciem humilitatis assumunt, semetipsos tamen celare in omnibus nequaquam possunt, quia eorum superbia diu la- tere non sustinet, et cum ex alia tegitur, ex alia accione denu- 25 datur.“ Ecce, qualiter peccata yppocritarum quandoque manifesta fiunt, eciam durante ipsorum simulacione. Pleneg) autem et plane manifesta fiunt eorum peccata ip- sorum simulacione cessante. Cessat autem eorum simulacio pluribus modis. Cessat enim cessante laude hominum vel favore. Unde super illlud Job IIII. c.: „Tigris periit, eo quod non haberet predam“, dicit Gregorius in Moralium li[bro] V.: „Varietas tue simulacionis extincta est, quia et adulacio laudis ablata. Et iam tua yppocrisis predam non habet, quia percussa divinitus, hu- 35 manis favoribus caret. Cessat eciam plerumque simulacio yppocrite, adepto co, ad quod sperabat se per yppocrisim pervenire. Contingit enim 10 30 a) dilabatur ed. b) ingredine et infra fedatus, iniquatus A. c) om. 1. d) semper est (sic) A. e) fingat ed. f) post corr. A. 8) Plane A.
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 10. 246 fiunt. Judicio enim dei iusto plerumque fit], ut cum ex specie virtutis unius glorietur yppocrita, in aliquod apertum peccatum proinde dilabitura). Unde super illud Job IIII. c.: „Tigris periit, eo quod non haberet predam“, dicit Gregorius in V. liſbro Moralium: „Omnis yppocrita tigris est, quia, dum mundus color de simulacione ducitur, viciorum ingredineb) incorrumpente va- riatur. Sepe enim, dum de castitatis mundicia extollitur, sorde avaricie fedatur. Sepe, dums) largitatis virtute speciosus osten- ditur, luxurie maculis inquinatur. Sepe, dum castitatis et lar- gitatis decore vestitur, velud ex zelo iusticie, crudelitatis atro- citate fuscatur. Sepe largitate, castitate, pietate ex pulcra visione induitur, sed interfusa obscuritate superbie notatur. Sicque fit, ut intermixtis viciis, dum mundam in se speciem usquequaque yppocrita non ostendit, quasi unum colorem tygris habere ne- 15 quaquam possit. Item, quoniam superbusd) omnis yppocrita, licet speciem humilitatis aliquamdiu fingite), non tamen suam semper super- biam celare potest, quia, etsi in uno opere tegatur illaf), in alio tamen opere iudicio divino detegitur. Unde super illud 20 Job XLI. g.: „Ipse est rex super omnes filios superbie“, dicit Gregorius, XXXIII. li bro] Moralium: „Etsi aliquando reprobi fictam speciem humilitatis assumunt, semetipsos tamen celare in omnibus nequaquam possunt, quia eorum superbia diu la- tere non sustinet, et cum ex alia tegitur, ex alia accione denu- 25 datur.“ Ecce, qualiter peccata yppocritarum quandoque manifesta fiunt, eciam durante ipsorum simulacione. Pleneg) autem et plane manifesta fiunt eorum peccata ip- sorum simulacione cessante. Cessat autem eorum simulacio pluribus modis. Cessat enim cessante laude hominum vel favore. Unde super illlud Job IIII. c.: „Tigris periit, eo quod non haberet predam“, dicit Gregorius in Moralium li[bro] V.: „Varietas tue simulacionis extincta est, quia et adulacio laudis ablata. Et iam tua yppocrisis predam non habet, quia percussa divinitus, hu- 35 manis favoribus caret. Cessat eciam plerumque simulacio yppocrite, adepto co, ad quod sperabat se per yppocrisim pervenire. Contingit enim 10 30 a) dilabatur ed. b) ingredine et infra fedatus, iniquatus A. c) om. 1. d) semper est (sic) A. e) fingat ed. f) post corr. A. 8) Plane A.
Strana 247
Guilelmus de S. Amore de Antichristo. 247 aliquando, quod yppocrite, ut honorem huius mundi assequan- tur facilius, sacre erudicionis studio insistunt, pauperibus sua distribuunt, per habitum religionis [vel] per aliud signum vir- tutis, speciem maturitatis ostendunt [f. 182a]; sed cum per hoc ad honorem transitorium et ad divicias provecti extiterint, tandem plerumque, specie sanctitatis reiectaa), in voluptates et alia secularia desideria se effundunt; et [sic] indicant, quantum diligant temporalia, qui prius predicabant eterna. [Unde super illud Job 8: „Numquid potest carectum crescere sine aqua?“, dicit Gregorius lib. 8. Moral.: „Yppocrite plerum- 10 que studio sacre erudicionis insistunt; et quia hanc, non pre- parandis animis, sed promerendis favoribus inquirunt, statim ut iudicium humane laudis arripiunt, et per hoc graciam tran- sitorii provectus assequuntur, tota mente saecularibus inser- viunt atque a sacra funditus erudicione evacuantur,et agendo 15 post indicant, quantum temporalia diligant, qui sola prius eterna predicabant]b). Plerumque autem assumpte speciem maturitatis ostendunt, quiete silencii, longanimitate paciencie, continencie virtute decorantur ; sed cum per hoc quesiti, culmen honoris attigerint, protinus se in lasciviam voluptatis fundunt, et bona se non ex corde tenuisse, ipsi sibi testes sunt. Non- numquam vero, que possident, tribuunt, indigentibus cuncta largiuntur, sed tamen ante vite terminum, avaricie prurigine ac- censi, aliena appetunt, qui sua largiri videbantur, et pertinaci ter per crudelitatem ambiunt, quod ficta pietate reliquerant.“ Ecce, quod simulacio yppocritarum cessat, populari laude vel favore cessante. Cessat eciam adepto eo, ad quod sperabat yppocrita, sec- tando vpocrisim, promoveri. Nec mirum, si bona opera, que simulant yppocrite, plerumque ante mortem cessent, aut defi- 30 ciant, cum in oculto radicata non existant. Unde Gregorius in VIII. li bro| Moralium paulo ante verba predicta dicit: „Scien- dum est, quod iustorum bona, que ex karitate proveniunt, us- que ad presentis vite terminum crescunt, yppocritarum vero opera, quia nequaquam sunt in occulto radicata, sepe ante de- 35 ficiunt, quam presens vita finiatur.“ Per hoc autem, quod bona opera yppocritarum ante mortem deficiunt, certum est, quod 20 25 a) relicta ed. b) uncis inclusum suppletum est de editione, sensu lextus aliter existente aperto ad intelligendum.
Guilelmus de S. Amore de Antichristo. 247 aliquando, quod yppocrite, ut honorem huius mundi assequan- tur facilius, sacre erudicionis studio insistunt, pauperibus sua distribuunt, per habitum religionis [vel] per aliud signum vir- tutis, speciem maturitatis ostendunt [f. 182a]; sed cum per hoc ad honorem transitorium et ad divicias provecti extiterint, tandem plerumque, specie sanctitatis reiectaa), in voluptates et alia secularia desideria se effundunt; et [sic] indicant, quantum diligant temporalia, qui prius predicabant eterna. [Unde super illud Job 8: „Numquid potest carectum crescere sine aqua?“, dicit Gregorius lib. 8. Moral.: „Yppocrite plerum- 10 que studio sacre erudicionis insistunt; et quia hanc, non pre- parandis animis, sed promerendis favoribus inquirunt, statim ut iudicium humane laudis arripiunt, et per hoc graciam tran- sitorii provectus assequuntur, tota mente saecularibus inser- viunt atque a sacra funditus erudicione evacuantur,et agendo 15 post indicant, quantum temporalia diligant, qui sola prius eterna predicabant]b). Plerumque autem assumpte speciem maturitatis ostendunt, quiete silencii, longanimitate paciencie, continencie virtute decorantur ; sed cum per hoc quesiti, culmen honoris attigerint, protinus se in lasciviam voluptatis fundunt, et bona se non ex corde tenuisse, ipsi sibi testes sunt. Non- numquam vero, que possident, tribuunt, indigentibus cuncta largiuntur, sed tamen ante vite terminum, avaricie prurigine ac- censi, aliena appetunt, qui sua largiri videbantur, et pertinaci ter per crudelitatem ambiunt, quod ficta pietate reliquerant.“ Ecce, quod simulacio yppocritarum cessat, populari laude vel favore cessante. Cessat eciam adepto eo, ad quod sperabat yppocrita, sec- tando vpocrisim, promoveri. Nec mirum, si bona opera, que simulant yppocrite, plerumque ante mortem cessent, aut defi- 30 ciant, cum in oculto radicata non existant. Unde Gregorius in VIII. li bro| Moralium paulo ante verba predicta dicit: „Scien- dum est, quod iustorum bona, que ex karitate proveniunt, us- que ad presentis vite terminum crescunt, yppocritarum vero opera, quia nequaquam sunt in occulto radicata, sepe ante de- 35 ficiunt, quam presens vita finiatur.“ Per hoc autem, quod bona opera yppocritarum ante mortem deficiunt, certum est, quod 20 25 a) relicta ed. b) uncis inclusum suppletum est de editione, sensu lextus aliter existente aperto ad intelligendum.
Strana 248
248 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 10 et 11. ipsi simulatores fuerunt. Nam, ut dicit Gregorius li bro] Mo- ralium XII. super illud Job XV. g.: „Congregacio yppocrite sterilis": „Cepta bona quis vero amitteret, si yppocrita non fuisset ? Ecce, quam manifesta fiunt opera yppocritarum, quando- que eciam ipsorum simulacione durante, magis autem ipsorum simulacione cessante. Per huiusmodi ergo mala opera yppocri- tarum (que ipsorum fructus sunt et que aliquando, ut dictum est, iusto dei iudicio manifesta fiunt), ipsi yppocrite plerumque 10 congnosci dicuntur. Unde et ab inpaciencia eorum tempore adversitatis, tanquam ab eorum fructu malo recongnosci pos- sunt. Unde super illud Mt. VII. d.: „A fructibus eorum con- gnoscetis eos“, dicit Glossa: „Maxime autem per impacienciam discernuntur tempore adversitatis.“ Verbi gracia, ut si forte 15 aliqua eis subtrahantur, que per yppocrisim adepti erant, vel eis negentur, que se [adepturos per] yppocrisim aspirabanta), tunc vere apparet illud, utrum sint tales, quales se ostende- bant. Unde Augustinus super eodem: „Cum ceperint aliquibus temptacionibus ea ipsa eis subtrahi, vel negari, que isto vela- 20 mine consecuti sunt, vel consequi cupiunt, tunc necesse est, ut appareat, utrum lupus in ovina pelle sit, an in sua." Item ex eo eciam] congnosci possunt yppocrite, quod ex infirmitate peccantibus minime conpaciuntur, sed eos tamquam indigniores dedignantur; quod est signum yppocrisis sive false 25 iusticie manifestum. Nam, ut dicit Gregorius Moralium lij bro XIX.: „Vera iusticia conpassionem habet, falsa vero indigna- cionem“, et habetur in Decretis, XLV. dist., can. „Vera." In hoc eciam vere congnosci possunt aliqui yppocrite esse, si se spiritualia sola [diligere], temporalia vero contempnere 30 profitentes, iacturam tamen, eciam levem, temporalis honoris vel comodi, et magis quam spiritualem, cum spiritus commo- cione defendant vel repellant. Unde super illud Job XXXIX.: „Frustra laborant nullo timore cogente“, dicit Gregorius XXXI" li bro] Moralium: „Yppocrita, si quid sibi leviter inferri tem- porale dampnum senserit, in ulcionis iram repente ab intimis inardescit. Mox paciencia rumpitur. Mox dolor cordis in voci- bus effrenaturb), quia dum animarum dampnum equanimiter 35 a) sperabant ed. b) dolor cordis in vocibus erumpit add. in marg. A.
248 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 10 et 11. ipsi simulatores fuerunt. Nam, ut dicit Gregorius li bro] Mo- ralium XII. super illud Job XV. g.: „Congregacio yppocrite sterilis": „Cepta bona quis vero amitteret, si yppocrita non fuisset ? Ecce, quam manifesta fiunt opera yppocritarum, quando- que eciam ipsorum simulacione durante, magis autem ipsorum simulacione cessante. Per huiusmodi ergo mala opera yppocri- tarum (que ipsorum fructus sunt et que aliquando, ut dictum est, iusto dei iudicio manifesta fiunt), ipsi yppocrite plerumque 10 congnosci dicuntur. Unde et ab inpaciencia eorum tempore adversitatis, tanquam ab eorum fructu malo recongnosci pos- sunt. Unde super illud Mt. VII. d.: „A fructibus eorum con- gnoscetis eos“, dicit Glossa: „Maxime autem per impacienciam discernuntur tempore adversitatis.“ Verbi gracia, ut si forte 15 aliqua eis subtrahantur, que per yppocrisim adepti erant, vel eis negentur, que se [adepturos per] yppocrisim aspirabanta), tunc vere apparet illud, utrum sint tales, quales se ostende- bant. Unde Augustinus super eodem: „Cum ceperint aliquibus temptacionibus ea ipsa eis subtrahi, vel negari, que isto vela- 20 mine consecuti sunt, vel consequi cupiunt, tunc necesse est, ut appareat, utrum lupus in ovina pelle sit, an in sua." Item ex eo eciam] congnosci possunt yppocrite, quod ex infirmitate peccantibus minime conpaciuntur, sed eos tamquam indigniores dedignantur; quod est signum yppocrisis sive false 25 iusticie manifestum. Nam, ut dicit Gregorius Moralium lij bro XIX.: „Vera iusticia conpassionem habet, falsa vero indigna- cionem“, et habetur in Decretis, XLV. dist., can. „Vera." In hoc eciam vere congnosci possunt aliqui yppocrite esse, si se spiritualia sola [diligere], temporalia vero contempnere 30 profitentes, iacturam tamen, eciam levem, temporalis honoris vel comodi, et magis quam spiritualem, cum spiritus commo- cione defendant vel repellant. Unde super illud Job XXXIX.: „Frustra laborant nullo timore cogente“, dicit Gregorius XXXI" li bro] Moralium: „Yppocrita, si quid sibi leviter inferri tem- porale dampnum senserit, in ulcionis iram repente ab intimis inardescit. Mox paciencia rumpitur. Mox dolor cordis in voci- bus effrenaturb), quia dum animarum dampnum equanimiter 35 a) sperabant ed. b) dolor cordis in vocibus erumpit add. in marg. A.
Strana 249
Guilelmus de S. Amore de Antichristo. 249 tollerat, iacturam vero rerum repellere, eciam cum spiritus com- mocione festinat, cunctis veraciter indicat, teste mentis pertur- bacione, quid amat. Ibi quippe est grande studium defensionis, ubi est gravior vis amoris; sine dolore autem amittitur, quid- quid sine amore possidetur." Ex eo eciam aliquando congnosci possunt ypporite, quo- niam student in f. 182 jvenire et inducere novitates, speciem sanctitatis habentes, ut exinde cum quadam adulacione ab ho- minibus sancciores aliis reputentur, et ex hoc aput homines glorientur. „Novitatum [etenim] presumpciones, sicut et yppo- 10 crisis, ex vana gloria oriuntur“, ut dicit beatus Gregorius XXVI. li[bro] Moralium super illud Job XXXIX.: „Procul adoratur bellum“, etc. In hoc ergo imitantur dyabolum semper, qui dili- gunt novitates. Unde Eccſlesiasticus]a) super illud: „Qualis rector civitatis, tales habitantes in ea“, dicit Glossa: „Ve terre, 15 cuius rex puer est, [diabolus] scilicet, qui semper diligit novitates." Capitulum undecimum»). Revelacio manifesta eiusdem synagoge yppocritarum, alias meretricis, etc.b). [V.] Sequiture) hic tractatus, quem universitas gloriosa ma- 20 gistrorum Parysiensium in sacra pagina conpilavit, et ipsum librum „De periculis novissimorum temporum“ intitu- lavit. Qui nempe doctores in Christo fideles et gloriosi, exi- stentes lumen sancte ecclesie super candelabrum constituti 1), et ipsorum multitudo erat tunc sanitas orbis terrarum2), ne- 25 quissimum Antichristum et membra eius ac meretricem ipsius ex parte congnoscentes et ex parte in futurum prophetantes3) precaventesque sancte ecclesie et eius gubernatoribus, aperte et nude revelaverunt eundem Antychristum, de quo sermo, et corpus eius vel meretricem eius discooperuerunt et ignominiam 30 a) ita ed.; XX corr. in marg. A. b) ita A rubr. c) Impr. in Fa- sciculo r. exp., ed. O. Gratius-Brown, 1690, t. II, p. 17, hac inscriptione prae- fixa: Matthiae Parisiensis praefatio in librum scholae Parisiensis De periculis ecclesiae, qui scriptus est anno 1389 (sic) aliquanto ante Joannem Huss. 1) phrasis, quae in biblia saepius occurrit; cf. Eccli. XXVI. 22: „Lucerna 35 splendens super candelabrum sanctum“, ets. 2) (f. Sap. VI. 26. 3) hace quoque est phrasis biblica; cf. I. Cor. XIII. 9: „Ex parte enim cognoscimus, et ex parte prophetamus" (vide ctiam supra p. 167 et infra p. 251).
Guilelmus de S. Amore de Antichristo. 249 tollerat, iacturam vero rerum repellere, eciam cum spiritus com- mocione festinat, cunctis veraciter indicat, teste mentis pertur- bacione, quid amat. Ibi quippe est grande studium defensionis, ubi est gravior vis amoris; sine dolore autem amittitur, quid- quid sine amore possidetur." Ex eo eciam aliquando congnosci possunt ypporite, quo- niam student in f. 182 jvenire et inducere novitates, speciem sanctitatis habentes, ut exinde cum quadam adulacione ab ho- minibus sancciores aliis reputentur, et ex hoc aput homines glorientur. „Novitatum [etenim] presumpciones, sicut et yppo- 10 crisis, ex vana gloria oriuntur“, ut dicit beatus Gregorius XXVI. li[bro] Moralium super illud Job XXXIX.: „Procul adoratur bellum“, etc. In hoc ergo imitantur dyabolum semper, qui dili- gunt novitates. Unde Eccſlesiasticus]a) super illud: „Qualis rector civitatis, tales habitantes in ea“, dicit Glossa: „Ve terre, 15 cuius rex puer est, [diabolus] scilicet, qui semper diligit novitates." Capitulum undecimum»). Revelacio manifesta eiusdem synagoge yppocritarum, alias meretricis, etc.b). [V.] Sequiture) hic tractatus, quem universitas gloriosa ma- 20 gistrorum Parysiensium in sacra pagina conpilavit, et ipsum librum „De periculis novissimorum temporum“ intitu- lavit. Qui nempe doctores in Christo fideles et gloriosi, exi- stentes lumen sancte ecclesie super candelabrum constituti 1), et ipsorum multitudo erat tunc sanitas orbis terrarum2), ne- 25 quissimum Antichristum et membra eius ac meretricem ipsius ex parte congnoscentes et ex parte in futurum prophetantes3) precaventesque sancte ecclesie et eius gubernatoribus, aperte et nude revelaverunt eundem Antychristum, de quo sermo, et corpus eius vel meretricem eius discooperuerunt et ignominiam 30 a) ita ed.; XX corr. in marg. A. b) ita A rubr. c) Impr. in Fa- sciculo r. exp., ed. O. Gratius-Brown, 1690, t. II, p. 17, hac inscriptione prae- fixa: Matthiae Parisiensis praefatio in librum scholae Parisiensis De periculis ecclesiae, qui scriptus est anno 1389 (sic) aliquanto ante Joannem Huss. 1) phrasis, quae in biblia saepius occurrit; cf. Eccli. XXVI. 22: „Lucerna 35 splendens super candelabrum sanctum“, ets. 2) (f. Sap. VI. 26. 3) hace quoque est phrasis biblica; cf. I. Cor. XIII. 9: „Ex parte enim cognoscimus, et ex parte prophetamus" (vide ctiam supra p. 167 et infra p. 251).
Strana 250
250 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. turpitudinis eius 1) per et in libello predicto. Et illud fecerunt valde utiliter et ordinate ac distincte, prout dignum erat tanta et tali multitudine magistrorum Parisyensis universitatis sacrosancte. Hoc vero, quod quidam papa, qui erat de ordine fratrum Minorum, infirmavit aut condempnavit illum plenum utilitate ecclesie libellum vel abiecit 2), ego contraire illi non audeo, ne videar os meum ponere contra celum3). Illud tamen opinor, quod magis hoc fecit amor et zelus ordinis fratrum Minorum et aliorum super mendicitate constructorum, quam fidelis re- 10 spectus ad communitatem sancte ecclesie, illum libellum abi- ciendo et infirmando. Illos namque, ut plurimum, tangit et redarguit libellus sepedictus. Laudare tamen hoc domino pape illi usque modo non valeo, ex eo quod, licet fratribus super mendicitate fundatis libellus ille venerabilium doctorum non sit valde utilis neque eciama) eorum promotivus, cum tamen, ut dictum est, universali ecclesie sit secundum omnem modum utilis et maxime prelatis et gubernatoribus sancte ecclesie, ut per totum relucet ex textu eius, ad libelli condempnacionem causa sufficiens non subsistit, presertim cum in toto illo libro 20 neque unum jota neque unus apex 4) falsitatem redolens vel ullum errorem valeat reperiri. Enimvero illud, quod quidam in contrarium libri suas inepcias collegerunt 4), ita est invalidum et amarum, quemad- modum et radix, unde illa prodierunt, est fermentata et deberet 25 amara esse ecclesie sacrosancte5). Fundamentum quoque illorum est inane in modicoque sustentatum, et solum tam diu valens in sua apparencia admodum formose conposita permanere, do- nec ad rigorem iusti iudicii pervenerit et donec pertransierint tempora nacionum diffinita 6). 15 a) eciam corr. minus apte et 1. 1) Cf. Ezech. XXIII. 10 : „Ipsi discooperuerunt ignominiam eius ...“ 2) auctor hic denotat papam Alexandrum IV., qui a. 1256 tractatum „De perioulis novissimorum temporum“ damnavit et igni tradidit; de quo v. Hurter, t. IV, l. c. 3) Cf. Psalm. LNXII. 9: „Posuerunt in caelum os 4) voces biblicae, cf. Matth. V. 15 (iota unum aut unus apex). 35 suum.“ 4) contra Guilelmum de S. Amore scripsit, ut notum est, s. Thomas lquinas una cum Alberto et Bonaventura. Vide apologiam s. Thomae Aq., quae „Contra 5) biblia de „radice amaritudinis impugnantes impugnantes“ inscribitur. 6) (f. Lucae NI. 24 (donec imple- germinante“ loquitur; v. Hebr. XII. I5. 40 antur tempora nationum). 30
250 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. turpitudinis eius 1) per et in libello predicto. Et illud fecerunt valde utiliter et ordinate ac distincte, prout dignum erat tanta et tali multitudine magistrorum Parisyensis universitatis sacrosancte. Hoc vero, quod quidam papa, qui erat de ordine fratrum Minorum, infirmavit aut condempnavit illum plenum utilitate ecclesie libellum vel abiecit 2), ego contraire illi non audeo, ne videar os meum ponere contra celum3). Illud tamen opinor, quod magis hoc fecit amor et zelus ordinis fratrum Minorum et aliorum super mendicitate constructorum, quam fidelis re- 10 spectus ad communitatem sancte ecclesie, illum libellum abi- ciendo et infirmando. Illos namque, ut plurimum, tangit et redarguit libellus sepedictus. Laudare tamen hoc domino pape illi usque modo non valeo, ex eo quod, licet fratribus super mendicitate fundatis libellus ille venerabilium doctorum non sit valde utilis neque eciama) eorum promotivus, cum tamen, ut dictum est, universali ecclesie sit secundum omnem modum utilis et maxime prelatis et gubernatoribus sancte ecclesie, ut per totum relucet ex textu eius, ad libelli condempnacionem causa sufficiens non subsistit, presertim cum in toto illo libro 20 neque unum jota neque unus apex 4) falsitatem redolens vel ullum errorem valeat reperiri. Enimvero illud, quod quidam in contrarium libri suas inepcias collegerunt 4), ita est invalidum et amarum, quemad- modum et radix, unde illa prodierunt, est fermentata et deberet 25 amara esse ecclesie sacrosancte5). Fundamentum quoque illorum est inane in modicoque sustentatum, et solum tam diu valens in sua apparencia admodum formose conposita permanere, do- nec ad rigorem iusti iudicii pervenerit et donec pertransierint tempora nacionum diffinita 6). 15 a) eciam corr. minus apte et 1. 1) Cf. Ezech. XXIII. 10 : „Ipsi discooperuerunt ignominiam eius ...“ 2) auctor hic denotat papam Alexandrum IV., qui a. 1256 tractatum „De perioulis novissimorum temporum“ damnavit et igni tradidit; de quo v. Hurter, t. IV, l. c. 3) Cf. Psalm. LNXII. 9: „Posuerunt in caelum os 4) voces biblicae, cf. Matth. V. 15 (iota unum aut unus apex). 35 suum.“ 4) contra Guilelmum de S. Amore scripsit, ut notum est, s. Thomas lquinas una cum Alberto et Bonaventura. Vide apologiam s. Thomae Aq., quae „Contra 5) biblia de „radice amaritudinis impugnantes impugnantes“ inscribitur. 6) (f. Lucae NI. 24 (donec imple- germinante“ loquitur; v. Hebr. XII. I5. 40 antur tempora nationum). 30
Strana 251
Auctor quid dicat de tractatu De periculis nov. temp. 251 Quapropter neque predicto pape, quia talia ratificavit in ecclesia, audeo usquequaque inputare, cum hoc ipsum ex fide et scripturis estimem, quod illud factum est non sine divina voluntate, quoniam voluit dominus Jhesus crucifixus in etate sue dilectissime ecclesie varia tempora dispensare et in ipsos diver- sos populos et multiplicem scienciam pertransiri, ut ita sua amantissima et unica columba 1), circumamicta varietatibus 2), placeret sibi adornata. Verumtamen ego coram Christo Jhesu, filio Marie Vir- ginis, consistens, hoc audeo dicere et ex parte prophetare, 10 quod ista, de quibus sermo fit, et multa alia, que in isto libro a) meo universo exprimuntur, reprehendendab) vel alias sancte ecclesie catholice distractiva et offensiva quoad magnam partem iam suum finem sorcientur, quia tempus ipsorum iam transivit. Et idcirco quamvis sepedictus libellus fuit ad certa suppressus 15 et occultatus, tamen iam instat et instabit tempus aliud, in quo fructus multos apportabit et gloriosos3), eo quod ex fidelibus studiis et laboribus bonis est conparatus, ecclesie catholice sa- crosancte. a) libero corr. libro A. b) - d - eras. A. 1) Cf. Cantic. VI. 8. 2) Psalm. XLIV. 15. „Bonorum enim laborum gloriosus est fructus.“ 3) Cf. Sap. III. 15: 20
Auctor quid dicat de tractatu De periculis nov. temp. 251 Quapropter neque predicto pape, quia talia ratificavit in ecclesia, audeo usquequaque inputare, cum hoc ipsum ex fide et scripturis estimem, quod illud factum est non sine divina voluntate, quoniam voluit dominus Jhesus crucifixus in etate sue dilectissime ecclesie varia tempora dispensare et in ipsos diver- sos populos et multiplicem scienciam pertransiri, ut ita sua amantissima et unica columba 1), circumamicta varietatibus 2), placeret sibi adornata. Verumtamen ego coram Christo Jhesu, filio Marie Vir- ginis, consistens, hoc audeo dicere et ex parte prophetare, 10 quod ista, de quibus sermo fit, et multa alia, que in isto libro a) meo universo exprimuntur, reprehendendab) vel alias sancte ecclesie catholice distractiva et offensiva quoad magnam partem iam suum finem sorcientur, quia tempus ipsorum iam transivit. Et idcirco quamvis sepedictus libellus fuit ad certa suppressus 15 et occultatus, tamen iam instat et instabit tempus aliud, in quo fructus multos apportabit et gloriosos3), eo quod ex fidelibus studiis et laboribus bonis est conparatus, ecclesie catholice sa- crosancte. a) libero corr. libro A. b) - d - eras. A. 1) Cf. Cantic. VI. 8. 2) Psalm. XLIV. 15. „Bonorum enim laborum gloriosus est fructus.“ 3) Cf. Sap. III. 15: 20
Strana 252
DE PERICULIS NOVISSIMORUM TEMPORUM 2). Incipit prologusa). [f. 183a] „Ecce, clamabunt videntes foris, angeli pacis amare flebunt“, Ysaye XXXIII°. Sicut prophete in sacris scripturis appellantur „videntes“, qui enim propheta hodie dicitur, vocabatur olym videns, I. Reg. IXob), sic vacantes scripturis ets) exponentes eas „videntes" merito dici possunt, cum et ipsi in eisdem literis prophete di- cantur, Eph. IIII°: „Alios posuit apostolos, alios prophetas“ 10 Glossa: [„Prophetas], id est scripturarum explanatores." Cum igitur ipsi per scripturas vident ecclesied) pericula inminere, debent clamare „foris“, id est aliis indicare; alioquin timere possunt, ne propter negligenciam vel contemptum eva- nescante) cogitacionibus suis et obscuretur insipiens cor eorum, 15 sicutf) phylosophorum, qui „cum congnovissent deum, non a) add. ab ed. — In editione, quae Constantiae 1632 prodiit, p. 17 trac- tatus his inscribitur: Tractatus brevis de periculis novissimorum temporum ex scripturis sumptus. Qui tractatus etiam in altera editione, quae Regulas Janovianas seauta dicitur, scilicet in „Antilogia papae“, ed. W. Wissenburg, Basil. 1555, 20 et inde in libro intitulato: Fasciculus rerum expetendarum et fugiendarum, ad. Orthvinus Gratius-Brown, Lond. 1690, t. II, p. 18—41 legitur. Editio nostra sequitur codicem Janovianum (-1), sed respicit continenter editionem primariam Coustantiensem, quae tamen non sine erratis est, prout annotationes nostrae demonstrant; ed. Basil. et London. plurimorum erratorum causa sequi non po- teramus. Hoc modo huius celeberrimi tractatus recensionem Pragensem, si ita dici licet, explorare et ita doctrinam Mag. Matthiae de Janov de hypocritis et de Antichristo ex fontibus illustrare nisi fuimus. b) recte I. Reg. X. II. c) om, ed. d) om. ed. c) ila recte codex noster A; in ed. legitur minus f) ad instar apte: timere possunt propter negligentiam, ne evanescant. 30 Phariseorum et ed. 25
DE PERICULIS NOVISSIMORUM TEMPORUM 2). Incipit prologusa). [f. 183a] „Ecce, clamabunt videntes foris, angeli pacis amare flebunt“, Ysaye XXXIII°. Sicut prophete in sacris scripturis appellantur „videntes“, qui enim propheta hodie dicitur, vocabatur olym videns, I. Reg. IXob), sic vacantes scripturis ets) exponentes eas „videntes" merito dici possunt, cum et ipsi in eisdem literis prophete di- cantur, Eph. IIII°: „Alios posuit apostolos, alios prophetas“ 10 Glossa: [„Prophetas], id est scripturarum explanatores." Cum igitur ipsi per scripturas vident ecclesied) pericula inminere, debent clamare „foris“, id est aliis indicare; alioquin timere possunt, ne propter negligenciam vel contemptum eva- nescante) cogitacionibus suis et obscuretur insipiens cor eorum, 15 sicutf) phylosophorum, qui „cum congnovissent deum, non a) add. ab ed. — In editione, quae Constantiae 1632 prodiit, p. 17 trac- tatus his inscribitur: Tractatus brevis de periculis novissimorum temporum ex scripturis sumptus. Qui tractatus etiam in altera editione, quae Regulas Janovianas seauta dicitur, scilicet in „Antilogia papae“, ed. W. Wissenburg, Basil. 1555, 20 et inde in libro intitulato: Fasciculus rerum expetendarum et fugiendarum, ad. Orthvinus Gratius-Brown, Lond. 1690, t. II, p. 18—41 legitur. Editio nostra sequitur codicem Janovianum (-1), sed respicit continenter editionem primariam Coustantiensem, quae tamen non sine erratis est, prout annotationes nostrae demonstrant; ed. Basil. et London. plurimorum erratorum causa sequi non po- teramus. Hoc modo huius celeberrimi tractatus recensionem Pragensem, si ita dici licet, explorare et ita doctrinam Mag. Matthiae de Janov de hypocritis et de Antichristo ex fontibus illustrare nisi fuimus. b) recte I. Reg. X. II. c) om, ed. d) om. ed. c) ila recte codex noster A; in ed. legitur minus f) ad instar apte: timere possunt propter negligentiam, ne evanescant. 30 Phariseorum et ed. 25
Strana 253
De periculis novissimorum temporum, prologus. 253 sicut deum glorificaverunt, sed evanuerunt in cogitacionibus suis“, Ro. I. Et maxime debent indicare illis, qui possunt resi- stere illis, videlicet quibus ecclesie gubernacula sunt conmissa; qui etsia) pre aliis habeant et habere debeant noticiam scrip- turarum, minus tamen earum inspecioni vacare possunt, nego- ciorum frequencia inpediti; qui tamenb) postquam intellexerint memorata pericula, si fuerint veri domini sacerdotes, vehemen- ter dolebunt, et de illis repellendis solliciti erunt. Quod nota- tur auctoritate") predicta, cum dicitur „Angeli pacis“, etc. Sacer- dotes enim domini angeli dicuntur, Malach. II°: „Angelus do- 10 mini exercituum est“, et Apo. I.: „Septem stelle sunt angeli septem ecclesiarum“d). Episcopi dicuntur angeli, quia sunt nuncii Christi, „qui erite) pax nostra“, Eph. II°. Precipue autem sacerdotes sive illi episcopi flebunt et dolebunt, qui zelatores salutis sunt animarum, ita utf) Jhesus merito dici possunt, id 15 est salvatores, non potestate, sed ministerio; sicut et Jhesus noster, scilicet auctor salutis nostre, videns pericula civitatis, id est finalis ecclesie, flevit super illam, dicens: „Quia si con- gnovisses et tu“, Luce XIX., [Glos.] „utique flevisses, que modo exultas.“ Quod autem de ecclesia intelligatur hec auctoritas, 20 ostendit Glossa, dicens: „Plangit reprobos, qui nesciunt, cur plangantur.“ Et infra: „Qui refugiunt pericula previdere, que temporalem leticiam perturbant.“ Nos igitur christiane fidei professores, licet indigni, Pa- risius studentes, qui ex asumpto gymnasios) sanctash) scripturas, 25 quamvis exiliter secundum tenuitatem ingenii, tamen frequen- cius intuemur, attendentes in illis literis pericula novissimorum temporum, vel eisi) similia toti ecclesie quasi iam de prope im- minere, ad cunctorum memoriam illa duximus revocanda, et precipue iuxta illam apostoli propheciam, ubi idem apostolus predicit in spiritu quedam pericula novissimorum temporum, similia licetk) iam diebus suis instabant, sed nunc plura viden- tur instare, — dicit enim apostolus Ila Thy. III°: „Hoc autem scito, quod in novissimis diebus instabunt tempora periculosa“; 30 — a) ita ed.; si et A. b) quique eciam ed. c) in a. ed. d) Glossa: 35 id est episcopi ipsarum add. ed.; in subsequentibus solum illae additiones edi- tionis Constantiensis annotantur, quae ad sensum meliorem necessariae nobis videbantur. e) est ed. f) ita ed.; ut Jhesus ita A. 8) ita ed.; gingnasio i) vel — temporum om. A, tantum ponens quo- (sic) A. h) sacras ed. rum. k om. ed. 40
De periculis novissimorum temporum, prologus. 253 sicut deum glorificaverunt, sed evanuerunt in cogitacionibus suis“, Ro. I. Et maxime debent indicare illis, qui possunt resi- stere illis, videlicet quibus ecclesie gubernacula sunt conmissa; qui etsia) pre aliis habeant et habere debeant noticiam scrip- turarum, minus tamen earum inspecioni vacare possunt, nego- ciorum frequencia inpediti; qui tamenb) postquam intellexerint memorata pericula, si fuerint veri domini sacerdotes, vehemen- ter dolebunt, et de illis repellendis solliciti erunt. Quod nota- tur auctoritate") predicta, cum dicitur „Angeli pacis“, etc. Sacer- dotes enim domini angeli dicuntur, Malach. II°: „Angelus do- 10 mini exercituum est“, et Apo. I.: „Septem stelle sunt angeli septem ecclesiarum“d). Episcopi dicuntur angeli, quia sunt nuncii Christi, „qui erite) pax nostra“, Eph. II°. Precipue autem sacerdotes sive illi episcopi flebunt et dolebunt, qui zelatores salutis sunt animarum, ita utf) Jhesus merito dici possunt, id 15 est salvatores, non potestate, sed ministerio; sicut et Jhesus noster, scilicet auctor salutis nostre, videns pericula civitatis, id est finalis ecclesie, flevit super illam, dicens: „Quia si con- gnovisses et tu“, Luce XIX., [Glos.] „utique flevisses, que modo exultas.“ Quod autem de ecclesia intelligatur hec auctoritas, 20 ostendit Glossa, dicens: „Plangit reprobos, qui nesciunt, cur plangantur.“ Et infra: „Qui refugiunt pericula previdere, que temporalem leticiam perturbant.“ Nos igitur christiane fidei professores, licet indigni, Pa- risius studentes, qui ex asumpto gymnasios) sanctash) scripturas, 25 quamvis exiliter secundum tenuitatem ingenii, tamen frequen- cius intuemur, attendentes in illis literis pericula novissimorum temporum, vel eisi) similia toti ecclesie quasi iam de prope im- minere, ad cunctorum memoriam illa duximus revocanda, et precipue iuxta illam apostoli propheciam, ubi idem apostolus predicit in spiritu quedam pericula novissimorum temporum, similia licetk) iam diebus suis instabant, sed nunc plura viden- tur instare, — dicit enim apostolus Ila Thy. III°: „Hoc autem scito, quod in novissimis diebus instabunt tempora periculosa“; 30 — a) ita ed.; si et A. b) quique eciam ed. c) in a. ed. d) Glossa: 35 id est episcopi ipsarum add. ed.; in subsequentibus solum illae additiones edi- tionis Constantiensis annotantur, quae ad sensum meliorem necessariae nobis videbantur. e) est ed. f) ita ed.; ut Jhesus ita A. 8) ita ed.; gingnasio i) vel — temporum om. A, tantum ponens quo- (sic) A. h) sacras ed. rum. k om. ed. 40
Strana 254
254 Matthine de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. et infra super illo verbo: „Ex hiis sunt, qui penetrant domos“, dicit Glossa: „Jam horum prenunccii quidam sunt, sed in fine plures venturi sunt“; quod autem apostolus illud prophetice pre- dixerit, dicit Glossa convenientera) in IIII° ca. super illo verbo: „Coacervabunt sibi magistros“, Glossa: „est prophecia sancti Pauli apostoli, qui fuit prescius futurorum“: item infra [I.] Thi. IIII°, ubi loquitur de eadem materia, dicensb): „Spiritus autem“, Glossa: „sanctus". „Manifeste dicit“, Glossa: „mihi in corde." „Quia in novissimis temporibus“, Glossa: „circas) que modo amplius vigilandum est.“ „Discedent“, Glossa: „quidam vero notabiles.“ „A fide“, Glossa: „que sibi spiritus sanctus reve- laverit ad instruccionem et cautelam ecclesie, non tacet, ut pre- monita ecclesia sollicita sit, ne ab huiusmodi hominibus cir- cumveniatur." Cum ergo ex tunc, scilicet mille C. Cis annis [iam] elapsis, 15 premonuerit apostolus et predicaverit, ut futura predicta peri- cula vitarentur, constat, quod nunc, magis ac magis illis peri- culis apropinquantibus, multo forcius monendi sunt christiani de illis vitandis, precipue cum ex tunc Jomnibus] sive volenti- bus, sive nolentibus ea audire precepitd) apostolus predicari. 20 Postquam enim predicta pericula predicavit futura et vitanda, IIa Thy. IIII', consequenter in IIII° ca° subiunxit, dicens: „Testi- ficor coram deo et] Jhesu Christo, qui iudicaturus est vivos et mortuos per adventum eius et regnum eius: [predica ver- bum], insta oportune, inportune, argue, obsecra (id est adiuva volentes), increpa (asperis verbis resistentese), in omni paciencia (repugnancium) et doctrina“ (recipiencium1), id est ut s) pacienter sustineas repugnantes et doceas accipientes, dicit Glossa. Sic ergo patet, quod necessitas inpellit nos ad dicta pericula pre- dicanda et ad sollicitandos prelatos super illis inquirendis, scri- 30 bendis et previdendis. In hiis ergo periculis exponendis procedemus hoc modo. Primo ostendemus, quod in ecclesia Christi multa et magna pericula sunt futura. Secundo, per cuiusmodi homines pericula sunth) futura. 10 25 35 32) Nota de periculis A m. auct. a) consequenter ed. b) verba sequentia ordinata sunt secundum edi- e) persistentes ed. tionem. c) contra ed. d) ea praeceperit ed. f) accipientium ed. g) ita A. h) sint ed.
254 Matthine de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. et infra super illo verbo: „Ex hiis sunt, qui penetrant domos“, dicit Glossa: „Jam horum prenunccii quidam sunt, sed in fine plures venturi sunt“; quod autem apostolus illud prophetice pre- dixerit, dicit Glossa convenientera) in IIII° ca. super illo verbo: „Coacervabunt sibi magistros“, Glossa: „est prophecia sancti Pauli apostoli, qui fuit prescius futurorum“: item infra [I.] Thi. IIII°, ubi loquitur de eadem materia, dicensb): „Spiritus autem“, Glossa: „sanctus". „Manifeste dicit“, Glossa: „mihi in corde." „Quia in novissimis temporibus“, Glossa: „circas) que modo amplius vigilandum est.“ „Discedent“, Glossa: „quidam vero notabiles.“ „A fide“, Glossa: „que sibi spiritus sanctus reve- laverit ad instruccionem et cautelam ecclesie, non tacet, ut pre- monita ecclesia sollicita sit, ne ab huiusmodi hominibus cir- cumveniatur." Cum ergo ex tunc, scilicet mille C. Cis annis [iam] elapsis, 15 premonuerit apostolus et predicaverit, ut futura predicta peri- cula vitarentur, constat, quod nunc, magis ac magis illis peri- culis apropinquantibus, multo forcius monendi sunt christiani de illis vitandis, precipue cum ex tunc Jomnibus] sive volenti- bus, sive nolentibus ea audire precepitd) apostolus predicari. 20 Postquam enim predicta pericula predicavit futura et vitanda, IIa Thy. IIII', consequenter in IIII° ca° subiunxit, dicens: „Testi- ficor coram deo et] Jhesu Christo, qui iudicaturus est vivos et mortuos per adventum eius et regnum eius: [predica ver- bum], insta oportune, inportune, argue, obsecra (id est adiuva volentes), increpa (asperis verbis resistentese), in omni paciencia (repugnancium) et doctrina“ (recipiencium1), id est ut s) pacienter sustineas repugnantes et doceas accipientes, dicit Glossa. Sic ergo patet, quod necessitas inpellit nos ad dicta pericula pre- dicanda et ad sollicitandos prelatos super illis inquirendis, scri- 30 bendis et previdendis. In hiis ergo periculis exponendis procedemus hoc modo. Primo ostendemus, quod in ecclesia Christi multa et magna pericula sunt futura. Secundo, per cuiusmodi homines pericula sunth) futura. 10 25 35 32) Nota de periculis A m. auct. a) consequenter ed. b) verba sequentia ordinata sunt secundum edi- e) persistentes ed. tionem. c) contra ed. d) ea praeceperit ed. f) accipientium ed. g) ita A. h) sint ed.
Strana 255
De periculis novissimorum temporum, prologus. 255 Tercio, quam habiles et ydoney erunt ad predicta peri- cula inducenda. Quarto, cuiusmodi erunt illa pericula, que inducentura). Quinto, qualiter isti proceduntb) in periculis inducendis. Sextor), quoniam ipsi predicantes aliis multa pericula in 5 multis periculis constituent se ipsos. Septimo ostendemus, in quibus periculis et ipsi erunt con- stitutid). Octavo ostendemus, quod qui non previderint illa peri- cula, aut previsa non precaverint, peribunt cum illis ete) in illis. Nonof), ne quis dicat de predictis periculis nondum esse curandum, utpote adhuc remotis, ostendemus per quedam signa, illa pericula non longe esse remota, sed satis propinqua, et ideo quod eorum inquisicio et repulsio non sit amplius differenda. Decimo ostendemus, quorum est illa pericula previdere et prenuncciare et a fidelibus repellere. Undecimo ostendemus, quam penam incurrent illi, qui eas) tenentur previdere et prenuncciare et ab ecclesia repel- lere, si non prevideant et prenunc f. 183b cient et repellant. Duodecimo, uth) videatur inpossibile illa repelli, cumi) 20 sint prophetice predicta, ostendemus, quod ad tempus repelli poterunt, si viriliter resistatur. Decimo tercio ostendemus, qualiter sint repellenda sive qualiter repelli possuntk). Decimo quarto, quia repelli non possent illa pericula, nisi congnoscerentur illi, qui pericula procurabunt; et ideo osten- demus, ubi predicti periculosi homines possint1) inveniri. Quintodecimo ostendemus plurima signa, quedam infalli- bilia, quedam vero] probabilia, per que potuerint m) predicti ho- mines congnosci. Si quis autem subtilis aut philosophus hic disputator con- tra ea, que inferius [dicenda] sunt1), duxerit opponendum, ut sic animum lectoris a simplicitate veritatis avertat, non ideo cito lec- tor a suo sensu moveatur, sed ad nos recursum habere digne- a) inducent ed. b) qualiter procedent illis in dictis ed. c) hic modus 35 in ed. non legitur et prout sextus modus octavus adducitur. d) qui aliis prae- dicta pericula procurabunt ed. e) cum illis et om. ed. f) Octavo ed.; ita et infra nono loco decimo, decimo pro undecimo, etc. legitur. 8) pericula ed. h) ne ed. i) eo quod ed. 1) poterunt ed. m) po- k) possint ed. n) dicenda sunt ed. terunt ed. 10 15 25 30 40
De periculis novissimorum temporum, prologus. 255 Tercio, quam habiles et ydoney erunt ad predicta peri- cula inducenda. Quarto, cuiusmodi erunt illa pericula, que inducentura). Quinto, qualiter isti proceduntb) in periculis inducendis. Sextor), quoniam ipsi predicantes aliis multa pericula in 5 multis periculis constituent se ipsos. Septimo ostendemus, in quibus periculis et ipsi erunt con- stitutid). Octavo ostendemus, quod qui non previderint illa peri- cula, aut previsa non precaverint, peribunt cum illis ete) in illis. Nonof), ne quis dicat de predictis periculis nondum esse curandum, utpote adhuc remotis, ostendemus per quedam signa, illa pericula non longe esse remota, sed satis propinqua, et ideo quod eorum inquisicio et repulsio non sit amplius differenda. Decimo ostendemus, quorum est illa pericula previdere et prenuncciare et a fidelibus repellere. Undecimo ostendemus, quam penam incurrent illi, qui eas) tenentur previdere et prenuncciare et ab ecclesia repel- lere, si non prevideant et prenunc f. 183b cient et repellant. Duodecimo, uth) videatur inpossibile illa repelli, cumi) 20 sint prophetice predicta, ostendemus, quod ad tempus repelli poterunt, si viriliter resistatur. Decimo tercio ostendemus, qualiter sint repellenda sive qualiter repelli possuntk). Decimo quarto, quia repelli non possent illa pericula, nisi congnoscerentur illi, qui pericula procurabunt; et ideo osten- demus, ubi predicti periculosi homines possint1) inveniri. Quintodecimo ostendemus plurima signa, quedam infalli- bilia, quedam vero] probabilia, per que potuerint m) predicti ho- mines congnosci. Si quis autem subtilis aut philosophus hic disputator con- tra ea, que inferius [dicenda] sunt1), duxerit opponendum, ut sic animum lectoris a simplicitate veritatis avertat, non ideo cito lec- tor a suo sensu moveatur, sed ad nos recursum habere digne- a) inducent ed. b) qualiter procedent illis in dictis ed. c) hic modus 35 in ed. non legitur et prout sextus modus octavus adducitur. d) qui aliis prae- dicta pericula procurabunt ed. e) cum illis et om. ed. f) Octavo ed.; ita et infra nono loco decimo, decimo pro undecimo, etc. legitur. 8) pericula ed. h) ne ed. i) eo quod ed. 1) poterunt ed. m) po- k) possint ed. n) dicenda sunt ed. terunt ed. 10 15 25 30 40
Strana 256
256 Matthiae de Janoy Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. tur, quoniam parati sumus ad omnem obieccionem circa istam materiam faciendam, opitulante deo, respondere, non per dispu- tacionem et altercacionem phylozophicam ac a) sophisticam, que ad nichil utilis est, nisi ad subversionem audiencium, sed pocius per collacionem katholicam, que sola debet esse inter servos dei etb) Christi, iuxta doctrinam apostoli, II. ad] Thy. II. di- centis: „Noli verbis contendere, quia ad nichil utile est, nisi ad subversionem audiencium“, Glossa: „quia contencio nihil potest, nisi subvertere audientes, dum verbosus par est vel superior 10 viro catholico. Contencio eciam minuse) habens subtilitatis aut utilitatis vel stabilitatis, sepe generat scrupulum. Solent enim in contencione talia opponi, eliminato malivolencie argumento, ut moveant animos inspicienciumd) fratrum.“ Et infra: „Non enim patitur se vinci verbis, licet sciat vera esse, que audit; 15 collacio ergo inter servos dei debet esse, non altercacio." Protestamur autem ab inicio, quod omnia, que hic ad cau- telam et instruccionem ecclesie universe scribimuse), non contra personam aliquam nec contra statum aliquem ab ecclesia apro- batum, sed contra peccata malorum et pericula ecclesie generalis 20 dicturi sumus, non ex invencione nostra, sed ex veritate sacre scripture collegimus. Nichilominus tamen nos etf) omnia ec- clesiastice correccioni supponimus, si quids) in eis visum fuerit corrigendum. Capitulum primum2). 25 (Quod pericula novissimorum temporum multa et magna futura sunt in ecclesia generali]i). 30 Circa primum capitulum est notandum, quod dicitk) apo- stolus II° Thi. III°, quod in finali ecclesia multa inminebunt pericula ecclesie universe, quia dicit apostolus in hiis verbis: „Hoc autem scito, quod in novissimis diebus instabunt tempora periculosa“, et cetera; dicit Glossa: „sanctis“. Omnes autem, qui sunt de ecclesia, non numero tantum, sed merito sancti dicun- 35 a) aut ed. b) dei et om. ed. Nolo infra A. c) minus stabilis sepe tantum ed. d) alias insipiencium in m. add. d. c) om. ed. f) nos et 11) ita A rubr. in marg.; om. ed.; in marg. A. 1) ita ed.; nisi quod A. i) suppletum de ed.; ita el in- proprie tantum Primum legebatur, non rubr. ferius. k) praedicit ed.
256 Matthiae de Janoy Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. tur, quoniam parati sumus ad omnem obieccionem circa istam materiam faciendam, opitulante deo, respondere, non per dispu- tacionem et altercacionem phylozophicam ac a) sophisticam, que ad nichil utilis est, nisi ad subversionem audiencium, sed pocius per collacionem katholicam, que sola debet esse inter servos dei etb) Christi, iuxta doctrinam apostoli, II. ad] Thy. II. di- centis: „Noli verbis contendere, quia ad nichil utile est, nisi ad subversionem audiencium“, Glossa: „quia contencio nihil potest, nisi subvertere audientes, dum verbosus par est vel superior 10 viro catholico. Contencio eciam minuse) habens subtilitatis aut utilitatis vel stabilitatis, sepe generat scrupulum. Solent enim in contencione talia opponi, eliminato malivolencie argumento, ut moveant animos inspicienciumd) fratrum.“ Et infra: „Non enim patitur se vinci verbis, licet sciat vera esse, que audit; 15 collacio ergo inter servos dei debet esse, non altercacio." Protestamur autem ab inicio, quod omnia, que hic ad cau- telam et instruccionem ecclesie universe scribimuse), non contra personam aliquam nec contra statum aliquem ab ecclesia apro- batum, sed contra peccata malorum et pericula ecclesie generalis 20 dicturi sumus, non ex invencione nostra, sed ex veritate sacre scripture collegimus. Nichilominus tamen nos etf) omnia ec- clesiastice correccioni supponimus, si quids) in eis visum fuerit corrigendum. Capitulum primum2). 25 (Quod pericula novissimorum temporum multa et magna futura sunt in ecclesia generali]i). 30 Circa primum capitulum est notandum, quod dicitk) apo- stolus II° Thi. III°, quod in finali ecclesia multa inminebunt pericula ecclesie universe, quia dicit apostolus in hiis verbis: „Hoc autem scito, quod in novissimis diebus instabunt tempora periculosa“, et cetera; dicit Glossa: „sanctis“. Omnes autem, qui sunt de ecclesia, non numero tantum, sed merito sancti dicun- 35 a) aut ed. b) dei et om. ed. Nolo infra A. c) minus stabilis sepe tantum ed. d) alias insipiencium in m. add. d. c) om. ed. f) nos et 11) ita A rubr. in marg.; om. ed.; in marg. A. 1) ita ed.; nisi quod A. i) suppletum de ed.; ita el in- proprie tantum Primum legebatur, non rubr. ferius. k) praedicit ed.
Strana 257
De periculis novissimorum temporum, cap. 1 et 2. 257 tur; et ita inminebunt ecclesie universe. Ne autem crederetur, quod tunc in extremis temporibus tantum, videlicet temporibus Antichristi, inminerent illa pericula, dicit Glossa convenienter super illo verbo: „Ex hiis sunt, qui penetrant domos“, quod eciam in primitiva ecclesia quidam fuerunt tales, per quales instabanta) pericula illa; sed apropinquante finali ecclesia in maiori multitudine venient. Et hoc dicit sic: "Jam horum qui- dam prenunccii sunt, sed in fine plures futuri sunt.“ Nec dicas „in fine“, id est tempore Antichristi tantum, quia tunc dicitur tempus Antichristi, quando persecucio similis imminet perse- 10 cucioni Antichristi, I. Jo. II°: „Scimus, quod novissima hora est." Glossa: „id est similis novissime, quia similis persecucioni fu- fure.“ Et ibidem: „Nunc autem multi facti sunt Antichristi“. Glossa]: „Cum quanto impetu et terrore audistis venturum Antichristum, cum tanta violencia et isti venient.“ Et II° Thes. II° dicit apostolus de adventu Antichristib): „Misterium iam ope- ratur iniquitatis.“ Glossa: „Jam apparet Antichristi impietas c), sed mistica, id est pietatis nomine pollita veld) pollicita, ut velint haberi ministri Christi, cum sint pseudo.“ Sic ergo patet, quod propee) finalem ecclesiam et eciam ante multa pericula 20 inminebunt ecclesie universe. 5 15 [Capitulum secundum] 5). [Per quos aut per cuiusmodi homines futura sint pericula novissimorum temporum)f). Circa secundum capitolum, videlicets) per quos instabunt 25 pericula ista, predicit apostolus II° [ad] Thy. IIIe, [dicens ], quod „erunt“ in ecclesia quidam „homines seipsos amantes“, per quos instabunt dicta pericula. Illi autem dicuntur amare seipsos, qui licet velint alios homines corrigere, non tamen ab aliis ho- minibus volunt corrigi in factis suis, licet aliquantum b) perversis. 30 Unde tales amant se plus quam veritatem, et idcircoi) plus 31) Nota bene A. a) instabunt ed. b) de Antichristo tantum ed. c) Jam in ipsis ini- tiis accessionis invenitur iniquitas ed. d) pollita vel in m. add. A; palliata tantum A. e) ita recte A; post ed. f) ita suppl. de ed. g) in m. A. h) aliquando ed. i) ita ed.; ita grecus (sic) ideo A. 35 KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 17
De periculis novissimorum temporum, cap. 1 et 2. 257 tur; et ita inminebunt ecclesie universe. Ne autem crederetur, quod tunc in extremis temporibus tantum, videlicet temporibus Antichristi, inminerent illa pericula, dicit Glossa convenienter super illo verbo: „Ex hiis sunt, qui penetrant domos“, quod eciam in primitiva ecclesia quidam fuerunt tales, per quales instabanta) pericula illa; sed apropinquante finali ecclesia in maiori multitudine venient. Et hoc dicit sic: "Jam horum qui- dam prenunccii sunt, sed in fine plures futuri sunt.“ Nec dicas „in fine“, id est tempore Antichristi tantum, quia tunc dicitur tempus Antichristi, quando persecucio similis imminet perse- 10 cucioni Antichristi, I. Jo. II°: „Scimus, quod novissima hora est." Glossa: „id est similis novissime, quia similis persecucioni fu- fure.“ Et ibidem: „Nunc autem multi facti sunt Antichristi“. Glossa]: „Cum quanto impetu et terrore audistis venturum Antichristum, cum tanta violencia et isti venient.“ Et II° Thes. II° dicit apostolus de adventu Antichristib): „Misterium iam ope- ratur iniquitatis.“ Glossa: „Jam apparet Antichristi impietas c), sed mistica, id est pietatis nomine pollita veld) pollicita, ut velint haberi ministri Christi, cum sint pseudo.“ Sic ergo patet, quod propee) finalem ecclesiam et eciam ante multa pericula 20 inminebunt ecclesie universe. 5 15 [Capitulum secundum] 5). [Per quos aut per cuiusmodi homines futura sint pericula novissimorum temporum)f). Circa secundum capitolum, videlicets) per quos instabunt 25 pericula ista, predicit apostolus II° [ad] Thy. IIIe, [dicens ], quod „erunt“ in ecclesia quidam „homines seipsos amantes“, per quos instabunt dicta pericula. Illi autem dicuntur amare seipsos, qui licet velint alios homines corrigere, non tamen ab aliis ho- minibus volunt corrigi in factis suis, licet aliquantum b) perversis. 30 Unde tales amant se plus quam veritatem, et idcircoi) plus 31) Nota bene A. a) instabunt ed. b) de Antichristo tantum ed. c) Jam in ipsis ini- tiis accessionis invenitur iniquitas ed. d) pollita vel in m. add. A; palliata tantum A. e) ita recte A; post ed. f) ita suppl. de ed. g) in m. A. h) aliquando ed. i) ita ed.; ita grecus (sic) ideo A. 35 KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 17
Strana 258
Matthiae de Janov Regulae, 1. IIt, tr. 5, dist. 10, c. 11. 25 258 quam deum, „qui est veritas“, Jo. XIIII°. Et dicit Gregorius in Pastor[ali]: „Qui perversea) wlt agere et ad ea, que facit, cete- ros wlt tacere, ipse sibi testis est, quod se veritate wlt plus diligi, quam contra se non wlt defendi.“ Item plus diligit se quam deum, qui plus querit honorem suum, quam [honorem dei. Unde Augustinus, de vita christiana: „Illi deum diligunt, qui non aliud, quam unde nomen dei glorificetur, exercent." Illi ergo, maxime qui in statu perfeccionis sunt, et tamen ho- norem suum temporalem, etb) cum multorum periculo, appe- 10 tunt et querunt, plus diligunt se quam deum. Ex hoc autem perverso amore sui quasi ex mala radice quadam incident illi homines „se ipsos amantes“ in varia genera peccatorum, ita quod aliqui eorum fient „cupidi“ pecunie vel mundane glorie; alii fient „elati“ contra deum, videlicet quandoe) 15 nolunt subesse prelatis, sed supraponid); aliie) fient „blasphemi" in deum per heresesf); alii fient „ingrati“ de bonis sibi inpen- sis; alii fient „scelesti“ in gravibus peccatis perpetrandis, qui modum peccandi transcendunt et animas suas vel aliorum occi- dunt, vel5) qui corrigentibus mala pro bonis reddent 1); alii fient 20 „sine affeccione“, non conpacientesi) infirmis, scilicet peccatori- bus, sed pocius eos dedignantes; alii fient „criminatores“, id est crimen aliis inponentes, vel „detractores“, id est famam sanc- torum maculare conantes; alii fient „incontinentes" gule vel libidini, non refrenantes malas cupiditates; alii fient „sine beni- gnitate“, nescientes aliis subvenire; alii fient „proditores“ secre- torum alterius, dum revelant, que occultanda noverunt; alii fient „protervi“ vel „procaces“, [id est] que [f. 184a] verecundak essent, aliis1), scilicet hominibus, inverecunde agentesm); alii fient „ceci“, id est1) non intelligentes, que affirmant, neque de 30 quibus agunt; alii fient „tumidi“o), scilicet inflato corde; alii fient „voluptatum amatores magis quam dei“, id est carnales delicias spiritualibus preponentes. Et hoc dicit apostolus hiis verbis „Et erunt homines seipsos amantes.“ Glossa: „et“ pro „eo“p) a) perversa ed. b) etiam ed. c) quia nolent ed. d) superponi ed. e) praecedit in ed.: alii fient „superbi“ de honoribus, suis impensis. f) sequitur in ed.: alii fient „inobedientes parentibus", id est praelatis ecclesiae. g) ut ed. h) reddunt ed. i) ita ed.; conpaciendi A. k) verecunde 1) de aliis ed. m) tractantes vel agentes ed. n) ita ed.; tractanda ed. P) quia I. Thi. I. quasi (sic) A. o) timidi corr. tumidi A in marg. 40 recte ed. 35
Matthiae de Janov Regulae, 1. IIt, tr. 5, dist. 10, c. 11. 25 258 quam deum, „qui est veritas“, Jo. XIIII°. Et dicit Gregorius in Pastor[ali]: „Qui perversea) wlt agere et ad ea, que facit, cete- ros wlt tacere, ipse sibi testis est, quod se veritate wlt plus diligi, quam contra se non wlt defendi.“ Item plus diligit se quam deum, qui plus querit honorem suum, quam [honorem dei. Unde Augustinus, de vita christiana: „Illi deum diligunt, qui non aliud, quam unde nomen dei glorificetur, exercent." Illi ergo, maxime qui in statu perfeccionis sunt, et tamen ho- norem suum temporalem, etb) cum multorum periculo, appe- 10 tunt et querunt, plus diligunt se quam deum. Ex hoc autem perverso amore sui quasi ex mala radice quadam incident illi homines „se ipsos amantes“ in varia genera peccatorum, ita quod aliqui eorum fient „cupidi“ pecunie vel mundane glorie; alii fient „elati“ contra deum, videlicet quandoe) 15 nolunt subesse prelatis, sed supraponid); aliie) fient „blasphemi" in deum per heresesf); alii fient „ingrati“ de bonis sibi inpen- sis; alii fient „scelesti“ in gravibus peccatis perpetrandis, qui modum peccandi transcendunt et animas suas vel aliorum occi- dunt, vel5) qui corrigentibus mala pro bonis reddent 1); alii fient 20 „sine affeccione“, non conpacientesi) infirmis, scilicet peccatori- bus, sed pocius eos dedignantes; alii fient „criminatores“, id est crimen aliis inponentes, vel „detractores“, id est famam sanc- torum maculare conantes; alii fient „incontinentes" gule vel libidini, non refrenantes malas cupiditates; alii fient „sine beni- gnitate“, nescientes aliis subvenire; alii fient „proditores“ secre- torum alterius, dum revelant, que occultanda noverunt; alii fient „protervi“ vel „procaces“, [id est] que [f. 184a] verecundak essent, aliis1), scilicet hominibus, inverecunde agentesm); alii fient „ceci“, id est1) non intelligentes, que affirmant, neque de 30 quibus agunt; alii fient „tumidi“o), scilicet inflato corde; alii fient „voluptatum amatores magis quam dei“, id est carnales delicias spiritualibus preponentes. Et hoc dicit apostolus hiis verbis „Et erunt homines seipsos amantes.“ Glossa: „et“ pro „eo“p) a) perversa ed. b) etiam ed. c) quia nolent ed. d) superponi ed. e) praecedit in ed.: alii fient „superbi“ de honoribus, suis impensis. f) sequitur in ed.: alii fient „inobedientes parentibus", id est praelatis ecclesiae. g) ut ed. h) reddunt ed. i) ita ed.; conpaciendi A. k) verecunde 1) de aliis ed. m) tractantes vel agentes ed. n) ita ed.; tractanda ed. P) quia I. Thi. I. quasi (sic) A. o) timidi corr. tumidi A in marg. 40 recte ed. 35
Strana 259
De periculis novissimorum temporum, cap. 2. 259 quasi diceret: „Ideo instabunt tempora periculosa, quia erunt homines in ecclesia seipsos amantes, cupidi, superbia), blas- phemy, inobedientes, ingrati, scelesti, sine affeccione, sine pace, criminatores, incontinentes, inmites, sine bonitateb), proditores, protervi" vel procaces, „tumidi, voluptatum amatores magis quam dei.“ Et c) sic exponit Glossa, sicut dictum est. De omnibus autem hiis generibus peccatorum convenient aliqui in sectam illam, per quam instabunt periculosa tempora. Unde I.d) Thy. III° post illa verba: „Et erunt homines seipsos amantes, cupidi, elati“, etc. subiungit apostolus: „Ex hiis sunt, qui penetrant domos“, id est ex hiis generibus peccatorum con- venient aliqui illi in sectam illorum, qui penetrant domos, per quos domos penetrantes instabunt illa pericula, ut patebit. Qui autem sint penetrantes domos, exponit Glossa sic ad literam]: „Illi enim penetrant domos, qui ingrediuntur domos illorum, quorum regimen animarum ad eos non pertinet, et rimantur proprietates, id est secreta eorum.“ Quod non potest fieri, nisi ingerant se ad audiendum confessiones eorum; hoc enim est penetrare domos hominum predictorum, scilicet rimari con- sciencias eorum, que domus appellantur, Ecci. XXXIIIoe): „Pre- 20 curre prior in domum tuam.“ Glossa: „In domum consciencie nos recipiamusf)“. Domums) hanc intrat per hostium rector ani- marum, qui curam habet ab ecclesia sibi commissam, cui pre- cipitur Proverb. XXVII°: „Agnosce wltum pecoris tui.“ Glossa: „Pastori ecclesie dicitur: Diligenter attende de hiis, quibus te 25 preesse contigerit; animos actusque singulos considera, et si quid vicii repereris, statim emendare memento“h). Hinc pastori debet et hostium domus aperiri per confessionem, iuxta illud Boecii in libro De consolacione: „Si medicinam expectas, oportet, ut wlnus detegas.“ Alienus autem, qui curam non habet, in hac domo recipi non debet, Ecclesiastici XI.: „Non omnem ho- minem inducas in domum tuam. Multe enim sunt insidie dolosi." Et in eodem: „Admitte ad te alienigenam et subvertet te in turbine et alienabit te a viis“i). Et ideo de tali alieno dicit 5 10 15 30 25) Nota, plebane A manu auct. a) elati ed. c) Et — dictum est om. ed. b) benignitate ed. d) 2 recte ed. e) Eccl. 32 ed. f) nos rec. om. ed. g) In d. ed. h) voces ed. aliae sunt. i) abalienabit te a hiis propriis ed., addens: Et ideo de tali alieno dicit apostolus Rom. 14: „Tu, quis es, qui iudicas servum alienum? Domino suo stat, aut cadit. 35 40 17
De periculis novissimorum temporum, cap. 2. 259 quasi diceret: „Ideo instabunt tempora periculosa, quia erunt homines in ecclesia seipsos amantes, cupidi, superbia), blas- phemy, inobedientes, ingrati, scelesti, sine affeccione, sine pace, criminatores, incontinentes, inmites, sine bonitateb), proditores, protervi" vel procaces, „tumidi, voluptatum amatores magis quam dei.“ Et c) sic exponit Glossa, sicut dictum est. De omnibus autem hiis generibus peccatorum convenient aliqui in sectam illam, per quam instabunt periculosa tempora. Unde I.d) Thy. III° post illa verba: „Et erunt homines seipsos amantes, cupidi, elati“, etc. subiungit apostolus: „Ex hiis sunt, qui penetrant domos“, id est ex hiis generibus peccatorum con- venient aliqui illi in sectam illorum, qui penetrant domos, per quos domos penetrantes instabunt illa pericula, ut patebit. Qui autem sint penetrantes domos, exponit Glossa sic ad literam]: „Illi enim penetrant domos, qui ingrediuntur domos illorum, quorum regimen animarum ad eos non pertinet, et rimantur proprietates, id est secreta eorum.“ Quod non potest fieri, nisi ingerant se ad audiendum confessiones eorum; hoc enim est penetrare domos hominum predictorum, scilicet rimari con- sciencias eorum, que domus appellantur, Ecci. XXXIIIoe): „Pre- 20 curre prior in domum tuam.“ Glossa: „In domum consciencie nos recipiamusf)“. Domums) hanc intrat per hostium rector ani- marum, qui curam habet ab ecclesia sibi commissam, cui pre- cipitur Proverb. XXVII°: „Agnosce wltum pecoris tui.“ Glossa: „Pastori ecclesie dicitur: Diligenter attende de hiis, quibus te 25 preesse contigerit; animos actusque singulos considera, et si quid vicii repereris, statim emendare memento“h). Hinc pastori debet et hostium domus aperiri per confessionem, iuxta illud Boecii in libro De consolacione: „Si medicinam expectas, oportet, ut wlnus detegas.“ Alienus autem, qui curam non habet, in hac domo recipi non debet, Ecclesiastici XI.: „Non omnem ho- minem inducas in domum tuam. Multe enim sunt insidie dolosi." Et in eodem: „Admitte ad te alienigenam et subvertet te in turbine et alienabit te a viis“i). Et ideo de tali alieno dicit 5 10 15 30 25) Nota, plebane A manu auct. a) elati ed. c) Et — dictum est om. ed. b) benignitate ed. d) 2 recte ed. e) Eccl. 32 ed. f) nos rec. om. ed. g) In d. ed. h) voces ed. aliae sunt. i) abalienabit te a hiis propriis ed., addens: Et ideo de tali alieno dicit apostolus Rom. 14: „Tu, quis es, qui iudicas servum alienum? Domino suo stat, aut cadit. 35 40 17
Strana 260
260 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. apostolus I° Chorinth. IIII°: „Tu, quis es, qui iudicas servum alienum? Domino suo aut stat, aut cadit.“ Alienus ergo si rime- tur conscienciam subditi alieni, non intrat per hostium domus eius, sed aliunde ascendit, et ideo dicitur penetrare domum fraudulenter tamquam fur, vel violentera), ut latro. Jo. X: „Qui non intrat per hostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, hic fur est et latro.“ Sic ergo homines illi sunt, qui pene- trant domos. Consequenter dicit apostolus in eodem cae II° Thy. III°: „Et captivas ducunt mulierculas honeratas peccatis.“ Glossa ad literam: „Subdolis et versutis verbis seducunt mulieres et per eas viros earum, sicut dyabolus prius Ewam seduxit et per eam Adam.“ Et eodem modo viros seductibiles ad modum mulierum seducunt, id est ad se sive ad sua consilia adducunt; sic enim exponunt hoc verbum „seducere“ Apoc. XX: „Sol- vetur Sathanas et seducet gentes“ [et] Glossa: „Id est a Christo seducet.“ Similiter et isti mulieres et viros seductibiles seducent, id est a consiliis prelatorum ad sua consilia ducent, et tandem captivabunt eos, id est in suam redigent potestatem, obligantes 20 scilicet eos ad vivendum secundum sua consilia; captivari enim est a propria potestate vel a potestate illius, cui subicitur quis, in alienam redigi potestatem. Sic ergo habemus, quod per illos, qui penetrant domos et captivas ducunt mulierculas honeratas peccatis, instabunt pericula novissimorum temporum, et qui sint 25 penetrantes domos. Instabunt eciam pericula per predicatores pseudo. Mt. XXIIII°: „Multi pseudo et prophete surgent et seducent gen- tes.“ Pseudo autem predicatores sunt [omnes], qui non sunt missi [et] predicant, quantumcumque literati et sancti, sicud 30 eciam si facerent signa vel miracula. Ro. X.: „Quomodo pre- dicabunt, nisi mittantur?“ Glossa: „Non sunt viri apostoli, nisi missi.“ Nulla enim signa veritatum etb) virtutum eis testimonia perhibent, et sicut dicit Cyprianus, quinquagesima distinccione „Si qui preproperec), mandant martires (!) aliqua fieri; sedd) si 35 iusta et licita, si non contra ipsum dominum ac dei sacerdotem, sunt facienda. Sed si non sunt scripta in lege domini, que man- dant, ante est, ut sciamus eos a deo inpetrasse, que postulant." 10 15 a) vel v. om. ed. b) veritatum et om. ed. c) ita ed.; pre postera A. d) sed — facienda om. ed.
260 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. apostolus I° Chorinth. IIII°: „Tu, quis es, qui iudicas servum alienum? Domino suo aut stat, aut cadit.“ Alienus ergo si rime- tur conscienciam subditi alieni, non intrat per hostium domus eius, sed aliunde ascendit, et ideo dicitur penetrare domum fraudulenter tamquam fur, vel violentera), ut latro. Jo. X: „Qui non intrat per hostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, hic fur est et latro.“ Sic ergo homines illi sunt, qui pene- trant domos. Consequenter dicit apostolus in eodem cae II° Thy. III°: „Et captivas ducunt mulierculas honeratas peccatis.“ Glossa ad literam: „Subdolis et versutis verbis seducunt mulieres et per eas viros earum, sicut dyabolus prius Ewam seduxit et per eam Adam.“ Et eodem modo viros seductibiles ad modum mulierum seducunt, id est ad se sive ad sua consilia adducunt; sic enim exponunt hoc verbum „seducere“ Apoc. XX: „Sol- vetur Sathanas et seducet gentes“ [et] Glossa: „Id est a Christo seducet.“ Similiter et isti mulieres et viros seductibiles seducent, id est a consiliis prelatorum ad sua consilia ducent, et tandem captivabunt eos, id est in suam redigent potestatem, obligantes 20 scilicet eos ad vivendum secundum sua consilia; captivari enim est a propria potestate vel a potestate illius, cui subicitur quis, in alienam redigi potestatem. Sic ergo habemus, quod per illos, qui penetrant domos et captivas ducunt mulierculas honeratas peccatis, instabunt pericula novissimorum temporum, et qui sint 25 penetrantes domos. Instabunt eciam pericula per predicatores pseudo. Mt. XXIIII°: „Multi pseudo et prophete surgent et seducent gen- tes.“ Pseudo autem predicatores sunt [omnes], qui non sunt missi [et] predicant, quantumcumque literati et sancti, sicud 30 eciam si facerent signa vel miracula. Ro. X.: „Quomodo pre- dicabunt, nisi mittantur?“ Glossa: „Non sunt viri apostoli, nisi missi.“ Nulla enim signa veritatum etb) virtutum eis testimonia perhibent, et sicut dicit Cyprianus, quinquagesima distinccione „Si qui preproperec), mandant martires (!) aliqua fieri; sedd) si 35 iusta et licita, si non contra ipsum dominum ac dei sacerdotem, sunt facienda. Sed si non sunt scripta in lege domini, que man- dant, ante est, ut sciamus eos a deo inpetrasse, que postulant." 10 15 a) vel v. om. ed. b) veritatum et om. ed. c) ita ed.; pre postera A. d) sed — facienda om. ed.
Strana 261
De periculis novissimorum temporum, cap. 2. 261 Missi autem non sunt, nisi qui ab ecclesia recte eliguntur. Hebr. VII°: „Nec quisquam sumat sibi honorem, nisi qui vo- catur a deo, tamquam Aron.“ Glossa: „A deo vocatur, qui recte eligitur.“ Ab ecclesia vero eliguntur „episcopi, qui apostolis successerunt, et parrochiales presbiteri, qui LXXIIbus discipulis 5 successerunt, et eorum loca tenent“ [dist. 21. can. „In Novo Testamento.“] Unde Luce X. in principio dicit Glossa: „Sicut in XII apostolis forma est episcoporum, sic in LXXIIbus disci- pulis forma est presbiterorum“ secundi ordinisa). Nec plures sunt in ecclesia gradus ad regendum ecclesiam constituti; unde 10 f. 184b] coepiscopi, quia officium episcoporum in aliquo usur- pabant, ab ecclesia sunt sublati. „Cum enim nisi duos ordines inter discipulos [domini esse congnoverimus, id est XII apo- stolorum et septuaginta duorum discipulorum, unde iste tercius ordo processerit, ignoramus; et quod racione caret, extirpare 15 necesse est.“ Ita legitur LXVII. di[st.]: „Coepiscopi“, etc. Si quis vero obiciat de archidiaconis aut de vicariis, qui vice aliorum exercent regimen animarum, omnes quidem tales habent potestatem in ecclesia tamquam opitulatores, id est opem maioribus ferentes. Unde apostolus I. Cor. XII°: „Quosdam 20 quidem posuit deus in ecclesia, primum apostolos“, etc. Et in- fra: „Exinde gracias curacionum, opitulaciones“, id est, [ut in- quit Glossa], „opem maioribus ferentes, ut Titus Paulo et archi- diaconi episcopis.“ Nullus ergo habet in ecclesia animarum regimen, nisi episcopi et parrochiales presbiteri aut eorum opi- 25 tulatores, id est opem eis ferentes vel ab eis legittime constituti aut vocati. Sed dicet quis: Omnes predicare possunt, qui habent auc- toritatem domini pape aut episcoporum dyocesanorum, cum dicatur Extra[vag.] „de hereticis“ [cap.] „Excommunicamus. „Quia vero": „Omnes, qui prohibiti aut non missi, preter auctoritatem a] sede apostolica aut katholico episcopo [loci susceptamb), publice vel private predicacionis officium usurpare presumpserint, excommunicacionis vinculo innodentur.“ Unde videtur e contrario sensu, quod auctoritate sedis apostolice aut dyocesanorum quilibet predicare possit. Respondemus, quod de potestate domini pape aut episco- porum nolumus disputare. Verumtamen cum secundum iura 30 35 a) secundi ord. om. ed. b) susceptum false A.
De periculis novissimorum temporum, cap. 2. 261 Missi autem non sunt, nisi qui ab ecclesia recte eliguntur. Hebr. VII°: „Nec quisquam sumat sibi honorem, nisi qui vo- catur a deo, tamquam Aron.“ Glossa: „A deo vocatur, qui recte eligitur.“ Ab ecclesia vero eliguntur „episcopi, qui apostolis successerunt, et parrochiales presbiteri, qui LXXIIbus discipulis 5 successerunt, et eorum loca tenent“ [dist. 21. can. „In Novo Testamento.“] Unde Luce X. in principio dicit Glossa: „Sicut in XII apostolis forma est episcoporum, sic in LXXIIbus disci- pulis forma est presbiterorum“ secundi ordinisa). Nec plures sunt in ecclesia gradus ad regendum ecclesiam constituti; unde 10 f. 184b] coepiscopi, quia officium episcoporum in aliquo usur- pabant, ab ecclesia sunt sublati. „Cum enim nisi duos ordines inter discipulos [domini esse congnoverimus, id est XII apo- stolorum et septuaginta duorum discipulorum, unde iste tercius ordo processerit, ignoramus; et quod racione caret, extirpare 15 necesse est.“ Ita legitur LXVII. di[st.]: „Coepiscopi“, etc. Si quis vero obiciat de archidiaconis aut de vicariis, qui vice aliorum exercent regimen animarum, omnes quidem tales habent potestatem in ecclesia tamquam opitulatores, id est opem maioribus ferentes. Unde apostolus I. Cor. XII°: „Quosdam 20 quidem posuit deus in ecclesia, primum apostolos“, etc. Et in- fra: „Exinde gracias curacionum, opitulaciones“, id est, [ut in- quit Glossa], „opem maioribus ferentes, ut Titus Paulo et archi- diaconi episcopis.“ Nullus ergo habet in ecclesia animarum regimen, nisi episcopi et parrochiales presbiteri aut eorum opi- 25 tulatores, id est opem eis ferentes vel ab eis legittime constituti aut vocati. Sed dicet quis: Omnes predicare possunt, qui habent auc- toritatem domini pape aut episcoporum dyocesanorum, cum dicatur Extra[vag.] „de hereticis“ [cap.] „Excommunicamus. „Quia vero": „Omnes, qui prohibiti aut non missi, preter auctoritatem a] sede apostolica aut katholico episcopo [loci susceptamb), publice vel private predicacionis officium usurpare presumpserint, excommunicacionis vinculo innodentur.“ Unde videtur e contrario sensu, quod auctoritate sedis apostolice aut dyocesanorum quilibet predicare possit. Respondemus, quod de potestate domini pape aut episco- porum nolumus disputare. Verumtamen cum secundum iura 30 35 a) secundi ord. om. ed. b) susceptum false A.
Strana 262
262 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. tam divina quam humana in una ecclesia non possit esse nisi unus rector, — alioquin ecclesia non esset sponsa, sed scortum, XXV. q. 1.: „Sicut [in unaquaque“ —; et in una et eadem. ec- clesia non debent esse plura capita, ne sit monstrum, Extra. „de officio ordinis" inter ceteraa), et in ecclesiarum regimine officium predicacionis existat precipuum, sicut ordo predica- torumb) [existit] precipuus, Extra. „de hereticis“, caput „cum ex iniuncto": si forte dominus papa concedat aliquibus personis potestatem predicandi ubique, intelligendum est, ubi ad hoc 10 fuerint invitati, quia eciam episcopi, nisi ad hoc invitati fuerint, ultra dyocesim non debent accedere super aliquibus ecclesia- sticis disponendis, IX. q. ca. II. „Non invitati.“ Non enim wlt princeps per mandata sua preiudicium in iurisdiccione alterius generari, Extra. „de officio ordi.“c), [cap.] „Licet ordinarii“, ff. 15 „Ne quidd) in loco publico“, lege II, [§] „Si quis a principe“, nee) quod absit, inde videantur nasci iniurie, unde iura nascuntur, C. „Unde VI. meminerint cuncti“, Extra. „De accione“, [cap.] „qua- liter et quando". Immo sibi iniuriam facit apostolicus, qui fra- trum suorum iura perturbat, 25. q. 2., cap. „Quod vero dicitis“ 20 et cum secundum apostolum nullus debeat gloriari in commissis alterius regiminis, II. Cor. X: „Non gloriabimur in inmensum ultra mensuram regule, qua mensus est deus nobis.“ Glossa: „Id est, ultra mensuratum michi a deo populum, cuius ego regula sum ad dirigendum“, non est verisimile, quod papaf) 25 contra doctrinam apostoli personis infinitis vel plurimis con- cedat licenciam predicandi plebibus alienis, nisi a plebanis ad hoc fuerint invitati, cum dicat capitulum XXV. q. V. „Sunt, qui dicunt“: „Quod si Romanus pontifex docuerit, quod apo- stoli et prophete detestati sunt, quod absit, videretur non sen- 30 tenciam dare, sed magis errare [convinceretur!“. Ipse eciam apo- stolus plebi aliene nolebat predicare racione iam dicta, et ne super alienum fundamentum edificaret, ut legitur ad Ro. XV. cap" „Sic autem predicavi ewangelium, ubi non nominatus est Christus, ne super alienum fundamentum edificarem,“ Glossa: „Ne predi- 35 carem iam pro aliiss) conversis.“ Et II. Cor. X.11): „Non simus in immensum gloriantes in alienis laboribus“, Glossa: „Scilicet 5 a) Extra. „De officio iudicis ordinarii“, cap. „Quoniam in plerisque“ ed. b) praedicationis ed. c) Extra. „De usu pallii“, cap. „Ex tuarum tenore“, e) ita ed.; vere A. Extra „De off. iud. ord.“ ed. d) quis ed. h) 2. Cor. 1 ed. g) per alios ed. 40 minus papa ed. 1) do-
262 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. tam divina quam humana in una ecclesia non possit esse nisi unus rector, — alioquin ecclesia non esset sponsa, sed scortum, XXV. q. 1.: „Sicut [in unaquaque“ —; et in una et eadem. ec- clesia non debent esse plura capita, ne sit monstrum, Extra. „de officio ordinis" inter ceteraa), et in ecclesiarum regimine officium predicacionis existat precipuum, sicut ordo predica- torumb) [existit] precipuus, Extra. „de hereticis“, caput „cum ex iniuncto": si forte dominus papa concedat aliquibus personis potestatem predicandi ubique, intelligendum est, ubi ad hoc 10 fuerint invitati, quia eciam episcopi, nisi ad hoc invitati fuerint, ultra dyocesim non debent accedere super aliquibus ecclesia- sticis disponendis, IX. q. ca. II. „Non invitati.“ Non enim wlt princeps per mandata sua preiudicium in iurisdiccione alterius generari, Extra. „de officio ordi.“c), [cap.] „Licet ordinarii“, ff. 15 „Ne quidd) in loco publico“, lege II, [§] „Si quis a principe“, nee) quod absit, inde videantur nasci iniurie, unde iura nascuntur, C. „Unde VI. meminerint cuncti“, Extra. „De accione“, [cap.] „qua- liter et quando". Immo sibi iniuriam facit apostolicus, qui fra- trum suorum iura perturbat, 25. q. 2., cap. „Quod vero dicitis“ 20 et cum secundum apostolum nullus debeat gloriari in commissis alterius regiminis, II. Cor. X: „Non gloriabimur in inmensum ultra mensuram regule, qua mensus est deus nobis.“ Glossa: „Id est, ultra mensuratum michi a deo populum, cuius ego regula sum ad dirigendum“, non est verisimile, quod papaf) 25 contra doctrinam apostoli personis infinitis vel plurimis con- cedat licenciam predicandi plebibus alienis, nisi a plebanis ad hoc fuerint invitati, cum dicat capitulum XXV. q. V. „Sunt, qui dicunt“: „Quod si Romanus pontifex docuerit, quod apo- stoli et prophete detestati sunt, quod absit, videretur non sen- 30 tenciam dare, sed magis errare [convinceretur!“. Ipse eciam apo- stolus plebi aliene nolebat predicare racione iam dicta, et ne super alienum fundamentum edificaret, ut legitur ad Ro. XV. cap" „Sic autem predicavi ewangelium, ubi non nominatus est Christus, ne super alienum fundamentum edificarem,“ Glossa: „Ne predi- 35 carem iam pro aliiss) conversis.“ Et II. Cor. X.11): „Non simus in immensum gloriantes in alienis laboribus“, Glossa: „Scilicet 5 a) Extra. „De officio iudicis ordinarii“, cap. „Quoniam in plerisque“ ed. b) praedicationis ed. c) Extra. „De usu pallii“, cap. „Ex tuarum tenore“, e) ita ed.; vere A. Extra „De off. iud. ord.“ ed. d) quis ed. h) 2. Cor. 1 ed. g) per alios ed. 40 minus papa ed. 1) do-
Strana 263
De periculis novissimorum temporum, cap. 2. 263 ubi alius fundamentum [fidei] posuit.“ Et infra: „Non habentes speciem gloriari in aliena re“, Glossa: „Id est in comisso alterius regimine." Item, si una persona vel persone infinite habe aint pote- statem predicandi ubique, non invitati, cum [hoc] sit potissimum officium episcoporum, iam erunt infiniti episcopi universales, quod est contra omnia iura, videlicet ut aliquis sit episcopus universalis vel esse dicatur, excepto papaa), XXIX. dist. cap. „Nullus“ et cap. „Ecce.“ Item constat, quod omnibus illis, qui predicant ex pote- 10 state, debetur procuracio sui sumptus, I. Cor. IX: „Ordinavit deus hiis, qui ewangelium anuncciant, de ewangelio vivere." Ergo si infinite persone habe aint potestatem predicandi in qua- libet ecclesia, [quelibet ecclesia] habebitb) infinitas procuraciones, quod est absurdum dictu. Presbiteri enim parochiales, qui suos 15 habent apostolos, id est episcopos et eorum opitulatores, sci- licet archidiaconos vel suos archipresbiteros, quibus visitantibus eos debent impendere procuraciones secundum decreta eccle- siastica, et fideles layci, qui suos habent presbiteros, quibus exhibent stipendia debita secundum ordinacionem ecclesie, ul- 20 terius gravari non debent, X. q. II.e) [cap.] „Cavendum.“ Unde si episcopi mittant predicatores per suas dyoceses ad predican- dum, debent eis episcopi, non presbiteri nec fideles layci vite necessaria exhibere, Extra. „De officio iudicis ordinarii“, [cap. „Inter cetera." Nec debent novi apostoli in ecclesia dei constitui ad pre- dicandum, „cum ipsa ecclesia tam de apostolis“, id est episcopis, „quam et de aliis ministris f. 185a], olym per apostolos et sanc- torum patrum consiliad) instinctu spiritus sancti, ad exemplar monstratum Moysi in monte Synay, divina institucione extiterit ordinata“, ut dicit beatus Dyonisius in Yerarchia ecclesiastica, c. V. Cum igitur „in ecclesiastica ierarchia, que ad instar celestis ierarchie ordinata est“, ut dicitur ibidem, „non sint nisi duo or- dines“, scilicet „ordo perficiencium“, qui est superior, habens tres gradus, scilicet „episcopos, presbiteros, dyaconos“ sive mi- nistros; „et ordo perficiendorum“, qui est inferior, habens simi- 5 25 30 35 13) Nota bene A. a) excepto papa om. ed. (sic!) b) debebit ed. c) 10. q. 3. ed. d) concilia ed.
De periculis novissimorum temporum, cap. 2. 263 ubi alius fundamentum [fidei] posuit.“ Et infra: „Non habentes speciem gloriari in aliena re“, Glossa: „Id est in comisso alterius regimine." Item, si una persona vel persone infinite habe aint pote- statem predicandi ubique, non invitati, cum [hoc] sit potissimum officium episcoporum, iam erunt infiniti episcopi universales, quod est contra omnia iura, videlicet ut aliquis sit episcopus universalis vel esse dicatur, excepto papaa), XXIX. dist. cap. „Nullus“ et cap. „Ecce.“ Item constat, quod omnibus illis, qui predicant ex pote- 10 state, debetur procuracio sui sumptus, I. Cor. IX: „Ordinavit deus hiis, qui ewangelium anuncciant, de ewangelio vivere." Ergo si infinite persone habe aint potestatem predicandi in qua- libet ecclesia, [quelibet ecclesia] habebitb) infinitas procuraciones, quod est absurdum dictu. Presbiteri enim parochiales, qui suos 15 habent apostolos, id est episcopos et eorum opitulatores, sci- licet archidiaconos vel suos archipresbiteros, quibus visitantibus eos debent impendere procuraciones secundum decreta eccle- siastica, et fideles layci, qui suos habent presbiteros, quibus exhibent stipendia debita secundum ordinacionem ecclesie, ul- 20 terius gravari non debent, X. q. II.e) [cap.] „Cavendum.“ Unde si episcopi mittant predicatores per suas dyoceses ad predican- dum, debent eis episcopi, non presbiteri nec fideles layci vite necessaria exhibere, Extra. „De officio iudicis ordinarii“, [cap. „Inter cetera." Nec debent novi apostoli in ecclesia dei constitui ad pre- dicandum, „cum ipsa ecclesia tam de apostolis“, id est episcopis, „quam et de aliis ministris f. 185a], olym per apostolos et sanc- torum patrum consiliad) instinctu spiritus sancti, ad exemplar monstratum Moysi in monte Synay, divina institucione extiterit ordinata“, ut dicit beatus Dyonisius in Yerarchia ecclesiastica, c. V. Cum igitur „in ecclesiastica ierarchia, que ad instar celestis ierarchie ordinata est“, ut dicitur ibidem, „non sint nisi duo or- dines“, scilicet „ordo perficiencium“, qui est superior, habens tres gradus, scilicet „episcopos, presbiteros, dyaconos“ sive mi- nistros; „et ordo perficiendorum“, qui est inferior, habens simi- 5 25 30 35 13) Nota bene A. a) excepto papa om. ed. (sic!) b) debebit ed. c) 10. q. 3. ed. d) concilia ed.
Strana 264
264 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. liter] tres gradus, scilicet „viros“, „regulares“, qui et ibi „mo- nachi“ appellantur, „et fideles laycos et cathecumenos“; nulli autem spiritui angelico licitum sit operari, preter quam ordi- natum esta) a deo, ut dicit beatus Dyonisius in Celesti ierar- 5 chia, c. III.; a deo autem ordinatum esta), ut nullus inferior exerceat officium superioris nec influat super eum, sed con- tentus sit officio suo, ut dicit in eodem cap°., relinquitur, quod „viri regulares“, qui a beato Dyonisio „monachi“ appellantur, dum manent in ordine suo „perficiendorum“, qui est ordo in- 10 ferior, superiorum, id est „perficiencium“, officium, quod est „purgare, illuminare, consumare“, ut dicitur in eodem cap°, id est officium „docendi, predicandi, sacramenta ministrandi“ ne- quaquam poterunt exercere. Et ideo dicitur in VI. c. Ecclesia- stice ierarchie, quod „monachatus ordo non debet aliis esse prelatus"; velb) secundum aliam translacionem „monachatus ordo non est aliorum adducens“, scilicet „per doctrinam et predi- cacionem.“ Unde super hoc emanaverunt constitutiones eccle- siastice, „quod monachi sicqut] nec layci, quantecunque sciencie nomine glorientur, predicare publice non possunt“, XV. ca. 20 q. V.c) „Addicimus“, cum suis concordanciis, licet ad officium predicacionis, scilicet ad episcopatum vel plebanatumd) per ellec- cionem canonicam possunt assumi, ut [dicitur] XVI. c. q. 1. „Sic vive“, et hoc sic determinat Gracianus XVI. q. 1. c. §]. „Ecce sufficienter": non est verisimile, quod predictam sacra- 25 tissimam yerarchiam liceat homini mortali inmutare, precipue cum dicat Leo papa XXV. c. 1.: „Que ad perpetuam generali- ter ordinata sunt utilitatem, nulla conmutacione violentur“e) Et sic „non potest Romanus pontifex destruere, quod ab apo- stolis et prophetis decretum est, alioquin errare convincere- 30 tur“, cum dicit Urbanus papa XXVa ca. q. 1. „Sunt igitur, qui dicunt.“ [Sed quomodo divinitus ordinatam sacratissi- mam ecclesiasticam yerarchiam poterit quisquam mortalium inmutare aut eciam reversaref), cum nemini prelatorum „data sit potestas in destruccionem, sed in edificacionem“, II° Cor. 35 X.? Et si ergo aliis quam regularibus viris possit conmitti predicacionis officium, videtur tamen ex iam dictis, quod salva ecclesiastica yerarchia regularibus viris, dum in suo inferiori 15 a) sit ed. byteratum ed. b) monasticus (sic) A. c) 16. q. 1. cap. ed. d) pres- e) variari ed. f) revocare ed.
264 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. liter] tres gradus, scilicet „viros“, „regulares“, qui et ibi „mo- nachi“ appellantur, „et fideles laycos et cathecumenos“; nulli autem spiritui angelico licitum sit operari, preter quam ordi- natum esta) a deo, ut dicit beatus Dyonisius in Celesti ierar- 5 chia, c. III.; a deo autem ordinatum esta), ut nullus inferior exerceat officium superioris nec influat super eum, sed con- tentus sit officio suo, ut dicit in eodem cap°., relinquitur, quod „viri regulares“, qui a beato Dyonisio „monachi“ appellantur, dum manent in ordine suo „perficiendorum“, qui est ordo in- 10 ferior, superiorum, id est „perficiencium“, officium, quod est „purgare, illuminare, consumare“, ut dicitur in eodem cap°, id est officium „docendi, predicandi, sacramenta ministrandi“ ne- quaquam poterunt exercere. Et ideo dicitur in VI. c. Ecclesia- stice ierarchie, quod „monachatus ordo non debet aliis esse prelatus"; velb) secundum aliam translacionem „monachatus ordo non est aliorum adducens“, scilicet „per doctrinam et predi- cacionem.“ Unde super hoc emanaverunt constitutiones eccle- siastice, „quod monachi sicqut] nec layci, quantecunque sciencie nomine glorientur, predicare publice non possunt“, XV. ca. 20 q. V.c) „Addicimus“, cum suis concordanciis, licet ad officium predicacionis, scilicet ad episcopatum vel plebanatumd) per ellec- cionem canonicam possunt assumi, ut [dicitur] XVI. c. q. 1. „Sic vive“, et hoc sic determinat Gracianus XVI. q. 1. c. §]. „Ecce sufficienter": non est verisimile, quod predictam sacra- 25 tissimam yerarchiam liceat homini mortali inmutare, precipue cum dicat Leo papa XXV. c. 1.: „Que ad perpetuam generali- ter ordinata sunt utilitatem, nulla conmutacione violentur“e) Et sic „non potest Romanus pontifex destruere, quod ab apo- stolis et prophetis decretum est, alioquin errare convincere- 30 tur“, cum dicit Urbanus papa XXVa ca. q. 1. „Sunt igitur, qui dicunt.“ [Sed quomodo divinitus ordinatam sacratissi- mam ecclesiasticam yerarchiam poterit quisquam mortalium inmutare aut eciam reversaref), cum nemini prelatorum „data sit potestas in destruccionem, sed in edificacionem“, II° Cor. 35 X.? Et si ergo aliis quam regularibus viris possit conmitti predicacionis officium, videtur tamen ex iam dictis, quod salva ecclesiastica yerarchia regularibus viris, dum in suo inferiori 15 a) sit ed. byteratum ed. b) monasticus (sic) A. c) 16. q. 1. cap. ed. d) pres- e) variari ed. f) revocare ed.
Strana 265
De periculis novissimorum temporum, cap. 2 et 3. 265 gradu „perficiendorum" manent, predicacionis officium committi non possit: ergo si viri regulares predicacioni se inmiscenta), videtur, quod non sint a deo missi, et ideo pseudo sunt repu- tandi. Sic ergo patet ex predictis, qui sunt penetrantes domos et qui sunt pseudo. Patet eciam, quod per tales instabunt vel instant pericula novissimorum temporum universe ecclesie. Capitulum terciumb). (Quam habiles et apti erunt predicti periculosi homines ad predicta pericula inducenda). Circa tercium, scilicet quam apti erunt et ydoney predicti 10 homines periculosi ad inducendum pericula, predicit apostolus, dicens], quod ipsi „erunt homines habentes speciem pietatis." Glossa: „Id est religionis christiane, propter quod periculosi sunt.“ „Virtutem autem eius“, Glossa: „Id est caritatem.“ „Abne- gantes“, Glossa: „Non verbis, sed factis." Cum enim habeantc) officia prelatorum, videlicet officium predicandi, corrigendi, confessiones audiendi, ut dicetur infra, caritatem factis negant, quia „caritas non est ambiciosa“, I. Cor. XIII. Item cum non possintd) sustinere correccionem, factis negant caritatem, quia „caritas omnia sustinet“, I. Cor. XIII. Item, cum non possint pati inimicicias, ut dicetur infra, factis negant caritatem, quia „caritas paciens est“, I. Cor. XIII°. Hoc autem dicit apostolus hiis verbis: „habentes speciem pietatis, virtutem autem eius abnegantes.“ Quod autem in simulata religione tam verborum quam 25 operum decipiant, dicit dominus Mt. VII.: „Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos“, etc. Glossa: „Qui in humilitate ambulant et falsa religione; ideo cavete, ne vos deliniente) blandiciis et simulacionibus.“ Nec est credendum illis operibus, que ostentant in aperto, que bona videntur esse. Nam illa fa- ciunt simulando, videlicet ut sancti videantur esse, cum non sint. Unde sequitur ibidem super illo textu ewangelii: „A fruc- tibus eorum congnoscetis eos.“ Glossa: „In conspectu hominum 15 20 30 22) Nota A. 29) 1a A. 33) Nota A. a) inmisceant ed. b) ita ed.; Capitulum secundum false A rubr. c) ambiant ed. d) possunt false A. e) delanient corr. deliniant in m. A; dilanient ed. 35
De periculis novissimorum temporum, cap. 2 et 3. 265 gradu „perficiendorum" manent, predicacionis officium committi non possit: ergo si viri regulares predicacioni se inmiscenta), videtur, quod non sint a deo missi, et ideo pseudo sunt repu- tandi. Sic ergo patet ex predictis, qui sunt penetrantes domos et qui sunt pseudo. Patet eciam, quod per tales instabunt vel instant pericula novissimorum temporum universe ecclesie. Capitulum terciumb). (Quam habiles et apti erunt predicti periculosi homines ad predicta pericula inducenda). Circa tercium, scilicet quam apti erunt et ydoney predicti 10 homines periculosi ad inducendum pericula, predicit apostolus, dicens], quod ipsi „erunt homines habentes speciem pietatis." Glossa: „Id est religionis christiane, propter quod periculosi sunt.“ „Virtutem autem eius“, Glossa: „Id est caritatem.“ „Abne- gantes“, Glossa: „Non verbis, sed factis." Cum enim habeantc) officia prelatorum, videlicet officium predicandi, corrigendi, confessiones audiendi, ut dicetur infra, caritatem factis negant, quia „caritas non est ambiciosa“, I. Cor. XIII. Item cum non possintd) sustinere correccionem, factis negant caritatem, quia „caritas omnia sustinet“, I. Cor. XIII. Item, cum non possint pati inimicicias, ut dicetur infra, factis negant caritatem, quia „caritas paciens est“, I. Cor. XIII°. Hoc autem dicit apostolus hiis verbis: „habentes speciem pietatis, virtutem autem eius abnegantes.“ Quod autem in simulata religione tam verborum quam 25 operum decipiant, dicit dominus Mt. VII.: „Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos“, etc. Glossa: „Qui in humilitate ambulant et falsa religione; ideo cavete, ne vos deliniente) blandiciis et simulacionibus.“ Nec est credendum illis operibus, que ostentant in aperto, que bona videntur esse. Nam illa fa- ciunt simulando, videlicet ut sancti videantur esse, cum non sint. Unde sequitur ibidem super illo textu ewangelii: „A fruc- tibus eorum congnoscetis eos.“ Glossa: „In conspectu hominum 15 20 30 22) Nota A. 29) 1a A. 33) Nota A. a) inmisceant ed. b) ita ed.; Capitulum secundum false A rubr. c) ambiant ed. d) possunt false A. e) delanient corr. deliniant in m. A; dilanient ed. 35
Strana 266
266 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 10 15 20 25 similes sunt ministris iusticie, dum ieiunant, orant, elimosinam dant; sed non sunt eorum fructus, quia pro vicio eis reputan- tur.“ Quasi dicata): ab operibus eorum manifestis, que bona videntur exterius, congnosci non possunt, quia ea prawa in- tencione faciunt; sed ab aliis operibus, que ostendere non au- dent, sed occultare nituntur, eo quod mundana sunt et ad mun- dana tendunt, congnosci possunt. Item quod simulacio sanctitatis faciat eos habiles ad deci- piendum alios, dicit Glossa super illud II. Cor. VI. „In caritate non ficta“, Glossa: „Pseudo simulant caritatem, ut decipiant.“ Item II° Cor. XI. super illud: „Nam huiusmodi pseudoapostoli operarii subdoli“, Glossa: „Callide sub specie religionis deci- pientes.“ Et Col. II°: „Nemo vos seducat in humilitate et reli- gione angelorum“, Glossa: „Qui videntur quasi nuncii f. 185b dei per speciem et humilitatem religionis, et hec sunt, quibus homines facile possunt seduci.“ Item quod sub habitu religionis decipiant, dicitur Apo. VI° super illud: „Et cum aperuissem sigil- lum quartum, audivi vocem quarti animalis, dicentis: Veni et vide, et ecce, equs pallidus“, etc. Glossa: „Videns dyabolus, nec per apertas tribulaciones nec per apertas hereses posse proficere, premittit falsos fratres, qui sub habitu religionis obtinent na- turam nigri et ruffi equi pervertendo fidem“, id est facient tan- tam persecucionem in ecclesia, quantam fecerunt aperti tyrranny, quos appellant ruffum equm, et aperti heretici, quos appellant nigrum equm; unde persecucio istorum comparabiturb) illis duabus persecucionibus transactis. Et ideo, quia sub specie pietatis decipient, plus poterunte) nocere ecclesie dei, quam ali- qui homines huiusmodi speciem non pretendentes, quia sicut dicit Gregorius in Pastorali, „nemo plus nocet ecclesie dei, jo quam qui perverse agens, nomen habet sanctitatis vel ordinis." Item propter hoc plus nocere poterunt, quia erunt fami- liares inimici, quoniam Christi fideles reputabunt eos amicos, recipiendo eos in domibus suis, revelando eis secreta sua per confessiones, acquiescendo consiliis eorum, ut patebit infra, ut d) 35 nullus faceret, nisi reputaret eos amicos. Ipsi autem e contra mittent eos in errorem, ut patebit infrae). Unde constat, quod erunt familiares inimici, ideoque maxime erunt periculosi, quia a) diceret ed. b) aequiparabitur ed. c) potuerunt corr. poterunt A; ita et infra. d) quod ed. c) proximo capitulo add. ed.
266 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 10 15 20 25 similes sunt ministris iusticie, dum ieiunant, orant, elimosinam dant; sed non sunt eorum fructus, quia pro vicio eis reputan- tur.“ Quasi dicata): ab operibus eorum manifestis, que bona videntur exterius, congnosci non possunt, quia ea prawa in- tencione faciunt; sed ab aliis operibus, que ostendere non au- dent, sed occultare nituntur, eo quod mundana sunt et ad mun- dana tendunt, congnosci possunt. Item quod simulacio sanctitatis faciat eos habiles ad deci- piendum alios, dicit Glossa super illud II. Cor. VI. „In caritate non ficta“, Glossa: „Pseudo simulant caritatem, ut decipiant.“ Item II° Cor. XI. super illud: „Nam huiusmodi pseudoapostoli operarii subdoli“, Glossa: „Callide sub specie religionis deci- pientes.“ Et Col. II°: „Nemo vos seducat in humilitate et reli- gione angelorum“, Glossa: „Qui videntur quasi nuncii f. 185b dei per speciem et humilitatem religionis, et hec sunt, quibus homines facile possunt seduci.“ Item quod sub habitu religionis decipiant, dicitur Apo. VI° super illud: „Et cum aperuissem sigil- lum quartum, audivi vocem quarti animalis, dicentis: Veni et vide, et ecce, equs pallidus“, etc. Glossa: „Videns dyabolus, nec per apertas tribulaciones nec per apertas hereses posse proficere, premittit falsos fratres, qui sub habitu religionis obtinent na- turam nigri et ruffi equi pervertendo fidem“, id est facient tan- tam persecucionem in ecclesia, quantam fecerunt aperti tyrranny, quos appellant ruffum equm, et aperti heretici, quos appellant nigrum equm; unde persecucio istorum comparabiturb) illis duabus persecucionibus transactis. Et ideo, quia sub specie pietatis decipient, plus poterunte) nocere ecclesie dei, quam ali- qui homines huiusmodi speciem non pretendentes, quia sicut dicit Gregorius in Pastorali, „nemo plus nocet ecclesie dei, jo quam qui perverse agens, nomen habet sanctitatis vel ordinis." Item propter hoc plus nocere poterunt, quia erunt fami- liares inimici, quoniam Christi fideles reputabunt eos amicos, recipiendo eos in domibus suis, revelando eis secreta sua per confessiones, acquiescendo consiliis eorum, ut patebit infra, ut d) 35 nullus faceret, nisi reputaret eos amicos. Ipsi autem e contra mittent eos in errorem, ut patebit infrae). Unde constat, quod erunt familiares inimici, ideoque maxime erunt periculosi, quia a) diceret ed. b) aequiparabitur ed. c) potuerunt corr. poterunt A; ita et infra. d) quod ed. c) proximo capitulo add. ed.
Strana 267
De periculis novissimorum temporum, cap. 3 et 4. 267 secundum Gregorium nulla pestis efficacior ad nocendum quam familiaris amicus. Item maxime et subito nocebunt ecclesie, quia videbuntur electa membra ecclesie et esse credentur. Unde super illud Job XXX°: „Ad dexteram orientis“, etc. dicit Gregorius: „Ad dexteram orientis illico calamitates insurgent, quia hii ad per- secucionem ecclesie prosiliunt, qui electa membra redemptoris esse videbantur, et quia non sunt extranei, qui persecuntur, repente et illico mala fient. Et sic patet, quam apti et quam ydoney et habiles erunt 10 illi periculosi homines ad pericula inducenda. Capitulum quartuma). IQue aut cuinsmodi erunt pericula memoratal. Circa quartum, videlicet cuius modi erunt pericula ecclesie, que inducent seductores predicti, predicit apostolus II. Thy. III', 15 dicens], quod sicut magi Pharaonis, scilicet Jamnes et Mam- bres, quorum consiliis innitebatur Pharao, rex Egypti, et popu- lus, propter simulatam eorum sapienciam, quam et ipsi glorie et potestatis cupidi ostentabant, falsa miracula faciendo, resti- terunt Moysi, nuncio dei, avertendo scilicet regem et populum, 20 ne ipsi Moysi assentirent: ita et isti viri seductores, postquam per suam simulatam sapienciam et sanctitatem, quam ostentantb) ad gloriam suam principes et populum christianum ita sedu- xerint, quod plene acquiescent consiliis eorum, tunc avertent eos a consiliis prelatorum ecclesie, qui per Moysen figurantur, aver- 25 tentes scilicet principes et populum christianum, videlicet ut pocius obediant eorum consiliis, quam prelatorum. Et hoc pre- dicit apostolus in hiis verbis: „Quemadmodum Jamnes et Mam- bres restiterunt Moysi, ita et hii resistent veritati“, id est vere doctrine prelatorum, qui per Moysem figurantur, avertentes sci- 30 licet principes et populum dei a documentis et consiliis pre- latorum et inducentes ad sequendum consilia sua, sicut magi Pharaonis inducebant populum ad credendum magis eis, quam Moysi. Et tamen consilia eorum valde periculosa sunt futura, a) Capitulum tercium false A rubr.. b) ostentabunt A. 35
De periculis novissimorum temporum, cap. 3 et 4. 267 secundum Gregorium nulla pestis efficacior ad nocendum quam familiaris amicus. Item maxime et subito nocebunt ecclesie, quia videbuntur electa membra ecclesie et esse credentur. Unde super illud Job XXX°: „Ad dexteram orientis“, etc. dicit Gregorius: „Ad dexteram orientis illico calamitates insurgent, quia hii ad per- secucionem ecclesie prosiliunt, qui electa membra redemptoris esse videbantur, et quia non sunt extranei, qui persecuntur, repente et illico mala fient. Et sic patet, quam apti et quam ydoney et habiles erunt 10 illi periculosi homines ad pericula inducenda. Capitulum quartuma). IQue aut cuinsmodi erunt pericula memoratal. Circa quartum, videlicet cuius modi erunt pericula ecclesie, que inducent seductores predicti, predicit apostolus II. Thy. III', 15 dicens], quod sicut magi Pharaonis, scilicet Jamnes et Mam- bres, quorum consiliis innitebatur Pharao, rex Egypti, et popu- lus, propter simulatam eorum sapienciam, quam et ipsi glorie et potestatis cupidi ostentabant, falsa miracula faciendo, resti- terunt Moysi, nuncio dei, avertendo scilicet regem et populum, 20 ne ipsi Moysi assentirent: ita et isti viri seductores, postquam per suam simulatam sapienciam et sanctitatem, quam ostentantb) ad gloriam suam principes et populum christianum ita sedu- xerint, quod plene acquiescent consiliis eorum, tunc avertent eos a consiliis prelatorum ecclesie, qui per Moysen figurantur, aver- 25 tentes scilicet principes et populum christianum, videlicet ut pocius obediant eorum consiliis, quam prelatorum. Et hoc pre- dicit apostolus in hiis verbis: „Quemadmodum Jamnes et Mam- bres restiterunt Moysi, ita et hii resistent veritati“, id est vere doctrine prelatorum, qui per Moysem figurantur, avertentes sci- 30 licet principes et populum dei a documentis et consiliis pre- latorum et inducentes ad sequendum consilia sua, sicut magi Pharaonis inducebant populum ad credendum magis eis, quam Moysi. Et tamen consilia eorum valde periculosa sunt futura, a) Capitulum tercium false A rubr.. b) ostentabunt A. 35
Strana 268
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 268 quia finaliter in moribus erunt „reprobi“ et tandem in fide „cor- rupti“, ut dicit apostolus ibidem hiis verbis: „Homines corrupti mente, reprobi circa fidem,“ Glossa: „Corrupte racionis, reprobi operibus.“ Tandem vero cum memoratos principes et populum christianum dictis modis averterint a consiliis et tandem ab obediencia prelatorum, tunc ipsi facilius mittent eos in errores, tam circa bonos mores, quam circa fidem. Et hoc predicit apo- stolus hiis verbis: „Mali autem homines“, Glossa: „in sese.“ „Se- ductores“, Glossa: „aliorum". „Qui“, „Huiusmodi homines“, sicut dicit Glossa: „Proficient in peius“, ita scilicet „ipsi, dico erran- tes a bono et alios in errorem mittentes" „ipso actu“, dicit Glossa, videlicet quia non tantum perversa docebunt, sed eciam per- verse agent. Et sic patet in generali, que et qualia erunt peri- cula, que dicti seductores inducent, videlicet, quoniam avertent fideles a consiliis et obediencia prelatorum, et pretereaa) ducent eos in errores circa bonos mores et circa fidem tandem. Unde fideles eos audientes peribunt, cum ipsi sint fures, ut ostende- tur infra, et fideles sint oves, sed nomen ovium perdent, quando seduci se permittunt, vere autem oves fures non au- 20 diunt, Jo. X. Unde super illud III° Eze.b): „Fili hominum, cum scorpionibus habitas“, dicit Glossa: „In ewangelio dicitur Non audierunt eos oves.“ Qui ergo fures et latrones audierunt, ovium vocabulum perdiderunt et non quasi oves perierunt, sed quasi vipere et wlpes et scorpiones. Ista ergo sunt pericula in generali, que per predictos se- ductores instabunt. Ut autem specialius ad pericula descendamus, dicimus, quod postmodum per eos erunt tanta pericula, quod iusti et fideles viri nullum fidele refugium invenient aput homines. Jere. IX. v.: „Unus quisque a proximo suo se custodiat et in fratre suo non habeat fiduciam“, et quod non invenient viri iusti, quibus audeant cor suum aperire secure, Micheee) VII: „Noli credere amico [f. 186a], noli confidere in duce; ab ea, que dormit in synu tuo, custodi claustra oris tui.“ Tandem 35 vero tempore procedente tanta erunt per eos pericula, quod „frater tradet fratrem in mortem et pater filium et filii surgent in parentes“, id est subditi in prelatos, „et morte afficient eos“, 10 15 25 30 a) postea inducent ed. b) recte Ezech. 2 ed. c) Malach. corr. Michee A.
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 268 quia finaliter in moribus erunt „reprobi“ et tandem in fide „cor- rupti“, ut dicit apostolus ibidem hiis verbis: „Homines corrupti mente, reprobi circa fidem,“ Glossa: „Corrupte racionis, reprobi operibus.“ Tandem vero cum memoratos principes et populum christianum dictis modis averterint a consiliis et tandem ab obediencia prelatorum, tunc ipsi facilius mittent eos in errores, tam circa bonos mores, quam circa fidem. Et hoc predicit apo- stolus hiis verbis: „Mali autem homines“, Glossa: „in sese.“ „Se- ductores“, Glossa: „aliorum". „Qui“, „Huiusmodi homines“, sicut dicit Glossa: „Proficient in peius“, ita scilicet „ipsi, dico erran- tes a bono et alios in errorem mittentes" „ipso actu“, dicit Glossa, videlicet quia non tantum perversa docebunt, sed eciam per- verse agent. Et sic patet in generali, que et qualia erunt peri- cula, que dicti seductores inducent, videlicet, quoniam avertent fideles a consiliis et obediencia prelatorum, et pretereaa) ducent eos in errores circa bonos mores et circa fidem tandem. Unde fideles eos audientes peribunt, cum ipsi sint fures, ut ostende- tur infra, et fideles sint oves, sed nomen ovium perdent, quando seduci se permittunt, vere autem oves fures non au- 20 diunt, Jo. X. Unde super illud III° Eze.b): „Fili hominum, cum scorpionibus habitas“, dicit Glossa: „In ewangelio dicitur Non audierunt eos oves.“ Qui ergo fures et latrones audierunt, ovium vocabulum perdiderunt et non quasi oves perierunt, sed quasi vipere et wlpes et scorpiones. Ista ergo sunt pericula in generali, que per predictos se- ductores instabunt. Ut autem specialius ad pericula descendamus, dicimus, quod postmodum per eos erunt tanta pericula, quod iusti et fideles viri nullum fidele refugium invenient aput homines. Jere. IX. v.: „Unus quisque a proximo suo se custodiat et in fratre suo non habeat fiduciam“, et quod non invenient viri iusti, quibus audeant cor suum aperire secure, Micheee) VII: „Noli credere amico [f. 186a], noli confidere in duce; ab ea, que dormit in synu tuo, custodi claustra oris tui.“ Tandem 35 vero tempore procedente tanta erunt per eos pericula, quod „frater tradet fratrem in mortem et pater filium et filii surgent in parentes“, id est subditi in prelatos, „et morte afficient eos“, 10 15 25 30 a) postea inducent ed. b) recte Ezech. 2 ed. c) Malach. corr. Michee A.
Strana 269
De periculis novissimorum temporum, cap. 4 et 5. 269 ut dicit Mt. X.: „Et tanta erit tribulacio, qualis nunquam fuit ab inicio mundi usque modo, nec fiet, et quod in errorem eciam inducantur electi, si fieri potest“, ut dicit Mt. XXIIII°. Hec igitur sunt pericula, quorum quedam iam instant. Re- liqua vero forsitan non multum distant. Capitulum quintum2). ſQuam astute procedunt predicti homines periculosi in predictis periculis inducendis). Circa quintum, videlicet quod dolose procedantb) isti se- ductores ad inducendum pericula memorata, predicit apostolus 10 convenienter, [dicens], quod, licet ipsi non habeant curam vel regimen animarum sibi conmissum, tamen auctoritate propria subintrante) callide domos singulorum, rimantes proprietates cuiusque sive secreta, quod constat fieri non posse, nisi ingerant se ad audiendas confessiones eorum. Cum autem fuerint secreta rimati et proprietates hominum per confessiones eorum vel alio modo, tunc subdolis et versutis verbis primo seducent mulieres et per eas viros earum, sicud dyabolus Ewam seduxit et per eam Adam. Seducent eciam preter mulieres viros, quos inve- nerint seductibiles ad modum mulieris. Adeo autem seducent leos], id est ad se, sive ad consilia sua ducent, sived) redigent eos in propriam potestatem quasi captivos, videlicet aut per iuramenta illos procurandoe) aut per vota illos astringendo, ut ipsi relictis consiliis prelatorum suorum, qui eorum presunt regimenf) animarum et quorum consilia deberent requirere et vi- vere et mori secundum illa, ut pocius istorum consiliis adhereant, et secundum illa ordinent se et sua tam in vita, quam in morte, quamvis non possint eos solvere vel ligare. Et hoc dicit apo- stolus hiis verbis: „Ex hiis sunt, qui penetrant domos et cap- tivas ducunt mulierculas honeratas peccatis“, secundum ut s) 30 Glossa exponit, si bene ponderentur verba eius, in hunc mo- dum: „Penetrant domos“, ad literam, „domos mulierum eth) virorum seductibilium ingrediuntur et rimantur proprietates 15 20 25 a) quartum false A rubr. in m. b) procedent ed. e) procurantes ed. f) regimini ed. bunt ed. d) quod ed. h) ut A. c) subintra- g) quod ed. 35
De periculis novissimorum temporum, cap. 4 et 5. 269 ut dicit Mt. X.: „Et tanta erit tribulacio, qualis nunquam fuit ab inicio mundi usque modo, nec fiet, et quod in errorem eciam inducantur electi, si fieri potest“, ut dicit Mt. XXIIII°. Hec igitur sunt pericula, quorum quedam iam instant. Re- liqua vero forsitan non multum distant. Capitulum quintum2). ſQuam astute procedunt predicti homines periculosi in predictis periculis inducendis). Circa quintum, videlicet quod dolose procedantb) isti se- ductores ad inducendum pericula memorata, predicit apostolus 10 convenienter, [dicens], quod, licet ipsi non habeant curam vel regimen animarum sibi conmissum, tamen auctoritate propria subintrante) callide domos singulorum, rimantes proprietates cuiusque sive secreta, quod constat fieri non posse, nisi ingerant se ad audiendas confessiones eorum. Cum autem fuerint secreta rimati et proprietates hominum per confessiones eorum vel alio modo, tunc subdolis et versutis verbis primo seducent mulieres et per eas viros earum, sicud dyabolus Ewam seduxit et per eam Adam. Seducent eciam preter mulieres viros, quos inve- nerint seductibiles ad modum mulieris. Adeo autem seducent leos], id est ad se, sive ad consilia sua ducent, sived) redigent eos in propriam potestatem quasi captivos, videlicet aut per iuramenta illos procurandoe) aut per vota illos astringendo, ut ipsi relictis consiliis prelatorum suorum, qui eorum presunt regimenf) animarum et quorum consilia deberent requirere et vi- vere et mori secundum illa, ut pocius istorum consiliis adhereant, et secundum illa ordinent se et sua tam in vita, quam in morte, quamvis non possint eos solvere vel ligare. Et hoc dicit apo- stolus hiis verbis: „Ex hiis sunt, qui penetrant domos et cap- tivas ducunt mulierculas honeratas peccatis“, secundum ut s) 30 Glossa exponit, si bene ponderentur verba eius, in hunc mo- dum: „Penetrant domos“, ad literam, „domos mulierum eth) virorum seductibilium ingrediuntur et rimantur proprietates 15 20 25 a) quartum false A rubr. in m. b) procedent ed. e) procurantes ed. f) regimini ed. bunt ed. d) quod ed. h) ut A. c) subintra- g) quod ed. 35
Strana 270
270 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 12, c. 11. cuiusque. Et captivas ducunt“, id est „seducunt, mulierculas prius, et per eas viros earum, sicut dyabolus prius seduxit Evam et Eva Adam.“ Item Glossa: „Captivas ducunt mulier- culas“, id est „viros seductibiles uta) mulieres seducunt“, quasib) 5 dicens, quos ydoneos ad seducendum invenerint, seducunt, id est a consiliis prelatorum suorum ad sua consilia ducunt“, ita enim exponitur hoc verbum „seducere“ Apok. XX c): „Solvetur Sathanas et seducet gentes“, Glossa: „id est a Christo ad se ducet.“ Item consciencie fidelium Christi domus eorum sunt, Ec- clesiastici XXXIod): „Precurre prior in domum tuam“, Glossa: „Id est in domum consciencie nos recipiamus.“ In hac domo non debet recipi alienus, Ecclesiastici XI°: „Non omnem ho- minem in domum tuam ducas; multe enim sunt insidie dolosi." 15 Et Ecclesiastici I°: „Admitte ad te alienigenam et subvertet te in turbinem et alienabit te a viis propriis.“ Huic alieno dicitur Ro. XIIIIe): „Tu, quis es, qui iudicas servum alienum? Domino suo aut stat, aut cadit.“ Sed in domo consciencie debet ille recipi, qui curam anime illius habet, iuxta illud Boecii: „Si 20 medicinam expectas, oportet, ut wlnus detegas.“ Ipsa enim cure commissio hostium est, per quod debet prelatus ingredi in domum, id est conscienciam sui parochiany, iuxta illud Pro- verbiorum XXVII°: „Diligenter agnosce wltum peccoris tui“, Glossa: „Pastori ecclesie dicitur „diligenter agnosce“, id est dili- gentem curam adhibe hiis, quibus preesse te contigerit, animos actusque singulorum considera diligenter. Et si quid vicii re- pereris, statim emendare memento“f). Constat autem, quod animos actusque singulorum non potest agnoscere pastor, nisi per confessiones eorum. Necesse est ergo, quod illorum con- fessiones audiat, saltem semel in anno. Et hoc in concilio ge- nerali precipitur, Extra. „de penitencia et remissione“, [cap. „Omnes utriusque [sexus]“. Ab hacs) intencione confitendi sal- tem semel in anno proprio sacerdoti, non liberantur parochiani, quantumcumque alteri sacerdoti confiteantur, quoniam ille alter 35 non potest aufferre periculum custodie animarum a proprio 10 25 30 30) Nota de confessione A. a) et A. b) quasi — seducunt om. ed. c) Apoc. 19 ed. d) Eccl. 32 ed. e) I. Cor. IIII. corr. Ro. XIII. A in m. f) tota phrasis praecedens in ed. discrepat paululum. g) Ab hac corr. in m. A.
270 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 12, c. 11. cuiusque. Et captivas ducunt“, id est „seducunt, mulierculas prius, et per eas viros earum, sicut dyabolus prius seduxit Evam et Eva Adam.“ Item Glossa: „Captivas ducunt mulier- culas“, id est „viros seductibiles uta) mulieres seducunt“, quasib) 5 dicens, quos ydoneos ad seducendum invenerint, seducunt, id est a consiliis prelatorum suorum ad sua consilia ducunt“, ita enim exponitur hoc verbum „seducere“ Apok. XX c): „Solvetur Sathanas et seducet gentes“, Glossa: „id est a Christo ad se ducet.“ Item consciencie fidelium Christi domus eorum sunt, Ec- clesiastici XXXIod): „Precurre prior in domum tuam“, Glossa: „Id est in domum consciencie nos recipiamus.“ In hac domo non debet recipi alienus, Ecclesiastici XI°: „Non omnem ho- minem in domum tuam ducas; multe enim sunt insidie dolosi." 15 Et Ecclesiastici I°: „Admitte ad te alienigenam et subvertet te in turbinem et alienabit te a viis propriis.“ Huic alieno dicitur Ro. XIIIIe): „Tu, quis es, qui iudicas servum alienum? Domino suo aut stat, aut cadit.“ Sed in domo consciencie debet ille recipi, qui curam anime illius habet, iuxta illud Boecii: „Si 20 medicinam expectas, oportet, ut wlnus detegas.“ Ipsa enim cure commissio hostium est, per quod debet prelatus ingredi in domum, id est conscienciam sui parochiany, iuxta illud Pro- verbiorum XXVII°: „Diligenter agnosce wltum peccoris tui“, Glossa: „Pastori ecclesie dicitur „diligenter agnosce“, id est dili- gentem curam adhibe hiis, quibus preesse te contigerit, animos actusque singulorum considera diligenter. Et si quid vicii re- pereris, statim emendare memento“f). Constat autem, quod animos actusque singulorum non potest agnoscere pastor, nisi per confessiones eorum. Necesse est ergo, quod illorum con- fessiones audiat, saltem semel in anno. Et hoc in concilio ge- nerali precipitur, Extra. „de penitencia et remissione“, [cap. „Omnes utriusque [sexus]“. Ab hacs) intencione confitendi sal- tem semel in anno proprio sacerdoti, non liberantur parochiani, quantumcumque alteri sacerdoti confiteantur, quoniam ille alter 35 non potest aufferre periculum custodie animarum a proprio 10 25 30 30) Nota de confessione A. a) et A. b) quasi — seducunt om. ed. c) Apoc. 19 ed. d) Eccl. 32 ed. e) I. Cor. IIII. corr. Ro. XIII. A in m. f) tota phrasis praecedens in ed. discrepat paululum. g) Ab hac corr. in m. A.
Strana 271
De periculis novissimorum temporum, cap. 5. 271 sacerdote illius, cuius audit confessionem nisi vicem gerat pro- prii illius sacerdotis. Qui enim alfijter suscipit ad penitenciam parochianum alterius, gradus sui periculo subiacebit, Extra. „de penitencia“, dist.] V., [cap.] „Placuit.“ Illi ergo, de quibus non cura commissa, non videntur intrare per hostium, sed aliunde et sic videntur penetrare domos et esse fures iuxta illud Jo. X.: „Qui non intrat per hostium in ovile ovium, sed ascendit ali- unde, ille fur est et latro.“ Illos autem maxime seducent pre- dicti seductores, quos invenient instabiles et varios corde, et ideo nova semper desiderantes; et hoc dicit apostolus hiis ver- 10 bis, „quod seducuntur variis desideriis“, et ita exponit Glossa, ut dictum est, si diligenter eciam intime inspiciantur. Ex hac enim seduccione continget, quod fideles Christi ab eis seducti maiorem eis obedienciam et reverenciam exhibebunt, quam pro- priis prelatis, licet non possint eos solvere vel ligare; et] ita facient claves ecclesiea) vilipendi, sicut Cor. II. contempne- bant veros apostolos semper pseudo, a quibus erant [f. 186b seducti, II. Cor. XI: „Nam si imperitus sermone“, Glossa: „Chorinth. preferebant pseudo apostolis causa accurati sermonis." Contemptus autem prelatorum a subditis magnum est pericu- 20 lum in ecclesiab); nam exinde sequitur odium prelatorum in sub- ditos et e contrac). Unde super illud I° ad Thy. III°: „Oportet episcopum bonum habere testimonium ab hiis, qui foris sunt, ut non [in] obprobium incidat et in laqueum dyaboli“, Glossa: „Ut non incidat in contemptum aput fideles“, scilicet subditos 25 suos; „et postmodum incidat in odium“, [scilicet] contra suos subditos, quosd) forsan odit, dum se videt contempi in- debite. Postquam autem fecerint claves contempni ecclesie et prelatos vilipendi ecclesie, facile poterint induci in errores et pericula, secundum quod patebit infra. Et ideo tam in textu, 30 quam in Glossa: „Seductores“e) appellantur, vel „seducentes“, id est „a Christo ad se ducentes"; sic enim exponit Glossa supra dicta] Apok. XX°f) super illud: „Solvetur Sathanas et seducet gentes.“ Et sic patet satis5) expresse ex predictis, qualiter et quam astute procedent predicti seductores ad pericula in- 35 ducenda. 15 a) contemni et praelatos ecclesiae add. ed. b) in utrisque A. c) et e contra om. ed. d) quos — indebite om. ed. e) Seductores — Glossa om. A. f) Apocalyps. 19 ed. g) satis — predictis om. ed.
De periculis novissimorum temporum, cap. 5. 271 sacerdote illius, cuius audit confessionem nisi vicem gerat pro- prii illius sacerdotis. Qui enim alfijter suscipit ad penitenciam parochianum alterius, gradus sui periculo subiacebit, Extra. „de penitencia“, dist.] V., [cap.] „Placuit.“ Illi ergo, de quibus non cura commissa, non videntur intrare per hostium, sed aliunde et sic videntur penetrare domos et esse fures iuxta illud Jo. X.: „Qui non intrat per hostium in ovile ovium, sed ascendit ali- unde, ille fur est et latro.“ Illos autem maxime seducent pre- dicti seductores, quos invenient instabiles et varios corde, et ideo nova semper desiderantes; et hoc dicit apostolus hiis ver- 10 bis, „quod seducuntur variis desideriis“, et ita exponit Glossa, ut dictum est, si diligenter eciam intime inspiciantur. Ex hac enim seduccione continget, quod fideles Christi ab eis seducti maiorem eis obedienciam et reverenciam exhibebunt, quam pro- priis prelatis, licet non possint eos solvere vel ligare; et] ita facient claves ecclesiea) vilipendi, sicut Cor. II. contempne- bant veros apostolos semper pseudo, a quibus erant [f. 186b seducti, II. Cor. XI: „Nam si imperitus sermone“, Glossa: „Chorinth. preferebant pseudo apostolis causa accurati sermonis." Contemptus autem prelatorum a subditis magnum est pericu- 20 lum in ecclesiab); nam exinde sequitur odium prelatorum in sub- ditos et e contrac). Unde super illud I° ad Thy. III°: „Oportet episcopum bonum habere testimonium ab hiis, qui foris sunt, ut non [in] obprobium incidat et in laqueum dyaboli“, Glossa: „Ut non incidat in contemptum aput fideles“, scilicet subditos 25 suos; „et postmodum incidat in odium“, [scilicet] contra suos subditos, quosd) forsan odit, dum se videt contempi in- debite. Postquam autem fecerint claves contempni ecclesie et prelatos vilipendi ecclesie, facile poterint induci in errores et pericula, secundum quod patebit infra. Et ideo tam in textu, 30 quam in Glossa: „Seductores“e) appellantur, vel „seducentes“, id est „a Christo ad se ducentes"; sic enim exponit Glossa supra dicta] Apok. XX°f) super illud: „Solvetur Sathanas et seducet gentes.“ Et sic patet satis5) expresse ex predictis, qualiter et quam astute procedent predicti seductores ad pericula in- 35 ducenda. 15 a) contemni et praelatos ecclesiae add. ed. b) in utrisque A. c) et e contra om. ed. d) quos — indebite om. ed. e) Seductores — Glossa om. A. f) Apocalyps. 19 ed. g) satis — predictis om. ed.
Strana 272
272 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. Capitulum sextuma). /Quod qui non previderint predicta pericula, aut previsa non precaverint, peribunt in illis). Circa sextum capitulum, scilicet quod qui non previde- 5 [rijnt predicta pericula vel qui non precaverint previsa, peri- bunt cum illis vel in illis, sciendum est, quod qui hec pericula non previdebunt vel previderint, transferuntur procul dubio a civitate dei in civitatem dyaboli, ubi captivi detinebuntur, Ysa. Vo: „Propterea ductus est populus meus captivus, quia non 10 habuit scienciam“, id est habere noluit. Ibi eciam morientur in iniquitate sua, Proverb. V°: „Ipse morietur, quia non habuit disciplinam, et in multitudine stulticie sue decipietur“, quia sicut dicitur I. Thess. XV.b): „Dies domini sicut fur, ita in nocte veniet“, Glossa: „Dormientibus inperitis“e), id est illis, qui non 15 previdentd) pericula novissimorum temporum, et qui non fa- ciunt, que sunt necessaria ad repellendum. Qui enim videt pericula, et non laborat ad repellendum, videtur amare peri- culum. Unde merito fiet eis, sicut dicitur: „Et qui amat peri- culum, peribit in illo,“ Ecci. III°. Ete) maxime pastores, qui sunt 20 vigiles ecclesie constituti vigilare super gregem suum, alioquin lupis irruentibus ex eorum negligencia sanguis effusus, scilicet gregis, requiritur de manibus eorum, Ezech. X.: „Fili hominis, speculatorem dedi te domui Israhel.“ Igitur a domino sceleris arguentur prelati negligentes subditos suos, de quorum labori- 25 bus ipsi gloriantur et tandem plebe seducta redundabit in ipsos, et cetera. Capitulum septimum1). [In quibus periculis erunt constituti illi, qui aliis predicta pericula procurabunt). 30 Circa septimum, videlicet in quibus periculis sints) con- stituti, qui hec pericula procurabunt, quoniam „unicuique man- datum est de proximo“, Ecci. XVIII., Proverbiorum XXIII. a) Capitulum quintum false A rubr. b) 1 ad Thessal. V ed. c) Dor- mientibus et imparatis ed. d) previdebunt ed. e) Et maxime — usque 1) Capitulum sextum A rubr. g) erunt ed. 35 ad finem huius cap. om. in ed.
272 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. Capitulum sextuma). /Quod qui non previderint predicta pericula, aut previsa non precaverint, peribunt in illis). Circa sextum capitulum, scilicet quod qui non previde- 5 [rijnt predicta pericula vel qui non precaverint previsa, peri- bunt cum illis vel in illis, sciendum est, quod qui hec pericula non previdebunt vel previderint, transferuntur procul dubio a civitate dei in civitatem dyaboli, ubi captivi detinebuntur, Ysa. Vo: „Propterea ductus est populus meus captivus, quia non 10 habuit scienciam“, id est habere noluit. Ibi eciam morientur in iniquitate sua, Proverb. V°: „Ipse morietur, quia non habuit disciplinam, et in multitudine stulticie sue decipietur“, quia sicut dicitur I. Thess. XV.b): „Dies domini sicut fur, ita in nocte veniet“, Glossa: „Dormientibus inperitis“e), id est illis, qui non 15 previdentd) pericula novissimorum temporum, et qui non fa- ciunt, que sunt necessaria ad repellendum. Qui enim videt pericula, et non laborat ad repellendum, videtur amare peri- culum. Unde merito fiet eis, sicut dicitur: „Et qui amat peri- culum, peribit in illo,“ Ecci. III°. Ete) maxime pastores, qui sunt 20 vigiles ecclesie constituti vigilare super gregem suum, alioquin lupis irruentibus ex eorum negligencia sanguis effusus, scilicet gregis, requiritur de manibus eorum, Ezech. X.: „Fili hominis, speculatorem dedi te domui Israhel.“ Igitur a domino sceleris arguentur prelati negligentes subditos suos, de quorum labori- 25 bus ipsi gloriantur et tandem plebe seducta redundabit in ipsos, et cetera. Capitulum septimum1). [In quibus periculis erunt constituti illi, qui aliis predicta pericula procurabunt). 30 Circa septimum, videlicet in quibus periculis sints) con- stituti, qui hec pericula procurabunt, quoniam „unicuique man- datum est de proximo“, Ecci. XVIII., Proverbiorum XXIII. a) Capitulum quintum false A rubr. b) 1 ad Thessal. V ed. c) Dor- mientibus et imparatis ed. d) previdebunt ed. e) Et maxime — usque 1) Capitulum sextum A rubr. g) erunt ed. 35 ad finem huius cap. om. in ed.
Strana 273
De periculis novissimorum temporum, cap. 6 et 7. 273 dicitur: „Erue eos, qui ducuntur ad mortem". Ideo ne subditi incurrerent pericula illorum seductorum, per quos periclitantur alii, et ne negligere videamur, a quibus periculis] eruendi erunta), precipue a prelatis, ecce, proponimus eis quatuor pericula ad predicandum eis et docendum, in quibus dicti seductores, qui procurabunt aliorum pericula, sunt constituti. Primum est, quoniam „sunt fures et latrones“, qui enim penetrant domos, nonb) intrant per hostium in ovile ovium, sed ascendunt aliunde per se cum Lucifero, qui ait: „Ascen- dam“, videlicet non vocatus, et ideo a deo reprobatus. Sic isti 10 aliunde quam per hostium intrant in ovile ovium, id est in con- gregacionem fidelium ad predicandum eis et docendume). Nam intrando per hostium, non penetrarentd). Igitur illi, qui pene- trant domos et per quos instant tempora periculosa, „fures sunt et latrones“, Jo. X: "Qui non intrat per hostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, fur est et latro.“ Item „fures sunt“ ex eo, quod sibi potestatem prelatorum in subditos eorum usurpant et eos a regimine et a consiliis eorum aver- tunt. Jo. X: „Fur non venit, nisi ut furetur“, [Glossa:] „alienam rem usurpando.“ „Et mactet retrahendo a fide“, id est „a fide- 20 litate, quam debet prelato suo". „Et perdat“, Glossa: „In eter- nam dampnacionem.“ Secundum est eorum periculum, quod „pseudo sunt“ sive „falsi prophete“. Qui enim penetrant domos fidelium, non missi accedunt ad eos. Si autem missi accederent, „hostiarius eis 25 aperiret, et non aliunde, quam per hostium intrarent“, intrando autem per hostium, non penetrarent. Ergo si penetrant, non e) missi accedunt; qui autem non missi accedunt ad fideles Christi, ut eis predicent et eos regant per doctrinam eorum, „pseudo sunt“, Ro. X.: „Quomodo predicabunt, nisi mittantur?“, Glossa: „Non sunt veri apostoli, nisi missi. Nulla enim signa veritatis et virtutum eis testimonium perhibent.“ Ergo qui predicant non missi, „pseudo" sunt et „falsi prophete" et sub „lata porta“, que ducit ad mortem; de quibus dicitur Mt. Ilof): „Attendite a falsis prophetis“, Glossa: „Quos paulo supra vocavit latam 35 portam, que ducit ad mortem, hic falsos prophetas apercius 15 30 a) essent ed. b) non — per hostium om. ed. c) quam per ho- stium add. 1. d) non penetrant ed. e) missi non A et ed.; ita et infra. f) VII° corr. II° A; Matth. 10 ed. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 18
De periculis novissimorum temporum, cap. 6 et 7. 273 dicitur: „Erue eos, qui ducuntur ad mortem". Ideo ne subditi incurrerent pericula illorum seductorum, per quos periclitantur alii, et ne negligere videamur, a quibus periculis] eruendi erunta), precipue a prelatis, ecce, proponimus eis quatuor pericula ad predicandum eis et docendum, in quibus dicti seductores, qui procurabunt aliorum pericula, sunt constituti. Primum est, quoniam „sunt fures et latrones“, qui enim penetrant domos, nonb) intrant per hostium in ovile ovium, sed ascendunt aliunde per se cum Lucifero, qui ait: „Ascen- dam“, videlicet non vocatus, et ideo a deo reprobatus. Sic isti 10 aliunde quam per hostium intrant in ovile ovium, id est in con- gregacionem fidelium ad predicandum eis et docendume). Nam intrando per hostium, non penetrarentd). Igitur illi, qui pene- trant domos et per quos instant tempora periculosa, „fures sunt et latrones“, Jo. X: "Qui non intrat per hostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, fur est et latro.“ Item „fures sunt“ ex eo, quod sibi potestatem prelatorum in subditos eorum usurpant et eos a regimine et a consiliis eorum aver- tunt. Jo. X: „Fur non venit, nisi ut furetur“, [Glossa:] „alienam rem usurpando.“ „Et mactet retrahendo a fide“, id est „a fide- 20 litate, quam debet prelato suo". „Et perdat“, Glossa: „In eter- nam dampnacionem.“ Secundum est eorum periculum, quod „pseudo sunt“ sive „falsi prophete“. Qui enim penetrant domos fidelium, non missi accedunt ad eos. Si autem missi accederent, „hostiarius eis 25 aperiret, et non aliunde, quam per hostium intrarent“, intrando autem per hostium, non penetrarent. Ergo si penetrant, non e) missi accedunt; qui autem non missi accedunt ad fideles Christi, ut eis predicent et eos regant per doctrinam eorum, „pseudo sunt“, Ro. X.: „Quomodo predicabunt, nisi mittantur?“, Glossa: „Non sunt veri apostoli, nisi missi. Nulla enim signa veritatis et virtutum eis testimonium perhibent.“ Ergo qui predicant non missi, „pseudo" sunt et „falsi prophete" et sub „lata porta“, que ducit ad mortem; de quibus dicitur Mt. Ilof): „Attendite a falsis prophetis“, Glossa: „Quos paulo supra vocavit latam 35 portam, que ducit ad mortem, hic falsos prophetas apercius 15 30 a) essent ed. b) non — per hostium om. ed. c) quam per ho- stium add. 1. d) non penetrant ed. e) missi non A et ed.; ita et infra. f) VII° corr. II° A; Matth. 10 ed. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 18
Strana 274
274 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. dicit.“ Sunt ergo in maximo periculo, quia „sunt pseudo" et „falsi prophete et lata porta, que ducit ad mortem.“ Item quia „falsi prophete sunt“, ideo omnes, qui eos reprehendunt et qui eis non aplaudunt, infamare conantur. Unde super illud Jere. XXIII: „A prophetis Jerusalem egressa est pollucio super omnem terram“, dicit Glossa: „Non sufficit eis proximos ledere, sed quos semel oderinta), conantur per totum orbem infamare." Tercium eorum periculum est, quoniam cum ipsi „venient [f. 187a] in vestimentis ovium, tamen sunt lupi rapaces“, ut le- gitur Mt. VII°: „Sicut enim oves suis possessoribus ministrant alimenta et indumenta carnalia“, scilicet lac et lanam, ita et isti, qui ad predicandum Christi fidelibus non missi accedunt, pre- tendunt externis, quod accedant ad ministrandum Christi fideli- bus alimenta et indumenta spiritualia, videlicet doctrinam spiri- 15 tualem et bona exempla, intrinsecus autem intendunt refici de bonis carnalibus eorum, sicut lupi accedentes ad oves ad hoc accedunt, ut de carnibus earum reficiantur. Unde Actu. X. super illud Pauli: „Argentum et aurum nullius concupivi“, dicit Glossa, quod in hoc congnoscuntur lupi, quia talia concupiscunt 20 Et ideo dicit Mt. VII, quod venient in vestimentis ovium, in- trinsecus autem sunt lupi rapaces. Glossa: „In humilitate am- bulant et ficta religione.“ Item Glossa: „De omnibus hoc in- telligitur, qui aliud habitu et sermone, aliud operibus osten- dunt.“ Nec hoc intelligendum est de operibus exterioribus, que pretendunt, quia illa bona videntur, sed de illis, que intendunt, non tamen illa pretendunt. Unde super illud in eodem ca". „A fructibus eorum cognoscetis eos“, Glossa: „In conspectu hominum similes sunt ministris iusticie, dum ieiunant, orant, elemosinas dant, sed non sunt eorum fructus, quia pro vicio 30 eis reputantur.“ Sunt igitur isti tales „lupi rapaces“, de quibus dicitur Jo. X: „Lupus rapit et dispergit oves.“ Rapit alienos subditos usurpando, etb) dispergit eos a prelatorum doctrina et consiliis avertendo. Sunt ergo in magno periculo, cum sint „lupi rapaces." Quartum vero periculum eorum est, quoniam finaliter „corrupti erunt in fide et finaliter deserent Christum“, et sic „inter reprobos dampnabuntur“, sicut dicit apostolus II. Thy. III. de penetrantibus domos: „Homines, inquid, mente corrupti, 10 25 35 a) oderunt ed. b) sed A et ed.
274 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. dicit.“ Sunt ergo in maximo periculo, quia „sunt pseudo" et „falsi prophete et lata porta, que ducit ad mortem.“ Item quia „falsi prophete sunt“, ideo omnes, qui eos reprehendunt et qui eis non aplaudunt, infamare conantur. Unde super illud Jere. XXIII: „A prophetis Jerusalem egressa est pollucio super omnem terram“, dicit Glossa: „Non sufficit eis proximos ledere, sed quos semel oderinta), conantur per totum orbem infamare." Tercium eorum periculum est, quoniam cum ipsi „venient [f. 187a] in vestimentis ovium, tamen sunt lupi rapaces“, ut le- gitur Mt. VII°: „Sicut enim oves suis possessoribus ministrant alimenta et indumenta carnalia“, scilicet lac et lanam, ita et isti, qui ad predicandum Christi fidelibus non missi accedunt, pre- tendunt externis, quod accedant ad ministrandum Christi fideli- bus alimenta et indumenta spiritualia, videlicet doctrinam spiri- 15 tualem et bona exempla, intrinsecus autem intendunt refici de bonis carnalibus eorum, sicut lupi accedentes ad oves ad hoc accedunt, ut de carnibus earum reficiantur. Unde Actu. X. super illud Pauli: „Argentum et aurum nullius concupivi“, dicit Glossa, quod in hoc congnoscuntur lupi, quia talia concupiscunt 20 Et ideo dicit Mt. VII, quod venient in vestimentis ovium, in- trinsecus autem sunt lupi rapaces. Glossa: „In humilitate am- bulant et ficta religione.“ Item Glossa: „De omnibus hoc in- telligitur, qui aliud habitu et sermone, aliud operibus osten- dunt.“ Nec hoc intelligendum est de operibus exterioribus, que pretendunt, quia illa bona videntur, sed de illis, que intendunt, non tamen illa pretendunt. Unde super illud in eodem ca". „A fructibus eorum cognoscetis eos“, Glossa: „In conspectu hominum similes sunt ministris iusticie, dum ieiunant, orant, elemosinas dant, sed non sunt eorum fructus, quia pro vicio 30 eis reputantur.“ Sunt igitur isti tales „lupi rapaces“, de quibus dicitur Jo. X: „Lupus rapit et dispergit oves.“ Rapit alienos subditos usurpando, etb) dispergit eos a prelatorum doctrina et consiliis avertendo. Sunt ergo in magno periculo, cum sint „lupi rapaces." Quartum vero periculum eorum est, quoniam finaliter „corrupti erunt in fide et finaliter deserent Christum“, et sic „inter reprobos dampnabuntur“, sicut dicit apostolus II. Thy. III. de penetrantibus domos: „Homines, inquid, mente corrupti, 10 25 35 a) oderunt ed. b) sed A et ed.
Strana 275
De periculis novissimorum temporum, cap. 7 et 8. 275 reprobi circa fidem“. Constat autem, quod „nullus reprobus est“ nisi qui „finaliter deserit Christum.“ Sunt ergo tales in peri- culis multis et magnis, non solum in predictis, sed in multis aliis, sed hec ad presens sufficiant. Quia) autem inb) predictis periculis non terrentur, durum 5 cor habent, et ideo finaliter male accidet eis, Ecci. III°: "Durum cor male habebit in die novissimo.“ Item qui in predictis peri- culis sunt et nolunt deserere statum tam periculosum, pericu- lum amare videntur. Et ideo in statu illo peribunt, Ecci. III°: „Qui amat periculum, peribit in illo“, et cetera. 10 Capitulum octavum“). (Quod predicta pericula non sunt longe remota, sed sunt pro- pinqua vel iam inchoata. Et quod eorum inquisicio et repulsio non sit amplius differenda]. Circa octavum capitulum, scilicet quod non longe remota 15 sunt illa pericula novissimorum temporum et quod eorum in- quisicio et repulsio non sit] magis differenda, ex eo patet, quia, sicut dicit apostolus I. Cor. V d): „Nos sumus, ad quos fines seculi devenerunt“, Glossa: "Quia in ultima etate seculi sumus.“ Post vero sextam etatem, „que est pungnancium“, cum qua 20 currit septima etas, „que est quiescencium“, non est ventura etas alia, nisi octava „resurgencium.“ Quiae) ergo nos sumus in ultima etate huius mundi, et ista etas iam plus duravit, quam ille, que currunt per millenarium annorum, quia ista iam du- ravit per mille C. C. L. V. annos, verisimile est ergo, quod nos 25 sumus prope finem mundi. Ergo propinquiores sumus periculis novissimorum temporum, que futura sunt ante tempus Anti- christi, precipue cum dicatur Jac. V.: „Ecce, iudex ante ianuam asistit,“ Glossa: „Veniet cito ad retribuendum.“ Item ad Hebr. X: „Adhuc aliquantulum modicum, qui venturus est, veniet, et 30 non tardabit.“ Item [I.] Jo. II: „Scimus, quia novissima hora est“, Glossa: „Id est scimus, quod absque dilacione dies iudicii veniet.“ Item Mt. XIf): „Circa nonams) vero horam exivit“, etc., 20) Etas A. a) ita ed. Quod A. b) sup. lin. A; om. ed. c) Cap. septimum false 35 1) Matth. 20 ed. g) un- e) om. ed. A rubr. d) 1 Corinth. 10 ed. decimam recte ed. 18
De periculis novissimorum temporum, cap. 7 et 8. 275 reprobi circa fidem“. Constat autem, quod „nullus reprobus est“ nisi qui „finaliter deserit Christum.“ Sunt ergo tales in peri- culis multis et magnis, non solum in predictis, sed in multis aliis, sed hec ad presens sufficiant. Quia) autem inb) predictis periculis non terrentur, durum 5 cor habent, et ideo finaliter male accidet eis, Ecci. III°: "Durum cor male habebit in die novissimo.“ Item qui in predictis peri- culis sunt et nolunt deserere statum tam periculosum, pericu- lum amare videntur. Et ideo in statu illo peribunt, Ecci. III°: „Qui amat periculum, peribit in illo“, et cetera. 10 Capitulum octavum“). (Quod predicta pericula non sunt longe remota, sed sunt pro- pinqua vel iam inchoata. Et quod eorum inquisicio et repulsio non sit amplius differenda]. Circa octavum capitulum, scilicet quod non longe remota 15 sunt illa pericula novissimorum temporum et quod eorum in- quisicio et repulsio non sit] magis differenda, ex eo patet, quia, sicut dicit apostolus I. Cor. V d): „Nos sumus, ad quos fines seculi devenerunt“, Glossa: "Quia in ultima etate seculi sumus.“ Post vero sextam etatem, „que est pungnancium“, cum qua 20 currit septima etas, „que est quiescencium“, non est ventura etas alia, nisi octava „resurgencium.“ Quiae) ergo nos sumus in ultima etate huius mundi, et ista etas iam plus duravit, quam ille, que currunt per millenarium annorum, quia ista iam du- ravit per mille C. C. L. V. annos, verisimile est ergo, quod nos 25 sumus prope finem mundi. Ergo propinquiores sumus periculis novissimorum temporum, que futura sunt ante tempus Anti- christi, precipue cum dicatur Jac. V.: „Ecce, iudex ante ianuam asistit,“ Glossa: „Veniet cito ad retribuendum.“ Item ad Hebr. X: „Adhuc aliquantulum modicum, qui venturus est, veniet, et 30 non tardabit.“ Item [I.] Jo. II: „Scimus, quia novissima hora est“, Glossa: „Id est scimus, quod absque dilacione dies iudicii veniet.“ Item Mt. XIf): „Circa nonams) vero horam exivit“, etc., 20) Etas A. a) ita ed. Quod A. b) sup. lin. A; om. ed. c) Cap. septimum false 35 1) Matth. 20 ed. g) un- e) om. ed. A rubr. d) 1 Corinth. 10 ed. decimam recte ed. 18
Strana 276
276 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. Glossa: „Undecima hora est ab adventu domini usque in finem mundi.“ Et certum est, quod huius hore XI. iam transacti sunt mille C. C. L. V. anni. Relinquitur ergo, quod novissimis tem- poribus sumus vel illis valde propinqui. Preter has predictas causas ostendemus per octo signa, quod iam predicta pericula instant. Primum est, quod iam sunt L. V. anni, quod aliqui labo- rabant „ad mutandum ewangelium [Christi in aliud evangelium, quod dicunt fore perfeccius, melius et dignius; quod appellant 10 evangelium] sancti spiritus sive ewangelium eternum, quo ad- veniente „evacuabitur“, ut dictum esta), „ewangelium Christi“ ut parati simus ostendere in illo ewangelio maledicto. Hoo autem est signum manifestum, quod prope est tempus Anti- christi, de quo in psalmo: „Constitue, domine, legislatorem“ Glossa: „Antichristum, legis prave latorem.“ Et in eodem „Aufferentur iudicia tua, domine, a facie eius“, scilicet „Anti- christi." Secundum signum est, quod illa doctrina, que predica- bitur tempore Antichristi, videlicet ewangelium eternum pre- 20 dictum, Parisiis, ubi viget studium sacre scripture, posituri sunt vel positum fuit iam publice ad explicandumb) anno domini Me C. C. L. IIII. Unde certum est, quod iam predicaretur, nisi esset aliquide), quod eam vel eum detineret. Quid autem eam vel eum deteneat, scitis, II. Tess. II., scilicet inperium Petri et 25 eorum, qui tenent loca apostolorum, scilicet episcoporum, „nisi enim venerit dissensio primum, non revelabitur filius iniquita- tis“, II. Tess. II. Unde caveant episcopi, ne dicti pseudopredica- tores procurent „eorum percussionem“, id est „ablacionem po- testatis eorum“, sicut significabitur in predicto ewangelio eterno. Tercium signum est, quod sicut in Babilone reproba, postquam visa est manus scribens „Mane, Thechel, Phares“, se- cuta estd) cito subversio eius, Dan. V° [f. 187b]: sic in Baby- lone, id est dilecta domini, Ysa. XXI., scilicet in ecclesia, cum iam visa sit dicta scriptura, constat, quod prope sint peri- cula eius. Sed ista tria verba iam visa sunt scripta in ecclesia. Scripta enim sunt in illo maledicto libro, quem appellant ewan- 15 30 35 35) Tria verba A. a) ut dicunt ed. b) iam publice posita fuit ad explicandum tantum ed. e) aliud ed. d) sicut seq. in A.
276 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. Glossa: „Undecima hora est ab adventu domini usque in finem mundi.“ Et certum est, quod huius hore XI. iam transacti sunt mille C. C. L. V. anni. Relinquitur ergo, quod novissimis tem- poribus sumus vel illis valde propinqui. Preter has predictas causas ostendemus per octo signa, quod iam predicta pericula instant. Primum est, quod iam sunt L. V. anni, quod aliqui labo- rabant „ad mutandum ewangelium [Christi in aliud evangelium, quod dicunt fore perfeccius, melius et dignius; quod appellant 10 evangelium] sancti spiritus sive ewangelium eternum, quo ad- veniente „evacuabitur“, ut dictum esta), „ewangelium Christi“ ut parati simus ostendere in illo ewangelio maledicto. Hoo autem est signum manifestum, quod prope est tempus Anti- christi, de quo in psalmo: „Constitue, domine, legislatorem“ Glossa: „Antichristum, legis prave latorem.“ Et in eodem „Aufferentur iudicia tua, domine, a facie eius“, scilicet „Anti- christi." Secundum signum est, quod illa doctrina, que predica- bitur tempore Antichristi, videlicet ewangelium eternum pre- 20 dictum, Parisiis, ubi viget studium sacre scripture, posituri sunt vel positum fuit iam publice ad explicandumb) anno domini Me C. C. L. IIII. Unde certum est, quod iam predicaretur, nisi esset aliquide), quod eam vel eum detineret. Quid autem eam vel eum deteneat, scitis, II. Tess. II., scilicet inperium Petri et 25 eorum, qui tenent loca apostolorum, scilicet episcoporum, „nisi enim venerit dissensio primum, non revelabitur filius iniquita- tis“, II. Tess. II. Unde caveant episcopi, ne dicti pseudopredica- tores procurent „eorum percussionem“, id est „ablacionem po- testatis eorum“, sicut significabitur in predicto ewangelio eterno. Tercium signum est, quod sicut in Babilone reproba, postquam visa est manus scribens „Mane, Thechel, Phares“, se- cuta estd) cito subversio eius, Dan. V° [f. 187b]: sic in Baby- lone, id est dilecta domini, Ysa. XXI., scilicet in ecclesia, cum iam visa sit dicta scriptura, constat, quod prope sint peri- cula eius. Sed ista tria verba iam visa sunt scripta in ecclesia. Scripta enim sunt in illo maledicto libro, quem appellant ewan- 15 30 35 35) Tria verba A. a) ut dicunt ed. b) iam publice posita fuit ad explicandum tantum ed. e) aliud ed. d) sicut seq. in A.
Strana 277
De periculis novissimum temporum, cap. 8. 277 gelium eternum, quod in ecclesia iam prolatum est. Propter quod timendum est de subversione ecclesie. Primum verbum !" est „Mane“, id est „Numeravit deus regnum tuum et conclusit“, ut exponitur Dan. V; ibi enim numeratur regnum ecclesie se- cundum ewangelium Christi et concluditur in mille C. C. LXa annos ab incarnacione domini Jhesu. Ibi invenitur „Thechel“ quod est „Appensum est in statura et inventum est minus ha- bens“a), ut exponitur Dan. V. Nam ibi conparatur ewangelium Christi ad ewangelium eternum et invenitur minus perfeccionis habens et dignitatis, quam ewangelium eternum; quanto minus 10 lucet luna quam sol, quanto minus valet testa quam nucleus, et multe tales conparaciones sunt ibi scripte, quibus compro- babitur b) minus c) valere ewangelium Christi quam ewangelium eternum. Item in scriptura illa, scilicet in ewangelio eterno, invenitur „Phares“, id est „divisum est regnum tuum a te“, ut 15 exponitur Dan. V. Nam ibi invenitur, quod regnum ecclesie dividetur post tempus predictum ab illis, qui tenent ewan- gelium Cristi, et dabitur tenentibus ewangelium eternum. Sic ergo certum est, quod scriptura illa „Mane, Thecgel, Phares" visa est in ecclesia. Unde nichil restat aliud „principibus ec- 20 clesie, qui sedent in mensa [domini“, et similiter „doctoribus, qui sedent in mensa] sacre scripture“, nisi ut surgant de mensa ad obviandum subversoribus ecclesie, secundum quod precipit dominus per Ysa. XXI°, ubi loquitur de eadem materiad), di- cens: „Comedentes et bibentes“, Glossa: „Carnem et sangwi- 25 nem domini.“ „Principes, surgite et arripite gladium“, Glossa: „Sumite armaturam apostoli et gladium spiritus sancti, quod [est] verbum dei, in quo possitis ignea dyaboli tela extingwere." Nichil eciam restat „speculatoribus ecclesie“, id est „prelatis“, nisi ascendere speculas, ut quodcumque viderint, anunccient, iuxta 30 preceptum domini paulo post dicentis Ysa. XXI: „Vade, pone speculatorem, ut quodcumque viderit, anunciet“, quasi diceret: „Excita prelatos ad speculandum." Quartum signum est, quoniam apropinquante fine seculi et adventu Antichristi quidam, qui apparebunt in ecclesia sanc- 35 ciores ete) cum facient, quod displicet Christo, corrigentur per 24) Nota A. a) et seq. in A. e) om. ed. b) probatur ed. c) habere seq. in A. d) mensa ed.
De periculis novissimum temporum, cap. 8. 277 gelium eternum, quod in ecclesia iam prolatum est. Propter quod timendum est de subversione ecclesie. Primum verbum !" est „Mane“, id est „Numeravit deus regnum tuum et conclusit“, ut exponitur Dan. V; ibi enim numeratur regnum ecclesie se- cundum ewangelium Christi et concluditur in mille C. C. LXa annos ab incarnacione domini Jhesu. Ibi invenitur „Thechel“ quod est „Appensum est in statura et inventum est minus ha- bens“a), ut exponitur Dan. V. Nam ibi conparatur ewangelium Christi ad ewangelium eternum et invenitur minus perfeccionis habens et dignitatis, quam ewangelium eternum; quanto minus 10 lucet luna quam sol, quanto minus valet testa quam nucleus, et multe tales conparaciones sunt ibi scripte, quibus compro- babitur b) minus c) valere ewangelium Christi quam ewangelium eternum. Item in scriptura illa, scilicet in ewangelio eterno, invenitur „Phares“, id est „divisum est regnum tuum a te“, ut 15 exponitur Dan. V. Nam ibi invenitur, quod regnum ecclesie dividetur post tempus predictum ab illis, qui tenent ewan- gelium Cristi, et dabitur tenentibus ewangelium eternum. Sic ergo certum est, quod scriptura illa „Mane, Thecgel, Phares" visa est in ecclesia. Unde nichil restat aliud „principibus ec- 20 clesie, qui sedent in mensa [domini“, et similiter „doctoribus, qui sedent in mensa] sacre scripture“, nisi ut surgant de mensa ad obviandum subversoribus ecclesie, secundum quod precipit dominus per Ysa. XXI°, ubi loquitur de eadem materiad), di- cens: „Comedentes et bibentes“, Glossa: „Carnem et sangwi- 25 nem domini.“ „Principes, surgite et arripite gladium“, Glossa: „Sumite armaturam apostoli et gladium spiritus sancti, quod [est] verbum dei, in quo possitis ignea dyaboli tela extingwere." Nichil eciam restat „speculatoribus ecclesie“, id est „prelatis“, nisi ascendere speculas, ut quodcumque viderint, anunccient, iuxta 30 preceptum domini paulo post dicentis Ysa. XXI: „Vade, pone speculatorem, ut quodcumque viderit, anunciet“, quasi diceret: „Excita prelatos ad speculandum." Quartum signum est, quoniam apropinquante fine seculi et adventu Antichristi quidam, qui apparebunt in ecclesia sanc- 35 ciores ete) cum facient, quod displicet Christo, corrigentur per 24) Nota A. a) et seq. in A. e) om. ed. b) probatur ed. c) habere seq. in A. d) mensa ed.
Strana 278
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 278 aliquos, iuxta visionem beati Johannis de correcione ecclesiarum Apok. II. et III°. Ipsi autem correccionem sustinere nolentes, suos correctores tradent in tribulacionem et procurabunt, ut ab omnibus odio habeantur et ut eciam aliqui ex eis occidantur. Hoc est, quod dicitur Mt. XXIIII°: „Tunc tradent vos in tribu- lacionem et occident vos, et eritis odio omnibus propter nomen meum, et tunc prope erit consumacio seculi.“ Hoc enim signum et tria sequencia signa sunt vel erunta) de propinquis [signis ipsius consumacionis seculi et inicia dolorum, qui erunt tem- 10 pore Antichristi. Unde sequitur ibidem: „Hec omnia sunt inicia dolorum“, scilicet „qui erunt tempore Antichristi.“ Quintum signum est, quoniam apropinquante consuma- cione seculi illi, qui videntur sancciores in ecclesia, reprehen- dentur de falsa sanctitate et de sua presumpcione. Propter quod 15 multi, tam ipsi quam eorum fautores, scandalizabuntur. Et hoc dicitur consequenter Mt. XXIIII°: „Et tunc scandalizabuntur multi." Sextum est signum, quoniam apropinquante consumacione seculi surgent in ecclesia quidam predicatores commendantes 20 semet ipsos contra apostolum dicentem II° Cor. Iob): „Non au- demus nosmet ipsos inserere aut conparare quibusdam, qui semet ipsos commendant“, Glossa: „Sicut pseudo, qui seipsos commendant, non eos deus“, et extendentes se et „gloriantes ultra mensuram regule, quam mensus est eis deus,“ II. Cor. X, 25 Glossa: „Ultra mensuratum sibi a deo populum“, quia gloria- buntur in predicando plebibus non suis. Et isti sub specie sanc- titatis multos seducent, id est de consiliis prelatorum suorum ad sua consilia ducent. Et hoc est, quod dicitur Matth. XXIIII° „Multi pseudoprophete surgent et seducent multos." Septimum signum est, quoniam apropinquante consuma- cione seculi quidam, qui videntur in ecclesia maximi zelatores fidei et maxime amare Christum, demittent ewangelium Christi et adherebunt ewangelio eterno, quod ex toto absorbet fidem Christi. Unde ex toto refrigescet caritas multorum, qua sermo 35 dei custoditur, Jo. XIIII°: „Si quis diligit me, sermonem meum servabit.“ Et tunc implebitur signum Mt. XXIIII°c); „Et quo- niam habundabit iniquitas“, [Glossa] „id est infidelitas“, „re- frigescet caritas multorum." 5 30 a) vel erunt om. ed. b) 2. Corinth. 10 ed. c) Matth. 24 ed.
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 278 aliquos, iuxta visionem beati Johannis de correcione ecclesiarum Apok. II. et III°. Ipsi autem correccionem sustinere nolentes, suos correctores tradent in tribulacionem et procurabunt, ut ab omnibus odio habeantur et ut eciam aliqui ex eis occidantur. Hoc est, quod dicitur Mt. XXIIII°: „Tunc tradent vos in tribu- lacionem et occident vos, et eritis odio omnibus propter nomen meum, et tunc prope erit consumacio seculi.“ Hoc enim signum et tria sequencia signa sunt vel erunta) de propinquis [signis ipsius consumacionis seculi et inicia dolorum, qui erunt tem- 10 pore Antichristi. Unde sequitur ibidem: „Hec omnia sunt inicia dolorum“, scilicet „qui erunt tempore Antichristi.“ Quintum signum est, quoniam apropinquante consuma- cione seculi illi, qui videntur sancciores in ecclesia, reprehen- dentur de falsa sanctitate et de sua presumpcione. Propter quod 15 multi, tam ipsi quam eorum fautores, scandalizabuntur. Et hoc dicitur consequenter Mt. XXIIII°: „Et tunc scandalizabuntur multi." Sextum est signum, quoniam apropinquante consumacione seculi surgent in ecclesia quidam predicatores commendantes 20 semet ipsos contra apostolum dicentem II° Cor. Iob): „Non au- demus nosmet ipsos inserere aut conparare quibusdam, qui semet ipsos commendant“, Glossa: „Sicut pseudo, qui seipsos commendant, non eos deus“, et extendentes se et „gloriantes ultra mensuram regule, quam mensus est eis deus,“ II. Cor. X, 25 Glossa: „Ultra mensuratum sibi a deo populum“, quia gloria- buntur in predicando plebibus non suis. Et isti sub specie sanc- titatis multos seducent, id est de consiliis prelatorum suorum ad sua consilia ducent. Et hoc est, quod dicitur Matth. XXIIII° „Multi pseudoprophete surgent et seducent multos." Septimum signum est, quoniam apropinquante consuma- cione seculi quidam, qui videntur in ecclesia maximi zelatores fidei et maxime amare Christum, demittent ewangelium Christi et adherebunt ewangelio eterno, quod ex toto absorbet fidem Christi. Unde ex toto refrigescet caritas multorum, qua sermo 35 dei custoditur, Jo. XIIII°: „Si quis diligit me, sermonem meum servabit.“ Et tunc implebitur signum Mt. XXIIII°c); „Et quo- niam habundabit iniquitas“, [Glossa] „id est infidelitas“, „re- frigescet caritas multorum." 5 30 a) vel erunt om. ed. b) 2. Corinth. 10 ed. c) Matth. 24 ed.
Strana 279
De periculis novissimorum temporum, cap. 8. 279 Octavum signum est, quoniam apropinquante consuma- cione seculi anuncciabuntur in ecclesia signa propinqua con- sumacionis seculi, ut sic intelligant metuentes deum sive Chri- stum prope esse consumacionem seculi et dolorem, qui erit tempore Antichristi, iuxta illud psalmi: „Dedisti timentibus te signum, ut fugiant a facie arcus.“ Illis autem signis anuncciatis veniet consumacio; unde dominus, postquam illa anuncciari precepit Matth. XXIIII° : „Et predicabitur hoc ewangelium regni in universo orbe“, statim subiunxit: „Et tunc veniet consumacio seculi.“ Cum ergo iam anunccientur predicta signa et necesse 10 est ea nuncciari, quia iam apparent, satis apparet ex verbis domini, quod cito ventura est consumacio seculi. Qui hec signa non videreta) iam esse in ecclesia, dormire videtur. Unde ac- quiescat [f. 188a] consilio apostoli I. Tess. V.: „Non dormiamus, sed vigilemus". „Evigilate ergo iusti“, 1. Cor. XV., et per signa 15 predicta, que iam apparent, videbitis consumacionem seculi prope esse et dolorem, qui erit tempore Antichristi, iam in- choari. Patet ergo, quod non est amplius differenda speculacio et repulsio dictorum periculorum, precipue cum a tempore apostoli 20 mandaverit ea apostolus predicari cum instancia tam volentibus quam nolentibus, tam repungnantibus quam recipientibus; et cau- sam subiungit, quoniam scilicet futurum erat, ut multi sanam doc- trinam non reciperent, sed vellent illa tantum sibi predicari, que libenter audiant. Et hoc videmus temporibus suis et istis, cum qui- 25 dam homines sustinere non possint, ut dictorum periculorum veri- tas predicetur. Hoc est, quod dicit apostolus II° Thy. IIII°: „Testi- ficor coram deo et Christo Jhesu“, id est „adjuro te teste deo patre et Christo, qui venturus est iudicare vivos et mortuos, etc.“: „predica verbum, insta oportune inportune, argue, obsecra, in- 30 crepa in omni paciencia et doctrina.“ Unde Glossa in prohemio supra sequitur: „Erit enim tempus, cum sanam doctrinam non sustinebunt“, Glossa: „Quasi onus sit eis". „Sed secundum sua desideria coarthabunt sibi multos magistros“, Glossa: „Qui ea doceant, que volunt.“ [Et hoc inquit Glossa:] „Prophecia est 35 sancti Pauli apostoli, qui fuit prescius futurorum: in doctrina enim precepit instandum, ut contra hoc, quod futurum erat, preparetur ecclesia. Tales enim dicunt futuros, qui pro desideriis a) videt ed.
De periculis novissimorum temporum, cap. 8. 279 Octavum signum est, quoniam apropinquante consuma- cione seculi anuncciabuntur in ecclesia signa propinqua con- sumacionis seculi, ut sic intelligant metuentes deum sive Chri- stum prope esse consumacionem seculi et dolorem, qui erit tempore Antichristi, iuxta illud psalmi: „Dedisti timentibus te signum, ut fugiant a facie arcus.“ Illis autem signis anuncciatis veniet consumacio; unde dominus, postquam illa anuncciari precepit Matth. XXIIII° : „Et predicabitur hoc ewangelium regni in universo orbe“, statim subiunxit: „Et tunc veniet consumacio seculi.“ Cum ergo iam anunccientur predicta signa et necesse 10 est ea nuncciari, quia iam apparent, satis apparet ex verbis domini, quod cito ventura est consumacio seculi. Qui hec signa non videreta) iam esse in ecclesia, dormire videtur. Unde ac- quiescat [f. 188a] consilio apostoli I. Tess. V.: „Non dormiamus, sed vigilemus". „Evigilate ergo iusti“, 1. Cor. XV., et per signa 15 predicta, que iam apparent, videbitis consumacionem seculi prope esse et dolorem, qui erit tempore Antichristi, iam in- choari. Patet ergo, quod non est amplius differenda speculacio et repulsio dictorum periculorum, precipue cum a tempore apostoli 20 mandaverit ea apostolus predicari cum instancia tam volentibus quam nolentibus, tam repungnantibus quam recipientibus; et cau- sam subiungit, quoniam scilicet futurum erat, ut multi sanam doc- trinam non reciperent, sed vellent illa tantum sibi predicari, que libenter audiant. Et hoc videmus temporibus suis et istis, cum qui- 25 dam homines sustinere non possint, ut dictorum periculorum veri- tas predicetur. Hoc est, quod dicit apostolus II° Thy. IIII°: „Testi- ficor coram deo et Christo Jhesu“, id est „adjuro te teste deo patre et Christo, qui venturus est iudicare vivos et mortuos, etc.“: „predica verbum, insta oportune inportune, argue, obsecra, in- 30 crepa in omni paciencia et doctrina.“ Unde Glossa in prohemio supra sequitur: „Erit enim tempus, cum sanam doctrinam non sustinebunt“, Glossa: „Quasi onus sit eis". „Sed secundum sua desideria coarthabunt sibi multos magistros“, Glossa: „Qui ea doceant, que volunt.“ [Et hoc inquit Glossa:] „Prophecia est 35 sancti Pauli apostoli, qui fuit prescius futurorum: in doctrina enim precepit instandum, ut contra hoc, quod futurum erat, preparetur ecclesia. Tales enim dicunt futuros, qui pro desideriis a) videt ed.
Strana 280
280 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. suis doceri volunt, ut a magistris constantibus et veracibus ad hos convertantur, qui hec illos doceant, que libenter audiant, quia veritas eis aspera videbitur, ut relicta vera doctrina fabulis vacent.“ Et infra: „Et utinam talibus, quales in theatris can- tantur, et non tales, quales adversus deum fingere potuissent, illam insipienciam dolemus et miramur audaciam.“ Sic ergo apparet ex predictis, quod non sunt remota longe, sed pro- pinqua dicta pericula, et quod eorum speculacio, inquisicio et repulsio non sint amplius differende. 10 Capitulum nonuma). ſQuod prelatorum ecclesie est predicta pericula previdere, pre- nunciare et repellere]. Circa nonum, videlicet quorum est requirere et previdere et repellere dicta pericula, sciendum, quod prelati, quibus dic- 15 turus est dominus in iudicio illud Jere. XIIII: „Ubi est grex, qui datus est tibi, pecus inclitum tuum?“, qui tenentur reddere dampnum gregis, [iuxta illud] Gen. XXXI: „Ego omne dampnum reddebam tibi, quidquid furto peribat, exigebas a me“, quibus eciam predicitur Proverbiorum XXIIII°: „Erue eos, qui ducun- 20 tur ad mortem, et eos, qui trahuntur ad interitum, liberare non cesses. Si dixeris: Vires non suppetunt, quia inspector est cor- dis, ipse intelliget [et] salvatorem anime tue nichil, inquam, fallit“, ipsi, inquam, prelati, qui eciam speculatores ecclesie sunt, ut dicitur Eze. 3: „Speculatorem dedi te domui Israhel“, debent 25 ascendere speculas et speculari virum, [ut], [quicquid venturum sit longe aspiciant, et si] talia pericula, qualia dicta sunt, in b) ecclesia sint. Nam sicut dicit Glossa interliniaris ibidem: „Speculator est, qui semper in alto est et stat, ut, quidquid venturum est, longe ante prospiciat“. Et si pericula previderint, debent premonere 30 subditos de illis vitandis. Unde super illud Ysa. LII: „Vox spe- culatorum tuorum“, dicit Glossa: „Speculatores sunt, qui in specula sunt, ut omnia prevideant et subiectos premoneant.“ Et super illud Ty. IIII°: „In novissimis temporibus discedent qui- dam a fide“, dicit Glossa: „Contra quos tunc amplius vigilan- 35 dum est, ut premonita ecclesia sollicita sit, ne ab huiusmodi a) Cap. octavum rubr. A false. b) in — et si pericula om. ed.
280 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. suis doceri volunt, ut a magistris constantibus et veracibus ad hos convertantur, qui hec illos doceant, que libenter audiant, quia veritas eis aspera videbitur, ut relicta vera doctrina fabulis vacent.“ Et infra: „Et utinam talibus, quales in theatris can- tantur, et non tales, quales adversus deum fingere potuissent, illam insipienciam dolemus et miramur audaciam.“ Sic ergo apparet ex predictis, quod non sunt remota longe, sed pro- pinqua dicta pericula, et quod eorum speculacio, inquisicio et repulsio non sint amplius differende. 10 Capitulum nonuma). ſQuod prelatorum ecclesie est predicta pericula previdere, pre- nunciare et repellere]. Circa nonum, videlicet quorum est requirere et previdere et repellere dicta pericula, sciendum, quod prelati, quibus dic- 15 turus est dominus in iudicio illud Jere. XIIII: „Ubi est grex, qui datus est tibi, pecus inclitum tuum?“, qui tenentur reddere dampnum gregis, [iuxta illud] Gen. XXXI: „Ego omne dampnum reddebam tibi, quidquid furto peribat, exigebas a me“, quibus eciam predicitur Proverbiorum XXIIII°: „Erue eos, qui ducun- 20 tur ad mortem, et eos, qui trahuntur ad interitum, liberare non cesses. Si dixeris: Vires non suppetunt, quia inspector est cor- dis, ipse intelliget [et] salvatorem anime tue nichil, inquam, fallit“, ipsi, inquam, prelati, qui eciam speculatores ecclesie sunt, ut dicitur Eze. 3: „Speculatorem dedi te domui Israhel“, debent 25 ascendere speculas et speculari virum, [ut], [quicquid venturum sit longe aspiciant, et si] talia pericula, qualia dicta sunt, in b) ecclesia sint. Nam sicut dicit Glossa interliniaris ibidem: „Speculator est, qui semper in alto est et stat, ut, quidquid venturum est, longe ante prospiciat“. Et si pericula previderint, debent premonere 30 subditos de illis vitandis. Unde super illud Ysa. LII: „Vox spe- culatorum tuorum“, dicit Glossa: „Speculatores sunt, qui in specula sunt, ut omnia prevideant et subiectos premoneant.“ Et super illud Ty. IIII°: „In novissimis temporibus discedent qui- dam a fide“, dicit Glossa: „Contra quos tunc amplius vigilan- 35 dum est, ut premonita ecclesia sollicita sit, ne ab huiusmodi a) Cap. octavum rubr. A false. b) in — et si pericula om. ed.
Strana 281
De periculis novissimorum temporum, cap. 8, 9 et 10. 281 hominibus circumveniatur.“ Episcoporum enim officium est pseudopredicatoribus resistere, ut dicit Glossa I. Thi. I. in prin- cipio hiis verbis: „Thimotheo relicto in Asia episcopo scribit apostolus de episcopali officio, scilicet quomodo pseudoapostolis resistatur.“ Unde Apok. II. de hoc commendatur apostolus Ephesinus hiis verbis: „Scio enim“, id est „aprobo opera tua, id est tribulacionem et laborem tuum“, [id est „tribulacionem." Et] „quoniam non potes sustinere malos“, [Glossa] „quin emendes vel expellas.“ Et „probasti eos, qui se dicunt apostolos, et non sunt“, id est „missos se a deo se] dicunta), ut facilius deci- 10 perent.“ Et „invenisti eos mendaces, et pacienciam habes“, [Glossa] „in malis, que ipsi convicti per terrenas potestates ingerunt.“ Et „sustinuisti propter nomen meum“, id est „non pro humana laude.“ ltem hec potestas episcoporum est. ut in diocesibus suis 15 scelera inquirant, scilicet utb) ulciscantur absque inpedimento alicuius et publice auxilium, si necesse fuerit, invocando. Extra. „de officio ordin.“, ca° 1°: „Purgare enim deben't suas dyoceses a malis hominibus, undecumque sint, ad instar presidis pro- vincie“, ff. Extra, de officio presidis, I. „Preses.“ Et hoc nullo ob- 20 stante privilegio „Ergo“, ubi de crimine agitur, vel ,Qua in pro- vincia". Maxime autem purgare debent suas provincias dyo- cesis ab heresibus vel ab hereticis et seminantibus errores; alioquin deponendi sunt et alii loco ipsorum episcoporum sub- stituendi, qui hoc facere velint [et possint, Extra. de hereticis, 25 cap. Excommunicamus, §] Adicimus. Et sic patet, quorum est predicta pericula inquirere et previdere et ab ecclesia repellere, videlicet prelatorum. Sequitur f. 188b] Capitulum decimum“). IQuam penam incurrent prelati ecclesie, tam in presenti, quam 30 in futuro, si circa predicta pericula fuerint negligentes). Circa decimum, quam penam incurrent prelati, si circa pre- dicta pericula negligentes exstiterint, sciendum, quod si hec predicta non fecerint episcopi, sanguis illorum, qui in illis peri- culis peribunt, de ipsorum manibus requiretur, Eze. III: „San- 35 a) et seq. in A. b) vindicent et ed. c) Cap. nonum false A in m. rubr.
De periculis novissimorum temporum, cap. 8, 9 et 10. 281 hominibus circumveniatur.“ Episcoporum enim officium est pseudopredicatoribus resistere, ut dicit Glossa I. Thi. I. in prin- cipio hiis verbis: „Thimotheo relicto in Asia episcopo scribit apostolus de episcopali officio, scilicet quomodo pseudoapostolis resistatur.“ Unde Apok. II. de hoc commendatur apostolus Ephesinus hiis verbis: „Scio enim“, id est „aprobo opera tua, id est tribulacionem et laborem tuum“, [id est „tribulacionem." Et] „quoniam non potes sustinere malos“, [Glossa] „quin emendes vel expellas.“ Et „probasti eos, qui se dicunt apostolos, et non sunt“, id est „missos se a deo se] dicunta), ut facilius deci- 10 perent.“ Et „invenisti eos mendaces, et pacienciam habes“, [Glossa] „in malis, que ipsi convicti per terrenas potestates ingerunt.“ Et „sustinuisti propter nomen meum“, id est „non pro humana laude.“ ltem hec potestas episcoporum est. ut in diocesibus suis 15 scelera inquirant, scilicet utb) ulciscantur absque inpedimento alicuius et publice auxilium, si necesse fuerit, invocando. Extra. „de officio ordin.“, ca° 1°: „Purgare enim deben't suas dyoceses a malis hominibus, undecumque sint, ad instar presidis pro- vincie“, ff. Extra, de officio presidis, I. „Preses.“ Et hoc nullo ob- 20 stante privilegio „Ergo“, ubi de crimine agitur, vel ,Qua in pro- vincia". Maxime autem purgare debent suas provincias dyo- cesis ab heresibus vel ab hereticis et seminantibus errores; alioquin deponendi sunt et alii loco ipsorum episcoporum sub- stituendi, qui hoc facere velint [et possint, Extra. de hereticis, 25 cap. Excommunicamus, §] Adicimus. Et sic patet, quorum est predicta pericula inquirere et previdere et ab ecclesia repellere, videlicet prelatorum. Sequitur f. 188b] Capitulum decimum“). IQuam penam incurrent prelati ecclesie, tam in presenti, quam 30 in futuro, si circa predicta pericula fuerint negligentes). Circa decimum, quam penam incurrent prelati, si circa pre- dicta pericula negligentes exstiterint, sciendum, quod si hec predicta non fecerint episcopi, sanguis illorum, qui in illis peri- culis peribunt, de ipsorum manibus requiretur, Eze. III: „San- 35 a) et seq. in A. b) vindicent et ed. c) Cap. nonum false A in m. rubr.
Strana 282
282 Matthiae de Janov Regulae, I. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 10 15 gwinem eius de manu tua requiram.“ Et preter hanc penam, que erit in futuro, punientur et in presenti, quia sicut Danieli, viro desideriorum et stanti in gradu suo, dictum est, Daniel. X: „Veni, ut doceam te, que ventura sint in novissimis diebus po- pulo tuo“, ita [e] contrario episcopis non stantibus in gradu suo, id est negligentibus circa predicta, corda eorum exceca- buntur, ut non possint intelligere dicta pericula, nec precavere, et ideo peribunt in illis. Hoc est, quod dicitur Ysa. VI: „Ex- ceca cor populi huius et aures aggrava et oculos eius claude." Item in hoc eciam punientur speculatores ecclesie, quia si non steterint super speculas suas ad previdendum et pre- nuncciandum pericula ecclesie, quoniam cum propter negli- genciam suam ipso facto videbuntura) pacem indicere et securi- tatem, tunc repentinus interitus super illos veniet et subditos eorum, secundum quod dicit apostolus I. Thess. V., loquens de ultimis temporibus: „Cum enim dixerint pax et securitas, tunc repentinus eis superveniet interitus." Has ergo penas predictas incurrent tam prelati quam eorum subditi, si ipsi prelati fuerint in predictis negligentes. 20 Capitulum undecimumb). lQuod licet predicta pericula fuerint prophetata, tamen poterunt repelli ad tempus, si eis viriliter resistatur]. 25 30 Circa undecimum, ne forte prelati, quorum est dicta peri- cula repellere, dicere possint, ex quo ita futurum esse prophe- tavit apostolus: [non possumus ista pericula repellere, ideo oc- currit idem apostolus] II. Thy. III., dicens: „Qualiac) michi facta sunt Anthiochie, Yconii, Listris, quales persecuciones sustinui, ex omnibus eripuit me dominus.“ Igitur si prelati, quorum est defendere ecclesiam, viriliter se opposuerint, resistendo viriliter illis seductoribus, manifestabitur eorum seduccio et vince n jtur. Sicut enim Moyses non obstante regis offensa et populi Egypcii, quorum favorem habebant magi predicti, scilicet Yamnes et Mambres, illis viriliter resistendo superavit eos (defecerunt enim in tercio signo Exodi VIII.), et sic insipiencia magorum, que 35 a) videantur dicere pacem et securitatem esse ed. c) Qualia — dominus om. ed. false A in m. rubr. b) Cap. decimum
282 Matthiae de Janov Regulae, I. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 10 15 gwinem eius de manu tua requiram.“ Et preter hanc penam, que erit in futuro, punientur et in presenti, quia sicut Danieli, viro desideriorum et stanti in gradu suo, dictum est, Daniel. X: „Veni, ut doceam te, que ventura sint in novissimis diebus po- pulo tuo“, ita [e] contrario episcopis non stantibus in gradu suo, id est negligentibus circa predicta, corda eorum exceca- buntur, ut non possint intelligere dicta pericula, nec precavere, et ideo peribunt in illis. Hoc est, quod dicitur Ysa. VI: „Ex- ceca cor populi huius et aures aggrava et oculos eius claude." Item in hoc eciam punientur speculatores ecclesie, quia si non steterint super speculas suas ad previdendum et pre- nuncciandum pericula ecclesie, quoniam cum propter negli- genciam suam ipso facto videbuntura) pacem indicere et securi- tatem, tunc repentinus interitus super illos veniet et subditos eorum, secundum quod dicit apostolus I. Thess. V., loquens de ultimis temporibus: „Cum enim dixerint pax et securitas, tunc repentinus eis superveniet interitus." Has ergo penas predictas incurrent tam prelati quam eorum subditi, si ipsi prelati fuerint in predictis negligentes. 20 Capitulum undecimumb). lQuod licet predicta pericula fuerint prophetata, tamen poterunt repelli ad tempus, si eis viriliter resistatur]. 25 30 Circa undecimum, ne forte prelati, quorum est dicta peri- cula repellere, dicere possint, ex quo ita futurum esse prophe- tavit apostolus: [non possumus ista pericula repellere, ideo oc- currit idem apostolus] II. Thy. III., dicens: „Qualiac) michi facta sunt Anthiochie, Yconii, Listris, quales persecuciones sustinui, ex omnibus eripuit me dominus.“ Igitur si prelati, quorum est defendere ecclesiam, viriliter se opposuerint, resistendo viriliter illis seductoribus, manifestabitur eorum seduccio et vince n jtur. Sicut enim Moyses non obstante regis offensa et populi Egypcii, quorum favorem habebant magi predicti, scilicet Yamnes et Mambres, illis viriliter resistendo superavit eos (defecerunt enim in tercio signo Exodi VIII.), et sic insipiencia magorum, que 35 a) videantur dicere pacem et securitatem esse ed. c) Qualia — dominus om. ed. false A in m. rubr. b) Cap. decimum
Strana 283
De periculis novissimorum temporum, cap. 10 et 11. 283 prius ab Egypciis sapiencia reputabatur, manifesta fuit per Moysen, sic et prelati ecclesie, qui per Moysen figurantur, si viriliter restiterint illis seductoribus, non obstante offensa regum et principum et populi christianorum, (quorum favorem et gra- ciam malis artibus sunt adepti, secundum quod dicit Seneca ad Lucillum: [„Malis artibus] popularis favor queritur“), procul du- bio superabunt eos et manifestabunt insipienciam eorum, que prius sapiencia reputabatur. Et hoc predicit apostolus hiis verbis: „Sed ultra non proficient“, Glossa: „Seducendo“, quia in brevi deficienta) superati a katholicisb), supple prelatis, quorum est 10 ecclesiam defensare. „Insipiencia enim eorum“, Glossa: „Que enim modo putatur sapiencia.“ „Omnibus erit manifesta“, Glossa: „per bonos“, supple prelatos et adiutores6), „sicut et insipiencia eorum“, scilicet magorum, „fuit manifesta per Moysen“, scilicet qui gerit figuram prelatorum. Ecce autem, quomodod) manifesta fiet insipiencia eorum, que prius sapiencia putabatur. Cum enim christiani principes et populi, qui dictis seductoribus commiserant suas animas ad regendum et in eis ad ipsorum predicacionem et clamorem spem salutis sue posuerunt, „quasi essent eorum patres spiri- 20 tuales“, per exhortacionem doctorum et prelatorum ecclesie ad- vertent illos non habere potestatem regendi animas, quam sibi usurpabant, et ita congnoscent se deceptos, tunc relictis illis revertentur ad precepta et consilia suorum prelatorum, et tunc apparebit insipiencia predictorum seductorum, que prius sa- 25 piencia putabatur. Et hoc dicit Augustinus in Glossa ibidem, recitans auctoritatem Jeremie conparantis illos seductores per- dicie), que ad clamorem suum congregat pullos alienos, quos non peperit, et facit eos divicias suas, id est vendicat eos quasi suos; sed tandem recognoscentes pulli, quod non est mater 30 eorum, relinqunt eam, et tunc apparet insipiencia ipsius per- dicis. Et hoc dicit Glossa hiis verbis: „Conparat seductores illos magis Pharaonis, quôs Jeremias perdici insipienti avicule con- parat, dicens: Clamavit perdix [et] congregavit, que non peperit, [et] fecit divicias suas, non cum iudicio, id est temere, in medio 35 dierum eius derelinquntf) eam et in novissimis suis erit insi- piens ipsa perdix, id est apparebit insipiens ipsa perdix.“ Simi- 5 15 a) deficiendo A. b) om. ed. c) vel doctores ed. d) ita ed.; et c) insipienti avicule add. ed. f) derelinquent ed. ecclesie, quomodo A.
De periculis novissimorum temporum, cap. 10 et 11. 283 prius ab Egypciis sapiencia reputabatur, manifesta fuit per Moysen, sic et prelati ecclesie, qui per Moysen figurantur, si viriliter restiterint illis seductoribus, non obstante offensa regum et principum et populi christianorum, (quorum favorem et gra- ciam malis artibus sunt adepti, secundum quod dicit Seneca ad Lucillum: [„Malis artibus] popularis favor queritur“), procul du- bio superabunt eos et manifestabunt insipienciam eorum, que prius sapiencia reputabatur. Et hoc predicit apostolus hiis verbis: „Sed ultra non proficient“, Glossa: „Seducendo“, quia in brevi deficienta) superati a katholicisb), supple prelatis, quorum est 10 ecclesiam defensare. „Insipiencia enim eorum“, Glossa: „Que enim modo putatur sapiencia.“ „Omnibus erit manifesta“, Glossa: „per bonos“, supple prelatos et adiutores6), „sicut et insipiencia eorum“, scilicet magorum, „fuit manifesta per Moysen“, scilicet qui gerit figuram prelatorum. Ecce autem, quomodod) manifesta fiet insipiencia eorum, que prius sapiencia putabatur. Cum enim christiani principes et populi, qui dictis seductoribus commiserant suas animas ad regendum et in eis ad ipsorum predicacionem et clamorem spem salutis sue posuerunt, „quasi essent eorum patres spiri- 20 tuales“, per exhortacionem doctorum et prelatorum ecclesie ad- vertent illos non habere potestatem regendi animas, quam sibi usurpabant, et ita congnoscent se deceptos, tunc relictis illis revertentur ad precepta et consilia suorum prelatorum, et tunc apparebit insipiencia predictorum seductorum, que prius sa- 25 piencia putabatur. Et hoc dicit Augustinus in Glossa ibidem, recitans auctoritatem Jeremie conparantis illos seductores per- dicie), que ad clamorem suum congregat pullos alienos, quos non peperit, et facit eos divicias suas, id est vendicat eos quasi suos; sed tandem recognoscentes pulli, quod non est mater 30 eorum, relinqunt eam, et tunc apparet insipiencia ipsius per- dicis. Et hoc dicit Glossa hiis verbis: „Conparat seductores illos magis Pharaonis, quôs Jeremias perdici insipienti avicule con- parat, dicens: Clamavit perdix [et] congregavit, que non peperit, [et] fecit divicias suas, non cum iudicio, id est temere, in medio 35 dierum eius derelinquntf) eam et in novissimis suis erit insi- piens ipsa perdix, id est apparebit insipiens ipsa perdix.“ Simi- 5 15 a) deficiendo A. b) om. ed. c) vel doctores ed. d) ita ed.; et c) insipienti avicule add. ed. f) derelinquent ed. ecclesie, quomodo A.
Strana 284
284 liter et isti per hunc modum manifestabuntur, id esta) apparebunt insipientes. Sic ergo apparet, quod predicta pericula repelli po- tuerintb) ad tempus, si prelati duxerintc) viriliter resistendum. Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. Capitulum duodecimumd). 5 (Qualiter procedendum sit in dictis periculis repellendis]. 10 15 20 25 30 Circa duodecimum, scilicet qualiter sunt dicta pericula ipsa vel illa repellenda, sciendum, quod sex sunt necessaria ad re- pellendum. Primum est contemplari, qui sint, qui penetrant domos, et utrum iam venerint ad ecclesiam Christi. Hoc autem preci pitur Ysa. XXI.: „Vade, pone speculatorem“, id est „excita spe- culatores ad speculandum predicta pericula.“ Hoc boni specu- latores faciunt diligentere), secundum quod dicit Ysa. ibidem: „Super speculam domini ego sum stans iugiter." Secundum est, ut cum hoc inventum fuerit, nescientibus indicetur. Unde Ysa. XXIe, postquam dictum est: „Pones specu- latorem“, statim subiungit: „Ut quodcumque viderit, anunciet“*) Tercium est, ut cum indicati fuerint, precipiaturs), ut vi- tentur, ut dicit apostolus [f. 189a] II. Thy. II. h): „Et hos devita“, ubi loquitur de talibus. Quartum est illis inhibere docendi licenciam sive predi- candi, quia ut dicitur [I] Cor. XV: „Corumpunt bonos mores colloquia prava", ipsi vero colloquia habent veli) habebunt, quia sicut dicitur II. Thy. III: „Quemadmodum Yamnes et Mambres restiterunt Moysy, ita et hii resistunt veritati." Quintum est precipere, ut quik) sunt de secta illa, ut de- serant eam, quia tales finaliter deserent Christum, II. Thy. III: „Homines reprobi mente, corrupti circa fidem." Sextum signum est inhibere illis, qui non sunt de secta, ne de illa fiant, quia secta illa „non proficiet“, discendo vel do- cendo, „sed insipiencia eorum omnibus manifesta fiet“, II. Thy. III. — Si hec sex facta essent sufficienter, repulsa essent dicta pericula quantum ad „penetrantes domos. a) et ed. b) poterunt ed. c) dixerint A. d) Cap. undecimum 35 false A in m. rubr. e) libenter ed. f) in ed. seq. una phrasis ulterior. i) habent vel om. ed. g) precipere A et ed. h) 2. Timoth. 3 ed. k) illis, qui ed. et: deserunt.
284 liter et isti per hunc modum manifestabuntur, id esta) apparebunt insipientes. Sic ergo apparet, quod predicta pericula repelli po- tuerintb) ad tempus, si prelati duxerintc) viriliter resistendum. Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. Capitulum duodecimumd). 5 (Qualiter procedendum sit in dictis periculis repellendis]. 10 15 20 25 30 Circa duodecimum, scilicet qualiter sunt dicta pericula ipsa vel illa repellenda, sciendum, quod sex sunt necessaria ad re- pellendum. Primum est contemplari, qui sint, qui penetrant domos, et utrum iam venerint ad ecclesiam Christi. Hoc autem preci pitur Ysa. XXI.: „Vade, pone speculatorem“, id est „excita spe- culatores ad speculandum predicta pericula.“ Hoc boni specu- latores faciunt diligentere), secundum quod dicit Ysa. ibidem: „Super speculam domini ego sum stans iugiter." Secundum est, ut cum hoc inventum fuerit, nescientibus indicetur. Unde Ysa. XXIe, postquam dictum est: „Pones specu- latorem“, statim subiungit: „Ut quodcumque viderit, anunciet“*) Tercium est, ut cum indicati fuerint, precipiaturs), ut vi- tentur, ut dicit apostolus [f. 189a] II. Thy. II. h): „Et hos devita“, ubi loquitur de talibus. Quartum est illis inhibere docendi licenciam sive predi- candi, quia ut dicitur [I] Cor. XV: „Corumpunt bonos mores colloquia prava", ipsi vero colloquia habent veli) habebunt, quia sicut dicitur II. Thy. III: „Quemadmodum Yamnes et Mambres restiterunt Moysy, ita et hii resistunt veritati." Quintum est precipere, ut quik) sunt de secta illa, ut de- serant eam, quia tales finaliter deserent Christum, II. Thy. III: „Homines reprobi mente, corrupti circa fidem." Sextum signum est inhibere illis, qui non sunt de secta, ne de illa fiant, quia secta illa „non proficiet“, discendo vel do- cendo, „sed insipiencia eorum omnibus manifesta fiet“, II. Thy. III. — Si hec sex facta essent sufficienter, repulsa essent dicta pericula quantum ad „penetrantes domos. a) et ed. b) poterunt ed. c) dixerint A. d) Cap. undecimum 35 false A in m. rubr. e) libenter ed. f) in ed. seq. una phrasis ulterior. i) habent vel om. ed. g) precipere A et ed. h) 2. Timoth. 3 ed. k) illis, qui ed. et: deserunt.
Strana 285
De periculis novissimorum temporum, cap. 11 et 12. 285 Quantum vero ad omnes pseudo generaliter, sciendum est, quod necesse est eos similiter evitare. Unde de illis dicitur Ro. ultimo: „Rogamus vos, fratres, ut observetis eos", Glossa: „Id est discernatis.“ „Quia dissensiones et offendicula [faciunt] preter doctrinam, quam didicistis“, [Glossa] „ab apostolis". Et in hoc tangit pseudo, quos in tota epistola cavendos esse monet et declinare ab illis; huiusmodia) [enim] „Christo domino non ser- viunt, sed suo ventri“, Glossa: „Aliis adulantur, aliis detrahunt, unde possint suum ventrem adinplere, et ita per dulces ser- mones et benedicciones seducent corda innocencium“, Glossa: 1c „Conpositis verbis suam tradicionem commendant, quibus sim- plicium corda decipiunt.“ De ociosis autem, gyrovagis et curiosis evitandis, quo- niam et ipsi frequenter pseudo sunt et ideo periculosi sunt toti ecclesie et contra doctrinam apostoli vivunt, notandum, quod dicit apostolus II° [ad] Tytum IIII°: „Denuncciamus vobis, fratres, in nomine domini nostri Jhesu Christi“, Glossa: „Per Christi auctoritatem vobis precipimus“, „ut subtrahatis vos ab omni fratre inordinate ambulante.“ Augustinus in libro De opere monachorum, ubi recitat hanc auctoritatem apostoli, ponit „in- 20 quiete“ pro eo, quod dicitur „hic ordinateb)". Et infra: „Et hoc non solum secundum tradicionem, quam acceperant a nobis, ipsi enim scitis, quod non inquieti fuimus inter vos“, Glossa: „Sicut illi, qui aliena negocia curant, vagantes hac et illac, ne- que gratis manduca vilmus panem ab aliquo, sed in labore et 25 fatigacione, die ac nocte laborantes e)“. Sic ergo patet, qualiter dicti periculosi homines sunt vitandi et qualiter predicta peri- cula, que per ipsos inminent, sunt repellenda. Si autem breviori manu velint prelati ecclesie predica- cionem a predictis et per consequens pericula, que ex eorum 30 predicacione sequuntur, ab ecclesia ammovere, prevideant, ne ipsi aut exigere aut recipere sumptus possint, quia procul du- bio, si non reciperent, non diu predicarent, ut dicit Glossa su- per illud II° Cor. XI: „Ut amputem occasionem hiis, qui vo- lunt occasionem“, Glossa: „Occasionem sumendid) sumptus auf- 35 ferebat apostolus pseudoapostolis; sciebat enim, quod si non reciperent, non diu predicarent.“ Duo enim sunt, que fomentum 5 15 a) ita ed.; huiusmodi corr huius qui A in m. b) recte inordinate ed. c) operantes ed. d) mundi false A.
De periculis novissimorum temporum, cap. 11 et 12. 285 Quantum vero ad omnes pseudo generaliter, sciendum est, quod necesse est eos similiter evitare. Unde de illis dicitur Ro. ultimo: „Rogamus vos, fratres, ut observetis eos", Glossa: „Id est discernatis.“ „Quia dissensiones et offendicula [faciunt] preter doctrinam, quam didicistis“, [Glossa] „ab apostolis". Et in hoc tangit pseudo, quos in tota epistola cavendos esse monet et declinare ab illis; huiusmodia) [enim] „Christo domino non ser- viunt, sed suo ventri“, Glossa: „Aliis adulantur, aliis detrahunt, unde possint suum ventrem adinplere, et ita per dulces ser- mones et benedicciones seducent corda innocencium“, Glossa: 1c „Conpositis verbis suam tradicionem commendant, quibus sim- plicium corda decipiunt.“ De ociosis autem, gyrovagis et curiosis evitandis, quo- niam et ipsi frequenter pseudo sunt et ideo periculosi sunt toti ecclesie et contra doctrinam apostoli vivunt, notandum, quod dicit apostolus II° [ad] Tytum IIII°: „Denuncciamus vobis, fratres, in nomine domini nostri Jhesu Christi“, Glossa: „Per Christi auctoritatem vobis precipimus“, „ut subtrahatis vos ab omni fratre inordinate ambulante.“ Augustinus in libro De opere monachorum, ubi recitat hanc auctoritatem apostoli, ponit „in- 20 quiete“ pro eo, quod dicitur „hic ordinateb)". Et infra: „Et hoc non solum secundum tradicionem, quam acceperant a nobis, ipsi enim scitis, quod non inquieti fuimus inter vos“, Glossa: „Sicut illi, qui aliena negocia curant, vagantes hac et illac, ne- que gratis manduca vilmus panem ab aliquo, sed in labore et 25 fatigacione, die ac nocte laborantes e)“. Sic ergo patet, qualiter dicti periculosi homines sunt vitandi et qualiter predicta peri- cula, que per ipsos inminent, sunt repellenda. Si autem breviori manu velint prelati ecclesie predica- cionem a predictis et per consequens pericula, que ex eorum 30 predicacione sequuntur, ab ecclesia ammovere, prevideant, ne ipsi aut exigere aut recipere sumptus possint, quia procul du- bio, si non reciperent, non diu predicarent, ut dicit Glossa su- per illud II° Cor. XI: „Ut amputem occasionem hiis, qui vo- lunt occasionem“, Glossa: „Occasionem sumendid) sumptus auf- 35 ferebat apostolus pseudoapostolis; sciebat enim, quod si non reciperent, non diu predicarent.“ Duo enim sunt, que fomentum 5 15 a) ita ed.; huiusmodi corr huius qui A in m. b) recte inordinate ed. c) operantes ed. d) mundi false A.
Strana 286
286 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. predicacioni ipsorum prestant, primum videlicet, quia manibus ociosis vivere volunt de ewangelio, secundum est, quod ple- rumque vivere volunt de curiositate, id est de procurando negocia aliena, quorum utrumque illicitum est eis. Quod enim de ewangelio vivere non possint, qui non sunt apostolia) aut eorum potestatem non habent, ex eo con- stat, quoniam super illud II. Thess. III: „Nocte et die operan- tes“, dicit Glossa: „Tunc isti pseudo magis vivere nonb) debent de labore, qui non habent hanc potestatem“, scilicet „vivendi 10 de ewangelio.“ Item I. Tess. III: „Neque aliquando fuimus in oc- casione avaricie, cum tamen possemus [oneri esse], sicud et om- nes e) apostoli Christi“, Glossa: „Apostolice potestatis debitum vocat onus propter pseudo, qui illud onus indebitum inportune a plebibus exigebant.“ Hoc eciam expresse dicit Augustinus in 15 libro De opere monachorum, loquens de quibusdam regulari- bus d), qui vivere volebant de ewangelio, sic dicens: „Isti autem fratres magis temeree) arrogant (quantum existimo), quod Jeius- modi] habeant potestatem, [scilicet vivendi de ewangelio. Si enim ewangeliste sunt, si ministri altaris sunt, si dispensatores 20 sacramentorum sunt, fateor, [habent].“ Quasi diceret: „si hec of- ficia non habent, nec vivendi de ewangelio potestatem habent." Constat autem, quod hec officia non habent, nisi qui plebem habent subiectam, ut ostensum est supra. Item I. Tess. V: „Ro- gamus vos, fratres, ut noveritis“, id est „ut ostendatis vos nosse" 25 „eos, qui laborant inter vos", id est „in regimine vestri et doc- trina; et presunt vobis dignitate, et hoc in domino“, hoc est „in ordinacione domini.“ Illis ergo solis debentur sumptus, qui presunt in regimine animarum et officii dignitate. Quod autem de curiositate sive de curando negocia 30 aliena eis non liceat vivere, patet per apostolum dicentem II. Thess. III: „Non tamen inquieti fuimus inter vos“, Glossa: „Ut illi, qui aliena negocia curant, vagantes hac et illac.“ Et infra: „Audimus enim quosdam inter vos ambulare inquiete, nichil operantes, sed curiose agentes“, Glossa: „De negociis 35 alienis, et sic pasci merentur; quod factum abhorret [a] disciplina dominica; eorum enim deus venter est, qui feda cura neces- 1) De labore et ocio A. a) veri apostoli ed. b) non add. A in m. c) ut loco sicud et om- e) magis temere in m. add. A. nes ed. d) in marg. A.
286 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. predicacioni ipsorum prestant, primum videlicet, quia manibus ociosis vivere volunt de ewangelio, secundum est, quod ple- rumque vivere volunt de curiositate, id est de procurando negocia aliena, quorum utrumque illicitum est eis. Quod enim de ewangelio vivere non possint, qui non sunt apostolia) aut eorum potestatem non habent, ex eo con- stat, quoniam super illud II. Thess. III: „Nocte et die operan- tes“, dicit Glossa: „Tunc isti pseudo magis vivere nonb) debent de labore, qui non habent hanc potestatem“, scilicet „vivendi 10 de ewangelio.“ Item I. Tess. III: „Neque aliquando fuimus in oc- casione avaricie, cum tamen possemus [oneri esse], sicud et om- nes e) apostoli Christi“, Glossa: „Apostolice potestatis debitum vocat onus propter pseudo, qui illud onus indebitum inportune a plebibus exigebant.“ Hoc eciam expresse dicit Augustinus in 15 libro De opere monachorum, loquens de quibusdam regulari- bus d), qui vivere volebant de ewangelio, sic dicens: „Isti autem fratres magis temeree) arrogant (quantum existimo), quod Jeius- modi] habeant potestatem, [scilicet vivendi de ewangelio. Si enim ewangeliste sunt, si ministri altaris sunt, si dispensatores 20 sacramentorum sunt, fateor, [habent].“ Quasi diceret: „si hec of- ficia non habent, nec vivendi de ewangelio potestatem habent." Constat autem, quod hec officia non habent, nisi qui plebem habent subiectam, ut ostensum est supra. Item I. Tess. V: „Ro- gamus vos, fratres, ut noveritis“, id est „ut ostendatis vos nosse" 25 „eos, qui laborant inter vos", id est „in regimine vestri et doc- trina; et presunt vobis dignitate, et hoc in domino“, hoc est „in ordinacione domini.“ Illis ergo solis debentur sumptus, qui presunt in regimine animarum et officii dignitate. Quod autem de curiositate sive de curando negocia 30 aliena eis non liceat vivere, patet per apostolum dicentem II. Thess. III: „Non tamen inquieti fuimus inter vos“, Glossa: „Ut illi, qui aliena negocia curant, vagantes hac et illac.“ Et infra: „Audimus enim quosdam inter vos ambulare inquiete, nichil operantes, sed curiose agentes“, Glossa: „De negociis 35 alienis, et sic pasci merentur; quod factum abhorret [a] disciplina dominica; eorum enim deus venter est, qui feda cura neces- 1) De labore et ocio A. a) veri apostoli ed. b) non add. A in m. c) ut loco sicud et om- e) magis temere in m. add. A. nes ed. d) in marg. A.
Strana 287
De periculis novissimorum temporum, cap. 12. 287 saria sibi provident.“ Isti vere dici possunt se inmiscere secu- laribus negociis, quoniam ex tali cura plerumque colligunt magnam pecuniam, contra apostolum dicentem II. Thy. II: „Nemo militans deo impliceta) se secularibus negociis“, Glossa [f. 189b]: „Illa negocia sunt secularia, cum animus occupatur colligende cura pecunie sine labore corporis; cura enim non manibus operatur.“ Item, quod tales vivere debeant de labore corporis, ymmo eciam omnes christiani, qui non habent aliunde, unde vivant, dum tamen sint validi corpore, non obstante, eciam si vacent 10 operibus spiritualibus, que sunt meliora, dicit apostolus I. Thesal. IIII°: „Operemini manibus vestris, sicut precipimus vo- bis, et ut honeste ambuletis ad eos, qui foris sunt], ut nullius aliquid desideretis“, Glossa: „Ne derogetis“b); [et] II. Thes. III. repetit illud idem, dicens: „Nam ut cum essemus aput vos, hoc denuncciabamus vobis, quoniam si quis non wlt operari, nec manducet“, Glossa Augustini: „Quidam dicunt de operibus spiritualibus hoc debere intelligie). Alioquin si de opere corpo- rali, ut agricultura, vel huius modi] hoc intelligeret, videretur esse contrarius domino dicenti: Nolite solliciti esse, dicentes: Quid 20 manducetis, etc. Sed superflue conantur sibi et ceteris caliginem obducere, ut quod utiliter caritas monet, non solum facere no- lunt, sed nec intelligere, cum in multis aliis locis epistolarum suarum, quid hicd) apostolus senciat, manifestissime docet. Wlt enim servos sibi corporaliter operari, unde vivant, ne conpel- 25 lantur egestate necessaria petere." Si queratur: Cuiusmodi periculum sit in petendo neces- saria, sive in mendicando?, respondemus, quoniam illi, qui de mendicitate vivere volunt, fiunt adulatores et detractores et mendaces et fures et a iusticia declinantes. Unde apostolus 30 dicit l1. Thes. III: „Super illud, ut nosmet ipsos daremus for- mam vobis ad imitandum nos“, Glossa Augustini: „Seipsum dabat apostolus formam hiis, quibus tenuis erat substancia in plebe, ut discerent libertatem suam non amittere.“ Et infra: „Qui enim ad alienam mensam frequenter convenit ocio de- 35 ditus, aduletur, necesse est, pascenti se, cum religio nostra ad 15 5) De mendicitate A in m. fol. super. a) implicat ed. b) Nedum rogetis ed. pisse od. ; etiam infra voces aliae ae in ed. sunt. c) hoc apostolum praece- d) huic A.
De periculis novissimorum temporum, cap. 12. 287 saria sibi provident.“ Isti vere dici possunt se inmiscere secu- laribus negociis, quoniam ex tali cura plerumque colligunt magnam pecuniam, contra apostolum dicentem II. Thy. II: „Nemo militans deo impliceta) se secularibus negociis“, Glossa [f. 189b]: „Illa negocia sunt secularia, cum animus occupatur colligende cura pecunie sine labore corporis; cura enim non manibus operatur.“ Item, quod tales vivere debeant de labore corporis, ymmo eciam omnes christiani, qui non habent aliunde, unde vivant, dum tamen sint validi corpore, non obstante, eciam si vacent 10 operibus spiritualibus, que sunt meliora, dicit apostolus I. Thesal. IIII°: „Operemini manibus vestris, sicut precipimus vo- bis, et ut honeste ambuletis ad eos, qui foris sunt], ut nullius aliquid desideretis“, Glossa: „Ne derogetis“b); [et] II. Thes. III. repetit illud idem, dicens: „Nam ut cum essemus aput vos, hoc denuncciabamus vobis, quoniam si quis non wlt operari, nec manducet“, Glossa Augustini: „Quidam dicunt de operibus spiritualibus hoc debere intelligie). Alioquin si de opere corpo- rali, ut agricultura, vel huius modi] hoc intelligeret, videretur esse contrarius domino dicenti: Nolite solliciti esse, dicentes: Quid 20 manducetis, etc. Sed superflue conantur sibi et ceteris caliginem obducere, ut quod utiliter caritas monet, non solum facere no- lunt, sed nec intelligere, cum in multis aliis locis epistolarum suarum, quid hicd) apostolus senciat, manifestissime docet. Wlt enim servos sibi corporaliter operari, unde vivant, ne conpel- 25 lantur egestate necessaria petere." Si queratur: Cuiusmodi periculum sit in petendo neces- saria, sive in mendicando?, respondemus, quoniam illi, qui de mendicitate vivere volunt, fiunt adulatores et detractores et mendaces et fures et a iusticia declinantes. Unde apostolus 30 dicit l1. Thes. III: „Super illud, ut nosmet ipsos daremus for- mam vobis ad imitandum nos“, Glossa Augustini: „Seipsum dabat apostolus formam hiis, quibus tenuis erat substancia in plebe, ut discerent libertatem suam non amittere.“ Et infra: „Qui enim ad alienam mensam frequenter convenit ocio de- 35 ditus, aduletur, necesse est, pascenti se, cum religio nostra ad 15 5) De mendicitate A in m. fol. super. a) implicat ed. b) Nedum rogetis ed. pisse od. ; etiam infra voces aliae ae in ed. sunt. c) hoc apostolum praece- d) huic A.
Strana 288
Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 288 libertatem advocet homines.“ Ecce, periculum adulacionis. Item super illud II. Thes. Ia): „Rogamus vos, fratres, [ut] congno- veritis eos, qui laborant in ewangelio“, dicit Glossa: „Sicut divicie negligenciam salutis pariunt, ita egestas, dum saturari 5 querit, a iusticia declinat.“ Et Proverbiorum XXX: „Mendici- tatem et divicias ne dederis michi.“ Et infra: „Ne egestate con- pulsus furer et periurem nomen dei mei“. Glossa: „Ne copia vel inopia rerum transeuncium in oblivionem decidam eter- norum.“ Sed dicet quis: Nonne opus perfeccionis est relinquere omnia pro Christo, et postea pro Christo mendicare? Respon- demus: Omnia pro Christo relinquere et sequi Christum, [eum imitando in bonis operibus, opus perfeccionis est. Luce XVIII: „Vende omnia, que habes, et da pauperibus, et sequere me“ Glossa: „Bene operando". Non dicit mendicando, nam hoc pro- hibetur ab apostolo, ut dictum est supra. Qualiter autem vivendum est viro perfecto, postquam reli- querit omnia? Respondemus: Aut operando corporaliter mani- bus, aut intrando monasterium, ubi habeat necessaria vite. De 20 primo dicitur Luce XII°: „Vendite, que possidetis, et date ele- mosinam“, Glossa: „Ut omnibus nostris simul pro deo con- sumptisb), postea operemini vestris manibus, unde vivatis.“ De secundo dicitur Actuum IIII°: „Erant illis omnia communia et nullus egebat inter illos.“ Super quo edita est constitucio eccle- 25 siastica XII. questione II. cap.: „Videntes“, ubi dicitur de rebus ecclesie: „Episcopi et fideles dispensatores eorum omnibus com- muni vita degere volentibus ministrare cuncta necessaria de- bent, prout melius poterint, ut nemo egens inter eos inveniatur." Et infra: „Si quis inveniatur modernis aut futuris temporibus, 30 qui hoc evellere nitatur, iam dicta dampnacione feriatur." Hoc eciam constat verum esse „exemplo domini, [qui lo- culos habebat“], Jo. XII., [ubi] dicitur de Juda, quod fur erat et loculos habebat. Glossa: „Loculorum domini custos.“ Augu- stinus XII. q. I. [cap. 17]: „Habebat dominus loculos [et] a fide- 35 libus oblata conservans et suorum necessariis, et aliis indi- gentibus tribuebat.“ Item tam dominus, quam omnes apostoli mulieres christianas circumducebant, que illis servicia exhibe- bant et necessaria ministrabant, sicut dicit Glossa I. Cor. IX. 10 15 a) 1. Thessal. 5 ed. b) vestris semel... spretis ed.
Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 288 libertatem advocet homines.“ Ecce, periculum adulacionis. Item super illud II. Thes. Ia): „Rogamus vos, fratres, [ut] congno- veritis eos, qui laborant in ewangelio“, dicit Glossa: „Sicut divicie negligenciam salutis pariunt, ita egestas, dum saturari 5 querit, a iusticia declinat.“ Et Proverbiorum XXX: „Mendici- tatem et divicias ne dederis michi.“ Et infra: „Ne egestate con- pulsus furer et periurem nomen dei mei“. Glossa: „Ne copia vel inopia rerum transeuncium in oblivionem decidam eter- norum.“ Sed dicet quis: Nonne opus perfeccionis est relinquere omnia pro Christo, et postea pro Christo mendicare? Respon- demus: Omnia pro Christo relinquere et sequi Christum, [eum imitando in bonis operibus, opus perfeccionis est. Luce XVIII: „Vende omnia, que habes, et da pauperibus, et sequere me“ Glossa: „Bene operando". Non dicit mendicando, nam hoc pro- hibetur ab apostolo, ut dictum est supra. Qualiter autem vivendum est viro perfecto, postquam reli- querit omnia? Respondemus: Aut operando corporaliter mani- bus, aut intrando monasterium, ubi habeat necessaria vite. De 20 primo dicitur Luce XII°: „Vendite, que possidetis, et date ele- mosinam“, Glossa: „Ut omnibus nostris simul pro deo con- sumptisb), postea operemini vestris manibus, unde vivatis.“ De secundo dicitur Actuum IIII°: „Erant illis omnia communia et nullus egebat inter illos.“ Super quo edita est constitucio eccle- 25 siastica XII. questione II. cap.: „Videntes“, ubi dicitur de rebus ecclesie: „Episcopi et fideles dispensatores eorum omnibus com- muni vita degere volentibus ministrare cuncta necessaria de- bent, prout melius poterint, ut nemo egens inter eos inveniatur." Et infra: „Si quis inveniatur modernis aut futuris temporibus, 30 qui hoc evellere nitatur, iam dicta dampnacione feriatur." Hoc eciam constat verum esse „exemplo domini, [qui lo- culos habebat“], Jo. XII., [ubi] dicitur de Juda, quod fur erat et loculos habebat. Glossa: „Loculorum domini custos.“ Augu- stinus XII. q. I. [cap. 17]: „Habebat dominus loculos [et] a fide- 35 libus oblata conservans et suorum necessariis, et aliis indi- gentibus tribuebat.“ Item tam dominus, quam omnes apostoli mulieres christianas circumducebant, que illis servicia exhibe- bant et necessaria ministrabant, sicut dicit Glossa I. Cor. IX. 10 15 a) 1. Thessal. 5 ed. b) vestris semel... spretis ed.
Strana 289
De periculis novissimorum temporum, cap. 12. 289 super illud: „Nonne potestatem habemus mulierem sororem circumducendi“, etc. Postquam vero dominus, qui apostolis [de loculis] suis necessaria ministrabat, ut dictum est, cum ab ipsis apostolis corporaliter recessit per mortem et resurreccionem, ipsi non ad mendicandum se converterunt. Sed licet apostoli et predicatores essent et sumptus habere deberent ab illis, qui- bus predicabant, tamen nichil ab eis querebant nec mendica- bant, sed arte sua licita victum querebant, quando unde vive- rent, non habebant. Unde super illud Jo. XXI: „Dicit eis Sy- mon Petrus: Vado piscari“, dicit Glossa: „Postquam acceperunt 10 insufflacionis spiritum post verba eius: Sicut misit me pater, et ego mitto vos, subito fiunt apostoli, qui fuerunt piscatores non hominum, sed piscium. Et sciendum est non prohibitos fuisse arte sua licita victum querere, apostolatus integritate servata, cum unde viverent, non haberent, et sic illis laborantibus adiecit 15 deus necessaria, que promisit.“ Oblata vero recipiebant. Scie- bant enim [f. 190a] apostoli, quod non est dandum ex neces- sitate vel tristicia, et ideo nichil querebant. II. Cor. IX: „Unus- quisque, prout destinavit in animo suo, non ex tristicia vel necessitate, hylarem enim datorem diligit deus“, Glossa: „Qui 20 dat propter presentem pudorem, [aut ut tedio interpellantis careat, et rem et meritum perdit.“ Et ideo contenti erant obla- tis, et reliqua necessaria labore manuum querebant. Unde Luce X. super illud: „Edentes et bibentes, que aput illos sunt“, Glossa: „Sumptus ex predicacione concedit, sic tamen, ut oblatis, cibo 25 et potu, sint contenti.“ Panisa) enim apostolorum debet esse gratuitus, ymmo eciam rogati apostoli recipere nolebant, timen- tes, ne ipsos offerentes gravarent. [Unde] II. Cor. VIII°. dicit apostolus: „Cum multa obsecracione obsecrantes nos, cum multa exhortacione observantes nos.“ Glossa: „Cum timens eis non 30 asentire m], [ut eos permitteremus habere] graciam et communi- cacionem ministerii, quod fit in sanctos, id est obsecraban't nos, ut liceret eis sua dare, non tamquam propria, sed quasi communia.“ Unde super illud I. Cor. IX: „Quis pascit gregem, et de lacte gregis non manducat?“, Glossa: „Lac gregis dicitur, 35 quidquid a plebe prepositis datur. Hiis verbis satis indicat apo- stolus non sibi usurpare ultra debitum suum et coapostolos 17) De mendicitate A in marg. folii super. a) Panis — gratuitus om. ed., sed legitur inferius. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 19
De periculis novissimorum temporum, cap. 12. 289 super illud: „Nonne potestatem habemus mulierem sororem circumducendi“, etc. Postquam vero dominus, qui apostolis [de loculis] suis necessaria ministrabat, ut dictum est, cum ab ipsis apostolis corporaliter recessit per mortem et resurreccionem, ipsi non ad mendicandum se converterunt. Sed licet apostoli et predicatores essent et sumptus habere deberent ab illis, qui- bus predicabant, tamen nichil ab eis querebant nec mendica- bant, sed arte sua licita victum querebant, quando unde vive- rent, non habebant. Unde super illud Jo. XXI: „Dicit eis Sy- mon Petrus: Vado piscari“, dicit Glossa: „Postquam acceperunt 10 insufflacionis spiritum post verba eius: Sicut misit me pater, et ego mitto vos, subito fiunt apostoli, qui fuerunt piscatores non hominum, sed piscium. Et sciendum est non prohibitos fuisse arte sua licita victum querere, apostolatus integritate servata, cum unde viverent, non haberent, et sic illis laborantibus adiecit 15 deus necessaria, que promisit.“ Oblata vero recipiebant. Scie- bant enim [f. 190a] apostoli, quod non est dandum ex neces- sitate vel tristicia, et ideo nichil querebant. II. Cor. IX: „Unus- quisque, prout destinavit in animo suo, non ex tristicia vel necessitate, hylarem enim datorem diligit deus“, Glossa: „Qui 20 dat propter presentem pudorem, [aut ut tedio interpellantis careat, et rem et meritum perdit.“ Et ideo contenti erant obla- tis, et reliqua necessaria labore manuum querebant. Unde Luce X. super illud: „Edentes et bibentes, que aput illos sunt“, Glossa: „Sumptus ex predicacione concedit, sic tamen, ut oblatis, cibo 25 et potu, sint contenti.“ Panisa) enim apostolorum debet esse gratuitus, ymmo eciam rogati apostoli recipere nolebant, timen- tes, ne ipsos offerentes gravarent. [Unde] II. Cor. VIII°. dicit apostolus: „Cum multa obsecracione obsecrantes nos, cum multa exhortacione observantes nos.“ Glossa: „Cum timens eis non 30 asentire m], [ut eos permitteremus habere] graciam et communi- cacionem ministerii, quod fit in sanctos, id est obsecraban't nos, ut liceret eis sua dare, non tamquam propria, sed quasi communia.“ Unde super illud I. Cor. IX: „Quis pascit gregem, et de lacte gregis non manducat?“, Glossa: „Lac gregis dicitur, 35 quidquid a plebe prepositis datur. Hiis verbis satis indicat apo- stolus non sibi usurpare ultra debitum suum et coapostolos 17) De mendicitate A in marg. folii super. a) Panis — gratuitus om. ed., sed legitur inferius. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 19
Strana 290
290 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. suos, seda) sicut constituit dominus: De ewangelio viventes panem gratuitum manducabant [ab eis sumptum, quibus gra- tuitam graciam predicabant.“ Quin] et in hoc, quod recipiebant, non querebant comoda sua, sed merita et fructum donancium, Phili. IIII°: „Non quero datum, sed fructum“, dicit apostolus. Quod autem dominus mendicaverit vel eius apostoli, nus- quam reperitur. Nam quod aquam peciit a muliere Samaritana, Jo. IIII°: „Da michi bibere“, non fuit mendicitas, cum sit usus communis aquarum; nec bibere volebat aquam corporalem, cum 1o nondum comedisset; sed miserat discipulos in civitatem, ut emerent cibos, utb) dicitur ibidem; sede) petebat ab ea „aquam spiritualem“, id est „fidem“, et ammonebat, „ut ipsa peteret spi- ritum sanctum“, ut dicit Glossa ibidem. Item, dominus Christus quod non poterat mendicare ab 15 illis, quibus predicabat, patet sic: Constat enim, quod ipse „pa- stor erat“, Jo. X: „Ego sum pastor bonus.“ Item „missus erat ad oves, que perierant domus Israhel.“ Sed „pastorem“ sive „predicatorem sumere sumptus ab eis, quos tamquam gregem pascit, non est mendicitas, sed potestas“, ut dicit Glossa super 20 illud] II. Thy. II.: „Laborantem agricolam oportet primum de fructibus percipere.“ Ergo cum Christus esset „pastor et missus ad predicacionem“, relinquitur, quod ab illis, quibus predicabat, non poterat mendicare. Immo, qui dicit eum mendicasse, non dicit eum fuisse pastorem, nec fuisse missum a patre, et per 25 consequens non Messiam promissum in lege nec filium dei Unde qui hoc dixit veld) dicit, destruit fundamentum fidei chri- stiane et non est tantum hereticus, sed eciam heresiarcha. Item, quod dicit dominus Luce XVe): „Zachee, festinans descende“, etc., [non fuit mendicitas, sed urbanitas.] Sciebat 30 enim dominus, quod Zacheus, etsi nondum invitaverat eum, tamen invitandi animum gerebat. Unde Glossa ibidem: „Non invitatus invitaturf), quia etsi nondum audierat vocem invi- tantis, audiebats) tamen affectum.“ Quod autem mendicare non liceat validis corpore, tactum 35 est expresse in jure humano, capitolum de mendicantibus va- lidis L. „Unica“ et XXXI. q. I. [cap.] „Quomodo virginibus." a) si ed. b) sed el. c) quod ed. g) audierat ed. cae 19 ed. f) invitat ed. d) dixit vel om. ed. e) Lu-
290 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. suos, seda) sicut constituit dominus: De ewangelio viventes panem gratuitum manducabant [ab eis sumptum, quibus gra- tuitam graciam predicabant.“ Quin] et in hoc, quod recipiebant, non querebant comoda sua, sed merita et fructum donancium, Phili. IIII°: „Non quero datum, sed fructum“, dicit apostolus. Quod autem dominus mendicaverit vel eius apostoli, nus- quam reperitur. Nam quod aquam peciit a muliere Samaritana, Jo. IIII°: „Da michi bibere“, non fuit mendicitas, cum sit usus communis aquarum; nec bibere volebat aquam corporalem, cum 1o nondum comedisset; sed miserat discipulos in civitatem, ut emerent cibos, utb) dicitur ibidem; sede) petebat ab ea „aquam spiritualem“, id est „fidem“, et ammonebat, „ut ipsa peteret spi- ritum sanctum“, ut dicit Glossa ibidem. Item, dominus Christus quod non poterat mendicare ab 15 illis, quibus predicabat, patet sic: Constat enim, quod ipse „pa- stor erat“, Jo. X: „Ego sum pastor bonus.“ Item „missus erat ad oves, que perierant domus Israhel.“ Sed „pastorem“ sive „predicatorem sumere sumptus ab eis, quos tamquam gregem pascit, non est mendicitas, sed potestas“, ut dicit Glossa super 20 illud] II. Thy. II.: „Laborantem agricolam oportet primum de fructibus percipere.“ Ergo cum Christus esset „pastor et missus ad predicacionem“, relinquitur, quod ab illis, quibus predicabat, non poterat mendicare. Immo, qui dicit eum mendicasse, non dicit eum fuisse pastorem, nec fuisse missum a patre, et per 25 consequens non Messiam promissum in lege nec filium dei Unde qui hoc dixit veld) dicit, destruit fundamentum fidei chri- stiane et non est tantum hereticus, sed eciam heresiarcha. Item, quod dicit dominus Luce XVe): „Zachee, festinans descende“, etc., [non fuit mendicitas, sed urbanitas.] Sciebat 30 enim dominus, quod Zacheus, etsi nondum invitaverat eum, tamen invitandi animum gerebat. Unde Glossa ibidem: „Non invitatus invitaturf), quia etsi nondum audierat vocem invi- tantis, audiebats) tamen affectum.“ Quod autem mendicare non liceat validis corpore, tactum 35 est expresse in jure humano, capitolum de mendicantibus va- lidis L. „Unica“ et XXXI. q. I. [cap.] „Quomodo virginibus." a) si ed. b) sed el. c) quod ed. g) audierat ed. cae 19 ed. f) invitat ed. d) dixit vel om. ed. e) Lu-
Strana 291
De periculis novissimorum temporum, cap. 12. 291 Unde dicit Jeronimusa) et apostolus ad Thimo. V: „Vidua enim eligatur, non minus XLa annorum.“ „Sedb) ad hoc, ut de elemo- sinis pauperum sustentetur.“ Et infra: „Idcirco etas prescribitur, ut ille tantum accipiant cibos pauperum, que iam laborare non possunt.“ [Et LXXXII. cap. 1 dicitur]: „Ut episcopus pau- peribus vel infirmis, qui debilitate faciente suis manibus la- borare non possunt, victum et vestitum, in quantum sibi pos- sibile fuerit, largiatur.“ Igitur validis vel potentibus laborare non debent dari elemosine pauperum mendicorum, precipue quoniamc) contempnendo preceptum apostoli, I. Thess. IIII°: 10 „Operemini manibus vestris, sicut precepimus vobis“, iniuste petunt, et non debemus eis dare, quod petunt, sed pocius cor- reccionem, Mt. V: „Qui petit a te, da ei“, Glossa: „Et si non, quod petit, sed melius, cum iniuste petentem correxeris. Utilius enim esurienti panis tollitur, si de cibo securus iusticiam negli- gat, quam eidem panis frangitur, ut iniusticie seductus acquiescat“; V. q. V. [cap.] „Non omnis.“ Item clericus sive qui sustentari potest de operibus parentum, si elemosinas pauperum recipit d), sacrilegium committit et per abusionem talium iudicium sibi manducat et bibit, ut legitur XVI. q. I. [cap.]: „Quoniam quid- 20 quid“; ita videtur, quod validus corpore, qui de labore suo vel aliunde sine peccato vivere potest, si elemosinas pauperum men- dicorum recipit, sacrilegium committit. Sed dicet quis: Quidam sunt regulares, qui licet validi sint corpore, tamen ecclesia diucius illos mendicare permisit, 25 vel saltem dissimulavite). Numquid tales permittendi sunt per- petuo mendicare ? Respondemus, quod non, cum faciat contra apostolum et alias scripturas predictas et „diuturnitas temporum non minuat peccata, sed auge[alt“, Extra. „De symonia“, [cap.] „Non satis.“ Quapropter si eciam confirmatum esset ab ecclesia per errorem, nichilominus conperta tamen veritate [f. 190a] revocari debe re]t. Nam „sentenciam Romane sedis non negamus in melius posse conmutari“, XXXl. q. IX. [cap.] „Sentenciam". Et sicut „veritas exagitata sepius magis splendescet in lucem", ita [et] „perni- 35 cies in iudicium revocata gravius et sine pena“, id est cum 15 30 17) P(ie)ndicku s(u...) A. in ed. a) Hieronimus explicans illud apostoli 1. ad Timoth. 5 ed. b) aliter e) permittit — dissimulat ed. d) receperit ed. c) quando ed. 19*)
De periculis novissimorum temporum, cap. 12. 291 Unde dicit Jeronimusa) et apostolus ad Thimo. V: „Vidua enim eligatur, non minus XLa annorum.“ „Sedb) ad hoc, ut de elemo- sinis pauperum sustentetur.“ Et infra: „Idcirco etas prescribitur, ut ille tantum accipiant cibos pauperum, que iam laborare non possunt.“ [Et LXXXII. cap. 1 dicitur]: „Ut episcopus pau- peribus vel infirmis, qui debilitate faciente suis manibus la- borare non possunt, victum et vestitum, in quantum sibi pos- sibile fuerit, largiatur.“ Igitur validis vel potentibus laborare non debent dari elemosine pauperum mendicorum, precipue quoniamc) contempnendo preceptum apostoli, I. Thess. IIII°: 10 „Operemini manibus vestris, sicut precepimus vobis“, iniuste petunt, et non debemus eis dare, quod petunt, sed pocius cor- reccionem, Mt. V: „Qui petit a te, da ei“, Glossa: „Et si non, quod petit, sed melius, cum iniuste petentem correxeris. Utilius enim esurienti panis tollitur, si de cibo securus iusticiam negli- gat, quam eidem panis frangitur, ut iniusticie seductus acquiescat“; V. q. V. [cap.] „Non omnis.“ Item clericus sive qui sustentari potest de operibus parentum, si elemosinas pauperum recipit d), sacrilegium committit et per abusionem talium iudicium sibi manducat et bibit, ut legitur XVI. q. I. [cap.]: „Quoniam quid- 20 quid“; ita videtur, quod validus corpore, qui de labore suo vel aliunde sine peccato vivere potest, si elemosinas pauperum men- dicorum recipit, sacrilegium committit. Sed dicet quis: Quidam sunt regulares, qui licet validi sint corpore, tamen ecclesia diucius illos mendicare permisit, 25 vel saltem dissimulavite). Numquid tales permittendi sunt per- petuo mendicare ? Respondemus, quod non, cum faciat contra apostolum et alias scripturas predictas et „diuturnitas temporum non minuat peccata, sed auge[alt“, Extra. „De symonia“, [cap.] „Non satis.“ Quapropter si eciam confirmatum esset ab ecclesia per errorem, nichilominus conperta tamen veritate [f. 190a] revocari debe re]t. Nam „sentenciam Romane sedis non negamus in melius posse conmutari“, XXXl. q. IX. [cap.] „Sentenciam". Et sicut „veritas exagitata sepius magis splendescet in lucem", ita [et] „perni- 35 cies in iudicium revocata gravius et sine pena“, id est cum 15 30 17) P(ie)ndicku s(u...) A. in ed. a) Hieronimus explicans illud apostoli 1. ad Timoth. 5 ed. b) aliter e) permittit — dissimulat ed. d) receperit ed. c) quando ed. 19*)
Strana 292
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 292 maiori gravitate, ita quod non oporteat deinceps penitere, „con- dempnatur. Nam fructus divinus est iusticiam sepius recenseri“; ita legitur XXXV. q. IX. [cap.] „Grave.“ Et quod dicunt aliqui maioris perfeccionis esse nichil habere, neque in proprio neque in communi, quam nichil habere proprium, sed habere aliquid in communi, sicut habent monachi. contrarium est veritati, cum dicat Prosper XII. q. I. [cap. 13.] „Expedit ecclesie facultates possideri“a). Et infra: „Quo facto satis ostenditur et propria propter perfeccionem habereb) debere contempni, et sine inpedimento perfeccionis [posse] ecclesie fa- cultates, que sunt profecto communes, [possideri.“ Igitur eccle- siam regularem habere possessiones communes] non inpedit nec diminuit regulariume) perfeccionem. Sic ergo manifeste apparet ex hiis dictis, quod nec pre- dicatori nec alteri christiano licet mendicare perpetuo, si aliunde potest habere vite necessaria sine peccato. Patet eciam, quod per subtraccionem mendicandi vel necessaria vite querendi sub- trahitur pseudopredicatoribus usurpacio predicandi. Et sic patet. qualiter pericula, que instant ecclesie per illos pseudo, qui pene- 2o trant domos, et per alios pseudo et per ociosos, curiosos, giro- vagos, possunt ab ecclesia pellid). 10 15 Capitulum decimum terciume). ſQuomodo isti seductores congnoscantur, ut arceri possint a prelatis et evitari ab hominibus/. Circa tercium decimum capitolum, ne dicat aliquis, quo- modo possunt isti seductores arceri a prelatis et evitari ab ho- minibus, nisi congnoscantur?, quomodo autem congnosci po- tuerintf), aut ubi inveniuntur aut unde venient isti seductores? ideo nos, professores predicti, prelatos hoc volentes inquirere, 30 ne deviare possint, iuvabimus per scripturas, domino conce- dente, hoc modo. Certum est, quod isti seductores non erunt de barbaris, genti lijbus aut Judeis, sed erunt de christianis, cum dicits) apo- 25 35 25) Nota totum diligenter A. a) habere possideri ed. b) om. ed. e) ita ed. Cap. undecimum false A rubr. g) dicat ed. d) repelli ed. c) ipsius ed. f) potuerunt - invenientur ed.
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 292 maiori gravitate, ita quod non oporteat deinceps penitere, „con- dempnatur. Nam fructus divinus est iusticiam sepius recenseri“; ita legitur XXXV. q. IX. [cap.] „Grave.“ Et quod dicunt aliqui maioris perfeccionis esse nichil habere, neque in proprio neque in communi, quam nichil habere proprium, sed habere aliquid in communi, sicut habent monachi. contrarium est veritati, cum dicat Prosper XII. q. I. [cap. 13.] „Expedit ecclesie facultates possideri“a). Et infra: „Quo facto satis ostenditur et propria propter perfeccionem habereb) debere contempni, et sine inpedimento perfeccionis [posse] ecclesie fa- cultates, que sunt profecto communes, [possideri.“ Igitur eccle- siam regularem habere possessiones communes] non inpedit nec diminuit regulariume) perfeccionem. Sic ergo manifeste apparet ex hiis dictis, quod nec pre- dicatori nec alteri christiano licet mendicare perpetuo, si aliunde potest habere vite necessaria sine peccato. Patet eciam, quod per subtraccionem mendicandi vel necessaria vite querendi sub- trahitur pseudopredicatoribus usurpacio predicandi. Et sic patet. qualiter pericula, que instant ecclesie per illos pseudo, qui pene- 2o trant domos, et per alios pseudo et per ociosos, curiosos, giro- vagos, possunt ab ecclesia pellid). 10 15 Capitulum decimum terciume). ſQuomodo isti seductores congnoscantur, ut arceri possint a prelatis et evitari ab hominibus/. Circa tercium decimum capitolum, ne dicat aliquis, quo- modo possunt isti seductores arceri a prelatis et evitari ab ho- minibus, nisi congnoscantur?, quomodo autem congnosci po- tuerintf), aut ubi inveniuntur aut unde venient isti seductores? ideo nos, professores predicti, prelatos hoc volentes inquirere, 30 ne deviare possint, iuvabimus per scripturas, domino conce- dente, hoc modo. Certum est, quod isti seductores non erunt de barbaris, genti lijbus aut Judeis, sed erunt de christianis, cum dicits) apo- 25 35 25) Nota totum diligenter A. a) habere possideri ed. b) om. ed. e) ita ed. Cap. undecimum false A rubr. g) dicat ed. d) repelli ed. c) ipsius ed. f) potuerunt - invenientur ed.
Strana 293
De periculis novissimorum temporum, cap. 12 et 13. 293 stolus de illis II. Thi. III: „Habentes speciem pietatis“, Glossa: „Id est christiane religionis.“ Ergo constat, quod erunt de christianis. Item sciendum est, quod cum inter christianos sint aliqui aperte mali, aliqui occulte mali], qui videntur esse boni, non reperientur isti [seductores] inter [aperte malos, sed inter] illos, qui boni Jesse videntur, cum dicat Glossa super illud Mt. VII.: „Attendite a falsis prophetis“, Glossa: „Qui in humilitate am- bulant et falsa religione.“ Et super illud II. Corin. VI: „In cari- tate non ficta“, dicit Glossa: „Pseudo simulant caritatem, ut decipiant.“ Relinquitur ergo, quod erunt de apparentibus bonis, aliter seducere non possent. Item cum inter occulte malos apparentes bonos quidam sint semper vacantes studio literarum, quidam non semper vacantes, seductores isti reperientur inter illos, qui semper va- cant studio literarum. Unde apostolus dicit de illis ibidem II. Thi. III: „Qui erunt semper discentes.“ Et quod sequitur, „num- quam tamen ad scienciam veritatis pervenientes“, intelligendum est de veritate vite et bone operacionis, ducente ad vitam eter- nam, ad quam finaliter non pervenient, quoniam etsi multa 20 sciant [de] vera veritate significacionisa) aut annuncciacionis, non tamen ad eam pervenient, id est finaliter non b) venient [ad] veritate[m]c) vite et bone accionis, de qua dicit dominus Jo. III: „Qui facit veritatem, venit ad lucem“, secundum quod distin- gwit Augustinus d) veritatem in libro De veritate. Ymmo fina- 25 liter „resistent veritati, sicut Yamnes et Mambres restiterunt Moysy“, ut sequitur ibidem. Scienciam enim veritatis appellavit apostolus viam, que ducit ad vitam. Unde super illud: „Num- quam ad scienciam veritatis pervenientes“, dicit Glossa: „Sem- per ambulabunt, et numquam ad vitam perveniunt. Nos autem 30 semper ambulemus in via, donec perveniamus ad vitam eter- nam, eo quo ducit via.“ Sic ergo apparet, quod inter illos in- veniuntur, qui semper vacant studio literarum. Item, quod inter literatos invenianture), dicit Gregoriusf) XIII. Moralium super illud Job: „Hostis meus terribilibus oculis 35 intuitus est me“, dicit Gregorius: „Sicut incarnata veritas in predicacione sua pauperes et ydiotas et simplices elegit, sic e 10 15 a) cognitionis aut enuntiationis ed. b) om. ed. c) veritate A. d) Anselmus ed. e) invenientur ed. f) Glossa Gregorii ed.
De periculis novissimorum temporum, cap. 12 et 13. 293 stolus de illis II. Thi. III: „Habentes speciem pietatis“, Glossa: „Id est christiane religionis.“ Ergo constat, quod erunt de christianis. Item sciendum est, quod cum inter christianos sint aliqui aperte mali, aliqui occulte mali], qui videntur esse boni, non reperientur isti [seductores] inter [aperte malos, sed inter] illos, qui boni Jesse videntur, cum dicat Glossa super illud Mt. VII.: „Attendite a falsis prophetis“, Glossa: „Qui in humilitate am- bulant et falsa religione.“ Et super illud II. Corin. VI: „In cari- tate non ficta“, dicit Glossa: „Pseudo simulant caritatem, ut decipiant.“ Relinquitur ergo, quod erunt de apparentibus bonis, aliter seducere non possent. Item cum inter occulte malos apparentes bonos quidam sint semper vacantes studio literarum, quidam non semper vacantes, seductores isti reperientur inter illos, qui semper va- cant studio literarum. Unde apostolus dicit de illis ibidem II. Thi. III: „Qui erunt semper discentes.“ Et quod sequitur, „num- quam tamen ad scienciam veritatis pervenientes“, intelligendum est de veritate vite et bone operacionis, ducente ad vitam eter- nam, ad quam finaliter non pervenient, quoniam etsi multa 20 sciant [de] vera veritate significacionisa) aut annuncciacionis, non tamen ad eam pervenient, id est finaliter non b) venient [ad] veritate[m]c) vite et bone accionis, de qua dicit dominus Jo. III: „Qui facit veritatem, venit ad lucem“, secundum quod distin- gwit Augustinus d) veritatem in libro De veritate. Ymmo fina- 25 liter „resistent veritati, sicut Yamnes et Mambres restiterunt Moysy“, ut sequitur ibidem. Scienciam enim veritatis appellavit apostolus viam, que ducit ad vitam. Unde super illud: „Num- quam ad scienciam veritatis pervenientes“, dicit Glossa: „Sem- per ambulabunt, et numquam ad vitam perveniunt. Nos autem 30 semper ambulemus in via, donec perveniamus ad vitam eter- nam, eo quo ducit via.“ Sic ergo apparet, quod inter illos in- veniuntur, qui semper vacant studio literarum. Item, quod inter literatos invenianture), dicit Gregoriusf) XIII. Moralium super illud Job: „Hostis meus terribilibus oculis 35 intuitus est me“, dicit Gregorius: „Sicut incarnata veritas in predicacione sua pauperes et ydiotas et simplices elegit, sic e 10 15 a) cognitionis aut enuntiationis ed. b) om. ed. c) veritate A. d) Anselmus ed. e) invenientur ed. f) Glossa Gregorii ed.
Strana 294
Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 294 contrario Antichristus ad predicandum falsitatem suam astutos et dupplices et huius mundi scienciam habentes electurus est“, id est „tales, qui scienciam, quam habent, ad astuciam huius mundi convertent. Item inter literatos querendi sunt, non inter quoscumque, sed inter illos, quorum consilium reputatur preciosum et ma- ximum et optimum, quasi si quis consulat deum, sicut dicitur de Achitofel II. Reg. XVI: „Consilium autem Achitofel, quod dabat in diebus suis, quasi si quis consuleret dominum, et cum 10 esset cum David et cum esset cum Absolon.“ Isti autem recte significantur per Achitofel, qui prius fuit cum David et postea Absolon adhesit; ita isti prius adherebant Christo, II. Thi. III: „Habentes speciem pietatis“, Glossa: „Eadem sacramenta no- biscum recipient“; in fine vero contrarii erunt Christo, quoniam 15 a Christo recedunta) et a fide ipsius. II. Thes. III. „Homines corruptib) circa fidem, reprobi mente." Item inter vacantes studio literarum quidam sunt obligati tantum ad precepta [f. 191a] domini, et non ad consilia; quidam vero ad precepta et ad consilia, utpote qui summam pauper- 20 tatem, summam humilitatem, summam continenciam profitentur. Et isti inter membra ecclesie, electa membra videbunturc). Inter istos autem invenientur seductores predicti, qui ecclesiam per- secunturd), potestatem ecclesie sibi usurpando, et tandem fideles Christi in errorem mittendo, ut dictum est supra. Et hoc dicit 25 Gregorius super illud Job XXX°: „Ad dexteram orientis illico calamitates mee insurrexerunt“, Gregorius: „Ad dexteram orien- tis illico calamitates insurgunt, quia hii ad persecucionem ec- clesie prosiliunte), qui electa membra redemptoris esse crede- bantur". Sic ergo [quoniam] illi, qui ad consilia se obligarunt [et illa tria, que predicta sunt, profitentur, electa membra ec- clesie esse creduntur, relinquitur secundum Gregorium, quod isti seductores inter illos invenientur, qui ad consilia se obli- gaverunt] et qui altissimam paupertatem et continenciam et humilitatem profitentur. Item quod isti seductores inveniri videantur1) inter illos, qui sancciores et sapienciores in ecclesia apparebunt, potest ha- 30 35 33) Mnissi trpii A. a) recedent ed. b) corrupti mente, reprobi circa fidem ed. c) vi- 1) debeant ed. dentur ed. d) persequentur ed. e) prosilient ed.
Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 294 contrario Antichristus ad predicandum falsitatem suam astutos et dupplices et huius mundi scienciam habentes electurus est“, id est „tales, qui scienciam, quam habent, ad astuciam huius mundi convertent. Item inter literatos querendi sunt, non inter quoscumque, sed inter illos, quorum consilium reputatur preciosum et ma- ximum et optimum, quasi si quis consulat deum, sicut dicitur de Achitofel II. Reg. XVI: „Consilium autem Achitofel, quod dabat in diebus suis, quasi si quis consuleret dominum, et cum 10 esset cum David et cum esset cum Absolon.“ Isti autem recte significantur per Achitofel, qui prius fuit cum David et postea Absolon adhesit; ita isti prius adherebant Christo, II. Thi. III: „Habentes speciem pietatis“, Glossa: „Eadem sacramenta no- biscum recipient“; in fine vero contrarii erunt Christo, quoniam 15 a Christo recedunta) et a fide ipsius. II. Thes. III. „Homines corruptib) circa fidem, reprobi mente." Item inter vacantes studio literarum quidam sunt obligati tantum ad precepta [f. 191a] domini, et non ad consilia; quidam vero ad precepta et ad consilia, utpote qui summam pauper- 20 tatem, summam humilitatem, summam continenciam profitentur. Et isti inter membra ecclesie, electa membra videbunturc). Inter istos autem invenientur seductores predicti, qui ecclesiam per- secunturd), potestatem ecclesie sibi usurpando, et tandem fideles Christi in errorem mittendo, ut dictum est supra. Et hoc dicit 25 Gregorius super illud Job XXX°: „Ad dexteram orientis illico calamitates mee insurrexerunt“, Gregorius: „Ad dexteram orien- tis illico calamitates insurgunt, quia hii ad persecucionem ec- clesie prosiliunte), qui electa membra redemptoris esse crede- bantur". Sic ergo [quoniam] illi, qui ad consilia se obligarunt [et illa tria, que predicta sunt, profitentur, electa membra ec- clesie esse creduntur, relinquitur secundum Gregorium, quod isti seductores inter illos invenientur, qui ad consilia se obli- gaverunt] et qui altissimam paupertatem et continenciam et humilitatem profitentur. Item quod isti seductores inveniri videantur1) inter illos, qui sancciores et sapienciores in ecclesia apparebunt, potest ha- 30 35 33) Mnissi trpii A. a) recedent ed. b) corrupti mente, reprobi circa fidem ed. c) vi- 1) debeant ed. dentur ed. d) persequentur ed. e) prosilient ed.
Strana 295
De periculis novissimorum temporum, cap. 13. 295 beri per illud, quod dicit Glossa super illud Math. IIIa) : „Fu- turum est, ut Herodes querat puerum ad perdendum eum,“ Glossa: „Quam cito Christus apparuit in mundo, incepit in eum persecucio, que figuravit persecucionem sanctorum.“ Secundum Glossam istam, sicut illi, qui in primo eius adventu se oppo- suerunt Christo, sancciores et sapienciores aliis videbantur, sci- licet scribe et Pharisei, sic illi, qui in fine resistent testibus Christi etb) predicatoribus veritatis, sapienciores et sancciores aliis, qui erunt in ecclesia, apparebunt. Inveniuntur ergo seductores isti inter christianos appa- 10 rentes pios, studio literarum semper deditos et astutos et scio- los, in consiliis dandis semper famosos, non tantum ad precepta domini, sed eciam ad consilia obligatos; et tales, qui sancciores et sapienciores apparebunt in ecclesia, propterea electa membra Redemptoris esse credentur. Et ideo vehementer et subito noce- bunt ecclesie, quia non sunt ab ea extranei, sed quasi in visceri- bus ecclesie reputacione omniume) constituti. Et hoc est, quod Gregorius subiungit in Glossa predicta [super] JobXXX., dicens: „Recte asserit illos contra ecclesiam illico surgere, quia dum non sunt extranei, qui persecuntur ab eis repente, et illico mala 20 fiunt.“ Nunc autem paulatim congregantur homines ficti in ec- clesia et ypocrite sub specie religionis, ut pariant magnum po- pulum de seipsis et aliis sequacibus eorum Antichristo venienti- Unde super illud II. Thes. II: „Jam misterium operatur iniqui- tatis", dicit Glossa: „Augustinus sumpta ind) libro De civitate 25 dei [cap. 19]: „Quidam putant hoc dictum esse de malis et fictis, qui tam diu sunt in ecclesia, donec perveniant ad tantum numerum, qui Antichristo magnum facia[n't populum. Et hoc dictum videtur esse misterium iniquitatis, quia videtur esse occultum.“ Sic ergo apparet, inter quos querendi et inter 30 quos inveniendi sint seductores predicti, ide) est pseudo, et cetera. 5 15 a) Matth. 2 ed. b) id est ed. c) hominum ed. d) ex ed. e) id — cetera om. ed.
De periculis novissimorum temporum, cap. 13. 295 beri per illud, quod dicit Glossa super illud Math. IIIa) : „Fu- turum est, ut Herodes querat puerum ad perdendum eum,“ Glossa: „Quam cito Christus apparuit in mundo, incepit in eum persecucio, que figuravit persecucionem sanctorum.“ Secundum Glossam istam, sicut illi, qui in primo eius adventu se oppo- suerunt Christo, sancciores et sapienciores aliis videbantur, sci- licet scribe et Pharisei, sic illi, qui in fine resistent testibus Christi etb) predicatoribus veritatis, sapienciores et sancciores aliis, qui erunt in ecclesia, apparebunt. Inveniuntur ergo seductores isti inter christianos appa- 10 rentes pios, studio literarum semper deditos et astutos et scio- los, in consiliis dandis semper famosos, non tantum ad precepta domini, sed eciam ad consilia obligatos; et tales, qui sancciores et sapienciores apparebunt in ecclesia, propterea electa membra Redemptoris esse credentur. Et ideo vehementer et subito noce- bunt ecclesie, quia non sunt ab ea extranei, sed quasi in visceri- bus ecclesie reputacione omniume) constituti. Et hoc est, quod Gregorius subiungit in Glossa predicta [super] JobXXX., dicens: „Recte asserit illos contra ecclesiam illico surgere, quia dum non sunt extranei, qui persecuntur ab eis repente, et illico mala 20 fiunt.“ Nunc autem paulatim congregantur homines ficti in ec- clesia et ypocrite sub specie religionis, ut pariant magnum po- pulum de seipsis et aliis sequacibus eorum Antichristo venienti- Unde super illud II. Thes. II: „Jam misterium operatur iniqui- tatis", dicit Glossa: „Augustinus sumpta ind) libro De civitate 25 dei [cap. 19]: „Quidam putant hoc dictum esse de malis et fictis, qui tam diu sunt in ecclesia, donec perveniant ad tantum numerum, qui Antichristo magnum facia[n't populum. Et hoc dictum videtur esse misterium iniquitatis, quia videtur esse occultum.“ Sic ergo apparet, inter quos querendi et inter 30 quos inveniendi sint seductores predicti, ide) est pseudo, et cetera. 5 15 a) Matth. 2 ed. b) id est ed. c) hominum ed. d) ex ed. e) id — cetera om. ed.
Strana 296
296 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. Capitulum decimum quartum3). Signa plurima, quedam infallibilia, quedam vero probabilia, per que poterunt predicti homines cognoscil. Circa quartum decimum capitulum preter seduccionem 5 iam factam, quoniam seductores predicti sunt dicturi se esse apostolos [sive] a deo missos ad predicandum et salvandum animas per ministerium suum, iuxta illud apostoli II. Corin. XI: „Nam huius[modi] pseudoapostoli operarii subdoli sunt, trans- figurantes se in apostolos Christi“, ideo ostendemus quedam 10 signa infallibilia, quedam vero probabilia, per que discerni pos- suntb) pseudoapostoli a veris apostolis e). Primum signum est, quoniam veri apostoli non penetrant domos nec captivas ducunt mulierculas honeratas peccatis, sicut faciunt quidam pseudo, II. Thi. III: „Ex hiis sunt, qui penetrant domos“, etc. Et hoc expressumd) est supra, et II° et Vo capi- tolis. Illi ergo predicatores, qui penetrant domos et captivas ducunt mulierculas honeratas peccatis, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Secundum signum est, quod veri apostoli non decipiunt 20 corda fidelium verbis compositis, tradiciones suas commendan- tes, sicut faciunt pseudo. Ro. ultimo: „Per dulces sermones et benedicciones seducunt corda innocencium“, Glossa: „Verbis compositis tradiciones suas commendant, quibus simplicium corda decipiunt.“ A deo autem seducunt corda simplicium, quod 25 faciunt eos ingredi in sectam suam, quam religionem appellant; et qui prius in simplicitate vivebant, post ingressum fiunt astuti, ypocrite et pseudoprophete et penetrantes domos una cum aliis et quandoque fiunt illis peiores. Unde Mt. XXIII: „Ve vobis, scribe et Pharisei ypocrite, qui circuitis mare et aridam, ut 30 faciatis unum proselitum; et cum fuerit factus, facitis eum filium yehenne duplo quam vos.“ Illi ergo, qui hoc faciunt, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Tercium signum est, quoniam veri apostoli, si arguantur, pacienter sustinent. II. Corin. XII: „Signa apostolatus mei facta 15 35 4) De pseudopredicatoribus A. 12) Primum signum A. 19) Se- cundum A. 33) 3m signum A. a) ita ed. Cap. decimum tercium A rubr. b) poterunt ed. c) Christi add. ed. d) expositum ed.
296 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. Capitulum decimum quartum3). Signa plurima, quedam infallibilia, quedam vero probabilia, per que poterunt predicti homines cognoscil. Circa quartum decimum capitulum preter seduccionem 5 iam factam, quoniam seductores predicti sunt dicturi se esse apostolos [sive] a deo missos ad predicandum et salvandum animas per ministerium suum, iuxta illud apostoli II. Corin. XI: „Nam huius[modi] pseudoapostoli operarii subdoli sunt, trans- figurantes se in apostolos Christi“, ideo ostendemus quedam 10 signa infallibilia, quedam vero probabilia, per que discerni pos- suntb) pseudoapostoli a veris apostolis e). Primum signum est, quoniam veri apostoli non penetrant domos nec captivas ducunt mulierculas honeratas peccatis, sicut faciunt quidam pseudo, II. Thi. III: „Ex hiis sunt, qui penetrant domos“, etc. Et hoc expressumd) est supra, et II° et Vo capi- tolis. Illi ergo predicatores, qui penetrant domos et captivas ducunt mulierculas honeratas peccatis, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Secundum signum est, quod veri apostoli non decipiunt 20 corda fidelium verbis compositis, tradiciones suas commendan- tes, sicut faciunt pseudo. Ro. ultimo: „Per dulces sermones et benedicciones seducunt corda innocencium“, Glossa: „Verbis compositis tradiciones suas commendant, quibus simplicium corda decipiunt.“ A deo autem seducunt corda simplicium, quod 25 faciunt eos ingredi in sectam suam, quam religionem appellant; et qui prius in simplicitate vivebant, post ingressum fiunt astuti, ypocrite et pseudoprophete et penetrantes domos una cum aliis et quandoque fiunt illis peiores. Unde Mt. XXIII: „Ve vobis, scribe et Pharisei ypocrite, qui circuitis mare et aridam, ut 30 faciatis unum proselitum; et cum fuerit factus, facitis eum filium yehenne duplo quam vos.“ Illi ergo, qui hoc faciunt, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Tercium signum est, quoniam veri apostoli, si arguantur, pacienter sustinent. II. Corin. XII: „Signa apostolatus mei facta 15 35 4) De pseudopredicatoribus A. 12) Primum signum A. 19) Se- cundum A. 33) 3m signum A. a) ita ed. Cap. decimum tercium A rubr. b) poterunt ed. c) Christi add. ed. d) expositum ed.
Strana 297
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 297 sunt super vos in omni paciencia“, etc., [f. 191b] Glossa: „Pa- cienciam commemorat apostolus, que ad mores predicatorum pertinet.“ Qui ergo non sustinent correccionem, veri apostoli non sunt, ymmo ostendunt se non esse veros christianos. I. Cor. XII: „Nemo potest dicere dominus Jhesus Christus, nisi in spiritu sancto", Glossa: „Humiliari debent christiani, ut pa- cienter se argui sinant, non adulacionibus deliniri.“ Item tales ostendunt se esse carnales, licet simulent se esse spirituales. Gall. IIII°a): „Ergo ego factus sum inimicus vobis, verum di- cens“; dicit Glossa: „Nemo carnalis wlt argui se errantem.“ 10 Illi ergo predicatores, qui non sustinent correccionem, non vi- dentur esse veri apostoli, sed pseudo. Quartum signum est, quoniam veri apostoli non commen- dant seipsos. II. Cor. 111l°: „Non enim predicamus nosmet ipsos." II. Cor. X: „Non enim audemus nos inserere aut comparare 15 quibusdam, qui seipsos commendant“, Glossa: „Sicut pseudo, qui seipsos commendant quibus dam] actibus, non deus com- mendat eos.“ Item veri apostoli, etsi per bona opera sua red- dant se commendabiles ad omnem conscienciam hominum, non ad oculos tantum, ut dicit apostolus II. Cor. IIII°: „Commen- 20 dantes nosmet ipsos ad omnem conscienciam hominum [coram deol“, non tamen commendant se in conparacione ad alios. Unde Glossa ibi dicit: „Commendabiles vos facientes sine con- paracione aliorum.“ Ymmo preferunt sibi aliorum virtutes. Unde II. Pe[tri] ultimo: „Sicut et karissimus frater noster Paulus se- 25 cundum datam sibi a deo sapienciam scribit nobis.“ Glossa: „Primus apostolorum oblitus sui primatus et datarum sibi cla- vium, datam Paulo miratur sapienciam; qui mos est electorum, ut magis electorum aliorumb) quam suas mirentur virtutes.“ Et Phil. II: „In humilitate superiores sibi invicem arbitrantes.“ 30 Qui ergo contrarium faciunt, dicentes statum suum aut tradi- ciones suas esse meliores aliis, si sunt predicatores, non sunt veri apostoli, sed pseudo, etc. Quintum signum est, quoniam veri apostoli non indigent commendaticiis literis nec faciunt se ab hominibus ad homines 35 commendari literis. II. Cor. III. dicit apostolus: „Nonc) indi- gemus commendaticiis literis, sicut quidam.“ Glossa: „Sicut 13) 4m A. 34) [5m A]. a) III. al. IIII° A. b) electorum ed. c) Numquid ed.
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 297 sunt super vos in omni paciencia“, etc., [f. 191b] Glossa: „Pa- cienciam commemorat apostolus, que ad mores predicatorum pertinet.“ Qui ergo non sustinent correccionem, veri apostoli non sunt, ymmo ostendunt se non esse veros christianos. I. Cor. XII: „Nemo potest dicere dominus Jhesus Christus, nisi in spiritu sancto", Glossa: „Humiliari debent christiani, ut pa- cienter se argui sinant, non adulacionibus deliniri.“ Item tales ostendunt se esse carnales, licet simulent se esse spirituales. Gall. IIII°a): „Ergo ego factus sum inimicus vobis, verum di- cens“; dicit Glossa: „Nemo carnalis wlt argui se errantem.“ 10 Illi ergo predicatores, qui non sustinent correccionem, non vi- dentur esse veri apostoli, sed pseudo. Quartum signum est, quoniam veri apostoli non commen- dant seipsos. II. Cor. 111l°: „Non enim predicamus nosmet ipsos." II. Cor. X: „Non enim audemus nos inserere aut comparare 15 quibusdam, qui seipsos commendant“, Glossa: „Sicut pseudo, qui seipsos commendant quibus dam] actibus, non deus com- mendat eos.“ Item veri apostoli, etsi per bona opera sua red- dant se commendabiles ad omnem conscienciam hominum, non ad oculos tantum, ut dicit apostolus II. Cor. IIII°: „Commen- 20 dantes nosmet ipsos ad omnem conscienciam hominum [coram deol“, non tamen commendant se in conparacione ad alios. Unde Glossa ibi dicit: „Commendabiles vos facientes sine con- paracione aliorum.“ Ymmo preferunt sibi aliorum virtutes. Unde II. Pe[tri] ultimo: „Sicut et karissimus frater noster Paulus se- 25 cundum datam sibi a deo sapienciam scribit nobis.“ Glossa: „Primus apostolorum oblitus sui primatus et datarum sibi cla- vium, datam Paulo miratur sapienciam; qui mos est electorum, ut magis electorum aliorumb) quam suas mirentur virtutes.“ Et Phil. II: „In humilitate superiores sibi invicem arbitrantes.“ 30 Qui ergo contrarium faciunt, dicentes statum suum aut tradi- ciones suas esse meliores aliis, si sunt predicatores, non sunt veri apostoli, sed pseudo, etc. Quintum signum est, quoniam veri apostoli non indigent commendaticiis literis nec faciunt se ab hominibus ad homines 35 commendari literis. II. Cor. III. dicit apostolus: „Nonc) indi- gemus commendaticiis literis, sicut quidam.“ Glossa: „Sicut 13) 4m A. 34) [5m A]. a) III. al. IIII° A. b) electorum ed. c) Numquid ed.
Strana 298
298 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. pseudo.“ Igitur qui se comendari faciunta), non sunt veri apo- stoli, sed pseudo. Sextumb) signum est, quod pseudoapostoli pocius gaudent se commendari quam dei doctrinam, veri autem apostoli e con- trario. I. Thes. II: „Neque querentes ab hominibus gloriam." Glossa: „Tangit pseudo, qui se pocius quam dei doctrinam vo- lebant commendari. Apostolus autem, qui non ad presens, sed in futuro gloriam querit, se humilem faciebat, ut dei predicacio exaltaretur. Illi ergo predicatores, qui se pocius quam dei doc- 10 trinam commendari volunt, non sunt veri apostoli. Septimum signum est, quod veri apostoli] non predicant, nisi missi. Jo. Xe): „Quomodo predicabunt, nisi mittantur“ Glossa: „Non sunt veri apostoli, nisi missi, nulla enim signa virtutum eis testimonium perhiberent.“ Qui autem sint missi, 15 dictum est supra II° ca°. Qui ergo non missi predicant, pseudo sunt. Octavum signum est, quod cum pseudo auctoritatem a deo non habeant, nomini suo vendicant auctoritatem. Unde II. Cor. X. super illud: „Non enim audemus nos inserere aut con- 20 parare quibusdam“, etc, Glossa [dicit]: „Pseudo non accepta potestate a deo, sed usurpata dominari volunt, nomini suo ven- dicantes auctoritatem.“ Et ideo licet forte dicant se a deo mis- sos per inspiracionem, sicut dicunt omnes heretici, tamen nisi probaverint suam missionem aut per spiritualem propheciam, 25 sicut Johannes Baptista, dicens: „Ego vox clamantis in deserto, sicut ait Ysaias propheta“, [Joan. I], aut per miraculum, sicut Moyses, qui virgam convertit in colubrum, aut e contrario, ExO. VII., excommunicari debent, donec cessent a predicando, Extra. „De hereticis“, [cap.] „Cum [ex iniunctol“, etc. [Et quam- vis] miracula [facerent], tamen non essent sufficiens testimo- nium missionis, cum fiant frequenter a malis. I. q. I. c. „Te- neamus“; et maxime in finali ecclesie, [ubi] suspecta debent esse miracula, cum dicat dominus Mt. XXIII: „Surgent pseudo- prophete et dabunt signa magna et prodigia.“ Illi ergo, qui 5 30 35 3) 6m A. 11) 7m A. 17) 8m A. a) qui contrarium faciunt ed. b) Sextum signum in ed. totum omis- sum est; qua de causa signa sequentia usque ad signum XV. in editione aliter numerantur. c) Rom. 10 ed.
298 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. pseudo.“ Igitur qui se comendari faciunta), non sunt veri apo- stoli, sed pseudo. Sextumb) signum est, quod pseudoapostoli pocius gaudent se commendari quam dei doctrinam, veri autem apostoli e con- trario. I. Thes. II: „Neque querentes ab hominibus gloriam." Glossa: „Tangit pseudo, qui se pocius quam dei doctrinam vo- lebant commendari. Apostolus autem, qui non ad presens, sed in futuro gloriam querit, se humilem faciebat, ut dei predicacio exaltaretur. Illi ergo predicatores, qui se pocius quam dei doc- 10 trinam commendari volunt, non sunt veri apostoli. Septimum signum est, quod veri apostoli] non predicant, nisi missi. Jo. Xe): „Quomodo predicabunt, nisi mittantur“ Glossa: „Non sunt veri apostoli, nisi missi, nulla enim signa virtutum eis testimonium perhiberent.“ Qui autem sint missi, 15 dictum est supra II° ca°. Qui ergo non missi predicant, pseudo sunt. Octavum signum est, quod cum pseudo auctoritatem a deo non habeant, nomini suo vendicant auctoritatem. Unde II. Cor. X. super illud: „Non enim audemus nos inserere aut con- 20 parare quibusdam“, etc, Glossa [dicit]: „Pseudo non accepta potestate a deo, sed usurpata dominari volunt, nomini suo ven- dicantes auctoritatem.“ Et ideo licet forte dicant se a deo mis- sos per inspiracionem, sicut dicunt omnes heretici, tamen nisi probaverint suam missionem aut per spiritualem propheciam, 25 sicut Johannes Baptista, dicens: „Ego vox clamantis in deserto, sicut ait Ysaias propheta“, [Joan. I], aut per miraculum, sicut Moyses, qui virgam convertit in colubrum, aut e contrario, ExO. VII., excommunicari debent, donec cessent a predicando, Extra. „De hereticis“, [cap.] „Cum [ex iniunctol“, etc. [Et quam- vis] miracula [facerent], tamen non essent sufficiens testimo- nium missionis, cum fiant frequenter a malis. I. q. I. c. „Te- neamus“; et maxime in finali ecclesie, [ubi] suspecta debent esse miracula, cum dicat dominus Mt. XXIII: „Surgent pseudo- prophete et dabunt signa magna et prodigia.“ Illi ergo, qui 5 30 35 3) 6m A. 11) 7m A. 17) 8m A. a) qui contrarium faciunt ed. b) Sextum signum in ed. totum omis- sum est; qua de causa signa sequentia usque ad signum XV. in editione aliter numerantur. c) Rom. 10 ed.
Strana 299
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 299 nomini suo vendicant auctoritatem, cum a deo non habeant, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Nonum signum est, quod pseudo, pretendentes sapienciam in supersticione et humilitate, tradiciones suas religiones appel- lant, que pocius sunt sacrilegium, quoniam aliorum iura sibi usurpant, gloriando scilicet in plebibus alienis. Unde Col. I1. loquens apostolus de pseudo, dicit: „Secundum precepta et doc- trinas hominum, [que sunt] racionem quidem habencia sapiencie in supersticione et humilitate.“ Glossa: „Id est in simulata reli- gione, quia tradicioni humane nomen religionis applicant, ut 10 religio appelletur, cum sit sacrilegium, quia quod contra auc- toritatem est, sacrilega mente inventum est.“ Certum est autem, quod contra auctoritatema), id est contra deum est velle regere populum alienum sine mandatob) plebani. Deutero. XXIII: „In- gressus vineam proximi tui, commede uvas, quantum tibi pla- 15 cuerit; foras autem non aufferas tecum.“ Glossa: „In ecclesia alterius episcopi potest alter aliquos corrigere vel monere, to- tam vero plebem non licet ei corrigere vel magna negocia tractare; et quod non licet episcopo in dyocesy aliena, constat f. 192a], quod non licet ei, qui nondume) preest iurisdicſclioni.“ Ad hoc facit, quod legitur VI. q. III. c. „Scriptum est“ et IX. q. II. per totum. Illi ergo predicatores, qui tradiciones suas contra deum sive contra scripturas divinas factas religionem appellant, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Decimum signum est, quoniam cum pseudo ex potestate, 25 quam habent, non suntd) ewangeliste vel dispensatores sacra- mentorum, tamen vivere volunt de ewangelio, non de labore manuum; contra illud apostoli II. Thess. III: „Neque gratis manduca[vi|mus panem ab aliquo“, etc. Glossa: „Tunc isti pseudo magis vivere debent de labore, qui non habent pote- 30 statem hanc, quam habemus“, scilicet „potestatem vivendi de ewangelio.“ Et hoc expressius dicit Augustinus in libro De opere monachorum in hiis verbis: „Isti autem fratres nostri temere sibi arrogant, quantum existimo, quod eiusmodi habeant potestatem, scilicet vivendi de ewangelio. Si enim ewangeliste 35 sunt, si ministri altaris sunt, si dispensatores [sacramentorum] 20 3) 9m A. 25) Xm signum A. a) authorem ed. b) sine mandato aut authoritate illius, qui pleba- nus est ed. c) nulli ed. d) sint ed.
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 299 nomini suo vendicant auctoritatem, cum a deo non habeant, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Nonum signum est, quod pseudo, pretendentes sapienciam in supersticione et humilitate, tradiciones suas religiones appel- lant, que pocius sunt sacrilegium, quoniam aliorum iura sibi usurpant, gloriando scilicet in plebibus alienis. Unde Col. I1. loquens apostolus de pseudo, dicit: „Secundum precepta et doc- trinas hominum, [que sunt] racionem quidem habencia sapiencie in supersticione et humilitate.“ Glossa: „Id est in simulata reli- gione, quia tradicioni humane nomen religionis applicant, ut 10 religio appelletur, cum sit sacrilegium, quia quod contra auc- toritatem est, sacrilega mente inventum est.“ Certum est autem, quod contra auctoritatema), id est contra deum est velle regere populum alienum sine mandatob) plebani. Deutero. XXIII: „In- gressus vineam proximi tui, commede uvas, quantum tibi pla- 15 cuerit; foras autem non aufferas tecum.“ Glossa: „In ecclesia alterius episcopi potest alter aliquos corrigere vel monere, to- tam vero plebem non licet ei corrigere vel magna negocia tractare; et quod non licet episcopo in dyocesy aliena, constat f. 192a], quod non licet ei, qui nondume) preest iurisdicſclioni.“ Ad hoc facit, quod legitur VI. q. III. c. „Scriptum est“ et IX. q. II. per totum. Illi ergo predicatores, qui tradiciones suas contra deum sive contra scripturas divinas factas religionem appellant, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Decimum signum est, quoniam cum pseudo ex potestate, 25 quam habent, non suntd) ewangeliste vel dispensatores sacra- mentorum, tamen vivere volunt de ewangelio, non de labore manuum; contra illud apostoli II. Thess. III: „Neque gratis manduca[vi|mus panem ab aliquo“, etc. Glossa: „Tunc isti pseudo magis vivere debent de labore, qui non habent pote- 30 statem hanc, quam habemus“, scilicet „potestatem vivendi de ewangelio.“ Et hoc expressius dicit Augustinus in libro De opere monachorum in hiis verbis: „Isti autem fratres nostri temere sibi arrogant, quantum existimo, quod eiusmodi habeant potestatem, scilicet vivendi de ewangelio. Si enim ewangeliste 35 sunt, si ministri altaris sunt, si dispensatores [sacramentorum] 20 3) 9m A. 25) Xm signum A. a) authorem ed. b) sine mandato aut authoritate illius, qui pleba- nus est ed. c) nulli ed. d) sint ed.
Strana 300
300 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 5 10 30 sunt, fateor, habent.“ Quasi dicata): „Si tales non sunt, [non habent potestatem vivendi de ewangelio.“ Illi ergo predicatores, qui, cum non habeant potestatem vivendi de ewangelio aut dispensandi sacramentab), vivere volunt de ewangelio, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Undecimum signum est, quod pseudoapostoli pocius se gaudent commendari quam dei doctrinam, veri autem apostoli e contrario. I. Thess. Il: „Neque querentes ab hominibus glo- riam.“ Glossa: „Tangit pseudo, qui se pocius quam dei doctri- nam volebant commendari; apostolus autem, qui non ad pre- sens, sed in futuro gloriam queritc), se humilem faciebat, ut dei predicacio exaltaretur.“ Illi ergo predicatores, qui se pocius quam dei doctrinam commendari volunt, non sunt apostoli, sed pseudo. Duodecimum signum est, quod veri apostoli propter deum et salutem animarum tantum predicant, non propter temporale lucrum. II. Cor. III: „Non predicamus nosmet ipsos.“ Glossa: „Predicacio nostra non tendit ad gloriam nostram vel in lucra nostra, sed ad gloriam Christi.“ Sed predicacio pseudo ad con- 20 trarium tendit. Unde super illud Phill. I: „Sive per occasionem, sive per veritatem Christus anunccietur“, dicit Glossa: „Pseudo ex occasione ewangelizant, querentes comoda sua vel pecu- niaria vel honorum vel laudis humane, quomodolibet volentes accipere munera, non tam salutem querentes eius, cui nuncciant, 25 quam commodum suum.“ Et infrad): „Quisquis a deo preter deum aliquid querit, non caste querit deum.“ [Unde] II. Cor. XIIIe): „Non quero, que vestra sunt.“ Glossa: „Scilicet [non divicias vestrasf) in auro vel argento, sed vos." Glossa: „Quod aliter non fieret, nisi a sumptibus pecunie abstineret“g). [Et in- fra:] „Ut intelligentes, quia pecunie preponit eos, ut tandem congnoscerent affectum illius erga se.“ Illi ergo predicatores, qui propter lucrum temporale aut propter honorem mundanum aut propter laudem humanam predicant, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Sed quomodo scietur, qui aut h) quando predicant ad 6) XIm A. Ia A et alia manu: Hoc signum habetur ante in 6to. 15) XIIm A. a) diceret ed. b) ecclesiastica (utpote, qui plebem non habent et non praesunt regimini animarum) add. ed. c) quaerebat ed. d) ita ed.; ita A. e) 12 ed. f) nostras A. 8) abstinerem ed. h) qui aut om. ed.; 40 similiter phrasis cum — deum om. 35
300 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 5 10 30 sunt, fateor, habent.“ Quasi dicata): „Si tales non sunt, [non habent potestatem vivendi de ewangelio.“ Illi ergo predicatores, qui, cum non habeant potestatem vivendi de ewangelio aut dispensandi sacramentab), vivere volunt de ewangelio, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Undecimum signum est, quod pseudoapostoli pocius se gaudent commendari quam dei doctrinam, veri autem apostoli e contrario. I. Thess. Il: „Neque querentes ab hominibus glo- riam.“ Glossa: „Tangit pseudo, qui se pocius quam dei doctri- nam volebant commendari; apostolus autem, qui non ad pre- sens, sed in futuro gloriam queritc), se humilem faciebat, ut dei predicacio exaltaretur.“ Illi ergo predicatores, qui se pocius quam dei doctrinam commendari volunt, non sunt apostoli, sed pseudo. Duodecimum signum est, quod veri apostoli propter deum et salutem animarum tantum predicant, non propter temporale lucrum. II. Cor. III: „Non predicamus nosmet ipsos.“ Glossa: „Predicacio nostra non tendit ad gloriam nostram vel in lucra nostra, sed ad gloriam Christi.“ Sed predicacio pseudo ad con- 20 trarium tendit. Unde super illud Phill. I: „Sive per occasionem, sive per veritatem Christus anunccietur“, dicit Glossa: „Pseudo ex occasione ewangelizant, querentes comoda sua vel pecu- niaria vel honorum vel laudis humane, quomodolibet volentes accipere munera, non tam salutem querentes eius, cui nuncciant, 25 quam commodum suum.“ Et infrad): „Quisquis a deo preter deum aliquid querit, non caste querit deum.“ [Unde] II. Cor. XIIIe): „Non quero, que vestra sunt.“ Glossa: „Scilicet [non divicias vestrasf) in auro vel argento, sed vos." Glossa: „Quod aliter non fieret, nisi a sumptibus pecunie abstineret“g). [Et in- fra:] „Ut intelligentes, quia pecunie preponit eos, ut tandem congnoscerent affectum illius erga se.“ Illi ergo predicatores, qui propter lucrum temporale aut propter honorem mundanum aut propter laudem humanam predicant, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Sed quomodo scietur, qui aut h) quando predicant ad 6) XIm A. Ia A et alia manu: Hoc signum habetur ante in 6to. 15) XIIm A. a) diceret ed. b) ecclesiastica (utpote, qui plebem non habent et non praesunt regimini animarum) add. ed. c) quaerebat ed. d) ita ed.; ita A. e) 12 ed. f) nostras A. 8) abstinerem ed. h) qui aut om. ed.; 40 similiter phrasis cum — deum om. 35
Strana 301
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 301 gloriam suam, cum ipsi laudant deum? Respondemus, quando predicant non vocati, II. Cor. XIIa): „Qui gloriatur, in domino glorietur.“ Glossa: „Quod non potest ille, qui non habet a do- mino potestatem.“ Talisb) enim si predicat, gloriam suam querit, et constat, quod a domino potestatem non habet, quiac) a deo vocatus non est, id est ab ecclesia. Hebr. V°: „Nec quisquam asumit sibi honorem, sed qui vocatur a deo tamquam Aron." [Glossa:] „A deo vocatur, qui ab ecclesia recte vocatur“d). Tercium decimum signum est, quoniam pseudo simulant se habere maiorem zelum animarum, quam ecclesiarum rectores 10 et pastores, cum tamen earum curam non habeant, contra illud, quod dicit Glossa super illud I. Thes. II: „Facti sumus parwli inter vos, tamquam si nutrix foveat filiolos suos“, Glossa: „Alienos filios nutrit mulier pro mercede, non ex amore, pro- prios vero ex dileccione.“ Illi ergo predicatores, qui simulant 15 se maiorem zelum habere animarum quam earum rectores, non videntur esse veri apostoli, sed pseudo. Quartum decimum signum est, quod veri apostoli non stu- dent eloquencie aut conposicioni verborum, pseudo autem e con- trario. II. Cor. XI: „Nam etsi inperitus sume) secundum no- 20 men, sed non in sciencia“, [Glossa:] „Non erant eloquentes apo- stoli, sed pseudo verba conponebant.“ Item super eodem alia Glossa: „Corinti i preferebant pseudo apostolis veris causa ac- curati sermonis.“ Item I. Cor. I: „Non in sapiencia verbi, ut non evacuetur crux Christi.“ Glossa: „Non in lepore aut in 25 ornatu verborum, quia religio christiana non indiget pompa et cultu sermonis.“ Item I. Cor. IIf): „Que et loquimur, non in doctis humane sapiencie verbis.“ Glossa: „Sicut faciebant pseudo." Malebat enim apostolus illa, scilicet verba sua sola puritate veritatis ostendere, quam eloquencia fuscares). Illi ergo, qui 30 student eloquencie aut conposicioni verborum, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Decimum quintum signum est, quod veri apostoli non adulantur hominibus, sedh) pseudo adulantur quéstus causa. De 9) XIIIm A. 18) XIIIIM A. 33) XVm A. a) 11 ed. b) Talis — constat, quod om. ed. c) qui ed. d) eli- gitur ed. e) sum in m. add. A; item: sed non in sciencia om. ed., quae f) 2 Corinth. 1 ed. g) ora- habet tantum: Nam si imperitus sermone. tionem fuscare ed. h) sicut ed. 35
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 301 gloriam suam, cum ipsi laudant deum? Respondemus, quando predicant non vocati, II. Cor. XIIa): „Qui gloriatur, in domino glorietur.“ Glossa: „Quod non potest ille, qui non habet a do- mino potestatem.“ Talisb) enim si predicat, gloriam suam querit, et constat, quod a domino potestatem non habet, quiac) a deo vocatus non est, id est ab ecclesia. Hebr. V°: „Nec quisquam asumit sibi honorem, sed qui vocatur a deo tamquam Aron." [Glossa:] „A deo vocatur, qui ab ecclesia recte vocatur“d). Tercium decimum signum est, quoniam pseudo simulant se habere maiorem zelum animarum, quam ecclesiarum rectores 10 et pastores, cum tamen earum curam non habeant, contra illud, quod dicit Glossa super illud I. Thes. II: „Facti sumus parwli inter vos, tamquam si nutrix foveat filiolos suos“, Glossa: „Alienos filios nutrit mulier pro mercede, non ex amore, pro- prios vero ex dileccione.“ Illi ergo predicatores, qui simulant 15 se maiorem zelum habere animarum quam earum rectores, non videntur esse veri apostoli, sed pseudo. Quartum decimum signum est, quod veri apostoli non stu- dent eloquencie aut conposicioni verborum, pseudo autem e con- trario. II. Cor. XI: „Nam etsi inperitus sume) secundum no- 20 men, sed non in sciencia“, [Glossa:] „Non erant eloquentes apo- stoli, sed pseudo verba conponebant.“ Item super eodem alia Glossa: „Corinti i preferebant pseudo apostolis veris causa ac- curati sermonis.“ Item I. Cor. I: „Non in sapiencia verbi, ut non evacuetur crux Christi.“ Glossa: „Non in lepore aut in 25 ornatu verborum, quia religio christiana non indiget pompa et cultu sermonis.“ Item I. Cor. IIf): „Que et loquimur, non in doctis humane sapiencie verbis.“ Glossa: „Sicut faciebant pseudo." Malebat enim apostolus illa, scilicet verba sua sola puritate veritatis ostendere, quam eloquencia fuscares). Illi ergo, qui 30 student eloquencie aut conposicioni verborum, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Decimum quintum signum est, quod veri apostoli non adulantur hominibus, sedh) pseudo adulantur quéstus causa. De 9) XIIIm A. 18) XIIIIM A. 33) XVm A. a) 11 ed. b) Talis — constat, quod om. ed. c) qui ed. d) eli- gitur ed. e) sum in m. add. A; item: sed non in sciencia om. ed., quae f) 2 Corinth. 1 ed. g) ora- habet tantum: Nam si imperitus sermone. tionem fuscare ed. h) sicut ed. 35
Strana 302
302 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. quibus Ezech. XIII: „Ve, qui consuunt pulvillos sub omni cubitu manus et faciunt cervicalia sub capite universe etatis." Glossa: „Id est suavem adulacionem.“ „Et violabant me ad populum meum propter pugillum ordei et fragmen panis“, [Glossa:] „Id est pro refeccione ventris.“ „Ut interficerent animas, que non moriuntur“, Glossa: „Mortuas dicentes, si non datur quidpiama) more ipsorum.“ „Et vivificantb) animas, que non vivunt“c). [Item] II. Cor. VI: „In omnibus exhibeamus nos sicut dei ministros.“ Glossa: „Dei ministri non f. 192b] adu- to lantur hominibus, sicut faciunt pseudo“d). Et ideo veri apostoli non conversantur in curiis principum et magnatum, scientes illud Mt. VIe): „Ecce, qui mollibus induuntur et vestiuntur, in domibus regum sunt.“ Glossa: „Rigida vita et predicacio debet declinare mollium pallacia, que frequentant induti mollibus adu- 15 lantes.“ Illi ergo predicatores, qui in curiis commorantur et alibi adulantur, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Quintum decimumf) signum est, quod veri apostoli non circumveniunt homines, ut dent eis bona sua temporalia sive in vita, sive in morte, ymmo rogati noluerunt recipere. [Unde 20 II. Cor. VIII°: „Cum multa obsecracione obsecrantes vos." Glossa: „Cum timens eis non asentirem, [ut eis permitteremus habere] graciam [et] communionems) ministerii, id est mini- stratorii, quod scilicet ministerium fit in sanctos.“ Glossah) : „Id est obsecrantes nos, ut liceret eis sua dare, non quasi propria, 25 sed quasi communia.“ Pseudo autem e contrario vel inportune pe- tunti), ut saltim blande auferant. II. Cor. VIII: „Neminem enim circumveniemus.“ Glossa: „Fraudulenta rerum suarum ablacione, ut pseudo faciunt, quia vestra blande auferunt.“ Item Matth. XXIIIk): „Ve vobis, scribe et Pharisei ypocrite, qui comeditis 3o domos viduarum, oraciones longas orantes.“ Glossa: „Qui vestra supersticione nichil intenditis, nisi ut predam de plebibus faciatis.“ Et Luce XX: „Qui devorant domos viduarum, simu- lantes longam oracionem.“ Glossa: „Qui ut religiosfiJores ap- pareant, prolixius orant, ut ab infirmis quibuscumque1) et pec- 35 catorum suorum consciencia turbatis, quasi patroni, laudes et a) quidpiam in ore ed; quispiam A. b) vivificarent ed. c) in ed. e) 11 ed. sequitur Glossae explicatio. d) studentes lucro add. ed. f) ita A ; in marg. etiam XVm legitur, sed add. 16. g) communicationem ed. h) in ed. tantum: Obsecrabant nos oc. i) vel — auferunt om. ed. 40 k) 24 ed. 1) quibuscumque — turbatis om. ed.
302 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. quibus Ezech. XIII: „Ve, qui consuunt pulvillos sub omni cubitu manus et faciunt cervicalia sub capite universe etatis." Glossa: „Id est suavem adulacionem.“ „Et violabant me ad populum meum propter pugillum ordei et fragmen panis“, [Glossa:] „Id est pro refeccione ventris.“ „Ut interficerent animas, que non moriuntur“, Glossa: „Mortuas dicentes, si non datur quidpiama) more ipsorum.“ „Et vivificantb) animas, que non vivunt“c). [Item] II. Cor. VI: „In omnibus exhibeamus nos sicut dei ministros.“ Glossa: „Dei ministri non f. 192b] adu- to lantur hominibus, sicut faciunt pseudo“d). Et ideo veri apostoli non conversantur in curiis principum et magnatum, scientes illud Mt. VIe): „Ecce, qui mollibus induuntur et vestiuntur, in domibus regum sunt.“ Glossa: „Rigida vita et predicacio debet declinare mollium pallacia, que frequentant induti mollibus adu- 15 lantes.“ Illi ergo predicatores, qui in curiis commorantur et alibi adulantur, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Quintum decimumf) signum est, quod veri apostoli non circumveniunt homines, ut dent eis bona sua temporalia sive in vita, sive in morte, ymmo rogati noluerunt recipere. [Unde 20 II. Cor. VIII°: „Cum multa obsecracione obsecrantes vos." Glossa: „Cum timens eis non asentirem, [ut eis permitteremus habere] graciam [et] communionems) ministerii, id est mini- stratorii, quod scilicet ministerium fit in sanctos.“ Glossah) : „Id est obsecrantes nos, ut liceret eis sua dare, non quasi propria, 25 sed quasi communia.“ Pseudo autem e contrario vel inportune pe- tunti), ut saltim blande auferant. II. Cor. VIII: „Neminem enim circumveniemus.“ Glossa: „Fraudulenta rerum suarum ablacione, ut pseudo faciunt, quia vestra blande auferunt.“ Item Matth. XXIIIk): „Ve vobis, scribe et Pharisei ypocrite, qui comeditis 3o domos viduarum, oraciones longas orantes.“ Glossa: „Qui vestra supersticione nichil intenditis, nisi ut predam de plebibus faciatis.“ Et Luce XX: „Qui devorant domos viduarum, simu- lantes longam oracionem.“ Glossa: „Qui ut religiosfiJores ap- pareant, prolixius orant, ut ab infirmis quibuscumque1) et pec- 35 catorum suorum consciencia turbatis, quasi patroni, laudes et a) quidpiam in ore ed; quispiam A. b) vivificarent ed. c) in ed. e) 11 ed. sequitur Glossae explicatio. d) studentes lucro add. ed. f) ita A ; in marg. etiam XVm legitur, sed add. 16. g) communicationem ed. h) in ed. tantum: Obsecrabant nos oc. i) vel — auferunt om. ed. 40 k) 24 ed. 1) quibuscumque — turbatis om. ed.
Strana 303
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 303 pecunias accipiant, quorum fit oracio in peccatum. Quia) nec aliis nec sibi possunt proficere ad salutem, ymmo pro ipsis oracionibus, cum per eas alios deceperint, magis dampnabun- tur.“ Per hoc autem, quod aurum et argentum recipiunt, ap- paret, quod non causa salutis predicant, sed causa lucri. Matth. X: „Nolite possidere aurum vel argentum.“ Glossa: „Si hec habeant, videntur non causa salutis predicare, sed lucri.“ ltem dicit Jeronimus super Malachiam: „Quod quidam prophete pecunias accipiebant, prophecia eorum facta est divinacio“, id est „prophecia eorum declarata est non esse prophecia, sed 10 divinacio“, id est] „non esse a deo, sed a dyabolo". Et hoc le- gitur I. q. 1. „Numquam divinacio.“ Illi ergo predicatores, qui circumveniunt homines, ut dent eis bona sua temporalia, sive in vita, sive in morte, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Sextum decimum signum est, quod pseudo, quando pre- 15 dicatur aliqua veritas eisqueb) insolita et aspera videtur, irri- tantur et latrant in contrarium. Unde de illis dicit apostolus Phil. III : „Videte canes.“ Glossa: „Id est congnoscite illos esse canes, non racione, sed consuetudine contra insolitam veritatem latrantes.“ [Et infra:] „Bene ergo canibus conparantur, quia sicut 20 canes magis consuetudinem secuntur, quam racionem, ita pseudo- apostoli consuetudinis legem tenent et contra veritatem irra- cionabiliter latrant et mordent.“ Item II. Thy. IIII: „Secundum desideria sua coacervabunt sibi magistros.“ Glossa: „Qui ea docent, que libenter audiant, quia veritas aspera eis videbitur.“ 25 Illi ergo predicatores, qui latrant contra veritatem insolitam et eis asperam, et procurant, quod illa veritas taceatur, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Decimum septimum signum est, quod veri apostoli nolen- tibus recipere illos nullam molestiam inferunt, sed eos dimit- 30 tunt, ne videantur aliquid querere terrenum. Matth. X: „Qui- cumque non receperint vos, exeuntes foras de civitate, excutite pulverem de pedibus vestris.“ Glossa: „Ut ostendatis appetitum terrenorum non esse in vestris affectibus.“ Illi ergo predicatores, qui, ut recipiantur ab hominibus, per lites contendunt, veri apo- stoli non sunt, precipue cum dicat apostolus I. Cor. XI: „Si 35 15) XVIm A. 29) XVIIm A. a) quia ed. b) — que et videtur om. ed.
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 303 pecunias accipiant, quorum fit oracio in peccatum. Quia) nec aliis nec sibi possunt proficere ad salutem, ymmo pro ipsis oracionibus, cum per eas alios deceperint, magis dampnabun- tur.“ Per hoc autem, quod aurum et argentum recipiunt, ap- paret, quod non causa salutis predicant, sed causa lucri. Matth. X: „Nolite possidere aurum vel argentum.“ Glossa: „Si hec habeant, videntur non causa salutis predicare, sed lucri.“ ltem dicit Jeronimus super Malachiam: „Quod quidam prophete pecunias accipiebant, prophecia eorum facta est divinacio“, id est „prophecia eorum declarata est non esse prophecia, sed 10 divinacio“, id est] „non esse a deo, sed a dyabolo". Et hoc le- gitur I. q. 1. „Numquam divinacio.“ Illi ergo predicatores, qui circumveniunt homines, ut dent eis bona sua temporalia, sive in vita, sive in morte, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Sextum decimum signum est, quod pseudo, quando pre- 15 dicatur aliqua veritas eisqueb) insolita et aspera videtur, irri- tantur et latrant in contrarium. Unde de illis dicit apostolus Phil. III : „Videte canes.“ Glossa: „Id est congnoscite illos esse canes, non racione, sed consuetudine contra insolitam veritatem latrantes.“ [Et infra:] „Bene ergo canibus conparantur, quia sicut 20 canes magis consuetudinem secuntur, quam racionem, ita pseudo- apostoli consuetudinis legem tenent et contra veritatem irra- cionabiliter latrant et mordent.“ Item II. Thy. IIII: „Secundum desideria sua coacervabunt sibi magistros.“ Glossa: „Qui ea docent, que libenter audiant, quia veritas aspera eis videbitur.“ 25 Illi ergo predicatores, qui latrant contra veritatem insolitam et eis asperam, et procurant, quod illa veritas taceatur, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Decimum septimum signum est, quod veri apostoli nolen- tibus recipere illos nullam molestiam inferunt, sed eos dimit- 30 tunt, ne videantur aliquid querere terrenum. Matth. X: „Qui- cumque non receperint vos, exeuntes foras de civitate, excutite pulverem de pedibus vestris.“ Glossa: „Ut ostendatis appetitum terrenorum non esse in vestris affectibus.“ Illi ergo predicatores, qui, ut recipiantur ab hominibus, per lites contendunt, veri apo- stoli non sunt, precipue cum dicat apostolus I. Cor. XI: „Si 35 15) XVIm A. 29) XVIIm A. a) quia ed. b) — que et videtur om. ed.
Strana 304
304 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. quis videtur inter vos contenciosus esse, nos talem consuetu- dinem non habemus neca) ecclesia dei.“ Decimum octavum signum est, quod veri apostoli prin- cipes, quorum favorem sunt adepti, non provocant contra illos, qui eos recipere nolunt. Secundum quod legitur in vita Symonis et Jude apostolorum, ubi dicitur: „Tunc iratus dux iussit ignem copiosum accendi, ut ibi pontifices precipitarentur et alii omnes, qui apostolos Christi obfuscare nitebantur; apostoli autem pro- straverunt se ante ducem, dicentes: Obsecramus, domine, ne 10 efficiamur causa interitus eorum, neveb), qui pro salute homi- num huc missi sumus, ut vivificaremus mortuos, viventes occi- dere videamur.“ Illi ergo predicatores, qui principes eis favo- rabiles ) provocant contra illos, qui eos non recipiunt aut quos odiunt, veri apostoli Christi non sunt, sed pseudo. Decimum nonum signum est, quod apostoli Christi non solum habent congnicionem de hiis, que fecit deus, sed eciam de hiis, que facturus est [in fine mundi]. Unde Apok. III: „Ani- malia erant plena oculis ante et retro.“ Glossa: „Habendo con- gnicionem de hiis, que fecit dominus et facturus est in fine 20 mundi." Illi ergo, qui dicunt se ignorare pericula finalis ecclesie, que predicta sunt, aut non curant de hiis vel de illis, ac si ignorarent, non habent oculos ante et retro. Unde non sunt veri apostoli. Ergo cum dicant se apostolos, pseudo sunt. Vicesimum signum est, quod veri apostoli non cupiunt d) 25 temporalia bona illorum, quibus [f. 193a] predicant; per quod discernuntur a lupis, id est a pseudoprophetis. Unde Act. XX: „Argentum et aurum aut vestem nullius concupivi.“ Glossa: „Per hoc congnoscuntur lupi, quod talia concupiscunt.“ Et in- fra: „Ad ea, que michi opus erant, et hiis, qui mecum sunt, 30 ministraverunt manus iste.“ Glossa: „Exemplum operandi et iam episcopis] signum, quo discernuntur a lupis.“ Tales enim, qui petunt ab eis, quibus predicant, aut alius petit nomine ipsorum, videntur committere symoniam ad instar Gezy, de quo legitur III. Reg. XVI, quod peciit vestes a Naaman Syro, cui dominus 35 eius et magister, scilicet Elizeus, dederat graciam sanitatis: et pro tanto dicitur Gyezy vendidisse graciam sanitatis Naaman 15 3) XVIIIm A. 15) XIXm A. 24) XXm A. a) in ed. b) ita corr. ab ed.; et A et ed. c) favorabiliores ed. d) capiunt ed.
304 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. quis videtur inter vos contenciosus esse, nos talem consuetu- dinem non habemus neca) ecclesia dei.“ Decimum octavum signum est, quod veri apostoli prin- cipes, quorum favorem sunt adepti, non provocant contra illos, qui eos recipere nolunt. Secundum quod legitur in vita Symonis et Jude apostolorum, ubi dicitur: „Tunc iratus dux iussit ignem copiosum accendi, ut ibi pontifices precipitarentur et alii omnes, qui apostolos Christi obfuscare nitebantur; apostoli autem pro- straverunt se ante ducem, dicentes: Obsecramus, domine, ne 10 efficiamur causa interitus eorum, neveb), qui pro salute homi- num huc missi sumus, ut vivificaremus mortuos, viventes occi- dere videamur.“ Illi ergo predicatores, qui principes eis favo- rabiles ) provocant contra illos, qui eos non recipiunt aut quos odiunt, veri apostoli Christi non sunt, sed pseudo. Decimum nonum signum est, quod apostoli Christi non solum habent congnicionem de hiis, que fecit deus, sed eciam de hiis, que facturus est [in fine mundi]. Unde Apok. III: „Ani- malia erant plena oculis ante et retro.“ Glossa: „Habendo con- gnicionem de hiis, que fecit dominus et facturus est in fine 20 mundi." Illi ergo, qui dicunt se ignorare pericula finalis ecclesie, que predicta sunt, aut non curant de hiis vel de illis, ac si ignorarent, non habent oculos ante et retro. Unde non sunt veri apostoli. Ergo cum dicant se apostolos, pseudo sunt. Vicesimum signum est, quod veri apostoli non cupiunt d) 25 temporalia bona illorum, quibus [f. 193a] predicant; per quod discernuntur a lupis, id est a pseudoprophetis. Unde Act. XX: „Argentum et aurum aut vestem nullius concupivi.“ Glossa: „Per hoc congnoscuntur lupi, quod talia concupiscunt.“ Et in- fra: „Ad ea, que michi opus erant, et hiis, qui mecum sunt, 30 ministraverunt manus iste.“ Glossa: „Exemplum operandi et iam episcopis] signum, quo discernuntur a lupis.“ Tales enim, qui petunt ab eis, quibus predicant, aut alius petit nomine ipsorum, videntur committere symoniam ad instar Gezy, de quo legitur III. Reg. XVI, quod peciit vestes a Naaman Syro, cui dominus 35 eius et magister, scilicet Elizeus, dederat graciam sanitatis: et pro tanto dicitur Gyezy vendidisse graciam sanitatis Naaman 15 3) XVIIIm A. 15) XIXm A. 24) XXm A. a) in ed. b) ita corr. ab ed.; et A et ed. c) favorabiliores ed. d) capiunt ed.
Strana 305
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 305 Syro, licet peciisset illas vestes, domino ignorante, ut dicit Gre- gorius Nazfilanzenus I. q. I. [caput] „Qui studet. Sed dicet quis: Nonne potest predicator ab illis, quibus predicat, sumptus petere, saltem mendicando? Respondemus: Si predicat ex potestate, ut tamquam verus pastor pascat gregem suum pabulo verbi dei, sumptus potest recipere, sed tunc non est mendicitas, sed potestas. II. Thi. II: „Laborantem agricolam oportet primum de fructibus percipere." Glossa: „Castum ewangelistam securum facit et wlt, ut in- telligat, quod necessaria sibi sumere ab eis, quos tamquam gre- 10 gem pascit, non est mendicitas, sed potestas.“ Sed quod pre- dicator valeat mendicare, nusquam in sacris literis reperitur. Sed mendacitas omni christiano ab apostolo prohibetur et a Salomone abhorretur et ab Augustino et aliis sanctis exposi- toribus reprobatur, ut ostensum est supra XII. capitulo. Sic ergo patet, quod veri apostoli bona temporalia eorum, quibus predicant, non cupiunt, nec eciam ea mendicant. Qui ergo pe- tunt ab illis, quibus predicant, aut alius petit pro ipsis, non videntur veri apostoli esse, sed pseudo. Vicesimum primum signum est, quod veri apostoli in tri- 20 bulacionibus pacientes sunt nec reddunt malum pro malo. Unde Mt. X: „Ecce, ego mitto vos, sicut oves inter lupos.“ Glossa: „Qui locum predicacionis suscipit, mala inferre non debet, sed tollerare“a). Ergo quib) [malum] non tollerant, sed pocius in- ferunt, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Vigesimum secundum signum est, quod veri apostoli in primo adventu suo male recipiuntur, sicut dicit dominus Matth. 23: „Odio eritis omnibus hominibus propter nomen meum“, sed postea vincunt iuxta illud I. Joan. 5: „Omne, quod est ex deo, vincit mundum.“ Illi vero, qui e contrario in principio letantur 30 et bene suscipiuntur, in fine autem respuuntur, non videntur esse veri apostoli, sed pseudo. Vicesimum tercium signum est, quod veri apostoli non vadunt ad predicandum illis, qui habent alios apostolos, qui a 15 25 20) XXIm A. 26) XXIIm A. [33 XXIIIm]. 35 a) post hana vocem sequitur in A: Et hoc exemplo domini, de quo I. Petri 2: „Qui cum malediceretur, non maledicebat; tradebat autem se iudi- b) in marg. add. A. canti iniuste.“ KVBAL: M. de Tanov Regulae, III. 20
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 305 Syro, licet peciisset illas vestes, domino ignorante, ut dicit Gre- gorius Nazfilanzenus I. q. I. [caput] „Qui studet. Sed dicet quis: Nonne potest predicator ab illis, quibus predicat, sumptus petere, saltem mendicando? Respondemus: Si predicat ex potestate, ut tamquam verus pastor pascat gregem suum pabulo verbi dei, sumptus potest recipere, sed tunc non est mendicitas, sed potestas. II. Thi. II: „Laborantem agricolam oportet primum de fructibus percipere." Glossa: „Castum ewangelistam securum facit et wlt, ut in- telligat, quod necessaria sibi sumere ab eis, quos tamquam gre- 10 gem pascit, non est mendicitas, sed potestas.“ Sed quod pre- dicator valeat mendicare, nusquam in sacris literis reperitur. Sed mendacitas omni christiano ab apostolo prohibetur et a Salomone abhorretur et ab Augustino et aliis sanctis exposi- toribus reprobatur, ut ostensum est supra XII. capitulo. Sic ergo patet, quod veri apostoli bona temporalia eorum, quibus predicant, non cupiunt, nec eciam ea mendicant. Qui ergo pe- tunt ab illis, quibus predicant, aut alius petit pro ipsis, non videntur veri apostoli esse, sed pseudo. Vicesimum primum signum est, quod veri apostoli in tri- 20 bulacionibus pacientes sunt nec reddunt malum pro malo. Unde Mt. X: „Ecce, ego mitto vos, sicut oves inter lupos.“ Glossa: „Qui locum predicacionis suscipit, mala inferre non debet, sed tollerare“a). Ergo quib) [malum] non tollerant, sed pocius in- ferunt, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Vigesimum secundum signum est, quod veri apostoli in primo adventu suo male recipiuntur, sicut dicit dominus Matth. 23: „Odio eritis omnibus hominibus propter nomen meum“, sed postea vincunt iuxta illud I. Joan. 5: „Omne, quod est ex deo, vincit mundum.“ Illi vero, qui e contrario in principio letantur 30 et bene suscipiuntur, in fine autem respuuntur, non videntur esse veri apostoli, sed pseudo. Vicesimum tercium signum est, quod veri apostoli non vadunt ad predicandum illis, qui habent alios apostolos, qui a 15 25 20) XXIm A. 26) XXIIm A. [33 XXIIIm]. 35 a) post hana vocem sequitur in A: Et hoc exemplo domini, de quo I. Petri 2: „Qui cum malediceretur, non maledicebat; tradebat autem se iudi- b) in marg. add. A. canti iniuste.“ KVBAL: M. de Tanov Regulae, III. 20
Strana 306
306 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. nolunt gloriari in plebibus alienis. Rom. penultimo: „Si c] autem predicavi hoc ewangelium, [non] ubi anunciatus est Christus, ne super alienum fundamentum edificarem.“ Et II. Cor. X. dicit apostolus: „Non sumus in inmensum gloriantes in alienis la- boribus.“ Glossa: „Ubi alius fundamentum [fidei] posuisset." Item in eodem: „Non habentes spiritum gloriari in aliena re“, id est „in commissos alterius regimini.“ Precipue cum dicat Gre- gorius in Moralium: „Cum locus superior inperatur, is, qui ad percipiendaa) hec obedit, obediencie sibi meritum evacuat, si 1o ad hoc ex proposito anhelat.“ Item Augustinus: „Honorem dei quere, non tuum“b). Item Crisostomus: „Primatus fugientem desiderat, desiderantem horret.“ Illi ergo, qui non invitati pro- curant et gaudent predicare plebibus alienis, quod est officium honoris, precipue in conciliis et synodis et conventibus magnis 15 nec non in curiis regum et principum et prelatorum, non sunt veri apostoli°). Vicesimum quartum signum est, quod veri apostoli, etsid) quando ex causa magnum profectum faciunt in ecclesia, non extolluntur intrae) se, nec volunt extolli. Ezechiel. III: „Fili 20 hominis, dedi faciem tuam, ut adamantem.“ Adamas est de- specte formef), cum attrahit ferrum, et non inde mutatur nec extollitur. Similiter verus apostolus, quando predicacione sua attrahit peccatores et durissimos homines, sicut ferrum, non inde extollitur. Item Luce XVI: „Cum omnia bene feceritis, [que 25 precepta sunt vobis], dicite: Servi inutiles sumus.“ Psalmus: „Non nobis, domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam." Qui ergo de fructu, quem in ecclesia dei debent facere, arro- ganter se iactant, dicentes: „Nos illuminavimus ecclesiam uni- versam, que ante tempora nostra ceca erat, et extinximus flam- 30 mam peccatorum in ecclesia dei“, cum forsan magis promo- verint ypocrisim quam veras virtutes, non sunt veri apostoli, sed pseudo, de quibus Davids): „Os eorum locutum est su- perbiam." 5 Vicesimum quintum signum est, quod veri apostoli non 35 17) XXIIIIm A. 34) XXVm A. a) participanda ed. b) in ed. Honor debet quaerere te, non tu ho- norem. c) sed pseudo add. ed. d) etiam rectius ed. e) intra... extolli om. ed. f) est d. f. om. ed.; etiam inferius voces aliquae aliter leguntur in ed. ef aliter in A. 8) in canonica Judae ed.
306 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. nolunt gloriari in plebibus alienis. Rom. penultimo: „Si c] autem predicavi hoc ewangelium, [non] ubi anunciatus est Christus, ne super alienum fundamentum edificarem.“ Et II. Cor. X. dicit apostolus: „Non sumus in inmensum gloriantes in alienis la- boribus.“ Glossa: „Ubi alius fundamentum [fidei] posuisset." Item in eodem: „Non habentes spiritum gloriari in aliena re“, id est „in commissos alterius regimini.“ Precipue cum dicat Gre- gorius in Moralium: „Cum locus superior inperatur, is, qui ad percipiendaa) hec obedit, obediencie sibi meritum evacuat, si 1o ad hoc ex proposito anhelat.“ Item Augustinus: „Honorem dei quere, non tuum“b). Item Crisostomus: „Primatus fugientem desiderat, desiderantem horret.“ Illi ergo, qui non invitati pro- curant et gaudent predicare plebibus alienis, quod est officium honoris, precipue in conciliis et synodis et conventibus magnis 15 nec non in curiis regum et principum et prelatorum, non sunt veri apostoli°). Vicesimum quartum signum est, quod veri apostoli, etsid) quando ex causa magnum profectum faciunt in ecclesia, non extolluntur intrae) se, nec volunt extolli. Ezechiel. III: „Fili 20 hominis, dedi faciem tuam, ut adamantem.“ Adamas est de- specte formef), cum attrahit ferrum, et non inde mutatur nec extollitur. Similiter verus apostolus, quando predicacione sua attrahit peccatores et durissimos homines, sicut ferrum, non inde extollitur. Item Luce XVI: „Cum omnia bene feceritis, [que 25 precepta sunt vobis], dicite: Servi inutiles sumus.“ Psalmus: „Non nobis, domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam." Qui ergo de fructu, quem in ecclesia dei debent facere, arro- ganter se iactant, dicentes: „Nos illuminavimus ecclesiam uni- versam, que ante tempora nostra ceca erat, et extinximus flam- 30 mam peccatorum in ecclesia dei“, cum forsan magis promo- verint ypocrisim quam veras virtutes, non sunt veri apostoli, sed pseudo, de quibus Davids): „Os eorum locutum est su- perbiam." 5 Vicesimum quintum signum est, quod veri apostoli non 35 17) XXIIIIm A. 34) XXVm A. a) participanda ed. b) in ed. Honor debet quaerere te, non tu ho- norem. c) sed pseudo add. ed. d) etiam rectius ed. e) intra... extolli om. ed. f) est d. f. om. ed.; etiam inferius voces aliquae aliter leguntur in ed. ef aliter in A. 8) in canonica Judae ed.
Strana 307
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 307 querunt favorem mundi nec placere hominibus. [Ad] Galatas primo: „Si adhuc hominibus placerem, Christi servus non essem.“ Glossa: „Id est placere vellem, servus Christi non essem.“ Unde 1. Thess. II: „Non quasi hominibus placentes.“ Glossa: „Id est placere querentes f. 193b], quia nec speciem placentis habemus." Speciesa) placentis est esse delicatum. Illi ergo predicatores, qui querunt favorem mundi et ad hoc laborant, utb) hominibus placeant, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Vicesimum sextum signum est, quod apostoli oblatis sibi] cibo et potu sunt contenti nec querunt cibaria lauciora iuxta illud Luce X: „Comedentes et bibentes, que aput illos sunt“, Glossa: „Sumptus ewangeliume) concedit, ita tamen, ut oblatis cibo et potu sint contenti“: illi vero predicatores, qui licet sint non habentes potestatem, tamen offenduntur, quando non mini- strantur eis cybaria lauciora, et sic non sunt veri apostoli, sed 15 pseudo. Vicesimum septimum signum est, quod veri apostoli plus diligunt legem Christi quam proprium honorem iuxta illud Proverbiorum VIII°: „Serva legem meam quasi pupillam oculi tui; liga eam in digitis tuis et describe eam in tabulis cordis 20 tui.“ Et super illud psalmi: „Bonum michi lex oris tui super millia auri et argenti“, Glossa: „Caritas plus diligit legem Christi quam cupiditas milia auri et argenti.“ Qui ergo viderit legem Christi conculcari et tolli ewangelium illud maledictum, quod appellant Ewangelium Eternum, negligit et contempnit, vel 25 forsan dissimulando consentit, et tantum pro honore suo tem- porali conservando vel querendo lites suscitared) et scandala incurrere non horrescit, non videtur verus esse apostolus, sed magis-pseudo, si est vele) fuerit predicator. Vicesimum octavum signum est, quod veri apostoli non 30 querunt hospicia opulenciora, sive ubi melius pascanturf), sed honestiora, [et ubi gratulancius eis detur. Et ab illis tantum recipiunt, quos credunt reputare sibi maiorem graciam fieri, si recipiatur munus eorum, quam si eis munus daretur iuxta illud Mt. V: „In quamcumque civitatem aut castellum intraveritis, 35 interrogate, quis in ea sit dignus. Et ibi manete, donec exeatis.“ 10 9) XXVIm A. 17) XXVIIm A. 30) XXVIIIm A. c) ex ewan- a) Species ... delicatum om. ed. b) ut h. pl. om. ed. f) procurentur ed. gelio ed. d) suscipere ed. e) est vel om ed. 20*
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 307 querunt favorem mundi nec placere hominibus. [Ad] Galatas primo: „Si adhuc hominibus placerem, Christi servus non essem.“ Glossa: „Id est placere vellem, servus Christi non essem.“ Unde 1. Thess. II: „Non quasi hominibus placentes.“ Glossa: „Id est placere querentes f. 193b], quia nec speciem placentis habemus." Speciesa) placentis est esse delicatum. Illi ergo predicatores, qui querunt favorem mundi et ad hoc laborant, utb) hominibus placeant, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Vicesimum sextum signum est, quod apostoli oblatis sibi] cibo et potu sunt contenti nec querunt cibaria lauciora iuxta illud Luce X: „Comedentes et bibentes, que aput illos sunt“, Glossa: „Sumptus ewangeliume) concedit, ita tamen, ut oblatis cibo et potu sint contenti“: illi vero predicatores, qui licet sint non habentes potestatem, tamen offenduntur, quando non mini- strantur eis cybaria lauciora, et sic non sunt veri apostoli, sed 15 pseudo. Vicesimum septimum signum est, quod veri apostoli plus diligunt legem Christi quam proprium honorem iuxta illud Proverbiorum VIII°: „Serva legem meam quasi pupillam oculi tui; liga eam in digitis tuis et describe eam in tabulis cordis 20 tui.“ Et super illud psalmi: „Bonum michi lex oris tui super millia auri et argenti“, Glossa: „Caritas plus diligit legem Christi quam cupiditas milia auri et argenti.“ Qui ergo viderit legem Christi conculcari et tolli ewangelium illud maledictum, quod appellant Ewangelium Eternum, negligit et contempnit, vel 25 forsan dissimulando consentit, et tantum pro honore suo tem- porali conservando vel querendo lites suscitared) et scandala incurrere non horrescit, non videtur verus esse apostolus, sed magis-pseudo, si est vele) fuerit predicator. Vicesimum octavum signum est, quod veri apostoli non 30 querunt hospicia opulenciora, sive ubi melius pascanturf), sed honestiora, [et ubi gratulancius eis detur. Et ab illis tantum recipiunt, quos credunt reputare sibi maiorem graciam fieri, si recipiatur munus eorum, quam si eis munus daretur iuxta illud Mt. V: „In quamcumque civitatem aut castellum intraveritis, 35 interrogate, quis in ea sit dignus. Et ibi manete, donec exeatis.“ 10 9) XXVIm A. 17) XXVIIm A. 30) XXVIIIm A. c) ex ewan- a) Species ... delicatum om. ed. b) ut h. pl. om. ed. f) procurentur ed. gelio ed. d) suscipere ed. e) est vel om ed. 20*
Strana 308
308 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 1o, c. 1i. Glossa: „Testimonio vicinorum eligendus est hospes, ne eius infamia predicacio ledatur.“ Nec est cursitandum per domos, sed [statim ad eum divertendum], quia) est dignus, [Glossa: „qui scit se magis accipere graciam, quam dare.“ Hoc est, qui libenter dat pro Christo, et non pro aliquo alio commodo. Item veri apostoli non recipiunt ab illis, qui in peccatis suis adhuc iacent, sed ab emendatis. [Unde] II. Cor. VIII°: „Sed semet ipsos dederunt primum domino". Glossa: „[Qui] emendantes errores pristinos ac morum vicia deo se voverunt, deinde fra- 10 tribus [munera] sua obtulerunt. Aliter enim non erat accipien- dum ab eis, quia [et] munera excecant oculos et vimb) auc- toritatis inclinant. Qui vero dant, sie) arguantur furti, dandi po- testatem d) non habent.“ Illi ergo predicatores, qui querunt ho- spicia, vel ute) melius pascantur, et recipiunt munera malorum 15 divitum, ut eorum vicia tegant; vel illorum munera recipiunt, qui magis dant propter inportunitatem tollendam vel propter presentem verecundiam quam propter deum, non sunt veri apo- stoli, sed pseudo iuxta illud II. Cor. IX: „Hilarem datorem diligit deus.“ Glossa: „Qui propter presentem pudorem dat, 20 autf) ut tedio interpellantis careat, et rem et meritum perdit." Unde qui a tali recipit, non querit fructum, sed datum contra illud Phil. IIII°: „Non quero datum, sed fructum.“ Vicesimum nonum signum est, quod veri apostoli non laborant procurare negocia aliena, ut exinde paschantur, quia 25 talium deus venter est iuxta illuds): „Audivimus quosdam inter vos ambulare in quiete, nichil operantes, sed curiose agen- tes." Glossa: „A negociis alienis et [hoc modo] pasci merentur, quod factum abhorret disciplina dominica; eorum enim deus est venter, qui feda cura sibi necessaria provident.“ Illi ergo, 30 qui talia faciunt, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Tricesimum signum est, quod veri apostoli non gaudent de miraculis vel aliis factis elegancioribus, que facit dominus per eos, ut de illis cupiant honorari, sed pocius gaudent de salute, quam a domino expectant, iuxta illud Luce X : „In hoc 35 nolite gaudere, quod spiritus subiciuntur vobis; verum tamen in hoc gaudete, quod nomina vestra scripta sunt in celis.“ Illi 5 23) XXIXI A. 31) XXXm A. d) fruc- a) quis A et ed. b) iura ed. c) ut non ed., furti om. tum ed. e) ubi loco vel ut ed. f) om. ed. g) 2. Thess. 3 ed.
308 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 1o, c. 1i. Glossa: „Testimonio vicinorum eligendus est hospes, ne eius infamia predicacio ledatur.“ Nec est cursitandum per domos, sed [statim ad eum divertendum], quia) est dignus, [Glossa: „qui scit se magis accipere graciam, quam dare.“ Hoc est, qui libenter dat pro Christo, et non pro aliquo alio commodo. Item veri apostoli non recipiunt ab illis, qui in peccatis suis adhuc iacent, sed ab emendatis. [Unde] II. Cor. VIII°: „Sed semet ipsos dederunt primum domino". Glossa: „[Qui] emendantes errores pristinos ac morum vicia deo se voverunt, deinde fra- 10 tribus [munera] sua obtulerunt. Aliter enim non erat accipien- dum ab eis, quia [et] munera excecant oculos et vimb) auc- toritatis inclinant. Qui vero dant, sie) arguantur furti, dandi po- testatem d) non habent.“ Illi ergo predicatores, qui querunt ho- spicia, vel ute) melius pascantur, et recipiunt munera malorum 15 divitum, ut eorum vicia tegant; vel illorum munera recipiunt, qui magis dant propter inportunitatem tollendam vel propter presentem verecundiam quam propter deum, non sunt veri apo- stoli, sed pseudo iuxta illud II. Cor. IX: „Hilarem datorem diligit deus.“ Glossa: „Qui propter presentem pudorem dat, 20 autf) ut tedio interpellantis careat, et rem et meritum perdit." Unde qui a tali recipit, non querit fructum, sed datum contra illud Phil. IIII°: „Non quero datum, sed fructum.“ Vicesimum nonum signum est, quod veri apostoli non laborant procurare negocia aliena, ut exinde paschantur, quia 25 talium deus venter est iuxta illuds): „Audivimus quosdam inter vos ambulare in quiete, nichil operantes, sed curiose agen- tes." Glossa: „A negociis alienis et [hoc modo] pasci merentur, quod factum abhorret disciplina dominica; eorum enim deus est venter, qui feda cura sibi necessaria provident.“ Illi ergo, 30 qui talia faciunt, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Tricesimum signum est, quod veri apostoli non gaudent de miraculis vel aliis factis elegancioribus, que facit dominus per eos, ut de illis cupiant honorari, sed pocius gaudent de salute, quam a domino expectant, iuxta illud Luce X : „In hoc 35 nolite gaudere, quod spiritus subiciuntur vobis; verum tamen in hoc gaudete, quod nomina vestra scripta sunt in celis.“ Illi 5 23) XXIXI A. 31) XXXm A. d) fruc- a) quis A et ed. b) iura ed. c) ut non ed., furti om. tum ed. e) ubi loco vel ut ed. f) om. ed. g) 2. Thess. 3 ed.
Strana 309
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 309 ergo, qui gloriantur de miraculis suis vel suorum et de hoc, quod per eorum ministerium salvantur multi, ut dicunt, non videntur esse apostoli, sed pseudo. Tricesimum primum signum est, quod veri apostoli nun- quam querunt gloriam suam in hac vita, sed gloriam Christi iuxta illud Jo. VII: „Qui a semet ipso loquitur, gloriam suam querit; qui autem querit gloriam eius, qui misit illum“, id est, a quo dicit se missum, „verax est.“ Illi ergo, qui querunt ea, que pertinent ad gloriam huius mundi, quorum unum est re- gnantibus assistere iuxta illud Boecii De consolacione: „Qui 10 ex persona extolli cupiunt aut ipsi regnant aut regnantibus ad- herere conantur.“ Alterum vero est velle vincere, ubi non est premium apud deum. Unde super illud Gal. V: „Non efficiamur inanis glorie cupidi“, Glossa: „Inanis gloria est velle vincere, ubi non est premium.“ Qui inquam talia querunt, non videntur 15 veri apostoli, sed [f. 194a] pseudo. Tricesimum secundum signum est, quod veri apostoli fu- giunt sollempnitates hominum et salutaciones et officia et con- vivia iuxta illud Jeromini IIII° ad Nepocianum: „Obsecro te, sive hic, sive ibi fueris, multitudinem hominum, salutaciones et 20 officia et convivia quasi quasdam cathenas voluptatis fuge. Illi ergo, qui amant et querunt consorcia et convivia et officia potentum secularium et divitum, non videntur veri apostoli, sed pseudo. Tricesimum tercium signum est, quod veri apostoli non 25 frequenter conveniunt a) ad alienam mensam, ne adulatores fiant, secundum quod dicit apostolus II. Thess. III: „Ut nos ipsos formam daremus vobis ad imitandum nos.“ Glossa: „Qui frequenter ad alienam mensam convenit ocio deditus, ut adu- letur, necesse est, pascenti se, cum [tamen] religio nostra“, scilicet christiana, „ad libertatem nimiam homines advocet." Illi ergo, qui ad alienam mensam libenter et frequenter con- veniunt cum ocio corporali, non videntur esse veri apostoli, sed pseudo. Tricesimum quartum signum est, quod veri apostoli non 35 odiunt homines, ecfiam] inimicos et odientes eos, iuxta doctri- nam domini Mt. Vo: „Diligite inimicos vestros, benefacite hiis 5 30 17) XXXIIm A. 25) XXXIIIm A. 35) 34m A. 14) XXXIm]. a) convivant ed.
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 309 ergo, qui gloriantur de miraculis suis vel suorum et de hoc, quod per eorum ministerium salvantur multi, ut dicunt, non videntur esse apostoli, sed pseudo. Tricesimum primum signum est, quod veri apostoli nun- quam querunt gloriam suam in hac vita, sed gloriam Christi iuxta illud Jo. VII: „Qui a semet ipso loquitur, gloriam suam querit; qui autem querit gloriam eius, qui misit illum“, id est, a quo dicit se missum, „verax est.“ Illi ergo, qui querunt ea, que pertinent ad gloriam huius mundi, quorum unum est re- gnantibus assistere iuxta illud Boecii De consolacione: „Qui 10 ex persona extolli cupiunt aut ipsi regnant aut regnantibus ad- herere conantur.“ Alterum vero est velle vincere, ubi non est premium apud deum. Unde super illud Gal. V: „Non efficiamur inanis glorie cupidi“, Glossa: „Inanis gloria est velle vincere, ubi non est premium.“ Qui inquam talia querunt, non videntur 15 veri apostoli, sed [f. 194a] pseudo. Tricesimum secundum signum est, quod veri apostoli fu- giunt sollempnitates hominum et salutaciones et officia et con- vivia iuxta illud Jeromini IIII° ad Nepocianum: „Obsecro te, sive hic, sive ibi fueris, multitudinem hominum, salutaciones et 20 officia et convivia quasi quasdam cathenas voluptatis fuge. Illi ergo, qui amant et querunt consorcia et convivia et officia potentum secularium et divitum, non videntur veri apostoli, sed pseudo. Tricesimum tercium signum est, quod veri apostoli non 25 frequenter conveniunt a) ad alienam mensam, ne adulatores fiant, secundum quod dicit apostolus II. Thess. III: „Ut nos ipsos formam daremus vobis ad imitandum nos.“ Glossa: „Qui frequenter ad alienam mensam convenit ocio deditus, ut adu- letur, necesse est, pascenti se, cum [tamen] religio nostra“, scilicet christiana, „ad libertatem nimiam homines advocet." Illi ergo, qui ad alienam mensam libenter et frequenter con- veniunt cum ocio corporali, non videntur esse veri apostoli, sed pseudo. Tricesimum quartum signum est, quod veri apostoli non 35 odiunt homines, ecfiam] inimicos et odientes eos, iuxta doctri- nam domini Mt. Vo: „Diligite inimicos vestros, benefacite hiis 5 30 17) XXXIIm A. 25) XXXIIIm A. 35) 34m A. 14) XXXIm]. a) convivant ed.
Strana 310
310 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 5 25 30 qui vos oderunt.“ Pseudo vero prophete proximos ledunt et diffamant. Unde super illud Jeremie XXIII: „A prophetis Jeru- salem egressa est pollucio super omnem terram“, dicit Glossa: „Non sufficit eos proximos ledere, sed quos semel oderunt, per totum orbem conantur diffamare.“ Illi ergo predicatores, qui odiunt illos, quos inimicos reputant et eos diffamant, non vi- dentur veri apostoli, sed pseudo. Cuma) igitur veritas divine scripture sit infallibilis, Mt. XXIII°: „Celum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt“, et spiritus sanctus, qui lo- 1o cutus est in apostolo prophetante, ut ostensum est supra c. 1]. mentiri non possit, — non enim voluntate humana allata est aliquando prophecia, sed spiritu sanctob) inspirati locuti sunt sancti dei omnes, ut legitur II. Petri primo: restat, ut omnes, qui ecclesiam defensare tenentur, surgant ad eius defensionem 15 iuxta illud Proverbiorum XXIII: „Erue eos, qui ducuntur ad mortem, et eos, qui trahuntur ad interitum, liberare non cesses" — nec pretendant frivolas excusandas excusaciones, quia sicut dicitur ibidem: „Si dixeritis: vires non suppetunt, qui inspector est cordis, ipse intelligit et salvatorem anime, quem nichil fallit 20 et reddit unicuique secundum opera sua.“ Quidquid enim perit in ecclesia dei propter defectum pastorum, totum ab eis exi- getur in iudicio, sicut confitetur Jacob ad Laban, cuius oves pascebat, Gen. XXI: „Ego omne dampnum reddebam tibi, quid- quid furto peribat, a me exigebas“. Exo. III: „Sanguinem eius de manu tua requiram“, dicitur pastori sive prelato. Si autem cetera predictorum prelatos carnales non moveant, hoc debet saltem movere, quoniam cum spiritualis potestas ecclesie, que in predicacionibus exercendis, in confessionibus audiendis, in penitenciis iniungendis maxime consistit, eis pedetentim subri- piatur, „frustratim enim lupus comedit agnum“, XIII. q. I., id est, postquam ex toto translata fuerit ab ipsis prelatis ad illos, qui iam racione ordinis sui vel concessionis apostolice illam sibi arrogant potestatem, ipso facto iurisdiccio negociorum fo- rensium, que ipsis prelatis lucrosa existit, necnon et possessio 35 bonorum ecclesie temporalium aput illos prelatos diucius non manebit. Cur enim habebunt carnalia bona ecclesie, qui spiri- 24) Ехо. (?) А. a) Cum — usque ad vocem ultimam huius signi obiecit om. ed. (cf. infra p. 314, n. a). b) spiritus sancti A.
310 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 5 25 30 qui vos oderunt.“ Pseudo vero prophete proximos ledunt et diffamant. Unde super illud Jeremie XXIII: „A prophetis Jeru- salem egressa est pollucio super omnem terram“, dicit Glossa: „Non sufficit eos proximos ledere, sed quos semel oderunt, per totum orbem conantur diffamare.“ Illi ergo predicatores, qui odiunt illos, quos inimicos reputant et eos diffamant, non vi- dentur veri apostoli, sed pseudo. Cuma) igitur veritas divine scripture sit infallibilis, Mt. XXIII°: „Celum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt“, et spiritus sanctus, qui lo- 1o cutus est in apostolo prophetante, ut ostensum est supra c. 1]. mentiri non possit, — non enim voluntate humana allata est aliquando prophecia, sed spiritu sanctob) inspirati locuti sunt sancti dei omnes, ut legitur II. Petri primo: restat, ut omnes, qui ecclesiam defensare tenentur, surgant ad eius defensionem 15 iuxta illud Proverbiorum XXIII: „Erue eos, qui ducuntur ad mortem, et eos, qui trahuntur ad interitum, liberare non cesses" — nec pretendant frivolas excusandas excusaciones, quia sicut dicitur ibidem: „Si dixeritis: vires non suppetunt, qui inspector est cordis, ipse intelligit et salvatorem anime, quem nichil fallit 20 et reddit unicuique secundum opera sua.“ Quidquid enim perit in ecclesia dei propter defectum pastorum, totum ab eis exi- getur in iudicio, sicut confitetur Jacob ad Laban, cuius oves pascebat, Gen. XXI: „Ego omne dampnum reddebam tibi, quid- quid furto peribat, a me exigebas“. Exo. III: „Sanguinem eius de manu tua requiram“, dicitur pastori sive prelato. Si autem cetera predictorum prelatos carnales non moveant, hoc debet saltem movere, quoniam cum spiritualis potestas ecclesie, que in predicacionibus exercendis, in confessionibus audiendis, in penitenciis iniungendis maxime consistit, eis pedetentim subri- piatur, „frustratim enim lupus comedit agnum“, XIII. q. I., id est, postquam ex toto translata fuerit ab ipsis prelatis ad illos, qui iam racione ordinis sui vel concessionis apostolice illam sibi arrogant potestatem, ipso facto iurisdiccio negociorum fo- rensium, que ipsis prelatis lucrosa existit, necnon et possessio 35 bonorum ecclesie temporalium aput illos prelatos diucius non manebit. Cur enim habebunt carnalia bona ecclesie, qui spiri- 24) Ехо. (?) А. a) Cum — usque ad vocem ultimam huius signi obiecit om. ed. (cf. infra p. 314, n. a). b) spiritus sancti A.
Strana 311
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 311 tualia non ministrant? I. Cor. IX: „Nescitis, quoniam qui in sacrario laborant, de sacrario edere debent, et qui altari deser- viunt, de altari participantur?“ Sicut corpus sine anima non vivit, ita nec bona ecclesie temporalia sine spiritualibus diu stabunt, I. Cor. III: „Si quis obiecit.“ Tricesimum quintum signum est, quoniam pseudo, cum examinantur sive probantur, utrum sint veri apostoli vel men- daces, non pacienter sustinenta), sed pocius illos, qui sic pro- bare eos volunt, persecuntur [et] se iungunt ad persequendum illos eis, qui per terrenas potestates veritatem persecuntur, sicut 10 quidam fecerunt pseudo in primitiva ecclesia contra episcopum Ephesinum, cui dicit dominus Apok. II: „Scio“, id est approbo, „opera tua et laborem tuum“, id est tribulacionem, „et quoniam non potes sustinere malos.“ Glossa: "Quin emendes et expel- las". „Et probasti eos, qui dicunt apostolos se esse, et non sunt." Glossa: „Id est Jeos, qui missos se a deo dicunt, ut facilius decipiant.“ „Et invenisti eos mendaces, et pacienciam habes." Glossa: „Id est in hiis, qui convictib) per terrenas potestates vim ingerunt“. None) sunt veri apostoli, sed pseudo. Tricesimum sextum signum est, quod veri apostoli non 20 vadunt predicatum eis, qui per alios sunt conversi, sed pocius sese accingunt] ad alios convertendos, qui nondum sunt con- versi, „ne super alienum edificiumd) edificent“, sicut fecit bea- tus Paulus, Rom. XV e): „Ita laboravi, ut ab Jerusalem per cir- cuitum usque [ad] Illiricum [mare] repleverim ewangelium 25 Christi.“ Glossa: „Id est plene predicaverim.“ „In quo magna spiritus sancti apparet virtus, quodf) tot gentiles per me ewan- gelium receperunt.“ [Et infra:] „Sic autem [f. 194b] predicavi ewangelium, non ubi nominatus est Christus, ne super alienum fundamentum edificarem.“ Glossa: „Ne predicarem iam per alios 30 conversis.“ Item II. Cor. X: „Non sumus in inmensum glo- riantes in alienis laboribus.“ Glossa: „Ubi alius fundamentum posuisset. Hoc enim [facere] esset gloriari in inmensum.“ Item in eodem: „Non habentes spem gloriari in aliena regula“, [sci- licet] „in hiis, que preparata sunt.“ Glossa: „Ab aliis predica- 35 15 6) 35m A. 20) 36m A. a) quod faciunt veri apostoli add. ed. b) In malis, quae ipsi con- e) Rom. iuncti ed. c) Non — pseudo om. ed. d) fundamentum ed. 15 ed. f) ita ed.; et A.
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 311 tualia non ministrant? I. Cor. IX: „Nescitis, quoniam qui in sacrario laborant, de sacrario edere debent, et qui altari deser- viunt, de altari participantur?“ Sicut corpus sine anima non vivit, ita nec bona ecclesie temporalia sine spiritualibus diu stabunt, I. Cor. III: „Si quis obiecit.“ Tricesimum quintum signum est, quoniam pseudo, cum examinantur sive probantur, utrum sint veri apostoli vel men- daces, non pacienter sustinenta), sed pocius illos, qui sic pro- bare eos volunt, persecuntur [et] se iungunt ad persequendum illos eis, qui per terrenas potestates veritatem persecuntur, sicut 10 quidam fecerunt pseudo in primitiva ecclesia contra episcopum Ephesinum, cui dicit dominus Apok. II: „Scio“, id est approbo, „opera tua et laborem tuum“, id est tribulacionem, „et quoniam non potes sustinere malos.“ Glossa: "Quin emendes et expel- las". „Et probasti eos, qui dicunt apostolos se esse, et non sunt." Glossa: „Id est Jeos, qui missos se a deo dicunt, ut facilius decipiant.“ „Et invenisti eos mendaces, et pacienciam habes." Glossa: „Id est in hiis, qui convictib) per terrenas potestates vim ingerunt“. None) sunt veri apostoli, sed pseudo. Tricesimum sextum signum est, quod veri apostoli non 20 vadunt predicatum eis, qui per alios sunt conversi, sed pocius sese accingunt] ad alios convertendos, qui nondum sunt con- versi, „ne super alienum edificiumd) edificent“, sicut fecit bea- tus Paulus, Rom. XV e): „Ita laboravi, ut ab Jerusalem per cir- cuitum usque [ad] Illiricum [mare] repleverim ewangelium 25 Christi.“ Glossa: „Id est plene predicaverim.“ „In quo magna spiritus sancti apparet virtus, quodf) tot gentiles per me ewan- gelium receperunt.“ [Et infra:] „Sic autem [f. 194b] predicavi ewangelium, non ubi nominatus est Christus, ne super alienum fundamentum edificarem.“ Glossa: „Ne predicarem iam per alios 30 conversis.“ Item II. Cor. X: „Non sumus in inmensum glo- riantes in alienis laboribus.“ Glossa: „Ubi alius fundamentum posuisset. Hoc enim [facere] esset gloriari in inmensum.“ Item in eodem: „Non habentes spem gloriari in aliena regula“, [sci- licet] „in hiis, que preparata sunt.“ Glossa: „Ab aliis predica- 35 15 6) 35m A. 20) 36m A. a) quod faciunt veri apostoli add. ed. b) In malis, quae ipsi con- e) Rom. iuncti ed. c) Non — pseudo om. ed. d) fundamentum ed. 15 ed. f) ita ed.; et A.
Strana 312
312 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 10 15 25 30 toribus, quia hiis predicabat apostolus, quibus non erat anunc- ciatum, ut gloriam suo labore quereret.“ Illi ergo predicatores, qui non vadunt ad convertendos, sed pocius ad conversos, ha- bentes proprios apostolos, id est proprios episcopos et sacer- 5 dotes proprios, et ita gloriantur in plebibus alienis, non sunt veri apostoli, sed pseudoa). Tricesimum septimum signum est, quod veri apostoli, quando mittuntur, vadunt in suam legacionem, non ad alie- nam, sicut Paulus ad gentiles missus, ivit predicaturus ad illos. Act. XIIIIb): „Segregate michi Paulum et Barnabam in opus, ad quod assumpsi eos.“ Glossa: „Juxta edictum Jacobi Cephe et Johannis ad magist eri]um gencium profectus est.“ Sed illos predicatores, quosc) prius spiritus sanctus constituit supra pedes suos, (in qua specie situs minus tangitur terra), [id est illos pre- dicatores, qui minus habent de bonis terrenis, propter quod ex- pediciores sunt ad mittendum, quocumque domino placet, illos inquam misit dominus ad predicandum, non orthodoxis, sed in- fidelibus], sicut Ezechielem priusd) spiritus domini constituit super pedes suose), tunc primo dixit ei: „Fili hominis, ecce, 20 ego mitto te ad gentes apostatrices, que recesserunt a me“, id est „ad Judeos, ad hereticos et illos gentiles, qui aliquando fuerunt christiani, sicut sunt Egypcii et Babylonii, et omnes, qui tenent legem Macometi.“ Tales vero si vadantf) ad ortho- doxos, qui proprios habent apostolos, scilicet episcopos suos et presbiteros suos, non vadunt in suam legacionem, sed in alie- nam. Unde non sunt veri apostoli, sed pseudo. Et summe timendum est, ne per tales periclitetur ecclesia, nisi expellantur ab ea, sicut accidit de Yona, qui cum a domino missus fuisset Nyniven, que interpretatur „spaciosa“, non ivit illuc; sed fugere voluit a facie domini in Tharsum, que interpretatur „exploracio gaudii.“ Et ideo navis, in qua transfretares) voluit in Tharsyn, periclitabatur, donec inde eiectus est ipse Jonas, Jonae I. et II. Ita isti missi ad predicandum „Nynivitis“, id est illis, qui am- bulant in spaciosa, que ducit ad mortem, id est infidelibus 35 7) 37m a) seu pseudo add. in m. A. b) Act. 13 ed. c) qui stant super pedes suos ed. d) Unde Ezech. 2 „Postquam“ ed. e) in qua specie situs minus tangitur terra uncis repetitur in ed. f) vadunt ed. g) in quam ascenderat, ut transfretaret in Tharsin ed.
312 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 10 15 25 30 toribus, quia hiis predicabat apostolus, quibus non erat anunc- ciatum, ut gloriam suo labore quereret.“ Illi ergo predicatores, qui non vadunt ad convertendos, sed pocius ad conversos, ha- bentes proprios apostolos, id est proprios episcopos et sacer- 5 dotes proprios, et ita gloriantur in plebibus alienis, non sunt veri apostoli, sed pseudoa). Tricesimum septimum signum est, quod veri apostoli, quando mittuntur, vadunt in suam legacionem, non ad alie- nam, sicut Paulus ad gentiles missus, ivit predicaturus ad illos. Act. XIIIIb): „Segregate michi Paulum et Barnabam in opus, ad quod assumpsi eos.“ Glossa: „Juxta edictum Jacobi Cephe et Johannis ad magist eri]um gencium profectus est.“ Sed illos predicatores, quosc) prius spiritus sanctus constituit supra pedes suos, (in qua specie situs minus tangitur terra), [id est illos pre- dicatores, qui minus habent de bonis terrenis, propter quod ex- pediciores sunt ad mittendum, quocumque domino placet, illos inquam misit dominus ad predicandum, non orthodoxis, sed in- fidelibus], sicut Ezechielem priusd) spiritus domini constituit super pedes suose), tunc primo dixit ei: „Fili hominis, ecce, 20 ego mitto te ad gentes apostatrices, que recesserunt a me“, id est „ad Judeos, ad hereticos et illos gentiles, qui aliquando fuerunt christiani, sicut sunt Egypcii et Babylonii, et omnes, qui tenent legem Macometi.“ Tales vero si vadantf) ad ortho- doxos, qui proprios habent apostolos, scilicet episcopos suos et presbiteros suos, non vadunt in suam legacionem, sed in alie- nam. Unde non sunt veri apostoli, sed pseudo. Et summe timendum est, ne per tales periclitetur ecclesia, nisi expellantur ab ea, sicut accidit de Yona, qui cum a domino missus fuisset Nyniven, que interpretatur „spaciosa“, non ivit illuc; sed fugere voluit a facie domini in Tharsum, que interpretatur „exploracio gaudii.“ Et ideo navis, in qua transfretares) voluit in Tharsyn, periclitabatur, donec inde eiectus est ipse Jonas, Jonae I. et II. Ita isti missi ad predicandum „Nynivitis“, id est illis, qui am- bulant in spaciosa, que ducit ad mortem, id est infidelibus 35 7) 37m a) seu pseudo add. in m. A. b) Act. 13 ed. c) qui stant super pedes suos ed. d) Unde Ezech. 2 „Postquam“ ed. e) in qua specie situs minus tangitur terra uncis repetitur in ed. f) vadunt ed. g) in quam ascenderat, ut transfretaret in Tharsin ed.
Strana 313
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 313 supradictis, non vadunt ad eos iuxta preceptum domini, sed aliorsum convertuntur, fugientes a facie domini „in Tharsin“, que interpretatur „exploracio gaudii“ sive „leticie“, [id est] va- dunt ad illos, qui recipiunt eos letanter et cum gaudio et bene procurant eos, id est ad bonos et ad devotos christianos. Et ideo timendum est valde, ne navis, in qua sunt, id est ecclesia, periclitetur, nisi ipsi eiciantur aut nisi eant in suam legacionem. Et ideo non sine causa dixit apostolus de talibus pseudo II. Thi. III: „Et hos devita.“ Glossa: „Tales“, quasi diceret, dum sunt tales, id est pseudo, devita eos. Tricesimum octavum signum est, quoniam veri apostoli non iactanter a) locuntur, nec sibi attribuunt, nisi que facit do- minus per eos; Ro. XV. dicit Paulus : „Non audeo enim aliquid loqui eorum, que per me non effecit deus.“ Glossa: „Id est loquor tantum, que per me“, id est „ministerio meo Christus 15 effecit.“ Illi ergo, qui multa iactanter loquntur et nisi sibi attri- buunt, que per eos fiuntb), non sunt veri apostoli, sed pseudo. Tricesimum nonum signum est, quod veri apostoli non in- tendunt nec nituntur racionibus loycis aut sophisticis, I. Cor. II: „Veni non in sublimitate sermonis aut sapiencie.“ Glossa: [„Non 20 veni], ut racionibus loycis aut sophisticis illud confirmarem." Illi ergo predicatores, qui huiusmodi racionibus intendunt et innituntur, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Exemplume) de Clemente obiciente Petro de pulice et camelo. Quadragesimum signum est, quoniam veri apostoli non 25 amant carnaliterd), sed odio habent, quidquid obsistit eis in ser- vicio dei, Luce XIIII: „Qui non odit patrem suum et matrem suam et sorores et fratres, adhuc autem animam suam propter me, non potest esse meus discipulus.“ Glossa: „Id est, qui non odit, quidquid ei obsistit in servicio dei, non est dignus meo 30 apostolatu vele) discipulatu, nec potest in eo permanere, sicut Judas“f). Cum ergo veri apostoli sint veri discipuli domini, re- linquitur, quod illi predicatores, qui nepotes et consangwineos, quamvis indignos, promovent ad proventus et honores eccle- 10 [25) 40mp. a) iactantur A ; ita et infra. b) non fiunt false A et ed. c) Exem- plum — camelo om. ed. d) carnalia ed. e) apostolatu vel om. ed. f) sicut Judas om. ed. 11) 38m A. [18) 39m]. 35
De periculis novissimorum temporum, cap. 14. 313 supradictis, non vadunt ad eos iuxta preceptum domini, sed aliorsum convertuntur, fugientes a facie domini „in Tharsin“, que interpretatur „exploracio gaudii“ sive „leticie“, [id est] va- dunt ad illos, qui recipiunt eos letanter et cum gaudio et bene procurant eos, id est ad bonos et ad devotos christianos. Et ideo timendum est valde, ne navis, in qua sunt, id est ecclesia, periclitetur, nisi ipsi eiciantur aut nisi eant in suam legacionem. Et ideo non sine causa dixit apostolus de talibus pseudo II. Thi. III: „Et hos devita.“ Glossa: „Tales“, quasi diceret, dum sunt tales, id est pseudo, devita eos. Tricesimum octavum signum est, quoniam veri apostoli non iactanter a) locuntur, nec sibi attribuunt, nisi que facit do- minus per eos; Ro. XV. dicit Paulus : „Non audeo enim aliquid loqui eorum, que per me non effecit deus.“ Glossa: „Id est loquor tantum, que per me“, id est „ministerio meo Christus 15 effecit.“ Illi ergo, qui multa iactanter loquntur et nisi sibi attri- buunt, que per eos fiuntb), non sunt veri apostoli, sed pseudo. Tricesimum nonum signum est, quod veri apostoli non in- tendunt nec nituntur racionibus loycis aut sophisticis, I. Cor. II: „Veni non in sublimitate sermonis aut sapiencie.“ Glossa: [„Non 20 veni], ut racionibus loycis aut sophisticis illud confirmarem." Illi ergo predicatores, qui huiusmodi racionibus intendunt et innituntur, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Exemplume) de Clemente obiciente Petro de pulice et camelo. Quadragesimum signum est, quoniam veri apostoli non 25 amant carnaliterd), sed odio habent, quidquid obsistit eis in ser- vicio dei, Luce XIIII: „Qui non odit patrem suum et matrem suam et sorores et fratres, adhuc autem animam suam propter me, non potest esse meus discipulus.“ Glossa: „Id est, qui non odit, quidquid ei obsistit in servicio dei, non est dignus meo 30 apostolatu vele) discipulatu, nec potest in eo permanere, sicut Judas“f). Cum ergo veri apostoli sint veri discipuli domini, re- linquitur, quod illi predicatores, qui nepotes et consangwineos, quamvis indignos, promovent ad proventus et honores eccle- 10 [25) 40mp. a) iactantur A ; ita et infra. b) non fiunt false A et ed. c) Exem- plum — camelo om. ed. d) carnalia ed. e) apostolatu vel om. ed. f) sicut Judas om. ed. 11) 38m A. [18) 39m]. 35
Strana 314
314 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist 10, c. 11. siasticos contra dei voluntatem, vel aliud faciunt, quod eis ob- sistit in servicio dei, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Quadragesimum primum signum est, quod veri apostoli non procurant sibi amicicias huius seculi, Jacobi IIII: „Qui wlt amicus fieri huius seculi, inimicus dei constituitur“, id est sta- tuetur. Illi ergo predicatores, qui sibi procurant amicicias huius seculi, non sunt veri apostoli, sed pseudoa). Quadragesimum secundum signumb) est, quoniam cum pseudo ex potestate, quam habent, non suntc) ewangeliste aut 10 dispensatores sacramentorum, tamen vivere volunt de ewan- gelio, non de labore manuum, contra illud apostoli II. Thy. III: „Neque gratis manduca vilmus panem ab aliquo“, etc. Glossa „Tunc isti pseudo multo magis vivere debent de labore, qui non habent potestatem aut auctoritatem, quam habemus“, sci- licet potestatem „vivendi de ewangelio.“ Et hoc expressius dicit Augustinus in libro De opere monachorum in hiis verbis: „Isti autem fratres nostri temere sibi arrogant, quantum estimo, quod leiusmodi habeant potestatem, scilicet vivendi de evangelio. Si enim] ewangelisted) sunt, si ministri altaris sunt, si dispensatores 20 sacramentorum sunt, fateor, habent.“ Quasi dicat, „si tales non sunt, non habent potestatem vivendi de ewangelio.“ Illi ergo predicatores, qui cum non habeant potestatem vivendi de ewan- gelio aut dispendendi sacramenta ecclesiastica, utpote quiae) plebem non habent nec presunt regimini animarum, vivere 25 volunt de ewangelio, non sunt veri apostoli, sed pseudo, et 5 15 cetera. 3) XaLIm A. ſrecte 9] A alia manu. 8) XLnIIm A. Hoc signum habetur ante in 10 a) post hane vocem sequuntur in ed. duae sententiae, quarum prima in- 30 cipit hisce vocibus: Cum igitur veritas divinae scripturae sit infallibilis; ex- plicit autem altera hoc modo: Igitur sicut corpus sine anima non vivit, ita nec bona ecclesiae corporalia sine spiritualibus diu stabunt, l. q. 1. cap. „Si quis obiecerit" (vide supra p. 310, lin. 7 sq.). Hic est etiam finis totius tractatus „De periculis novissimorum temporum“, ut in editione Constantiensi b) hoc signum ponitur in editione prout signum nonum (p. 60). 35 legitur (p. 72). c) sint ed. e) qui ed. d) dei ew. A; sicut A et cd.
314 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist 10, c. 11. siasticos contra dei voluntatem, vel aliud faciunt, quod eis ob- sistit in servicio dei, non sunt veri apostoli, sed pseudo. Quadragesimum primum signum est, quod veri apostoli non procurant sibi amicicias huius seculi, Jacobi IIII: „Qui wlt amicus fieri huius seculi, inimicus dei constituitur“, id est sta- tuetur. Illi ergo predicatores, qui sibi procurant amicicias huius seculi, non sunt veri apostoli, sed pseudoa). Quadragesimum secundum signumb) est, quoniam cum pseudo ex potestate, quam habent, non suntc) ewangeliste aut 10 dispensatores sacramentorum, tamen vivere volunt de ewan- gelio, non de labore manuum, contra illud apostoli II. Thy. III: „Neque gratis manduca vilmus panem ab aliquo“, etc. Glossa „Tunc isti pseudo multo magis vivere debent de labore, qui non habent potestatem aut auctoritatem, quam habemus“, sci- licet potestatem „vivendi de ewangelio.“ Et hoc expressius dicit Augustinus in libro De opere monachorum in hiis verbis: „Isti autem fratres nostri temere sibi arrogant, quantum estimo, quod leiusmodi habeant potestatem, scilicet vivendi de evangelio. Si enim] ewangelisted) sunt, si ministri altaris sunt, si dispensatores 20 sacramentorum sunt, fateor, habent.“ Quasi dicat, „si tales non sunt, non habent potestatem vivendi de ewangelio.“ Illi ergo predicatores, qui cum non habeant potestatem vivendi de ewan- gelio aut dispendendi sacramenta ecclesiastica, utpote quiae) plebem non habent nec presunt regimini animarum, vivere 25 volunt de ewangelio, non sunt veri apostoli, sed pseudo, et 5 15 cetera. 3) XaLIm A. ſrecte 9] A alia manu. 8) XLnIIm A. Hoc signum habetur ante in 10 a) post hane vocem sequuntur in ed. duae sententiae, quarum prima in- 30 cipit hisce vocibus: Cum igitur veritas divinae scripturae sit infallibilis; ex- plicit autem altera hoc modo: Igitur sicut corpus sine anima non vivit, ita nec bona ecclesiae corporalia sine spiritualibus diu stabunt, l. q. 1. cap. „Si quis obiecerit" (vide supra p. 310, lin. 7 sq.). Hic est etiam finis totius tractatus „De periculis novissimorum temporum“, ut in editione Constantiensi b) hoc signum ponitur in editione prout signum nonum (p. 60). 35 legitur (p. 72). c) sint ed. e) qui ed. d) dei ew. A; sicut A et cd.
Strana 315
De periculis n. t., c. 14 et Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 315 Capitulum decimum quartum. Sermo Magistri Guillielmi de Sancto Amore in die sanctorum apostolorum Jacobi et Philippiſa). „Qui amat periculum, peribit in illo. [Factus] iste est sermo domini in corde meo quasi ignis exestuans." Verbum secundumb) propositum scribitur III° Jeremiec), qui propter verbum domini, quod anuncciabat, multa ob- probria sustinuit et tribulacionesd), et tandem prorupit in hec verba, dicens: „Factus est sermo domini“, etc. Et subdit: „Au- divi multorum contumelias et terrores. Dominus autem mecum 10 est, tanquam bellator fortis. Hec verba sunt ipsius prophete et hec verba pro me pos- sum dicere. Ego scio quedam pericula ecclesie inminere, et non potest essee), quin eveniant. Unde non possum tacere, sed oportet, quod ea manifestef), secundum quod possum ex scrip- 15 turis elicere, scilicets) quia non placet omnibus audire huius- modi pericula, ideo quidam audientes me de hiis loqui], deri- dent h). Sed i) hoc est ad utilitatem meam, et ideo non obmit- tam veritatem dicere, que est toti ecclesie utilis. Et ut possim ardencius et diligencius starek), in principio rogemus domi- 20 num, etc. „Qui amat periculum, peribit in illo". Verbum l) bene scribi- tur illud in Ecclesiastico. In quo ostenditur, quomodo illi, qui pro posse suo amant et querunt periculum, necesse habent perire in illom). Et hoc est, quod dicitur Ysaie: „Propterea ductus est 25 4) Nota bene (et compara?) ad presens tempus A. 4) Eccli. 3° A. 6) Hiere. 3° A. 22) Ecci. 3° A. 25) Esa. 5° A. a) in cod. A sequens sermo Mag. Guillielmi de Sancto Amore non ponitur prout sermo distinatus, sed inseritur tractatui „De periculis novissimorum tem- porum“ prout „capitollum decimum quartum“. In oditione Constant. sermo hic 30 legitur pp. 491—506, „desumptus ex illo codice, qui Basiliae impressus est anno domini 1555, sed sublatis mendis innumeris“ (cf. Indicem). b) Verbum se- cundo propositum ed. c) in Jeremia cap. 20 ed. d) et ignominias add. ed. e) fieri add. ed. 1) ita ca.; quod manifeste, secundum A. s) ita ed.; sed A. h) et detrahunt mihi add. ed. i) Sed habeo veritatem mecum. Unde si me derident add. ed. k) facere..oremus ed. 1) Verbum istud scribitur in Ecclesiastico cap. 3 ita ed., cuius textus etiam inferius plures varias lectiones praebet; quas omnes annotare non curavimus, quoniam de manibus editoris proveniunt. m) illis false A. 35
De periculis n. t., c. 14 et Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 315 Capitulum decimum quartum. Sermo Magistri Guillielmi de Sancto Amore in die sanctorum apostolorum Jacobi et Philippiſa). „Qui amat periculum, peribit in illo. [Factus] iste est sermo domini in corde meo quasi ignis exestuans." Verbum secundumb) propositum scribitur III° Jeremiec), qui propter verbum domini, quod anuncciabat, multa ob- probria sustinuit et tribulacionesd), et tandem prorupit in hec verba, dicens: „Factus est sermo domini“, etc. Et subdit: „Au- divi multorum contumelias et terrores. Dominus autem mecum 10 est, tanquam bellator fortis. Hec verba sunt ipsius prophete et hec verba pro me pos- sum dicere. Ego scio quedam pericula ecclesie inminere, et non potest essee), quin eveniant. Unde non possum tacere, sed oportet, quod ea manifestef), secundum quod possum ex scrip- 15 turis elicere, scilicets) quia non placet omnibus audire huius- modi pericula, ideo quidam audientes me de hiis loqui], deri- dent h). Sed i) hoc est ad utilitatem meam, et ideo non obmit- tam veritatem dicere, que est toti ecclesie utilis. Et ut possim ardencius et diligencius starek), in principio rogemus domi- 20 num, etc. „Qui amat periculum, peribit in illo". Verbum l) bene scribi- tur illud in Ecclesiastico. In quo ostenditur, quomodo illi, qui pro posse suo amant et querunt periculum, necesse habent perire in illom). Et hoc est, quod dicitur Ysaie: „Propterea ductus est 25 4) Nota bene (et compara?) ad presens tempus A. 4) Eccli. 3° A. 6) Hiere. 3° A. 22) Ecci. 3° A. 25) Esa. 5° A. a) in cod. A sequens sermo Mag. Guillielmi de Sancto Amore non ponitur prout sermo distinatus, sed inseritur tractatui „De periculis novissimorum tem- porum“ prout „capitollum decimum quartum“. In oditione Constant. sermo hic 30 legitur pp. 491—506, „desumptus ex illo codice, qui Basiliae impressus est anno domini 1555, sed sublatis mendis innumeris“ (cf. Indicem). b) Verbum se- cundo propositum ed. c) in Jeremia cap. 20 ed. d) et ignominias add. ed. e) fieri add. ed. 1) ita ca.; quod manifeste, secundum A. s) ita ed.; sed A. h) et detrahunt mihi add. ed. i) Sed habeo veritatem mecum. Unde si me derident add. ed. k) facere..oremus ed. 1) Verbum istud scribitur in Ecclesiastico cap. 3 ita ed., cuius textus etiam inferius plures varias lectiones praebet; quas omnes annotare non curavimus, quoniam de manibus editoris proveniunt. m) illis false A. 35
Strana 316
310 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 5 15 20 25 populus in captivitatem, quia non habet scienciam.“ Anima enim sine sciencia perita). Salomon: „Iniquitate sua morietur, quia non habet disciplinam, et in multitudine stulticie sue deci- pietur.“ Peccator, scilicet qui non habet disciplinam, quia hii, qui non habent scienciam de vitandis periculis, peribunt. Omnia mortalia peccata pericula sunt, nec quelibet pericula, sed peri- cula mortis eterne. Sed inter pericula parva et magna id, quod est duorum vel trium vel decem vel centum, est magnum peri- culumb), et ideo de tali periculo, quod est omnibus commune, 10 est maxime timendume). Unde quidam mirantur, quare ego non predicem de lu- xuria, superbia, avaricia et gula, sed de peccato ypocrisis spe- cialiter; et eciam detrahunt michi aput magnates et in curia domini pape; et [dicunt], quod ego non predico contra pompam mundi nec contra luxuriam, sed contra ypocritas tantum. Sed hec est racio, quia ego facio: quia si medicus aliquis esset, qui totum haberet mundum in cura sua et videret, quod fere omnes essent in una magna infirmitate, et duo vel tres haberent unam modicam infirmitatem, non reputaretur ille bonus medicus, nisi maiorem curam et sollicitudinem adhiberet illi gravi infirmitati [omnium], quam modice infirmitati istorum duorum vel trium. Sic et in hac parte dico, quod omnia peccata mortalia, quot- quot sunt, sunt pericula; sed totus mundus hec peccata non facit, quia nec regnat in bonis religiosis luxuria, nec in bonis arti- busd) regnat avaricia, et sic de aliis. Et ideo [dico a pari, quia periculum aliorum peccatorum non est commune omnibus, sicud est peccatum ypocrisis, quo fere tota ecclesia vel pro maiori parte infecta est, et ideo de tali periculo valde est utile pre- dicare, ut illi, qui audiunt, ab hoc possint se custodire. Unde 30 obmissa communi delectacionee) et laude sanctorum aposto- lorum Philippi et Jacobi, quorumf) est festum, de istis periculis videamus. Circa hec pericula quinque possunt notari. Primo enim ostendendum est, quod hec pericula debent 35 venire. Secundo, quod sunt5) hec pericula. Tercio, per quos 2) Prover. 5 A. a) ita emend. in ed.; anima enim sciencia sive peribit (sic) A. b) post hanc vocem add. in ed.: Sed periculum, quod omnibus et toti ecclesiae im- d) activis false ed. minet, maximum est periculum. c) curandum ed. g) quae sint ed. 40 e) omissa commendatione ed. f) hodie add. ed.
310 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 5 15 20 25 populus in captivitatem, quia non habet scienciam.“ Anima enim sine sciencia perita). Salomon: „Iniquitate sua morietur, quia non habet disciplinam, et in multitudine stulticie sue deci- pietur.“ Peccator, scilicet qui non habet disciplinam, quia hii, qui non habent scienciam de vitandis periculis, peribunt. Omnia mortalia peccata pericula sunt, nec quelibet pericula, sed peri- cula mortis eterne. Sed inter pericula parva et magna id, quod est duorum vel trium vel decem vel centum, est magnum peri- culumb), et ideo de tali periculo, quod est omnibus commune, 10 est maxime timendume). Unde quidam mirantur, quare ego non predicem de lu- xuria, superbia, avaricia et gula, sed de peccato ypocrisis spe- cialiter; et eciam detrahunt michi aput magnates et in curia domini pape; et [dicunt], quod ego non predico contra pompam mundi nec contra luxuriam, sed contra ypocritas tantum. Sed hec est racio, quia ego facio: quia si medicus aliquis esset, qui totum haberet mundum in cura sua et videret, quod fere omnes essent in una magna infirmitate, et duo vel tres haberent unam modicam infirmitatem, non reputaretur ille bonus medicus, nisi maiorem curam et sollicitudinem adhiberet illi gravi infirmitati [omnium], quam modice infirmitati istorum duorum vel trium. Sic et in hac parte dico, quod omnia peccata mortalia, quot- quot sunt, sunt pericula; sed totus mundus hec peccata non facit, quia nec regnat in bonis religiosis luxuria, nec in bonis arti- busd) regnat avaricia, et sic de aliis. Et ideo [dico a pari, quia periculum aliorum peccatorum non est commune omnibus, sicud est peccatum ypocrisis, quo fere tota ecclesia vel pro maiori parte infecta est, et ideo de tali periculo valde est utile pre- dicare, ut illi, qui audiunt, ab hoc possint se custodire. Unde 30 obmissa communi delectacionee) et laude sanctorum aposto- lorum Philippi et Jacobi, quorumf) est festum, de istis periculis videamus. Circa hec pericula quinque possunt notari. Primo enim ostendendum est, quod hec pericula debent 35 venire. Secundo, quod sunt5) hec pericula. Tercio, per quos 2) Prover. 5 A. a) ita emend. in ed.; anima enim sciencia sive peribit (sic) A. b) post hanc vocem add. in ed.: Sed periculum, quod omnibus et toti ecclesiae im- d) activis false ed. minet, maximum est periculum. c) curandum ed. g) quae sint ed. 40 e) omissa commendatione ed. f) hodie add. ed.
Strana 317
Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 317 venient hec pericula. Quarto, quibus modis hec pericula mit- tentura) in mundum. Quinto, quomodo isti, per quos venient, sunt congnoscibiles. Primo ergo videndum est, quod hec pericula debent venire, et [quod debeant venire], ostendo per has auctoritates, scilicet per apostolum et ipsum Christum. Apostolus enim dicit ad Thi.: „Hoc autem scitote, quod in novissimis temporibus instabunt tempora periculosa.“ Ergo pericula venient. Sed Christus dicit in ewangelio, quod „erit ante tanta tribulacio, qualis non fuit ab inicio mundi“; et dicit inter pericula, que minatur debere 10 venire ante ipsum Antichristumb). Et posset probari hoc per alios testes, sed isti sufficiunt. Unde constat, quod pericula venient. Secundo videndum, que sint hec pericula, que venient. Dicoc) autem vobis, que sint hec pericula, et nichil addam de 15 meo, sed per scripturam ostendam. Dicit II. Jere.d): „Unusquis- que a proximo suo se custodiat et in fratre suo non habebit fiduciam.“ Hoc est magnum periculum, nec solum cor- poris, sed eciam anime, quia de salute anime in nullo potest se homo certificare. De hoc periculo dicitur Mich. Ie): „Noli 20 credere amico, noli confidere in ducef); ab ea, que dormit in sinu tuo, custodi claustra oris tui.“ Nonne hoc est magnum periculum, quod vir uxori sue, cum qua ipse corpus unum est, suum secretum manifestare non poterit? Unde Glossa super illud: „Noli credere amico tuo“ dicit:] „id est pseudoprophetis, qui fingunt se amicos, [f. 195b] et non sunt.“ Pseudo sunt falsi prophetes). Ad idem dicit dominus in ewangelio Mat.: „Frater tradet fratrem in mortem et pater filium et insurgent filii in mortem patris.“ Nonne erit illud magnum periculum? Et in- possibile est hoc non evenire, quia veritas hoc dicit, et ideo 30 oportet, quod eveniant. Multa alia [erunt] pericula, sed hec ad presens vobis dico. Tercio videndum est, per quos hec pericula venient. Sed numquid venient hec pericula per principes vel baronesh)? Certe non principaliter, tamen illi, per quos venient, multos 35 habebunt principesi) pro se. Sed numquid venient per milites a) illi mittent ed. b) Christum ed. c) Dicam recte ed. d) Unde dicitur Jeremiae 9 ed. e) in marg. add. A. f) et in carne false A. h) primo add. ed. g) Pseudoapostoli sunt pseudoprophetae ed. i) et ba- rones add. el. 5 25 40
Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 317 venient hec pericula. Quarto, quibus modis hec pericula mit- tentura) in mundum. Quinto, quomodo isti, per quos venient, sunt congnoscibiles. Primo ergo videndum est, quod hec pericula debent venire, et [quod debeant venire], ostendo per has auctoritates, scilicet per apostolum et ipsum Christum. Apostolus enim dicit ad Thi.: „Hoc autem scitote, quod in novissimis temporibus instabunt tempora periculosa.“ Ergo pericula venient. Sed Christus dicit in ewangelio, quod „erit ante tanta tribulacio, qualis non fuit ab inicio mundi“; et dicit inter pericula, que minatur debere 10 venire ante ipsum Antichristumb). Et posset probari hoc per alios testes, sed isti sufficiunt. Unde constat, quod pericula venient. Secundo videndum, que sint hec pericula, que venient. Dicoc) autem vobis, que sint hec pericula, et nichil addam de 15 meo, sed per scripturam ostendam. Dicit II. Jere.d): „Unusquis- que a proximo suo se custodiat et in fratre suo non habebit fiduciam.“ Hoc est magnum periculum, nec solum cor- poris, sed eciam anime, quia de salute anime in nullo potest se homo certificare. De hoc periculo dicitur Mich. Ie): „Noli 20 credere amico, noli confidere in ducef); ab ea, que dormit in sinu tuo, custodi claustra oris tui.“ Nonne hoc est magnum periculum, quod vir uxori sue, cum qua ipse corpus unum est, suum secretum manifestare non poterit? Unde Glossa super illud: „Noli credere amico tuo“ dicit:] „id est pseudoprophetis, qui fingunt se amicos, [f. 195b] et non sunt.“ Pseudo sunt falsi prophetes). Ad idem dicit dominus in ewangelio Mat.: „Frater tradet fratrem in mortem et pater filium et insurgent filii in mortem patris.“ Nonne erit illud magnum periculum? Et in- possibile est hoc non evenire, quia veritas hoc dicit, et ideo 30 oportet, quod eveniant. Multa alia [erunt] pericula, sed hec ad presens vobis dico. Tercio videndum est, per quos hec pericula venient. Sed numquid venient hec pericula per principes vel baronesh)? Certe non principaliter, tamen illi, per quos venient, multos 35 habebunt principesi) pro se. Sed numquid venient per milites a) illi mittent ed. b) Christum ed. c) Dicam recte ed. d) Unde dicitur Jeremiae 9 ed. e) in marg. add. A. f) et in carne false A. h) primo add. ed. g) Pseudoapostoli sunt pseudoprophetae ed. i) et ba- rones add. el. 5 25 40
Strana 318
318 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. to, c. 11. annatos vel burgenses bene vestitos? Certe non, sed per illos, qui pretendunt speciem sanctitatis exterius, intus vero pleni sunt dolo et malicia. Et quod ita, sic ostendo per apostolum, qui dicita), postquam enumeravit multa pericula ventura, dicit, 5 quod per illos evenient, qui plus de suo honore quam de dei laude querunt b). [Sed quomodo scietur hoc, quod plus honorem suum quam dei laudem querunt?] Unumc) signum est ad hoc, quod plus se quam veritatem diligunt, quia eciam non possunt audire, 10 quod veritas de ipsis dicatur. Unde dicit Gregorius in Pastor. „Qui perverse wlt agere et ad ea ceteros wlt arcere, ipse sibi testis est, quoniam plus [de suo honore, quam de dei laude queritd). Unde signum est ad hoc, quod plus] se quam verita- tem wlt diligi, quam contra se non wlt defendi.“ Et apostolus dicit, quod plus amabunt se quam veritatem, et nolunt, quod de eis malum dicatur. Unde super illud ad Cor.: „In karitate non ficta“, Glossa Augustini: „Pseudo simulant caritatem, ut facilius decipiant.“ Ergo hec pericula sunt venturae) per illos, qui pietatem et caritatem simulant. Unde dicit apostolus: „Nemo 20 vos seducat, volens in religione angelorum“, scilicet in illis, qui videntur angeli, scilicet per honestam conversacionem exterius. Angeli enim nuncii domini, quod exponit dominus, dicens: „Qui videntur enim nuncii dei, per speciem et sanctitatem religionis facile possunt homines decipere.“ Sic ergo patet per predicta 25 [testimonia] sanctorum, quod pericula per illo's] eveniant, qui foris speciem sanctitatis pretendunt ad hoc, ut facilius decipiant. Sed quoniam aliqui sunt, qui melius credunt verbis Christi quam sanctorum, unde testimonium Christi ad hoc inducamf) et tamen sanctis credendum est, sicut Christo, [quia] quod 30 sancti dicunt, Christus dicit, quias) dicitur in ewangelio: „Non vos estis, qui loquimini, sed spiritus patris vestri, qui loquitur in vobis.“ Sed ad maiorem confirmacionem videte, quod Chri- stus ipse dicit [Matth. 24], ubi loquitur de periculis, que ven- tura sunt ante tempora Antichristi. Dicit enim sic: „Multi pseu- 15 35 a) 2. ad Timot. 3 ed. b) et isti erunt pleni peccato et praetendentes „speciem pietatis“, Glossa: „id est religionis“ add. ed. c) unde A. d) querunt A et ed. e) venient ed. 1) ita ed.; inducere A. g) sicut seq. in A.
318 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. to, c. 11. annatos vel burgenses bene vestitos? Certe non, sed per illos, qui pretendunt speciem sanctitatis exterius, intus vero pleni sunt dolo et malicia. Et quod ita, sic ostendo per apostolum, qui dicita), postquam enumeravit multa pericula ventura, dicit, 5 quod per illos evenient, qui plus de suo honore quam de dei laude querunt b). [Sed quomodo scietur hoc, quod plus honorem suum quam dei laudem querunt?] Unumc) signum est ad hoc, quod plus se quam veritatem diligunt, quia eciam non possunt audire, 10 quod veritas de ipsis dicatur. Unde dicit Gregorius in Pastor. „Qui perverse wlt agere et ad ea ceteros wlt arcere, ipse sibi testis est, quoniam plus [de suo honore, quam de dei laude queritd). Unde signum est ad hoc, quod plus] se quam verita- tem wlt diligi, quam contra se non wlt defendi.“ Et apostolus dicit, quod plus amabunt se quam veritatem, et nolunt, quod de eis malum dicatur. Unde super illud ad Cor.: „In karitate non ficta“, Glossa Augustini: „Pseudo simulant caritatem, ut facilius decipiant.“ Ergo hec pericula sunt venturae) per illos, qui pietatem et caritatem simulant. Unde dicit apostolus: „Nemo 20 vos seducat, volens in religione angelorum“, scilicet in illis, qui videntur angeli, scilicet per honestam conversacionem exterius. Angeli enim nuncii domini, quod exponit dominus, dicens: „Qui videntur enim nuncii dei, per speciem et sanctitatem religionis facile possunt homines decipere.“ Sic ergo patet per predicta 25 [testimonia] sanctorum, quod pericula per illo's] eveniant, qui foris speciem sanctitatis pretendunt ad hoc, ut facilius decipiant. Sed quoniam aliqui sunt, qui melius credunt verbis Christi quam sanctorum, unde testimonium Christi ad hoc inducamf) et tamen sanctis credendum est, sicut Christo, [quia] quod 30 sancti dicunt, Christus dicit, quias) dicitur in ewangelio: „Non vos estis, qui loquimini, sed spiritus patris vestri, qui loquitur in vobis.“ Sed ad maiorem confirmacionem videte, quod Chri- stus ipse dicit [Matth. 24], ubi loquitur de periculis, que ven- tura sunt ante tempora Antichristi. Dicit enim sic: „Multi pseu- 15 35 a) 2. ad Timot. 3 ed. b) et isti erunt pleni peccato et praetendentes „speciem pietatis“, Glossa: „id est religionis“ add. ed. c) unde A. d) querunt A et ed. e) venient ed. 1) ita ed.; inducere A. g) sicut seq. in A.
Strana 319
Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 319 doprophete surgent et seducent multos.“ Glossa: „Qui in hu- militate et falsa religione ambulant.“ Et isti multos decipient; unde dicit apostolus: „Nam huius modi] pseudoapostoli sunt operarii subdoli et transfigurantes se in apostolos Christi. Et non est mirum. Ipse enim angelus Sathane transfiguravit se in angelum lucis. Nec est magnum mirum, si ministri eius trans- figura[n't se in apostolos, qui sunt ministri dei.“ Super illud verbum 1„Subdoli“] Glossa Augustini: „Callide sub specie reli- gionis decipientes." Sed dicet aliquis: Dominea), bene videmus, quod pericula 10 per tales venient, qui pretendunt speciem dignitatis et sancti- tat's, sed tamen de bonisb) hoc non est verum. Bene, concedo hoc, sed tamen istorum, per quos pericula venient, erunt opera de genere bonorum. Non miremini, quod prophetas predicatores voco, [quia dicit] Glossa: „Prophetas, id est scripturarum ex- 15 planatores.“ Quod autem faciunt opera de genere bonorum, hoc dicit dominus: „A fructibus eorum congnoscetis eos. Glossa: „Per fructus perdurabiles.“ Sed dicit alia Glossa, quod non debent attendi opera, que ostendunt. Unde Glossa: „In con- spectu hominum similes sunt ministris iusticie, dum ieiunant, 20 orant, elemosinas dant, sed isti non sunt fructus eorum, quia hoc faciunt, ut decipiant." Sed nunc dicet aliquis: Nonne credendum est eis omnibus, quoniam predicant de peccatis? Certe non omnibus talibus este) credendum, quia dicit dominus in ewangelio: „Multi venient 25 in die illa, dicentes: Domine, nonne in nomine tuo predicavimus, demones eiecimus, virtutes fecimus d)? Et dominus respondet: Discedite a me, qui operamini iniquitatem. Et [hec] dicet tali- bus in iudicio. Non ergo omnibus est credendum, qui bene de peccatis predicant. Sed tunc adhuce) dicet aliquis: Si videamus, quod bene predicent, non eis est credendumf); [si videamus, quod faciunt miracula et virtutes, numquid credendum? Certe non,] quia dominus quandoques) per tales miracula facit, propter conver- sionem et utilitatem eorum, quibus predicant. Sed tamen propter 35 hoc non est [eis] magis credendum. Unde [super illud verbum 30 a) om. ed. b) ita in ed.; sed mente bonis A. c) sed false A. d) sup. lin. add. A. e) ad hoc A. f) ea, quae sequuntur, valde secun- dum editionem adimpleri atque corrigi necesse fuit. g) quando A.
Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 319 doprophete surgent et seducent multos.“ Glossa: „Qui in hu- militate et falsa religione ambulant.“ Et isti multos decipient; unde dicit apostolus: „Nam huius modi] pseudoapostoli sunt operarii subdoli et transfigurantes se in apostolos Christi. Et non est mirum. Ipse enim angelus Sathane transfiguravit se in angelum lucis. Nec est magnum mirum, si ministri eius trans- figura[n't se in apostolos, qui sunt ministri dei.“ Super illud verbum 1„Subdoli“] Glossa Augustini: „Callide sub specie reli- gionis decipientes." Sed dicet aliquis: Dominea), bene videmus, quod pericula 10 per tales venient, qui pretendunt speciem dignitatis et sancti- tat's, sed tamen de bonisb) hoc non est verum. Bene, concedo hoc, sed tamen istorum, per quos pericula venient, erunt opera de genere bonorum. Non miremini, quod prophetas predicatores voco, [quia dicit] Glossa: „Prophetas, id est scripturarum ex- 15 planatores.“ Quod autem faciunt opera de genere bonorum, hoc dicit dominus: „A fructibus eorum congnoscetis eos. Glossa: „Per fructus perdurabiles.“ Sed dicit alia Glossa, quod non debent attendi opera, que ostendunt. Unde Glossa: „In con- spectu hominum similes sunt ministris iusticie, dum ieiunant, 20 orant, elemosinas dant, sed isti non sunt fructus eorum, quia hoc faciunt, ut decipiant." Sed nunc dicet aliquis: Nonne credendum est eis omnibus, quoniam predicant de peccatis? Certe non omnibus talibus este) credendum, quia dicit dominus in ewangelio: „Multi venient 25 in die illa, dicentes: Domine, nonne in nomine tuo predicavimus, demones eiecimus, virtutes fecimus d)? Et dominus respondet: Discedite a me, qui operamini iniquitatem. Et [hec] dicet tali- bus in iudicio. Non ergo omnibus est credendum, qui bene de peccatis predicant. Sed tunc adhuce) dicet aliquis: Si videamus, quod bene predicent, non eis est credendumf); [si videamus, quod faciunt miracula et virtutes, numquid credendum? Certe non,] quia dominus quandoques) per tales miracula facit, propter conver- sionem et utilitatem eorum, quibus predicant. Sed tamen propter 35 hoc non est [eis] magis credendum. Unde [super illud verbum 30 a) om. ed. b) ita in ed.; sed mente bonis A. c) sed false A. d) sup. lin. add. A. e) ad hoc A. f) ea, quae sequuntur, valde secun- dum editionem adimpleri atque corrigi necesse fuit. g) quando A.
Strana 320
320 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. „Virtutes multas fecimus“], dicit Glossa: „Maxime cavendum est ab hiis, qui miracula faciunt propter nomen Christi, que [cum propter perfidos dominus fecit, [monuit tamen, ne ab illis deci- piamur] nec putemus ibi esse invisibilem sapienciam, ubi est visibile miraculum. Quam mundo ergo et simplici oculo opus est, ut inveniatur sapiencia inter tantos deceptores ypocrisis." Et tales habebunt habitum sanctitatis. Unde [super illud] apo- stoli: „Et apertum est quartum sigillum et audivi vocem quarte bestie. Et dixit: Veni et vide. Et ecce, equs pallidus et qui se- debat super illum. Nomen illi mors“, Glossa dicit, quod Jo- hannes ponit duas prophecias et ponit triplicem persecucionem ecclesie [signatam] per triplicem equum, quem vidit, scilicet equum rubeuma), nigrum et pallidum. Sensus [est|, [et non verba. Et dicitur ibi, quod per equum ruffum significatur per- 15 secucio ecclesie facta per tyrannos, qui seviciam suam in apo- stolos et sanctos martyres exercuerunt. Per nigrum equum significatur persecucio ecclesie facta per hereticos tempore [f. 196a] beati Augustini et Hylarii; tempore enim illorum ma- gnam sustinuit ecclesia persecucionem ab hereticis. Sed equus pallidus significat persecucionem ecclesie inminentem per ypo- critas. Unde dicit Glossa: „Igitur videns dyabolus per apertos b) tyrannos et manifestos hereticos [se] nil proficere, premittit falsos fratres, qui sub habitu sanctitatis homines decipiant et subvertant.“ In veritate dyabolus per tyrannos ecclesiam sub- 25 vertere nitebatur in hoc, quod apostolos et alios sanctos sub morte perdidit. Sed in veritate in hoc ecclesia magis exaltata est et sublimata, [sicut patet in Francia in duobus locis. Per mortem sancti Dionysii ecclesia apud sanctum Dionysium ditata est, et ipse] rex cum omnibus suis ad fidem conversus est. Hoc eciam patet in] ecclesia Remensi, que per mortem sancti Ni- casii dedicatac) est et sublimata. Unde cum videret dyabolus, quod per tyrannos multiplicaretur et confirmaretur, misit postea hereticos, in quos sanctus Hilarius et sanctus Augustinus fidem defenderunt in tantum, quod heresis ablata est. Et [videns], 35 quod per illos duos equuos nichil posset proficere, ultimo misit equum pallidum, id est ypocritas falsos contrad) sanctum or- dinem et fratres sanctos inique et perverse et dolose agentes, 10 20 30 a) rufum ed. agentes, et om. ed. b) se apertos A. c) ditata ed. d) contra
320 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. „Virtutes multas fecimus“], dicit Glossa: „Maxime cavendum est ab hiis, qui miracula faciunt propter nomen Christi, que [cum propter perfidos dominus fecit, [monuit tamen, ne ab illis deci- piamur] nec putemus ibi esse invisibilem sapienciam, ubi est visibile miraculum. Quam mundo ergo et simplici oculo opus est, ut inveniatur sapiencia inter tantos deceptores ypocrisis." Et tales habebunt habitum sanctitatis. Unde [super illud] apo- stoli: „Et apertum est quartum sigillum et audivi vocem quarte bestie. Et dixit: Veni et vide. Et ecce, equs pallidus et qui se- debat super illum. Nomen illi mors“, Glossa dicit, quod Jo- hannes ponit duas prophecias et ponit triplicem persecucionem ecclesie [signatam] per triplicem equum, quem vidit, scilicet equum rubeuma), nigrum et pallidum. Sensus [est|, [et non verba. Et dicitur ibi, quod per equum ruffum significatur per- 15 secucio ecclesie facta per tyrannos, qui seviciam suam in apo- stolos et sanctos martyres exercuerunt. Per nigrum equum significatur persecucio ecclesie facta per hereticos tempore [f. 196a] beati Augustini et Hylarii; tempore enim illorum ma- gnam sustinuit ecclesia persecucionem ab hereticis. Sed equus pallidus significat persecucionem ecclesie inminentem per ypo- critas. Unde dicit Glossa: „Igitur videns dyabolus per apertos b) tyrannos et manifestos hereticos [se] nil proficere, premittit falsos fratres, qui sub habitu sanctitatis homines decipiant et subvertant.“ In veritate dyabolus per tyrannos ecclesiam sub- 25 vertere nitebatur in hoc, quod apostolos et alios sanctos sub morte perdidit. Sed in veritate in hoc ecclesia magis exaltata est et sublimata, [sicut patet in Francia in duobus locis. Per mortem sancti Dionysii ecclesia apud sanctum Dionysium ditata est, et ipse] rex cum omnibus suis ad fidem conversus est. Hoc eciam patet in] ecclesia Remensi, que per mortem sancti Ni- casii dedicatac) est et sublimata. Unde cum videret dyabolus, quod per tyrannos multiplicaretur et confirmaretur, misit postea hereticos, in quos sanctus Hilarius et sanctus Augustinus fidem defenderunt in tantum, quod heresis ablata est. Et [videns], 35 quod per illos duos equuos nichil posset proficere, ultimo misit equum pallidum, id est ypocritas falsos contrad) sanctum or- dinem et fratres sanctos inique et perverse et dolose agentes, 10 20 30 a) rufum ed. agentes, et om. ed. b) se apertos A. c) ditata ed. d) contra
Strana 321
Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 321 et qui sub habitu superbie ecclesiam perturbant et a) venenum ipsorum maledictum effundunt in fratres probos, honestos et discretos et sanctos. Et hec persecucio tercia ypocritarum erit maior aliis duabus precedentibus, sicut dicit Augustinus in Glossa super psalterium, super primum „Confitebor.“ Quid ergo faciendum, cum non sic est credendum habitui eorum nec miraculis nec ieiuniis eorum nec oracionibus? Certe hoc idem loquitur in Glossa et respondetur, „quoniamb) mundo corde c) et simplici oculo opus est, ut inveniatur sapiencia inter tot deceptores. Magnum est ergo periculum, cum pericula ec- 1c clesie inminencia per tales eveniant, quibus homines credunt. Gregorius: „Nemo plus in ecclesia dei nocetd), quam qui per- verse agens, habet dignitatem et honorem“e). Et Augustinus dicit de falsis religiosis: „Sicut non inveni meliores, quam qui in monasterio profecerunt, sic non inveni deteriores, quam qui 15 in claustro defecerunt.“ Patet ergo, quod pericula sunt ventura et que sint et per quos venire debent, quoniam per illos, qui- bus homines credunt1). Et in hoc maxime consistit periculum. Quarto videndum est, quomodo venient isti, qui pericula inducunt. Et apostolus ostendit in multis locis, quod isti erunt, 20 qui non habent curam animarum et per totum mundum pre- dicabunt et pungnabunts) pro prelaturis et dignitatibus ha- bendis. Isti sunt falsi apostoli, qui predicabunt non missi, quia “ sicut dicit apostolus: „Quomodo predicabunt, nisi mittantur?“, ibi dicit Glossa: „Non sunt veri apostoli, nisi sint missi.“ Duo 25 enim genera tantum predicatorum missa sunt, videlicet XII apostoli, Luce c. X., et LXXII discipuli, Luce. Et dicit Glossa, quod apostoli sunt prelatih) sive episcopi, discipuli presbiteri. Unde dicit Glossa: „Apostolorum formam episcopi tenent, sed discipulorum formam tenent presbiteri.“ Verumtamen alii sunt 30 vicarii, sicut archidiaconi vicarii episcoporum, et isti possunt supplere vicem episcoporum. Unde apostolus ad Cor.: „Opitu- lantes“, [Glossa:] „id est episcopis opem ferentes, ut archidia- coni episcopis.“ Episcopus enim, si non wlt in sua dyocesi, non potest predicare, sicut nec in dyocesi alterius, nisi vocatus, 35 a) et venenum — et sanctos om. ed. b) Quam ed. c) corde in marg. add. A. d) in marg. A. e) nomen habet sanctitatis et ordinis ed. f) credent et inferius inducent...habebunt A. g) pungnabunt — apostoli, qui om. ed. h) prelati sive om. ed. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 21
Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 321 et qui sub habitu superbie ecclesiam perturbant et a) venenum ipsorum maledictum effundunt in fratres probos, honestos et discretos et sanctos. Et hec persecucio tercia ypocritarum erit maior aliis duabus precedentibus, sicut dicit Augustinus in Glossa super psalterium, super primum „Confitebor.“ Quid ergo faciendum, cum non sic est credendum habitui eorum nec miraculis nec ieiuniis eorum nec oracionibus? Certe hoc idem loquitur in Glossa et respondetur, „quoniamb) mundo corde c) et simplici oculo opus est, ut inveniatur sapiencia inter tot deceptores. Magnum est ergo periculum, cum pericula ec- 1c clesie inminencia per tales eveniant, quibus homines credunt. Gregorius: „Nemo plus in ecclesia dei nocetd), quam qui per- verse agens, habet dignitatem et honorem“e). Et Augustinus dicit de falsis religiosis: „Sicut non inveni meliores, quam qui in monasterio profecerunt, sic non inveni deteriores, quam qui 15 in claustro defecerunt.“ Patet ergo, quod pericula sunt ventura et que sint et per quos venire debent, quoniam per illos, qui- bus homines credunt1). Et in hoc maxime consistit periculum. Quarto videndum est, quomodo venient isti, qui pericula inducunt. Et apostolus ostendit in multis locis, quod isti erunt, 20 qui non habent curam animarum et per totum mundum pre- dicabunt et pungnabunts) pro prelaturis et dignitatibus ha- bendis. Isti sunt falsi apostoli, qui predicabunt non missi, quia “ sicut dicit apostolus: „Quomodo predicabunt, nisi mittantur?“, ibi dicit Glossa: „Non sunt veri apostoli, nisi sint missi.“ Duo 25 enim genera tantum predicatorum missa sunt, videlicet XII apostoli, Luce c. X., et LXXII discipuli, Luce. Et dicit Glossa, quod apostoli sunt prelatih) sive episcopi, discipuli presbiteri. Unde dicit Glossa: „Apostolorum formam episcopi tenent, sed discipulorum formam tenent presbiteri.“ Verumtamen alii sunt 30 vicarii, sicut archidiaconi vicarii episcoporum, et isti possunt supplere vicem episcoporum. Unde apostolus ad Cor.: „Opitu- lantes“, [Glossa:] „id est episcopis opem ferentes, ut archidia- coni episcopis.“ Episcopus enim, si non wlt in sua dyocesi, non potest predicare, sicut nec in dyocesi alterius, nisi vocatus, 35 a) et venenum — et sanctos om. ed. b) Quam ed. c) corde in marg. add. A. d) in marg. A. e) nomen habet sanctitatis et ordinis ed. f) credent et inferius inducent...habebunt A. g) pungnabunt — apostoli, qui om. ed. h) prelati sive om. ed. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 21
Strana 322
322 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. (et de hoc IX. q. III., ut per totum, et in decreto „Hortamur“ V. q. III.), quia nullum officium episcopus extra suam dyocesym exercere potest, nisi requisitus sit, nec presbiter extra suam parochiam. Et quod dico de episcopis, intelligendum de archi- episcopis et maioribus prelatis, ut dicit apostolus, quod qui wlt predicare, non missus, predicacio sua non est propter honorem dei, sed se honorare querit, quia „non quem homines commen- dant, ille probatus est, sed quem deus commendat.“ Glossa [„Qui predicat non missus,“] [talis] non est ydoneus, sed pre- sumptor et reprobus. Et tales separantur a Christo. Unde super illud Cor. II: „Qui gloriatur, in domino glorietur“, [dicit Glossa Augustini: „In domino glorietur, quod non potest,]a) qui non est missus, talis enim si predicat, gloriam suam querit.“ Sed isti, qui sic predicabunt non missi, quomodo poterint 15 decipere, cum ipsi bona dicant, quia videtur, quod ex hoc fides pocius confortetur, quam debilitetur? Et ad hoc ego nequaquamb) dico, quod quando ipsi predicabunt, in suis predicacionibus tantum laborabunt ad bene loquendum et predicabunt, quod eorum predicacio laycis plus [placebit quam predicacio prela- 20 torum], licet tamen ipsi non dicant aliud quam prelati. Sed quia habebunt verba polita magis et ornata, ideo magis diligeture) eorum predicacio, sicut apostoli similiter predicabant, sed pseu- doapostoli tantum circa ornatum verborum laborabant, quod carius audiebantur, quam ipsi apostoli. Unde dicit apostolus ad Cor.: „Existimo nichil aliud dixisse a magnis apostolis.“ Glossa: „Que madmo dum faciebant pseudo, a quibus idem audiebant, sed verbis conpositis, quod [audiebant] ab apostolis inconpositisd) ver- bis.“ Et iterume): „Horum nuncii iam quidam sunt, sed plures in fine futuri erunt“. Et dicit Augustinus super illud apostoli: „Etsi inperitus sermone, tamen nonf) sciencia.“ Glossa: „Non erant apostoli eloquentes, sed pseudoapostoli verba conponebant." Glossas): „Eorum, que proferebant pseudo“, sed prelati modo tantum dicere curant veritatem [f. 196b], alii vero ornant verba sua. Unde super illudh): „Non sumus querentes ab hominibus 35 gloriam“, Glossa: „Tangit pseudo, qui se magis quam doctri- b) om. ed. c) diligetur a) ita em. in ed.; in se, nunc glorietur A. e) verum A. f) ita ed.; tantum om. ed. d) ita ed.; et conpositis A. in A. g) Glossa: „Corinthii praeferebant pseudo veris apostolis causa ac- curati sermonis“, quia apostoli non nisi veritatem dicere curant, etc. ed. 40 h) I. ad Thess. 2 add. ed. 5 10 25 30
322 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. (et de hoc IX. q. III., ut per totum, et in decreto „Hortamur“ V. q. III.), quia nullum officium episcopus extra suam dyocesym exercere potest, nisi requisitus sit, nec presbiter extra suam parochiam. Et quod dico de episcopis, intelligendum de archi- episcopis et maioribus prelatis, ut dicit apostolus, quod qui wlt predicare, non missus, predicacio sua non est propter honorem dei, sed se honorare querit, quia „non quem homines commen- dant, ille probatus est, sed quem deus commendat.“ Glossa [„Qui predicat non missus,“] [talis] non est ydoneus, sed pre- sumptor et reprobus. Et tales separantur a Christo. Unde super illud Cor. II: „Qui gloriatur, in domino glorietur“, [dicit Glossa Augustini: „In domino glorietur, quod non potest,]a) qui non est missus, talis enim si predicat, gloriam suam querit.“ Sed isti, qui sic predicabunt non missi, quomodo poterint 15 decipere, cum ipsi bona dicant, quia videtur, quod ex hoc fides pocius confortetur, quam debilitetur? Et ad hoc ego nequaquamb) dico, quod quando ipsi predicabunt, in suis predicacionibus tantum laborabunt ad bene loquendum et predicabunt, quod eorum predicacio laycis plus [placebit quam predicacio prela- 20 torum], licet tamen ipsi non dicant aliud quam prelati. Sed quia habebunt verba polita magis et ornata, ideo magis diligeture) eorum predicacio, sicut apostoli similiter predicabant, sed pseu- doapostoli tantum circa ornatum verborum laborabant, quod carius audiebantur, quam ipsi apostoli. Unde dicit apostolus ad Cor.: „Existimo nichil aliud dixisse a magnis apostolis.“ Glossa: „Que madmo dum faciebant pseudo, a quibus idem audiebant, sed verbis conpositis, quod [audiebant] ab apostolis inconpositisd) ver- bis.“ Et iterume): „Horum nuncii iam quidam sunt, sed plures in fine futuri erunt“. Et dicit Augustinus super illud apostoli: „Etsi inperitus sermone, tamen nonf) sciencia.“ Glossa: „Non erant apostoli eloquentes, sed pseudoapostoli verba conponebant." Glossas): „Eorum, que proferebant pseudo“, sed prelati modo tantum dicere curant veritatem [f. 196b], alii vero ornant verba sua. Unde super illudh): „Non sumus querentes ab hominibus 35 gloriam“, Glossa: „Tangit pseudo, qui se magis quam doctri- b) om. ed. c) diligetur a) ita em. in ed.; in se, nunc glorietur A. e) verum A. f) ita ed.; tantum om. ed. d) ita ed.; et conpositis A. in A. g) Glossa: „Corinthii praeferebant pseudo veris apostolis causa ac- curati sermonis“, quia apostoli non nisi veritatem dicere curant, etc. ed. 40 h) I. ad Thess. 2 add. ed. 5 10 25 30
Strana 323
Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 323 nam dei commendare volebant. Apostolus autem, qui non ad presens, sed in futuro gloriam querebat, se humilem faciebat, ut eius predicacio exaltaretur.“ Et eciam est Glossa Augustini: „Quia quando apostolus multos convertit ad fidem Christi, no- luerit, quod hoc attribueretur sciencie et eloquencie huius mundi, sed divine potencie et bonitati.“ Sed multi sunt, qui plus desi- derant, quod dicatur de eis: „Iste bene predicat vel predicavit“. quam: „Predicator iste fructum fecita) deo.“ Sed apostolus dicit b) : „Non in doctis humane sapiencie verbis“, etc. Et per hunc or- natum verborum facient, quod nobiles et magnates, layci et 10 clerici eciam pro magna parte, eis obedient et adherebunt). Unde tunc erit tempus, quod subditi suos prelatos non diligent, nec prelati subditos. Et ideo dicit apostolus ad Thy.d): „Oportet episcopum nomen bonum habere ad eos, qui foris sunt, ne in- cidat in contemptum et odium et in laqueum dyaboly.“ Glossa 15 Augustini: „Ut non incidatis in contemptum aput fideles, et ex hoc sequitur odium contra illos.“ Et tunc erit magnum peri- culum. Sed numquid faciet iste") plus? Certe sic. Unde dicit apo- stolus in prophecia suaf): „Et bene dico in prophecia“, que est 20 prophecia apostoli, que revelat per spiritum sanctum futura. Et ibi dicit apostolus: „Ex hiis sunt, qui penetrant domos et cap- tivas ducunt mulierculas“, quia laborabunt ad hoc, ut sciant consciencias hominum, et primo mulierum et per illas conscien- cias virorum, sicut dyabolus seducendo Ewam Adam seduxit. 25 Glossa ad literam: „Domos ingredimur.“ Qui vero violenter wlt intrare domum, non facit viam, per quams) intret locum, dumh) modo intret. Franget ergo domos, id est conscienciam. Quod autem domus sit consciencia, dicit Ecclesiasticusi): „Pre- curre prior in domum tuam.“ Glossa: „Id est in domum con- 30 sciencie nos recipiamus.“ Ille autem frangit domum, qui con- scienciam aliter quam per hostium intrat. Hostium consciencie est ille, qui habet curam animarum, et qui aliterk) quam per illum intrat in consciencias hominum, latro est, testimonio do- 5 a) fructum faciendo feret ed. c) ad — 35 b) I ad Corinth. 2 add. ed. 1) 2. ad sup. lin. add. A. d) 1. ad Timoth. 3 ed. e) isti facient ed. h) dum m. i. om. ed., ad- Timoth. 3 add. ed. g) vim, per quem A. dens: Frangit ergo domum. Sed quo modo? Mediante securi? Immo frangit k) aliunde ed. i) cap. 32 add. ed. domum, id est conscientiam. 21
Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 323 nam dei commendare volebant. Apostolus autem, qui non ad presens, sed in futuro gloriam querebat, se humilem faciebat, ut eius predicacio exaltaretur.“ Et eciam est Glossa Augustini: „Quia quando apostolus multos convertit ad fidem Christi, no- luerit, quod hoc attribueretur sciencie et eloquencie huius mundi, sed divine potencie et bonitati.“ Sed multi sunt, qui plus desi- derant, quod dicatur de eis: „Iste bene predicat vel predicavit“. quam: „Predicator iste fructum fecita) deo.“ Sed apostolus dicit b) : „Non in doctis humane sapiencie verbis“, etc. Et per hunc or- natum verborum facient, quod nobiles et magnates, layci et 10 clerici eciam pro magna parte, eis obedient et adherebunt). Unde tunc erit tempus, quod subditi suos prelatos non diligent, nec prelati subditos. Et ideo dicit apostolus ad Thy.d): „Oportet episcopum nomen bonum habere ad eos, qui foris sunt, ne in- cidat in contemptum et odium et in laqueum dyaboly.“ Glossa 15 Augustini: „Ut non incidatis in contemptum aput fideles, et ex hoc sequitur odium contra illos.“ Et tunc erit magnum peri- culum. Sed numquid faciet iste") plus? Certe sic. Unde dicit apo- stolus in prophecia suaf): „Et bene dico in prophecia“, que est 20 prophecia apostoli, que revelat per spiritum sanctum futura. Et ibi dicit apostolus: „Ex hiis sunt, qui penetrant domos et cap- tivas ducunt mulierculas“, quia laborabunt ad hoc, ut sciant consciencias hominum, et primo mulierum et per illas conscien- cias virorum, sicut dyabolus seducendo Ewam Adam seduxit. 25 Glossa ad literam: „Domos ingredimur.“ Qui vero violenter wlt intrare domum, non facit viam, per quams) intret locum, dumh) modo intret. Franget ergo domos, id est conscienciam. Quod autem domus sit consciencia, dicit Ecclesiasticusi): „Pre- curre prior in domum tuam.“ Glossa: „Id est in domum con- 30 sciencie nos recipiamus.“ Ille autem frangit domum, qui con- scienciam aliter quam per hostium intrat. Hostium consciencie est ille, qui habet curam animarum, et qui aliterk) quam per illum intrat in consciencias hominum, latro est, testimonio do- 5 a) fructum faciendo feret ed. c) ad — 35 b) I ad Corinth. 2 add. ed. 1) 2. ad sup. lin. add. A. d) 1. ad Timoth. 3 ed. e) isti facient ed. h) dum m. i. om. ed., ad- Timoth. 3 add. ed. g) vim, per quem A. dens: Frangit ergo domum. Sed quo modo? Mediante securi? Immo frangit k) aliunde ed. i) cap. 32 add. ed. domum, id est conscientiam. 21
Strana 324
324 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 5 10 20 minia): „Qui non intrat per hostium in ovile ovium, fur est et latro.“ De hac domo, quam isti sic frangunt et penetrantb), dicitur alibi: „Ne recipias omnem hominem in domum tuam, multe enim insidie dolosi.“ Et [est] in Ecclesiasticoe). Non cui- libet conscienciam vestram d) manifestare debetis in confessione, quia quidam sunt dolosi, qui plus de sua laude, quam de salute animarum curant. Unde sequitur ibidem: „Alieni instruent te et alienabunt te a viis propriis.“ Scilicete) si confiteris illi, qui non habet clavem de consciencia tua, nec ipse potest absolvere ani- mam tuam, quia talibus plus credent homines, quam suis epi- scopis vel presbiteris. Isti ergo frangunt1) domos. Sed quare? Racio huius statim sequitur post: „Et captivas ducunt mulier- culas honeratas peccatis per varia desideria.“ Quando scilicet subditos extra potestatem sui prelati ducent, et hoc est satis 15 magnum periculum, et hoc dicit apostolus [et] spiritus sanctus super apostolums). Sed numquid plus facient? Certe [sic], quia [quemad- modum] Yamnes et Mambres restiterunt Moysi, sic et ipsi resi- stent veritati. Isti enim fuerunt duo incantatores et restiterunt Moysi in Egypto et fecerunt miracula per incantaciones suas, ita quod rex non credebat Moysi; sic et isti resistent veritati. Sed postea quid? Erunt homines mali et corruptores fidei [et erunt] errantes et [in] errorem mittentes. Unde dicitur ad Thy. Ih): „Spiritus autem manifeste dicit, quod in novissimis 25 temporibus quidam a fide abscedentes erunt.“ Unde super illud psalmi1): „Constitue, domine, legislatorem super eos“, ut in primo „Confitebor“, Glossa Augustini: „Scilicet latorem paterne legis." Nec solum Antichristus facitk) malam legem, sed membra eius multas malas leges faciunt. De istis novis periculis iam babemusl), scilicet librum pri- mum, qui dicitur Ewangelium sempiternumm), et non vidimus, non nisi mediamn) partem illius libri. Et audivi, [quod 30 35 a) Joan. 10 add. ed. b) penetrabunt et frangent ed. c) Et est in E. cap. 11 add. ed. d) tuam — debes ed. e) Sed A. f) frangent ed. g) per ipsum ed. h) 1. ad Timoth. 4 ed. i) Psalmi 9 ed. k) faciet — facient ed.; nota, codicem nostrum A ubique tempus praesens loco temporis fu- turi, quod in editione legitur, ponere. 1) quaedam Parisiis add. ed. m) qui n) et nos vidimus non vocatur Ev. Aeternum ed.; Aeternum etiam infra. modicam ed.
324 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 5 10 20 minia): „Qui non intrat per hostium in ovile ovium, fur est et latro.“ De hac domo, quam isti sic frangunt et penetrantb), dicitur alibi: „Ne recipias omnem hominem in domum tuam, multe enim insidie dolosi.“ Et [est] in Ecclesiasticoe). Non cui- libet conscienciam vestram d) manifestare debetis in confessione, quia quidam sunt dolosi, qui plus de sua laude, quam de salute animarum curant. Unde sequitur ibidem: „Alieni instruent te et alienabunt te a viis propriis.“ Scilicete) si confiteris illi, qui non habet clavem de consciencia tua, nec ipse potest absolvere ani- mam tuam, quia talibus plus credent homines, quam suis epi- scopis vel presbiteris. Isti ergo frangunt1) domos. Sed quare? Racio huius statim sequitur post: „Et captivas ducunt mulier- culas honeratas peccatis per varia desideria.“ Quando scilicet subditos extra potestatem sui prelati ducent, et hoc est satis 15 magnum periculum, et hoc dicit apostolus [et] spiritus sanctus super apostolums). Sed numquid plus facient? Certe [sic], quia [quemad- modum] Yamnes et Mambres restiterunt Moysi, sic et ipsi resi- stent veritati. Isti enim fuerunt duo incantatores et restiterunt Moysi in Egypto et fecerunt miracula per incantaciones suas, ita quod rex non credebat Moysi; sic et isti resistent veritati. Sed postea quid? Erunt homines mali et corruptores fidei [et erunt] errantes et [in] errorem mittentes. Unde dicitur ad Thy. Ih): „Spiritus autem manifeste dicit, quod in novissimis 25 temporibus quidam a fide abscedentes erunt.“ Unde super illud psalmi1): „Constitue, domine, legislatorem super eos“, ut in primo „Confitebor“, Glossa Augustini: „Scilicet latorem paterne legis." Nec solum Antichristus facitk) malam legem, sed membra eius multas malas leges faciunt. De istis novis periculis iam babemusl), scilicet librum pri- mum, qui dicitur Ewangelium sempiternumm), et non vidimus, non nisi mediamn) partem illius libri. Et audivi, [quod 30 35 a) Joan. 10 add. ed. b) penetrabunt et frangent ed. c) Et est in E. cap. 11 add. ed. d) tuam — debes ed. e) Sed A. f) frangent ed. g) per ipsum ed. h) 1. ad Timoth. 4 ed. i) Psalmi 9 ed. k) faciet — facient ed.; nota, codicem nostrum A ubique tempus praesens loco temporis fu- turi, quod in editione legitur, ponere. 1) quaedam Parisiis add. ed. m) qui n) et nos vidimus non vocatur Ev. Aeternum ed.; Aeternum etiam infra. modicam ed.
Strana 325
Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 325 ubicumque liber sit, ille tantum et plus contineta) quam tota biblia. Et in eo docetur, quod Christus non est deusb), quod sacramentum ecclesie nichil sit et quod ewangelium Christi non sit verum ewangelium. Et docetur ibi, quod ille liber sit ewangelium spiritus sancti et dicitur [esse] ewangelium sempi- ternum. Et dicitur ibi, [quod tantum adhuc per sexc) annos ewan- gelium Christi predicabitur. Nec [sunt] illius libri pericula peni- tus nova, ymmo sunt LV.d) anni, quod primo fuerat inchoatuse). Et ideo dicitur, quod illi, per quos pericula venient, dabunt aliam legem vivendi et aliter disponent ecclesiam. Quod est 10 valdef) execrabile et abhominabile dictums), quia ecclesia, que h) tenet fidem Christi, est disposita ad modum illius, quem ostendit Moysii) in monte, ubi diciturk): „Inspice et fac secun- dum exemplar, quod tibi in monte monstratum est.“ Hec eciam ecclesia ordinata est ad modum celestis yerarchiel), quia 15 dominus ostendit apostolo Paulo ecclesiam triumphantem, ad cuius exemplar et similitudinem ipse ecclesiam militantem or- dinavit. Dicit enim Dyonisius in Yerarchia angelica, quod qui- dam gubernant, quidam gubernantur. Sed et in yerarchia eccle- siastica esse debet, quia quidam [f. 197a] debent gubernare, de- 20 bent quidam gubernari. Illi, qui gubernant, sunt episcopi etm) presbiteri. Sed gubernandi sunt in triplici gradu, [videlicet chri- stiani], cathekumeni vel religiosi. Unde religiosi non debent gubernaren), in quantum religiosi; verum eciam si religiosus fuerit episcopus, potest gubernare; vel si religio habet curam 25 animarum annexam°), sicut isti canonici regulares, illi regere possunt, alii vero non. Unde quando venient ad vos tales, qui non debent regere?), et dicent alicui vestrum: „Committe te michi et cure mee“, dicatis 1): „Tu non potes nec debes alios gubernare.“ Nec dico, quod modo sunt tales, sed aliquando 30 erunt. Unde in tota scriptura non fit mencio de aliquo vicio tantum. Et ideo predico vobis, ut cum venerit, quod sciatis vobis cavere. Nec ego predico in hocr) vel in aliquo loco nisi vocatus. Et miror valides) de istis, quod de illis viciis pauci 5 a) et audivi, quod ubicumque est, tantum vel plus contineat ille liber ed. 35 b) Chr. n. e. deus om. A. c) quinque annos adhuc ed. d) quinque ed. e) sunt inchoata ed. f) om. ed. g) dictu ed. h) quae ed.; quod A. i) Dominus ed. k) Exodi 25 add. ed. 1) illius coelestis Curiae ed. m) vel ed. n) sed gubernari add. ed. °) sibi connexam ed. p) qui regi et non regere debet ed. q) dicas sibi ed. r) hic ed. s) timeo valde ed. 40
Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 325 ubicumque liber sit, ille tantum et plus contineta) quam tota biblia. Et in eo docetur, quod Christus non est deusb), quod sacramentum ecclesie nichil sit et quod ewangelium Christi non sit verum ewangelium. Et docetur ibi, quod ille liber sit ewangelium spiritus sancti et dicitur [esse] ewangelium sempi- ternum. Et dicitur ibi, [quod tantum adhuc per sexc) annos ewan- gelium Christi predicabitur. Nec [sunt] illius libri pericula peni- tus nova, ymmo sunt LV.d) anni, quod primo fuerat inchoatuse). Et ideo dicitur, quod illi, per quos pericula venient, dabunt aliam legem vivendi et aliter disponent ecclesiam. Quod est 10 valdef) execrabile et abhominabile dictums), quia ecclesia, que h) tenet fidem Christi, est disposita ad modum illius, quem ostendit Moysii) in monte, ubi diciturk): „Inspice et fac secun- dum exemplar, quod tibi in monte monstratum est.“ Hec eciam ecclesia ordinata est ad modum celestis yerarchiel), quia 15 dominus ostendit apostolo Paulo ecclesiam triumphantem, ad cuius exemplar et similitudinem ipse ecclesiam militantem or- dinavit. Dicit enim Dyonisius in Yerarchia angelica, quod qui- dam gubernant, quidam gubernantur. Sed et in yerarchia eccle- siastica esse debet, quia quidam [f. 197a] debent gubernare, de- 20 bent quidam gubernari. Illi, qui gubernant, sunt episcopi etm) presbiteri. Sed gubernandi sunt in triplici gradu, [videlicet chri- stiani], cathekumeni vel religiosi. Unde religiosi non debent gubernaren), in quantum religiosi; verum eciam si religiosus fuerit episcopus, potest gubernare; vel si religio habet curam 25 animarum annexam°), sicut isti canonici regulares, illi regere possunt, alii vero non. Unde quando venient ad vos tales, qui non debent regere?), et dicent alicui vestrum: „Committe te michi et cure mee“, dicatis 1): „Tu non potes nec debes alios gubernare.“ Nec dico, quod modo sunt tales, sed aliquando 30 erunt. Unde in tota scriptura non fit mencio de aliquo vicio tantum. Et ideo predico vobis, ut cum venerit, quod sciatis vobis cavere. Nec ego predico in hocr) vel in aliquo loco nisi vocatus. Et miror valides) de istis, quod de illis viciis pauci 5 a) et audivi, quod ubicumque est, tantum vel plus contineat ille liber ed. 35 b) Chr. n. e. deus om. A. c) quinque annos adhuc ed. d) quinque ed. e) sunt inchoata ed. f) om. ed. g) dictu ed. h) quae ed.; quod A. i) Dominus ed. k) Exodi 25 add. ed. 1) illius coelestis Curiae ed. m) vel ed. n) sed gubernari add. ed. °) sibi connexam ed. p) qui regi et non regere debet ed. q) dicas sibi ed. r) hic ed. s) timeo valde ed. 40
Strana 326
326 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. vel nulli predicant, et qui hec predicant, odio habentur, et sunt in periculo mortisa). Quinto et ultimo videndum, per que signa isti, per quos pericula hec venient, congnoscunturb), quia in hoc consistit tota vis, [scilicet] quomodo isti a veris predicatoribus discernantur, quia visum est, quod non possunt congnosci in habitu velc) in sermone nec in miraculorum operacione. Quomodo ergo congnosci debent? Dicam vobis quedam signa per scripturas, per que congnosci possunt. Una autem via congnoscendi talis estd). Primo videamus, an tales, per quos pericula hec venient, sint Saraceni vel Judei vel christiani. Et dico, quod non Saraceni nec Judei erunt; et [hoc] ostendo per apostolum, qui dicit, quod isti habebunt spe- ciem sanctitatis vel religionis et utentur sacramentis nostris ad 15 tempus. Unde super illud, [quod] dicit [I.] Johannes [2] in canonica sua: „A nobis exierunt“, [dicit Glossa:] „Quie) eadem sacramenta nobiscum eciam receperunt.“ Relinquitur ergo, quod nec isti sunt f) Saraceni nec Judei. Unde querendi sunt inter christianos. [Sed inter christianos] sunt clerici et layci, et religiosi et secu- 20 lares. Satis constat ex predictis, quod non erunt layci nec secu- lares clerici, sed religiosi5) falsi, quia reges et magnates non erunt primo, sed isti multos magnates pro se habebunt. Ergo erunt viri literati et speciem sanctitatis pretendentes. Verum est, quod Parisiis multi sunt virih) literati, sed non omnibus 25 equaliter creditur. Si aliquis clericus cum cappa rubea vel fodratai) vel cum cappa manicata inciperet aliqua nova nar- rarek), non de facili crederetur ei. Si autem haberet cappam clausam, sicut presbiter, magis crederetur ei. Si vero in habitu exteriori pretenderet aliquam speciem sanctitatis, adhuc magis 30 crederetur et facille1) posset in errorem ducere et decipere. Unde oportet, quod tales sint speciem sanctitatis m) pretenden- tes, utn) satis ostensum est. Sed eruntne veri sapientes9)? Certe sic erunt magnam scienciam habentes. Multum enim erunt in- tenti studio, de quibus dicit apostolusp): „Semper discentes, sed 5 10 35 a) corporis ed. b) cognoscantur ed. c) nec ed. d) ita ed.; talis f) erunt ed. enim, ad que A. e) Quia e. s. a nobis acceperunt ed. g) ita recte ed.; nec seculares false A. h) veri A. i) foraminata ed. k) praedicare ed. 1) facilius ed. m) isti sint sp. pietatis ed. n) et ed. o) Sed — sapientes om. ed. p) 2. ad Timoth. 3 add. ed.
326 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. vel nulli predicant, et qui hec predicant, odio habentur, et sunt in periculo mortisa). Quinto et ultimo videndum, per que signa isti, per quos pericula hec venient, congnoscunturb), quia in hoc consistit tota vis, [scilicet] quomodo isti a veris predicatoribus discernantur, quia visum est, quod non possunt congnosci in habitu velc) in sermone nec in miraculorum operacione. Quomodo ergo congnosci debent? Dicam vobis quedam signa per scripturas, per que congnosci possunt. Una autem via congnoscendi talis estd). Primo videamus, an tales, per quos pericula hec venient, sint Saraceni vel Judei vel christiani. Et dico, quod non Saraceni nec Judei erunt; et [hoc] ostendo per apostolum, qui dicit, quod isti habebunt spe- ciem sanctitatis vel religionis et utentur sacramentis nostris ad 15 tempus. Unde super illud, [quod] dicit [I.] Johannes [2] in canonica sua: „A nobis exierunt“, [dicit Glossa:] „Quie) eadem sacramenta nobiscum eciam receperunt.“ Relinquitur ergo, quod nec isti sunt f) Saraceni nec Judei. Unde querendi sunt inter christianos. [Sed inter christianos] sunt clerici et layci, et religiosi et secu- 20 lares. Satis constat ex predictis, quod non erunt layci nec secu- lares clerici, sed religiosi5) falsi, quia reges et magnates non erunt primo, sed isti multos magnates pro se habebunt. Ergo erunt viri literati et speciem sanctitatis pretendentes. Verum est, quod Parisiis multi sunt virih) literati, sed non omnibus 25 equaliter creditur. Si aliquis clericus cum cappa rubea vel fodratai) vel cum cappa manicata inciperet aliqua nova nar- rarek), non de facili crederetur ei. Si autem haberet cappam clausam, sicut presbiter, magis crederetur ei. Si vero in habitu exteriori pretenderet aliquam speciem sanctitatis, adhuc magis 30 crederetur et facille1) posset in errorem ducere et decipere. Unde oportet, quod tales sint speciem sanctitatis m) pretenden- tes, utn) satis ostensum est. Sed eruntne veri sapientes9)? Certe sic erunt magnam scienciam habentes. Multum enim erunt in- tenti studio, de quibus dicit apostolusp): „Semper discentes, sed 5 10 35 a) corporis ed. b) cognoscantur ed. c) nec ed. d) ita ed.; talis f) erunt ed. enim, ad que A. e) Quia e. s. a nobis acceperunt ed. g) ita recte ed.; nec seculares false A. h) veri A. i) foraminata ed. k) praedicare ed. 1) facilius ed. m) isti sint sp. pietatis ed. n) et ed. o) Sed — sapientes om. ed. p) 2. ad Timoth. 3 add. ed.
Strana 327
Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 327 numquam ad disciplinam veritatis pervenientes.“ Sed quomodo potest hoc esse, quod semper discant et ad disciplinam a) veri- tatis non perveniant? Et ego dico, quod apostolus non loqui- tur ibi de veritate verborum vel de veritate sermonis, sed lo- quitur de veritate vie: ad congnicionem [enim] veritatisb) non devenient, quia, sicut dicitur in Jo.c): „Qui facit veritatem, venit ad lucem, sed qui male agit, odit lucem.“ Et de hac veritate loquitur apostolus, scilicet de veritate vie, quia in veritate ver- borum et scripture bene habebuntd) noticiam veritatis. Ergo patet per apostolum, quod erunt viri literati. Iterum super illud Jobe): „Hostis meus terribilibus oculis intuitus est me,“ Glossa: „Sicut Christus in sua predicacione ydyotas et simplices elegit, ita Antichristus e contrario ad suam falsitatem astruendam duplices, astutos et huius seculi scienciam habentes electurus est, et postea occiditurf) per confessores 15 fidei christiane.“ Non solum Antichristus tales est electurus, sed s) eciam membra suah), scilicet omnes, qui doctrinam eius sequuntur i), unum sunt. Nec mirum, si isti procurabunt, quod professores fidei christiane occidantur, quia dicitur in Apoc.k): „Vidi bestiam 20 descendentem de mari, habentem capita septem et cornua de- cem.“ Et loquitur ibi Jo(hannes) in figura et Glossa dicit, quod [bestia] est Antichristus et membra sua, que sunt unum, sicut Christus et membra eius. Et Johannes in canonica sual) dicit: „Jam Antichristus venit de mari, id est de populo multo“, [ut] 25 dicit Glossa, „habens capita septem.“ Glossa: „Id est uni- versos principes.“ „Et cornua decem“, quia principes opponent se decem preceptis. Et ideo illi, qui sunt in lege dei, bene de- bent sibi cavere, quando viderint tales, quia illi erunt viri lite- rati et docti, sed quanto docciores et sapienciores, tanto magis 30 timendi et precavendi. Item ipsi facient illos occidi, qui hec pericula predicant et manifestant. Unde de eis dicitur in Apok.m): „Et cruciabunt 5 10 32) Impletur hoc tempore, anno, etc. (absciss.) A alia manu. 33) Арос. 9 4. 35 a) in cognitionem — perveniant ed. b) vitae add. ed. c) 3 add. ed. d) habent ed. e) 16 add. ed. f) occidet per professores ed. g) ita ad.; et A. h) quia Antichristus et membra sua seq. in A superflue. i) ita k) cap. 15 add. ed. ed.; unum sunt, ita Christus et membra sua A. 1) I. epist. cap. 2 cd. m) cap. 9 add. ed. 40
Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 327 numquam ad disciplinam veritatis pervenientes.“ Sed quomodo potest hoc esse, quod semper discant et ad disciplinam a) veri- tatis non perveniant? Et ego dico, quod apostolus non loqui- tur ibi de veritate verborum vel de veritate sermonis, sed lo- quitur de veritate vie: ad congnicionem [enim] veritatisb) non devenient, quia, sicut dicitur in Jo.c): „Qui facit veritatem, venit ad lucem, sed qui male agit, odit lucem.“ Et de hac veritate loquitur apostolus, scilicet de veritate vie, quia in veritate ver- borum et scripture bene habebuntd) noticiam veritatis. Ergo patet per apostolum, quod erunt viri literati. Iterum super illud Jobe): „Hostis meus terribilibus oculis intuitus est me,“ Glossa: „Sicut Christus in sua predicacione ydyotas et simplices elegit, ita Antichristus e contrario ad suam falsitatem astruendam duplices, astutos et huius seculi scienciam habentes electurus est, et postea occiditurf) per confessores 15 fidei christiane.“ Non solum Antichristus tales est electurus, sed s) eciam membra suah), scilicet omnes, qui doctrinam eius sequuntur i), unum sunt. Nec mirum, si isti procurabunt, quod professores fidei christiane occidantur, quia dicitur in Apoc.k): „Vidi bestiam 20 descendentem de mari, habentem capita septem et cornua de- cem.“ Et loquitur ibi Jo(hannes) in figura et Glossa dicit, quod [bestia] est Antichristus et membra sua, que sunt unum, sicut Christus et membra eius. Et Johannes in canonica sual) dicit: „Jam Antichristus venit de mari, id est de populo multo“, [ut] 25 dicit Glossa, „habens capita septem.“ Glossa: „Id est uni- versos principes.“ „Et cornua decem“, quia principes opponent se decem preceptis. Et ideo illi, qui sunt in lege dei, bene de- bent sibi cavere, quando viderint tales, quia illi erunt viri lite- rati et docti, sed quanto docciores et sapienciores, tanto magis 30 timendi et precavendi. Item ipsi facient illos occidi, qui hec pericula predicant et manifestant. Unde de eis dicitur in Apok.m): „Et cruciabunt 5 10 32) Impletur hoc tempore, anno, etc. (absciss.) A alia manu. 33) Арос. 9 4. 35 a) in cognitionem — perveniant ed. b) vitae add. ed. c) 3 add. ed. d) habent ed. e) 16 add. ed. f) occidet per professores ed. g) ita ad.; et A. h) quia Antichristus et membra sua seq. in A superflue. i) ita k) cap. 15 add. ed. ed.; unum sunt, ita Christus et membra sua A. 1) I. epist. cap. 2 cd. m) cap. 9 add. ed. 40
Strana 328
328 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 5 10 20 25 cruciatu scorpionum“. Scorpio est parvaa) bestia, que blanditur ore et pungit cauda. Et illa punctura vix percipitur; sed nisi cito remedium adhibeatur, venenum hominem interficit. Sic et ipsi facient. Unde dicit Glossa, quia per seipsos non tormen- tabunt, sed aput seculares principes seculares illos, qui veri- tatem dicunt de eis et predicant, [atormentabunt]. Sic ergo oportet, quod [erunt] viri literati. [Sed quia multi sunt literati], ideo sumus adhuc a re- motis; unde accedamus propius, [ut magis specificemus. Multi enim sunt literati Parisiis]b), ut iam dixi, sed quibusdam magis, quibus[dam] vero minus creditur. Et cum tales debeant homines decipere, unde oportet, quod pretendant speciem sanctitatis, ut dixi, quiac) aliter non possent decipere [f. 197 ]. Unde et scrip- tura dicit, quod tales erunt, qui reputabuntur membra Christid) 15 quia ipsi plus membra electa Christi credunture). Unde super illud Jobf): „Ad dexteram orientis“, etc., dicit Gregorius 5): „Hii ad persecucionem ecclesie prosilient, qui electa membra redemp- toris credebantur.“ Et sic patet, quod tales erunt, qui perfecta membra Christi credebuntur h). Sed adhuc sumus a remotis. Unde accedendum est magis propius, quiai) ipsi erunt viri eciam magni consilii, etk) qui poterit eos habere in consilio [suo], videbitur ei, quod habebat consilium a deo. Unde dicitur in libro Regum1): „David ha- buit filium, qui vocabatur Absolon, qui habuit consili[arijum Achitophel. Et iste Achitophel ordinavitm) per consilium suum, quod Absolon patrem suum David de regno eiceret.“ Et dicitur ibin), quod erat cum patre et filio [et quod consilium, quod dabat] Achitophel in diebus suis, erat, quia et filius domini sui fuit°), quando fuit cum David et Absolon. Per David Christus 30 intelligitur, quip) interpretatur „manu fortis“ et „aspectu desi- derabilis.“ Absolon interpretatur „amaricacio“, Achitophel inter- pretatur „frater meus irroneus!) vel tractans vel cogitans." [Per David] ergo Christus significatur, per Absolon autem [Antil- christusr), qui erit homo et creatura dei. Achitophel sunt isti, qui a) viva ed. b) omnia uncis inclusa de ed. addita sunt. c) quia — d) quod r. electa membra Redemptoris ed. e) cre- decipere om. ed. h) reputan- dentur ed. 1) Job 30 ed. g) lib. 20. Moralium add. ed. tur ed. i) et ideo dico, quod ed. k) quia ed. 1) lib. 2. Reg. cap. 15 ed. m) procuravit ed. 0) aliter in ed. P) David n) cap. 16 add. ed. q) eruens ed. 1) Christus A. 40 interpretatur tantum ed. 35
328 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 5 10 20 25 cruciatu scorpionum“. Scorpio est parvaa) bestia, que blanditur ore et pungit cauda. Et illa punctura vix percipitur; sed nisi cito remedium adhibeatur, venenum hominem interficit. Sic et ipsi facient. Unde dicit Glossa, quia per seipsos non tormen- tabunt, sed aput seculares principes seculares illos, qui veri- tatem dicunt de eis et predicant, [atormentabunt]. Sic ergo oportet, quod [erunt] viri literati. [Sed quia multi sunt literati], ideo sumus adhuc a re- motis; unde accedamus propius, [ut magis specificemus. Multi enim sunt literati Parisiis]b), ut iam dixi, sed quibusdam magis, quibus[dam] vero minus creditur. Et cum tales debeant homines decipere, unde oportet, quod pretendant speciem sanctitatis, ut dixi, quiac) aliter non possent decipere [f. 197 ]. Unde et scrip- tura dicit, quod tales erunt, qui reputabuntur membra Christid) 15 quia ipsi plus membra electa Christi credunture). Unde super illud Jobf): „Ad dexteram orientis“, etc., dicit Gregorius 5): „Hii ad persecucionem ecclesie prosilient, qui electa membra redemp- toris credebantur.“ Et sic patet, quod tales erunt, qui perfecta membra Christi credebuntur h). Sed adhuc sumus a remotis. Unde accedendum est magis propius, quiai) ipsi erunt viri eciam magni consilii, etk) qui poterit eos habere in consilio [suo], videbitur ei, quod habebat consilium a deo. Unde dicitur in libro Regum1): „David ha- buit filium, qui vocabatur Absolon, qui habuit consili[arijum Achitophel. Et iste Achitophel ordinavitm) per consilium suum, quod Absolon patrem suum David de regno eiceret.“ Et dicitur ibin), quod erat cum patre et filio [et quod consilium, quod dabat] Achitophel in diebus suis, erat, quia et filius domini sui fuit°), quando fuit cum David et Absolon. Per David Christus 30 intelligitur, quip) interpretatur „manu fortis“ et „aspectu desi- derabilis.“ Absolon interpretatur „amaricacio“, Achitophel inter- pretatur „frater meus irroneus!) vel tractans vel cogitans." [Per David] ergo Christus significatur, per Absolon autem [Antil- christusr), qui erit homo et creatura dei. Achitophel sunt isti, qui a) viva ed. b) omnia uncis inclusa de ed. addita sunt. c) quia — d) quod r. electa membra Redemptoris ed. e) cre- decipere om. ed. h) reputan- dentur ed. 1) Job 30 ed. g) lib. 20. Moralium add. ed. tur ed. i) et ideo dico, quod ed. k) quia ed. 1) lib. 2. Reg. cap. 15 ed. m) procuravit ed. 0) aliter in ed. P) David n) cap. 16 add. ed. q) eruens ed. 1) Christus A. 40 interpretatur tantum ed. 35
Strana 329
Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 329 prius se coniungunt Christo et postea sunt contra Christum, sicut iste Achitophel prius fuit cum David et postea contra David. Quamdiu enim isti erunt nobiscum, pro magnis consi- liariis tenebuntur, sed postmodum opponent se fidei christiane. Et ideo cum videbitis tales, nolite eis vos committere. Ad pre- sens signa septem ponam, quibus possunt congnosci, licet multa possem ostendere, tamen causa brevitatis temporis [hec] suf- ficiant. Unde primum signuma) est, quod tales volunt vivere de ewangelio et confessionibus audiendis. Quod autem tales non 10 sunt veri predicatores, patet per apostolum, qui dicit ad Thi.b): „Putantes questum esse pietatis.“ Glossa: „Opus pietatis faciunt, id est predicant, ut lucra temporalia acquirant et accipiant, quia per questume) predicant, non lucro vel fructu animarum d), quia ipsi volunt honorari et laudari.“ Item alia Glossa super illud 15 ad Coll.") : „Quia veritas in dolo est, sive per occasionem, sive per veritatem Christus anuncietur, in hoc gaudeo": „Pseudo ex occasione ewangelizant, querentes commoda vel pecunief) vel honorum vel laudis humane.“ Veritas in dolo est, quando non predicant, nisi propter comodum temporale. [Unde] dicit Glossa: 20 „Tales enim tria commoda de hoc querunt, scilicet de predi- cacione, videlicet laudem [et] fructum [et] comedere et bibere. Ipsi enim bene predicant de veritate, sed hec tria querunt. Sed dicet aliquis: Nonne, si ipsi predicant, debent de ewangelio vivere, quia dicit apostoluss): „Ordinavit dominus, 25 ut qui predicant ewangelium, de ewangelio vivant.“ Et ego dico, quod hoc verum est de illis, qui predicare tenentur, quia si presbiterh), qui vos debet regerei), esset in tali statu, quod vestro subsidio indigeret, deberetisk) sibi subvenire. Sed bene- dictus deus, ecclesia hodie non est in tali statu, quod indigeat 30 subsidio tali. Item secundum1) signum est, per quod congnoscuntur falsi predicatores, si sint inpacientes et non possint m) sustinere, quod veritas de eis dicatur. Unde apostolus ad Phil.n): „Videte canes, a) Unum est ed., quae supra et infra varias lectiones praebet, quae hic 35 omittuntur. b) I. ad Timoth. ed. c) pro quaestu rectius ed. d) non fructu tantum ed. e) ad Philipp. I. ed. f) pecuniam A et ed. g) I. ad Corinth. 9 add. ed. h) vester add. ed. i) et docere add. ed. et A. k) deberitis ed. 1) aliud ed. m) possunt A et ed. n) 3 add. ed.
Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 329 prius se coniungunt Christo et postea sunt contra Christum, sicut iste Achitophel prius fuit cum David et postea contra David. Quamdiu enim isti erunt nobiscum, pro magnis consi- liariis tenebuntur, sed postmodum opponent se fidei christiane. Et ideo cum videbitis tales, nolite eis vos committere. Ad pre- sens signa septem ponam, quibus possunt congnosci, licet multa possem ostendere, tamen causa brevitatis temporis [hec] suf- ficiant. Unde primum signuma) est, quod tales volunt vivere de ewangelio et confessionibus audiendis. Quod autem tales non 10 sunt veri predicatores, patet per apostolum, qui dicit ad Thi.b): „Putantes questum esse pietatis.“ Glossa: „Opus pietatis faciunt, id est predicant, ut lucra temporalia acquirant et accipiant, quia per questume) predicant, non lucro vel fructu animarum d), quia ipsi volunt honorari et laudari.“ Item alia Glossa super illud 15 ad Coll.") : „Quia veritas in dolo est, sive per occasionem, sive per veritatem Christus anuncietur, in hoc gaudeo": „Pseudo ex occasione ewangelizant, querentes commoda vel pecunief) vel honorum vel laudis humane.“ Veritas in dolo est, quando non predicant, nisi propter comodum temporale. [Unde] dicit Glossa: 20 „Tales enim tria commoda de hoc querunt, scilicet de predi- cacione, videlicet laudem [et] fructum [et] comedere et bibere. Ipsi enim bene predicant de veritate, sed hec tria querunt. Sed dicet aliquis: Nonne, si ipsi predicant, debent de ewangelio vivere, quia dicit apostoluss): „Ordinavit dominus, 25 ut qui predicant ewangelium, de ewangelio vivant.“ Et ego dico, quod hoc verum est de illis, qui predicare tenentur, quia si presbiterh), qui vos debet regerei), esset in tali statu, quod vestro subsidio indigeret, deberetisk) sibi subvenire. Sed bene- dictus deus, ecclesia hodie non est in tali statu, quod indigeat 30 subsidio tali. Item secundum1) signum est, per quod congnoscuntur falsi predicatores, si sint inpacientes et non possint m) sustinere, quod veritas de eis dicatur. Unde apostolus ad Phil.n): „Videte canes, a) Unum est ed., quae supra et infra varias lectiones praebet, quae hic 35 omittuntur. b) I. ad Timoth. ed. c) pro quaestu rectius ed. d) non fructu tantum ed. e) ad Philipp. I. ed. f) pecuniam A et ed. g) I. ad Corinth. 9 add. ed. h) vester add. ed. i) et docere add. ed. et A. k) deberitis ed. 1) aliud ed. m) possunt A et ed. n) 3 add. ed.
Strana 330
330 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 10 videte malos operarios, videte occidentes.“ „Canes enim pseudo“, dicit Glossa, qui dicuntur canes, quia dicit Augustinus: „Ubi canis est, si videt hominem alienum intrare domum, latrat.“ Sic et ipsi, si videant, quod aliquis veritatem de ipsis predicet, re- 5 calcitrant. Item terciuma) signum est, [scilicet si] habeant verba pul- chra et ornata, quibus multos ad partes suas trahunt. Unde secundum illud ad Cor.b): „Neminem circumveniamus"c), Glossa: „Fraudulenta sermonum adulacione, sicut pseudo, qui nostra auferunt.“ Et hoc dicit dominus in Mt.d): „Ve vobis, scribe et Pharisei ypocrite, qui comeditis domos viduarum, [oraciones longas orantes.“ Glossa: „Qui vestra supersticione nihil inten- ditis, nisi ut predam de subiecta plebe faciatis“. „Longas oraciones orantes.“ Glossa:] „Qui ut religiosie) appareant, prolixius orant." 15 Et subdit: „Quorum oracio est in peccatum." Item quartum1) signum est, quod veri predicatores non vadunt illuc predicare, ubi est habundancia predicatorum, sed ubi nulli sunt, qui verbum dei anunccient. Unde dicit apostolus ad Ro.s): „Si[c] autem predicavi ewangelium, [non] ubi Chri- 20 stum anuncciavi, ne super alienum fundamentum edificarem." Qui enim habet voluntatem predicandi, debet ire ad Saracenos et infideles, ubi nullus est, qui predicet. Et ideo, cum videritis tales predicatores, qui ibi desideranth) predicare, ubi est copia predicatorum, et nolunt ibi predicare, ubi est indigencia et 25 penuria predicatorum, sciatis eos esse malos et non veros predicatores. Item quintum1) signum est, quod apostoli erant pacientes et contumelias libenter pro Christi nomine sustinebant, quiak ibant apostoli gaudentes a conspectu concilii. Unde dicebat 30 eis dominus in Mt.1): „Ecce ego mitto vos, sicut agnos inter lu- pos“, quia agnus omnia sustinet, que sibi facit lupus. Item „sicut misit me pater, et ego mitto vos.“ Glossa: „Non ad gaudia, sed ad passiones.“ Qui enim predicacionis officium recipit velm) suscipit, mala non debet inferre, sed sustinere; et hoc ipse 35 Christus in se ostendit. Unde Petrus in Canonican): „Qui cum malediceretur, non maledicebat. Cum flagellaretur, non com- 40 a) aliud ed. b) 2. ad Corinth. 7 ed. c) ita biblia ; circumveniemus A et ed. d) Matth. 23 ed. e) religiosores ed. f) aliud ed. g) 15 k) ut dicitur Act. 5 add. ed. add. ed. h) desiderent ed. i) aliud ed. n) I. Petri 2 ed. m) recipit vel om. ed. 1) Matth. 10 ed.
330 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 10, c. 11. 10 videte malos operarios, videte occidentes.“ „Canes enim pseudo“, dicit Glossa, qui dicuntur canes, quia dicit Augustinus: „Ubi canis est, si videt hominem alienum intrare domum, latrat.“ Sic et ipsi, si videant, quod aliquis veritatem de ipsis predicet, re- 5 calcitrant. Item terciuma) signum est, [scilicet si] habeant verba pul- chra et ornata, quibus multos ad partes suas trahunt. Unde secundum illud ad Cor.b): „Neminem circumveniamus"c), Glossa: „Fraudulenta sermonum adulacione, sicut pseudo, qui nostra auferunt.“ Et hoc dicit dominus in Mt.d): „Ve vobis, scribe et Pharisei ypocrite, qui comeditis domos viduarum, [oraciones longas orantes.“ Glossa: „Qui vestra supersticione nihil inten- ditis, nisi ut predam de subiecta plebe faciatis“. „Longas oraciones orantes.“ Glossa:] „Qui ut religiosie) appareant, prolixius orant." 15 Et subdit: „Quorum oracio est in peccatum." Item quartum1) signum est, quod veri predicatores non vadunt illuc predicare, ubi est habundancia predicatorum, sed ubi nulli sunt, qui verbum dei anunccient. Unde dicit apostolus ad Ro.s): „Si[c] autem predicavi ewangelium, [non] ubi Chri- 20 stum anuncciavi, ne super alienum fundamentum edificarem." Qui enim habet voluntatem predicandi, debet ire ad Saracenos et infideles, ubi nullus est, qui predicet. Et ideo, cum videritis tales predicatores, qui ibi desideranth) predicare, ubi est copia predicatorum, et nolunt ibi predicare, ubi est indigencia et 25 penuria predicatorum, sciatis eos esse malos et non veros predicatores. Item quintum1) signum est, quod apostoli erant pacientes et contumelias libenter pro Christi nomine sustinebant, quiak ibant apostoli gaudentes a conspectu concilii. Unde dicebat 30 eis dominus in Mt.1): „Ecce ego mitto vos, sicut agnos inter lu- pos“, quia agnus omnia sustinet, que sibi facit lupus. Item „sicut misit me pater, et ego mitto vos.“ Glossa: „Non ad gaudia, sed ad passiones.“ Qui enim predicacionis officium recipit velm) suscipit, mala non debet inferre, sed sustinere; et hoc ipse 35 Christus in se ostendit. Unde Petrus in Canonican): „Qui cum malediceretur, non maledicebat. Cum flagellaretur, non com- 40 a) aliud ed. b) 2. ad Corinth. 7 ed. c) ita biblia ; circumveniemus A et ed. d) Matth. 23 ed. e) religiosores ed. f) aliud ed. g) 15 k) ut dicitur Act. 5 add. ed. add. ed. h) desiderent ed. i) aliud ed. n) I. Petri 2 ed. m) recipit vel om. ed. 1) Matth. 10 ed.
Strana 331
Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 331 minabatur. Tradebat autem tradenti se iniuste.“ Sic quando videbitis tales, qui nichil possunt sustinere, sed si irrogetis [f. 198a] eis iniuria vel violencia, current ad curiam pape [et inpetrabunt literas excommunicacionis et ad principes et secu- lares, ut illi, qui eos molestant, incarcerent ur], tales non debetis religiosos a) reputare. Item sextumb) signum est, quia apostoli Christi in prin- cipio fuerunt valde despecti et exosi in tantum, quod eciam occisi sunt. Sedc) propter eorum occisionem et mortem prelati ecclesie facti sunt grati et accepti, quia dixerat hoc dicens do- 10 minus apostolis d): „Eritis odio omnibus hominibus propter no- men meum.“ Et II. Jo.e): „Erit tempus, quando qui vos inter- ficit, estimabit obsequium se prestare domino“, quia illi, qui occidebant sanctos martires, credebant bene facere et propter deos suos, quos colebant. Unde si videtis aliquos, qui se dicunt 15 apostolos Christi, [et si] in principio sunt grati, in fine vero congnitis operibus eorum sint despecti, signum est, quod [non veri sunt apostoli Christi, cum de illis e contrario fuerit. Unde sicut dicit Jo. in canonica suaf): „Omne, quod natum est ex deo, vincit mundum.“ Sed isti magis in principio sunt accepti 20 quam in fine. Item septimum6) signum est, quod veri apostoli non suum sed Christi honorem querebant, quia dicit psalmus 1): „Non nobis, domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam.“ Et do- minus in ewangelio1): „Cum feceritis omnia, que facere de- 25 buistis, dicitek), quod servi inutiles fuistis, que debuistis facere, fecistis“. Sed [quando videritis] tales, [qui suam et non dei gloriam querunt, qui dicunt: Nos illuminamus totam ecclesiam et eicimus homines e peccatis et ostendimus1) viam vivendi ad vitam, talibus non credatis, etc. 5 30 m Capitulum decimum sextum). Audivi, quod quidam religiosus predicavit in quadam civi- tate et dixit: „Ordo noster valde est exaltatus, quia ante or- a) debetis falsos r. ed. b) aliud ed. c) cum seq. in A et ed. d) Matth. 10 ed. e) Joan. 16 ed. f) I. Joan. 5 ed. g) aliud ed. 1) dicitur Psal. 113 ed. 1) eiecimus i) Lucae 17 ed. k) dicat A ct ed. — ostendemus A ct ed. m) XV rubr. A; in ed. om. 35
Sermo in die ss. Jacobi et Philippi. 331 minabatur. Tradebat autem tradenti se iniuste.“ Sic quando videbitis tales, qui nichil possunt sustinere, sed si irrogetis [f. 198a] eis iniuria vel violencia, current ad curiam pape [et inpetrabunt literas excommunicacionis et ad principes et secu- lares, ut illi, qui eos molestant, incarcerent ur], tales non debetis religiosos a) reputare. Item sextumb) signum est, quia apostoli Christi in prin- cipio fuerunt valde despecti et exosi in tantum, quod eciam occisi sunt. Sedc) propter eorum occisionem et mortem prelati ecclesie facti sunt grati et accepti, quia dixerat hoc dicens do- 10 minus apostolis d): „Eritis odio omnibus hominibus propter no- men meum.“ Et II. Jo.e): „Erit tempus, quando qui vos inter- ficit, estimabit obsequium se prestare domino“, quia illi, qui occidebant sanctos martires, credebant bene facere et propter deos suos, quos colebant. Unde si videtis aliquos, qui se dicunt 15 apostolos Christi, [et si] in principio sunt grati, in fine vero congnitis operibus eorum sint despecti, signum est, quod [non veri sunt apostoli Christi, cum de illis e contrario fuerit. Unde sicut dicit Jo. in canonica suaf): „Omne, quod natum est ex deo, vincit mundum.“ Sed isti magis in principio sunt accepti 20 quam in fine. Item septimum6) signum est, quod veri apostoli non suum sed Christi honorem querebant, quia dicit psalmus 1): „Non nobis, domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam.“ Et do- minus in ewangelio1): „Cum feceritis omnia, que facere de- 25 buistis, dicitek), quod servi inutiles fuistis, que debuistis facere, fecistis“. Sed [quando videritis] tales, [qui suam et non dei gloriam querunt, qui dicunt: Nos illuminamus totam ecclesiam et eicimus homines e peccatis et ostendimus1) viam vivendi ad vitam, talibus non credatis, etc. 5 30 m Capitulum decimum sextum). Audivi, quod quidam religiosus predicavit in quadam civi- tate et dixit: „Ordo noster valde est exaltatus, quia ante or- a) debetis falsos r. ed. b) aliud ed. c) cum seq. in A et ed. d) Matth. 10 ed. e) Joan. 16 ed. f) I. Joan. 5 ed. g) aliud ed. 1) dicitur Psal. 113 ed. 1) eiecimus i) Lucae 17 ed. k) dicat A ct ed. — ostendemus A ct ed. m) XV rubr. A; in ed. om. 35
Strana 332
332 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11 et dist. 11, c. 1. dinem nostrum totus mundus fuit in tenebris. Sed venit beata Virgo et cecidit filio suo ad pedes et iacuit ante ipsum per tres dies. Et dixit ei dominus, quod peteret, quidquid vellet. Et ipsa tunc dixit, quod vellet, quod fieret unus ordo, qui to- 5 tum mundum illuminaret. Et dominus concessit. Et tunc ipsa dixit cuidam, quod faceret ordinem, et iste est ordo noster. Unde non est mirum, si sic est exaltatus." Sed iste non fecit, sicut apostoli Christi, quibus dicitur, quod debent dicere, quod sint servi inutiles. Unde iste depre- 10 hensus fuit, quia hoc dixerat et conpulsus fuit ab episcopo, quod diceret coram omnibus se mendacium protulisse. Unde, karissimi, ab istis falsis prophetis valde cavendum est. Volunta) homines esse sine despectu, pauperes sine defectu, bene induti sine sollicitudine, cibos electos, exquisitos et lauciores 15 habere, cum in via mala, in manifesto ab inocculto detrahentes, exterius alteram vitam pretendentes, interius eciam delicias que- rentes, mordaces ut canes, dolosi ut wlpes, superbi ut leones, illusores ut dracones, intrinsecus sunt lupi rapaces, exterius mel laudis humane ut ursi amantes, sine congnicione volunt 20 esse iudices, testes sine visu, falsi accusatores, omni veritate carentes, et ceterab). Amen. a) Volunt usque ad finem in Constant. non legitur, sed tantum Explicit sermo oc. b) post hanc vocem in cod. A dimidium folii sequentis 198a atque totum folium 198b vacuum est, sed nihil deficit.
332 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 10, c. 11 et dist. 11, c. 1. dinem nostrum totus mundus fuit in tenebris. Sed venit beata Virgo et cecidit filio suo ad pedes et iacuit ante ipsum per tres dies. Et dixit ei dominus, quod peteret, quidquid vellet. Et ipsa tunc dixit, quod vellet, quod fieret unus ordo, qui to- 5 tum mundum illuminaret. Et dominus concessit. Et tunc ipsa dixit cuidam, quod faceret ordinem, et iste est ordo noster. Unde non est mirum, si sic est exaltatus." Sed iste non fecit, sicut apostoli Christi, quibus dicitur, quod debent dicere, quod sint servi inutiles. Unde iste depre- 10 hensus fuit, quia hoc dixerat et conpulsus fuit ab episcopo, quod diceret coram omnibus se mendacium protulisse. Unde, karissimi, ab istis falsis prophetis valde cavendum est. Volunta) homines esse sine despectu, pauperes sine defectu, bene induti sine sollicitudine, cibos electos, exquisitos et lauciores 15 habere, cum in via mala, in manifesto ab inocculto detrahentes, exterius alteram vitam pretendentes, interius eciam delicias que- rentes, mordaces ut canes, dolosi ut wlpes, superbi ut leones, illusores ut dracones, intrinsecus sunt lupi rapaces, exterius mel laudis humane ut ursi amantes, sine congnicione volunt 20 esse iudices, testes sine visu, falsi accusatores, omni veritate carentes, et ceterab). Amen. a) Volunt usque ad finem in Constant. non legitur, sed tantum Explicit sermo oc. b) post hanc vocem in cod. A dimidium folii sequentis 198a atque totum folium 198b vacuum est, sed nihil deficit.
Strana 333
Jf. 199a) INCIPIT DISTINCCIO UNDECIMA EIUSDEM 2). [DE SUCCESSIVA REVELACIONE ANTICHRISTI A FIDE- LIBUS PREDICATORIBUS]B). Capitulum primum°). Quomodo Christus Jhesus fuit successive magisque demonstratus 5 esse futurus, et ita et d) Antychristuse). Juxta ista, que hic [dicta sunt] de Antychristo et corpore ipsius bestiali vel de meretrice magna residente super aquas multas 1) vel de multitudine carnalium christianorum instancium, et precipue de multitudine clericorum, religiosorum carnalium, 10 avarorum et superborum, qui president populis et sunt gradu alciori, notandum est diligenter, quod dominus Jhesus et spiritus eius omnia, que de occultis suis prodidit ecclesie, revelavit ea valde utiliter, secundum quod scriptum est: „Ego sum deus docens te utilia“, Ysaief)2) et apo- stolus Cor.8) 3): „Unicuique datur manifestacio spiritus ad utili- tatem“, quoniam deus et natura nichil operantur frustra. Revelat eciam ordinate. Unde apostolus 4): "Quecumque enim a deo fiunt, ordinate fiunt.“ Revelat insuper in mensura cuilibet. Unde apostolus 5): „Cuilibet datus est spiritus ad mensuram.“ 20 15 a) ita A rubr. b) add. ab ed. c) ita A rubr. d) est false A. e) ita A rubr. f) lacuna seq. in A. g) lacuna seq. in A. 1) Cf. Apo.. XVII. 1. 2) Isaiae XLVIII. 17. 3) I. Cor. XII. 7. 4) Rom. XIII. I (quae autem sunt, a deo ordinatae sunt). 5) Ephes. IV. 6: „Unicuique autem nostrum data est gratia secundum mensuram donationis 25 Christi."
Jf. 199a) INCIPIT DISTINCCIO UNDECIMA EIUSDEM 2). [DE SUCCESSIVA REVELACIONE ANTICHRISTI A FIDE- LIBUS PREDICATORIBUS]B). Capitulum primum°). Quomodo Christus Jhesus fuit successive magisque demonstratus 5 esse futurus, et ita et d) Antychristuse). Juxta ista, que hic [dicta sunt] de Antychristo et corpore ipsius bestiali vel de meretrice magna residente super aquas multas 1) vel de multitudine carnalium christianorum instancium, et precipue de multitudine clericorum, religiosorum carnalium, 10 avarorum et superborum, qui president populis et sunt gradu alciori, notandum est diligenter, quod dominus Jhesus et spiritus eius omnia, que de occultis suis prodidit ecclesie, revelavit ea valde utiliter, secundum quod scriptum est: „Ego sum deus docens te utilia“, Ysaief)2) et apo- stolus Cor.8) 3): „Unicuique datur manifestacio spiritus ad utili- tatem“, quoniam deus et natura nichil operantur frustra. Revelat eciam ordinate. Unde apostolus 4): "Quecumque enim a deo fiunt, ordinate fiunt.“ Revelat insuper in mensura cuilibet. Unde apostolus 5): „Cuilibet datus est spiritus ad mensuram.“ 20 15 a) ita A rubr. b) add. ab ed. c) ita A rubr. d) est false A. e) ita A rubr. f) lacuna seq. in A. g) lacuna seq. in A. 1) Cf. Apo.. XVII. 1. 2) Isaiae XLVIII. 17. 3) I. Cor. XII. 7. 4) Rom. XIII. I (quae autem sunt, a deo ordinatae sunt). 5) Ephes. IV. 6: „Unicuique autem nostrum data est gratia secundum mensuram donationis 25 Christi."
Strana 334
334 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 1. 10 15 20 25 Et Ro.a) 1): „Nolite sapere plus, quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem iuxta mensuram fidei." Primum horum ad propositum sic potest considerari. Nam ab origine mundi mox incepitb) fieri revelacio venturi Jhesu 5 Christi in carnem, quantum expediebat scire persone, cui fiebat, vel communitati [electorum]e), propter quos fiebat, aut utrin- que, quantum, inquam, proderat ad imitandum et consequen- dum illam magnam salutem futuram 2) et dignum se exhiben- dum et desiderium atque spem provocandum. Sic eciam fiebat revelacio de opposito Christi, scilicet Antychristo et ipsius filiis simulacionis et occulte ac subdole faccionis, quantum erat utile tempori vel persone aut communitati electorum ad evitandum et precavendum operacionem demoniorum per tales fictos ho- mines. Inde est illud in benediccionibus Jacob super filios Gen.d) 3): „Symeon et Levi, vasa bellancia, in consilium eorum non introeat anima mea et in cetu eorum non sit gloria mea“ etc. Et infra 4): „Fiat Dan coluber in via et cerastes in semita, mordens ungulas equi, ut cadat ascensor eius retro.“ Que omnia exponuntur per doctores ad literam dicta esse de Antychristo, ut alias patebit. Et ad idem Judas dicit 5): „Subintroierunt qui- dam homines, (qui olym prescripti sunt in hoc iudicioe) inpii." Et paulo post 6): „Prophetavit autem de hiis septimus ab Adam Enoch, dicens: Ecce, dominus venit in sanctis milibus suis facere iudicium“, etc. Ista autem habes magis distincta et deducta in primo tractatu huius in principio et de regulis ad illud or- dinatis 7). Secundo revelacio fuit [facta] ordinate. Et hoc ad proposi- tum conspicitur tali modo, quia de Christo Jhesu a principio de- super fuit data noticia secundum exigenciam et dispensacionem 30 temporum, puta quanto longius ante incarnacionem f) Christi, tanto fiebat eius noticia magis in confuso et in communi vel minus di- stincte, et quanto propinquius, tanto dabatur eius noticia distinc- cius et magis in speciali, quemadmodum exempli gracia cum sol nostro emisperio appropinquat, quanto est ad nos propinquius, 35 a) lacuna seq. in A. b) ita corr. ab ed.; incipit A; inferius sciri A. c) add. ab editore. d) lacuna seq. in A. e) iudicium biblia. f) post corr. A. 1) Rom. XII. 3. 2) phrasis: magna salus in biblia V. T. saepius occurrit. 3) Genes. XLIX. 5—6. 4) Genes. XLIX. 17. 5) Judae 4. 6) Judae 14—15. 7) v. libri I. fract. 1. cap. 1 sq., in vol. I, p. 19 sq.
334 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 1. 10 15 20 25 Et Ro.a) 1): „Nolite sapere plus, quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem iuxta mensuram fidei." Primum horum ad propositum sic potest considerari. Nam ab origine mundi mox incepitb) fieri revelacio venturi Jhesu 5 Christi in carnem, quantum expediebat scire persone, cui fiebat, vel communitati [electorum]e), propter quos fiebat, aut utrin- que, quantum, inquam, proderat ad imitandum et consequen- dum illam magnam salutem futuram 2) et dignum se exhiben- dum et desiderium atque spem provocandum. Sic eciam fiebat revelacio de opposito Christi, scilicet Antychristo et ipsius filiis simulacionis et occulte ac subdole faccionis, quantum erat utile tempori vel persone aut communitati electorum ad evitandum et precavendum operacionem demoniorum per tales fictos ho- mines. Inde est illud in benediccionibus Jacob super filios Gen.d) 3): „Symeon et Levi, vasa bellancia, in consilium eorum non introeat anima mea et in cetu eorum non sit gloria mea“ etc. Et infra 4): „Fiat Dan coluber in via et cerastes in semita, mordens ungulas equi, ut cadat ascensor eius retro.“ Que omnia exponuntur per doctores ad literam dicta esse de Antychristo, ut alias patebit. Et ad idem Judas dicit 5): „Subintroierunt qui- dam homines, (qui olym prescripti sunt in hoc iudicioe) inpii." Et paulo post 6): „Prophetavit autem de hiis septimus ab Adam Enoch, dicens: Ecce, dominus venit in sanctis milibus suis facere iudicium“, etc. Ista autem habes magis distincta et deducta in primo tractatu huius in principio et de regulis ad illud or- dinatis 7). Secundo revelacio fuit [facta] ordinate. Et hoc ad proposi- tum conspicitur tali modo, quia de Christo Jhesu a principio de- super fuit data noticia secundum exigenciam et dispensacionem 30 temporum, puta quanto longius ante incarnacionem f) Christi, tanto fiebat eius noticia magis in confuso et in communi vel minus di- stincte, et quanto propinquius, tanto dabatur eius noticia distinc- cius et magis in speciali, quemadmodum exempli gracia cum sol nostro emisperio appropinquat, quanto est ad nos propinquius, 35 a) lacuna seq. in A. b) ita corr. ab ed.; incipit A; inferius sciri A. c) add. ab editore. d) lacuna seq. in A. e) iudicium biblia. f) post corr. A. 1) Rom. XII. 3. 2) phrasis: magna salus in biblia V. T. saepius occurrit. 3) Genes. XLIX. 5—6. 4) Genes. XLIX. 17. 5) Judae 4. 6) Judae 14—15. 7) v. libri I. fract. 1. cap. 1 sq., in vol. I, p. 19 sq.
Strana 335
Quod Jhesus Christus revelavit Antichristum utiliter et ordinate. 335 tanto sentitur vel videtur noci vijus et activiusa). Verbi gracia: Dominus Jhesus ab origine mundi fuit quidem notificatus, quod dominus veniet, sed hoc multum in generali et nonb) distincte, prout superius est de Juda allegatum1) [f. 199b]. De- hinc ipsi beato Abrahe fuit iam promissus lucidiuse), scilicet quia de semine eius, sed adhuc cum obscuritate in generali 2). Depost ipsi Jacob datum fuit nosse adhuc distinccius, quia non tantum, quia veniet de semine ipsius, sed de qua tribu vel de quo filio sit nascendus 3). Et post hec beato David, de qua domo, id est familia, quia scilicet de ipsius 4). Atque deinde 10 beato Ysaie, de qua matre, quia de virgine, et quis erit modus eius, quia butirum et mel comedet, et quod nomen ipsius, quia novum, quod os domini nominavit, vel quia Emanuel 5). Postea autem iam propinquius per prophetas distinctum fuit tempus veniendi ipsum vel numerus ebdomadarum, ut patet per Da- 15 nielem 6). At dehinc et locus nascendi ipsius, quia in Bethlehem Jude, ut liquet in Zacharia 7). Et sic distincta et determinata Christi nativitate quanto propinquius et magis proprie, factum est medium silencium8) prophetarum de Christo tum propter indignitatem et ingrati- 20 tudinem yppocritarum, tum quia ut sic fieret iudicium illorum, qui se gloriabantur in seipsis et dicebant se videre, et eorum fides probaretur et purgaretur, qui seipsos dignos deo et Christi eius adventu exhibebant, sicuti scriptum est Jo. IX. g. 9): „Ego veni in hunc mundum, ut, qui non vident“, subaudis dominum 25 et Christum eius, sed digne expectant visurum, „videant eum." „Et qui vident“, id est habent noticiam dei et Christi eius ven- turi, sed non curant circa vigilare, ad suas fabulas conversi 10) et negligunt gratos seipsos exhibere, „ut ceci fiant“, scilicet multo magis a lumine presentis iam solis vibrati et repercussi, prout mox idemtidem ex prophetis contenciose inquiebant ad Christum, dicentes 11): „Numquid et nos ceci sumus?“ Et huius obcecacionis, de qua sermo, Jhesus statim ad ipsos expressit 5 30 a) rectius esset: propinquior — nocivior — activior. b) sub lin. A. c) alterum i sup. lin. add. A. 35 1) vide supra p. 334. 2) v. Genes. XXII. 1—18. 3) v. Genes. XXXV. 5) Cf. Isaiae VII. 14—15. 11—12. 4) v. II. Reg. VII. 12—16. 6) v. Daniel. IX. 25—26. s) phrasis biblica, cf. 7) recte Micheae V. 2. 9) Joan. Apoc. VIII. I (factum est silentium in caelo, quasi media hora). 10) Cf. II. Tim. IV. 4. 11) Joan. IX. 43. IX. 39. 40
Quod Jhesus Christus revelavit Antichristum utiliter et ordinate. 335 tanto sentitur vel videtur noci vijus et activiusa). Verbi gracia: Dominus Jhesus ab origine mundi fuit quidem notificatus, quod dominus veniet, sed hoc multum in generali et nonb) distincte, prout superius est de Juda allegatum1) [f. 199b]. De- hinc ipsi beato Abrahe fuit iam promissus lucidiuse), scilicet quia de semine eius, sed adhuc cum obscuritate in generali 2). Depost ipsi Jacob datum fuit nosse adhuc distinccius, quia non tantum, quia veniet de semine ipsius, sed de qua tribu vel de quo filio sit nascendus 3). Et post hec beato David, de qua domo, id est familia, quia scilicet de ipsius 4). Atque deinde 10 beato Ysaie, de qua matre, quia de virgine, et quis erit modus eius, quia butirum et mel comedet, et quod nomen ipsius, quia novum, quod os domini nominavit, vel quia Emanuel 5). Postea autem iam propinquius per prophetas distinctum fuit tempus veniendi ipsum vel numerus ebdomadarum, ut patet per Da- 15 nielem 6). At dehinc et locus nascendi ipsius, quia in Bethlehem Jude, ut liquet in Zacharia 7). Et sic distincta et determinata Christi nativitate quanto propinquius et magis proprie, factum est medium silencium8) prophetarum de Christo tum propter indignitatem et ingrati- 20 tudinem yppocritarum, tum quia ut sic fieret iudicium illorum, qui se gloriabantur in seipsis et dicebant se videre, et eorum fides probaretur et purgaretur, qui seipsos dignos deo et Christi eius adventu exhibebant, sicuti scriptum est Jo. IX. g. 9): „Ego veni in hunc mundum, ut, qui non vident“, subaudis dominum 25 et Christum eius, sed digne expectant visurum, „videant eum." „Et qui vident“, id est habent noticiam dei et Christi eius ven- turi, sed non curant circa vigilare, ad suas fabulas conversi 10) et negligunt gratos seipsos exhibere, „ut ceci fiant“, scilicet multo magis a lumine presentis iam solis vibrati et repercussi, prout mox idemtidem ex prophetis contenciose inquiebant ad Christum, dicentes 11): „Numquid et nos ceci sumus?“ Et huius obcecacionis, de qua sermo, Jhesus statim ad ipsos expressit 5 30 a) rectius esset: propinquior — nocivior — activior. b) sub lin. A. c) alterum i sup. lin. add. A. 35 1) vide supra p. 334. 2) v. Genes. XXII. 1—18. 3) v. Genes. XXXV. 5) Cf. Isaiae VII. 14—15. 11—12. 4) v. II. Reg. VII. 12—16. 6) v. Daniel. IX. 25—26. s) phrasis biblica, cf. 7) recte Micheae V. 2. 9) Joan. Apoc. VIII. I (factum est silentium in caelo, quasi media hora). 10) Cf. II. Tim. IV. 4. 11) Joan. IX. 43. IX. 39. 40
Strana 336
336 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist! 11, c. 1. distinccionema), dicens 1): „Si ceci essetis, non haberetis pecca- tum, nunc vero dicitis, quia videmus. Peccatum vestrum manet." Istius modi autem iudiciumb) expressius posuit apostolus Ro. I., dicens 2): „Quie), cum deum, inquit, congnovissent, non sicut deum glorificaverunt aut gracias egerunt, sed evanuerunt in cogitacionibus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum. Di- centes enim se esse sapientes, stulti facti [sunt]. Et mutaverunt gloriam incorruptibilis dei in similitudinem ymaginis corrupti- bilis hominis et volucrum et [quadrupedum et] serpencium." Dominus quoque per Ysaiam idem iudicium de yppocritis ini- quis protulit, dicens V.3) : „Quid est, quod ultra debui facere vinee mee, et non feci?“, et sic multa ibidem ad idem consequenter usque illud in cap." VI°, ubi dicitur ad propositum 4): „Exceca cor populi huius et aures eius aggrava et oculos eius claude, 15 ne forte videant oculis suis et auribus suis audiant et corde suo intelligant et convertantur, et sanem eum.“ Ecce, pessima plaga5) yppocritarum, qui sunt corpus Antychristi! Ecce, venenum aspi- dum ipsorum insanabile 6)! O, quis michi hoc tribuat 7), ut late et longe per ecclesiam hec scriptura intelligatur, nunc maxime 20 et in summo esse inpleta, et ita predicetur et dilatetur, ut sal- tem electi possint evigilare et ab errore presenti altitudinis Sathane facciosissimo non conprehendi! Sed iam ad textum redeatur! Quia igitur, ut dictum est, deo misericordi et iusto non tantum cure fuit ab inicio facere 25 misericordiam in filios capaces gracie, sed eciam exercere iu- dicium et iusticiam in ingratos et superbos, propter quod post- quam patulo Christus fuit magis ac magis demonstratus venire et distinctus, tandem factum est silencium in Judea ante Christi adventum signorum et prophetarum. Et ita iuxta scripturam 30 sapientis 8): „Dum sic mediumd) silencium teneret omnia et nox“, cecitatis ingratorum et iniquorum, „ in] suo cursu medium iter haberet, omnipotens sermo tuus, domine, exiliens de celo a regalibus sedibus, venit, durus debellator in mediam exter- minii terram prosilivit, gladiuse) acutus in simulatumf) inperium d) quietum 10 35 a) et eam seq. in A. b) post. corr. A. c) Quia biblia. biblia. e) galdrus corr. in m. gladius A. f) post corr. A. 1) Joan. IX. 41. 2) Rom. I. 21—23. 3) Isaiae V. 4. 4) Isaiac VI. I0. 5) voces haec etiam in biblia occurrunt, ex. gr. Jerem. X. 19 (pessima plaga mea). 6) Deuter. XXXII. 33. 7) haec quoque phrasis in biblia, prae- 8) Sap. XVIII. 14—15. 40 sertim in Job, legitur.
336 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist! 11, c. 1. distinccionema), dicens 1): „Si ceci essetis, non haberetis pecca- tum, nunc vero dicitis, quia videmus. Peccatum vestrum manet." Istius modi autem iudiciumb) expressius posuit apostolus Ro. I., dicens 2): „Quie), cum deum, inquit, congnovissent, non sicut deum glorificaverunt aut gracias egerunt, sed evanuerunt in cogitacionibus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum. Di- centes enim se esse sapientes, stulti facti [sunt]. Et mutaverunt gloriam incorruptibilis dei in similitudinem ymaginis corrupti- bilis hominis et volucrum et [quadrupedum et] serpencium." Dominus quoque per Ysaiam idem iudicium de yppocritis ini- quis protulit, dicens V.3) : „Quid est, quod ultra debui facere vinee mee, et non feci?“, et sic multa ibidem ad idem consequenter usque illud in cap." VI°, ubi dicitur ad propositum 4): „Exceca cor populi huius et aures eius aggrava et oculos eius claude, 15 ne forte videant oculis suis et auribus suis audiant et corde suo intelligant et convertantur, et sanem eum.“ Ecce, pessima plaga5) yppocritarum, qui sunt corpus Antychristi! Ecce, venenum aspi- dum ipsorum insanabile 6)! O, quis michi hoc tribuat 7), ut late et longe per ecclesiam hec scriptura intelligatur, nunc maxime 20 et in summo esse inpleta, et ita predicetur et dilatetur, ut sal- tem electi possint evigilare et ab errore presenti altitudinis Sathane facciosissimo non conprehendi! Sed iam ad textum redeatur! Quia igitur, ut dictum est, deo misericordi et iusto non tantum cure fuit ab inicio facere 25 misericordiam in filios capaces gracie, sed eciam exercere iu- dicium et iusticiam in ingratos et superbos, propter quod post- quam patulo Christus fuit magis ac magis demonstratus venire et distinctus, tandem factum est silencium in Judea ante Christi adventum signorum et prophetarum. Et ita iuxta scripturam 30 sapientis 8): „Dum sic mediumd) silencium teneret omnia et nox“, cecitatis ingratorum et iniquorum, „ in] suo cursu medium iter haberet, omnipotens sermo tuus, domine, exiliens de celo a regalibus sedibus, venit, durus debellator in mediam exter- minii terram prosilivit, gladiuse) acutus in simulatumf) inperium d) quietum 10 35 a) et eam seq. in A. b) post. corr. A. c) Quia biblia. biblia. e) galdrus corr. in m. gladius A. f) post corr. A. 1) Joan. IX. 41. 2) Rom. I. 21—23. 3) Isaiae V. 4. 4) Isaiac VI. I0. 5) voces haec etiam in biblia occurrunt, ex. gr. Jerem. X. 19 (pessima plaga mea). 6) Deuter. XXXII. 33. 7) haec quoque phrasis in biblia, prae- 8) Sap. XVIII. 14—15. 40 sertim in Job, legitur.
Strana 337
Quomodo Christus fuit successive magisque demonstratus esse futurus. 337 tuum portans et stans replevit omnia morte et usque ad celum attingebat stans in terra.“ Hic est omnipotens et dulcis- simus Jhesus Christus, qui veniente plenitudine temporis natus est ex muliere, factus sub lege 1). Tunc nox recessit et dies apropinquavit 2) et medium silencium est irruptum, primum per 5 angelum Gabrielem ad Zachariam 3) ; dehinc Zacharias dicens 4): „Benedictus dominus deus Israhel“; demum Johannes Baptista, spiritualiter Helyas 5), et plus quam propheta6), et non tantum propinqufu ]s ipsi Christo venturo, sed inmediatus eciam a) presenti digito ipsum demonstravit, dicens 7): „Ecce, [f. 200a] agnus dei, ecce, qui tollit peccata mundi“, concludens summam omnium propheciarum de Christo Jhesu et omnium precedencium reve- lacionum et noticiarum intencionem, deducens in summum gra- dum noticie, non iam in enigmatibus et speciebus corporum texens presagium, sed facie ad faciem, atque suo digito indi- 15 cans veritatem hiis, qui inventi sunt grati et digni videre filii dei adventum super ceteros tenebris condensatosb) et sua af- fectata caligine spissius coopertos, veluti scriptum est Ysa. LX s): „Ecce, tenebre operient terram et caligo populos: super te au- tem orietur dominus [et gloria eius vite videbitur.“ 10 20 Capitulum secundum“). De silencio facto de Antychristo ante tempus et in tempore Antychristic). Ita dicendum conformiter accipe de filio iniquitatis, Anty- christo cum sua bestiali concubina. Nam quamvis eciam 25 Antychristus per prophetas, sicut iamd) dictum est9), et post Christum ab origine ecclesie est nuncciatus, et quanto conces- sum est, magis proprie declaratus, tamen hoc similiter fuit cum successione maioris atque maioris ipsius noticie et suorum con- a) est iam corr. sub. lin. eciam A. b) condensatis — coopertis A. c) ita A rubr. Quae inscriptio locata est in cod. A inferius, scil. ante voces Et extremo moderni doctores (p. 338, lin. 9), sed sine dubio minus apte. d) ras. in A. 30 1) Cf. Galat. IV. 4. 2) Cf. Rom. XIII. 12 (nox praecessit, dies autem apropinquavit). 8) Cf. Lucae I. 11 sq. 4) Lucae I. 68. 5) Cf. Lucae I. 17. 35 6) Cf. Lucae VII. 26. 8) Isaiae LX. 2. 7) Joan. I. 29. 9) vide supra dist. X, c. 1—6, p. 207 sq. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 22
Quomodo Christus fuit successive magisque demonstratus esse futurus. 337 tuum portans et stans replevit omnia morte et usque ad celum attingebat stans in terra.“ Hic est omnipotens et dulcis- simus Jhesus Christus, qui veniente plenitudine temporis natus est ex muliere, factus sub lege 1). Tunc nox recessit et dies apropinquavit 2) et medium silencium est irruptum, primum per 5 angelum Gabrielem ad Zachariam 3) ; dehinc Zacharias dicens 4): „Benedictus dominus deus Israhel“; demum Johannes Baptista, spiritualiter Helyas 5), et plus quam propheta6), et non tantum propinqufu ]s ipsi Christo venturo, sed inmediatus eciam a) presenti digito ipsum demonstravit, dicens 7): „Ecce, [f. 200a] agnus dei, ecce, qui tollit peccata mundi“, concludens summam omnium propheciarum de Christo Jhesu et omnium precedencium reve- lacionum et noticiarum intencionem, deducens in summum gra- dum noticie, non iam in enigmatibus et speciebus corporum texens presagium, sed facie ad faciem, atque suo digito indi- 15 cans veritatem hiis, qui inventi sunt grati et digni videre filii dei adventum super ceteros tenebris condensatosb) et sua af- fectata caligine spissius coopertos, veluti scriptum est Ysa. LX s): „Ecce, tenebre operient terram et caligo populos: super te au- tem orietur dominus [et gloria eius vite videbitur.“ 10 20 Capitulum secundum“). De silencio facto de Antychristo ante tempus et in tempore Antychristic). Ita dicendum conformiter accipe de filio iniquitatis, Anty- christo cum sua bestiali concubina. Nam quamvis eciam 25 Antychristus per prophetas, sicut iamd) dictum est9), et post Christum ab origine ecclesie est nuncciatus, et quanto conces- sum est, magis proprie declaratus, tamen hoc similiter fuit cum successione maioris atque maioris ipsius noticie et suorum con- a) est iam corr. sub. lin. eciam A. b) condensatis — coopertis A. c) ita A rubr. Quae inscriptio locata est in cod. A inferius, scil. ante voces Et extremo moderni doctores (p. 338, lin. 9), sed sine dubio minus apte. d) ras. in A. 30 1) Cf. Galat. IV. 4. 2) Cf. Rom. XIII. 12 (nox praecessit, dies autem apropinquavit). 8) Cf. Lucae I. 11 sq. 4) Lucae I. 68. 5) Cf. Lucae I. 17. 35 6) Cf. Lucae VII. 26. 8) Isaiae LX. 2. 7) Joan. I. 29. 9) vide supra dist. X, c. 1—6, p. 207 sq. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 22
Strana 338
338 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 11, c. 2. antychristorum, quanto propinquius ad tempus sibi statutum veniendi, id est ad tempus presens, proximabat. Et ita colligi potest ex illis, que iam nuper de Antichristo sunt premissa1), quoniam prophete quasi longinqui de ipso nubile sunt locuti, dehinc clarius Jhesus crucifixus et eius apo- stoli, Antychristos describentes, prodiderunt, atque adhuc luci- dius doctores magni et sancti post eos de eo et multiplicitate ipsius satellitum descripciones et documenta tradiderunt, quasi pro- ximi et inmediati adventui Antychristi. Et extremo moderni 10 doctores iam videntes, que fiunt, et idcirco magis hystoriam de pessimo filio mendacii texentes, quam futura indicantes, ipsum specialius aggressi sunt dictis suis et scriptis expugnandum et detegendum gentes ipsius, qui detecto et subtecto sunt a spi- ritu Jhesu appellati alias Gog et Magog, qui circumdant et cir- 15 cumdederunt castra sanctorum electorum2), sicuti spiritualis Sodoma et Gomora animam iusti Loth 3), affligendo eorum opera periniqua et persecuciones alias in summis peramaras. Deinceps miro modo factum est silencium ultimum iam de adventu Christi ultimo et previo adventuli 20 Antychristi. Quod silencium iudicio meo incepit ab anno domini M°o. CC°.IX° [C]a) incarnacionis domini Jhesu secundum propheciam Danielis, et duravit usque ad tempus anno- rum M. CCC. L. Nam in tali tempore principaliter et maxime facta est 25 fames audiendi vivi sermonis Jhesu et efficacis, et tunc fumus putei abyssi solem et aerem obfuscavit, et locuste coronate, de quibus sermo fuit 4), indeb) tunc exierunt, et tunc gentes, que dicuntur Gog et Magog, castra sanctorum cinxerunt, ipsos affli- gentes et dissipantes 5). Item tunc homines seipsos amantes, superbi, inflati, cupidi 6) maxime sunt in ecclesia multiplicati, et ex hiis venerunt multi fabulatores, vaniloqui et magistri prurientes auribus, dicentes: 5 30 a) in cod. A proprie scribitur MOO. CCoC. IX°, sed tertium C deletum esse videtur, ita ut legi debeat annus 1209; sed annus biblicus est 1290, af. Daniel 35 XII. 12. b) ras. in A. 1) ibidem, praesertim p. 209, 212, 219, 220, et de doctoribus p. 239 sq. 2) Cf. Apoc. XX. 7—8. 3) Cf. Genes. XIX. passim. 4) scilicet in dist. 5) Cf. Apoc. IX. 2—3 et XX. 7—8. IX, c. 1 sq., v. supra p. 147 sq. 6) Cf. II. Tim. III. 2.
338 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 11, c. 2. antychristorum, quanto propinquius ad tempus sibi statutum veniendi, id est ad tempus presens, proximabat. Et ita colligi potest ex illis, que iam nuper de Antichristo sunt premissa1), quoniam prophete quasi longinqui de ipso nubile sunt locuti, dehinc clarius Jhesus crucifixus et eius apo- stoli, Antychristos describentes, prodiderunt, atque adhuc luci- dius doctores magni et sancti post eos de eo et multiplicitate ipsius satellitum descripciones et documenta tradiderunt, quasi pro- ximi et inmediati adventui Antychristi. Et extremo moderni 10 doctores iam videntes, que fiunt, et idcirco magis hystoriam de pessimo filio mendacii texentes, quam futura indicantes, ipsum specialius aggressi sunt dictis suis et scriptis expugnandum et detegendum gentes ipsius, qui detecto et subtecto sunt a spi- ritu Jhesu appellati alias Gog et Magog, qui circumdant et cir- 15 cumdederunt castra sanctorum electorum2), sicuti spiritualis Sodoma et Gomora animam iusti Loth 3), affligendo eorum opera periniqua et persecuciones alias in summis peramaras. Deinceps miro modo factum est silencium ultimum iam de adventu Christi ultimo et previo adventuli 20 Antychristi. Quod silencium iudicio meo incepit ab anno domini M°o. CC°.IX° [C]a) incarnacionis domini Jhesu secundum propheciam Danielis, et duravit usque ad tempus anno- rum M. CCC. L. Nam in tali tempore principaliter et maxime facta est 25 fames audiendi vivi sermonis Jhesu et efficacis, et tunc fumus putei abyssi solem et aerem obfuscavit, et locuste coronate, de quibus sermo fuit 4), indeb) tunc exierunt, et tunc gentes, que dicuntur Gog et Magog, castra sanctorum cinxerunt, ipsos affli- gentes et dissipantes 5). Item tunc homines seipsos amantes, superbi, inflati, cupidi 6) maxime sunt in ecclesia multiplicati, et ex hiis venerunt multi fabulatores, vaniloqui et magistri prurientes auribus, dicentes: 5 30 a) in cod. A proprie scribitur MOO. CCoC. IX°, sed tertium C deletum esse videtur, ita ut legi debeat annus 1209; sed annus biblicus est 1290, af. Daniel 35 XII. 12. b) ras. in A. 1) ibidem, praesertim p. 209, 212, 219, 220, et de doctoribus p. 239 sq. 2) Cf. Apoc. XX. 7—8. 3) Cf. Genes. XIX. passim. 4) scilicet in dist. 5) Cf. Apoc. IX. 2—3 et XX. 7—8. IX, c. 1 sq., v. supra p. 147 sq. 6) Cf. II. Tim. III. 2.
Strana 339
De silentio ultimi temporis ante adventum Antichristi. 339 Pax, pax, ubi non est pax, beatificantes populum pro pugillo ordei et fragmine panis 1). Item tunc dei populum ficticia et fabule supranotate pos- sederunt, et abhominacio desolacionis posita est in loco sancto 2). Et tunc valde diminute sunt veritates a filiis hominum 3), et sancti notabiles et doctores fideles in ecclesia defecerunt et quasi stelle de celo ceciderunt, sol quoque obtenebratus, id est papa, et luna induta sanguine 4), id est communitas christiana, stragibus et bellis interfectis infinitis, ubi sangwis inmensus est effusus, prout superius est notatum 5). Vel tunc luna in san- guinem est conversa, quia tunc maxime iniquitas habundavit, quia homicidium et adulterium et peccata sodomitica in populo christiano inundaverunt et sanguis sanguinem tetigit 6). Illud igitur est illud ultimum et maximum silencium atque nocentissimum, racione cuius silencium ante Christia) ad- 15 ventum superius notatum est dictum medium in scriptura, que dixit7): „Dum medium silencium tenerent omnia.“ Et de isto silencio nunc currente scriptum est Apoc. c. VII° g. s): „Et cum apparuisset sigillum septimum, factum est silencium in celo, quasi hora media.“ Item istud silencium est illa noxb), 20 in qua omnes bestie silve debent pertransire9), et in qua vir- gines prudentes, simul et fatue, moram faciente sponso, omnes dormitaverunt et dormierunt10). Et tunc cecitas contigit in Israhel, ut plenitudo gencium subintraret 11), in Israhel dico, id est in christianis et precipue in sacerdotibus et clericis, qui Jhesum 25 crucifixum sunt obliti, tamquam mortui a corde 12), aut „cum deum ipsum congnovissent, non sicuti deum glorificaverunt, sed evanuerunt in cogitacionibus suis et obscuratum est insipiens cor eorum, dicentes se esse sapientes, stulti facti sunt et mutaverunt gloriam incorruptibilis [deil“ 13). Hec omnia ad literam, ad unguem [f. 200b] usque iam im- pleta sunt in christianis apostaticis et precipue in Israhel. De 5 10 30 a) Christum corr. Christi A. b) vOx corr. nox A. 1) voces utique biblicae sunt; cf. Baruch III. 23, Tit. I. 19, II. Tim. IV. 3 et Ezech. XIII. 10 et 19. 2) Cf. Matth. XXIV. 15. 3) Cf. Psalm. 35 5) v. supra pag. 182—183. 8) Cf. XI. 2. 4) Cf. Apoc. VI. 12—I3. Oseae IV. 2. 7) Sap. XVIII. 14: „Cum enim quietum silentium contineret 8) Apoc. VIII. I. omnia.“ 10) Cf. Matth. 9) Cf. Psalm. CIII. 20. 13) Rom. I. 12) Cf. Psalm. XXX. 13. 11) Cf. Rom. XI. 25. XXV. 5. 21—23. 40 22"
De silentio ultimi temporis ante adventum Antichristi. 339 Pax, pax, ubi non est pax, beatificantes populum pro pugillo ordei et fragmine panis 1). Item tunc dei populum ficticia et fabule supranotate pos- sederunt, et abhominacio desolacionis posita est in loco sancto 2). Et tunc valde diminute sunt veritates a filiis hominum 3), et sancti notabiles et doctores fideles in ecclesia defecerunt et quasi stelle de celo ceciderunt, sol quoque obtenebratus, id est papa, et luna induta sanguine 4), id est communitas christiana, stragibus et bellis interfectis infinitis, ubi sangwis inmensus est effusus, prout superius est notatum 5). Vel tunc luna in san- guinem est conversa, quia tunc maxime iniquitas habundavit, quia homicidium et adulterium et peccata sodomitica in populo christiano inundaverunt et sanguis sanguinem tetigit 6). Illud igitur est illud ultimum et maximum silencium atque nocentissimum, racione cuius silencium ante Christia) ad- 15 ventum superius notatum est dictum medium in scriptura, que dixit7): „Dum medium silencium tenerent omnia.“ Et de isto silencio nunc currente scriptum est Apoc. c. VII° g. s): „Et cum apparuisset sigillum septimum, factum est silencium in celo, quasi hora media.“ Item istud silencium est illa noxb), 20 in qua omnes bestie silve debent pertransire9), et in qua vir- gines prudentes, simul et fatue, moram faciente sponso, omnes dormitaverunt et dormierunt10). Et tunc cecitas contigit in Israhel, ut plenitudo gencium subintraret 11), in Israhel dico, id est in christianis et precipue in sacerdotibus et clericis, qui Jhesum 25 crucifixum sunt obliti, tamquam mortui a corde 12), aut „cum deum ipsum congnovissent, non sicuti deum glorificaverunt, sed evanuerunt in cogitacionibus suis et obscuratum est insipiens cor eorum, dicentes se esse sapientes, stulti facti sunt et mutaverunt gloriam incorruptibilis [deil“ 13). Hec omnia ad literam, ad unguem [f. 200b] usque iam im- pleta sunt in christianis apostaticis et precipue in Israhel. De 5 10 30 a) Christum corr. Christi A. b) vOx corr. nox A. 1) voces utique biblicae sunt; cf. Baruch III. 23, Tit. I. 19, II. Tim. IV. 3 et Ezech. XIII. 10 et 19. 2) Cf. Matth. XXIV. 15. 3) Cf. Psalm. 35 5) v. supra pag. 182—183. 8) Cf. XI. 2. 4) Cf. Apoc. VI. 12—I3. Oseae IV. 2. 7) Sap. XVIII. 14: „Cum enim quietum silentium contineret 8) Apoc. VIII. I. omnia.“ 10) Cf. Matth. 9) Cf. Psalm. CIII. 20. 13) Rom. I. 12) Cf. Psalm. XXX. 13. 11) Cf. Rom. XI. 25. XXV. 5. 21—23. 40 22"
Strana 340
340 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 2 et 3. 25 quibusa) scriptum est 1): „Et sicut non probaverunt deum habere in noticia, tradidit illos deus in reprobum sensum, ut faciant ea, que non conveniunt, repletos omni iniquitate, maliciab), avaricia, nequicia, plenos invidia, homicidiis, contencione, dolo, maligni- 5 tate, susurrones, detractores, deo odibiles, contumeliosose), su- perbos, elatos, inventores malorum, parentibus non obedientes, insipientes, inconpositos, sine affeccione, absque federe, sine misericordia. Qui cum iusticiasd) dei congnovissent, non in- tellexerunt, quoniam qui talia agunt, digni sunt morte, [et] non 10 solum, qui faciunt ea, sed eciam qui consenciunt facientibus." Eadem igitur est aut similis causa et dispensacio istius ultimi silencii in tempore et ante tempus An- tychristi, que fuit silencii medii prenotati, puta ante adven- tum in carnem Jhesu Christi, que est probacio fidei electorum 15 Christi atque ingratitudo et iniquitas reproborum christianorum circa fidem Jhesu2), qui dicunt Christo: Domine, domine, et cum hoc nichilominus sunt operarii iniquitatis 3), et ita confi- tentur se nosse deum, ut populus, qui labiis solum deum ho- norat, sed factis negant, quia cor eorum longe est a Jhesu cru- 20 cifixo. Propter quod yppocrite solum vel maxime timent deum mandatis et adinvencionibus hominum secundum Ysaiam 4) et frustra ipsum colunt, docentes mandata et doctrinas hominum, non secundum Jhesum deum crucifixum. Et istam eandem cau- sam exprimit apostolus II. Thess. II° esse causam adventus Antychristi5): „Et revelabitur ille iniqulu]s, cuius est adventus secundum operacionem Sathane, in omni virtute et signis et prodigiis mendacibus et in omni seduccione iniquitatis hiis, qui pereunt“; et subdit causam: „Eo quod caritatem veritatis non receperunt, ut salvi fierent, inmittet illose) deus in operacionem erroris, ut credant mendacio, ut vindicenturf) omnes, qui non crediderunt veritati, sed consenserunt iniquitati“, et ut in summa et plane dicatur: 30 a) ras. in A, ubi proprie legebatur: Propter quod tradidit eos deus in b) fornicatione seq. desideria cordis, sed phrasis haec postea deleta est. e) Ideo mittet illos d) justitiam biblia. c) -e- sup. lin. A. 35 in biblia. f) iudicentur biblia. biblia. 1) Rom. I. 28—32. 2) Cf. II. Tim. III. 8 (reprobi circa fidem). 3) Cf. Lucae XIII. 27. 4) Cf. Isaiae XXIX. 13. 5) II. Thess. II. 8—12.
340 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 2 et 3. 25 quibusa) scriptum est 1): „Et sicut non probaverunt deum habere in noticia, tradidit illos deus in reprobum sensum, ut faciant ea, que non conveniunt, repletos omni iniquitate, maliciab), avaricia, nequicia, plenos invidia, homicidiis, contencione, dolo, maligni- 5 tate, susurrones, detractores, deo odibiles, contumeliosose), su- perbos, elatos, inventores malorum, parentibus non obedientes, insipientes, inconpositos, sine affeccione, absque federe, sine misericordia. Qui cum iusticiasd) dei congnovissent, non in- tellexerunt, quoniam qui talia agunt, digni sunt morte, [et] non 10 solum, qui faciunt ea, sed eciam qui consenciunt facientibus." Eadem igitur est aut similis causa et dispensacio istius ultimi silencii in tempore et ante tempus An- tychristi, que fuit silencii medii prenotati, puta ante adven- tum in carnem Jhesu Christi, que est probacio fidei electorum 15 Christi atque ingratitudo et iniquitas reproborum christianorum circa fidem Jhesu2), qui dicunt Christo: Domine, domine, et cum hoc nichilominus sunt operarii iniquitatis 3), et ita confi- tentur se nosse deum, ut populus, qui labiis solum deum ho- norat, sed factis negant, quia cor eorum longe est a Jhesu cru- 20 cifixo. Propter quod yppocrite solum vel maxime timent deum mandatis et adinvencionibus hominum secundum Ysaiam 4) et frustra ipsum colunt, docentes mandata et doctrinas hominum, non secundum Jhesum deum crucifixum. Et istam eandem cau- sam exprimit apostolus II. Thess. II° esse causam adventus Antychristi5): „Et revelabitur ille iniqulu]s, cuius est adventus secundum operacionem Sathane, in omni virtute et signis et prodigiis mendacibus et in omni seduccione iniquitatis hiis, qui pereunt“; et subdit causam: „Eo quod caritatem veritatis non receperunt, ut salvi fierent, inmittet illose) deus in operacionem erroris, ut credant mendacio, ut vindicenturf) omnes, qui non crediderunt veritati, sed consenserunt iniquitati“, et ut in summa et plane dicatur: 30 a) ras. in A, ubi proprie legebatur: Propter quod tradidit eos deus in b) fornicatione seq. desideria cordis, sed phrasis haec postea deleta est. e) Ideo mittet illos d) justitiam biblia. c) -e- sup. lin. A. 35 in biblia. f) iudicentur biblia. biblia. 1) Rom. I. 28—32. 2) Cf. II. Tim. III. 8 (reprobi circa fidem). 3) Cf. Lucae XIII. 27. 4) Cf. Isaiae XXIX. 13. 5) II. Thess. II. 8—12.
Strana 341
Quod causa silentii Antychristi sit iniquitas sacerdotum. 341 Capitulum terciuma). Qui sunt causa silencii et habundancie iniquitatis Antychristia). Istius prefati silencii ultimi et nocentissimi et cecitatis et tunc adventus pessimi Antychristi tribulacionisque super omnia maxime et erroris in religione christiana una causa est, aut maxima est ebrietas, luxuria, avaricia et superbia et omnis iniquitas sacerdotum et clericorum. Et istud potest evidenter et demonstrative probari ex universis scrip- turis canonicis apostolorum et prophetarum et ex dictis doc- torum singulorum, que inducere hic non curavi propter nimiam 10 prolixitatem ipsarum. Sufficit illud ad presens, quod dicit venerabilis vir et ma- gister Robertus super Apoc alypsim]1), loquens de Anty- christo, super texto ca.° XI, allegansque beatum Jeronymum pertractantem illum locum Michee prophete 2): „Principes eius 15 in muneribus iudicabant set] sacerdotes eius in mercede doce- bant. Et prophete eius in pecunia divinabant et super dominum requiescebant, dicentes: Numquid non dominus in medio Jeru- salem? non venient super nos mala. Propter hec Syon, causa vestri, quasi ager arabitur et Jerusalem quasi acervus lapidum 20 erit et mons templi in excelso silvarum.“ Hec inter cetera dicit Petrus apostolus 3): „Argentum, inquit, et aurum non habeo." Poterat utique Symoni mago vendere, quod petebat, immo po- terat simulare vendente[m], spiritus enim sanctus nec venundari nec emi potest, sed oblatam pecuniam cum offerente dampna- 25 vit 4). Nunc videas prophetas Jerusalem non habere in ore pro- pheciam et in domino requiescere et dicere: Non venient super nos mala 5). Quorum causa speculatorium dei hostili aratro divi- ditur et locus quondam pacis ruinis plenus fit et templum do- mini in vepres spinasque convertitur et est habitaculum be- 30 stiarum. Et post aliqua exprimens, dicitb), quod causa nostri, qui tales sumus, qui Syon edificamus in sanguine et Jerusalem in iniquitate, qui iudicamus in muneribus, qui in mercedibus b) exprimens, dicit add. in m. A; in textu legitur Chri- 5 a) ita A rubr. stus, sed. del. 35 1) Ruperti, abbatis Tuitiensis, Comment. in Apocalypsim, lib. VI, cap. XI, ap. Migne, PL, t. 169, col. 1024. 2) Micheae III. 11—12. 3) Act. III. 6. 5) Cf. Micheae III. II. 4) Cf. Act. VIII. 9 sq.
Quod causa silentii Antychristi sit iniquitas sacerdotum. 341 Capitulum terciuma). Qui sunt causa silencii et habundancie iniquitatis Antychristia). Istius prefati silencii ultimi et nocentissimi et cecitatis et tunc adventus pessimi Antychristi tribulacionisque super omnia maxime et erroris in religione christiana una causa est, aut maxima est ebrietas, luxuria, avaricia et superbia et omnis iniquitas sacerdotum et clericorum. Et istud potest evidenter et demonstrative probari ex universis scrip- turis canonicis apostolorum et prophetarum et ex dictis doc- torum singulorum, que inducere hic non curavi propter nimiam 10 prolixitatem ipsarum. Sufficit illud ad presens, quod dicit venerabilis vir et ma- gister Robertus super Apoc alypsim]1), loquens de Anty- christo, super texto ca.° XI, allegansque beatum Jeronymum pertractantem illum locum Michee prophete 2): „Principes eius 15 in muneribus iudicabant set] sacerdotes eius in mercede doce- bant. Et prophete eius in pecunia divinabant et super dominum requiescebant, dicentes: Numquid non dominus in medio Jeru- salem? non venient super nos mala. Propter hec Syon, causa vestri, quasi ager arabitur et Jerusalem quasi acervus lapidum 20 erit et mons templi in excelso silvarum.“ Hec inter cetera dicit Petrus apostolus 3): „Argentum, inquit, et aurum non habeo." Poterat utique Symoni mago vendere, quod petebat, immo po- terat simulare vendente[m], spiritus enim sanctus nec venundari nec emi potest, sed oblatam pecuniam cum offerente dampna- 25 vit 4). Nunc videas prophetas Jerusalem non habere in ore pro- pheciam et in domino requiescere et dicere: Non venient super nos mala 5). Quorum causa speculatorium dei hostili aratro divi- ditur et locus quondam pacis ruinis plenus fit et templum do- mini in vepres spinasque convertitur et est habitaculum be- 30 stiarum. Et post aliqua exprimens, dicitb), quod causa nostri, qui tales sumus, qui Syon edificamus in sanguine et Jerusalem in iniquitate, qui iudicamus in muneribus, qui in mercedibus b) exprimens, dicit add. in m. A; in textu legitur Chri- 5 a) ita A rubr. stus, sed. del. 35 1) Ruperti, abbatis Tuitiensis, Comment. in Apocalypsim, lib. VI, cap. XI, ap. Migne, PL, t. 169, col. 1024. 2) Micheae III. 11—12. 3) Act. III. 6. 5) Cf. Micheae III. II. 4) Cf. Act. VIII. 9 sq.
Strana 342
342 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 5, dist. 11, c. 3. respondemus, qui in pecunia divinamus et super hoc fictam nobis sanctimoniam vendicantes, dicimus: „Non venient super nos mala.“ Audiamus sentenciam domini, que sequitur: „Syon et Jerusalem et mons templi, speculatorium et visio pacis, et templum Christi in consumacione et in fine, quando refri- guerit caritas et rara fides fuerit, quasi ager arabitur et redi- getur in tumulos et erit in excelso silvarum, ut, ubi ample quondam domus erant et absque numero acervi frugum, ibi vix parva sit casula servans speciem ciborum, refeccionem anime 10 non habencium.“ Cum hec dicit, profecto scire nobis et dicere licet, quia causa future tribulacionis tam magne peccatum est, maxime graduum ecclesiasticorum peccatum venalitatis et ava- ricie [f. 201a], quod nunc aspicimus [et] ubique regnare videmus, ambicione nimia cuncta devastante, avaricia pene universa re- posita intus in ecclesia devorante, ubique licet vivere, licet eciam ambire, una tunc mencio fiet, ut quia non licebit vivere, eciam non libet ambire multo amplius, multo miserabilius, quam tempore persecucionis Neroniane sive Dyocleciani, quibus urgen- tibus nimirum gradus ecclesiasticos nec emere delectabat nec 20 vendere vacabat. Ex istis colligitur evidenter, quod habundanciaa) ini- quitatis et principaliter et maxime sacerdotum iniquorum est illa pessima et novissima tribulacio beatorum electorum pro- phetata a Christo Jhesu et prophetisb), aut ipsa habundancia iniquitatis in sacerdotibus et clericis et taciturnitas nocentissima est causa pot ent issima illius tribulacionis predicte novissime. Nunc autem habundanciam iniquitatis faciunt nimia multitudo materie iniquitatis et magnitudo forme eius. (1) Materiam iniquitatis duo construunt: (a) primum 30 multitudo infinita impiorum christianorum et primum clericorum et sacerdotum per ecclesiam dei per totum orbem dilatata. Et isti sunt proprie illi populi multi vel alias aque multe1), super quos magna meretrix, mater fornicacionum terre, visa est resi- dere et regnare ut regina, dicens 2): „Sedeo ut regina, et vidua 35 non sum et luctum non videbo.“ Habet enim latum regnum et multa supposita, propter quod sic gloriatur. Unica vero Christi sponsa, que est sine macula et sine ruga3), e contrario habet 5 15 25 40 a) contin. D 1. 2. (vide supra pag. 233). b) post hanc vocem D I. 2. contin. Discessio autem a fide, v. infra, p. 349, lin. II. 1) Cf. Apoc. XVII. 1. 2) Apoc. XVIII. 7. 3) Cf. Ephes. V. 27.
342 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 5, dist. 11, c. 3. respondemus, qui in pecunia divinamus et super hoc fictam nobis sanctimoniam vendicantes, dicimus: „Non venient super nos mala.“ Audiamus sentenciam domini, que sequitur: „Syon et Jerusalem et mons templi, speculatorium et visio pacis, et templum Christi in consumacione et in fine, quando refri- guerit caritas et rara fides fuerit, quasi ager arabitur et redi- getur in tumulos et erit in excelso silvarum, ut, ubi ample quondam domus erant et absque numero acervi frugum, ibi vix parva sit casula servans speciem ciborum, refeccionem anime 10 non habencium.“ Cum hec dicit, profecto scire nobis et dicere licet, quia causa future tribulacionis tam magne peccatum est, maxime graduum ecclesiasticorum peccatum venalitatis et ava- ricie [f. 201a], quod nunc aspicimus [et] ubique regnare videmus, ambicione nimia cuncta devastante, avaricia pene universa re- posita intus in ecclesia devorante, ubique licet vivere, licet eciam ambire, una tunc mencio fiet, ut quia non licebit vivere, eciam non libet ambire multo amplius, multo miserabilius, quam tempore persecucionis Neroniane sive Dyocleciani, quibus urgen- tibus nimirum gradus ecclesiasticos nec emere delectabat nec 20 vendere vacabat. Ex istis colligitur evidenter, quod habundanciaa) ini- quitatis et principaliter et maxime sacerdotum iniquorum est illa pessima et novissima tribulacio beatorum electorum pro- phetata a Christo Jhesu et prophetisb), aut ipsa habundancia iniquitatis in sacerdotibus et clericis et taciturnitas nocentissima est causa pot ent issima illius tribulacionis predicte novissime. Nunc autem habundanciam iniquitatis faciunt nimia multitudo materie iniquitatis et magnitudo forme eius. (1) Materiam iniquitatis duo construunt: (a) primum 30 multitudo infinita impiorum christianorum et primum clericorum et sacerdotum per ecclesiam dei per totum orbem dilatata. Et isti sunt proprie illi populi multi vel alias aque multe1), super quos magna meretrix, mater fornicacionum terre, visa est resi- dere et regnare ut regina, dicens 2): „Sedeo ut regina, et vidua 35 non sum et luctum non videbo.“ Habet enim latum regnum et multa supposita, propter quod sic gloriatur. Unica vero Christi sponsa, que est sine macula et sine ruga3), e contrario habet 5 15 25 40 a) contin. D 1. 2. (vide supra pag. 233). b) post hanc vocem D I. 2. contin. Discessio autem a fide, v. infra, p. 349, lin. II. 1) Cf. Apoc. XVII. 1. 2) Apoc. XVIII. 7. 3) Cf. Ephes. V. 27.
Strana 343
De nimia multitudine iniquitatis et magnitudine formae eius. 343 modo nimis pauca et est valde a filiis desolata1). Est enim in presenti nimia paucitas electorum dei et sanctorum haben- cium spiritum Jhesu crucifixi sacerdotum, et maxime, qui fide- liter quererent ea, que sunt Jhesu Christi; et ad hec, ubi sunt illi, est absconditum et ab impiis yppocritis indiscretum, et tenent silencium vel non audent libero modo loqui in ecclesia dei veri- tatem, multitudine yppocritarum potenter os ipsorum oppri- mente. (b) Secundum est, licet non proprio sermone, tamen, quia bonum non est subiectum mali neque materia proprie lo- quendo, et tamen malum non subsistit nisi in bono aliquo su- 10 biecto, et ita materia habundancie malicie, sermone inproprio alias usitato, videlicet multitudo similiter inenarrabilis et infinita dono- rum dei et eius graciarum et omnis virtutis et sapiencie thezau- rizate et collecte in omnibus et ab omnibus precedentibus seculis et communicate habundanter huic novissimo seculo, simul et mul- 15 titudo omnis sanctorum patriarcharum, prophetarum, Jhesu Christi apostolorum, ewangelistarum, martirum, confessorum et virginum et ipsorum omnium meritorum et suffragiorum, que omnia ad ista secula moderna sunt reservata et destinata: quibus omnibus funesta multitudo innumerabilis repleta et con- 20 tecta yppocritarum et populorum terribilium, post quam non est alius, scilicet Gog et Magog, convertit sibi [ea] in augmen- tum yppocrisis et abusum, carens „spiritu vivificante“2), spiritu Jhesu crucifixi. Et ita de materia multe equitatis et sanctitatis yppocrite propter amorem mundi et fermentum conplacencie 25 proprie fecerunt sibi materiam multam habundancie iniquitatis et malicie et nequicie. (2) Magnitudinem vero forme habundancie iniquitatis in ecclesia Jhesu crucifixi ista effecerunt: Primo malicie et nequicie in christianis profunda radicacio 30 et tenax. Secundo longe et late diffusio eiusdem et communitatum et populorum occupacio. Tercio per concursum omnium possibilium maliciarum et nequiciarum usque ad summum gradum intensio vel ascensio 35 in ecclesia Jhesu, que est gens sancta, regale sacerdocium, popu- lus acquisicionis, ut virtutes Jhesu anuncciaret 3), et ecce, fere iste 5 1) Cf. Baruch IV. 16. 2) Cf. I. Cor. XV. 45. 3) Cf. I. Petri II. 9.
De nimia multitudine iniquitatis et magnitudine formae eius. 343 modo nimis pauca et est valde a filiis desolata1). Est enim in presenti nimia paucitas electorum dei et sanctorum haben- cium spiritum Jhesu crucifixi sacerdotum, et maxime, qui fide- liter quererent ea, que sunt Jhesu Christi; et ad hec, ubi sunt illi, est absconditum et ab impiis yppocritis indiscretum, et tenent silencium vel non audent libero modo loqui in ecclesia dei veri- tatem, multitudine yppocritarum potenter os ipsorum oppri- mente. (b) Secundum est, licet non proprio sermone, tamen, quia bonum non est subiectum mali neque materia proprie lo- quendo, et tamen malum non subsistit nisi in bono aliquo su- 10 biecto, et ita materia habundancie malicie, sermone inproprio alias usitato, videlicet multitudo similiter inenarrabilis et infinita dono- rum dei et eius graciarum et omnis virtutis et sapiencie thezau- rizate et collecte in omnibus et ab omnibus precedentibus seculis et communicate habundanter huic novissimo seculo, simul et mul- 15 titudo omnis sanctorum patriarcharum, prophetarum, Jhesu Christi apostolorum, ewangelistarum, martirum, confessorum et virginum et ipsorum omnium meritorum et suffragiorum, que omnia ad ista secula moderna sunt reservata et destinata: quibus omnibus funesta multitudo innumerabilis repleta et con- 20 tecta yppocritarum et populorum terribilium, post quam non est alius, scilicet Gog et Magog, convertit sibi [ea] in augmen- tum yppocrisis et abusum, carens „spiritu vivificante“2), spiritu Jhesu crucifixi. Et ita de materia multe equitatis et sanctitatis yppocrite propter amorem mundi et fermentum conplacencie 25 proprie fecerunt sibi materiam multam habundancie iniquitatis et malicie et nequicie. (2) Magnitudinem vero forme habundancie iniquitatis in ecclesia Jhesu crucifixi ista effecerunt: Primo malicie et nequicie in christianis profunda radicacio 30 et tenax. Secundo longe et late diffusio eiusdem et communitatum et populorum occupacio. Tercio per concursum omnium possibilium maliciarum et nequiciarum usque ad summum gradum intensio vel ascensio 35 in ecclesia Jhesu, que est gens sancta, regale sacerdocium, popu- lus acquisicionis, ut virtutes Jhesu anuncciaret 3), et ecce, fere iste 5 1) Cf. Baruch IV. 16. 2) Cf. I. Cor. XV. 45. 3) Cf. I. Petri II. 9.
Strana 344
344 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 5, dist. 11, c. 3. 15 25 30 talis, tantus ac talis populus totus cum omni iniquitate in summo gradu intensionis et extensionis est occupatus et coopertus. Quarto istorum omnium inveteracio in populo eodem christiano. Quinto istorum omnium in commune defensio et ex- cusacio. Sexto fere omnium in commune malorum non reputacio et mali pro bono et boni pro malo acceptacio. Septimo malorum pro bono reputacio et mali per bona 10 operacio et coloracio. Octavo communis bonorum et malorum consociacio et commixcio. Ista cum longe et late fiant in ecclesia in tanto et tali populo, qui erat Christum Jhesum, „iusticie solem“1), id est omnem dei virtutem et dei sapienciam 2), indutus et per omnia deiformis, atque communiter fere per omnes et in omnibus, ipsa sunt, que faciunt iam hodie et fecerunt summam possi- bilem fieri habundanciam iniquitatis atque abhominacionem de- solacionis in loco sancto locatam et confirmatam. Ista insuper 20 sunt, que faciunt [f. 201b], quod virtutes in veritate, que sunt perfecte probate, absconduntur, lacerantur et publice paciuntur cum hiis, qui ipsas habent et operantur, et3) vicia et omnis malicia sine reprehensione et publice fiunt et se erigunt et ho- norem et gloriam a communitatibus christianis sorciuntur. Ista eciam sunt, que fecerunt ecclesiam sanctorum desertam a spiritu Jhesu crucifixi et sanctis dei et vias eius lugentes, eo quod non estb), qui transeat per eas ad solempnitatem christianam. I s ta sunt, quec) contegunt Gog e Magog, gentes in extremo omnis malicie collocatas, et ipsa conposuerunt et depinxerunt mere- tricem et ipsam eandem super multos populos presidere loca- verunt. Ista sunt, ex quibus tribulacio extrema sanctis dei et error maximus possibilis sunt conflata. Ista sunt, que fecerunt noctis profundum fieri in meridie et obdormire homines et omnes virgines, fatuas simul et sapientes, ipsa fecerunt dormire et dormitare, mora veniendi facta a sponso in id suffragante. Et ista eadem sunt, que dampnumd) et famem audiendi fidele verbum vite et silencium letale prefatum inmediatum Anty- 33 40 a) sup. lin. add. A. b) sup. lin. add. A. c) qui A. d) del. in A (dampnosum). 1) Malach. IV. 2. 2) Cf. I. Cor. I. 24. 3) Cf. Matth. XXV. I sq.
344 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 5, dist. 11, c. 3. 15 25 30 talis, tantus ac talis populus totus cum omni iniquitate in summo gradu intensionis et extensionis est occupatus et coopertus. Quarto istorum omnium inveteracio in populo eodem christiano. Quinto istorum omnium in commune defensio et ex- cusacio. Sexto fere omnium in commune malorum non reputacio et mali pro bono et boni pro malo acceptacio. Septimo malorum pro bono reputacio et mali per bona 10 operacio et coloracio. Octavo communis bonorum et malorum consociacio et commixcio. Ista cum longe et late fiant in ecclesia in tanto et tali populo, qui erat Christum Jhesum, „iusticie solem“1), id est omnem dei virtutem et dei sapienciam 2), indutus et per omnia deiformis, atque communiter fere per omnes et in omnibus, ipsa sunt, que faciunt iam hodie et fecerunt summam possi- bilem fieri habundanciam iniquitatis atque abhominacionem de- solacionis in loco sancto locatam et confirmatam. Ista insuper 20 sunt, que faciunt [f. 201b], quod virtutes in veritate, que sunt perfecte probate, absconduntur, lacerantur et publice paciuntur cum hiis, qui ipsas habent et operantur, et3) vicia et omnis malicia sine reprehensione et publice fiunt et se erigunt et ho- norem et gloriam a communitatibus christianis sorciuntur. Ista eciam sunt, que fecerunt ecclesiam sanctorum desertam a spiritu Jhesu crucifixi et sanctis dei et vias eius lugentes, eo quod non estb), qui transeat per eas ad solempnitatem christianam. I s ta sunt, quec) contegunt Gog e Magog, gentes in extremo omnis malicie collocatas, et ipsa conposuerunt et depinxerunt mere- tricem et ipsam eandem super multos populos presidere loca- verunt. Ista sunt, ex quibus tribulacio extrema sanctis dei et error maximus possibilis sunt conflata. Ista sunt, que fecerunt noctis profundum fieri in meridie et obdormire homines et omnes virgines, fatuas simul et sapientes, ipsa fecerunt dormire et dormitare, mora veniendi facta a sponso in id suffragante. Et ista eadem sunt, que dampnumd) et famem audiendi fidele verbum vite et silencium letale prefatum inmediatum Anty- 33 40 a) sup. lin. add. A. b) sup. lin. add. A. c) qui A. d) del. in A (dampnosum). 1) Malach. IV. 2. 2) Cf. I. Cor. I. 24. 3) Cf. Matth. XXV. I sq.
Strana 345
Quales et qualiter iniquitates silentium praevium Antychristo effecerint. 345 christo et in tempore Antychristi effecerunt in tantum, ut non solum non sint, qui Antychristum longe lateque debachantem in sanctuarium dei et in sanctos eius revelent et inclament, sed eciam silencium illis est inpositum, qui ausi fuerunt loqui pu- blice de Antychristis aut ipsius funesta meretrice ex synagoga yppocritarum congregata, quemadmodum hoc patuit de silencio inposito prefatis veneralibus magistris in sacra pagina Pari- siensisa) clarissime et unice, electe et dilecte universitatis, et de libello ab eisdem condito nimium utiliter ecclesie catholice Jhesu Christi superius denotato 1); ut eciam patuit de silencio 10 inposito cuidam venerabili sacerdoti et eximio ac glorioso pre- dicatori Milicio et magnis persecucionibus ipsius ab Anty- christis ob reprehensionem Antychristi et revelacionem puden- dorum meretricis magne 2), horrendam abhominacionem in loco sancto collocante et in tantum insaniente in suis libidinibus et sua cupiditate efferbente3), quod veluti alia Macha, mater Aase regis, ydolum Priapi in templo domini Jhesu publice et communiter erigeret et abhominabiliter adoraret 4); de quo satis et multa infra invenies distinccione XII. per totum 5), de My- licio autem, venerabili sacerdote predicto, habes paulo post ca.b) 20 6 et 7] et tractatu ipsius de Antychristo in ista eadem di- stinccione 6). Et ex istis singulis sic fideliter pensatis congrue potest inferri tempus pessimum instare malicie et nequicie impiorum christianorum et gracie et virtutis dei 25 dilectorum et electorum, quoniam malicia et virtus utra- que nunc a doctis secundum deum videntur ad summum gra- dum et per consequens ad conpletam maturitatem in dei agro, id est in ecclesia pervenisse. Nam non potest cogitari possibilis fi ri maior iniquitas secundum latitudinem vel extensionem, 30 quam iam notorie ubique clamore suo replet mundum, nec 15 a) ras. seq. in A. b) lacuna seq. A. 1) v. supra tractatum magistrorum Parisiensium De periculis novissimo- rum temporum et quod auctor Regularum de ipsius tractatus dampnatione dicit in dist. X, c. 11. 2) phrasis, ut notum, biblica; cf. Nahum III. 5: „Et reve- labo pudenda tua in facie tua et ostendam gentibus nuditatem tuam et regnis ignominiam tuam.“ De dampnatione meretricis magnae cf. Apoc. XVII. I sq. 3) haec quoque sententiae biblicae esse probantur; de abhominatione stante in loco sancto v. ex. gr. Matth. XXIV. 15 et de libidine insaniente v. Ezech. 5) v. infra dist. XII. passim. XXIII. II. 4) Cf. II. Paral. XV. 16. 6) v. infra c. 6 et 7 et p. 368 sq. 35 40
Quales et qualiter iniquitates silentium praevium Antychristo effecerint. 345 christo et in tempore Antychristi effecerunt in tantum, ut non solum non sint, qui Antychristum longe lateque debachantem in sanctuarium dei et in sanctos eius revelent et inclament, sed eciam silencium illis est inpositum, qui ausi fuerunt loqui pu- blice de Antychristis aut ipsius funesta meretrice ex synagoga yppocritarum congregata, quemadmodum hoc patuit de silencio inposito prefatis veneralibus magistris in sacra pagina Pari- siensisa) clarissime et unice, electe et dilecte universitatis, et de libello ab eisdem condito nimium utiliter ecclesie catholice Jhesu Christi superius denotato 1); ut eciam patuit de silencio 10 inposito cuidam venerabili sacerdoti et eximio ac glorioso pre- dicatori Milicio et magnis persecucionibus ipsius ab Anty- christis ob reprehensionem Antychristi et revelacionem puden- dorum meretricis magne 2), horrendam abhominacionem in loco sancto collocante et in tantum insaniente in suis libidinibus et sua cupiditate efferbente3), quod veluti alia Macha, mater Aase regis, ydolum Priapi in templo domini Jhesu publice et communiter erigeret et abhominabiliter adoraret 4); de quo satis et multa infra invenies distinccione XII. per totum 5), de My- licio autem, venerabili sacerdote predicto, habes paulo post ca.b) 20 6 et 7] et tractatu ipsius de Antychristo in ista eadem di- stinccione 6). Et ex istis singulis sic fideliter pensatis congrue potest inferri tempus pessimum instare malicie et nequicie impiorum christianorum et gracie et virtutis dei 25 dilectorum et electorum, quoniam malicia et virtus utra- que nunc a doctis secundum deum videntur ad summum gra- dum et per consequens ad conpletam maturitatem in dei agro, id est in ecclesia pervenisse. Nam non potest cogitari possibilis fi ri maior iniquitas secundum latitudinem vel extensionem, 30 quam iam notorie ubique clamore suo replet mundum, nec 15 a) ras. seq. in A. b) lacuna seq. A. 1) v. supra tractatum magistrorum Parisiensium De periculis novissimo- rum temporum et quod auctor Regularum de ipsius tractatus dampnatione dicit in dist. X, c. 11. 2) phrasis, ut notum, biblica; cf. Nahum III. 5: „Et reve- labo pudenda tua in facie tua et ostendam gentibus nuditatem tuam et regnis ignominiam tuam.“ De dampnatione meretricis magnae cf. Apoc. XVII. I sq. 3) haec quoque sententiae biblicae esse probantur; de abhominatione stante in loco sancto v. ex. gr. Matth. XXIV. 15 et de libidine insaniente v. Ezech. 5) v. infra dist. XII. passim. XXIII. II. 4) Cf. II. Paral. XV. 16. 6) v. infra c. 6 et 7 et p. 368 sq. 35 40
Strana 346
346 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 3 et 4. 10 eciam est possibilis gradus intensior iniquitatis et malicie in dei populo christiano, quam modo publice videtur ab omnibus vo- lentibusa) suscipere manifestam veritatem. Et similiter e re- gione censendum est de virtute et gracia Jhesu Christi, de virtute dico sanctorum dei, eorum, qui fidem retinent dignam deo, spem in Jhesum crucifixum et caritatem perfectam ad deum et proximum, in tam vehementi circumstante contrario, in tanta difficultate, cum tali et tanta concertacione, intus et foris, cum intimis suis amicis et domesticis et alienis ac extrinsecis ma- lignis spiritibus et hominibus, cum multitudine yppocritarum et magnitudine aerearum potestatum et spiritualibus nequiciis in celestibus, in tanta paucitate dei electorum, et tunc, quando in tantum dei ecclesia est desertata a spiritu Jhesu crucifixi, et cum est ita absconditus wltus eius 1) et in tanta tribulacione, 15 ut in errorem, si fieri posset, eciam electi dei inducantur 2), — tunc, inquam, obtinere digneb) virtutem dei et sapienciam per- fectam et probatam est sine dubio in summo gradu suo illa virtus maturata. Similifer iudicandum est et investigandume) de gracia et virtute Jhesu Christi, que in summo suo gradu, 20 quoad nos, fuitd) huic seculo exhibita et effusa: ita, ut paulo ante dictum est, deus et dominus Jhesus Christus omnem gra- ciam et omnem operam saluti hominum utilem et conpetentem et in esse gracie quoad convenienciam operis in salute homi- num omninoe) possibilem nunc in hoc tempore congregavit, 25 multiplicavit et donavit hominibus christianis simul et in com- mune [f. 202a]. Cum autem iam in summo sit illorum omnium et singulorum contrario contemptus et abusus ab1) infinita mul- titudine yppocritarum et per latitudinem ecclesie, concluditur, quod dei virtus et Christi paciencia est in summo maturata et 30 perfecta, non tamen in seipsa, que est inmensa et inmutabilis, sed quoad exigenciam iusticie et misericordie in opere salutis huius mundi. Ex quibus elicitur manifeste, quod iam instat tempus messis utriusque, et quod utrumque iam clamat ad deum, 35 26) Nota de summo malicie et paciencie A. a) post corr. A. b) obtinere seq., sed postea del. A. c) posse seq. d) ita corr. ab ed. A; sunt A. e) ita emend. ab ed.; omnem A. in A. f) et A. 1) Cf. Isaiae LIII. 3. 2) Cf. Matth. XXIV. 24.
346 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 3 et 4. 10 eciam est possibilis gradus intensior iniquitatis et malicie in dei populo christiano, quam modo publice videtur ab omnibus vo- lentibusa) suscipere manifestam veritatem. Et similiter e re- gione censendum est de virtute et gracia Jhesu Christi, de virtute dico sanctorum dei, eorum, qui fidem retinent dignam deo, spem in Jhesum crucifixum et caritatem perfectam ad deum et proximum, in tam vehementi circumstante contrario, in tanta difficultate, cum tali et tanta concertacione, intus et foris, cum intimis suis amicis et domesticis et alienis ac extrinsecis ma- lignis spiritibus et hominibus, cum multitudine yppocritarum et magnitudine aerearum potestatum et spiritualibus nequiciis in celestibus, in tanta paucitate dei electorum, et tunc, quando in tantum dei ecclesia est desertata a spiritu Jhesu crucifixi, et cum est ita absconditus wltus eius 1) et in tanta tribulacione, 15 ut in errorem, si fieri posset, eciam electi dei inducantur 2), — tunc, inquam, obtinere digneb) virtutem dei et sapienciam per- fectam et probatam est sine dubio in summo gradu suo illa virtus maturata. Similifer iudicandum est et investigandume) de gracia et virtute Jhesu Christi, que in summo suo gradu, 20 quoad nos, fuitd) huic seculo exhibita et effusa: ita, ut paulo ante dictum est, deus et dominus Jhesus Christus omnem gra- ciam et omnem operam saluti hominum utilem et conpetentem et in esse gracie quoad convenienciam operis in salute homi- num omninoe) possibilem nunc in hoc tempore congregavit, 25 multiplicavit et donavit hominibus christianis simul et in com- mune [f. 202a]. Cum autem iam in summo sit illorum omnium et singulorum contrario contemptus et abusus ab1) infinita mul- titudine yppocritarum et per latitudinem ecclesie, concluditur, quod dei virtus et Christi paciencia est in summo maturata et 30 perfecta, non tamen in seipsa, que est inmensa et inmutabilis, sed quoad exigenciam iusticie et misericordie in opere salutis huius mundi. Ex quibus elicitur manifeste, quod iam instat tempus messis utriusque, et quod utrumque iam clamat ad deum, 35 26) Nota de summo malicie et paciencie A. a) post corr. A. b) obtinere seq., sed postea del. A. c) posse seq. d) ita corr. ab ed. A; sunt A. e) ita emend. ab ed.; omnem A. in A. f) et A. 1) Cf. Isaiae LIII. 3. 2) Cf. Matth. XXIV. 24.
Strana 347
Tempus messis utriusque, sc. malitiae et virtutis instare probatur. 347 et iniquitas Sodomorum pro vindicta, et clamor virtutis sanc- torum pro mercede. Et inde amplius sequitur, quod manifeste videtur esse iam scriptura illa inpleta, que dicit 1): „Sinite utra- que crescere usque ad messem, et in tempore messis dicam messoribus: Colligite primum zyzania et alligate ea in fascicu- los ad conburendum, triticum autem congregate in horreum meum.“ Et Apocalypsis XIIII 2): „Et vidi, et ecce, nubem can- didam, et super nubem sedentem similem filio hominis, haben- tem in capite suo coronam auream.“ Et tunc ad propositum 3): „Et in manu sua falcem acutam. Et alius angelus exivit de 10 templo, clamans voce magna ad sedentem super nubem: Mitte falcem tuam et mete.“ Et tunc valdea) ad propositum 4): "Quia venit hora, ut metatur, quoniam maturavit messis terre. Et misit, qui sedebat super nubem, falcem suam in terram, et mes- suit in terra“b). Et ex istis infertur proevidenter, quod iam tempus venit et venit tempus, ut omnipotens sermo domini a regalibus se- dibus veniat 5) et medium noctis profunde illustret 6), et silen- cium de adventu Antychristi et de adventu Christi Jhesu ad iudicium iam pretereat et multitudine predicatorum irrumpatur. 20 Capitulum quartum*). Que est vel qualis discessio in tempore Antychristi, et cetera c). Unde hic est advertendum illud, quod inquit apostolus de Antychristo, cuius adventus secundum operacionem Sathane [fit]. Ergo videtur, secundum longe ante deducta?), quod Antychri- 25 stus vel sua membra non venient per operacionem hominum, puta per tyrannidem manifeste infidelium vel alias quocumque modo conpellencium ad negacionem manifestam nominis Jhesu Christi, sed venient in yppocrisi et in omni seduccione et fic- cione. Nam modum illius operacionis planius edicit I. Thymo. IIII°, 30 dicens 8): „Spiritus autem, inquit, manifeste dicit, quia in novis- a) -1- sup. lin. A. b) et demessa est terra biblia. c) ita A. rubr. 1) Matth. XIII. 30. 2) Apoc. XIV. 14. 3) Apoc. XIV. 14—15. 4) Apoc. XIV. 15—16. 5) Cf. Sap. XVIII. 15. 6) de noctis illuminatione v. Psalm. CXXXVIII. 11—12. 8) I. Tim. 35 7) vide supra p. 6 et locis aliis. IV. 1—3.
Tempus messis utriusque, sc. malitiae et virtutis instare probatur. 347 et iniquitas Sodomorum pro vindicta, et clamor virtutis sanc- torum pro mercede. Et inde amplius sequitur, quod manifeste videtur esse iam scriptura illa inpleta, que dicit 1): „Sinite utra- que crescere usque ad messem, et in tempore messis dicam messoribus: Colligite primum zyzania et alligate ea in fascicu- los ad conburendum, triticum autem congregate in horreum meum.“ Et Apocalypsis XIIII 2): „Et vidi, et ecce, nubem can- didam, et super nubem sedentem similem filio hominis, haben- tem in capite suo coronam auream.“ Et tunc ad propositum 3): „Et in manu sua falcem acutam. Et alius angelus exivit de 10 templo, clamans voce magna ad sedentem super nubem: Mitte falcem tuam et mete.“ Et tunc valdea) ad propositum 4): "Quia venit hora, ut metatur, quoniam maturavit messis terre. Et misit, qui sedebat super nubem, falcem suam in terram, et mes- suit in terra“b). Et ex istis infertur proevidenter, quod iam tempus venit et venit tempus, ut omnipotens sermo domini a regalibus se- dibus veniat 5) et medium noctis profunde illustret 6), et silen- cium de adventu Antychristi et de adventu Christi Jhesu ad iudicium iam pretereat et multitudine predicatorum irrumpatur. 20 Capitulum quartum*). Que est vel qualis discessio in tempore Antychristi, et cetera c). Unde hic est advertendum illud, quod inquit apostolus de Antychristo, cuius adventus secundum operacionem Sathane [fit]. Ergo videtur, secundum longe ante deducta?), quod Antychri- 25 stus vel sua membra non venient per operacionem hominum, puta per tyrannidem manifeste infidelium vel alias quocumque modo conpellencium ad negacionem manifestam nominis Jhesu Christi, sed venient in yppocrisi et in omni seduccione et fic- cione. Nam modum illius operacionis planius edicit I. Thymo. IIII°, 30 dicens 8): „Spiritus autem, inquit, manifeste dicit, quia in novis- a) -1- sup. lin. A. b) et demessa est terra biblia. c) ita A. rubr. 1) Matth. XIII. 30. 2) Apoc. XIV. 14. 3) Apoc. XIV. 14—15. 4) Apoc. XIV. 15—16. 5) Cf. Sap. XVIII. 15. 6) de noctis illuminatione v. Psalm. CXXXVIII. 11—12. 8) I. Tim. 35 7) vide supra p. 6 et locis aliis. IV. 1—3.
Strana 348
348 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 4. simis temporibus discedent quidam a fide, attendentes spiriti- busa) erroris et doctrinis demoniorum, in yppocrisi loquencium mendacium et cauteriatam habencium suam conscienciam, pro- hibencium nubere, abstinere a cibis, quos deus creavit ad perci- 5 piendum cum graciarum accione fidelibus." Discessionem autem hic quorumdam a fide Christi ego intelligo non simpliciter per abnegacionem fidei, prout prefuit in hereticis et aliis manifestis apostatis a fide christiana, sed magis ad propositum, puta antychristeitatis, puto discessionem to a fide per extinccionem amoris ad Jhesum crucifixum et cari- tatis spiritus Jhesu ad proximos et consequenter per multipli- cacionem universorum peccatorum et errorum ficticiorum ac fabularum in populo christiano. Nam huic sentencie manifeste alie multe prophecie et 15 scripture alludunt, que plurime supra sunt adducte, et presertim veritas Jhesu Christi, que proprie describens tempora novissima Antychristi, dicit Mt. XXIIII° 1) : „Multi enim venient in nomine meo, dicentes: Ego sum Christus, et multos seducent.“ Et paulo post 2): „Et tunc scandalizabuntur multi et invicem tradent, et 20 odio habebunt invicem, et multi pseudoprophete surgent et se- ducent multos. Et quoniam habundabit iniquitas, refrigescitb) caritas multorum.“ Ista autem, que dicuntur, non notant abne- gacionem fidei manifestam, sed corrupcionem fidei ete) morum sanctorum atque errorum multorum fidei sancte inmissionem" in tantum, ut in errorem inducantur, si fieri potest, et electi3) Hunc intellectum insuper clare innuunt verba apostoli, que sub- sequntur. Nam cum dixisset 4): „Discedent quidam a fide“, mox qualitatem exprimit discessionis, dicens 5): „Attendentes 9) spiri- tibus erroris et doctrinis demoniorum, in yppocrisi loquencium 30 mendacium et cautheriatam habencium suam conscienciam." Ecce, hec singula notant magis corrupcionem vel inprobitatem circa fidem et in fide, quam expressam abnegacionem fidei. Nam alludit, quod sequitur; dicit enim 6): „Prohibencium nu- bere, abstinere a cibis, quos deus creavit." Quod si illa discessio a fide Jhesu signat abnegacionem fidei 25 35 a) attendentibus spiritibus biblia. b) refrigescet biblia. in m. add. A. d) inmissorum A. e) attendentibus biblia. c) et — fidei 1) Matth. XXIV. 5. 2) Matth. XXIV. 10—12. 3) Cf. Matth. XXIV. 24. 4) I. Tim. IV. 1. 3) I. Tim. IV. 1—2. 6) I. Tim. IV. 3.
348 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 4. simis temporibus discedent quidam a fide, attendentes spiriti- busa) erroris et doctrinis demoniorum, in yppocrisi loquencium mendacium et cauteriatam habencium suam conscienciam, pro- hibencium nubere, abstinere a cibis, quos deus creavit ad perci- 5 piendum cum graciarum accione fidelibus." Discessionem autem hic quorumdam a fide Christi ego intelligo non simpliciter per abnegacionem fidei, prout prefuit in hereticis et aliis manifestis apostatis a fide christiana, sed magis ad propositum, puta antychristeitatis, puto discessionem to a fide per extinccionem amoris ad Jhesum crucifixum et cari- tatis spiritus Jhesu ad proximos et consequenter per multipli- cacionem universorum peccatorum et errorum ficticiorum ac fabularum in populo christiano. Nam huic sentencie manifeste alie multe prophecie et 15 scripture alludunt, que plurime supra sunt adducte, et presertim veritas Jhesu Christi, que proprie describens tempora novissima Antychristi, dicit Mt. XXIIII° 1) : „Multi enim venient in nomine meo, dicentes: Ego sum Christus, et multos seducent.“ Et paulo post 2): „Et tunc scandalizabuntur multi et invicem tradent, et 20 odio habebunt invicem, et multi pseudoprophete surgent et se- ducent multos. Et quoniam habundabit iniquitas, refrigescitb) caritas multorum.“ Ista autem, que dicuntur, non notant abne- gacionem fidei manifestam, sed corrupcionem fidei ete) morum sanctorum atque errorum multorum fidei sancte inmissionem" in tantum, ut in errorem inducantur, si fieri potest, et electi3) Hunc intellectum insuper clare innuunt verba apostoli, que sub- sequntur. Nam cum dixisset 4): „Discedent quidam a fide“, mox qualitatem exprimit discessionis, dicens 5): „Attendentes 9) spiri- tibus erroris et doctrinis demoniorum, in yppocrisi loquencium 30 mendacium et cautheriatam habencium suam conscienciam." Ecce, hec singula notant magis corrupcionem vel inprobitatem circa fidem et in fide, quam expressam abnegacionem fidei. Nam alludit, quod sequitur; dicit enim 6): „Prohibencium nu- bere, abstinere a cibis, quos deus creavit." Quod si illa discessio a fide Jhesu signat abnegacionem fidei 25 35 a) attendentibus spiritibus biblia. b) refrigescet biblia. in m. add. A. d) inmissorum A. e) attendentibus biblia. c) et — fidei 1) Matth. XXIV. 5. 2) Matth. XXIV. 10—12. 3) Cf. Matth. XXIV. 24. 4) I. Tim. IV. 1. 3) I. Tim. IV. 1—2. 6) I. Tim. IV. 3.
Strana 349
Quae sit vel qualis discestio a fide in tempore Antychristi. 349 tantum, non taliter, sicud Petrus ter negavit se nosse Jhesum, vel sicut heretici Jhesum deum esse negaverunt, aut sicut Judei et Sarraceni negant Jhesum, sed magis abnegacionem, que fit per malos mores et contrarios religioni christiane, de qua apostolusa) 1): „Confitentur se nosse deum, factis autem negant“; et Ia Thim. Vo [f. 202b] dicit 2): „Si quis autem suorum et maxime domesti- corum curam non habet, fidem negavit et est infideli deterior“; et ad idem Job XXXI°3): „Si letatus sum super diviciis meis multisb) et quia plurima reperit manus mea“; et tunc paulo post ad propositum 4): „Que est iniquitas maxima et negacio 10 contra deum altissimum“: discessioc) igitur a fide mul- torum in fine temporum, illa notata est fieri per malos mores et extinccionem caritatis multorum magis quam per abnegacionem simplicem fidei, veluti fuerunt forte heretici aut huiusmodid), cum siquidem illud sit mani- 15 festum, quod fides Jhesu Christi formata sit vel inicium et mater omnis virtutis, sicut scriptum est Hebr.e) 5): „Fides est substancia sperandarum rerum, argumentum non apparencium“, et iterum6): „Accedentem ad deum primum oportet credere“; accedere vero ad deum est secundum virtutes deo assimilari 20 vel conformari, sicut scriptum est7): „Imitatores dei estote, sicut filii karissimi“, et iterum 8): „Estote sancti, sicut ego sanc- tus sum, et estote misericordes, sicut pater vester celestis est misericors, et discite a me, quia mitis sum et humilis corde." Vel fides est, que correquirit ad se omnem virtutem et omnem 25 mandatorum inplecionem cum effectu. Vel fides in Jhesum est, que integratur ita ex omni virtute, tum quod deficiente una virtute debita in sese fides corrumpitur et mortua reputatur. Propter quod dicit Jacobus 9): „Fides sine operibus mortua est“; et idem 10): „Qui in uno offendit, factus est omnium reus.“ Et 30 inde eciam est illud, quod supra est allegatum, ubi dicitur 11): 6) De fide A in folio super. a) lacuna seq. in A. b) corr. A. c) Discessio autem cont. D 1. 2. d) post hanc vocem D 1. 2. contin. Cum igitur oc., v. infra p. 350, lin. 4. e) lacuna seq. in A. 35 1) Tit. I. 16. 2) I. Tim. V. 8. 5) Hebr. XI. I. 6) Hebr. VI. 6. 16, Matth. XI. 29 et Lucae VI. 36. 11) I. Tim. V. 8 (v. supra n. 2). 3) Job XXXI. 25. 7) Ephes. VI. I. 9) Jacobi II. 26. 4) Job XXXI. 28. 8) Cf. I. Petri I. 10) Jacobi II. 10.
Quae sit vel qualis discestio a fide in tempore Antychristi. 349 tantum, non taliter, sicud Petrus ter negavit se nosse Jhesum, vel sicut heretici Jhesum deum esse negaverunt, aut sicut Judei et Sarraceni negant Jhesum, sed magis abnegacionem, que fit per malos mores et contrarios religioni christiane, de qua apostolusa) 1): „Confitentur se nosse deum, factis autem negant“; et Ia Thim. Vo [f. 202b] dicit 2): „Si quis autem suorum et maxime domesti- corum curam non habet, fidem negavit et est infideli deterior“; et ad idem Job XXXI°3): „Si letatus sum super diviciis meis multisb) et quia plurima reperit manus mea“; et tunc paulo post ad propositum 4): „Que est iniquitas maxima et negacio 10 contra deum altissimum“: discessioc) igitur a fide mul- torum in fine temporum, illa notata est fieri per malos mores et extinccionem caritatis multorum magis quam per abnegacionem simplicem fidei, veluti fuerunt forte heretici aut huiusmodid), cum siquidem illud sit mani- 15 festum, quod fides Jhesu Christi formata sit vel inicium et mater omnis virtutis, sicut scriptum est Hebr.e) 5): „Fides est substancia sperandarum rerum, argumentum non apparencium“, et iterum6): „Accedentem ad deum primum oportet credere“; accedere vero ad deum est secundum virtutes deo assimilari 20 vel conformari, sicut scriptum est7): „Imitatores dei estote, sicut filii karissimi“, et iterum 8): „Estote sancti, sicut ego sanc- tus sum, et estote misericordes, sicut pater vester celestis est misericors, et discite a me, quia mitis sum et humilis corde." Vel fides est, que correquirit ad se omnem virtutem et omnem 25 mandatorum inplecionem cum effectu. Vel fides in Jhesum est, que integratur ita ex omni virtute, tum quod deficiente una virtute debita in sese fides corrumpitur et mortua reputatur. Propter quod dicit Jacobus 9): „Fides sine operibus mortua est“; et idem 10): „Qui in uno offendit, factus est omnium reus.“ Et 30 inde eciam est illud, quod supra est allegatum, ubi dicitur 11): 6) De fide A in folio super. a) lacuna seq. in A. b) corr. A. c) Discessio autem cont. D 1. 2. d) post hanc vocem D 1. 2. contin. Cum igitur oc., v. infra p. 350, lin. 4. e) lacuna seq. in A. 35 1) Tit. I. 16. 2) I. Tim. V. 8. 5) Hebr. XI. I. 6) Hebr. VI. 6. 16, Matth. XI. 29 et Lucae VI. 36. 11) I. Tim. V. 8 (v. supra n. 2). 3) Job XXXI. 25. 7) Ephes. VI. I. 9) Jacobi II. 26. 4) Job XXXI. 28. 8) Cf. I. Petri I. 10) Jacobi II. 10.
Strana 350
350 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 4 et 5. 20 25 „Quis autem suorum, maxime domesticorum curam non habet, fidem negavit et est infideli deterior.“ Et dominus ad Johannem Baptistama) 1): „Sic enim nos decet adinplere omnem iusticiam." Cumb) igitur sic fides Jhesu formata ideo dicta est for- 5 mata, quia conponitur ex omni virtute, vel quia inicium est et mater omnium virtutum, vel quia correquiritur et integratur ex omni virtute, sequitur, quod discessio a fide in christiano fit per admissionem cuiuslibet peccati et per obmissionem cuius- libet virtutis. Et quia in summo hodie videmus in tempore 10 Antychristi fieri obmissionem omnis virtutis in populo chri- stiano, sicut prophetatum est: „Et refrigescet, inquit, caritas mul- torum“ 2), et admissionem publice omnium peccatorum in summo gradu et communiter, quemadmodum Christus subiunxit3): „Et habundabit iniquitas multorum“, sequitur evidenter, quod ho- 15 die facta est illa discessio a fide Jhesu et ab amore Jhesu, que prophetata est fieri in tempore Anty- christi. Propter quod non est amplius expectandum, quod unus alius veniat Antychristus, quoniam iam est in mundo et in summa eius plenitudine debachatur in sanctos dei et electos ). Item si intelligatur discessio a fide, id est ab obe- diencia Romani inperii et regiminis, et in spiritua- libus, puta discessio ab obediencia domini aposto- lici, tunc hodie nimis plene conpleta estd) illa discessio in tantum, quod non sit necesse eam, nisi digito patulo et ubique per ecclesiam demonstrare, et in tantum, quod sine dubio om- nis ille concludit non posse fieri adhuc maiorem, quem non piget considerare presentem inobedienciam per totum in uni- versa ecclesia, puta laycorum et sacerdotum, religiosorum et secularium, plebeiorum et prelatorum, cum viderit omnia a 30 se invicem divisa esse et dilapsa, quasi ficus, cum emittit gros- sos suos 4), et quasi ossa in latitudine campi dispersa et quasi domus deserta5), cuius partes universe sine reformacionee) di- 4) Nota de fide formata A. a) lacuna seq. in A. b) Cum igitur fides cont. D 1. 2. c) post-hanc 35 vocem D I. 2. contin. Pati autem tribulaciones, v. infra p. 357, lin. 16. d) sup. lin. A. e) post corr. A. 1) Matth. III. 15. 2) Matth. XXIV. 12. 3) Matth. XXIV. I2. 4) Cf. Apoc. VI. 13. 5) de ossibus dispersis of Psalm. XXI. I5 (dispersa sunt omnia ossa mea) oc.
350 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 4 et 5. 20 25 „Quis autem suorum, maxime domesticorum curam non habet, fidem negavit et est infideli deterior.“ Et dominus ad Johannem Baptistama) 1): „Sic enim nos decet adinplere omnem iusticiam." Cumb) igitur sic fides Jhesu formata ideo dicta est for- 5 mata, quia conponitur ex omni virtute, vel quia inicium est et mater omnium virtutum, vel quia correquiritur et integratur ex omni virtute, sequitur, quod discessio a fide in christiano fit per admissionem cuiuslibet peccati et per obmissionem cuius- libet virtutis. Et quia in summo hodie videmus in tempore 10 Antychristi fieri obmissionem omnis virtutis in populo chri- stiano, sicut prophetatum est: „Et refrigescet, inquit, caritas mul- torum“ 2), et admissionem publice omnium peccatorum in summo gradu et communiter, quemadmodum Christus subiunxit3): „Et habundabit iniquitas multorum“, sequitur evidenter, quod ho- 15 die facta est illa discessio a fide Jhesu et ab amore Jhesu, que prophetata est fieri in tempore Anty- christi. Propter quod non est amplius expectandum, quod unus alius veniat Antychristus, quoniam iam est in mundo et in summa eius plenitudine debachatur in sanctos dei et electos ). Item si intelligatur discessio a fide, id est ab obe- diencia Romani inperii et regiminis, et in spiritua- libus, puta discessio ab obediencia domini aposto- lici, tunc hodie nimis plene conpleta estd) illa discessio in tantum, quod non sit necesse eam, nisi digito patulo et ubique per ecclesiam demonstrare, et in tantum, quod sine dubio om- nis ille concludit non posse fieri adhuc maiorem, quem non piget considerare presentem inobedienciam per totum in uni- versa ecclesia, puta laycorum et sacerdotum, religiosorum et secularium, plebeiorum et prelatorum, cum viderit omnia a 30 se invicem divisa esse et dilapsa, quasi ficus, cum emittit gros- sos suos 4), et quasi ossa in latitudine campi dispersa et quasi domus deserta5), cuius partes universe sine reformacionee) di- 4) Nota de fide formata A. a) lacuna seq. in A. b) Cum igitur fides cont. D 1. 2. c) post-hanc 35 vocem D I. 2. contin. Pati autem tribulaciones, v. infra p. 357, lin. 16. d) sup. lin. A. e) post corr. A. 1) Matth. III. 15. 2) Matth. XXIV. 12. 3) Matth. XXIV. I2. 4) Cf. Apoc. VI. 13. 5) de ossibus dispersis of Psalm. XXI. I5 (dispersa sunt omnia ossa mea) oc.
Strana 351
Quae sit vel qualis discessio a fide in tempore Antychristi. 351 velluntur per ruinam, prout hec superius reperies magis con- plete declarata 1). Scriptum namque est2): „Omne caput lan- guidum et omne cor merens. A planta pedis usque ad ver- ticem non est in eo sanitas.“ Quando nunc fuerit discessio a cruce domini nostri Jhesu Christi et a iusticia, que est per cru- cem et in cruce conpleta per dei filium, ad iustificaciones alias multiplices, et discessio a mandatis dei ad mandata et adin- venciones atque doctrinas hominum, et discessio a veritate verbi domini ad fabulas, de illis habes in secundo tractatu huius di- stinccionis c. [9 3). 5 10 Capitulum quintuma). De predicatoribus, qui revelant Antichristum et de multitudine ipsorum successivaa). Nunc licet ad propositum redire. Cum itaque cecitas pridem 4) taxata sive nox sive silen- 15 cium [iniustum et dampnosum et ultimum sic medium iter ageret et suam dispensacionem temporum adinpleret, quemad- modum scriptum est 5) : „Lunam fecit in temporeb), sol congnovit occasum suum [f. 203a]. Posuisti tenebras, et facta est nox: in ipsa pertransibunt omnes bestie silve. Catuli leonum rugientes, 20 ute) rapiant et querant adeo escam sibi“, tunc, inquam, illa bestia capitosa visa a Johanne6) et cornuta pertransivit et meretrix magna, fornicacionum mater, suam fornicacionem nimiam adinplevit 7). Ex quibus expositus est Antichristus cum suis gentibus, videlicet Gog et Magog8), de quibus 25 multa prophete et Jhesus crucifixus et eius discipuli, sapientes et doctores sua scripta ad nos usque transmiserunt. De quibus plurima iam superius sunt producta9). Et ecce, Helyas et Enoch, duo testes, quasi due olive et duo candelabra 10), venientes, illud silencium letale et somp- 30 c) corr. A in m. 1) Cf. supra dist. V, p. 25 et 35 et in vol. II. p. 161—162. 2) Isaiae I. 5—6. 3) c. supra dist. IX, c. 9, p. 168. 4) v. supra c. 1 in fine. 5) Psalm. CIII. 19—21. 6) Cf. Apoc. XIII. 1. 7) Cf. Apoc. XVII. I sq. 35 8) Cf. Apoc. XX. 7. 9) v. librum III. de Antichristo, dist. V—X. passím. 10) Cf. Apoc. XI. 3—4. 29) Helias et Enoch A alia manu. a) ita A rubr. b) tempora biblia.
Quae sit vel qualis discessio a fide in tempore Antychristi. 351 velluntur per ruinam, prout hec superius reperies magis con- plete declarata 1). Scriptum namque est2): „Omne caput lan- guidum et omne cor merens. A planta pedis usque ad ver- ticem non est in eo sanitas.“ Quando nunc fuerit discessio a cruce domini nostri Jhesu Christi et a iusticia, que est per cru- cem et in cruce conpleta per dei filium, ad iustificaciones alias multiplices, et discessio a mandatis dei ad mandata et adin- venciones atque doctrinas hominum, et discessio a veritate verbi domini ad fabulas, de illis habes in secundo tractatu huius di- stinccionis c. [9 3). 5 10 Capitulum quintuma). De predicatoribus, qui revelant Antichristum et de multitudine ipsorum successivaa). Nunc licet ad propositum redire. Cum itaque cecitas pridem 4) taxata sive nox sive silen- 15 cium [iniustum et dampnosum et ultimum sic medium iter ageret et suam dispensacionem temporum adinpleret, quemad- modum scriptum est 5) : „Lunam fecit in temporeb), sol congnovit occasum suum [f. 203a]. Posuisti tenebras, et facta est nox: in ipsa pertransibunt omnes bestie silve. Catuli leonum rugientes, 20 ute) rapiant et querant adeo escam sibi“, tunc, inquam, illa bestia capitosa visa a Johanne6) et cornuta pertransivit et meretrix magna, fornicacionum mater, suam fornicacionem nimiam adinplevit 7). Ex quibus expositus est Antichristus cum suis gentibus, videlicet Gog et Magog8), de quibus 25 multa prophete et Jhesus crucifixus et eius discipuli, sapientes et doctores sua scripta ad nos usque transmiserunt. De quibus plurima iam superius sunt producta9). Et ecce, Helyas et Enoch, duo testes, quasi due olive et duo candelabra 10), venientes, illud silencium letale et somp- 30 c) corr. A in m. 1) Cf. supra dist. V, p. 25 et 35 et in vol. II. p. 161—162. 2) Isaiae I. 5—6. 3) c. supra dist. IX, c. 9, p. 168. 4) v. supra c. 1 in fine. 5) Psalm. CIII. 19—21. 6) Cf. Apoc. XIII. 1. 7) Cf. Apoc. XVII. I sq. 35 8) Cf. Apoc. XX. 7. 9) v. librum III. de Antichristo, dist. V—X. passím. 10) Cf. Apoc. XI. 3—4. 29) Helias et Enoch A alia manu. a) ita A rubr. b) tempora biblia.
Strana 352
352 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 5. nium dampnosum irruperu t et clamorem fecerunt, dicentes 1): „Ecce, sponsus venit, exite obviam ei!“ Et illi non iam sub figuris et in enigmatibus 2), sed nude pronuncciaverunt Anty- christum et adhuc nunciabunt. Et non futurum et in communi prophetaverunt, sed veluti Johannes Christum 3), ita isti Anty- christum iam venientem singulariter indicaverunt suo digito. Indicant quoque, et adhuc amplius indicabunt, et ipsi euma) revelaverunt et revelabunt, donec dominus interficiet eum spi- ritu oris sui et destruet illustracione adventus sui 4) et donec Sathanas iam ultimo sub pedibus nostrisb) conteratur 5). Amici autem concident eum, divident eum negociatores 6), id est mul- titudo predicatorum Jhesu Christi caritate et sapiencia, que ex deo est unita et communita secundum ea, que sunt superius declarata 7). Et tunc fiet sermo, qui scriptus est 8): „Et decem 15 cornua, que vidisti [in bestia]: hii odient fornicariam et deso- latam facient illam et nudam, et carnes eius manducabunt et ipsam igne concremabunt. Deus enim dedit in corda eorum, ut faciant, quod placitum est, ut dent regnum suum bestie, donec consumerentur verba dei." Si autem scrutaris de tempore, in quo nox predicta sive silencium incepit preterire et in quo iam voces et tonithrua dei fieri sunt inchoata9), ego dico coram deo et domino meo Jhesu Christo, conformando me supra productis et determinatis per prophetas, quod tempus pretericionis illius silencii incepit ab 25 anno domini M°.CCC°L. 10), clamor factus ante sponsi ad- ventum 11), et durat usque finem continue et successive per spiritum Jhesu Christi omniphariam dylatatus sonusque tuba- rum Jhesu alcius et alcius surget ad sua incrementa 12). Pre- dicatores hic loquor sepedictos predicacionemque ipsorum noto 10 20 30 14) Apoc. 11 A a. m. 20) Duracio Anti- 2) Mt. 25 A alia manu. christi A. 25) Nota bene A manu coaeva. 25) 1350 A manu posteriore. 26) Duracio Antichristi A manu posteriore. a) enim corr. eum A. b) vestris corr. nostris A. 1) Matth. XXV. 6. 2) Cf. Numer. XII. 8 (palam et non per aenig- 3) Cf. Matth. III. II (qui autem post me venturus est, 35 mata et figuras). 4) Cf. II. Thess. II. 8. 5) Cf. Rom. XVI. 20 (deus fortior me est oc.). autem pacis conterat Satanam sub pedibus vestris velociter). 6) Cf. Job 9) Cf. Apoc. 8) Apoc. XVII. 16—17. XL. 25. 7) v. supra p. 15 et 45. 12) Cf. de sonu XVI. 18. 10) vide supra c. 2. 11) Cf. Matth. XXV. 6. 40 tubarum angelorum Apoc. VIII. passim.
352 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 5. nium dampnosum irruperu t et clamorem fecerunt, dicentes 1): „Ecce, sponsus venit, exite obviam ei!“ Et illi non iam sub figuris et in enigmatibus 2), sed nude pronuncciaverunt Anty- christum et adhuc nunciabunt. Et non futurum et in communi prophetaverunt, sed veluti Johannes Christum 3), ita isti Anty- christum iam venientem singulariter indicaverunt suo digito. Indicant quoque, et adhuc amplius indicabunt, et ipsi euma) revelaverunt et revelabunt, donec dominus interficiet eum spi- ritu oris sui et destruet illustracione adventus sui 4) et donec Sathanas iam ultimo sub pedibus nostrisb) conteratur 5). Amici autem concident eum, divident eum negociatores 6), id est mul- titudo predicatorum Jhesu Christi caritate et sapiencia, que ex deo est unita et communita secundum ea, que sunt superius declarata 7). Et tunc fiet sermo, qui scriptus est 8): „Et decem 15 cornua, que vidisti [in bestia]: hii odient fornicariam et deso- latam facient illam et nudam, et carnes eius manducabunt et ipsam igne concremabunt. Deus enim dedit in corda eorum, ut faciant, quod placitum est, ut dent regnum suum bestie, donec consumerentur verba dei." Si autem scrutaris de tempore, in quo nox predicta sive silencium incepit preterire et in quo iam voces et tonithrua dei fieri sunt inchoata9), ego dico coram deo et domino meo Jhesu Christo, conformando me supra productis et determinatis per prophetas, quod tempus pretericionis illius silencii incepit ab 25 anno domini M°.CCC°L. 10), clamor factus ante sponsi ad- ventum 11), et durat usque finem continue et successive per spiritum Jhesu Christi omniphariam dylatatus sonusque tuba- rum Jhesu alcius et alcius surget ad sua incrementa 12). Pre- dicatores hic loquor sepedictos predicacionemque ipsorum noto 10 20 30 14) Apoc. 11 A a. m. 20) Duracio Anti- 2) Mt. 25 A alia manu. christi A. 25) Nota bene A manu coaeva. 25) 1350 A manu posteriore. 26) Duracio Antichristi A manu posteriore. a) enim corr. eum A. b) vestris corr. nostris A. 1) Matth. XXV. 6. 2) Cf. Numer. XII. 8 (palam et non per aenig- 3) Cf. Matth. III. II (qui autem post me venturus est, 35 mata et figuras). 4) Cf. II. Thess. II. 8. 5) Cf. Rom. XVI. 20 (deus fortior me est oc.). autem pacis conterat Satanam sub pedibus vestris velociter). 6) Cf. Job 9) Cf. Apoc. 8) Apoc. XVII. 16—17. XL. 25. 7) v. supra p. 15 et 45. 12) Cf. de sonu XVI. 18. 10) vide supra c. 2. 11) Cf. Matth. XXV. 6. 40 tubarum angelorum Apoc. VIII. passim.
Strana 353
De praedicatoribus revelantibus Antichristum successive. 353 multiplicandam adhuc in senecta uberi, et bene pacientes erunt, ut anunccient 1), donec predicabitur „ewangelium hoc regni“, id est ewangelium Jhesu crucifixi, „in universo mundo in testi- monium omnibus gentibus, et tunc veniet consumacio“ 2). Unde notandum hic incidit, quod ea, que prophetata sunt 5 de bestia capitosa et cornuta et meretrice eidem bestie insi- dente, que constituunt corpus Antichristi, item de duobus testi- bus et testimoniis ipsorum et singulis aliis, que possunt circa hoc estimari, omnia, inquam, talia intelligenda con- pleri temporaliter et successive per loca et tempora 1c et momenta, que solus pater posuit in sua potestate3), et per consequens incongnita omnibus hominibus et solis quibusdam paucis dei testibus fidelibus revelata, ac solum ac tantumdem revelata, quantum expedit scire dei electis vel eis ipsis utile pro loco et tempore ad salutem, secundum quod eciam in pre- cedentibus est distinctum4). Et ad hoc facit, quod in propheta dicitur Abak.a) 5): „Qui crediderit, non festinet.“ Et iterum 6) „Si moram fecerit, expecta eum.“ Successive autem hecb) incre- menta predicacionis sancte et novissime describit dominus in Ezechiele in visione enigmatica ca. XLVII°, ubi dicitur7): „Et 20 ecce, aque redundantes a laterec) dextro. Cum egrederetur vir ab oriente, qui habebat funiculum in manu sua et mensus estd) mille cubitos et transduxit me per aquam usque ad talos. Rursumque mensus est mille et transduxit me per aquas usque ad genua. Rursumque mensus est mille et perduxite) me per 25 aquam usque ad renes. Et mensus est mille, perf) torrentem, quem non potui transire, quoniam intumuerant aque profundes) torrentis, qui non potest trans [f. 203' vadari. Et dixit ad me: Certe vidisti, fili hominis. Et duxith) me et convertit me ad ripam torrentis. Cumque me convertissem, ecce, in ripa tor- 30 rentis ligna multa nimis ex utraque parte. Et ait ad me: Aque iste, que egrediuntur ad rivulos zabuleii) orientalis et descen- 15 a) posterius add. A. tere A. d) sup. lin. A. biblia. h) eduxit biblia. 2) Nota A. 17) Abacuk A m. post. 20) Ezechiel A. b) ita em. ab ed.; per A. c) altare corr. a la- e) traduxit biblia. f) om. biblia. g) profundi 35 i) ad tumulos sabuli biblia. 1) Psalm. XCI. 15. 4) v. supra p. 16—18 et 87. 7) Ezechiel. XLVII. 2—9. 2) Matth. XXIV. 14. 3) Cf. Act. I. 7. 5) recte Isaiae XXVIII. 16. 6) Habacuk II. 3. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 23
De praedicatoribus revelantibus Antichristum successive. 353 multiplicandam adhuc in senecta uberi, et bene pacientes erunt, ut anunccient 1), donec predicabitur „ewangelium hoc regni“, id est ewangelium Jhesu crucifixi, „in universo mundo in testi- monium omnibus gentibus, et tunc veniet consumacio“ 2). Unde notandum hic incidit, quod ea, que prophetata sunt 5 de bestia capitosa et cornuta et meretrice eidem bestie insi- dente, que constituunt corpus Antichristi, item de duobus testi- bus et testimoniis ipsorum et singulis aliis, que possunt circa hoc estimari, omnia, inquam, talia intelligenda con- pleri temporaliter et successive per loca et tempora 1c et momenta, que solus pater posuit in sua potestate3), et per consequens incongnita omnibus hominibus et solis quibusdam paucis dei testibus fidelibus revelata, ac solum ac tantumdem revelata, quantum expedit scire dei electis vel eis ipsis utile pro loco et tempore ad salutem, secundum quod eciam in pre- cedentibus est distinctum4). Et ad hoc facit, quod in propheta dicitur Abak.a) 5): „Qui crediderit, non festinet.“ Et iterum 6) „Si moram fecerit, expecta eum.“ Successive autem hecb) incre- menta predicacionis sancte et novissime describit dominus in Ezechiele in visione enigmatica ca. XLVII°, ubi dicitur7): „Et 20 ecce, aque redundantes a laterec) dextro. Cum egrederetur vir ab oriente, qui habebat funiculum in manu sua et mensus estd) mille cubitos et transduxit me per aquam usque ad talos. Rursumque mensus est mille et transduxit me per aquas usque ad genua. Rursumque mensus est mille et perduxite) me per 25 aquam usque ad renes. Et mensus est mille, perf) torrentem, quem non potui transire, quoniam intumuerant aque profundes) torrentis, qui non potest trans [f. 203' vadari. Et dixit ad me: Certe vidisti, fili hominis. Et duxith) me et convertit me ad ripam torrentis. Cumque me convertissem, ecce, in ripa tor- 30 rentis ligna multa nimis ex utraque parte. Et ait ad me: Aque iste, que egrediuntur ad rivulos zabuleii) orientalis et descen- 15 a) posterius add. A. tere A. d) sup. lin. A. biblia. h) eduxit biblia. 2) Nota A. 17) Abacuk A m. post. 20) Ezechiel A. b) ita em. ab ed.; per A. c) altare corr. a la- e) traduxit biblia. f) om. biblia. g) profundi 35 i) ad tumulos sabuli biblia. 1) Psalm. XCI. 15. 4) v. supra p. 16—18 et 87. 7) Ezechiel. XLVII. 2—9. 2) Matth. XXIV. 14. 3) Cf. Act. I. 7. 5) recte Isaiae XXVIII. 16. 6) Habacuk II. 3. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 23
Strana 354
354 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 11, c. 5 et 6. 10 15 20 25 dunt ad plana deserti, [intrabunt] mare et exibunt et sanabuntur aque. Et omnis anima vivens, que serpit, quocumque venerit torrens, vivet, et erunt pisces multi satis, postquam venerin t iste, et sanabuntur, et vivent omnia, ad que venerit torrens“, etc. 5 ibidem ad propositum. Ista singula verba prophecie huius manifeste exprimunt successionem predicacionis predicte et multiplicacionem sanc- torum predicatorum et reformacionem sancte ecclesie per eos- dem. Et ad hoc eciam facit, quod dominus Mt. XIIII° dicit 1): „Simile est regnum celorum fermento, quod acceptum mulier abscondit in farine satis tribus, donec fermentaretur totum.“ Et iterum ibidem 2): „Simile est regnum celorum grano synapis, quod accepit homo et seminata) in agro suo, quod minimum est quidem [ex] omnibus seminibus; cum autem creverit, maius est omnibus oleribus et fit arbor, ita ut volucres celi veniant et habitent b) in ramis eius." Ecce, modus et forma successionis predicacionis in mundo, que a paucis modicisque inchoata, successive per totum orbem est dilatata. Sic erit eciam in consumacione seculi3), quod iam fieri, ut dictum est, inchoavit. Successio autem ista, que nobis videtur in longum protendi et interminata aput nos fieri ob naturam nostri brevissimi ewi usque ad revolucionem et diffi- denciam multorum, qui dicunt 4): „Ubi est verbum domini? Veniat“; et iterum in alio propheta Ys. ) 5): „Expecta, reexpecta, expecta, reexpecta, modicum ibi, modicum ibi“; atque iterum 6) „Moram autem faciente sponso, dormitaverunt omnes et dor- mierunt“, — eadem deo est brevissima et secundum dispensacio- nem temporum distinctissima, in qua nec unum jota neque unus apex preterit, quin omnia suis vicibus conpleantur 7). Propter 30 quod plane Petrus ad nos de eo loquitur, dicens II. Petri III° s) „Hoc primum scientes, quod venient in novissimis diebus in decepcione illusores iuxta proprias concupiscencias ambulantes dicentes: Ubi est promissio aut adventus eius? Ex quo enim patres dormierunt, omnia sic perseverant ab inicio creature." 35 23) Hiere. 17 A. 24) Esa. 28 A. 26) Mt. 25 A. a) accipiens — seminavit biblia. b) habitant A. c) lacuna seq. in A. 1) recte Matth. XIII. 33. 2) Matth. XIII. 3I. 3) voces bibliae ; cf. Matth. XIII. 39. 4) Jerem. XVII. 15. 5) Isaiae XXVIII. 10. 6) Matth. XXV. 5. 8) II. Petri III. 3—4. 7 Cf. Matth. V. 18.
354 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 11, c. 5 et 6. 10 15 20 25 dunt ad plana deserti, [intrabunt] mare et exibunt et sanabuntur aque. Et omnis anima vivens, que serpit, quocumque venerit torrens, vivet, et erunt pisces multi satis, postquam venerin t iste, et sanabuntur, et vivent omnia, ad que venerit torrens“, etc. 5 ibidem ad propositum. Ista singula verba prophecie huius manifeste exprimunt successionem predicacionis predicte et multiplicacionem sanc- torum predicatorum et reformacionem sancte ecclesie per eos- dem. Et ad hoc eciam facit, quod dominus Mt. XIIII° dicit 1): „Simile est regnum celorum fermento, quod acceptum mulier abscondit in farine satis tribus, donec fermentaretur totum.“ Et iterum ibidem 2): „Simile est regnum celorum grano synapis, quod accepit homo et seminata) in agro suo, quod minimum est quidem [ex] omnibus seminibus; cum autem creverit, maius est omnibus oleribus et fit arbor, ita ut volucres celi veniant et habitent b) in ramis eius." Ecce, modus et forma successionis predicacionis in mundo, que a paucis modicisque inchoata, successive per totum orbem est dilatata. Sic erit eciam in consumacione seculi3), quod iam fieri, ut dictum est, inchoavit. Successio autem ista, que nobis videtur in longum protendi et interminata aput nos fieri ob naturam nostri brevissimi ewi usque ad revolucionem et diffi- denciam multorum, qui dicunt 4): „Ubi est verbum domini? Veniat“; et iterum in alio propheta Ys. ) 5): „Expecta, reexpecta, expecta, reexpecta, modicum ibi, modicum ibi“; atque iterum 6) „Moram autem faciente sponso, dormitaverunt omnes et dor- mierunt“, — eadem deo est brevissima et secundum dispensacio- nem temporum distinctissima, in qua nec unum jota neque unus apex preterit, quin omnia suis vicibus conpleantur 7). Propter 30 quod plane Petrus ad nos de eo loquitur, dicens II. Petri III° s) „Hoc primum scientes, quod venient in novissimis diebus in decepcione illusores iuxta proprias concupiscencias ambulantes dicentes: Ubi est promissio aut adventus eius? Ex quo enim patres dormierunt, omnia sic perseverant ab inicio creature." 35 23) Hiere. 17 A. 24) Esa. 28 A. 26) Mt. 25 A. a) accipiens — seminavit biblia. b) habitant A. c) lacuna seq. in A. 1) recte Matth. XIII. 33. 2) Matth. XIII. 3I. 3) voces bibliae ; cf. Matth. XIII. 39. 4) Jerem. XVII. 15. 5) Isaiae XXVIII. 10. 6) Matth. XXV. 5. 8) II. Petri III. 3—4. 7 Cf. Matth. V. 18.
Strana 355
Quod Elias iam venit in multitudine s. praedicatorum. 355 Et post pauca ad propositum 1): „Unum vero hoc non lateat vos, karissimi, quia unus dies aput dominum sicut mille anni, et mille anni sicut unus dies. Non tardata) deusb) promissionem suam, sicut quidam existimant, sed pacienter agit propter vos, nolens aliquos perire, sed omnes ad penitenciam reverti.“ Capitulum sextum°). Nunc iterum add) ea, que paulo supra de Helya sunt inducta, curiosius de tempore ipsius et de persona sanctitatis accipe estimacionem meam coram spiritu Jhesu crucifixi, quod puta Helyas expectatus iam venit et pugnavit contra bestiam 10 et fuit victus et fecerunt de eo omnia, quecumque voluerunt 2). Pro quo est diligencius pensandum illud, quod dominus Jhesus requisitus de adventu Helye, respondit, dicens 3): „Helyas quidem venturus est et restaurabit omnia.“ Putasne, [quod] ibi veritas notat ibidem personam illius Helye, qui fuit magister 15 Helysei 4), aut fortasse pocius quemdam alium repletum spiritu Helye et proprietatibus eius? Enimvero ego puto ex sensu meo, quod non Helyam, id est personam Helye ad literam, aut non solum ipsum Helyam veritas in verbo preassumpto intellexit, sed magis spiritum et virtutem Helye, ut prescribitur 5), id est 20 multitudinem sanctorum predicatorum et doctorum, per quos spiritus Helye habundans restaurabit omnia, et ad ipsorum pro- phetacionem spiritus de quatuor angulise) veniens inspirabit ossa arida in campi latitudine dissipata, et iuxta Ezechielis pro- pheciam faciet ea rursum vivere 6). Et isti sunt pastores paulo 25 ante in Ezechiele denotati 7). Et alias si Helyas quidem ille de paradyso corporaliter veniret, ut quidam dudum autumant8), non videtur, quo modo una persona, corporaliter per univer- sum orbem discurrens, posset sua sollicitudine et suasione re- 7) De Helya A. 12) De Helya A. 13) Mt. 17 A alia manu. a) corr. A. b) dominus biblia. c) ita A rubr. d) em. ab ed., si A. e) post corr. A. 30 2) Cf. Psalm. CXIII. 3 (omnia, quaecumque 1) II. Petri III. 8—9. voluit, fecit). 3) Matth. XVII. II: „Elias quidem venturus est et restituet 4) de quo IV. Reg. II. 5) Cf. Lucae I. 17 (ipse praecedet ante omnia.“ 6) Cf. Ezechiel. XXXVII. I—6. 7) Cf. illum in spiritu et virtute Eliae). Ezechiel. XXXIV. passim. 8) auctor hic verisimiliter allusionem alicuius trac- tatus contemporanei de Antichristo facit. 35 23
Quod Elias iam venit in multitudine s. praedicatorum. 355 Et post pauca ad propositum 1): „Unum vero hoc non lateat vos, karissimi, quia unus dies aput dominum sicut mille anni, et mille anni sicut unus dies. Non tardata) deusb) promissionem suam, sicut quidam existimant, sed pacienter agit propter vos, nolens aliquos perire, sed omnes ad penitenciam reverti.“ Capitulum sextum°). Nunc iterum add) ea, que paulo supra de Helya sunt inducta, curiosius de tempore ipsius et de persona sanctitatis accipe estimacionem meam coram spiritu Jhesu crucifixi, quod puta Helyas expectatus iam venit et pugnavit contra bestiam 10 et fuit victus et fecerunt de eo omnia, quecumque voluerunt 2). Pro quo est diligencius pensandum illud, quod dominus Jhesus requisitus de adventu Helye, respondit, dicens 3): „Helyas quidem venturus est et restaurabit omnia.“ Putasne, [quod] ibi veritas notat ibidem personam illius Helye, qui fuit magister 15 Helysei 4), aut fortasse pocius quemdam alium repletum spiritu Helye et proprietatibus eius? Enimvero ego puto ex sensu meo, quod non Helyam, id est personam Helye ad literam, aut non solum ipsum Helyam veritas in verbo preassumpto intellexit, sed magis spiritum et virtutem Helye, ut prescribitur 5), id est 20 multitudinem sanctorum predicatorum et doctorum, per quos spiritus Helye habundans restaurabit omnia, et ad ipsorum pro- phetacionem spiritus de quatuor angulise) veniens inspirabit ossa arida in campi latitudine dissipata, et iuxta Ezechielis pro- pheciam faciet ea rursum vivere 6). Et isti sunt pastores paulo 25 ante in Ezechiele denotati 7). Et alias si Helyas quidem ille de paradyso corporaliter veniret, ut quidam dudum autumant8), non videtur, quo modo una persona, corporaliter per univer- sum orbem discurrens, posset sua sollicitudine et suasione re- 7) De Helya A. 12) De Helya A. 13) Mt. 17 A alia manu. a) corr. A. b) dominus biblia. c) ita A rubr. d) em. ab ed., si A. e) post corr. A. 30 2) Cf. Psalm. CXIII. 3 (omnia, quaecumque 1) II. Petri III. 8—9. voluit, fecit). 3) Matth. XVII. II: „Elias quidem venturus est et restituet 4) de quo IV. Reg. II. 5) Cf. Lucae I. 17 (ipse praecedet ante omnia.“ 6) Cf. Ezechiel. XXXVII. I—6. 7) Cf. illum in spiritu et virtute Eliae). Ezechiel. XXXIV. passim. 8) auctor hic verisimiliter allusionem alicuius trac- tatus contemporanei de Antichristo facit. 35 23
Strana 356
356 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 11, c. 6. staurarea) universitatem electorum. Nec enim facultati eius hoc subiacetb), nisi solum spiritui Jhesu omnipotenti, qui replet or- bem terrarum universum 1), qui ad opus suum non valde illo literali Helya habet necesse, cum possit eciam de lapidibus istis, id est gentibus et laycis, filios Abrahe 2), id est multos [f. 204a. Helyas suscitare, nisi fortasse dicatur, quod illum Helyam per- sonaliter venire expedit, ut convincantur perinde testimonio suo homines ignari et negligentes. Quod dictum bene stare michi nequaquam videtur ex eo, quod continet scriptura responsum ad divitem epulonem interpellantem pro predicatore ex mortuis suis conplicibus. „Habent, inquit 3), Moysen e) [et] prophetas: au- diant illos.“ Et iterum subditur4): „Et si illos non audierint, neque si aliquis ex mortuis resurgat, illum audient.“ Et iterum dato, quod Helyas, personaliter veniens, veritati testimonium perhi- beret 5) et nude ostenderet et in religione christiana excol[IJenda, tunc iam per hoc meritum fidei evacuaretur 6) aut utique eidem detraheretur, quod omnino in novissimis fieri non debere scrip- tura multa attestatur, quia tunc fides Jhesu dicta est tunc per- fici prorsus et probari7). Propter quod eciam et miracula uni- 2o versa in sanctis dei cessaverunt et ficticia portentorum prodi- giorumque Antychristorum sunt multiplicata super numerum. Non relinquitur racio, cur persona Helye laboraret pro restau- racioned) omnium collapsorum in ecclesia veniendo, quamvis secundum Augustinum Helyas quidem ille veniet vel ante Chri- 25 stum ad iudicium vel cum Christo. Quantum 8) ad presentem inquisicionem attinet, alius He- lyas, id est vir habundans spiritu Helye requiratur, qui diuti- num rupit silencium de adventu Christi ultimo et Antychristi. Et si wltis accipere, quantum noticia gestorum michi asseren- 30 dum inducit, ipse est Myliczius, venerabilis presbyter et pre- dicator, potens in opere et in sermone 9), cuius verbum tam- 5 10 15 26) Helias A alia manu. 30) Nota de Milicio et Conrado A manu auctoris. a) restaorare A. b) subiaceat corr. subiacet A. c) in m. add. A. 35 d) restaoracione corr. restauracione A. 1) Sap. I. 7. 2) Cf. Matth. III. 9. 3) Lucae XVI. 29. 4) Lucae XVI. 31 (resurrexerit, credent). 5) phrasis haec in biblia saepissima. 6) Cf. Rom. III. 3: „Numquid incredulitas illorum fidem Dei evacuabit?“ 7) Cf. I. Petri I. 5. 7. 8) Impr. in Fontibus rerum bohemicarum, t. I, 9) Cf. Lucae XXIV. 19. 40 p. 431, nota.
356 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 5, dist. 11, c. 6. staurarea) universitatem electorum. Nec enim facultati eius hoc subiacetb), nisi solum spiritui Jhesu omnipotenti, qui replet or- bem terrarum universum 1), qui ad opus suum non valde illo literali Helya habet necesse, cum possit eciam de lapidibus istis, id est gentibus et laycis, filios Abrahe 2), id est multos [f. 204a. Helyas suscitare, nisi fortasse dicatur, quod illum Helyam per- sonaliter venire expedit, ut convincantur perinde testimonio suo homines ignari et negligentes. Quod dictum bene stare michi nequaquam videtur ex eo, quod continet scriptura responsum ad divitem epulonem interpellantem pro predicatore ex mortuis suis conplicibus. „Habent, inquit 3), Moysen e) [et] prophetas: au- diant illos.“ Et iterum subditur4): „Et si illos non audierint, neque si aliquis ex mortuis resurgat, illum audient.“ Et iterum dato, quod Helyas, personaliter veniens, veritati testimonium perhi- beret 5) et nude ostenderet et in religione christiana excol[IJenda, tunc iam per hoc meritum fidei evacuaretur 6) aut utique eidem detraheretur, quod omnino in novissimis fieri non debere scrip- tura multa attestatur, quia tunc fides Jhesu dicta est tunc per- fici prorsus et probari7). Propter quod eciam et miracula uni- 2o versa in sanctis dei cessaverunt et ficticia portentorum prodi- giorumque Antychristorum sunt multiplicata super numerum. Non relinquitur racio, cur persona Helye laboraret pro restau- racioned) omnium collapsorum in ecclesia veniendo, quamvis secundum Augustinum Helyas quidem ille veniet vel ante Chri- 25 stum ad iudicium vel cum Christo. Quantum 8) ad presentem inquisicionem attinet, alius He- lyas, id est vir habundans spiritu Helye requiratur, qui diuti- num rupit silencium de adventu Christi ultimo et Antychristi. Et si wltis accipere, quantum noticia gestorum michi asseren- 30 dum inducit, ipse est Myliczius, venerabilis presbyter et pre- dicator, potens in opere et in sermone 9), cuius verbum tam- 5 10 15 26) Helias A alia manu. 30) Nota de Milicio et Conrado A manu auctoris. a) restaorare A. b) subiaceat corr. subiacet A. c) in m. add. A. 35 d) restaoracione corr. restauracione A. 1) Sap. I. 7. 2) Cf. Matth. III. 9. 3) Lucae XVI. 29. 4) Lucae XVI. 31 (resurrexerit, credent). 5) phrasis haec in biblia saepissima. 6) Cf. Rom. III. 3: „Numquid incredulitas illorum fidem Dei evacuabit?“ 7) Cf. I. Petri I. 5. 7. 8) Impr. in Fontibus rerum bohemicarum, t. I, 9) Cf. Lucae XXIV. 19. 40 p. 431, nota.
Strana 357
Quod Elias ille sit Milicius et Conradus Waldhauser. 357 quam facula ardebat 1), et similiter Conradus Wolthausar, homo utique religiosus et devotus: qui dictis suis et scriptis principales metropoles sancte ecclesie repleverunt, utpote Ro- mam et Avinionem, ubi papa, et Bohemiam atque Pragam, ubi ecclesie imperator, eta) unus ipsorum, scilicet Conradus in Praga occubuit, ubi cesar, alter Avinione est mortuus, ubi papa. Et ambo in extremis articulis pro Christi Jhesu veritate et iusticia „in medio tribulacionis“2) pessime occubuerunt, usque ad mor- tem decertantes contra bestiam et gentes dilaceratas et divul- sas 3), videlicet Gog et Magog 4). Et obsecro hic unum quemque lectitantem, ne michib) in- dignetur, si testimonium perhibeoc) 5) hiis, que oculis vidi et d) meis auribus audivi et manus mee tractaverunt 6); quamvis pro eo passurus contemptum et plurimas derisiones, tamen scio, quod nichil novum vel inopinatum michi eveniet, cum omnibus, qui volebant vivere in Christo, a seculis similia acciderunt; patie) etenim tribulaciones multas professores veritatis, illud est strata regia et publica omnibus ortodoxis christianis a principio us- que finemf)7). Michi interim dominus Jhesus crucifixus erit re- quies in seculum seculi 8), et gloria mea, testimonium conscien- 20 cie mee9). 10 15 1) Milicius et Conradus presbiteri et predicatores A alia manu. 10) Gog et Magog A alia manu. a) sup. lin. A. b) me sorr. michi A. c) prohibeo A et Fontes (= F), sed false. d) sup. lin. A. e) contin. D 1. 2. f) post hanc vocem contin. 25 D I. 2. Moderni ypocrite, v. infra p. 366, lin. 23. 3) de gente con- 1) Cf. Eccli. XLVIII. I. 2) Psalm. CXXXVII. 7. 5) phrasis testi- vulsa et dilacerata v. Isaiae XVIII. 2. 4) Cf. Apoc. XX. 7. 6) Cf. I. Joan. I. 1: „Quod monium perhibere in biblia saepius occurrit. fuit ab initio, quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, quod perspexi- mus et manus nostrae contrectaverunt de verbo vitae.“ Etiam phrasis oculis videre et auribus audire in biblia saepius occurrit. 7) phrases pati tribu- 8) Cf. Psalm. lationes et via regia et publica etiam in biblia leguntur. 9) Cf. II. Cor. I. 12. CXXXI. 14. 30
Quod Elias ille sit Milicius et Conradus Waldhauser. 357 quam facula ardebat 1), et similiter Conradus Wolthausar, homo utique religiosus et devotus: qui dictis suis et scriptis principales metropoles sancte ecclesie repleverunt, utpote Ro- mam et Avinionem, ubi papa, et Bohemiam atque Pragam, ubi ecclesie imperator, eta) unus ipsorum, scilicet Conradus in Praga occubuit, ubi cesar, alter Avinione est mortuus, ubi papa. Et ambo in extremis articulis pro Christi Jhesu veritate et iusticia „in medio tribulacionis“2) pessime occubuerunt, usque ad mor- tem decertantes contra bestiam et gentes dilaceratas et divul- sas 3), videlicet Gog et Magog 4). Et obsecro hic unum quemque lectitantem, ne michib) in- dignetur, si testimonium perhibeoc) 5) hiis, que oculis vidi et d) meis auribus audivi et manus mee tractaverunt 6); quamvis pro eo passurus contemptum et plurimas derisiones, tamen scio, quod nichil novum vel inopinatum michi eveniet, cum omnibus, qui volebant vivere in Christo, a seculis similia acciderunt; patie) etenim tribulaciones multas professores veritatis, illud est strata regia et publica omnibus ortodoxis christianis a principio us- que finemf)7). Michi interim dominus Jhesus crucifixus erit re- quies in seculum seculi 8), et gloria mea, testimonium conscien- 20 cie mee9). 10 15 1) Milicius et Conradus presbiteri et predicatores A alia manu. 10) Gog et Magog A alia manu. a) sup. lin. A. b) me sorr. michi A. c) prohibeo A et Fontes (= F), sed false. d) sup. lin. A. e) contin. D 1. 2. f) post hanc vocem contin. 25 D I. 2. Moderni ypocrite, v. infra p. 366, lin. 23. 3) de gente con- 1) Cf. Eccli. XLVIII. I. 2) Psalm. CXXXVII. 7. 5) phrasis testi- vulsa et dilacerata v. Isaiae XVIII. 2. 4) Cf. Apoc. XX. 7. 6) Cf. I. Joan. I. 1: „Quod monium perhibere in biblia saepius occurrit. fuit ab initio, quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, quod perspexi- mus et manus nostrae contrectaverunt de verbo vitae.“ Etiam phrasis oculis videre et auribus audire in biblia saepius occurrit. 7) phrases pati tribu- 8) Cf. Psalm. lationes et via regia et publica etiam in biblia leguntur. 9) Cf. II. Cor. I. 12. CXXXI. 14. 30
Strana 358
NARRACIO DE MILICIO2). 10 15 Nunc 1) ad narracionem de probissimo Myliczyo remeabo. In quo quidem Myliczyo, quod nomen latinum in sermo- nem translatum sonat „karissimus“, ego vidib) eius omnem di- 5 leccionem et viscera miseracionum2) et ad omnes homines, eciam ad inimicos et persecutores redundare, ut nullus erat, nisi forte spiritu Antychristi agitatus, qui cum ipso habebat lo- qui vel agere, qui amorem et graciam atque suavitatem spiritus ab ipso non hauriret3); nullusque non consolatus ab eo rece- debat. Iste veluti alter Helyas in omnibus se prorsus exhibuit. Nam inedia, „cilicio et cinere“4) multaqua austeritate incessanter corpus atterens, laboribus continuis in salute populorum insu- dabat in tantum, ut secundum cuiuslibet spectantis iudicium la- bores sui omnem valenciam hominum et robur carnis exce- debant. Nam continuus erat in confessiones audiendo, in visi- tando infirmos, et in carcere, et infirmatos, mestos et pecca- tores consolando et convertendo. Hic nempe dimissa curia imperatoris Karoli quartie), in qua erat singulariter famatus et dilectus, relictis insuper omni- 20 2) Narrat de Milicio A alia manu. 18) Miile slysseti A alia manu. a) add. ab ed. b) -m add. in m. A postea; ibidem vox sermonem c) in cod. A false legitur tercii; v. etiam notam marg. seq., sed deleta. Valentini Nigri saec. XVI.: „Carolus 3. an. 883. Ego intelligo Carolum 4, qui imperium regebat XXVI an. Carolus 4. an. 1347 electus, obiit Prage an. 1373, 25 ut claro patet in Chronica.“ 1) Impr. in Fontibus verum bohemicarum, t. 1, p. 431—436 (una cum accurata in linguam bohemicam versione), et cum erratis in Const. Hoefleri Scriptoribus rerum hussiticarum, t. II, p. 40—46. 2) Cf. Philipp. II. 1 (viscera 3) Proverb. XII. 2 (gratiam hauriet). 4) Cf. Lucac X. 13. miserationis).
NARRACIO DE MILICIO2). 10 15 Nunc 1) ad narracionem de probissimo Myliczyo remeabo. In quo quidem Myliczyo, quod nomen latinum in sermo- nem translatum sonat „karissimus“, ego vidib) eius omnem di- 5 leccionem et viscera miseracionum2) et ad omnes homines, eciam ad inimicos et persecutores redundare, ut nullus erat, nisi forte spiritu Antychristi agitatus, qui cum ipso habebat lo- qui vel agere, qui amorem et graciam atque suavitatem spiritus ab ipso non hauriret3); nullusque non consolatus ab eo rece- debat. Iste veluti alter Helyas in omnibus se prorsus exhibuit. Nam inedia, „cilicio et cinere“4) multaqua austeritate incessanter corpus atterens, laboribus continuis in salute populorum insu- dabat in tantum, ut secundum cuiuslibet spectantis iudicium la- bores sui omnem valenciam hominum et robur carnis exce- debant. Nam continuus erat in confessiones audiendo, in visi- tando infirmos, et in carcere, et infirmatos, mestos et pecca- tores consolando et convertendo. Hic nempe dimissa curia imperatoris Karoli quartie), in qua erat singulariter famatus et dilectus, relictis insuper omni- 20 2) Narrat de Milicio A alia manu. 18) Miile slysseti A alia manu. a) add. ab ed. b) -m add. in m. A postea; ibidem vox sermonem c) in cod. A false legitur tercii; v. etiam notam marg. seq., sed deleta. Valentini Nigri saec. XVI.: „Carolus 3. an. 883. Ego intelligo Carolum 4, qui imperium regebat XXVI an. Carolus 4. an. 1347 electus, obiit Prage an. 1373, 25 ut claro patet in Chronica.“ 1) Impr. in Fontibus verum bohemicarum, t. 1, p. 431—436 (una cum accurata in linguam bohemicam versione), et cum erratis in Const. Hoefleri Scriptoribus rerum hussiticarum, t. II, p. 40—46. 2) Cf. Philipp. II. 1 (viscera 3) Proverb. XII. 2 (gratiam hauriet). 4) Cf. Lucac X. 13. miserationis).
Strana 359
Narratio de Milicio. 359 bus, que possedit, et beneficiis atque officiis honestis in Pra- gensi ecclesia cathedrali, perfecte Christum Jhesum est secutus, eligens obprobrium Jhesu crucifixi portare, exeundo extra ca- stra 1), et esse abiectus in domo dei magis, quam divicias et gloriam filie Pharaonis, in thabernaculis peccatorum commo- rando 2), et ita omnia impendere et3) superinpendi pro salute animarum3), paratus se totum et expedite obsequio [f. 204 pauperum Christi 4) et verbo dei predicando destinavit. Qua- propter stupenda et a seculis inaudita illi dominus Jhesus do- navit, quoniam ipse in brevi tempore prope ducentas meretrices ad penitenciam convertit notorias et publicas, exceptis aliis pec- catoribus sexus utriusque, queb) latenter penitenciam assump- serunte); adolescentularum autem virginum et viduarum non erat numerus, que miro modo igne caritatis Jhesu a verbo ip- sius inflamate usque hodie per universam Boemiam perse- 15 verant. Ipse vero Mylycius, filius et ymago domini Jhesu Christi apostolorumque ipsius similitudo prope expressa et ostensa, predictas meretrices penitentes suis sumptibus fovit, ipsas a fornicacione suis pecuniis magnis redimens, quasi pater dulcis- 20 simus et plenus miseracionum domini ad curam suam assump- sit vestiendas, nutriendas et informandas, modoque mirabili fovit eas quasi gallina pullos sub alis suis 5), et quasi aquilla provocans ad volandum et super eas volitans 6). Cum quantis lacrimis, cum quanta pietate, cum quanta sollicitudine, ne iterum 25 10 10) Milicius Prage tempore Karoli Imperatoris ducentas meretrices ad penitenciam convertit A in folio super, alia manu. 11) (Milic)ius quantas meretrices et alios peccatores ad (penitenciam) induxit A in marg. a) rasura seq. in A. b) que A; qui emend. in F. c) quia scq. in A, sed. del. 30 1) Cf. Hebr. XIII. I3: „Exeamus igitur ad eum extra castra, impro- 2) Cf. Psalm. LXXXIII. II: „Elegi abiectus esse perium eius portantes.“ in domo dei mei magis, quam habitare in tabernaculis peccatorum.“ De Pharaonis filia lege Exod. II. 5. Act. VII. 21, Hebr. XI. 24. 3) Cf. II. Cor. XII. 15: „Ego autem libentissime impendam et superimpendar ipse pro ani- 4) de pauperibus mabus vestris: licet plus vos diligens, minus diligar.“ sanctis non rare in Novo Testamento legitur, prout etiam de verbo dei prae- dicando. 5) Cf. Matth. XXIII. 37 (quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas). 8) Cf. Deuter. XXXII. II (sicut aquila provocans ad vo- landum pullos suos et super eos volitans). 35 40
Narratio de Milicio. 359 bus, que possedit, et beneficiis atque officiis honestis in Pra- gensi ecclesia cathedrali, perfecte Christum Jhesum est secutus, eligens obprobrium Jhesu crucifixi portare, exeundo extra ca- stra 1), et esse abiectus in domo dei magis, quam divicias et gloriam filie Pharaonis, in thabernaculis peccatorum commo- rando 2), et ita omnia impendere et3) superinpendi pro salute animarum3), paratus se totum et expedite obsequio [f. 204 pauperum Christi 4) et verbo dei predicando destinavit. Qua- propter stupenda et a seculis inaudita illi dominus Jhesus do- navit, quoniam ipse in brevi tempore prope ducentas meretrices ad penitenciam convertit notorias et publicas, exceptis aliis pec- catoribus sexus utriusque, queb) latenter penitenciam assump- serunte); adolescentularum autem virginum et viduarum non erat numerus, que miro modo igne caritatis Jhesu a verbo ip- sius inflamate usque hodie per universam Boemiam perse- 15 verant. Ipse vero Mylycius, filius et ymago domini Jhesu Christi apostolorumque ipsius similitudo prope expressa et ostensa, predictas meretrices penitentes suis sumptibus fovit, ipsas a fornicacione suis pecuniis magnis redimens, quasi pater dulcis- 20 simus et plenus miseracionum domini ad curam suam assump- sit vestiendas, nutriendas et informandas, modoque mirabili fovit eas quasi gallina pullos sub alis suis 5), et quasi aquilla provocans ad volandum et super eas volitans 6). Cum quantis lacrimis, cum quanta pietate, cum quanta sollicitudine, ne iterum 25 10 10) Milicius Prage tempore Karoli Imperatoris ducentas meretrices ad penitenciam convertit A in folio super, alia manu. 11) (Milic)ius quantas meretrices et alios peccatores ad (penitenciam) induxit A in marg. a) rasura seq. in A. b) que A; qui emend. in F. c) quia scq. in A, sed. del. 30 1) Cf. Hebr. XIII. I3: „Exeamus igitur ad eum extra castra, impro- 2) Cf. Psalm. LXXXIII. II: „Elegi abiectus esse perium eius portantes.“ in domo dei mei magis, quam habitare in tabernaculis peccatorum.“ De Pharaonis filia lege Exod. II. 5. Act. VII. 21, Hebr. XI. 24. 3) Cf. II. Cor. XII. 15: „Ego autem libentissime impendam et superimpendar ipse pro ani- 4) de pauperibus mabus vestris: licet plus vos diligens, minus diligar.“ sanctis non rare in Novo Testamento legitur, prout etiam de verbo dei prae- dicando. 5) Cf. Matth. XXIII. 37 (quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas). 8) Cf. Deuter. XXXII. II (sicut aquila provocans ad vo- landum pullos suos et super eos volitans). 35 40
Strana 360
360 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 6 et 7. relabantur; cum quanto labore et fletu personaliter eas requi- rendo reducere, quas recidivare contingebat; cum quanta pa- ciencia, cum quanta conpaciencia infirmitati ipsarum 1) viscera misericordiarum 2) ad easdem effundebat et opera misericordie 5 exercebat, quis posset digne enarrare vel stilo commendare 3)? Ego quippe confiteor me decimam partem non sufficere ad dicendum solum eorum, que cum tempore brevissimo sibi commorans, egomet oculis vidi, auribus audivi et manibus meis contrectavia) 4). In hoc siquidem loco aput me optime est veri- 10 ficatum illud wlgatum poeticum, quia copia me facit egenumb) de virtutibus Myliczy ad scribendum. Ego vidi ipsum, cum nichil prorsus possideret, quia, ut pridem dictum est, omnia reliquerat propter Christum 5), tamen ducentas personas de mulieribus penitentibus sua sollicitudine 15 nutrire et vestire et habundanter omnibus procuravit cottidie ministrari. Propter quod dum omnibus libris, quos solos pro docendo habuerat, et paucos obligavit, vendidit et expendit, tunc mutuando a divitibus et rogando non sine magnis con- tumeliis et repulsa discurrendo, quia tota die cum fatigacione 20 utique procurans, quod prefate paupercule et infirme sine de- fectu sacientur. Sicque sine ullo tedio, ymmo cum magna dul- cedine agonisans, omni die et per omnia laboravit cum ipsis multos annos, semper plures et plures suscipere dulciterque ad se confugere et ad Christum Jhesum non negabat, sed et ad 25 mortem usque modo perduravit. Tanti autem zely ad modum Helye fuit hic dignus deo presbiter pro lege Jhesu et ipsius veritate et virtute, quod quasi incessanter ac infatigabiliter cum multitudine pseudoprophe- tarum, religiosorum, sacerdotum, alias legisperitorum 6) atque 30 clericorum infinita concertando, fuit fere cottidie in articulo mortis pro veritatec) constitutus. a) contractavi emend. F. b) ac sequitur in A. seq. in A. c) mortis superflue 2) Cf. Philipp. II. I 1) Cf. Hebr. III. I5 (compati infirmitatibus). 35 (viscera miserationis); phrasis viscera misericordiae saepius in biblia occurrit; cf. supra p. 358, n. 2. 3) Cf. Eccli. XVIII. 3: „Quis sufficit enarrare opera 5) Cf. Matth. XIX. 27: illius?“ 4) phrasis biblica, v. supra, p. 357, lin. 13. 6) vox biblica, v. Lucae „Ecce, nos reliquimus omnia et secuti sumus te.“ VII. 30 et locis aliis.
360 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 6 et 7. relabantur; cum quanto labore et fletu personaliter eas requi- rendo reducere, quas recidivare contingebat; cum quanta pa- ciencia, cum quanta conpaciencia infirmitati ipsarum 1) viscera misericordiarum 2) ad easdem effundebat et opera misericordie 5 exercebat, quis posset digne enarrare vel stilo commendare 3)? Ego quippe confiteor me decimam partem non sufficere ad dicendum solum eorum, que cum tempore brevissimo sibi commorans, egomet oculis vidi, auribus audivi et manibus meis contrectavia) 4). In hoc siquidem loco aput me optime est veri- 10 ficatum illud wlgatum poeticum, quia copia me facit egenumb) de virtutibus Myliczy ad scribendum. Ego vidi ipsum, cum nichil prorsus possideret, quia, ut pridem dictum est, omnia reliquerat propter Christum 5), tamen ducentas personas de mulieribus penitentibus sua sollicitudine 15 nutrire et vestire et habundanter omnibus procuravit cottidie ministrari. Propter quod dum omnibus libris, quos solos pro docendo habuerat, et paucos obligavit, vendidit et expendit, tunc mutuando a divitibus et rogando non sine magnis con- tumeliis et repulsa discurrendo, quia tota die cum fatigacione 20 utique procurans, quod prefate paupercule et infirme sine de- fectu sacientur. Sicque sine ullo tedio, ymmo cum magna dul- cedine agonisans, omni die et per omnia laboravit cum ipsis multos annos, semper plures et plures suscipere dulciterque ad se confugere et ad Christum Jhesum non negabat, sed et ad 25 mortem usque modo perduravit. Tanti autem zely ad modum Helye fuit hic dignus deo presbiter pro lege Jhesu et ipsius veritate et virtute, quod quasi incessanter ac infatigabiliter cum multitudine pseudoprophe- tarum, religiosorum, sacerdotum, alias legisperitorum 6) atque 30 clericorum infinita concertando, fuit fere cottidie in articulo mortis pro veritatec) constitutus. a) contractavi emend. F. b) ac sequitur in A. seq. in A. c) mortis superflue 2) Cf. Philipp. II. I 1) Cf. Hebr. III. I5 (compati infirmitatibus). 35 (viscera miserationis); phrasis viscera misericordiae saepius in biblia occurrit; cf. supra p. 358, n. 2. 3) Cf. Eccli. XVIII. 3: „Quis sufficit enarrare opera 5) Cf. Matth. XIX. 27: illius?“ 4) phrasis biblica, v. supra, p. 357, lin. 13. 6) vox biblica, v. Lucae „Ecce, nos reliquimus omnia et secuti sumus te.“ VII. 30 et locis aliis.
Strana 361
Narratio de Milicio. 361 Capitulum septimuma). Hic prelatos summos, archiepiscopos et episcopos corripuit viriliter pro hiis, in quibus visi sunt aberrare. Hic indutus zelo quasi toraci 1), inperatorem predictum aggressus, digito indi- cavit et dixit sibi coram omnibus, quod ille sit magnus Anty- christus. Propter quod carceres et vincula 2) diutive est per- pessus. Hic Rome episcopis et prelatis in summo predicavit iam Antychristum advenisse et quod ipsi hiidem, quiab) contrarie Christo Jhesu faciebant, sunt membra Antychristi, et pro eo iterum similiter captivitatem et vincula pertulit ab Antychristis. 10 Hic papam aggressus et suos cardinales, similiter pronuncciavit animose iam Antychristum in sanctos dei insanire, pro quo iterum atque iterum fuit abiectus et derisus devoratusque a dentibus Behemoth et Antychristi 3). Hic Pragam, metropolym et imperialem civitatem, pro 15 tunc nimis sceleratam et proprie spiritualiter Babylonem 4), in- gressus, draconem, quem spiritualiter pro deo inibi colebant 5), et meretricem magnam matrem et antyquam fornicacionum, simulc) et bestiam coccineam, cui meretrix purpurata presi- debat 6), viriliter invasit, et ita constanter expugnavit permultos, 20 donec innumerabilis multitudo ipsius zelo et vita insigni secun- dum Christum atque continuis increpacionibusd), obsecracioni- bus instanciisque multimodis, inportunis, [f. 205a] oportunis 7 fatigata et convicta, tandem erubuit 8) et a suis notoriis crimini- bus et horrendis declinavit. 25 5) Karolum et papam d(ixi)t, quod sunt Antichristi A alia manu. 15) Pragam ingressus A manu alia. a) ita A rubr.; om. F. b) ita emend. F; quam A. c) similiter F. d) post corr. sub lin. A. 1) Cf. Sap. V. 18 et 19. 2) haec quoque voces in biblia leguntur; v. 30 Hebr. XI. 36: „Alii vero ludibria et verbera experti, insuper et vincula et 3) de Behemoth v. Job. XL. passim; phrasis illa in biblia aliter carceres." locis aliis expressa est. 4) in Apoc. XI. 8 sermo est de civitate magna, quae vocatur spiritualiter Sodoma et Aegyptus. 5) Cf. Dan. XIV. 22: „Et erat draco magnus in loco illo, et colebant eum Babilonii.“ 6) Cf. Apoc. XVII. 3—5. 35 7) Cf. II. Tim. IV. 2: „Praedica verbum, insta opportune, importune, 8) Jerem. XV. 9 argue, obsecra, increpa in omni patientia et doctrina.“ (confusa est et erubuit).
Narratio de Milicio. 361 Capitulum septimuma). Hic prelatos summos, archiepiscopos et episcopos corripuit viriliter pro hiis, in quibus visi sunt aberrare. Hic indutus zelo quasi toraci 1), inperatorem predictum aggressus, digito indi- cavit et dixit sibi coram omnibus, quod ille sit magnus Anty- christus. Propter quod carceres et vincula 2) diutive est per- pessus. Hic Rome episcopis et prelatis in summo predicavit iam Antychristum advenisse et quod ipsi hiidem, quiab) contrarie Christo Jhesu faciebant, sunt membra Antychristi, et pro eo iterum similiter captivitatem et vincula pertulit ab Antychristis. 10 Hic papam aggressus et suos cardinales, similiter pronuncciavit animose iam Antychristum in sanctos dei insanire, pro quo iterum atque iterum fuit abiectus et derisus devoratusque a dentibus Behemoth et Antychristi 3). Hic Pragam, metropolym et imperialem civitatem, pro 15 tunc nimis sceleratam et proprie spiritualiter Babylonem 4), in- gressus, draconem, quem spiritualiter pro deo inibi colebant 5), et meretricem magnam matrem et antyquam fornicacionum, simulc) et bestiam coccineam, cui meretrix purpurata presi- debat 6), viriliter invasit, et ita constanter expugnavit permultos, 20 donec innumerabilis multitudo ipsius zelo et vita insigni secun- dum Christum atque continuis increpacionibusd), obsecracioni- bus instanciisque multimodis, inportunis, [f. 205a] oportunis 7 fatigata et convicta, tandem erubuit 8) et a suis notoriis crimini- bus et horrendis declinavit. 25 5) Karolum et papam d(ixi)t, quod sunt Antichristi A alia manu. 15) Pragam ingressus A manu alia. a) ita A rubr.; om. F. b) ita emend. F; quam A. c) similiter F. d) post corr. sub lin. A. 1) Cf. Sap. V. 18 et 19. 2) haec quoque voces in biblia leguntur; v. 30 Hebr. XI. 36: „Alii vero ludibria et verbera experti, insuper et vincula et 3) de Behemoth v. Job. XL. passim; phrasis illa in biblia aliter carceres." locis aliis expressa est. 4) in Apoc. XI. 8 sermo est de civitate magna, quae vocatur spiritualiter Sodoma et Aegyptus. 5) Cf. Dan. XIV. 22: „Et erat draco magnus in loco illo, et colebant eum Babilonii.“ 6) Cf. Apoc. XVII. 3—5. 35 7) Cf. II. Tim. IV. 2: „Praedica verbum, insta opportune, importune, 8) Jerem. XV. 9 argue, obsecra, increpa in omni patientia et doctrina.“ (confusa est et erubuit).
Strana 362
362 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 7. 20 25 O, quam multa vicia et habundancia omnis iniquitatis ab- ierunt retro, debellata per eundem 1), que, nisi Mylyczius venis- set, procul dubio suo clamore ad celum usque effecissent 2), quod prorsus quasi Sodoma fuissemus et quasi Gomora periissemus 3) Ast nunc Christo Jhesu propicio, merito et laborea) Mylyczi, Sodoma rediit in antiquam dignitatem et de Babylone spiri- tualiter facta est Praga iam Jerusalem, habundans omni verbo Christi et doctrina salutari. Nam viciis horrendis, presertim publicis, iam expugnatis et post tergum proiectis 4), virtutes in 10 Christi Jhesu animabus iam pulsant caputque erigentes con- tinue atque cottidie invalescunt secundum numerum et gradus, Jhesu crucifixo ipsis prestante gloriosa incrementa 5). Istius autem gloriose victorie et magne in Bohemia et late salutis optime figura et exemplar sunt notificata et expressa in 15 conversione predicta tantarum et tot simul meretricum in pre- dicta civitate, et id, quod Mylyczius non quidem casu, sed dis- posicione Jhesu Christi perfecit, expugnando verbo Christi et redimendo atque ad fundum destruendo antiquum et famosis- simum prostibulum in Praga, videlicet vicum illum pessimum et horrendum, qui dicebatur „Venecie“, utique a Venere nun- cupate, et in linguagio boemico „Benatky“. Atque ibidem sco- lam et templum et locum omni gracia et virtute fundatum et erectum constituendo et fabricando, qui secundum propositum spiritus Jhesu „Jerusalem“ est appellatus, qui usque hodie tal nomine est in Boemia, id estb) in Praga maxime celebriter dif- famatus, ad designandum illud, quod iam nuper est notatume), quod dominus Jhesus per Mylyczium, saltem quoad primordia, de Praga, Babylonica et confusa civitate ac funesta, Jerusalem perfecit, lucidam civitatem supra montem constitutam 6), et am- plius perficiet piissimus dominus et deus fidelis 7), quamvis, ut 30 7) Nota: Tempore Milicii Praga, que prius erat Babilon, facta est Jeru- salem A alia manu. 21) Venecie Benatky A alia manu. a) per (in marg.) meritum et laborem corr. merito et labore A alia manu. b) id est A; et emend. F. c) vocatum false emend. F. 1) Cf. Jerem. L. 14 (debellate eam). 2) v. de clamore Sodomorum et 3) Cf. Isaiae I. 9 et Rom. IX. 29. Gomorrae Genes. XVIII. 20—21. 4) Cf. Isaiae XXXVIII. 17 (proiecisti post tergum tuum omnia peccata mea). 5) Cf. I. Cor. III. 6 (deus incrementum dedit). 6) Cf. Matth. V. 14: 7) phrasis fidelis „Non potest civitas abscondi supra montem posita.“ 40 deus saepissime in biblia occurrit. 35
362 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 7. 20 25 O, quam multa vicia et habundancia omnis iniquitatis ab- ierunt retro, debellata per eundem 1), que, nisi Mylyczius venis- set, procul dubio suo clamore ad celum usque effecissent 2), quod prorsus quasi Sodoma fuissemus et quasi Gomora periissemus 3) Ast nunc Christo Jhesu propicio, merito et laborea) Mylyczi, Sodoma rediit in antiquam dignitatem et de Babylone spiri- tualiter facta est Praga iam Jerusalem, habundans omni verbo Christi et doctrina salutari. Nam viciis horrendis, presertim publicis, iam expugnatis et post tergum proiectis 4), virtutes in 10 Christi Jhesu animabus iam pulsant caputque erigentes con- tinue atque cottidie invalescunt secundum numerum et gradus, Jhesu crucifixo ipsis prestante gloriosa incrementa 5). Istius autem gloriose victorie et magne in Bohemia et late salutis optime figura et exemplar sunt notificata et expressa in 15 conversione predicta tantarum et tot simul meretricum in pre- dicta civitate, et id, quod Mylyczius non quidem casu, sed dis- posicione Jhesu Christi perfecit, expugnando verbo Christi et redimendo atque ad fundum destruendo antiquum et famosis- simum prostibulum in Praga, videlicet vicum illum pessimum et horrendum, qui dicebatur „Venecie“, utique a Venere nun- cupate, et in linguagio boemico „Benatky“. Atque ibidem sco- lam et templum et locum omni gracia et virtute fundatum et erectum constituendo et fabricando, qui secundum propositum spiritus Jhesu „Jerusalem“ est appellatus, qui usque hodie tal nomine est in Boemia, id estb) in Praga maxime celebriter dif- famatus, ad designandum illud, quod iam nuper est notatume), quod dominus Jhesus per Mylyczium, saltem quoad primordia, de Praga, Babylonica et confusa civitate ac funesta, Jerusalem perfecit, lucidam civitatem supra montem constitutam 6), et am- plius perficiet piissimus dominus et deus fidelis 7), quamvis, ut 30 7) Nota: Tempore Milicii Praga, que prius erat Babilon, facta est Jeru- salem A alia manu. 21) Venecie Benatky A alia manu. a) per (in marg.) meritum et laborem corr. merito et labore A alia manu. b) id est A; et emend. F. c) vocatum false emend. F. 1) Cf. Jerem. L. 14 (debellate eam). 2) v. de clamore Sodomorum et 3) Cf. Isaiae I. 9 et Rom. IX. 29. Gomorrae Genes. XVIII. 20—21. 4) Cf. Isaiae XXXVIII. 17 (proiecisti post tergum tuum omnia peccata mea). 5) Cf. I. Cor. III. 6 (deus incrementum dedit). 6) Cf. Matth. V. 14: 7) phrasis fidelis „Non potest civitas abscondi supra montem posita.“ 40 deus saepissime in biblia occurrit. 35
Strana 363
Narratio de Milicio. 363 supra dictum est, modo et successive, per suum omnipotentem spiritum in predicatoribus, cuius spiritus inicia karissimo pres- bitero Myliczio in plenitudine sunt donata. Quis autem non miretur istius Myliczy literaturam exu- berantem et doctrinam? Nam cum fuerit ante simplex presbiter et scriptor in curiis principum, tamen quando fuit siccine a spiritu Jhesu visitatus, in tantum sapiencia et omni verbo doc- trine dives 1) est effectus, quod facile erat eidem quinquies in uno die predicare, puta semel in latino sermone, semel in theu- tunico, et ter in boemico, et hoc publice et in communi, cum 10 clamore et zelo valido 2), atque in singulis nova et vetera de suo thezauro proferendo3) et in magno ordine, pondere et mensura 4), ita ut possit hinc elici, quod tota dies cedebat sibi ad predicandum, clamandum et laborandum. Communiter autem bis et ter in die festivo predicabat, cottidie vero sine inter- 15 rupcione unum sermonem faciebat. Enimvero cum ita predi- cabat, ut dicitur, supra hominum possibilitatem creberrime, non tamen contingebat ipsum umquam a copia scripturarum deficere biblie vel doctorum, sed quod est supra modum hominibus altum et mirabile, quantumcumquea) auctoritatem de byblia vel 20 de doctoribus ad suum propositum faciliter producebat, et in dicendo inchoata, quamdiu necesse fuit, ad materiam ipsam or- dinarie secundum textum loquebatur, et sicb) quasi communiter unam auctoritatem byblie vel doctorum ad unam columpnam, quandoque ad duas et amplius expedite declamabat. Sed adhuc ista parva esse estimabantur, si cum hoc pen- setur, quod cum hiis universis laboribus, confessionibus, sollici- tudinibus, et pro magna hospitalitate, ut presbiter, et cum ser- mocinacionibus taliter indefessis, continue magnos libros con- portabat et propria manu conscribebat, eosdem multitudini cleri- 30 corum vel ducentis vel trecentis cottidie exportans ad scriben- dum, et hoc sic, quod hodie conscribebat, hoc mox in crastino 25 8) Dives in verbo erat Milicius. Quinquies in die predicavit, semel in latino sermone, semel in theuthunico, ter in Bohemico A alia manu. a) quamcumque false F. b) eciam F. 35 1) Cf. I. Cor. I. 5: „Quod in omnibus divites facti estis in illo, in 2) Cf. Hebr. V. 7 (cum clamore valido). omni verbo et in omni scientia.“ 3) Cf. Matth. XIII. 52 (qui profert de thezauro suo nova et vetera). 4) Cf. Sap. XI. 21 (omnia in mensura et numero et pondere disposuisti).
Narratio de Milicio. 363 supra dictum est, modo et successive, per suum omnipotentem spiritum in predicatoribus, cuius spiritus inicia karissimo pres- bitero Myliczio in plenitudine sunt donata. Quis autem non miretur istius Myliczy literaturam exu- berantem et doctrinam? Nam cum fuerit ante simplex presbiter et scriptor in curiis principum, tamen quando fuit siccine a spiritu Jhesu visitatus, in tantum sapiencia et omni verbo doc- trine dives 1) est effectus, quod facile erat eidem quinquies in uno die predicare, puta semel in latino sermone, semel in theu- tunico, et ter in boemico, et hoc publice et in communi, cum 10 clamore et zelo valido 2), atque in singulis nova et vetera de suo thezauro proferendo3) et in magno ordine, pondere et mensura 4), ita ut possit hinc elici, quod tota dies cedebat sibi ad predicandum, clamandum et laborandum. Communiter autem bis et ter in die festivo predicabat, cottidie vero sine inter- 15 rupcione unum sermonem faciebat. Enimvero cum ita predi- cabat, ut dicitur, supra hominum possibilitatem creberrime, non tamen contingebat ipsum umquam a copia scripturarum deficere biblie vel doctorum, sed quod est supra modum hominibus altum et mirabile, quantumcumquea) auctoritatem de byblia vel 20 de doctoribus ad suum propositum faciliter producebat, et in dicendo inchoata, quamdiu necesse fuit, ad materiam ipsam or- dinarie secundum textum loquebatur, et sicb) quasi communiter unam auctoritatem byblie vel doctorum ad unam columpnam, quandoque ad duas et amplius expedite declamabat. Sed adhuc ista parva esse estimabantur, si cum hoc pen- setur, quod cum hiis universis laboribus, confessionibus, sollici- tudinibus, et pro magna hospitalitate, ut presbiter, et cum ser- mocinacionibus taliter indefessis, continue magnos libros con- portabat et propria manu conscribebat, eosdem multitudini cleri- 30 corum vel ducentis vel trecentis cottidie exportans ad scriben- dum, et hoc sic, quod hodie conscribebat, hoc mox in crastino 25 8) Dives in verbo erat Milicius. Quinquies in die predicavit, semel in latino sermone, semel in theuthunico, ter in Bohemico A alia manu. a) quamcumque false F. b) eciam F. 35 1) Cf. I. Cor. I. 5: „Quod in omnibus divites facti estis in illo, in 2) Cf. Hebr. V. 7 (cum clamore valido). omni verbo et in omni scientia.“ 3) Cf. Matth. XIII. 52 (qui profert de thezauro suo nova et vetera). 4) Cf. Sap. XI. 21 (omnia in mensura et numero et pondere disposuisti).
Strana 364
364 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 7 et 8. totum scriptores copiabant, et ita omni die, puta pro omni die crastino colligere scribendum bene ducentis clericis oportebat. Libri vero illi, quos sic collegit, sunt maxime quantitatis, scilicet sermones, quos „Abortivum“ propter humilitatem vocitavit 1), et postille omnium ewangeliorum, scilicet de sanctis et de tem- pore per totum anni circulum, quibus „Gracie dei“ nomen in- posuit. In quibus postillis et sermonibus quilibet legens videre poterit [f. 205b], quod non sensu suo habundant 2), sed pocius scripturis sanctis, biblye et doctorum. Qui libri, quam sint utiles 10 fidelibus predicatoribus et auditoribus, magis hoc volo ad ipsos libros et ad illos, qui ipsis utuntur, remittere, quam sermone commendare. Cum itaque hec bona opera et multa alia, que ut dixi, non valeo hic explanare, Mylicyus karissimus in Praga per- 15 fecerit, nichil aliud nisi infinita obprobria, vituperia et perse- cuciones continuas a conchristianis in Praga eadem reportavit, usque ad de synagoga eieccionem 3), per varias inpediciones et anathematizaciones, et ultimo expulsionem de patria in exilium. Nam Avinione exulans est mortuus. Sed et mortuum quoque 20 sunt persecuti et super dolorem wlnerum eius addiderunt 4) maxime autem et solum procurantibus ista sibi fieri religiosisa) et sacerdotibus cum cetero magistratu templi5), nichil habentes cause contra eundem 6), nisi opera bona superius, quantum ad pauca eorum, expressata, ut siccine Christi Jhesu ewangelium 25 compleretur, ubi dicitur Mt. XXIIIb) 7): „Ve vobis, scribe et Pharisei yppocrite, qui edificatis sepulcra prophetarum et orna- tis monimenta iustorum. Et dicitis: Si fuissemus in diebus pa- trum nostrorum, non essemus socii eorum in sanguine pro- 5 30 19) Milicius exul de Bohemia Avinione moritur A. a) religionis corr, religiosis A in marg. b) III. corr. XXIII. A in marg. manu poster. 35 1) Cf. Job. III. 16: „Aut sicut abortivum absconditum non subsisterem", et I. Cor. XV. 8: „Novissime autem omnium tamquam abortivo, visus est 2) Cf. Rom. XIV. 5 (unusquisque in suo sensu abundet). et mihi.“ 3) Cf. Joan. XII. 42 (ut e synagoga ne eiicientur). 4) Cf. Psalm. LXVIII. 27: „Quoniam quem tu percussisti, persecuti sunt, et super dolorem 5) Cf. ex. gr. Lucae XXII. 52 (principes vulnerum meorum addiderunt.“ 6) voces Pilati de Jhesu, sacerdotum et magistratus templi et seniores). 7) Matth. XXIII. 29—30. cf. Lucae XXIII. 4, etc.
364 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 7 et 8. totum scriptores copiabant, et ita omni die, puta pro omni die crastino colligere scribendum bene ducentis clericis oportebat. Libri vero illi, quos sic collegit, sunt maxime quantitatis, scilicet sermones, quos „Abortivum“ propter humilitatem vocitavit 1), et postille omnium ewangeliorum, scilicet de sanctis et de tem- pore per totum anni circulum, quibus „Gracie dei“ nomen in- posuit. In quibus postillis et sermonibus quilibet legens videre poterit [f. 205b], quod non sensu suo habundant 2), sed pocius scripturis sanctis, biblye et doctorum. Qui libri, quam sint utiles 10 fidelibus predicatoribus et auditoribus, magis hoc volo ad ipsos libros et ad illos, qui ipsis utuntur, remittere, quam sermone commendare. Cum itaque hec bona opera et multa alia, que ut dixi, non valeo hic explanare, Mylicyus karissimus in Praga per- 15 fecerit, nichil aliud nisi infinita obprobria, vituperia et perse- cuciones continuas a conchristianis in Praga eadem reportavit, usque ad de synagoga eieccionem 3), per varias inpediciones et anathematizaciones, et ultimo expulsionem de patria in exilium. Nam Avinione exulans est mortuus. Sed et mortuum quoque 20 sunt persecuti et super dolorem wlnerum eius addiderunt 4) maxime autem et solum procurantibus ista sibi fieri religiosisa) et sacerdotibus cum cetero magistratu templi5), nichil habentes cause contra eundem 6), nisi opera bona superius, quantum ad pauca eorum, expressata, ut siccine Christi Jhesu ewangelium 25 compleretur, ubi dicitur Mt. XXIIIb) 7): „Ve vobis, scribe et Pharisei yppocrite, qui edificatis sepulcra prophetarum et orna- tis monimenta iustorum. Et dicitis: Si fuissemus in diebus pa- trum nostrorum, non essemus socii eorum in sanguine pro- 5 30 19) Milicius exul de Bohemia Avinione moritur A. a) religionis corr, religiosis A in marg. b) III. corr. XXIII. A in marg. manu poster. 35 1) Cf. Job. III. 16: „Aut sicut abortivum absconditum non subsisterem", et I. Cor. XV. 8: „Novissime autem omnium tamquam abortivo, visus est 2) Cf. Rom. XIV. 5 (unusquisque in suo sensu abundet). et mihi.“ 3) Cf. Joan. XII. 42 (ut e synagoga ne eiicientur). 4) Cf. Psalm. LXVIII. 27: „Quoniam quem tu percussisti, persecuti sunt, et super dolorem 5) Cf. ex. gr. Lucae XXII. 52 (principes vulnerum meorum addiderunt.“ 6) voces Pilati de Jhesu, sacerdotum et magistratus templi et seniores). 7) Matth. XXIII. 29—30. cf. Lucae XXIII. 4, etc.
Strana 365
Milicii mors et ipsius revelatio de Antichristo. 365 phetarum“, etc., ubi supra. Tunc infra 1): „Ecce, ego mitto ad vos prophetas et sapientes et scribas, et ex illis occidetis et crucifigetis, et ex illis flagellabitis in synagogis vestris et perse- quimini de civitate in civitatem: Ut veniat super vos omnis sanguis iustus“, etc.a). Capitulum octavumb). Nunc igitur advertendum, quod ista pro tanto hic duxi inserenda: nam sicut facto medio silencio, de quo supra 2), venit Johannes in spiritu et virtute Helye et digito suo Christum Jhesum demonstravit adeo manifeste et presentem clarius, quam 10 aliquis facere potuit eorum, qui eum precesserunt, prophetarum, similiter ultimo silencio, ut prescribitur, pertransito, venit My- liczius in spiritu et virtute Helye3), adiuncto[que] sibi altero teste predicatore supra denotato 4), patulo revelavit filium ini- quitatis 5) et demonstravit nude Antychristum iam venisse, non 15 sine magnis tribulacionibus a pseudochristis et iniquis chri- stianis, prout possunt videri et probari ex tractatu suo, quem desuperc) conpegit et suum prophecie spiritum scriptotenus exportavit, si tamen hic tractatus habeat iudicem, non secun- dum recepcionem personarum6), sed iustum iudicium iudican- 20 tem 7) lectoremque sine felle et contencione 8) ea, que in eo in simplicitate scribuntur, conpensantem. Tractatum vero illum et revelacionem de Antychristo de- crevi hic inserere dictis meis, quia ipse est, qui me movit de Antychristo disputandum. Prius tamen putavi pro iniquis Anty- 25 christis esse commemorandum, quod per Ysaiam dicitur 9): „Ecce, quomodo moritur iustus, et non est, qui intelligat corde, quoniam semper a principio fuit“, puta quod habundancia ini- a) hac voce explicit Narratio de Milicio, quae in Font. r. boh. impressa est. b) ita A rubr. c) et sequitur in A, sed del. 30 1) Matth. XXIII. 34—35. 2) v. supra c. 2. 3) Cf. Lucae I. 17: „Et 4) scilicet Conrado ipse praecedet ante illum in spiritu et virtute Eliae.“ 5) de filio seu filiis iniquitatis saepius biblia de Waldhauser, v. supra c. 6. loquitur; cf. Psalm. LXXXVIII. 23. 6) Cf. I. Petri I. 17 (qui sine acceptione personarum judicat secundum uniuscuiusque opus). 7) Cf. Joan. VII. 24: 8) haec „Nolite iudicare secundum faciem, sed iustum iudicium iudicare.“ voces quidem biblicar sunt, sed phrasis non est biblica. 9) Isaiae LVII. I (libere allatum). 35
Milicii mors et ipsius revelatio de Antichristo. 365 phetarum“, etc., ubi supra. Tunc infra 1): „Ecce, ego mitto ad vos prophetas et sapientes et scribas, et ex illis occidetis et crucifigetis, et ex illis flagellabitis in synagogis vestris et perse- quimini de civitate in civitatem: Ut veniat super vos omnis sanguis iustus“, etc.a). Capitulum octavumb). Nunc igitur advertendum, quod ista pro tanto hic duxi inserenda: nam sicut facto medio silencio, de quo supra 2), venit Johannes in spiritu et virtute Helye et digito suo Christum Jhesum demonstravit adeo manifeste et presentem clarius, quam 10 aliquis facere potuit eorum, qui eum precesserunt, prophetarum, similiter ultimo silencio, ut prescribitur, pertransito, venit My- liczius in spiritu et virtute Helye3), adiuncto[que] sibi altero teste predicatore supra denotato 4), patulo revelavit filium ini- quitatis 5) et demonstravit nude Antychristum iam venisse, non 15 sine magnis tribulacionibus a pseudochristis et iniquis chri- stianis, prout possunt videri et probari ex tractatu suo, quem desuperc) conpegit et suum prophecie spiritum scriptotenus exportavit, si tamen hic tractatus habeat iudicem, non secun- dum recepcionem personarum6), sed iustum iudicium iudican- 20 tem 7) lectoremque sine felle et contencione 8) ea, que in eo in simplicitate scribuntur, conpensantem. Tractatum vero illum et revelacionem de Antychristo de- crevi hic inserere dictis meis, quia ipse est, qui me movit de Antychristo disputandum. Prius tamen putavi pro iniquis Anty- 25 christis esse commemorandum, quod per Ysaiam dicitur 9): „Ecce, quomodo moritur iustus, et non est, qui intelligat corde, quoniam semper a principio fuit“, puta quod habundancia ini- a) hac voce explicit Narratio de Milicio, quae in Font. r. boh. impressa est. b) ita A rubr. c) et sequitur in A, sed del. 30 1) Matth. XXIII. 34—35. 2) v. supra c. 2. 3) Cf. Lucae I. 17: „Et 4) scilicet Conrado ipse praecedet ante illum in spiritu et virtute Eliae.“ 5) de filio seu filiis iniquitatis saepius biblia de Waldhauser, v. supra c. 6. loquitur; cf. Psalm. LXXXVIII. 23. 6) Cf. I. Petri I. 17 (qui sine acceptione personarum judicat secundum uniuscuiusque opus). 7) Cf. Joan. VII. 24: 8) haec „Nolite iudicare secundum faciem, sed iustum iudicium iudicare.“ voces quidem biblicar sunt, sed phrasis non est biblica. 9) Isaiae LVII. I (libere allatum). 35
Strana 366
366 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 8. quorum et invidia splendorem virtutum in viris gloriosis in vita ipsorum in seculis obnubilavit, ita licet iuste et sancte at- que innocenter „in medio nacionis prave“1) conversantes, tamen maleficorum penam et infamiam reportaverunt, veluti Ysaie, 5 Jeremie et fere omnibus prophetis, simul et Christo Jhesu con- tigit et dehinc apostolis et martyribus omnibus. Ita similiter et karissimo Mylyczio visum est evenisse, nam nichil aliud, nisi magna malicia dierum, in quibus ipse resplendivit, lucidissima ipsius et magna opera obfuscavit. Item 10 natura est illa a principio illius prave generacionis 2), quod sanctos dudum sublatos extollentes, sanctos sibi conviventes cruente persequitur, quemadmodum potest haberi ex verbis Jhesu modico ante allegatis, in quibus dicitur 3): „Ve vobis, scribe et Pharisei yppocrite, qui edificatis sepulcra prophetarum“, 15 et paulo post 4): „Et ita testimonio in hoc estis vobis ipsis, quod estis filii eorum, qui prophetas occiderunt“, subaudis quia simi- liter eciam ipsi faciebant, scilicet quod prophetas dudum mor- tuos glorificabant et modernos sue vite comites trucidabant. Et ideo subditur 5): „Et vos inplete“, id est inplebitis, mensuram 20 patrum vestrorum.“ Similiter actum est cum venerabili Mylyczio et agitur cum aliis usque modo ab iniqua generacione et adul- tera 6) crudeliter lacessitis. Item modernia) yppocrite christiani in tantum a septem spiritibus 7) sunt obsessi, quod nullius virtutes vel dicta iam 25 acceptabilia volunt habere, licet sint alias multum utilia et pro- bata, nisi signa et prodigia viderunt, et de facto [f. 206a] am- plius signa petunt quam Judei, per hoc se ostendentes multo magis generacionem nequam et adulteram, quam prob) tempore Christi Judei extiteruntc), quibus dictum est 8): „Nisi signa et 30 26) De signis A manu coaeva. a) contin. D 1. 2. b) om. D 2. c) hac voce expliciunt cod. D 1. 2 ; coa. D 1. hanc notam adjungit: Hec omnia ex tractatu de Antichristo; in cod. D 2 manu alia scribitur: Ubi etiam Milicii libellum de Antichristo in 4 capi- tulis suo apponit. 35 1) Philipp. II. 15. 2) Cf. Deuter. XXXII. 5 (generatio prava atque perversa). 3) Matth. XXIII. 29. 4) Matth. XXIII. 31. 5) Matth. XXIII. 32. 6) Cf. Matth. XII. 39 (generatio mala et adultera). 1) de septem spiri- s) Joan. IV. 48. tibus saepius in biblia loquitur; cf. Matth. XII. 45.
366 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 5, dist. 11, c. 8. quorum et invidia splendorem virtutum in viris gloriosis in vita ipsorum in seculis obnubilavit, ita licet iuste et sancte at- que innocenter „in medio nacionis prave“1) conversantes, tamen maleficorum penam et infamiam reportaverunt, veluti Ysaie, 5 Jeremie et fere omnibus prophetis, simul et Christo Jhesu con- tigit et dehinc apostolis et martyribus omnibus. Ita similiter et karissimo Mylyczio visum est evenisse, nam nichil aliud, nisi magna malicia dierum, in quibus ipse resplendivit, lucidissima ipsius et magna opera obfuscavit. Item 10 natura est illa a principio illius prave generacionis 2), quod sanctos dudum sublatos extollentes, sanctos sibi conviventes cruente persequitur, quemadmodum potest haberi ex verbis Jhesu modico ante allegatis, in quibus dicitur 3): „Ve vobis, scribe et Pharisei yppocrite, qui edificatis sepulcra prophetarum“, 15 et paulo post 4): „Et ita testimonio in hoc estis vobis ipsis, quod estis filii eorum, qui prophetas occiderunt“, subaudis quia simi- liter eciam ipsi faciebant, scilicet quod prophetas dudum mor- tuos glorificabant et modernos sue vite comites trucidabant. Et ideo subditur 5): „Et vos inplete“, id est inplebitis, mensuram 20 patrum vestrorum.“ Similiter actum est cum venerabili Mylyczio et agitur cum aliis usque modo ab iniqua generacione et adul- tera 6) crudeliter lacessitis. Item modernia) yppocrite christiani in tantum a septem spiritibus 7) sunt obsessi, quod nullius virtutes vel dicta iam 25 acceptabilia volunt habere, licet sint alias multum utilia et pro- bata, nisi signa et prodigia viderunt, et de facto [f. 206a] am- plius signa petunt quam Judei, per hoc se ostendentes multo magis generacionem nequam et adulteram, quam prob) tempore Christi Judei extiteruntc), quibus dictum est 8): „Nisi signa et 30 26) De signis A manu coaeva. a) contin. D 1. 2. b) om. D 2. c) hac voce expliciunt cod. D 1. 2 ; coa. D 1. hanc notam adjungit: Hec omnia ex tractatu de Antichristo; in cod. D 2 manu alia scribitur: Ubi etiam Milicii libellum de Antichristo in 4 capi- tulis suo apponit. 35 1) Philipp. II. 15. 2) Cf. Deuter. XXXII. 5 (generatio prava atque perversa). 3) Matth. XXIII. 29. 4) Matth. XXIII. 31. 5) Matth. XXIII. 32. 6) Cf. Matth. XII. 39 (generatio mala et adultera). 1) de septem spiri- s) Joan. IV. 48. tibus saepius in biblia loquitur; cf. Matth. XII. 45.
Strana 367
Milicius et moderni hypocritae. 367 prodigia videritis, non creditis.“ Et iterum1): „Generacio nequam et3) adultera signum querit“, etc. O, miseri, ceci et duces cecorum 2), latet vos hoc, quod iam signa veritatis dudum cessaverunt, et maxime modo in tempore Antychristi fieri a servis fidelibus Jhesu Christi propter fidei ipsorum probacionem. Prodigia autem et portenta men- dacia in omni seduccione concessa sunt operari Sathane et suis satrapis, propter eos, qui pereunt, quia noluerunt suscipere veri- tatem caritatis, etc. II. Thess. ultimo ibidem3). Propter istas causas Milicyus, licet vir probatissimus et 10 spiritu dei habundanter afflatus, usque modo non est autentice a papa et ab imperatore et ab aliis, ut dignum est, susceptus. Qui tamen habet discrecionem spirituum4), facile poterit ex dictis Mylyczi congnoscere eundem et caritative ipsum ample- xari. Quapropter nunc suum libellum de Antychristo incumbit 15 hic consequenter scripture commendare. Unde dicit in nomine domini. a) sup. lin. add. A. 1) Matth. XII. 39. 2) Cf. Matth. XV. 14. II. 9—10. 4) phrasis biblica, cf. I. Cor. XII. 10. s) recte II. Thess. 20
Milicius et moderni hypocritae. 367 prodigia videritis, non creditis.“ Et iterum1): „Generacio nequam et3) adultera signum querit“, etc. O, miseri, ceci et duces cecorum 2), latet vos hoc, quod iam signa veritatis dudum cessaverunt, et maxime modo in tempore Antychristi fieri a servis fidelibus Jhesu Christi propter fidei ipsorum probacionem. Prodigia autem et portenta men- dacia in omni seduccione concessa sunt operari Sathane et suis satrapis, propter eos, qui pereunt, quia noluerunt suscipere veri- tatem caritatis, etc. II. Thess. ultimo ibidem3). Propter istas causas Milicyus, licet vir probatissimus et 10 spiritu dei habundanter afflatus, usque modo non est autentice a papa et ab imperatore et ab aliis, ut dignum est, susceptus. Qui tamen habet discrecionem spirituum4), facile poterit ex dictis Mylyczi congnoscere eundem et caritative ipsum ample- xari. Quapropter nunc suum libellum de Antychristo incumbit 15 hic consequenter scripture commendare. Unde dicit in nomine domini. a) sup. lin. add. A. 1) Matth. XII. 39. 2) Cf. Matth. XV. 14. II. 9—10. 4) phrasis biblica, cf. I. Cor. XII. 10. s) recte II. Thess. 20
Strana 368
MILICII LIBELLUS DE ANTICHRISTOa). Capitulum primumb). In Christi nominec), qui est testis fidelis 1), Amen! Quid) 5 audit, eciam dicat 2), Amen. Et non exhorreat, hece) audiens, sed consideret et probet spiritum, qui hicf) loquitur, an ex deo sit 3). Egos) fui in spiritu 4) et attendi illud, quod scribitur in Apokalypsi 5): „Vincenti dabo edere de ligno vite, quod est in paradiso dei mei.“ Et intellexi, quod si vincerem in me pec- 10 catum, tunch) gustare deberem de pane vite 6) sive dei) intel- lectu sacre scripture, et oravi frequenterk), ut deus omnipotens daret michi spiritum sanctum et unccione eius me ungeret, ut 4) De Antichristo M(ili)cii A. a) add. ab ed. — Av. inscr. Revelacio Milicii. — B manu poster. inseri- 15 bitur: De Antichristo, c. 1m, et in m. Prophecia et revelacio Milici (corr.) de Antichristo. — Milicii libellum de Antichristo typis tradidit Ferdinandus Menčik in Annalibus Regiae Societatis Scientiarum Bohemicae a. 1890, p. 328—336, codices Vindobonenses Palat. n. 4062 et 3971 et cod. A sequens. Editio nostra fundamentum suum habet in iisdem codicibus, scil.: 1° in cod. Janoviano A, 20 2° in cod. Vindobonensi Palat. n° 4062, ƒ. 81a—84b (= Av) et 3° in cod. Vindob. Palat. n° 3971 (= B), ƒ. 258b—261b, quos tamen accuratissime reproducit. b) ita A rubr.; om. Menčík (= M), qui tantum inscribitur Prophecia et re- velatio de Antichristo. c) In nomine Christi Av. d) Et qui Av. e) hec verba Av. f) hec Av. g) Milicius add. Av. et M. h) ex tunc Av.; et 25 tunc B. i) om. B. k) ferventer Av. 2) Cf. 1) Cf. Apoc. I. 5: „Et a Jhesu Christo, qui est testis fidelis.“ 3) I. Joan. IV. I. 4) Cf. Apoc. XXII. 17: „Et qui audit, dicat: Veni.“ 6) Cf. Joan. VI. 35 (panis vitae). 5) Apoc. II. 7. Apoc. I. 10 (fui in spiritu).
MILICII LIBELLUS DE ANTICHRISTOa). Capitulum primumb). In Christi nominec), qui est testis fidelis 1), Amen! Quid) 5 audit, eciam dicat 2), Amen. Et non exhorreat, hece) audiens, sed consideret et probet spiritum, qui hicf) loquitur, an ex deo sit 3). Egos) fui in spiritu 4) et attendi illud, quod scribitur in Apokalypsi 5): „Vincenti dabo edere de ligno vite, quod est in paradiso dei mei.“ Et intellexi, quod si vincerem in me pec- 10 catum, tunch) gustare deberem de pane vite 6) sive dei) intel- lectu sacre scripture, et oravi frequenterk), ut deus omnipotens daret michi spiritum sanctum et unccione eius me ungeret, ut 4) De Antichristo M(ili)cii A. a) add. ab ed. — Av. inscr. Revelacio Milicii. — B manu poster. inseri- 15 bitur: De Antichristo, c. 1m, et in m. Prophecia et revelacio Milici (corr.) de Antichristo. — Milicii libellum de Antichristo typis tradidit Ferdinandus Menčik in Annalibus Regiae Societatis Scientiarum Bohemicae a. 1890, p. 328—336, codices Vindobonenses Palat. n. 4062 et 3971 et cod. A sequens. Editio nostra fundamentum suum habet in iisdem codicibus, scil.: 1° in cod. Janoviano A, 20 2° in cod. Vindobonensi Palat. n° 4062, ƒ. 81a—84b (= Av) et 3° in cod. Vindob. Palat. n° 3971 (= B), ƒ. 258b—261b, quos tamen accuratissime reproducit. b) ita A rubr.; om. Menčík (= M), qui tantum inscribitur Prophecia et re- velatio de Antichristo. c) In nomine Christi Av. d) Et qui Av. e) hec verba Av. f) hec Av. g) Milicius add. Av. et M. h) ex tunc Av.; et 25 tunc B. i) om. B. k) ferventer Av. 2) Cf. 1) Cf. Apoc. I. 5: „Et a Jhesu Christo, qui est testis fidelis.“ 3) I. Joan. IV. I. 4) Cf. Apoc. XXII. 17: „Et qui audit, dicat: Veni.“ 6) Cf. Joan. VI. 35 (panis vitae). 5) Apoc. II. 7. Apoc. I. 10 (fui in spiritu).
Strana 369
Milicius inspiratus quomodo cognoverit Antichristum venisse. 360 nichil fetoris et erroris sentirem, sed saporem et a) odorem vere sapiencie degustarem, qua neminem fallerem et a nemine pos- sem falli, et non plus saperem, nisib) quod michi necessarium esset et ecclesie sancte1). Et mox insonuit in aurem interiorem cordis mei, qualiter olym comederame) de ligno sciencie boni et mali 2), volens scire et sapere ultra vires, reputans me esse castorumd) eloquiorum dei maximum zelatorem 3). Et licet de hoc sepius conversus ad core) penitenciam egissem, non tamen istaf) perfecte congnovi, qualiter cecus essem et nudus 8) 4), sicut1) nunc congnosco. Ideo dixit michi spiritus in corde, ut tollerem crucem i) et crucifigerem carnem meamk) et relinque- rem et abnegarem me ipsum et intrarem religionem, et nichil amodo1) de me sentirem nec predicarem, cum non essem ad hoc ydoneus. Et prohibitus sum ab omnibus consulentibusm), ne intrarem religionem nec fugerem predicacionem. A qua 15 tamen predicacione omnibus consiliariis meis reclamantibus ab- stinui per multum tempus. Interea incidit in mentem meam adventus Antychristi. Et cogitavi, unde hoc esset. Et respondit spiritus, qui loque- batur in me: „Legen) ewangelium Mathei°) 5): „Cum videritis 20 abhominacionem desolacionis, et considera abhominaciones, que sunt in ecclesia. Et annos Danielis 6) scrutare.“ Et cum no- luissem hoc audire?), confitens q) esse temptacionem et orans ferventissime, ut aufferret hoc deus a corde meo, incepit hoc invalescere in mer). Et non fui ausus modos) libros inspiceret), 25 10 18) Adventus Antichristi A rubr. [De adjventu Antichristi B. a) et saporem, sed odorem Av. b) quam Av; nisi quid B. c) com- d) tantorum Av. e) de hoc add. Av. mederam Av.; comederas AB. f) ita Av. g) et crucifigerem carnem meam et relinquerem in corde, ut tollerem crucem seq. in A, sed postea deletum nota addita: Vacat. h) om. B. 30 i) meam add. Av. k) cr. c. m. om. Av. et B. 1) ammodo Av.; animo A et B. m) michi c. Av. n) Legi false A ; lege corr. ex rege B. o) XXIIII p) attendere Av. q) confidens rectius. r) tantum, ut non au- inscr. B. derem Av. s) ammodo Av. t) libros legis nisi de lic. c. Av. 1) Cf. Eccle. VII. 17: „Noli esse justus multum, neque plus sapias, 35 quam necesse est, ne obstupescas.“ Sed aliae phrases Milicii et non bibliae sunt. 2) Cf. Genes. II. 9. 3) Cf. Psalm. XI. 7: „Eloquia domini, eloquia 4) Cf. Apoc. III. 17 (caecus et nudus). 5) Matth. XXIV. 15. casta.“ 6) Cf. Daniel. IX. 2: „Anno uno regni eius ego Daniel intellexi in libris nu- merum annorum, de quo factus est sermo domini ad Jeremiam prophetam, 40 ut complerentur desolationis Jerusalem septuaginta anni.“ KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 24
Milicius inspiratus quomodo cognoverit Antichristum venisse. 360 nichil fetoris et erroris sentirem, sed saporem et a) odorem vere sapiencie degustarem, qua neminem fallerem et a nemine pos- sem falli, et non plus saperem, nisib) quod michi necessarium esset et ecclesie sancte1). Et mox insonuit in aurem interiorem cordis mei, qualiter olym comederame) de ligno sciencie boni et mali 2), volens scire et sapere ultra vires, reputans me esse castorumd) eloquiorum dei maximum zelatorem 3). Et licet de hoc sepius conversus ad core) penitenciam egissem, non tamen istaf) perfecte congnovi, qualiter cecus essem et nudus 8) 4), sicut1) nunc congnosco. Ideo dixit michi spiritus in corde, ut tollerem crucem i) et crucifigerem carnem meamk) et relinque- rem et abnegarem me ipsum et intrarem religionem, et nichil amodo1) de me sentirem nec predicarem, cum non essem ad hoc ydoneus. Et prohibitus sum ab omnibus consulentibusm), ne intrarem religionem nec fugerem predicacionem. A qua 15 tamen predicacione omnibus consiliariis meis reclamantibus ab- stinui per multum tempus. Interea incidit in mentem meam adventus Antychristi. Et cogitavi, unde hoc esset. Et respondit spiritus, qui loque- batur in me: „Legen) ewangelium Mathei°) 5): „Cum videritis 20 abhominacionem desolacionis, et considera abhominaciones, que sunt in ecclesia. Et annos Danielis 6) scrutare.“ Et cum no- luissem hoc audire?), confitens q) esse temptacionem et orans ferventissime, ut aufferret hoc deus a corde meo, incepit hoc invalescere in mer). Et non fui ausus modos) libros inspiceret), 25 10 18) Adventus Antichristi A rubr. [De adjventu Antichristi B. a) et saporem, sed odorem Av. b) quam Av; nisi quid B. c) com- d) tantorum Av. e) de hoc add. Av. mederam Av.; comederas AB. f) ita Av. g) et crucifigerem carnem meam et relinquerem in corde, ut tollerem crucem seq. in A, sed postea deletum nota addita: Vacat. h) om. B. 30 i) meam add. Av. k) cr. c. m. om. Av. et B. 1) ammodo Av.; animo A et B. m) michi c. Av. n) Legi false A ; lege corr. ex rege B. o) XXIIII p) attendere Av. q) confidens rectius. r) tantum, ut non au- inscr. B. derem Av. s) ammodo Av. t) libros legis nisi de lic. c. Av. 1) Cf. Eccle. VII. 17: „Noli esse justus multum, neque plus sapias, 35 quam necesse est, ne obstupescas.“ Sed aliae phrases Milicii et non bibliae sunt. 2) Cf. Genes. II. 9. 3) Cf. Psalm. XI. 7: „Eloquia domini, eloquia 4) Cf. Apoc. III. 17 (caecus et nudus). 5) Matth. XXIV. 15. casta.“ 6) Cf. Daniel. IX. 2: „Anno uno regni eius ego Daniel intellexi in libris nu- merum annorum, de quo factus est sermo domini ad Jeremiam prophetam, 40 ut complerentur desolationis Jerusalem septuaginta anni.“ KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 24
Strana 370
370 Milicii libellus de Antichristo, cap. 1. 10 15 nisi de licencia confessoris. Tandem tantum3) anxiatus fui, quod de licencia confessoris textum by[b]lieb) et alios libros de hac materia legerec) cepi etd) annos Danielis scrutari. Et cum nemo sciret me de hiis informare ex Judeis et christianis, dixi con- fessori meo: „Ecce, nemo potest aufferre de corde meo istam materiam, nisi dominus papa. Ideo vado Romam, et ibi aperiam sibi cor meum, et quidquid9) mandaverit, faciam." Et expectavi plus quam per unum mensem in Roma, no- lens hec vel aliaf) predicare, melius putans interim penitencias) purgari, neb) me contingeret errare. Et incepi ieiunare ieiunium Danielis 1), panem desiderabilem non manducarei), et orare in- stanter, sacrificium Christi frequenter offerre et penitenciam agere in cinere et cilicio 2), dicens: „Dominus deus meus k), miror, quia hec non invenio in libris manifestatal), nec a doctoribus scire possum, quia voluisti hec abscondere precipue a sapien- tibusm) et revelare ea parvulis 3). Et licet multin) fueranto) in- terim parvuli, tamen forte tempus revelandi non fuit. Nunc autem, si tempus est, revela alicui in ecclesia sancta preter me et me proice miserum ad locum [f. 206b] penitencie sive ster- 20 quilinium?), ubicumque vis: solum auffer a corde meo tempta- cionem d)! Si autem vis me ad hoc ydoneum facere, potes tanto ad maiorem gloriam tuam, quanto ego stulcior etr) vilior et maior omnibus peccator sum, et quia non esset tanta gloria tua coram hominibus, si hoc faceres per iustos et illuminatos, 25 sicut per stultum vilem peccatorem. Si ergo vis ita habere, respice ad me pauperculum, contritum spiritu et nimis tre- mentem sermones tuos 4). Et licets) multis datus fuero in deri- 30 14) Nota A. 25) Necessitati Av. a tantum Av. et B ; tamen A. b) om. Av. c) me legere oportebat Av. d) om. B. e) quid B. f) hec ut alia A et B; hic nec alias Av. g) putans vita Av. h) ne forte Av. i) commedere Av. k) om. Av. 1) hec m. Av.; manifesta B. m) a prudentibus et sapientibus huius mundi Av. n) om. Av. °) fuerunt Av.; fuerint B. P) sterquilinii Av. q) istam Av. r) om. Av. s) est seq. in A et B, sed. del. 35 40 1) Cf. Daniel X. 3: „Panem desiderabilem non comedi“ oc.; phrasis 2) Cf. Lucae X. 13 (in cilicio ieiunium ieiunare legitur Zachariae VII. 5. et cinere). 3) Cf. Matth. XI. 25: „In illo tempore respondens Jesus dixit: Confiteor tibi, pater, domine caeli et terrae, quia abscondisti haec a sapien- tibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis." Idem Lucae X. 21. 4) Cf. Isaiae LXVI. 2: „Ad quem autem respiciam, nisi ad pauperculum et contri- tum spiritu et trementem sermones meos?“
370 Milicii libellus de Antichristo, cap. 1. 10 15 nisi de licencia confessoris. Tandem tantum3) anxiatus fui, quod de licencia confessoris textum by[b]lieb) et alios libros de hac materia legerec) cepi etd) annos Danielis scrutari. Et cum nemo sciret me de hiis informare ex Judeis et christianis, dixi con- fessori meo: „Ecce, nemo potest aufferre de corde meo istam materiam, nisi dominus papa. Ideo vado Romam, et ibi aperiam sibi cor meum, et quidquid9) mandaverit, faciam." Et expectavi plus quam per unum mensem in Roma, no- lens hec vel aliaf) predicare, melius putans interim penitencias) purgari, neb) me contingeret errare. Et incepi ieiunare ieiunium Danielis 1), panem desiderabilem non manducarei), et orare in- stanter, sacrificium Christi frequenter offerre et penitenciam agere in cinere et cilicio 2), dicens: „Dominus deus meus k), miror, quia hec non invenio in libris manifestatal), nec a doctoribus scire possum, quia voluisti hec abscondere precipue a sapien- tibusm) et revelare ea parvulis 3). Et licet multin) fueranto) in- terim parvuli, tamen forte tempus revelandi non fuit. Nunc autem, si tempus est, revela alicui in ecclesia sancta preter me et me proice miserum ad locum [f. 206b] penitencie sive ster- 20 quilinium?), ubicumque vis: solum auffer a corde meo tempta- cionem d)! Si autem vis me ad hoc ydoneum facere, potes tanto ad maiorem gloriam tuam, quanto ego stulcior etr) vilior et maior omnibus peccator sum, et quia non esset tanta gloria tua coram hominibus, si hoc faceres per iustos et illuminatos, 25 sicut per stultum vilem peccatorem. Si ergo vis ita habere, respice ad me pauperculum, contritum spiritu et nimis tre- mentem sermones tuos 4). Et licets) multis datus fuero in deri- 30 14) Nota A. 25) Necessitati Av. a tantum Av. et B ; tamen A. b) om. Av. c) me legere oportebat Av. d) om. B. e) quid B. f) hec ut alia A et B; hic nec alias Av. g) putans vita Av. h) ne forte Av. i) commedere Av. k) om. Av. 1) hec m. Av.; manifesta B. m) a prudentibus et sapientibus huius mundi Av. n) om. Av. °) fuerunt Av.; fuerint B. P) sterquilinii Av. q) istam Av. r) om. Av. s) est seq. in A et B, sed. del. 35 40 1) Cf. Daniel X. 3: „Panem desiderabilem non comedi“ oc.; phrasis 2) Cf. Lucae X. 13 (in cilicio ieiunium ieiunare legitur Zachariae VII. 5. et cinere). 3) Cf. Matth. XI. 25: „In illo tempore respondens Jesus dixit: Confiteor tibi, pater, domine caeli et terrae, quia abscondisti haec a sapien- tibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis." Idem Lucae X. 21. 4) Cf. Isaiae LXVI. 2: „Ad quem autem respiciam, nisi ad pauperculum et contri- tum spiritu et trementem sermones meos?“
Strana 371
Romae Milicius praedicat adventum Antichristi. 371 suma) 1) et scandalum et precipue illis, qui tibi, etsi humanitus descenderes, non crederent, tamen pro salute meab) facc) me- cum misericordiam in hoc, quantum necessed) est michi et ec- clesie sanctee), et ita confirma me, ut non possim aliud facere in hoc, nisi quod tu vis, sivef) confusus, sive laudatus in te“g). Ita ergo, quod conceperam de hac materia in Boemiah), incepi tunc in Roma clariusi) intelligere. Et cum iam despe- rassem de adventu domini nostri pape, tunc preparavi me, iter volensk) arripere versus Avinionem1). Et interimm) irruit in me spiritus ita, ut me continere non possem, dicens michi in corde 2): 10 „Vade, intima publice per cartam, quam affiges hostiisn) ecclesie sancti Petri, sicut sollitus°) fuisti intimare in Praga, quando eras predicaturus, quod velis predicare, quod Antychristus venit 3), et exhortaberis clerum et populum, ut orent pro domino nostro papa et pro domino nostrop) imperatore, itaq) ut ordinentr) 15 ecclesiam sanctam in spiritualibus et temporalibus, ut securi fideles deserviant creatori, et dabis in scriptis sermonem illums), ne mutenturt) verba tua et ut materia diwlgetur, ut mali in timoremu) mittantur et boni fervencius deo famulentur7). Se- creta w) huius rei domino summox) pontifici reservabis.“ Igitur 20 non ita predicavi in capitulo ecclesie sancti Petri, sicut hic scriboy), ymmo nec domino inquisitori nec alicui dixissem, nisi 20) Nota Av. a) desiderium corr. derisium A; derisum Av. et B post ras. b) et ecclesie add. Av. c) facit corr. fac B. d) quam necesse cum (sic) B. e) sancte ecclesie tue Av. f) fuerim add. Av. g) in te om. Av. h) Bo- hemia Av. i) et clarius add. Av. k) in die Ascensionis domini Roma iter Av; Ascensionis om. B. 1) Avinionam Av. m) Et i. om. B. n) om. Av. o) solitus Av. et B, corr. ex sollicitus; sollicitus A. P) om. Av. q) om. Av; ut ita B. r) ordinavit ita Av. s) istum Av. t) immutentur Av. u) timore B. v) et vigilancius add. Av. W) vero add. Av. X) suo (sic) B. y) predicavi, sicut hic scribo, in c. e. s. P. Av. 25 30 1) Cf. ex. gr. I. Machab. X. 70 (ego autem factus sum in derisum et in opprobrium), Thren. III. 14 (factus sum in derisum omni populo meo). 2) Cf. Ezech. XI. 5: „Et irruit in me spiritus domini et dixit ad me : Lo- quere. Haec dicit dominus. Sic locuti estis domus Israel et cogitationes cordis vestri ego novi.“ Et Jerem. II. 1—2: „Et factum est verbum domini ad me, dicens: Vade et clama in auribus Jerusalem, dicens: Haec dicit dominus“ oc- 3) Cf. I. Joan. II. 18: „Filioli, novissima hora est; et sicut audistis, quia Antichristus venit, et nunc Antichristi multi facti sunt, unde scimus, quia 40 novissima hora est.“ 35 24*
Romae Milicius praedicat adventum Antichristi. 371 suma) 1) et scandalum et precipue illis, qui tibi, etsi humanitus descenderes, non crederent, tamen pro salute meab) facc) me- cum misericordiam in hoc, quantum necessed) est michi et ec- clesie sanctee), et ita confirma me, ut non possim aliud facere in hoc, nisi quod tu vis, sivef) confusus, sive laudatus in te“g). Ita ergo, quod conceperam de hac materia in Boemiah), incepi tunc in Roma clariusi) intelligere. Et cum iam despe- rassem de adventu domini nostri pape, tunc preparavi me, iter volensk) arripere versus Avinionem1). Et interimm) irruit in me spiritus ita, ut me continere non possem, dicens michi in corde 2): 10 „Vade, intima publice per cartam, quam affiges hostiisn) ecclesie sancti Petri, sicut sollitus°) fuisti intimare in Praga, quando eras predicaturus, quod velis predicare, quod Antychristus venit 3), et exhortaberis clerum et populum, ut orent pro domino nostro papa et pro domino nostrop) imperatore, itaq) ut ordinentr) 15 ecclesiam sanctam in spiritualibus et temporalibus, ut securi fideles deserviant creatori, et dabis in scriptis sermonem illums), ne mutenturt) verba tua et ut materia diwlgetur, ut mali in timoremu) mittantur et boni fervencius deo famulentur7). Se- creta w) huius rei domino summox) pontifici reservabis.“ Igitur 20 non ita predicavi in capitulo ecclesie sancti Petri, sicut hic scriboy), ymmo nec domino inquisitori nec alicui dixissem, nisi 20) Nota Av. a) desiderium corr. derisium A; derisum Av. et B post ras. b) et ecclesie add. Av. c) facit corr. fac B. d) quam necesse cum (sic) B. e) sancte ecclesie tue Av. f) fuerim add. Av. g) in te om. Av. h) Bo- hemia Av. i) et clarius add. Av. k) in die Ascensionis domini Roma iter Av; Ascensionis om. B. 1) Avinionam Av. m) Et i. om. B. n) om. Av. o) solitus Av. et B, corr. ex sollicitus; sollicitus A. P) om. Av. q) om. Av; ut ita B. r) ordinavit ita Av. s) istum Av. t) immutentur Av. u) timore B. v) et vigilancius add. Av. W) vero add. Av. X) suo (sic) B. y) predicavi, sicut hic scribo, in c. e. s. P. Av. 25 30 1) Cf. ex. gr. I. Machab. X. 70 (ego autem factus sum in derisum et in opprobrium), Thren. III. 14 (factus sum in derisum omni populo meo). 2) Cf. Ezech. XI. 5: „Et irruit in me spiritus domini et dixit ad me : Lo- quere. Haec dicit dominus. Sic locuti estis domus Israel et cogitationes cordis vestri ego novi.“ Et Jerem. II. 1—2: „Et factum est verbum domini ad me, dicens: Vade et clama in auribus Jerusalem, dicens: Haec dicit dominus“ oc- 3) Cf. I. Joan. II. 18: „Filioli, novissima hora est; et sicut audistis, quia Antichristus venit, et nunc Antichristi multi facti sunt, unde scimus, quia 40 novissima hora est.“ 35 24*
Strana 372
372 Milicii libellus de Antichristo, cap. 1 et 2. coactus per officium domini inquisitoris, expectansa) moderamen et licenciam in hocb) domini nostri pape. Capitulum secundum2). Hoc itaque sencio ex spiritu, qui in me loquebatur, quod 5 Antychristus venit, ex annis Danielis d), ubi legitur 1), quod tem- puse), quo ablatum fuerit iuge sacrificium et posita fuerit ab- hominacio in desolacionem, dies M. CC. XC.: „Beatus 2), qui ex- pectat et pervenit usque ad dies M. CCC. XXXVI.1).“ Iuge sacrificium fuit ablatum anno passionis Christi, quia 10 sacrificium Judeorum per mortem Christi ita fuit ablatum, quod amodos) efficaciam non habuit, vel quia tunc Christus per mortem carnish) ablatus fuit, qui est iuge sacrificium non figu- ratumi). Abhominacio autem desolacionis vel desolacionem futu- 15 ram indicans incepit eodem anno passionis Christi, quando Py- latus posuit ymaginemk) in templo, et conpleta est, quando Tytus et Vespasyanus1) destruxerunt templumm), XLII° anno post passionem Christi. Recipiendo ergo diem pro anno in utroque numero se- 2o cundum illud 3): „Diem pro anno dedi tibi“, tunc primus nu- merus Danielis, videlicet M. CC. XC., incipiendon) conputare a destruccione facta per Tytum et Vespasianum°), conpletus 4) Nota de tempore diligenter A manu coaeva. 7) Anni A. 14) hoc loco in marg. cod. Av. aliquot notae latino-germanicae leguntur, quae 25 tamen ad textum tractatus Milicii non respiciunt. 19) Num. 14°: annus pro- die imputabitur... recipietis iniquitates vestras et scietis ulcionem meam B, alia manu infra adiungente: Ezechielis 4° et Num. 14: annus pro die repu- tabitur. — Ergo iam sunt 45 anni, quod Antichristus venit B. a) exspectans B; ita et inferius: exspectabo, exspectatur. b) in hoc 30 om. Av. c) ita A rubr.; om. Av. d) 12° add. B poster. e) a tempore Av. 1) mille trecentos triginta quinque recte biblia. g) om. B. h) crucis Av. i) sed figuratum add. Av.; non figurativum B. k) Cesaris in templo m) Jerusalem sive ydolum add. Av.; Cesaris add. B. 1) Vespesianus AB. cum templo Av. n) cum add. Av. 0) Vespesianum AB. 35 1) Cf. Daniel. XII. II. 2) Daniel. XII. 12. 3) Ezech. IV. 6.
372 Milicii libellus de Antichristo, cap. 1 et 2. coactus per officium domini inquisitoris, expectansa) moderamen et licenciam in hocb) domini nostri pape. Capitulum secundum2). Hoc itaque sencio ex spiritu, qui in me loquebatur, quod 5 Antychristus venit, ex annis Danielis d), ubi legitur 1), quod tem- puse), quo ablatum fuerit iuge sacrificium et posita fuerit ab- hominacio in desolacionem, dies M. CC. XC.: „Beatus 2), qui ex- pectat et pervenit usque ad dies M. CCC. XXXVI.1).“ Iuge sacrificium fuit ablatum anno passionis Christi, quia 10 sacrificium Judeorum per mortem Christi ita fuit ablatum, quod amodos) efficaciam non habuit, vel quia tunc Christus per mortem carnish) ablatus fuit, qui est iuge sacrificium non figu- ratumi). Abhominacio autem desolacionis vel desolacionem futu- 15 ram indicans incepit eodem anno passionis Christi, quando Py- latus posuit ymaginemk) in templo, et conpleta est, quando Tytus et Vespasyanus1) destruxerunt templumm), XLII° anno post passionem Christi. Recipiendo ergo diem pro anno in utroque numero se- 2o cundum illud 3): „Diem pro anno dedi tibi“, tunc primus nu- merus Danielis, videlicet M. CC. XC., incipiendon) conputare a destruccione facta per Tytum et Vespasianum°), conpletus 4) Nota de tempore diligenter A manu coaeva. 7) Anni A. 14) hoc loco in marg. cod. Av. aliquot notae latino-germanicae leguntur, quae 25 tamen ad textum tractatus Milicii non respiciunt. 19) Num. 14°: annus pro- die imputabitur... recipietis iniquitates vestras et scietis ulcionem meam B, alia manu infra adiungente: Ezechielis 4° et Num. 14: annus pro die repu- tabitur. — Ergo iam sunt 45 anni, quod Antichristus venit B. a) exspectans B; ita et inferius: exspectabo, exspectatur. b) in hoc 30 om. Av. c) ita A rubr.; om. Av. d) 12° add. B poster. e) a tempore Av. 1) mille trecentos triginta quinque recte biblia. g) om. B. h) crucis Av. i) sed figuratum add. Av.; non figurativum B. k) Cesaris in templo m) Jerusalem sive ydolum add. Av.; Cesaris add. B. 1) Vespesianus AB. cum templo Av. n) cum add. Av. 0) Vespesianum AB. 35 1) Cf. Daniel. XII. II. 2) Daniel. XII. 12. 3) Ezech. IV. 6.
Strana 373
Antichristum venisse anno 1365. dicit. 373 est anno a domini nativitate M. CCC. LXV., videlicet ante duos annos, eo tempore, quandob) dominus imperator societatem dec) Avinione versus Almaniam deduxit, volens eam disper- gered), ut narratur 1). Secundus autem numerus, videlicete) M. CCC. XXXV., nu- 5 meretur ab anno passionis Christi, quo ablatum est iuge sacri- ficium, et sic invenietur esse conpletus anno presenti, qui est a nativitate Christi annof) M. CCC. LXVII.s), quia M. CCC. XXXV. et illi annib), qui fuerint a nativitate Christi usque ad eius pas- sionemi), directe faciuntk) annos M. CCC. LXVII1). Beatus ergo, qui usque ad hunc annum beatitudinis per- venit, non ut sit beatus in pace, quam dat mundus, quia illamm) non attulit Christus 2), et Ezechias predixit eam esse malam dicens 3): „Ecce, in pace amaritudo mea amarissima“, sed beatus secundum illud ewangelium") 4): „Beati, qui persecucionem pa- ciuntur propter iusticiam“, et maxime propter verbum dei et hoc sub Antychristo, qui venit. De hac beatitudine Lucas dicit 5) : „Hiis fieri incipientibus, levate capita vestra, quoniam apropin- quabit°) redempcio vestra“, et p) in Genesy, quando Antychristus sub figura Dan describitur, subdidit Jacob in eius benediccione, 20 dicens6): „Salutare tuum expectabo, domine“ [f. 207a]. Hoc est ergo, quod Christus in ewangelio Mt. 1) dicit 7) : „Cumr) vide- ritis abhominacionem desolacionis“, etc. Ubi tamen dicit: „Qui legit, intelligat“, excitat nos ad videndums), quomodo negli- 10 15 a) eodem, quo Av.; quo B. b) ab Av. c) dispargere A. d) om. Av. e) a n. Chr. om. Av. f) 1368 Av.; MCCCLXVII annus B. g) om. Av. h) annos vitae Christi auctor hic computat per omissionem tantum 32; alioquin numerus annorum summarius deberet efficere 1368, qui contradicit anno supra indicato 1367, quo libellum Milicii scriptum esse affir- matur. i) om. Av. k) annos domini, scilicet 1367 Av. 1) istam Av. m) ewangelii Av.; ewangelicum B. n) appropinquat biblia. 0) Et in- venietur, quando Av. P) XXII. Av. add. q) Cun — tamen dicit om. B r) abhominacionem desolacionis, quando add. Av.; abhominacionem de solacionis (in m.) etc. Ubi tamen dicit, quomodo ctc. B. 30 25 1) his verbis probatum est Milicii libellum de Antichristo provenire de 35 a. 1367 (1290 + 42 + 33 = 1365 + 2 = 1367). De gestis imperatoris Karoli IV., quae auctor ad a. 1365 commemorat, v. Werunsky, Geschichte Kaiser Karls IV. 2) Cf. Joan. XIV. 27: „Pacem relinquo und seiner Zeit, III. Bd., p. 324 sq. vobis, pacem meam do vobis: non quomodo mundus dat, ego do vobis." 3) recte Isaiae XXXVIII. 17. 5) Lucde XXI. 28. 40 4) Matth. V. 10. 8) Genes. XLIX. 18. 7) Matth. XXIV. 15.
Antichristum venisse anno 1365. dicit. 373 est anno a domini nativitate M. CCC. LXV., videlicet ante duos annos, eo tempore, quandob) dominus imperator societatem dec) Avinione versus Almaniam deduxit, volens eam disper- gered), ut narratur 1). Secundus autem numerus, videlicete) M. CCC. XXXV., nu- 5 meretur ab anno passionis Christi, quo ablatum est iuge sacri- ficium, et sic invenietur esse conpletus anno presenti, qui est a nativitate Christi annof) M. CCC. LXVII.s), quia M. CCC. XXXV. et illi annib), qui fuerint a nativitate Christi usque ad eius pas- sionemi), directe faciuntk) annos M. CCC. LXVII1). Beatus ergo, qui usque ad hunc annum beatitudinis per- venit, non ut sit beatus in pace, quam dat mundus, quia illamm) non attulit Christus 2), et Ezechias predixit eam esse malam dicens 3): „Ecce, in pace amaritudo mea amarissima“, sed beatus secundum illud ewangelium") 4): „Beati, qui persecucionem pa- ciuntur propter iusticiam“, et maxime propter verbum dei et hoc sub Antychristo, qui venit. De hac beatitudine Lucas dicit 5) : „Hiis fieri incipientibus, levate capita vestra, quoniam apropin- quabit°) redempcio vestra“, et p) in Genesy, quando Antychristus sub figura Dan describitur, subdidit Jacob in eius benediccione, 20 dicens6): „Salutare tuum expectabo, domine“ [f. 207a]. Hoc est ergo, quod Christus in ewangelio Mt. 1) dicit 7) : „Cumr) vide- ritis abhominacionem desolacionis“, etc. Ubi tamen dicit: „Qui legit, intelligat“, excitat nos ad videndums), quomodo negli- 10 15 a) eodem, quo Av.; quo B. b) ab Av. c) dispargere A. d) om. Av. e) a n. Chr. om. Av. f) 1368 Av.; MCCCLXVII annus B. g) om. Av. h) annos vitae Christi auctor hic computat per omissionem tantum 32; alioquin numerus annorum summarius deberet efficere 1368, qui contradicit anno supra indicato 1367, quo libellum Milicii scriptum esse affir- matur. i) om. Av. k) annos domini, scilicet 1367 Av. 1) istam Av. m) ewangelii Av.; ewangelicum B. n) appropinquat biblia. 0) Et in- venietur, quando Av. P) XXII. Av. add. q) Cun — tamen dicit om. B r) abhominacionem desolacionis, quando add. Av.; abhominacionem de solacionis (in m.) etc. Ubi tamen dicit, quomodo ctc. B. 30 25 1) his verbis probatum est Milicii libellum de Antichristo provenire de 35 a. 1367 (1290 + 42 + 33 = 1365 + 2 = 1367). De gestis imperatoris Karoli IV., quae auctor ad a. 1365 commemorat, v. Werunsky, Geschichte Kaiser Karls IV. 2) Cf. Joan. XIV. 27: „Pacem relinquo und seiner Zeit, III. Bd., p. 324 sq. vobis, pacem meam do vobis: non quomodo mundus dat, ego do vobis." 3) recte Isaiae XXXVIII. 17. 5) Lucde XXI. 28. 40 4) Matth. V. 10. 8) Genes. XLIX. 18. 7) Matth. XXIV. 15.
Strana 374
374 Milicii libellus de Antichristo, cap. 2. gencia pastorum desolata est ecclesia, sicut olym negligencia pastoruma) desolata fuit 1) synagoga, quia etsi ecclesia modo in pace et diviciis habundat temporalibus, despoliata tamen est di- viciis spiritualibus. Et sic impleture) illud ewangelium1): „Habun- davitd) iniquitas“, videlicete) ex mamonna iniquitatis, „et refri- gescet caritas multorum.“ An non refriguit karitas et habunda- [vilt1) iniquitas, ex quos) unus habet multas prebendas auth) pro servicio aut ex promocione aut per symoniam aut ex cupiditate obtentas? Et multi ex hoc cogunturi) mendicare et furari et 1o sacrilegia committere pauperes, utique membra Christi, quibus debitum subtrahitur. Inde vendicio et empcio sacramentorum et sepulture, indek) symonia in religionibus1) multis, inde m) proprietas in eis, qui divicias abdicaverunt, inde concubinarii manifestin). „Cum ergo videritis abhominacionem desolacionis“ 2), etc. Nonne abhominaciones et°) ydola sunt hec et destruunt Jeru- salem et desolatur per hoc templum domini3), licet hoc ypo- crisis negat, que fere in omnibus regnat, ut aliud sint et aliud dici velint? Inpletum est ergo ewangelium illud p) 4): „Surgent 20 multi pseudo et q) propheter) Christi“, qui in pecuniis domi- nants). At) propheta enim usque ad sacerdotem et a maioreu) usque ad minorem omnes avaricie student 5), et non ascendunt ex adverso, neque?) oponunt se murum pro domow) Israhel, ut starent in prelio in die domini 6). Religiosi eciam indifferenterx) 25 audiunt confessiones, non petita licencia vely) gracia dyocesani2), et hoc fere in toto mundo. 15 1) Negligencia pastorum A. 2) [De albhominacione desolacionis cleri- corum (?) B. 15) De abhominacione desolacionis B. 25) Dyocesani Av. 30 35 a) Phariseorum rectius Av. b) est causa (corr. ex: ecclesia), sicut olym B. c) ras. in A; impletur add. A; inpletur B. d) Habundabit Av. e) om. Av. f) habundavit B. g) ex quo om. B. 1) aut et cum aut homo aut (sic) Av. i) ita Av.; cogantur A; conantur B. k) sive Av. m) sive Av. 1) regionibus Av. n) manifeste AB. 0) om. Av. p) ewangelii tantum Av. q) om. B. r) pseudoprophete et Christi false Av. s) dominant corr. in m. dominabunt B. t) Et enim om. Av. u) ad X) indefferenter B. maiorem Av. V) nec A. w) corr. super lin. A. z) dyocesiani B. y) nec Av. 1) Matth. XXIV. 12. 2) Matth. XXIV. 15. 3) Cf. Isaiac LXIV. I0: „Civitas sancti tui facta est deserta, Sion deserta facta est, Jesusalem deso- 5) Cf. Jerem. VI. 13. 6) Cf. Ezech. 4) Matth. XXIV. 24. 40 lata est.“ XIII. 5.
374 Milicii libellus de Antichristo, cap. 2. gencia pastorum desolata est ecclesia, sicut olym negligencia pastoruma) desolata fuit 1) synagoga, quia etsi ecclesia modo in pace et diviciis habundat temporalibus, despoliata tamen est di- viciis spiritualibus. Et sic impleture) illud ewangelium1): „Habun- davitd) iniquitas“, videlicete) ex mamonna iniquitatis, „et refri- gescet caritas multorum.“ An non refriguit karitas et habunda- [vilt1) iniquitas, ex quos) unus habet multas prebendas auth) pro servicio aut ex promocione aut per symoniam aut ex cupiditate obtentas? Et multi ex hoc cogunturi) mendicare et furari et 1o sacrilegia committere pauperes, utique membra Christi, quibus debitum subtrahitur. Inde vendicio et empcio sacramentorum et sepulture, indek) symonia in religionibus1) multis, inde m) proprietas in eis, qui divicias abdicaverunt, inde concubinarii manifestin). „Cum ergo videritis abhominacionem desolacionis“ 2), etc. Nonne abhominaciones et°) ydola sunt hec et destruunt Jeru- salem et desolatur per hoc templum domini3), licet hoc ypo- crisis negat, que fere in omnibus regnat, ut aliud sint et aliud dici velint? Inpletum est ergo ewangelium illud p) 4): „Surgent 20 multi pseudo et q) propheter) Christi“, qui in pecuniis domi- nants). At) propheta enim usque ad sacerdotem et a maioreu) usque ad minorem omnes avaricie student 5), et non ascendunt ex adverso, neque?) oponunt se murum pro domow) Israhel, ut starent in prelio in die domini 6). Religiosi eciam indifferenterx) 25 audiunt confessiones, non petita licencia vely) gracia dyocesani2), et hoc fere in toto mundo. 15 1) Negligencia pastorum A. 2) [De albhominacione desolacionis cleri- corum (?) B. 15) De abhominacione desolacionis B. 25) Dyocesani Av. 30 35 a) Phariseorum rectius Av. b) est causa (corr. ex: ecclesia), sicut olym B. c) ras. in A; impletur add. A; inpletur B. d) Habundabit Av. e) om. Av. f) habundavit B. g) ex quo om. B. 1) aut et cum aut homo aut (sic) Av. i) ita Av.; cogantur A; conantur B. k) sive Av. m) sive Av. 1) regionibus Av. n) manifeste AB. 0) om. Av. p) ewangelii tantum Av. q) om. B. r) pseudoprophete et Christi false Av. s) dominant corr. in m. dominabunt B. t) Et enim om. Av. u) ad X) indefferenter B. maiorem Av. V) nec A. w) corr. super lin. A. z) dyocesiani B. y) nec Av. 1) Matth. XXIV. 12. 2) Matth. XXIV. 15. 3) Cf. Isaiac LXIV. I0: „Civitas sancti tui facta est deserta, Sion deserta facta est, Jesusalem deso- 5) Cf. Jerem. VI. 13. 6) Cf. Ezech. 4) Matth. XXIV. 24. 40 lata est.“ XIII. 5.
Strana 375
Abhominatio desolationis probat Antichristum venisse. 375 Ex hiisa) apparet Antychristusb) venisse, et sicut scri- bitur in Gen.1): „Fiat Dan coluber in via, cerastes in semita, mordens ungulas equi, ut cadat ascensor eius retro.“ Dan, id est Antychristus, „serpens antiquus“2) in homine Antychristo, colens umbram cecitatis, momordit ungulas equorumc), vide- licet pseudoprophetarum, id est affecciones eorum solidas veneno iniquitatisd) infecite) ita, ut pocius affectarent saciari veneno iniquitatis, quam dulcedine karitatis, ita quod serpensf) factuss) fuit ascensor eorum tamquam equorum forciorumb) in predi- cacione. De quo ini) Abakuk dicitur 3): „Qui ascendesk) super 10 equos tuos“, iam cecidit retro, ipsos frigidos derelinquens1), quia refriguit in ipsis karitas, ut nonm) intenderent saluti hominum, et habundavit in eis iniquitas 4), quia etsi tacent, ut canes muti 5) ne munus n) abstrahatur, tamen predicant, ut munus 9) tribuatur. O, quam terribile dicit eis?) dominus per Ezechielem 4) 6): „Que- sivi ex eis virum, qui ser) poneret sepem et staret oppositus contra me pro terra, ne dissiparem eam, et non inveni“s). Ecce, ablatum est iuge sacrificium, ett) quia ydololatre stantu) in loco sancto, ideov) qui legit, intelligat, quomodo posita est abho- minacio in desolacionem 7). Isti suntw) figurative de tribu Dan, 20 et ideo, licet indicent causas et iusta iudicia et iniusta et habeant benediccionem de pingwitudine*) terre 8), non y) tamen in Apo- k alypsi] inveniuntur2) sub Dan descripti sive inter C. XL. IIIIor milia electorum signatiaa) 9), quia Dan cum tribu suabb) 10), id 15 2) Gen. 49° B. b) Antichristum Av. a) Et ex hiis omnibus Av. c) eorum false Av. d) om. Av. e) infecit — iniquitatis om. B. f) super lin. inscr. A xc. Spiritus Av. et B. g) sanctus Av. et B. h) forcium Av. i) in et dicitur om. Av. k) ascendis Av. 1) delinquens B. m) esset in eis caritas, ut 0) munus AB. 30 n) munus Av.; minus AB. non intenderent, etc. add. B. p) de eis Av. q) Ezechiam corr. Ezechielem A. Ezechiam B. r) add. sup. lin. A, om. Av.; interponeret biblia. s) eum add. Av. t) sed Av. u) idolatrie stant, ydolator stat A. v) ita Av. w) sunt sunt B. x) pin- aa) signata corr. signati A- gwedine rectius B. y) ita Av. z) non i. Av. bb) om. Av. 25 35 1) Genes. XLIX. 17. 2) Cf. Apoc. XII. 9. 3) Habacuc III. 8. 4) Cf. Matth. XXIV. 12. 5) Cf. Isaiae LVI. 10 (canes muti non valentes latrare). 6) Ezech. XXII. 30. 7) Cf. Dan. XII. II. 8) voces singulae praecedentes in biblia quoque reperiri possunt. 9) Cf. Apoc. VII. 4: „Et au- divi numerum signatorum, centum quadraginta quatuor millia signati, ex 40 10) de tribu Dan saepissime in biblia mentio fit. omni tribu filiorum Israel.“
Abhominatio desolationis probat Antichristum venisse. 375 Ex hiisa) apparet Antychristusb) venisse, et sicut scri- bitur in Gen.1): „Fiat Dan coluber in via, cerastes in semita, mordens ungulas equi, ut cadat ascensor eius retro.“ Dan, id est Antychristus, „serpens antiquus“2) in homine Antychristo, colens umbram cecitatis, momordit ungulas equorumc), vide- licet pseudoprophetarum, id est affecciones eorum solidas veneno iniquitatisd) infecite) ita, ut pocius affectarent saciari veneno iniquitatis, quam dulcedine karitatis, ita quod serpensf) factuss) fuit ascensor eorum tamquam equorum forciorumb) in predi- cacione. De quo ini) Abakuk dicitur 3): „Qui ascendesk) super 10 equos tuos“, iam cecidit retro, ipsos frigidos derelinquens1), quia refriguit in ipsis karitas, ut nonm) intenderent saluti hominum, et habundavit in eis iniquitas 4), quia etsi tacent, ut canes muti 5) ne munus n) abstrahatur, tamen predicant, ut munus 9) tribuatur. O, quam terribile dicit eis?) dominus per Ezechielem 4) 6): „Que- sivi ex eis virum, qui ser) poneret sepem et staret oppositus contra me pro terra, ne dissiparem eam, et non inveni“s). Ecce, ablatum est iuge sacrificium, ett) quia ydololatre stantu) in loco sancto, ideov) qui legit, intelligat, quomodo posita est abho- minacio in desolacionem 7). Isti suntw) figurative de tribu Dan, 20 et ideo, licet indicent causas et iusta iudicia et iniusta et habeant benediccionem de pingwitudine*) terre 8), non y) tamen in Apo- k alypsi] inveniuntur2) sub Dan descripti sive inter C. XL. IIIIor milia electorum signatiaa) 9), quia Dan cum tribu suabb) 10), id 15 2) Gen. 49° B. b) Antichristum Av. a) Et ex hiis omnibus Av. c) eorum false Av. d) om. Av. e) infecit — iniquitatis om. B. f) super lin. inscr. A xc. Spiritus Av. et B. g) sanctus Av. et B. h) forcium Av. i) in et dicitur om. Av. k) ascendis Av. 1) delinquens B. m) esset in eis caritas, ut 0) munus AB. 30 n) munus Av.; minus AB. non intenderent, etc. add. B. p) de eis Av. q) Ezechiam corr. Ezechielem A. Ezechiam B. r) add. sup. lin. A, om. Av.; interponeret biblia. s) eum add. Av. t) sed Av. u) idolatrie stant, ydolator stat A. v) ita Av. w) sunt sunt B. x) pin- aa) signata corr. signati A- gwedine rectius B. y) ita Av. z) non i. Av. bb) om. Av. 25 35 1) Genes. XLIX. 17. 2) Cf. Apoc. XII. 9. 3) Habacuc III. 8. 4) Cf. Matth. XXIV. 12. 5) Cf. Isaiae LVI. 10 (canes muti non valentes latrare). 6) Ezech. XXII. 30. 7) Cf. Dan. XII. II. 8) voces singulae praecedentes in biblia quoque reperiri possunt. 9) Cf. Apoc. VII. 4: „Et au- divi numerum signatorum, centum quadraginta quatuor millia signati, ex 40 10) de tribu Dan saepissime in biblia mentio fit. omni tribu filiorum Israel.“
Strana 376
376 Milicii libellus de Antichristo, cap. 2 et 3. est Antychristus cum suis Antychristianis non est ibi. Con- silium est ergo, ut agant a) penitenciam, corrigant suos et suo- rum defectus et prima opera karitatis faciant, ut per cancellum Christi crucis crucem suam post Christum portantes 1) libro vite eternaliter ascribantur2), sicut Manasses cum tribu sua per cancellum manu[ulm Jacob locob) Dan libro Apok alypsis] figu- rative est) ascriptus 3). Et quomodo reges et principes terre, nobiles et barrones, cives, mercatoresd), mechanici, agricole e) et universi populi gravissimis peccatis multis et magnis sunt involuti, quia gentiliter vivunt in1) superbia et vanitate, iniuste iudicant, pauperes opprimunt, bella inter se gerunt, ecclesie non obediunt, ymmo eams) persecuntur, usuras et mercimonia sive negociaciones iniustas exercent, theoloniah) et pediai) magna extorquent, menciuntur, periurantk), dolose agunt, falsis testi- moniis et advocacionibus iusticiam et iudicium subvertunt, do- minacionibus1) et sortilegiis plus quam ewangelio credunt, et sic adulteriism), fornicacionibus et sodomiis, avaricie et gule ser- viunt1), decimas non solvunt et fidem deo et hominibus pro- missam non servant. Ideo°) si eos convertere volunt, ipsi pri- 20 mum a peccatis et erroribus convertantur. 5 10 15 Capitulum terciump). Hiis consideratis dixi spiritui, qui in me loquebatur: „Quis est Antychristus?“ Et respondit: „Antychristi multi sunt [f. 207 ], et qui solvit et negat Christum, Antichristus est 4). „Et qualiter 25 alii negant eum?“ „Cum tacent et non audent et eius veritatem coram hominibus confiteri, qui veritatem et iusticiam deiq) detinent“ 5). 22) Nota totum diligenter A. Nota Av. 23) Antichristi multi sunt A. a) addant Av. b) legitur Av. c) esse Av. d) et m. Av. e) et 1) theolonea B. i) pedagia Av. 30 a. Av. f) et (sic) B. g) om. Av. k) et p. Av. 1) post corr. A. m) in a. Av. n) deserviunt Av. °) Et ideo Av. p) Capitolum (rubr.) IIIm A; om. Av. q) dei iniusticia Av. 1) Cf. Matth. XXIII. 26. 2) de libro vitae saepius in Apor. legitur; cf. Apoc. XIII. 8, etc. 3) Cf. Apoc. VII. 6: „Ex tribu Manasse duodecim 4) Cf. I. Joan. II. 18 (Antichristi multi facti sunt), II. 22 35 milia signati.“ 5) Cf. Rom. I. 18 (qui veritatem (qui negat) et IV.3 (qui solvit Jhesum). dei in iniustitia detinent).
376 Milicii libellus de Antichristo, cap. 2 et 3. est Antychristus cum suis Antychristianis non est ibi. Con- silium est ergo, ut agant a) penitenciam, corrigant suos et suo- rum defectus et prima opera karitatis faciant, ut per cancellum Christi crucis crucem suam post Christum portantes 1) libro vite eternaliter ascribantur2), sicut Manasses cum tribu sua per cancellum manu[ulm Jacob locob) Dan libro Apok alypsis] figu- rative est) ascriptus 3). Et quomodo reges et principes terre, nobiles et barrones, cives, mercatoresd), mechanici, agricole e) et universi populi gravissimis peccatis multis et magnis sunt involuti, quia gentiliter vivunt in1) superbia et vanitate, iniuste iudicant, pauperes opprimunt, bella inter se gerunt, ecclesie non obediunt, ymmo eams) persecuntur, usuras et mercimonia sive negociaciones iniustas exercent, theoloniah) et pediai) magna extorquent, menciuntur, periurantk), dolose agunt, falsis testi- moniis et advocacionibus iusticiam et iudicium subvertunt, do- minacionibus1) et sortilegiis plus quam ewangelio credunt, et sic adulteriism), fornicacionibus et sodomiis, avaricie et gule ser- viunt1), decimas non solvunt et fidem deo et hominibus pro- missam non servant. Ideo°) si eos convertere volunt, ipsi pri- 20 mum a peccatis et erroribus convertantur. 5 10 15 Capitulum terciump). Hiis consideratis dixi spiritui, qui in me loquebatur: „Quis est Antychristus?“ Et respondit: „Antychristi multi sunt [f. 207 ], et qui solvit et negat Christum, Antichristus est 4). „Et qualiter 25 alii negant eum?“ „Cum tacent et non audent et eius veritatem coram hominibus confiteri, qui veritatem et iusticiam deiq) detinent“ 5). 22) Nota totum diligenter A. Nota Av. 23) Antichristi multi sunt A. a) addant Av. b) legitur Av. c) esse Av. d) et m. Av. e) et 1) theolonea B. i) pedagia Av. 30 a. Av. f) et (sic) B. g) om. Av. k) et p. Av. 1) post corr. A. m) in a. Av. n) deserviunt Av. °) Et ideo Av. p) Capitolum (rubr.) IIIm A; om. Av. q) dei iniusticia Av. 1) Cf. Matth. XXIII. 26. 2) de libro vitae saepius in Apor. legitur; cf. Apoc. XIII. 8, etc. 3) Cf. Apoc. VII. 6: „Ex tribu Manasse duodecim 4) Cf. I. Joan. II. 18 (Antichristi multi facti sunt), II. 22 35 milia signati.“ 5) Cf. Rom. I. 18 (qui veritatem (qui negat) et IV.3 (qui solvit Jhesum). dei in iniustitia detinent).
Strana 377
Quis sit Antichristus, quaeritur. 377 Ex hiis collige, quis sit Antichristus. De quo dixit Jo- hannes in canonica suaa), quia venietb) et nunce) iam est in mundo 1). An non vides eius exercitum, societatem videlicet et alios tyrannos et oppressoresd) pauperum, qui ita oppressi sunt, ut cogantur multis peccatis usurarum, malarum negociacionum, mendaciorum, periuriorum, etc., victum querere, destructores monasteriorum et tortores ponentese) et poni facientes chri- stianos pro pecuniis ad tormenta, hii omnes per locustas coro- natas in Apok alypsi] describuntur 2), ut intelligas eiusf) mili- ciams), quomodo1) regnat cumi) potestate magna nullo pro- 10 hibente ? Et dixi: „Quis est ex nomine, velk) utrum est1) ille ma- gnus, qui in fine mundi expectatur venturusm) ?“ Etn) respondit michi spiritus°): „Non est tuum ad presens scire perfecte, sed coniecturative.“ Quod autem interrogatus ab iniquisitore urbis 15 Rome, dixi de illop) magno Antychristo, qui in fine mundi expectatur venturus q). Respondi, quia tunc spiritus domini irruit in me 3), ut ita dicerem, et hoc teneo et tenebo ad arbitrium domini nostri pape, cui datum est probare spiritus et scripturas. Inr) hiis et in omnibus aliis me ipsius correccioni submisi et 20 submitto. Illi autem, qui regunt ecclesiam, videant, ets) qui tament) ex eis pieu) vivere volunt et persecuciones et odia pati pro Christo, intelligent, quando probati fuerint7), sicut igni electi et dealbati. Et sic Antichristus revelabitur electis et ab electis, quia secundum Danielem hoc non intelligent omnes 25 impii 4). Tu autem scias: Novissima hora est 5) et dies instat iudicii 6) ex eo, quia discessio predicta ab apostolo 7) venit, que 10) Nota A. 25) Nota Av. 26) Quod discessio novissima descri- bitur in oracione Danielis c°. 9° B. In eodem codice in m. fol. inf. aliquot sen- tentiae s. Augustini allatae sunt. 30 a) om. Av. b) venit biblia. c) om. Av. d) oppressores — mona- steriorum om. Av. e) et potentes B. f) esse add. Av. g) maliciam corr. 1) sit Av. miliciam A. h) quoniam Av. i) in Av. k) et Av. m) futurus vel venturus Av.; om. B. n) Qui Av. o) michi spiritus om. Av. p) isto Av. q) futurus corr. venturus Av. in m. r) Et in Av. s) om. B. t) quicumque Ao. u) qui (!) Av. v) sunt Av. 35 1) I. Joan. IV. 3. 2) Cf. Apoc. IX. 7. 3) communis phrasis biblica, v. supra c. 1. Ezech. XI. 5. 4) Cf. Daniel. XII. 10: „Eligentur et dealba- buntur et quasi ignis probabuntur multi. Et impii neque intelligent omnes 5) Cf. I. Joan. II. 18. 6) Cf. Apoc. XIV. 7 40 impii, porro docti intelligent.“ 7) Cf. II. Thess. II. 3. (venit hora iudici eius).
Quis sit Antichristus, quaeritur. 377 Ex hiis collige, quis sit Antichristus. De quo dixit Jo- hannes in canonica suaa), quia venietb) et nunce) iam est in mundo 1). An non vides eius exercitum, societatem videlicet et alios tyrannos et oppressoresd) pauperum, qui ita oppressi sunt, ut cogantur multis peccatis usurarum, malarum negociacionum, mendaciorum, periuriorum, etc., victum querere, destructores monasteriorum et tortores ponentese) et poni facientes chri- stianos pro pecuniis ad tormenta, hii omnes per locustas coro- natas in Apok alypsi] describuntur 2), ut intelligas eiusf) mili- ciams), quomodo1) regnat cumi) potestate magna nullo pro- 10 hibente ? Et dixi: „Quis est ex nomine, velk) utrum est1) ille ma- gnus, qui in fine mundi expectatur venturusm) ?“ Etn) respondit michi spiritus°): „Non est tuum ad presens scire perfecte, sed coniecturative.“ Quod autem interrogatus ab iniquisitore urbis 15 Rome, dixi de illop) magno Antychristo, qui in fine mundi expectatur venturus q). Respondi, quia tunc spiritus domini irruit in me 3), ut ita dicerem, et hoc teneo et tenebo ad arbitrium domini nostri pape, cui datum est probare spiritus et scripturas. Inr) hiis et in omnibus aliis me ipsius correccioni submisi et 20 submitto. Illi autem, qui regunt ecclesiam, videant, ets) qui tament) ex eis pieu) vivere volunt et persecuciones et odia pati pro Christo, intelligent, quando probati fuerint7), sicut igni electi et dealbati. Et sic Antichristus revelabitur electis et ab electis, quia secundum Danielem hoc non intelligent omnes 25 impii 4). Tu autem scias: Novissima hora est 5) et dies instat iudicii 6) ex eo, quia discessio predicta ab apostolo 7) venit, que 10) Nota A. 25) Nota Av. 26) Quod discessio novissima descri- bitur in oracione Danielis c°. 9° B. In eodem codice in m. fol. inf. aliquot sen- tentiae s. Augustini allatae sunt. 30 a) om. Av. b) venit biblia. c) om. Av. d) oppressores — mona- steriorum om. Av. e) et potentes B. f) esse add. Av. g) maliciam corr. 1) sit Av. miliciam A. h) quoniam Av. i) in Av. k) et Av. m) futurus vel venturus Av.; om. B. n) Qui Av. o) michi spiritus om. Av. p) isto Av. q) futurus corr. venturus Av. in m. r) Et in Av. s) om. B. t) quicumque Ao. u) qui (!) Av. v) sunt Av. 35 1) I. Joan. IV. 3. 2) Cf. Apoc. IX. 7. 3) communis phrasis biblica, v. supra c. 1. Ezech. XI. 5. 4) Cf. Daniel. XII. 10: „Eligentur et dealba- buntur et quasi ignis probabuntur multi. Et impii neque intelligent omnes 5) Cf. I. Joan. II. 18. 6) Cf. Apoc. XIV. 7 40 impii, porro docti intelligent.“ 7) Cf. II. Thess. II. 3. (venit hora iudici eius).
Strana 378
378 Milicii libellus de Antichristo, cap. 3 et 4. 5 10 15 in Danielis oracione describitur, que incipit: „Obsecro, domine“1) quoniama): „Qui legit, intelligat“2), quia sicut abhominacio de- solacionis aput Judeos facta indicat nostram spiritualem deso- lacionemb), sic recessus christianorume) a iudiciis acd) mandatis dei indicat discessionem ac recessum°) nostrum a fide et karitate et veritate ewangelica, sicut dicit apostolus 3): „In novissimis temporibus discedent quidam a fide“, videlicet informata kari- tate vel simpliciter a fide, „attendentesf) spiritibus s) erroris et doctrinis demoniorum, in yppocrisi loquencium mendacium." Ex quibus fiunth) hereses, secte, Begharditei), Beginatus, sortilegia, dominaciones et aliek) fraternitates, in quibus homi- cide sunt, qui quial) multos socios habeant pecuniosos et fortes, sub illa spe occidunt, quia socii sui cum eis conponentes pe- cuniasm), eos liberentn) pecuniis9) vel potestate?). Sunt eciam alique fraternitates, que ecclesiis nocent, testamenta1) et alia emolumentar) rectoribus ecclesiarum subtrahunts) per ipsos, licet alique sintt) ex devocione invente. Que omnino non est facile iudicare, et si wltis recipere, discessio ab Imperio per- fectau), ex quo ita distractum est et tota diev) distrahitur, quod 20 dominus Imperator non possitw) ex eo panem habere, nisi ha- beatx) de Boemia, et quoniam)) in plura regna et imperia di- visum est imperium Romanorum2) 4). Et numquid non est dis- cessio ab ecclesia facta, ex quo nullus fuit adiutor ex tot filiis ecclesie, regibus et principibus, qui a persecucione societatis, 25. quam tot aa) annis passa est, ecclesiam defendissetbb) 5) ? Ecce, discessio venit, et revelabitur Antychristus, et sic 10) Beghardite A rubr. 30 a) quam Av. b) ysolacionem Av. c) Judeorum (sic) AB. d) et Av. e) discessum Av. f) attendentibus biblia. g) spiritum Av. h) sunt Av. i) Beghardi Av. Beghardite B. k) alique Av. 1) om. B. m) pecu- niis false Av. n) liberant Av. 0) om. Av. P) potestates B. q) per t. Av. r) que seq. superflue in A, Av. et B; emolimenta Av. s) subtra- huntur Av. t) sint sint B. u) facta est Av.. v) et cottidie Av. w) posset Av. X) haberet Av. et B. y) quomodo B. z) romanum Av. bb) defensasset Av. aa) in tot Av. et B. 35 3) I. Tim. IV. 1—2. 1) Daniel. IX. 4. 2) Matth. XXIV. 15. 4) quae allusio generalis mirum iudicium contemporaneorum de imperatore Carolo IV. revelat. 5) auctor hic alludit verisimiliter irritae expeditioni imperatoris Caroli IV. in Italiam a. 1367; de qua lege v. Werunsky, l. c.
378 Milicii libellus de Antichristo, cap. 3 et 4. 5 10 15 in Danielis oracione describitur, que incipit: „Obsecro, domine“1) quoniama): „Qui legit, intelligat“2), quia sicut abhominacio de- solacionis aput Judeos facta indicat nostram spiritualem deso- lacionemb), sic recessus christianorume) a iudiciis acd) mandatis dei indicat discessionem ac recessum°) nostrum a fide et karitate et veritate ewangelica, sicut dicit apostolus 3): „In novissimis temporibus discedent quidam a fide“, videlicet informata kari- tate vel simpliciter a fide, „attendentesf) spiritibus s) erroris et doctrinis demoniorum, in yppocrisi loquencium mendacium." Ex quibus fiunth) hereses, secte, Begharditei), Beginatus, sortilegia, dominaciones et aliek) fraternitates, in quibus homi- cide sunt, qui quial) multos socios habeant pecuniosos et fortes, sub illa spe occidunt, quia socii sui cum eis conponentes pe- cuniasm), eos liberentn) pecuniis9) vel potestate?). Sunt eciam alique fraternitates, que ecclesiis nocent, testamenta1) et alia emolumentar) rectoribus ecclesiarum subtrahunts) per ipsos, licet alique sintt) ex devocione invente. Que omnino non est facile iudicare, et si wltis recipere, discessio ab Imperio per- fectau), ex quo ita distractum est et tota diev) distrahitur, quod 20 dominus Imperator non possitw) ex eo panem habere, nisi ha- beatx) de Boemia, et quoniam)) in plura regna et imperia di- visum est imperium Romanorum2) 4). Et numquid non est dis- cessio ab ecclesia facta, ex quo nullus fuit adiutor ex tot filiis ecclesie, regibus et principibus, qui a persecucione societatis, 25. quam tot aa) annis passa est, ecclesiam defendissetbb) 5) ? Ecce, discessio venit, et revelabitur Antychristus, et sic 10) Beghardite A rubr. 30 a) quam Av. b) ysolacionem Av. c) Judeorum (sic) AB. d) et Av. e) discessum Av. f) attendentibus biblia. g) spiritum Av. h) sunt Av. i) Beghardi Av. Beghardite B. k) alique Av. 1) om. B. m) pecu- niis false Av. n) liberant Av. 0) om. Av. P) potestates B. q) per t. Av. r) que seq. superflue in A, Av. et B; emolimenta Av. s) subtra- huntur Av. t) sint sint B. u) facta est Av.. v) et cottidie Av. w) posset Av. X) haberet Av. et B. y) quomodo B. z) romanum Av. bb) defensasset Av. aa) in tot Av. et B. 35 3) I. Tim. IV. 1—2. 1) Daniel. IX. 4. 2) Matth. XXIV. 15. 4) quae allusio generalis mirum iudicium contemporaneorum de imperatore Carolo IV. revelat. 5) auctor hic alludit verisimiliter irritae expeditioni imperatoris Caroli IV. in Italiam a. 1367; de qua lege v. Werunsky, l. c.
Strana 379
Quod discessio venerit, revelabitur Antichristum et instabit dies iudicii. 379 instabit dies iudicii. Quare autem absconditum est tempus deter- minatum diei iudicii et istorum, nisia) quia homines impii sunt et non intelligentb) nec intelligere volunt? Qui non recipiunt karitateme), sed credunt mendacio 1), ut sic eis veniat illa repen- tina dies 2); ypocrisis eciamd) Antychristi faciet, ut non con- gnoscature) ipse, donec reveleturf), ut preferturs) 3). 5 Capitulum quartum"). Postremo incepi attendere, quomodo esset de salute et statu christianorum. Et stans in hoc stupefactus 4), audivii) spi- ritum in me sic loquentem in corde: „Vade et dic summo ponti- 10 fici, qui adk) hoc spiritu sancto electus est, ut reducat ecclesiam in statum salutis, ut mittat angelos sive predicatores cum tuba predicacionis et voce magna5), ut tollant predicta scandala de regno dei 6) sive de ecclesia, ut quia messis, id est consumacio seculi venit, iam eradicent zizania1) 7), hereticosm) et pseudo- 15 prophetas et yppocritas1) et Beghardos et Beginas et scismati- cos, qui omnes [f. 208a] per Gog et Magog significantur 8), dete- gant°), — quip) ideo Gog et Magog dicuntur, quod idem est, quod tectum9), etr) quia absconditi sub tecto sue yppocrisis, Christum in penetralibus sive in deserto sue abscondite iniqui- 20 tatis ostendunt9), — et sic eos predicatores manifestent, eradi- cantess) velud zizania, et triticum fidelium congregent in horreum ecclesie sancte 10), et sic plenitudo gencium intret et omnis Israhel salvus fiat 11) et sic fiat unum ovile et unus pastor 12), et in tanta karitate vivant, et si non omnes, tamen multi, ut sint eis 25 11) Nota A. b) intelligunt Av. a) quia ubi (sic) Av. c) veritatis add. Av. d) et Av. e) agnoscatur Av. f) om. B. s) etc. add. B. h) Capitolum k) adhuc Av.; ab hoc B. (rubr.:) IIIIm A; om. Av. i) et audivi Av. 1) zizaniam Av.; ita et inferius A. m) id est hereticos Av. et B; et - et - et 30 1) vel de tecto add. Av. om. Av. n) om. B. 0) om. Av. P) quia B. r) om. Av. et B. s) ut e. Av. ct B. 1) Cf. II. Thess. II. 10. 2) Cf. Lucae XXI. 34. 3) Cf. II. Thess. II. 8. 4) Cf. Act. IX. 7 (stabant stupefacti, audientes quidem vocem oc.). 5) Cf. Matth. XXIV. 31. 6) Cf. Matth. XIII. 41. 7) Cf. Matth. XIII. 30. 35 8) Cf. Apoc. XX. 7. 9) Cf. Matth. XXIV. 17 et 26. 10) Cf. Matth. 12) Cf. Joan. X. I6. 11) Cf. Rom. XI. 25—26. XIII. 29—30.
Quod discessio venerit, revelabitur Antichristum et instabit dies iudicii. 379 instabit dies iudicii. Quare autem absconditum est tempus deter- minatum diei iudicii et istorum, nisia) quia homines impii sunt et non intelligentb) nec intelligere volunt? Qui non recipiunt karitateme), sed credunt mendacio 1), ut sic eis veniat illa repen- tina dies 2); ypocrisis eciamd) Antychristi faciet, ut non con- gnoscature) ipse, donec reveleturf), ut preferturs) 3). 5 Capitulum quartum"). Postremo incepi attendere, quomodo esset de salute et statu christianorum. Et stans in hoc stupefactus 4), audivii) spi- ritum in me sic loquentem in corde: „Vade et dic summo ponti- 10 fici, qui adk) hoc spiritu sancto electus est, ut reducat ecclesiam in statum salutis, ut mittat angelos sive predicatores cum tuba predicacionis et voce magna5), ut tollant predicta scandala de regno dei 6) sive de ecclesia, ut quia messis, id est consumacio seculi venit, iam eradicent zizania1) 7), hereticosm) et pseudo- 15 prophetas et yppocritas1) et Beghardos et Beginas et scismati- cos, qui omnes [f. 208a] per Gog et Magog significantur 8), dete- gant°), — quip) ideo Gog et Magog dicuntur, quod idem est, quod tectum9), etr) quia absconditi sub tecto sue yppocrisis, Christum in penetralibus sive in deserto sue abscondite iniqui- 20 tatis ostendunt9), — et sic eos predicatores manifestent, eradi- cantess) velud zizania, et triticum fidelium congregent in horreum ecclesie sancte 10), et sic plenitudo gencium intret et omnis Israhel salvus fiat 11) et sic fiat unum ovile et unus pastor 12), et in tanta karitate vivant, et si non omnes, tamen multi, ut sint eis 25 11) Nota A. b) intelligunt Av. a) quia ubi (sic) Av. c) veritatis add. Av. d) et Av. e) agnoscatur Av. f) om. B. s) etc. add. B. h) Capitolum k) adhuc Av.; ab hoc B. (rubr.:) IIIIm A; om. Av. i) et audivi Av. 1) zizaniam Av.; ita et inferius A. m) id est hereticos Av. et B; et - et - et 30 1) vel de tecto add. Av. om. Av. n) om. B. 0) om. Av. P) quia B. r) om. Av. et B. s) ut e. Av. ct B. 1) Cf. II. Thess. II. 10. 2) Cf. Lucae XXI. 34. 3) Cf. II. Thess. II. 8. 4) Cf. Act. IX. 7 (stabant stupefacti, audientes quidem vocem oc.). 5) Cf. Matth. XXIV. 31. 6) Cf. Matth. XIII. 41. 7) Cf. Matth. XIII. 30. 35 8) Cf. Apoc. XX. 7. 9) Cf. Matth. XXIV. 17 et 26. 10) Cf. Matth. 12) Cf. Joan. X. I6. 11) Cf. Rom. XI. 25—26. XIII. 29—30.
Strana 380
380 Milicii libellus de Antichristo, cap. 4. omnia communia 1), secunduma) quod tuncb) spiritus sanctus disponet. Suade igiture) summo pontifici, utd) faciat consiliume) generale in Roma, in quo omnes episcopi accipiant modum cor- rigendi suos et suorum defectus, et certas personas dent reli- giosas et seculares, mittendas adf) predicandums), quorum multi marcescunth), cum sint potentes in opere et sermone fortes 2) uti) ambiant lectulum Salomonis, omnes tenentes gladios ser- monum dei et uniuscuiusque ensis super femur suum 3), quo ak concupiscencia carnali cingantur. Hii facient passagium generale 1o aliis domi predicantibus et pungnantibus plus mori quam occi- dere, patil) pro Christo. Hii vincent bestiam vel Antichristumm) propter sanguinem agni 4) et securum accessum facient1) ad ter- ram promissionis eterne. Vix enim permagnus eorum sanguis eorum°) fusus pro Christo vel passionis labor, quod p) susti- 15 nerent, sufficit €) ad expiandar) peccata, quibus gravissime est [ob]volutus populus christianus. Si hoc factum fuerits) vel non fuerit, timeo, ne maxima, irat) dei descendat et plaga insanabilis 5), quia si hii tacuerint, lapides clamabunt 6). De quibus dicit Ezechiasu) 7): „Dabo lapides 20 pregrandes desuper irruentes et ventum procelle dissipantem, et erumperev) faciam spiritum tempestatum inw) indignacione mea“, etc.*) Mortem enim filii dei, qui rursus7) crucifigitur et ostentui habetur 8) in toto mundo, mundus se clamabit sustinere non posse et stabitz) pro eo orbis terrarum. Et demum edenti- 25 bus et bibentibus, nubentibus aa) et nuptui tradentibus 9) veniat bb) dies ire sive iudicii ita repentinece) 10), ut qui vocati iam ad penitenciam penitere contempnuntdd), tunc locum et tempus 5 a) sed false B. b) om. Av. c) ergo Av. d) ut — corrigendi add. in m. A. e) concilium Av. f) ad — in opere om. B. g) predicandum 30 in m. Av. post corr. h) om. Av. et B. i) fortes ut om. Av. k) om. Av. 1) parati false Av. m) seu antichristos add. Av. n) facient Av.; B corr.; faciunt A. 0) om. Av. p) quem Av. q) sufficeret Av. r) ex- piandum Av.; expiando corr. expiendo B. s) fuerit vel om. Av. et B. t) post corr. A in marg. u) Ezech(iel) Av. et B. v) irrumpere Av. w) om. B. x) om. Av. y) rursum Av. z) pungnabit Av. aa) nu- bentibus om. Av. bb) veniet Av. cc) repertine B. dd) contempserunt Av. 35 32 40 1) Cf. Act. IV. 32. 2) Cf. Lucae XXIV. 19 (potens in opere et ser- 5) Cf. Isaiae XIV. 6. 4) Cf. Apoc. XII. II. mone). 3) Cf. Cant. III. 7. 6) Cf. Lucae XIX. 40. 8) Hebr. VI. 6. 7) Ezech. XIII. II et 13. 1°) Cf. Lucae XXI. 34. 9) Cf. Matth. XXIV. 38.
380 Milicii libellus de Antichristo, cap. 4. omnia communia 1), secunduma) quod tuncb) spiritus sanctus disponet. Suade igiture) summo pontifici, utd) faciat consiliume) generale in Roma, in quo omnes episcopi accipiant modum cor- rigendi suos et suorum defectus, et certas personas dent reli- giosas et seculares, mittendas adf) predicandums), quorum multi marcescunth), cum sint potentes in opere et sermone fortes 2) uti) ambiant lectulum Salomonis, omnes tenentes gladios ser- monum dei et uniuscuiusque ensis super femur suum 3), quo ak concupiscencia carnali cingantur. Hii facient passagium generale 1o aliis domi predicantibus et pungnantibus plus mori quam occi- dere, patil) pro Christo. Hii vincent bestiam vel Antichristumm) propter sanguinem agni 4) et securum accessum facient1) ad ter- ram promissionis eterne. Vix enim permagnus eorum sanguis eorum°) fusus pro Christo vel passionis labor, quod p) susti- 15 nerent, sufficit €) ad expiandar) peccata, quibus gravissime est [ob]volutus populus christianus. Si hoc factum fuerits) vel non fuerit, timeo, ne maxima, irat) dei descendat et plaga insanabilis 5), quia si hii tacuerint, lapides clamabunt 6). De quibus dicit Ezechiasu) 7): „Dabo lapides 20 pregrandes desuper irruentes et ventum procelle dissipantem, et erumperev) faciam spiritum tempestatum inw) indignacione mea“, etc.*) Mortem enim filii dei, qui rursus7) crucifigitur et ostentui habetur 8) in toto mundo, mundus se clamabit sustinere non posse et stabitz) pro eo orbis terrarum. Et demum edenti- 25 bus et bibentibus, nubentibus aa) et nuptui tradentibus 9) veniat bb) dies ire sive iudicii ita repentinece) 10), ut qui vocati iam ad penitenciam penitere contempnuntdd), tunc locum et tempus 5 a) sed false B. b) om. Av. c) ergo Av. d) ut — corrigendi add. in m. A. e) concilium Av. f) ad — in opere om. B. g) predicandum 30 in m. Av. post corr. h) om. Av. et B. i) fortes ut om. Av. k) om. Av. 1) parati false Av. m) seu antichristos add. Av. n) facient Av.; B corr.; faciunt A. 0) om. Av. p) quem Av. q) sufficeret Av. r) ex- piandum Av.; expiando corr. expiendo B. s) fuerit vel om. Av. et B. t) post corr. A in marg. u) Ezech(iel) Av. et B. v) irrumpere Av. w) om. B. x) om. Av. y) rursum Av. z) pungnabit Av. aa) nu- bentibus om. Av. bb) veniet Av. cc) repertine B. dd) contempserunt Av. 35 32 40 1) Cf. Act. IV. 32. 2) Cf. Lucae XXIV. 19 (potens in opere et ser- 5) Cf. Isaiae XIV. 6. 4) Cf. Apoc. XII. II. mone). 3) Cf. Cant. III. 7. 6) Cf. Lucae XIX. 40. 8) Hebr. VI. 6. 7) Ezech. XIII. II et 13. 1°) Cf. Lucae XXI. 34. 9) Cf. Matth. XXIV. 38.
Strana 381
Salus christianorum quibus mediis procurata poterit. 381 penitencie habere non possinta), et qui iudicem nunc venturum non predicant, tunc severissimum senciant in penamb) depra- vacionise) eterne. Etd) hoc insuper attendoe) in corde, quod si dominus papa fecerit iuxta consilium, quod preferturf), ex tunc clavis David Christus aperiet sibi Apok alypsim] 1), ut eam in- telligat, quantum pertinet ad presens ecclesie tempus. Hoc offeros) sancte ecclesie, quantum possum, secrete. Probet hoc ecclesia, que est locus, in quo aurum conflatur 2). Si quid scorie hic est, eiciatur, quodquodh) aurum, suscipiatur ab illoi), qui offert, et pocius ab illo, qui dat spiritum bonum 10 petentibus se3), qui scripsit „in carcere et vinculis“4), spiritu anxiatus 5), expectansk) liberacionem Israhel 6) sivel) ecclesie sancte, ut dicat dominus papa: „Fiat“, et fiet 7). Protestatur eciamm), quod non tacuit, que fiuntn) in corde, sed ecclesie di- xit8), et paratus est tenere in ista"), quidquid dominus papa 15 sive ecclesia sanctap) mandabit 1). a) possunt Av. b) pena Av. c) dampnacionis rectius Av. B. d) om. Av. e) attendi Av. f) profertur Av. g) offerro B. h) quid- quid auri Av.; quod si (sup. lin.), quid (sup. lin.) aurum B. i) isto Av. k) et expectabat Av. 1) om. Av. m) et Av. n) habuit Av. °) materia 20 add. Av. p) sancta, etc. B; mundabit om. q) post hanc vocem sequi- tur in Av.: Coactus per sentenciam excommunicacionis et quia inquisitor urbis Rome me voluit ponere ad tormenta, hec ita scripsi invitus, quia que videntur esse temeraria secundum faciem iudicanti. 1) Cf. Apoc. III. 7. 2) Cf. Job. XXVIII. I. 3) Cf. Lucae XI. 13. 4) Cf. Hebr. XI. 36 (vincula et carceres, cf. supra p. 361.) 5) Cf. Psalm. CXLII. 4. 6) Cf. Judith XII. 8. 7) alluditur in formulam literarum curiae 8) Cf. Matth. XVIII. 17. papalis. 25
Salus christianorum quibus mediis procurata poterit. 381 penitencie habere non possinta), et qui iudicem nunc venturum non predicant, tunc severissimum senciant in penamb) depra- vacionise) eterne. Etd) hoc insuper attendoe) in corde, quod si dominus papa fecerit iuxta consilium, quod preferturf), ex tunc clavis David Christus aperiet sibi Apok alypsim] 1), ut eam in- telligat, quantum pertinet ad presens ecclesie tempus. Hoc offeros) sancte ecclesie, quantum possum, secrete. Probet hoc ecclesia, que est locus, in quo aurum conflatur 2). Si quid scorie hic est, eiciatur, quodquodh) aurum, suscipiatur ab illoi), qui offert, et pocius ab illo, qui dat spiritum bonum 10 petentibus se3), qui scripsit „in carcere et vinculis“4), spiritu anxiatus 5), expectansk) liberacionem Israhel 6) sivel) ecclesie sancte, ut dicat dominus papa: „Fiat“, et fiet 7). Protestatur eciamm), quod non tacuit, que fiuntn) in corde, sed ecclesie di- xit8), et paratus est tenere in ista"), quidquid dominus papa 15 sive ecclesia sanctap) mandabit 1). a) possunt Av. b) pena Av. c) dampnacionis rectius Av. B. d) om. Av. e) attendi Av. f) profertur Av. g) offerro B. h) quid- quid auri Av.; quod si (sup. lin.), quid (sup. lin.) aurum B. i) isto Av. k) et expectabat Av. 1) om. Av. m) et Av. n) habuit Av. °) materia 20 add. Av. p) sancta, etc. B; mundabit om. q) post hanc vocem sequi- tur in Av.: Coactus per sentenciam excommunicacionis et quia inquisitor urbis Rome me voluit ponere ad tormenta, hec ita scripsi invitus, quia que videntur esse temeraria secundum faciem iudicanti. 1) Cf. Apoc. III. 7. 2) Cf. Job. XXVIII. I. 3) Cf. Lucae XI. 13. 4) Cf. Hebr. XI. 36 (vincula et carceres, cf. supra p. 361.) 5) Cf. Psalm. CXLII. 4. 6) Cf. Judith XII. 8. 7) alluditur in formulam literarum curiae 8) Cf. Matth. XVIII. 17. papalis. 25
Strana 382
Indices. I. Index locorum. a) Loci s. scripturae. (Numeri, quibus antecedit colon [:], denotant paginas huius editionis; ex. gr. Gen. I. 2: 48 = Genesis I. 2, quaere in pag. 148, nota). Genesis I. 2: 148; 26: 193; 28: 133; 31: 71. — II. 15; 193; 17: 63. — III. 15: 7; passim: 148. — V. 1 sq.: 193; 29: 172. — VI. 4: 109. — XVIII. 20: 157; 20—21: 362. — XIX. 1 sq. et 30 sq.: 229; 4: 28; passim: 338. XXII. 1—18: 353. — XXV: 193. — XXIX: 193; passim: 155. — XXX: 193. — XXXV. 11—12: 335. — XLIX. 5—6: 334; 17: 334. Exodus I. 5—7: 123; 8: 123, 125, 126, 143; 9: 127; 10: 127; 11: 123, 127, 130; 14: 130. — II. 5: 359. — V. 15—16: 121. — XVI: 67. — XX. 5: 36; 22: 130. Numeri XII. 8: 352. — XXV. 1 sq.: 229. — XXVII. 16: 139. Deuteronomium XVIII. 22: 190. — XXIII. 29: 43. — XXXII. 5: 366; 11: 359; 12: 214; 15: 25, 76; 15—16: 125; 16: 126; 17—19: 126; 20: 126, 161; 33: 161, 165, 336. — XXXIV. 3: 15. Judicum VI. passim: 17. — VII. 13: 17. — XV. 4: 73. — XVI. sq.: 229. I. Regum V. 1 sq.: 218. II. Regum VII. 12—16: 335. — XI. 1 sq.: 229. — XIV. 14: 194. — XV. 12: 128. — XVI. 23: 128. — XXI. I sq.: 229. III. Regum III. 20: 98. — XI. 1 sq.: 229. — XII. 28: 151. — XXII. 19—21: 231; 21: 231; 22: 231. IV. Regum II: 355. — IX. 33: 208; passim: 90. II. Paralipomenon XV. 16: 162, 163, 345. Judith XIV. 5: 227. Job I. 6: 227. — II. 4: 198. — III. 16: 364; 25: 107. — XXI. 12—13: 102; 13: 166. — XXIV. 20: 219. — XXVI. 13: 228. — XXXI. 28: 349. —
Indices. I. Index locorum. a) Loci s. scripturae. (Numeri, quibus antecedit colon [:], denotant paginas huius editionis; ex. gr. Gen. I. 2: 48 = Genesis I. 2, quaere in pag. 148, nota). Genesis I. 2: 148; 26: 193; 28: 133; 31: 71. — II. 15; 193; 17: 63. — III. 15: 7; passim: 148. — V. 1 sq.: 193; 29: 172. — VI. 4: 109. — XVIII. 20: 157; 20—21: 362. — XIX. 1 sq. et 30 sq.: 229; 4: 28; passim: 338. XXII. 1—18: 353. — XXV: 193. — XXIX: 193; passim: 155. — XXX: 193. — XXXV. 11—12: 335. — XLIX. 5—6: 334; 17: 334. Exodus I. 5—7: 123; 8: 123, 125, 126, 143; 9: 127; 10: 127; 11: 123, 127, 130; 14: 130. — II. 5: 359. — V. 15—16: 121. — XVI: 67. — XX. 5: 36; 22: 130. Numeri XII. 8: 352. — XXV. 1 sq.: 229. — XXVII. 16: 139. Deuteronomium XVIII. 22: 190. — XXIII. 29: 43. — XXXII. 5: 366; 11: 359; 12: 214; 15: 25, 76; 15—16: 125; 16: 126; 17—19: 126; 20: 126, 161; 33: 161, 165, 336. — XXXIV. 3: 15. Judicum VI. passim: 17. — VII. 13: 17. — XV. 4: 73. — XVI. sq.: 229. I. Regum V. 1 sq.: 218. II. Regum VII. 12—16: 335. — XI. 1 sq.: 229. — XIV. 14: 194. — XV. 12: 128. — XVI. 23: 128. — XXI. I sq.: 229. III. Regum III. 20: 98. — XI. 1 sq.: 229. — XII. 28: 151. — XXII. 19—21: 231; 21: 231; 22: 231. IV. Regum II: 355. — IX. 33: 208; passim: 90. II. Paralipomenon XV. 16: 162, 163, 345. Judith XIV. 5: 227. Job I. 6: 227. — II. 4: 198. — III. 16: 364; 25: 107. — XXI. 12—13: 102; 13: 166. — XXIV. 20: 219. — XXVI. 13: 228. — XXXI. 28: 349. —
Strana 383
Index locorum. 383 XXXV. 14: 103. — XL. 10: 16; 11: 162; 12: 121; 15—17: 102; 16: 16, 89; 16—17: 44; 18: 9, 82; 25: 15, 45, 352; passim: 361. — XLI. 1 sq.: 113; 4: 108; 4—5: 108, 111, 114; 5 et 24: 112; 6: 15, 69, 89, 98, 176, 177; 6—7: 160, 161, 218; 6—8: 44, 70, 116; 9 sq.: 76; 21—22: 85; 23: 86, 118; 24: 86; 25: 85, 86, 88, 90, 209. Psalmorum I. 19: 116. — VII. 15: 24. — IX. 15: 108. — X. 13: 126. — XI. 2: 210, 339; 9: 98, 193. — XIII. 3: 193; 4: 109. — XIV. 4: 101. — XVI. 14: 24, 76. — XIX. 8: 112. — XXI. 15: 350; 22: 106. — XXIII. 4: 225. — XXV. 8: 174. — XXVI. 2: 106. — XXX. 13: 125, 339. — XXXI. 9: 135. — XXXVII. 17: 135, 142; 20: 142. — XXXVIII. 6: 64. — XLII. 6: 109. — XLIV. 15: 251. — XLV. 2—3: 108. — XLVIII. 13: 115; 15: 166; 19: 203; 21: 71. — L. 6: 116. — LI. 3: 177, 227; 4—6: 177. — LII. 5: 92; 6: 165. — LIV. 13: 88; 13—15: 163. — LVI. 5: 105. — LVII. 5—6: 161; 7: 114. — LXI. 4: 202. — LXIII. 6: 17. — LXVII. 7 72. — LXVIII. 6: 106; 13: 106; 20: 106; 27: 186, 364. — LXXII. 7 24, 96, 104; 9: 250. — LXXIII. 12: 214; 23: 24, 78, 134. — LXXVII. 57: 165; 60: 208. — LXXXI. 1: 4; 6: 28, 34; 6—7: 4. — LXXXIII. 1I: 101, 359. — LXXXIV. 9: 72; 12: 116. — LXXXVIII. 23: 365. — XCI. 7: 125; 15: 353; 15—16: 15. — XCIII. 12: 131. — CIII. 19—21: 351; 20: 339. — CVI. 10: 76. — CVIII. 4: 75. — CXIII. 3: 335. — CXVIII.: 4: 144; 85: 131; 138: 144. — CXIX. 7: 73. — CXX. 4: 196. — CXXXI. 14: 357. — CXXXVI. 9: 21. — CXXXVII. 7: 357. — CXXXVIII. 11—12 347. — CXL. 4: 3, 206. — CXLII. 10: 135. Proverbiorum I. 22: 82, 101; 24—26: 79. — I1. 10—15: 179; 16: 165; 16—18: 179; 17—18: 161, 165, 176, 181, 208; 19: 165, 213. — III. 27; 238; 32: 67, 87. — V. 22: 91. — 4—5: 179; 5: 180; 19: 180. — IX. 1 sq.: 98; 1. 2. 3: 180; 4: 88; 8: 117; 13: 108, 118; 13 sq.: 180; 13—14: 176; 13—17: 99—102; 18: 102. — X. 2: 117; 31: 29. — XII. 2: 358. — XIV. 7: 117. — XVI. 1—3: 139; 25: 79, 118, 128. — XX. 14: 188. — XXIII. 20: 106; 27: 148, 161. — XXVII. 12: 82. — XXX. 14: 111; 16: 147, 161. Ecclesiastes I. 15: 193, 218. — VII. 14: 117. — IX. 1: 158. Canticorum I. 6: 25, 68. — IV. 4: 245. — VI. 9: 111. — VII. 1—2: 25. Sapientiae I. 1—2: 87; 7: 356. — II. 12: 201; 15: 75; 24: 20, 73. — III. 15: 251. — V. 18. 19: 361; 19: 117. — VI. 8: 251; 26: 249. — X. 10: 135. — XI. 21: 193, 363. — XIII. 1: 64. — XVIII. 14; 339; 14—15: 336; 15: 45, 347. Ecclesiasticus II. 14: 238. — III. 8: 190. — IV. 7: 202; 35: 114, 201. — V. 11: 149; 13: 238. — VII. 6: 164. — X. 2: 154, 218. — XIII. 20: 69. — XVIII. 3: 360. — XIX. 1: 95. — XXI. 10: 24, 73, 176, 218; 29: 108. — XXIV. 24: 140. — XXVI. 22: 249. — XXXIII. 3: 48. — XXXVII. 1: 182; 1 -2: 182; 3—5: 182. — XLV. 19: 93. — XLVIII. 1: 357. Isaias I. 2: 186, 195; 2—4: 166; 4: 186; 5: 187; 5—6: 74, 166, 351; 9: 362; 21: 209. — III. 1: 99; 4: 99, 165; 9: 33. — V. 4: 80, 166, 336; 13: 165; 20: 24, 104, 154, 214. — VI. 9—10: 80, 158; 10: 25, 166, 336. — VII. 14—15: 335. — IX. 17: 464. — XIII. 12: 164; 14: 69. — XIV. 14: 29.— XVIII. 2: 357. — XIX. 9: 127; 14: 92; 20: 66. — XXVI. 13: 133. —
Index locorum. 383 XXXV. 14: 103. — XL. 10: 16; 11: 162; 12: 121; 15—17: 102; 16: 16, 89; 16—17: 44; 18: 9, 82; 25: 15, 45, 352; passim: 361. — XLI. 1 sq.: 113; 4: 108; 4—5: 108, 111, 114; 5 et 24: 112; 6: 15, 69, 89, 98, 176, 177; 6—7: 160, 161, 218; 6—8: 44, 70, 116; 9 sq.: 76; 21—22: 85; 23: 86, 118; 24: 86; 25: 85, 86, 88, 90, 209. Psalmorum I. 19: 116. — VII. 15: 24. — IX. 15: 108. — X. 13: 126. — XI. 2: 210, 339; 9: 98, 193. — XIII. 3: 193; 4: 109. — XIV. 4: 101. — XVI. 14: 24, 76. — XIX. 8: 112. — XXI. 15: 350; 22: 106. — XXIII. 4: 225. — XXV. 8: 174. — XXVI. 2: 106. — XXX. 13: 125, 339. — XXXI. 9: 135. — XXXVII. 17: 135, 142; 20: 142. — XXXVIII. 6: 64. — XLII. 6: 109. — XLIV. 15: 251. — XLV. 2—3: 108. — XLVIII. 13: 115; 15: 166; 19: 203; 21: 71. — L. 6: 116. — LI. 3: 177, 227; 4—6: 177. — LII. 5: 92; 6: 165. — LIV. 13: 88; 13—15: 163. — LVI. 5: 105. — LVII. 5—6: 161; 7: 114. — LXI. 4: 202. — LXIII. 6: 17. — LXVII. 7 72. — LXVIII. 6: 106; 13: 106; 20: 106; 27: 186, 364. — LXXII. 7 24, 96, 104; 9: 250. — LXXIII. 12: 214; 23: 24, 78, 134. — LXXVII. 57: 165; 60: 208. — LXXXI. 1: 4; 6: 28, 34; 6—7: 4. — LXXXIII. 1I: 101, 359. — LXXXIV. 9: 72; 12: 116. — LXXXVIII. 23: 365. — XCI. 7: 125; 15: 353; 15—16: 15. — XCIII. 12: 131. — CIII. 19—21: 351; 20: 339. — CVI. 10: 76. — CVIII. 4: 75. — CXIII. 3: 335. — CXVIII.: 4: 144; 85: 131; 138: 144. — CXIX. 7: 73. — CXX. 4: 196. — CXXXI. 14: 357. — CXXXVI. 9: 21. — CXXXVII. 7: 357. — CXXXVIII. 11—12 347. — CXL. 4: 3, 206. — CXLII. 10: 135. Proverbiorum I. 22: 82, 101; 24—26: 79. — I1. 10—15: 179; 16: 165; 16—18: 179; 17—18: 161, 165, 176, 181, 208; 19: 165, 213. — III. 27; 238; 32: 67, 87. — V. 22: 91. — 4—5: 179; 5: 180; 19: 180. — IX. 1 sq.: 98; 1. 2. 3: 180; 4: 88; 8: 117; 13: 108, 118; 13 sq.: 180; 13—14: 176; 13—17: 99—102; 18: 102. — X. 2: 117; 31: 29. — XII. 2: 358. — XIV. 7: 117. — XVI. 1—3: 139; 25: 79, 118, 128. — XX. 14: 188. — XXIII. 20: 106; 27: 148, 161. — XXVII. 12: 82. — XXX. 14: 111; 16: 147, 161. Ecclesiastes I. 15: 193, 218. — VII. 14: 117. — IX. 1: 158. Canticorum I. 6: 25, 68. — IV. 4: 245. — VI. 9: 111. — VII. 1—2: 25. Sapientiae I. 1—2: 87; 7: 356. — II. 12: 201; 15: 75; 24: 20, 73. — III. 15: 251. — V. 18. 19: 361; 19: 117. — VI. 8: 251; 26: 249. — X. 10: 135. — XI. 21: 193, 363. — XIII. 1: 64. — XVIII. 14; 339; 14—15: 336; 15: 45, 347. Ecclesiasticus II. 14: 238. — III. 8: 190. — IV. 7: 202; 35: 114, 201. — V. 11: 149; 13: 238. — VII. 6: 164. — X. 2: 154, 218. — XIII. 20: 69. — XVIII. 3: 360. — XIX. 1: 95. — XXI. 10: 24, 73, 176, 218; 29: 108. — XXIV. 24: 140. — XXVI. 22: 249. — XXXIII. 3: 48. — XXXVII. 1: 182; 1 -2: 182; 3—5: 182. — XLV. 19: 93. — XLVIII. 1: 357. Isaias I. 2: 186, 195; 2—4: 166; 4: 186; 5: 187; 5—6: 74, 166, 351; 9: 362; 21: 209. — III. 1: 99; 4: 99, 165; 9: 33. — V. 4: 80, 166, 336; 13: 165; 20: 24, 104, 154, 214. — VI. 9—10: 80, 158; 10: 25, 166, 336. — VII. 14—15: 335. — IX. 17: 464. — XIII. 12: 164; 14: 69. — XIV. 14: 29.— XVIII. 2: 357. — XIX. 9: 127; 14: 92; 20: 66. — XXVI. 13: 133. —
Strana 384
384 Index locorum. XXVII. 1: 14, 91. — XXVIII. 1: 88; 3: 88, 91; 5—6: 92; 7: 92; 7—8: 94, 8: 52, 100; 9: 88; 10: 48, 354; 12—14: 81; 16: 16, 353; 19: 135. — XXIX. 13: 128. 143, 340; 13—14: 115; 15: 128; 21: 128, 129. — XXX. 1: 128; 19—20: 132; 20—21: 132. — XXXII. 8: 105. — XXXIII. 11—13: 82; 14: 82. — XXXIV. 13—16: 170. — XXXV. 7: 89. — XXXVIII. 17: 77, 171, 362. — XL. 17: 228; 30: 83. — XLII. 8: 191. — XLVIII. 17: 131, 333; 22: 73. — LIII. 3: 346. — LVII. 1: 365. — LIX. 14: 42, 149; 15: 188; 16: 164. — LX. 2: 237. — LXV. 20: 82, 101. — LXVI. 1—2: 174; 2: 88; 3: 174. Jeremias II. 20: 209; 21: 21. — III. 3: 33, 209. — IV. 22: 100, 101. — V. 28: 76. — VII. 4: 103. — IX. 4: 149. — X. 19: 336. — XI. 19: 113. — XV. 9: 361. — XVII. 9: 148, 158; 15: 354. — XXIII. 28: 225. — L. 14: 362. — LI. 7: 92; 34: 110. Threnorum (Baruch) I. 13: 208; 20: 77. — III. 23: 339. IV. 1: 31; 16: 343. Ezechiel I. 24: 169. — II. 6: 160. — III. 8: 151. — IV. 6: 13. — VI. 13: 43. VIII. 3: 214, 218; 3—5: 211; 6: 215; 10—12: 219; 10—13: 211. — IX. 4: 151. — XIII. 2—3: 118; 3: 119; 5: 36, 42, 119, 164; 10: 119, 127, 140; 10. 10: 339. — XVI. 3: 20; 30 sq.: 99, 209. — XVII. 3: 24; 3. 7: 69. — XXIII. 10: 249; 11: 345: 17—18: 209; 18: 209; 28—30: 213; 31—32: 149; passim: 181. — XXXIII. 31: 175. — XXXIV: 355. — XXXVII. 2 sq.: 77; 1—6: 355; 4: 15, 16. — XLVII. 1 sq.: 16; 2—9: 353. Daniel II. 28: 87. — VII. 25: 42. — IX. 25—26: 335; 27: 162. — XI. 31: 109, 212, 216; 32: 219, 237. — XII. 7: 75; 10: 51, 55, 78, 110; 11: 168; 11—12: 13. — XIII. 56: 196. — XIV. 22: 361. Oseas II. 20: 179. — IV. 2: 185, 339; 9: 154; 10: 218; 18: 92. — VIII. 1: 54. Amos V. 13: 76. Jonas I: 107. — II. 3—11: 107; 4: 108; 10: 108. — III. 1 sq.: 107. Micheas II. 8: 66; 11: 341; 11—12: 341. — V. 2: 325. — VII. 4: 27; 5: 149. Habacuc I. 16: 9. — II. 3: 353. — III. 3: 96; 8: 105; 13: 220, 230. Nahum III. 5: 345. Malachias II. 7: 114. — IV. 2: 344; 6: 15. II. Machabaeorum IV. 14—16: 89. Matthaei III. 9: 191, 356; 11: 352; 15: 350. — IV. 9: 104. — V. 13: 108, 119, 195; 13—14: 43; 14: 25, 362; 15: 250; 18: 354. — VI. 1: 158; 5: 50; 1I: 110; 23: 24, 195. — VII. 13: 48, 101, 180; 15: 102, 118, 180, 231, 237; 17: 29, 30; 22: 41, 47, 100, 171, 182; 22—23: 17. — VIII. 20: 47; 22: 64. — IX. 13: 118, 136. — X. 16: 131. — XI. 25: 83, 90; 29: 113, 349; 30: 120. — XII. 20: 165; 33—34: 238; 34: 235; 39: 194, 367; 43: 227; 43—45: 123, 216; 45: 170, 228, 232, 366. — XIII. 11: 83; 21: 77; 22: 88; 27: 21; 30: 347; 31: 354; 33: 354; 39: 354; 41: 14, 15, 20; 52: 363. — XV. 3: 136; 7—8: 217; 8: 99, 171; 9: 143, 217; 13—14: 146; 14: 92, 128, 158, 165, 195, 367. — XVI. 17: 83; 18: 108; 24: 172. — XVII. 11: 355; 16: 182. — XVIII. 15: 22; 17: 22; 18: 22; 20: 74. — XIX. 24: 90; 26: 213; 27: 360. — XX. 25—26: 45. — XXI. 28—30: 3. — XXIII. 1—2: 132; 2: 100; 3: 142; 3—4: 132, 141; 4: 113, 118, 222; 5—7: 88; 6—7: 101; 23: 118, 142; 23—24: 114; 27: 118; 29: 172, 184,
384 Index locorum. XXVII. 1: 14, 91. — XXVIII. 1: 88; 3: 88, 91; 5—6: 92; 7: 92; 7—8: 94, 8: 52, 100; 9: 88; 10: 48, 354; 12—14: 81; 16: 16, 353; 19: 135. — XXIX. 13: 128. 143, 340; 13—14: 115; 15: 128; 21: 128, 129. — XXX. 1: 128; 19—20: 132; 20—21: 132. — XXXII. 8: 105. — XXXIII. 11—13: 82; 14: 82. — XXXIV. 13—16: 170. — XXXV. 7: 89. — XXXVIII. 17: 77, 171, 362. — XL. 17: 228; 30: 83. — XLII. 8: 191. — XLVIII. 17: 131, 333; 22: 73. — LIII. 3: 346. — LVII. 1: 365. — LIX. 14: 42, 149; 15: 188; 16: 164. — LX. 2: 237. — LXV. 20: 82, 101. — LXVI. 1—2: 174; 2: 88; 3: 174. Jeremias II. 20: 209; 21: 21. — III. 3: 33, 209. — IV. 22: 100, 101. — V. 28: 76. — VII. 4: 103. — IX. 4: 149. — X. 19: 336. — XI. 19: 113. — XV. 9: 361. — XVII. 9: 148, 158; 15: 354. — XXIII. 28: 225. — L. 14: 362. — LI. 7: 92; 34: 110. Threnorum (Baruch) I. 13: 208; 20: 77. — III. 23: 339. IV. 1: 31; 16: 343. Ezechiel I. 24: 169. — II. 6: 160. — III. 8: 151. — IV. 6: 13. — VI. 13: 43. VIII. 3: 214, 218; 3—5: 211; 6: 215; 10—12: 219; 10—13: 211. — IX. 4: 151. — XIII. 2—3: 118; 3: 119; 5: 36, 42, 119, 164; 10: 119, 127, 140; 10. 10: 339. — XVI. 3: 20; 30 sq.: 99, 209. — XVII. 3: 24; 3. 7: 69. — XXIII. 10: 249; 11: 345: 17—18: 209; 18: 209; 28—30: 213; 31—32: 149; passim: 181. — XXXIII. 31: 175. — XXXIV: 355. — XXXVII. 2 sq.: 77; 1—6: 355; 4: 15, 16. — XLVII. 1 sq.: 16; 2—9: 353. Daniel II. 28: 87. — VII. 25: 42. — IX. 25—26: 335; 27: 162. — XI. 31: 109, 212, 216; 32: 219, 237. — XII. 7: 75; 10: 51, 55, 78, 110; 11: 168; 11—12: 13. — XIII. 56: 196. — XIV. 22: 361. Oseas II. 20: 179. — IV. 2: 185, 339; 9: 154; 10: 218; 18: 92. — VIII. 1: 54. Amos V. 13: 76. Jonas I: 107. — II. 3—11: 107; 4: 108; 10: 108. — III. 1 sq.: 107. Micheas II. 8: 66; 11: 341; 11—12: 341. — V. 2: 325. — VII. 4: 27; 5: 149. Habacuc I. 16: 9. — II. 3: 353. — III. 3: 96; 8: 105; 13: 220, 230. Nahum III. 5: 345. Malachias II. 7: 114. — IV. 2: 344; 6: 15. II. Machabaeorum IV. 14—16: 89. Matthaei III. 9: 191, 356; 11: 352; 15: 350. — IV. 9: 104. — V. 13: 108, 119, 195; 13—14: 43; 14: 25, 362; 15: 250; 18: 354. — VI. 1: 158; 5: 50; 1I: 110; 23: 24, 195. — VII. 13: 48, 101, 180; 15: 102, 118, 180, 231, 237; 17: 29, 30; 22: 41, 47, 100, 171, 182; 22—23: 17. — VIII. 20: 47; 22: 64. — IX. 13: 118, 136. — X. 16: 131. — XI. 25: 83, 90; 29: 113, 349; 30: 120. — XII. 20: 165; 33—34: 238; 34: 235; 39: 194, 367; 43: 227; 43—45: 123, 216; 45: 170, 228, 232, 366. — XIII. 11: 83; 21: 77; 22: 88; 27: 21; 30: 347; 31: 354; 33: 354; 39: 354; 41: 14, 15, 20; 52: 363. — XV. 3: 136; 7—8: 217; 8: 99, 171; 9: 143, 217; 13—14: 146; 14: 92, 128, 158, 165, 195, 367. — XVI. 17: 83; 18: 108; 24: 172. — XVII. 11: 355; 16: 182. — XVIII. 15: 22; 17: 22; 18: 22; 20: 74. — XIX. 24: 90; 26: 213; 27: 360. — XX. 25—26: 45. — XXI. 28—30: 3. — XXIII. 1—2: 132; 2: 100; 3: 142; 3—4: 132, 141; 4: 113, 118, 222; 5—7: 88; 6—7: 101; 23: 118, 142; 23—24: 114; 27: 118; 29: 172, 184,
Strana 385
Index locorum. 385 187, 188, 192, 366; 29—30: 364; 29—37: 184; 30: 188; 31: 187, 366; 32: 366; 32. 35: 32; 33: 193; 34: 184; 34—35: 365; 36—37: 210; 37: 359; 38—39: 210. — XXIV. 4: 237; 4—5: 220, 231; 5: 348; 9—12. 15: 220; 10: 77; 10—12: 348; 12: 20, 33, 103, 162, 181, 210, 350; 14: 353: 15: 25, 212, 214, 339, 345, 365; 19: 81; 20—22: 80; 21. 24: 6; 22: 98, 151, 155, 167; 23: 56, 58, 59, 60; 23—24: 220; 24: 8, 18, 25, 34, 36, 77, 80, 94, 97, 98, 150, 168, 231, 346, 348; 27: 59; 28: 12, 51, 54, 55, 68, 69, 72, 77, 81, 219; 31: 77; 34: 194; 37—42: 78; 42: 80; 43: 12; 48: 103. — XXV. 1 sq.: 8, 99, 344, 352; 5: 103, 123, 339, 354; 40: 186. — XXVI. 42: 12; 55: 189. — XXXIII. 13: 111. Marci IX. 11: 77. — XIII. 20: 77: 21: 25, 56. — XIV. 22: 110. Lucae I. 11 sq.: 337; 17: 337, 355, 365; 68: 337. — III. 7: 195. — VI. 1 sq.: 136; 36: 349; 46: 68, 99. — VII. 26: 337; 30: 360. — VIII. 10: 87. — X. 13: 358; 18: 170; 42: 143. — XI. 21: 229; 21. 22: 7; 23: 74; 24: 250: 26: 212; 52: 111.— XII. 1: 12, 51, 160; 42: 168; 42. 45: 168. —45: 168; XIII. 26: 119, 171; 27: 41, 171, 340. — XIV. 16 sq.: 168; 27: 164. — XVI. 1 sq.: 84; 29: 356; 31: 356. — XVII. 10: 121; 22: 211; 30: 77. — XVIII. 8: 149, 210; 20: 204. — XIX. 12: 7. — XXI. 8: 56, 220; 28: 54, 77, 103; 32: 78; 34—36: 78, 94. — XXII. 17: 110; 25: 108, 114; 52: 91, 364; 53: 189. — XXIII. 4: 364. — XXIV. 19: 356; 49: 172. Johannis I. 8: 191; 9: 192; 17: 163; 19: 14; 29: 337. — III. 6: 64; 18: 228; 20—21: 23. — IV. 21. 23: 59; 24: 39; 48: 366. — V. 16: 28; 25: 45; 43: 46. — VI. 45: 55, 132; 64: 59. — VII. 18: 93; 24: 365; 35: 176. — VIII. 12: 23; 23: 193; 31—32: 131; 33 sq.: 171; 42: 93; 44: 2, 20, 170, 171, 187, 227. — IX. 39: 335; 40: 335; 41: 336. — X. I: 98. — XI. 52: 72. — XII. 19: 198; 31: 123, 227; 42: 364. — XIII. 34: 72; 35: 234. — XIV. 6: 34; 16—17: 64, 131; 17. 26: 159; 30: 232. — XV. 12: 140; 18—20: 232; 19: 63; 25: 75. — XVI. 2: 181; 7: 159; 13: 55. — XVII. 9: 64; 14: 232; 16: 63; 22: 72. — XVIII. 6: 13. — XX. 22—23: 64. — XXI. 15—17: 163, 164. Actuum apostolorum l. 4: 164; 7: 168, 353; 20: 219. — III. 6: 341. — IV. 32: 31, 35, 73, 74, 184. — V. 1 sq.: 21, 49. — VII. 21: 359. — VIII. 9 sq.: 341. — X: 21; 34: 58; 35: 58. — XII. 17: 123. — XIII: 21. — XV. 9: 228; 10: 120. — XIX. 26—27: 204. — XX. 28: 221; 29: 222; 29—30: 222; 30: 222. Ad Romanos I. 18: 165; 21: 18, 41, 42; 21—22: 42; 21—23: 336, 339; 28— 32: 340. — II. 1: 79; 3: 79; 21—22: 79; passim: 134. — III. 3: 356; 11: 42; 12: 165; 15: 182. — VI. 23: 166. — VIII. 9: 55, 73, 153; I1: 136; 17: 133; 28: 142, 190, 230. — IX. 28: 140; 29: 362. X. 2—3: 115. — XI. 4: 59, 76, 211; 25: 339: 33: 130. — XII. 2: 159; 3: 168, 334; 4—5: 55; 15: 205. — XIII. 1: 333; 8—10: 140; 10: 133; 12: 337. — XIV. 5: 125, 364. — XVI. 20: 352. — XVIII. 8. 10: 140. I. Ad Corinthios I. 5: 363; 11—13: 157; 12: 35; 13: 60; 17: 124, 175; 17— 18: 124; 17—20: 41; 24: 29, 140, 214, 225, 344. — II. 6: 90; 10—11: 138; 12: 64, 153, 226; 12—14: 159; 14: 64; 15: 64;— III. 1: 101; 2—4: 60; 3—4: 192; 6: 362; 18: 90. — IV. 13: 47. — V. 6: 152, 195; 7: 109 9—10: 178; 9—11: 22; 12: 182, 228; 12—13: 23, 178. — VI. 3: 134. — KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 25
Index locorum. 385 187, 188, 192, 366; 29—30: 364; 29—37: 184; 30: 188; 31: 187, 366; 32: 366; 32. 35: 32; 33: 193; 34: 184; 34—35: 365; 36—37: 210; 37: 359; 38—39: 210. — XXIV. 4: 237; 4—5: 220, 231; 5: 348; 9—12. 15: 220; 10: 77; 10—12: 348; 12: 20, 33, 103, 162, 181, 210, 350; 14: 353: 15: 25, 212, 214, 339, 345, 365; 19: 81; 20—22: 80; 21. 24: 6; 22: 98, 151, 155, 167; 23: 56, 58, 59, 60; 23—24: 220; 24: 8, 18, 25, 34, 36, 77, 80, 94, 97, 98, 150, 168, 231, 346, 348; 27: 59; 28: 12, 51, 54, 55, 68, 69, 72, 77, 81, 219; 31: 77; 34: 194; 37—42: 78; 42: 80; 43: 12; 48: 103. — XXV. 1 sq.: 8, 99, 344, 352; 5: 103, 123, 339, 354; 40: 186. — XXVI. 42: 12; 55: 189. — XXXIII. 13: 111. Marci IX. 11: 77. — XIII. 20: 77: 21: 25, 56. — XIV. 22: 110. Lucae I. 11 sq.: 337; 17: 337, 355, 365; 68: 337. — III. 7: 195. — VI. 1 sq.: 136; 36: 349; 46: 68, 99. — VII. 26: 337; 30: 360. — VIII. 10: 87. — X. 13: 358; 18: 170; 42: 143. — XI. 21: 229; 21. 22: 7; 23: 74; 24: 250: 26: 212; 52: 111.— XII. 1: 12, 51, 160; 42: 168; 42. 45: 168. —45: 168; XIII. 26: 119, 171; 27: 41, 171, 340. — XIV. 16 sq.: 168; 27: 164. — XVI. 1 sq.: 84; 29: 356; 31: 356. — XVII. 10: 121; 22: 211; 30: 77. — XVIII. 8: 149, 210; 20: 204. — XIX. 12: 7. — XXI. 8: 56, 220; 28: 54, 77, 103; 32: 78; 34—36: 78, 94. — XXII. 17: 110; 25: 108, 114; 52: 91, 364; 53: 189. — XXIII. 4: 364. — XXIV. 19: 356; 49: 172. Johannis I. 8: 191; 9: 192; 17: 163; 19: 14; 29: 337. — III. 6: 64; 18: 228; 20—21: 23. — IV. 21. 23: 59; 24: 39; 48: 366. — V. 16: 28; 25: 45; 43: 46. — VI. 45: 55, 132; 64: 59. — VII. 18: 93; 24: 365; 35: 176. — VIII. 12: 23; 23: 193; 31—32: 131; 33 sq.: 171; 42: 93; 44: 2, 20, 170, 171, 187, 227. — IX. 39: 335; 40: 335; 41: 336. — X. I: 98. — XI. 52: 72. — XII. 19: 198; 31: 123, 227; 42: 364. — XIII. 34: 72; 35: 234. — XIV. 6: 34; 16—17: 64, 131; 17. 26: 159; 30: 232. — XV. 12: 140; 18—20: 232; 19: 63; 25: 75. — XVI. 2: 181; 7: 159; 13: 55. — XVII. 9: 64; 14: 232; 16: 63; 22: 72. — XVIII. 6: 13. — XX. 22—23: 64. — XXI. 15—17: 163, 164. Actuum apostolorum l. 4: 164; 7: 168, 353; 20: 219. — III. 6: 341. — IV. 32: 31, 35, 73, 74, 184. — V. 1 sq.: 21, 49. — VII. 21: 359. — VIII. 9 sq.: 341. — X: 21; 34: 58; 35: 58. — XII. 17: 123. — XIII: 21. — XV. 9: 228; 10: 120. — XIX. 26—27: 204. — XX. 28: 221; 29: 222; 29—30: 222; 30: 222. Ad Romanos I. 18: 165; 21: 18, 41, 42; 21—22: 42; 21—23: 336, 339; 28— 32: 340. — II. 1: 79; 3: 79; 21—22: 79; passim: 134. — III. 3: 356; 11: 42; 12: 165; 15: 182. — VI. 23: 166. — VIII. 9: 55, 73, 153; I1: 136; 17: 133; 28: 142, 190, 230. — IX. 28: 140; 29: 362. X. 2—3: 115. — XI. 4: 59, 76, 211; 25: 339: 33: 130. — XII. 2: 159; 3: 168, 334; 4—5: 55; 15: 205. — XIII. 1: 333; 8—10: 140; 10: 133; 12: 337. — XIV. 5: 125, 364. — XVI. 20: 352. — XVIII. 8. 10: 140. I. Ad Corinthios I. 5: 363; 11—13: 157; 12: 35; 13: 60; 17: 124, 175; 17— 18: 124; 17—20: 41; 24: 29, 140, 214, 225, 344. — II. 6: 90; 10—11: 138; 12: 64, 153, 226; 12—14: 159; 14: 64; 15: 64;— III. 1: 101; 2—4: 60; 3—4: 192; 6: 362; 18: 90. — IV. 13: 47. — V. 6: 152, 195; 7: 109 9—10: 178; 9—11: 22; 12: 182, 228; 12—13: 23, 178. — VI. 3: 134. — KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 25
Strana 386
386 Index locorum. VII. 8: 144; 10: 144; 25—26: 145; 80: 145. — VIII. 1: 89, 90; 2: 100. — XI. 3: 22; 28: 110. — XII. 3: 238; 4: 64; 7: 333; 9. 10: 58; 10: 367; 12 sq.: 55, 70. — XIII. 1: 99, 171; 7: 73; 9: 249. — XV. 8: 364; 45: 343. II. Ad Corinthios I. 12: 357. — II. 10—11: 122; 11: 39, 84, 131, 145, 230. — III. 17: 137; 18: 230. — IV. 4: 4, 232; 6: 100. — V. 6: 210. — VI. 14 — 15: 215. — VII. 1: 104; 17: 104. — IX. 14: 124. — X. 4: 112; 17: 174, 191. — XI. 13—15: 220. — XII. 15: 359. — XIII. 5: 139; 10: 110. Ad Galatas IV. 4: 337. — V. 13: 137; 15: 106; 18: 131; 22—23: 136; 23: 136; 25: 63. Ad Ephesios VI. 3: 69, 73; 6: 139, 333. — V. 3: 96; 5: 126; 11: 116, 205; 27: 343. — VI. I: 349; 12: 226, 232; 14: 117. Ad Philippenses I. 17: 74. — II. 1: 358, 360; 3: 73; 15: 366; 21: 15, 100.— III. 8: 154; 17: 126; 17—19: 220; 18: 126; 18—19: 238; 19: 104, 126, 172. — IV. 12: 208. Ad Colossenses II. 9: 215; 16—18: 137; 18: 87, 137, 196; 18—23: 220; 19: 70, 137; 19—20: 137; 21—22: 137; 23: 138. — IV. 3: 208. I. Ad Thessalonicenses IV. 4: 139. II. Ad Thessalonicenses II. 3: 4, 30, 94, 131, 209, 233; 4: 4, 5, 28, 31, 34, 35, 46, 50, 86; 7: 14, 126, 231; 8: 14, 352; 8—11: 15; 8—12: 340; 9: 11, 17, 230; 9—10: 216, 367; 9—11: 80; 10: 216, 218; 10—11: 18, 20, 41. I. Ad Timotheum 1.9—10: 133. — IV. 1: 11, 221, 348; 1—2: 159, 348; 1—3: 347; 3: 348; 4: 232; 8: 59, 137, 191. — V. 8: 349; 12: 162, 179. — Vl. 15: 134. II. Ad Timotheum II. 19: 150. — III. 1: 147; 1—9: 221; 2: 338; 2—5: 148; 5: 16, 118, 124, 130, 172; 8: 176, 218, 228, 340; 9: 218; 13: 78, 135. IV. 2: 361; 3: 41, 92, 339; 4: 13, 143, 335. Ad Titum I. 15: 142, 230; 16: 29, 225; 19: 339, 349. — VI. 4: 136; 6: 13, Ad Hebraeos III. 15: 360. — V. 4: 45, 46; 7: 363. 176, 186, 349. — VII. 23—24: 93. — XI. 24: 359; 36: 361. — XII. I sq.: 86; 15: 250. — XIII. 13: 104, 359. Jacobi I. 26: 133; 26: 222. — II. 10: 349; 26: 349. — III. 14: 75, 89, 222; 14—16: 155; 15: 69; 17: 69. — IV. 4: 222; 4—5: 234. I. Petri I. 5. 7: 356; 16: 349; 17: 365. — II. 2: 90; 9: 343. — IV. 3: 205; 4: 205. — V. 3: 113, 124. II. Petri I. 5—8: 83; 9—10: 83; 21: 87. — II. 1—2: 223; 10—22: 223; 13: 237; 14: 100; 18: 101. — III. 1—4: 224; 3—4: 354; 8—9: 355. I. Johannis I. 1: 357; 8: 116; 8. 10: 2. — II. 6: 177; 10: 177; 11: 177, 178; 14: 235; 15: 175, 176; 15—17: 178, 235; 18: 21, 235; 18—19: 178, 224; 18. 22: 209; 19: 235; 26—27: 131; 27: 55, 100. — III. 7—12: 224; 10: 172; 13—14: 232; 14—15: 224. — IV. 1—3: 225; 3: 226, 227, 228, 231; 3—4: 226; 4: 232; 4—5: 226; 5: 234, 235; 8: 225; 16: 172. — V. 19: 232. II. Johannis 7: 79, 209. — IV. 3—5: 235. III. Johannis 8: 164; 9—10: 45.
386 Index locorum. VII. 8: 144; 10: 144; 25—26: 145; 80: 145. — VIII. 1: 89, 90; 2: 100. — XI. 3: 22; 28: 110. — XII. 3: 238; 4: 64; 7: 333; 9. 10: 58; 10: 367; 12 sq.: 55, 70. — XIII. 1: 99, 171; 7: 73; 9: 249. — XV. 8: 364; 45: 343. II. Ad Corinthios I. 12: 357. — II. 10—11: 122; 11: 39, 84, 131, 145, 230. — III. 17: 137; 18: 230. — IV. 4: 4, 232; 6: 100. — V. 6: 210. — VI. 14 — 15: 215. — VII. 1: 104; 17: 104. — IX. 14: 124. — X. 4: 112; 17: 174, 191. — XI. 13—15: 220. — XII. 15: 359. — XIII. 5: 139; 10: 110. Ad Galatas IV. 4: 337. — V. 13: 137; 15: 106; 18: 131; 22—23: 136; 23: 136; 25: 63. Ad Ephesios VI. 3: 69, 73; 6: 139, 333. — V. 3: 96; 5: 126; 11: 116, 205; 27: 343. — VI. I: 349; 12: 226, 232; 14: 117. Ad Philippenses I. 17: 74. — II. 1: 358, 360; 3: 73; 15: 366; 21: 15, 100.— III. 8: 154; 17: 126; 17—19: 220; 18: 126; 18—19: 238; 19: 104, 126, 172. — IV. 12: 208. Ad Colossenses II. 9: 215; 16—18: 137; 18: 87, 137, 196; 18—23: 220; 19: 70, 137; 19—20: 137; 21—22: 137; 23: 138. — IV. 3: 208. I. Ad Thessalonicenses IV. 4: 139. II. Ad Thessalonicenses II. 3: 4, 30, 94, 131, 209, 233; 4: 4, 5, 28, 31, 34, 35, 46, 50, 86; 7: 14, 126, 231; 8: 14, 352; 8—11: 15; 8—12: 340; 9: 11, 17, 230; 9—10: 216, 367; 9—11: 80; 10: 216, 218; 10—11: 18, 20, 41. I. Ad Timotheum 1.9—10: 133. — IV. 1: 11, 221, 348; 1—2: 159, 348; 1—3: 347; 3: 348; 4: 232; 8: 59, 137, 191. — V. 8: 349; 12: 162, 179. — Vl. 15: 134. II. Ad Timotheum II. 19: 150. — III. 1: 147; 1—9: 221; 2: 338; 2—5: 148; 5: 16, 118, 124, 130, 172; 8: 176, 218, 228, 340; 9: 218; 13: 78, 135. IV. 2: 361; 3: 41, 92, 339; 4: 13, 143, 335. Ad Titum I. 15: 142, 230; 16: 29, 225; 19: 339, 349. — VI. 4: 136; 6: 13, Ad Hebraeos III. 15: 360. — V. 4: 45, 46; 7: 363. 176, 186, 349. — VII. 23—24: 93. — XI. 24: 359; 36: 361. — XII. I sq.: 86; 15: 250. — XIII. 13: 104, 359. Jacobi I. 26: 133; 26: 222. — II. 10: 349; 26: 349. — III. 14: 75, 89, 222; 14—16: 155; 15: 69; 17: 69. — IV. 4: 222; 4—5: 234. I. Petri I. 5. 7: 356; 16: 349; 17: 365. — II. 2: 90; 9: 343. — IV. 3: 205; 4: 205. — V. 3: 113, 124. II. Petri I. 5—8: 83; 9—10: 83; 21: 87. — II. 1—2: 223; 10—22: 223; 13: 237; 14: 100; 18: 101. — III. 1—4: 224; 3—4: 354; 8—9: 355. I. Johannis I. 1: 357; 8: 116; 8. 10: 2. — II. 6: 177; 10: 177; 11: 177, 178; 14: 235; 15: 175, 176; 15—17: 178, 235; 18: 21, 235; 18—19: 178, 224; 18. 22: 209; 19: 235; 26—27: 131; 27: 55, 100. — III. 7—12: 224; 10: 172; 13—14: 232; 14—15: 224. — IV. 1—3: 225; 3: 226, 227, 228, 231; 3—4: 226; 4: 232; 4—5: 226; 5: 234, 235; 8: 225; 16: 172. — V. 19: 232. II. Johannis 7: 79, 209. — IV. 3—5: 235. III. Johannis 8: 164; 9—10: 45.
Strana 387
Index locorum. 387 Judae 4: 334. — 4—16: 236. — 7: 19, 101. — 12: 100. — 12—13: 150. — 14—15: 334. Apocalypsis II. 24: 20, 84, 143, 229. — III. 15—16: 163; 16: 82, 180, 238; 18: 81. — VI. 12: 25, 169; 12—13: 339; 13: 350. — VIII. I: 45, 335, 339; 10: 170; 10—11: 171; passim: 352. — IX. 1: 147; 1—2: 162; 1—3: 124, 127; 2: 148, 161; 2—3: 338; 3: 147, 148, 150, 164; 3 sq.: 113; 3.7: 105, 168; 3. 7. 8: 155; 4: 150, 175, 219; 7: 105, 161, 167, 169, 172; 7—10: 161; 8: 105, 106; 9: 115, 118, 129, 155; 10: 157, 159, 161, 162, 165, 167; 10—11: 170; 11: 172, 218; passim: 169. — XI. 2: 192; 3—4: 351; 8: 56, 361. — XII. 4: 91; 9: 195; 10: 142. — XIII. 1: 22, 71, 351; 2: 71; 16: 233; 16—17: 50; passim: 70. — XIV. 4: 212; 14: 347; 14— 15: 347; 15—16: 347; 20: 25. — XVI. 5—6: 186; 10: 106; 15: 12; 16: 69; 18: 352. — XVII. I: 46, 103, 161, 176, 178, 333, 342, 345; 1 sq.: 99 180, 351; 2: 104; 3: 104, 207, 208, 210; 3—4: 23; 3—5: 361; 4: 218; 5: 148, 155, 162, 239, 240; 5—6: 176; 6: 181, 184; 16: 208; 16—17: 352; passim: 70, 207. — XVII. sq.: 165. — XVIII. 7: 46, 208, 342; 10: 56. — XIX. 10: 55. — XX. 7: 17, 75, 84, 147, 219, 351, 337; 7—8: 14, 23, 338. — XXII. 11: 77, 135. — XXIV. 15: 212. b) Loci auctorum. Amore Sancto, Johannes (recte Guillelmus) de, Collectiones cath. et canon. scripturae 243—249 (de auctore v. sub Janov). — De periculis novissi- morum temporum, v. Parisienses magistri. — Sermo in die ss. Philippi et Jacobi 315—332. Anonymus doctor de Antichristo 241—243; cf. 355. Aquino, Thomas de, S. theol. 2—2, q. 94: 36. — Contra impugnantes 250 n. Aristoteles 195. — Ethicus 100, 117. — Philosophus 88. Augustinus S. 356. — Enarr. in psalm. XXXV.: 27. Benessius de Weitmühle 169. Bernardus Claraevallensis 89. — Serm. in Cantica, XXXIII: 240—241. Chrysostomus s. 116. Damascenus, 1. IV.: 5 (nota marg.). Franciscus Pragensis 169. Gregorius Magnus s., Moral., 1. XXXIV., c. 51—52: 239—240. Hieronymus b. 341. Juristarum facultatis corpus 38 (de venerandis imaginibus). Karoli IV. vita, c. X: 169. Milicius, Libellus de Antichristo, c. 1—4: 368—381. — Narratio de Milicio: 358—367. Cuius analysim v. in Indice nominum. Parisienses magistri (cf. Amore S., Guillelmus de) 345. — De periculis novissi- morum temporum 249—314. Cf. Index rerum. Rupertus, abbas Fuitiensis, Comment. in Apoc., 1. VI, c. 11: 341—342. Sapiens 34 (dictum hexametricum de deo colendo). 25
Index locorum. 387 Judae 4: 334. — 4—16: 236. — 7: 19, 101. — 12: 100. — 12—13: 150. — 14—15: 334. Apocalypsis II. 24: 20, 84, 143, 229. — III. 15—16: 163; 16: 82, 180, 238; 18: 81. — VI. 12: 25, 169; 12—13: 339; 13: 350. — VIII. I: 45, 335, 339; 10: 170; 10—11: 171; passim: 352. — IX. 1: 147; 1—2: 162; 1—3: 124, 127; 2: 148, 161; 2—3: 338; 3: 147, 148, 150, 164; 3 sq.: 113; 3.7: 105, 168; 3. 7. 8: 155; 4: 150, 175, 219; 7: 105, 161, 167, 169, 172; 7—10: 161; 8: 105, 106; 9: 115, 118, 129, 155; 10: 157, 159, 161, 162, 165, 167; 10—11: 170; 11: 172, 218; passim: 169. — XI. 2: 192; 3—4: 351; 8: 56, 361. — XII. 4: 91; 9: 195; 10: 142. — XIII. 1: 22, 71, 351; 2: 71; 16: 233; 16—17: 50; passim: 70. — XIV. 4: 212; 14: 347; 14— 15: 347; 15—16: 347; 20: 25. — XVI. 5—6: 186; 10: 106; 15: 12; 16: 69; 18: 352. — XVII. I: 46, 103, 161, 176, 178, 333, 342, 345; 1 sq.: 99 180, 351; 2: 104; 3: 104, 207, 208, 210; 3—4: 23; 3—5: 361; 4: 218; 5: 148, 155, 162, 239, 240; 5—6: 176; 6: 181, 184; 16: 208; 16—17: 352; passim: 70, 207. — XVII. sq.: 165. — XVIII. 7: 46, 208, 342; 10: 56. — XIX. 10: 55. — XX. 7: 17, 75, 84, 147, 219, 351, 337; 7—8: 14, 23, 338. — XXII. 11: 77, 135. — XXIV. 15: 212. b) Loci auctorum. Amore Sancto, Johannes (recte Guillelmus) de, Collectiones cath. et canon. scripturae 243—249 (de auctore v. sub Janov). — De periculis novissi- morum temporum, v. Parisienses magistri. — Sermo in die ss. Philippi et Jacobi 315—332. Anonymus doctor de Antichristo 241—243; cf. 355. Aquino, Thomas de, S. theol. 2—2, q. 94: 36. — Contra impugnantes 250 n. Aristoteles 195. — Ethicus 100, 117. — Philosophus 88. Augustinus S. 356. — Enarr. in psalm. XXXV.: 27. Benessius de Weitmühle 169. Bernardus Claraevallensis 89. — Serm. in Cantica, XXXIII: 240—241. Chrysostomus s. 116. Damascenus, 1. IV.: 5 (nota marg.). Franciscus Pragensis 169. Gregorius Magnus s., Moral., 1. XXXIV., c. 51—52: 239—240. Hieronymus b. 341. Juristarum facultatis corpus 38 (de venerandis imaginibus). Karoli IV. vita, c. X: 169. Milicius, Libellus de Antichristo, c. 1—4: 368—381. — Narratio de Milicio: 358—367. Cuius analysim v. in Indice nominum. Parisienses magistri (cf. Amore S., Guillelmus de) 345. — De periculis novissi- morum temporum 249—314. Cf. Index rerum. Rupertus, abbas Fuitiensis, Comment. in Apoc., 1. VI, c. 11: 341—342. Sapiens 34 (dictum hexametricum de deo colendo). 25
Strana 388
388 Index nominum. II. Index nominum. a) Nomina personarum. Aaron 46, 184, 187. Abel 192, 193. Abraham 171, 193, 335, 356 (A aae filii). Adam 71, 192. Alexander Magnus 12. Alexander papa IV. 250. Ananias et Saphira 21, 49. Antonius sanctus (anachoreta) 19, 60 (religiosi). Arphaxat 9. Augustini s. canonici eremitae 60. regulares et Balaam 229. Behemot, v. Index rerum. Belial, v. Index rerum. Benedicti s. religiosi 60. Bernardi s. religiosi 60, 150. Cain 192, 194. Cipolla Car. 62. Clemens VIL, antipapa Avinionensis, 34; 35- Dagon 218, 219. Daniel propheta 212, 219, 237, 335. David 196, 229, 245; 335. Dianae templa 204. Diotrephes 45. Dominici s. religiosi 60, 156. Elias (Helias), v. Index rerum. Eliseus 355. Elyma 21. Emler (Fontes rerum Bohemicarum) 356, 358. Enoch 193, cf. Elias in Indice rerum. Eva 148, 192. Ezechiel propheta 151, 181, 211, 219, 353, 355: Francisci s. fratres 60, 156. Gabriel angelus 337. Gedeon 17. Geroboam 151. Gog et Magog (Apoc. XX. 7. 8): 14, 17, 75, 104, 220, 338, 343, 34+ 351» 357° Helias, v. Elias in Indice rerum. Höfler C. 38, 110, 358. Hurter H. 244, 250. Isaac 103. Isaias propheta 187, 188, 335, 336, 366. Jacob patriarcha 193, 334, 335- Jacobus apostolus 155, 222. Janov, M. Matthias de. I. Notae de vita auctoris: 360 (tempus brevissimum cum Milicio commo- rans), 36 et 38 (decreta de ima- ginibus), 40 (testis cultus imagi- num nimii), 42 (silentium im- positum praedicantibus contra imagines), 106 (auctor detractatus a sacerdotibus carnalibus), 110 (coactus a synodo clamare contra frequentem communionem eucha- ristiae), 156 (lites pro beneficiis in consistoriis, cf. 48; v. etiam p. 51: pauper et miser). I]. Notae de scriptis auctoris: a) E o- rum forma exterior (cf. Praefationem passim): Tempus conscribendi tractatus de Anti- christo 13 (tempus beatum iam currit ab annis 45 post a. 1335), 35 (post mortem Clementis VII. papae), 169 (hodie in a. d. 1389), 183 (nota historica de bellis coae- vis), 203 (in praesenti plurimi ad fabulas conversi). — Revocationes: a) in tractatus et libros praece
388 Index nominum. II. Index nominum. a) Nomina personarum. Aaron 46, 184, 187. Abel 192, 193. Abraham 171, 193, 335, 356 (A aae filii). Adam 71, 192. Alexander Magnus 12. Alexander papa IV. 250. Ananias et Saphira 21, 49. Antonius sanctus (anachoreta) 19, 60 (religiosi). Arphaxat 9. Augustini s. canonici eremitae 60. regulares et Balaam 229. Behemot, v. Index rerum. Belial, v. Index rerum. Benedicti s. religiosi 60. Bernardi s. religiosi 60, 150. Cain 192, 194. Cipolla Car. 62. Clemens VIL, antipapa Avinionensis, 34; 35- Dagon 218, 219. Daniel propheta 212, 219, 237, 335. David 196, 229, 245; 335. Dianae templa 204. Diotrephes 45. Dominici s. religiosi 60, 156. Elias (Helias), v. Index rerum. Eliseus 355. Elyma 21. Emler (Fontes rerum Bohemicarum) 356, 358. Enoch 193, cf. Elias in Indice rerum. Eva 148, 192. Ezechiel propheta 151, 181, 211, 219, 353, 355: Francisci s. fratres 60, 156. Gabriel angelus 337. Gedeon 17. Geroboam 151. Gog et Magog (Apoc. XX. 7. 8): 14, 17, 75, 104, 220, 338, 343, 34+ 351» 357° Helias, v. Elias in Indice rerum. Höfler C. 38, 110, 358. Hurter H. 244, 250. Isaac 103. Isaias propheta 187, 188, 335, 336, 366. Jacob patriarcha 193, 334, 335- Jacobus apostolus 155, 222. Janov, M. Matthias de. I. Notae de vita auctoris: 360 (tempus brevissimum cum Milicio commo- rans), 36 et 38 (decreta de ima- ginibus), 40 (testis cultus imagi- num nimii), 42 (silentium im- positum praedicantibus contra imagines), 106 (auctor detractatus a sacerdotibus carnalibus), 110 (coactus a synodo clamare contra frequentem communionem eucha- ristiae), 156 (lites pro beneficiis in consistoriis, cf. 48; v. etiam p. 51: pauper et miser). I]. Notae de scriptis auctoris: a) E o- rum forma exterior (cf. Praefationem passim): Tempus conscribendi tractatus de Anti- christo 13 (tempus beatum iam currit ab annis 45 post a. 1335), 35 (post mortem Clementis VII. papae), 169 (hodie in a. d. 1389), 183 (nota historica de bellis coae- vis), 203 (in praesenti plurimi ad fabulas conversi). — Revocationes: a) in tractatus et libros praece
Strana 389
Index nominum. 389 dentes: in ]. I. tr. 1: 111, 134; in IIT. 2: 25 in Ill. 4: 9, 351. — b) in tractatus et libros subsequentes: inl. III. dist. 5: 347, 351, 352, 353: in l. HI. dist. 5-10: 351; in 1. IIT. dist. 6: 157; in]. III. dist. 7: 353; inl. IIT. dist. 9: 338, 339, 351; in LIII dist. 10: 337; inl. III dist. 21: 345; in l. III. tract. 6 (de abominatione): 13, 148, 176, 207, 200, 212, 213; in ] IV. art. 35: 22; inl. V. dist. 6: 39; in l. V. dist. 8: 111, cf. 39 (quae, scil. de imaginibus, alias deducere conabor) — Glossae Bohemicae textul interpositae 38, 62, margin. 291, 294, 358, 302. b) Eorum forma interior (cf. Praefat. passim): Operis causae et finis 365 (tr. Milicii de Antychristo me movit, ut de Antichristo dispu- tarem), 107 (auctor narrat, quo- modo ad veritatem nuntiandam pervenerit), 143—144 (propositum auctoris scribentis de inventioni- bus), 212—213 (auctor scribens de Antichristo cupit saluti clectorum dei deservire), 215 (scriptura Ezech. XXIII. 28—30 me a fundamentis commovit ad loquendum de ab- ominatione desolationis), 66 et 89-—090 (impugnare sibi non pro- ponit). — Fontes auctoris: a) sen- sus auctoris 168—169, 355, con- templatio 212, notitia gestorum 350, 357, 360 (de Milicio); 2) illu- minatio a spiritu Jhesu 208, cf. 168, atque institutio ad scribendum 208, cf. 212 (secundum mensuram donationis spiritus Jhesu) et s: (a sapientia del illustratus); o) pro- phetae 21, scriptura 145, 212, 251 (fides et s.), 356. — Auctor et Jhe- sus: 106 (o, Jhesu crucifixe, pits- sime deus), 143 (ego teste Jhesu erucifixo), 108 (mi Jhesu, mi dul- cissime, mi pro me crucifixo), 167 (spiritus Jhesu et apost), 168 (qui spiritu Jhesu aguntur), 207 (Christo Jhesu propicio et spiritu eius), 208, 212, 251, 352, 355 (cgo coram d. Jhesu puto, confiteor, audeo dicere, dico, aestimo). — Auctor et ec- clesia 89—90 (non propono sa- pientes viros scholasticos impu- gnare), 59 (retractatio de imagini- bus, c IMAGINES),142 (protestatio), 69 (salvo iudicio meliori), 167 (salva determinatione s. ecclesiae Ro- manae), 174 (non confundo de. corem domus domini, quem dilexi, sed detestor abusum), 244—250 (auctor impugnat papam Alexan- drum IV. atque doctores ecclesiae propter tractatus De periculis nov. temp., quem summe lauaat, reprobationem), 251: (auctoris per- suasio de utilitate illius tractatus Parisiensis). — Auctor et praedi- catio coram populis plebeis, v. PO- PULUS CHRISTIANUS, -- Auctor et universitas Parisiensis, v. PARISI- ENSIS UNIVERSITAS. — Auctor et s. scripturae exegesis exempla: 231 (HI. Reg. XXII. 19—21), 108—112 (Job XLI. 4—5), 99—104 (Prov. IX. 13—17), 104 (Is. V. 20), 69—70 (Is. XIII. 14), 119 (Ezech. XIII. 10), 13 (Dan. XIL 11—12), 81—82 (Mt. XXIV. 19), 346—351 (I. Tim. IV. 1—3), 147 Sq. (Apoc. IX. 1 sq), 105—106 (Apok. IX. 7—8), 50—51 (Apok. XIIL), 207 sq. (Apok. XVII. 3). Cf. 32 (altiori intelligentia ex- poni), 7o (alius sensus), 104 (haec expositio magis nobis coaptatur pro tempore), 167 (de Apoc.), 167, 251 (ex parte cognoscere et ex parte prophetare) 180 (parabola scripturae), 231 (magna mysteria scripturae intexta), 336 (scriptura in summo impleta utinam sit); sed p. 14 exegesis reservatio (in quan- tum videtur esse consonum veri- tati et potest aedificare). — Modus loquendi atque procedendi: 32 (comparative et inductive investi-
Index nominum. 389 dentes: in ]. I. tr. 1: 111, 134; in IIT. 2: 25 in Ill. 4: 9, 351. — b) in tractatus et libros subsequentes: inl. III. dist. 5: 347, 351, 352, 353: in l. HI. dist. 5-10: 351; in 1. IIT. dist. 6: 157; in]. III. dist. 7: 353; inl. IIT. dist. 9: 338, 339, 351; in LIII dist. 10: 337; inl. III dist. 21: 345; in l. III. tract. 6 (de abominatione): 13, 148, 176, 207, 200, 212, 213; in ] IV. art. 35: 22; inl. V. dist. 6: 39; in l. V. dist. 8: 111, cf. 39 (quae, scil. de imaginibus, alias deducere conabor) — Glossae Bohemicae textul interpositae 38, 62, margin. 291, 294, 358, 302. b) Eorum forma interior (cf. Praefat. passim): Operis causae et finis 365 (tr. Milicii de Antychristo me movit, ut de Antichristo dispu- tarem), 107 (auctor narrat, quo- modo ad veritatem nuntiandam pervenerit), 143—144 (propositum auctoris scribentis de inventioni- bus), 212—213 (auctor scribens de Antichristo cupit saluti clectorum dei deservire), 215 (scriptura Ezech. XXIII. 28—30 me a fundamentis commovit ad loquendum de ab- ominatione desolationis), 66 et 89-—090 (impugnare sibi non pro- ponit). — Fontes auctoris: a) sen- sus auctoris 168—169, 355, con- templatio 212, notitia gestorum 350, 357, 360 (de Milicio); 2) illu- minatio a spiritu Jhesu 208, cf. 168, atque institutio ad scribendum 208, cf. 212 (secundum mensuram donationis spiritus Jhesu) et s: (a sapientia del illustratus); o) pro- phetae 21, scriptura 145, 212, 251 (fides et s.), 356. — Auctor et Jhe- sus: 106 (o, Jhesu crucifixe, pits- sime deus), 143 (ego teste Jhesu erucifixo), 108 (mi Jhesu, mi dul- cissime, mi pro me crucifixo), 167 (spiritus Jhesu et apost), 168 (qui spiritu Jhesu aguntur), 207 (Christo Jhesu propicio et spiritu eius), 208, 212, 251, 352, 355 (cgo coram d. Jhesu puto, confiteor, audeo dicere, dico, aestimo). — Auctor et ec- clesia 89—90 (non propono sa- pientes viros scholasticos impu- gnare), 59 (retractatio de imagini- bus, c IMAGINES),142 (protestatio), 69 (salvo iudicio meliori), 167 (salva determinatione s. ecclesiae Ro- manae), 174 (non confundo de. corem domus domini, quem dilexi, sed detestor abusum), 244—250 (auctor impugnat papam Alexan- drum IV. atque doctores ecclesiae propter tractatus De periculis nov. temp., quem summe lauaat, reprobationem), 251: (auctoris per- suasio de utilitate illius tractatus Parisiensis). — Auctor et praedi- catio coram populis plebeis, v. PO- PULUS CHRISTIANUS, -- Auctor et universitas Parisiensis, v. PARISI- ENSIS UNIVERSITAS. — Auctor et s. scripturae exegesis exempla: 231 (HI. Reg. XXII. 19—21), 108—112 (Job XLI. 4—5), 99—104 (Prov. IX. 13—17), 104 (Is. V. 20), 69—70 (Is. XIII. 14), 119 (Ezech. XIII. 10), 13 (Dan. XIL 11—12), 81—82 (Mt. XXIV. 19), 346—351 (I. Tim. IV. 1—3), 147 Sq. (Apoc. IX. 1 sq), 105—106 (Apok. IX. 7—8), 50—51 (Apok. XIIL), 207 sq. (Apok. XVII. 3). Cf. 32 (altiori intelligentia ex- poni), 7o (alius sensus), 104 (haec expositio magis nobis coaptatur pro tempore), 167 (de Apoc.), 167, 251 (ex parte cognoscere et ex parte prophetare) 180 (parabola scripturae), 231 (magna mysteria scripturae intexta), 336 (scriptura in summo impleta utinam sit); sed p. 14 exegesis reservatio (in quan- tum videtur esse consonum veri- tati et potest aedificare). — Modus loquendi atque procedendi: 32 (comparative et inductive investi-
Strana 390
390 gare), 83 (eleganter concernit), S9 (eleganter et proprie), 134 (fide- liter et limpide contemplari), 207 (cursim perscrutari), 209 (auctorem magis libere et licentius oportet scribere quam prophetas et apo- stolos), 209 (breviter proponens), 209 (quantum incumbit ex ordine ad dicendum), 212 (praesentia ocu- lis meis contemplans et nude et manifeste conspiciens et impleta esse considerans), cf. 357 et 359 (similiter de Milicio narrans). — Aliae stili expressiones: 32 (de quo modo supersedeo, in aliis occu- patus), 32 (hoc pro declaratis et notis delinquo, cf. 70, 108), 46 (de superbia non est necesse sermo- nem prolixare), 162 (quod si non exhorrescis audire, dico). Apostro- phae: 157, 188 (,,karissime‘“) atque exclamationes: 45 et 336 (omni- potens sermo tuus), 46 (specta, si habes oculos), 107 (liceat mihi, rogo, veritati testimonium perhibere). — Expressiones auctoris notabiliter pulchrae: 54 (de aquila caelesti) et 336—337 (de Jhesu veniente in plenitudine temporis) ; aliae ex- pressiones vividissimae 57—58 (de sacerdotibus promoventibus ima- gines), 155 — 157 (currus consistorii), atque parabolae de vita tractae 188, 197, 201, 202, 204, 205; sen- tentiae dictaque aliorum in ora- tione directa praesentata 82, 114, 121, 145, 153, 154, 156. 188, 204. Hexameter 122. Jeremias 187, 188, 366. Jezabel 208. Johannes apostolus et evangelista (Apoc.) 21, 147, 169, 177, 184, 191, 192, 207, 212, 224, 231, 235, 239, 351. Johannes Baptista 191, 195, 337, 352, 305. Josephus 123, 155. Judas apostolus 150, 236, 237, 238. 334. Julianus Apostata 9. Index nominum. Karolus IV, imperator atque rex Bo- hemorum, 169, 358, 360. Katherina beata 58, 197 (sancta), 199. Lavisse-Rambaud 183. Leviathan, v. Index rerum. Lindner Th. 62. Loth 28, 338; Loth filiac 229. Maacha, mater Asa, 162, 163, 345. Machometus 11, 29. Magog, v. Gog. Maria, Virgo beata, 58, 197, 198, 199, 204, 251. Maria Magdalena 200. Martinus s. 204. Milicius (cf. Narratio Matthiae de Janov de Milicio p. 356—364). I. Persona Milicii eiusque. qualitates morales. a) Epitheta specialia: nomen „Milicius* == karissimus 3 58, cf. 364, 366; karissimus presbyter 362; venerabilis presbyter et prac- dicator, potens in opere et in ser- mone 356; alius Elias 356; dignus deo presbyter 360; vir probatissi- mus et spiritu dei abundanter afflatus 367 ; probissimus 358, vene- rabilis sacerdos et eximius et glo- riosus 345; quidam venerabilis sa- cerdos 345 ; quasi pater dulcissimus et plenus miserationum domini 359; quasi gallina et quasi aquila 359; filius et imago d. Jhesu Christi apostolorumque ipsius similitudo prope expressa et ostensa 359. b) Milicii virtutes: omnis dilec- . tio et viscera miserationum ad omnes homines, etiam ad ini- micos et persecutores 358; amor et gratia atque suavitas spiritus 358; nullum taedium, immo magna dulcedo 360; zelus ad modum Eliae pro lege Jhesu et ipsius veri- tate et virtute 360; indutus zelo quasi thorace 360; ipsius zelus et vita insignis secundum Christum 361; initia spiritus Jhesu in pleni-
390 gare), 83 (eleganter concernit), S9 (eleganter et proprie), 134 (fide- liter et limpide contemplari), 207 (cursim perscrutari), 209 (auctorem magis libere et licentius oportet scribere quam prophetas et apo- stolos), 209 (breviter proponens), 209 (quantum incumbit ex ordine ad dicendum), 212 (praesentia ocu- lis meis contemplans et nude et manifeste conspiciens et impleta esse considerans), cf. 357 et 359 (similiter de Milicio narrans). — Aliae stili expressiones: 32 (de quo modo supersedeo, in aliis occu- patus), 32 (hoc pro declaratis et notis delinquo, cf. 70, 108), 46 (de superbia non est necesse sermo- nem prolixare), 162 (quod si non exhorrescis audire, dico). Apostro- phae: 157, 188 (,,karissime‘“) atque exclamationes: 45 et 336 (omni- potens sermo tuus), 46 (specta, si habes oculos), 107 (liceat mihi, rogo, veritati testimonium perhibere). — Expressiones auctoris notabiliter pulchrae: 54 (de aquila caelesti) et 336—337 (de Jhesu veniente in plenitudine temporis) ; aliae ex- pressiones vividissimae 57—58 (de sacerdotibus promoventibus ima- gines), 155 — 157 (currus consistorii), atque parabolae de vita tractae 188, 197, 201, 202, 204, 205; sen- tentiae dictaque aliorum in ora- tione directa praesentata 82, 114, 121, 145, 153, 154, 156. 188, 204. Hexameter 122. Jeremias 187, 188, 366. Jezabel 208. Johannes apostolus et evangelista (Apoc.) 21, 147, 169, 177, 184, 191, 192, 207, 212, 224, 231, 235, 239, 351. Johannes Baptista 191, 195, 337, 352, 305. Josephus 123, 155. Judas apostolus 150, 236, 237, 238. 334. Julianus Apostata 9. Index nominum. Karolus IV, imperator atque rex Bo- hemorum, 169, 358, 360. Katherina beata 58, 197 (sancta), 199. Lavisse-Rambaud 183. Leviathan, v. Index rerum. Lindner Th. 62. Loth 28, 338; Loth filiac 229. Maacha, mater Asa, 162, 163, 345. Machometus 11, 29. Magog, v. Gog. Maria, Virgo beata, 58, 197, 198, 199, 204, 251. Maria Magdalena 200. Martinus s. 204. Milicius (cf. Narratio Matthiae de Janov de Milicio p. 356—364). I. Persona Milicii eiusque. qualitates morales. a) Epitheta specialia: nomen „Milicius* == karissimus 3 58, cf. 364, 366; karissimus presbyter 362; venerabilis presbyter et prac- dicator, potens in opere et in ser- mone 356; alius Elias 356; dignus deo presbyter 360; vir probatissi- mus et spiritu dei abundanter afflatus 367 ; probissimus 358, vene- rabilis sacerdos et eximius et glo- riosus 345; quidam venerabilis sa- cerdos 345 ; quasi pater dulcissimus et plenus miserationum domini 359; quasi gallina et quasi aquila 359; filius et imago d. Jhesu Christi apostolorumque ipsius similitudo prope expressa et ostensa 359. b) Milicii virtutes: omnis dilec- . tio et viscera miserationum ad omnes homines, etiam ad ini- micos et persecutores 358; amor et gratia atque suavitas spiritus 358; nullum taedium, immo magna dulcedo 360; zelus ad modum Eliae pro lege Jhesu et ipsius veri- tate et virtute 360; indutus zelo quasi thorace 360; ipsius zelus et vita insignis secundum Christum 361; initia spiritus Jhesu in pleni-
Strana 391
IL. Index nominum. tudine 363; eius literatura exu- berans et doctrina 363. Milicii gesta: a) diutivum rupit silentium de Christi et Antichristi adventu ultimo 356; usque ad mortem decertabat contra bestiam et Gog et Magog 357; ipse veluti alter Elias in omnibus se prorsus exhibuit 358, cf. 365; dictis suis et scriptis principales metropoles s. ecclesiae replevit 357; praelatos summos corripuit et imperatorem Karolum IV. aggressus prout Anti- christum 361; Romae praedicavit iam Antichristum advenisseet papam est aggressus suosque cardinales 361; maleficorum poenam et infa- miam reportavit malitia obfuscatus 3605; silentium eidem impositum ct magnae persecutiones 345; usque modo non est authentice a papa et ab imperatore et ab alis, ut dignum est, susceptus 367; exul de Bohemia Avinione moritur 364. — à) labores continui in salute populorum 358; con- tinuus in confessiones audiendo, in visitando infirmos, et in carcere, et infirmatos, maestos et peccatores consolando et convertendo 358; perfecte Christum Jhesum est se- cutus 358; paratus se totum et expedite obsequio pauperum Christi et verbo dei praedicando destina- vit 358—359; in brevi tempore prope ducentas meretrices ad pae- nitentiam convertit 359, 362, eas suis sumptibus fovit 359, 360; propter quod et suos libros obli- gavit et vendidit et a divitibus ro- gavit 360; Venetias destruxit at- que ibidem Jerusalem fabricavit 362; Pragam, spiritualiter Baby- 391 lonem, viriliter invasit et in Jeru- salem convertit 362; virgines et viduas innumeras igne charitatis Jhesu inflammavit, quae usque ho- die per universam Bohemiam perse- verant 359; cf. 362: non quidem casu, sed dispositione Jhesu Christi seu secundum propositum spiritus Jhesu agebat, quoties et quomodo praedicabat 363; continue magnos libros comportabat 364. III. Milicii scribta: a) postillae , Abor- tivus* et „Gratiae dei* 364; ea- rum forma atque utilitas 75.; 5) li- bellus de Antichristo, in quo M. suum prophetiae spiritum scripto- tenus exportavit in simplicitate 365. Moyses 139, 184, 187. Niger Valentinus 358. Noe 193. Orthvinus Gratius-Brown 249, 252. Palacky Fr. 62. Paulus apostolus 21, 144, 147, 192, 204. Paulus, primus eremita 6o (religiosi). Petrus apostolus 21, 134, 163, 204, 223, 349, 354- Pharao 121, 123, 143, 359 (filia Ph-nis). Priapus 162, 163, 345. Ramesses 130. Salomon 179, 180, 213, 229. Sampson 73, 229. Sarocn 9. Seth 193. Simon magus 9, 21 (cf. 49). Urbanus papa VI. 34, 55. Waldhauser Conradus 357, 365. Wissenburg W. 252. Zacharias propheta 335, 337.
IL. Index nominum. tudine 363; eius literatura exu- berans et doctrina 363. Milicii gesta: a) diutivum rupit silentium de Christi et Antichristi adventu ultimo 356; usque ad mortem decertabat contra bestiam et Gog et Magog 357; ipse veluti alter Elias in omnibus se prorsus exhibuit 358, cf. 365; dictis suis et scriptis principales metropoles s. ecclesiae replevit 357; praelatos summos corripuit et imperatorem Karolum IV. aggressus prout Anti- christum 361; Romae praedicavit iam Antichristum advenisseet papam est aggressus suosque cardinales 361; maleficorum poenam et infa- miam reportavit malitia obfuscatus 3605; silentium eidem impositum ct magnae persecutiones 345; usque modo non est authentice a papa et ab imperatore et ab alis, ut dignum est, susceptus 367; exul de Bohemia Avinione moritur 364. — à) labores continui in salute populorum 358; con- tinuus in confessiones audiendo, in visitando infirmos, et in carcere, et infirmatos, maestos et peccatores consolando et convertendo 358; perfecte Christum Jhesum est se- cutus 358; paratus se totum et expedite obsequio pauperum Christi et verbo dei praedicando destina- vit 358—359; in brevi tempore prope ducentas meretrices ad pae- nitentiam convertit 359, 362, eas suis sumptibus fovit 359, 360; propter quod et suos libros obli- gavit et vendidit et a divitibus ro- gavit 360; Venetias destruxit at- que ibidem Jerusalem fabricavit 362; Pragam, spiritualiter Baby- 391 lonem, viriliter invasit et in Jeru- salem convertit 362; virgines et viduas innumeras igne charitatis Jhesu inflammavit, quae usque ho- die per universam Bohemiam perse- verant 359; cf. 362: non quidem casu, sed dispositione Jhesu Christi seu secundum propositum spiritus Jhesu agebat, quoties et quomodo praedicabat 363; continue magnos libros comportabat 364. III. Milicii scribta: a) postillae , Abor- tivus* et „Gratiae dei* 364; ea- rum forma atque utilitas 75.; 5) li- bellus de Antichristo, in quo M. suum prophetiae spiritum scripto- tenus exportavit in simplicitate 365. Moyses 139, 184, 187. Niger Valentinus 358. Noe 193. Orthvinus Gratius-Brown 249, 252. Palacky Fr. 62. Paulus apostolus 21, 144, 147, 192, 204. Paulus, primus eremita 6o (religiosi). Petrus apostolus 21, 134, 163, 204, 223, 349, 354- Pharao 121, 123, 143, 359 (filia Ph-nis). Priapus 162, 163, 345. Ramesses 130. Salomon 179, 180, 213, 229. Sampson 73, 229. Sarocn 9. Seth 193. Simon magus 9, 21 (cf. 49). Urbanus papa VI. 34, 55. Waldhauser Conradus 357, 365. Wissenburg W. 252. Zacharias propheta 335, 337.
Strana 392
392 Nomina nominum. b) Nomina locorum atque populorum. Judaeorum 134; — Judaeorum synagoga 176. Aegyptus 23. Alemania 61. Anglici 183. Austria 183. Australes 183. Avinio 357, 364. Babylon, v. Index rerum. Bavaria 183. Bethlehem Judae 335. Bohemia 62 (societates „sybaly“), 169 (locustae), 183 (bella), 357, 359, 362. Brabantini 183. Corinthii 175. Ephesus 204. Framingi 183. Franci 183. Francigenae 25, 157, 183. Levitae 229. Lombardia (Guelphi et Geblini) 62, 183. Madianitae 17, 229. Moravia 169 (locustae). Neapolis 62 (societates de rubra et alba rosa), 183 (regnum Napoliae). Parisiensis universitas, v. Index rerum. Pharisaei (cf. Judaei) 61, 74, 184, 195, 202, 204. Philistei 218. Pisani 183. Polonia 169 (locustae), 183 (bella). Praga 357, 361 (metropolis et im- perialis civitas), 362 (v. Milicius), 364. — Pragensis ecclesia cathe- dralis 359. Prussia 183. Gabaonitae 229. Graeci (cf. Judaei) 21, 25, 157. 188. Hispania 183. Imperii civitates 183. Israel 17, 23, 131, 151, 218, 229, 339. Italia 61, 183. Italici 25. Ravennenses 183. Renenses 183. Reni magnates 183. Roma 357, 361. Romani 25, 157, 183, 188. — R-i im- peratores, v. Index rerum. Jerusalem 151, 164, 204, 362. Judaea 336. Judaei (cf. Pharisaei) 19, 21, 28, 29, 32, 33, 46, 120, 136, 171, 177, 184, 185, 189, 194, 198, 202, 204, 227, 228, 349, 366; — pagani (gentiles) et J-i (opp.: christiani) 1 (inscr.), 3, 5, 6, 8, 37, 38, 79; — deceptio diaboli in religione J-orum 7; — Judaeorum detractio contra chri- stianos de cultoribus statuarum 37; praecepta et cerimoniae legis Sarracenus 5, 177, 178, 181, 349. Sicilia 183. Sodoma et Gomorra 229, 338, 362. Sodomitae 28, 157, 347. Tuscania 183. Ungaria 183. Veneti 183. Venetiae (Benátky), prostibulum in Praga, 362. —
392 Nomina nominum. b) Nomina locorum atque populorum. Judaeorum 134; — Judaeorum synagoga 176. Aegyptus 23. Alemania 61. Anglici 183. Austria 183. Australes 183. Avinio 357, 364. Babylon, v. Index rerum. Bavaria 183. Bethlehem Judae 335. Bohemia 62 (societates „sybaly“), 169 (locustae), 183 (bella), 357, 359, 362. Brabantini 183. Corinthii 175. Ephesus 204. Framingi 183. Franci 183. Francigenae 25, 157, 183. Levitae 229. Lombardia (Guelphi et Geblini) 62, 183. Madianitae 17, 229. Moravia 169 (locustae). Neapolis 62 (societates de rubra et alba rosa), 183 (regnum Napoliae). Parisiensis universitas, v. Index rerum. Pharisaei (cf. Judaei) 61, 74, 184, 195, 202, 204. Philistei 218. Pisani 183. Polonia 169 (locustae), 183 (bella). Praga 357, 361 (metropolis et im- perialis civitas), 362 (v. Milicius), 364. — Pragensis ecclesia cathe- dralis 359. Prussia 183. Gabaonitae 229. Graeci (cf. Judaei) 21, 25, 157. 188. Hispania 183. Imperii civitates 183. Israel 17, 23, 131, 151, 218, 229, 339. Italia 61, 183. Italici 25. Ravennenses 183. Renenses 183. Reni magnates 183. Roma 357, 361. Romani 25, 157, 183, 188. — R-i im- peratores, v. Index rerum. Jerusalem 151, 164, 204, 362. Judaea 336. Judaei (cf. Pharisaei) 19, 21, 28, 29, 32, 33, 46, 120, 136, 171, 177, 184, 185, 189, 194, 198, 202, 204, 227, 228, 349, 366; — pagani (gentiles) et J-i (opp.: christiani) 1 (inscr.), 3, 5, 6, 8, 37, 38, 79; — deceptio diaboli in religione J-orum 7; — Judaeorum detractio contra chri- stianos de cultoribus statuarum 37; praecepta et cerimoniae legis Sarracenus 5, 177, 178, 181, 349. Sicilia 183. Sodoma et Gomorra 229, 338, 362. Sodomitae 28, 157, 347. Tuscania 183. Ungaria 183. Veneti 183. Venetiae (Benátky), prostibulum in Praga, 362. —
Strana 393
Index rerum. 393 III. Index rerum. ABOMINATIO (cf. Matth. XXIV. 15): a. desolationis est virtutem cum vitiis componere 152; est mollicies aut refrigerium charitatis, praesertim in primatibus et praelatis 162; a. vel mollicies et tepiditas est et fuit semper in ecclesia mater desolationis gratiae et totius disciplinae 163 (cf. PRAE- LATI); hypocritae et principes eorum dicti sunt horrenda a. des ecclesiae 162; est animadversio inventionum hominum 217 (cf. INVENTIONES); est desolatio frequentis manducationis Christi corporis a plebeis 216; ab a. 1295 in ecclesia est superposita 168 (cf. EUCHARISTIA II). ANALOGIA (cf. LOGICA): auctor secundum a-am censet Antichristum venisse 6. ANTICHRISTUS: de A-o agitur toto huius tertii libri tractatu; quid auctor de A-o in tractatibus praecedentibus docuerit, vide in Indicibus rerum vol. I. et II. annexis. a) PARS GENERALIS. Epitheta atque synonyma: 1) epitheta adiec- tivorum: incredulus 9; famosus 6, 8, 21, 32; mendax, crudelis, super- bus etc. (opp. Christo) 30; pessimus 341; summus 28, 177, 227, 233; summus et famosus 4, 28. — 2) epitheta substantivorum: adul- tera A-i 96, Behemoth 44, 70, cf. BEHEMOTH; bestia de mari ascendens (Apoc. XIII. 1) 23, bestia mirabilis quasi unum monstrum 70, bestia spi- ritualis 112; chimera 70; diabolus 123, 216, cf. DIABOLUS; filius iniqui- tatis 7, 20, 34 (pseudopapa), 43 (summus et pessimus), 337 (una cum sua bestiali concubina), 338 (pessimus filius mendacii); Gog et Magog 14, 23, 338, cf. Ind. nominum; homo peccator et filius perditionis (II. Thess. II. 3) 4; Jezabel meretrix: dist. X. passim (v. inscriptiones capitulorum); Leviathan 118, cf. LEVIATHAN : meretrix super bestiam purpuratam resi- dens et tenens calicem aureum plenum abhominatione (Apoc. XVII. 3—4) 23; meretrix magna (Apoc. XVII. 1) 103—104, funesta et mystica meretrix 244; mulier stulta et clamosa (Prov. IX. 13—17) 99—103; rex novus (Ex. I. 8) 123; Sathan, v. SATHAN. — Asseclae A-i 28, famuli A-i 58, nuntii A-i 106. Membrum, corpus, indumenta A-i, v. dist. IX. 2. b) PARTES SPECIALES. DIST. V. — DE TEMPORE ANTICHRISTI (p. 1— 53). Praecedit descriptio A-i (c. 1—4, p. 1—16): A., ut ex nomine intelligitur, est vel debet esse summe contrarius Christo (= „ante“ seu „contra" et „Christus“) 2. Omnis christianus, qui est difformis regulae generali, est membrum A-i et solo nomine christianus 2; cf. 225: non aliud est A., nisi christianus indignus, contrarius Christo Jhesu vel opere fa- ciendo iniquitatem vel sermone; qui est persecutor ac disuasor ipsius veritatis, est palam summe A. tenetque caput corporis A-i 2; est deus non natura, sed participatione, neque deus in caelestibus, sed deus in terrenis hominibus 4; iste pessimus christianus, qui unicum et summum apicem omnis principatus ecclesiae dei per operationem Sa- thanae obtinet; non habet sibi in ecclesia comparem, est „unus de prin- cipibus“ (Ps. 81, 7) 5. Antichristeitas seu falsitas vitae A-i est odire veritatem Christi Jhesu, eam tacere et opere non implere (opp.; veritas vitae Christi) 2; Antichristeitas est, cum homo sciens malum, facit ipsum,
Index rerum. 393 III. Index rerum. ABOMINATIO (cf. Matth. XXIV. 15): a. desolationis est virtutem cum vitiis componere 152; est mollicies aut refrigerium charitatis, praesertim in primatibus et praelatis 162; a. vel mollicies et tepiditas est et fuit semper in ecclesia mater desolationis gratiae et totius disciplinae 163 (cf. PRAE- LATI); hypocritae et principes eorum dicti sunt horrenda a. des ecclesiae 162; est animadversio inventionum hominum 217 (cf. INVENTIONES); est desolatio frequentis manducationis Christi corporis a plebeis 216; ab a. 1295 in ecclesia est superposita 168 (cf. EUCHARISTIA II). ANALOGIA (cf. LOGICA): auctor secundum a-am censet Antichristum venisse 6. ANTICHRISTUS: de A-o agitur toto huius tertii libri tractatu; quid auctor de A-o in tractatibus praecedentibus docuerit, vide in Indicibus rerum vol. I. et II. annexis. a) PARS GENERALIS. Epitheta atque synonyma: 1) epitheta adiec- tivorum: incredulus 9; famosus 6, 8, 21, 32; mendax, crudelis, super- bus etc. (opp. Christo) 30; pessimus 341; summus 28, 177, 227, 233; summus et famosus 4, 28. — 2) epitheta substantivorum: adul- tera A-i 96, Behemoth 44, 70, cf. BEHEMOTH; bestia de mari ascendens (Apoc. XIII. 1) 23, bestia mirabilis quasi unum monstrum 70, bestia spi- ritualis 112; chimera 70; diabolus 123, 216, cf. DIABOLUS; filius iniqui- tatis 7, 20, 34 (pseudopapa), 43 (summus et pessimus), 337 (una cum sua bestiali concubina), 338 (pessimus filius mendacii); Gog et Magog 14, 23, 338, cf. Ind. nominum; homo peccator et filius perditionis (II. Thess. II. 3) 4; Jezabel meretrix: dist. X. passim (v. inscriptiones capitulorum); Leviathan 118, cf. LEVIATHAN : meretrix super bestiam purpuratam resi- dens et tenens calicem aureum plenum abhominatione (Apoc. XVII. 3—4) 23; meretrix magna (Apoc. XVII. 1) 103—104, funesta et mystica meretrix 244; mulier stulta et clamosa (Prov. IX. 13—17) 99—103; rex novus (Ex. I. 8) 123; Sathan, v. SATHAN. — Asseclae A-i 28, famuli A-i 58, nuntii A-i 106. Membrum, corpus, indumenta A-i, v. dist. IX. 2. b) PARTES SPECIALES. DIST. V. — DE TEMPORE ANTICHRISTI (p. 1— 53). Praecedit descriptio A-i (c. 1—4, p. 1—16): A., ut ex nomine intelligitur, est vel debet esse summe contrarius Christo (= „ante“ seu „contra" et „Christus“) 2. Omnis christianus, qui est difformis regulae generali, est membrum A-i et solo nomine christianus 2; cf. 225: non aliud est A., nisi christianus indignus, contrarius Christo Jhesu vel opere fa- ciendo iniquitatem vel sermone; qui est persecutor ac disuasor ipsius veritatis, est palam summe A. tenetque caput corporis A-i 2; est deus non natura, sed participatione, neque deus in caelestibus, sed deus in terrenis hominibus 4; iste pessimus christianus, qui unicum et summum apicem omnis principatus ecclesiae dei per operationem Sa- thanae obtinet; non habet sibi in ecclesia comparem, est „unus de prin- cipibus“ (Ps. 81, 7) 5. Antichristeitas seu falsitas vitae A-i est odire veritatem Christi Jhesu, eam tacere et opere non implere (opp.; veritas vitae Christi) 2; Antichristeitas est, cum homo sciens malum, facit ipsum,
Strana 394
394 Index rerum (Antichristus, dist. V.) et hoc facit cooperte sub similitudine boni, et inde honorificatur ut bonus 3—4 (inferius p. 87: antichristeitas = corpus A-i, cf. 178). A. non erit Sarracenus vel gentilis tyrannus potens neque Judaeus vel alius extraneus a religione christiana 5—7 (cur). Cur non competit, ut A. veniat in statu gentilis vel alterius extranei a religione christiana 8. Quare A. non erit aliquis christianus potens, tyrannus et persecutor manifestus J. Christi 9, neque persona quaevis indifferens potentia vel specie reli- gionis christianae 10, neque una sola persona religione christiana operta 10. Cf. infra p. 177—178. A. est vel erit homo veritati vitae Christi et doctrinae fraudulenter con- trarius, pessimus, sed vel ex toto vel ex maiore parte in malitia cooper- tus, vel falso nomine christianus, summum gradum in ecclesia possidens 10, cf. 225. Quicumque facit contra veritatem verbo mendaci, vel contra virtutem opere iniquo, vel contra sapientiam quovis modo accipiens in vanum animam suam, vel contra charitatem admittens impietatem, est A.; A. est omnis spiritus malignus expugnans Jhesum 226—227. A. est omnis spiritus malignus contrarius per directum vel indirectum fidei et moribus J. Christi in hominibus christianis (I. Jo. IV. 3) 227. A., i. e. omnis spi- ritus malignus habitans in fictis christianis 230. — V. etiam infra dist. X. (ad notionem). Formatio atque operatio Antichristi. A. veniet contra sanctos omni fraude per diabolum munitus, praesertim simulata aequitate 6. Sathan formabit A-um in hypocrisi per omnia instrumenta sapientiae et omnem apparatum virtutum 7; deceptio diaboli ibid. Qualiter Sathan Christum Jhesum omni spe hypocrisis invaderit et invasurus est 7. Sataget maxime de sanctis 9, non solum palam, sed specie bonorum sagacissime cooperta 9. A. non congregabit sibi aliquam sectam singularem, veluti Machometus, sed spi- ritus daemoniorum per similes sibi hypocritas, per totam ecclesiam dense multiplicatos, facient omnia 11. Adventus A-i secundum operationem Sathanae (II. Thess. II. 9) seu secundum operationem daemoniorum (I. Tim. IV. 1) 11. Sathanae operatio spiritualis et coloratissima: inspi- rabit primum multitudinem tepidorum christianorum, dehinc multitu- dinem populorum et demum summa collegia 11—12; corpore suo ita ordinato, tunc demum caput audebit formare et revelare 12 (probatur). Modus operationis Sathanae spiritualis et longe ab ante successivus (cf. II. Thess. II. 7) 14, cf. 16. Modus interficiendi Antichristum (cf. II. Thess. II. 8) per electos sacer- dotes et praedicatores 14; cf. 15 (per os praedicatorum); illa autem occisio A-i et multiplicatio veracium testium et praedicatorum Christi Jhesu, a modico et pauco incipiens, successive invalescet, donec per- ficiantur universa; quae post a. 1345 iam inchoarunt (cf. Ez. 37, 4, et 47, 1 sq.) 16. Quomodo Jhesus destructurus sit A-um successive illustratione adventus sui per praedicatores 17. (Incidentaliter explicantur signa mendacia (II. Thess. II. 9) A-i 17—20, cf. INVENTIONES, item qualis sit princi- palis cogitatio Sathanae per signa et portenta, et causa, quare deus per- mittat Sathanae tantam seductionem operari 18—19, cf. HYPOCRITAE). A. filius iniquitatis (explicatur) 20.
394 Index rerum (Antichristus, dist. V.) et hoc facit cooperte sub similitudine boni, et inde honorificatur ut bonus 3—4 (inferius p. 87: antichristeitas = corpus A-i, cf. 178). A. non erit Sarracenus vel gentilis tyrannus potens neque Judaeus vel alius extraneus a religione christiana 5—7 (cur). Cur non competit, ut A. veniat in statu gentilis vel alterius extranei a religione christiana 8. Quare A. non erit aliquis christianus potens, tyrannus et persecutor manifestus J. Christi 9, neque persona quaevis indifferens potentia vel specie reli- gionis christianae 10, neque una sola persona religione christiana operta 10. Cf. infra p. 177—178. A. est vel erit homo veritati vitae Christi et doctrinae fraudulenter con- trarius, pessimus, sed vel ex toto vel ex maiore parte in malitia cooper- tus, vel falso nomine christianus, summum gradum in ecclesia possidens 10, cf. 225. Quicumque facit contra veritatem verbo mendaci, vel contra virtutem opere iniquo, vel contra sapientiam quovis modo accipiens in vanum animam suam, vel contra charitatem admittens impietatem, est A.; A. est omnis spiritus malignus expugnans Jhesum 226—227. A. est omnis spiritus malignus contrarius per directum vel indirectum fidei et moribus J. Christi in hominibus christianis (I. Jo. IV. 3) 227. A., i. e. omnis spi- ritus malignus habitans in fictis christianis 230. — V. etiam infra dist. X. (ad notionem). Formatio atque operatio Antichristi. A. veniet contra sanctos omni fraude per diabolum munitus, praesertim simulata aequitate 6. Sathan formabit A-um in hypocrisi per omnia instrumenta sapientiae et omnem apparatum virtutum 7; deceptio diaboli ibid. Qualiter Sathan Christum Jhesum omni spe hypocrisis invaderit et invasurus est 7. Sataget maxime de sanctis 9, non solum palam, sed specie bonorum sagacissime cooperta 9. A. non congregabit sibi aliquam sectam singularem, veluti Machometus, sed spi- ritus daemoniorum per similes sibi hypocritas, per totam ecclesiam dense multiplicatos, facient omnia 11. Adventus A-i secundum operationem Sathanae (II. Thess. II. 9) seu secundum operationem daemoniorum (I. Tim. IV. 1) 11. Sathanae operatio spiritualis et coloratissima: inspi- rabit primum multitudinem tepidorum christianorum, dehinc multitu- dinem populorum et demum summa collegia 11—12; corpore suo ita ordinato, tunc demum caput audebit formare et revelare 12 (probatur). Modus operationis Sathanae spiritualis et longe ab ante successivus (cf. II. Thess. II. 7) 14, cf. 16. Modus interficiendi Antichristum (cf. II. Thess. II. 8) per electos sacer- dotes et praedicatores 14; cf. 15 (per os praedicatorum); illa autem occisio A-i et multiplicatio veracium testium et praedicatorum Christi Jhesu, a modico et pauco incipiens, successive invalescet, donec per- ficiantur universa; quae post a. 1345 iam inchoarunt (cf. Ez. 37, 4, et 47, 1 sq.) 16. Quomodo Jhesus destructurus sit A-um successive illustratione adventus sui per praedicatores 17. (Incidentaliter explicantur signa mendacia (II. Thess. II. 9) A-i 17—20, cf. INVENTIONES, item qualis sit princi- palis cogitatio Sathanae per signa et portenta, et causa, quare deus per- mittat Sathanae tantam seductionem operari 18—19, cf. HYPOCRITAE). A. filius iniquitatis (explicatur) 20.
Strana 395
Index rerum (Antichristus, dist. V.) 395 Demonstratio temporis Antichristi. 1) Investigatio qualitatis temporum. In principio evangelii virtus regnabat. Tunc etiam iniquitas diaboli con- cepit A-um, primum ex Judaeis et Graecis. Sed usque ad a. 1200 omnis iniquitas et haeresis punita et exstirpata 21. A. per Christum victus et foras mundum proiectus; per Christi apostolos sub pedibus contritus 22; per viros sapientiae dei et virtutis potenter excommunicatus 22 (Inci- dentaliter dicitur A-us intus in ecclesia eventurus esse ex multitudine iniquorum christianorum 23; de temporibus magni A-i 41, cf. SAPIEN- TIA II; tempus pessimi A-i instare de decretis de imaginibus dicitur 42, cf. INVENTIONES). Verum tamen filia diaboli, iniquitas, mox in primor- dio s. ecclesiae existens erat praegnans omni malitia et iniustitia, donec per longinqua tempora prodiit hodie in publicum 24; habundantio iniquitatis 25 (cf. HYPOCRITAE, SCHISMA), tribulatio summa s. ecclesiae 25 : ab- hominatio desolationis aliam futuram fabulatur et A-i servos Christi per- sequuntur, gloriantes se esse veritatis defensores 26; explicatur, quomodo mundus appareat ut honor, dignus christianus nuncupetur Beghardus aut alias haereticus et peccatores peccata iam credant esse minime punienda 27. Talis est adventus A-i 28. Ex his deducitur, quod A. summus est summe pessimus hypocrita in summo statu et loco ecclesiae constitu- tus 28. 2) Investigatio dispositionis temporis praesentis Antichristi per com- parationem ipsius ad Christum et ad ecclesiam Christi. — a) Modo generali. A. est summe contrarius Christo contrarietate secundum ha- bitum moralem, secundum voluntatem et propositum 29; ex quibus iam A. et Christus poterunt comparari 30 (exequitur). Pari modo potest com- parari dei ecclesia ad multitudinem A-i 31, cf. ECCLESIA, D. Tempus A-i inquiritur amplius, et hoc comparative et inductive 32; quo modo pro- batur tempore A-i iniquitatem maximum gradum attingere, quia est haec iniquitas fidelis 32. b) Modo speciali. a) Comparatur mendacium et crudelitas ac per- secutio gentilium, Judaeorum, haereticorum et christianorum (diversorum statuum) 33; iniquitatis magnitudo comparatur, si occupat christianum, familiam laicorum, collegium sacerdotum et collegium summorum sacer- dotum 33. Concluditur, quod iam filius iniquitatis (= pseudopapa!) in templo sedet, ingressus ad sedem per mendacium et fermentans totum suum et summum collegium sacerdotum; visus est extolli supra ecclesiae sacerdotes et supra verum papam Urbanum VI. 34; etiam summum col- legium totaliter ad se contraxit et alia collegia nutare fecit, etiam sa- pientes studii Parisiensis et aliarum universitatum 35; fecit vacare ecclesiam toto tempore suo (fere per 12 annos) rixae et contentioni 35. Quod factum esse non ab uno aliquo homine, sed per operationem Sathanae 36; propter quod et adinventiones hominum fortiter sunt promotae, v. de- creta de imaginibus 36, cf. IMAGINES. B) sicut mendacium, pari modo avaritia, luxuria aut voluptas atque su- perbia, comparative tractata, probantur nunc esse maxima et pessima in populo christiano; quae in tantum habundaverunt, quod iam ipsi laici, simul et sacerdotes pro minimo, immo pro honesto talia peccata repu- tant 43; quomodo synagoga peccantium (vulgus, clerici, religiosi) se
Index rerum (Antichristus, dist. V.) 395 Demonstratio temporis Antichristi. 1) Investigatio qualitatis temporum. In principio evangelii virtus regnabat. Tunc etiam iniquitas diaboli con- cepit A-um, primum ex Judaeis et Graecis. Sed usque ad a. 1200 omnis iniquitas et haeresis punita et exstirpata 21. A. per Christum victus et foras mundum proiectus; per Christi apostolos sub pedibus contritus 22; per viros sapientiae dei et virtutis potenter excommunicatus 22 (Inci- dentaliter dicitur A-us intus in ecclesia eventurus esse ex multitudine iniquorum christianorum 23; de temporibus magni A-i 41, cf. SAPIEN- TIA II; tempus pessimi A-i instare de decretis de imaginibus dicitur 42, cf. INVENTIONES). Verum tamen filia diaboli, iniquitas, mox in primor- dio s. ecclesiae existens erat praegnans omni malitia et iniustitia, donec per longinqua tempora prodiit hodie in publicum 24; habundantio iniquitatis 25 (cf. HYPOCRITAE, SCHISMA), tribulatio summa s. ecclesiae 25 : ab- hominatio desolationis aliam futuram fabulatur et A-i servos Christi per- sequuntur, gloriantes se esse veritatis defensores 26; explicatur, quomodo mundus appareat ut honor, dignus christianus nuncupetur Beghardus aut alias haereticus et peccatores peccata iam credant esse minime punienda 27. Talis est adventus A-i 28. Ex his deducitur, quod A. summus est summe pessimus hypocrita in summo statu et loco ecclesiae constitu- tus 28. 2) Investigatio dispositionis temporis praesentis Antichristi per com- parationem ipsius ad Christum et ad ecclesiam Christi. — a) Modo generali. A. est summe contrarius Christo contrarietate secundum ha- bitum moralem, secundum voluntatem et propositum 29; ex quibus iam A. et Christus poterunt comparari 30 (exequitur). Pari modo potest com- parari dei ecclesia ad multitudinem A-i 31, cf. ECCLESIA, D. Tempus A-i inquiritur amplius, et hoc comparative et inductive 32; quo modo pro- batur tempore A-i iniquitatem maximum gradum attingere, quia est haec iniquitas fidelis 32. b) Modo speciali. a) Comparatur mendacium et crudelitas ac per- secutio gentilium, Judaeorum, haereticorum et christianorum (diversorum statuum) 33; iniquitatis magnitudo comparatur, si occupat christianum, familiam laicorum, collegium sacerdotum et collegium summorum sacer- dotum 33. Concluditur, quod iam filius iniquitatis (= pseudopapa!) in templo sedet, ingressus ad sedem per mendacium et fermentans totum suum et summum collegium sacerdotum; visus est extolli supra ecclesiae sacerdotes et supra verum papam Urbanum VI. 34; etiam summum col- legium totaliter ad se contraxit et alia collegia nutare fecit, etiam sa- pientes studii Parisiensis et aliarum universitatum 35; fecit vacare ecclesiam toto tempore suo (fere per 12 annos) rixae et contentioni 35. Quod factum esse non ab uno aliquo homine, sed per operationem Sathanae 36; propter quod et adinventiones hominum fortiter sunt promotae, v. de- creta de imaginibus 36, cf. IMAGINES. B) sicut mendacium, pari modo avaritia, luxuria aut voluptas atque su- perbia, comparative tractata, probantur nunc esse maxima et pessima in populo christiano; quae in tantum habundaverunt, quod iam ipsi laici, simul et sacerdotes pro minimo, immo pro honesto talia peccata repu- tant 43; quomodo synagoga peccantium (vulgus, clerici, religiosi) se
Strana 396
396 Index rerum (Antichristus, dist. VI.) protegat et excuset in malo 44—45, et quomodo futurum sit, ut sermo dei solus possit irrumpere hoc letale silentium, et hoc vel in die magno iudicii, vel per praedicatores 45. De superbia: qualiter fuerit profligata et contempta in ecclesia Jhesu pri- mitiva 45—46 (cf. ECCLESIA, D) et in quantum nunc ascenderit, ut patet de accursu ad primatus 46 (dicitur: „Ille est optimus et sapiens, qui melius et potius scit et potest seipsum ad beneficia promovere“). Per s-am clericorum venit proprie nunc ad summam sedem s. ecclesiae ma- ximus A. 46. S. est A-i signum singulare et infallibile, v. ingerentes se ad dignitates, 46. In tantum s. est progressa in christianis, ut iam vice virtutis fungatur et, tamquam sit ipsa virtus et veritas, glorietur 46; vul- gus eam probitatem vel honestatem atque munditiam appellat 46—47. Ex comparatione status superbiae in praesenti ecclesia ad statum humili- tatis ecclesiae primitivae videtur, quam sit modo dilatatum corpus pes- simi A-i 47. Qualiter humilitas et patientia Christi contempnatur et quod tribulatio praesens sanctorum et humilium in Christo est pessima, quia fit a christianis 47. Qualiter intrusio ad beneficia nunc excusetur ex scripturis atque omne crimen seu iniquitas 48; involucra Sathanae et tenebrae ob densitatem errorum et corporis A-i 48. Ex quo arguitur plenitudinem instare temporis supremi A-i 48. Y) avaritia: in ecclesia primitiva erat abhominabilis; nunc est prudentia et circumspectio honestorum et proborum virorum 49; pauperes segnes et imbecilles homines reputantur 49. Genus a-ae pessimum, scil. nego- tiari quaestum per res et in rebus divinis (officia, sacramenta), commu- nitatem obtinuit 49. Hodie omnes, etiam dotati, clerici summis studiis inquirunt beneficia et vix aliquis stat contentus uno beneficio ib. Laici quoque sequuntur avaritiam et usuras ib. Religiosorum avaritia 49—50, v. RELIGIOSI. Concluditur tempus proprii A-i instare et evangelium Apoc. XIII. adimpleri 50 (explicatur). 8) concupiscentia carnis: in summo gradu suum regnum nunc collo- casse dicitur; vide luxuriam et gulam, per quas tota fere communitas ecclesiae est captivata, et super omnia clerici et sacerdotes; eorum ociositas, voluptas, desideria, crapula, ebrietas et paene inevitabiles forni- cationes, stupra, adulteria, incestus et peccata ignominiae 51; accedit ad hoc ob communiter peccantes inverecundia et propter multitudinem lenonum et meretricum 52; fornicationis debacchatio atque ventris in- gluvies in clero et in religiosis 52. Conclusio dist. V: tempus pessimi et ultimi A-i iam est adimpletum; iniquitas et scelera inpunita hodie supra modum; nunquam prius sunt visa similia, sed neque postea credenda sunt affutura 52. Quidquid ergo dicant aut forte fabulentur aliqui, auctor ex istis Antichristum iudicat iam utique advenisse 53. DIST. VI. — DE CORPORE ANTICHRISTI (p. 54—84): „Ubicumque fuerit corpus, ibi congregabuntur et aquilae.“ Mt. XXIV. 28. I. Primo explicatur, quod per corpus hic intellegitur corpus mysti- cum ecclesiae J. Christi 55 sq. (cf. SCHISMA et IMAGINES) et quod mem- bra corporis A-i dividuntur trifarie (in tres partes) et in singulari per imagines et religiones 56 sq. Inde tribulatio Christi electorum maxima
396 Index rerum (Antichristus, dist. VI.) protegat et excuset in malo 44—45, et quomodo futurum sit, ut sermo dei solus possit irrumpere hoc letale silentium, et hoc vel in die magno iudicii, vel per praedicatores 45. De superbia: qualiter fuerit profligata et contempta in ecclesia Jhesu pri- mitiva 45—46 (cf. ECCLESIA, D) et in quantum nunc ascenderit, ut patet de accursu ad primatus 46 (dicitur: „Ille est optimus et sapiens, qui melius et potius scit et potest seipsum ad beneficia promovere“). Per s-am clericorum venit proprie nunc ad summam sedem s. ecclesiae ma- ximus A. 46. S. est A-i signum singulare et infallibile, v. ingerentes se ad dignitates, 46. In tantum s. est progressa in christianis, ut iam vice virtutis fungatur et, tamquam sit ipsa virtus et veritas, glorietur 46; vul- gus eam probitatem vel honestatem atque munditiam appellat 46—47. Ex comparatione status superbiae in praesenti ecclesia ad statum humili- tatis ecclesiae primitivae videtur, quam sit modo dilatatum corpus pes- simi A-i 47. Qualiter humilitas et patientia Christi contempnatur et quod tribulatio praesens sanctorum et humilium in Christo est pessima, quia fit a christianis 47. Qualiter intrusio ad beneficia nunc excusetur ex scripturis atque omne crimen seu iniquitas 48; involucra Sathanae et tenebrae ob densitatem errorum et corporis A-i 48. Ex quo arguitur plenitudinem instare temporis supremi A-i 48. Y) avaritia: in ecclesia primitiva erat abhominabilis; nunc est prudentia et circumspectio honestorum et proborum virorum 49; pauperes segnes et imbecilles homines reputantur 49. Genus a-ae pessimum, scil. nego- tiari quaestum per res et in rebus divinis (officia, sacramenta), commu- nitatem obtinuit 49. Hodie omnes, etiam dotati, clerici summis studiis inquirunt beneficia et vix aliquis stat contentus uno beneficio ib. Laici quoque sequuntur avaritiam et usuras ib. Religiosorum avaritia 49—50, v. RELIGIOSI. Concluditur tempus proprii A-i instare et evangelium Apoc. XIII. adimpleri 50 (explicatur). 8) concupiscentia carnis: in summo gradu suum regnum nunc collo- casse dicitur; vide luxuriam et gulam, per quas tota fere communitas ecclesiae est captivata, et super omnia clerici et sacerdotes; eorum ociositas, voluptas, desideria, crapula, ebrietas et paene inevitabiles forni- cationes, stupra, adulteria, incestus et peccata ignominiae 51; accedit ad hoc ob communiter peccantes inverecundia et propter multitudinem lenonum et meretricum 52; fornicationis debacchatio atque ventris in- gluvies in clero et in religiosis 52. Conclusio dist. V: tempus pessimi et ultimi A-i iam est adimpletum; iniquitas et scelera inpunita hodie supra modum; nunquam prius sunt visa similia, sed neque postea credenda sunt affutura 52. Quidquid ergo dicant aut forte fabulentur aliqui, auctor ex istis Antichristum iudicat iam utique advenisse 53. DIST. VI. — DE CORPORE ANTICHRISTI (p. 54—84): „Ubicumque fuerit corpus, ibi congregabuntur et aquilae.“ Mt. XXIV. 28. I. Primo explicatur, quod per corpus hic intellegitur corpus mysti- cum ecclesiae J. Christi 55 sq. (cf. SCHISMA et IMAGINES) et quod mem- bra corporis A-i dividuntur trifarie (in tres partes) et in singulari per imagines et religiones 56 sq. Inde tribulatio Christi electorum maxima
Strana 397
Index rerum (Antichristus, dist. VI.) 397 evenit, quia laicus sancte vivens in communitate vulgi persequitur 65, v. BEGIIARDUS et MONACHI. Supersticiosum iam reputatur et singu- laritas, constans vid. et perfecta conversatio secundum evangelii Christi veritatem, et quasi testamento est firmatum, quod sacerdos saecularis zelanter praedicans nequaquam diu subsistere poterit a facie tribulantis et persequentis 66. Contentiones, quod Jhesus est apud sacerdotes sae- culares, quod apud vulgus, quod in monte religionis 67. Ex quibus sin- gulis generatur intestinum bellum s. ecclesiae et pressura, nec non quae dam contagiosa perplexio in rudibus et simplicibus christianis 68. II. Deducitur, quod aquilae quaelibet ad sui generis corpus colli gentur in diebus tunc futuris. Ex. gr. reprobi — illud corpus A-i — de- ducentur ad ecclesiam malignantium, probi ad ecclesiam sanctam 69. Corpus A-i est simile corpori bestiae, est corpus Behemot, bestia, mon- strum, chimera 70. Unde contra naturam corpus totum A-i a Sathana signatum est connecti (deducitur) 70. A., cuius caput diabolus, non aliud est nisi destitutio naturae humanae in statum bestialem, qui accidit ho- mini post culpam 71. Corpus A-i seu multitudo christianorum iniquo rum dicitur esse simile bestiae monstruosae, contrarianti ordini naturali et etiam conceptui seu imaginationi intellectus 71. Ecce, quam proprie corpus bestiae A-i describatur (Apoc. XIII.) 71. Concluditur, quod multi- tudo synagogae Sathanae, quamvis nimis late augmentata et condensata, tamen facile ab hiis, qui sunt aquilae, evitatur, sed ecclesia sanctorum latere nequaquam poterit 72. III. Sicut proprium Christi Jhesu et spiritus eius est dispersa colli- gere per charitatem veritatis, ita ex adverso proprium diaboli et A-i est dispergere per superbiam et contentionem 72 (explicatur, V. ECCLESIA, A.). Reprobi (opp. electi) nequeunt nisi in iniquitate esse concordes; sunt similes in malo, quoniam hoc obtinent a sua primor- dena origine et ex suo patre Sathana 73. Instans tempus est proprium pessimi A-i, quia hodie ecclesia christianorum est maxime divisa et scissa a summo usque ad deorsum et in capite et in membris. Ideo hodie maxime manifesta est plenitudo corporis simul et capitis bestialis A-i, et nunc ille filius iniquitatis est revelatus et per universam ecclesiam est corpus eius nimis valde manifestum 74. Hi, qui sunt ex contentione vel de corpore A-i, quamvis a se invicem sint diversi, tamen multo magis contra sanctos dei incenduntur zelo amaro, eos persecuntur et detrahunt eisdem, suam per hoc antichristianitatem exequentes; non per- mittunt caput sanctos dei ad loquendum Jhesum crucifixum vel operan- dum elevare, ut ipsi soli esse sapientes et gloriose contecti omni specie religionis videantur continentesque omnem executionem iustitiae et sanc- titatis 75. Ideo dispersio sanctorum dei per Danielem (XII. 7) praedicta est completa ib. Quorum concussio atque tribulatio pessima et extrema ab Antichristo inpinguatis divitiis Jhesu 76—77 (explicatur). Qui ergo haed se habere intelligitis, levate capita vestra et sitis aquilae, quoniam appro- pinquat redemptio vestra 77, cf. 54 (esse aquilam caelestem). Praedicta iam incipiunt adinpleri et dehinc amplius et amplius continue inva lescent 78.
Index rerum (Antichristus, dist. VI.) 397 evenit, quia laicus sancte vivens in communitate vulgi persequitur 65, v. BEGIIARDUS et MONACHI. Supersticiosum iam reputatur et singu- laritas, constans vid. et perfecta conversatio secundum evangelii Christi veritatem, et quasi testamento est firmatum, quod sacerdos saecularis zelanter praedicans nequaquam diu subsistere poterit a facie tribulantis et persequentis 66. Contentiones, quod Jhesus est apud sacerdotes sae- culares, quod apud vulgus, quod in monte religionis 67. Ex quibus sin- gulis generatur intestinum bellum s. ecclesiae et pressura, nec non quae dam contagiosa perplexio in rudibus et simplicibus christianis 68. II. Deducitur, quod aquilae quaelibet ad sui generis corpus colli gentur in diebus tunc futuris. Ex. gr. reprobi — illud corpus A-i — de- ducentur ad ecclesiam malignantium, probi ad ecclesiam sanctam 69. Corpus A-i est simile corpori bestiae, est corpus Behemot, bestia, mon- strum, chimera 70. Unde contra naturam corpus totum A-i a Sathana signatum est connecti (deducitur) 70. A., cuius caput diabolus, non aliud est nisi destitutio naturae humanae in statum bestialem, qui accidit ho- mini post culpam 71. Corpus A-i seu multitudo christianorum iniquo rum dicitur esse simile bestiae monstruosae, contrarianti ordini naturali et etiam conceptui seu imaginationi intellectus 71. Ecce, quam proprie corpus bestiae A-i describatur (Apoc. XIII.) 71. Concluditur, quod multi- tudo synagogae Sathanae, quamvis nimis late augmentata et condensata, tamen facile ab hiis, qui sunt aquilae, evitatur, sed ecclesia sanctorum latere nequaquam poterit 72. III. Sicut proprium Christi Jhesu et spiritus eius est dispersa colli- gere per charitatem veritatis, ita ex adverso proprium diaboli et A-i est dispergere per superbiam et contentionem 72 (explicatur, V. ECCLESIA, A.). Reprobi (opp. electi) nequeunt nisi in iniquitate esse concordes; sunt similes in malo, quoniam hoc obtinent a sua primor- dena origine et ex suo patre Sathana 73. Instans tempus est proprium pessimi A-i, quia hodie ecclesia christianorum est maxime divisa et scissa a summo usque ad deorsum et in capite et in membris. Ideo hodie maxime manifesta est plenitudo corporis simul et capitis bestialis A-i, et nunc ille filius iniquitatis est revelatus et per universam ecclesiam est corpus eius nimis valde manifestum 74. Hi, qui sunt ex contentione vel de corpore A-i, quamvis a se invicem sint diversi, tamen multo magis contra sanctos dei incenduntur zelo amaro, eos persecuntur et detrahunt eisdem, suam per hoc antichristianitatem exequentes; non per- mittunt caput sanctos dei ad loquendum Jhesum crucifixum vel operan- dum elevare, ut ipsi soli esse sapientes et gloriose contecti omni specie religionis videantur continentesque omnem executionem iustitiae et sanc- titatis 75. Ideo dispersio sanctorum dei per Danielem (XII. 7) praedicta est completa ib. Quorum concussio atque tribulatio pessima et extrema ab Antichristo inpinguatis divitiis Jhesu 76—77 (explicatur). Qui ergo haed se habere intelligitis, levate capita vestra et sitis aquilae, quoniam appro- pinquat redemptio vestra 77, cf. 54 (esse aquilam caelestem). Praedicta iam incipiunt adinpleri et dehinc amplius et amplius continue inva lescent 78.
Strana 398
398 Index rerum (Antichristus, dist. VII.) IV. (Cognitio Antichristi). His, qui crapulis et ebrietati et curis huius vitae sunt dediti, sunt prorsus ignota, sc. tempus instans A.-i et corpus eius et omnia eius fictitia et tendicula paliata 78, et ea, quae Jhesus crucifixus et sua membra operantur, ita quod existentes A-i cre- dunt se Christos esse (explicatur) 79; causae talis ludificationis, quas s. scriptura reddit per multa 79. „Aquila“. i. e. strenui christiani in vir- tutibus 81, hi tribulationem permaximam et ultimam non poterunt su- stinere 82; hi soli, docti a deo cognoscent praesentem A-um et eius altitudinem 83; sciunt et possunt cognoscere et evitare etiam ipsos hypo- critas (Gog et Magog). Ceteri vero christiani carnales neque quidquam proprie aestimant de A-o neque poterunt aliud, nisi decipi per opera- tionem daemoniorum in his temporibus 84. DIST. VII. — DE DISPOSITIONE ET POTESTATE CORPORIS ANTICHRISTI (p. 85—112). Sathan hodie omnia sibi et suo A-o ad ministerium po- tenter subiugavit facietque ex ipsis corpus ipsius fortissimum contra sanctos 85; ex doctoribus faciet suos zelatores ac fervidos defensores suarum traditionum ib. A. ad hoc usque pervenit, ut nullum timeat (cf. 89), i. e. mala opera et adversa Jhesu Christo sine timore et pudore perficiat 86. — A. perduxit christianum populum, ut solum in splendoribus et apparenciis visibilibus aestimet et reponat dignitatem, virtutem et sanctitatem, ceteraque his opposita ducat nihil 86. Sic anti- christeitas seu corpus A-i per talem apparatum efficitur contra sanctos dei gloriosum et robustum, atque dei electi fiunt contempti et abiecti 87. Mysteria scripturae de A-o non possunt indicari nisi ab in- spiratis a spiritu Jhesu 87 (inferius: solum a parvulis et insipientibus 90). Gloriosi populis non sunt capaces mysteriorum A-i neque docibiles dei 88, cf. 90, 91; hi cedunt in apparatum et armamentum corporis A-i ib.; sunt traditi in eieccionem foras ab ore Jhesu Christi et in contemptum ab electis et incorporationem bestiali A-o 90; „magistratus templi“ car- nalium virorum 91. A. eos omnibus suis studiis cum subtilitate deci piendi et secundum omnem altitudinem suam circumveniet et colorate seducet 91, et ipsi condensati et indurati per hypocrisim, videntes Le- viathan, transiguntur, per quos electi dei mordentur 91. Qualiter ex- caecaverit eos spiritus A-i: agunt contra sanctos dei et credunt se esse persecutores A-i vel eius apostolorum, gloriantur se esse columnas ec- clesiae et discipulos J. Christi 92. „Coronati“ nequaquam cognoverunt neque cognoscent adventum Christi spiritualem neque ipsius A-i propter suffocationem veritatis ab ebrietate et crapula et bestiali rapacitate 94. Quod Sathan disposuitadventum A-i successive etcalide; quae dispositio est: superbia coronata praecursorum A-i et caecitas et sompnus custodum per crapulam et ebrietatem 94. Explicatur, qualiter Jhesus Christus mandaverit praecavendum praecipue ab ebrietate, crapula et avaritia 94. Sathan dispositionem sibi congruam a longe ante succes- sive introduxit, et primum latenter et depicte per aliquam rationabilem occasionem 95. Atque sic ecclesiae Christi contigit, ut solum simulachra virtutum et imagines sine vita in christianis remanseat 95—96. Sathan successive virtute et veritate ecclesiam spoliavit, et perduxit christianos
398 Index rerum (Antichristus, dist. VII.) IV. (Cognitio Antichristi). His, qui crapulis et ebrietati et curis huius vitae sunt dediti, sunt prorsus ignota, sc. tempus instans A.-i et corpus eius et omnia eius fictitia et tendicula paliata 78, et ea, quae Jhesus crucifixus et sua membra operantur, ita quod existentes A-i cre- dunt se Christos esse (explicatur) 79; causae talis ludificationis, quas s. scriptura reddit per multa 79. „Aquila“. i. e. strenui christiani in vir- tutibus 81, hi tribulationem permaximam et ultimam non poterunt su- stinere 82; hi soli, docti a deo cognoscent praesentem A-um et eius altitudinem 83; sciunt et possunt cognoscere et evitare etiam ipsos hypo- critas (Gog et Magog). Ceteri vero christiani carnales neque quidquam proprie aestimant de A-o neque poterunt aliud, nisi decipi per opera- tionem daemoniorum in his temporibus 84. DIST. VII. — DE DISPOSITIONE ET POTESTATE CORPORIS ANTICHRISTI (p. 85—112). Sathan hodie omnia sibi et suo A-o ad ministerium po- tenter subiugavit facietque ex ipsis corpus ipsius fortissimum contra sanctos 85; ex doctoribus faciet suos zelatores ac fervidos defensores suarum traditionum ib. A. ad hoc usque pervenit, ut nullum timeat (cf. 89), i. e. mala opera et adversa Jhesu Christo sine timore et pudore perficiat 86. — A. perduxit christianum populum, ut solum in splendoribus et apparenciis visibilibus aestimet et reponat dignitatem, virtutem et sanctitatem, ceteraque his opposita ducat nihil 86. Sic anti- christeitas seu corpus A-i per talem apparatum efficitur contra sanctos dei gloriosum et robustum, atque dei electi fiunt contempti et abiecti 87. Mysteria scripturae de A-o non possunt indicari nisi ab in- spiratis a spiritu Jhesu 87 (inferius: solum a parvulis et insipientibus 90). Gloriosi populis non sunt capaces mysteriorum A-i neque docibiles dei 88, cf. 90, 91; hi cedunt in apparatum et armamentum corporis A-i ib.; sunt traditi in eieccionem foras ab ore Jhesu Christi et in contemptum ab electis et incorporationem bestiali A-o 90; „magistratus templi“ car- nalium virorum 91. A. eos omnibus suis studiis cum subtilitate deci piendi et secundum omnem altitudinem suam circumveniet et colorate seducet 91, et ipsi condensati et indurati per hypocrisim, videntes Le- viathan, transiguntur, per quos electi dei mordentur 91. Qualiter ex- caecaverit eos spiritus A-i: agunt contra sanctos dei et credunt se esse persecutores A-i vel eius apostolorum, gloriantur se esse columnas ec- clesiae et discipulos J. Christi 92. „Coronati“ nequaquam cognoverunt neque cognoscent adventum Christi spiritualem neque ipsius A-i propter suffocationem veritatis ab ebrietate et crapula et bestiali rapacitate 94. Quod Sathan disposuitadventum A-i successive etcalide; quae dispositio est: superbia coronata praecursorum A-i et caecitas et sompnus custodum per crapulam et ebrietatem 94. Explicatur, qualiter Jhesus Christus mandaverit praecavendum praecipue ab ebrietate, crapula et avaritia 94. Sathan dispositionem sibi congruam a longe ante succes- sive introduxit, et primum latenter et depicte per aliquam rationabilem occasionem 95. Atque sic ecclesiae Christi contigit, ut solum simulachra virtutum et imagines sine vita in christianis remanseat 95—96. Sathan successive virtute et veritate ecclesiam spoliavit, et perduxit christianos
Strana 399
Index rerum (Antichristus, dist. VIII.) 399 ad approbationem et excusationem in seipsis manifestorum peccatorum 96. Introductio iniquitatis in populum christianum explicatur ad modum filationis vestimentorum 97. Seductio Sathanae maxima et novissima (ultima et ma- xima 98) est illa filiorum dei et electorum seu coronatorum in ecclesia 97. Sathan nisus est ab antiquo, quatenus ipse etiam sibi ecclesiam malignantium similem ecclesiae Christi congregaret, non tamen in propriis limitibus, sed in limitibus J. Christi 98. Quapropter semper stu- duit, ut hos, qui in summitate huius ecclesiae erant praepositi, sibi asci- ret 95, ad modum adulterae 98 (explicatur per voces scripturae: „mulier stulta et clamosa“ 99—103, et „meretrix magna“ 103—104). Quod Antichristi non possunt intellegere damnationem ip- sorum et incorporationem A-o, sed neque ulli alii, qui non vigent spi- ritu Jhesu crucifixi 103. Fatui, ponentes spem in verbis mendacii et in- corporantes populos A o per amorem huius mundi sub professione chri- stiana 103. Unde sequitur, quod nimia est multitudo eorum, qui sunt existentes de corpore amplo A-i, quamdiu tales et in quantum tales, non possunt videre se esse a-os, et quod nequit videri damnatio prae- sentis Gog et Magog, nisi homo christianus exeat extra mundum 104. Praedicti „coronati" proprie describuntur etiam per figuram locu- starum (Apoc. IX. 3. 7). Explicantur voces singulae Apoc. 105—106. „Dentes locustarum" qualiter detrahant (teste auctore) 106; sunt „dentes leonis" et quare 106. Auctor narrat, qualiter venerit ad veritatem nun- tiandam 107, et eius oratio ad Jhesum de utero A-i 107. Explicatur Job XLI. 4—5: „Medium oris Behemot et portae vultus eius": 108—112. Cor bestialis A-i sunt polluti clerici et sacerdotes 108, qui quidem alias sunt cor maris ib. Portae vultus bestialis A-i sunt doc- tores et praelati hypocritae 108. Qualiter depicta antichristeitas luceat in vultu ipsorum 108. Figurati proprie per gygantes (Gen. VI. 4) 109. Ex- plicatur, quod doctores sunt „portae“ huius vultus et purpuratae mere- tricis, et quomodo plebeios Christi devorent, tota die ruminent vani- tatem, terrena sapiant, scriptura quasi fabulis utantur et contra fre- quenter communicantes murmurent 109, vV. EUCHARISTIA VIII. Quod „portae vultus A-i“ sunt praelati hypocritae, doctores infatuati 111, et quod „dentes" sunt crudeles ministri seu potentes tyranni; arma eorum 111. DIST. VIII. — DE ARMATURA CORPORIS ANTICHRISTI (p. 113—146). Auctor prosequitur explicationem A-i per scripturam. Dicit, quod „gy- rus dentium locustarum“ (Apoc. IX. 3) sunt praecepta dura rec- torum in suos subditos 113, v. MANDATA, SACERDOTES CARNALES et JUSTIFICATIONES. Per „loricas ferreas“ (Apoc. IX. 9) et „scuta fusilia“ (Job XLI. 6) proprie synagoga collecta hypocritarum et carna- lium clericorum existit figurata, quorum manifestum indicium antichri- steitatis est, quod seipsos corrigi nequaquam patiuntur, sed magis ad- dunt odire ex animo suos fideles, licet correctiores 117; sunt incorri- gibiles ib. „Paries" adinventionum humanarum 119—120, v. INVENTIONES et SACERDOTES CARNALES. Qualiter hypocritae „liniant parietem luto“. explicatur 120—121; A. dicitur „rex novus“ 123.
Index rerum (Antichristus, dist. VIII.) 399 ad approbationem et excusationem in seipsis manifestorum peccatorum 96. Introductio iniquitatis in populum christianum explicatur ad modum filationis vestimentorum 97. Seductio Sathanae maxima et novissima (ultima et ma- xima 98) est illa filiorum dei et electorum seu coronatorum in ecclesia 97. Sathan nisus est ab antiquo, quatenus ipse etiam sibi ecclesiam malignantium similem ecclesiae Christi congregaret, non tamen in propriis limitibus, sed in limitibus J. Christi 98. Quapropter semper stu- duit, ut hos, qui in summitate huius ecclesiae erant praepositi, sibi asci- ret 95, ad modum adulterae 98 (explicatur per voces scripturae: „mulier stulta et clamosa“ 99—103, et „meretrix magna“ 103—104). Quod Antichristi non possunt intellegere damnationem ip- sorum et incorporationem A-o, sed neque ulli alii, qui non vigent spi- ritu Jhesu crucifixi 103. Fatui, ponentes spem in verbis mendacii et in- corporantes populos A o per amorem huius mundi sub professione chri- stiana 103. Unde sequitur, quod nimia est multitudo eorum, qui sunt existentes de corpore amplo A-i, quamdiu tales et in quantum tales, non possunt videre se esse a-os, et quod nequit videri damnatio prae- sentis Gog et Magog, nisi homo christianus exeat extra mundum 104. Praedicti „coronati" proprie describuntur etiam per figuram locu- starum (Apoc. IX. 3. 7). Explicantur voces singulae Apoc. 105—106. „Dentes locustarum" qualiter detrahant (teste auctore) 106; sunt „dentes leonis" et quare 106. Auctor narrat, qualiter venerit ad veritatem nun- tiandam 107, et eius oratio ad Jhesum de utero A-i 107. Explicatur Job XLI. 4—5: „Medium oris Behemot et portae vultus eius": 108—112. Cor bestialis A-i sunt polluti clerici et sacerdotes 108, qui quidem alias sunt cor maris ib. Portae vultus bestialis A-i sunt doc- tores et praelati hypocritae 108. Qualiter depicta antichristeitas luceat in vultu ipsorum 108. Figurati proprie per gygantes (Gen. VI. 4) 109. Ex- plicatur, quod doctores sunt „portae“ huius vultus et purpuratae mere- tricis, et quomodo plebeios Christi devorent, tota die ruminent vani- tatem, terrena sapiant, scriptura quasi fabulis utantur et contra fre- quenter communicantes murmurent 109, vV. EUCHARISTIA VIII. Quod „portae vultus A-i“ sunt praelati hypocritae, doctores infatuati 111, et quod „dentes" sunt crudeles ministri seu potentes tyranni; arma eorum 111. DIST. VIII. — DE ARMATURA CORPORIS ANTICHRISTI (p. 113—146). Auctor prosequitur explicationem A-i per scripturam. Dicit, quod „gy- rus dentium locustarum“ (Apoc. IX. 3) sunt praecepta dura rec- torum in suos subditos 113, v. MANDATA, SACERDOTES CARNALES et JUSTIFICATIONES. Per „loricas ferreas“ (Apoc. IX. 9) et „scuta fusilia“ (Job XLI. 6) proprie synagoga collecta hypocritarum et carna- lium clericorum existit figurata, quorum manifestum indicium antichri- steitatis est, quod seipsos corrigi nequaquam patiuntur, sed magis ad- dunt odire ex animo suos fideles, licet correctiores 117; sunt incorri- gibiles ib. „Paries" adinventionum humanarum 119—120, v. INVENTIONES et SACERDOTES CARNALES. Qualiter hypocritae „liniant parietem luto“. explicatur 120—121; A. dicitur „rex novus“ 123.
Strana 400
400 Index rerum (Antichristus, dist. IX.) Sathanae tendiculae (contin.), (cf. 97 sq.): Sathan quaerit chri- stianos inducere in oblivionem Jhesu crucifixi, et hoc a principio intendebat 124; perfecit hoc carius sub speciebus boni et ratione recta per multiplicatas species sanctitatis corporales et apparentes 124. Dii a-orum 126, v. SACERDOTES CARNALES. Tendiculae et astutia Sa- thanae et A-i esse vitandae 126. Infinita multitudo „inimicorum crucis Christi“ (Philip. III. 18) seu praecursorum A-i 126. Explicantur variae congregationes A-i (seu Phyton, Exod. I. 11): praelati zelatores huma- narum inventionum 127; qui sunt huius mundi manifesti amatores; per quos „consiliarios" (II. Reg. XV. 12) multi seducuntur ad fabulas et va- dunt ad mortem 128. A-i pensant et conpensant omnia et singula verba in suis litibus, libellis, privilegiis et decretis, ut possint hominem invenire saltem in verbo deliquisse, ipsique soli correctionem in nullo volunt portare 128. — Solum beati christiani evitant falsitatem A-i, et isti tales soli valent denudare A-um et eius corpus conglobatum 131, cf. CHRISTIANI. DIST. IX. — DE INCONSTANTIA MEMBRORUM ANTICHRISTI (p. 147—206). 1. Continuatur expositio de „locustis coronatis" (v. supra p. 113 sq.) 147. Apostolus vocat homines moderni saeculi „locustas“ propter ip- sorum inconstantiam in omnibus et duplicitatem aut fic- tionem, et pro eo, quod sunt valde nocivi 148. Explicatur 149; rara fides hodie in terra ib.; moderni hypocritae neque hominibus servant fidem neque in deum ib.; omnis scriptura, simul et divina sacramenta vilefacta et inveterata sunt in ipsis, ita ut iam non valde apprecient ver- bum Christi, et praedicatio atque prophetiae sint ipsis sicut aliae fabulae vel canticum dulciter auribus sonans 149. Sunt membra A-i et perni- ciosissimi electis dei, praesertim iuvenibus et infirmis in fide, sua hypo- crisi et simulatione 150. Qua ex causa dicantur, quod non habent „signum dei in frontibus suis“ (Apoc. IX. 4): non habent primum pro- positum quaerere regnum dei et iustitiam eius vel crucem Jhesu in amore, faciunt tribulationem maximam et dampnum populo sanctorum in ec- clesia, quod est error maximus 151. Prout locustae, ita et nunc currentes clerici et sacerdotes habent simu- lationem et compositionem chimerinam et curiositatem infre- natam: volunt esse et spirituales et saeculares, religiosi et carnales 152. cf. 153; hoc est abominatio desolationis (expl.) 152, cf. ABOMINATIO. Moderni sacerdotes omnia se in omnibus ostentant (expl.) 152, et cum his se credunt bene in Christo stare et secure, et ideo nullam correc- tionem pro huiusmodi patiuntur 153; quid dicant ad suos monitores („Dic illa rusticis") 153. — Similiter populus videtur sibi posse licite deo et carni vivere 154; qualiter adaequetur locustis et in stercoribus delec- tetur ib. Hi sunt, qui semel iuncti illam magnam meretricem constituunt, per quos nimis colorate et dulciter ecclesia sanctorum ad fornicandum spiritualiter est seducta 155. Per „vocem alarum“ locustarum (Apoc. IX. 9) explicantur lites pro beneficiis 155, et haec vox sicut vox curruum equorum multorum esse dicitur 156. Describitur „currus consistorii“ 156, v. CONSISTORIA. Vel „vox alarum“ sunt clamores praedicantium adversum se
400 Index rerum (Antichristus, dist. IX.) Sathanae tendiculae (contin.), (cf. 97 sq.): Sathan quaerit chri- stianos inducere in oblivionem Jhesu crucifixi, et hoc a principio intendebat 124; perfecit hoc carius sub speciebus boni et ratione recta per multiplicatas species sanctitatis corporales et apparentes 124. Dii a-orum 126, v. SACERDOTES CARNALES. Tendiculae et astutia Sa- thanae et A-i esse vitandae 126. Infinita multitudo „inimicorum crucis Christi“ (Philip. III. 18) seu praecursorum A-i 126. Explicantur variae congregationes A-i (seu Phyton, Exod. I. 11): praelati zelatores huma- narum inventionum 127; qui sunt huius mundi manifesti amatores; per quos „consiliarios" (II. Reg. XV. 12) multi seducuntur ad fabulas et va- dunt ad mortem 128. A-i pensant et conpensant omnia et singula verba in suis litibus, libellis, privilegiis et decretis, ut possint hominem invenire saltem in verbo deliquisse, ipsique soli correctionem in nullo volunt portare 128. — Solum beati christiani evitant falsitatem A-i, et isti tales soli valent denudare A-um et eius corpus conglobatum 131, cf. CHRISTIANI. DIST. IX. — DE INCONSTANTIA MEMBRORUM ANTICHRISTI (p. 147—206). 1. Continuatur expositio de „locustis coronatis" (v. supra p. 113 sq.) 147. Apostolus vocat homines moderni saeculi „locustas“ propter ip- sorum inconstantiam in omnibus et duplicitatem aut fic- tionem, et pro eo, quod sunt valde nocivi 148. Explicatur 149; rara fides hodie in terra ib.; moderni hypocritae neque hominibus servant fidem neque in deum ib.; omnis scriptura, simul et divina sacramenta vilefacta et inveterata sunt in ipsis, ita ut iam non valde apprecient ver- bum Christi, et praedicatio atque prophetiae sint ipsis sicut aliae fabulae vel canticum dulciter auribus sonans 149. Sunt membra A-i et perni- ciosissimi electis dei, praesertim iuvenibus et infirmis in fide, sua hypo- crisi et simulatione 150. Qua ex causa dicantur, quod non habent „signum dei in frontibus suis“ (Apoc. IX. 4): non habent primum pro- positum quaerere regnum dei et iustitiam eius vel crucem Jhesu in amore, faciunt tribulationem maximam et dampnum populo sanctorum in ec- clesia, quod est error maximus 151. Prout locustae, ita et nunc currentes clerici et sacerdotes habent simu- lationem et compositionem chimerinam et curiositatem infre- natam: volunt esse et spirituales et saeculares, religiosi et carnales 152. cf. 153; hoc est abominatio desolationis (expl.) 152, cf. ABOMINATIO. Moderni sacerdotes omnia se in omnibus ostentant (expl.) 152, et cum his se credunt bene in Christo stare et secure, et ideo nullam correc- tionem pro huiusmodi patiuntur 153; quid dicant ad suos monitores („Dic illa rusticis") 153. — Similiter populus videtur sibi posse licite deo et carni vivere 154; qualiter adaequetur locustis et in stercoribus delec- tetur ib. Hi sunt, qui semel iuncti illam magnam meretricem constituunt, per quos nimis colorate et dulciter ecclesia sanctorum ad fornicandum spiritualiter est seducta 155. Per „vocem alarum“ locustarum (Apoc. IX. 9) explicantur lites pro beneficiis 155, et haec vox sicut vox curruum equorum multorum esse dicitur 156. Describitur „currus consistorii“ 156, v. CONSISTORIA. Vel „vox alarum“ sunt clamores praedicantium adversum se
Strana 401
Index rerum (Antichristus, dist. IX.) 401 invicem 156, 157: religiosi clamant contra sacerdotes plebium, et vice versa; Romani, Francigenae, Graeci clamant adversus se invicem 157. Explicatur, quod per „caudas locustarum“ (Apoc. IX. 10) intellegitur finale propositum studiorum cuiuslibet hypocritae 157, v. HYPOCRITAE. Et quia propositum ipsorum contraxit a terrenis con- densatam et contagiosam affectionem vel libidinem multam, idcirco cauda scorpionum est hic recensita 159, v. HYPOCRITAE. Exponitur vocibus biblicis praclatos modernos esse membra A-i et esse incurabiles 165. Concluditur, quod „caudae scorpionum“ significant finalem excaecationem et inpaenitentiam hypocritarum; et aculei in caudis earum est mors aeterna in fine vitae ipsorum, qua incessanter stimulantur 166. Potestas A-i nocendi hominibus est maxima, sed breviati sunt dies persecutionis propter electos; abbreviatio autem illius potestatis exprimitur per quinque menses 167. Auctor cognoscit, quod iste est mysticus numerus, significans annos 95 ib., in quibus locustae Apoc. nocent maxime dei ecclesiae ib. Auctor prophetat, quod anni taxati ab a. 1290 currere inceperunt 168, et illi menses quinque ista tempora novis sima attigerunt ib. Locustae coronatae sunt designatae per prodigium lo- custarum secundum historiam ad a. 1295: 169. 2. Membrum Antichristi est omnis christianus seu clericus victi- tans suae propriae voluntati et non voluntati d. Jhesu; item omnis, qui in nomine suo vel sui ipsius causa acquirit scientias, vel gradus in ec- clesia, vel beneficia et officia et titulos 172; item omnis monachus vitae quietae additus ib. Corpus A-i est omnis religio, quae seipsam ingessit ad medium vulgi christiani 173. Indumenta A-i sunt: omnis appa- ratus, veluti templa magnifica, multitudo praedicatorum exquisita, multi- tudo missarum, cantus et psalmodiarum decor et assiduitas, insignis se- pultura et officium splendidum; item celebritas adventitiarum festivita- tum, commendatio fraternitatum, glorificatio imaginum etc. 173. Pro- testatio auctoris 174, cf. JANOV. Effectus talium inventionum, v. SACER- DOTES CARNALES et POPULUS. Negotiationes membrorum A-i 175. Sacerdotum carnalium congregatio est „meretrix magna“, quae merito potest vocari concubina fornicaria A-i 176; meretricis indumen tum splendidum et purpuratum (cf. Apoc. XVII. 5—6) ib. Quae collectio carnalium christianorum alias dicta est esse corpus A-i, et is, qui pro tempore est pessimus hypocrita, est summus A. 177. Quod corpus A-i iam habebat sua initia in tempore apostolorum ib., et quod gentilis nec Judaeus nec Sarracenus potest esse A. (v. supra p. 5 sq.) ib. A. non scit esse A. (cf. supra p. 78 sq.) 178. Antichristeitatis conditiones (I. Joh. II. 15—17) ib. A. et cor- pus eius non venit de extraneis, sed venit de ecclesia Christi et con- gregatur de multitudine christianorum, qui amant hunc mundum 178. Meretrix vel mulier fornicaria Oseae II. 20 = populus dei infidelis 179; item bestia Prov. II. 10—15 = bestiales christiani et meretrix concubina A-i 179; difficultas eruendi a malignis christianis et ab eorum societate ib. Antichristiani, licet sint solo numero in ecclesia vel prodierint de multitudine ecclesiae, tamen sunt merito et suis studiis alieni et ex- tranei, immo contrarii Jhesu Christo ib. Gens apostatrix christianorum 26 KYBAL: M. de Janov Regulae, III.
Index rerum (Antichristus, dist. IX.) 401 invicem 156, 157: religiosi clamant contra sacerdotes plebium, et vice versa; Romani, Francigenae, Graeci clamant adversus se invicem 157. Explicatur, quod per „caudas locustarum“ (Apoc. IX. 10) intellegitur finale propositum studiorum cuiuslibet hypocritae 157, v. HYPOCRITAE. Et quia propositum ipsorum contraxit a terrenis con- densatam et contagiosam affectionem vel libidinem multam, idcirco cauda scorpionum est hic recensita 159, v. HYPOCRITAE. Exponitur vocibus biblicis praclatos modernos esse membra A-i et esse incurabiles 165. Concluditur, quod „caudae scorpionum“ significant finalem excaecationem et inpaenitentiam hypocritarum; et aculei in caudis earum est mors aeterna in fine vitae ipsorum, qua incessanter stimulantur 166. Potestas A-i nocendi hominibus est maxima, sed breviati sunt dies persecutionis propter electos; abbreviatio autem illius potestatis exprimitur per quinque menses 167. Auctor cognoscit, quod iste est mysticus numerus, significans annos 95 ib., in quibus locustae Apoc. nocent maxime dei ecclesiae ib. Auctor prophetat, quod anni taxati ab a. 1290 currere inceperunt 168, et illi menses quinque ista tempora novis sima attigerunt ib. Locustae coronatae sunt designatae per prodigium lo- custarum secundum historiam ad a. 1295: 169. 2. Membrum Antichristi est omnis christianus seu clericus victi- tans suae propriae voluntati et non voluntati d. Jhesu; item omnis, qui in nomine suo vel sui ipsius causa acquirit scientias, vel gradus in ec- clesia, vel beneficia et officia et titulos 172; item omnis monachus vitae quietae additus ib. Corpus A-i est omnis religio, quae seipsam ingessit ad medium vulgi christiani 173. Indumenta A-i sunt: omnis appa- ratus, veluti templa magnifica, multitudo praedicatorum exquisita, multi- tudo missarum, cantus et psalmodiarum decor et assiduitas, insignis se- pultura et officium splendidum; item celebritas adventitiarum festivita- tum, commendatio fraternitatum, glorificatio imaginum etc. 173. Pro- testatio auctoris 174, cf. JANOV. Effectus talium inventionum, v. SACER- DOTES CARNALES et POPULUS. Negotiationes membrorum A-i 175. Sacerdotum carnalium congregatio est „meretrix magna“, quae merito potest vocari concubina fornicaria A-i 176; meretricis indumen tum splendidum et purpuratum (cf. Apoc. XVII. 5—6) ib. Quae collectio carnalium christianorum alias dicta est esse corpus A-i, et is, qui pro tempore est pessimus hypocrita, est summus A. 177. Quod corpus A-i iam habebat sua initia in tempore apostolorum ib., et quod gentilis nec Judaeus nec Sarracenus potest esse A. (v. supra p. 5 sq.) ib. A. non scit esse A. (cf. supra p. 78 sq.) 178. Antichristeitatis conditiones (I. Joh. II. 15—17) ib. A. et cor- pus eius non venit de extraneis, sed venit de ecclesia Christi et con- gregatur de multitudine christianorum, qui amant hunc mundum 178. Meretrix vel mulier fornicaria Oseae II. 20 = populus dei infidelis 179; item bestia Prov. II. 10—15 = bestiales christiani et meretrix concubina A-i 179; difficultas eruendi a malignis christianis et ab eorum societate ib. Antichristiani, licet sint solo numero in ecclesia vel prodierint de multitudine ecclesiae, tamen sunt merito et suis studiis alieni et ex- tranei, immo contrarii Jhesu Christo ib. Gens apostatrix christianorum 26 KYBAL: M. de Janov Regulae, III.
Strana 402
402 Index rerum (Antichristus, dist. X.) dissolutorum 180. Haec corrupta turba carnalis est concubina A-i vel ipse A. 180. Quare meretrix Apoc. dicatur magna 181. Porro demonstratur, quod in Apoc. per magnam meretricem significetur multitudo hypocri- tarum praesens et colligata ib. Nota de bellis stupendis modernorum christianorum 182—184. Ex his colligitur, quae sit damnatio magnae meretricis 184. Demonstratur ebrietas meretricis Apoc. a sanguine sanctorum moder- norum, comparando Judaeorum et christianorum crudelitatem adversus sanctos 184. Ecclesia apostatrix christianorum hodierna super omnem mensuram sanguinis effusi per Judaeos exundat, persequendo sanctos Christi et occidendo 185. Damnatio Judaeae meretricis fuit magna, sed damnatio meretricis christianae est maior (explicatur) 186, prout patet ex persecutione sanctorum conviventium a filiis homicidarum 187. DIST. X. — DEPOSITIO MERETRICIS APOCALYPTICAE (p. 207—251). A) Prophetae et apostoli meretricem fornicariam nuncupaverunt ecclesiam hypocritarum, carnalium clericorum et sacerdotum et illos esse Antichristos 209. Explicatur, quod scriptum sit in prophetis contra mu- lierem fornicariam, succubam A-i, et de tempore visitationis suae 209 sq.: Ezech. XXIII. 17—18: 209—210, VIII. passim: 211—212, XXIII. 28—30: 213, VIII. 10—12: 219. B) Jhesus et apostoli denudant meretricem: Jhesus 220—222, Ja- cobus 222—225, Petrus 223—224, Johannes 224—225. Definitio A-i 225—227 (v. supra dist. V.). Summus A. quis sit 227. Quod ante Chr. Jhesum fuit diabolus, Sathan, etc., sed non fuit A., quia tunc adhuc non erat Christus 227. Differentia diaboli et Anti- christi: diabolus est unus simplex spiritus, sed A. est omnis spiritus, qui „solvit Jhesum" in omni via malitiae et omni genere deceptionis, et principaliter sub speciebus pietatis et apparentiae et assimilationis Jhesu Christo 228. Inceptio A-i a diabolo 228: ante adventum Christi diabolus fa- cile et uno simplici spiritu immunditiae invadebat et vexabat genus ho- minum 229 (exempla); post adventum Christi diabolus, a Christo foras eiectus, assumpsit secum universitatem omnium spirituum pessimorum et adhibuit omnem operam et sagacitatem ad sanctos dei decipiendum et inpugnandum. Sic et fecit usque hodie 230, sub colore bonorum et sanctitatis et religionis: illud est proprie adventus et opus A- 230. A. venit et suam negotiationem adinplet per falsos prophetas et apostolos, h. e. per religiosos indignos et sacerdotes carnales, per sa- pientes iniquos et doctores ib. Quapropter A. maxime et principaliter in falsis christianis et praecipue in pseudoprophetis est putandus et ponen- dus atque timendus et cavendus 231; ipsorum initia iam tempore apo- stolorum emergere videbantur ib. Scriptura innuit, illum esse A-um, qui est in mundo, et ille est diabolus cum omni spiritu solvente Jhesum (probatur) 232. Ad notionem: Caput A-i exstat omnis spiritus solvens Jhesum 232. Corpus A-i est omnis multitudo christianorum, quae apostatavit iterum ad mundum per conformitatem et amorem huius mundi et vivit secun- dum hunc mundum 232 (et ipsa est meretrix et adultera mystica 233).
402 Index rerum (Antichristus, dist. X.) dissolutorum 180. Haec corrupta turba carnalis est concubina A-i vel ipse A. 180. Quare meretrix Apoc. dicatur magna 181. Porro demonstratur, quod in Apoc. per magnam meretricem significetur multitudo hypocri- tarum praesens et colligata ib. Nota de bellis stupendis modernorum christianorum 182—184. Ex his colligitur, quae sit damnatio magnae meretricis 184. Demonstratur ebrietas meretricis Apoc. a sanguine sanctorum moder- norum, comparando Judaeorum et christianorum crudelitatem adversus sanctos 184. Ecclesia apostatrix christianorum hodierna super omnem mensuram sanguinis effusi per Judaeos exundat, persequendo sanctos Christi et occidendo 185. Damnatio Judaeae meretricis fuit magna, sed damnatio meretricis christianae est maior (explicatur) 186, prout patet ex persecutione sanctorum conviventium a filiis homicidarum 187. DIST. X. — DEPOSITIO MERETRICIS APOCALYPTICAE (p. 207—251). A) Prophetae et apostoli meretricem fornicariam nuncupaverunt ecclesiam hypocritarum, carnalium clericorum et sacerdotum et illos esse Antichristos 209. Explicatur, quod scriptum sit in prophetis contra mu- lierem fornicariam, succubam A-i, et de tempore visitationis suae 209 sq.: Ezech. XXIII. 17—18: 209—210, VIII. passim: 211—212, XXIII. 28—30: 213, VIII. 10—12: 219. B) Jhesus et apostoli denudant meretricem: Jhesus 220—222, Ja- cobus 222—225, Petrus 223—224, Johannes 224—225. Definitio A-i 225—227 (v. supra dist. V.). Summus A. quis sit 227. Quod ante Chr. Jhesum fuit diabolus, Sathan, etc., sed non fuit A., quia tunc adhuc non erat Christus 227. Differentia diaboli et Anti- christi: diabolus est unus simplex spiritus, sed A. est omnis spiritus, qui „solvit Jhesum" in omni via malitiae et omni genere deceptionis, et principaliter sub speciebus pietatis et apparentiae et assimilationis Jhesu Christo 228. Inceptio A-i a diabolo 228: ante adventum Christi diabolus fa- cile et uno simplici spiritu immunditiae invadebat et vexabat genus ho- minum 229 (exempla); post adventum Christi diabolus, a Christo foras eiectus, assumpsit secum universitatem omnium spirituum pessimorum et adhibuit omnem operam et sagacitatem ad sanctos dei decipiendum et inpugnandum. Sic et fecit usque hodie 230, sub colore bonorum et sanctitatis et religionis: illud est proprie adventus et opus A- 230. A. venit et suam negotiationem adinplet per falsos prophetas et apostolos, h. e. per religiosos indignos et sacerdotes carnales, per sa- pientes iniquos et doctores ib. Quapropter A. maxime et principaliter in falsis christianis et praecipue in pseudoprophetis est putandus et ponen- dus atque timendus et cavendus 231; ipsorum initia iam tempore apo- stolorum emergere videbantur ib. Scriptura innuit, illum esse A-um, qui est in mundo, et ille est diabolus cum omni spiritu solvente Jhesum (probatur) 232. Ad notionem: Caput A-i exstat omnis spiritus solvens Jhesum 232. Corpus A-i est omnis multitudo christianorum, quae apostatavit iterum ad mundum per conformitatem et amorem huius mundi et vivit secun- dum hunc mundum 232 (et ipsa est meretrix et adultera mystica 233).
Strana 403
Index rerum (Antichristus, dist. XI.) 403 Membrum A-i et de corpore A-i est omnis christianus carnalis: quanto est in maiori statu ecclesiae, tanto est maior A. Et dum est in supremo gradu ecclesiae, ille est summus et in summo A. 233. Aliae definitiones similes ib. Ex quibus potest colligi, quod unus et idem carnalis christianus quan- doque simul est A., meretrix (= corpus) et membrum A-i, diversis ta- men respectibus (expl.) 233. Quis sit maior A. et quis sit in summo seu apostolus A-i 234. Probatur per I. Joan. IV. 5, ubi apostolus denudat A-um per dilectionis positionem (expl.), nam amor et sequela huius mundi facit de christiano A-um 235. Quod probatur ex I. Joh. II. 14 sq.: 235 et ex Juda 4—16: 236—237. Quod spiritus s. et Jhesus et apostoli falsos christos dudum proprie descripserunt et cavendum eos sanctis dei sunt hortati 237; sed tales valde sunt nocivi et difficillimi ad cavendum ib. C) Doctores descripserunt meretricem magnam: I. S. Gregorius Magnus 239—240. II. S. Bernhardus Claraev. 240—241. III. Doctor anonymus 241—243. IV. Mag. Joh. de S. Amore 243—249. V. Magistri Parisienses, quorum tract. De periculis nov. temp. integer textui inseri- tur 249—314. DIST. XI. — DE SUCCESSIVA REVELATIONE ANTICHRISTI A FIDELIBUS PRAEDICATORIBUS (p. 333—367). Jhesus revelavit A-um 1) valde utiliter, 2) ordinate et in mensura cui- libet 333. ad 1) Revelatio A-i fiebat, quantum utile erat tempori vel personae aut communitati electorum ad evitandum vel praecavendum 334. ad 2) Revelatio A-i fiebat ordinate: primum per prophetas (v. supra dist. X, c. 1—6) et post per Christum ab origine ecclesiae 337; quanto propinquius ad tempus praesens, tanto hoc fuit cum successione maioris notitiae ib. Deinde factum est iam silencium ultimum de adventu Christi ultimo et praevio adventui A-i; incepit ab a. 1209 (?) et duravit usque ad a. 1350: 338. Quid factum sit hoc tempore silentii 338—339. Scriptura quid dicat de hoc ultimo et maximo silentio 339. Causa et dispensatio ultimi silentii in tempore et ante tempus A-i est probatio fidei electorum Christi atque ingratitudo et iniquitas repro- borum christianorum circa fidem Jhesu 340. In summa istius silentii una causa est ebrietas, luxuria, avaritia et superbia et omnis iniquitas sacer- dotum 341. Quod probatur ex dictis Mag. Ruperti ib. Quae abun- dantia iniquitatis est causa potissima tribulationis novissimae elec- torum. Habundantiam faciunt: 1. nimia multitudo materiae iniquitatis; 2. magnitudo formae eius 342. Materiam iniquitatis duo constituunt: a) multitudo infinita impionum christianorum et primum sacerdotum, ib. et b) multitudo infinita donorum dei et eius gratiarum 343. Magnitu- dinem formae abundantiae iniquitatis octo efficiunt 343—344. Inde vir- tutes in veritate perfecte probatae absconduntur, vitia publice fiunt et bonorantur, ecclesia s. deserta est a spiritu Jhesu 344, meretrix locata, tribulatio extrema sanctis dei et error maximus possibilis conflatus ib., et silentium letale, inmediatum A-o, impositum illis, qui ausi fuerunt loqui publice de A-o (magistri Parisienses, Milicius) 345. Ex istis infertur 26*
Index rerum (Antichristus, dist. XI.) 403 Membrum A-i et de corpore A-i est omnis christianus carnalis: quanto est in maiori statu ecclesiae, tanto est maior A. Et dum est in supremo gradu ecclesiae, ille est summus et in summo A. 233. Aliae definitiones similes ib. Ex quibus potest colligi, quod unus et idem carnalis christianus quan- doque simul est A., meretrix (= corpus) et membrum A-i, diversis ta- men respectibus (expl.) 233. Quis sit maior A. et quis sit in summo seu apostolus A-i 234. Probatur per I. Joan. IV. 5, ubi apostolus denudat A-um per dilectionis positionem (expl.), nam amor et sequela huius mundi facit de christiano A-um 235. Quod probatur ex I. Joh. II. 14 sq.: 235 et ex Juda 4—16: 236—237. Quod spiritus s. et Jhesus et apostoli falsos christos dudum proprie descripserunt et cavendum eos sanctis dei sunt hortati 237; sed tales valde sunt nocivi et difficillimi ad cavendum ib. C) Doctores descripserunt meretricem magnam: I. S. Gregorius Magnus 239—240. II. S. Bernhardus Claraev. 240—241. III. Doctor anonymus 241—243. IV. Mag. Joh. de S. Amore 243—249. V. Magistri Parisienses, quorum tract. De periculis nov. temp. integer textui inseri- tur 249—314. DIST. XI. — DE SUCCESSIVA REVELATIONE ANTICHRISTI A FIDELIBUS PRAEDICATORIBUS (p. 333—367). Jhesus revelavit A-um 1) valde utiliter, 2) ordinate et in mensura cui- libet 333. ad 1) Revelatio A-i fiebat, quantum utile erat tempori vel personae aut communitati electorum ad evitandum vel praecavendum 334. ad 2) Revelatio A-i fiebat ordinate: primum per prophetas (v. supra dist. X, c. 1—6) et post per Christum ab origine ecclesiae 337; quanto propinquius ad tempus praesens, tanto hoc fuit cum successione maioris notitiae ib. Deinde factum est iam silencium ultimum de adventu Christi ultimo et praevio adventui A-i; incepit ab a. 1209 (?) et duravit usque ad a. 1350: 338. Quid factum sit hoc tempore silentii 338—339. Scriptura quid dicat de hoc ultimo et maximo silentio 339. Causa et dispensatio ultimi silentii in tempore et ante tempus A-i est probatio fidei electorum Christi atque ingratitudo et iniquitas repro- borum christianorum circa fidem Jhesu 340. In summa istius silentii una causa est ebrietas, luxuria, avaritia et superbia et omnis iniquitas sacer- dotum 341. Quod probatur ex dictis Mag. Ruperti ib. Quae abun- dantia iniquitatis est causa potissima tribulationis novissimae elec- torum. Habundantiam faciunt: 1. nimia multitudo materiae iniquitatis; 2. magnitudo formae eius 342. Materiam iniquitatis duo constituunt: a) multitudo infinita impionum christianorum et primum sacerdotum, ib. et b) multitudo infinita donorum dei et eius gratiarum 343. Magnitu- dinem formae abundantiae iniquitatis octo efficiunt 343—344. Inde vir- tutes in veritate perfecte probatae absconduntur, vitia publice fiunt et bonorantur, ecclesia s. deserta est a spiritu Jhesu 344, meretrix locata, tribulatio extrema sanctis dei et error maximus possibilis conflatus ib., et silentium letale, inmediatum A-o, impositum illis, qui ausi fuerunt loqui publice de A-o (magistri Parisienses, Milicius) 345. Ex istis infertur 26*
Strana 404
404 Index rerum (Antichristus, dist. XI.) tempus messis utriusque instare, sc. malitiae et nequitiae im piorum, et gratiae et virtutis dei dilectorum et electorum 345, cf. 347. Discessio in tempore A-i: A. non veniet per operationem ho- minum, sed in hypocrisi et in omni seductione et fictione (cf. I. Tim. IV. 1) 347. Probatur discessionem a fide Christi intellegi hic prout discessionem a fide, quae fit per extinctionem amoris ad Jhesum cruci- fixum et charitatis spiritus Jhesu ad proximos 348. Fit per malos mores et per extinctionem charitatis multorum magis quam per abnega- tionem simplicem fidei 349. Fit per admissionem cuiuslibet virtutis. Ho- die facta est 350, nam A. iam est in mundo ib. Item impleta est hodie discessio a fide, i. e. ab oboedientia Romani imperii et regiminis, et ab oboedientia domini apostolici ib.; est patula, non potest fieri maior, est per totum in universa ecclesia ib. De praedicatoribus, qui revelant A-um. Cum silencium ul- timum medium iter ageret, tunc illa bestia capitosa pertransivit et mere- trix magna fornicationem nimiam adinplevit. Ex quibus venit A. cum suis gentibus, vid. Gog et Magog 351. Tunc Elias et Henoch illud silentium irruperunt 351; revelaverunt A-um et revelabunt, quoad do- minus interficiet eum spiritu oris sui 352. Multitudo praedicantium Jhesu Christi dividet eum charitate et sapientia 352. Tempus, quo silentium incepit praeterire, est annus 1350, et durat usque finem continue et successive. Omnes prophetiae de bestia oc. in- tellegenda sunt completae temporaliter et successive per loca et tempora et momenta, et solis paucis dei testibus revelata 353. Quod Elias ex- pectatus iam venit in Milicio 355. Quod Milicius A-um nude demon- stravit 365, v. MILICIUS in Indice nominum. APOSTOLI: a. et martyres, filii virtutis et sapientiae 21; a-i Christi Jhesu, martyres, sapientes et prophetae, servi Christi (persecuti) 26; humiles a-i 47; nostri primi patres 120; primi praelati 164; testes fideles Jhesu 194. — Princeps a-orum (Petrus) 134; repetitor Jhesu (Paulus) 140. — A-i et auctor 209. AQUILA 1) insignis proprietas a-ae a natura: altius potest volare et limpidius oculis etiam solem pervidere 81. Secunda proprietas a-ae haec fertur esse notabilis, sc. quod in tantum viget in visu oculorum, quod irre- fractis obtutibus corpus solare praevalet intueri. Nam et per hoc cogno- scit non esse degenerem suam prolem, si videlicet orbem solis potest radiis directis contemplari 83. — 2) a-ae, homines probi, asseclae Jhesu Christi, repleti „sapientia desursum" 69, v. PRAEDICATORES. — 3) a-ae, homines reprobi, qui sunt agiles in malo et superbi et inbuti sapientia huius mundi 69. AVARITIA: ambitio divitiarum saeculi et honorum seu libido meretricis spi- ritualis 104; „vinum prostitutionis" seu quaesita delectatio et cupido ac libido, divitiae, voluptates et honor huius vitae 104; a. est cultus chri- stianorum carnalium, quae est idolorum servitus (Eph. V. 5.) 126. — A. in ecclesia primitiva, v. ECCLESIA, D. — A. antichristiana, v. ANTI- CHRISTUS, dist. V. 2, b) 7); pompa et a. antichristianorum 101. Sacer- dotes carnales ex plebeis Christi suam a-am et voluptatem adinplent 109; avari sacerdotes 202—203, v. SANCTORUM CULTUS.
404 Index rerum (Antichristus, dist. XI.) tempus messis utriusque instare, sc. malitiae et nequitiae im piorum, et gratiae et virtutis dei dilectorum et electorum 345, cf. 347. Discessio in tempore A-i: A. non veniet per operationem ho- minum, sed in hypocrisi et in omni seductione et fictione (cf. I. Tim. IV. 1) 347. Probatur discessionem a fide Christi intellegi hic prout discessionem a fide, quae fit per extinctionem amoris ad Jhesum cruci- fixum et charitatis spiritus Jhesu ad proximos 348. Fit per malos mores et per extinctionem charitatis multorum magis quam per abnega- tionem simplicem fidei 349. Fit per admissionem cuiuslibet virtutis. Ho- die facta est 350, nam A. iam est in mundo ib. Item impleta est hodie discessio a fide, i. e. ab oboedientia Romani imperii et regiminis, et ab oboedientia domini apostolici ib.; est patula, non potest fieri maior, est per totum in universa ecclesia ib. De praedicatoribus, qui revelant A-um. Cum silencium ul- timum medium iter ageret, tunc illa bestia capitosa pertransivit et mere- trix magna fornicationem nimiam adinplevit. Ex quibus venit A. cum suis gentibus, vid. Gog et Magog 351. Tunc Elias et Henoch illud silentium irruperunt 351; revelaverunt A-um et revelabunt, quoad do- minus interficiet eum spiritu oris sui 352. Multitudo praedicantium Jhesu Christi dividet eum charitate et sapientia 352. Tempus, quo silentium incepit praeterire, est annus 1350, et durat usque finem continue et successive. Omnes prophetiae de bestia oc. in- tellegenda sunt completae temporaliter et successive per loca et tempora et momenta, et solis paucis dei testibus revelata 353. Quod Elias ex- pectatus iam venit in Milicio 355. Quod Milicius A-um nude demon- stravit 365, v. MILICIUS in Indice nominum. APOSTOLI: a. et martyres, filii virtutis et sapientiae 21; a-i Christi Jhesu, martyres, sapientes et prophetae, servi Christi (persecuti) 26; humiles a-i 47; nostri primi patres 120; primi praelati 164; testes fideles Jhesu 194. — Princeps a-orum (Petrus) 134; repetitor Jhesu (Paulus) 140. — A-i et auctor 209. AQUILA 1) insignis proprietas a-ae a natura: altius potest volare et limpidius oculis etiam solem pervidere 81. Secunda proprietas a-ae haec fertur esse notabilis, sc. quod in tantum viget in visu oculorum, quod irre- fractis obtutibus corpus solare praevalet intueri. Nam et per hoc cogno- scit non esse degenerem suam prolem, si videlicet orbem solis potest radiis directis contemplari 83. — 2) a-ae, homines probi, asseclae Jhesu Christi, repleti „sapientia desursum" 69, v. PRAEDICATORES. — 3) a-ae, homines reprobi, qui sunt agiles in malo et superbi et inbuti sapientia huius mundi 69. AVARITIA: ambitio divitiarum saeculi et honorum seu libido meretricis spi- ritualis 104; „vinum prostitutionis" seu quaesita delectatio et cupido ac libido, divitiae, voluptates et honor huius vitae 104; a. est cultus chri- stianorum carnalium, quae est idolorum servitus (Eph. V. 5.) 126. — A. in ecclesia primitiva, v. ECCLESIA, D. — A. antichristiana, v. ANTI- CHRISTUS, dist. V. 2, b) 7); pompa et a. antichristianorum 101. Sacer- dotes carnales ex plebeis Christi suam a-am et voluptatem adinplent 109; avari sacerdotes 202—203, v. SANCTORUM CULTUS.
Strana 405
Index rerum. 405 BABYLON spiritualis (Apoc. XVII. 5) seu magna meretrix 107, et mater forni- cationum 148, 155, 162; est carnalium christianorum et amicorum huius saeculi collecta multitudo 155; hypocritae, magna B. 239. — Fugiendum est de medio B-is 67. Praga, tunc nimis scelerata et proprie spirituali- ter B. (inferius: babylonica et confusa civitas ac funesta) facta est Jeru- salem 362, v. MILICIUS in Indice nominorum. BEGHARDUS (cf. ANTICHRISTUS, dist. V.): electus, non intrans religionem, quasi haereticus reputatur, b. et begina seu turlpinus et aliis variis ludi- briis a communibus nominatur. Et oportet, quod citetur statim, et si est haereticus, examinetur 65. BEHEMOT, alias Vehemoth (Job XL. 10) 102, 108, 111 ; id est diabolus 16; id est spiritus Antichristi 44; — corpus B., i. e. corpus bestiae, seu mul- titudo Antichristi 70, cf. 160; — dentes B. 76, 361. BELIAL (opp.: Christus) 152 et 1. a. BENEFICIA: qualiter sacerdotes ad b. nunc se promovent 46, 48; cumulatio b-orum 49 (cf. ANTICHRISTUS, dist. V. s. v. avaritia); lites pro b-iis in consistoriis allegorice describuntur 155—157, cf. CONSISTORIA. BONUM: non est subiectum mali neque materia, proprie loquendo, et tamen malum non subsistit nisi in bono aliquo subiecto 343. CAESARES, v. IMPERATORES. CANDELAE: populi offerentes saltem c-as 203. CANONICI: dicitur in populo: „Istud magnum bonum tales c. vel tales reli- giosi invenerunt vel perfecerunt“ 173. CANTUS : c. multus et fortis vel articulatus antichristorum 99; cf. 173 (est indumentum Antichristi); quaestus seu lucra ludendo et cantando sacer- dotum et clericorum 102. CARDINALES: collegium summorum sacerdotum eiusque iniquitas 33; cf. ANTICHRISTUS; — Milicius aggressus est papam et suos c. 361. CARO: prudentia c-nis in haereticis 6; c. cum suis desideriis 104; splendi- dam c-nem in hoc saeculo et magnis titulis elevatam 109; sensus c-nis (Coloss. II. 18) et iudicium huius saeculi 196. CARTHUSIENSES monachi 240. CERIMONIAE, v. INVENTIONES. CHARITAS (cf. DILECTIO): spiritualis ch. Jhesu Christi 122; Antichristi non habent ch-tem Jhesu crucifixi 99; ch. dei et scientia 100, v. SAPIENTIA: praeceptum ch-tis 140, v. PRAECEPTA; virgines a verbo Milicii inflammatae igne ch-tis Jhesu 359. CHRISTIANUS, christiani: 1. boni chr-i (opp.: hypocritae). Epitheta: beati 131; discipuli Jhesu Christi 131; docibiles dei 132; fideles spiritu Jhesu repleti 132; iusti et acti spiritu Jhesu crucifixi (opp.: iniqui) 135; membra Christi et fratres 182; pusilli in Christo Jhesu (chr-i primitivi) 23; sancti 137; simplices Christi 8; simplicium animae 14; spirituales, v. infra. — Notio. homo dicitur spiritualis non quilibet, sed qui vivit in spiritu per fidem et per spiritum Jhesu Christi. Et iste quilibet chr., qui est particeps spiritu Jhesu, denominatur spiritualis, et solum talis; et omnis homo carens spiritu Jhesu, est bestia, i. e. aequalis bestiae, postquam excidit a veritate et spiritus hominis est mortuus 63; dicitur etiam vanus ve
Index rerum. 405 BABYLON spiritualis (Apoc. XVII. 5) seu magna meretrix 107, et mater forni- cationum 148, 155, 162; est carnalium christianorum et amicorum huius saeculi collecta multitudo 155; hypocritae, magna B. 239. — Fugiendum est de medio B-is 67. Praga, tunc nimis scelerata et proprie spirituali- ter B. (inferius: babylonica et confusa civitas ac funesta) facta est Jeru- salem 362, v. MILICIUS in Indice nominorum. BEGHARDUS (cf. ANTICHRISTUS, dist. V.): electus, non intrans religionem, quasi haereticus reputatur, b. et begina seu turlpinus et aliis variis ludi- briis a communibus nominatur. Et oportet, quod citetur statim, et si est haereticus, examinetur 65. BEHEMOT, alias Vehemoth (Job XL. 10) 102, 108, 111 ; id est diabolus 16; id est spiritus Antichristi 44; — corpus B., i. e. corpus bestiae, seu mul- titudo Antichristi 70, cf. 160; — dentes B. 76, 361. BELIAL (opp.: Christus) 152 et 1. a. BENEFICIA: qualiter sacerdotes ad b. nunc se promovent 46, 48; cumulatio b-orum 49 (cf. ANTICHRISTUS, dist. V. s. v. avaritia); lites pro b-iis in consistoriis allegorice describuntur 155—157, cf. CONSISTORIA. BONUM: non est subiectum mali neque materia, proprie loquendo, et tamen malum non subsistit nisi in bono aliquo subiecto 343. CAESARES, v. IMPERATORES. CANDELAE: populi offerentes saltem c-as 203. CANONICI: dicitur in populo: „Istud magnum bonum tales c. vel tales reli- giosi invenerunt vel perfecerunt“ 173. CANTUS : c. multus et fortis vel articulatus antichristorum 99; cf. 173 (est indumentum Antichristi); quaestus seu lucra ludendo et cantando sacer- dotum et clericorum 102. CARDINALES: collegium summorum sacerdotum eiusque iniquitas 33; cf. ANTICHRISTUS; — Milicius aggressus est papam et suos c. 361. CARO: prudentia c-nis in haereticis 6; c. cum suis desideriis 104; splendi- dam c-nem in hoc saeculo et magnis titulis elevatam 109; sensus c-nis (Coloss. II. 18) et iudicium huius saeculi 196. CARTHUSIENSES monachi 240. CERIMONIAE, v. INVENTIONES. CHARITAS (cf. DILECTIO): spiritualis ch. Jhesu Christi 122; Antichristi non habent ch-tem Jhesu crucifixi 99; ch. dei et scientia 100, v. SAPIENTIA: praeceptum ch-tis 140, v. PRAECEPTA; virgines a verbo Milicii inflammatae igne ch-tis Jhesu 359. CHRISTIANUS, christiani: 1. boni chr-i (opp.: hypocritae). Epitheta: beati 131; discipuli Jhesu Christi 131; docibiles dei 132; fideles spiritu Jhesu repleti 132; iusti et acti spiritu Jhesu crucifixi (opp.: iniqui) 135; membra Christi et fratres 182; pusilli in Christo Jhesu (chr-i primitivi) 23; sancti 137; simplices Christi 8; simplicium animae 14; spirituales, v. infra. — Notio. homo dicitur spiritualis non quilibet, sed qui vivit in spiritu per fidem et per spiritum Jhesu Christi. Et iste quilibet chr., qui est particeps spiritu Jhesu, denominatur spiritualis, et solum talis; et omnis homo carens spiritu Jhesu, est bestia, i. e. aequalis bestiae, postquam excidit a veritate et spiritus hominis est mortuus 63; dicitur etiam vanus ve
Strana 406
406 Index rerum. vanitas, animalis vel bestialis, mortuus, etiam mundus vel huius mundi vel saecularis 64, cf. MUNDUS. Item christianus quilibet est spiritualis: 1° natus est denuo per spiritum; 2° est spiritualis a spiritu sancto, quem accepit, continet et ipso vivit et regitur; 3° destinavit seipsum ad viven- dum et vacandum spiritui sancto et ipsius operationibus, ut est vitae contemplativae (pro eo monachi dicuntur spirituales); 4° ex officio suo cooperative habet spiritum sanctum quoad operationem communem in s. ecclesia 64; cf. 153 (chr. est homo spiritualis); anima chr-i vel tem- plum 217; chr. discernitur ab Antichristo dilectionis positione 234; ef. infra 131. Christum inquirentes et compendiose salvari volentes 62; chr-i, qui continent abundantiam spiritus Jhesu crucifixi, reguntur a lege scripta in cordibus eorum et idem spiritus Jhesu docet eos veritatem utilem ad salutem 131; ipsi cognoscunt veritatem et evitant falsitatem Antichristi ib.; hi, qui sunt christi, aguntur Christi spiritu et spiritus Christi dirigit eos in omnibus et ponit eis regulam et mensuram in singulis 132; hii valent omnia iudicare facta vel facienda secundum legem veritatis, quae est scripta in cordibus eorum, et secundum eam digne deo ambulando, opera diaboli et eius luciformium ministrorum intellegere et vitare 132; cf. POPULUS CHRISTIANUS; chr-i habentes fidem, quod a Jhesu sunt redempti, et expectantes a Jhesu finaliter salvari, accipientes ipsius sa- cramenta et corpus et sanguinem manducantes 182. 2. mali chr-i (cf. HYPOCRITAE et SACERDOTES CARNALES): simu- lator chr. 2; iniquus chr. 3; tepidi chr-i et qui post carnem abierunt 11; indigni chr-i et equi et muli 54; indigna et crudelis collectio carnalium chr-orum 176; indigni chr-i et apostatae, qui simul compacti constituunt unam magnam Babylon spiritualiter, quae est magna meretrix et mater fornicationum 239. CONCUPISCENTIA CARNIS 51, v. ANTICHRISTUS, dist. V. CONSISTORIA: lites pro beneficiis in c-iis describuntur per allegoriam currus consistorii: quattuor equi = duo actores causae et duo advocati; quattuor rotae = duo procuratores et duo sollicitatores; notarius cum causa in curru vehitur; iudex est vector et superintendit currui 156; pro nunc ecclesia Christi talibus nimis est repleta, ut raro vel vix possit aliquod beneficium obtineri sine strepitu iudicii 156. CONSUETUDINES HUMANAE, v. INVENTIONES. CRUX, v. JHESUS CRUCIFIXUS. CUPIDITAS est radix omnium malorum; alias dicitur in scripturis os vulvae 147; c. christianorum malorum et principaliter clericorum carnalium = vulva magnae meretricis (Prov. XXX. 16) 148; os vero huius vulvae, i. e. cupiditatis, sive puteus abyssi (Ap. IX. 2) est cor humanum ib.; c. in- satiabilis hominum = puteus abyssi (Ap. IX. 2) 161. DAEMONES, etiam daemonii: d-orum spiritus et Antichristus 11, v. ANTI- CHRISTUS ; d-orum operatio 79 (subtilissima), 173 (mystica), 202, 203; d. infirmos conculcant cadentes et deprimunt, sed fortibus et repugnantibus nihil faciunt 202. DEUS: imaginationes vel conceptus de deo, in quantum deus est proprius et apprehensibilis homini rudi et carnali, advenire non potest hypocritis,
406 Index rerum. vanitas, animalis vel bestialis, mortuus, etiam mundus vel huius mundi vel saecularis 64, cf. MUNDUS. Item christianus quilibet est spiritualis: 1° natus est denuo per spiritum; 2° est spiritualis a spiritu sancto, quem accepit, continet et ipso vivit et regitur; 3° destinavit seipsum ad viven- dum et vacandum spiritui sancto et ipsius operationibus, ut est vitae contemplativae (pro eo monachi dicuntur spirituales); 4° ex officio suo cooperative habet spiritum sanctum quoad operationem communem in s. ecclesia 64; cf. 153 (chr. est homo spiritualis); anima chr-i vel tem- plum 217; chr. discernitur ab Antichristo dilectionis positione 234; ef. infra 131. Christum inquirentes et compendiose salvari volentes 62; chr-i, qui continent abundantiam spiritus Jhesu crucifixi, reguntur a lege scripta in cordibus eorum et idem spiritus Jhesu docet eos veritatem utilem ad salutem 131; ipsi cognoscunt veritatem et evitant falsitatem Antichristi ib.; hi, qui sunt christi, aguntur Christi spiritu et spiritus Christi dirigit eos in omnibus et ponit eis regulam et mensuram in singulis 132; hii valent omnia iudicare facta vel facienda secundum legem veritatis, quae est scripta in cordibus eorum, et secundum eam digne deo ambulando, opera diaboli et eius luciformium ministrorum intellegere et vitare 132; cf. POPULUS CHRISTIANUS; chr-i habentes fidem, quod a Jhesu sunt redempti, et expectantes a Jhesu finaliter salvari, accipientes ipsius sa- cramenta et corpus et sanguinem manducantes 182. 2. mali chr-i (cf. HYPOCRITAE et SACERDOTES CARNALES): simu- lator chr. 2; iniquus chr. 3; tepidi chr-i et qui post carnem abierunt 11; indigni chr-i et equi et muli 54; indigna et crudelis collectio carnalium chr-orum 176; indigni chr-i et apostatae, qui simul compacti constituunt unam magnam Babylon spiritualiter, quae est magna meretrix et mater fornicationum 239. CONCUPISCENTIA CARNIS 51, v. ANTICHRISTUS, dist. V. CONSISTORIA: lites pro beneficiis in c-iis describuntur per allegoriam currus consistorii: quattuor equi = duo actores causae et duo advocati; quattuor rotae = duo procuratores et duo sollicitatores; notarius cum causa in curru vehitur; iudex est vector et superintendit currui 156; pro nunc ecclesia Christi talibus nimis est repleta, ut raro vel vix possit aliquod beneficium obtineri sine strepitu iudicii 156. CONSUETUDINES HUMANAE, v. INVENTIONES. CRUX, v. JHESUS CRUCIFIXUS. CUPIDITAS est radix omnium malorum; alias dicitur in scripturis os vulvae 147; c. christianorum malorum et principaliter clericorum carnalium = vulva magnae meretricis (Prov. XXX. 16) 148; os vero huius vulvae, i. e. cupiditatis, sive puteus abyssi (Ap. IX. 2) est cor humanum ib.; c. in- satiabilis hominum = puteus abyssi (Ap. IX. 2) 161. DAEMONES, etiam daemonii: d-orum spiritus et Antichristus 11, v. ANTI- CHRISTUS ; d-orum operatio 79 (subtilissima), 173 (mystica), 202, 203; d. infirmos conculcant cadentes et deprimunt, sed fortibus et repugnantibus nihil faciunt 202. DEUS: imaginationes vel conceptus de deo, in quantum deus est proprius et apprehensibilis homini rudi et carnali, advenire non potest hypocritis,
Strana 407
Index rerum. 407 quia imago de deo, in quantum deus, est incircumscriptibilis et valde communis, inconprehendibilis homini ad formandum 200, cf. RES ; d. per participationem 4; summus d., summa aequitas, summum bonum et in- mensum in sua magnitudine ac aeternum 32; d. altissimus 36; d. sanctus et fidelis 40; — d. et natura nihil operantur frustra 333; quaecumque a d. sunt ordinata, sunt ordinate et in certo numero (cf. Sap. XI. 21) 193; d. dignatur omnium pariter et singulorum magister esse et ductor in- defessus 132; iustitia dei 185; deo misericordi et iusto curae fuit non tantum ab initio facere misericordiam, sed etiam exercere iudicium et iustititiam 336; — accedere ad deum est secundum virtutes deo assi- milari vel conformari 349. DIABOLUS: d. quondam fuit stella praeclara in caelestibus (inde et Lucifer nomen acceperat), sed quia in veritate non stetit, ideo corruit in terram 170; quomodo intraverit in domum christianorum terrenorum, unde ante eiectus fuerat a Christo (228), spiritus inmundus, qui et stella de coelo lapsa dictus est ib.; quid fuerit d. ante Christum J., v. ANTICHRISTUS 227; primus in veritate non stetit, et ideo mendax est et pater eius (Joan. VIII. 44) 2; differentia inter d-um et Antichristum 228, v. ANTICHRISTUS, cf. 6, 7; est caput Antichristi 50; sicut Judaeorum hypocritarum fuit pater d., ita nunc omnium hypocritarum christianorum est rex angelus abyssi vel pater ipse d. 171; nuncupatus est: deus huius saeculi (II. Cor. IV. 4) 4, 189, 232; princeps huius mundi (Joan. XIV. 30) 232, iniquus princeps 7, homicida 202; spiritus sui nequiores (septem 170) sunt po- testates et rectores mundi et spiritualia nequitiae in caelestibus appellati (Eph. VI. 12) 232; — opera d-i et eius luciformium ministrorum 132; d'i deceptio 175; laquei d-i et huius mundi malignantis 231; d. libenter inventiones hominum multiplicare suggerit, ut sic amplius sanctos cir- cumveniat et redigat in suam servitutem 122; d. per inventiones hominum negotiatur de animabus et vulnerat conscientias et abducit a Jhesu 143; qualiter abducat a praeceptis divinis et inducat ad valde extollendum sanctos in caelis 189; d. inducit in venerationem sanctorum in caelis 191, of. SANCTORUM CULTUS; d. qualiter velit gloriam Jhesu crucifixi vel minui vel obfuscari vel auferri 191; operatur caecitatem hypo- critarum 189; d. et hypocritae 162, cf. HYPOCRITAE; d-i heroldones 197; d-i negotiatores et falsi christi 237. DIALECTICA, v. LOGICA. DILECTIO (cf. CHARITAS) : d. dei et fraterna primum praeceptum Jhesu Christi 72; vinculum fraternae dilectionis 73; summae d -is praeceptum est plenitudo omnis legis et per quod omnia alia praecepta adinplentur, et ipsum est d. dei et proximi 133; ipsa est, per quam solum et maxime filii Jhesu Christi et membra Antichristi secernuntur; quae charitas verbo dei comite sufficit christianum dirigere in cunctis operabilibus huius vitae ib.; christianus et Antichristus discernuntur dilectione 234. DISPUTATIONES, v. ELOQUENTIA. DIVAGINATIONES: d. per mundum secundum propria desideria, praecise per dedicationes templorum, per indulgentias quasdam confictas oc. 190, of. INVENTIONES.
Index rerum. 407 quia imago de deo, in quantum deus, est incircumscriptibilis et valde communis, inconprehendibilis homini ad formandum 200, cf. RES ; d. per participationem 4; summus d., summa aequitas, summum bonum et in- mensum in sua magnitudine ac aeternum 32; d. altissimus 36; d. sanctus et fidelis 40; — d. et natura nihil operantur frustra 333; quaecumque a d. sunt ordinata, sunt ordinate et in certo numero (cf. Sap. XI. 21) 193; d. dignatur omnium pariter et singulorum magister esse et ductor in- defessus 132; iustitia dei 185; deo misericordi et iusto curae fuit non tantum ab initio facere misericordiam, sed etiam exercere iudicium et iustititiam 336; — accedere ad deum est secundum virtutes deo assi- milari vel conformari 349. DIABOLUS: d. quondam fuit stella praeclara in caelestibus (inde et Lucifer nomen acceperat), sed quia in veritate non stetit, ideo corruit in terram 170; quomodo intraverit in domum christianorum terrenorum, unde ante eiectus fuerat a Christo (228), spiritus inmundus, qui et stella de coelo lapsa dictus est ib.; quid fuerit d. ante Christum J., v. ANTICHRISTUS 227; primus in veritate non stetit, et ideo mendax est et pater eius (Joan. VIII. 44) 2; differentia inter d-um et Antichristum 228, v. ANTICHRISTUS, cf. 6, 7; est caput Antichristi 50; sicut Judaeorum hypocritarum fuit pater d., ita nunc omnium hypocritarum christianorum est rex angelus abyssi vel pater ipse d. 171; nuncupatus est: deus huius saeculi (II. Cor. IV. 4) 4, 189, 232; princeps huius mundi (Joan. XIV. 30) 232, iniquus princeps 7, homicida 202; spiritus sui nequiores (septem 170) sunt po- testates et rectores mundi et spiritualia nequitiae in caelestibus appellati (Eph. VI. 12) 232; — opera d-i et eius luciformium ministrorum 132; d'i deceptio 175; laquei d-i et huius mundi malignantis 231; d. libenter inventiones hominum multiplicare suggerit, ut sic amplius sanctos cir- cumveniat et redigat in suam servitutem 122; d. per inventiones hominum negotiatur de animabus et vulnerat conscientias et abducit a Jhesu 143; qualiter abducat a praeceptis divinis et inducat ad valde extollendum sanctos in caelis 189; d. inducit in venerationem sanctorum in caelis 191, of. SANCTORUM CULTUS; d. qualiter velit gloriam Jhesu crucifixi vel minui vel obfuscari vel auferri 191; operatur caecitatem hypo- critarum 189; d. et hypocritae 162, cf. HYPOCRITAE; d-i heroldones 197; d-i negotiatores et falsi christi 237. DIALECTICA, v. LOGICA. DILECTIO (cf. CHARITAS) : d. dei et fraterna primum praeceptum Jhesu Christi 72; vinculum fraternae dilectionis 73; summae d -is praeceptum est plenitudo omnis legis et per quod omnia alia praecepta adinplentur, et ipsum est d. dei et proximi 133; ipsa est, per quam solum et maxime filii Jhesu Christi et membra Antichristi secernuntur; quae charitas verbo dei comite sufficit christianum dirigere in cunctis operabilibus huius vitae ib.; christianus et Antichristus discernuntur dilectione 234. DISPUTATIONES, v. ELOQUENTIA. DIVAGINATIONES: d. per mundum secundum propria desideria, praecise per dedicationes templorum, per indulgentias quasdam confictas oc. 190, of. INVENTIONES.
Strana 408
408 Index rerum. DOCTORES: d. sancti et auctor de Antichristo 209; docti secundum deum 345. DULIA, cultus sanctorum 188, v. SANCTORUM CULTUS. EBRIETAS : qualiter e. et crapula disponant adventum Antichristi 94, v. ANTI- CHRISTUS; et quare Jhesus singulariter ab e-te, crapula et avaritia suis mandavit praecavendum 94—95; qualis sit e. mulieris a sanguine sanc- torum modernorum 184, v. ANTICHRISTUS. ECCLESIA: A. ECCLESIA SANCTORUM. Epitheta ordine alphabetico: ager dei 345; ager, i. e. desponsata Jhesu Christo 162; apostolica 228; campus (latitudo campi ecclesiasticae culturae, Deut. XXXIV. 3) 15; catholica 35, 195 (katholica, mater sacerdotum), 243 (orthodoxa e. catholica), 251 (sancta c., sacrosancta c.), 345 (e. c. Jhesu Christi); columba Jhesu, amantissima et unica (Cant. VI. 8), circumamicta varietatibus (Ps. XLIV. 15) 251; communitas prae- sens christianorum 50, communitas christiana 62, 63, communitas eccle- siae 63, 250; corpus, v. notionem; dei e. 6, 8, 11, 21, 31, 33, 36, 52, 61, 63, 91, 142, 167, 188, 342, 343 (dei veri), 346; domini e. 8; domus dei 82 domus domini 174, cf. B); e. electorum, v. inferius; familia Christi 7 familia tota fidelium 43; gens sancta, regale sacerdotium, populus acqui- sitionis (I. Cor. XV. 45) 343; e. Jhesu Christi (crucifixi) 16, 23, 27, 28. 35, 59, 70, 71, 91, 98, 115, 135, 156, 343; Joseph (Gen. XXIX.) 155; mater christianorum 33; mundus totus ecclesiae 30; latitudo orbis e-ae 10, uni- versus orbis e-ae 11, 72; petra 21; sancta 6 et passim; sacrosancta 10, 24 et passim; e. sanctorum 10, 23 et passim, cf. notionem; sponsa Christi dulcissima et unica et dilecta 25; unica sponsa, quae est sine macula et sine ruga (Eph. V. 27) 342 (opp.: meretrix magna); templum dei 28. 168, templum domini 52. — Ad notionem: veritas vitae et doctrinae J. Christi et eius discipulorum et totius e ae sanctorum 1; gentilis impietas et infidelitas e-ae satis notoria et manifesta 6; e. spiritu Jhesu repleta 209; illi, qui intus sunt in e-a, quamvis non merito, sed numero 23; Christus est caput e-ae s., caput vero Christi deus (cf. I. Cor. XI. 3) 22; Christi (et Antichristi) mysticum corpus 12, cf. 72 (corpus), 228 (c. et regnum); Jhesus Mt. XXIV. 28 exprimit suae e-ae et synagogae peccan- tium Antichristi discretionem 55; hic per corpus intelligit veritas suum cor- pusmysticum, quod est e.congregata exmultitudine elec- torum solum, quos vivificat et agit spiritus J. Christi ib. Corpus significat hic unionem Christi electorum ib.; corpus, i. c. uni- tas (Christi) electorum 68; e. et Christi Jhesu electi 165, cf. ELECTI. Semper fuerunt duae congregationes a principio vel duae e-ae, una cor- pus Christi, sc. e. s., alia corpus Antichristi, sc. e. malignantium 69. Re- probi, illud corpus Antichristi, ad e-am malignantium concurrent, et probi ad corpus Christi, i. e. ad e-am sanctam 69. Per corpus Christus in- tellegitur tantum e-a electorum, quae unicum proprie et solum est cor- pus mysticum Christi Jhesu propter magnam similitudinem humani corporis nuncupatum 70; membra eius cum officiis suis se invicem de- coratissime complectuntur ib.; e. Christi aequalissima esse humano digno corpori describitur 71 (opp.: e. malignantium ubique in scripturis bestiae nomine et imagine bestiae est signata). — E. s., i.-e. corpus Christi (opp.:
408 Index rerum. DOCTORES: d. sancti et auctor de Antichristo 209; docti secundum deum 345. DULIA, cultus sanctorum 188, v. SANCTORUM CULTUS. EBRIETAS : qualiter e. et crapula disponant adventum Antichristi 94, v. ANTI- CHRISTUS; et quare Jhesus singulariter ab e-te, crapula et avaritia suis mandavit praecavendum 94—95; qualis sit e. mulieris a sanguine sanc- torum modernorum 184, v. ANTICHRISTUS. ECCLESIA: A. ECCLESIA SANCTORUM. Epitheta ordine alphabetico: ager dei 345; ager, i. e. desponsata Jhesu Christo 162; apostolica 228; campus (latitudo campi ecclesiasticae culturae, Deut. XXXIV. 3) 15; catholica 35, 195 (katholica, mater sacerdotum), 243 (orthodoxa e. catholica), 251 (sancta c., sacrosancta c.), 345 (e. c. Jhesu Christi); columba Jhesu, amantissima et unica (Cant. VI. 8), circumamicta varietatibus (Ps. XLIV. 15) 251; communitas prae- sens christianorum 50, communitas christiana 62, 63, communitas eccle- siae 63, 250; corpus, v. notionem; dei e. 6, 8, 11, 21, 31, 33, 36, 52, 61, 63, 91, 142, 167, 188, 342, 343 (dei veri), 346; domini e. 8; domus dei 82 domus domini 174, cf. B); e. electorum, v. inferius; familia Christi 7 familia tota fidelium 43; gens sancta, regale sacerdotium, populus acqui- sitionis (I. Cor. XV. 45) 343; e. Jhesu Christi (crucifixi) 16, 23, 27, 28. 35, 59, 70, 71, 91, 98, 115, 135, 156, 343; Joseph (Gen. XXIX.) 155; mater christianorum 33; mundus totus ecclesiae 30; latitudo orbis e-ae 10, uni- versus orbis e-ae 11, 72; petra 21; sancta 6 et passim; sacrosancta 10, 24 et passim; e. sanctorum 10, 23 et passim, cf. notionem; sponsa Christi dulcissima et unica et dilecta 25; unica sponsa, quae est sine macula et sine ruga (Eph. V. 27) 342 (opp.: meretrix magna); templum dei 28. 168, templum domini 52. — Ad notionem: veritas vitae et doctrinae J. Christi et eius discipulorum et totius e ae sanctorum 1; gentilis impietas et infidelitas e-ae satis notoria et manifesta 6; e. spiritu Jhesu repleta 209; illi, qui intus sunt in e-a, quamvis non merito, sed numero 23; Christus est caput e-ae s., caput vero Christi deus (cf. I. Cor. XI. 3) 22; Christi (et Antichristi) mysticum corpus 12, cf. 72 (corpus), 228 (c. et regnum); Jhesus Mt. XXIV. 28 exprimit suae e-ae et synagogae peccan- tium Antichristi discretionem 55; hic per corpus intelligit veritas suum cor- pusmysticum, quod est e.congregata exmultitudine elec- torum solum, quos vivificat et agit spiritus J. Christi ib. Corpus significat hic unionem Christi electorum ib.; corpus, i. c. uni- tas (Christi) electorum 68; e. et Christi Jhesu electi 165, cf. ELECTI. Semper fuerunt duae congregationes a principio vel duae e-ae, una cor- pus Christi, sc. e. s., alia corpus Antichristi, sc. e. malignantium 69. Re- probi, illud corpus Antichristi, ad e-am malignantium concurrent, et probi ad corpus Christi, i. e. ad e-am sanctam 69. Per corpus Christus in- tellegitur tantum e-a electorum, quae unicum proprie et solum est cor- pus mysticum Christi Jhesu propter magnam similitudinem humani corporis nuncupatum 70; membra eius cum officiis suis se invicem de- coratissime complectuntur ib.; e. Christi aequalissima esse humano digno corpori describitur 71 (opp.: e. malignantium ubique in scripturis bestiae nomine et imagine bestiae est signata). — E. s., i.-e. corpus Christi (opp.:
Strana 409
Index rerum (Ecclesia). 409 multitudo synagogae Sathanae), ubicumque fuerit, latere aquilas non potest, quia gaudens suo capite unico, sapientia, charitate et officiis suis legitimis ac ordinatis, ut fulgur fortiter resplendet, et unum solum in- tendens, ad unum omnia dirigit usque finem 72. Unio ecclesiae sanctorum: pro eo, ut electi ipsius essent unum, Christus in extremis obnixe patrem rogavit (Joan. XVII. 22), quin immo pro eo est Christus mortuus, ut sui electi in unum colligerentur. Propter quod primum et principaliter est praeceptum Christi Jhesu dilectio dei et fraterna 72. Primus et principalis effectus ipsius Jhesu spiritus est congregare in- vicem et unire (cf. e-am primitivam). Iste est etiam de unione electorum, qui non tantum cum bonis unitatem conservat, sed etiam cum omni- bus, in quantum fieri potest 73. — Sicut Jhesu crucifixi est proprie pro- prium e am in unitatem congregare, ita Antichristi est maxime pro- prium eandem disgregare 74; e. christianorum (opp.: e. sanctorum) hodie divisa 74, v. ANTICHRISTUS; e. electorum a carnalibus et ab indignis hodie est abscondita et solum paucis, doctis a Jhesu spiritu, pate- facta 81; e. dei est in tantum desertata a spiritu Jhesu crucifixi et ab- sconditus est vultus eius 346. Sancta dei e. nihil commune habet cum hoc mundo, i. e. amatoribus huius mundi, et praecipue apostoli e-ae et eorum successores 63; esse spiritualem et esse saecularem, esse filium s. e-ae et esse filium huius saeculi nimium per contraria distinguuntur 153; inenarrabilis et infinita multitudo donorum dei et eius gratiarum enumerantur 343. — E. s. ab Abel 192; Daniel XII. 11—12 ponitur tem- pus, in quo s. e. incipit aliquo modo singulari restaurari post miserias suas praecedentes; illud beatum tempus iam currit et incepit ab annis XLV (post 1325) 13, cf. E); senecta e-ae uber et restauratio 15, cf. PRAE- DICATORES; e-ae dei novissima tribulatio 8; adversitates e-am latiorem et gloriosiorem effecerunt 7; e. s. ad fornicandum spiritualiter est se- ducta per carnales christianos et reliqui sanctorum in maximam tribu lationem transmittuntur 155. B. ECCLESIA HIERARCHICA (cf. vol. II, p. 329). Sacerdotes plebium, quibus incumbit exordine hierarchico ecclesiae illuminare et praedicare 66; communis e. plebeiorum 67. Distinguuntur monachi et presbyteri ple- bium, laici et sacerdotes, plebei et curati 35. Ordo hierarchicus: unus solus, familia tota fidelium, communitas (laicorum), communitas sacer- dotum, communitas supremorum e-ae sacerdotum 43; e. christianorum 34, 74 (hodie divisa, opp.: e. sanctorum), 128, 157; familiae sacerdotibus commissae seu plebes et cathedra Moysi, i. e. officium ecclesiasticum 100. Potestas e-ae et bracchii saecularis et auctoritatis sacerdotalis 86; omnis principatus saecularis, omnis dignitas sacerdotalis, ut sunt episcopi et papa ib. Gradus ecclesiastici ab apostolis instituti: acolitatus, sub- diaconatus oc. (patrii honores et graecae gloriae) 89, cf. 172. Magistratus templi: canonicus, decanus, archidiaconus oc. 91. Multitudo et multipli- citas graduum in e-a J. Christi 92—93; magistri et sacerdotes 93, v. MAGISTRI. „Coronati“ in e-a: magistri, doctores et sapientes, qui sunt potentes in omni sapientia et doctrina, dehinc sacerdotes rectores et praelati, qui sunt potentes imperio et auctoritate, post monachi et reli- giosi, qui sunt potentes specie religionis et sanctitatis (opp.: potestas huius
Index rerum (Ecclesia). 409 multitudo synagogae Sathanae), ubicumque fuerit, latere aquilas non potest, quia gaudens suo capite unico, sapientia, charitate et officiis suis legitimis ac ordinatis, ut fulgur fortiter resplendet, et unum solum in- tendens, ad unum omnia dirigit usque finem 72. Unio ecclesiae sanctorum: pro eo, ut electi ipsius essent unum, Christus in extremis obnixe patrem rogavit (Joan. XVII. 22), quin immo pro eo est Christus mortuus, ut sui electi in unum colligerentur. Propter quod primum et principaliter est praeceptum Christi Jhesu dilectio dei et fraterna 72. Primus et principalis effectus ipsius Jhesu spiritus est congregare in- vicem et unire (cf. e-am primitivam). Iste est etiam de unione electorum, qui non tantum cum bonis unitatem conservat, sed etiam cum omni- bus, in quantum fieri potest 73. — Sicut Jhesu crucifixi est proprie pro- prium e am in unitatem congregare, ita Antichristi est maxime pro- prium eandem disgregare 74; e. christianorum (opp.: e. sanctorum) hodie divisa 74, v. ANTICHRISTUS; e. electorum a carnalibus et ab indignis hodie est abscondita et solum paucis, doctis a Jhesu spiritu, pate- facta 81; e. dei est in tantum desertata a spiritu Jhesu crucifixi et ab- sconditus est vultus eius 346. Sancta dei e. nihil commune habet cum hoc mundo, i. e. amatoribus huius mundi, et praecipue apostoli e-ae et eorum successores 63; esse spiritualem et esse saecularem, esse filium s. e-ae et esse filium huius saeculi nimium per contraria distinguuntur 153; inenarrabilis et infinita multitudo donorum dei et eius gratiarum enumerantur 343. — E. s. ab Abel 192; Daniel XII. 11—12 ponitur tem- pus, in quo s. e. incipit aliquo modo singulari restaurari post miserias suas praecedentes; illud beatum tempus iam currit et incepit ab annis XLV (post 1325) 13, cf. E); senecta e-ae uber et restauratio 15, cf. PRAE- DICATORES; e-ae dei novissima tribulatio 8; adversitates e-am latiorem et gloriosiorem effecerunt 7; e. s. ad fornicandum spiritualiter est se- ducta per carnales christianos et reliqui sanctorum in maximam tribu lationem transmittuntur 155. B. ECCLESIA HIERARCHICA (cf. vol. II, p. 329). Sacerdotes plebium, quibus incumbit exordine hierarchico ecclesiae illuminare et praedicare 66; communis e. plebeiorum 67. Distinguuntur monachi et presbyteri ple- bium, laici et sacerdotes, plebei et curati 35. Ordo hierarchicus: unus solus, familia tota fidelium, communitas (laicorum), communitas sacer- dotum, communitas supremorum e-ae sacerdotum 43; e. christianorum 34, 74 (hodie divisa, opp.: e. sanctorum), 128, 157; familiae sacerdotibus commissae seu plebes et cathedra Moysi, i. e. officium ecclesiasticum 100. Potestas e-ae et bracchii saecularis et auctoritatis sacerdotalis 86; omnis principatus saecularis, omnis dignitas sacerdotalis, ut sunt episcopi et papa ib. Gradus ecclesiastici ab apostolis instituti: acolitatus, sub- diaconatus oc. (patrii honores et graecae gloriae) 89, cf. 172. Magistratus templi: canonicus, decanus, archidiaconus oc. 91. Multitudo et multipli- citas graduum in e-a J. Christi 92—93; magistri et sacerdotes 93, v. MAGISTRI. „Coronati“ in e-a: magistri, doctores et sapientes, qui sunt potentes in omni sapientia et doctrina, dehinc sacerdotes rectores et praelati, qui sunt potentes imperio et auctoritate, post monachi et reli- giosi, qui sunt potentes specie religionis et sanctitatis (opp.: potestas huius
Strana 410
410 Index rerum (Ecclesia). mundi corporalis vel manus saecularis) 97. „Coronae“ seu tituli magi- strales vel dignitatum et graduum e-ae investitura 105. Salva deter- minatione s. e-ae Romanae 167, cf. JANOV. C. ECCLESIA MALIGNANTIUM, cf. ANTICHRISTUS, dist. V. et ECCLESIA SANCTORUM 67, 71. Nomen: 78, 98, 192, 208. Epitheta et notio: apo- statrix e. christianorum 185; civitas illa spiritualiter Babylon et Sodoma, hodie in tres partes divisa 56, cf. SCHISMA; iam quaelibet fere civitas sibi quasdam adinventiones componit 56, cf. IMAGINES; e m. designata per „desertum" (Apoc. XVII. 3); quae facta est meretrix magna et lata, et licet in deliciis vivat, tamen mortua est, eo quod dereliquit Jhesum 208; sed tempus iam advenit iudicii domini ib.; domus purgata et ornata, sed vacua, domus maledicta domino suo et reproba et relicta daemoniis ad inhabitandum 170; generatio nequam 192 (comparatur generationi sanctorum 192—194); e. hypocritarum, carnalium clericorum et sacerdotum 209; e. hypocritarum, quae est domus deserta a Christo Jhesu et a spiritu eius, etiam habitatio daemoniorum (Apoc. XXIV. 15) vel a spiritu inmundo cum septem spiritibus nequioribus se (Luc. XI. 26) 212; e. desolatorum hypocritarum modernorum 213; multitudo in- finita Antichristi 31. Antichristus est caput e-ae m. 22. Sathan nisus est ab antiquo, quatenus ipse etiam sibi e am m. similem e-ae Christi con- gregaret in limitibus J. Christi 98. Mox a principio ab Adam duae ge- nerationes sibi valde adversae inceperunt in tantum, quod una semper occidit aliam, quod mox in primis duobus filis Adae, Cain et Abel, est figuratum: quarum una est e. sanctorum et alia e. m. 192. D. ECCLESIA PRIMITIVA, cf. ANTICHRISTUS, dist. V, 20 sq.: illa e. sanc torum 31; primitiva e. Christi 45; e. primordena (opp.: praesens dispersio gentilis in christianis) 31; e. pr. comparatur ad modernorum falsorum difformitatem et dicitur, quod in illa erat multitudinis credentium cor unum et anima una (Act. IV. 32, cf. 74); induta Christum, ambulavit in timore domini et veritate; virtus et veritas in ea pollebat et vitium non nisi in abditis se occultabat; in illa virtute liberum et prosperum successum habente peccata recipiebant dignam sui ultionem (opp. in e-a Antichristi) 31, cf. 96. In e. d. Jhesu utique humillimi superbia fuit ita contempta, quod ad prioratus et dignitates et honores venire homines communiter fugiebant et tandem veniebant solum vocati et attracti; tunc inconcussum verbum evangelii adhuc resplendebat 45. Avaritia in e. pr. qualiter turpis fuisset 49; christiani primitivi: cives sanctorum et dome- stici regni caelorum ib. Concordia et mititas magna pr-ae e-ae; com- paratio bellorum modernorum ad e-am s. pr-am, indutam omni virtute et dei spiritu unitam in fraterna charitate 184. E. ECCLESIAE HISTORIA ATQUE STATUS PRAESENS, v. A) ECCLESIA SANCTORUM, ANTICHRISTUS, HYPOCRITAE, MAGISTRI, SACERDOTES, SCHISMA, SIGNA, TEMPUS. a) Usque ad a. 1200 e. dumtaxat catholica et apostolica 21. Ab a. 1295 abominatio desolationis in e. Christi est superposita. Ista tempora no- vissima quando sint terminanda, non est nostrum nosse 168; signa et portenta hypocritarum fiunt in temporibus novissimis et maxime post annos ab incarn. 1291: 18; cf. ABOMINATIO et locustae ab a. 1295: 168.
410 Index rerum (Ecclesia). mundi corporalis vel manus saecularis) 97. „Coronae“ seu tituli magi- strales vel dignitatum et graduum e-ae investitura 105. Salva deter- minatione s. e-ae Romanae 167, cf. JANOV. C. ECCLESIA MALIGNANTIUM, cf. ANTICHRISTUS, dist. V. et ECCLESIA SANCTORUM 67, 71. Nomen: 78, 98, 192, 208. Epitheta et notio: apo- statrix e. christianorum 185; civitas illa spiritualiter Babylon et Sodoma, hodie in tres partes divisa 56, cf. SCHISMA; iam quaelibet fere civitas sibi quasdam adinventiones componit 56, cf. IMAGINES; e m. designata per „desertum" (Apoc. XVII. 3); quae facta est meretrix magna et lata, et licet in deliciis vivat, tamen mortua est, eo quod dereliquit Jhesum 208; sed tempus iam advenit iudicii domini ib.; domus purgata et ornata, sed vacua, domus maledicta domino suo et reproba et relicta daemoniis ad inhabitandum 170; generatio nequam 192 (comparatur generationi sanctorum 192—194); e. hypocritarum, carnalium clericorum et sacerdotum 209; e. hypocritarum, quae est domus deserta a Christo Jhesu et a spiritu eius, etiam habitatio daemoniorum (Apoc. XXIV. 15) vel a spiritu inmundo cum septem spiritibus nequioribus se (Luc. XI. 26) 212; e. desolatorum hypocritarum modernorum 213; multitudo in- finita Antichristi 31. Antichristus est caput e-ae m. 22. Sathan nisus est ab antiquo, quatenus ipse etiam sibi e am m. similem e-ae Christi con- gregaret in limitibus J. Christi 98. Mox a principio ab Adam duae ge- nerationes sibi valde adversae inceperunt in tantum, quod una semper occidit aliam, quod mox in primis duobus filis Adae, Cain et Abel, est figuratum: quarum una est e. sanctorum et alia e. m. 192. D. ECCLESIA PRIMITIVA, cf. ANTICHRISTUS, dist. V, 20 sq.: illa e. sanc torum 31; primitiva e. Christi 45; e. primordena (opp.: praesens dispersio gentilis in christianis) 31; e. pr. comparatur ad modernorum falsorum difformitatem et dicitur, quod in illa erat multitudinis credentium cor unum et anima una (Act. IV. 32, cf. 74); induta Christum, ambulavit in timore domini et veritate; virtus et veritas in ea pollebat et vitium non nisi in abditis se occultabat; in illa virtute liberum et prosperum successum habente peccata recipiebant dignam sui ultionem (opp. in e-a Antichristi) 31, cf. 96. In e. d. Jhesu utique humillimi superbia fuit ita contempta, quod ad prioratus et dignitates et honores venire homines communiter fugiebant et tandem veniebant solum vocati et attracti; tunc inconcussum verbum evangelii adhuc resplendebat 45. Avaritia in e. pr. qualiter turpis fuisset 49; christiani primitivi: cives sanctorum et dome- stici regni caelorum ib. Concordia et mititas magna pr-ae e-ae; com- paratio bellorum modernorum ad e-am s. pr-am, indutam omni virtute et dei spiritu unitam in fraterna charitate 184. E. ECCLESIAE HISTORIA ATQUE STATUS PRAESENS, v. A) ECCLESIA SANCTORUM, ANTICHRISTUS, HYPOCRITAE, MAGISTRI, SACERDOTES, SCHISMA, SIGNA, TEMPUS. a) Usque ad a. 1200 e. dumtaxat catholica et apostolica 21. Ab a. 1295 abominatio desolationis in e. Christi est superposita. Ista tempora no- vissima quando sint terminanda, non est nostrum nosse 168; signa et portenta hypocritarum fiunt in temporibus novissimis et maxime post annos ab incarn. 1291: 18; cf. ABOMINATIO et locustae ab a. 1295: 168.
Strana 411
Index rerum (Ecclesia). 411 Qualiter Sathan successive in christianis generalem per crimina corrup- tionem a parvis usque ad maxima introduxerit 95, cf. ANTICHRISTUS. b) Ecclesia praesens. Quando refriguit charitas et abundavit iniquitas multorum (Mt. XXIV. 12) in e., non tantum fuit deserta a Jhesu crucifixo corporaliter, sed etiam a spiritu Jhesu 210 (cf. ECCLESIA, A et C). Jo- hannes vidit in verbo (Apoc. XVII.), tamquam in speculo, ideam vel similitudinem novissimae e-ae christianorum nimis multiplicatae per totum orbem et dilatatae, sed desertatae a sanctis et a spiritu Jhesu 210. Et licet etiam tunc sancti et electi dei sint plus quam septem milia derelicti (Rom. XI. 4), tamen apparent non esse incolae e-ae, sed exules, latitant absconditi, nihil regentes in e-a, sed solum recti et oboedientes prae- positis suis, etiam discolis, donec dispensatio temporum finiatur 211; propter quod e. novissima „desertum“ est visa et nuncupata per omnia (Apoc. XVII. 3) ib. Ista pessima novissima tempora: quae non tantum puto dicta sunt novissima tempora ratione praecedentium tem- porum, sed etiam ratione pessimae et omnium malitiarum novissimae ini- quitatis et industriosissimae deceptionis e-ae christianorum. Et ob hanc causam Jhesus ita strennue et ponens praecepta abstinentiae et vigilantiae in his diebus, iudicat arduam necessitatem in ipsis vigilandi 80; e. Christi repleta exicialibus bellis sacerdotum et clericorum 91, cf. MAGISTRI; e. sanctorum deserta a spiritu Jhesu crucifixi et sanctis dei 344. Concu- piscentia et ambitio nimia in christianis invaluit in tantum, quod so- lem (Christum Jhesum) et aërem (sapientiam et virtutem) obscuritate obduxit et locustas produxit, quae blandientes s. e-ae, finaliter eam, ut scorpiones, pessimo toxico infecerunt 124. c) Ecclesiae reformatio per praedicatores 77, successiva 354, cf. dist. XI. passim. Jhesus voluit in aetate suae dilectissimae e-ae varia tempora di- spensare et in ipsos diversos populos et multiplicem scientiam pertransiri, ut ita sua amantissima columba, circumamicta varietatibus, placeret sibi adornata 251. ELECTI. Nomen: 9 (synon.: sancti, aemulatores bonorum), 11, 55 (opp.: re- probi), 69 (opp.: iniqui), 73 (Christi Jhesu spiritu afflati vel e.), 80, 82 (оpp.: pueri), 92, 94, 123, 340 (opp.: reprobi). E. dei (cf. Matth. XXIV. 24): 8, 14, 26 (error maximus dei electorum), 33, 55 (electi dei et ec- clesia), 91 (per hypocritas mordentur), 98, 150, 148 (e. d. et maxime iuvenes vel parvuli in Christo), 195 (persecuti a sacerdotibus), 230, 353. Sancti dei [et] electi 16, 29, 40 (virtuosi et s. d. e.), 58 (e. et sancti), 75 (s. dei, opp.: Antichristi), 76 (sunt adhuc plus quam septem milia relicta, Rom. XI. 4), 85, 87 (s. dei, dei e.), 88, 92 (fideles d. Jhesu praedicatores), 97, 98, 90, 138, 155, 163 (sancti), 174, 211, 230 (s. dei homines), 237 (sancti dei), 343 (habentes spiritum Jhesu crucifixi sacerdotum, opp.: impii hypocritae). Electi dei spiritus 124. Electi Christi 65 (servi Christi), 68, 73 (opp.: reprobi), 127, 165 (ecclesia et Christi Jhesu e.). — Epitheta et synonyma: alumpni Christi, quibus solis est concessa facultas solem ae- ternae claritatis, Jhesum crucifixum scilicet, agnoscere dulciter et suc- crescere in amplius in dei sui cognitione 83; angeli lucis 105; animae sanctae 97; aquilae 81, 82 (a. veloces in volatu, opp.: bestiae noctuae et bubones); filii electionis 14; filii dei et e. 97; quaerentes dominum 193,
Index rerum (Ecclesia). 411 Qualiter Sathan successive in christianis generalem per crimina corrup- tionem a parvis usque ad maxima introduxerit 95, cf. ANTICHRISTUS. b) Ecclesia praesens. Quando refriguit charitas et abundavit iniquitas multorum (Mt. XXIV. 12) in e., non tantum fuit deserta a Jhesu crucifixo corporaliter, sed etiam a spiritu Jhesu 210 (cf. ECCLESIA, A et C). Jo- hannes vidit in verbo (Apoc. XVII.), tamquam in speculo, ideam vel similitudinem novissimae e-ae christianorum nimis multiplicatae per totum orbem et dilatatae, sed desertatae a sanctis et a spiritu Jhesu 210. Et licet etiam tunc sancti et electi dei sint plus quam septem milia derelicti (Rom. XI. 4), tamen apparent non esse incolae e-ae, sed exules, latitant absconditi, nihil regentes in e-a, sed solum recti et oboedientes prae- positis suis, etiam discolis, donec dispensatio temporum finiatur 211; propter quod e. novissima „desertum“ est visa et nuncupata per omnia (Apoc. XVII. 3) ib. Ista pessima novissima tempora: quae non tantum puto dicta sunt novissima tempora ratione praecedentium tem- porum, sed etiam ratione pessimae et omnium malitiarum novissimae ini- quitatis et industriosissimae deceptionis e-ae christianorum. Et ob hanc causam Jhesus ita strennue et ponens praecepta abstinentiae et vigilantiae in his diebus, iudicat arduam necessitatem in ipsis vigilandi 80; e. Christi repleta exicialibus bellis sacerdotum et clericorum 91, cf. MAGISTRI; e. sanctorum deserta a spiritu Jhesu crucifixi et sanctis dei 344. Concu- piscentia et ambitio nimia in christianis invaluit in tantum, quod so- lem (Christum Jhesum) et aërem (sapientiam et virtutem) obscuritate obduxit et locustas produxit, quae blandientes s. e-ae, finaliter eam, ut scorpiones, pessimo toxico infecerunt 124. c) Ecclesiae reformatio per praedicatores 77, successiva 354, cf. dist. XI. passim. Jhesus voluit in aetate suae dilectissimae e-ae varia tempora di- spensare et in ipsos diversos populos et multiplicem scientiam pertransiri, ut ita sua amantissima columba, circumamicta varietatibus, placeret sibi adornata 251. ELECTI. Nomen: 9 (synon.: sancti, aemulatores bonorum), 11, 55 (opp.: re- probi), 69 (opp.: iniqui), 73 (Christi Jhesu spiritu afflati vel e.), 80, 82 (оpp.: pueri), 92, 94, 123, 340 (opp.: reprobi). E. dei (cf. Matth. XXIV. 24): 8, 14, 26 (error maximus dei electorum), 33, 55 (electi dei et ec- clesia), 91 (per hypocritas mordentur), 98, 150, 148 (e. d. et maxime iuvenes vel parvuli in Christo), 195 (persecuti a sacerdotibus), 230, 353. Sancti dei [et] electi 16, 29, 40 (virtuosi et s. d. e.), 58 (e. et sancti), 75 (s. dei, opp.: Antichristi), 76 (sunt adhuc plus quam septem milia relicta, Rom. XI. 4), 85, 87 (s. dei, dei e.), 88, 92 (fideles d. Jhesu praedicatores), 97, 98, 90, 138, 155, 163 (sancti), 174, 211, 230 (s. dei homines), 237 (sancti dei), 343 (habentes spiritum Jhesu crucifixi sacerdotum, opp.: impii hypocritae). Electi dei spiritus 124. Electi Christi 65 (servi Christi), 68, 73 (opp.: reprobi), 127, 165 (ecclesia et Christi Jhesu e.). — Epitheta et synonyma: alumpni Christi, quibus solis est concessa facultas solem ae- ternae claritatis, Jhesum crucifixum scilicet, agnoscere dulciter et suc- crescere in amplius in dei sui cognitione 83; angeli lucis 105; animae sanctae 97; aquilae 81, 82 (a. veloces in volatu, opp.: bestiae noctuae et bubones); filii electionis 14; filii dei et e. 97; quaerentes dominum 193,
Strana 412
412 Index rerum. sancti simplices et innocentes, confessores crucifixi 75. — Electorum com munitas 334. Ecclesia electorum 70, 72, cf. 55, v. ECCLESIA, A). Quae sint posita ad promotionem virtutis e orum 30; solis talibus spi- ritus Jhesu loquitur et denudat veritatem 87; ad eos dominus re- spicit 88; spiritus s. et hi, qui sollicitudinem gerebant pro salute e-orum dei pro evitandis falsis christis 237; veritas sanctorum dei, qui fidem retinent dignam deo, spem in Jhesum crucifixum et charitatem perfectam ad deum et proximum 346. Tempus gratiae et virtutis dei dilectorum et e orum 345. — E. invadendi ab Antichristis per tria genera vincendi 6; tribulatio beatorum e-orum 342; e. non possunt induci in errorem, sive sint incipientes, sive proficientes, sive perfecti 150, cf. 151: ut saltem e. possint evigilare 336. Sathan superat omne ingenium, etiam e orum 229. Tanta paucitas dei e-orum 346. Auctor saluti e-orum dei cupit deservire 213. ELIAS (Helias) 77, 208, 351 (E. et Enoch), 355, 356, 360, 365. E. expectatus iam venit 355, cf. ANTICHRISTUS, dist. XI. Spiritus et virtus E-ae, i. e. multitudo s. praedicatorum et doctorum, per quos spiritus E-ae habun- dans restaurabit omnia 355. ELOQUENTIA, v. SAPIENTIA, cf. PRAEDICATIO. Disputationes contentiosae et superbae sermotinationes Antichristorum, longae orationes cum multi- loquiis et longis horis et cantu multo et forti vel articulato 99. Deliciae carnis aut sapientia et e. carnalis huius mundi, quae sunt dicta „aquae furtivae“ et „dulciores“ (expl.) 101. Sapientia et e. sine virtute 102; simulata studia ib. E. dicentis et hypocritae 150. EMPTORES verbi gratia nominantur 188. ENOCH, v. ELIAS. EREMITAE : sac. avari h-as sanctos odiunt 204 (qua de re). ETHYMOLOGIA: e. nominis Antichristus 2. EUCHARISTIA: I. Epitheta specialia de sacramento e-ae atque eius sumptione (ordine alpha- betico): cena 168, c. magna 110, c. agni 110, c. domini 109; — com- munio 110; — corpus et sanguis Jhesu Christi 215 et passim; — sacri- ficium deificum et fecundissimum in omni loco 110; — sacrificium iuge (Dan. XII. 31) 13, 17, 109, 110, 168, 215, 216, 217, 219; — panis sub- cinericius (Judic. VII. 13) 17; — pascha nostrum, qui est Christus (I. Cor. V. 7) 109. II. Communio eucharistiae temporibus praeteritis: Daniel. XII. 11—12 descri- bitur tempus ablationis iugis sacrificii 13; ab a. 1295 iuge sacrificium ablatum est a communitate vulgi christiana 168; quo modo hoc ad- venerit ib. III. Communionis eucharistiae status praesens: Synodaliter abstulerunt iuge sacrificium 110, v. sub VIII; — Jhesus iuge sacrificium, quod dudum erat per antichristos ablatum, reformabit et in abundantia restituet his, qui eum diligunt et expectant grati adventum eius 17. IV. Quid sit et in ea (cf. Epitheta specialia): sacramentum unicum ec- clesiae sanctae, in quo est omnis plenitudo divinitatis corporaliter a po- pulis christianis (Col. II. 9) 215; sacramentum deo plenum 217; tritici mensura 168.
412 Index rerum. sancti simplices et innocentes, confessores crucifixi 75. — Electorum com munitas 334. Ecclesia electorum 70, 72, cf. 55, v. ECCLESIA, A). Quae sint posita ad promotionem virtutis e orum 30; solis talibus spi- ritus Jhesu loquitur et denudat veritatem 87; ad eos dominus re- spicit 88; spiritus s. et hi, qui sollicitudinem gerebant pro salute e-orum dei pro evitandis falsis christis 237; veritas sanctorum dei, qui fidem retinent dignam deo, spem in Jhesum crucifixum et charitatem perfectam ad deum et proximum 346. Tempus gratiae et virtutis dei dilectorum et e orum 345. — E. invadendi ab Antichristis per tria genera vincendi 6; tribulatio beatorum e-orum 342; e. non possunt induci in errorem, sive sint incipientes, sive proficientes, sive perfecti 150, cf. 151: ut saltem e. possint evigilare 336. Sathan superat omne ingenium, etiam e orum 229. Tanta paucitas dei e-orum 346. Auctor saluti e-orum dei cupit deservire 213. ELIAS (Helias) 77, 208, 351 (E. et Enoch), 355, 356, 360, 365. E. expectatus iam venit 355, cf. ANTICHRISTUS, dist. XI. Spiritus et virtus E-ae, i. e. multitudo s. praedicatorum et doctorum, per quos spiritus E-ae habun- dans restaurabit omnia 355. ELOQUENTIA, v. SAPIENTIA, cf. PRAEDICATIO. Disputationes contentiosae et superbae sermotinationes Antichristorum, longae orationes cum multi- loquiis et longis horis et cantu multo et forti vel articulato 99. Deliciae carnis aut sapientia et e. carnalis huius mundi, quae sunt dicta „aquae furtivae“ et „dulciores“ (expl.) 101. Sapientia et e. sine virtute 102; simulata studia ib. E. dicentis et hypocritae 150. EMPTORES verbi gratia nominantur 188. ENOCH, v. ELIAS. EREMITAE : sac. avari h-as sanctos odiunt 204 (qua de re). ETHYMOLOGIA: e. nominis Antichristus 2. EUCHARISTIA: I. Epitheta specialia de sacramento e-ae atque eius sumptione (ordine alpha- betico): cena 168, c. magna 110, c. agni 110, c. domini 109; — com- munio 110; — corpus et sanguis Jhesu Christi 215 et passim; — sacri- ficium deificum et fecundissimum in omni loco 110; — sacrificium iuge (Dan. XII. 31) 13, 17, 109, 110, 168, 215, 216, 217, 219; — panis sub- cinericius (Judic. VII. 13) 17; — pascha nostrum, qui est Christus (I. Cor. V. 7) 109. II. Communio eucharistiae temporibus praeteritis: Daniel. XII. 11—12 descri- bitur tempus ablationis iugis sacrificii 13; ab a. 1295 iuge sacrificium ablatum est a communitate vulgi christiana 168; quo modo hoc ad- venerit ib. III. Communionis eucharistiae status praesens: Synodaliter abstulerunt iuge sacrificium 110, v. sub VIII; — Jhesus iuge sacrificium, quod dudum erat per antichristos ablatum, reformabit et in abundantia restituet his, qui eum diligunt et expectant grati adventum eius 17. IV. Quid sit et in ea (cf. Epitheta specialia): sacramentum unicum ec- clesiae sanctae, in quo est omnis plenitudo divinitatis corporaliter a po- pulis christianis (Col. II. 9) 215; sacramentum deo plenum 217; tritici mensura 168.
Strana 413
Index rerum. 413 V. Rationes frequentis communionis eucharistiae: iuge sacrificium dictum est corpus et sanguis Jhesu Christi non ob id solum, quod sacrificium ibi iugiter ipsum offerunt et manducant, sed quia communitas sanctae ec- clesiae ipsum offert iugiter et manducat 110; — I. Cor. XI. 28: per hoc Jhesus non deterret christianos a sacrificio, iugiter manducando, sed in dignos, ut dignificentur, et sanctos, ut adhuc magis sanctificentur, ad- monet 110; — corpus Christi ad suos electos destinatum est (Mt. XXIV. 28) 219. VI. Promotores frequentis communionis eucharistiae: apostoli et alii nuncii magnae hospitalitatis Jhesu crucifixi, qui solum missi sunt ad id, ut non revocent, sed invitent, non ut retrahant, sed inducant, non ut repellant, sed ut intrare conpellant ad cenam agni 110. VII. Effectus frequentis communionis eucharistiae: participatio gratiarum et veritatis per Jhesum Christum factae in isto sacramento, deo pleno 217. VIII. Impeditores frequentis communionis eucharistiae: intollerabilem Christo Jhesu per hoc iniuriam utique faciunt 92; sacerdotes carnales vix ali- quando vel valde tarde manducant, et contra epulantes cum Christo frequenter praesumunt murmurare, et quantum in eis est, abigere a cena domini invitatos 109. Argumentum manifestum eorum antichristeitatis: quia iam fere abstulerunt iuge sacrificium 109 (infra p. 110: impediendo, dissuadendo et palam prohibendo in sermonibus publicis). Quin immo synodaliter abstulerunt prohibendo dari fidelibus hoc sacr. poscentibus, nisi in uno mense semel, et alias heu, me miserum absorbentes, claman- dum similiter in synodo coegerunt 110, per hoc opus Jhesu et eius magnae cene indeffessam et inmensam largitatem destruentes de directo obvie apostolis et aliis nunciis 110; istorum crudelis opinio 110. IX. Causae et effectus communionis frequentis neglectae vel impeditae: car- nales christiani ponentes Christum post suam carnem, sacramenta Christi et potissime corpus eius et sanguinem contempserunt, et ideo obmiserunt grate ipsum manducare frequenter et confiteri 19; vel refrigerium charitatis et abundantia iniquitatis multorum vel incuria et inertia sacerdotum 168; inventiones hominum: per talia desolatur e. 215 (explicatur); abundantia iniquitatis et sacerdotes retrudentes et prohibentes 215 (infra: servi Jhesu infideles et inprudentes ministri); desolatio frequentis manducationis est causa vel poena abominationis ad locum sanctum intromissa et locata 216; aufertur ab homine omnis dulcedo spiritus Jhesu et omne desiderium salubre ad divina sacramenta et omnis intelligentia salubris veritatis, ita quod homo, tunc existens desolatus a spiritu et veritate, incipiat deo servire solum ex timore et ex consuetudine 217. X. Quaestiones dogmaticae: a) Species communionis: manducatio et potatio corporis et sanguinis Jhesu Christi 17, 109. b) Communio indigna: qualiter inventiones hominum faciant christianum indignum frequenti communione 217. EVANGELISTAE: e. et prophetae de Antichristo, cf. ANTICHRISTUS et PROPHETAE. EVANGELIUM: redire ad formam evangelii et fieri humilis 91.
Index rerum. 413 V. Rationes frequentis communionis eucharistiae: iuge sacrificium dictum est corpus et sanguis Jhesu Christi non ob id solum, quod sacrificium ibi iugiter ipsum offerunt et manducant, sed quia communitas sanctae ec- clesiae ipsum offert iugiter et manducat 110; — I. Cor. XI. 28: per hoc Jhesus non deterret christianos a sacrificio, iugiter manducando, sed in dignos, ut dignificentur, et sanctos, ut adhuc magis sanctificentur, ad- monet 110; — corpus Christi ad suos electos destinatum est (Mt. XXIV. 28) 219. VI. Promotores frequentis communionis eucharistiae: apostoli et alii nuncii magnae hospitalitatis Jhesu crucifixi, qui solum missi sunt ad id, ut non revocent, sed invitent, non ut retrahant, sed inducant, non ut repellant, sed ut intrare conpellant ad cenam agni 110. VII. Effectus frequentis communionis eucharistiae: participatio gratiarum et veritatis per Jhesum Christum factae in isto sacramento, deo pleno 217. VIII. Impeditores frequentis communionis eucharistiae: intollerabilem Christo Jhesu per hoc iniuriam utique faciunt 92; sacerdotes carnales vix ali- quando vel valde tarde manducant, et contra epulantes cum Christo frequenter praesumunt murmurare, et quantum in eis est, abigere a cena domini invitatos 109. Argumentum manifestum eorum antichristeitatis: quia iam fere abstulerunt iuge sacrificium 109 (infra p. 110: impediendo, dissuadendo et palam prohibendo in sermonibus publicis). Quin immo synodaliter abstulerunt prohibendo dari fidelibus hoc sacr. poscentibus, nisi in uno mense semel, et alias heu, me miserum absorbentes, claman- dum similiter in synodo coegerunt 110, per hoc opus Jhesu et eius magnae cene indeffessam et inmensam largitatem destruentes de directo obvie apostolis et aliis nunciis 110; istorum crudelis opinio 110. IX. Causae et effectus communionis frequentis neglectae vel impeditae: car- nales christiani ponentes Christum post suam carnem, sacramenta Christi et potissime corpus eius et sanguinem contempserunt, et ideo obmiserunt grate ipsum manducare frequenter et confiteri 19; vel refrigerium charitatis et abundantia iniquitatis multorum vel incuria et inertia sacerdotum 168; inventiones hominum: per talia desolatur e. 215 (explicatur); abundantia iniquitatis et sacerdotes retrudentes et prohibentes 215 (infra: servi Jhesu infideles et inprudentes ministri); desolatio frequentis manducationis est causa vel poena abominationis ad locum sanctum intromissa et locata 216; aufertur ab homine omnis dulcedo spiritus Jhesu et omne desiderium salubre ad divina sacramenta et omnis intelligentia salubris veritatis, ita quod homo, tunc existens desolatus a spiritu et veritate, incipiat deo servire solum ex timore et ex consuetudine 217. X. Quaestiones dogmaticae: a) Species communionis: manducatio et potatio corporis et sanguinis Jhesu Christi 17, 109. b) Communio indigna: qualiter inventiones hominum faciant christianum indignum frequenti communione 217. EVANGELISTAE: e. et prophetae de Antichristo, cf. ANTICHRISTUS et PROPHETAE. EVANGELIUM: redire ad formam evangelii et fieri humilis 91.
Strana 414
414 Index rerum. EXCOMMUNICATIO: in ecclesia s. usque ad a. 1200 solum et maxime e. propter peccata mortalia vel alia quaelibet notoria scelera fulminata est legitime et sancte 22; e. papae a monachis 62, cf. MONACHI. FABULAE, v. IMAGINES et INVENTIONES. FESTIVITATES, festi dies: celebritas adventitiarum f-um varie promulgata et ornata est indumentum Antichristi 173; avari sacerdotes venerantur sanc- tos in caelis, quia inde habent multos dies festos per anni circulum; inde habent occasionem multa auxilia et donaria a populo extorquendi 204: dicunt „Pro s. Petro date" oc. ib.; sacerdotes voluptuosi gaudia et lae- ticias in festis sanctorum exercent, quae omnia in diebus et kalendis sanctorum consequuntur cum maiore licentia et domini dei oblivione 205. FIDES: fidei domestici (opp.: infideles) 8; integritas fidei christianae 38, v. POPULUS ; populus ille, qui fidem veri dei accipiens, per ipsam deo suo iam desponsatur (cf. Oseae II. 20) 179; — fides Jhesu formata est vel initium et mater omnis virtutis; est fides, quae correquiritur ad se om- nem virtutem et omnem mandatorum impletionem cum effectu; est fides in Jhesum, quae integratur ex omni virtute 349; est dicta ideo formata, quia componitur ex omni virtute, vel quia initium est et mater omnium virtutum, vel quia correquiritur et integratur ex omni virtute 350; — mortua fides nihil suffragat, quia talis credulitas neque diabolis suffra- gatur 234; discessio a fide Christi 348 sq., v. ANTICHRISTUS, dist. XI; corruptio fidei et morum sanctorum atque errorum multorum fidei sanctae inmissio 348; corruptio vel improbitas circa fidem et in fide est magis quam expressa abnegatio fidei ib. FORTUNA: amici f-ae et adultores solum illos collunt et diligunt et com- mendant, a quibus bona recipiunt vel sperant se recepturos 203. FRATERNITATES : sectae fr-um laicorum valde hodie sunt in populo et super numerum multiplicatae 61; — quaedam conventicula de sanguinibus 61. GENTILES (pagani, infideles): Christo non sunt hi pretiosi 9; qualiter g. deos sibi diversos formaverint 199. GOG et MAGOG, v. Index nominum. GRATIA: g. et dona donata et accepta 59; virtutes et g., vis salutis vel ro- bur gratiae 59; habitudo g-ae et salutis, quae est in solo Jhesu condita 59; omnis g. saluti hominum utilis 346, v. JHESUS. HAERETICI: haereticus = beghardus, v. BEGHARDUS; h-orum prudentia carnis et scripturae 6; h. nocere sanctis subdole cupierunt, sed non po tuerunt 10, cf. PAPA; mali christiani seu h-i usque ad a. 1200 multi- plicari non valuerunt 21; h. et philosophi gentium 89; anthropomor- phistae haeretici qualem imaginem de deo sibi formaverint 199. HOMO (cf. VOLUNTAS): principalia h-is: conscientia et propositum 30; ordo naturalis et conceptus seu imaginatio intellectus 71; mentes seu corda 148; varius status et conditio infirma hominum 121; malitia hominum effrenata non patietur se contineri per praecepta et traditiones hominum, cum alias praecepta et statuta dei contemnat 134; — locus hominis a principio fuit paradisus voluptatis, non hic mundus 193, cf. MUNDUS et CHRISTIANUS.
414 Index rerum. EXCOMMUNICATIO: in ecclesia s. usque ad a. 1200 solum et maxime e. propter peccata mortalia vel alia quaelibet notoria scelera fulminata est legitime et sancte 22; e. papae a monachis 62, cf. MONACHI. FABULAE, v. IMAGINES et INVENTIONES. FESTIVITATES, festi dies: celebritas adventitiarum f-um varie promulgata et ornata est indumentum Antichristi 173; avari sacerdotes venerantur sanc- tos in caelis, quia inde habent multos dies festos per anni circulum; inde habent occasionem multa auxilia et donaria a populo extorquendi 204: dicunt „Pro s. Petro date" oc. ib.; sacerdotes voluptuosi gaudia et lae- ticias in festis sanctorum exercent, quae omnia in diebus et kalendis sanctorum consequuntur cum maiore licentia et domini dei oblivione 205. FIDES: fidei domestici (opp.: infideles) 8; integritas fidei christianae 38, v. POPULUS ; populus ille, qui fidem veri dei accipiens, per ipsam deo suo iam desponsatur (cf. Oseae II. 20) 179; — fides Jhesu formata est vel initium et mater omnis virtutis; est fides, quae correquiritur ad se om- nem virtutem et omnem mandatorum impletionem cum effectu; est fides in Jhesum, quae integratur ex omni virtute 349; est dicta ideo formata, quia componitur ex omni virtute, vel quia initium est et mater omnium virtutum, vel quia correquiritur et integratur ex omni virtute 350; — mortua fides nihil suffragat, quia talis credulitas neque diabolis suffra- gatur 234; discessio a fide Christi 348 sq., v. ANTICHRISTUS, dist. XI; corruptio fidei et morum sanctorum atque errorum multorum fidei sanctae inmissio 348; corruptio vel improbitas circa fidem et in fide est magis quam expressa abnegatio fidei ib. FORTUNA: amici f-ae et adultores solum illos collunt et diligunt et com- mendant, a quibus bona recipiunt vel sperant se recepturos 203. FRATERNITATES : sectae fr-um laicorum valde hodie sunt in populo et super numerum multiplicatae 61; — quaedam conventicula de sanguinibus 61. GENTILES (pagani, infideles): Christo non sunt hi pretiosi 9; qualiter g. deos sibi diversos formaverint 199. GOG et MAGOG, v. Index nominum. GRATIA: g. et dona donata et accepta 59; virtutes et g., vis salutis vel ro- bur gratiae 59; habitudo g-ae et salutis, quae est in solo Jhesu condita 59; omnis g. saluti hominum utilis 346, v. JHESUS. HAERETICI: haereticus = beghardus, v. BEGHARDUS; h-orum prudentia carnis et scripturae 6; h. nocere sanctis subdole cupierunt, sed non po tuerunt 10, cf. PAPA; mali christiani seu h-i usque ad a. 1200 multi- plicari non valuerunt 21; h. et philosophi gentium 89; anthropomor- phistae haeretici qualem imaginem de deo sibi formaverint 199. HOMO (cf. VOLUNTAS): principalia h-is: conscientia et propositum 30; ordo naturalis et conceptus seu imaginatio intellectus 71; mentes seu corda 148; varius status et conditio infirma hominum 121; malitia hominum effrenata non patietur se contineri per praecepta et traditiones hominum, cum alias praecepta et statuta dei contemnat 134; — locus hominis a principio fuit paradisus voluptatis, non hic mundus 193, cf. MUNDUS et CHRISTIANUS.
Strana 415
Index rerum. 415 HYPOCHRISIS: h. vel simulata aequitas, ficta sanctitas 6; h. vel excusatio excusans statum et facta ipsius valde colorata et composita ex omnibus scripturis et rationibus et speciebus virtutum 86; irritatio Jhesu fit ma- xime per h-im vel per excusationem in peccatis 126; h., plaga utique pessima et insanabilis modernorum christianorum iniquorum 161; h. vel alias occultissima iniquitas 173; fermentum Pharisaeorum, quod est h. (Luc. XII. 1) 12; fermentum h-is et contagio et abusus 151; fermentum h-is 160 ; — h. et Antichristus, v. ANTICHRISTUS ; sacerdotes carnales ad modum scorpionum ecclesiam veneno h-is adimplent 152. HYPOCRITAE, cf. PRAELATI, SACERDOTES CARNALES. Appellantur (ordine alphabetico): corpus Antichristi 336, v. ANTICHRISTUS; desolatores 218, v. INVENTIONES ; filii iniquitatis, i. e. synagoga peccantium 24; idolum Priapi (II. Par. XV. 16) 162; impostores diaboli, h. atque carnales clerici, religiosi et sacerdotes 39; locustae coronatae (Apoc. IX.7) 169, 172; locu- stae coronatae, palmites non ferentes fructum (Joh. XV. 2), terra infruc- tuosa, maledicta domino suo (Gen. V. 29), regnum angeli abyssi (Apoc. IX. 11), filii diaboli omnes (I. Joan. III. 10) 172; pseudochristi 222; synagoga Sathanae et generatio adultera et mater fornicationum terrae 223; terra, i. e. sine spiritu Jhesu christianorum multitudo, in quam cecidit stella, cui nomen est absinthium (Apoc. VIII. 10—11) 171; testiculi ipsius Leviathan 121; cf. etiam infra. — Pater h-arum est diabolus 171, v. DIABOLUS; h-ae coronati sunt, per quos coit vel fornicatus est diabolus cum fornicaria multitudine christianorum 162; ipsi et principes eorum dicti sunt hor- renda abominatio desolationis ecclesiae ib.; mendacium et illusio diaboli est, ut sic gloriose nequissimi h-ae lucrum et gloriam in populis sibi comparent et de animabus negotientur 17; multitudo h-arum et magni- tudo aërearum potestatum et spirituales nequitiae in caelestibus 346; moderni h-ae christiani in tantum a septem spiritibus sunt obsessi, quod nullius virtutes vel dicta iam acceptabilia volunt habere, licet sint alias multum utilia et probata, nisi signa et prodigia viderint, et de facto am- plius signa petunt quam Judaei 366. — Omnis h. metitur per regulam generalem 1. In h-is est simulata aequitas et ficta sanctitas 6; signa et portenta fiunt, ut h-ae in sua vita carnali et tepida abominabilique ipsi Christo Jhesu per talia confirmentur et glorificentur ab hominibus, ipsi et loca eorum, et ut ceteri simplices seducantur 18; obmittunt frequentem communionem, scriptura s. facta est eis nimis inveterata et omnis vita et virtutes Jhesu et b. eius apostolorum et martyrum iam venerunt in nauseam et in abusum 19; peccatum non reputant pec catum et dicunt bono malum (Is. V. 20) 24, tenebris involutantur ib.; crassa et inpinguata h-arum multitudo et circa sarcinulas occupata ecclesiam occupat et eam opprimit et polluit 25; honor et gloria in h-is sine virtute subsistente 102. Finale propositum studiorum cuius- libet h-ae est complacentia in seipso et huic mundo vel alias quaestus huius vitae; quod intelligitur per „caudas locustarum“ (Apoc. IX. 10) 158. H-ae, quia lumen Jhesu crucifixi non habent, nesciunt suum pro- positum ultimum et principale 158. „Cauda scorpionum" est libido multa h-arum (expl.) 159. Quod h-ae dulciter valde corruptionem perficiunt et sunt incorrigibiles 160. Isti sunt, qui constituunt corpus Behemot
Index rerum. 415 HYPOCHRISIS: h. vel simulata aequitas, ficta sanctitas 6; h. vel excusatio excusans statum et facta ipsius valde colorata et composita ex omnibus scripturis et rationibus et speciebus virtutum 86; irritatio Jhesu fit ma- xime per h-im vel per excusationem in peccatis 126; h., plaga utique pessima et insanabilis modernorum christianorum iniquorum 161; h. vel alias occultissima iniquitas 173; fermentum Pharisaeorum, quod est h. (Luc. XII. 1) 12; fermentum h-is et contagio et abusus 151; fermentum h-is 160 ; — h. et Antichristus, v. ANTICHRISTUS ; sacerdotes carnales ad modum scorpionum ecclesiam veneno h-is adimplent 152. HYPOCRITAE, cf. PRAELATI, SACERDOTES CARNALES. Appellantur (ordine alphabetico): corpus Antichristi 336, v. ANTICHRISTUS; desolatores 218, v. INVENTIONES ; filii iniquitatis, i. e. synagoga peccantium 24; idolum Priapi (II. Par. XV. 16) 162; impostores diaboli, h. atque carnales clerici, religiosi et sacerdotes 39; locustae coronatae (Apoc. IX.7) 169, 172; locu- stae coronatae, palmites non ferentes fructum (Joh. XV. 2), terra infruc- tuosa, maledicta domino suo (Gen. V. 29), regnum angeli abyssi (Apoc. IX. 11), filii diaboli omnes (I. Joan. III. 10) 172; pseudochristi 222; synagoga Sathanae et generatio adultera et mater fornicationum terrae 223; terra, i. e. sine spiritu Jhesu christianorum multitudo, in quam cecidit stella, cui nomen est absinthium (Apoc. VIII. 10—11) 171; testiculi ipsius Leviathan 121; cf. etiam infra. — Pater h-arum est diabolus 171, v. DIABOLUS; h-ae coronati sunt, per quos coit vel fornicatus est diabolus cum fornicaria multitudine christianorum 162; ipsi et principes eorum dicti sunt hor- renda abominatio desolationis ecclesiae ib.; mendacium et illusio diaboli est, ut sic gloriose nequissimi h-ae lucrum et gloriam in populis sibi comparent et de animabus negotientur 17; multitudo h-arum et magni- tudo aërearum potestatum et spirituales nequitiae in caelestibus 346; moderni h-ae christiani in tantum a septem spiritibus sunt obsessi, quod nullius virtutes vel dicta iam acceptabilia volunt habere, licet sint alias multum utilia et probata, nisi signa et prodigia viderint, et de facto am- plius signa petunt quam Judaei 366. — Omnis h. metitur per regulam generalem 1. In h-is est simulata aequitas et ficta sanctitas 6; signa et portenta fiunt, ut h-ae in sua vita carnali et tepida abominabilique ipsi Christo Jhesu per talia confirmentur et glorificentur ab hominibus, ipsi et loca eorum, et ut ceteri simplices seducantur 18; obmittunt frequentem communionem, scriptura s. facta est eis nimis inveterata et omnis vita et virtutes Jhesu et b. eius apostolorum et martyrum iam venerunt in nauseam et in abusum 19; peccatum non reputant pec catum et dicunt bono malum (Is. V. 20) 24, tenebris involutantur ib.; crassa et inpinguata h-arum multitudo et circa sarcinulas occupata ecclesiam occupat et eam opprimit et polluit 25; honor et gloria in h-is sine virtute subsistente 102. Finale propositum studiorum cuius- libet h-ae est complacentia in seipso et huic mundo vel alias quaestus huius vitae; quod intelligitur per „caudas locustarum“ (Apoc. IX. 10) 158. H-ae, quia lumen Jhesu crucifixi non habent, nesciunt suum pro- positum ultimum et principale 158. „Cauda scorpionum" est libido multa h-arum (expl.) 159. Quod h-ae dulciter valde corruptionem perficiunt et sunt incorrigibiles 160. Isti sunt, qui constituunt corpus Behemot
Strana 416
416 Index rerum. (Job XLI. 6—7) 160. Et propter caudas venenatas sunt alias „aspis surda" (Ps. LVII. 5—6) nuncupati 161. Sunt potentissimi ad nocendum (expl.) ib., sunt lumbi Leviathan et umbilicus eius per spiritum Jhesu denotati (Job XL. 11), locustae coronatae, meretrix magna 161. Mollicies et resolutio, praesertim in primatibus et praelatis, constituit et multi- plicavit h-as 162; h-ae exhibent se humanos et dulces in sermone solum et pro quaestu et hoc ipsum reputant pietatem 180. H-ae et cultus sanc- torum, v. ANTICHRISTUS et SANCTORUM CULTUS. — Horrendum vae, dampnationis vid. aeternae, est per Christum ad tales h-as promul- gatum, qui omnia exercitia in religione christiana ad corporalem praecise observantiam et sua lucra digesserunt et cuidam servituti timoris penosi et crudelis subegerunt 192; peccatum supra modum peccans est iniquo- rum christianorum, qui deum iam scientes, non cessant dominum sal- vantem se crucifigere in eius carne 194; h-ae solum vel maxime timent deum mandatis et adinventionibus hominum (Is. XXIX. 13) et frustra ipsum colunt 340. Tres notae de pseudochristis: 1. veniunt ex falsis reli- giosis et sacerdotibus, 2. intrant ad plebes propter seipsos, 3. delectantur pro se congregare fraternitates 222, cf. MONACII. IDEA idem est ac similitudo, cf. 210: Johannes vidit in verbo (Apoc. XVII), tamquam in speculo, ideam vel similitudinem novissimae ecclesiae. IDOLOLATRIA, v. IMAGINES. JEIUNIA: quaedam superstitiosa i. 190 (inventiones). JHESUS CHRISTUS: a) filius dei, legislator et salvator mundi (cf. DEUS et VERITAS): epitheta adiectivorum: crucifixus, v. sub b); dulcis 25; humilis et crucifixus 90; omnipotens et dulcissimus 337; pius 56, 81, 95, 107; piissimus 80, 140, 208, 209, 362 (p. dominus et deus fidelis); unicus et bonus et salu- taris 124; — epitheta substantivorum: charitas (cf. I. Cor. I. 24, I. Joan. IV. 8) 225; charitas et sapientia, quae ex deo est unita et com- munita 352, cf. infra; deus deorum in Sion 174, d. et dominus pro chri- stianis mortuus 186, d. et salvans christianos 194, d. verus 216; dilectio fraterna, quae est Christus 60; dominus prophetarum 184, d. salvans christianos 194; Emanuel 335; filius dei 167, 337, f. Mariae V. 251; iu- stitia 116, cf. infra; legislator christianorum 146; rex gloriae (cf. Rom. 1. 21) 41, 174; restauratio naturae humanae ad suam gloriam et suum sta- tum primitivum 71; salus animarum 122, magna salus futura 334; sa- pientia vera (Prov. IX. 1) 98; sol, i. e. Chr. J., et aër, sapientia ipsius et virtus 124; iustitiae sol (Malach. IV. 2), i. e. omnis dei virtus et dei sa- pientia 344; sol aeternae claritatis 83; veritas et dei virtus et dei sa- pientia 225; dei virtus et sapientia (cf. I. Cor. I. 24) 29, 140, 214; dei virtus ex alto (cf. Luc. XXIV. 29) et dei sapientia 31; unum porro ne- cessarium (Luc. X. 42) 143. — Bona Christi Jhesu: scripturae, sa- cramenta et species religionis 10; iustitia dei solum est in Jhesu cruci- fixo et in veritate paenitentis et confitentis 116; Jhesus crucifixus et ip- sius fidelis charitas 137; Jhesu charitas et paternitatis dilectio 171; ipse est, qui solus operatus est salutem in medio terrae (Psalm. LXXIII. 12) et ipse solus usque modo operatur 214; deus et d. J. Chr. omnem
416 Index rerum. (Job XLI. 6—7) 160. Et propter caudas venenatas sunt alias „aspis surda" (Ps. LVII. 5—6) nuncupati 161. Sunt potentissimi ad nocendum (expl.) ib., sunt lumbi Leviathan et umbilicus eius per spiritum Jhesu denotati (Job XL. 11), locustae coronatae, meretrix magna 161. Mollicies et resolutio, praesertim in primatibus et praelatis, constituit et multi- plicavit h-as 162; h-ae exhibent se humanos et dulces in sermone solum et pro quaestu et hoc ipsum reputant pietatem 180. H-ae et cultus sanc- torum, v. ANTICHRISTUS et SANCTORUM CULTUS. — Horrendum vae, dampnationis vid. aeternae, est per Christum ad tales h-as promul- gatum, qui omnia exercitia in religione christiana ad corporalem praecise observantiam et sua lucra digesserunt et cuidam servituti timoris penosi et crudelis subegerunt 192; peccatum supra modum peccans est iniquo- rum christianorum, qui deum iam scientes, non cessant dominum sal- vantem se crucifigere in eius carne 194; h-ae solum vel maxime timent deum mandatis et adinventionibus hominum (Is. XXIX. 13) et frustra ipsum colunt 340. Tres notae de pseudochristis: 1. veniunt ex falsis reli- giosis et sacerdotibus, 2. intrant ad plebes propter seipsos, 3. delectantur pro se congregare fraternitates 222, cf. MONACII. IDEA idem est ac similitudo, cf. 210: Johannes vidit in verbo (Apoc. XVII), tamquam in speculo, ideam vel similitudinem novissimae ecclesiae. IDOLOLATRIA, v. IMAGINES. JEIUNIA: quaedam superstitiosa i. 190 (inventiones). JHESUS CHRISTUS: a) filius dei, legislator et salvator mundi (cf. DEUS et VERITAS): epitheta adiectivorum: crucifixus, v. sub b); dulcis 25; humilis et crucifixus 90; omnipotens et dulcissimus 337; pius 56, 81, 95, 107; piissimus 80, 140, 208, 209, 362 (p. dominus et deus fidelis); unicus et bonus et salu- taris 124; — epitheta substantivorum: charitas (cf. I. Cor. I. 24, I. Joan. IV. 8) 225; charitas et sapientia, quae ex deo est unita et com- munita 352, cf. infra; deus deorum in Sion 174, d. et dominus pro chri- stianis mortuus 186, d. et salvans christianos 194, d. verus 216; dilectio fraterna, quae est Christus 60; dominus prophetarum 184, d. salvans christianos 194; Emanuel 335; filius dei 167, 337, f. Mariae V. 251; iu- stitia 116, cf. infra; legislator christianorum 146; rex gloriae (cf. Rom. 1. 21) 41, 174; restauratio naturae humanae ad suam gloriam et suum sta- tum primitivum 71; salus animarum 122, magna salus futura 334; sa- pientia vera (Prov. IX. 1) 98; sol, i. e. Chr. J., et aër, sapientia ipsius et virtus 124; iustitiae sol (Malach. IV. 2), i. e. omnis dei virtus et dei sa- pientia 344; sol aeternae claritatis 83; veritas et dei virtus et dei sa- pientia 225; dei virtus et sapientia (cf. I. Cor. I. 24) 29, 140, 214; dei virtus ex alto (cf. Luc. XXIV. 29) et dei sapientia 31; unum porro ne- cessarium (Luc. X. 42) 143. — Bona Christi Jhesu: scripturae, sa- cramenta et species religionis 10; iustitia dei solum est in Jhesu cruci- fixo et in veritate paenitentis et confitentis 116; Jhesus crucifixus et ip- sius fidelis charitas 137; Jhesu charitas et paternitatis dilectio 171; ipse est, qui solus operatus est salutem in medio terrae (Psalm. LXXIII. 12) et ipse solus usque modo operatur 214; deus et d. J. Chr. omnem
Strana 417
Index rerum. 417 gratiam et omnem operam saluti hominum utilem et competentem con- gregavit, multiplicavit et donavit hominibus christianis 346. — Adven- tus Christi primus et extremus 7; Chr. non venit a seipso, sed ab eo, qui misit illum 93; ab origine mundi mox incepit fieri revelatio venturi J. Chr. in carnem (expl.) 335; ante nativitatem medium silentium (Apoc. VIII. 1) 335; revelatio manifesta 337. Adventus Christi ultimus 338, cf. ANTICHRISTUS, dist. XI. b) Jhesus crucifixus: praedicatio crucis d. n. J. Christi 41; J. cruc. et ip- sius misericordia et iudicium et fraterna dilectio 151; J. cruc. qualiter exhibitus sit ad virtutes perficiendum 164; diabolus eiectus fuerat de ecclesia propter sanguinem et passionem d. Jhesu, cuius christiani facti fuerant participes per baptismum, sed quia siccine inserti in veram vitem, Christum, fuerunt voluntarie palmites inutiles 170; in Chr. J. maxime lucet ignominia crucis in hac vita 199. Discessio a cruce Jhesu et a iustitia, quae est per crucem et in cruce completa per dei filium, ad iustificationes alias multiplices 351; Chr. et humilitas eius atque crucis ignominia sunt ingratis christianis tamquam mortua a corde 18; igno- minia crucis Christi, quia in se est despecta, immo stultitia et scanda- lum huic mundo et contraria cuilibet iudicio carnis, quapropter facile ipsius oblivio vel contemptus potest induci ad homines huius mundi amatores et carnales 125; et praecipue potest discessio a gratitudine crucis Jhesu faciliter fieri in christianis per res splendidas ib. Hodie iam christiani horrent nominare Jhesum crucifixum vel Jhesum consputum vel suspensum in patibulo crucis aut horrende occisum, et illos, qui con- fitentur sic Jhesum, persequuntur. Et illa iam ad ambonem ascenderunt (quid dicant) ib. Cf. SACERDOTES CARNALES. Hypocritae non habent lu- men Jhesu crucifixi 158. Sacerdotes carnales inducunt oblivionem igno- miniae crucis Christi et evacuant aliquo modo memoriam ipsius pas- cionum 175; de ignominia crucis Jhesu crucifixi sacerdotes carnales ne- quaquam possunt gaudere 196; in sanctis modernis relucet crucis igno- minia et despectus huius mundi ib. Conceptus de Christo Jhesu quales sint in mente hypocritarum 200. Carnalis christianus non potest Jhesum crucifixum magnificare dulciter et digne, sed prorsus existit ad Jhesum negandum, non verbis, tamen factis oppositis cruci et conceptui Christi Jhesu 238. c) Jhesu Christi spiritus, v. SPIRITUS I. d) Jhesus Christus et ecclesia, v. ECCLESIA, A) (corpus Christi). ILLUMINATIO, cf. SPIRITUS 1 et JANOV: Johannes Apoc. per ostensionem dei et per i-onem supercaelestem vidit in verbo tamquam in speculo 210. IMAGINES : signa famantur fieri per i-es vel per reliquias sanctorum et in locis sacris 18; diabolus per i-em Christi et per ossa et alias reliquias sanctorum mentitur fieri sua signa et portenta 19; nil mirum, si diabolus modo habeat potestatem per nequam hypocritas suos et i-es Christi et sanctorum ossa contrectare et facere sua signa et prodigia per ipsa et portenta ib. — Hodierna decreta magistrorum ecclesiae, quod vid. statuae ligneae atque lapideae, argenteae et ceterae huiusmodi sint a christianis adorandae et colendae 36; parvuli in Chr. J. non modice vulnerantur suadendo, quod de cetero debeant statuas lapideas et KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 27
Index rerum. 417 gratiam et omnem operam saluti hominum utilem et competentem con- gregavit, multiplicavit et donavit hominibus christianis 346. — Adven- tus Christi primus et extremus 7; Chr. non venit a seipso, sed ab eo, qui misit illum 93; ab origine mundi mox incepit fieri revelatio venturi J. Chr. in carnem (expl.) 335; ante nativitatem medium silentium (Apoc. VIII. 1) 335; revelatio manifesta 337. Adventus Christi ultimus 338, cf. ANTICHRISTUS, dist. XI. b) Jhesus crucifixus: praedicatio crucis d. n. J. Christi 41; J. cruc. et ip- sius misericordia et iudicium et fraterna dilectio 151; J. cruc. qualiter exhibitus sit ad virtutes perficiendum 164; diabolus eiectus fuerat de ecclesia propter sanguinem et passionem d. Jhesu, cuius christiani facti fuerant participes per baptismum, sed quia siccine inserti in veram vitem, Christum, fuerunt voluntarie palmites inutiles 170; in Chr. J. maxime lucet ignominia crucis in hac vita 199. Discessio a cruce Jhesu et a iustitia, quae est per crucem et in cruce completa per dei filium, ad iustificationes alias multiplices 351; Chr. et humilitas eius atque crucis ignominia sunt ingratis christianis tamquam mortua a corde 18; igno- minia crucis Christi, quia in se est despecta, immo stultitia et scanda- lum huic mundo et contraria cuilibet iudicio carnis, quapropter facile ipsius oblivio vel contemptus potest induci ad homines huius mundi amatores et carnales 125; et praecipue potest discessio a gratitudine crucis Jhesu faciliter fieri in christianis per res splendidas ib. Hodie iam christiani horrent nominare Jhesum crucifixum vel Jhesum consputum vel suspensum in patibulo crucis aut horrende occisum, et illos, qui con- fitentur sic Jhesum, persequuntur. Et illa iam ad ambonem ascenderunt (quid dicant) ib. Cf. SACERDOTES CARNALES. Hypocritae non habent lu- men Jhesu crucifixi 158. Sacerdotes carnales inducunt oblivionem igno- miniae crucis Christi et evacuant aliquo modo memoriam ipsius pas- cionum 175; de ignominia crucis Jhesu crucifixi sacerdotes carnales ne- quaquam possunt gaudere 196; in sanctis modernis relucet crucis igno- minia et despectus huius mundi ib. Conceptus de Christo Jhesu quales sint in mente hypocritarum 200. Carnalis christianus non potest Jhesum crucifixum magnificare dulciter et digne, sed prorsus existit ad Jhesum negandum, non verbis, tamen factis oppositis cruci et conceptui Christi Jhesu 238. c) Jhesu Christi spiritus, v. SPIRITUS I. d) Jhesus Christus et ecclesia, v. ECCLESIA, A) (corpus Christi). ILLUMINATIO, cf. SPIRITUS 1 et JANOV: Johannes Apoc. per ostensionem dei et per i-onem supercaelestem vidit in verbo tamquam in speculo 210. IMAGINES : signa famantur fieri per i-es vel per reliquias sanctorum et in locis sacris 18; diabolus per i-em Christi et per ossa et alias reliquias sanctorum mentitur fieri sua signa et portenta 19; nil mirum, si diabolus modo habeat potestatem per nequam hypocritas suos et i-es Christi et sanctorum ossa contrectare et facere sua signa et prodigia per ipsa et portenta ib. — Hodierna decreta magistrorum ecclesiae, quod vid. statuae ligneae atque lapideae, argenteae et ceterae huiusmodi sint a christianis adorandae et colendae 36; parvuli in Chr. J. non modice vulnerantur suadendo, quod de cetero debeant statuas lapideas et KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 27
Strana 418
418 Index rerum (Imagines). ligneas adorare; per talem doctrinam favetur detractioni Judaeorum, quod christiani sint cultores statuarum (expl.) 37 (infra: cultores lapi- dum et metallorum). Vituperosum est et horrendum non tantum prae- dicare, sed etiam facere mentionem coram simplici populo, quod i-es similiter sicut deus sint adorandae 37, quia vulgus christianum in doctum omnino per ea vincitur et laeditur nimis in integritate fidei chri- stianae 38. Sancta ecclesia, licet admiserit i es et statuas et doceat hono- randas et venerandas, tamen adorandas vel colendas nusquam docuit ve statuit 38. — Decreverunt intuper, quod i-es sint deprecandae et sic docere populum collegialiter, „aby sie obrazóm lidé modlili“. Decre- verunt insuper et synodaliter mandaverunt populis praedicandum, quod pie credant in statuis lapideis vel ligneis depictis esse virtutem divinam et sanctorum eius 38 (miracula). Sanxerunt insuper non praedicandum contra abusum statuarum vel reliquiarum 38. Auctor probat, quam de creta haec sint perniciosa rudi populo christiano et carnali 38. Altitudo Sathanae scit et potest per talia negotiari de simplicium animabus 39. — Carnales sacerdotes per excogitatas fabulas et per famosas i-es vel per reliquias novas et antiquas diffamatas per miraculaque ficta et por- tenta sagacissime sibi comparant auctoritatem et suis locis celebritatem ac perinde divitias et honores 39, per hoc manifeste executores et fau- tores existentes ministerii Antichristi 39; per quae mendacium et fictio diaboli in salutem populi christiani debacchatur, quoniam seductus po- pulus spem mendacii ponens in talibus fabulis, ad Jhesum non festinat 40. — Quid asserant magni et illustres viri de necessitate cultus i-um a plebe christiana 40 (quod deus dimissis suis electis transtulit se ad statuas lapideas). Responsio auctoris, inter alia dicentis, quod deus non egeat mendacio nostro ib.; statuae et aliae res mortuae ib., tales pic turae ib., introitus idololatriae gentium ib.; diabolus seducit fa- ciendo per ipsos (homines hypocritas) sua signacula et portenta ib., per statuas vel reliquias sanctorum 41; i- es crucis vel aliae reliquiae, quae alias neque habent liberam voluntatem resistendi neque ullam sanc titatem spiritus sancti daemones abigendi 41 (v. supra). At utinam ab- scindantur, qui nos conturbant, illi tales magistri prurientes auribus (II. Tim. IV. 3) simplicis plebis christianae, tales fabulas et fictitia et incerta prorsus corporalia celebrantes, fidelem autem veritatem evangelicam et utilem secundum salutem J. Christi negligentes, impedientes vid. praedi cationem crucis d. n. Jhesu Christi 41. Magistri stulti in tantum, ut sta- tuerint quasi bonum et sanctum statuas et alias res mortuas obsecrandas et colendas 42. Persecutio praedicatorum praedicantium contra fabulas i-um ib., v. PRAEDICATORES. I-es, talia fictitia hominum atque deceptio quorumdam — fabulae ib. Ex quo auctor iudicet, instare tempus pessimi Antichristi, quod puta talis ordinatio atque sanctio (de i-bus colendis) prodierit ex diutivo sapientum et doctorum consilio, doctorum autem in theologia et in iure 42. Et hanc esse confirmationem fabularum et multiplicationem fictionis cuiuslibet et mendacii diaboli et suorum atque corroborationem omnium impostorum et pseudolorum prophetarum et mysteria aut potius manifestam seductionem Antichristi 42. — Est nunc videre communiter, ut multae civitates, templa vel collegia com
418 Index rerum (Imagines). ligneas adorare; per talem doctrinam favetur detractioni Judaeorum, quod christiani sint cultores statuarum (expl.) 37 (infra: cultores lapi- dum et metallorum). Vituperosum est et horrendum non tantum prae- dicare, sed etiam facere mentionem coram simplici populo, quod i-es similiter sicut deus sint adorandae 37, quia vulgus christianum in doctum omnino per ea vincitur et laeditur nimis in integritate fidei chri- stianae 38. Sancta ecclesia, licet admiserit i es et statuas et doceat hono- randas et venerandas, tamen adorandas vel colendas nusquam docuit ve statuit 38. — Decreverunt intuper, quod i-es sint deprecandae et sic docere populum collegialiter, „aby sie obrazóm lidé modlili“. Decre- verunt insuper et synodaliter mandaverunt populis praedicandum, quod pie credant in statuis lapideis vel ligneis depictis esse virtutem divinam et sanctorum eius 38 (miracula). Sanxerunt insuper non praedicandum contra abusum statuarum vel reliquiarum 38. Auctor probat, quam de creta haec sint perniciosa rudi populo christiano et carnali 38. Altitudo Sathanae scit et potest per talia negotiari de simplicium animabus 39. — Carnales sacerdotes per excogitatas fabulas et per famosas i-es vel per reliquias novas et antiquas diffamatas per miraculaque ficta et por- tenta sagacissime sibi comparant auctoritatem et suis locis celebritatem ac perinde divitias et honores 39, per hoc manifeste executores et fau- tores existentes ministerii Antichristi 39; per quae mendacium et fictio diaboli in salutem populi christiani debacchatur, quoniam seductus po- pulus spem mendacii ponens in talibus fabulis, ad Jhesum non festinat 40. — Quid asserant magni et illustres viri de necessitate cultus i-um a plebe christiana 40 (quod deus dimissis suis electis transtulit se ad statuas lapideas). Responsio auctoris, inter alia dicentis, quod deus non egeat mendacio nostro ib.; statuae et aliae res mortuae ib., tales pic turae ib., introitus idololatriae gentium ib.; diabolus seducit fa- ciendo per ipsos (homines hypocritas) sua signacula et portenta ib., per statuas vel reliquias sanctorum 41; i- es crucis vel aliae reliquiae, quae alias neque habent liberam voluntatem resistendi neque ullam sanc titatem spiritus sancti daemones abigendi 41 (v. supra). At utinam ab- scindantur, qui nos conturbant, illi tales magistri prurientes auribus (II. Tim. IV. 3) simplicis plebis christianae, tales fabulas et fictitia et incerta prorsus corporalia celebrantes, fidelem autem veritatem evangelicam et utilem secundum salutem J. Christi negligentes, impedientes vid. praedi cationem crucis d. n. Jhesu Christi 41. Magistri stulti in tantum, ut sta- tuerint quasi bonum et sanctum statuas et alias res mortuas obsecrandas et colendas 42. Persecutio praedicatorum praedicantium contra fabulas i-um ib., v. PRAEDICATORES. I-es, talia fictitia hominum atque deceptio quorumdam — fabulae ib. Ex quo auctor iudicet, instare tempus pessimi Antichristi, quod puta talis ordinatio atque sanctio (de i-bus colendis) prodierit ex diutivo sapientum et doctorum consilio, doctorum autem in theologia et in iure 42. Et hanc esse confirmationem fabularum et multiplicationem fictionis cuiuslibet et mendacii diaboli et suorum atque corroborationem omnium impostorum et pseudolorum prophetarum et mysteria aut potius manifestam seductionem Antichristi 42. — Est nunc videre communiter, ut multae civitates, templa vel collegia com
Strana 419
Index rerum (Imagines). 419 parent sibi (quaestu vel honore vel alias inutili ad salutem superstitione hominum ad hoc ipsum eos inducente) quasdam singularitates varias, veluti i-es, in quibus affirmant, quod virtus divina assistens mira opere- tur, aut ossa sanctorum notabilia et gloriosas reliquias dicunt apud ipsos habere aut operationem dei specialem et sanctorum eius 57. Inde magna celebritas locorum et magnus honor et gloria conventuum, illa „figmenta“ ib., gratiae singulares et adinventiones hominum seu ficticia incerta ib.. quae omnia solum pro lucro temporali et pro vana gloria in hoc mundo a quam plurimis exercentur ib. Qualiter alliciant sacerdotes populos simplices 57—58. Fabulae pseudoprophetarum 58; loca eorum et templa vel statuae vel reliquiae non faciunt iustitiam neque merentur ex eo, quod sunt mortua, neque etiam remerentur ullam gratiam. Neque etiam fas esset cogitare, quod Jhesus et spiritus eius aut sancti in caelis ita desipuerint, ut puta darent gratiam et virtutem potius locis vel templis aut statuis vel reliquiis, praesertim in his temporibus, quam hominibus dignis deo et virtuosis et sacerdotibus 59. Sed Antichristi ponunt ficticie in rebus mortuis ad seipsos pertinentibus et sibi annexis vir- tutes et gratiam, ut saltem vel sic habeantur gloriosi 59. Spiritu Jhesu habundantes nequaquam in talibus corporalibus vel in locis robus gratiae reponunt, sed in spiritu J. Christi 59. Auctoris protestatio, quod tamen hic non impugnet divina sacramenta vel loca deo consecrata, sed vanitates et superstitiones, quae ex avaritia prodierunt 59. Imagines sine vita 96; hypocritae colentes valde i-es et statuas ligneas et lapideas, venerantes summopere et celebrantes ossa et reliquias beatorum in caelis 172. Praeconisatio aut glorificatio i-um quarumdam et extollentia novarum reliquiarum sanctorum, diffamatio miraculorum vel porten- torum per talia factorum est indumentum Antichristi 173; cf. ANTICHRISTUS 184 (crudelitas Judaeorum contra sanctos conviventes) et 186 (dampnatio meretricis Judaeae et christianae), 187 (persecutio sanc torum a modernis christianis). Et perinde nimium i es et statuas sine vita sanctorum in caelis et sepulchra honorant et praedicant ea adoranda, sed i-es dei vivi, puta suos proximos nullius esse honoris parvi- pendunt 187; hypocritae habent aliquas laudes et reliquias sanctorum in caelis, sed sanctos modernos persequuntur 188. — I-es sanctorum aliqua miracula procurant operari vel poenas aliquas vel somnia in- mitti, ut sic subtilius peccatores a Jhesu crucifixo abducantur ad tales fabulas conversi et eisdem deliniti, veluti in praesenti unus, comparans omni anno i-i Crucifixi unam nobilem cincturam, alius vero tunicam lineam vel sericam 203. I-es et statuae quaedam deificatae in vulgo sunt abominatio desolationis 214. IMPERATORES ROMANI et christiani 5. IMPERIUM ROMANUM: hodie discessio est ab oboedientia Romani imperii et regiminis 350. — Imperii civitates, v. Index II. b). INDULGENTIAE: i. quaedam confictae 190. INIQUITAS, cf. ANTICHRISTUS: omne peccatum vel i. 32; i-tis magnitudo (mendacium, crudelitas, persecutio) comparative iudicatur 33. Habun- dantia i-tis sacerdotum est pessima tribulatio electorum; quam efficiunt: 1) nimia multitudo materiae i-tis, 2) magnitudo formae eius. Ad 1) Ma- 27
Index rerum (Imagines). 419 parent sibi (quaestu vel honore vel alias inutili ad salutem superstitione hominum ad hoc ipsum eos inducente) quasdam singularitates varias, veluti i-es, in quibus affirmant, quod virtus divina assistens mira opere- tur, aut ossa sanctorum notabilia et gloriosas reliquias dicunt apud ipsos habere aut operationem dei specialem et sanctorum eius 57. Inde magna celebritas locorum et magnus honor et gloria conventuum, illa „figmenta“ ib., gratiae singulares et adinventiones hominum seu ficticia incerta ib.. quae omnia solum pro lucro temporali et pro vana gloria in hoc mundo a quam plurimis exercentur ib. Qualiter alliciant sacerdotes populos simplices 57—58. Fabulae pseudoprophetarum 58; loca eorum et templa vel statuae vel reliquiae non faciunt iustitiam neque merentur ex eo, quod sunt mortua, neque etiam remerentur ullam gratiam. Neque etiam fas esset cogitare, quod Jhesus et spiritus eius aut sancti in caelis ita desipuerint, ut puta darent gratiam et virtutem potius locis vel templis aut statuis vel reliquiis, praesertim in his temporibus, quam hominibus dignis deo et virtuosis et sacerdotibus 59. Sed Antichristi ponunt ficticie in rebus mortuis ad seipsos pertinentibus et sibi annexis vir- tutes et gratiam, ut saltem vel sic habeantur gloriosi 59. Spiritu Jhesu habundantes nequaquam in talibus corporalibus vel in locis robus gratiae reponunt, sed in spiritu J. Christi 59. Auctoris protestatio, quod tamen hic non impugnet divina sacramenta vel loca deo consecrata, sed vanitates et superstitiones, quae ex avaritia prodierunt 59. Imagines sine vita 96; hypocritae colentes valde i-es et statuas ligneas et lapideas, venerantes summopere et celebrantes ossa et reliquias beatorum in caelis 172. Praeconisatio aut glorificatio i-um quarumdam et extollentia novarum reliquiarum sanctorum, diffamatio miraculorum vel porten- torum per talia factorum est indumentum Antichristi 173; cf. ANTICHRISTUS 184 (crudelitas Judaeorum contra sanctos conviventes) et 186 (dampnatio meretricis Judaeae et christianae), 187 (persecutio sanc torum a modernis christianis). Et perinde nimium i es et statuas sine vita sanctorum in caelis et sepulchra honorant et praedicant ea adoranda, sed i-es dei vivi, puta suos proximos nullius esse honoris parvi- pendunt 187; hypocritae habent aliquas laudes et reliquias sanctorum in caelis, sed sanctos modernos persequuntur 188. — I-es sanctorum aliqua miracula procurant operari vel poenas aliquas vel somnia in- mitti, ut sic subtilius peccatores a Jhesu crucifixo abducantur ad tales fabulas conversi et eisdem deliniti, veluti in praesenti unus, comparans omni anno i-i Crucifixi unam nobilem cincturam, alius vero tunicam lineam vel sericam 203. I-es et statuae quaedam deificatae in vulgo sunt abominatio desolationis 214. IMPERATORES ROMANI et christiani 5. IMPERIUM ROMANUM: hodie discessio est ab oboedientia Romani imperii et regiminis 350. — Imperii civitates, v. Index II. b). INDULGENTIAE: i. quaedam confictae 190. INIQUITAS, cf. ANTICHRISTUS: omne peccatum vel i. 32; i-tis magnitudo (mendacium, crudelitas, persecutio) comparative iudicatur 33. Habun- dantia i-tis sacerdotum est pessima tribulatio electorum; quam efficiunt: 1) nimia multitudo materiae i-tis, 2) magnitudo formae eius. Ad 1) Ma- 27
Strana 420
420 Index rerum (Inventiones). teriam i-tis duo construunt: a) multitudo infinita impiorum sacerdotum 342, b) multitudo infinita donorum dei et eius gratiarum 343. Ad 2) Magnitudinem formae habundantiae i-tis octo effecerunt (enumerantur) 343—344. — I. ad summum gradum nunc pervenit 345, cf. 45: praesens in-tis superhabundantia. — Inductive comparatur i.: omnis i. est con- temptus summi dei et offensa summae aequitatis et privatio summi boni et immensi in sua magnitudine ac aeterni 32; maior i. fidelis quam in- fidelis ib.; i. tempore legis naturae, tempore legis scriptae, tempore evangelii (superhabundans) 32. INVENTIONES HOMINUM (alias: inadventiones, adinventiones); promiscue dici- tur ab auctore (ordine alphabetico): adinventiones multae, utpote calendae vel dies vel ieiunia et tempora orandi et quantitas psallendi 141; cerimoniae 118, 129, 145, 217; constitutiones 123; consuetudines humanae 122; cor- poralia et mortua 215, inventitia et corporalia 217; doctrinae hominum 121, 127, 134, 138 (multitudo), 217, 351; exercitia quaedam corporalia et vicina sensibus rudium 122, 175 (corporalia e.); fabulae 18, 151 (f. quaedam), 215, 217, 218 (f. damnosae), 351 (opp.: veritas verbi domini); fictitia et inventitia 215, fictitia 217; figmenta 214 (opp.: d. Jhesu saluberrima opera), 216 (f. mortua et mendacia hominum et daemoniorum), 217, 218, 219 et 225 (f. et fabulae); inventitia et corporalia 217; mandata homi- num 133, 134, 138, 142, 143, 351, cf. MANDATA; novitates mirabiles superfluae 123, cf. 151; observantia legis Christi extrinseca atque ipsius cerimoniae 98, observatio consuetudinum moralium (opp.: misericordia et iudicium dei, timor dei et observatio ipsius mandatorum) 119, obser- vantiae infinitae 137, observationes 143; praecepta humana (cf. MAN- DATA) 133, 135, 136; psalmodiae 141; superstitiones 18 (s. negotiato- rum in domo dei), 123; statuta 121, 122, 123, 129, 134, 136, 138; traditiones hominum 118, 120, 127 (multae et durae), 133, 135, 136 (plurificatae), 140 (nimis multifariae), 143, 145, 151; — inventiones hominum sunt: abo- minatio desolationis 214, 217 (a. in Christo et desolatio iugis sacrificii); fulcimenta vel arma Antichristi 134 (inscr.), f. Antichristi vel obligationes hominum 138; idolus zeli, i. e. irae Jhesu et provocationis dei 214, 218; involutiones et arma Antichristi 131 (inscr.); iniuria maxima d. Jhesu cor- poris et sanguinis sacramento 217; „lorica“, i. e. iustitia locustarum 127; „nervi testiculorum" ipsius Leviathan 121; „onera“ (Ex. I. 11) 127, 130 (o. inportabilia novitatum); „opera luti et lateris" et „opera terrae“ (Ex. I. 14) 130; „paries“ (Ex. XIII. 10) 119—120. Sacerdotes carnales et inventiones hominum, cf. SACERDOTES CARNALES: suam iustititiam constituunt ex multis cerimoniis, adi-bus et traditionibus, rite et grate ordinatis 118, quia sunt extrinseca, corporalia, apparentia coram hominum oculis, lucentia atque commendabilia ib. Qualiter „paries“ aedificetur usque hodie a s. c. 119—120; s. c. „liniunt luto pa- rietem“, persuadentes, quod i. valde sint iustae et rationabiles, et po- nentes in expletione ipsarum esse magnam virtutem et salutem anima- rum et in transgressione culpam mortalem 120; summe eas appretiant et anathemate condemnant illum, qui ea non celebraret vel ad unguem usque non teneret 125; praelati, zelatores humanarum i-num et doctri- narum 127, cf. ANTICHRISTUS; s. c. credunt, quod i. magis sint utiles,
420 Index rerum (Inventiones). teriam i-tis duo construunt: a) multitudo infinita impiorum sacerdotum 342, b) multitudo infinita donorum dei et eius gratiarum 343. Ad 2) Magnitudinem formae habundantiae i-tis octo effecerunt (enumerantur) 343—344. — I. ad summum gradum nunc pervenit 345, cf. 45: praesens in-tis superhabundantia. — Inductive comparatur i.: omnis i. est con- temptus summi dei et offensa summae aequitatis et privatio summi boni et immensi in sua magnitudine ac aeterni 32; maior i. fidelis quam in- fidelis ib.; i. tempore legis naturae, tempore legis scriptae, tempore evangelii (superhabundans) 32. INVENTIONES HOMINUM (alias: inadventiones, adinventiones); promiscue dici- tur ab auctore (ordine alphabetico): adinventiones multae, utpote calendae vel dies vel ieiunia et tempora orandi et quantitas psallendi 141; cerimoniae 118, 129, 145, 217; constitutiones 123; consuetudines humanae 122; cor- poralia et mortua 215, inventitia et corporalia 217; doctrinae hominum 121, 127, 134, 138 (multitudo), 217, 351; exercitia quaedam corporalia et vicina sensibus rudium 122, 175 (corporalia e.); fabulae 18, 151 (f. quaedam), 215, 217, 218 (f. damnosae), 351 (opp.: veritas verbi domini); fictitia et inventitia 215, fictitia 217; figmenta 214 (opp.: d. Jhesu saluberrima opera), 216 (f. mortua et mendacia hominum et daemoniorum), 217, 218, 219 et 225 (f. et fabulae); inventitia et corporalia 217; mandata homi- num 133, 134, 138, 142, 143, 351, cf. MANDATA; novitates mirabiles superfluae 123, cf. 151; observantia legis Christi extrinseca atque ipsius cerimoniae 98, observatio consuetudinum moralium (opp.: misericordia et iudicium dei, timor dei et observatio ipsius mandatorum) 119, obser- vantiae infinitae 137, observationes 143; praecepta humana (cf. MAN- DATA) 133, 135, 136; psalmodiae 141; superstitiones 18 (s. negotiato- rum in domo dei), 123; statuta 121, 122, 123, 129, 134, 136, 138; traditiones hominum 118, 120, 127 (multae et durae), 133, 135, 136 (plurificatae), 140 (nimis multifariae), 143, 145, 151; — inventiones hominum sunt: abo- minatio desolationis 214, 217 (a. in Christo et desolatio iugis sacrificii); fulcimenta vel arma Antichristi 134 (inscr.), f. Antichristi vel obligationes hominum 138; idolus zeli, i. e. irae Jhesu et provocationis dei 214, 218; involutiones et arma Antichristi 131 (inscr.); iniuria maxima d. Jhesu cor- poris et sanguinis sacramento 217; „lorica“, i. e. iustitia locustarum 127; „nervi testiculorum" ipsius Leviathan 121; „onera“ (Ex. I. 11) 127, 130 (o. inportabilia novitatum); „opera luti et lateris" et „opera terrae“ (Ex. I. 14) 130; „paries“ (Ex. XIII. 10) 119—120. Sacerdotes carnales et inventiones hominum, cf. SACERDOTES CARNALES: suam iustititiam constituunt ex multis cerimoniis, adi-bus et traditionibus, rite et grate ordinatis 118, quia sunt extrinseca, corporalia, apparentia coram hominum oculis, lucentia atque commendabilia ib. Qualiter „paries“ aedificetur usque hodie a s. c. 119—120; s. c. „liniunt luto pa- rietem“, persuadentes, quod i. valde sint iustae et rationabiles, et po- nentes in expletione ipsarum esse magnam virtutem et salutem anima- rum et in transgressione culpam mortalem 120; summe eas appretiant et anathemate condemnant illum, qui ea non celebraret vel ad unguem usque non teneret 125; praelati, zelatores humanarum i-num et doctri- narum 127, cf. ANTICHRISTUS; s. c. credunt, quod i. magis sint utiles,
Strana 421
Index rerum (Inventiones). 421 etiam ad ecclesias gubernandas et salvandas, quam sit verbum Jhesu crucifixi, quoniam libri magni sunt referti talibus ceremoniis, adi-bus h. et statutis, ad quae tenenda obligantur, scire autem omnes ea non valent 129; sunt structores et aemulatores i um h. 129; ex istis et per istos altera civitas aedificatur mystico Pharaoni, quae dicta est Ramasses (Ex. I. 11) 129; s. gravati ex multitudine statutorum et iuramentorum ad sin- gula et ex obligatione adi-um dicuntur „Ramasses amaricans“ (Ex. I. 11) 130. Hodie sac. et populus minus scit et observat praecepta dei quam mandata et traditiones hominum 143; scit diabolus per talia abducere conscientias animarum a Jhesu crucifixo ib.; cf. 114: homines magis timent hodie hominum adi-es transgredi quam praecepta dei summi 114; moderni praelati quomodo excommunicent propter suas traditiones et adi-es, non propter praecepta dei 145; i-es introductae ab hypocritis ad serviendum sanctis in caelis 190; earum inutilitas ib.; figmenta quaedam in conspectu rudium magnificata, a s. c. et aliis hypocritis vane gloriosis et avaris excogitata et adinventa oc. 214; figmenta vane gloriosorum et avarorum clericorum et religiosorum in deserto 217. Inventionum humanarum effectus. Quae nihil potuerunt prodesse ad salutem in tempore opportuno 18; obviant plane decreto nostrorum pri- morum patrum 120. Apparent habentes speciem iustitiae dei, sed sunt multum involventes conscientiam subditorum, nam plurimum ducunt in perplexitatem 121; quae efficiunt perplexitatem et obligant ad culpas inducuntque haesitationem et sollicitudinem distrahentem, quia rationibus solum et iustificatione extrinseca apparente suas infinitas cerimonias et statuta fulciunt et persuadent 121. Sed „sine temperamento et paleis suum parietem liniunt“, quia non contemperant talem multitudinem sta- tutorum vario statui et conditioni infirmae hominum 121; quia quanto plura statuta, tanto maior transgressio et crebrior casus et temptatio potentior in infernis 121; talia multa et varia praecepta et statuta cogunt multitudinem murmurare et comtempnere cum hoc etiam dei praecepta 121. Aut etiam propter multitudinem statutorum et i-um hominum po- pulus christianus minus timet et satagit implere dei praecepta sola obli- gantia et necessaria ad salutem 122; huiusmodi traditiones, corporalia quaedam exercitia et vicina sensibus rudium ib.; praecepta dei nimis com- munia et antiquata, statuta hominum recentia ib.; homines in talibus cor- poralibus libenter salutem suam reponunt ib. Gravant per talia plebes dei et subiectos et inducunteos inmultam diaboli temptationem ib. Fit inde infinita corrosio in conscientia subditorum 130; quod po- pulo christiano ad nihil sit tanta numerositas magistrorum ac tanta multiplicitas dominorum 132; nova multa mandata et praecepta humana et recentes adin-es hominum ac traditiones 133; quod nimia pluralitas adin-um hominum et doctrinarum et ipsorum statutorum et mandatorum populo christiano non sit utilis, sed magis aggravans et nociva 134; pro batur per aut-aut: a) quod praecepta et traditiones hominum plurificatae in Christi ecclesia non expediunt promalis et iniquis 135; b) quod sunt superfluae iustis 135. — Ad a) diabolus inde magnam potestatem accepit eosdem (iniquos) ad maiores reatus inducendi (quo modo) 135, et iniqui indigent tantum poena vel vindicta pro suis peccatis et pro
Index rerum (Inventiones). 421 etiam ad ecclesias gubernandas et salvandas, quam sit verbum Jhesu crucifixi, quoniam libri magni sunt referti talibus ceremoniis, adi-bus h. et statutis, ad quae tenenda obligantur, scire autem omnes ea non valent 129; sunt structores et aemulatores i um h. 129; ex istis et per istos altera civitas aedificatur mystico Pharaoni, quae dicta est Ramasses (Ex. I. 11) 129; s. gravati ex multitudine statutorum et iuramentorum ad sin- gula et ex obligatione adi-um dicuntur „Ramasses amaricans“ (Ex. I. 11) 130. Hodie sac. et populus minus scit et observat praecepta dei quam mandata et traditiones hominum 143; scit diabolus per talia abducere conscientias animarum a Jhesu crucifixo ib.; cf. 114: homines magis timent hodie hominum adi-es transgredi quam praecepta dei summi 114; moderni praelati quomodo excommunicent propter suas traditiones et adi-es, non propter praecepta dei 145; i-es introductae ab hypocritis ad serviendum sanctis in caelis 190; earum inutilitas ib.; figmenta quaedam in conspectu rudium magnificata, a s. c. et aliis hypocritis vane gloriosis et avaris excogitata et adinventa oc. 214; figmenta vane gloriosorum et avarorum clericorum et religiosorum in deserto 217. Inventionum humanarum effectus. Quae nihil potuerunt prodesse ad salutem in tempore opportuno 18; obviant plane decreto nostrorum pri- morum patrum 120. Apparent habentes speciem iustitiae dei, sed sunt multum involventes conscientiam subditorum, nam plurimum ducunt in perplexitatem 121; quae efficiunt perplexitatem et obligant ad culpas inducuntque haesitationem et sollicitudinem distrahentem, quia rationibus solum et iustificatione extrinseca apparente suas infinitas cerimonias et statuta fulciunt et persuadent 121. Sed „sine temperamento et paleis suum parietem liniunt“, quia non contemperant talem multitudinem sta- tutorum vario statui et conditioni infirmae hominum 121; quia quanto plura statuta, tanto maior transgressio et crebrior casus et temptatio potentior in infernis 121; talia multa et varia praecepta et statuta cogunt multitudinem murmurare et comtempnere cum hoc etiam dei praecepta 121. Aut etiam propter multitudinem statutorum et i-um hominum po- pulus christianus minus timet et satagit implere dei praecepta sola obli- gantia et necessaria ad salutem 122; huiusmodi traditiones, corporalia quaedam exercitia et vicina sensibus rudium ib.; praecepta dei nimis com- munia et antiquata, statuta hominum recentia ib.; homines in talibus cor- poralibus libenter salutem suam reponunt ib. Gravant per talia plebes dei et subiectos et inducunteos inmultam diaboli temptationem ib. Fit inde infinita corrosio in conscientia subditorum 130; quod po- pulo christiano ad nihil sit tanta numerositas magistrorum ac tanta multiplicitas dominorum 132; nova multa mandata et praecepta humana et recentes adin-es hominum ac traditiones 133; quod nimia pluralitas adin-um hominum et doctrinarum et ipsorum statutorum et mandatorum populo christiano non sit utilis, sed magis aggravans et nociva 134; pro batur per aut-aut: a) quod praecepta et traditiones hominum plurificatae in Christi ecclesia non expediunt promalis et iniquis 135; b) quod sunt superfluae iustis 135. — Ad a) diabolus inde magnam potestatem accepit eosdem (iniquos) ad maiores reatus inducendi (quo modo) 135, et iniqui indigent tantum poena vel vindicta pro suis peccatis et pro
Strana 422
422 Index rerum (Inventiones). transgressione praeceptorum divinorum et impediendi, sunt per praecepta prohibitiva 135. Ad b) probatur, quod iusti non indigent i-bus h. 135 — 136: i-es sunt materia Sathanae ad inducendum iustos ad haesitationes et perplexiones in animo et murmura 136. Homo devotus, alligatus mandatis suorum praelatorum, non audet opera charitatis et misericordiae exercere et captivatur in contagiosam servitutem 136. Multae i-es hominum habent naturam propter ipsarum multiplicitatem et ineptiam homines iustos magis distrahere quam unire, magis effundi ad corporalia exercicia quam inducere in spiritum mentis et veritatis, magis impedire quam promovere 137. Probatur, quod multiplicitas statutorum et mandatorum ho- minum continet distractionem et ineptiam respectu sanctorum electorum, eo quod 1) inducunt distractionem 138; 2) sunt ineptae, quia nullus hominum potest ponere vel adinvenire legem omni homini, statui et conditioni congruentem, nisi spiritus dei, et dehinc spiritus hominis, qui in ipso est, qui solus cum spiritu Jhesu scit, quid sit in homine 138. Concluditur, quod omnes aliae (quam praecepta charitatis) traditiones hominum nimis multifariae sunt superfluae et ineptae; quare videtur, quod non statuta deberent appellari, sed superstitiones et opera homi- num pariesque lapideus luto linitus absque temperamento et paleis (Ez. XIII. 10) 140. Colligitur, quod mensura et modus, communiter omnibus hominibus competens et singulis, et semper et sub ratione praecepti obli- gans, non potest inveniri ab homine neque debet, nisi tantum a deo, qui potest et scit, quid sit in homine 141. Apparet hoc hodie, cum propter psalmodias clero compositas et horas psallendi et multa similia omni die efficiuntur [occasiones] transgressionum, a quibus rusticus est quilibet penitus liber et absolutus 141. Quae vulnerant conscientias sa- cerdotum, quod potest probari ex confessionibus quotidianis eorum (con- fitentur se contra decreta superiorum operari); quae conatur diabolus in mentibus eorum amplius aggravare 141. Sic etiam in laicis fiunt in- finitae omni die transgressiones in observatione multorum dierum ieiu- nando aut dies celebrando atque in aliis multis observantiis 142. In cerimoniis non est salus, nisi in quantum suffragantur ad mandata dei adinplenda 145. Nihil prorsus conferunt ad praecepta dei adinplenda vel virtutes exercendas, licet tamen plurima talia et similia his, qui diligunt deum, cooperentur in bonum (dicitur in speciali de multiloquiis in psalmodiis et orationibus) 190; quae tamen sunt in se solum extrinsecae et corporales ac privatae i-es h. ib., cf. DIVAGINATIONES, IEIUNIA, INDULGENTIAE, KALENDAE, PSALMODIA, TEMPLA. Quod et quare vulgus ea colit ac- cursu et genuflexione et incensis prout divinum sacramentum, vocans ea etiam sacramenta vel sanctitates aut sanctuaria 215. Animadversio i-um hu- manarum est abhominatio in Christo et desolatioiugis sacrificii et est iniuria maxima d. Jhesu corporis et sanguinis sacramento 217. Desolato- res hypocritae nituntur per veritatem fidei Jhesu sua figmenta excusari et fabulas damnosas per sanctitatem paliare 218, licet resplendeant omni genere rationis et specierum pietatis, et licet sint per universa templa dilatati et fortificati 218. Sciant tamen, quod falsicant idolum zeli oc. ib.; ipsimet existunt quaedam chimerae et favent effectibus chimerinis, i. e. figmentis
422 Index rerum (Inventiones). transgressione praeceptorum divinorum et impediendi, sunt per praecepta prohibitiva 135. Ad b) probatur, quod iusti non indigent i-bus h. 135 — 136: i-es sunt materia Sathanae ad inducendum iustos ad haesitationes et perplexiones in animo et murmura 136. Homo devotus, alligatus mandatis suorum praelatorum, non audet opera charitatis et misericordiae exercere et captivatur in contagiosam servitutem 136. Multae i-es hominum habent naturam propter ipsarum multiplicitatem et ineptiam homines iustos magis distrahere quam unire, magis effundi ad corporalia exercicia quam inducere in spiritum mentis et veritatis, magis impedire quam promovere 137. Probatur, quod multiplicitas statutorum et mandatorum ho- minum continet distractionem et ineptiam respectu sanctorum electorum, eo quod 1) inducunt distractionem 138; 2) sunt ineptae, quia nullus hominum potest ponere vel adinvenire legem omni homini, statui et conditioni congruentem, nisi spiritus dei, et dehinc spiritus hominis, qui in ipso est, qui solus cum spiritu Jhesu scit, quid sit in homine 138. Concluditur, quod omnes aliae (quam praecepta charitatis) traditiones hominum nimis multifariae sunt superfluae et ineptae; quare videtur, quod non statuta deberent appellari, sed superstitiones et opera homi- num pariesque lapideus luto linitus absque temperamento et paleis (Ez. XIII. 10) 140. Colligitur, quod mensura et modus, communiter omnibus hominibus competens et singulis, et semper et sub ratione praecepti obli- gans, non potest inveniri ab homine neque debet, nisi tantum a deo, qui potest et scit, quid sit in homine 141. Apparet hoc hodie, cum propter psalmodias clero compositas et horas psallendi et multa similia omni die efficiuntur [occasiones] transgressionum, a quibus rusticus est quilibet penitus liber et absolutus 141. Quae vulnerant conscientias sa- cerdotum, quod potest probari ex confessionibus quotidianis eorum (con- fitentur se contra decreta superiorum operari); quae conatur diabolus in mentibus eorum amplius aggravare 141. Sic etiam in laicis fiunt in- finitae omni die transgressiones in observatione multorum dierum ieiu- nando aut dies celebrando atque in aliis multis observantiis 142. In cerimoniis non est salus, nisi in quantum suffragantur ad mandata dei adinplenda 145. Nihil prorsus conferunt ad praecepta dei adinplenda vel virtutes exercendas, licet tamen plurima talia et similia his, qui diligunt deum, cooperentur in bonum (dicitur in speciali de multiloquiis in psalmodiis et orationibus) 190; quae tamen sunt in se solum extrinsecae et corporales ac privatae i-es h. ib., cf. DIVAGINATIONES, IEIUNIA, INDULGENTIAE, KALENDAE, PSALMODIA, TEMPLA. Quod et quare vulgus ea colit ac- cursu et genuflexione et incensis prout divinum sacramentum, vocans ea etiam sacramenta vel sanctitates aut sanctuaria 215. Animadversio i-um hu- manarum est abhominatio in Christo et desolatioiugis sacrificii et est iniuria maxima d. Jhesu corporis et sanguinis sacramento 217. Desolato- res hypocritae nituntur per veritatem fidei Jhesu sua figmenta excusari et fabulas damnosas per sanctitatem paliare 218, licet resplendeant omni genere rationis et specierum pietatis, et licet sint per universa templa dilatati et fortificati 218. Sciant tamen, quod falsicant idolum zeli oc. ib.; ipsimet existunt quaedam chimerae et favent effectibus chimerinis, i. e. figmentis
Strana 423
Index rerum. 423 et fabulis compositis ex inconponibilibus 219. — Justificationes per i-es, V. JUSTIFICATIONES. Auctor scribens de i-bus h., facit discretionem mandatorum dei a tra- ditionibus hominum 142, cf. PRAECEPTA. Propositum auctoris de dimi- nuendis a-bus h. quale sit 143, v. JANOV. Quod praelati debent suis subditis imponere mandata cum magno temperamento charitatis et po- nentes magnam differentiam suorum verborum et verborum divinorum; exemplum ap. Pauli 144. Auctor putat, quod cerimoniae et traditiones funditus destruentur et cessabunt, et exaltabitur dominus solus, et uni- cum verbum ipsius manebit in aeternum. Et tempus illud iam instat. in quo illa evacuabuntur 145. JUDEX: quilibet iudex aliis praelatus debet virtute, quae ex deo est, habun- dare, et inde vir denominari, ut inde valeat infirmiores sustentare et expugnare fortiter virtutis inimicos 164. JUDICIA divina: horror eorum 86. JUSTIFICATIONES 18; i. sacerdotum carnalium: quas constituentes ad invicem et firmantes, in eis gloriantur et per eas omnibus se defendunt adver- sum quemlibet sese corrigentem et contra omne, quod eis dici possit vel allegari, sciunt mille modis se iustificare coram hominibus 115; hodie in sacerdote non invenies nisi verba malitiae, vid. excusationes in peccatis 116; i. corporales 117; per inventiones hominum iustificari, non habita spirituali charitate Jhesu Christi 122; sacerdotes carnales principaliter in splendoribus reponunt iustificationes suas et sanctitates 174. Item plebei 175. Hypocritae in adinventionibus humanis sibi blandiuntur, in illis suam iustitiam constituentes, alias non habentes domini Jhesu dilectionem 190; hypocritae in talibus novis recentibusque fabulis ponunt requiruntque suam salutem, et sic ingrati veritati charitatis ad fabulas sunt conversi et credunt mendacio et ponunt alibi opitulamina salutis magis quam in d. Jhesu crucifixo 214. JUSTITIA, cf. Jhesus 116; j. hominis principalis est inter virtutes, quae eum adornat (ideo est praeclarissima virtutum secundum Ethicum appellata) atque protegit 117; ex omnibus perfectis virtutibus in homine perficitur, quae sibi invicem secundum philosophos et catholicam scripturam atque doctores sunt connexae 117: virtus j-ae, i. e. dilectio 118. — Justitia dura (etiam j-a composita, constituta ac consueta) sacerdotum carnalium 118, V. SACERDOTES CARNALES. KALENDAE, cf. FESTIVITATFS: multae observationes dierum et k-arum non a s. ecclesia firmatae 190, cf. INVENTIONES. LEVIATHAN 82, 91, 107, 108, 118, 121, 161, 162. LEX: tempus legis naturae et tempus legis scriptae (iniquitas) 32; verbum legis consummari 40; graviora legis, sc. misericordia et iudicium (Mt. 23, 23) 118; lex perfectae libertatis est praeceptum charitatis, v. PRAECEPTA 140. LOCUSTAE (cf. Apoc. IX): etymologia 148 (loco stans); nocivitas I-arum 150; proprietas l-arum: neque gradiuntur, neque saltant, neque volant 152; auctor narrat de prodigio locustarum secundum historiam ad a. 1295 vel prope 169.
Index rerum. 423 et fabulis compositis ex inconponibilibus 219. — Justificationes per i-es, V. JUSTIFICATIONES. Auctor scribens de i-bus h., facit discretionem mandatorum dei a tra- ditionibus hominum 142, cf. PRAECEPTA. Propositum auctoris de dimi- nuendis a-bus h. quale sit 143, v. JANOV. Quod praelati debent suis subditis imponere mandata cum magno temperamento charitatis et po- nentes magnam differentiam suorum verborum et verborum divinorum; exemplum ap. Pauli 144. Auctor putat, quod cerimoniae et traditiones funditus destruentur et cessabunt, et exaltabitur dominus solus, et uni- cum verbum ipsius manebit in aeternum. Et tempus illud iam instat. in quo illa evacuabuntur 145. JUDEX: quilibet iudex aliis praelatus debet virtute, quae ex deo est, habun- dare, et inde vir denominari, ut inde valeat infirmiores sustentare et expugnare fortiter virtutis inimicos 164. JUDICIA divina: horror eorum 86. JUSTIFICATIONES 18; i. sacerdotum carnalium: quas constituentes ad invicem et firmantes, in eis gloriantur et per eas omnibus se defendunt adver- sum quemlibet sese corrigentem et contra omne, quod eis dici possit vel allegari, sciunt mille modis se iustificare coram hominibus 115; hodie in sacerdote non invenies nisi verba malitiae, vid. excusationes in peccatis 116; i. corporales 117; per inventiones hominum iustificari, non habita spirituali charitate Jhesu Christi 122; sacerdotes carnales principaliter in splendoribus reponunt iustificationes suas et sanctitates 174. Item plebei 175. Hypocritae in adinventionibus humanis sibi blandiuntur, in illis suam iustitiam constituentes, alias non habentes domini Jhesu dilectionem 190; hypocritae in talibus novis recentibusque fabulis ponunt requiruntque suam salutem, et sic ingrati veritati charitatis ad fabulas sunt conversi et credunt mendacio et ponunt alibi opitulamina salutis magis quam in d. Jhesu crucifixo 214. JUSTITIA, cf. Jhesus 116; j. hominis principalis est inter virtutes, quae eum adornat (ideo est praeclarissima virtutum secundum Ethicum appellata) atque protegit 117; ex omnibus perfectis virtutibus in homine perficitur, quae sibi invicem secundum philosophos et catholicam scripturam atque doctores sunt connexae 117: virtus j-ae, i. e. dilectio 118. — Justitia dura (etiam j-a composita, constituta ac consueta) sacerdotum carnalium 118, V. SACERDOTES CARNALES. KALENDAE, cf. FESTIVITATFS: multae observationes dierum et k-arum non a s. ecclesia firmatae 190, cf. INVENTIONES. LEVIATHAN 82, 91, 107, 108, 118, 121, 161, 162. LEX: tempus legis naturae et tempus legis scriptae (iniquitas) 32; verbum legis consummari 40; graviora legis, sc. misericordia et iudicium (Mt. 23, 23) 118; lex perfectae libertatis est praeceptum charitatis, v. PRAECEPTA 140. LOCUSTAE (cf. Apoc. IX): etymologia 148 (loco stans); nocivitas I-arum 150; proprietas l-arum: neque gradiuntur, neque saltant, neque volant 152; auctor narrat de prodigio locustarum secundum historiam ad a. 1295 vel prope 169.
Strana 424
424 Index rerum. LOGICA: secundum logicos contraria proprie debent esse sub eodem genere, ut album et nigrum, calidum et frigidum contraria sunt sub eisdem ge- neribus 5; maxima est argumentorum dialecticae: effectus semper gerit similitudinem suae causae 219; secundum modum loquendi logice 227. Antichristus si fundaret aliam religionem, esset inpertinens vel despe- ratus secundum modum loquendi logicorum 29; secundum logicos pro- pria est illatio Judaeorum de christianis prout cultoribus statuarum 37; logici bestiae Antichristi „chimera" nomen proprie posuerunt 70; so- phista et logicus 37; virtutes sophisticae 98. LORICA (cf. Apoc. IX. 9) : quid sit et qualiter exprimat justitiam duram hy- pocritarum 117. Cf. MANDATA. LUCIFER, v. DIABOLUS. MAGISTRI : non ponant sibi requiem in sua scientia gloriosi m. neque glo- rientur in ipsorum sapientia hi, qui coram suis oculis videntur sapientes 85, cf. ANTICHRISTUS; corona superbiae (Is. 28, 3) sunt multorum doctoratus et magistratus 88; „patrii honores“ (Job II., Mac. IV. 14—16), ut sunt gradus ecclesiastici ab apostolis instituti, puta accolitatus gradus, subdiaconatus, diaconatus, sacerdotii et h. m.; „graecae gloriae", i. e. gradus baccalariatus in artibus, in medicinis, in iure canonico vel civili, similiter gradus licentiaturae, magistratus, doctoratus in artibus, in medicinis, in iure vel theologia 89; — „magistratus templi“ carnalium virorum concul- candi sunt 91; non ad ea inviti pertrahuntur aut vocantur, sed et illis invitis iam sese ingerunt et varie se intrudunt, cuius gratia contentione et litibus atque exitialibus bellis sacerdotum et clericorum nunc ecclesia Christi est repleta 91; rectores inferiores, mediocres et supremi, veni- entes a Jhesu distinguuntur a quibusdam aliunde coronatis, ut sunt ma gistri et doctores, baccalarii et licenciati nec non aliis varii generis titulorum in multiplici scientia huius mundi, quoniam hi principaliter vel magis in nomine suo quam in nomine Christi dicuntur fungi ma- gistratu, vel saltem non ita simpliciter in nomine Jhesu, sicuti ordi- narii in Christi e-a accoliti, subdiaconi et sacerdotes curati, episcopi et archiepiscopi 93; ex hominibus superbis oc. venerunt multi fabulatores, vaniloqui et magistri prurientes auribus 338. — Omnis, qui acquirit in no- mine suo titulos gloriae et honoris, ut est doctoratus, baccalariatus etc., est membrum Antichristi 172; Antichristus negotiat per sapientes iniquos et doctores 230, cf. ANTICHRISTUS. — Auctor non proponit sapientes viros scholasticos impugnare, sed fastum et pompam modernorum detestatur 89. MANDATA HOMINUM, cf. INVENTIONES; alias dicitur: praecepta dura rec- torum 113, praecepta et doctrinae 113, adinventiones, praecepta 114; — sunt: gyrus dentium locustarum (Apoc. IX. 3), onera importabilia super humeros hominum imposita (Mt. XXIII. 4) 113 (cf. ANTICHRISTUS et SACERDOTES CARNALES); durum et superbum dominium seu imperium sacerdotum super fratres subditos 115; explicatur, quod per „loricam“ (Apoc. IX. 9) iustitia dura hypocritarum debet intellegi 117. Sacerdotes et m. h.: dicunt „Districte praecipiendo mandamus“, etc. 114; confirma- verunt ea sub mortalis peccati transgressione et ita diffamaverunt in po- pulo, amplius rationem de ipsis facientes, quam de praeceptis dei 114.
424 Index rerum. LOGICA: secundum logicos contraria proprie debent esse sub eodem genere, ut album et nigrum, calidum et frigidum contraria sunt sub eisdem ge- neribus 5; maxima est argumentorum dialecticae: effectus semper gerit similitudinem suae causae 219; secundum modum loquendi logice 227. Antichristus si fundaret aliam religionem, esset inpertinens vel despe- ratus secundum modum loquendi logicorum 29; secundum logicos pro- pria est illatio Judaeorum de christianis prout cultoribus statuarum 37; logici bestiae Antichristi „chimera" nomen proprie posuerunt 70; so- phista et logicus 37; virtutes sophisticae 98. LORICA (cf. Apoc. IX. 9) : quid sit et qualiter exprimat justitiam duram hy- pocritarum 117. Cf. MANDATA. LUCIFER, v. DIABOLUS. MAGISTRI : non ponant sibi requiem in sua scientia gloriosi m. neque glo- rientur in ipsorum sapientia hi, qui coram suis oculis videntur sapientes 85, cf. ANTICHRISTUS; corona superbiae (Is. 28, 3) sunt multorum doctoratus et magistratus 88; „patrii honores“ (Job II., Mac. IV. 14—16), ut sunt gradus ecclesiastici ab apostolis instituti, puta accolitatus gradus, subdiaconatus, diaconatus, sacerdotii et h. m.; „graecae gloriae", i. e. gradus baccalariatus in artibus, in medicinis, in iure canonico vel civili, similiter gradus licentiaturae, magistratus, doctoratus in artibus, in medicinis, in iure vel theologia 89; — „magistratus templi“ carnalium virorum concul- candi sunt 91; non ad ea inviti pertrahuntur aut vocantur, sed et illis invitis iam sese ingerunt et varie se intrudunt, cuius gratia contentione et litibus atque exitialibus bellis sacerdotum et clericorum nunc ecclesia Christi est repleta 91; rectores inferiores, mediocres et supremi, veni- entes a Jhesu distinguuntur a quibusdam aliunde coronatis, ut sunt ma gistri et doctores, baccalarii et licenciati nec non aliis varii generis titulorum in multiplici scientia huius mundi, quoniam hi principaliter vel magis in nomine suo quam in nomine Christi dicuntur fungi ma- gistratu, vel saltem non ita simpliciter in nomine Jhesu, sicuti ordi- narii in Christi e-a accoliti, subdiaconi et sacerdotes curati, episcopi et archiepiscopi 93; ex hominibus superbis oc. venerunt multi fabulatores, vaniloqui et magistri prurientes auribus 338. — Omnis, qui acquirit in no- mine suo titulos gloriae et honoris, ut est doctoratus, baccalariatus etc., est membrum Antichristi 172; Antichristus negotiat per sapientes iniquos et doctores 230, cf. ANTICHRISTUS. — Auctor non proponit sapientes viros scholasticos impugnare, sed fastum et pompam modernorum detestatur 89. MANDATA HOMINUM, cf. INVENTIONES; alias dicitur: praecepta dura rec- torum 113, praecepta et doctrinae 113, adinventiones, praecepta 114; — sunt: gyrus dentium locustarum (Apoc. IX. 3), onera importabilia super humeros hominum imposita (Mt. XXIII. 4) 113 (cf. ANTICHRISTUS et SACERDOTES CARNALES); durum et superbum dominium seu imperium sacerdotum super fratres subditos 115; explicatur, quod per „loricam“ (Apoc. IX. 9) iustitia dura hypocritarum debet intellegi 117. Sacerdotes et m. h.: dicunt „Districte praecipiendo mandamus“, etc. 114; confirma- verunt ea sub mortalis peccati transgressione et ita diffamaverunt in po- pulo, amplius rationem de ipsis facientes, quam de praeceptis dei 114.
Strana 425
Index rerum. 425 MECHANICI 204. MENDACIUM, v. ANTICHRISTUS, dist. V. MENSIS est mensura completa cursus lunae 167. MERCATORES verbi gratia nominantur 204. MINORES FRATRES, super mendicitate fundati 250. MIRACULA, v. IMAGINES, cf. PROMISSIONES. M. de s. Maria, s. Katherina oc. 197. Ex talium sanctorum m-is comparant sibi sacerdotes avari favorem ad plebem, concursus populorum, offerentium saltem candelas et de- votionem sepulturae, etc. 203; virtus et potestas vel efficatia ad salutem locis quibusdam, templis et statuis vel ossibus mendaciter attributa sunt „idolus zeli“ (Ez. VIII. 3) et abominatio desolationis (Matth. XXIV. 15) 214; m. universa in sanctis dei cessaverunt et fictitia portentorum pro- digiorumque Antichristorum sunt multiplicata super numerum 356. MISSA: multitudo missarum est indumentum Antichristi 173; officium pro mortuis, v. SEPULTURA. MONACHI seu religiosi, alias dicuntur: religiosi fratres 67, fratres 67; m. aut alias religiosus 172; fraternitates 173; cf. claustra regularium 172, religio et conventus 173; cf. MINORES FRATRES. a) Monachi digni: m. dicuntur spirituales, quia destinaverunt seipsos vitae contemplativae 64. b) Monachi indigni: avaritia m-orum: mi, qui in summo gradu pau- pertatis sponte propter Christum esse elegerant, summum studium ap- ponunt propter suam communitatem divitias congregandi et dilatandi et negotiantur suos quaestus 49, et sub specie pietatis excesserunt cunc- torum avaritiam, quoniam notorie et solemniter proprietatem non habi- turos se voventes, iam notorie ac solemniter retinent propria et sequuntur, palam praedicantes, hoc eis iam licere et aliter iam, puta sine proprio, non posse in communitate conversari 50. — Nunc extant multi conven- tus et (ut vulgo dicitur) religiones vel ordines, quarum quaelibet habens unum patrem, quodam modo obmisso Jhesu Christo crucifixo, de eo singulariter gloriatur (explicatur) 60; mendacium Franciscano- rum 60. Per hoc isti ostendunt se esse carnales et Jhesu spiritum non habentes 60. Qualiter ordines homines sibi alliciant 61; prae- sertim homines insignes, sapientes, generosos aut potentes in saeculo ib., dicentes, quod non amplius curae esse debeat pro salute ib., hoc facien tes ob amorem suiipsius, et haec quasi sancta et laudabilia habentur ib.; quo modo faciant in ecclesia sectionem et dilectionis Jhesu atque com- munionis mutuae in ecclesia extinctionem 61. Quidam iam in supremo gradu sanctitatis et religionis christianae secundum vulgi opinionem existen- tes, asseverant, quod nisi in ordine vel maxime in religione hac vel illa, non est Christo digne et perfecte serviendum, etc. 62. Quod dubitare vel ei contradicere, nulli existit licitum secundum ipsorum decreta, aut secus excommunicationem papae incurreret et persecutionem sus- tineret. Et isti sunt, qui gloriantur, semet tantum perfectionem et statum apostolorum et primitivae ecclesiae obtinere 62, acsi solum ibidem esset regnum caelorum et Christus ibi poneret solum suam man- sionem 63. Inde opinio, quod personae non religiosae dicuntur saecu- lares, mundus quoque dicitur reliqua communitas christiana et prae-
Index rerum. 425 MECHANICI 204. MENDACIUM, v. ANTICHRISTUS, dist. V. MENSIS est mensura completa cursus lunae 167. MERCATORES verbi gratia nominantur 204. MINORES FRATRES, super mendicitate fundati 250. MIRACULA, v. IMAGINES, cf. PROMISSIONES. M. de s. Maria, s. Katherina oc. 197. Ex talium sanctorum m-is comparant sibi sacerdotes avari favorem ad plebem, concursus populorum, offerentium saltem candelas et de- votionem sepulturae, etc. 203; virtus et potestas vel efficatia ad salutem locis quibusdam, templis et statuis vel ossibus mendaciter attributa sunt „idolus zeli“ (Ez. VIII. 3) et abominatio desolationis (Matth. XXIV. 15) 214; m. universa in sanctis dei cessaverunt et fictitia portentorum pro- digiorumque Antichristorum sunt multiplicata super numerum 356. MISSA: multitudo missarum est indumentum Antichristi 173; officium pro mortuis, v. SEPULTURA. MONACHI seu religiosi, alias dicuntur: religiosi fratres 67, fratres 67; m. aut alias religiosus 172; fraternitates 173; cf. claustra regularium 172, religio et conventus 173; cf. MINORES FRATRES. a) Monachi digni: m. dicuntur spirituales, quia destinaverunt seipsos vitae contemplativae 64. b) Monachi indigni: avaritia m-orum: mi, qui in summo gradu pau- pertatis sponte propter Christum esse elegerant, summum studium ap- ponunt propter suam communitatem divitias congregandi et dilatandi et negotiantur suos quaestus 49, et sub specie pietatis excesserunt cunc- torum avaritiam, quoniam notorie et solemniter proprietatem non habi- turos se voventes, iam notorie ac solemniter retinent propria et sequuntur, palam praedicantes, hoc eis iam licere et aliter iam, puta sine proprio, non posse in communitate conversari 50. — Nunc extant multi conven- tus et (ut vulgo dicitur) religiones vel ordines, quarum quaelibet habens unum patrem, quodam modo obmisso Jhesu Christo crucifixo, de eo singulariter gloriatur (explicatur) 60; mendacium Franciscano- rum 60. Per hoc isti ostendunt se esse carnales et Jhesu spiritum non habentes 60. Qualiter ordines homines sibi alliciant 61; prae- sertim homines insignes, sapientes, generosos aut potentes in saeculo ib., dicentes, quod non amplius curae esse debeat pro salute ib., hoc facien tes ob amorem suiipsius, et haec quasi sancta et laudabilia habentur ib.; quo modo faciant in ecclesia sectionem et dilectionis Jhesu atque com- munionis mutuae in ecclesia extinctionem 61. Quidam iam in supremo gradu sanctitatis et religionis christianae secundum vulgi opinionem existen- tes, asseverant, quod nisi in ordine vel maxime in religione hac vel illa, non est Christo digne et perfecte serviendum, etc. 62. Quod dubitare vel ei contradicere, nulli existit licitum secundum ipsorum decreta, aut secus excommunicationem papae incurreret et persecutionem sus- tineret. Et isti sunt, qui gloriantur, semet tantum perfectionem et statum apostolorum et primitivae ecclesiae obtinere 62, acsi solum ibidem esset regnum caelorum et Christus ibi poneret solum suam man- sionem 63. Inde opinio, quod personae non religiosae dicuntur saecu- lares, mundus quoque dicitur reliqua communitas christiana et prae-
Strana 426
426 Index rerum. sertim sacerdotes plebium nimis abusive dicuntur presbiteri saeculares 63 (probatur). Jam heu est celebriter vulgo christiano diffamatum, quod nemini est necesse ad salutem, ut se Christo perfecte offerat, nisi esset monachus vel religiosus 65. Quapropter supersticiosum iam reputatur in hoc praesenti saeculo et singularitas, constans vid. et perfecta con- versatio secundum evangelii Christi veritatem 66. — Praedicator ze- lans invaditur ab illis, qui se gloriantur perfectionem apostolorum obtinere et soli gestiunt in populo christiano gloriari, et si qui alii quam ipsi praedicarent, hoc omnino reputant suum dampnum et suorum quae- stuum minutionem 66; excitant maxime contra tales, qui ipsorum vicia et hypocrisim reprehendunt 66. — M. contra sacerdotes saecu- lares 67. Religiosi fratres, licet nullas plebes ex primo suo titulo habeant regere vel illuminare nisi seipsos, nec debeant tales habere, tamen (quo suasu vel quo zelo, ego nescio) gaudent cum plebibus, licet aliorum, occupari et laborare 67; „panis absconditus“, i. e. sub apparentia religionis et vitae sanctae seu contemplativae vel alias spiritualis ipsis (carnalibus) advenit, vel sub specie pietatis sine veritate inexistente 102. Clamores religionum adversum se invicem 156. Commendatio fraternitatum et invitatio ad eas per multas promissiones orationum et missarum at- que fratrum est indumentum Antichristi 173, cf. ANTICHRISTUS. MUNDUS, cf. CARO et SAECULUM: m. et caro 19; spiritus carnis et m-i 165; hic in m-o Cayn, primogenitus homicida, est in suo loco proprio, quia ad hunc m-um electi non colligentur 192; Abel est in loco non suo, sed in exilio, quia locus hominis a principio paradisus voluptatis, non hic m. 193; hic m. corporalis ib. M., non creatura dei, sed m., i. e. ho- mines impii in hoc m-o vel homines amantes hunc m-um, negligentes suum creatorem. Et sic m. collectus ex spiritibus malignis et hominibus amatoribus m-i totus positus est in maligno (I. Jo. V. 19) et deo suo contrarius, et ita omnis christianus electus sublatus est de hoc m-o 232; m. et ea, quae in m-o sunt, scil. concupiscentia carnis et concu- piscentia oculorum et superbia vitae 235; quae sunt acceptabilia et glo- riosa in hoc m-o, utpote pulchritudo, fortitudo, eloquentia, sapientia, dominatio, res et honores et similia 86; tales splendores et apparentiae ib., tales splendores et apparentiae visibiles ib. (opp.: infirma, simplicia, pauperrima, in hoc m-o contempta et abiecta 87); amor huius m i 98; qui post hoc saeculum abierunt (Judae 7), utpote divites et videntes in hoc saeculo 101. MYSTERIA dei, cf. SCRIPTURA, ANTICHRISTUS: m. sua deus nemini revelat, nisi dignis et qui sunt docibiles dei 87. PAGANI, v. sub JUDAEI in Indice nominum. PAPA: a) ad notionem: p. et imperator christianus alius generis est quam Romani imperatores 5. b) verus papa: summi sacerdotes, qui in summo statu sunt constituti in religione christiana, in quibus habebat sedem fons et origo veritatis 34; summus apostolicus et verus papa, sc. Urbanus VI: 34. — Milicius papam et suos cardinales aggressus 361. Milicius usque modo non est autentice a papa et ab imperatore acceptus 367.
426 Index rerum. sertim sacerdotes plebium nimis abusive dicuntur presbiteri saeculares 63 (probatur). Jam heu est celebriter vulgo christiano diffamatum, quod nemini est necesse ad salutem, ut se Christo perfecte offerat, nisi esset monachus vel religiosus 65. Quapropter supersticiosum iam reputatur in hoc praesenti saeculo et singularitas, constans vid. et perfecta con- versatio secundum evangelii Christi veritatem 66. — Praedicator ze- lans invaditur ab illis, qui se gloriantur perfectionem apostolorum obtinere et soli gestiunt in populo christiano gloriari, et si qui alii quam ipsi praedicarent, hoc omnino reputant suum dampnum et suorum quae- stuum minutionem 66; excitant maxime contra tales, qui ipsorum vicia et hypocrisim reprehendunt 66. — M. contra sacerdotes saecu- lares 67. Religiosi fratres, licet nullas plebes ex primo suo titulo habeant regere vel illuminare nisi seipsos, nec debeant tales habere, tamen (quo suasu vel quo zelo, ego nescio) gaudent cum plebibus, licet aliorum, occupari et laborare 67; „panis absconditus“, i. e. sub apparentia religionis et vitae sanctae seu contemplativae vel alias spiritualis ipsis (carnalibus) advenit, vel sub specie pietatis sine veritate inexistente 102. Clamores religionum adversum se invicem 156. Commendatio fraternitatum et invitatio ad eas per multas promissiones orationum et missarum at- que fratrum est indumentum Antichristi 173, cf. ANTICHRISTUS. MUNDUS, cf. CARO et SAECULUM: m. et caro 19; spiritus carnis et m-i 165; hic in m-o Cayn, primogenitus homicida, est in suo loco proprio, quia ad hunc m-um electi non colligentur 192; Abel est in loco non suo, sed in exilio, quia locus hominis a principio paradisus voluptatis, non hic m. 193; hic m. corporalis ib. M., non creatura dei, sed m., i. e. ho- mines impii in hoc m-o vel homines amantes hunc m-um, negligentes suum creatorem. Et sic m. collectus ex spiritibus malignis et hominibus amatoribus m-i totus positus est in maligno (I. Jo. V. 19) et deo suo contrarius, et ita omnis christianus electus sublatus est de hoc m-o 232; m. et ea, quae in m-o sunt, scil. concupiscentia carnis et concu- piscentia oculorum et superbia vitae 235; quae sunt acceptabilia et glo- riosa in hoc m-o, utpote pulchritudo, fortitudo, eloquentia, sapientia, dominatio, res et honores et similia 86; tales splendores et apparentiae ib., tales splendores et apparentiae visibiles ib. (opp.: infirma, simplicia, pauperrima, in hoc m-o contempta et abiecta 87); amor huius m i 98; qui post hoc saeculum abierunt (Judae 7), utpote divites et videntes in hoc saeculo 101. MYSTERIA dei, cf. SCRIPTURA, ANTICHRISTUS: m. sua deus nemini revelat, nisi dignis et qui sunt docibiles dei 87. PAGANI, v. sub JUDAEI in Indice nominum. PAPA: a) ad notionem: p. et imperator christianus alius generis est quam Romani imperatores 5. b) verus papa: summi sacerdotes, qui in summo statu sunt constituti in religione christiana, in quibus habebat sedem fons et origo veritatis 34; summus apostolicus et verus papa, sc. Urbanus VI: 34. — Milicius papam et suos cardinales aggressus 361. Milicius usque modo non est autentice a papa et ab imperatore acceptus 367.
Strana 427
Index rerum. 427 c) pseudopapa: gestum est de plurimis, qui existentes haeretici aut alias iniqui, summam sedem ecclesiae ascenderunt, sed ex eo, quod non ha- buerunt assistentiam, persistere non valuerunt 10. Quis sit ille in hoc tempore, qui est mendax et venit per mendacium in papatum, notum potest esse illi, qui non dormit 30; domini papae supermaxima est ini- quitas, si est pertinax 33; papa „sol“ obtenebratus est tempore silentii magni (1209—1350) 339; hodie impleta est discessio ab oboedientia do- mini apostolici 350. PARISIENSIS UNIVERSITAS, summa sedes totius sapientiae et scientiae: quomodo in ea praedicatum est de pseudopapa 34; sapientes studii Pa- risiensis, sanitas orbis terrarum 35, summum collegium sapientum aut sacerdotum 36; u. gloriosa magistrorum Parisiensium in sacra pagina 249 (eius tr. De periculis nov. t.); doctores in Christo fideles et gloriosi, existentes lumen s. ecclesiae super candelabrum constituti, et ipsorum multitudo erat tunc sanitas orbis terrarum ib., tanta et talis multitudo magistrorum Parisiensis universitatis sacrosanctae 250; venerales ma- gistri in sacra pagina Parisiensis clarissimae et unicae, electae et dilectae universitatis, et libellus ab eisdem conditus nimirum utiliter ecclesiae ca- tholicae J. Christi 345. PECCATUM: omne p. cuiuslibet christiani est maxima in deum iniquitas 33; peccata: mendacium, avaritia, luxuria, voluptas, superbia comparantur, v. ANTICHRISTUS, dist. V.; peccata concupiscentiae carnis, avaritiae et superbiae vitae 44. PHILOSOPHIA, V. SAPIENTIA. PICTURAE 40, v. IMAGINES. POPULUS CHRISTIANUS. Epitheta atque synonyma (ordine alphabetico) : Christi plebes 39; christianitas praesens 44; — commune vulgus christianum 33; commune vulgi et clericorum 44; communes christiani (laici) 82; com- munis populus 44, 10); communitas: christiana 339, (in plur. 344), c. chri- stianorum (opp.: fraternitates) 222, c. ecclesiae 110, c. plebeiorum (opp.: sacerdotes) 110, c. populorum 96, c. subditorum 129, c. vulgi christiani 65, c. vulgi christiana 168; — dei populus 16, 52, 115, 119, 122, 123, 151, 214. 339, 346; — familia domini 168; — humiles vere 47; sancti et humiles in Christo 47; — laicus vel rudis plebs in dei ecclesia 33; laici nec non parvuli in Christo, scil. plebium gens imbecillis 43; multitudo laicorum (opp.: clericorum communitas) 44; — oves Jhesu crucifixi 203; — pauperes Christi 129; p. et simplices 106; p. in hoc saeculo, idonei et simplices J. Christi ac devoti 109; gens pauperum 110; — plebei Christi (opp.: ambitiosi, captiosi et gloriosi in hoc saeculo, 109; plebei populi 173; plebes 67; plebes dei et subiecti, christiani dei 122; — populus, cf. supra et infra passim; p. plebeius modernus 38 (carnalis); p. sanctorum in ecclesia 151; — rudes 36, 39; rudis populus christianus et carnalis 38; rudes et provecti 39; rudes et simplices christiani 68; — simplex plebs christiana 41; simplex populus christianus 37; simplices 18, 39, 42; sim- plicium animae 14, 39; simplices Christi 8; simplices populi 57; cf. CHRI- STIANUS ; — turbae populorum 48; — vulgus (cf. supra) 44 (opp.: cle- rici); v. christianum 38, 36, 67, 173; v. promiscuum 47. — Dignitas p-i chr-i: p. chr. sanctus et illustris atque perfectus 36; p-i Christi Jhesu
Index rerum. 427 c) pseudopapa: gestum est de plurimis, qui existentes haeretici aut alias iniqui, summam sedem ecclesiae ascenderunt, sed ex eo, quod non ha- buerunt assistentiam, persistere non valuerunt 10. Quis sit ille in hoc tempore, qui est mendax et venit per mendacium in papatum, notum potest esse illi, qui non dormit 30; domini papae supermaxima est ini- quitas, si est pertinax 33; papa „sol“ obtenebratus est tempore silentii magni (1209—1350) 339; hodie impleta est discessio ab oboedientia do- mini apostolici 350. PARISIENSIS UNIVERSITAS, summa sedes totius sapientiae et scientiae: quomodo in ea praedicatum est de pseudopapa 34; sapientes studii Pa- risiensis, sanitas orbis terrarum 35, summum collegium sapientum aut sacerdotum 36; u. gloriosa magistrorum Parisiensium in sacra pagina 249 (eius tr. De periculis nov. t.); doctores in Christo fideles et gloriosi, existentes lumen s. ecclesiae super candelabrum constituti, et ipsorum multitudo erat tunc sanitas orbis terrarum ib., tanta et talis multitudo magistrorum Parisiensis universitatis sacrosanctae 250; venerales ma- gistri in sacra pagina Parisiensis clarissimae et unicae, electae et dilectae universitatis, et libellus ab eisdem conditus nimirum utiliter ecclesiae ca- tholicae J. Christi 345. PECCATUM: omne p. cuiuslibet christiani est maxima in deum iniquitas 33; peccata: mendacium, avaritia, luxuria, voluptas, superbia comparantur, v. ANTICHRISTUS, dist. V.; peccata concupiscentiae carnis, avaritiae et superbiae vitae 44. PHILOSOPHIA, V. SAPIENTIA. PICTURAE 40, v. IMAGINES. POPULUS CHRISTIANUS. Epitheta atque synonyma (ordine alphabetico) : Christi plebes 39; christianitas praesens 44; — commune vulgus christianum 33; commune vulgi et clericorum 44; communes christiani (laici) 82; com- munis populus 44, 10); communitas: christiana 339, (in plur. 344), c. chri- stianorum (opp.: fraternitates) 222, c. ecclesiae 110, c. plebeiorum (opp.: sacerdotes) 110, c. populorum 96, c. subditorum 129, c. vulgi christiani 65, c. vulgi christiana 168; — dei populus 16, 52, 115, 119, 122, 123, 151, 214. 339, 346; — familia domini 168; — humiles vere 47; sancti et humiles in Christo 47; — laicus vel rudis plebs in dei ecclesia 33; laici nec non parvuli in Christo, scil. plebium gens imbecillis 43; multitudo laicorum (opp.: clericorum communitas) 44; — oves Jhesu crucifixi 203; — pauperes Christi 129; p. et simplices 106; p. in hoc saeculo, idonei et simplices J. Christi ac devoti 109; gens pauperum 110; — plebei Christi (opp.: ambitiosi, captiosi et gloriosi in hoc saeculo, 109; plebei populi 173; plebes 67; plebes dei et subiecti, christiani dei 122; — populus, cf. supra et infra passim; p. plebeius modernus 38 (carnalis); p. sanctorum in ecclesia 151; — rudes 36, 39; rudis populus christianus et carnalis 38; rudes et provecti 39; rudes et simplices christiani 68; — simplex plebs christiana 41; simplex populus christianus 37; simplices 18, 39, 42; sim- plicium animae 14, 39; simplices Christi 8; simplices populi 57; cf. CHRI- STIANUS ; — turbae populorum 48; — vulgus (cf. supra) 44 (opp.: cle- rici); v. christianum 38, 36, 67, 173; v. promiscuum 47. — Dignitas p-i chr-i: p. chr. sanctus et illustris atque perfectus 36; p-i Christi Jhesu
Strana 428
428 Index rerum. sanguine redempti 41; ille p. electus et sanctus 52; tam sapiens a deo suo et per deum p. chr. et gens tam grandis, cui adest cum tanta pleni- tudine d. deus eius 132; tali populo ad nihil est tanta numerositas ma- gistrorum et dominorum et inventionum 132—133, cf. INVENTIONES; po- pulo, qui unico praecepto abundat, puta summa dilectione 133; p. dominum Jhesum indutus ib.; talis ac tanta gens, cuius est solus d. Jhesus cruci- fixus dux et deus et dominus et nullus alius, non habet necesse, ut ha- beat tam multos dominos homines ib.; filii dei et heredes (Rom. VIII. 17), quos Jhesus sibimet elegit et assumpsit in societatem regni et sor- tem sanctorum et ad iudicandum totum mundum, throni sui assessores 133—134; luna induta sanguine tempore silentii magni Antichristi 339; tantus et talis populus, qui erat Christum Jhesum indutus et per omnia deiformis 344. — Status praesens sancti p-i chr-i: in simplicitate spiritus Christo deserviens persequitur a monachis 65; dicitur: „Non in pene- tralibus est Christus, sed in agro communitatis ecclesiae vulgi christiani, ubi saltem secundum solam et primam evangelicam regulam dilectionis dei conceditur conversandum“ 67; „Christus est in rudi et sancta ru- sticitate“ 67. — Populus mundialis: communes (carnales) 65; rudis p. christianus et carnalis 38; d. Jhesu spiritum non habens, ad spiritualia nequaquam valet mentetenus elevari, sed solum et maxime carnali iu- dicio et fantasmatibus provectus, corporalia tantum appreciat et coram eis stupet et pavet 38; qualiter populus excuset sua peccata 44, cf. ANTI- CHRISTUS; et inde infectus sicut p., sic sacerdos, et amplius p. quam sacerdos 44; et sic manent pueri per totam vitam, infirmi pro Christo et inbecilles 82; parvuli insenses, etc. 101; qui habitant terram, i. e. ce- terum vulgus carnale christianorum, qui quaerunt et sapiunt solum vel maxime terrena 104; multitudo infirma et imperita, conscientia vulgi saepe et graviter vulnerata et irretita 121; praesens p. laicalis, carnalis 154; plebei a splendoribus inventionum commoti, obmissa veritate intus et spiritu, ad extra effunduntur, et faciunt sibi de talibus idola 175. — Populus et sacerdotes: quod solum disputative et in scholis docetur, non competit coram rudibus determinative dicere in ambone, per hoc par- vulos in Christo Jhesu non modice vulnerando 36; multa doctores dixe- runt in scholis, quae coram populis plebeis nequaquam sunt praedi- canda 38. PORTENTA, v. IMAGINES. PRAECEPTA: 1. pr-a dei, cf. JUSTITIA, LEX: pr. dei sunt spiritualia et deus, agitator ipsorum, est vere absconditus 122; pr. dei invisi- bilis 122; pr. pauca et saluberrima Jhesu Christi veniunt e caelo vel a spiritu Jhesu 130; pr. dei: misericordia et iudicium et mutua dilectio, opera charitatis et misericordiae 136; dei pr. utilia, ut est misericordia et iudicium 190. — Deus pauca pr-a posuit et traditiones — apta omni homini et obligantia omnem hominem 139. Sunt in se decem et illa famosa expressa et cuilibet intellectui, etiam grossissimo, vicina 140. Quae Jhesus tantum in unicum praeceptum breviavit; illud vero est charitas dei et proximi, neque invenies legislatorem christianorum, Jhe- sum, aliud praeceptum in evangelio tradidisse aut statuisse. Et haec ipsa est regula communis, una omnium, brevis, facilis, sufficiens, perfecta,
428 Index rerum. sanguine redempti 41; ille p. electus et sanctus 52; tam sapiens a deo suo et per deum p. chr. et gens tam grandis, cui adest cum tanta pleni- tudine d. deus eius 132; tali populo ad nihil est tanta numerositas ma- gistrorum et dominorum et inventionum 132—133, cf. INVENTIONES; po- pulo, qui unico praecepto abundat, puta summa dilectione 133; p. dominum Jhesum indutus ib.; talis ac tanta gens, cuius est solus d. Jhesus cruci- fixus dux et deus et dominus et nullus alius, non habet necesse, ut ha- beat tam multos dominos homines ib.; filii dei et heredes (Rom. VIII. 17), quos Jhesus sibimet elegit et assumpsit in societatem regni et sor- tem sanctorum et ad iudicandum totum mundum, throni sui assessores 133—134; luna induta sanguine tempore silentii magni Antichristi 339; tantus et talis populus, qui erat Christum Jhesum indutus et per omnia deiformis 344. — Status praesens sancti p-i chr-i: in simplicitate spiritus Christo deserviens persequitur a monachis 65; dicitur: „Non in pene- tralibus est Christus, sed in agro communitatis ecclesiae vulgi christiani, ubi saltem secundum solam et primam evangelicam regulam dilectionis dei conceditur conversandum“ 67; „Christus est in rudi et sancta ru- sticitate“ 67. — Populus mundialis: communes (carnales) 65; rudis p. christianus et carnalis 38; d. Jhesu spiritum non habens, ad spiritualia nequaquam valet mentetenus elevari, sed solum et maxime carnali iu- dicio et fantasmatibus provectus, corporalia tantum appreciat et coram eis stupet et pavet 38; qualiter populus excuset sua peccata 44, cf. ANTI- CHRISTUS; et inde infectus sicut p., sic sacerdos, et amplius p. quam sacerdos 44; et sic manent pueri per totam vitam, infirmi pro Christo et inbecilles 82; parvuli insenses, etc. 101; qui habitant terram, i. e. ce- terum vulgus carnale christianorum, qui quaerunt et sapiunt solum vel maxime terrena 104; multitudo infirma et imperita, conscientia vulgi saepe et graviter vulnerata et irretita 121; praesens p. laicalis, carnalis 154; plebei a splendoribus inventionum commoti, obmissa veritate intus et spiritu, ad extra effunduntur, et faciunt sibi de talibus idola 175. — Populus et sacerdotes: quod solum disputative et in scholis docetur, non competit coram rudibus determinative dicere in ambone, per hoc par- vulos in Christo Jhesu non modice vulnerando 36; multa doctores dixe- runt in scholis, quae coram populis plebeis nequaquam sunt praedi- canda 38. PORTENTA, v. IMAGINES. PRAECEPTA: 1. pr-a dei, cf. JUSTITIA, LEX: pr. dei sunt spiritualia et deus, agitator ipsorum, est vere absconditus 122; pr. dei invisi- bilis 122; pr. pauca et saluberrima Jhesu Christi veniunt e caelo vel a spiritu Jhesu 130; pr. dei: misericordia et iudicium et mutua dilectio, opera charitatis et misericordiae 136; dei pr. utilia, ut est misericordia et iudicium 190. — Deus pauca pr-a posuit et traditiones — apta omni homini et obligantia omnem hominem 139. Sunt in se decem et illa famosa expressa et cuilibet intellectui, etiam grossissimo, vicina 140. Quae Jhesus tantum in unicum praeceptum breviavit; illud vero est charitas dei et proximi, neque invenies legislatorem christianorum, Jhe- sum, aliud praeceptum in evangelio tradidisse aut statuisse. Et haec ipsa est regula communis, una omnium, brevis, facilis, sufficiens, perfecta,
Strana 429
Index rerum. 429 infallibilis, et ipsa est lex perfectae libertatis, qualem decebat nobis tra- dere ipsam matrem, communem omnium, pulchrae dilectionis, dei sa- pientiam et dei virtutem, i. e. Chr. Jhesum 140. Est statutum aut prae- ceptum dei sufficientissimum 140. — Auctor non impugnat mandata praelatorum utilia 142. Auctor vult, ut solum dilectio dei et proximorum aut dei praecepta alia solum populis tremenda et ad unguem usque adinplenda doceantur 143; pr-a dei tremenda 143, 144, 145; veritas pr- orum dei tremendorum 189; pr. divina, quae solum et maxime data sunt in nostris proximis exercenda ib. 2. pr-a hominum, v. MANDATA. PRAEDICATIO, cf. ELOQUENTIA : multitudo pr-onum exquisita est indumen- tum Antichristi 173; successive haec incrementa pr-nis sanctae et novis- simae describit dominus in Ezech. 48. 16: 353; pr. coram populis ple- beis, v. POPULUS; — fames audiendi vivi sermonis Jhesu et efficacis 338, cf. 344. Exaltabitur dominus solus et unicum verbum ipsius manebit in aeternum 145. PRAEDICATORES VERITATIS, alias dicuntur (ordine alphabetico): amici dei 45; — angeli (Mt. XIII. 41) 15; — dilecti discipuli J. Christi 17; — Elias, multi- tudo s. pr-orum et doctorum 355; — prudentes negotiatores (Job XI. 25) 15; — pastores (Ez. 34) 355; — pr-es fideles d. Jhesu 92, pr-es Christi Jhesu 129, pr-es veritatis 195; sacerdotes electi et pr-es, repleti spiritu Eliae et Enoch et multiplicati 14; sac. et Levitae amicissimi in Christo Jhesu 14; — sancti viri moderni, v. SANCTORUM CULTUS 185—206 et in speciali 205: sunt plorantes, ieiuni, et macilenti prae labore, maesti, et abstra- hunt multas delectabiles personas de societate sacerdotum voluptuoso- rum, viros et mulieres, et adiungunt Jhesu Christo et suae societati 205; — testes veraces et pr-es J. Christi 16; testes fideles 77; — viri oculati, qualificati ut aquilae 20. — Gesta pr-orum veritatis: interficient Anti- christum 14, cf. ANTICHRISTUS; multiplicabuntur in senecta ecclesiae uberi et bene patientes erunt, ut anuntient, et restaurabunt omnia 15; non ignorant cogitationes Sathanae et possunt Antichristum denudare, ipsius mysteria revelare et tollere scandala omnia de regno Christi (Mt. XIII. 41); illi sunt pr. gloriosi et ipsi per spiritum oris J. Christi inter- ficient Antichristum et discerpent corpus eius et vorabunt et Christo in- corporabunt 20; Jhesus restaurabit omnia per pr-es suos et testes fideles multiplicatos per totum orbem 77; per quos spiritus Eliae abundans restaurabit omnia 355. — Eorum persecutio: persecuti a monachis 65—66, V. MONACHI; avari sacerdotes specialiter pr. sanctos, contemptores et oppugnatores avaritiae eorum, summis studiis persequuntur 204; „sa- pientes" quibusdam pr-bus evangelii Christi et eius crucis eo, quod ima- gines in ecclesia sunt aggressi, silentium a Christi Jhesu evangelio po- suerunt 42; dampnum praedicationi veritatis per illum actum effectum 43; cf. JANOV et MILICIUS; specta, quomodo fulgor verbi d. n. J. Christi sit obductus et nubilatus 46. PRAELATI: pr. prius virtute ex alto imbui debent, in cuius figuram singuli oleo sancto inunguntur 164; pr-us, qui stat in loco J. Christi, qualem seipsum debeat exhibere, ut sit cooperator dei et membrorum J. Chr. 164. — pr. coronati: auctor impugnat pr-os cor-os 143; quomodo pr.
Index rerum. 429 infallibilis, et ipsa est lex perfectae libertatis, qualem decebat nobis tra- dere ipsam matrem, communem omnium, pulchrae dilectionis, dei sa- pientiam et dei virtutem, i. e. Chr. Jhesum 140. Est statutum aut prae- ceptum dei sufficientissimum 140. — Auctor non impugnat mandata praelatorum utilia 142. Auctor vult, ut solum dilectio dei et proximorum aut dei praecepta alia solum populis tremenda et ad unguem usque adinplenda doceantur 143; pr-a dei tremenda 143, 144, 145; veritas pr- orum dei tremendorum 189; pr. divina, quae solum et maxime data sunt in nostris proximis exercenda ib. 2. pr-a hominum, v. MANDATA. PRAEDICATIO, cf. ELOQUENTIA : multitudo pr-onum exquisita est indumen- tum Antichristi 173; successive haec incrementa pr-nis sanctae et novis- simae describit dominus in Ezech. 48. 16: 353; pr. coram populis ple- beis, v. POPULUS; — fames audiendi vivi sermonis Jhesu et efficacis 338, cf. 344. Exaltabitur dominus solus et unicum verbum ipsius manebit in aeternum 145. PRAEDICATORES VERITATIS, alias dicuntur (ordine alphabetico): amici dei 45; — angeli (Mt. XIII. 41) 15; — dilecti discipuli J. Christi 17; — Elias, multi- tudo s. pr-orum et doctorum 355; — prudentes negotiatores (Job XI. 25) 15; — pastores (Ez. 34) 355; — pr-es fideles d. Jhesu 92, pr-es Christi Jhesu 129, pr-es veritatis 195; sacerdotes electi et pr-es, repleti spiritu Eliae et Enoch et multiplicati 14; sac. et Levitae amicissimi in Christo Jhesu 14; — sancti viri moderni, v. SANCTORUM CULTUS 185—206 et in speciali 205: sunt plorantes, ieiuni, et macilenti prae labore, maesti, et abstra- hunt multas delectabiles personas de societate sacerdotum voluptuoso- rum, viros et mulieres, et adiungunt Jhesu Christo et suae societati 205; — testes veraces et pr-es J. Christi 16; testes fideles 77; — viri oculati, qualificati ut aquilae 20. — Gesta pr-orum veritatis: interficient Anti- christum 14, cf. ANTICHRISTUS; multiplicabuntur in senecta ecclesiae uberi et bene patientes erunt, ut anuntient, et restaurabunt omnia 15; non ignorant cogitationes Sathanae et possunt Antichristum denudare, ipsius mysteria revelare et tollere scandala omnia de regno Christi (Mt. XIII. 41); illi sunt pr. gloriosi et ipsi per spiritum oris J. Christi inter- ficient Antichristum et discerpent corpus eius et vorabunt et Christo in- corporabunt 20; Jhesus restaurabit omnia per pr-es suos et testes fideles multiplicatos per totum orbem 77; per quos spiritus Eliae abundans restaurabit omnia 355. — Eorum persecutio: persecuti a monachis 65—66, V. MONACHI; avari sacerdotes specialiter pr. sanctos, contemptores et oppugnatores avaritiae eorum, summis studiis persequuntur 204; „sa- pientes" quibusdam pr-bus evangelii Christi et eius crucis eo, quod ima- gines in ecclesia sunt aggressi, silentium a Christi Jhesu evangelio po- suerunt 42; dampnum praedicationi veritatis per illum actum effectum 43; cf. JANOV et MILICIUS; specta, quomodo fulgor verbi d. n. J. Christi sit obductus et nubilatus 46. PRAELATI: pr. prius virtute ex alto imbui debent, in cuius figuram singuli oleo sancto inunguntur 164; pr-us, qui stat in loco J. Christi, qualem seipsum debeat exhibere, ut sit cooperator dei et membrorum J. Chr. 164. — pr. coronati: auctor impugnat pr-os cor-os 143; quomodo pr.
Strana 430
430 Index rerum. debeant statuere suis subditis mandata 144. Nihil est tam nocivum ecclesiae et infectivum, sicut tepiditas pr-orum cum simulatione pietatis 163 (expl.). Mollicies pr-orum (seu Maacha) est destructio disciplinae, veritatis et gratiae in hominibus christianis 163. Scriptura docet, quam nocivus et execrabilis sit habendus parvus amor vel tepiditas in pr-is 164. Exponi- tur verbis biblicis pr-os modernos membra Antichristi esse atque pessi mos inimicos ecclesiae 165. Pr-orum perseverantia usque ad finem in malitia et caecitate inveterata: sunt prorsus incurabiles 165 (quibus ex causis). Isti ultimi hypocritae 166. PROMISSIONES: pr. quaedam, ut qui servit tali vel alio sancto, non patietur confusionem publicam huius mundi, vel non patietur paupertatem vel talem aut talem morbum, vel non morietur sine sacramento, vel non morietur in mortali peccato, vel apparebit sibi talis sanctus ante diem mortis, ut Maria illi vel illi; et aliae multae fabulae et errores infiniti 197—8. PROPHETAE, cf. PRAEDICATORES VERITATIS : pr-a in spiritu loquens 5; praecones dei et pr-ae occisi a Judaeis 194; evangelistae et pr-ae, quae a longinquo in spiritu viderunt et futura pronuntiaverunt 212—3; pr-ae de Antichristo 209 sq., v. ANTICHRISTUS; pr-ae et auctor 209, v. JANOV. PSALMODIA, v. CANTUS: multiloquia in ps-iis et in orationibus cum inten- tione quadam corrupta et fabulosa adiuncta 190. RELIGIONES, RELIGIOSI, V. MONACHI. RELIQUIAE, cf. IMAGINES: avari sacerdotes multiplicant r-as et valde eas ornant et magnificant 203; r. multae deauratae et ob vanam gloriam vel avaritiam varie glorificatae sunt abominatio desolationis in s. loco collocata 214, cf. INVENTIONES. RES: hoc notum est, conceptus vid. singulares vel communes de rebus for- mari solum ex et cum circumstanciis situs, loci et temporis et aliis huius- modi, quae subsunt apprehensioni sensitivae vel quae possunt mediate vel inmediate sensibus comprehendi 200. ROMANI imperatores, tyranni impii et persecutores ecclesiae sanctorum, non autem Antichristi 5. Gentiles caesares R. 6. SACERDOTES, SACERDOCIUM. I. Dignitas sacerdocii et sacerdotum: sacerdocium vel apostolatus 172, s., successores apostolorum 63; stella in caelis 25; probatur, quam abusive s. plebium dicantur presbyteri saeculares 63—64, cf. 153, et quod debeant dici maxime spirituales 64; homines spirituales et caelestes 152; dei altis- simi s. 64; lumen et sal plebium (cf. Mt. V. 13—14) 43, eorum maiores et doctores 44; homines reprehendentes suos subditos de peccato 44; funguntur Jhesu legatione ad plebes et sunt primates post Jhesum, qui eos honore et suis bonis solum pro filiis comparatis abundanter inve- stivit 195; et isti sunt, qui primi persequuntur dei electos ib. II. Sacerdotes fideles, communiter s-es plebani seu curati appellati: alias dicuntur saeculares sacerdotes, sed iniuriose 63—64 et vulgo 44, 66; saeculares clerici 67; s. plebium 66, 157; ecclesiae ministri 168; sac. magni 47, cf. ECCLESIA, A; patres, i. e. sac., qui vulgo dicuntur curati, suos subditos
430 Index rerum. debeant statuere suis subditis mandata 144. Nihil est tam nocivum ecclesiae et infectivum, sicut tepiditas pr-orum cum simulatione pietatis 163 (expl.). Mollicies pr-orum (seu Maacha) est destructio disciplinae, veritatis et gratiae in hominibus christianis 163. Scriptura docet, quam nocivus et execrabilis sit habendus parvus amor vel tepiditas in pr-is 164. Exponi- tur verbis biblicis pr-os modernos membra Antichristi esse atque pessi mos inimicos ecclesiae 165. Pr-orum perseverantia usque ad finem in malitia et caecitate inveterata: sunt prorsus incurabiles 165 (quibus ex causis). Isti ultimi hypocritae 166. PROMISSIONES: pr. quaedam, ut qui servit tali vel alio sancto, non patietur confusionem publicam huius mundi, vel non patietur paupertatem vel talem aut talem morbum, vel non morietur sine sacramento, vel non morietur in mortali peccato, vel apparebit sibi talis sanctus ante diem mortis, ut Maria illi vel illi; et aliae multae fabulae et errores infiniti 197—8. PROPHETAE, cf. PRAEDICATORES VERITATIS : pr-a in spiritu loquens 5; praecones dei et pr-ae occisi a Judaeis 194; evangelistae et pr-ae, quae a longinquo in spiritu viderunt et futura pronuntiaverunt 212—3; pr-ae de Antichristo 209 sq., v. ANTICHRISTUS; pr-ae et auctor 209, v. JANOV. PSALMODIA, v. CANTUS: multiloquia in ps-iis et in orationibus cum inten- tione quadam corrupta et fabulosa adiuncta 190. RELIGIONES, RELIGIOSI, V. MONACHI. RELIQUIAE, cf. IMAGINES: avari sacerdotes multiplicant r-as et valde eas ornant et magnificant 203; r. multae deauratae et ob vanam gloriam vel avaritiam varie glorificatae sunt abominatio desolationis in s. loco collocata 214, cf. INVENTIONES. RES: hoc notum est, conceptus vid. singulares vel communes de rebus for- mari solum ex et cum circumstanciis situs, loci et temporis et aliis huius- modi, quae subsunt apprehensioni sensitivae vel quae possunt mediate vel inmediate sensibus comprehendi 200. ROMANI imperatores, tyranni impii et persecutores ecclesiae sanctorum, non autem Antichristi 5. Gentiles caesares R. 6. SACERDOTES, SACERDOCIUM. I. Dignitas sacerdocii et sacerdotum: sacerdocium vel apostolatus 172, s., successores apostolorum 63; stella in caelis 25; probatur, quam abusive s. plebium dicantur presbyteri saeculares 63—64, cf. 153, et quod debeant dici maxime spirituales 64; homines spirituales et caelestes 152; dei altis- simi s. 64; lumen et sal plebium (cf. Mt. V. 13—14) 43, eorum maiores et doctores 44; homines reprehendentes suos subditos de peccato 44; funguntur Jhesu legatione ad plebes et sunt primates post Jhesum, qui eos honore et suis bonis solum pro filiis comparatis abundanter inve- stivit 195; et isti sunt, qui primi persequuntur dei electos ib. II. Sacerdotes fideles, communiter s-es plebani seu curati appellati: alias dicuntur saeculares sacerdotes, sed iniuriose 63—64 et vulgo 44, 66; saeculares clerici 67; s. plebium 66, 157; ecclesiae ministri 168; sac. magni 47, cf. ECCLESIA, A; patres, i. e. sac., qui vulgo dicuntur curati, suos subditos
Strana 431
Index rerum (Sacerdotes). 431 fideliter diligentes, sollicite eos nutrientes verbo et sacramento et guber- nantes 15; ordinarii ecclesiae s. et capita 63; — quibus incumbit ex or- dine hierarchiae ecclesiae illuminare et praedicare, modo ita deterrentur docere populos, ut nec ad illud aptent se nec studere cogitent, relisi a persecutione et contemptu 66; parochialis presbyter vel, ut vulgo dicitur, sac. saecularis seu in habitu saeculari persequitur 66. III. Sacerdotes carnales (cf. ANTICHRISTUS, MONACHI, PRAELATI): chi merium nomen obtinuerunt „sacerdotes saeculares“, scriptura eis in- veterata 149; s. c., i. e. sine spiritu dei 238; idola s. c.: avaritia, venter et voluptas veneris, gula et luxuria sunt cultus eorum; gloria huius saeculi et honor vel reverentia et ambitio et fastus cum omni apparatu est cultus eorum 126; sunt dii antichristianorum ib.; s. c. exercitiis cor poralibus nimium intenti extrinsecus, intendere veritati et spiritui intrin- secus digne et totaliter non valent 174; in terrenis et splendore cor- porali effusi, extincti spiritus J. Christi ib.; subiecti libidinibus huius mundi et superbiae et vanae gloriae huius vitae, dirigunt cupiditatem, fastum et vanam gloriam huius vitae, non vocati, ad cathedras per Chri stum, sed sua libidine dominandi se ingerentes, qui sunt amici huius vitae, spiritus carnalis vel animalis 209; — superbi et crudeles coro- nati 113, cf. MAGISTRI; subiectis sunt inflati et dominantes in clero, et quanto maiores, tanto animosiores et magis audaces secundum morem regum gentium 113; quid dicant de eorum vita saeculari („Sis mona- chus") 65; qualiter excusent sua peccata 44; de paene inevitabilibus pec- catis sac. 51, et de eorum fornicatione 52; — sunt „prophetae in- sipientes" (Ezech. XIII. 3), qui ex voluntate sua, quia sunt praelati, im- ponunt praecepta, statuunt mandata et rigide faciunt in populo eorum executionem et ultionem atque computationem magis quam de prae- ceptis Jhesu crucifixi 119; sic incipit grave scrupulum et pondus in con- scientia populorum, cum dicatur ex mandato dei suis superioribus prompte et sine murmure oboedire 120, cf. PRAELATI; — contemnunt theolo- giam (v. THEOLOGIA), properant ad honores, credentes, quod talia (in— ventiones) magis sint utilia, etiam ad ecclesias gubernandas et salvandas, quam sit verbum Jhesu crucifixi 129, cf. INVENTIONES; sunt plurimi idiotae et litteras nesciunt 129; — contemnunt et persecuntur Jhe- sum crucifixum vel consputum confitentes, et dicunt, quod sufficit talia semel in anno nominare et quod est verecundia et horror chri- stianis talia de deo suo dicere vel audire, sed inventiones splendidas summe appreciant 125; specie religionis (= hypocrisis) cooperiunt ava- ritiam, vanam gloriam et voluptatem et ad ipsa dulciter alios inducunt 175; per hoc etiam inducunt oblivionem crucis d. n. J. Christi ib.; dona dei et sacramenta et omnem gratiam Christi Jhesu convertunt ad suos quaestus et ut per talia adipiscantur vitam commodosam et delecta- bilem suae carni 237; ex quo sequitur contemptus vel oblivio Jhesu crucifixi illusi pro peccatoribus vel parvificatio in mente 238; licet sint carnales et spiritum Jhesu non habentes, tamen ostendunt se et confi- — tentur spirituales esse vel nolunt haberi carnales aut nominari 237; s. c-um congregatio est „meretrix magna", quae merito potest vocari concubina fornicaria Antichristi 176, cf. 239: persequentes dei elec-
Index rerum (Sacerdotes). 431 fideliter diligentes, sollicite eos nutrientes verbo et sacramento et guber- nantes 15; ordinarii ecclesiae s. et capita 63; — quibus incumbit ex or- dine hierarchiae ecclesiae illuminare et praedicare, modo ita deterrentur docere populos, ut nec ad illud aptent se nec studere cogitent, relisi a persecutione et contemptu 66; parochialis presbyter vel, ut vulgo dicitur, sac. saecularis seu in habitu saeculari persequitur 66. III. Sacerdotes carnales (cf. ANTICHRISTUS, MONACHI, PRAELATI): chi merium nomen obtinuerunt „sacerdotes saeculares“, scriptura eis in- veterata 149; s. c., i. e. sine spiritu dei 238; idola s. c.: avaritia, venter et voluptas veneris, gula et luxuria sunt cultus eorum; gloria huius saeculi et honor vel reverentia et ambitio et fastus cum omni apparatu est cultus eorum 126; sunt dii antichristianorum ib.; s. c. exercitiis cor poralibus nimium intenti extrinsecus, intendere veritati et spiritui intrin- secus digne et totaliter non valent 174; in terrenis et splendore cor- porali effusi, extincti spiritus J. Christi ib.; subiecti libidinibus huius mundi et superbiae et vanae gloriae huius vitae, dirigunt cupiditatem, fastum et vanam gloriam huius vitae, non vocati, ad cathedras per Chri stum, sed sua libidine dominandi se ingerentes, qui sunt amici huius vitae, spiritus carnalis vel animalis 209; — superbi et crudeles coro- nati 113, cf. MAGISTRI; subiectis sunt inflati et dominantes in clero, et quanto maiores, tanto animosiores et magis audaces secundum morem regum gentium 113; quid dicant de eorum vita saeculari („Sis mona- chus") 65; qualiter excusent sua peccata 44; de paene inevitabilibus pec- catis sac. 51, et de eorum fornicatione 52; — sunt „prophetae in- sipientes" (Ezech. XIII. 3), qui ex voluntate sua, quia sunt praelati, im- ponunt praecepta, statuunt mandata et rigide faciunt in populo eorum executionem et ultionem atque computationem magis quam de prae- ceptis Jhesu crucifixi 119; sic incipit grave scrupulum et pondus in con- scientia populorum, cum dicatur ex mandato dei suis superioribus prompte et sine murmure oboedire 120, cf. PRAELATI; — contemnunt theolo- giam (v. THEOLOGIA), properant ad honores, credentes, quod talia (in— ventiones) magis sint utilia, etiam ad ecclesias gubernandas et salvandas, quam sit verbum Jhesu crucifixi 129, cf. INVENTIONES; sunt plurimi idiotae et litteras nesciunt 129; — contemnunt et persecuntur Jhe- sum crucifixum vel consputum confitentes, et dicunt, quod sufficit talia semel in anno nominare et quod est verecundia et horror chri- stianis talia de deo suo dicere vel audire, sed inventiones splendidas summe appreciant 125; specie religionis (= hypocrisis) cooperiunt ava- ritiam, vanam gloriam et voluptatem et ad ipsa dulciter alios inducunt 175; per hoc etiam inducunt oblivionem crucis d. n. J. Christi ib.; dona dei et sacramenta et omnem gratiam Christi Jhesu convertunt ad suos quaestus et ut per talia adipiscantur vitam commodosam et delecta- bilem suae carni 237; ex quo sequitur contemptus vel oblivio Jhesu crucifixi illusi pro peccatoribus vel parvificatio in mente 238; licet sint carnales et spiritum Jhesu non habentes, tamen ostendunt se et confi- — tentur spirituales esse vel nolunt haberi carnales aut nominari 237; s. c-um congregatio est „meretrix magna", quae merito potest vocari concubina fornicaria Antichristi 176, cf. 239: persequentes dei elec-
Strana 432
432 Index rerum. tos nuncupati sunt „genimina viperarum" (Luc. III. 7), „semen serpentis“ (Apoc. XII. 9), et talium partus seu profectus seu multiplicatio est scis- sura et mors matris eorum, i. e. ecclesiae katholicae 195; crudeles 201 —202, v. SANCTORUM CULTUS; sunt circa quodlibet illorum reprobi et inconstantes, neque calidi, neque frigidi, sed tepidi et per hoc gravis abominatio J. Christi 238; sunt circa ea, quae apud se sunt, corrupti, et inutiles, et circa ea bona, quae alii faciunt, invidi et detractores 238; modernus clericus ad invicem et adversum religiosos et religiosi ad alterutrum et adversus sacerdotes plebeios repleti sunt detractione, ut vix aliud ab eis de personis in conventibus et comensationibus quam detractio audiatur 106; — incorrigibiles 117; — talem populum efficiunt, quales sunt ipsi 154; (laici) maiorem vim ponunt hodie, si pres- byter forte primam ante celebrationem missae non dicat, quam si men- tiatur, aut quod alium versiculum in missa dicat, quam si eat ad ta- bernas 114. Sed tempus „supplementi“ modo instat, ita ut qui heri fuerit magnificus et tremendus, hodie fiat nullius reputationis 115. SACRAMENTA ecclesiae: s. dei 190, 215; divina 39, 109; divina et tremenda (opp.: inventiones) 214; veritas s-orum ecclesiae 18; nec sunt praecise corporalia neque praecise spiritualia, sed utrumque 39; dei s a, ut est crebra peccatorum confessio et crebra Christi corporis et sanguinis sumptio 190. SAECULUM C6, 152, cf. MUNDUS; — hoc s. novissimum 343, cf. TEMPUS; con- sumatio s-i iam fieri inchoavit 354; — nostrum brevissimum aevum 354. SANCTI, v. ELECTI. Sancti moderni 205, v. PRAEDICATORES. SANCTORUM CULTUS, cf. IMAGINES, RELIQUIAE: sancti in patria prae- sertim probati et canonisati ab ecclesia catholica meritorie et salubriter coluntur seu venerantur a Christi fidelibus cultu sibi debito, quem Graeci duliam consueverunt nuncupare. Sic namque dei ecclesia sancte ordi- navit 188. Auctor non reprobat cultum s. in se, neque cultum s. ab hypocritis exercitum, sed quod hypocritae sanctos conviventes per- sequuntur, nihilominus cum hoc de cultu corporali s. in patria sibi ipsis blandientes et de ipsis gloriantes 188. Hypocritae sunt ea de re similes venatoribus, emptoribus subdolis, Romanis paganis 189. Causa po- tior, quare h-ae sanctos in caelis colant et cum hoc sanctos modernos persequantur, est caecitas et tenebrae eorum 189, (explicatur, qua de re et qualiter diabolus excaecet hypocritas) 189. Cf. DIABOLUS. De sanctis in caelis non sunt mandata dei constituta, neque sancti in caelis sunt nostri proximi amplius quoad statum praesentis vitae, in quo decem prae- cepta dei sunt exercenda, sed valde remoti, quia dudum mortui et trans- lati et iam merendi extra statum 189. Ad extollendos sanctos proximos habemus exercicia magnarum virtutum et meritorum, sed ad venerandum sanctos in caelis et colendum nulla sunt exercicia dei praeceptorum 190, neque istae virtutes (gr. magnae) in laudando eosdem et colendo exercen- tur 190. Et ideo ad serviendum sanctis in caelis sunt infinitae super- stitiones, doctrinae et adinventiones hominum in ecclesia multiplice ab hypocritis introductae 190. — Item exemplum virtutis potens, vivum et efficax, et emendatio vitae peccatorum est in sanctis nobis conviventibus, sed sancti in caelis sunt exemplum bonorum nimis remotum et altum ac
432 Index rerum. tos nuncupati sunt „genimina viperarum" (Luc. III. 7), „semen serpentis“ (Apoc. XII. 9), et talium partus seu profectus seu multiplicatio est scis- sura et mors matris eorum, i. e. ecclesiae katholicae 195; crudeles 201 —202, v. SANCTORUM CULTUS; sunt circa quodlibet illorum reprobi et inconstantes, neque calidi, neque frigidi, sed tepidi et per hoc gravis abominatio J. Christi 238; sunt circa ea, quae apud se sunt, corrupti, et inutiles, et circa ea bona, quae alii faciunt, invidi et detractores 238; modernus clericus ad invicem et adversum religiosos et religiosi ad alterutrum et adversus sacerdotes plebeios repleti sunt detractione, ut vix aliud ab eis de personis in conventibus et comensationibus quam detractio audiatur 106; — incorrigibiles 117; — talem populum efficiunt, quales sunt ipsi 154; (laici) maiorem vim ponunt hodie, si pres- byter forte primam ante celebrationem missae non dicat, quam si men- tiatur, aut quod alium versiculum in missa dicat, quam si eat ad ta- bernas 114. Sed tempus „supplementi“ modo instat, ita ut qui heri fuerit magnificus et tremendus, hodie fiat nullius reputationis 115. SACRAMENTA ecclesiae: s. dei 190, 215; divina 39, 109; divina et tremenda (opp.: inventiones) 214; veritas s-orum ecclesiae 18; nec sunt praecise corporalia neque praecise spiritualia, sed utrumque 39; dei s a, ut est crebra peccatorum confessio et crebra Christi corporis et sanguinis sumptio 190. SAECULUM C6, 152, cf. MUNDUS; — hoc s. novissimum 343, cf. TEMPUS; con- sumatio s-i iam fieri inchoavit 354; — nostrum brevissimum aevum 354. SANCTI, v. ELECTI. Sancti moderni 205, v. PRAEDICATORES. SANCTORUM CULTUS, cf. IMAGINES, RELIQUIAE: sancti in patria prae- sertim probati et canonisati ab ecclesia catholica meritorie et salubriter coluntur seu venerantur a Christi fidelibus cultu sibi debito, quem Graeci duliam consueverunt nuncupare. Sic namque dei ecclesia sancte ordi- navit 188. Auctor non reprobat cultum s. in se, neque cultum s. ab hypocritis exercitum, sed quod hypocritae sanctos conviventes per- sequuntur, nihilominus cum hoc de cultu corporali s. in patria sibi ipsis blandientes et de ipsis gloriantes 188. Hypocritae sunt ea de re similes venatoribus, emptoribus subdolis, Romanis paganis 189. Causa po- tior, quare h-ae sanctos in caelis colant et cum hoc sanctos modernos persequantur, est caecitas et tenebrae eorum 189, (explicatur, qua de re et qualiter diabolus excaecet hypocritas) 189. Cf. DIABOLUS. De sanctis in caelis non sunt mandata dei constituta, neque sancti in caelis sunt nostri proximi amplius quoad statum praesentis vitae, in quo decem prae- cepta dei sunt exercenda, sed valde remoti, quia dudum mortui et trans- lati et iam merendi extra statum 189. Ad extollendos sanctos proximos habemus exercicia magnarum virtutum et meritorum, sed ad venerandum sanctos in caelis et colendum nulla sunt exercicia dei praeceptorum 190, neque istae virtutes (gr. magnae) in laudando eosdem et colendo exercen- tur 190. Et ideo ad serviendum sanctis in caelis sunt infinitae super- stitiones, doctrinae et adinventiones hominum in ecclesia multiplice ab hypocritis introductae 190. — Item exemplum virtutis potens, vivum et efficax, et emendatio vitae peccatorum est in sanctis nobis conviventibus, sed sancti in caelis sunt exemplum bonorum nimis remotum et altum ac
Strana 433
Index rerum (Sanctorum cultus). 433 semotum ab oculis 191. Et ideo diabolus nititur inducere in con- temptum vitam modernorum et inducit in venerationem sanctorum in caelis 191. Alias cultus sanctorum in caelis et veneratio est deo grata et salubris christianis 191. Diabolus inducit multos, ut in sanctis hominibus in caelis glorientur et spem suam indebite reponant aequiparando sanctos Jhesu Christo, in quo fit iniuria deo vero et domino Jhesu Christo 191. Neminem vult deus in sanctis patribus vel hominibus tali forma gloriari, sed in deo 191. Superbi sacerdotes laudant sanctos gloriosos in caelesti patria, sed secum viventes odiunt et contemnunt 196; quibus de causis 196—198; qualiter ament sanctos glorificatos (quodam naturali amore); eorum con- ceptus de Christo et de deo 198—201. Qualiter forment sibi hy- pocritae idolum in mente alicuius sancti viri vel virginis 198/9: talis con- ceptus est humanus et favorabilis menti hominis ex praesentibus sensatis generatus, utpote ex visione pulchrarum virginum 199; talium solum amor carnalis ad sanctos ib. Sic formaverunt sibi deos gentiles et anthro- pomorphistae haeretici ib.; solum sensu carnali, non ex charitate Jhesu colunt sanctos glorificatos 199, et de sanctis modernis formant sibi ima- ginationes contemptibiles 199. Sed de Christo crucifixo non possunt formari conceptus placabiles carni in phantasia 199: qualem ergo Christum ament 200. Conceptus eorum de deo, v. DEUS. Concluditur, quod homini- bus formari sibi imaginationes de deo vel Christo Jhesu non est commune neque ita propinquum et favorabile, quemadmodum componere sibi in mente idolum de imaginatione sanctorum 200. Homines carnales in spe- ciali non possunt habere conceptum delectabilem de Christo et de deo 200; exhibet se eis terribilem et crudelem ib. Exemplum de speculo concavo 201. II. Qua de causa hypocritae crudeles colant sanctos mortuos et sanctos conviventes persequantur 201—202. III. Qua de causa hypocritae avari idem faciant 202—204. Cſ. IMAGI- NES, MIRACULA, RELIQUIAE, SANCTUARIA. IV. Qua de causa voluptuosi sacerdotes idem faciant 205/6; illa prava generatio: sanctos dudum sublatos extollens, sanctos sibi conviventes cruente persequitur 366. SANCTUARIA: sacerdotes avari in illis, ut vulgo dicitur, s-iis et quorumdam sanctorum insignium et qui recenter venerunt, componunt modos lu- crandi quaestum suum, quamvis per indirectum et sub colore cultus divini 203; vulgus vocat etiam inventiones hominum sacramenta vel sanctitates aut sanctuaria 215. SAPIENTIA: 1. Sapientia divina 170, v. THEOLOGIA. S. et veritas, v. VERITAS. 2. Sapientia humana et mundana: prophetia et sapiens eloquentia 41, cf. ELOQUENTIA; s. huius mundi, quae est terrena, animalis, diabolica (Jac. III. 15), opp.: s., quae desursum est (Jac. III. 17) 69; eloquentia, s. oc. acceptabilis et gloriosa in hoc mundo 86; scientia huius mundi 93, V. MAGISTRI; vox alarum (Ap. IX. 9), i. e. s-ae humanae et doc- trinae vel generositatis et divitiarum 155, lutum 85, cf. SCRIPTURA. — Vere stultam fecit Christus J. et nunc s-am huius mundi et prudentiam prudentium reprobavit in temporibus magni Antichristi eo, quod non KYBAL: M. de Janov Regulae, III. I. 28
Index rerum (Sanctorum cultus). 433 semotum ab oculis 191. Et ideo diabolus nititur inducere in con- temptum vitam modernorum et inducit in venerationem sanctorum in caelis 191. Alias cultus sanctorum in caelis et veneratio est deo grata et salubris christianis 191. Diabolus inducit multos, ut in sanctis hominibus in caelis glorientur et spem suam indebite reponant aequiparando sanctos Jhesu Christo, in quo fit iniuria deo vero et domino Jhesu Christo 191. Neminem vult deus in sanctis patribus vel hominibus tali forma gloriari, sed in deo 191. Superbi sacerdotes laudant sanctos gloriosos in caelesti patria, sed secum viventes odiunt et contemnunt 196; quibus de causis 196—198; qualiter ament sanctos glorificatos (quodam naturali amore); eorum con- ceptus de Christo et de deo 198—201. Qualiter forment sibi hy- pocritae idolum in mente alicuius sancti viri vel virginis 198/9: talis con- ceptus est humanus et favorabilis menti hominis ex praesentibus sensatis generatus, utpote ex visione pulchrarum virginum 199; talium solum amor carnalis ad sanctos ib. Sic formaverunt sibi deos gentiles et anthro- pomorphistae haeretici ib.; solum sensu carnali, non ex charitate Jhesu colunt sanctos glorificatos 199, et de sanctis modernis formant sibi ima- ginationes contemptibiles 199. Sed de Christo crucifixo non possunt formari conceptus placabiles carni in phantasia 199: qualem ergo Christum ament 200. Conceptus eorum de deo, v. DEUS. Concluditur, quod homini- bus formari sibi imaginationes de deo vel Christo Jhesu non est commune neque ita propinquum et favorabile, quemadmodum componere sibi in mente idolum de imaginatione sanctorum 200. Homines carnales in spe- ciali non possunt habere conceptum delectabilem de Christo et de deo 200; exhibet se eis terribilem et crudelem ib. Exemplum de speculo concavo 201. II. Qua de causa hypocritae crudeles colant sanctos mortuos et sanctos conviventes persequantur 201—202. III. Qua de causa hypocritae avari idem faciant 202—204. Cſ. IMAGI- NES, MIRACULA, RELIQUIAE, SANCTUARIA. IV. Qua de causa voluptuosi sacerdotes idem faciant 205/6; illa prava generatio: sanctos dudum sublatos extollens, sanctos sibi conviventes cruente persequitur 366. SANCTUARIA: sacerdotes avari in illis, ut vulgo dicitur, s-iis et quorumdam sanctorum insignium et qui recenter venerunt, componunt modos lu- crandi quaestum suum, quamvis per indirectum et sub colore cultus divini 203; vulgus vocat etiam inventiones hominum sacramenta vel sanctitates aut sanctuaria 215. SAPIENTIA: 1. Sapientia divina 170, v. THEOLOGIA. S. et veritas, v. VERITAS. 2. Sapientia humana et mundana: prophetia et sapiens eloquentia 41, cf. ELOQUENTIA; s. huius mundi, quae est terrena, animalis, diabolica (Jac. III. 15), opp.: s., quae desursum est (Jac. III. 17) 69; eloquentia, s. oc. acceptabilis et gloriosa in hoc mundo 86; scientia huius mundi 93, V. MAGISTRI; vox alarum (Ap. IX. 9), i. e. s-ae humanae et doc- trinae vel generositatis et divitiarum 155, lutum 85, cf. SCRIPTURA. — Vere stultam fecit Christus J. et nunc s-am huius mundi et prudentiam prudentium reprobavit in temporibus magni Antichristi eo, quod non KYBAL: M. de Janov Regulae, III. I. 28
Strana 434
434 Index rerum. susceperunt charitatem veritatis, ut salvi fierent 41. Sathanas, prudens architectus, neque sapientiam et verba philosophiae volebat multiplicare Corinthiis, ne evacueretur crux Christi (I. Cor. I. 17—18) 124; apostolus timebat per praedicationem s-ae evacuari memoriam passionum Christi 175. — Sapientes huius mundi. Titulus, modus aut habitus divitum et s-um h. m. est character nominis bestiae 50; digni esse censentur non s. h. m. et hi, qui sensu suae carnis sunt inflati, sed simplices 87, cf. ELECTI. Sapiens secundum hoc saeculum (opp.: stultus et cum parvulis quasi modo genitus infans, rationabilis et sine dolo lac in Christo con- cupiscens, ut in eo crescat in salutem) 90; dives in rebus extrinsecis et in scientia saeculi — utrumque habet naturam inflare suos possessores et transferre christianum in corpus Antichristi 90; collectio antichristo- rum, licet multa se studuisse glorietur et multa scire, tamen nihil om- nino scit (expl.) 100. Imperium et fastus prudentum et doctorum huius mundi pronunc currentis 137, cf. etiam MAGISTRI. SATHAN, cf. ANTICHRISTUS et DIABOLUS. S., pater reproborum, qui pri- mum rupit concordiam et unionem et dehinc etiam in honorem schisma suum (cf. 35) derivavit 73. S. fraudulentus 97, ille iniquus ib., altissimus 98; „novus rex" 124, „prudens architectus" ib.; princeps et deus huius mundi et rector harum tenebrarum 197; daemon S. 198; adversarius eorum, qui dei sunt 227; spiritus immundus 228. — Omne et ultimum posse S-ae 6; ars S-ae ib.; altitudo S-ae 11, 39, 336 et passim; cogitatio S-ae 18; operatio S-ae 7—8 (in religione Judaeorum et christianorum), 10, 17, 18, 36 sq., 173 (mystica o. daemoniorum vel S-ae), 199, 218, 230; S-ae lucra 40, involucra et tenebrae 48, machinatio 82, ludificationes co- loratae 175, astutia 229; omnis virtus S-ae prodigiorum et portentorum 8: prodigia concessa sunt operari S-ae et suis satrapis 367; secundum omnem possibilitatem S-ae 167; secundum totum posse S-ae et ipsius altitudinem 229; spiritus S-ae pessimus 106, pessimi spiritus S-ae 108. S. caute et a longinquo oppressit filios Israhel et circumvenit 131; error praesens altitudinis S-ae factiosissimus 336; qualiter S. futurum sit, ut solvatur 147; donec S. iam ultimo sub pedibus nostris conteratur 352. SCHISMA : mutuo sch-e fermentati 35 (cf. ANTICHRISTUS); de sch-e in religio- nibus, conventibus, monachis, presbyteris, laicis, curatis 35; omnia sunt sch-ibus, contentione et pessimis speciebus Sathanae adinpleta 35; praesens inoboediencia per totum in universa ecclesia, (discessio ab oboediencia domini apostolici, non potest fieri maior); omnia a se invicem divisa et dilapsa, 350; domus deserta, cf. ECCLESIA, E. Hodie dicunt Francigenae, Italici, Romani et Graeci: „Hic est Christus“ etc. 25; quid dicant hodie in Oriente, Meridie et Occidente. Et ita civitas illa spiri- tualiter Babylon et Sodoma est in tres partes divisa 56; Romani, Francigenae, Graeci clamant contra se invicem 157. SCRIPTURA SACRA (biblia), etiam littera 86, sermo divinus 163, 192, 336, 338; phrases: philosophi, catholica s. et doctores 117; verbum dei et s. 19; s-ae sacrae, censura et auctoritatis potestas pro salute ecclesiae mini strata 30; s. s. et doctores „radii solis“ (Job XLI. 21), opp.: sapientia hominum seu „lutum“ 85; s-ae canonicae 190; — divinitus inspirata 19, 87, 149; divina 153; verba dei terribilia et gravia 149; promissa dei gau-
434 Index rerum. susceperunt charitatem veritatis, ut salvi fierent 41. Sathanas, prudens architectus, neque sapientiam et verba philosophiae volebat multiplicare Corinthiis, ne evacueretur crux Christi (I. Cor. I. 17—18) 124; apostolus timebat per praedicationem s-ae evacuari memoriam passionum Christi 175. — Sapientes huius mundi. Titulus, modus aut habitus divitum et s-um h. m. est character nominis bestiae 50; digni esse censentur non s. h. m. et hi, qui sensu suae carnis sunt inflati, sed simplices 87, cf. ELECTI. Sapiens secundum hoc saeculum (opp.: stultus et cum parvulis quasi modo genitus infans, rationabilis et sine dolo lac in Christo con- cupiscens, ut in eo crescat in salutem) 90; dives in rebus extrinsecis et in scientia saeculi — utrumque habet naturam inflare suos possessores et transferre christianum in corpus Antichristi 90; collectio antichristo- rum, licet multa se studuisse glorietur et multa scire, tamen nihil om- nino scit (expl.) 100. Imperium et fastus prudentum et doctorum huius mundi pronunc currentis 137, cf. etiam MAGISTRI. SATHAN, cf. ANTICHRISTUS et DIABOLUS. S., pater reproborum, qui pri- mum rupit concordiam et unionem et dehinc etiam in honorem schisma suum (cf. 35) derivavit 73. S. fraudulentus 97, ille iniquus ib., altissimus 98; „novus rex" 124, „prudens architectus" ib.; princeps et deus huius mundi et rector harum tenebrarum 197; daemon S. 198; adversarius eorum, qui dei sunt 227; spiritus immundus 228. — Omne et ultimum posse S-ae 6; ars S-ae ib.; altitudo S-ae 11, 39, 336 et passim; cogitatio S-ae 18; operatio S-ae 7—8 (in religione Judaeorum et christianorum), 10, 17, 18, 36 sq., 173 (mystica o. daemoniorum vel S-ae), 199, 218, 230; S-ae lucra 40, involucra et tenebrae 48, machinatio 82, ludificationes co- loratae 175, astutia 229; omnis virtus S-ae prodigiorum et portentorum 8: prodigia concessa sunt operari S-ae et suis satrapis 367; secundum omnem possibilitatem S-ae 167; secundum totum posse S-ae et ipsius altitudinem 229; spiritus S-ae pessimus 106, pessimi spiritus S-ae 108. S. caute et a longinquo oppressit filios Israhel et circumvenit 131; error praesens altitudinis S-ae factiosissimus 336; qualiter S. futurum sit, ut solvatur 147; donec S. iam ultimo sub pedibus nostris conteratur 352. SCHISMA : mutuo sch-e fermentati 35 (cf. ANTICHRISTUS); de sch-e in religio- nibus, conventibus, monachis, presbyteris, laicis, curatis 35; omnia sunt sch-ibus, contentione et pessimis speciebus Sathanae adinpleta 35; praesens inoboediencia per totum in universa ecclesia, (discessio ab oboediencia domini apostolici, non potest fieri maior); omnia a se invicem divisa et dilapsa, 350; domus deserta, cf. ECCLESIA, E. Hodie dicunt Francigenae, Italici, Romani et Graeci: „Hic est Christus“ etc. 25; quid dicant hodie in Oriente, Meridie et Occidente. Et ita civitas illa spiri- tualiter Babylon et Sodoma est in tres partes divisa 56; Romani, Francigenae, Graeci clamant contra se invicem 157. SCRIPTURA SACRA (biblia), etiam littera 86, sermo divinus 163, 192, 336, 338; phrases: philosophi, catholica s. et doctores 117; verbum dei et s. 19; s-ae sacrae, censura et auctoritatis potestas pro salute ecclesiae mini strata 30; s. s. et doctores „radii solis“ (Job XLI. 21), opp.: sapientia hominum seu „lutum“ 85; s-ae canonicae 190; — divinitus inspirata 19, 87, 149; divina 153; verba dei terribilia et gravia 149; promissa dei gau-
Strana 435
Index rerum. 435 diosa verba infinitae dulcedinis ib.; omnipotens sermo tuus, domine, exiliens de caelo a regalibus sedibus, venit, durus debellator in mediam ex terminiis terram prosilivit, gladius acutus in simulatum imperium 336; — s. scriptura figuris et verbis transsumptivis loquitur de mysteriis dei 87; s. exprimitur aenigmatibus 147; — s. s. multa de Antichristo et aliis iniquis proponens, facit de his, qui foris sunt, iudicium vel mentionem, se solum illos, qui intus sunt in ecclesia, quamvis non merito, sed nu- mero, principaliter s. s. respicit et de ipsis cuncta verificari spiritualiter sunt expectanda 23; — facta est carnalibus christianis nimis com- munis et inveterata et levis, tamquam fuerit fabula vel canticum, quod dulciter sonat 19; carnales sacerdotes s. s. quasi fabulis utuntur 109; iam in hypocritis modernis ita suffocata est et sui quadam quotidiana usi- tatione et familiaritate vilefacta et inveterata 149; cf. THEOLOGIA. SENTENTIAE, PROVERBIA etc., v. etiam JANOV 57—58, 82 sq. Quod per superhabundantiam sermonis dicitur, uni soli convenit 5. — In medio est quies vel in medio quaelibet res et virtus quietatur, extrema autem sunt labor et excessus. Inde venit vulgo in proverbium communiter ad dicen- dum: „Ego volo esse de medio", id est in quiete vel in pace 14. — Quid dicant peccatores de peccatis („non capris est plantata paradisus“ 27. — Quid dicant laici ad suos reprehensores de peccatis 44 (,commu- niter homines hoc faciunt“ oc.). — Quid proclament populis simplicibus sacerdotes carnales et monachi de locis, imaginibus oc. 57/8. — Quid dicant monachi de suis patribus 60. — Quid dicant sacerdotes carnales de vita saeculari 65. — Quid dicant sacerdotes saeculares de monachis et monachi de sacerdotibus et alii de rusticis 67, et tertii de fugiendo ex Babylone 67/8. — „Corrige stultum et apponet, ut odiat te“ et „Qui corripit stultum, sibi ipsi iniuriam facit“ 160. Quod modo populus in- ventiones canonicorum et religiosorum admiratur 173. — Metrum vulga- tum: „Dum canis os rodit, socium, quem diligit, odit“ 204. — Illud vul- gatum poeticum, quia copia facit egenum 360. SEPULCRUM: avari sacerdotes erigunt s-a sanctorum in caelis 203. SEPULTURA : insignis s. et officium splendidum pro mortuis est indumentum Antichristi 173; populi offerentes saltem devotionem s-ae 203. SIGNA et portenta, v. IMAGINES, cf. II. Thess. 9: signa et prodigia men- dacia 17; vae signis et portentis 17, v. INVENTIONES. SOCIETATES militum, praedonum et latronum in Italia, Alemania et Bo- hemia: Guelfi et Ghibelini in Lombardia, rubra et alba rosa in Neapoli, s. nobilium et rusticorum in Alemania et „sybali“ in Bohemia 61 —62. SOL: cum sol nostro emispherio appropinquat, quanto est ad nos propinquius, tanto sentitur nocivius et activius 334/5; a lumine praesentis iam solis vibrati et repercussi 335; sol iustitiae Jhesus 344, v. JHESUS. SPIRITUS I. Spiritus dei, sp. Jhesu, sp. sanctus: dicitur aquila (Mt. XXIV. 28), opp. hypocrita 12; aquilae et docti a spiritu Jhesu 76; spiraculum virtutis Jhesu et sapientiae 45; est intellectus 54; sp-us Jhesu veritas atque charitas 217; — sp. J. septiformis, i. e. sp. universae et perfectae et suf- ficientissimae salutis et gratiae: quando venit, homines dignos se per Christum Jhesum adimplevit, omnia, quae sunt in hoc mundo visibilia et invisibilia, ad cooperationem salutis deum diligentibus adducens et con 28*
Index rerum. 435 diosa verba infinitae dulcedinis ib.; omnipotens sermo tuus, domine, exiliens de caelo a regalibus sedibus, venit, durus debellator in mediam ex terminiis terram prosilivit, gladius acutus in simulatum imperium 336; — s. scriptura figuris et verbis transsumptivis loquitur de mysteriis dei 87; s. exprimitur aenigmatibus 147; — s. s. multa de Antichristo et aliis iniquis proponens, facit de his, qui foris sunt, iudicium vel mentionem, se solum illos, qui intus sunt in ecclesia, quamvis non merito, sed nu- mero, principaliter s. s. respicit et de ipsis cuncta verificari spiritualiter sunt expectanda 23; — facta est carnalibus christianis nimis com- munis et inveterata et levis, tamquam fuerit fabula vel canticum, quod dulciter sonat 19; carnales sacerdotes s. s. quasi fabulis utuntur 109; iam in hypocritis modernis ita suffocata est et sui quadam quotidiana usi- tatione et familiaritate vilefacta et inveterata 149; cf. THEOLOGIA. SENTENTIAE, PROVERBIA etc., v. etiam JANOV 57—58, 82 sq. Quod per superhabundantiam sermonis dicitur, uni soli convenit 5. — In medio est quies vel in medio quaelibet res et virtus quietatur, extrema autem sunt labor et excessus. Inde venit vulgo in proverbium communiter ad dicen- dum: „Ego volo esse de medio", id est in quiete vel in pace 14. — Quid dicant peccatores de peccatis („non capris est plantata paradisus“ 27. — Quid dicant laici ad suos reprehensores de peccatis 44 (,commu- niter homines hoc faciunt“ oc.). — Quid proclament populis simplicibus sacerdotes carnales et monachi de locis, imaginibus oc. 57/8. — Quid dicant monachi de suis patribus 60. — Quid dicant sacerdotes carnales de vita saeculari 65. — Quid dicant sacerdotes saeculares de monachis et monachi de sacerdotibus et alii de rusticis 67, et tertii de fugiendo ex Babylone 67/8. — „Corrige stultum et apponet, ut odiat te“ et „Qui corripit stultum, sibi ipsi iniuriam facit“ 160. Quod modo populus in- ventiones canonicorum et religiosorum admiratur 173. — Metrum vulga- tum: „Dum canis os rodit, socium, quem diligit, odit“ 204. — Illud vul- gatum poeticum, quia copia facit egenum 360. SEPULCRUM: avari sacerdotes erigunt s-a sanctorum in caelis 203. SEPULTURA : insignis s. et officium splendidum pro mortuis est indumentum Antichristi 173; populi offerentes saltem devotionem s-ae 203. SIGNA et portenta, v. IMAGINES, cf. II. Thess. 9: signa et prodigia men- dacia 17; vae signis et portentis 17, v. INVENTIONES. SOCIETATES militum, praedonum et latronum in Italia, Alemania et Bo- hemia: Guelfi et Ghibelini in Lombardia, rubra et alba rosa in Neapoli, s. nobilium et rusticorum in Alemania et „sybali“ in Bohemia 61 —62. SOL: cum sol nostro emispherio appropinquat, quanto est ad nos propinquius, tanto sentitur nocivius et activius 334/5; a lumine praesentis iam solis vibrati et repercussi 335; sol iustitiae Jhesus 344, v. JHESUS. SPIRITUS I. Spiritus dei, sp. Jhesu, sp. sanctus: dicitur aquila (Mt. XXIV. 28), opp. hypocrita 12; aquilae et docti a spiritu Jhesu 76; spiraculum virtutis Jhesu et sapientiae 45; est intellectus 54; sp-us Jhesu veritas atque charitas 217; — sp. J. septiformis, i. e. sp. universae et perfectae et suf- ficientissimae salutis et gratiae: quando venit, homines dignos se per Christum Jhesum adimplevit, omnia, quae sunt in hoc mundo visibilia et invisibilia, ad cooperationem salutis deum diligentibus adducens et con 28*
Strana 436
436 Index rerum (Spiritus dei). vertens, et omnem veritatem ipsos edocens, omni lumine illustravit et de claritate tamquam a domini spiritu transformando (II. Cor. III. 18) 230; sp. Jhesu omnipotens replet orbem terrarum universum (Sap. I. 7) 356; — non cura est sp-ui Jhesu et scriptoribus ipsius loqui vel scribere de gentilibus vel Sarracenis 178; — sp. J. et christiani 63, 131—132, cf. CHRISTIANI; sp. J. est magister ipsorum continuus et lex inobliquabilis 132; sp. Jhesu inhabitans (Rom. VIII. 11) 83, 136; homo suis viribus non praevalet ad cognoscendum suam ultimam voluntatem in agendis, nisi sit a spiritu Jhesu illustratus 158; divina voluntas innotescit tantum his, qui sunt participes spiritus Jhesu crucifixi ib.; doctus secundum Christi J. sp-um 12; docilis secundum spiritum J. Christi 14; docti, quos sp. sapientiae dei, quae est Christus J. crucifixus, inspirabit, eos omnem, quae est utilis, edocens veritatem (Joan. XVI. 13) 55; ausp-u J. inspi- ratus et in singulari intime edoctus 87; devotio et sp. J. 99; hi, qui sp-u J. aguntur 168; publice, secundum viam sp-us s. 190; - sp. J. et ecclesia 72—73, v. ECCLESIA; solus sp. dei scit et potest mandata talia adinvenire, quae sunt apta omni homini et omni loco et omni horae 139; quare possit et sciat hoc facere? ib., cf. PRAECEPTA; — omnipotens spiritus J. in praedicatoribus 362, v. PRAEDICATORES; sp. J. unitivus in praedicatoribus operans 15; evangelista in sp-u dei existens 181. — effec- tus sp-us J.: unitas vitae Jhesu 15; colligatio in vinculo ferventis chari- tatis ib.; sp. J. adiuvat infirmitatem nostram 48; fluminibus sp-us s. ebrietas, crapula et avaritia ponunt obicem in christianis, qui solus re- velat suis electis mysteria Antichristi 94—95; potestate sp-us J, derelin- quere carnem, mundum cum suis pompis et carnem cum suis desideriis, et ambulare mentetenus in spiritu J. per fidem, spem et charitatem 104; omnes, qui sp-u J. habundabant et per hoc filii dei, fratres Christi et coheredes effecti 123; sp. J. solus ad terram rectam deducit 128. — ho- mines in quibus non subest sp. J. crucifixi 167; qui non vigent sp u J. crucifixi 103; sine sp-u Jesu christianorum multitudo 171; extincti sp-us J. Christi 174; sp-um J. non habentes 174; plebei, qui non habent sp-um Jhesu crucifixi 175; rotae non inunctae sp-us J. dilectione 156; per in- ventiones humanas desolantur animae hominum a sp-u Jhesu 214. — sp. Eliae et Enoch, i. e. sp. zeli et innocentiae, sp. fervoris et puritatis, sp. strennuitatis et devotionis 14; — sp. hominis solum cum spiritu Jhesu scit, quid sit in homine 138, et solum scit, et potest congruam et aptam legem ponere homini et confirmare. Alterius autem spiritus nullus 139. II. Spiritus maligni: septem sp. m. nequiores 11 et passim; m. sp. cum laqueis infinitis 102, cf. SATHAN; operatio Sathanae per sp. m-os 11, cf. ANTICHRISTUS; mendacium et operatio spirituum 40. SUPERBIA: singularis via Antichristi 45, v. ANTICHRISTUS. Superbi sacer- dotes, v. SANCTORUM CULTUS 196—201. TEMPLA, cf. IMAGINES: dedicationes t-orum 190; avari sacerdotes veneran- tur sanctos in caelis, quia inde habent multa t. et pulchra et inde ha- bent multos dies festivos per circuli annum 204; t. magnifica et multi- pliciter decorata sunt indumentum Antichristi 173; auctor non confundit decorem domus domini neque detrahit splendoribus vasorum et reliquo
436 Index rerum (Spiritus dei). vertens, et omnem veritatem ipsos edocens, omni lumine illustravit et de claritate tamquam a domini spiritu transformando (II. Cor. III. 18) 230; sp. Jhesu omnipotens replet orbem terrarum universum (Sap. I. 7) 356; — non cura est sp-ui Jhesu et scriptoribus ipsius loqui vel scribere de gentilibus vel Sarracenis 178; — sp. J. et christiani 63, 131—132, cf. CHRISTIANI; sp. J. est magister ipsorum continuus et lex inobliquabilis 132; sp. Jhesu inhabitans (Rom. VIII. 11) 83, 136; homo suis viribus non praevalet ad cognoscendum suam ultimam voluntatem in agendis, nisi sit a spiritu Jhesu illustratus 158; divina voluntas innotescit tantum his, qui sunt participes spiritus Jhesu crucifixi ib.; doctus secundum Christi J. sp-um 12; docilis secundum spiritum J. Christi 14; docti, quos sp. sapientiae dei, quae est Christus J. crucifixus, inspirabit, eos omnem, quae est utilis, edocens veritatem (Joan. XVI. 13) 55; ausp-u J. inspi- ratus et in singulari intime edoctus 87; devotio et sp. J. 99; hi, qui sp-u J. aguntur 168; publice, secundum viam sp-us s. 190; - sp. J. et ecclesia 72—73, v. ECCLESIA; solus sp. dei scit et potest mandata talia adinvenire, quae sunt apta omni homini et omni loco et omni horae 139; quare possit et sciat hoc facere? ib., cf. PRAECEPTA; — omnipotens spiritus J. in praedicatoribus 362, v. PRAEDICATORES; sp. J. unitivus in praedicatoribus operans 15; evangelista in sp-u dei existens 181. — effec- tus sp-us J.: unitas vitae Jhesu 15; colligatio in vinculo ferventis chari- tatis ib.; sp. J. adiuvat infirmitatem nostram 48; fluminibus sp-us s. ebrietas, crapula et avaritia ponunt obicem in christianis, qui solus re- velat suis electis mysteria Antichristi 94—95; potestate sp-us J, derelin- quere carnem, mundum cum suis pompis et carnem cum suis desideriis, et ambulare mentetenus in spiritu J. per fidem, spem et charitatem 104; omnes, qui sp-u J. habundabant et per hoc filii dei, fratres Christi et coheredes effecti 123; sp. J. solus ad terram rectam deducit 128. — ho- mines in quibus non subest sp. J. crucifixi 167; qui non vigent sp u J. crucifixi 103; sine sp-u Jesu christianorum multitudo 171; extincti sp-us J. Christi 174; sp-um J. non habentes 174; plebei, qui non habent sp-um Jhesu crucifixi 175; rotae non inunctae sp-us J. dilectione 156; per in- ventiones humanas desolantur animae hominum a sp-u Jhesu 214. — sp. Eliae et Enoch, i. e. sp. zeli et innocentiae, sp. fervoris et puritatis, sp. strennuitatis et devotionis 14; — sp. hominis solum cum spiritu Jhesu scit, quid sit in homine 138, et solum scit, et potest congruam et aptam legem ponere homini et confirmare. Alterius autem spiritus nullus 139. II. Spiritus maligni: septem sp. m. nequiores 11 et passim; m. sp. cum laqueis infinitis 102, cf. SATHAN; operatio Sathanae per sp. m-os 11, cf. ANTICHRISTUS; mendacium et operatio spirituum 40. SUPERBIA: singularis via Antichristi 45, v. ANTICHRISTUS. Superbi sacer- dotes, v. SANCTORUM CULTUS 196—201. TEMPLA, cf. IMAGINES: dedicationes t-orum 190; avari sacerdotes veneran- tur sanctos in caelis, quia inde habent multa t. et pulchra et inde ha- bent multos dies festivos per circuli annum 204; t. magnifica et multi- pliciter decorata sunt indumentum Antichristi 173; auctor non confundit decorem domus domini neque detrahit splendoribus vasorum et reliquo
Strana 437
Index rerum. 437 typico apparatui in t-is domini, sed detestatur abusum talium a sacer- dotibus carnalibus 174. TEMPUS, tempora, cf. ECCLESIA, E. et SAECULUM: t. saeculum novissi- mum 209, 343; secundum dispensationem t-um 354. TEPIDITAS praelatorum, v. PRAELATI. TESTES: prophetiae de Antichristo solis paucis dei t-bus revelata fuerunt 353, cf. PRAEDICATORES VFRITATIS. THEOLOGIA : hodie beata th. et sola, quae potest salvare animas fidelium, vel sola vicina saluti, a sacerdotibus patitur contemptum, nam ipsi eam fabulas consueverunt appellare et contentiose [iudicare], superefferuntque sanctae scripturae suas leges et doctrinas hominum; atque plurimus po- pulus clericorum, dimisso studio th-ae, ad honores assequendos con- volat 129. TRIBULATIO 47, cf. ANTICHRISTUS. TURLPINUS, v. BEGHARDUS. TYRANNUS : t. vel potestas saecularis, veluti praecessit a gentibus caesaribus Romanis 6. UNIVERSITAS Parisiensis v. PARISIENSIS UNIVERSITAS. USURA: diversae modo et subtiles u-ae laicorum 49, cf. ANTICHRISTUS. VERBUM DEI: informatio verbi Jhesu crucifixi simplex 128; v. SCRIPTURA et PRAEDICATORES. VERITAS est Jhesus Christus 6, 12, 20, 43, 45, 55, 56, 59, 68, 74, 78, 108, 110, 113, 114, 132, 158, 164, 170, 171, 181, 182, 184, 216, 229, 234, 235, 348, 355; — v. vitae et doctrinae J. Chr. et eius discipulorum et totius ecclesiae sanctorum 1; v. vitae Christi et doctrinae fuit diligere veritatem in corde, testificari in ore et facere in opere 2; quis sit contrarius v ti Jhesu 2—3; distinguuntur: peccator publicanus et simulator christianus 2; iniquus christianus et mali christiani votivi (sacerdotes et religiosi) 3; pagani, Judaei et christiani iniqui et infideles 3; male agentes et hypo- critae, simplices et scientes malum 3; tempus plenum gratia et v-te 4; — ad notionem: v., quae palam et ad litteram deus dicitur 34; v., i. e. vera confessio 116; gratia et v. 4, virtus et gratia Jhesu Christi, v. dico sanctorum dei 346; iustitia et v. 4; lex et v. 360; sapientia et v. 23, 54; spiritus et v. 35, 39, 174, 175, sp. et v. scripturae apostolorum et prophetarum 209; virtus et v. Christi (dei) 4, 11, 13, 14, 26, 31, 39 (virtus vitae et sapientia Jhesu et veritas), 40, 68, 76, 97, 136, 193, 214 (v. et virtus fidei, spei et charitatis), 360; virtus dei et sapientia (I. Cor. I. 24) 7, 9, 21, 172, 229, 343, 344, 346; filii virtutis et sapientiae 21; Chri- stus, i. e. dei virtus ex alto et dei sapientia 31; virtus et sapientia ma- turata et perfecta 346, thesaurisata 343; — veritas animi 34; v. charitatis 167, 214; charitas veritatis (opp.: superbia et contentio) 24, 41, 72; fra- terna charitas, virtus Christi Jhesu et eius veritas 68; v. sanctitatis et religionis 16; — aeterna v. 54; evangelica v. fidelis et utilis secundum salutem J. Christi (est praedicatio crucis) 41; evangelii Christi v. 66; solida v. (opp.: fabulae) 190; v. Jhesu et sacramenti ipsius 216; — am- bulare in timore dei et veritate 31, invitari v-tem 193; intendere v-ti et
Index rerum. 437 typico apparatui in t-is domini, sed detestatur abusum talium a sacer- dotibus carnalibus 174. TEMPUS, tempora, cf. ECCLESIA, E. et SAECULUM: t. saeculum novissi- mum 209, 343; secundum dispensationem t-um 354. TEPIDITAS praelatorum, v. PRAELATI. TESTES: prophetiae de Antichristo solis paucis dei t-bus revelata fuerunt 353, cf. PRAEDICATORES VFRITATIS. THEOLOGIA : hodie beata th. et sola, quae potest salvare animas fidelium, vel sola vicina saluti, a sacerdotibus patitur contemptum, nam ipsi eam fabulas consueverunt appellare et contentiose [iudicare], superefferuntque sanctae scripturae suas leges et doctrinas hominum; atque plurimus po- pulus clericorum, dimisso studio th-ae, ad honores assequendos con- volat 129. TRIBULATIO 47, cf. ANTICHRISTUS. TURLPINUS, v. BEGHARDUS. TYRANNUS : t. vel potestas saecularis, veluti praecessit a gentibus caesaribus Romanis 6. UNIVERSITAS Parisiensis v. PARISIENSIS UNIVERSITAS. USURA: diversae modo et subtiles u-ae laicorum 49, cf. ANTICHRISTUS. VERBUM DEI: informatio verbi Jhesu crucifixi simplex 128; v. SCRIPTURA et PRAEDICATORES. VERITAS est Jhesus Christus 6, 12, 20, 43, 45, 55, 56, 59, 68, 74, 78, 108, 110, 113, 114, 132, 158, 164, 170, 171, 181, 182, 184, 216, 229, 234, 235, 348, 355; — v. vitae et doctrinae J. Chr. et eius discipulorum et totius ecclesiae sanctorum 1; v. vitae Christi et doctrinae fuit diligere veritatem in corde, testificari in ore et facere in opere 2; quis sit contrarius v ti Jhesu 2—3; distinguuntur: peccator publicanus et simulator christianus 2; iniquus christianus et mali christiani votivi (sacerdotes et religiosi) 3; pagani, Judaei et christiani iniqui et infideles 3; male agentes et hypo- critae, simplices et scientes malum 3; tempus plenum gratia et v-te 4; — ad notionem: v., quae palam et ad litteram deus dicitur 34; v., i. e. vera confessio 116; gratia et v. 4, virtus et gratia Jhesu Christi, v. dico sanctorum dei 346; iustitia et v. 4; lex et v. 360; sapientia et v. 23, 54; spiritus et v. 35, 39, 174, 175, sp. et v. scripturae apostolorum et prophetarum 209; virtus et v. Christi (dei) 4, 11, 13, 14, 26, 31, 39 (virtus vitae et sapientia Jhesu et veritas), 40, 68, 76, 97, 136, 193, 214 (v. et virtus fidei, spei et charitatis), 360; virtus dei et sapientia (I. Cor. I. 24) 7, 9, 21, 172, 229, 343, 344, 346; filii virtutis et sapientiae 21; Chri- stus, i. e. dei virtus ex alto et dei sapientia 31; virtus et sapientia ma- turata et perfecta 346, thesaurisata 343; — veritas animi 34; v. charitatis 167, 214; charitas veritatis (opp.: superbia et contentio) 24, 41, 72; fra- terna charitas, virtus Christi Jhesu et eius veritas 68; v. sanctitatis et religionis 16; — aeterna v. 54; evangelica v. fidelis et utilis secundum salutem J. Christi (est praedicatio crucis) 41; evangelii Christi v. 66; solida v. (opp.: fabulae) 190; v. Jhesu et sacramenti ipsius 216; — am- bulare in timore dei et veritate 31, invitari v-tem 193; intendere v-ti et
Strana 438
438 Index rerum. spiritui intrinsece 174; zelanter praedicare v-tem et esse continuus in annuntiando populo christiano peccata eorum 66; audacter praedicare v-tem et nuntiare populo christiano peccata et domui Christi scelera eorum 107; pati tribulationes multas professores v-tis, illud est strata regia 357; pro Christi J. veritate et iustitia occubuere 357; — esse sub specie pietatis sine v-te inexistente 102; religio et apparentia sanctitatis sine v-te ib.; species et similitudo charitatis, sapientiae et cuiuslibet vir- tutis sine subsistentia Jhesu crucifixi veritatis 105. VESTITUS sacerdotum superbus 47. VIDUAE sanctae: sacerdotes avari odiunt v-as, virgines, heremitas, qua de causa 204. VIRGINES, v. VIDUAE. VIRTUS, v. VERITAS; exemplum v-tis potens, vivum et efficax est in sanctis nobis conviventibus 191; v. maturata 346, v. VERITAS. — Virtutes, cf. PRAECEPTA: ad extollendos sanctos proximos habemus exercicia ma- gnarum v-tum diversarum et omnium meritorum, ut est iustitia et iudi- cium et opera misericordiae, ut pietatem, mansuetudinem et multa similia 189, cf. infra 190: v-tes, puta misericordia et iudicium, humilitas, castitas, pacientia, benignitas et similia 190; v-tes gratae et perfectae Christi Jhesu 190. VITA appellatur via („hic in via“) 32. VOLUNTAS : voluntas vel principale propositum hominis per frontem intelle- gitur (cf. Ezech. III. 8) 151; — propria voluntas, opp. v. Christi 172, — v. ANTICHRISTUS; Antichristus contrarius Christo secundum v-em 29 30, cf. ANTICHRISTUS; alias prava voluntas iniquorum et propria in tantum est creata libera, quod nisi sponte, non ab ullo potest subiugari aut coerceri 135; in malis conatibus vel prava v e iniqui impediendi sunt ib. VOLUPTUOSI SACERDOTES 205—206, v. SANCTORUM CULTUS.
438 Index rerum. spiritui intrinsece 174; zelanter praedicare v-tem et esse continuus in annuntiando populo christiano peccata eorum 66; audacter praedicare v-tem et nuntiare populo christiano peccata et domui Christi scelera eorum 107; pati tribulationes multas professores v-tis, illud est strata regia 357; pro Christi J. veritate et iustitia occubuere 357; — esse sub specie pietatis sine v-te inexistente 102; religio et apparentia sanctitatis sine v-te ib.; species et similitudo charitatis, sapientiae et cuiuslibet vir- tutis sine subsistentia Jhesu crucifixi veritatis 105. VESTITUS sacerdotum superbus 47. VIDUAE sanctae: sacerdotes avari odiunt v-as, virgines, heremitas, qua de causa 204. VIRGINES, v. VIDUAE. VIRTUS, v. VERITAS; exemplum v-tis potens, vivum et efficax est in sanctis nobis conviventibus 191; v. maturata 346, v. VERITAS. — Virtutes, cf. PRAECEPTA: ad extollendos sanctos proximos habemus exercicia ma- gnarum v-tum diversarum et omnium meritorum, ut est iustitia et iudi- cium et opera misericordiae, ut pietatem, mansuetudinem et multa similia 189, cf. infra 190: v-tes, puta misericordia et iudicium, humilitas, castitas, pacientia, benignitas et similia 190; v-tes gratae et perfectae Christi Jhesu 190. VITA appellatur via („hic in via“) 32. VOLUNTAS : voluntas vel principale propositum hominis per frontem intelle- gitur (cf. Ezech. III. 8) 151; — propria voluntas, opp. v. Christi 172, — v. ANTICHRISTUS; Antichristus contrarius Christo secundum v-em 29 30, cf. ANTICHRISTUS; alias prava voluntas iniquorum et propria in tantum est creata libera, quod nisi sponte, non ab ullo potest subiugari aut coerceri 135; in malis conatibus vel prava v e iniqui impediendi sunt ib. VOLUPTUOSI SACERDOTES 205—206, v. SANCTORUM CULTUS.
Strana 439
Appendix I. Index rerum ad „Tractatum de periculis novissimorum temporum“ atque ad Sermonem Mag. Guillelmi de Sancto Amore in die ss. aposto- lorum Jacobi et Philippi (p. 252—314 et 315—332). AMOR SUl: ex hoc perverso a-e sui quasi ex mala radice quadam incident homines in varia genera peccatorum (enumerantur) 258; de omnibus autem his generibus peccatorum convenient aliqui in sectam illam, per quam instabunt periculosa tempora 259. ANTICHRISTUS: tempora A-i, tra extrema seu in fine 257; tunc dicitur tem- pus A-i, quando imminet persecutio similis persecutioni A-i ib.; pericula novissimorum temporum, quae futura sunt ante tempus A-i 275; Evan- gelium Aeternum est signum manifestum, quod prope est tempus A-i 276. Signa propinqua consumationis saeculi et initia dolorum, qui erunt tempore A-i 278; illis signis annuntiatis veniet consumatio saeculi 279. A. electurus est duplices et astutos et huius saeculi scientiam habentes, et omnes, qui doctrinam eius sequuntur, unum sunt (membra A-i) 327. APOSTOLI et mendicitas 289, v. MONACHI. APOSTOLI VERI (opp.: pseudoapostoli): signa eorum 296—314; a-i, i. e. episcopi et sacerdotes 312; veri a-i sunt veri discipuli domini 313. AUCTOR sermonis in die ss. Jacobi et Philippi (M. Guillelmus de Sancto Amore): scit quaedam pericula ecclesiae imminere, et non potest esse, quin eveniant; unde non potest tacere, sed oportet, quod ea manifestet et dicat veritatem, quae est toti ecclesiae utilis 315; quidam detrahunt auctori apud magnates et in curia d. papae, et dicunt, quod non prae- dicet contra pompam mundi nec contra luxuriam, sed contra hypocritas tantum; ratio, quare auctor sic faciat 316. Auctor quid praedicat de falsis religiosis, et miratur valde de istis, quod de illis vitiis pauci vel nulli praedicent, et qui haec praedicant, odio habeantur et sint in periculo mortis 325/6.
Appendix I. Index rerum ad „Tractatum de periculis novissimorum temporum“ atque ad Sermonem Mag. Guillelmi de Sancto Amore in die ss. aposto- lorum Jacobi et Philippi (p. 252—314 et 315—332). AMOR SUl: ex hoc perverso a-e sui quasi ex mala radice quadam incident homines in varia genera peccatorum (enumerantur) 258; de omnibus autem his generibus peccatorum convenient aliqui in sectam illam, per quam instabunt periculosa tempora 259. ANTICHRISTUS: tempora A-i, tra extrema seu in fine 257; tunc dicitur tem- pus A-i, quando imminet persecutio similis persecutioni A-i ib.; pericula novissimorum temporum, quae futura sunt ante tempus A-i 275; Evan- gelium Aeternum est signum manifestum, quod prope est tempus A-i 276. Signa propinqua consumationis saeculi et initia dolorum, qui erunt tempore A-i 278; illis signis annuntiatis veniet consumatio saeculi 279. A. electurus est duplices et astutos et huius saeculi scientiam habentes, et omnes, qui doctrinam eius sequuntur, unum sunt (membra A-i) 327. APOSTOLI et mendicitas 289, v. MONACHI. APOSTOLI VERI (opp.: pseudoapostoli): signa eorum 296—314; a-i, i. e. episcopi et sacerdotes 312; veri a-i sunt veri discipuli domini 313. AUCTOR sermonis in die ss. Jacobi et Philippi (M. Guillelmus de Sancto Amore): scit quaedam pericula ecclesiae imminere, et non potest esse, quin eveniant; unde non potest tacere, sed oportet, quod ea manifestet et dicat veritatem, quae est toti ecclesiae utilis 315; quidam detrahunt auctori apud magnates et in curia d. papae, et dicunt, quod non prae- dicet contra pompam mundi nec contra luxuriam, sed contra hypocritas tantum; ratio, quare auctor sic faciat 316. Auctor quid praedicat de falsis religiosis, et miratur valde de istis, quod de illis vitiis pauci vel nulli praedicent, et qui haec praedicant, odio habeantur et sint in periculo mortis 325/6.
Strana 440
440 Index rerum ad tract. De periculis. BONA ecclesiae temporalia sine spiritualibus non stant, sicut corpus sine anima non vivit 311, cf. PRAELATI. CONFESSIO: monachi ingerunt se ad audiendas c es 269, cf. 323; pastor debet confessiones parochianorum audire, saltem semel in anno 270; pa- rochiani, quantumcumque alteri sacerdoti confiteantur, non liberantur ab intentione confitendi saltem semel in anno proprio sacerdoti ib. DEUS est veritas 258. ECCLESIA. A) Ad notionem: e. dicitur civitas 253; ecclesia finalis 253, 256, 257, 298; omnes, qui sunt de e-a, non numero tantum, sed merito, sancti dicun- tur 256; congregatio fidelium 273; dilecta domini 276; error e-ae revocari debet 291; spiritualis potestas ecclesiae in praedicationibus exercendis, in confessionibus audiendis, in paenitentiis iniungendis maxime consistit 310, cf. PRAELATI. B) Ecclesia hierarchica: nullus habet in e-a animarum regimen, nisi episcopi et parochiales presbyteri aut eorum opitulatores (archidiaconi aut vicarii) 261; presbyteri parochiales habent suos apostolos, i. e. episcopos, et eorum opitulatores, scil. archidiaconos vel archipresbyteros, quibus visi- tantibus eos debent impendere procurationes secundum decreta eccle- siastica; fideles laici suos habent presbyteros, quibus exhibent stipendia debita 263. — E., quae tenet fidem Christi (e. militans) ordinata est ad modum caelestis hierarchiae: quapropfer in ea quidam gubernant, scil. episcopi et presbyteri, et quidam gubernantur, scil. christiani, cathe- cumeni vel religiosi 325, cf. MONACHI. C) Ecclesia primitiva: etiam in pr. e. quidam fuerunt tales, per quales in- stabant pericula 257; „mendicitas“ Christi et apostolorum, v. MONACHI. D) Ecclesiae pericula et prophetae, v. PROPHETAE; auctores tractatus De periculis, attendentes in scripturis pericula toti ecclesiae quasi iam de prope imminere 253; apostolus II. Tim. III. et IV. e. p. praedicavit et praedicari praecepit 253—254. I. Quod in finali e-a multa imminebunt pericula e-ae universae, probatur ex II. Thim. III.: 256; sed etiam in e-a primitiva fuerunt 257; patet ergo, quod prope finalem e-am etiam ante multa pericula imminebunt e-ae universae 257. II. Pericula ista instabunt per homines seipsos amantes (expl.) 257—259; per illos, qui penetrant domos et captivas ducunt mulierculas oneratas peccatis (expl.) 260; per praedicatores pseudo 260, 261—265. III. Quam apti futuri sint et idonei praedicti homines periculosi ad inducen- dum pericula: erunt homines habentes speciem pietatis et charitatem factis negantes, familiares inimici et credentes esse electa membra ec- clesiae 265—287. IV. Cuiusmodi futura sint pericula ecclesiae: seductores (monachi) avertunt principes et populum dei a documentis et consiliis praelatorum et in- ducunt ad consilia sua 267; et tunc facilius mittent eos in errores, tam circa bonos mores, quam circa fidem 268. In speciali per eos erunt
440 Index rerum ad tract. De periculis. BONA ecclesiae temporalia sine spiritualibus non stant, sicut corpus sine anima non vivit 311, cf. PRAELATI. CONFESSIO: monachi ingerunt se ad audiendas c es 269, cf. 323; pastor debet confessiones parochianorum audire, saltem semel in anno 270; pa- rochiani, quantumcumque alteri sacerdoti confiteantur, non liberantur ab intentione confitendi saltem semel in anno proprio sacerdoti ib. DEUS est veritas 258. ECCLESIA. A) Ad notionem: e. dicitur civitas 253; ecclesia finalis 253, 256, 257, 298; omnes, qui sunt de e-a, non numero tantum, sed merito, sancti dicun- tur 256; congregatio fidelium 273; dilecta domini 276; error e-ae revocari debet 291; spiritualis potestas ecclesiae in praedicationibus exercendis, in confessionibus audiendis, in paenitentiis iniungendis maxime consistit 310, cf. PRAELATI. B) Ecclesia hierarchica: nullus habet in e-a animarum regimen, nisi episcopi et parochiales presbyteri aut eorum opitulatores (archidiaconi aut vicarii) 261; presbyteri parochiales habent suos apostolos, i. e. episcopos, et eorum opitulatores, scil. archidiaconos vel archipresbyteros, quibus visi- tantibus eos debent impendere procurationes secundum decreta eccle- siastica; fideles laici suos habent presbyteros, quibus exhibent stipendia debita 263. — E., quae tenet fidem Christi (e. militans) ordinata est ad modum caelestis hierarchiae: quapropfer in ea quidam gubernant, scil. episcopi et presbyteri, et quidam gubernantur, scil. christiani, cathe- cumeni vel religiosi 325, cf. MONACHI. C) Ecclesia primitiva: etiam in pr. e. quidam fuerunt tales, per quales in- stabant pericula 257; „mendicitas“ Christi et apostolorum, v. MONACHI. D) Ecclesiae pericula et prophetae, v. PROPHETAE; auctores tractatus De periculis, attendentes in scripturis pericula toti ecclesiae quasi iam de prope imminere 253; apostolus II. Tim. III. et IV. e. p. praedicavit et praedicari praecepit 253—254. I. Quod in finali e-a multa imminebunt pericula e-ae universae, probatur ex II. Thim. III.: 256; sed etiam in e-a primitiva fuerunt 257; patet ergo, quod prope finalem e-am etiam ante multa pericula imminebunt e-ae universae 257. II. Pericula ista instabunt per homines seipsos amantes (expl.) 257—259; per illos, qui penetrant domos et captivas ducunt mulierculas oneratas peccatis (expl.) 260; per praedicatores pseudo 260, 261—265. III. Quam apti futuri sint et idonei praedicti homines periculosi ad inducen- dum pericula: erunt homines habentes speciem pietatis et charitatem factis negantes, familiares inimici et credentes esse electa membra ec- clesiae 265—287. IV. Cuiusmodi futura sint pericula ecclesiae: seductores (monachi) avertunt principes et populum dei a documentis et consiliis praelatorum et in- ducunt ad consilia sua 267; et tunc facilius mittent eos in errores, tam circa bonos mores, quam circa fidem 268. In speciali per eos erunt
Strana 441
Index rerum ad tract. De periculis. 441 tanta pericula, quod iusti et fideles viri nullum fidele refugium invenient apud homines, et quod non invenient viri iusti, quibus audeant cor suum aperire secure ib. V. Quam dolose procedant seductores ad inducendum ista pericula: ri- mantur secreta hominum, ingerentes se ad audiendas professiones; sub- dolis verbis primo seducunt mulieres et per eas viros 269; aut per iura- menta aut per vota illos astringunt ad sua consilia ib., ita quod fideles Christi ab eis seducti, maiorem eis oboedientiam et reverentiam exhi- bent, quam propriis praelatis 271; quod est magnum periculum, nam exinde sequitur odium praelatorum in subditos, et e contra ib.; postquam autem fecerint praelatos vilipendi ecclesiae, facile poterit induci in erro- res et ecclesia ib. VI. Quod qui non praeviderint praedicta pericula vel qui non praeca- verint praevisa, perituri sunt cum illis vel in illis, et maxime pastores 272. VII. In quibus periculis erunt constituti illi, qui aliis praedicta pericula pro- curabunt 272—275: a) primum periculum est, quoniam sunt fures et latrones 273; b) quod pseudo sunt sive falsi prophetae, qui omnes re- prehendentes eos infamare conantur 273—274; c) quod sunt lupi rapaces in vestimentis ovium 274; d) quod finaliter corrupti erunt in fide et inter reprobos damnabuntur 274—275. VIII. Quod pericula non longe remota sunt et quod eorum inquisitio et repulsio non est amplius differenda, quia nos sumus prope finem mundi 275—276. Ostenditur per octo signa, quod iam pericula novissima in- stant 276—279, cf. ANTICHRISTUS et EVANGELIUM AETERNUM. IX. Quod praelatorum ecclesiae sit pericula requirere, praevidere et repel- lere 280—281, cf. EPISCOPI. X. Quam poenam incurrant praelati, tam in praesenti, quam in futuro, si circa pericula neglegentes exstiterint: sanguis illorum, qui in illis periculis peribunt, de ipsorum manibus requiretur, et corda eorum excaecabuntur et repentinus interitus super illos et subditos eorum veniet 281—282. XI. Quod licet pericula fuerint prophetata, tamen poterunt repelli ad tem- pus, si eis viriliter resistatur 282—292. XII. Quod sex sint necessaria ad repellendum pericula (explicatur) 284. Concluditur, quod per subtractionem mendicandi vel necessaria vitae quaerendi subtrahitur pseudopraedicatoribus usurpatio praedicandi et hoc modo pericula possunt ab ecclesia repelli 292. XIII. Quomodo isti seductores cognoscantur, ut arceri possint a praelatis et evitari ab hominibus: isti seductores non erunt de barbaris, gentilibus aut Judaeis, sed erunt de christianis 292 [cf. infra 326]; non reperientur inter aperte malos, sed inter illos, qui boni esse videntur; reperientur inter illos, qui semper vacant studio litterarum 293, non inter quos- cumque, sed inter illos, quorum consilium reputatur pretiosum [cf. in fra 327] et qui ad consilia se obligaverunt et altissimam paupertatem et continentiam et humilitatem profitentur 294; inter illos, qui sanctiores et sapientiores in ecclesia apparebunt ib. Et ideo vehementer et subito nocebunt ecclesiae 295.
Index rerum ad tract. De periculis. 441 tanta pericula, quod iusti et fideles viri nullum fidele refugium invenient apud homines, et quod non invenient viri iusti, quibus audeant cor suum aperire secure ib. V. Quam dolose procedant seductores ad inducendum ista pericula: ri- mantur secreta hominum, ingerentes se ad audiendas professiones; sub- dolis verbis primo seducunt mulieres et per eas viros 269; aut per iura- menta aut per vota illos astringunt ad sua consilia ib., ita quod fideles Christi ab eis seducti, maiorem eis oboedientiam et reverentiam exhi- bent, quam propriis praelatis 271; quod est magnum periculum, nam exinde sequitur odium praelatorum in subditos, et e contra ib.; postquam autem fecerint praelatos vilipendi ecclesiae, facile poterit induci in erro- res et ecclesia ib. VI. Quod qui non praeviderint praedicta pericula vel qui non praeca- verint praevisa, perituri sunt cum illis vel in illis, et maxime pastores 272. VII. In quibus periculis erunt constituti illi, qui aliis praedicta pericula pro- curabunt 272—275: a) primum periculum est, quoniam sunt fures et latrones 273; b) quod pseudo sunt sive falsi prophetae, qui omnes re- prehendentes eos infamare conantur 273—274; c) quod sunt lupi rapaces in vestimentis ovium 274; d) quod finaliter corrupti erunt in fide et inter reprobos damnabuntur 274—275. VIII. Quod pericula non longe remota sunt et quod eorum inquisitio et repulsio non est amplius differenda, quia nos sumus prope finem mundi 275—276. Ostenditur per octo signa, quod iam pericula novissima in- stant 276—279, cf. ANTICHRISTUS et EVANGELIUM AETERNUM. IX. Quod praelatorum ecclesiae sit pericula requirere, praevidere et repel- lere 280—281, cf. EPISCOPI. X. Quam poenam incurrant praelati, tam in praesenti, quam in futuro, si circa pericula neglegentes exstiterint: sanguis illorum, qui in illis periculis peribunt, de ipsorum manibus requiretur, et corda eorum excaecabuntur et repentinus interitus super illos et subditos eorum veniet 281—282. XI. Quod licet pericula fuerint prophetata, tamen poterunt repelli ad tem- pus, si eis viriliter resistatur 282—292. XII. Quod sex sint necessaria ad repellendum pericula (explicatur) 284. Concluditur, quod per subtractionem mendicandi vel necessaria vitae quaerendi subtrahitur pseudopraedicatoribus usurpatio praedicandi et hoc modo pericula possunt ab ecclesia repelli 292. XIII. Quomodo isti seductores cognoscantur, ut arceri possint a praelatis et evitari ab hominibus: isti seductores non erunt de barbaris, gentilibus aut Judaeis, sed erunt de christianis 292 [cf. infra 326]; non reperientur inter aperte malos, sed inter illos, qui boni esse videntur; reperientur inter illos, qui semper vacant studio litterarum 293, non inter quos- cumque, sed inter illos, quorum consilium reputatur pretiosum [cf. in fra 327] et qui ad consilia se obligaverunt et altissimam paupertatem et continentiam et humilitatem profitentur 294; inter illos, qui sanctiores et sapientiores in ecclesia apparebunt ib. Et ideo vehementer et subito nocebunt ecclesiae 295.
Strana 442
442 Index rerum ad tract. De periculis. XIV. Signa plurima, quaedam infallibilia, quaedam vero probabilia, per quae discerni possunt pseudoapostoli a veris apostolis (43 signa addu- cuntur) 296, v. MONACHI. Ex sermone in die ss. Jacobi et Philippi: auctor scit quaedam pericula ecclesiae imminere et non potest tacere 315. Omnia mortalia peccata pericula sunt, sed de tali periculo, quod est omnibus commune (= hy- pocrisis), est maxime timendum 316. I. Ostenditur, quod haec pericula debeant venire, et hoc ante ipsum Anti- christum 317. II. Ostenditur per scripturam, quae sint haec pericula, quae venient 317. III. Pericula haec venient non per principes vel barones vel milites vel burgenses, sed per illos, qui plus de honore suo quam de dei laude quaerunt 317—318 (signa huius rei: quod plus se quam veritatem diligunt nec possunt audire, quod veritas de ipsis dicatur 318); per illos, qui pietatem et charitatem simulant 318. Quod istorum, per quos pericula venient, erunt opera de genere bonorum 319; et quod non omnibus est credendum, qui bene de peccatis praedicant ib., nec quando faciunt mira- cula et virtutes ib. De triplici persecutione ecclesiae: per tyrannos, per haereticos et per hypocritas (exempla de ecclesia s. Dionysii et de ec- clesia Remensi) 320, et quod persecutio hypocritarum erit maior duabus praecedentibus 321; pericula ergo venient per illos, quibus homines credunt ib. IV. Ostenditur, quomodo venturi sint isti, qui pericula inducunt: isti erunt, qui non habent curam animarum et per totum mundum praedicabunt et pugnabunt pro praelaturis et dignitatibus habendis, non missi 321; eorum praedicatio magis diligetur, quia habent verba polita magis et ornata, quam praedicatio praelatorum, qui modo tantum dicere curant veritatem 322; et per hunc ornatum verborum facient, quod nobiles et magnates, laici et clerici etiam pro magna parte eis oboedient et adhaerebunt 323. Unde tunc erit tempus, quod subditi suos praelatos non diligent, nec praelati subditos ib. Frangunt domos, i. e. conscientias subditorum, quos extra potestatem sui praelati ducunt 323—324. Resistent veritati, erunt homines mali et corruptores fidei, errantes et in errorem mittentes 324. V. Signa, per quae pseudopraedicatores cognoscuntur: ps. non Saraceni nec Judaei erunt [cf. supra 292], sed christiani, sc. religiosi falsi et viri litterati et speciem sanctitatis praetendentes (exemplum de Parisiis) 326 [of. supra 293]; electi ab Antichristo 327; illi procurabunt, quod pro- fessores fidei christianae occidantur, et facient illos occidi, qui haec peri- cula praedicant et manifestant ib.; illi litterati tales erunt, qui perfecta membra Christi credentur 328 [cf. 268]; erunt etiam viri magni con- silii ib. Septem signa, quibus pseudopraedicatores possunt cognosci: 1) tales volunt vivere de evangelio et de confessionibus audiendis 329 (solum pres- byteri debent vivere de evangelio) ib. cf. 299]; — 2) sunt impatientes et non possunt sustinere, quod veritas de eis dicatur 329; — 3) habent verba pulchra et ornata, quibus multos ad partes suas trahunt 330; — 4) ibi desiderant praedicare, ubi est copia praedicatorum, et nolunt ibi
442 Index rerum ad tract. De periculis. XIV. Signa plurima, quaedam infallibilia, quaedam vero probabilia, per quae discerni possunt pseudoapostoli a veris apostolis (43 signa addu- cuntur) 296, v. MONACHI. Ex sermone in die ss. Jacobi et Philippi: auctor scit quaedam pericula ecclesiae imminere et non potest tacere 315. Omnia mortalia peccata pericula sunt, sed de tali periculo, quod est omnibus commune (= hy- pocrisis), est maxime timendum 316. I. Ostenditur, quod haec pericula debeant venire, et hoc ante ipsum Anti- christum 317. II. Ostenditur per scripturam, quae sint haec pericula, quae venient 317. III. Pericula haec venient non per principes vel barones vel milites vel burgenses, sed per illos, qui plus de honore suo quam de dei laude quaerunt 317—318 (signa huius rei: quod plus se quam veritatem diligunt nec possunt audire, quod veritas de ipsis dicatur 318); per illos, qui pietatem et charitatem simulant 318. Quod istorum, per quos pericula venient, erunt opera de genere bonorum 319; et quod non omnibus est credendum, qui bene de peccatis praedicant ib., nec quando faciunt mira- cula et virtutes ib. De triplici persecutione ecclesiae: per tyrannos, per haereticos et per hypocritas (exempla de ecclesia s. Dionysii et de ec- clesia Remensi) 320, et quod persecutio hypocritarum erit maior duabus praecedentibus 321; pericula ergo venient per illos, quibus homines credunt ib. IV. Ostenditur, quomodo venturi sint isti, qui pericula inducunt: isti erunt, qui non habent curam animarum et per totum mundum praedicabunt et pugnabunt pro praelaturis et dignitatibus habendis, non missi 321; eorum praedicatio magis diligetur, quia habent verba polita magis et ornata, quam praedicatio praelatorum, qui modo tantum dicere curant veritatem 322; et per hunc ornatum verborum facient, quod nobiles et magnates, laici et clerici etiam pro magna parte eis oboedient et adhaerebunt 323. Unde tunc erit tempus, quod subditi suos praelatos non diligent, nec praelati subditos ib. Frangunt domos, i. e. conscientias subditorum, quos extra potestatem sui praelati ducunt 323—324. Resistent veritati, erunt homines mali et corruptores fidei, errantes et in errorem mittentes 324. V. Signa, per quae pseudopraedicatores cognoscuntur: ps. non Saraceni nec Judaei erunt [cf. supra 292], sed christiani, sc. religiosi falsi et viri litterati et speciem sanctitatis praetendentes (exemplum de Parisiis) 326 [of. supra 293]; electi ab Antichristo 327; illi procurabunt, quod pro- fessores fidei christianae occidantur, et facient illos occidi, qui haec peri- cula praedicant et manifestant ib.; illi litterati tales erunt, qui perfecta membra Christi credentur 328 [cf. 268]; erunt etiam viri magni con- silii ib. Septem signa, quibus pseudopraedicatores possunt cognosci: 1) tales volunt vivere de evangelio et de confessionibus audiendis 329 (solum pres- byteri debent vivere de evangelio) ib. cf. 299]; — 2) sunt impatientes et non possunt sustinere, quod veritas de eis dicatur 329; — 3) habent verba pulchra et ornata, quibus multos ad partes suas trahunt 330; — 4) ibi desiderant praedicare, ubi est copia praedicatorum, et nolunt ibi
Strana 443
Index rerum ad tract. De periculis. 443 praedicare, ubi est indigentia et penuria praedicatorum ib.; — 5) nihil possunt sustinere, sed si irrogetur eis iniuria vel violentia, currunt ad curiam papae et impetrant litteras excommunicationis, et ad principes sae- culares, ut illi, qui eos molestant, incarcerentur 331; — 6) in principio sunt grati, in fine vero despecti [cf. supra 305] 331; — 7) suam et non dei gloriam quaerunt, dicentes, quod illuminant totam ecclesiam 331. Narratur, quod quidam religiosus praedicaverit de origine divina sui ordinis 331—332; summarie dicitur, quales sint falsi prophetae 332. ELIMOSINAE et monachi 291, v. MONACHI. ELOQUENTIA: veri apostoli non student e-ae aut compositioni verborum, pseudo autem e contrario 301. EPISCOPI dicuntur angeli, quia sunt nuntii Christi 253; qui zelatores salutis animarum seu salvatores sunt, dolebunt pericula ecclesiae ib.; eliguntur ab ecclesia e-i, qui apostolis successerunt; coepiscopi sublati 261; cf. ECCLESIA (hierarchia) et 321, 325. Caveant, ne pseudopraedicatores pro- curent ablationem potestatis eorum 276. E-orum officium est pseudo- praedicatoribus resistere et in diocoesibus suis scelera inquirere, vindicare et ulcisci absque impedimento alicuius et publice auxilium, si necesse fuerit, invocando; maxime autem purgare debent suas provincias dio- coesis ab haeresibus, alioquin deponendi sunt 281. Poena e orum pericula ecclesiae neglegentium, v. ECCLESIAE PERICULA, X. — E. et praedicatio: ep. si non vult in sua diocoesi, non potest praedicare, sicut nec in dio- coesi alterius, nisi vocatus, quia nullum officium extra suam diocoesim exercere potest, nisi requisitus sit, nec presbyter extra suam parochiam 321—322. EVANGELIUM AETERNUM seu e. sancti spiritus: iam sunt 55 anni, quod aliqui laborant ad mutandum e. Christi in e. aeternum; quo adveniente evacuabitur e. Christi, ut auctores tr. De periculis parati sunt ostendere ex illo e-o maledicto. Hoc autem est signum manifestum, quod prope est tempus Antichristi 276. Quod e. Parisiis positum fuerit iam publice ad explicandum a. d. 1254 ib. Ista tria verba (Mane, Thekel, Phares) scripta sunt in illo maledicto libro, quem appellant e. ae., quod in ec- clesia iam prolatum est; propter quod timendum est de subversione ec- clesiae 276—277 (explicatur). E. ae. ex toto absorbet fidem Christi 278. Legem Christi conculcari et tolli e, illud maledictum, quod appellant e. ae. 307. — Auctor sermonis in die ss. Jacobi et Philippi dicit, quod non vidit, non nisi mediam partem illius libri 324; quae execrabilia et abo minabilia in eo doceantur 325. HYPOCRISIS peccatum est commune periculum, quo fere tota ecclesia vel pro maiore parte infecta est; ideo de tali periculo valde est utile prae- dicare 316. HYPOCRITAE: nunc paulatim congregantur homines ficti in ecclesia et h-ae sub specie religionis, ut pariant magnum populum de seipsis et de aliis sequacibus eorum, Antichristo veniente 295. JHESUS, auctor salutis nostrae, flevit super ecclesiam finalem 253.
Index rerum ad tract. De periculis. 443 praedicare, ubi est indigentia et penuria praedicatorum ib.; — 5) nihil possunt sustinere, sed si irrogetur eis iniuria vel violentia, currunt ad curiam papae et impetrant litteras excommunicationis, et ad principes sae- culares, ut illi, qui eos molestant, incarcerentur 331; — 6) in principio sunt grati, in fine vero despecti [cf. supra 305] 331; — 7) suam et non dei gloriam quaerunt, dicentes, quod illuminant totam ecclesiam 331. Narratur, quod quidam religiosus praedicaverit de origine divina sui ordinis 331—332; summarie dicitur, quales sint falsi prophetae 332. ELIMOSINAE et monachi 291, v. MONACHI. ELOQUENTIA: veri apostoli non student e-ae aut compositioni verborum, pseudo autem e contrario 301. EPISCOPI dicuntur angeli, quia sunt nuntii Christi 253; qui zelatores salutis animarum seu salvatores sunt, dolebunt pericula ecclesiae ib.; eliguntur ab ecclesia e-i, qui apostolis successerunt; coepiscopi sublati 261; cf. ECCLESIA (hierarchia) et 321, 325. Caveant, ne pseudopraedicatores pro- curent ablationem potestatis eorum 276. E-orum officium est pseudo- praedicatoribus resistere et in diocoesibus suis scelera inquirere, vindicare et ulcisci absque impedimento alicuius et publice auxilium, si necesse fuerit, invocando; maxime autem purgare debent suas provincias dio- coesis ab haeresibus, alioquin deponendi sunt 281. Poena e orum pericula ecclesiae neglegentium, v. ECCLESIAE PERICULA, X. — E. et praedicatio: ep. si non vult in sua diocoesi, non potest praedicare, sicut nec in dio- coesi alterius, nisi vocatus, quia nullum officium extra suam diocoesim exercere potest, nisi requisitus sit, nec presbyter extra suam parochiam 321—322. EVANGELIUM AETERNUM seu e. sancti spiritus: iam sunt 55 anni, quod aliqui laborant ad mutandum e. Christi in e. aeternum; quo adveniente evacuabitur e. Christi, ut auctores tr. De periculis parati sunt ostendere ex illo e-o maledicto. Hoc autem est signum manifestum, quod prope est tempus Antichristi 276. Quod e. Parisiis positum fuerit iam publice ad explicandum a. d. 1254 ib. Ista tria verba (Mane, Thekel, Phares) scripta sunt in illo maledicto libro, quem appellant e. ae., quod in ec- clesia iam prolatum est; propter quod timendum est de subversione ec- clesiae 276—277 (explicatur). E. ae. ex toto absorbet fidem Christi 278. Legem Christi conculcari et tolli e, illud maledictum, quod appellant e. ae. 307. — Auctor sermonis in die ss. Jacobi et Philippi dicit, quod non vidit, non nisi mediam partem illius libri 324; quae execrabilia et abo minabilia in eo doceantur 325. HYPOCRISIS peccatum est commune periculum, quo fere tota ecclesia vel pro maiore parte infecta est; ideo de tali periculo valde est utile prae- dicare 316. HYPOCRITAE: nunc paulatim congregantur homines ficti in ecclesia et h-ae sub specie religionis, ut pariant magnum populum de seipsis et de aliis sequacibus eorum, Antichristo veniente 295. JHESUS, auctor salutis nostrae, flevit super ecclesiam finalem 253.
Strana 444
Index rerum ad tract. De periculis. 444 LEX CHRISTI: veri apostoli plus diligunt l em Chr. quam proprium hono- rem 307. LITTERAE COMMENDATITIAE pseudoapostolorum 297—298. LOGICAE et sophisticae rationes pseudoapostolorum 313, cf. MONACHI et PHILOSOPHIA. MENDICITAS monachorum, v. MONACHI 287. M. praedicatorum, v. PRAE- DICATORES. MIRACULA: veri apostoli non gaudent de m is vel aliis factis elegantioribus, quae facit dominus per eos, ut de illis cupiant honorari, sed potius gau- dent de salute, quam a domino expectant 308; dominus facit m. et vir- tutes etiam per hypocritas — propter conversionem et utilitatem corum, quibus praedicant 319; non est credendum habitui hypocritarum nec m-is nec ieiuniis nec orationibus eorum 321. MONACHI, cf. PSEUDOPRAEDICATORES et ECCLESIAE PERICULA: in gerunt se ad audiendum confessiones contra pastores ecclesiae 259; ducunt mulieres et viros seductibiles a consiliis praelatorum ad sua con- silia 260; pseudopraedicatores 260; dum manent in ordine perficiendo rum, nequaquam possunt exercere officium perficientium, quod est offi- cium docendi, praedicandi et sacramenta ministrandi 264; non possunt publice praedicare, licet ad officium praedicationis, scil. ad episcopatum vel plebanatum per electionem canonicam possunt assumi ib.; ergo si viri regulares predicationi oc. se immiscent, videtur, quod non sint a deo missi, et ideo pseudo sunt reputandi, et per tales instabunt pericula ecclesiae 265; inducunt principes et populum ad sequendum consilia sua (contra praelatos) 267, v. ECCLESIAE PERICULA, IV. V. sq. Seductores et eorum insipientia manifestata ab episcopis (quo modo) 283; secta illa domos penetrantium (= monachi) qualiter repelli debeat 284; infra dicuntur otiosi, gyrovagi et curiosi — periculosi ho- mines 285, cf. PSEUDOPRAEDICATORES. Vivere debent non de evangelio neque de curiositate, sed de la- bore corporis 287. Si quaeratur, cuiusmodi periculum sit in petendo necessaria sive in mendicando, respondetur, quoniam illi, qui de men- dicitate vivere volunt, fiunt adulatores et detractores et mendaces et fures et a iustitia declinantes 287; pro Christo mendicare non est opus perfectionis 288. Vir perfectus, postquam reliquerit omnia, debet vivere aut operando corporaliter manibus, aut intrando monasterium, ubi ha- beat necessaria vitae 288; exemplum apostolorum, qui non mendicabant. oblata vero recipiebant, et reliqua necessaria labore manuum quaerebant 289. Quod Jhesus mendicaverit vel eius apostoli, nusquam reperitur (pro- batur) 290. Probatur, quod mendicare non liceat validis corpore neque ipsis non debeant dari elemosinae pauperum mendicorum 290—291. Quod mendicare non permittendi sunt neque illi regulares, quos ecclesia diutius mendicare permisit; et si etiam confirmatum esset ab ecclesia per errorem, nihilominus comperta veritate revocari deberet 291. Contrarium est veri tati, quod dicunt aliqui, maioris perfectionis esse nihil habere, neque in proprio neque in communi, sicut habent monachi 292.
Index rerum ad tract. De periculis. 444 LEX CHRISTI: veri apostoli plus diligunt l em Chr. quam proprium hono- rem 307. LITTERAE COMMENDATITIAE pseudoapostolorum 297—298. LOGICAE et sophisticae rationes pseudoapostolorum 313, cf. MONACHI et PHILOSOPHIA. MENDICITAS monachorum, v. MONACHI 287. M. praedicatorum, v. PRAE- DICATORES. MIRACULA: veri apostoli non gaudent de m is vel aliis factis elegantioribus, quae facit dominus per eos, ut de illis cupiant honorari, sed potius gau- dent de salute, quam a domino expectant 308; dominus facit m. et vir- tutes etiam per hypocritas — propter conversionem et utilitatem corum, quibus praedicant 319; non est credendum habitui hypocritarum nec m-is nec ieiuniis nec orationibus eorum 321. MONACHI, cf. PSEUDOPRAEDICATORES et ECCLESIAE PERICULA: in gerunt se ad audiendum confessiones contra pastores ecclesiae 259; ducunt mulieres et viros seductibiles a consiliis praelatorum ad sua con- silia 260; pseudopraedicatores 260; dum manent in ordine perficiendo rum, nequaquam possunt exercere officium perficientium, quod est offi- cium docendi, praedicandi et sacramenta ministrandi 264; non possunt publice praedicare, licet ad officium praedicationis, scil. ad episcopatum vel plebanatum per electionem canonicam possunt assumi ib.; ergo si viri regulares predicationi oc. se immiscent, videtur, quod non sint a deo missi, et ideo pseudo sunt reputandi, et per tales instabunt pericula ecclesiae 265; inducunt principes et populum ad sequendum consilia sua (contra praelatos) 267, v. ECCLESIAE PERICULA, IV. V. sq. Seductores et eorum insipientia manifestata ab episcopis (quo modo) 283; secta illa domos penetrantium (= monachi) qualiter repelli debeat 284; infra dicuntur otiosi, gyrovagi et curiosi — periculosi ho- mines 285, cf. PSEUDOPRAEDICATORES. Vivere debent non de evangelio neque de curiositate, sed de la- bore corporis 287. Si quaeratur, cuiusmodi periculum sit in petendo necessaria sive in mendicando, respondetur, quoniam illi, qui de men- dicitate vivere volunt, fiunt adulatores et detractores et mendaces et fures et a iustitia declinantes 287; pro Christo mendicare non est opus perfectionis 288. Vir perfectus, postquam reliquerit omnia, debet vivere aut operando corporaliter manibus, aut intrando monasterium, ubi ha- beat necessaria vitae 288; exemplum apostolorum, qui non mendicabant. oblata vero recipiebant, et reliqua necessaria labore manuum quaerebant 289. Quod Jhesus mendicaverit vel eius apostoli, nusquam reperitur (pro- batur) 290. Probatur, quod mendicare non liceat validis corpore neque ipsis non debeant dari elemosinae pauperum mendicorum 290—291. Quod mendicare non permittendi sunt neque illi regulares, quos ecclesia diutius mendicare permisit; et si etiam confirmatum esset ab ecclesia per errorem, nihilominus comperta veritate revocari deberet 291. Contrarium est veri tati, quod dicunt aliqui, maioris perfectionis esse nihil habere, neque in proprio neque in communi, sicut habent monachi 292.
Strana 445
Index rerum ad tract. De periculis. 445 Signa pseudoapostolorum (i. e. monachorum): 1) penetrant domos 296. — 2) decipiunt corda fidelium verbis compositis, traditiones suas commen- dantes; a deo autem seducunt corda simplicium, quod faciunt eos in- gredi in sectam suam, quam religionem appellant 296; — 3) non susti- nent correctionem et ostendunt se carnales 297; — 4) commendant seipsos, dicentes statum suum aut traditiones suas esse meliores aliis 297 — 5) se commendari faciunt 298; — 6) potius gaudent se commendari quam dei doctrinam ib.; — 7) non missi praedicant ib.; — 8) nomin suo vendicant auctoritatem; licet forte dicant se a deo missos per in- spirationem, tamen nisi probaverint suam missionem aut per spiritualem prophetiam aut per miraculum, excommunicari debent, donec cessent a praedicando; et quamvis miracula facerent, tamen non esset sufficiens te- stimonium missionis, cum illa miracula fierent frequenter a malis, et maxime in finali ecclesia 298; — 9) praetendentes sapientiam in superstitione et hu- militate, traditiones suas religionem appellant, quae potius sunt sacrile- gium, quoniam aliorum iura sibi usurpant, gloriando scil. in plebibus alienis sine mandato plebani 299; — 10) cum ex potestate, quam habent, non sunt evangelistae vel dispensatores sacramentorum, tamen vivere volunt de evangelio, non de labore manuum ib.; — 11) potius se gaudent com- mendari quam dei doctrinam 300; — 12) praedicant propter lucrum tem- porale aut propter honorem mundanum aut propter laudem humanam ib.; praedicantes non vocati 301; — 13) simulant se habere maiorem zelum animarum, quam ecclesiarum rectores et pastores, cum tamen earum curam non habeant 301; — 14) student eloquentiae aut compositioni verborum ib.; — 15) adulantur quaestus causa, in curiis commorantes 301—302; — 153) circumveniunt homines, ut dent eis bona sua temporalia, sive in vita, sive in morte 302—303; per hoc autem, quod aurum et argentum recipiunt, apparet, quod non salutis causa praedicant, sed lucri causa 303; — 16) quando praedicatur aliqua veritas eisque insolita et aspera videtur, irritantur et latrant in contrarium et procurant, quod illa veritas taceatur ib.; — 17) per lites contendunt, ut recipiantur ab hominibus ib.; — 18) principes eis favorabiles provocant contra illos, qui eos non reci- piunt aut quos odiunt 304; — 19) dicunt se ignorare pericula finalis ecclesiae, aut non curant de eis ib.; — 20) petunt ab eis, quibus prae- dicant, aut alius petit nomine ipsorum, et ideo videntur committere simo- niam ib.; — 21) malum non tolerant, sed potius inferunt 305; — 22) in principio laetantur et bene suscipiuntur, in fine autem respuuntur ib.; — 23) non invitati procurant et gaudent praedicare plebibus alienis, prae- cipue in conciliis et synodis et conventibus magnis nec non in curiis 306; 24) de fructu suo arroganter se iactant ib.; — 25) quaerunt favorem mundi et ad hoc laborant, ut hominibus placeant 307; — 26) offen- duntur, quando non ministrantur eis cibaria lautiora ib.: — 27) videntur legem Christi conculcare et tollere evangelium aeternum 307; — 28) quae- runt hospitia, vel ut melius pascantur, et recipiunt munera malorum divi- tum, ut eorum vitia tegant, vel illorum munera recipiunt, qui magis dant propter importunitatem tollendam vel propter praesentem verecundiam quam propter deum 308; — 29) laborant procurare negotia aliena, ut exinde pascantur ib.; — 30) gloriantur de miraculis suis vel suorum 309;
Index rerum ad tract. De periculis. 445 Signa pseudoapostolorum (i. e. monachorum): 1) penetrant domos 296. — 2) decipiunt corda fidelium verbis compositis, traditiones suas commen- dantes; a deo autem seducunt corda simplicium, quod faciunt eos in- gredi in sectam suam, quam religionem appellant 296; — 3) non susti- nent correctionem et ostendunt se carnales 297; — 4) commendant seipsos, dicentes statum suum aut traditiones suas esse meliores aliis 297 — 5) se commendari faciunt 298; — 6) potius gaudent se commendari quam dei doctrinam ib.; — 7) non missi praedicant ib.; — 8) nomin suo vendicant auctoritatem; licet forte dicant se a deo missos per in- spirationem, tamen nisi probaverint suam missionem aut per spiritualem prophetiam aut per miraculum, excommunicari debent, donec cessent a praedicando; et quamvis miracula facerent, tamen non esset sufficiens te- stimonium missionis, cum illa miracula fierent frequenter a malis, et maxime in finali ecclesia 298; — 9) praetendentes sapientiam in superstitione et hu- militate, traditiones suas religionem appellant, quae potius sunt sacrile- gium, quoniam aliorum iura sibi usurpant, gloriando scil. in plebibus alienis sine mandato plebani 299; — 10) cum ex potestate, quam habent, non sunt evangelistae vel dispensatores sacramentorum, tamen vivere volunt de evangelio, non de labore manuum ib.; — 11) potius se gaudent com- mendari quam dei doctrinam 300; — 12) praedicant propter lucrum tem- porale aut propter honorem mundanum aut propter laudem humanam ib.; praedicantes non vocati 301; — 13) simulant se habere maiorem zelum animarum, quam ecclesiarum rectores et pastores, cum tamen earum curam non habeant 301; — 14) student eloquentiae aut compositioni verborum ib.; — 15) adulantur quaestus causa, in curiis commorantes 301—302; — 153) circumveniunt homines, ut dent eis bona sua temporalia, sive in vita, sive in morte 302—303; per hoc autem, quod aurum et argentum recipiunt, apparet, quod non salutis causa praedicant, sed lucri causa 303; — 16) quando praedicatur aliqua veritas eisque insolita et aspera videtur, irritantur et latrant in contrarium et procurant, quod illa veritas taceatur ib.; — 17) per lites contendunt, ut recipiantur ab hominibus ib.; — 18) principes eis favorabiles provocant contra illos, qui eos non reci- piunt aut quos odiunt 304; — 19) dicunt se ignorare pericula finalis ecclesiae, aut non curant de eis ib.; — 20) petunt ab eis, quibus prae- dicant, aut alius petit nomine ipsorum, et ideo videntur committere simo- niam ib.; — 21) malum non tolerant, sed potius inferunt 305; — 22) in principio laetantur et bene suscipiuntur, in fine autem respuuntur ib.; — 23) non invitati procurant et gaudent praedicare plebibus alienis, prae- cipue in conciliis et synodis et conventibus magnis nec non in curiis 306; 24) de fructu suo arroganter se iactant ib.; — 25) quaerunt favorem mundi et ad hoc laborant, ut hominibus placeant 307; — 26) offen- duntur, quando non ministrantur eis cibaria lautiora ib.: — 27) videntur legem Christi conculcare et tollere evangelium aeternum 307; — 28) quae- runt hospitia, vel ut melius pascantur, et recipiunt munera malorum divi- tum, ut eorum vitia tegant, vel illorum munera recipiunt, qui magis dant propter importunitatem tollendam vel propter praesentem verecundiam quam propter deum 308; — 29) laborant procurare negotia aliena, ut exinde pascantur ib.; — 30) gloriantur de miraculis suis vel suorum 309;
Strana 446
446 Index rerum ad tract. De periculis. — 31) quaerunt ea, quae pertinent ad gloriam huius mundi, quorum unum est regnantibus assistere et alterum velle vincere, ubi non est prae- mium apud deum ib.; — 32) amant et quaerunt consortia et convivia et officia potentum saecularium et divitum ib.; — 33) conveniunt liben- ter et frequenter ad alienam mensam cum otio corporali ib.; — 34) odiunt illos, quos inimicos reputant, et eos diffamant 310 (arrogant sibi spiri tualem potestatem ecclesiae ratione ordinis sui vel concessionis aposto licae ib.); — 35) persequuntur illos, qui probare eos volunt, et se jungunt ad persequendum illos cum eis, qui per terrenas potestates veritatem perse- quuntur 311; — 36) non vadunt ad convertendos, sed potius ad conver sos, qui habent proprios episcopos et sacerdotes 312; — 37) vadentes ad orthodoxos, non vadunt in suam legationem, sed in alienam; et summe timendum est, ne per tales periclitetur ecclesia, nisi expellantur ab ea 312; — 38) multa iactanter loquuntur et solum sibi attribuunt, quae per eos fiunt 313; — 39) intendunt rationibus logicis et sophisticis ib.; — 40) promovent nepotes et consanguineos, quamvis indignos, ad proven tus et honores ecclesiasticos contra dei voluntatem ib.; — 41) procurant sibi amicitias huius saeculi 314; — 42) quamvis non sint evangelistae aut dispensatores sacramentorum, tamen vivere volunt de evangelio, non de labore manuum ib. Vide etiam sub voce ECCLESIAE PERICULA (ex sermone in die ss. Jacobi et Philippi), III. IV. V. Religiosi non debent gubernare, in quantum sunt religiosi; verum etiam si religiosus fuerit episcopus, potest gubernare, vel si religio habeat curam animarum annexam, sicut canonici regulares, illi regere possunt, alii vero non (,nec dico, quod modo sunt tales, sed ali- quando erunt“) 325. PARISIENSES MAGISTRI, auctores tractatus De periculis novissimorum tem- porum: operis causae et dispositio 253—255; protestatio 256; scribunt post a. 1255: 275, 276. — Cf. AUCTOR. PARISIENSIS UNIVERSITAS, cf. AUCTOR: ubi viget studium s. scrip- turae 276. PERICULA ECCLESIAE, v. ECCLESIAE PERICULA. PHILOSOPHIA: disputatio et altercatio philosophica ac sophistica, quae ad nihil utilis est, nisi ad subversionem audientium (opp.: collatio katholica) 256; cf. LOGICA. PHILOSOPHUS: subtilis aut ph. hic disputator 255; ph-i insipientes 252. PRAEDICATIO: in ecclesiarum regimine officium pr-nis existat praecipuum, sicut ordo praedicatorum existit praecipuus 262; hoc est praecipuum officium episcoporum 263; ornatus verborum in pr-e pseudoaposto- lorum 322; qui pr-onis officium recipit vel suscipit, mala non debet in- ferre, sed sustinere 330. PRAEDICATOR, -es: Quaeritur, nonne pr. possit ab illis, quibus praedicat, sumptus petere, saltem mendicando? Respondetur, quod si praedicat ex potestate, sumptus potest recipere, sed tunc non est mendicitas, sed potestas. Sed quod pr. valeat mendicare, nusquam in sacris litteris re peritur 305. — Auctor prophetas vocat pr-ores 319. — Duo genera tan-
446 Index rerum ad tract. De periculis. — 31) quaerunt ea, quae pertinent ad gloriam huius mundi, quorum unum est regnantibus assistere et alterum velle vincere, ubi non est prae- mium apud deum ib.; — 32) amant et quaerunt consortia et convivia et officia potentum saecularium et divitum ib.; — 33) conveniunt liben- ter et frequenter ad alienam mensam cum otio corporali ib.; — 34) odiunt illos, quos inimicos reputant, et eos diffamant 310 (arrogant sibi spiri tualem potestatem ecclesiae ratione ordinis sui vel concessionis aposto licae ib.); — 35) persequuntur illos, qui probare eos volunt, et se jungunt ad persequendum illos cum eis, qui per terrenas potestates veritatem perse- quuntur 311; — 36) non vadunt ad convertendos, sed potius ad conver sos, qui habent proprios episcopos et sacerdotes 312; — 37) vadentes ad orthodoxos, non vadunt in suam legationem, sed in alienam; et summe timendum est, ne per tales periclitetur ecclesia, nisi expellantur ab ea 312; — 38) multa iactanter loquuntur et solum sibi attribuunt, quae per eos fiunt 313; — 39) intendunt rationibus logicis et sophisticis ib.; — 40) promovent nepotes et consanguineos, quamvis indignos, ad proven tus et honores ecclesiasticos contra dei voluntatem ib.; — 41) procurant sibi amicitias huius saeculi 314; — 42) quamvis non sint evangelistae aut dispensatores sacramentorum, tamen vivere volunt de evangelio, non de labore manuum ib. Vide etiam sub voce ECCLESIAE PERICULA (ex sermone in die ss. Jacobi et Philippi), III. IV. V. Religiosi non debent gubernare, in quantum sunt religiosi; verum etiam si religiosus fuerit episcopus, potest gubernare, vel si religio habeat curam animarum annexam, sicut canonici regulares, illi regere possunt, alii vero non (,nec dico, quod modo sunt tales, sed ali- quando erunt“) 325. PARISIENSES MAGISTRI, auctores tractatus De periculis novissimorum tem- porum: operis causae et dispositio 253—255; protestatio 256; scribunt post a. 1255: 275, 276. — Cf. AUCTOR. PARISIENSIS UNIVERSITAS, cf. AUCTOR: ubi viget studium s. scrip- turae 276. PERICULA ECCLESIAE, v. ECCLESIAE PERICULA. PHILOSOPHIA: disputatio et altercatio philosophica ac sophistica, quae ad nihil utilis est, nisi ad subversionem audientium (opp.: collatio katholica) 256; cf. LOGICA. PHILOSOPHUS: subtilis aut ph. hic disputator 255; ph-i insipientes 252. PRAEDICATIO: in ecclesiarum regimine officium pr-nis existat praecipuum, sicut ordo praedicatorum existit praecipuus 262; hoc est praecipuum officium episcoporum 263; ornatus verborum in pr-e pseudoaposto- lorum 322; qui pr-onis officium recipit vel suscipit, mala non debet in- ferre, sed sustinere 330. PRAEDICATOR, -es: Quaeritur, nonne pr. possit ab illis, quibus praedicat, sumptus petere, saltem mendicando? Respondetur, quod si praedicat ex potestate, sumptus potest recipere, sed tunc non est mendicitas, sed potestas. Sed quod pr. valeat mendicare, nusquam in sacris litteris re peritur 305. — Auctor prophetas vocat pr-ores 319. — Duo genera tan-
Strana 447
Index rerum ad tract. De periculis. 447 tum pr-um missa sunt, scil. apostoli (= praelati sive episcopi) et disci- puli (= presbyteri) 321. PRAELATI, EPISCOPI: speculatores sunt ecclesiae et ideo eorum est pericula ecclesiae requirere, praevidere et repeilere (expl.) 280; v. etiam ECCLESIAE PERICULA, X et seq. Quorum est defendere ecclesiam 282, 283; figuran- tur per Moysen 283; debent surgere ad defensionem ecclesiae: si non fecerint, iurisdictio negotiorum forensium nec non et possessio bonorum ecclesiae temporalium apud illos praelatos non manebit 310. PRESBYTERI PAROCHIALES : rectores animarum 259; pastores 259, 272; cum episcopis unici gradus ad regendam ecclesiam constituti 261; cf. ECCLESIA (hierarchia) et CONFESSIO; dicuntur claves ecclesiae 271 ; gu- bernant 325. PROPHETAE appellantur videntes 252; cum vident per scripturas ecclesiae pericula imminere, debent clamare foris ib., i. e. indicare sacerdoti- bus 253. PSEUDOAPOSTOLI 296, v. MONACHI. PSEUDOPRAEDICATORES (opp.: testes Christi et praedicatores veritatis 295): sunt omnes, qui non sunt missi et praedicant, quantumcumque litterati et sancti, sicut etiam si facerent signa vel miracula 260; missi autem non sunt, nisi qui ab ecclesia recte eliguntur; ab ecclesia vero eliguntur episcopi et parochiales presbyteri 261, si autem papa concedat aliquibus personis potestatem praedicandi ubique, intellegendum est, ubi ad hoc fuerint invitati; et non est verisimile, quod papa contra doctrinam apo- stoli personis infinitis vel plurimis concedat licentiam praedicandi ple- bibus alienis, nisi a plebanis ad hoc fuerint invitati 262 (probatur). Si episcopi mittant praedicatores per suas diocoeses ad praedicandum, debent eis episcopi, non presbyteri nec fideles laici vitae necessaria ex- hibere 263; sunt monachi, v. MONACHI; praedicantes non missi pseudo sunt et falsi prophetae 273; intendunt intrinsecus refici de bonis car- nalibus fidelium sicut lupi rapaces 274; correctionem sustinere nolentes, suos correctores tradunt in tribulationem 278; scandalis aluntur 278 commendantes semet ipsos, de consiliis praelatorum ad consilia sua ducunt ib.: demittent evangelium Christi et adhaerent evangelio aeterno ib. — Quod necesse est omnes pseudo generaliter (non solum monachos) evitare 285. Si breviori manu velint praelati ecclesiae prae- dicationem a praedictis et pericula, quae ex eorum praedicatione sequun- tur, ab ecclesia amovere, praevideant, ne ipsi aut exigere aut recipere sumptus possint, quia procul dubio, si non reciperent, non diu praedicarent 285. Duo enim sunt, quae praedicationi ipsorum prae- stant: 1) quia manibus otiosis vivere volunt de evangelio, 2) quod ple- rumque vivere volunt de curiositate, i. e. de procurando negotia aliena, quorum utrumque illicitum est eis (probatur) 286—287, v. MONACHI; lupi 304; signa 43 pseudoapostolorum, v. MONACIII et ECCLESIAE PERICULA; summarie quales sint falsi prophetae 332. RELIGIOSI, v. MONACII. SACERDOTES domini angeli dicuntur 253, cf. EPISCOPI.
Index rerum ad tract. De periculis. 447 tum pr-um missa sunt, scil. apostoli (= praelati sive episcopi) et disci- puli (= presbyteri) 321. PRAELATI, EPISCOPI: speculatores sunt ecclesiae et ideo eorum est pericula ecclesiae requirere, praevidere et repeilere (expl.) 280; v. etiam ECCLESIAE PERICULA, X et seq. Quorum est defendere ecclesiam 282, 283; figuran- tur per Moysen 283; debent surgere ad defensionem ecclesiae: si non fecerint, iurisdictio negotiorum forensium nec non et possessio bonorum ecclesiae temporalium apud illos praelatos non manebit 310. PRESBYTERI PAROCHIALES : rectores animarum 259; pastores 259, 272; cum episcopis unici gradus ad regendam ecclesiam constituti 261; cf. ECCLESIA (hierarchia) et CONFESSIO; dicuntur claves ecclesiae 271 ; gu- bernant 325. PROPHETAE appellantur videntes 252; cum vident per scripturas ecclesiae pericula imminere, debent clamare foris ib., i. e. indicare sacerdoti- bus 253. PSEUDOAPOSTOLI 296, v. MONACHI. PSEUDOPRAEDICATORES (opp.: testes Christi et praedicatores veritatis 295): sunt omnes, qui non sunt missi et praedicant, quantumcumque litterati et sancti, sicut etiam si facerent signa vel miracula 260; missi autem non sunt, nisi qui ab ecclesia recte eliguntur; ab ecclesia vero eliguntur episcopi et parochiales presbyteri 261, si autem papa concedat aliquibus personis potestatem praedicandi ubique, intellegendum est, ubi ad hoc fuerint invitati; et non est verisimile, quod papa contra doctrinam apo- stoli personis infinitis vel plurimis concedat licentiam praedicandi ple- bibus alienis, nisi a plebanis ad hoc fuerint invitati 262 (probatur). Si episcopi mittant praedicatores per suas diocoeses ad praedicandum, debent eis episcopi, non presbyteri nec fideles laici vitae necessaria ex- hibere 263; sunt monachi, v. MONACHI; praedicantes non missi pseudo sunt et falsi prophetae 273; intendunt intrinsecus refici de bonis car- nalibus fidelium sicut lupi rapaces 274; correctionem sustinere nolentes, suos correctores tradunt in tribulationem 278; scandalis aluntur 278 commendantes semet ipsos, de consiliis praelatorum ad consilia sua ducunt ib.: demittent evangelium Christi et adhaerent evangelio aeterno ib. — Quod necesse est omnes pseudo generaliter (non solum monachos) evitare 285. Si breviori manu velint praelati ecclesiae prae- dicationem a praedictis et pericula, quae ex eorum praedicatione sequun- tur, ab ecclesia amovere, praevideant, ne ipsi aut exigere aut recipere sumptus possint, quia procul dubio, si non reciperent, non diu praedicarent 285. Duo enim sunt, quae praedicationi ipsorum prae- stant: 1) quia manibus otiosis vivere volunt de evangelio, 2) quod ple- rumque vivere volunt de curiositate, i. e. de procurando negotia aliena, quorum utrumque illicitum est eis (probatur) 286—287, v. MONACHI; lupi 304; signa 43 pseudoapostolorum, v. MONACIII et ECCLESIAE PERICULA; summarie quales sint falsi prophetae 332. RELIGIOSI, v. MONACII. SACERDOTES domini angeli dicuntur 253, cf. EPISCOPI.
Strana 448
448 Index rerum ad tract. De periculis. SANCTI: sanctis credendum est, sicut Christo, quia, quod sancti dicunt, Chri- stus dicit 318. SCRIPTURA SACRA vel scripturae sacrae, alias litterae dicuntur 252, 253. TEMPORA NOVISSIMA 253 et passim; extrema t-a, vid. t-a Antichristi 257. TRADITIONES pseudoapostolorum 296, 297, 299. VERITAS: v-tis simplicitas 255; v. sacrae scripturae, opp. inventio hominum 256, 310 (est infallibilis); v. vitae et bonae actionis et scientia v-tis, i. e. via, quae ducit ad vitam 293.
448 Index rerum ad tract. De periculis. SANCTI: sanctis credendum est, sicut Christo, quia, quod sancti dicunt, Chri- stus dicit 318. SCRIPTURA SACRA vel scripturae sacrae, alias litterae dicuntur 252, 253. TEMPORA NOVISSIMA 253 et passim; extrema t-a, vid. t-a Antichristi 257. TRADITIONES pseudoapostolorum 296, 297, 299. VERITAS: v-tis simplicitas 255; v. sacrae scripturae, opp. inventio hominum 256, 310 (est infallibilis); v. vitae et bonae actionis et scientia v-tis, i. e. via, quae ducit ad vitam 293.
Strana 449
Appendix II. Indices ad Milicii Libellum de Antichristo. (P. 368—381). I. Index locorum. a) Loci s. scripturae. Genesis II. 9: 369; — XLIX. 17: 375; 18: 373. Judith XII. 8: 381. Job XXVIII. 1: 381. Psalmorum XI. 7: 369; — CXLII. 4: 381. Ecclesiastes VII. 17: 369. Daniel IX. 2: 369; 4: 378; — X. 3: 370; — XII. 10: 377; II: 372, 375; 12: 372. Canticorum III. 7: 380. Isaias XIV. 6: 380; — XXXVIII. 17: 373; — LVI. 10: 375; — LXIV. 10: 374; — LXVI. 2: 370. Jeremias II. 1—2: 371; — VI. 13: 374. Threnorum III. 14: 371. Ezechiel IV. 6: 372; — XI. 5: 371, 377; — XIII. 5: 374; 11. 13: 380; — XXII. 30: 375. Habacuc III. 8: 370. Zacharias VII. 5: 370. I. Macab. X. 70: 371. Matthaei V. 10: 373; — X. 21: 370; — XI. 25: 370; — XIII. 29—30: 379; 30: 379; 41: 379; — XVIII. 17: 381; — XXIII. 26: 376; — XXIV. 12: 374, 375; 15: 369, 373, 374, 378; 17. 26: 379; 24: 374; 31: 379; 38: 380. Lucae X. 13: 370; — XI. 13: 381; — XIX. 40: 380; — XXI. 28: 373; 34: 379, 380; — XXIV. 19: 380. Johannis VI. 35: 368; — XIV. 27: 373. Actuum apostolorum IV. 32: 380; — IX. 7: 379. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 29
Appendix II. Indices ad Milicii Libellum de Antichristo. (P. 368—381). I. Index locorum. a) Loci s. scripturae. Genesis II. 9: 369; — XLIX. 17: 375; 18: 373. Judith XII. 8: 381. Job XXVIII. 1: 381. Psalmorum XI. 7: 369; — CXLII. 4: 381. Ecclesiastes VII. 17: 369. Daniel IX. 2: 369; 4: 378; — X. 3: 370; — XII. 10: 377; II: 372, 375; 12: 372. Canticorum III. 7: 380. Isaias XIV. 6: 380; — XXXVIII. 17: 373; — LVI. 10: 375; — LXIV. 10: 374; — LXVI. 2: 370. Jeremias II. 1—2: 371; — VI. 13: 374. Threnorum III. 14: 371. Ezechiel IV. 6: 372; — XI. 5: 371, 377; — XIII. 5: 374; 11. 13: 380; — XXII. 30: 375. Habacuc III. 8: 370. Zacharias VII. 5: 370. I. Macab. X. 70: 371. Matthaei V. 10: 373; — X. 21: 370; — XI. 25: 370; — XIII. 29—30: 379; 30: 379; 41: 379; — XVIII. 17: 381; — XXIII. 26: 376; — XXIV. 12: 374, 375; 15: 369, 373, 374, 378; 17. 26: 379; 24: 374; 31: 379; 38: 380. Lucae X. 13: 370; — XI. 13: 381; — XIX. 40: 380; — XXI. 28: 373; 34: 379, 380; — XXIV. 19: 380. Johannis VI. 35: 368; — XIV. 27: 373. Actuum apostolorum IV. 32: 380; — IX. 7: 379. KYBAL: M. de Janov Regulae, III. 29
Strana 450
450 index nominum ad Milicii Libellum de Antichristo. Ad Romanos I. 18: 376; — X. 16: 379; — XI. 25—20: 379. II. Ad Thessalonicenses II. 3: 377; 8: 379; 10: 379. I. Ad Timotheum IV. 1—2: 378. Ad Hebraeos VI. 6: 380; — XI. 36: 381. l. Johannis II. 18: 371, 376, 377; 22: 376; — IV. 1: 368; 3: 370, 377- Apocalypsis l. 5: 368; 10: 368; — 1L. 7: 368; — IL 7: 381; 17: 369; — VII. 4: 375; 6: 376; — IX. 7: 377; — XII. 9: 375; 11: 380. — XIII. 8: 376; — XIV. 7: 377; — XX. 7: 379. II. Index nominum. a) Nomina personarum. Daniel propheta 377, 378; anni D-is 369, 370, 372. David 381. lentibus. A praedicacione tamen abstinui per multum tempus 7. Interea incidit in mentem meam adventus Antüchristi 369 (expl.). Et non fui ausus libros inspicere ib., nisi de licentia confessoris 370. Tandem tantum anxiatus fui, quod de licentia confessoris tex- tum bibliae et alios libros de hac materia legere coepi et annos Da- nielis scrutari. Et cum nemo sciret me de his informare, vadi Romam. Romae expectavi plus quam per unum mensem, paenitentiam agens et orans, ut deus revelaret Anti- christum per me ipsum (si vult me ad hoc idoneum facere), stultum et vilem peccatorem (opp.: iusti et illuminati), pauperculum, con- tritum spiritu et nimis trementem sermones dei (cf. Is. 66. 2) 3570. — Ezechias propheta 373, 380. Ezechiel propheta 375. Habacuc propheta 375. Jacob patriarcha 373, 376. Johannes evangelista 377. Karolus IV. Imperator 373, cf. 378. Lucas evangelista 373. Manasses (cf. Apoc. VII. 6) 376. Matthaeus: evangelium M-i 365, 373. Menčík 368. Milicius. Narratio de revelatione Anti- christi per inspirationem s. spiritus. Ego fui in spiritu et attendi illud Apoc. II. 7. Et intellexi, quod gu- stare deberem de intellectu s. scrip- turae, et oravi frequenter, ut deus omnipotens daret mihi spiritum s. et unctione cius me ungeret 368, ut solum saporem et odorem verae sapientiae degustarem, et non plus saperem, nisi quod mihi necessa- rium esset et ecclesiae sanctae 369. Et mox insonuit in aurem interio- rem cordis mei à. Non ista per- fecte cognovi caecus et nudus. Ideo dixit mihi spiritus in corde, ut intrarem religionem. Et pro- hibitus sum ab omnibus consu- Ita, quod conceperam de Anti- christo in Bohemia, incepi Ro- mae clarius intellegere, Praeparavi me ad iter versus Avinionem. Sed a spiritu monitus, volebam praedi- care de Antichristo in ecclesia s. Petri 371. — Quaerebam spiritum, et spiritus respondit 376; item 377. — [nterrogatus ab inquisitore ur- bis Romae, respondi, tenens hoc ad arbitrium papae et ipsius cor- rectioni me submittens 377. — Po- stremo incepi attendere, quo
450 index nominum ad Milicii Libellum de Antichristo. Ad Romanos I. 18: 376; — X. 16: 379; — XI. 25—20: 379. II. Ad Thessalonicenses II. 3: 377; 8: 379; 10: 379. I. Ad Timotheum IV. 1—2: 378. Ad Hebraeos VI. 6: 380; — XI. 36: 381. l. Johannis II. 18: 371, 376, 377; 22: 376; — IV. 1: 368; 3: 370, 377- Apocalypsis l. 5: 368; 10: 368; — 1L. 7: 368; — IL 7: 381; 17: 369; — VII. 4: 375; 6: 376; — IX. 7: 377; — XII. 9: 375; 11: 380. — XIII. 8: 376; — XIV. 7: 377; — XX. 7: 379. II. Index nominum. a) Nomina personarum. Daniel propheta 377, 378; anni D-is 369, 370, 372. David 381. lentibus. A praedicacione tamen abstinui per multum tempus 7. Interea incidit in mentem meam adventus Antüchristi 369 (expl.). Et non fui ausus libros inspicere ib., nisi de licentia confessoris 370. Tandem tantum anxiatus fui, quod de licentia confessoris tex- tum bibliae et alios libros de hac materia legere coepi et annos Da- nielis scrutari. Et cum nemo sciret me de his informare, vadi Romam. Romae expectavi plus quam per unum mensem, paenitentiam agens et orans, ut deus revelaret Anti- christum per me ipsum (si vult me ad hoc idoneum facere), stultum et vilem peccatorem (opp.: iusti et illuminati), pauperculum, con- tritum spiritu et nimis trementem sermones dei (cf. Is. 66. 2) 3570. — Ezechias propheta 373, 380. Ezechiel propheta 375. Habacuc propheta 375. Jacob patriarcha 373, 376. Johannes evangelista 377. Karolus IV. Imperator 373, cf. 378. Lucas evangelista 373. Manasses (cf. Apoc. VII. 6) 376. Matthaeus: evangelium M-i 365, 373. Menčík 368. Milicius. Narratio de revelatione Anti- christi per inspirationem s. spiritus. Ego fui in spiritu et attendi illud Apoc. II. 7. Et intellexi, quod gu- stare deberem de intellectu s. scrip- turae, et oravi frequenter, ut deus omnipotens daret mihi spiritum s. et unctione cius me ungeret 368, ut solum saporem et odorem verae sapientiae degustarem, et non plus saperem, nisi quod mihi necessa- rium esset et ecclesiae sanctae 369. Et mox insonuit in aurem interio- rem cordis mei à. Non ista per- fecte cognovi caecus et nudus. Ideo dixit mihi spiritus in corde, ut intrarem religionem. Et pro- hibitus sum ab omnibus consu- Ita, quod conceperam de Anti- christo in Bohemia, incepi Ro- mae clarius intellegere, Praeparavi me ad iter versus Avinionem. Sed a spiritu monitus, volebam praedi- care de Antichristo in ecclesia s. Petri 371. — Quaerebam spiritum, et spiritus respondit 376; item 377. — [nterrogatus ab inquisitore ur- bis Romae, respondi, tenens hoc ad arbitrium papae et ipsius cor- rectioni me submittens 377. — Po- stremo incepi attendere, quo
Strana 451
Index rerum ad Milicii Libellum de Antichristo. 451 modo esset de salute et statu chri- stianorum. Et stans in hoc stupe- factus, audivi spiritum in me sic loquentem in corde 379. Insuper attendo in corde. Hoc offero s. ecclesiae, quantum possum, se- crete, ad probandum 381. — Qui scripsit in carcere et vinculis, spiritu anxiatus, expectans li- berationem Israhel sive ecclesiae s. 381. Pilatus 372. Salomon 380. Titus imperator 372, 373. Vespasianus imperator 372, 373. Werunsky 373, 378. b) Nomina locorum. Almania 373. Avinio 371, 373. Bohemia 371; Imperator non possit ex Imperio Romano panem habere, nisi habeat de B. 378. Jerusalem 372 (templum). Praga 371. Roma 370, 371, 380; ecclesia s. Petri 371; capitulum ecclesiae s. Petri 371; inquisitor urbis Romae, v. INQUISITOR. III. Index rerum. ABOMINATIO DESOLATIONIS (cf. Dan. XII. 11): incepit anno passionis domini et conpleta est 42° anno postea 372; a-es et idola in ecclesia nominantur 374; quomodo a. posita sit in d-em 375; a. d. apud Judaeos facta indicat nostram spiritualem desolationem 378. AGRICOLAE peccatis involuti 376. ADULTERIA: antichristiani a-iis, fornicationibus et sodomiis, avaritiae et gulae serviunt 376. ANTICHRISTIANI hodierni (nominantur) gravissimis peccatis sunt involuti: peccata eorum enumerantur 376. ANTICHRISTUS, of. Milicius: Adventus A-i: incidit in mentem M-ii 369 ; revelatur parvulis 370; praedicatur 371 ; spiritus in Milicio loquebatur, quod A. venit, ex annis Danielis (XII. 11) 372 ; persecutio sub A-0 373; sub figura Dan describitur 373 (cf. 375, 376); ex quibus appareat A-um venisse 375. De A-o Johannes ev. dixit, quia veniet, et nunc iam est in mundo (I. Jo. IV. 3) 377. Definitio A-i: A-i multi sunt, et qui solvit et negat Christum, A. est. A-um negant, cum taceant et non audeant eius veritatem coram ho- minibus confiteri 376. Exercitus seu militia A-i: societas et alii tyranni et oppressores, destructores monasteriorum et tortores; hi omnes per locustas coro- natas in Apoc. IX. 7 describuntur 377. Revelatio A-i: Quis sit A. ex nomine vel utrum sit ille magnus, qui in fine mundi expectatur venturus, non est ad praesens scire per- fecte, sed coniecturative 377. A. revelabitur electis et ab electis 377. Discessio venit et revelabitur A., et sic instabit dies iudicii 378. Sed 29*
Index rerum ad Milicii Libellum de Antichristo. 451 modo esset de salute et statu chri- stianorum. Et stans in hoc stupe- factus, audivi spiritum in me sic loquentem in corde 379. Insuper attendo in corde. Hoc offero s. ecclesiae, quantum possum, se- crete, ad probandum 381. — Qui scripsit in carcere et vinculis, spiritu anxiatus, expectans li- berationem Israhel sive ecclesiae s. 381. Pilatus 372. Salomon 380. Titus imperator 372, 373. Vespasianus imperator 372, 373. Werunsky 373, 378. b) Nomina locorum. Almania 373. Avinio 371, 373. Bohemia 371; Imperator non possit ex Imperio Romano panem habere, nisi habeat de B. 378. Jerusalem 372 (templum). Praga 371. Roma 370, 371, 380; ecclesia s. Petri 371; capitulum ecclesiae s. Petri 371; inquisitor urbis Romae, v. INQUISITOR. III. Index rerum. ABOMINATIO DESOLATIONIS (cf. Dan. XII. 11): incepit anno passionis domini et conpleta est 42° anno postea 372; a-es et idola in ecclesia nominantur 374; quomodo a. posita sit in d-em 375; a. d. apud Judaeos facta indicat nostram spiritualem desolationem 378. AGRICOLAE peccatis involuti 376. ADULTERIA: antichristiani a-iis, fornicationibus et sodomiis, avaritiae et gulae serviunt 376. ANTICHRISTIANI hodierni (nominantur) gravissimis peccatis sunt involuti: peccata eorum enumerantur 376. ANTICHRISTUS, of. Milicius: Adventus A-i: incidit in mentem M-ii 369 ; revelatur parvulis 370; praedicatur 371 ; spiritus in Milicio loquebatur, quod A. venit, ex annis Danielis (XII. 11) 372 ; persecutio sub A-0 373; sub figura Dan describitur 373 (cf. 375, 376); ex quibus appareat A-um venisse 375. De A-o Johannes ev. dixit, quia veniet, et nunc iam est in mundo (I. Jo. IV. 3) 377. Definitio A-i: A-i multi sunt, et qui solvit et negat Christum, A. est. A-um negant, cum taceant et non audeant eius veritatem coram ho- minibus confiteri 376. Exercitus seu militia A-i: societas et alii tyranni et oppressores, destructores monasteriorum et tortores; hi omnes per locustas coro- natas in Apoc. IX. 7 describuntur 377. Revelatio A-i: Quis sit A. ex nomine vel utrum sit ille magnus, qui in fine mundi expectatur venturus, non est ad praesens scire per- fecte, sed coniecturative 377. A. revelabitur electis et ab electis 377. Discessio venit et revelabitur A., et sic instabit dies iudicii 378. Sed 29*
Strana 452
452 Index rerum ad Milicii Libellum de Antichristo. tempus est absconditum, — hypocrisis A-i etiam causa 379. Praedica- tores vincent bestiam vel A-um 380. APOCALYPSIS et clavis David 381. AVARITIA: a propheta usque ad sacerdotem omnes a-ae student (Jerem. IV. 14) 374; antichristiani a-ae serviunt 376. BEATITUDO: de qua Luc. XXI. 28: 373; b-inis annus 373. BEATUS esse non in pace mundi, sed secundum evangelium 373. BEGHARDITAE, Beginatus 378. Beghardi et Beginae zizania dicuntur 379. BELLA inter se gerunt antichristiani 376. CHARITAS: dulcedo ch-tis (opp.: venenum iniquitatis) 375; qui non reci- piunt ch-tem, credunt mendacio 379; refriguit ch. (Mt. XXIV. 12) 374 (expl.), 375; discessio a ch-e informata 378; christiani in tanta ch-te de- bent vivere, ut sint eis omnia communia 379—380. CIVES peccatis involuti 376. CONCUBINARII manifesti 374. CONCILIUM generale Romae, v. ECCLESIA: reformatio. DAN (Gen. XLIX. 18) 373; est Antichristus 375, 376; tribus Dan 375. DECIMAE: antichristiani d-as non solvunt 376. DISCESSIO (cf. II. Thess. II. 3): 1. a fide et charitate et veritate evangelica — 378; — 2. ab Imperio Romano 378, v. IMPERIUM ROMANORUM. 3. ab ecclesia, ex quo nullus fuit adiutor, qui a persecutione societatis ecclesiam defendisset 378. DOMINATIONES 376, 378, cf. FRATERNITATES et SOCIETATES. ECCLESIA: 1. Ad notionem: domus Israel 374, Jerusalem ib.; membra Christi 374; filii e-ae (reges et principes) 378. 2. Ecclesiae status praesens: e. desolata est neglegentia pastorum 374; etsi modo abundat in pace et divitiis temporalibus, tamen est despoliata di- vitiis spiritualibus 374; iniquitatis abundantiae signum est, cum unus ha- beat multas praebendas et multi pauperes cogantur mendicare et furari et sacrilegia committere; effectus (simonia oc.) 374; peccatores hodierni e-ae non oboediunt, immo eam persequuntur 376. Illi, qui regunt e-am, videant 377. Novissima hora est et dies iudicii instat ib. Discessio ab e-a 378, v. DISCESSIO. Ecclesiae reformatio. Clerus et populus debent orare pro papa et im- peratore, ut ordinent s. e-am in spiritualibus et temporalibus 371. Papa a spiritu s. ad hoc electus est, ut reducat ecclesiam in statum salutis per praedicatores, qui tollant scandala de regno dei sive de ecclesia 379, eradicantes haereticos, pseudoprophetas, hypocritas, beghardos, beginas et schismaticos, et triticum fidelium in horreum e-ae s. congregantes ib.; ita debet fieri unum ovile et unus pastor, et in tanta charitate debent vivere, si non omnes, tamen multi, ut sint eis omnia communia 380. Papa debet facere concilium generale Romae, in quo omnes episcopi accipiant modum corrigendi suos et suorum defectus, et certas personas dent, religiosas et saeculares, mittendas ad praedicandum 380; hi facient
452 Index rerum ad Milicii Libellum de Antichristo. tempus est absconditum, — hypocrisis A-i etiam causa 379. Praedica- tores vincent bestiam vel A-um 380. APOCALYPSIS et clavis David 381. AVARITIA: a propheta usque ad sacerdotem omnes a-ae student (Jerem. IV. 14) 374; antichristiani a-ae serviunt 376. BEATITUDO: de qua Luc. XXI. 28: 373; b-inis annus 373. BEATUS esse non in pace mundi, sed secundum evangelium 373. BEGHARDITAE, Beginatus 378. Beghardi et Beginae zizania dicuntur 379. BELLA inter se gerunt antichristiani 376. CHARITAS: dulcedo ch-tis (opp.: venenum iniquitatis) 375; qui non reci- piunt ch-tem, credunt mendacio 379; refriguit ch. (Mt. XXIV. 12) 374 (expl.), 375; discessio a ch-e informata 378; christiani in tanta ch-te de- bent vivere, ut sint eis omnia communia 379—380. CIVES peccatis involuti 376. CONCUBINARII manifesti 374. CONCILIUM generale Romae, v. ECCLESIA: reformatio. DAN (Gen. XLIX. 18) 373; est Antichristus 375, 376; tribus Dan 375. DECIMAE: antichristiani d-as non solvunt 376. DISCESSIO (cf. II. Thess. II. 3): 1. a fide et charitate et veritate evangelica — 378; — 2. ab Imperio Romano 378, v. IMPERIUM ROMANORUM. 3. ab ecclesia, ex quo nullus fuit adiutor, qui a persecutione societatis ecclesiam defendisset 378. DOMINATIONES 376, 378, cf. FRATERNITATES et SOCIETATES. ECCLESIA: 1. Ad notionem: domus Israel 374, Jerusalem ib.; membra Christi 374; filii e-ae (reges et principes) 378. 2. Ecclesiae status praesens: e. desolata est neglegentia pastorum 374; etsi modo abundat in pace et divitiis temporalibus, tamen est despoliata di- vitiis spiritualibus 374; iniquitatis abundantiae signum est, cum unus ha- beat multas praebendas et multi pauperes cogantur mendicare et furari et sacrilegia committere; effectus (simonia oc.) 374; peccatores hodierni e-ae non oboediunt, immo eam persequuntur 376. Illi, qui regunt e-am, videant 377. Novissima hora est et dies iudicii instat ib. Discessio ab e-a 378, v. DISCESSIO. Ecclesiae reformatio. Clerus et populus debent orare pro papa et im- peratore, ut ordinent s. e-am in spiritualibus et temporalibus 371. Papa a spiritu s. ad hoc electus est, ut reducat ecclesiam in statum salutis per praedicatores, qui tollant scandala de regno dei sive de ecclesia 379, eradicantes haereticos, pseudoprophetas, hypocritas, beghardos, beginas et schismaticos, et triticum fidelium in horreum e-ae s. congregantes ib.; ita debet fieri unum ovile et unus pastor, et in tanta charitate debent vivere, si non omnes, tamen multi, ut sint eis omnia communia 380. Papa debet facere concilium generale Romae, in quo omnes episcopi accipiant modum corrigendi suos et suorum defectus, et certas personas dent, religiosas et saeculares, mittendas ad praedicandum 380; hi facient
Strana 453
Index rerum ad Milicii Libellum de Antichristo. 453 passagium generale aliis praedicatoribus et vincent Antichristum 380. Alio- quin maxima ira dei descendet et plaga insanabilis 380. Quod si papa fecerit iuxta consilium, quod praefertur, extunc clavis David, Christus, aperiet sibi Apocalypsim, ut eam intellegat, quantum pertinet ad praesens e-ae tempus 381. ECCLESIA 378, v. FRATERNITATES. ELECTI: 144 milia e-orum (Apoc. VII. 4) 375; Antichristus revelabitur electis et ab electis 377. EPISCOPI et eorum modus corrigendi 380, v. ECCLESIA 3. EUCHARISTIA dicitur iuge sacrificium, quod fuit ablatum (cf. Dan. XII. 11) anno passionis Christi 372, cf. 375; sacrificium Christi frequenter offerre 370. FIDES: discessio a fide 378. FIDES PROMISSA: antichristiani f-em deo et hominibus promissam non servant 376. FRATERNITATES, in quibus homicidae sunt pecuniarum causa (expl.) 378 ; sunt etiam aliquae f-es, quae ecclesiis nocent, testamenta et alia emo- lumenta rectoribus ecclesiarum subtrahunt per ipsas, licet aliquae sint ex devotione inventae 378. GOG et MAGOG (Apoc. XX. 7): qui per hoc significentur et quare 389. HAERESES ex quibus fiant 378. HAERETICI zizania dicuntur 379. HYPOCRISIS, quae fere in omnibus regnat, negat abominationes in ecclesia stantes 374; absconditi sub tecto h. 379. HYPOCRITAE zizania dicuntur 379. IDOLOLATRAE stant in loco sancto 375. JHESUS CHRISTUS : passio, mors 372; qui est iuge sacrificium non figura- tum 372; cancellum crucis Christi 376; filius dei, qui rursus crucifigitur et ostentui habetur toto mundo 380; clavis David, Christus aperiet Apo- calypsim 381; — membra Christi 374, — pie vivere et persecutiones et odia pati pro Christo 377. IMPERATOR 371 (dominus noster) 373, cf. Karolus IV. IMPERIUM ROMANORUM: discessio ab i-o R. perfecta est, ex quo ita distrac- tum est et tota die distrahitur, quod d. imperator non possit ex eo panem habere, nisi habeat de Bohemia, et quoniam in plura regna et imperia divisum est i. R. 378. INIQUITAS abundavit et charitas refriguit (Mt. XXIV. 12), quomodo 374; desertum absconditae i-tis 379. INQUISITOR urbis Romae et Milicius 371, 372, 377. ISRAHEL 379, 381 (I. sive ecclesia). JUDAEI 370, 378. JUDICIUM NOVISSIMUM: novissima hora est et dies instat iudicii ex eo, quia discessio praedicta ab apostolo (II. Thess. II. 3) venit 377, cf. 378. Quare absconditum sit tempus determinatum diei i-ii, 379; dies irae sive iudicii repentine veniet 380. JUDICIA INIUSTA: antichristiani iniuste iudicant et pauperes opprimunt 376.
Index rerum ad Milicii Libellum de Antichristo. 453 passagium generale aliis praedicatoribus et vincent Antichristum 380. Alio- quin maxima ira dei descendet et plaga insanabilis 380. Quod si papa fecerit iuxta consilium, quod praefertur, extunc clavis David, Christus, aperiet sibi Apocalypsim, ut eam intellegat, quantum pertinet ad praesens e-ae tempus 381. ECCLESIA 378, v. FRATERNITATES. ELECTI: 144 milia e-orum (Apoc. VII. 4) 375; Antichristus revelabitur electis et ab electis 377. EPISCOPI et eorum modus corrigendi 380, v. ECCLESIA 3. EUCHARISTIA dicitur iuge sacrificium, quod fuit ablatum (cf. Dan. XII. 11) anno passionis Christi 372, cf. 375; sacrificium Christi frequenter offerre 370. FIDES: discessio a fide 378. FIDES PROMISSA: antichristiani f-em deo et hominibus promissam non servant 376. FRATERNITATES, in quibus homicidae sunt pecuniarum causa (expl.) 378 ; sunt etiam aliquae f-es, quae ecclesiis nocent, testamenta et alia emo- lumenta rectoribus ecclesiarum subtrahunt per ipsas, licet aliquae sint ex devotione inventae 378. GOG et MAGOG (Apoc. XX. 7): qui per hoc significentur et quare 389. HAERESES ex quibus fiant 378. HAERETICI zizania dicuntur 379. HYPOCRISIS, quae fere in omnibus regnat, negat abominationes in ecclesia stantes 374; absconditi sub tecto h. 379. HYPOCRITAE zizania dicuntur 379. IDOLOLATRAE stant in loco sancto 375. JHESUS CHRISTUS : passio, mors 372; qui est iuge sacrificium non figura- tum 372; cancellum crucis Christi 376; filius dei, qui rursus crucifigitur et ostentui habetur toto mundo 380; clavis David, Christus aperiet Apo- calypsim 381; — membra Christi 374, — pie vivere et persecutiones et odia pati pro Christo 377. IMPERATOR 371 (dominus noster) 373, cf. Karolus IV. IMPERIUM ROMANORUM: discessio ab i-o R. perfecta est, ex quo ita distrac- tum est et tota die distrahitur, quod d. imperator non possit ex eo panem habere, nisi habeat de Bohemia, et quoniam in plura regna et imperia divisum est i. R. 378. INIQUITAS abundavit et charitas refriguit (Mt. XXIV. 12), quomodo 374; desertum absconditae i-tis 379. INQUISITOR urbis Romae et Milicius 371, 372, 377. ISRAHEL 379, 381 (I. sive ecclesia). JUDAEI 370, 378. JUDICIUM NOVISSIMUM: novissima hora est et dies instat iudicii ex eo, quia discessio praedicta ab apostolo (II. Thess. II. 3) venit 377, cf. 378. Quare absconditum sit tempus determinatum diei i-ii, 379; dies irae sive iudicii repentine veniet 380. JUDICIA INIUSTA: antichristiani iniuste iudicant et pauperes opprimunt 376.
Strana 454
454 Index rerum ad Milicii Libellum de Antichristo. MANDATA dei: recessus christianorum a iudiciis ac m-is dei indicat disces- sionem a veritate evangelica 378. MECHANICI peccatis involuti 376. MENDACIA : antichristiani mentiuntur, periurant, dolose agunt, falsis testi- moniis et advocationibus iustitiam et iudicium subvertunt 376; peccata m-orum, periuriorum etc. 377. MERCATORES peccatis involuti 376. MONACHI, v. RELIGIOSI. MONASTERIA: m-orum destructores 377. NOBILES et barones peccatis involuti 376. PAPA 370, 381; 371, 372, 377: dominus noster; 371 (d. summus pontifex), 377 (cui datum est probare spiritus et scripturas), 379: summus pontifex, qui ad hoc spiritu s. electus est, ut reducat ecclesiam in statum salutis 379, per praedicatores et concilium generale Romae 379—380, v. EC- CLESIA 3. P. sive ecclesia s. 381. PAUPERES: antichristiani opprimunt p-es 376; p-es ita oppressi sunt, ut cogantur multis peccatis victum quaerere 377. PAX, quam dat mundus, illam non attulit Christus (cf. Joan. XIV. 27) 373 ; est mala ib. POPULUS CHRISTIANUS gravissimis peccatis involutus 376, 380. PRAEBENDAE multae 374. PRAEDICATIO: Milicius Pragae intimare pr-nem solitus erat 371. Romae inspiratus fuit dare in scriptis sermonem de Antichristo, ne mutentur verba eius et ut materia divulgetur 371; — tamquam equi fortiores in pr-e 375; sacerdotes carnales etsi tacent, ne munus abstrahatur, tamen praedicant, ut munus tribuatur 375. PRAEDICATORES sive angeli missi cum tuba praedicationis et voce magna, ut tollant scandala de ecclesia 379, 380, cf. ECCLESIA 3. PROPRIETAS in eis, qui divitias abdicaverunt 374. PSEUDOPROPHETAE zizania dicuntur 379. REGES et principes terrae peccatis involuti 376; filii ecclesiae 378. RELIGIOSI: simonia in religionibus multis 374; r-i indifferenter audiunt con fessiones non petita licentia vel gratia diocoesani, et hoc fere in toto mundo 374. SACRAMENTA: venditio et emptio s-orum et sepulturae 374. SACRIFICIUM IUGE, V. EUCHARISTIA. SAPIENTES, syn. doctores, iusti et illuminati, opp. parvuli, pauperculi, con- triti spiritu et nimis trementes dei 370. SAPIENTIA: saporem et odorem verae s-ae degustare (opp.: fetus et erro- rem sentire) 369. SCHISMA, v. DISCESSIO. SCHISMATICI zizania dicuntur 379. SCRIPTURA S.: gustare de pane vitae sive de intellectu sacrae s-ae 368. SECTAE ex quibus fiant 378; cf. BEGHARDITAE. SEPULTURA: venditio et emptio s-ae 374. SERMO, v. PRAEDICATIO.
454 Index rerum ad Milicii Libellum de Antichristo. MANDATA dei: recessus christianorum a iudiciis ac m-is dei indicat disces- sionem a veritate evangelica 378. MECHANICI peccatis involuti 376. MENDACIA : antichristiani mentiuntur, periurant, dolose agunt, falsis testi- moniis et advocationibus iustitiam et iudicium subvertunt 376; peccata m-orum, periuriorum etc. 377. MERCATORES peccatis involuti 376. MONACHI, v. RELIGIOSI. MONASTERIA: m-orum destructores 377. NOBILES et barones peccatis involuti 376. PAPA 370, 381; 371, 372, 377: dominus noster; 371 (d. summus pontifex), 377 (cui datum est probare spiritus et scripturas), 379: summus pontifex, qui ad hoc spiritu s. electus est, ut reducat ecclesiam in statum salutis 379, per praedicatores et concilium generale Romae 379—380, v. EC- CLESIA 3. P. sive ecclesia s. 381. PAUPERES: antichristiani opprimunt p-es 376; p-es ita oppressi sunt, ut cogantur multis peccatis victum quaerere 377. PAX, quam dat mundus, illam non attulit Christus (cf. Joan. XIV. 27) 373 ; est mala ib. POPULUS CHRISTIANUS gravissimis peccatis involutus 376, 380. PRAEBENDAE multae 374. PRAEDICATIO: Milicius Pragae intimare pr-nem solitus erat 371. Romae inspiratus fuit dare in scriptis sermonem de Antichristo, ne mutentur verba eius et ut materia divulgetur 371; — tamquam equi fortiores in pr-e 375; sacerdotes carnales etsi tacent, ne munus abstrahatur, tamen praedicant, ut munus tribuatur 375. PRAEDICATORES sive angeli missi cum tuba praedicationis et voce magna, ut tollant scandala de ecclesia 379, 380, cf. ECCLESIA 3. PROPRIETAS in eis, qui divitias abdicaverunt 374. PSEUDOPROPHETAE zizania dicuntur 379. REGES et principes terrae peccatis involuti 376; filii ecclesiae 378. RELIGIOSI: simonia in religionibus multis 374; r-i indifferenter audiunt con fessiones non petita licentia vel gratia diocoesani, et hoc fere in toto mundo 374. SACRAMENTA: venditio et emptio s-orum et sepulturae 374. SACRIFICIUM IUGE, V. EUCHARISTIA. SAPIENTES, syn. doctores, iusti et illuminati, opp. parvuli, pauperculi, con- triti spiritu et nimis trementes dei 370. SAPIENTIA: saporem et odorem verae s-ae degustare (opp.: fetus et erro- rem sentire) 369. SCHISMA, v. DISCESSIO. SCHISMATICI zizania dicuntur 379. SCRIPTURA S.: gustare de pane vitae sive de intellectu sacrae s-ae 368. SECTAE ex quibus fiant 378; cf. BEGHARDITAE. SEPULTURA: venditio et emptio s-ae 374. SERMO, v. PRAEDICATIO.
Strana 455
Index rerum ad Milicii Libellum de Antichristo. 455 SIMONIA 374; s. in religionibus multis ib. SOCIETATES de a. 1365: 373, 377, 378. SORTILEGIA: antichristiani falsis testimoniis et s-iis plus quam evangelio credunt 376; ex quibus fiant 378. SPIRITUS : loquebatur in Milicio 369, cf. Milicius: irruit in me, ita ut con- tinere me non possem, dicens mihi in corde 371; hoc sentio ex s-u, qui in me loquebatur, quod Antichristus venit 372. Dixi spiritui, qui in me lo- quebatur, et respondit 376. Audivi spiritum in me sic loquentem in corde 379; secundum quod sp. s. disponet 380. SUPERBIA et vanitas antichristianorum 376. THEOLONIA et pedia magna extorquent antichristiani 376. TORTORES ponentes et poni facientes christianos pro pecuniis ad tormenta 377. TYRANNI et oppressores pauperum sunt exercitus Antichristi 377. USURAE et mercimonia et negotiationes iniustae antichristianorum 376; pec- catum usurarum et malarum negotiationum 377. VEBBUM DEI: beati, qui persecutionem patiuntur propter v. d. sub Anti- christo 373. VERITAS: v-em Christi coram hominibus non confiteri 376; v-em et iusti- tiam dei detinere ib.; discessio a fide et charitate et v-te evangelica 378.
Index rerum ad Milicii Libellum de Antichristo. 455 SIMONIA 374; s. in religionibus multis ib. SOCIETATES de a. 1365: 373, 377, 378. SORTILEGIA: antichristiani falsis testimoniis et s-iis plus quam evangelio credunt 376; ex quibus fiant 378. SPIRITUS : loquebatur in Milicio 369, cf. Milicius: irruit in me, ita ut con- tinere me non possem, dicens mihi in corde 371; hoc sentio ex s-u, qui in me loquebatur, quod Antichristus venit 372. Dixi spiritui, qui in me lo- quebatur, et respondit 376. Audivi spiritum in me sic loquentem in corde 379; secundum quod sp. s. disponet 380. SUPERBIA et vanitas antichristianorum 376. THEOLONIA et pedia magna extorquent antichristiani 376. TORTORES ponentes et poni facientes christianos pro pecuniis ad tormenta 377. TYRANNI et oppressores pauperum sunt exercitus Antichristi 377. USURAE et mercimonia et negotiationes iniustae antichristianorum 376; pec- catum usurarum et malarum negotiationum 377. VEBBUM DEI: beati, qui persecutionem patiuntur propter v. d. sub Anti- christo 373. VERITAS: v-em Christi coram hominibus non confiteri 376; v-em et iusti- tiam dei detinere ib.; discessio a fide et charitate et v-te evangelica 378.
Strana 456
- I: Array
- III: Array
- 1: Array
- 382: Array
- 388: Array
- 393: Array
- 439: Array
- 449: Array