z 282 stránek
Titul
1
2
3
4
Úvod
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
Edice
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
Annotationes
252
253
254
255
256
257
258
Index verborum bohemicorum
259
260
Index locorum s. Scripturae
261
262
263
264
265
266
267
268
269
Index auctoritatum
270
Index ceterorum nominum
271
272
Index rerum praecipuarum
273
274
275
276
277
278
Registrum sermonum
279
280
Index
281
282
- s. 58: ...om. Hier. — 19 discipulorum: discipulorum suorum Vulg. — 20 Iesus Cristus est: Iesus est Christus Vulg. — 21 et: et ut...
- s. 141: ...opere eandem doctri- nam docet omnes fideles cristianos, quam docuit Iesus Cristus. Quia docuit in sua doctrina suos prudenciam, vigilanciam, oracionem. Pru-...
Název:
Dochovaná kázání z roku 1419. Díl 1, Od neděle velikonoční do páté neděle po sv. Trojici (Jan Želivský)
Autor:
Molnár, Amedeo
Rok vydání:
1953
Místo vydání:
Praha
Česká národní bibliografie:
Počet stran celkem:
282
Počet stran předmluvy plus obsahu:
282
Obsah:
- 1: Titul
- 5: Úvod
- 15: Edice
- 252: Annotationes
- 259: Index verborum bohemicorum
- 261: Index locorum s. Scripturae
- 270: Index auctoritatum
- 271: Index ceterorum nominum
- 273: Index rerum praecipuarum
- 279: Registrum sermonum
- 281: Index
upravit
Strana 1
ČESKOSLOVENSKÁ AKADEMIE VĚD STUDIE A PRAMENY Sekce filosofie a historie 2 DOCHOVANÁ KÁZÁNÍ Z ROKU 1419
ČESKOSLOVENSKÁ AKADEMIE VĚD STUDIE A PRAMENY Sekce filosofie a historie 2 DOCHOVANÁ KÁZÁNÍ Z ROKU 1419
Strana 2
ČESKOSLOVENSKÁ AKADEMIE VĚD Vědecký redaktor člen korespondent CSAV prof. Dr Bohumil Ryba Recensoval doc. Dr František Graus
ČESKOSLOVENSKÁ AKADEMIE VĚD Vědecký redaktor člen korespondent CSAV prof. Dr Bohumil Ryba Recensoval doc. Dr František Graus
Strana 3
JAN ŽELIVSKÝ DOCHOVANÁ KÁZÁNÍ z roku 1419 Díl I. Od neděle velikonoční do páté neděle po sv. Trojici K vydání připravil Amedeo Molnár NAKLADATELSTVÍ ČESKOSLOVENSKÉ AKADEMIE VĚD PRAHA 1953
JAN ŽELIVSKÝ DOCHOVANÁ KÁZÁNÍ z roku 1419 Díl I. Od neděle velikonoční do páté neděle po sv. Trojici K vydání připravil Amedeo Molnár NAKLADATELSTVÍ ČESKOSLOVENSKÉ AKADEMIE VĚD PRAHA 1953
Strana 4
Strana 5
ÚVOD Vydáváme první část dochovaných latinských kazatelských příprav nejlidovějšího kazatele husitské Prahy, Jana Želivského. Zachycují v opise osnovy jeho zápalných projevů, pronesených k chudině Nového Města pražského v chrámu Marie Sněžné v předvečer revoluce od 16. dubna do 16. července 1419. Nahromaděné předpoklady revoluce a dějinný okamžik, v němž se postava kněze Jana vynořuje takřka z neznáma, učinily z Želivského muže, jenž směl nejenom dát signál veliké vzpouře, nýbrž také určit v nejrozhodnějších letech směr jejího náporu. Středověké kazatelny vůbec, a Želivského v míře nebývalé, se staly jedním z nejúčinnějších nástrojů odboje. „Odtud působili kazatelé bezprostředně na lid, zde se lid seznamoval se všemi aktuálními problémy, zde se takřka tvořilo veřejné mínění. Nikdo nemůže plně pochopit reformaci, kdo si sdostatek neuvědomí tuto skutečnost. To, co bylo hlásáno na kazatelnách, to, mů- žeme předpokládat, bylo všeobecně známo a diskutováno. To se v Praze stávalo velmi brzy duševním majetkem všech. Hráli proto v revoluci, a zajisté ne náhodou, vůdčí úlohu kazatelé“.1 Podle nejhlubšího přesvědčení Želivského samotného osvobozovalo věrné biblické kázání Čechy jeho doby od nepravých autorit ať církevních, ať politických. „Vy, bratří, dobře víte,“ kázal 17. dubna 1419, „jak se nyní rozšířilo slovo Páně po celých Čechách a po Moravě, i kterak na ně přední kněží žalují u králů a knížat, říkajíce: Bouří lid, počavši od Prahy, až sem, totiž až ke kurii římské anebo až do Kostnice nebo do Uher“. Toto slovo osvobozovalo od pořádku, který bylo třeba opustit a nahradit novým. Želivského kázání ukazují bezprostředně, jak Písmu rozuměl, kterým směrem je aktualisoval a jak z něho vyposlechl výzvu k revolučnímu činu. Prohlu- bují jedinečně náš obraz velikého revolucionáře. Jejich vydání může proto platně přispět bádání o husitském revolučním hnutí. Pokrokovou tvář Želivského objevil české historické vědě Zdeněk Nejedlý ve svých rozsáhlých Dějinách husitského zpěvu.2 Prokázal, že Želivský „dovedl jíti cestou Husa a Jakoubka ze Stříbra dále pokroko- vým směrem, pro nějž dovedl strhnouti i pražský lid. Jeho doba znamená 1 František Graus, Chudina městská v době předhusitské, 1949, 155. 2 Zdeněk Nejedlý, Dějiny husitského zpěvu za válek husitských, 1913. Želivskému věnována zejména první kapitola třetí části: Radikalismus v Praze, str. 299—324. 5
ÚVOD Vydáváme první část dochovaných latinských kazatelských příprav nejlidovějšího kazatele husitské Prahy, Jana Želivského. Zachycují v opise osnovy jeho zápalných projevů, pronesených k chudině Nového Města pražského v chrámu Marie Sněžné v předvečer revoluce od 16. dubna do 16. července 1419. Nahromaděné předpoklady revoluce a dějinný okamžik, v němž se postava kněze Jana vynořuje takřka z neznáma, učinily z Želivského muže, jenž směl nejenom dát signál veliké vzpouře, nýbrž také určit v nejrozhodnějších letech směr jejího náporu. Středověké kazatelny vůbec, a Želivského v míře nebývalé, se staly jedním z nejúčinnějších nástrojů odboje. „Odtud působili kazatelé bezprostředně na lid, zde se lid seznamoval se všemi aktuálními problémy, zde se takřka tvořilo veřejné mínění. Nikdo nemůže plně pochopit reformaci, kdo si sdostatek neuvědomí tuto skutečnost. To, co bylo hlásáno na kazatelnách, to, mů- žeme předpokládat, bylo všeobecně známo a diskutováno. To se v Praze stávalo velmi brzy duševním majetkem všech. Hráli proto v revoluci, a zajisté ne náhodou, vůdčí úlohu kazatelé“.1 Podle nejhlubšího přesvědčení Želivského samotného osvobozovalo věrné biblické kázání Čechy jeho doby od nepravých autorit ať církevních, ať politických. „Vy, bratří, dobře víte,“ kázal 17. dubna 1419, „jak se nyní rozšířilo slovo Páně po celých Čechách a po Moravě, i kterak na ně přední kněží žalují u králů a knížat, říkajíce: Bouří lid, počavši od Prahy, až sem, totiž až ke kurii římské anebo až do Kostnice nebo do Uher“. Toto slovo osvobozovalo od pořádku, který bylo třeba opustit a nahradit novým. Želivského kázání ukazují bezprostředně, jak Písmu rozuměl, kterým směrem je aktualisoval a jak z něho vyposlechl výzvu k revolučnímu činu. Prohlu- bují jedinečně náš obraz velikého revolucionáře. Jejich vydání může proto platně přispět bádání o husitském revolučním hnutí. Pokrokovou tvář Želivského objevil české historické vědě Zdeněk Nejedlý ve svých rozsáhlých Dějinách husitského zpěvu.2 Prokázal, že Želivský „dovedl jíti cestou Husa a Jakoubka ze Stříbra dále pokroko- vým směrem, pro nějž dovedl strhnouti i pražský lid. Jeho doba znamená 1 František Graus, Chudina městská v době předhusitské, 1949, 155. 2 Zdeněk Nejedlý, Dějiny husitského zpěvu za válek husitských, 1913. Želivskému věnována zejména první kapitola třetí části: Radikalismus v Praze, str. 299—324. 5
Strana 6
vrchol pokrokového hnutí v Praze“. Téměř vše, co nám prameny dovo- lují zvědět o vnějších příbězích Želivského, shrnula — po stručnějším pokuse Ferdinanda Hrejsy3 — předčasně zesnulá Božena Auštěcká v knize o Želivském jako politikovi.4 Poznání Želivského po stránce ideové věno- val Evžen Stein pronikavou, i když nikoli vyčerpávající studii Želivský jako náboženská osobnost; teprve po autorově smrti v nacistickém koncentračním táboře ji vydal F. M. Bartoš.5 Nové práce našich dějepisců se budou nepochybně k velikému revolucionáři vracet stále hojněji zpřesňující metodou vědeckého rozboru zákonitosti společenského vývoje a jím podmíněné dějinné úlohy osobností, jak to ukazují zejména díla Chudina městská v době předhusitské od Františka Grause,6 Husitské revoluční hnutí a Tábor v husitském revolučním hnutí Josefa Macka, i Bartošovo kritické zhodnocení soudobých zpráv o krvavém pádu Želivského.8 Většina těchto prací, hlavně Nejedlého, se mohla opřít o ukázky z Želivského kázání, objevně publikované Josefem Truhlářem, jenž také zjistil Želivského původství obou příslušných postilových svodů v ruko- pisech pražské Národní a universitní knihovny IV F 23 a V G 3. Ukázky Truhlářem otištěné rozmnožili Auštěcká, Stein i Graus, kdežto zase Bartoš upozornil na značnou pravděpodobnost, že Želivský je autorem rukopisné postily F 40 kapitulní knihovny pražské. 10 Pro úspěšný postup dalšího bádání jeví se ovšem úplné vydání Želiv- ského postily, Truhlářem zjištěné, nezbytným jednak proto, že dosavadní výňatky byly vybírány ze zřetelů dílčích a nedostačují k uceleně vyvážené charakteristice Želivského názorů, jednak proto, aby se usnadnilo srovnání autentické Želivského postily s texty, které by bylo ještě možno Želivskému přisoudit. Vydáním rukopisu IV F 23 plníme aspoň část tohoto naléhavého úkolu. * * * Jediný rukopis, který vydáváme (NUK IV F 23, sr. Josef Truhlář, Catalogus codicum manu scriptorum latinorum qui in Bibl. publica atque universi- 3 Ferdinand Hrejsa, články s názvem Jan Zelivský v číslech 15, 16, 17, 18 a 20 Kostnic- kých jisker z r. 1922. 4 Božena Auštěcká, Jan Zelivský jako politik, 1925; vydala Anna Císařová-Kolářová ve 2. svazku Husitského archivu. 5 Evžen Stein, Želivský jako náboženská osobnost, VKČSN 1947, č. 1, zvláštní otisk 1948. 6 Viz pozn. 1. Sedmou kap. na str. 147nn Radikalismus Želivského založil autor na studiu dochovaných náčrtů Želivského kázání. 7 Obě základní práce vydala Rovnost v Praze 1952. 8 F. M. Bartoš, Pád Želivského v Jihočeském sborníku historickém XXI/1952, 77—89. » VČA VIII/1899, 287—8 a ČČH IX/1903, 198—202. 10 Nová postila Jana Želivského? v ČČM 1927, 135—148. 6
vrchol pokrokového hnutí v Praze“. Téměř vše, co nám prameny dovo- lují zvědět o vnějších příbězích Želivského, shrnula — po stručnějším pokuse Ferdinanda Hrejsy3 — předčasně zesnulá Božena Auštěcká v knize o Želivském jako politikovi.4 Poznání Želivského po stránce ideové věno- val Evžen Stein pronikavou, i když nikoli vyčerpávající studii Želivský jako náboženská osobnost; teprve po autorově smrti v nacistickém koncentračním táboře ji vydal F. M. Bartoš.5 Nové práce našich dějepisců se budou nepochybně k velikému revolucionáři vracet stále hojněji zpřesňující metodou vědeckého rozboru zákonitosti společenského vývoje a jím podmíněné dějinné úlohy osobností, jak to ukazují zejména díla Chudina městská v době předhusitské od Františka Grause,6 Husitské revoluční hnutí a Tábor v husitském revolučním hnutí Josefa Macka, i Bartošovo kritické zhodnocení soudobých zpráv o krvavém pádu Želivského.8 Většina těchto prací, hlavně Nejedlého, se mohla opřít o ukázky z Želivského kázání, objevně publikované Josefem Truhlářem, jenž také zjistil Želivského původství obou příslušných postilových svodů v ruko- pisech pražské Národní a universitní knihovny IV F 23 a V G 3. Ukázky Truhlářem otištěné rozmnožili Auštěcká, Stein i Graus, kdežto zase Bartoš upozornil na značnou pravděpodobnost, že Želivský je autorem rukopisné postily F 40 kapitulní knihovny pražské. 10 Pro úspěšný postup dalšího bádání jeví se ovšem úplné vydání Želiv- ského postily, Truhlářem zjištěné, nezbytným jednak proto, že dosavadní výňatky byly vybírány ze zřetelů dílčích a nedostačují k uceleně vyvážené charakteristice Želivského názorů, jednak proto, aby se usnadnilo srovnání autentické Želivského postily s texty, které by bylo ještě možno Želivskému přisoudit. Vydáním rukopisu IV F 23 plníme aspoň část tohoto naléhavého úkolu. * * * Jediný rukopis, který vydáváme (NUK IV F 23, sr. Josef Truhlář, Catalogus codicum manu scriptorum latinorum qui in Bibl. publica atque universi- 3 Ferdinand Hrejsa, články s názvem Jan Zelivský v číslech 15, 16, 17, 18 a 20 Kostnic- kých jisker z r. 1922. 4 Božena Auštěcká, Jan Zelivský jako politik, 1925; vydala Anna Císařová-Kolářová ve 2. svazku Husitského archivu. 5 Evžen Stein, Želivský jako náboženská osobnost, VKČSN 1947, č. 1, zvláštní otisk 1948. 6 Viz pozn. 1. Sedmou kap. na str. 147nn Radikalismus Želivského založil autor na studiu dochovaných náčrtů Želivského kázání. 7 Obě základní práce vydala Rovnost v Praze 1952. 8 F. M. Bartoš, Pád Želivského v Jihočeském sborníku historickém XXI/1952, 77—89. » VČA VIII/1899, 287—8 a ČČH IX/1903, 198—202. 10 Nová postila Jana Želivského? v ČČM 1927, 135—148. 6
Strana 7
tatis Pragensis asservantur I, 1905, č. 729), je psán, zdá se, jedním písařem na 193 papírových listech malého čtverce (rozměr stránky 15,5 x21,5 cm) po obou stranách dvěma sloupci (průměrná šíře rubriky 5 cm, průměrná výše 16 cm) s častými marginálními vsuvkami, z nichž menšinu vepsala nejspíše jiná ruka. Kodex, svázaný do původních dřevěných desek po- tažených koží, dnes roztrhanou a zašlou (kování a přezky utrženy), obsahuje však více listů než oněch 193 popsaných a Truhlářem tužkou porůznu číslovaných. Je totiž složen, jak první postřehl Bohumil Ryba, z devatenácti složek (18 sexternů a 1 septernu, jenž začíná, podle Truhlá- řova i našeho paginování, po f. 178 a před f. 179), vesměs signovaných v levém dolním rohu posledního listu každé složky (primus, secundus, tercius etc.), po dvakráte pak opatřených reklamanty (tak čteme na dru- hém sexternu f. 23b: obedit, a na jedenáctém sexternu f. 126b: non in persona). Tímto zjištěním můžeme prokázat, že uvnitř kodexu nic ne- chybí a na konci že bylo vytrženo pouze šest a skoro celý sedmý list posledního sexternu, na štěstí nepopsaných naší homiletickou látkou. Nesoulad mezi skutečným počtem všech listů kodexu (224 + 6) a mezi paginací toliko 193 popsaných listů, jak se od dob Truhlářových vžila, je ovšem značný. Vysvitne ze srovnání složek s tradiční foliací: 1. sextern = f. 1—11 + 1 nepopsaný list, 2. sextern = f. 12—23, 3. sextern = f. 24—31 + 2 nepopsané listy † f. 32—33, 4. sextern = f. 34—45, 5. sextern = f. 46—57, 6. sextern = f. 58—69, 7. sextern = f. 70—81, 8. sextern = f. 82—93, 9. sextern = f. 94—105, 10. sextern = f. 106— 114 + 3 nepopsané listy, 11. sextern = f. 115—126, 12. sextern = f. 127—134 + 4 nepopsané listy, 13. sextern = f. 135—136 + 10 nepo- psaných listů, 14. sextern = f. 137—145 + 3 nepopsané listy, 15. sex- tern = f. 146—152 + 3 nepopsané listy + f. 153—154, 16. sextern = f. 155—166, 17. sextern = f. 167—178, 18. (septern!) = 1 nepopsa- ný list † f. 179—191, 19. sextern = f. 192—193 + 4 nepopsané + 6 najisto vytržených listů. Kodex o 19 složkách měl tedy původně nejméně — je totiž pravděpodobné, že při vazbě kodexu bylo vzadu přidáno ještě několik listů navíc, po jejichž vytržení zbyly v kodexu stopy — 230 listů, z nichž 37 nebylo popsáno. Dnes jich má 224, resp. 223. Z číslování sexternů je patrno, že v kodexu nic nebylo vazbou přehozeno. Zjistíme-li nesrovnalost v posloupnosti některých kázání, je třeba ji přičísti opisovači, který náš rukopis pořizoval. Rukopis je tedy opis z nesvázaných náčrtů autorových, psaných nejspíše na volné lístky. Nepopsané stránky vyhrazoval písař dodatečnému doplnění těch kazatel- ských příprav, které asi nebyly dovedeny do konce ani v prvopise. Písař užíval hojnou měrou obvyklých zkratek, kterých arci při citátech z Písma příliš pečlivě nedbal. Rubrikátor opatřil text dodatečně červe- nými podtrhy a ozdůbkami, které chybějí výjimečně pouze na ff. 30b,
tatis Pragensis asservantur I, 1905, č. 729), je psán, zdá se, jedním písařem na 193 papírových listech malého čtverce (rozměr stránky 15,5 x21,5 cm) po obou stranách dvěma sloupci (průměrná šíře rubriky 5 cm, průměrná výše 16 cm) s častými marginálními vsuvkami, z nichž menšinu vepsala nejspíše jiná ruka. Kodex, svázaný do původních dřevěných desek po- tažených koží, dnes roztrhanou a zašlou (kování a přezky utrženy), obsahuje však více listů než oněch 193 popsaných a Truhlářem tužkou porůznu číslovaných. Je totiž složen, jak první postřehl Bohumil Ryba, z devatenácti složek (18 sexternů a 1 septernu, jenž začíná, podle Truhlá- řova i našeho paginování, po f. 178 a před f. 179), vesměs signovaných v levém dolním rohu posledního listu každé složky (primus, secundus, tercius etc.), po dvakráte pak opatřených reklamanty (tak čteme na dru- hém sexternu f. 23b: obedit, a na jedenáctém sexternu f. 126b: non in persona). Tímto zjištěním můžeme prokázat, že uvnitř kodexu nic ne- chybí a na konci že bylo vytrženo pouze šest a skoro celý sedmý list posledního sexternu, na štěstí nepopsaných naší homiletickou látkou. Nesoulad mezi skutečným počtem všech listů kodexu (224 + 6) a mezi paginací toliko 193 popsaných listů, jak se od dob Truhlářových vžila, je ovšem značný. Vysvitne ze srovnání složek s tradiční foliací: 1. sextern = f. 1—11 + 1 nepopsaný list, 2. sextern = f. 12—23, 3. sextern = f. 24—31 + 2 nepopsané listy † f. 32—33, 4. sextern = f. 34—45, 5. sextern = f. 46—57, 6. sextern = f. 58—69, 7. sextern = f. 70—81, 8. sextern = f. 82—93, 9. sextern = f. 94—105, 10. sextern = f. 106— 114 + 3 nepopsané listy, 11. sextern = f. 115—126, 12. sextern = f. 127—134 + 4 nepopsané listy, 13. sextern = f. 135—136 + 10 nepo- psaných listů, 14. sextern = f. 137—145 + 3 nepopsané listy, 15. sex- tern = f. 146—152 + 3 nepopsané listy + f. 153—154, 16. sextern = f. 155—166, 17. sextern = f. 167—178, 18. (septern!) = 1 nepopsa- ný list † f. 179—191, 19. sextern = f. 192—193 + 4 nepopsané + 6 najisto vytržených listů. Kodex o 19 složkách měl tedy původně nejméně — je totiž pravděpodobné, že při vazbě kodexu bylo vzadu přidáno ještě několik listů navíc, po jejichž vytržení zbyly v kodexu stopy — 230 listů, z nichž 37 nebylo popsáno. Dnes jich má 224, resp. 223. Z číslování sexternů je patrno, že v kodexu nic nebylo vazbou přehozeno. Zjistíme-li nesrovnalost v posloupnosti některých kázání, je třeba ji přičísti opisovači, který náš rukopis pořizoval. Rukopis je tedy opis z nesvázaných náčrtů autorových, psaných nejspíše na volné lístky. Nepopsané stránky vyhrazoval písař dodatečnému doplnění těch kazatel- ských příprav, které asi nebyly dovedeny do konce ani v prvopise. Písař užíval hojnou měrou obvyklých zkratek, kterých arci při citátech z Písma příliš pečlivě nedbal. Rubrikátor opatřil text dodatečně červe- nými podtrhy a ozdůbkami, které chybějí výjimečně pouze na ff. 30b,
Strana 8
3la a 152b. Z jeho pera je na f. 97a2 i přímo v textu slovo apperiamur. Většina marginálních přípisků je psána týmž nebo o poznání světlejším inkoustem jako sám text, méně často červenou barvou (a to na ff. 23a, 24a, 24b1, 34a, 156b1, 158b1). Jsou špatně čitelné, někdy z části odstři- žené.11 Titulu náš rukopis nemá, ale jeho pokračování v rukopise V G 3 má na deskách štítek s nápisem Quarta pars temporis. Náš rukopis je tedy třetí částí čtyřsvazkové sbírky kázání de tempore, z níž se první dva díly, pokud zatím víme, nedochovaly. Autor sám nazval svá kázání po mnišsku kollektami (f. 188b2). Titul vydávaného rukopisu může tedy zníti Collectae anebo Sermones de tempore a festo Resurrectionis usque ad domini- cam quintam post Trinitatem anni 1419. Tento titul naznačuje i obsah. Máme před sebou opis latinských příprav kázání na evangelijní a epištolní perikopy nedělí a svátků od 16. dubna do 9. července 1419, k nimž po explicitu (f. 188b2) přidružena ještě kázání na epištoly 4. a 5. neděle po svaté Trojici (9. a 16. července). Kázáním na evangelium páté neděle po sv. Trojici začíná pak rukopis V G 3. V týdnech po velikonocích a po letnicích jsou v našem rukopise kázání i ve všední dny, s výjimkou soboty po letnicích. V pořadí kázání, uspořádaných podle církevního roku, jest chyba v tom, že na ff. 34b2—45b2 čteme nejprve kázání na druhou neděli post octavam Pasche a na ff. 46a1—57b2 teprve kázání na první neděli post octavam Pasche. Někdy předchází kázání na evangelijní text kázání na text z epištoly téže neděle. Obě skutečnosti snadno vysvětlíme předpo- kladem opisování z konceptů, v kterých se snadno něco přehodí, obyčejně však jen do nejbližší blízkosti. Incipit rukopisu jsou slova evangelia podle Marka 16,1: Maria Magda- lena et Maria Jacobi, vlastní text začíná slovy: Recolitur hodie resurreccio gloriosa. Za kázáním čtvrté neděle po Trojici, jehož incipit zní Estote misericordes, čteme na f. 188b2 předběžný explicit: Has collectas finivi feria secunda ante Margarethe anno m cccc xix tempore mee magne persecucionis cum fratribus meis aliquibus. Per Iohannem predicatorem, licet inutilem, ecclesie sancti Sthephani et Monasterii in Arena. Po něm však následují ještě dvě kázání, takže celý rukopis explicit: id est iam in celo regnantem cum Patre. Co se nám v kodexu jeví předběžným explicitem, měl ovšem býti podle úmyslu autorova explicit skutečný. Mohl býti, jak ještě uvidíme, napsán kazatelem Janem sice na dvakrát, ale opisovačem opsán jistě naráz. V původních náčrtcích autorových následoval, podle názoru prof. 11 Ukázkový snímek z rukopisu námi vydávaného otištěn v knížce M. V. Kratochvíla, Jan Zelivský (1953, 23), bez určení paginace. Je to f. 188b s explicitem, o němž zde níže. Josef Macek v díle Tábor v husitském revolučním hnutí I (1952) otiskuje při straně 192 ukázkou f. 22b z rukopisu V G 3. 8
3la a 152b. Z jeho pera je na f. 97a2 i přímo v textu slovo apperiamur. Většina marginálních přípisků je psána týmž nebo o poznání světlejším inkoustem jako sám text, méně často červenou barvou (a to na ff. 23a, 24a, 24b1, 34a, 156b1, 158b1). Jsou špatně čitelné, někdy z části odstři- žené.11 Titulu náš rukopis nemá, ale jeho pokračování v rukopise V G 3 má na deskách štítek s nápisem Quarta pars temporis. Náš rukopis je tedy třetí částí čtyřsvazkové sbírky kázání de tempore, z níž se první dva díly, pokud zatím víme, nedochovaly. Autor sám nazval svá kázání po mnišsku kollektami (f. 188b2). Titul vydávaného rukopisu může tedy zníti Collectae anebo Sermones de tempore a festo Resurrectionis usque ad domini- cam quintam post Trinitatem anni 1419. Tento titul naznačuje i obsah. Máme před sebou opis latinských příprav kázání na evangelijní a epištolní perikopy nedělí a svátků od 16. dubna do 9. července 1419, k nimž po explicitu (f. 188b2) přidružena ještě kázání na epištoly 4. a 5. neděle po svaté Trojici (9. a 16. července). Kázáním na evangelium páté neděle po sv. Trojici začíná pak rukopis V G 3. V týdnech po velikonocích a po letnicích jsou v našem rukopise kázání i ve všední dny, s výjimkou soboty po letnicích. V pořadí kázání, uspořádaných podle církevního roku, jest chyba v tom, že na ff. 34b2—45b2 čteme nejprve kázání na druhou neděli post octavam Pasche a na ff. 46a1—57b2 teprve kázání na první neděli post octavam Pasche. Někdy předchází kázání na evangelijní text kázání na text z epištoly téže neděle. Obě skutečnosti snadno vysvětlíme předpo- kladem opisování z konceptů, v kterých se snadno něco přehodí, obyčejně však jen do nejbližší blízkosti. Incipit rukopisu jsou slova evangelia podle Marka 16,1: Maria Magda- lena et Maria Jacobi, vlastní text začíná slovy: Recolitur hodie resurreccio gloriosa. Za kázáním čtvrté neděle po Trojici, jehož incipit zní Estote misericordes, čteme na f. 188b2 předběžný explicit: Has collectas finivi feria secunda ante Margarethe anno m cccc xix tempore mee magne persecucionis cum fratribus meis aliquibus. Per Iohannem predicatorem, licet inutilem, ecclesie sancti Sthephani et Monasterii in Arena. Po něm však následují ještě dvě kázání, takže celý rukopis explicit: id est iam in celo regnantem cum Patre. Co se nám v kodexu jeví předběžným explicitem, měl ovšem býti podle úmyslu autorova explicit skutečný. Mohl býti, jak ještě uvidíme, napsán kazatelem Janem sice na dvakrát, ale opisovačem opsán jistě naráz. V původních náčrtcích autorových následoval, podle názoru prof. 11 Ukázkový snímek z rukopisu námi vydávaného otištěn v knížce M. V. Kratochvíla, Jan Zelivský (1953, 23), bez určení paginace. Je to f. 188b s explicitem, o němž zde níže. Josef Macek v díle Tábor v husitském revolučním hnutí I (1952) otiskuje při straně 192 ukázkou f. 22b z rukopisu V G 3. 8
Strana 9
Ryby, nejenom za kázáním na epištolní text z 9. července, nýbrž i za kázáním na epištolní text k 16. červenci 1419, které si kazatel připravil již v pondělí 10. července. V ono pondělí tedy vskutku skončil, jak po- znamenal, kollekty, shrnuté v náš kodex, zatím co kázání na evangelijní text pro příští neděli, jímž začíná rukopis V G 3, připraveno ještě neměl. Želivského původství těchto kázání poznal po prvé a doložil Josef Truhlář článkem Kázání Jana Želivského z r. 1419 v ČČH IX/1903, str. 198—202, vycházeje z uvedeného již explicitu. Explicit je ovšem poněkud zmaten. Byl psán v autografu autorově nejspíše na dvakrát. Zdá se, že autor skončil svou práci v prvopise feria secunda ante Margarethe anno m cocc xix, tedy v pondělí 10. července 1419, dopsáním věty, jež kon- čila slovy: cum fratribus meis aliquibus. Teprve později, snad až po smrti Václava IV., jak se Truhlář dohadoval, připsal slohově nesprávný do- větek, jímž se k dílu přiznal i jménem. Tomu, že dovětek vznikl později, nasvědčuje dvojí úřad Janův jako kazatele kostela sv. Štěpána na Ryb- níčku a kláštera Matky Boží Sněžné na Písku, in Arena. Je sice pravdě- podobné, že Želivský zahájil svou pražskou činnost už r. 1418 v kostele svatoštěpánském, ale byl z něho odstraněn rozkazem krále Václava, jenž počátkem r. 1419 nařídil navrácení katolických farářů ke kostelům a školám, z nichž byli vypuzeni nazítří Husovy smrti (Enea Silvio u Auš- těcké v poznámce 26 na str. 67). 10. července 1419 nebyl již tedy Želiv- ský kazatelem v kostele na Rybníčku, i když je zcela pravděpodobné, že si nepřestal na jeho kazatelnu činiti nárok. Zato u Matky Boží Sněžné kázal už asi od února 1419. Odtud také vedl průvod, jenž 30. července toho roku získal znovu kostel sv. Štěpána husitské straně. Že tu pak Želivský opět kázal, dovídáme se prvně z našeho rukopisu, ale máme pro to i doklad v kronice Vavřince z Březové k r. 1421 (Fontes rerum Bohe- micarum V, 514). Kazatelem Janem obou zmíněných kostelů nemohl býti roku 1419 nikdo jiný než Jan Želivský. To dosvědčuje i obsah kázání a jeho narážky na současné události pražské i mimopražské. Čas, kdy byla kázání proslovena, lze určiti bezpečně. Rok 1419, přesněji 10. červenec toho roku jako terminus ante, je dosvědčen výše uvedeným explicitem. Terminus post, jak vydavateli připomněl prof. Ryba, je 11. listopad 1417, neboť na f. 38a1 čteme kazatelovo zvolání: „To bylo radosti, když byl zvolen papež Martin! Ale radost je už přešla a nemohla míti dlouhého trvání...“ Volba Odona Colonny za papeže Martina V. je známa na den; došlo k ní 11. listopadu 1417. Kázání, v němž se o jejím ohlasu děje zmínka, je na text z Janova evangelia 16,16—22, tedy na perikopu druhé neděle po oktávě velikonoční, neděle Iubilate. Mohlo tedy býti prosloveno buď v neděli Iubilate 17. dubna 1418 nebo v neděli Iubilate roku následujícího, kdy připadla na 7. květen. Kdyby však šlo pro kázání na neděli Iubilate a pro ostatní kázání naší 9
Ryby, nejenom za kázáním na epištolní text z 9. července, nýbrž i za kázáním na epištolní text k 16. červenci 1419, které si kazatel připravil již v pondělí 10. července. V ono pondělí tedy vskutku skončil, jak po- znamenal, kollekty, shrnuté v náš kodex, zatím co kázání na evangelijní text pro příští neděli, jímž začíná rukopis V G 3, připraveno ještě neměl. Želivského původství těchto kázání poznal po prvé a doložil Josef Truhlář článkem Kázání Jana Želivského z r. 1419 v ČČH IX/1903, str. 198—202, vycházeje z uvedeného již explicitu. Explicit je ovšem poněkud zmaten. Byl psán v autografu autorově nejspíše na dvakrát. Zdá se, že autor skončil svou práci v prvopise feria secunda ante Margarethe anno m cocc xix, tedy v pondělí 10. července 1419, dopsáním věty, jež kon- čila slovy: cum fratribus meis aliquibus. Teprve později, snad až po smrti Václava IV., jak se Truhlář dohadoval, připsal slohově nesprávný do- větek, jímž se k dílu přiznal i jménem. Tomu, že dovětek vznikl později, nasvědčuje dvojí úřad Janův jako kazatele kostela sv. Štěpána na Ryb- níčku a kláštera Matky Boží Sněžné na Písku, in Arena. Je sice pravdě- podobné, že Želivský zahájil svou pražskou činnost už r. 1418 v kostele svatoštěpánském, ale byl z něho odstraněn rozkazem krále Václava, jenž počátkem r. 1419 nařídil navrácení katolických farářů ke kostelům a školám, z nichž byli vypuzeni nazítří Husovy smrti (Enea Silvio u Auš- těcké v poznámce 26 na str. 67). 10. července 1419 nebyl již tedy Želiv- ský kazatelem v kostele na Rybníčku, i když je zcela pravděpodobné, že si nepřestal na jeho kazatelnu činiti nárok. Zato u Matky Boží Sněžné kázal už asi od února 1419. Odtud také vedl průvod, jenž 30. července toho roku získal znovu kostel sv. Štěpána husitské straně. Že tu pak Želivský opět kázal, dovídáme se prvně z našeho rukopisu, ale máme pro to i doklad v kronice Vavřince z Březové k r. 1421 (Fontes rerum Bohe- micarum V, 514). Kazatelem Janem obou zmíněných kostelů nemohl býti roku 1419 nikdo jiný než Jan Želivský. To dosvědčuje i obsah kázání a jeho narážky na současné události pražské i mimopražské. Čas, kdy byla kázání proslovena, lze určiti bezpečně. Rok 1419, přesněji 10. červenec toho roku jako terminus ante, je dosvědčen výše uvedeným explicitem. Terminus post, jak vydavateli připomněl prof. Ryba, je 11. listopad 1417, neboť na f. 38a1 čteme kazatelovo zvolání: „To bylo radosti, když byl zvolen papež Martin! Ale radost je už přešla a nemohla míti dlouhého trvání...“ Volba Odona Colonny za papeže Martina V. je známa na den; došlo k ní 11. listopadu 1417. Kázání, v němž se o jejím ohlasu děje zmínka, je na text z Janova evangelia 16,16—22, tedy na perikopu druhé neděle po oktávě velikonoční, neděle Iubilate. Mohlo tedy býti prosloveno buď v neděli Iubilate 17. dubna 1418 nebo v neděli Iubilate roku následujícího, kdy připadla na 7. květen. Kdyby však šlo pro kázání na neděli Iubilate a pro ostatní kázání naší 9
Strana 10
sbírky o rok 1418, připadaly by čtvrtá a pátá neděle po Trojici, k nimž se víže explicit s datem 10. července 1419, na 19. a 26. června. Musíme se proto rozhodnout pro datum 7. května 1419 jako neděli, v níž bylo kázání se zmínkou o Martinově volbě prosloveno. V přesném sledu církevního roku připadají pak kázání na čtvrtou a pátou neděli po Trojici r. 1419 na 9. a 16. července, mezi něž se také chronologicky výborně vřazuje explicit z pondělí 10. července 1419. Rok 1419 jako doba, kdy byla naše kázání vypracována, je navíc po- tvrzen splněním očekávání, že kazatel, často vzpomínající Husa (viz jmenný rejstřík na konci knihy), promluví o něm v neděli před a po památném 6. červenci. V roce 1419 spadal čtvrtek 6. července mezi třetí a čtvrtou neděli po sv. Trojici. Opravdu v kázání na třetí neděli po Trojici najdeme kritickou zmínku o kostnickém sněmu církevní hierarchie (f. 176a2) a v kázání na čtvrtou neděli po Trojici, nejbližší 6. červenci 1419, hned dvě připomínky Jana Husa, jednu vděčně zdůrazňující Mistrovu odvahu odhalovat a napravovat zlořády (f. 185b2), druhou pranýřující lakotnou zaslepenost kostnických soudců (f. 188b1). Datování jmenovaných nedělí do bezprostředního sousedství s 6. červencem je možné, v mezích našich termínů post a ante quem, toliko v roce 1419. Připočtěme k těmto důkazům pro rok 1419 jako dobu vzniku naší postily marginální poznámku na f. 13a2, umožňující vydatné posunutí termínu post quem do února 1419. Mám za to, že marginálie pochází ze stejné ruky jako základní text a že byla opsána z Želivského prvopisu. Připomíná, že „věrní kněží jsou nyní svědky všeho, co spáchali (moderní preláti) v Kostnici a k čemu se hotoví v Hodoníně“. Je to zřejmě na- rážka na půhon na královnu Žofii, aby se očistila z kacířské pověsti; vyhlásil jej v Hodoníně a v Uherské Skalici papežský nuncius Fernando, biskup v Lucce, dne 20. února 1419.12 Pochybnosti o datování naší postily do r. 1419, které vyslovil Pekař ve svém Žižkovi, týkají se sice převážně následující její části v rukopise V G 3, ale kdyby platily, vztahovaly by se ovšem nutně i na část, kterou vydáváme. Pekař posunuje vznik postily o celý rok nazpět. Že to není možné, ukázali jsme výše. Pekaře udivuje nebouřlivý prý obsah kázání, příliš odlišný od rozhodnosti Želivského činů v roce 1419.13 F. M. Bartoš, vyvraceje tuto i ostatní námitky Pekařovy, právem připomíná, že „postila není deník a čím bouřlivější jsou dny, tím méně má kazatel kdy na vy- pracování svých kázání“.14 Ostatně Želivského kazatelské přípravy shrnují nepropracovaný materiál textů a myšlenek jako výbušninu, o jejíž účin- nosti nemůže pochybovat kritický čtenář, odváží-li se domyslet kaza- 12 Vydal A. Neumann, Nové prameny k dějinám husitství na Moravě, 1930, 48nn. 13 Jose Pekař, Žižka a jeho doba, III, 1930, 13 a IV, 1933, 10. 14 Kdy vznikla postila Zelivského v JSH XIX/1950, 23—24. 10
sbírky o rok 1418, připadaly by čtvrtá a pátá neděle po Trojici, k nimž se víže explicit s datem 10. července 1419, na 19. a 26. června. Musíme se proto rozhodnout pro datum 7. května 1419 jako neděli, v níž bylo kázání se zmínkou o Martinově volbě prosloveno. V přesném sledu církevního roku připadají pak kázání na čtvrtou a pátou neděli po Trojici r. 1419 na 9. a 16. července, mezi něž se také chronologicky výborně vřazuje explicit z pondělí 10. července 1419. Rok 1419 jako doba, kdy byla naše kázání vypracována, je navíc po- tvrzen splněním očekávání, že kazatel, často vzpomínající Husa (viz jmenný rejstřík na konci knihy), promluví o něm v neděli před a po památném 6. červenci. V roce 1419 spadal čtvrtek 6. července mezi třetí a čtvrtou neděli po sv. Trojici. Opravdu v kázání na třetí neděli po Trojici najdeme kritickou zmínku o kostnickém sněmu církevní hierarchie (f. 176a2) a v kázání na čtvrtou neděli po Trojici, nejbližší 6. červenci 1419, hned dvě připomínky Jana Husa, jednu vděčně zdůrazňující Mistrovu odvahu odhalovat a napravovat zlořády (f. 185b2), druhou pranýřující lakotnou zaslepenost kostnických soudců (f. 188b1). Datování jmenovaných nedělí do bezprostředního sousedství s 6. červencem je možné, v mezích našich termínů post a ante quem, toliko v roce 1419. Připočtěme k těmto důkazům pro rok 1419 jako dobu vzniku naší postily marginální poznámku na f. 13a2, umožňující vydatné posunutí termínu post quem do února 1419. Mám za to, že marginálie pochází ze stejné ruky jako základní text a že byla opsána z Želivského prvopisu. Připomíná, že „věrní kněží jsou nyní svědky všeho, co spáchali (moderní preláti) v Kostnici a k čemu se hotoví v Hodoníně“. Je to zřejmě na- rážka na půhon na královnu Žofii, aby se očistila z kacířské pověsti; vyhlásil jej v Hodoníně a v Uherské Skalici papežský nuncius Fernando, biskup v Lucce, dne 20. února 1419.12 Pochybnosti o datování naší postily do r. 1419, které vyslovil Pekař ve svém Žižkovi, týkají se sice převážně následující její části v rukopise V G 3, ale kdyby platily, vztahovaly by se ovšem nutně i na část, kterou vydáváme. Pekař posunuje vznik postily o celý rok nazpět. Že to není možné, ukázali jsme výše. Pekaře udivuje nebouřlivý prý obsah kázání, příliš odlišný od rozhodnosti Želivského činů v roce 1419.13 F. M. Bartoš, vyvraceje tuto i ostatní námitky Pekařovy, právem připomíná, že „postila není deník a čím bouřlivější jsou dny, tím méně má kazatel kdy na vy- pracování svých kázání“.14 Ostatně Želivského kazatelské přípravy shrnují nepropracovaný materiál textů a myšlenek jako výbušninu, o jejíž účin- nosti nemůže pochybovat kritický čtenář, odváží-li se domyslet kaza- 12 Vydal A. Neumann, Nové prameny k dějinám husitství na Moravě, 1930, 48nn. 13 Jose Pekař, Žižka a jeho doba, III, 1930, 13 a IV, 1933, 10. 14 Kdy vznikla postila Zelivského v JSH XIX/1950, 23—24. 10
Strana 11
telův program na pozadí tradiční dobové dogmatiky a proti ní. A ne- bude mu nesnadno vidět pak i soulad Želivského slov a činů.15 Máme-li takto bezpečně zjištěn rok, můžeme jednotlivá kázání dato- vati na den církevním rokem a jeho svátky podle užití příslušných perikop Písma. Zjištěná data najde čtenář na konci naší edice v seznamu kázání, kde uvedeny i jejich texty a incipity. Takřka výlučným pramenem Želivského kázání je vulgátní kánon Písma, z něhož autor čerpal ponejvíce metodou slovně konkordanční, ač zhusta užívá i biblicko-theologického řazení textů podle jejich obsahové příbuznosti, netoliko tedy slovní. Méně hojné citáty z církevních otců a učitelů jsou natolik početné a případné, že musíme opustit názor o Želiv- ském jako „mníškovi neučeném“. Anonymní, nicméně citelný je ohlas Matěje z Janova, který se nám někde podařilo identifikovat, a nejspíše i Jakoubka ze Stříbra, a manifestačně vyznívá kazatelova přihláška k Husovi a Jeronymovi Pražskému. (Viz seznam citovaných autorů na konci knihy.) Naše vydání podává text rukopisu tak, že všechny zkratky, kromě biblických, jsou rozepsány a česká slova, ostatně nečetná, přepsána diplomaticky a vyznačena prostrkanou sazbou. U biblických citátů vesměs určeny a uvedeny i verše, které autor ani písař pochopitelně označovat nemohli. Číselné údaje biblických veršů jsou ve (špičaté) závorce stejně jako i vše, co přidal vydavatel v textu. Do hranaté závorky jsou vsazena slova či písmena [athetovaná]. Marginálie jsme sevřeli do svorek ( a zařadili do textu tam, kam je znaménkem odkázal písař kodexu, nebo na vhodné místo podle vlastní úvahy, jestliže v kodexu odkazové znaménko chybí. Marginálie rubrikátorovy označeny svorkou (R RI, vpisky vepsané na okraje nejspíše rukou písařovou, ale později než hlavní text drobnějším písmem a průhlednějším inkoustem, svorkou (1 1/, nemnohé marginálie jiné ruky posléze svorkou 12 2. Marginálie, připsané pozdějším čtenářem, jimiž vyjadřoval svůj hodnotící soud o obsahu biblických citátů slovy bona či mala, rozuměj sententia, jsme do edice nepojali. Konjektury, nejistá čtení a velmi četné odchylky od textu vulgátního, po případě od zjištěných předloh patristických, seznamenal vydavatel v aparátu textově kritickém, některé osvětlující poznámky a zjištěné odkazy z patristického písemnictví v aparátu exegetickém. Po- vahu textového znění biblické předlohy, jíž Želivský užíval, jsme mohli pro Nový Zákon určiti přesněji než pro Starý, dík ukončeným kritickým edicím Hieronymova novozákonního převodu.16 Textově kritický aparát 15 Amedeo Molnár, Jan Želivský v kalendáři Kalich 1953, 80—93. 16 Novum Testamentum latine secundum editionem sancti Hieronymi recensuerunt Ioh. Words- worth et H. Iul. White, Oxonii et Londini 1920. — Novum Testamentum graece et latine, imprimendum curaverunt Eb. Nestle et Erv. Nestle, Stuttgart 1937. — Biblia sacra vulgatae editionis, critice descripsit Mich. Helzenauer, Ratisbonae et Romae 1914. 11
telův program na pozadí tradiční dobové dogmatiky a proti ní. A ne- bude mu nesnadno vidět pak i soulad Želivského slov a činů.15 Máme-li takto bezpečně zjištěn rok, můžeme jednotlivá kázání dato- vati na den církevním rokem a jeho svátky podle užití příslušných perikop Písma. Zjištěná data najde čtenář na konci naší edice v seznamu kázání, kde uvedeny i jejich texty a incipity. Takřka výlučným pramenem Želivského kázání je vulgátní kánon Písma, z něhož autor čerpal ponejvíce metodou slovně konkordanční, ač zhusta užívá i biblicko-theologického řazení textů podle jejich obsahové příbuznosti, netoliko tedy slovní. Méně hojné citáty z církevních otců a učitelů jsou natolik početné a případné, že musíme opustit názor o Želiv- ském jako „mníškovi neučeném“. Anonymní, nicméně citelný je ohlas Matěje z Janova, který se nám někde podařilo identifikovat, a nejspíše i Jakoubka ze Stříbra, a manifestačně vyznívá kazatelova přihláška k Husovi a Jeronymovi Pražskému. (Viz seznam citovaných autorů na konci knihy.) Naše vydání podává text rukopisu tak, že všechny zkratky, kromě biblických, jsou rozepsány a česká slova, ostatně nečetná, přepsána diplomaticky a vyznačena prostrkanou sazbou. U biblických citátů vesměs určeny a uvedeny i verše, které autor ani písař pochopitelně označovat nemohli. Číselné údaje biblických veršů jsou ve (špičaté) závorce stejně jako i vše, co přidal vydavatel v textu. Do hranaté závorky jsou vsazena slova či písmena [athetovaná]. Marginálie jsme sevřeli do svorek ( a zařadili do textu tam, kam je znaménkem odkázal písař kodexu, nebo na vhodné místo podle vlastní úvahy, jestliže v kodexu odkazové znaménko chybí. Marginálie rubrikátorovy označeny svorkou (R RI, vpisky vepsané na okraje nejspíše rukou písařovou, ale později než hlavní text drobnějším písmem a průhlednějším inkoustem, svorkou (1 1/, nemnohé marginálie jiné ruky posléze svorkou 12 2. Marginálie, připsané pozdějším čtenářem, jimiž vyjadřoval svůj hodnotící soud o obsahu biblických citátů slovy bona či mala, rozuměj sententia, jsme do edice nepojali. Konjektury, nejistá čtení a velmi četné odchylky od textu vulgátního, po případě od zjištěných předloh patristických, seznamenal vydavatel v aparátu textově kritickém, některé osvětlující poznámky a zjištěné odkazy z patristického písemnictví v aparátu exegetickém. Po- vahu textového znění biblické předlohy, jíž Želivský užíval, jsme mohli pro Nový Zákon určiti přesněji než pro Starý, dík ukončeným kritickým edicím Hieronymova novozákonního převodu.16 Textově kritický aparát 15 Amedeo Molnár, Jan Želivský v kalendáři Kalich 1953, 80—93. 16 Novum Testamentum latine secundum editionem sancti Hieronymi recensuerunt Ioh. Words- worth et H. Iul. White, Oxonii et Londini 1920. — Novum Testamentum graece et latine, imprimendum curaverunt Eb. Nestle et Erv. Nestle, Stuttgart 1937. — Biblia sacra vulgatae editionis, critice descripsit Mich. Helzenauer, Ratisbonae et Romae 1914. 11
Strana 12
přiřazen za jednotlivá kázání, k jejichž řádkům odkazují čísla. Edici jsme navíc opatřili soupisem biblických míst a soupisem citovaných autorů, slovníčkem českých slov, vyskytujících se v textu, rejstříkem jmenným i věcným a seznamem kázání, jenž obsahuje jejich datum, perikopu a incipit. Podnět k této práci dal vydavateli prof. Dr F. M. Bartoš, který se o vydání zasloužil nejednou radou. Vědecký redaktor edice, člen kores- pondent Čsl. akademie věd prof. Dr Bohumil Ryba s velkou laskavostí srovnal značnou část editorova přepisu s rukopisem a poskytl cenné pokyny pro úpravu i obsahovou hodnotu kritického aparátu. Svými znaleckými postřehy přispěl rozhodující měrou ke zvýšení spolehlivosti naší edice, v úvodové části pak hlavně ke zpřesnění důkazu o době, kdy vydávaná kázání vznikla, jakož i údajů o povaze kodexu. Za to mu vydavatel za sebe i za čtenáře upřímně děkuje. Amedeo Molnár 12
přiřazen za jednotlivá kázání, k jejichž řádkům odkazují čísla. Edici jsme navíc opatřili soupisem biblických míst a soupisem citovaných autorů, slovníčkem českých slov, vyskytujících se v textu, rejstříkem jmenným i věcným a seznamem kázání, jenž obsahuje jejich datum, perikopu a incipit. Podnět k této práci dal vydavateli prof. Dr F. M. Bartoš, který se o vydání zasloužil nejednou radou. Vědecký redaktor edice, člen kores- pondent Čsl. akademie věd prof. Dr Bohumil Ryba s velkou laskavostí srovnal značnou část editorova přepisu s rukopisem a poskytl cenné pokyny pro úpravu i obsahovou hodnotu kritického aparátu. Svými znaleckými postřehy přispěl rozhodující měrou ke zvýšení spolehlivosti naší edice, v úvodové části pak hlavně ke zpřesnění důkazu o době, kdy vydávaná kázání vznikla, jakož i údajů o povaze kodexu. Za to mu vydavatel za sebe i za čtenáře upřímně děkuje. Amedeo Molnár 12
Strana 13
IOHANNIS SILOENSIS COLLECTARUM QUAE AD NOS PERVENERUNT TOMUS I COLLECTAE DE TEMPORE A FESTO RESURRECTIONIS USQUE AD DOMINICAM QUINTAM POST TRINITATEM ANNI 1419 Edidit AMEDEO MOLNÁR
IOHANNIS SILOENSIS COLLECTARUM QUAE AD NOS PERVENERUNT TOMUS I COLLECTAE DE TEMPORE A FESTO RESURRECTIONIS USQUE AD DOMINICAM QUINTAM POST TRINITATEM ANNI 1419 Edidit AMEDEO MOLNÁR
Strana 14
Compendia et sigla C — editio Vulgatae Clementina Hier. — Hieronymi textus MPL— Migne, Patrologiae cursus completus, Series latina MPG — Migne, Patrologiae cursus completus, Series graeca S — editio Vulgatae Sixtina Vulg. — Vulgata — codex NUK IV F 23 Ž — codex in margine Cetera compendia per se clara erunt 14
Compendia et sigla C — editio Vulgatae Clementina Hier. — Hieronymi textus MPL— Migne, Patrologiae cursus completus, Series latina MPG — Migne, Patrologiae cursus completus, Series graeca S — editio Vulgatae Sixtina Vulg. — Vulgata — codex NUK IV F 23 Ž — codex in margine Cetera compendia per se clara erunt 14
Strana 15
(I.) (DOMINICA PASCHE) 1al Marci 16, (1—7): 1a2 1b1 Maria Magdalena et Maria Iacobi et Salomee emerunt aromata, ut venientes ungerent Iesum. Et valde mane una sabbatorum, veniunt ad monumentum, orto iam sole. Et dicebant ad invicem: Quis re(volvet) nobis lapidem ab ho(stio) monumenti? Et respicientes vide(runt) revo(lutum) lapidem. Erat quippe magnus valde. Et introeuntes in monumentum viderunt iuvenem sedentem in dextris, coopertum stola candida. Et obstupuerunt. Qui dicit illis: Nolite expavescere. Iesum queritis Naza- renum, crucifixum? Surrexil, non est hic, ecce locus, ubi posuerunt eum. Sed ite, dicite dis(cipulis) eius et Petro, quia precedet vos in Galileam. Ibi eum videbitis, sicut d(ixit) vobis. Recolitur hodie resurreccio gloriosa, quam exterriti intuentur dyaboli, sed angeli po tentissimi glorificant. Ymo prophete quasi amentes erant, contemplantes istam resurreccionem; quorum spiritus non potuit com- prehendere gloriam tanti operis, quomodo non diu tristis et penalis et pauper, fuit iam letissimus et clarissimus, impenalis, impassibilis et dives supra omnes. Prius consputus, irrisus, esuriens, captivus, flagellatus, amodo ab iniquis inimicis nunc visus, quia iam gloriosissima resplendet facie in throno Dei, iam est honorificatus a Patre suo, plenus cibo consola- cionis et leticie. Et ista omnia nobis in exemplum, ut idem paciamur et cum eo resurgamus, ut post cum eo letemur. Quod nobis Spiritus sanctus concedere dignetur. Ecce patet in textu ewangelii, quod resurreccio Cristi fuit a Cristo prophetizata, ut edificator, priusquam incipiat, omnia preordinat, postea edificium erigit, cum dixit Luce 18, (32): „Tradetur filius ho(mi- nis)“, Ioh. 10, (17): „Ego pono animam meam et iterum sum[m]o cam.“ Augustinus: „Verbum, ex quo suscepit hominem secundum carnem et animam, numquam deposuit animam, ut esset separata a verbo, sed caro posuit animam, quando exspiravit, qua redeunte resurrexit.“ Que resurreccio per divinitatem est facta. Actuum 10, (39—41): „Quem occiderunt suspendentes in ligno, hunc Deus suscita- vit tercia die et dedit eum manifestum fieri, non omni populo, sed testibus 10 15 20 25 30 15
(I.) (DOMINICA PASCHE) 1al Marci 16, (1—7): 1a2 1b1 Maria Magdalena et Maria Iacobi et Salomee emerunt aromata, ut venientes ungerent Iesum. Et valde mane una sabbatorum, veniunt ad monumentum, orto iam sole. Et dicebant ad invicem: Quis re(volvet) nobis lapidem ab ho(stio) monumenti? Et respicientes vide(runt) revo(lutum) lapidem. Erat quippe magnus valde. Et introeuntes in monumentum viderunt iuvenem sedentem in dextris, coopertum stola candida. Et obstupuerunt. Qui dicit illis: Nolite expavescere. Iesum queritis Naza- renum, crucifixum? Surrexil, non est hic, ecce locus, ubi posuerunt eum. Sed ite, dicite dis(cipulis) eius et Petro, quia precedet vos in Galileam. Ibi eum videbitis, sicut d(ixit) vobis. Recolitur hodie resurreccio gloriosa, quam exterriti intuentur dyaboli, sed angeli po tentissimi glorificant. Ymo prophete quasi amentes erant, contemplantes istam resurreccionem; quorum spiritus non potuit com- prehendere gloriam tanti operis, quomodo non diu tristis et penalis et pauper, fuit iam letissimus et clarissimus, impenalis, impassibilis et dives supra omnes. Prius consputus, irrisus, esuriens, captivus, flagellatus, amodo ab iniquis inimicis nunc visus, quia iam gloriosissima resplendet facie in throno Dei, iam est honorificatus a Patre suo, plenus cibo consola- cionis et leticie. Et ista omnia nobis in exemplum, ut idem paciamur et cum eo resurgamus, ut post cum eo letemur. Quod nobis Spiritus sanctus concedere dignetur. Ecce patet in textu ewangelii, quod resurreccio Cristi fuit a Cristo prophetizata, ut edificator, priusquam incipiat, omnia preordinat, postea edificium erigit, cum dixit Luce 18, (32): „Tradetur filius ho(mi- nis)“, Ioh. 10, (17): „Ego pono animam meam et iterum sum[m]o cam.“ Augustinus: „Verbum, ex quo suscepit hominem secundum carnem et animam, numquam deposuit animam, ut esset separata a verbo, sed caro posuit animam, quando exspiravit, qua redeunte resurrexit.“ Que resurreccio per divinitatem est facta. Actuum 10, (39—41): „Quem occiderunt suspendentes in ligno, hunc Deus suscita- vit tercia die et dedit eum manifestum fieri, non omni populo, sed testibus 10 15 20 25 30 15
Strana 16
40 45 50 55 60 65 70 preordinatis a Deo, nobis, qui manducavimus et bibimus cum illo." Quia fuit sic [ figuratum. Ps. (3, 6): „Ego dormivi et soporatus sum et exsurexi.“ Ione 3° Ionas, qui per triduum extitit in ventre ceti. Ideo potuit dicere (Ps. 27, 7): „Refloruit caro mea.“ Ad Romanos 6, (9): „Cristus, resurgens ex mortuis, iam non moritur, mors illi ultra non dominabitur.“ 2 Thimo. 2°, (8): „Memor esto Dominum Iesum Cristum resurrexisse a mortuis ex semine David.“ (Actuum 2, 31): „Non derelictus est in inferno.“ Apok. 1d, (18): „Fui mortuus, et ecce, sum vivens in secula seculorum.“Ergo eius resurreccio fuit gaudium angelis et hominibus. Ideo mulieres et angeli convenerunt ad monumentum. Quia mulieres conpaciebantur Cristo viventi, sic et mortuo, quia in morte secum finaliter steterunt, ideo prius eum viderunt. 1a Cor. 1, (9): „Fidelis autem Deus, per quem vocati estis in societatem filii eius lesu Cristi, Domini nostri.“ Ergo si socii tribulacionum, et socii consolacionum. Discamus ergo a mulieribus, ut sit gaudium angelis et hominibus eciam de nostra resurreccione. 1a Cor. 15, (36—44): „Insipiens tu, quod seminas non vivificatur, nisi [ — nisi granum frumenti —] prius moria- tur. Et quod seminas, non corpus, quod futurum est, seminas, sed nudum granum, ut puta tritici, aut alicuius ceterorum. Deus autem dat illi corpus, sicut vult, et unicuique seminum proprium corpus. Non omnis caro eadem caro, sed alia quidem hominum, alia peccorum, alia autem volucrum, alia piscium. Et corpora celestia et corpora terrestria. Sed alia quidem celestium gloria, alia autem terrestrium. Alia claritas solis, alia claritas lune et alia claritas stellarum. Sic et resurreccio mortuorum. Seminatur in corrupcione, surget in incorrupcione. Seminatur in igno- bilitate, surget in gloria. Seminatur in infirmitate, surget in virtute. Seminatur corpus animale, surget corpus spirituale.“ Ecce, resurreccio generalis probatur Ezech. 37, (12): „Educam vos de sepulcris, popule meus.“ Iob 19, (25—26): „Scio, quia redemptor meus vivit et in novissimo die de terra surrecturus sum et in carne mea videbo Dominum.“ 1a Cor. (15), (51): „Omnes quidem resurgemus, sed non omnes immutabimur. O, ve, heu illi, qui (non) potest immutari et indui de mortalitate in ir mortalitatem! O, qualis honor homini! Ps. (107, 3): „Exurge, gloria mea!“ Ecce, nostra resurreccio est Dei honor. Maria Magdalena et Maria Iacobi eme(runt). Quia videntes eum pridie mortuum, putabant in monimento, quem propter tradicionem seniorum neglexerunt, cum dicitur Luce 23°, (56): „Et revertentes paraverunt aromata et unguenta; et sabbato quidem siluerunt secundum manda- tum.“ Sic nunc multi propter tradiciones et mandata hominum negligunt Cristum, non ambulantes ad predicacionem vel comunionem. (Mat. 15, (3): „Quare et vos transgredimini man(datum) Dei propter tradicio- nem vestram?“ O, quantum pensant tradiciones hominum, ut: conse- 2a 2a2 2b1 35 1b2 75 16
40 45 50 55 60 65 70 preordinatis a Deo, nobis, qui manducavimus et bibimus cum illo." Quia fuit sic [ figuratum. Ps. (3, 6): „Ego dormivi et soporatus sum et exsurexi.“ Ione 3° Ionas, qui per triduum extitit in ventre ceti. Ideo potuit dicere (Ps. 27, 7): „Refloruit caro mea.“ Ad Romanos 6, (9): „Cristus, resurgens ex mortuis, iam non moritur, mors illi ultra non dominabitur.“ 2 Thimo. 2°, (8): „Memor esto Dominum Iesum Cristum resurrexisse a mortuis ex semine David.“ (Actuum 2, 31): „Non derelictus est in inferno.“ Apok. 1d, (18): „Fui mortuus, et ecce, sum vivens in secula seculorum.“Ergo eius resurreccio fuit gaudium angelis et hominibus. Ideo mulieres et angeli convenerunt ad monumentum. Quia mulieres conpaciebantur Cristo viventi, sic et mortuo, quia in morte secum finaliter steterunt, ideo prius eum viderunt. 1a Cor. 1, (9): „Fidelis autem Deus, per quem vocati estis in societatem filii eius lesu Cristi, Domini nostri.“ Ergo si socii tribulacionum, et socii consolacionum. Discamus ergo a mulieribus, ut sit gaudium angelis et hominibus eciam de nostra resurreccione. 1a Cor. 15, (36—44): „Insipiens tu, quod seminas non vivificatur, nisi [ — nisi granum frumenti —] prius moria- tur. Et quod seminas, non corpus, quod futurum est, seminas, sed nudum granum, ut puta tritici, aut alicuius ceterorum. Deus autem dat illi corpus, sicut vult, et unicuique seminum proprium corpus. Non omnis caro eadem caro, sed alia quidem hominum, alia peccorum, alia autem volucrum, alia piscium. Et corpora celestia et corpora terrestria. Sed alia quidem celestium gloria, alia autem terrestrium. Alia claritas solis, alia claritas lune et alia claritas stellarum. Sic et resurreccio mortuorum. Seminatur in corrupcione, surget in incorrupcione. Seminatur in igno- bilitate, surget in gloria. Seminatur in infirmitate, surget in virtute. Seminatur corpus animale, surget corpus spirituale.“ Ecce, resurreccio generalis probatur Ezech. 37, (12): „Educam vos de sepulcris, popule meus.“ Iob 19, (25—26): „Scio, quia redemptor meus vivit et in novissimo die de terra surrecturus sum et in carne mea videbo Dominum.“ 1a Cor. (15), (51): „Omnes quidem resurgemus, sed non omnes immutabimur. O, ve, heu illi, qui (non) potest immutari et indui de mortalitate in ir mortalitatem! O, qualis honor homini! Ps. (107, 3): „Exurge, gloria mea!“ Ecce, nostra resurreccio est Dei honor. Maria Magdalena et Maria Iacobi eme(runt). Quia videntes eum pridie mortuum, putabant in monimento, quem propter tradicionem seniorum neglexerunt, cum dicitur Luce 23°, (56): „Et revertentes paraverunt aromata et unguenta; et sabbato quidem siluerunt secundum manda- tum.“ Sic nunc multi propter tradiciones et mandata hominum negligunt Cristum, non ambulantes ad predicacionem vel comunionem. (Mat. 15, (3): „Quare et vos transgredimini man(datum) Dei propter tradicio- nem vestram?“ O, quantum pensant tradiciones hominum, ut: conse- 2a 2a2 2b1 35 1b2 75 16
Strana 17
2b2 3a1 3a2 crare aquam, placentas, palmas; sed obmittere superbiam, symoniam, bona temporalia? Que Cristus prohibuit, illa non curant servare, sed pro suis tradicionibus non cessant clamare. Audietis hodie aliquos predicare, quod tradiciones sunt observande, sed de lege Cristi tacebunt. Forte tradiciones sunt pro eis, sed lex Cristi contra eos. Et sic servando tradi- ciones negligent Cristum ungere.1) Quasi silent, ymo nec audent de Cristo loqui, volentes observare seniorum mandatum. Unde deberemus eum unguento ungere subveniendo eius membris, et specialiter prelati, et parare ad hoc unguenta per allegacionem Scripture, que sepe fit quasi unguentum ad vulnus. Sed, heu, nunc quidam pocius latus mortuo perforant hereticando suam legem. Quia ista aromata ut herbe debent esse in consciencia. Istis habundavit Apostolus (2 Cor. 11, 29): „Si quis infirmatur, et ego non infirmor?“ Et (2 Cor. 2, 15): „Cristi bonus odor sumus.“ Quia hoc unguentum sen titur statim in anima, cum incipitur adaptari hoc unguentum. Ps. (21, 15): „Factum est cor meum tamquam cera liquescens in medio cordis mei. Et valde mane una sabbatorum etc. Mat. 2 (8), (1—4): „Vespere autem sabbati, que lucescit in prima sabbati, venit Maria Magdalena et altera Maria videre sepulcrum. Et ecce terremotus factus est magnus. Angelus autem Domini descendit de celo et accedens revolvit lapidem, et sedebat super eum. Erat enim aspectus eius sicut fulgur et vestimenta eius alba sicut nix. Pre timore autem eius exterriti sunt custodes, et facti sunt velud mortui.“ Prov. 8, (36): „Qui autem in me peccaverit, ledet animam suam. Omnes, qui me oderunt, diligunt mortem. Luce 24, (1—9): „Una sabbati valde diluculo venerunt ad monu- mentum, portantes aromata, que paraverant, et invenerunt lapidem revolutum a monumento. Et ingresse, non invenerunt corpus Domini Iesu. Et factum est, dum mente consternate essent de isto, ecce, duo viri steterunt iuxta illas in veste fulgenti. Cum timerent autem et declinarent vultum in terram, dixerunt ad illas: Quid queritis viventes cum mortuis? Non est hic, sed surrexit. Recordamini, qualiter locutus sit vo(bis), cum adhuc in Gali(l)ea esset, dicens, quia oportet filium ho(minis) tradi in manus hominum peccatorum et crucifigi et die tercia resurgere. Et recordate sunt verborum eius. Et regresse sunt a monumento et nunccia- verunt hec omnia illis undecim et ceteris omnibus." Et valde mane una. Prov. (11, 27): „Bene surgit diluculo, qui querit bona.“ Ps. (5, 12): „Gloriabuntur in te omnes, qui diligunt nomen tuum." Orto iam sole. Ephe. 1°, (4): „Elegit nos ante constitucionem mundi, ut essemus sancti et immaculati in conspectu eius.“ Hoc est signum vere resurreccionis, quia mulieres orto sole non potuerunt quiescere, quia iam ortus fuit in eorum corde, que nec milites timuerunt. Quia quam 80 85 90 95 100 105 110 115 2 Želivský 17
2b2 3a1 3a2 crare aquam, placentas, palmas; sed obmittere superbiam, symoniam, bona temporalia? Que Cristus prohibuit, illa non curant servare, sed pro suis tradicionibus non cessant clamare. Audietis hodie aliquos predicare, quod tradiciones sunt observande, sed de lege Cristi tacebunt. Forte tradiciones sunt pro eis, sed lex Cristi contra eos. Et sic servando tradi- ciones negligent Cristum ungere.1) Quasi silent, ymo nec audent de Cristo loqui, volentes observare seniorum mandatum. Unde deberemus eum unguento ungere subveniendo eius membris, et specialiter prelati, et parare ad hoc unguenta per allegacionem Scripture, que sepe fit quasi unguentum ad vulnus. Sed, heu, nunc quidam pocius latus mortuo perforant hereticando suam legem. Quia ista aromata ut herbe debent esse in consciencia. Istis habundavit Apostolus (2 Cor. 11, 29): „Si quis infirmatur, et ego non infirmor?“ Et (2 Cor. 2, 15): „Cristi bonus odor sumus.“ Quia hoc unguentum sen titur statim in anima, cum incipitur adaptari hoc unguentum. Ps. (21, 15): „Factum est cor meum tamquam cera liquescens in medio cordis mei. Et valde mane una sabbatorum etc. Mat. 2 (8), (1—4): „Vespere autem sabbati, que lucescit in prima sabbati, venit Maria Magdalena et altera Maria videre sepulcrum. Et ecce terremotus factus est magnus. Angelus autem Domini descendit de celo et accedens revolvit lapidem, et sedebat super eum. Erat enim aspectus eius sicut fulgur et vestimenta eius alba sicut nix. Pre timore autem eius exterriti sunt custodes, et facti sunt velud mortui.“ Prov. 8, (36): „Qui autem in me peccaverit, ledet animam suam. Omnes, qui me oderunt, diligunt mortem. Luce 24, (1—9): „Una sabbati valde diluculo venerunt ad monu- mentum, portantes aromata, que paraverant, et invenerunt lapidem revolutum a monumento. Et ingresse, non invenerunt corpus Domini Iesu. Et factum est, dum mente consternate essent de isto, ecce, duo viri steterunt iuxta illas in veste fulgenti. Cum timerent autem et declinarent vultum in terram, dixerunt ad illas: Quid queritis viventes cum mortuis? Non est hic, sed surrexit. Recordamini, qualiter locutus sit vo(bis), cum adhuc in Gali(l)ea esset, dicens, quia oportet filium ho(minis) tradi in manus hominum peccatorum et crucifigi et die tercia resurgere. Et recordate sunt verborum eius. Et regresse sunt a monumento et nunccia- verunt hec omnia illis undecim et ceteris omnibus." Et valde mane una. Prov. (11, 27): „Bene surgit diluculo, qui querit bona.“ Ps. (5, 12): „Gloriabuntur in te omnes, qui diligunt nomen tuum." Orto iam sole. Ephe. 1°, (4): „Elegit nos ante constitucionem mundi, ut essemus sancti et immaculati in conspectu eius.“ Hoc est signum vere resurreccionis, quia mulieres orto sole non potuerunt quiescere, quia iam ortus fuit in eorum corde, que nec milites timuerunt. Quia quam 80 85 90 95 100 105 110 115 2 Želivský 17
Strana 18
125 130 135 140 145 150 155 cito sol oritur, statim Cristus queritur. Ergo omnes sancti, orto sole Cristo, quesierunt Cristum. [1Sicut tres reges d(ucebantur) stella, que (lu)cebat ad (orientem). Stelle sunt v(iri) lucentes doctrina.1) Sed ista resurreccio nota non fuit, sed postquam angelus eam manifestavit. Sed mors fuit multis manifesta. Sic sepe mors spiritualis, sed resurreccio vera nescitur, nisi cui Deus revelaret. [Sic nobis omni(bus) mors nostra n(ota) est, sed de resurreccione dubita(mus).1) Et di(cebant) ad invi(cem): Quis revolvet nobis lapidem, quasi non sperantes hoc] posse fieri propter custodes. Sic fideles homines non sperant in auxilium hominum, sed Dei. Apostolus (2 Cor. 3, 5): „Non sumus suffi- cientes cogitare aliquid ex nobis quasi a nobis.“ Quis tunc nobis pecca- toribus revolvet lapidem ab hostio, sicut Lazaro, qui non sumus quadri- duani, sed aliqui 48 annorum mortui et fetidi? Custodes illius lapidis non iuvabunt, "qui sunt dyaboli.1) Unde, sicut tunc in descensu angeli custodes sunt territi, sic dum predicabitur ewangelium, lapides a cordibus multorum revolventur, quia omnia possibilia sunt aput Deum, "quod nos non speramus.1) Qui, angelus apparens facie splendida, fulgenti veste. [Ecce, qui vult letificare, oportet, quod sit letus, fulgens veste intrinseca.1) D(ixit): Nolite timere. Quia hoc est proprium bonorum angelorum, ex visione sua homines territos I consolari. Luce 1°, (13): „Ne timeas, Zacharia“; et (1, 30): „Ne timeas, Maria.“ Mat. (1)7, (5—7): Quando lucida nubis obumbravit eos et vox de nube dicens: Hic est filius etc. Et accedens Iesus, dixit: Surgite, nolite timere.“ Gen. (50, 21: Nolite timere, ego pascam vos et parvulos vestros. Consolatusque est eos et blande ae leniter est locutus. Ysaie) 44, (2): „Noli timere, serve meus Iacob." Et d(icit): Iesum queritis, q(uasi) d(iceret): Male queritis, quia queritis mortuum, qui non invenitur nisi vivus. "1Sic nunc querunt eum, sicut esset mortuus, quasi nullam potestatem habens, cum sua verba suscipiunt tamquam mortua nec eis credunt, quasi iam non viveret.1) Act. 2°, (31): „Caro eius non vidit corupcionem.“ Ideo mortua fide non invenitur Cristus, quia fides sine operibus mortua est. Gall. 6, (14): „Michi absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Iesu Cristi. Sed ite, dicite dis(cipulis) eius et Petro. Quasi) déiceret), ut iam non timeat, quod me negaverat, quia dum flevit, culpam mundavit. Quia 4a1 precedet vos in Galileam, ubi notantur gentiles. Quia nisi Cristus apostolos precesisset, corda gentilium inspirando, nulla racione potuissent piscatores, theolonearii tot reges, tot principes, tot gentes longa consuetudine tempo- rum ydolorum cultu deditas, ad fidem Cristi convertere. Ioh. 14 (15—17. 21—23): „Si diligitis me, man(data) mea servate et ego rogabo Patrem, et alium Paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in eternum, spiri- tum veritatis, quem mundus non potest accipere. Qui autem diligit me, 3b1 3b2 120 18
125 130 135 140 145 150 155 cito sol oritur, statim Cristus queritur. Ergo omnes sancti, orto sole Cristo, quesierunt Cristum. [1Sicut tres reges d(ucebantur) stella, que (lu)cebat ad (orientem). Stelle sunt v(iri) lucentes doctrina.1) Sed ista resurreccio nota non fuit, sed postquam angelus eam manifestavit. Sed mors fuit multis manifesta. Sic sepe mors spiritualis, sed resurreccio vera nescitur, nisi cui Deus revelaret. [Sic nobis omni(bus) mors nostra n(ota) est, sed de resurreccione dubita(mus).1) Et di(cebant) ad invi(cem): Quis revolvet nobis lapidem, quasi non sperantes hoc] posse fieri propter custodes. Sic fideles homines non sperant in auxilium hominum, sed Dei. Apostolus (2 Cor. 3, 5): „Non sumus suffi- cientes cogitare aliquid ex nobis quasi a nobis.“ Quis tunc nobis pecca- toribus revolvet lapidem ab hostio, sicut Lazaro, qui non sumus quadri- duani, sed aliqui 48 annorum mortui et fetidi? Custodes illius lapidis non iuvabunt, "qui sunt dyaboli.1) Unde, sicut tunc in descensu angeli custodes sunt territi, sic dum predicabitur ewangelium, lapides a cordibus multorum revolventur, quia omnia possibilia sunt aput Deum, "quod nos non speramus.1) Qui, angelus apparens facie splendida, fulgenti veste. [Ecce, qui vult letificare, oportet, quod sit letus, fulgens veste intrinseca.1) D(ixit): Nolite timere. Quia hoc est proprium bonorum angelorum, ex visione sua homines territos I consolari. Luce 1°, (13): „Ne timeas, Zacharia“; et (1, 30): „Ne timeas, Maria.“ Mat. (1)7, (5—7): Quando lucida nubis obumbravit eos et vox de nube dicens: Hic est filius etc. Et accedens Iesus, dixit: Surgite, nolite timere.“ Gen. (50, 21: Nolite timere, ego pascam vos et parvulos vestros. Consolatusque est eos et blande ae leniter est locutus. Ysaie) 44, (2): „Noli timere, serve meus Iacob." Et d(icit): Iesum queritis, q(uasi) d(iceret): Male queritis, quia queritis mortuum, qui non invenitur nisi vivus. "1Sic nunc querunt eum, sicut esset mortuus, quasi nullam potestatem habens, cum sua verba suscipiunt tamquam mortua nec eis credunt, quasi iam non viveret.1) Act. 2°, (31): „Caro eius non vidit corupcionem.“ Ideo mortua fide non invenitur Cristus, quia fides sine operibus mortua est. Gall. 6, (14): „Michi absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Iesu Cristi. Sed ite, dicite dis(cipulis) eius et Petro. Quasi) déiceret), ut iam non timeat, quod me negaverat, quia dum flevit, culpam mundavit. Quia 4a1 precedet vos in Galileam, ubi notantur gentiles. Quia nisi Cristus apostolos precesisset, corda gentilium inspirando, nulla racione potuissent piscatores, theolonearii tot reges, tot principes, tot gentes longa consuetudine tempo- rum ydolorum cultu deditas, ad fidem Cristi convertere. Ioh. 14 (15—17. 21—23): „Si diligitis me, man(data) mea servate et ego rogabo Patrem, et alium Paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in eternum, spiri- tum veritatis, quem mundus non potest accipere. Qui autem diligit me, 3b1 3b2 120 18
Strana 19
160 4a2 diligetur a Patre meo, et ego diligam eum et manifestabo (ei) meipsum. Dicit ci Iudas, non ille Scariotes: Domine, quid factum est, quia nobis manifestaturus es teipsum, et non mundo? Respondit Iesus: Si quis diligit me, sermonem meum servabit.“ Quia talem preveniet sua gracia. Precedam vos in Ga(lileam), q(uasi) d(iceret): Per duram mortem, sic et vos oportet me sequi sicut oves pastorem, dis(cipuli) magistrum, filii patrem, ceci ducem, pauperes et miseri largum et gloriosum dominum. Quia quamdiu homo est pauper, non congnoscitur, sed cum dives factus fuerit. Sic Cristus pauper a Iudeis, sed cum resurrexit potenter, tunc primo aliqui congnoverunt. Sic nunc Cristus pauper in paupere familia et modica non congnoscitur, sed cum fuerit dives in die iudicii, tunc congno- scent et primo dolebunt. Ergo congnoscamus nunc pauperem, abiectum, ab hominibus reprobatum, congnoscemus divitem ad nos etc. (let gloric- sum et splendidum facie. 1) 165 170 4b1 1° Cor. 5°, (7—8): 175 4b2 5al Fratres, expurgate vetus fermentum, ut sitis nova conspersio, sicut estis azimi [nakwasseny(!)1). Etenim pascha nostrum ymmolatus est Cristus. Itaque epulemur (hoduymel) non in fermento veteri, neque in fermento malicie (1(a)ny wkwa(s)su zlosty (a)ny nesle(c)hetnostvl), sed in azimis [wkwa- ssenyl) sinceritatis et veritatis, (cysieny(!) aprawdyl). Hic iam apostolus docet omnes fideles cristianos primum vas mentis disponere 1— Actuum 9, (15): „Vas eleccionis (i)ste est michi“ — Secundo vite cibum suscipere iuxta illud Levitici 10°, (12): „Tollite sacrificium, quod remansit de oblacione Domini, et comedite illud absque fermento iuxta altare, quia sanctum sanctorum est.“ Ibidem 8, (31b: „Panes quoque consecracionis edite, qui positi sunt in canistro, sicut precepit michi Dominus Deus. Aaron et filii eius comedent eos.“ Ecce figura apostolorum hec fuit et sacerdotum Domini iuxta preceptum precipere populo, ut tollant, quod remansit de oblacione Domini, dum fuit oblatus in cruce, usque in diem iudicii. Quia sacerdotes cum filiis debent comedere. (1a Cor. 4, 15): „Ego per ewangelium vos genui. Quia quos regenerat per penitenciam, cum illis comedere debent, cum primum debent esse vas purgatum. Tercio in sinceritate et veritate per- manere iuxta illud Ioh. 6, (56—57 : „Caro mea vere est cibus et sangwis meus vere est potus. Qui manducat meam carnem et bibit meum sa(ngwi- nem), in me manet et ego in eo.“ Ergo videant, qui nunc sua vasa munda- verunt et qui hunc cibum sumserunt, quod in sinceritate permaneant, ne eis deterius contingat, quia aliter non poterunt resurgere a sua miseria ad beatitudinem gloriosam. Quod nobis Spiritus sanctus prestare dignetur. Oremus. Primum notatur, cum dicitur: Fratres, expurgate, id est eicite, vetus 200 180 185 190 195 19
160 4a2 diligetur a Patre meo, et ego diligam eum et manifestabo (ei) meipsum. Dicit ci Iudas, non ille Scariotes: Domine, quid factum est, quia nobis manifestaturus es teipsum, et non mundo? Respondit Iesus: Si quis diligit me, sermonem meum servabit.“ Quia talem preveniet sua gracia. Precedam vos in Ga(lileam), q(uasi) d(iceret): Per duram mortem, sic et vos oportet me sequi sicut oves pastorem, dis(cipuli) magistrum, filii patrem, ceci ducem, pauperes et miseri largum et gloriosum dominum. Quia quamdiu homo est pauper, non congnoscitur, sed cum dives factus fuerit. Sic Cristus pauper a Iudeis, sed cum resurrexit potenter, tunc primo aliqui congnoverunt. Sic nunc Cristus pauper in paupere familia et modica non congnoscitur, sed cum fuerit dives in die iudicii, tunc congno- scent et primo dolebunt. Ergo congnoscamus nunc pauperem, abiectum, ab hominibus reprobatum, congnoscemus divitem ad nos etc. (let gloric- sum et splendidum facie. 1) 165 170 4b1 1° Cor. 5°, (7—8): 175 4b2 5al Fratres, expurgate vetus fermentum, ut sitis nova conspersio, sicut estis azimi [nakwasseny(!)1). Etenim pascha nostrum ymmolatus est Cristus. Itaque epulemur (hoduymel) non in fermento veteri, neque in fermento malicie (1(a)ny wkwa(s)su zlosty (a)ny nesle(c)hetnostvl), sed in azimis [wkwa- ssenyl) sinceritatis et veritatis, (cysieny(!) aprawdyl). Hic iam apostolus docet omnes fideles cristianos primum vas mentis disponere 1— Actuum 9, (15): „Vas eleccionis (i)ste est michi“ — Secundo vite cibum suscipere iuxta illud Levitici 10°, (12): „Tollite sacrificium, quod remansit de oblacione Domini, et comedite illud absque fermento iuxta altare, quia sanctum sanctorum est.“ Ibidem 8, (31b: „Panes quoque consecracionis edite, qui positi sunt in canistro, sicut precepit michi Dominus Deus. Aaron et filii eius comedent eos.“ Ecce figura apostolorum hec fuit et sacerdotum Domini iuxta preceptum precipere populo, ut tollant, quod remansit de oblacione Domini, dum fuit oblatus in cruce, usque in diem iudicii. Quia sacerdotes cum filiis debent comedere. (1a Cor. 4, 15): „Ego per ewangelium vos genui. Quia quos regenerat per penitenciam, cum illis comedere debent, cum primum debent esse vas purgatum. Tercio in sinceritate et veritate per- manere iuxta illud Ioh. 6, (56—57 : „Caro mea vere est cibus et sangwis meus vere est potus. Qui manducat meam carnem et bibit meum sa(ngwi- nem), in me manet et ego in eo.“ Ergo videant, qui nunc sua vasa munda- verunt et qui hunc cibum sumserunt, quod in sinceritate permaneant, ne eis deterius contingat, quia aliter non poterunt resurgere a sua miseria ad beatitudinem gloriosam. Quod nobis Spiritus sanctus prestare dignetur. Oremus. Primum notatur, cum dicitur: Fratres, expurgate, id est eicite, vetus 200 180 185 190 195 19
Strana 20
205 210 215 220 225 230 235 fermentum, id est mendacium. O, quam vetus est, quia in paradiso in- choatum per antiqum serpentem, cum quo fermento infermentavit totum genus humanum. Hoc iam facit eicere, ut amodo numquam menda- cio credamus, sed veritati. Quia d(ixit) Ioh. 8, (31—32): „Si vos manse- ritis in sermone meo, vere dis(cipuli) mei eritis et congnoscetis veritatem et veritas liberabit vos“, id est a fermento veteri, id est dyaboli, qui in veritate non stetit. Ideo expurgate pristinam conversacionem. Ephe. 4°, (22—24): „Deponite vos secundum pristinam conversacionem vete- rem hominem, qui corumpitur[ secundum desideria erroris. Renovamini autem spiritu mentis vestre et induite novum hominem, qui secundum Deum creatus est in iusticia et sanctitate veritatis.“ Ergo iam post istam cenam sumptam sacerdotes dotati, fermentati sua superbia, avaricia, symonia, dominio, et monachi tempus habent expurgare vetus fermentum Constantini, ut sint iam nova conspersio, id est mundacio a peccato, ut iam sint humiles [Iesu Cristi, secundum suam tradicionem1) pauperes, casti, pacientes, fraternitatem Cristi amantes, [non sectas dyabolil), suam legem docentes, non vetus fermentum, quod iam fetet per universum mundum. Ideo omnes, qui nunc comunicaverunt, faciant idem, domini seculares, magistri spirituales, ut iam non sint pagani, sed cristiani, nova conspersio, legem Cristi, non tradiciones promoventes. Quia vetus fermentum fetet ubique. Quia ponitur fermentum pro mala doctrina, et inde dicitur cc (Luce 12, (1) ]: „Attendite a fermento pharizeorum, quod est ypocrisis. Mat. 24, (4—5): „Videte, ne quis vos seducat. Multi enim venient in nomine meo dicentes, quia Ego sum, et multos seducent.“ Ephe. 5°, (15—16): „Videte, quomodo caute ambuletis, non quasi insipientes, sed ut sapientes, redimentes tempus, quoniam dies mali sunt.“ Ex quo tempore Apostoli fuerunt dies mali, quanto peiores nunc, tempore Anticristi! Quia tunc temporis aput Corinthios erant pseudoapostoli, qui inficiebant comunitatem post congnitam veritatem, sicut nunc in partibus nostris exierunt falsi prophete ut Cardinalis cum suis et in Polonia Palecz, Marzyk, et qui seducunt in Bohemia a comunione iuve- nes et senes, qui cum suo fermento ypocritico multa mala fecerunt que- rendo suum honorem et defendendo suas tradiciones. 1a Cor. 5°, (6): „Non est bona gloriacio vestra. Nescitis, quia modicum fermentum totam massam corumpit?“ Et ante (v. 2ss): „Et vos inflati estis et non magis luctum habuistis, ut tollatur de medio vestrum, (qui hoc opus fecerit1). Congregatis vobis [ in nomine Dominil) et meo spiritu cum virtute Domini nostri Iesu Cristi, tradere huiusmodi hominem Sathane cc in interitum carnis, ut spiritus salvus sit in die Domini nostri Iesu Cristi." O, pie Iesu et sancte Paule, utinam nunc tradantur Sathane in interitum carnis omnes adversarii veritatis, quod et nos in spiritu lesu Cristi optamus. Ecce maior excomunicacio. 5a* 5b1 5b2 240 20
205 210 215 220 225 230 235 fermentum, id est mendacium. O, quam vetus est, quia in paradiso in- choatum per antiqum serpentem, cum quo fermento infermentavit totum genus humanum. Hoc iam facit eicere, ut amodo numquam menda- cio credamus, sed veritati. Quia d(ixit) Ioh. 8, (31—32): „Si vos manse- ritis in sermone meo, vere dis(cipuli) mei eritis et congnoscetis veritatem et veritas liberabit vos“, id est a fermento veteri, id est dyaboli, qui in veritate non stetit. Ideo expurgate pristinam conversacionem. Ephe. 4°, (22—24): „Deponite vos secundum pristinam conversacionem vete- rem hominem, qui corumpitur[ secundum desideria erroris. Renovamini autem spiritu mentis vestre et induite novum hominem, qui secundum Deum creatus est in iusticia et sanctitate veritatis.“ Ergo iam post istam cenam sumptam sacerdotes dotati, fermentati sua superbia, avaricia, symonia, dominio, et monachi tempus habent expurgare vetus fermentum Constantini, ut sint iam nova conspersio, id est mundacio a peccato, ut iam sint humiles [Iesu Cristi, secundum suam tradicionem1) pauperes, casti, pacientes, fraternitatem Cristi amantes, [non sectas dyabolil), suam legem docentes, non vetus fermentum, quod iam fetet per universum mundum. Ideo omnes, qui nunc comunicaverunt, faciant idem, domini seculares, magistri spirituales, ut iam non sint pagani, sed cristiani, nova conspersio, legem Cristi, non tradiciones promoventes. Quia vetus fermentum fetet ubique. Quia ponitur fermentum pro mala doctrina, et inde dicitur cc (Luce 12, (1) ]: „Attendite a fermento pharizeorum, quod est ypocrisis. Mat. 24, (4—5): „Videte, ne quis vos seducat. Multi enim venient in nomine meo dicentes, quia Ego sum, et multos seducent.“ Ephe. 5°, (15—16): „Videte, quomodo caute ambuletis, non quasi insipientes, sed ut sapientes, redimentes tempus, quoniam dies mali sunt.“ Ex quo tempore Apostoli fuerunt dies mali, quanto peiores nunc, tempore Anticristi! Quia tunc temporis aput Corinthios erant pseudoapostoli, qui inficiebant comunitatem post congnitam veritatem, sicut nunc in partibus nostris exierunt falsi prophete ut Cardinalis cum suis et in Polonia Palecz, Marzyk, et qui seducunt in Bohemia a comunione iuve- nes et senes, qui cum suo fermento ypocritico multa mala fecerunt que- rendo suum honorem et defendendo suas tradiciones. 1a Cor. 5°, (6): „Non est bona gloriacio vestra. Nescitis, quia modicum fermentum totam massam corumpit?“ Et ante (v. 2ss): „Et vos inflati estis et non magis luctum habuistis, ut tollatur de medio vestrum, (qui hoc opus fecerit1). Congregatis vobis [ in nomine Dominil) et meo spiritu cum virtute Domini nostri Iesu Cristi, tradere huiusmodi hominem Sathane cc in interitum carnis, ut spiritus salvus sit in die Domini nostri Iesu Cristi." O, pie Iesu et sancte Paule, utinam nunc tradantur Sathane in interitum carnis omnes adversarii veritatis, quod et nos in spiritu lesu Cristi optamus. Ecce maior excomunicacio. 5a* 5b1 5b2 240 20
Strana 21
6a2 6b Expurgate, id est ita, ut in novitate vite ambulemus. Ut sitis nova conspercio, sicut estis azimi. Unde fermentum Grece dicitur, scilicet zima, Latine panis azimus, quasi sine [a]zima, id est sine fermento, quasi) déiceret): Sitis sicut novi effecti; ergo culpa vitanda, puritas habenda, gracia custodienda. Etenim pascha nostrum ymolatus est Cristus, id est agnus paschalis, hoc in cruce corporaliter ct in altari ecclesie sacramentaliter. Ideo epulemur, nos invitati ad epulas sacramentales, comedendo et bibendo. Epulemur, id est nos sibi incorporando secundum Augusti- num: „Nec tu me mutab[er]is in tc, sicut cibum carnis tue, sed tu mutaberis in me.“ Luce 15, (32): „Epulari et gaudere oporteat, quia frater tuus hic mortuus erat et revixit, perierat et inventus est.“ Ergo frater noster Cristus mortuus fuit et quasi nunc temporibus nostris perierat, sed iam in multorum cordibus revixit per penitenciam et in- ventus (est) per audicionem verbi Dei. Ergo necesse nos epulari et gaudere in spiritu cum infantibus. Ex quo gaudium est angelis, cum non eciam hominibus. Quia iste agnus precipiebatur comedere sine macula — Exod. 12, (5) solis circumcisis, quod figurabat baptismum et alium agnum, de quo loh. 1°, (29): „Ecce agnus Dei, qui tollit peccata mundi,“ qui obmutuit quasi agnus coram tondente. 1a Petri 1°, (18—20): „Scientes, quod non coruptibilibus auro vel argento redempti estis, sed precioso] sanguine quasi agni incontaminati et immaculati.“ Apok. 5°, (6): „Vidi agnum stantem tamquam occisum.“ Sequitur (v. 8): „Et viginti quatuor seniores ceciderunt coram agno, habentes singuli citharas et fialas aureas, plenas odoramentorum, que sunt oraciones sanctorum.“ Sequitur (v. 11— —12): „Et erat numerus corum milia milium, dicencium voce magna: Dignus est agnus, qui occisus est, accipere virtutem et divinitatem." VIa (= 6,1: „Et vidi quod aperuisset agnus unum de septem sigillis“), VII° f ( 7,17: „Quoniam agnus, qui in medio throni est, reget illos et deducet cos ad vite fontes aquarum“). Sed in azimis sinceritatis et veritatis, q(uasi) déiceret): in puritate mentis, sed non in duplicitate, sicut multi, dum pascha nunc manducant in duplici corde, non ex vera caritate. Eccli. 13, (20): „Omnis caro ad similitudinem sui coniungetur et omnis homo simili sibi sociabitur. 250 255 260 265 270 6al 245 275 4 Magdalena: Magdalene Vulg. — 11 precedet Hier. codd. nonnulli, S: precedit Vulg. — 21 paciamur Ryba (coll. infra compaciebantur): paciamus X —26 Tradetur filius hominis: scripta sunt... de filio hominis; tradetur enim gentibus Vulg. — 27 et iterum sumo: ut iterum sumam Vulg. —-40 Non: neque Vulg. — 46 autem: deest in Vulg. — 54 alia peccorum Hier: alia vero pecorum SC. — alia autem volucrum: alia volucrum Vulg. — 55 alia piscium: alia autem piscium Vulg. — 61 popule: populus Vulg. — 21
6a2 6b Expurgate, id est ita, ut in novitate vite ambulemus. Ut sitis nova conspercio, sicut estis azimi. Unde fermentum Grece dicitur, scilicet zima, Latine panis azimus, quasi sine [a]zima, id est sine fermento, quasi) déiceret): Sitis sicut novi effecti; ergo culpa vitanda, puritas habenda, gracia custodienda. Etenim pascha nostrum ymolatus est Cristus, id est agnus paschalis, hoc in cruce corporaliter ct in altari ecclesie sacramentaliter. Ideo epulemur, nos invitati ad epulas sacramentales, comedendo et bibendo. Epulemur, id est nos sibi incorporando secundum Augusti- num: „Nec tu me mutab[er]is in tc, sicut cibum carnis tue, sed tu mutaberis in me.“ Luce 15, (32): „Epulari et gaudere oporteat, quia frater tuus hic mortuus erat et revixit, perierat et inventus est.“ Ergo frater noster Cristus mortuus fuit et quasi nunc temporibus nostris perierat, sed iam in multorum cordibus revixit per penitenciam et in- ventus (est) per audicionem verbi Dei. Ergo necesse nos epulari et gaudere in spiritu cum infantibus. Ex quo gaudium est angelis, cum non eciam hominibus. Quia iste agnus precipiebatur comedere sine macula — Exod. 12, (5) solis circumcisis, quod figurabat baptismum et alium agnum, de quo loh. 1°, (29): „Ecce agnus Dei, qui tollit peccata mundi,“ qui obmutuit quasi agnus coram tondente. 1a Petri 1°, (18—20): „Scientes, quod non coruptibilibus auro vel argento redempti estis, sed precioso] sanguine quasi agni incontaminati et immaculati.“ Apok. 5°, (6): „Vidi agnum stantem tamquam occisum.“ Sequitur (v. 8): „Et viginti quatuor seniores ceciderunt coram agno, habentes singuli citharas et fialas aureas, plenas odoramentorum, que sunt oraciones sanctorum.“ Sequitur (v. 11— —12): „Et erat numerus corum milia milium, dicencium voce magna: Dignus est agnus, qui occisus est, accipere virtutem et divinitatem." VIa (= 6,1: „Et vidi quod aperuisset agnus unum de septem sigillis“), VII° f ( 7,17: „Quoniam agnus, qui in medio throni est, reget illos et deducet cos ad vite fontes aquarum“). Sed in azimis sinceritatis et veritatis, q(uasi) déiceret): in puritate mentis, sed non in duplicitate, sicut multi, dum pascha nunc manducant in duplici corde, non ex vera caritate. Eccli. 13, (20): „Omnis caro ad similitudinem sui coniungetur et omnis homo simili sibi sociabitur. 250 255 260 265 270 6al 245 275 4 Magdalena: Magdalene Vulg. — 11 precedet Hier. codd. nonnulli, S: precedit Vulg. — 21 paciamur Ryba (coll. infra compaciebantur): paciamus X —26 Tradetur filius hominis: scripta sunt... de filio hominis; tradetur enim gentibus Vulg. — 27 et iterum sumo: ut iterum sumam Vulg. —-40 Non: neque Vulg. — 46 autem: deest in Vulg. — 54 alia peccorum Hier: alia vero pecorum SC. — alia autem volucrum: alia volucrum Vulg. — 55 alia piscium: alia autem piscium Vulg. — 61 popule: populus Vulg. — 21
Strana 22
62 quia: enim quod Vulg. — 63 Dominum: Deum meum Vulg. — 64 15 žm: VI Ž— 87 Si quis: Quis Vulg. — 91 cordis: ventris Vulg. — 92 28 scripsi: 27 Z — 93 Magdalena: Magdalene Vulg. — 95 autem: enim Vulg. — 96 enim: autem Vulg. — vestimenta Hier. codd. nonnulli, S: vestimentum Hier. alii codd., C —97 alba: deest in Vulg. — 100 Una: Una autem Vulg. — 101 arom. q. par.: q. par. arom. Vulg. — 104 iuxta: secus Vulg. — 105 viventes: viventem Vulg. — 106 locutus sit: locutus est Vulg. — 109 regresse sunt... et: regressae Vulg. — 111 Prov. scripsi: Bernhardus Z— surgit: consurgit Vulg. — 114 nos: nos in ipso Vulg. 117 que scripsi: qui Z — 127 sumus sufficientes: quod sufficientes simus Vulg. — 128 ex nobis... a nobis: a nobis... ex nobis Vulg. — 139 17 scripsi: 7 Z — Quando: Ecce Vulg. — lucida nubis: nubis lucida Hier., nubes lucida SC — 140 et: et ecce Vulg. — accedens... dixit: accessit... dixitque Vulg. — 141 nolite: et nolite Vulg. — 141—143 suppl. Ryba — 148 Caro... non vidit: neque caro... vidit Vulg. — 149 Michi: Mihi autem Vulg. — 160 ei meipsum Vulg.: me eipsum & — 161 Scariotes: Scariotis Hier., Iscariotes SC — 162 nobis manifestaturus es Hier.: manifes- taturus es nobis SC — 175 Fratres: deest in Vulg. — 181 iste est michi: est mihi iste Vulg. — 186 Deus: dicens Vulg. — 190 Ego per ew.: per ew. ego Vulg. — 195 in eo: in illo Vulg. — 208 Deponite Hier. codd. nonnulli, S: deponere Hier. codd. meliores, C — 224 quia Ego sum: Ego sum Christus Vulg. 225 Videte: Videte itaque fratres Vulg. — 237 Congregatis... Iesu Cristi: in nomine Domini nostri Iesu Christi, congregatis vobis et meo spiritu, cum virtute Domini Iesu (I Cor. 5, 4) Vulg. — 253 oporteat: oportebat Vulg. — 277 similitudinem sui: similem sibi Vulg. — sibi: sui Vulg. 22
62 quia: enim quod Vulg. — 63 Dominum: Deum meum Vulg. — 64 15 žm: VI Ž— 87 Si quis: Quis Vulg. — 91 cordis: ventris Vulg. — 92 28 scripsi: 27 Z — 93 Magdalena: Magdalene Vulg. — 95 autem: enim Vulg. — 96 enim: autem Vulg. — vestimenta Hier. codd. nonnulli, S: vestimentum Hier. alii codd., C —97 alba: deest in Vulg. — 100 Una: Una autem Vulg. — 101 arom. q. par.: q. par. arom. Vulg. — 104 iuxta: secus Vulg. — 105 viventes: viventem Vulg. — 106 locutus sit: locutus est Vulg. — 109 regresse sunt... et: regressae Vulg. — 111 Prov. scripsi: Bernhardus Z— surgit: consurgit Vulg. — 114 nos: nos in ipso Vulg. 117 que scripsi: qui Z — 127 sumus sufficientes: quod sufficientes simus Vulg. — 128 ex nobis... a nobis: a nobis... ex nobis Vulg. — 139 17 scripsi: 7 Z — Quando: Ecce Vulg. — lucida nubis: nubis lucida Hier., nubes lucida SC — 140 et: et ecce Vulg. — accedens... dixit: accessit... dixitque Vulg. — 141 nolite: et nolite Vulg. — 141—143 suppl. Ryba — 148 Caro... non vidit: neque caro... vidit Vulg. — 149 Michi: Mihi autem Vulg. — 160 ei meipsum Vulg.: me eipsum & — 161 Scariotes: Scariotis Hier., Iscariotes SC — 162 nobis manifestaturus es Hier.: manifes- taturus es nobis SC — 175 Fratres: deest in Vulg. — 181 iste est michi: est mihi iste Vulg. — 186 Deus: dicens Vulg. — 190 Ego per ew.: per ew. ego Vulg. — 195 in eo: in illo Vulg. — 208 Deponite Hier. codd. nonnulli, S: deponere Hier. codd. meliores, C — 224 quia Ego sum: Ego sum Christus Vulg. 225 Videte: Videte itaque fratres Vulg. — 237 Congregatis... Iesu Cristi: in nomine Domini nostri Iesu Christi, congregatis vobis et meo spiritu, cum virtute Domini Iesu (I Cor. 5, 4) Vulg. — 253 oporteat: oportebat Vulg. — 277 similitudinem sui: similem sibi Vulg. — sibi: sui Vulg. 22
Strana 23
II. (FERIA SECUNDA POST PASCHA) 6b2 Luce 24, (13—35): 7a 7a2 Et ecce duo ex dis(cipulis) ibant ipsa die in castellum, quod erat (in) spacio stadiorum sexaginta ab Ierusalem, nomine Emaus. Et ipsi loquebantur ad invicem de hiis omnibus, que acciderant. Et factum est, dum fabularentur et secum quererent, et ipse Iesus apropinquans ibat cum illis. Oculi autem eorum tenebantur, ne eum agnoscerent. Et ait ad illos: Qui sunt hii sermones, quos confertis ad invicem ambu- lantes et estis tristes? Et respondens unus, cui nomen Cleophas, déixit) illi: Tu solus peregrinus es in Ierusalem et non congnovisti, que facta sunt in illa hiis diebus. Quibus ipse dixit): Que? Et dixerunt: De Iesu Nazareno, qui fuit vir propheta, potens in opere et sermone coram Deo et omni populo; et quomodo tradiderunt eum summi sacerdotes et principes nostri in dampnacionem mortis et crucifixerunt eum. Nos autem sperabamus, quia ipse esset rede(m)pturus Israel. Et nunc super hec omnia tercia dies est hodie, ex quo hec facta sunt. Sed et mulieres quedam ex nostris terruerunt nos, que ante lucem fuerunt ad monumentum, et non invento corpore eius, venerunt dicentes se eciam visionem angelorum vidisse, qui dicunt eum vivere. Et abierunt quidam ex nostris ad monumentum et ita invenerunt, sicut mulieres dixerunt; ipsum vero non invenerunt. Et ipse dixit) ad eos: O, stulti et tardi corde ad credendum in omnibus, que locuti sunt prophete! Nonne hec oportuit Cristum pati et ita intrare in gloriam suam? Et incipiens a Moyse et omnibus prophetis, inter- pretabatur illis in omnibus Scripturis, que de ipso erant. Et apropin quaverunt castello, quo ibant; et ipse finxit se longius ire. Et coegerunt illum, dicentes: Mane nobiscum, quoniam advesperascit et inclinata est [iam) dies. Et intravit cum illis. Et factum est, cum recumberet cum eis, accepit panem et benedixit ac fregit, et porige- bat illis. Et aperti sunt oculi eorum et congnoverunt eum. Et ipse evanuit ab oculis eorum. El dixerunt ad invicem: Nonne cor nostrum ardens erat in nobis, dum loqueretur in via et apperiret nobis Scripturas? Et surgentes eadem hora, regressi sunt in Ierusalem et invenerunt congregatos undecim et eos, qui cum ipsis erant, dicentes, quod surrexit Dominus vere, et apparuit Svmoni. Et ipsi narrabant, que gesta erant in via et quomodo congnoverunt eum in fraccione panis. Duo ex dis cipulis) Iesu, ex septuaginta duobus, qui erant congregati cum undecim, audientes mulieres referentes se visionem angelorum, 10 15 20 25 30 5 7b 23
II. (FERIA SECUNDA POST PASCHA) 6b2 Luce 24, (13—35): 7a 7a2 Et ecce duo ex dis(cipulis) ibant ipsa die in castellum, quod erat (in) spacio stadiorum sexaginta ab Ierusalem, nomine Emaus. Et ipsi loquebantur ad invicem de hiis omnibus, que acciderant. Et factum est, dum fabularentur et secum quererent, et ipse Iesus apropinquans ibat cum illis. Oculi autem eorum tenebantur, ne eum agnoscerent. Et ait ad illos: Qui sunt hii sermones, quos confertis ad invicem ambu- lantes et estis tristes? Et respondens unus, cui nomen Cleophas, déixit) illi: Tu solus peregrinus es in Ierusalem et non congnovisti, que facta sunt in illa hiis diebus. Quibus ipse dixit): Que? Et dixerunt: De Iesu Nazareno, qui fuit vir propheta, potens in opere et sermone coram Deo et omni populo; et quomodo tradiderunt eum summi sacerdotes et principes nostri in dampnacionem mortis et crucifixerunt eum. Nos autem sperabamus, quia ipse esset rede(m)pturus Israel. Et nunc super hec omnia tercia dies est hodie, ex quo hec facta sunt. Sed et mulieres quedam ex nostris terruerunt nos, que ante lucem fuerunt ad monumentum, et non invento corpore eius, venerunt dicentes se eciam visionem angelorum vidisse, qui dicunt eum vivere. Et abierunt quidam ex nostris ad monumentum et ita invenerunt, sicut mulieres dixerunt; ipsum vero non invenerunt. Et ipse dixit) ad eos: O, stulti et tardi corde ad credendum in omnibus, que locuti sunt prophete! Nonne hec oportuit Cristum pati et ita intrare in gloriam suam? Et incipiens a Moyse et omnibus prophetis, inter- pretabatur illis in omnibus Scripturis, que de ipso erant. Et apropin quaverunt castello, quo ibant; et ipse finxit se longius ire. Et coegerunt illum, dicentes: Mane nobiscum, quoniam advesperascit et inclinata est [iam) dies. Et intravit cum illis. Et factum est, cum recumberet cum eis, accepit panem et benedixit ac fregit, et porige- bat illis. Et aperti sunt oculi eorum et congnoverunt eum. Et ipse evanuit ab oculis eorum. El dixerunt ad invicem: Nonne cor nostrum ardens erat in nobis, dum loqueretur in via et apperiret nobis Scripturas? Et surgentes eadem hora, regressi sunt in Ierusalem et invenerunt congregatos undecim et eos, qui cum ipsis erant, dicentes, quod surrexit Dominus vere, et apparuit Svmoni. Et ipsi narrabant, que gesta erant in via et quomodo congnoverunt eum in fraccione panis. Duo ex dis cipulis) Iesu, ex septuaginta duobus, qui erant congregati cum undecim, audientes mulieres referentes se visionem angelorum, 10 15 20 25 30 5 7b 23
Strana 24
40 45 50 55 60 65 70 monumentum vacuum, sed Dominum non vidisse, antequam Petrus d(ixit) eum sibi apparuisse, aripuerunt iter in castellum, nullam habentes spem amplius videndi eum. [Crisostomus.1) Comparando tempora Cristi passionis ad nostra moderna tempora, quecumque facta sunt in Cristo viante, eadem nunc fiunt in verbo Cristi, quia sicut post passionem Cristi dubitabant de eius resurreccione, sicut isti duo et prin(ceps) aposto- lorum, an surgeret, ita nunc dubitant de verbo Cristi. Quia primo quasi quedam invenciones ficte narrarentur, et si aliqui modicum credunt, tunc non audent de ea veritate libere loqui, sed absconsi quasi discipuli Cristi] et dispersi cogitant intra se, quomodo verbum Cristi per longa tempora sepultum fuit, nunc quasi a mortuis resurgit, sicut isti duo dubitantes recesserant a Ierusalem, id est a visione pacis. O, quanti nunc non credunt ewangelio! Eunt ab Ierusalem, propterea permittit eos Do- minus errare. Sed qui sunt eius electi, non permittit eos diu errare. Et cum irent duo simul, statim inceperunt loqui de suo Domino, unus interrogabat, alter respondebat. Ecce, beati socii fuerunt forte memores, quid dixit Dominus eorum (Mat. 18, 20): „Ubi duo vel tres congregati fuerint in nomine meo, in medio eorum sum.“ Quia non est cautum solum esse, quia raro bonus homo fit solitarius, quia solitarius aut est Deus aut bestia. Solorum est perfectorum solitarios manere, sicut Cristus. Solus in deserto fuit Iohannes Baptista. Unde Apostolus, qui fuit raptus ad tercium celum, [ad] secum Secundum habuit. [Sic nobis solitariis sine Spiritu sancto in hac solitudine non est securum, ergo ut Spiritus sanctus...1) Quid tamen loquebantur? Quia de Cristo, quod soli fatentur forte mirantes, quomodo omnia implebantur, que predicavit loh. 16, (32): „Ecce venit hora et iam venit, ut dispergamini unusquisque in propria, et me solum relinquatis. Et non sum solus, quia Pater mecum est. O, quanti sepe disperguntur a veritate, unusquisque in propria! Exodus 5°, (12): „Dispersusque est populus per omnem terram Egypti ad colligendas palleas.“ 1 Regum 11, (11): „Reliqui autem dispersi sunt, ita ut non relinquerentur in eis duo pariter.“ 2i Regum 18, (7—8): „Et cesus est ibi populus Israhel ab exercitu David, factaque est ibi plaga magna in die illa in Israhel viginti milium. Fuit autem ibi prelium dispersum super faciem [omnis terre, et multo plures erant, quos saltus c consumpserant de populo, quam hii, quos voraverat gladius in die illo." Ps. (11, 7): „Pluit super peccatores laqueos; ignis, sulfur et spiritus tempestatis pars calicis eorum.“ 3 Regum 22, (17): D(ixit) Micheas: „Vidi cunctum Israhel dispersum in montibus, quasi oves non habentes pastorem. Et ait Dominus: Non habent dominum isti. Revertatur unus- quisque in domum suam in pace.“ 4 Regum 25, (3—5): „Prevaluitque fames in civitate, nec erat panis populo terre. Et interrupta est civitas; 7b2 8a 8a2 35 75 24
40 45 50 55 60 65 70 monumentum vacuum, sed Dominum non vidisse, antequam Petrus d(ixit) eum sibi apparuisse, aripuerunt iter in castellum, nullam habentes spem amplius videndi eum. [Crisostomus.1) Comparando tempora Cristi passionis ad nostra moderna tempora, quecumque facta sunt in Cristo viante, eadem nunc fiunt in verbo Cristi, quia sicut post passionem Cristi dubitabant de eius resurreccione, sicut isti duo et prin(ceps) aposto- lorum, an surgeret, ita nunc dubitant de verbo Cristi. Quia primo quasi quedam invenciones ficte narrarentur, et si aliqui modicum credunt, tunc non audent de ea veritate libere loqui, sed absconsi quasi discipuli Cristi] et dispersi cogitant intra se, quomodo verbum Cristi per longa tempora sepultum fuit, nunc quasi a mortuis resurgit, sicut isti duo dubitantes recesserant a Ierusalem, id est a visione pacis. O, quanti nunc non credunt ewangelio! Eunt ab Ierusalem, propterea permittit eos Do- minus errare. Sed qui sunt eius electi, non permittit eos diu errare. Et cum irent duo simul, statim inceperunt loqui de suo Domino, unus interrogabat, alter respondebat. Ecce, beati socii fuerunt forte memores, quid dixit Dominus eorum (Mat. 18, 20): „Ubi duo vel tres congregati fuerint in nomine meo, in medio eorum sum.“ Quia non est cautum solum esse, quia raro bonus homo fit solitarius, quia solitarius aut est Deus aut bestia. Solorum est perfectorum solitarios manere, sicut Cristus. Solus in deserto fuit Iohannes Baptista. Unde Apostolus, qui fuit raptus ad tercium celum, [ad] secum Secundum habuit. [Sic nobis solitariis sine Spiritu sancto in hac solitudine non est securum, ergo ut Spiritus sanctus...1) Quid tamen loquebantur? Quia de Cristo, quod soli fatentur forte mirantes, quomodo omnia implebantur, que predicavit loh. 16, (32): „Ecce venit hora et iam venit, ut dispergamini unusquisque in propria, et me solum relinquatis. Et non sum solus, quia Pater mecum est. O, quanti sepe disperguntur a veritate, unusquisque in propria! Exodus 5°, (12): „Dispersusque est populus per omnem terram Egypti ad colligendas palleas.“ 1 Regum 11, (11): „Reliqui autem dispersi sunt, ita ut non relinquerentur in eis duo pariter.“ 2i Regum 18, (7—8): „Et cesus est ibi populus Israhel ab exercitu David, factaque est ibi plaga magna in die illa in Israhel viginti milium. Fuit autem ibi prelium dispersum super faciem [omnis terre, et multo plures erant, quos saltus c consumpserant de populo, quam hii, quos voraverat gladius in die illo." Ps. (11, 7): „Pluit super peccatores laqueos; ignis, sulfur et spiritus tempestatis pars calicis eorum.“ 3 Regum 22, (17): D(ixit) Micheas: „Vidi cunctum Israhel dispersum in montibus, quasi oves non habentes pastorem. Et ait Dominus: Non habent dominum isti. Revertatur unus- quisque in domum suam in pace.“ 4 Regum 25, (3—5): „Prevaluitque fames in civitate, nec erat panis populo terre. Et interrupta est civitas; 7b2 8a 8a2 35 75 24
Strana 25
8b2 9a1 9a2 et omnes viri bellatores nocte fugerunt per viam porte. Et persecutus est exercitus Caldeorum regem Sedechiam, comprehenderuntque eum in planicie Icricho, et omnes bellatores eius, qui erant cum eo, dispersi sunt et relinquerunt eum.“ 1 Paral. 10°, (6—7): „Interiit ergo Saul et tres filii eius et omnis domus illius pariter concidit. Quod cum vidissent viri Israhel, qui habitabant in campestribus, fugerunt, ac Saul et filiis eius mortuis derelinquerunt urbes suas et huc illucque dispersi sunt. Thobie 14, (6—7): „Non enim excidit verbum Dei, et fratres nostri, qui dispersi sunt a terra Israhel, revertentur ad eam. Omnis autem deserta terra eius replebitur et domus Dei, que in ea incensa est, iterum reedifica- bitur.“ O, utinam hoc nostris temporibus sic faceret! Unde hoc venit, quod populus dispergitur? Iudith 5°, (21—25): „Et usque dum non peccassent in conspectu Dei sui, erant cum illis bona. Deus enim illorum odit iniquitatem. Nam et ante hos annos, cum re- cessissent a via, quam dederat illis Deus, ut ambularent in illa, extermi- nati sunt preliis a multis nacionibus et plurimi eorum captivi ducti sunt ad terram non suam. Nuper autem reversi sunt ad Dominum Deum suum ex dispersionc, qua dispersi fuerant, adunati sunt et ascenderunt montana hec omnia, et iterum possident Ierusalem, ubi sunt sancta eorum. Nunc ergo, mi Domine, perquire, si est aliqua iniquitas eorum in conspectu Dei eorum; ascendamus ad illos, quoniam tradens tradet eos Deus eorum tibi et subiugati erunt potencie tue. Si vero non est offensio populi huius coram Deo suo, non poterimus resistere illis, quoniam Deus eorum defen- det eos; et erimus in obprobrium universe terre.“ Hec dixit Achior pro- pheta. Contra quem surrexerunt omnes magnates Olofernis et blazfe- mantes sua verba, quem spoliatum suspenderunt, quasi) d(icerent): Sic acceptus ab Israhelitis. Quem invenientes suspensum, requirunt omnia etc. (Iudith 6, 14—19): Quod audiens „omnis populus cecidit in faciem, adorantes Dominum, et comuni lamentacione et fletu unanimas preces suas Domino effuderunt, dicentes: Domine Deus celi et terre, intuere superbiam illorum et respice ad nostram humilitatem, et faciem sanctorum tuorum attende et ostende, quia non derelinquis presumentes de te, et presumentes de se et de sua virtute gloriantes humilias. Finito itaque fletu et per totam diem populorum oracione completa, consolati sunt Achior, dicentes: Deus patrum nostrorum, cuius tu virtutem pre- dicasti, ipse tibi hanc dabit vicissitudinem, ut eorum tu magis interitum videas. Tunc Ozias finito consilio suscepit eum in domum suam et fecit (ei) cenam magnam.“ [ Hester 3°, (8—9): „Dixitque Aman regi Asvero: Est populus per omnes provincias regni tui dispersus, et a se mutuo separatus, novis utens legibus et cerimoniis, insuper (et) regis scita con- tempnens. Si tibi placeat, doce me, ut pereat, et decem milia talentorum appendam archarie gaze tue.“ Videamus, si nunc per omnia ista fiunt! 80 85 90 95 100 105 110 8b1 115 25
8b2 9a1 9a2 et omnes viri bellatores nocte fugerunt per viam porte. Et persecutus est exercitus Caldeorum regem Sedechiam, comprehenderuntque eum in planicie Icricho, et omnes bellatores eius, qui erant cum eo, dispersi sunt et relinquerunt eum.“ 1 Paral. 10°, (6—7): „Interiit ergo Saul et tres filii eius et omnis domus illius pariter concidit. Quod cum vidissent viri Israhel, qui habitabant in campestribus, fugerunt, ac Saul et filiis eius mortuis derelinquerunt urbes suas et huc illucque dispersi sunt. Thobie 14, (6—7): „Non enim excidit verbum Dei, et fratres nostri, qui dispersi sunt a terra Israhel, revertentur ad eam. Omnis autem deserta terra eius replebitur et domus Dei, que in ea incensa est, iterum reedifica- bitur.“ O, utinam hoc nostris temporibus sic faceret! Unde hoc venit, quod populus dispergitur? Iudith 5°, (21—25): „Et usque dum non peccassent in conspectu Dei sui, erant cum illis bona. Deus enim illorum odit iniquitatem. Nam et ante hos annos, cum re- cessissent a via, quam dederat illis Deus, ut ambularent in illa, extermi- nati sunt preliis a multis nacionibus et plurimi eorum captivi ducti sunt ad terram non suam. Nuper autem reversi sunt ad Dominum Deum suum ex dispersionc, qua dispersi fuerant, adunati sunt et ascenderunt montana hec omnia, et iterum possident Ierusalem, ubi sunt sancta eorum. Nunc ergo, mi Domine, perquire, si est aliqua iniquitas eorum in conspectu Dei eorum; ascendamus ad illos, quoniam tradens tradet eos Deus eorum tibi et subiugati erunt potencie tue. Si vero non est offensio populi huius coram Deo suo, non poterimus resistere illis, quoniam Deus eorum defen- det eos; et erimus in obprobrium universe terre.“ Hec dixit Achior pro- pheta. Contra quem surrexerunt omnes magnates Olofernis et blazfe- mantes sua verba, quem spoliatum suspenderunt, quasi) d(icerent): Sic acceptus ab Israhelitis. Quem invenientes suspensum, requirunt omnia etc. (Iudith 6, 14—19): Quod audiens „omnis populus cecidit in faciem, adorantes Dominum, et comuni lamentacione et fletu unanimas preces suas Domino effuderunt, dicentes: Domine Deus celi et terre, intuere superbiam illorum et respice ad nostram humilitatem, et faciem sanctorum tuorum attende et ostende, quia non derelinquis presumentes de te, et presumentes de se et de sua virtute gloriantes humilias. Finito itaque fletu et per totam diem populorum oracione completa, consolati sunt Achior, dicentes: Deus patrum nostrorum, cuius tu virtutem pre- dicasti, ipse tibi hanc dabit vicissitudinem, ut eorum tu magis interitum videas. Tunc Ozias finito consilio suscepit eum in domum suam et fecit (ei) cenam magnam.“ [ Hester 3°, (8—9): „Dixitque Aman regi Asvero: Est populus per omnes provincias regni tui dispersus, et a se mutuo separatus, novis utens legibus et cerimoniis, insuper (et) regis scita con- tempnens. Si tibi placeat, doce me, ut pereat, et decem milia talentorum appendam archarie gaze tue.“ Videamus, si nunc per omnia ista fiunt! 80 85 90 95 100 105 110 8b1 115 25
Strana 26
125 130 135 140 145 150 155 Ideo si iste veritates nos non ammonent ad legem et ad penitenciam veram, timendum est illud Ecclesiastici 48, (16—17): „In omnibus hiis non penituit populus et non recesserunt a peccatis suis, usque dum deiecti sunt de terra sua et dispersi sunt in omnem terram, et relicta est gens perpauca et principes in domo David,“ id est sacerdotes. Ergo agamus penitenciam, emendemus in melius, ut non vituperetur ministe- rium nostrum, et faciet illud Ysaie 11, (12): [ „Et elevabit Dominus signum in naciones et congregabit profugos Israhel, et dispersos Iuda coliget. Sicut hic duos dis(cipulos), qui non fugiebant suam vocem in via, alias reversi non fuissent nec Dominum congnovissent. Ys. 33, (3): „Avoce angeli fugierunt populi et ab exaltacione tua disperse sunt gentes.“ Ergo nos ad vocem angeli non fugiamus propter correpcionem, sed humiliter audiamus. Ys. 56, (8): „Qui congregat dispersos Israhel.“ Utinam nos cogregaret, nunc valde dispersos non ad sexaginta stadia, sed forte ad occasum solis. Et unde hoc venit, Dominus declarat Ierem. 10°, (21): „Quia stulte egerunt pastores et Dominum non quesierunt; propterea non intellexerunt, et omnis grex corum dispersus est.“ (Ezech. 34, (5): „Et disperse sunt oves mee, eo quod non esset pastor, et facte sunt in devoracionem omnium bestiarum agri, et disperse sunt.“ Idem Zachar. 1(3c (= 13, 7)) patet.) Ex quo hic post mortem tanti pastoris ] statim fuerunt dispersi, quid tunc, qui soli dispergunt gregem Domini ubi possunt et instant pro dispersione totis viribus? Quod deflet Ieremias Tren. 4°, (1): „Quomodo obscuratum est aurum, mutatus est color optimus, dispersi sunt lapides sanctuarii in capite omnium platearum. [Baruch 5°] Quomodo autem electi congregabuntur? (Baruch 5° (4, 37—5,1)): „Ecce enim veniunt filii tui, quos dimisisti dispersos, venient autem collecti ab oriente usque ad occidentem, in verbo sancti gaudentes in honorem Dei. Exue te, Ierusalem, stola luctus et vexacionis tue, et indue te decore et honore eius, que a Deo tibi est gloria sempi- terna.“ Hoc fiet Bohemis post istam derisionem et hereticacionem, adhuc induentur honore, iuxta illud Ezech. 11, (17): „Congregabo vos de populis et adunabo de terris, in quibus dispersi estis.“ loh. 11, (51—52): „Quia hic lesus moriturus erat pro gente et non tantum pro gente, sed ut filios Dei, qui erant dispersi, congregaret in unum.“ Modo post Cristi mortem, ecce isti dispergebantur, Act. 8, (1): „Facta est autem in illo die persecucio magna in ecclesia, que erat Ierosolimis, et omnes dispersi sunt per regiones Iudee et Samarie, preter apostolos. Et sic isti duo loquebantur de Cristo, quomodo Iudas induratus tradidit eum, qui ei multa bona fecit comunicando et pedes lavando, quomodo pie locutus est ante mortem cum eis, quomodo pro inimicis suis oravit, quomodo terra tremuit, sol obscuratus fuit. Et ipse apropin- quans ibat cum eis, oculi autem eorum (tenebantur). Et ait illis: Qui 9b1/ 9b2 10a 120 26
125 130 135 140 145 150 155 Ideo si iste veritates nos non ammonent ad legem et ad penitenciam veram, timendum est illud Ecclesiastici 48, (16—17): „In omnibus hiis non penituit populus et non recesserunt a peccatis suis, usque dum deiecti sunt de terra sua et dispersi sunt in omnem terram, et relicta est gens perpauca et principes in domo David,“ id est sacerdotes. Ergo agamus penitenciam, emendemus in melius, ut non vituperetur ministe- rium nostrum, et faciet illud Ysaie 11, (12): [ „Et elevabit Dominus signum in naciones et congregabit profugos Israhel, et dispersos Iuda coliget. Sicut hic duos dis(cipulos), qui non fugiebant suam vocem in via, alias reversi non fuissent nec Dominum congnovissent. Ys. 33, (3): „Avoce angeli fugierunt populi et ab exaltacione tua disperse sunt gentes.“ Ergo nos ad vocem angeli non fugiamus propter correpcionem, sed humiliter audiamus. Ys. 56, (8): „Qui congregat dispersos Israhel.“ Utinam nos cogregaret, nunc valde dispersos non ad sexaginta stadia, sed forte ad occasum solis. Et unde hoc venit, Dominus declarat Ierem. 10°, (21): „Quia stulte egerunt pastores et Dominum non quesierunt; propterea non intellexerunt, et omnis grex corum dispersus est.“ (Ezech. 34, (5): „Et disperse sunt oves mee, eo quod non esset pastor, et facte sunt in devoracionem omnium bestiarum agri, et disperse sunt.“ Idem Zachar. 1(3c (= 13, 7)) patet.) Ex quo hic post mortem tanti pastoris ] statim fuerunt dispersi, quid tunc, qui soli dispergunt gregem Domini ubi possunt et instant pro dispersione totis viribus? Quod deflet Ieremias Tren. 4°, (1): „Quomodo obscuratum est aurum, mutatus est color optimus, dispersi sunt lapides sanctuarii in capite omnium platearum. [Baruch 5°] Quomodo autem electi congregabuntur? (Baruch 5° (4, 37—5,1)): „Ecce enim veniunt filii tui, quos dimisisti dispersos, venient autem collecti ab oriente usque ad occidentem, in verbo sancti gaudentes in honorem Dei. Exue te, Ierusalem, stola luctus et vexacionis tue, et indue te decore et honore eius, que a Deo tibi est gloria sempi- terna.“ Hoc fiet Bohemis post istam derisionem et hereticacionem, adhuc induentur honore, iuxta illud Ezech. 11, (17): „Congregabo vos de populis et adunabo de terris, in quibus dispersi estis.“ loh. 11, (51—52): „Quia hic lesus moriturus erat pro gente et non tantum pro gente, sed ut filios Dei, qui erant dispersi, congregaret in unum.“ Modo post Cristi mortem, ecce isti dispergebantur, Act. 8, (1): „Facta est autem in illo die persecucio magna in ecclesia, que erat Ierosolimis, et omnes dispersi sunt per regiones Iudee et Samarie, preter apostolos. Et sic isti duo loquebantur de Cristo, quomodo Iudas induratus tradidit eum, qui ei multa bona fecit comunicando et pedes lavando, quomodo pie locutus est ante mortem cum eis, quomodo pro inimicis suis oravit, quomodo terra tremuit, sol obscuratus fuit. Et ipse apropin- quans ibat cum eis, oculi autem eorum (tenebantur). Et ait illis: Qui 9b1/ 9b2 10a 120 26
Strana 27
160 10ae sunt hii sermones? Et hoc in forma] peregrini ignota [quia peregrini solent esse ignoti; aliquando et dom(esti ci non congnoscuntur statim1), quia sic se habebant in anima. Sed tristati fuerunt de magistro, quod in locucione ostendebant. Qui statim tristatis fuit associatus, quia ubi tristicia de Cristo, ibi fit statim Cristus. Sed undecim apparuit in forma propria, Magdalene in forma ortulani. Forma ortulani ad incipientes pertinet, qui debent erradicare mala et plantare bona, sicut Magdalena; forma peregrini ad proficientes, qui relicta mundi soli(ci)tudine debent viare in patriam secundum animam, quia anima de celo venit, civitatem seculi non curantes; et hii omnes sunt dis(cipuli) Domini minores. Icronymus: „Melior est una contricio, quam tocius mundi peregrinacio.“ Forma propria ad perfectos, quia talibus in propria persona apparet, et vulnera sua ] ut caritatem eius pensarent, per quam peregrinat(!) ad celum. Unde dis(cipuli) putantes eum ignorare, quod tota civitas sciebat, d(ixit) Cleophas: Tu solus peregrinus es, quia peregrini libenter sciunt novi- tates, ut apostoli cum Cristo. [Multa sciunt de (hiis, que) contingerunt (e)is in hac vita.1) Et d(ixit) eis Cristus: Quare estis tristes? Qui déixerunt) de lesu Nazareno. Sic nunc dicunt Cristum ignorare, cur datur eukaristia laicis et pueris. Et quis scit melius, quam ipse, qui hoc instituit? Cuius peregrinacio fuit triplex: de celo, ad infernum, in celum. Prima (prima peregrinacio) Ierem. 14, (8—9): „Quare quasi colonus futurus es in terra et quasi viator declinans ad manendum? Quare futurus es velud vir vagus, ut fortis, qui non potest salvare?“ De secunda Eph. 4°, 9—10): „Quod autem ascendit, quid est, nisi quia et descendit primum in in- feriores partes terre? Qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes celos, ut adimpleret omnia.“ De tercia Psalmus (18, 7): „Et occursus eius usque ad summum eius.“ In qua peregrinacione habuit tria hospicia. Primum in utero virginis. Secundus (!): presepe, quia non erat ei locus in diversorio. Tercius (!): crux inter latrones, qui sibi iniuriabantur. Ys. 49, 20): „Angustus est michi locus.“ Primum plenum humilitate, se- cundum paupertate, tercium asperitate. [Vita prelatorum!1) Quibus Cristus: O stulti et tardi ad credendum in omnibus, que locuti sunt prophete. Et sic cepit eis declarare. O, quanti nunc stulti, qui fucrunt multis annis in scola Cristi, tamen credere nolunt! Non est ista magna stulticia, hominibus peccatoribus plus credere quam![quam] prophetis et Cristo et suis apostolis et plus perpendere tradicionem hominum quam legem Cristi. Cum apropinquarent castello etc., ecce finxit se longius ire, quasi vellet eos pret er)ire, ut rogaretur; quia aliquando habet se cum suis, quasi vellet longius ire, et cum inducitur in hospicium cordis, statim in fraccione panis congnoscitur. Ergo dicamus: Mane nobiscum in Bohemia, quia fingit longius ire a nobis, nisi rogetur. Ex quo tantam Scripturam nobis 10b 10b2 11a1 165 170 175 180 185 190 195 200 27
160 10ae sunt hii sermones? Et hoc in forma] peregrini ignota [quia peregrini solent esse ignoti; aliquando et dom(esti ci non congnoscuntur statim1), quia sic se habebant in anima. Sed tristati fuerunt de magistro, quod in locucione ostendebant. Qui statim tristatis fuit associatus, quia ubi tristicia de Cristo, ibi fit statim Cristus. Sed undecim apparuit in forma propria, Magdalene in forma ortulani. Forma ortulani ad incipientes pertinet, qui debent erradicare mala et plantare bona, sicut Magdalena; forma peregrini ad proficientes, qui relicta mundi soli(ci)tudine debent viare in patriam secundum animam, quia anima de celo venit, civitatem seculi non curantes; et hii omnes sunt dis(cipuli) Domini minores. Icronymus: „Melior est una contricio, quam tocius mundi peregrinacio.“ Forma propria ad perfectos, quia talibus in propria persona apparet, et vulnera sua ] ut caritatem eius pensarent, per quam peregrinat(!) ad celum. Unde dis(cipuli) putantes eum ignorare, quod tota civitas sciebat, d(ixit) Cleophas: Tu solus peregrinus es, quia peregrini libenter sciunt novi- tates, ut apostoli cum Cristo. [Multa sciunt de (hiis, que) contingerunt (e)is in hac vita.1) Et d(ixit) eis Cristus: Quare estis tristes? Qui déixerunt) de lesu Nazareno. Sic nunc dicunt Cristum ignorare, cur datur eukaristia laicis et pueris. Et quis scit melius, quam ipse, qui hoc instituit? Cuius peregrinacio fuit triplex: de celo, ad infernum, in celum. Prima (prima peregrinacio) Ierem. 14, (8—9): „Quare quasi colonus futurus es in terra et quasi viator declinans ad manendum? Quare futurus es velud vir vagus, ut fortis, qui non potest salvare?“ De secunda Eph. 4°, 9—10): „Quod autem ascendit, quid est, nisi quia et descendit primum in in- feriores partes terre? Qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes celos, ut adimpleret omnia.“ De tercia Psalmus (18, 7): „Et occursus eius usque ad summum eius.“ In qua peregrinacione habuit tria hospicia. Primum in utero virginis. Secundus (!): presepe, quia non erat ei locus in diversorio. Tercius (!): crux inter latrones, qui sibi iniuriabantur. Ys. 49, 20): „Angustus est michi locus.“ Primum plenum humilitate, se- cundum paupertate, tercium asperitate. [Vita prelatorum!1) Quibus Cristus: O stulti et tardi ad credendum in omnibus, que locuti sunt prophete. Et sic cepit eis declarare. O, quanti nunc stulti, qui fucrunt multis annis in scola Cristi, tamen credere nolunt! Non est ista magna stulticia, hominibus peccatoribus plus credere quam![quam] prophetis et Cristo et suis apostolis et plus perpendere tradicionem hominum quam legem Cristi. Cum apropinquarent castello etc., ecce finxit se longius ire, quasi vellet eos pret er)ire, ut rogaretur; quia aliquando habet se cum suis, quasi vellet longius ire, et cum inducitur in hospicium cordis, statim in fraccione panis congnoscitur. Ergo dicamus: Mane nobiscum in Bohemia, quia fingit longius ire a nobis, nisi rogetur. Ex quo tantam Scripturam nobis 10b 10b2 11a1 165 170 175 180 185 190 195 200 27
Strana 28
205 210 215 220 apperit "hic in via temporibus nostrisl), et non advertimus. Quia cottidie apropinquamus ad vesperam, quod est tempus mortis; vespera enim est hora cene celestis, eterne, ubi iam est requies ab omni labore. Apok. 14, (13): „Amodo iam dicit Spiritus, ut requiescant.“ Ideo peta- mus, ut maneat nobiscum sicut medicus cum egrotis, de quo pharizei sunt nimium scandalizati, dicentes Mat. 9, (11): „Quare cum publicanis et peccatoribus (manducat magister vester)?“ Sic nunc fit, sed non advertimus, nisi maneat nobiscum, et tunc dicemus illud Cant. 3, (4): „Inveni, quem diligit anima mea, tenui eum, nec dimittam eum.“ Ecce Dominus non est congnitus cum loqueretur, sed primo in fraccione panis, dum pasceretur. Quia in triplici fraccione panis congnoscitur. Primus (panis) Ioh. 6, (51): „Ego sum panis vivus,“ qui factus est ex tribus satis farine, scilicet ex substancia divinitatis, anime et carnis, qui confectus est in incarnacione, fractus in passione, per quam fraccionem fuit congni- tus ab aere, a sole, a terra, a petris et a velo templi; latro congnovit, centurio congnovit, congnovit infernus, quia quos tenebat, evomuit. Se- cundus panis spiritualis, verbum Dei, dum frangitur bene exponendo. Quia quanto plus veritas frangitur, id est contempnitur sicut Dominus in cruce, plus publicatur, et Deus congnoscitur. Tercius panis est sacra- mentalis. Quanto plus frangitur et hereticatur, plus congnoscitur. [Ergo nostra congnicio debet venire ex frequenti fraccione panis. Ideo dyabolus nititur hoc bonum destruere.1) 11a2 11b2 FERIA SECUNDA POST PASCHA 12a 225 Act. 10, (37—43): 230 235 Stans Petrus in medio plebis, dixit: Viri fratres, vos scitis, quod factum est verbum Domini per universam Iudeam (v. 37). Sancta mater ecclesia hanc epistolam ideo legit hodie, ut filii sint me- mores passionis et resurreccionis Cristi; in qua princeps apostolorum de passione et resurreccione Cristi perhibet [testimonium1), declarans eius opera, que exercuit ante mortem. Et in fine concludit fidelibus remissio- nem omnium peccatorum ex meritis Iesu Cristi, sed non ex auctoritate sua. Quia prelatus autem predicator non aliud debet predicare nec testificare, nisi de Cristo et que Cristus docuit, qui exurgens a mortuis sic precepit dicens Mat. 28, (19—20): „Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, docentes eos servare omnia, quecumque mandavi vobis. Et ecce, ego vobiscum sum," id est si testimonium de me perhibebitis, id est ad Cristum adducendo, sed non a Cristo seducendo. 1a Cor. 1, (23): "Nos predicamus Iesum Cristum crucifixum.“ Ecce, qualis fructus predicacionis. Primum, quod 12a2 240 28
205 210 215 220 apperit "hic in via temporibus nostrisl), et non advertimus. Quia cottidie apropinquamus ad vesperam, quod est tempus mortis; vespera enim est hora cene celestis, eterne, ubi iam est requies ab omni labore. Apok. 14, (13): „Amodo iam dicit Spiritus, ut requiescant.“ Ideo peta- mus, ut maneat nobiscum sicut medicus cum egrotis, de quo pharizei sunt nimium scandalizati, dicentes Mat. 9, (11): „Quare cum publicanis et peccatoribus (manducat magister vester)?“ Sic nunc fit, sed non advertimus, nisi maneat nobiscum, et tunc dicemus illud Cant. 3, (4): „Inveni, quem diligit anima mea, tenui eum, nec dimittam eum.“ Ecce Dominus non est congnitus cum loqueretur, sed primo in fraccione panis, dum pasceretur. Quia in triplici fraccione panis congnoscitur. Primus (panis) Ioh. 6, (51): „Ego sum panis vivus,“ qui factus est ex tribus satis farine, scilicet ex substancia divinitatis, anime et carnis, qui confectus est in incarnacione, fractus in passione, per quam fraccionem fuit congni- tus ab aere, a sole, a terra, a petris et a velo templi; latro congnovit, centurio congnovit, congnovit infernus, quia quos tenebat, evomuit. Se- cundus panis spiritualis, verbum Dei, dum frangitur bene exponendo. Quia quanto plus veritas frangitur, id est contempnitur sicut Dominus in cruce, plus publicatur, et Deus congnoscitur. Tercius panis est sacra- mentalis. Quanto plus frangitur et hereticatur, plus congnoscitur. [Ergo nostra congnicio debet venire ex frequenti fraccione panis. Ideo dyabolus nititur hoc bonum destruere.1) 11a2 11b2 FERIA SECUNDA POST PASCHA 12a 225 Act. 10, (37—43): 230 235 Stans Petrus in medio plebis, dixit: Viri fratres, vos scitis, quod factum est verbum Domini per universam Iudeam (v. 37). Sancta mater ecclesia hanc epistolam ideo legit hodie, ut filii sint me- mores passionis et resurreccionis Cristi; in qua princeps apostolorum de passione et resurreccione Cristi perhibet [testimonium1), declarans eius opera, que exercuit ante mortem. Et in fine concludit fidelibus remissio- nem omnium peccatorum ex meritis Iesu Cristi, sed non ex auctoritate sua. Quia prelatus autem predicator non aliud debet predicare nec testificare, nisi de Cristo et que Cristus docuit, qui exurgens a mortuis sic precepit dicens Mat. 28, (19—20): „Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, docentes eos servare omnia, quecumque mandavi vobis. Et ecce, ego vobiscum sum," id est si testimonium de me perhibebitis, id est ad Cristum adducendo, sed non a Cristo seducendo. 1a Cor. 1, (23): "Nos predicamus Iesum Cristum crucifixum.“ Ecce, qualis fructus predicacionis. Primum, quod 12a2 240 28
Strana 29
12b1 12b2 13a1 habet testimonium omnium prophetarum, et inde venit remissio omnium peccatorum per nomen eius, qui credunt in eum. Modo videamus, si isti, qui nunc sunt confessi, habent remissionem peccatorum, cum in cum non credunt, sed in papam vel cardinales vel prelatos. Ecce, officium prelati. Stans autem Petrus in medio plebis, sed non per literas scribendo excomunicaciones et se recludendo in castris. Apperiens os suum (v. 34), sed non alienum, stans firmiter in via Cristi, non curans precepta nec minas hominum, sicut sacerdos Cristi, quia Cristus sic exemplum dedit. Stans in medio exemplariter per sanctitatem ad omnem circumferenciam more Iesu Cristi, diffundens operum sanctitatem. [Sic luceat lux vestra coram hominibus!1) Petrus dicitur congnoscens veritatem, et humilis, profitens lesu Cristi paupertatem, et tunc dicens fratribus stantem veritatem. Ys. 51°, (6—8): „Salus autem mea in sempiternum erit et iusticia mea non deficiet. Audite me, qui scitis iustum, populus meus, lex mea in corde eorum. Nolite timere obprobrium hominum et blazſemias eorum non metuatis. Sicut enim vestimentum, sic comedet eos vermis. Salus autem mea in sempiternum erit.“ Ista est veritas stans. Ys. 46, (10): „Consilium meum stabit et omnis voluntas mea fiet.“ Ista sunt predican da in medio populi, (sed non minas incuciendo1). Vos scitis, fratres, id est scire debetis, quod factum est verbum predicacionis Domini per universam Iudeam (v. 37), propter quod principes sacerdotum duxerunt eum accusantes coram Pylato, dicentes: Comovit populum docens (per universam Iudeam), incipiens a Galilea usque huc. Comovit ad penitenciam et comovit populum, ut iam tam cece non imitentur prelatos, cum iam fetet eorum ypocrisis, cum sunt moti, qui prius vide- bantur sancti. — [Sic nunc scitis, quomodo factum est verbum Domini per universam Bohemiam et Moraviam, et quomodo princi(pes) sacer- dotum accusant eam, crimina regibus et principibus dicentes: Comovit populum, incipiendo de Praga usque huc, id est curiam Romanam vel Constanciam vel Ungariam.1) Incipiens enim a Galilea, post baptismum, quod predicavit Iohannes, Iesum a Nazareth, quomodo unxit eum Deus Spiritu sancto et virtute, qui pertransit bene faciendo et sanando omnes oppressos a dyabolo, quoniam Deus erat cum illo (v. 37—38). Mat. 9, (35): „Circuibat Iesus civitates et castella, predicans ewangelium regni, curans omnem langworem | et omnem infirmitatem. O, quantos nunc Dominus sua veritate visitat obsessos a dyabolo, ut do- tati monachi, prelati, falsi magistri, quos dyabolus oppressit, quod non possunt veritatem profiteri. [Utinam cos sanaret! Quoniam Deus erat cum illo. Ioh. 3, (27): „Non potest homo facere quid- quam, nisi fuerit ei datum de celo.“ Mat. 8, (27): „Qualis est hic, quia " venti et mare obediunt ei?“ qQuociens pro sua veritate sublevanda venti obediunt.1) Ioh. 8, [16]: „Solus non sum, sed ego et qui misit me. 245 250 255 260 265 270 275 280 29
12b1 12b2 13a1 habet testimonium omnium prophetarum, et inde venit remissio omnium peccatorum per nomen eius, qui credunt in eum. Modo videamus, si isti, qui nunc sunt confessi, habent remissionem peccatorum, cum in cum non credunt, sed in papam vel cardinales vel prelatos. Ecce, officium prelati. Stans autem Petrus in medio plebis, sed non per literas scribendo excomunicaciones et se recludendo in castris. Apperiens os suum (v. 34), sed non alienum, stans firmiter in via Cristi, non curans precepta nec minas hominum, sicut sacerdos Cristi, quia Cristus sic exemplum dedit. Stans in medio exemplariter per sanctitatem ad omnem circumferenciam more Iesu Cristi, diffundens operum sanctitatem. [Sic luceat lux vestra coram hominibus!1) Petrus dicitur congnoscens veritatem, et humilis, profitens lesu Cristi paupertatem, et tunc dicens fratribus stantem veritatem. Ys. 51°, (6—8): „Salus autem mea in sempiternum erit et iusticia mea non deficiet. Audite me, qui scitis iustum, populus meus, lex mea in corde eorum. Nolite timere obprobrium hominum et blazſemias eorum non metuatis. Sicut enim vestimentum, sic comedet eos vermis. Salus autem mea in sempiternum erit.“ Ista est veritas stans. Ys. 46, (10): „Consilium meum stabit et omnis voluntas mea fiet.“ Ista sunt predican da in medio populi, (sed non minas incuciendo1). Vos scitis, fratres, id est scire debetis, quod factum est verbum predicacionis Domini per universam Iudeam (v. 37), propter quod principes sacerdotum duxerunt eum accusantes coram Pylato, dicentes: Comovit populum docens (per universam Iudeam), incipiens a Galilea usque huc. Comovit ad penitenciam et comovit populum, ut iam tam cece non imitentur prelatos, cum iam fetet eorum ypocrisis, cum sunt moti, qui prius vide- bantur sancti. — [Sic nunc scitis, quomodo factum est verbum Domini per universam Bohemiam et Moraviam, et quomodo princi(pes) sacer- dotum accusant eam, crimina regibus et principibus dicentes: Comovit populum, incipiendo de Praga usque huc, id est curiam Romanam vel Constanciam vel Ungariam.1) Incipiens enim a Galilea, post baptismum, quod predicavit Iohannes, Iesum a Nazareth, quomodo unxit eum Deus Spiritu sancto et virtute, qui pertransit bene faciendo et sanando omnes oppressos a dyabolo, quoniam Deus erat cum illo (v. 37—38). Mat. 9, (35): „Circuibat Iesus civitates et castella, predicans ewangelium regni, curans omnem langworem | et omnem infirmitatem. O, quantos nunc Dominus sua veritate visitat obsessos a dyabolo, ut do- tati monachi, prelati, falsi magistri, quos dyabolus oppressit, quod non possunt veritatem profiteri. [Utinam cos sanaret! Quoniam Deus erat cum illo. Ioh. 3, (27): „Non potest homo facere quid- quam, nisi fuerit ei datum de celo.“ Mat. 8, (27): „Qualis est hic, quia " venti et mare obediunt ei?“ qQuociens pro sua veritate sublevanda venti obediunt.1) Ioh. 8, [16]: „Solus non sum, sed ego et qui misit me. 245 250 255 260 265 270 275 280 29
Strana 30
290 295 300 305 310 315 320 Et nos testes sumus, id est huius veritatis, omnium que fecit in regione Iudeo- rum et Ierusalem (v. 39), (let que vos fecistis cum illo1/. Act. 1°, (8): „Eritis michi testes in omni Iudea et Samaria et usque ad ultimum terre.“ Hoc est contra illos, qui dicunt: Solum apostolis dedit sua sacra- menta, tunc et verba. Quis tunc fiet testis horum, que conscripserunt? Cum d(ixit) Dominus: „Quod uni dico, omnibus dico. Tamen adhuc sunt testes per sua scripta omnium, que fecit Iesus, ut sic vivamus, cuius Scripture sunt testes omnes prophete. Sed scripturis prelatorum moderno- rum sunt testes omnes dyaboli, qui in veritate numquam steterunt. "Sic nunc fideles sacer(dotes) sunt testes omnium, que fecerunt in Constancia et que intendunt facere in Hod(o)nyn etc.1) Quem occiderunt suspendentes in ligno (v. 39), cum latronibus. Hunc Deus suscitavit tercia die, et dedit eum manifestum fieri, non omni populo, sed testibus preordinatis a Deo, nobis, qui manducavimus et bibimus cum illo postquam re- surrexit a mortuis (v. 40—41) [Ecce, Petrus iactitavit se!) Ecce, cum non Pylato nec Cayphe nec Anne, (qui fuerunt testes, sed infidcles, qui dixe- runt eum seductorem, q'uasi) déiceret) Petrus: Nos non sumus testes de Cristo a dyabolo ordinati, sed a Deo preordinati, quia omnis testis falsus est a dyabolo ordinatus, [ sicut illi, qui cum bullis paparum ambula- verunt, qui reddunt testimonium mendosum, quod nullus sacerdos aude- ret missam celebrare vel predicare sine licencia prelati, qui sunt a dyabolo tales preordinati. Postquam surrexit a mortuis, et precepit nobis predicare populo et testificari, quia ipse est constitutus a Deo (iudex) vivorum et mortuorum v. 42). Ecce, preceptum contra prelatos, quia precepit testificare sacerdotibus. UErgo sacerdotes non predicantes sunt contra preceptum, ergo peccatores manifesti.1) Ys. 33°, (22): „Dominus enim iudex noster, Dominus rex noster, ipse veniet et salvabit nos.“ Rom. 14, (9): „In hoc enim Cristus mortuus est et resurrexit, ut et vivorum et mortuorum dominetur. Huic prophete omnes testimonium perhibent remissionem peccatorum accipere per nomen eius omnes, qui credunt in eum (v. 43) (Eccli. 24, (30): „Qui credit in me, non confundetur.“ Ex quo omnes prophete sunt testes, quod qui Cristo credent, accipiunt remissionem peccatorum. Et omnes seductores, dicunt, quod dampnabuntur1). Act. 10, (37—43): Stans Petrus in medio plebis, déixit): Viri fratres, vos 13b2 scitis quod factum est verbum Domini per universam Iudeam: incipiens enim a Gali- lea, post baptismum, quod predicavit Iohannes, Iesum a Nazareth: quomodo unxit eum Deus Spiritu sancto et virtute, qui pertransivit bene faciendo et sanando omnes oppressos a dyabolo, quoniam Deus erat cum illo. Et nos testes sumus omnium, que fecit in regione Iudeorum et Ierusalem; quem occiderunt suspendentes in ligno. Hunc Deus suscitavit tercia die et dedit eum manifestum fieri, non omni populo, sed testibus preordinatis a Deo, nobis, qui manducavimus et bibimus cum illo, postquam 13a2 13b' 285 30
290 295 300 305 310 315 320 Et nos testes sumus, id est huius veritatis, omnium que fecit in regione Iudeo- rum et Ierusalem (v. 39), (let que vos fecistis cum illo1/. Act. 1°, (8): „Eritis michi testes in omni Iudea et Samaria et usque ad ultimum terre.“ Hoc est contra illos, qui dicunt: Solum apostolis dedit sua sacra- menta, tunc et verba. Quis tunc fiet testis horum, que conscripserunt? Cum d(ixit) Dominus: „Quod uni dico, omnibus dico. Tamen adhuc sunt testes per sua scripta omnium, que fecit Iesus, ut sic vivamus, cuius Scripture sunt testes omnes prophete. Sed scripturis prelatorum moderno- rum sunt testes omnes dyaboli, qui in veritate numquam steterunt. "Sic nunc fideles sacer(dotes) sunt testes omnium, que fecerunt in Constancia et que intendunt facere in Hod(o)nyn etc.1) Quem occiderunt suspendentes in ligno (v. 39), cum latronibus. Hunc Deus suscitavit tercia die, et dedit eum manifestum fieri, non omni populo, sed testibus preordinatis a Deo, nobis, qui manducavimus et bibimus cum illo postquam re- surrexit a mortuis (v. 40—41) [Ecce, Petrus iactitavit se!) Ecce, cum non Pylato nec Cayphe nec Anne, (qui fuerunt testes, sed infidcles, qui dixe- runt eum seductorem, q'uasi) déiceret) Petrus: Nos non sumus testes de Cristo a dyabolo ordinati, sed a Deo preordinati, quia omnis testis falsus est a dyabolo ordinatus, [ sicut illi, qui cum bullis paparum ambula- verunt, qui reddunt testimonium mendosum, quod nullus sacerdos aude- ret missam celebrare vel predicare sine licencia prelati, qui sunt a dyabolo tales preordinati. Postquam surrexit a mortuis, et precepit nobis predicare populo et testificari, quia ipse est constitutus a Deo (iudex) vivorum et mortuorum v. 42). Ecce, preceptum contra prelatos, quia precepit testificare sacerdotibus. UErgo sacerdotes non predicantes sunt contra preceptum, ergo peccatores manifesti.1) Ys. 33°, (22): „Dominus enim iudex noster, Dominus rex noster, ipse veniet et salvabit nos.“ Rom. 14, (9): „In hoc enim Cristus mortuus est et resurrexit, ut et vivorum et mortuorum dominetur. Huic prophete omnes testimonium perhibent remissionem peccatorum accipere per nomen eius omnes, qui credunt in eum (v. 43) (Eccli. 24, (30): „Qui credit in me, non confundetur.“ Ex quo omnes prophete sunt testes, quod qui Cristo credent, accipiunt remissionem peccatorum. Et omnes seductores, dicunt, quod dampnabuntur1). Act. 10, (37—43): Stans Petrus in medio plebis, déixit): Viri fratres, vos 13b2 scitis quod factum est verbum Domini per universam Iudeam: incipiens enim a Gali- lea, post baptismum, quod predicavit Iohannes, Iesum a Nazareth: quomodo unxit eum Deus Spiritu sancto et virtute, qui pertransivit bene faciendo et sanando omnes oppressos a dyabolo, quoniam Deus erat cum illo. Et nos testes sumus omnium, que fecit in regione Iudeorum et Ierusalem; quem occiderunt suspendentes in ligno. Hunc Deus suscitavit tercia die et dedit eum manifestum fieri, non omni populo, sed testibus preordinatis a Deo, nobis, qui manducavimus et bibimus cum illo, postquam 13a2 13b' 285 30
Strana 31
14a1/ surrexil a mortuis. Et precepil nobis predicare populo, et testificari, quia ipse est qui constitutus est a Deo iudex vivorum et mortuorum. Huic omnes prophete reddunt lestimonium remissionem peccatorum accipere per nomen eius omnes, qui credunt in illum. 325 4 dis cipulis): illis Vulg. -- 9 illi: ci Vulg. — 12 tradiderunt eum: eum tradiderunt Vulg. — 15 ex quo: quod Vulg. —20 Cristum pati: pati Christum Vulg. — 23 finxit se: se finxit Vulg. — 29 ipsis Hier.: illis SC. — 50 Ubi... sum: Ubi enim sunt duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio corum Vulg. —66 ibi deest in Vulg. — 67 in Israel deest in Vulg. — 69 consumpserant: consumpserat Vulg. —- illo: illa Vulg. — 70 Pluit: Pluet Vulg. — sulfur: et sulphur Vulg. — 73 dominum isti: isti dominum Vulg. — 77 Sedechiam deest in Vulg. — comprehenderuntque: comprehenditque Vulg. 81 ac Saul ct: et Saul ac Vulg. — 83 Dei: Domini Vulg. — 88 peccassent: peccarent Vulg. — 90 in illa: in ea Vulg. — 92 ad terram: in terram Vulg. — reversi sunt ad: reversi ad Vulg. — 93 adunati Vulg.: adiuvati Z — 96 eos: illos Vulg. — 97 subiugati crunt: crunt sub iugo Vulg. 99 eos: illos Vulg. — 106 illorum: corum Vulg. — 107 quia: quoniam Vulg. — 109 populorum oracione: oracione populorum Vulg. — 111 tu magis: magis tu Vulg. — 115 cerimoniis: ceremoniis Vulg. — 116 doce me: decerne Vulg. — 117 archarie: arcariis Vulg. — 121 deiecti: eiecti Vulg. — 122 principes: princeps Vulg. — 124 elevabit: levabit signum Vulg. — 127 Zm legitur: bona — 128 exaltacione cum Vulg.: exultacione Z — 133 Zm legitur: mala — 144 venient: veniunt Vulg. — 146 gloria sempiterna: sempiternae gloriae Vulg. — 149 adunabo Vulg.: adiuvabo Z — 150 Quia hic: quia Hier., quod SC — 152 illo: illa Vulg. — 158 obscu- ratus scripsi: obscuratur Z — 167 solicitudine scripsi coll. Mat. 13, 22 sollicitudo saeculi: solitudine Z — 183 ascendit Vulg.: qui descendit Z — 185 adimpleret: impleret Vulg. — 198 preterire Ryba coll. Mar. 6,48: pretire Z — 210 altero loco eum: deest in Vulg. — 226 Stans ... fratres: pericopae initium deest in Vulg. — 235 Euntes, docete: Euntes ergo docete Vulg. — 239 Nos predicamus: Nos autem pr. Vulg. — 262 commovit Hier. codd. nonnulli, S: commovet Hier. codd. meliores, C — 274 Iesus civitates: Iesus civitates omnes Hier., Iesus omnes civitates SC —279 facere: accipere Vulg. — 305 sur- rexit: resurrexit Vulg. —311 vivorum et mortuorum: mortuorum et vivorum Vulg. — 325 surrexit: resurrexit Vulg. — 326 reddunt testimonium: testimonium perhibent Vulg.328 illum: eum Vulg. 31
14a1/ surrexil a mortuis. Et precepil nobis predicare populo, et testificari, quia ipse est qui constitutus est a Deo iudex vivorum et mortuorum. Huic omnes prophete reddunt lestimonium remissionem peccatorum accipere per nomen eius omnes, qui credunt in illum. 325 4 dis cipulis): illis Vulg. -- 9 illi: ci Vulg. — 12 tradiderunt eum: eum tradiderunt Vulg. — 15 ex quo: quod Vulg. —20 Cristum pati: pati Christum Vulg. — 23 finxit se: se finxit Vulg. — 29 ipsis Hier.: illis SC. — 50 Ubi... sum: Ubi enim sunt duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio corum Vulg. —66 ibi deest in Vulg. — 67 in Israel deest in Vulg. — 69 consumpserant: consumpserat Vulg. —- illo: illa Vulg. — 70 Pluit: Pluet Vulg. — sulfur: et sulphur Vulg. — 73 dominum isti: isti dominum Vulg. — 77 Sedechiam deest in Vulg. — comprehenderuntque: comprehenditque Vulg. 81 ac Saul ct: et Saul ac Vulg. — 83 Dei: Domini Vulg. — 88 peccassent: peccarent Vulg. — 90 in illa: in ea Vulg. — 92 ad terram: in terram Vulg. — reversi sunt ad: reversi ad Vulg. — 93 adunati Vulg.: adiuvati Z — 96 eos: illos Vulg. — 97 subiugati crunt: crunt sub iugo Vulg. 99 eos: illos Vulg. — 106 illorum: corum Vulg. — 107 quia: quoniam Vulg. — 109 populorum oracione: oracione populorum Vulg. — 111 tu magis: magis tu Vulg. — 115 cerimoniis: ceremoniis Vulg. — 116 doce me: decerne Vulg. — 117 archarie: arcariis Vulg. — 121 deiecti: eiecti Vulg. — 122 principes: princeps Vulg. — 124 elevabit: levabit signum Vulg. — 127 Zm legitur: bona — 128 exaltacione cum Vulg.: exultacione Z — 133 Zm legitur: mala — 144 venient: veniunt Vulg. — 146 gloria sempiterna: sempiternae gloriae Vulg. — 149 adunabo Vulg.: adiuvabo Z — 150 Quia hic: quia Hier., quod SC — 152 illo: illa Vulg. — 158 obscu- ratus scripsi: obscuratur Z — 167 solicitudine scripsi coll. Mat. 13, 22 sollicitudo saeculi: solitudine Z — 183 ascendit Vulg.: qui descendit Z — 185 adimpleret: impleret Vulg. — 198 preterire Ryba coll. Mar. 6,48: pretire Z — 210 altero loco eum: deest in Vulg. — 226 Stans ... fratres: pericopae initium deest in Vulg. — 235 Euntes, docete: Euntes ergo docete Vulg. — 239 Nos predicamus: Nos autem pr. Vulg. — 262 commovit Hier. codd. nonnulli, S: commovet Hier. codd. meliores, C — 274 Iesus civitates: Iesus civitates omnes Hier., Iesus omnes civitates SC —279 facere: accipere Vulg. — 305 sur- rexit: resurrexit Vulg. —311 vivorum et mortuorum: mortuorum et vivorum Vulg. — 325 surrexit: resurrexit Vulg. — 326 reddunt testimonium: testimonium perhibent Vulg.328 illum: eum Vulg. 31
Strana 32
(III.) FERIA TERCIA Act. 13, (16. 26—32): 10 15 20 25 30 Surgens Paulus et manu silencium indicens, ait: Viri fratres et filii generis Abraham et Dei, qui in vobis timent Deum, vobis verbum salutis huius missum est. Qui enim habitabant Ierusalem et principes eius ignorantes Iesum, et voces propheta- rum, que per omne sabbatum leguntur, iudicantes impleverunt, et nullam causam (mortis) invenientes in eo, pecierunt a Pylato, ut interficerent eum. Cumque consum- masset omnia, que de eo scripta erant, deponentes eum de ligno, posuerunt in monu- mentum. Deus vero suscitavit eum a mortuis (tercia die), qui visus est per multos dies hiis, qui simul ascenderant cum eo a Galilea in Ierusalem, qui usque nunc sunt testes (eius) ad plebem. Et nos vobis annuncciamus eam, que ad patres nostros repromissio facta est: quoniam hanc Deus adimplevit filiis vestris resuscitans Iesum Cristum Dominum nostrum. Heri enim fuit epistola et testimonium sancti Petri, qui est unus de duodecim, qui fuit a Cristo viante vocatus, qui testis est conversatus cum Cristo ante mortem et post mortem. Sed hodie legitur epistola Pauli, qui post ascensionem et apostolorum repulsionem de Ierusalem, qui cum iret in Damascum acceptis litteris, prostratus in via, respondens Do- mino, quid debeat facere, et sic fuit missus ad predicandum, qui cum Cristo fuit conversatus in tercio celo. Ecce, testes a Deo preordinati. Surgens Paulus.] Ecce apostolorum predicacio intendebat, ut homines virtutibus emendentur. Quia fuit tumultus hominum, ideo induxit silen- cium manu, ut se disponant cum meliori diligencia ad audiendum, ubi Paulus surrexit. Eccli. 48, (1—2): „Et surrexit Helias propheta quasi ignis et verbum ipsius quasi facula ardebat. Qui induxit in illos famem, et irritantes illum invidia sua pauci facti sunt. Non poterant enim susti- nere precepta Domini.“ O, quanta silencia imponunt nunc sacerdotes populo, ut sileant, a peccatis nolunt advertere; timendum est de fame. Viri fratres et filii Abraham et Dei et qui in vobis timent Deum, vobis verbum salutis huius missum est. Q(uasi) d(iceret): Vobis, qui estis per mutacionem filii| Abrahe, qui fuit obediens Deo, quia cum sibi filium ymolari pre- cepisset, statim ipsum ligavit et voluit ymolare super ignem. Ubi voluit 14a5 14b1 5 14b* 32
(III.) FERIA TERCIA Act. 13, (16. 26—32): 10 15 20 25 30 Surgens Paulus et manu silencium indicens, ait: Viri fratres et filii generis Abraham et Dei, qui in vobis timent Deum, vobis verbum salutis huius missum est. Qui enim habitabant Ierusalem et principes eius ignorantes Iesum, et voces propheta- rum, que per omne sabbatum leguntur, iudicantes impleverunt, et nullam causam (mortis) invenientes in eo, pecierunt a Pylato, ut interficerent eum. Cumque consum- masset omnia, que de eo scripta erant, deponentes eum de ligno, posuerunt in monu- mentum. Deus vero suscitavit eum a mortuis (tercia die), qui visus est per multos dies hiis, qui simul ascenderant cum eo a Galilea in Ierusalem, qui usque nunc sunt testes (eius) ad plebem. Et nos vobis annuncciamus eam, que ad patres nostros repromissio facta est: quoniam hanc Deus adimplevit filiis vestris resuscitans Iesum Cristum Dominum nostrum. Heri enim fuit epistola et testimonium sancti Petri, qui est unus de duodecim, qui fuit a Cristo viante vocatus, qui testis est conversatus cum Cristo ante mortem et post mortem. Sed hodie legitur epistola Pauli, qui post ascensionem et apostolorum repulsionem de Ierusalem, qui cum iret in Damascum acceptis litteris, prostratus in via, respondens Do- mino, quid debeat facere, et sic fuit missus ad predicandum, qui cum Cristo fuit conversatus in tercio celo. Ecce, testes a Deo preordinati. Surgens Paulus.] Ecce apostolorum predicacio intendebat, ut homines virtutibus emendentur. Quia fuit tumultus hominum, ideo induxit silen- cium manu, ut se disponant cum meliori diligencia ad audiendum, ubi Paulus surrexit. Eccli. 48, (1—2): „Et surrexit Helias propheta quasi ignis et verbum ipsius quasi facula ardebat. Qui induxit in illos famem, et irritantes illum invidia sua pauci facti sunt. Non poterant enim susti- nere precepta Domini.“ O, quanta silencia imponunt nunc sacerdotes populo, ut sileant, a peccatis nolunt advertere; timendum est de fame. Viri fratres et filii Abraham et Dei et qui in vobis timent Deum, vobis verbum salutis huius missum est. Q(uasi) d(iceret): Vobis, qui estis per mutacionem filii| Abrahe, qui fuit obediens Deo, quia cum sibi filium ymolari pre- cepisset, statim ipsum ligavit et voluit ymolare super ignem. Ubi voluit 14a5 14b1 5 14b* 32
Strana 33
15a1 15a2 15b1 et nos Deus ad eandem obedienciam incitare. Ecce, pocius ad mortem deberemus ymolare filios, quam transgredere (!) suum preceptum. Quomodo illi offerrent ad ignem, qui ad sacramentum altaris offerre verentur, ymo abhorrent? Ecce, pater voluit et paratus fuit eum ymolare Deo, qui filius nec intellexit illam ymolacionem, tamen fuisset hostia sancta et (im)maculata. Ideo specialiter dicit: Qui in vobis timent Deum. Scivit, quia non omnes timent Deum, sed dicunt quilibet, quia timet. Non omnis timor est filialis, sed qui timet Deum propter suam bonitatem tamquam filius pium patrem. Ps. (32, 18): „Oculi [Domini super timentes eum.“ Quia talis in c peccato non iacet. Eccli. 1°, (27): „Timor Domini expellit peccatum. Idem Eccli. 25, (15): „Beatus vir, cui donatum est habere timorem Domini.“ Ps. (60, 6): „Dedisti hereditatem timentibus nomen tuum, Domine.“ Talis timor salvat hominem. Sed alter timor non est genus Abrahe nec Dei. Seneca: „Si scirem, quod dii michi non irascerentur et si non esset infernus, tamen propter vilitatem peccatorum peccatum nollem facere.“ O, bone gentilis, interroga nos cristianos! Unde dicitur: Quid boni eveniet audientibus vobis verbum salutis? Qui enim habitabant Ierusalem et principes eius ignorantes Iesum et voces prophetarum, que per omne sabbatum leguntur. Et hoc ex malicia et invidia. Act. 3°, (17—19): Dixit] Petrus: „Nunc, fratres, scio, quia per ignoran- ciam fecistis, sicut et principes vestri. Penitemini igitur et convertimini, ut deleantur vestra peccata.“ Ergo ignorancia Dei umbra mortis est, dicente propheta (Ps. 43, 19): „Declinasti semitas nostras a via tua." Crisostomus: „Sine dubio operiet eum ignorancia Dei, cuius via fuerit de via Dei declinata. Ex diligencia leccionum nascitur sciencia Dei, ignorancia autem negli(g)encie filia. Si enim nec omnes, qui legunt, congnoscunt Deum, quomodo congnoscet, qui non legit?“ Ieronymus: „Multo melius est simpliciter confiteri ignorantiam quam incidere in hereses et errores. Ignorancia Dei inducit desperacionem.“ Omnis vero ignorat Deum, qui non vult converti ad eum, sicut hic principes sacerdo- tum. Ergo Deum ignoraverunt. Iudicantes impleverunt, et nullam causam mortis invenientes in eo, pecierunt a Pylato, ut interficerent eum. Teste Pylato Ioh. 19, (6): „Ego nullam causam invenio in eo.“ Act. 3°, (13—15): „Deus glorificavit filium suum Iesum, quem vos tradidistis et negastis ante faciem Pylati, iudicante illo, dimitti. Vos autem sanctum et iustum negastis et petistis virum homicidam donari vobis, auctorem vero (vite) interfecistis, quem Deus suscitavit a mortuis." Cumque consumasset omnia, que de ipso scripta erant. 40 45 50 55 60 65 35 70 3 Želivský 33
15a1 15a2 15b1 et nos Deus ad eandem obedienciam incitare. Ecce, pocius ad mortem deberemus ymolare filios, quam transgredere (!) suum preceptum. Quomodo illi offerrent ad ignem, qui ad sacramentum altaris offerre verentur, ymo abhorrent? Ecce, pater voluit et paratus fuit eum ymolare Deo, qui filius nec intellexit illam ymolacionem, tamen fuisset hostia sancta et (im)maculata. Ideo specialiter dicit: Qui in vobis timent Deum. Scivit, quia non omnes timent Deum, sed dicunt quilibet, quia timet. Non omnis timor est filialis, sed qui timet Deum propter suam bonitatem tamquam filius pium patrem. Ps. (32, 18): „Oculi [Domini super timentes eum.“ Quia talis in c peccato non iacet. Eccli. 1°, (27): „Timor Domini expellit peccatum. Idem Eccli. 25, (15): „Beatus vir, cui donatum est habere timorem Domini.“ Ps. (60, 6): „Dedisti hereditatem timentibus nomen tuum, Domine.“ Talis timor salvat hominem. Sed alter timor non est genus Abrahe nec Dei. Seneca: „Si scirem, quod dii michi non irascerentur et si non esset infernus, tamen propter vilitatem peccatorum peccatum nollem facere.“ O, bone gentilis, interroga nos cristianos! Unde dicitur: Quid boni eveniet audientibus vobis verbum salutis? Qui enim habitabant Ierusalem et principes eius ignorantes Iesum et voces prophetarum, que per omne sabbatum leguntur. Et hoc ex malicia et invidia. Act. 3°, (17—19): Dixit] Petrus: „Nunc, fratres, scio, quia per ignoran- ciam fecistis, sicut et principes vestri. Penitemini igitur et convertimini, ut deleantur vestra peccata.“ Ergo ignorancia Dei umbra mortis est, dicente propheta (Ps. 43, 19): „Declinasti semitas nostras a via tua." Crisostomus: „Sine dubio operiet eum ignorancia Dei, cuius via fuerit de via Dei declinata. Ex diligencia leccionum nascitur sciencia Dei, ignorancia autem negli(g)encie filia. Si enim nec omnes, qui legunt, congnoscunt Deum, quomodo congnoscet, qui non legit?“ Ieronymus: „Multo melius est simpliciter confiteri ignorantiam quam incidere in hereses et errores. Ignorancia Dei inducit desperacionem.“ Omnis vero ignorat Deum, qui non vult converti ad eum, sicut hic principes sacerdo- tum. Ergo Deum ignoraverunt. Iudicantes impleverunt, et nullam causam mortis invenientes in eo, pecierunt a Pylato, ut interficerent eum. Teste Pylato Ioh. 19, (6): „Ego nullam causam invenio in eo.“ Act. 3°, (13—15): „Deus glorificavit filium suum Iesum, quem vos tradidistis et negastis ante faciem Pylati, iudicante illo, dimitti. Vos autem sanctum et iustum negastis et petistis virum homicidam donari vobis, auctorem vero (vite) interfecistis, quem Deus suscitavit a mortuis." Cumque consumasset omnia, que de ipso scripta erant. 40 45 50 55 60 65 35 70 3 Želivský 33
Strana 34
EWANGELIUM FERIA TERCIA 15b2 Luce 24, (36—47): 75 80 85 90 95 100 105 Stetit Iesus in medio ipsorum et déicit) eis: Pax vobis; ego sum, nolite timere. Conturbati vero existimabant se spiritum videre. Et dixit) eis: Quid conturbati estis et cogitaciones ascendunt in corda vestra? Videte manus meas et pedes, quia ego sum. Palpate et videte, quia spiritus carnem et ossa non habet, sicut me videtis habere. Et cum hoc dixisset, ostendit eis manus et pedes. Adhuc autem illis non credentibus et mirantibus pre gaudio, d(ixit): Habetis hic aliquid, ut manducetur? At illi optulerunt ei partem piscis assi et favum mellis. Et cum manducasset coram eis, sumens reliquias dedit eis et dixit) ad eos: hec sunt verba, que locutus sum vobis, cum adhuc essem vobiscum, quoniam necesse est impleri omnia, que scripta sunt in lege Moysi et prophetis et psalmis de me. Tunc apperuit illis sensum, ut intelligerent Scripturas. Et déixit) eis: Quoniam sic scriptum est et sic oportebal Cristum pati et resurgere a mortuis tercia die et predicari in nomine eius penitenciam et remissionem peccatorum in omnes gentes. Iam Redemptor probat suam resurreccionem discipulis suis non cre- dentibus. Quia glorificacio humanitatis Cristi est quid magnum, excedens humanum intellectum, et ideo non mirum, quod discipuli existentes adhuc fragiles, de eius resurreccione dubitaverunt, quapropter Cristus diversis argumentis eos manu duxit ad congnicionem eius resurreccionis gloriose. Et hoc in die ressureccionis clauso hostio d(ixit) eis: Pax vobis, stans in medio. Quam angelus prophetavit dicens Luce 2°, (14): „Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bo(ne) vo(luntatis).“ loh. 14, (27): „Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis.“ Quia pax mun- dana est alia quam pax Cristi. Pax mundi est corporalis quietacio et habundancia omnium temporalium, quam pacem odit Deus Mat. 10°, (34): „Nolite arbitrari, quia venerim pacem mittere in terram; non ve(ni) mittere pacem, sed gladium.“ Ps. (118, 165): „Pax multa dili- gentibus (legem tuam).“ Ideo resurgens anuncciat terciam pacem, osten- dens se ideo natum, ideo passum, ideo resurecturum, ut nos in pacem cum sanctis angelis deduceret. Stetit in medio, quasi via in medio errancium, volens reducere ad verita- tem. Ys. (48 22) dicit: „Non est pax infidelibus“, id est ista, sed fidelibus. Quid si mali habent pacem solum quadraginta diebus, sed recidivando statim (amittunt) eam, sed electi habent eam usque ad mortem, quia anima eorum ex donis Dei dominatur corpori, quia quanto magis homo obedit Deo, magis obedit corpus anime; ergo peccata istam pacem rumpunt cum Deo. Apok. 6, (4): „Et exivit alius equus ruffus, et qui sedebat super eum, datum est ei, ut sumeret pacem (de terra) et ut invicem se interfic(i)ant.“ Equus ruffus signat statum martirum, quod videns dyabolus sanctam ecclesiam tantis virtutibus florere doctrina 16a 1/ 16a° 16b3 10 34
EWANGELIUM FERIA TERCIA 15b2 Luce 24, (36—47): 75 80 85 90 95 100 105 Stetit Iesus in medio ipsorum et déicit) eis: Pax vobis; ego sum, nolite timere. Conturbati vero existimabant se spiritum videre. Et dixit) eis: Quid conturbati estis et cogitaciones ascendunt in corda vestra? Videte manus meas et pedes, quia ego sum. Palpate et videte, quia spiritus carnem et ossa non habet, sicut me videtis habere. Et cum hoc dixisset, ostendit eis manus et pedes. Adhuc autem illis non credentibus et mirantibus pre gaudio, d(ixit): Habetis hic aliquid, ut manducetur? At illi optulerunt ei partem piscis assi et favum mellis. Et cum manducasset coram eis, sumens reliquias dedit eis et dixit) ad eos: hec sunt verba, que locutus sum vobis, cum adhuc essem vobiscum, quoniam necesse est impleri omnia, que scripta sunt in lege Moysi et prophetis et psalmis de me. Tunc apperuit illis sensum, ut intelligerent Scripturas. Et déixit) eis: Quoniam sic scriptum est et sic oportebal Cristum pati et resurgere a mortuis tercia die et predicari in nomine eius penitenciam et remissionem peccatorum in omnes gentes. Iam Redemptor probat suam resurreccionem discipulis suis non cre- dentibus. Quia glorificacio humanitatis Cristi est quid magnum, excedens humanum intellectum, et ideo non mirum, quod discipuli existentes adhuc fragiles, de eius resurreccione dubitaverunt, quapropter Cristus diversis argumentis eos manu duxit ad congnicionem eius resurreccionis gloriose. Et hoc in die ressureccionis clauso hostio d(ixit) eis: Pax vobis, stans in medio. Quam angelus prophetavit dicens Luce 2°, (14): „Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bo(ne) vo(luntatis).“ loh. 14, (27): „Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis.“ Quia pax mun- dana est alia quam pax Cristi. Pax mundi est corporalis quietacio et habundancia omnium temporalium, quam pacem odit Deus Mat. 10°, (34): „Nolite arbitrari, quia venerim pacem mittere in terram; non ve(ni) mittere pacem, sed gladium.“ Ps. (118, 165): „Pax multa dili- gentibus (legem tuam).“ Ideo resurgens anuncciat terciam pacem, osten- dens se ideo natum, ideo passum, ideo resurecturum, ut nos in pacem cum sanctis angelis deduceret. Stetit in medio, quasi via in medio errancium, volens reducere ad verita- tem. Ys. (48 22) dicit: „Non est pax infidelibus“, id est ista, sed fidelibus. Quid si mali habent pacem solum quadraginta diebus, sed recidivando statim (amittunt) eam, sed electi habent eam usque ad mortem, quia anima eorum ex donis Dei dominatur corpori, quia quanto magis homo obedit Deo, magis obedit corpus anime; ergo peccata istam pacem rumpunt cum Deo. Apok. 6, (4): „Et exivit alius equus ruffus, et qui sedebat super eum, datum est ei, ut sumeret pacem (de terra) et ut invicem se interfic(i)ant.“ Equus ruffus signat statum martirum, quod videns dyabolus sanctam ecclesiam tantis virtutibus florere doctrina 16a 1/ 16a° 16b3 10 34
Strana 35
16b2 17a1 17a2 ewangelica, nititur subvertere eam. Et qui sedebat super eum, id est sanctum statum deprimendo, datum est ei, id est permissum a Deo, ut aufferret pacem de terra, ut cum persecucione seducat. Pax vobis, id est ab incredulitate, a timore cordis, pax a mundo, pax a dyabolo, pax a corpore. Unde Petrus prius timuit ancillam, postmodum derisit Neronem. Quia timebant, quod fugiebant, qui se prius promitte- ba(n)t ad mortem ire. Quociens nos in confessione promittimus multa, tamen etc. Ecce, congregatis in unum apparet Dominus. Eorum erat cor unum et anima una. Act. 2°, (1): „Erant omnes discipuli pariter in eodem loco“, in quo facta est eleccio. Ioh. 20, (19): „Ubi erant dis(cipuli) con- gregati propter metum Iudeorum, venit Iesus ad eos.“ Ps. (132, 1): „Ecce, quam bonum et quam iocundum (habitare fratres in unum)“. Cum d(ixit) (Mat. 18, 20): „Ubi duo vel tres fuerint congregati in nomine meo, in medio corum sum.“ Sed ubi sunt divisi, ibi Cristus non venit. Apostolus (1 Cor. 11, 18): „Audio scissuras esse inter vos.“ Quia qui sepe locuntur de Cristo, incenduntur ad eius amorem. Ps. (118. 140): „Ignitum eloquium tuum.“ Prov. 30, (5): „Omnis sermo Domini ignitus clipeus.“ Ex. 20, (24): „In omni loco, in quo ſuerit memoria nominis mei, veniam ad te et benedicam tibi." Conturbati vero. Quia aliqui viderunt eum emittere spiritum in cruce, ideo putabant hic solum spiritum esse. Quod fuit error Manicheorum, qui de calice bibere noluerunt. Quid turbati estis et cogitationes vestre ascendunt? Cogitaciones, que ascendunt, sunt de terra vel a dyabolo vel a mente corrupta, ut vana glorie, luxurie, superbie, invidie. Ps. (68, 2): „Salvum me fac, quoniam intraverunt aque usque ad animam meam.“ Sed cogi- taciones bone veniunt de celo. Palpate et videte, quia spiritus ossa non habet. Habetis aliquid manducare etc. Ipse est piscis latitans in profundo maris, nunc modernis temporibus. Qui piscis captus est hamo Iudeorum et pistus calore amare passionis in cruce. Per mel significatur eius glorificatum corpus, quod est dulcius melle illis, qui habent spiritum devocionis. Quare cum pisce asso favus sumitur, quia qui hic afliccionem pro veritate suscipiunt et assantur tribulacionibus, illic dulcedine vera saciantur. Ps. (16, 15): „Saciabor cum apparuerit gloria tua.“ Quia piscis in igne assatur, quia sine dubio Spiritus sancti gloria assatur, quia ubi est ignis, oportet, ut ardeat. Unde dixit (Luce 12, 49): „Ignem veni mittere in terram et quid volo, nisi ut ardeat. Et cum manducasset cum eis. In catholica Iohannis: Nos enim manducavi- mus et bibimus cum eo et manibus contrectavimus. Ideo talibus est plus credendum. Unde credendum est magis soli Marie etc. Dic finem textus. 120 125 130 135 140 145 150 115 155 35
16b2 17a1 17a2 ewangelica, nititur subvertere eam. Et qui sedebat super eum, id est sanctum statum deprimendo, datum est ei, id est permissum a Deo, ut aufferret pacem de terra, ut cum persecucione seducat. Pax vobis, id est ab incredulitate, a timore cordis, pax a mundo, pax a dyabolo, pax a corpore. Unde Petrus prius timuit ancillam, postmodum derisit Neronem. Quia timebant, quod fugiebant, qui se prius promitte- ba(n)t ad mortem ire. Quociens nos in confessione promittimus multa, tamen etc. Ecce, congregatis in unum apparet Dominus. Eorum erat cor unum et anima una. Act. 2°, (1): „Erant omnes discipuli pariter in eodem loco“, in quo facta est eleccio. Ioh. 20, (19): „Ubi erant dis(cipuli) con- gregati propter metum Iudeorum, venit Iesus ad eos.“ Ps. (132, 1): „Ecce, quam bonum et quam iocundum (habitare fratres in unum)“. Cum d(ixit) (Mat. 18, 20): „Ubi duo vel tres fuerint congregati in nomine meo, in medio corum sum.“ Sed ubi sunt divisi, ibi Cristus non venit. Apostolus (1 Cor. 11, 18): „Audio scissuras esse inter vos.“ Quia qui sepe locuntur de Cristo, incenduntur ad eius amorem. Ps. (118. 140): „Ignitum eloquium tuum.“ Prov. 30, (5): „Omnis sermo Domini ignitus clipeus.“ Ex. 20, (24): „In omni loco, in quo ſuerit memoria nominis mei, veniam ad te et benedicam tibi." Conturbati vero. Quia aliqui viderunt eum emittere spiritum in cruce, ideo putabant hic solum spiritum esse. Quod fuit error Manicheorum, qui de calice bibere noluerunt. Quid turbati estis et cogitationes vestre ascendunt? Cogitaciones, que ascendunt, sunt de terra vel a dyabolo vel a mente corrupta, ut vana glorie, luxurie, superbie, invidie. Ps. (68, 2): „Salvum me fac, quoniam intraverunt aque usque ad animam meam.“ Sed cogi- taciones bone veniunt de celo. Palpate et videte, quia spiritus ossa non habet. Habetis aliquid manducare etc. Ipse est piscis latitans in profundo maris, nunc modernis temporibus. Qui piscis captus est hamo Iudeorum et pistus calore amare passionis in cruce. Per mel significatur eius glorificatum corpus, quod est dulcius melle illis, qui habent spiritum devocionis. Quare cum pisce asso favus sumitur, quia qui hic afliccionem pro veritate suscipiunt et assantur tribulacionibus, illic dulcedine vera saciantur. Ps. (16, 15): „Saciabor cum apparuerit gloria tua.“ Quia piscis in igne assatur, quia sine dubio Spiritus sancti gloria assatur, quia ubi est ignis, oportet, ut ardeat. Unde dixit (Luce 12, 49): „Ignem veni mittere in terram et quid volo, nisi ut ardeat. Et cum manducasset cum eis. In catholica Iohannis: Nos enim manducavi- mus et bibimus cum eo et manibus contrectavimus. Ideo talibus est plus credendum. Unde credendum est magis soli Marie etc. Dic finem textus. 120 125 130 135 140 145 150 115 155 35
Strana 36
5 Dei: deest in Vulg. — 6 ignorantes Iesum: hunc ignorantes Vulg. — 8 consumasset: consummassent Vulg. —9 in monumentum: in monumento Vulg. —10 per multos dies hiis: per dies multos his Vulg. — 13 vestris Hier. codd. nonnulli, S: nostris Hier. codd. meliores, C—27 poterant enim: enim poterant Vulg.—37 verentur Ryba: verrentur Z 45 vir: homo Vulg. — 47 Domine: deest in Vulg. — 56 vestra peccata Hier.: peccata vestra SC — 67 Ego nullam ... in eo: Ego enim non invenio in eo causam Vulg. — 72 consumasset: consummassent Vulg. — 73 tercia scripsi: secunda Z — 75 ipsorum: eorum Vulg. — 76 vero existimabant: vero et conterriti existimabant Vulg. — 78 ego sum: ego ipse sum SC — 80 ut: quod Vulg. — 83 vobis: ad vos Vulg. — 89 excedens Ryba: excellens Z —95 in excelsis Hier. codd. pauci: in altissimis Hier. codd. meliores — 99 venerim pacem: pacem venerim SC, venerim mittere pacem Hier. codd. meliores — 100 mittere pacem: pacem mittere Vulg. — 105 infidelibus: impiis Vulg. — 109 pacem scripsi: pacent Z — 127 Ubi duo ... sum: Ubi enim sunt duo, vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum Vulg. — 132 fuerit memoria: memoria fuerit Vulg. — 139 fac: fac Deus Vulg. — 147 saciantur Ryba: sociantur Z — 150 nisi ut Hier. codd. nonnulli SC: nisi Hier. codd. meliores — 151 ardeat: accendatur Vulg. 36
5 Dei: deest in Vulg. — 6 ignorantes Iesum: hunc ignorantes Vulg. — 8 consumasset: consummassent Vulg. —9 in monumentum: in monumento Vulg. —10 per multos dies hiis: per dies multos his Vulg. — 13 vestris Hier. codd. nonnulli, S: nostris Hier. codd. meliores, C—27 poterant enim: enim poterant Vulg.—37 verentur Ryba: verrentur Z 45 vir: homo Vulg. — 47 Domine: deest in Vulg. — 56 vestra peccata Hier.: peccata vestra SC — 67 Ego nullam ... in eo: Ego enim non invenio in eo causam Vulg. — 72 consumasset: consummassent Vulg. — 73 tercia scripsi: secunda Z — 75 ipsorum: eorum Vulg. — 76 vero existimabant: vero et conterriti existimabant Vulg. — 78 ego sum: ego ipse sum SC — 80 ut: quod Vulg. — 83 vobis: ad vos Vulg. — 89 excedens Ryba: excellens Z —95 in excelsis Hier. codd. pauci: in altissimis Hier. codd. meliores — 99 venerim pacem: pacem venerim SC, venerim mittere pacem Hier. codd. meliores — 100 mittere pacem: pacem mittere Vulg. — 105 infidelibus: impiis Vulg. — 109 pacem scripsi: pacent Z — 127 Ubi duo ... sum: Ubi enim sunt duo, vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum Vulg. — 132 fuerit memoria: memoria fuerit Vulg. — 139 fac: fac Deus Vulg. — 147 saciantur Ryba: sociantur Z — 150 nisi ut Hier. codd. nonnulli SC: nisi Hier. codd. meliores — 151 ardeat: accendatur Vulg. 36
Strana 37
(IV. FERIA QUARTA 17b1 loh. 21, (1—14): 17b2 18а Manifestavit se iterum Iesus ad mare Tyberiadis etc. Ubi docemur, quomodo dis(cipuli) post resurreccionem redierunt ad artem piscatoriam, quam prius relinquerant et secuti erant Cristum. Cum d(icit) (Luce 9, 62): „Nemo mittens manum ad aratrum et retrospiciens, aptus est regno Dei." Sed isti retrospexerunt. Quia quedam artes sunt sine peccato, ad quas licet reingredi, si opus est, sed quedam artificia sunt, que sapiunt pecca- tum; ad illas non est retrospicere, ut proditores veritatis vel oppressores vel falsi iudices vel falsi mechanici, mercatores, usurarii, hovizatores, cantores cum cantilenis immundis, ut carnalia diversa ad superbiam vel hovizam laborantes, auri I fabri, pictores, krumperii, taxillatores et alii tales, ut sartores, qui incidunt vestimenta, lutecznyczy, qui primum de- cipiunt pueros pro ovis, demum maiores pro denariis, post potenciores pro domibus et vineis, ut Theotunici advene, ut monachi ad mendicacionem hostiariam, ut sacerdotes ad decipiendum populum et seducendum. Quia apostoli sic nec prius nec postea faciebant, sed de labore manuum et predicacione ewangelii vivebant. Petrus dicit: Vado piscari. Dicunt ei: Venimus et nos (v. 3). Quia dum bonus cristianus, si proponit aliquid boni, alii secuntur eum. Et exierunt et ascenderunt in navem et illa nocte nichil prendiderunt (v. 4). Nox signat vicia, et specialiter in nocte tempore Anticristi, sicut nunc est. Quia quilibet cristianus debet victum querere ex labore. Ideo menciuntur pape et monachi mendicantes, dicentes se esse successores apostolorum, quia hic apostoli laboraverunt propriis manibus, quia forte tunc laboraverunt cum populo. Quia qui non laborant, non manducent. Sic omnes volunt esse curienses, ut ociarentur, clientes et virgines et sacerdotes dotati, alta- riste, canonici. Ex quo mulieres ociantes ad multa mala incidunt. Aposto- lus (1 Tim. 5, 6): „Vidua in deliciis, vivens mortua est.“ Quia laborantes non ita cito cadent in peccata. Ideo, qui in nocte laborat, non capiet quidquam, qui querit, que sua sunt, non que lesu Cristi. Sic nunc ti- mendum est de nobis peccatoribus, qui forte nichil ] capimus. Ex quo 10 15 20 25 30 18а2 37
(IV. FERIA QUARTA 17b1 loh. 21, (1—14): 17b2 18а Manifestavit se iterum Iesus ad mare Tyberiadis etc. Ubi docemur, quomodo dis(cipuli) post resurreccionem redierunt ad artem piscatoriam, quam prius relinquerant et secuti erant Cristum. Cum d(icit) (Luce 9, 62): „Nemo mittens manum ad aratrum et retrospiciens, aptus est regno Dei." Sed isti retrospexerunt. Quia quedam artes sunt sine peccato, ad quas licet reingredi, si opus est, sed quedam artificia sunt, que sapiunt pecca- tum; ad illas non est retrospicere, ut proditores veritatis vel oppressores vel falsi iudices vel falsi mechanici, mercatores, usurarii, hovizatores, cantores cum cantilenis immundis, ut carnalia diversa ad superbiam vel hovizam laborantes, auri I fabri, pictores, krumperii, taxillatores et alii tales, ut sartores, qui incidunt vestimenta, lutecznyczy, qui primum de- cipiunt pueros pro ovis, demum maiores pro denariis, post potenciores pro domibus et vineis, ut Theotunici advene, ut monachi ad mendicacionem hostiariam, ut sacerdotes ad decipiendum populum et seducendum. Quia apostoli sic nec prius nec postea faciebant, sed de labore manuum et predicacione ewangelii vivebant. Petrus dicit: Vado piscari. Dicunt ei: Venimus et nos (v. 3). Quia dum bonus cristianus, si proponit aliquid boni, alii secuntur eum. Et exierunt et ascenderunt in navem et illa nocte nichil prendiderunt (v. 4). Nox signat vicia, et specialiter in nocte tempore Anticristi, sicut nunc est. Quia quilibet cristianus debet victum querere ex labore. Ideo menciuntur pape et monachi mendicantes, dicentes se esse successores apostolorum, quia hic apostoli laboraverunt propriis manibus, quia forte tunc laboraverunt cum populo. Quia qui non laborant, non manducent. Sic omnes volunt esse curienses, ut ociarentur, clientes et virgines et sacerdotes dotati, alta- riste, canonici. Ex quo mulieres ociantes ad multa mala incidunt. Aposto- lus (1 Tim. 5, 6): „Vidua in deliciis, vivens mortua est.“ Quia laborantes non ita cito cadent in peccata. Ideo, qui in nocte laborat, non capiet quidquam, qui querit, que sua sunt, non que lesu Cristi. Sic nunc ti- mendum est de nobis peccatoribus, qui forte nichil ] capimus. Ex quo 10 15 20 25 30 18а2 37
Strana 38
40 45 50 55 60 65 modicum aut nichil proficimus, cum nobis in nocte ista anticristina nolunt obedire, quia forte adhuc dies non venit, quia Cristus in die appa- ret et statim fructum magnum facient. Nox est mala intencio vel sinistra intencio. Ergo ex gracia Dei spes est magna, quia nox precessit, dies autem apropinquavit. Quia iam Cristus incipit apparere aliquomodo ad suos fideles piscatores. Mane autem iam facto, stetit Iesus in littore, quem nec dis(cipuli) congnoverunt. Quibus dixit Iesus: Pueri, numquid habetis aliquid manducare? Responderunt ei: Non (vv. 4—5). Ecce de sua piscacione nocturnali sine Cristo et eius auxilio non habebant, quid Cristo comedere darent. [ Si nos nunc pecca- tores interrogaret, quid tamen daremus ei ex nostra piscacione? Ecce, caritative vocat eos, qui sui pueri erant, quos ipse in fide genuit. Iob 29, (2—11): „Quis michi tribuat, ut sim iuxta menses pristinorum, se- cundum dies, quibus Deus custodiebat me, quando splendebat lucerna eius super caput meum et ad lumen eius ambulabam in tenebris; sicut fui in diebus adolescencie mee, quando secreto erat Deus in tabernaculo meo, quando erat omnipotens mecum, et in circuitu meo pueri mei, quando in platea parabant michi cathedram? Videbant me iuvenes, et abscondebantur, et senes assurgentes stabant. Principes cessabant loqui et digitum superponebant ori suo. Auris audiens beatificavit me et oculus videns testimonium reddebat michi.“ Ys. 8, (18): „Ecce, ego et pueri mei, quos michi dedit Dominus in signum et in portentum Israhel. Quia sui pueri semper fuerunt in miraculum mundo vel spectaculum. Luce 11, (7): „Noli michi esse molestus, iam hostium clausum est et pueri mei mecum sunt in cubili.“ Heb. 2, (13): „Ecce, ego et pueri mei, quos michi dedit Deus.“ Quia ergo pueri comunicaverunt carni et sangwini et ipse simul participavit eisdem, sicut hic comedendo pisces. Unde Heb. 9, (26): „Quis autem semel in consumacione seculorum ad destruccionem peccati per hostiam suam apparuit." Mittite in dexteram navi rethe, et invenietis (v. 6). Per dexteram intelligitur ecclesia predestinatorum, sinistra ecclesia malignancium, ubi non est proiciendum rethe. Ps. (25, 5): „Odivi ecclesiam malignancium.“ 1a Joh. (2, 19):] „Ex nobis prodierunt, sed ex nobis non erant, quia non per- manserunt nobiscum. Miserunt ergo et non valebant trahere etc. Tunc dixit Iohannes dilectus Petro: Dominus est. Qui statim misit se in mare (v. 7). Sic fideles expo(nunt) se periculis, quod mundus iudicat pro stulticia. Cum pervenerunt ad littus, dedit eis piscem et panem. Hoc erit in patria celesti. 18b1 18b2 19a1 35 70 4 Iesus ad Hier. codd. meliores: Iesus discipulis ad C. — 7 manum: manum suam Vulg. — retrospiciens: respiciens retro SC, aspiciens retro Hier. codd. meliores — 17 et seducendum scripsi: ut seducendum& 12 cantilenis Ryba: cantalenis & 38
40 45 50 55 60 65 modicum aut nichil proficimus, cum nobis in nocte ista anticristina nolunt obedire, quia forte adhuc dies non venit, quia Cristus in die appa- ret et statim fructum magnum facient. Nox est mala intencio vel sinistra intencio. Ergo ex gracia Dei spes est magna, quia nox precessit, dies autem apropinquavit. Quia iam Cristus incipit apparere aliquomodo ad suos fideles piscatores. Mane autem iam facto, stetit Iesus in littore, quem nec dis(cipuli) congnoverunt. Quibus dixit Iesus: Pueri, numquid habetis aliquid manducare? Responderunt ei: Non (vv. 4—5). Ecce de sua piscacione nocturnali sine Cristo et eius auxilio non habebant, quid Cristo comedere darent. [ Si nos nunc pecca- tores interrogaret, quid tamen daremus ei ex nostra piscacione? Ecce, caritative vocat eos, qui sui pueri erant, quos ipse in fide genuit. Iob 29, (2—11): „Quis michi tribuat, ut sim iuxta menses pristinorum, se- cundum dies, quibus Deus custodiebat me, quando splendebat lucerna eius super caput meum et ad lumen eius ambulabam in tenebris; sicut fui in diebus adolescencie mee, quando secreto erat Deus in tabernaculo meo, quando erat omnipotens mecum, et in circuitu meo pueri mei, quando in platea parabant michi cathedram? Videbant me iuvenes, et abscondebantur, et senes assurgentes stabant. Principes cessabant loqui et digitum superponebant ori suo. Auris audiens beatificavit me et oculus videns testimonium reddebat michi.“ Ys. 8, (18): „Ecce, ego et pueri mei, quos michi dedit Dominus in signum et in portentum Israhel. Quia sui pueri semper fuerunt in miraculum mundo vel spectaculum. Luce 11, (7): „Noli michi esse molestus, iam hostium clausum est et pueri mei mecum sunt in cubili.“ Heb. 2, (13): „Ecce, ego et pueri mei, quos michi dedit Deus.“ Quia ergo pueri comunicaverunt carni et sangwini et ipse simul participavit eisdem, sicut hic comedendo pisces. Unde Heb. 9, (26): „Quis autem semel in consumacione seculorum ad destruccionem peccati per hostiam suam apparuit." Mittite in dexteram navi rethe, et invenietis (v. 6). Per dexteram intelligitur ecclesia predestinatorum, sinistra ecclesia malignancium, ubi non est proiciendum rethe. Ps. (25, 5): „Odivi ecclesiam malignancium.“ 1a Joh. (2, 19):] „Ex nobis prodierunt, sed ex nobis non erant, quia non per- manserunt nobiscum. Miserunt ergo et non valebant trahere etc. Tunc dixit Iohannes dilectus Petro: Dominus est. Qui statim misit se in mare (v. 7). Sic fideles expo(nunt) se periculis, quod mundus iudicat pro stulticia. Cum pervenerunt ad littus, dedit eis piscem et panem. Hoc erit in patria celesti. 18b1 18b2 19a1 35 70 4 Iesus ad Hier. codd. meliores: Iesus discipulis ad C. — 7 manum: manum suam Vulg. — retrospiciens: respiciens retro SC, aspiciens retro Hier. codd. meliores — 17 et seducendum scripsi: ut seducendum& 12 cantilenis Ryba: cantalenis & 38
Strana 39
40 iam Hier. codd. meliores: om. SC — 41 aliquid manducare: numquid pulmentarium habetis? Vulg. — 46 pristinorum: pristinos Vulg. — 49 secreto erat Deus: secreto Deus erat Vulg. — 51 michi cathedram: cathedram mihi Vulg. — 53 beatificavit : beatificabat Vulg. — 55 michi dedit: dedit mihi Vulg.— 57 esse molestus: molestus esse Vulg. — 59 michi dedit: dedit mihi Vulg.—61 Quis: nunc Vulg. — 62 destruccionem: destitutionem Vulg. — 63 navi: navigii Vulg. — 66 ex nobis ... nobiscum: non erant ex nobis, nam si fuissent ex nobis, permansissent utique nobiscum Vulg. — 68 Miserunt ... in mare: Miserunt ergo et iam non valebant illud trahere prae multitudine piscium. Dixit ergo discipulus ille, quem diligebat Iesus, Petro: Dominus est. Simon Petrus cum audisset quia Dominus est, tunica succinxit se — erat enim nudus — et misit se in mare Vulg. 70 Cum pervenerunt... panem: Ut ergo descenderunt in terram, viderunt prunas positas et piscem superpositum et panem (v. 9) Vulg. 39
40 iam Hier. codd. meliores: om. SC — 41 aliquid manducare: numquid pulmentarium habetis? Vulg. — 46 pristinorum: pristinos Vulg. — 49 secreto erat Deus: secreto Deus erat Vulg. — 51 michi cathedram: cathedram mihi Vulg. — 53 beatificavit : beatificabat Vulg. — 55 michi dedit: dedit mihi Vulg.— 57 esse molestus: molestus esse Vulg. — 59 michi dedit: dedit mihi Vulg.—61 Quis: nunc Vulg. — 62 destruccionem: destitutionem Vulg. — 63 navi: navigii Vulg. — 66 ex nobis ... nobiscum: non erant ex nobis, nam si fuissent ex nobis, permansissent utique nobiscum Vulg. — 68 Miserunt ... in mare: Miserunt ergo et iam non valebant illud trahere prae multitudine piscium. Dixit ergo discipulus ille, quem diligebat Iesus, Petro: Dominus est. Simon Petrus cum audisset quia Dominus est, tunica succinxit se — erat enim nudus — et misit se in mare Vulg. 70 Cum pervenerunt... panem: Ut ergo descenderunt in terram, viderunt prunas positas et piscem superpositum et panem (v. 9) Vulg. 39
Strana 40
(V.) FERIA QUINTA 19b2 Ioh. 20, (11—18): 10 15 20 25 30 Maria autem stabat ad monumentum foris, plorans. Dum ergo fleret, inclinavit se et prospexit in monumentum et vidit duos angelos in albis sedentes, unum ad caput et unum ad pedes, ubi positum fuerat corpus Iesu. Dicunt ergo illi: Mulier, quid ploras? Dicit eis: Quia tulerunt Dominum meum et nescio, ubi posuerunt eum. Hec cum dixisset, conversa est retrorsum et vidit Iesum stantem, et non sciebat, quia Iesus esset. Dicit ei lesus: Mulier, quid ploras? quem queris? Illa existimans, quia ortulanus esset, dicit ei: Domine, si tu sustulisti sum, dicito michi, ubi posuisti eum, et ego eum tollam. Dicit ei Iesus: Maria! Conversa illa, dicit ei: Rabboni, quod dicitur magister. Dicit ei Iesus: Noli me tangere, nondum enim ascendi ad Patrem meum. Vade autem ad fratres meos et dic eis: Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum, Deum meum et Deum vestrum. Venit Maria Magdalena annunc- cians discipulis, quia vidi Dominum et hec dixit michi. Ecce, quomodo Magdalena diligenter quesivit, quem diligebat, existens nimio caritatis igne accensa, plorans, a monumento non recedebat, quia amor compellebat eam stare, dolor cogebat eam plorare. Stabat circum- spiciens, si videret, quem diligebat. Ecce, dolor ei renovatur, prius flebat defunctum, nunc credens eum esse ablatum et sic, quod pre nimia tristicia oblita fuit sua verba in predicacione, quando sedebat audiendo circa pedes Domini. Erat mirabiliter cum Cristo ligata caritate, quod pre dolore nesciebat aliud dicere, nisi: Tulerunt Dominum meum. Quia quid- quid homo amat et si perdit, dolet; si autem non amat et perdit, non curat. Quia si se ipsum diligit et laudem propriam querit, si confunditur, quantum dolet, si sanitatem amittit, si amicos perdit, patrem vel matrem, dolet, flet, ingemiscit et nullum gaudium mundi advertit. Si autem amit- tit Dominum Deum, nichil curat. Ubi timendum, quod Cristum non amat. Super quos fertur excomunicacio. 1a Cor. ultimo (16, 22): „Qui non amat Iesum, anathema sit.“ Quia dixit (Mat. 22, 37): „Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex omnibus viribus tuis.“ Secunda Ioh. (9): „Omnis, qui non permanet in doctrina Cristi, Deum non habet.“ Quia Magdalena, dum flere cepit 20a1 20a2 5 40
(V.) FERIA QUINTA 19b2 Ioh. 20, (11—18): 10 15 20 25 30 Maria autem stabat ad monumentum foris, plorans. Dum ergo fleret, inclinavit se et prospexit in monumentum et vidit duos angelos in albis sedentes, unum ad caput et unum ad pedes, ubi positum fuerat corpus Iesu. Dicunt ergo illi: Mulier, quid ploras? Dicit eis: Quia tulerunt Dominum meum et nescio, ubi posuerunt eum. Hec cum dixisset, conversa est retrorsum et vidit Iesum stantem, et non sciebat, quia Iesus esset. Dicit ei lesus: Mulier, quid ploras? quem queris? Illa existimans, quia ortulanus esset, dicit ei: Domine, si tu sustulisti sum, dicito michi, ubi posuisti eum, et ego eum tollam. Dicit ei Iesus: Maria! Conversa illa, dicit ei: Rabboni, quod dicitur magister. Dicit ei Iesus: Noli me tangere, nondum enim ascendi ad Patrem meum. Vade autem ad fratres meos et dic eis: Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum, Deum meum et Deum vestrum. Venit Maria Magdalena annunc- cians discipulis, quia vidi Dominum et hec dixit michi. Ecce, quomodo Magdalena diligenter quesivit, quem diligebat, existens nimio caritatis igne accensa, plorans, a monumento non recedebat, quia amor compellebat eam stare, dolor cogebat eam plorare. Stabat circum- spiciens, si videret, quem diligebat. Ecce, dolor ei renovatur, prius flebat defunctum, nunc credens eum esse ablatum et sic, quod pre nimia tristicia oblita fuit sua verba in predicacione, quando sedebat audiendo circa pedes Domini. Erat mirabiliter cum Cristo ligata caritate, quod pre dolore nesciebat aliud dicere, nisi: Tulerunt Dominum meum. Quia quid- quid homo amat et si perdit, dolet; si autem non amat et perdit, non curat. Quia si se ipsum diligit et laudem propriam querit, si confunditur, quantum dolet, si sanitatem amittit, si amicos perdit, patrem vel matrem, dolet, flet, ingemiscit et nullum gaudium mundi advertit. Si autem amit- tit Dominum Deum, nichil curat. Ubi timendum, quod Cristum non amat. Super quos fertur excomunicacio. 1a Cor. ultimo (16, 22): „Qui non amat Iesum, anathema sit.“ Quia dixit (Mat. 22, 37): „Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex omnibus viribus tuis.“ Secunda Ioh. (9): „Omnis, qui non permanet in doctrina Cristi, Deum non habet.“ Quia Magdalena, dum flere cepit 20a1 20a2 5 40
Strana 41
20b2 21a1 21a2 super peccata, non cessavit, donec audivit (Mat. 9, 5): „Dimittuntur tibi peccata tua. Et inclinavit se et prospexit in monumentum et vidit duos angelos, qui dicunt ei: Mulier, quid ploras? Ecce, invenit duos querendo unum et vocavit et non audit, oravit et non est exaudita. Sequitur Iesum et ille fugit, quia pecca- verat dubitans de resurreccione, non recordans verba Domini (Luce 23, 28): „Nolite flere super me, sed super vos ipsas flete. Mulier, quid ploras? Que nec aliam responsionem dedit, nec est consolata, q(uasi) d(iceret): Non quero vos, sed eum, qui me fecit et vos. Tulerunt Dominum meum. Ecce, timuit, ne suum amorem ad creaturam effunderet, q(uasi) d(iceret): Nolo diligere nec querere creaturam pro creatore. Rom. 1°, (21—25): „Quia cum congnovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gracias egerunt, sed evanuerunt in cogitacionibus suis, ideo obscuratum est insipiens cor corum. Dicentes se enim esse sapientes, stulti facti sunt. Et mutaverunt gloriam incoruptibilis Dei in similitudinem ymaginis coruptibilis hominis. Et comutaverunt verita- tem Dei in mendacium, et coluerunt et servierunt creature pocius quam creatori, qui est benedictus in secula seculorum, amen.“ Ex quo Maria non adoravit angelos nec aliquam consolacionem habuit, nisi cum Domi- num solum vidit, q(uasi) d(iceret): Nullus me consolare potest, nisi quem diligit anima mea, q uasi) d(iceret): Heu me miseram, quia diligo, quem quando non invenio, surgam et circuibo omnia loca, que potero, non dabo sompnium oculis meis, donec inveniam illum, quem diligit anima mea. Cant. 3°, (1—4): „In lectulo meo per noctes quesivi, quem diligit anima mea. Quesivi illum et non inveni. Surgam et circuibo civitatem per vicos et plateas, queram quem diligit anima mea. Invenerunt me vigiles, qui custodiunt civitatem. Num, quem diligit anima mea, vidistis? Paululum cum pertransissem eos, inveni, quem diligit anima mea. Et conversa vidit lesum stantem, et nesciebat, quia lesus esset. Ecce, ex quo Maria, quem diligebat, quem diligenter querebat, quem videns adhuc non statim congnovit, quomodo tunc nos, qui nec diligimus, nec querimus nec videmus, quomodo eum congnoscemus? Dicit ei Iesus: Mulier, quid ploras? quem queris? Illa putans ortulanum, d(icit): Domine, si tu sustulisti eum. Ecce, ortulanum dicit Dominum et angelos non, quia ipse solus exstirpat omne malum et seminat omne bonum. Ideo nominavit eam dicens: Maria, quia prius ante mortem libenter eam sic nominavit. Et statim in voce congnovit eum, quia nomi- navit eam proprio nomine. Que ait: Rabi, et cecidit ad pedes eius. Dicit ei lesus: Noli me tangere. Ecce, a muliere post glorificacionem noluit tangi, ab apostolis voluit. Et sic dolor magnus mutatus est in gaudium magnum, mutate sunt lacrime doloris in lacrimas amoris. Ioh. 16, (20): „Amen, amen dico vobis: Plorabitis et flebitis vos, mundus autem gaudebit, vos 40 45 50 55 60 65 70 35 20b1 75 41
20b2 21a1 21a2 super peccata, non cessavit, donec audivit (Mat. 9, 5): „Dimittuntur tibi peccata tua. Et inclinavit se et prospexit in monumentum et vidit duos angelos, qui dicunt ei: Mulier, quid ploras? Ecce, invenit duos querendo unum et vocavit et non audit, oravit et non est exaudita. Sequitur Iesum et ille fugit, quia pecca- verat dubitans de resurreccione, non recordans verba Domini (Luce 23, 28): „Nolite flere super me, sed super vos ipsas flete. Mulier, quid ploras? Que nec aliam responsionem dedit, nec est consolata, q(uasi) d(iceret): Non quero vos, sed eum, qui me fecit et vos. Tulerunt Dominum meum. Ecce, timuit, ne suum amorem ad creaturam effunderet, q(uasi) d(iceret): Nolo diligere nec querere creaturam pro creatore. Rom. 1°, (21—25): „Quia cum congnovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gracias egerunt, sed evanuerunt in cogitacionibus suis, ideo obscuratum est insipiens cor corum. Dicentes se enim esse sapientes, stulti facti sunt. Et mutaverunt gloriam incoruptibilis Dei in similitudinem ymaginis coruptibilis hominis. Et comutaverunt verita- tem Dei in mendacium, et coluerunt et servierunt creature pocius quam creatori, qui est benedictus in secula seculorum, amen.“ Ex quo Maria non adoravit angelos nec aliquam consolacionem habuit, nisi cum Domi- num solum vidit, q(uasi) d(iceret): Nullus me consolare potest, nisi quem diligit anima mea, q uasi) d(iceret): Heu me miseram, quia diligo, quem quando non invenio, surgam et circuibo omnia loca, que potero, non dabo sompnium oculis meis, donec inveniam illum, quem diligit anima mea. Cant. 3°, (1—4): „In lectulo meo per noctes quesivi, quem diligit anima mea. Quesivi illum et non inveni. Surgam et circuibo civitatem per vicos et plateas, queram quem diligit anima mea. Invenerunt me vigiles, qui custodiunt civitatem. Num, quem diligit anima mea, vidistis? Paululum cum pertransissem eos, inveni, quem diligit anima mea. Et conversa vidit lesum stantem, et nesciebat, quia lesus esset. Ecce, ex quo Maria, quem diligebat, quem diligenter querebat, quem videns adhuc non statim congnovit, quomodo tunc nos, qui nec diligimus, nec querimus nec videmus, quomodo eum congnoscemus? Dicit ei Iesus: Mulier, quid ploras? quem queris? Illa putans ortulanum, d(icit): Domine, si tu sustulisti eum. Ecce, ortulanum dicit Dominum et angelos non, quia ipse solus exstirpat omne malum et seminat omne bonum. Ideo nominavit eam dicens: Maria, quia prius ante mortem libenter eam sic nominavit. Et statim in voce congnovit eum, quia nomi- navit eam proprio nomine. Que ait: Rabi, et cecidit ad pedes eius. Dicit ei lesus: Noli me tangere. Ecce, a muliere post glorificacionem noluit tangi, ab apostolis voluit. Et sic dolor magnus mutatus est in gaudium magnum, mutate sunt lacrime doloris in lacrimas amoris. Ioh. 16, (20): „Amen, amen dico vobis: Plorabitis et flebitis vos, mundus autem gaudebit, vos 40 45 50 55 60 65 70 35 20b1 75 41
Strana 42
80 autem contristabimini, sed tristicia vestra vertetur in gaudium.“ Idem 15, (11): „Hec locutus sum vobis, ut gaudium meum in vobis sit, et gaudium vestrum impleatur. Vade autem ad fratres. Ergo imitemur Mariam, ut congnoscamus Iesum. Et non erit (nobis necesse querere, sed aliis annuncciabimus de eo, quia hec d(icit) nobis.). 14 Magdalena: Magdalene Vulg. — 30—31 Qui ... sit: Si quis non amat Dominum nostrum Iesum Christum, sit anathema Vulg. — 47 ideo: et Vulg. — 49 Et: qui Vulg. — 51 seculorum: deest in Vulg. — 75 vobis: vobis quia Vulg. 42
80 autem contristabimini, sed tristicia vestra vertetur in gaudium.“ Idem 15, (11): „Hec locutus sum vobis, ut gaudium meum in vobis sit, et gaudium vestrum impleatur. Vade autem ad fratres. Ergo imitemur Mariam, ut congnoscamus Iesum. Et non erit (nobis necesse querere, sed aliis annuncciabimus de eo, quia hec d(icit) nobis.). 14 Magdalena: Magdalene Vulg. — 30—31 Qui ... sit: Si quis non amat Dominum nostrum Iesum Christum, sit anathema Vulg. — 47 ideo: et Vulg. — 49 Et: qui Vulg. — 51 seculorum: deest in Vulg. — 75 vobis: vobis quia Vulg. 42
Strana 43
(VI.) 21b FERIA SEXTA Mat. ultimo (28, 16—20): 21b2 22a Undecim autem discipuli abierunt in Galileam in montem, ubi constituerat illis lesus. Et videntes adoraverunt eum; quidam autem eorum dubitaverunt. Et accedens lesus locutus est eis, dicens: Data est michi omnis potestas in celo et in terra. Euntes ergo docete omnes gentes baptizantes eos in nomine P(atris) et F(ilii) et Spiritus sancti, docentes eos servare omnia, quecumque mandavi vobis. Et ecce, ego vo(biscum) sum omnibus diebus, usque ad consumacionem seculi. Quia sepe Dominus d(ixit) dis(cipulis), quia precedet eos in Galileam, ubi apparuit eis in monte Thabor, quod est in Galilea, ubi dis(cipuli) non timuerunt Iudeos, quia quando fuit Cristus in Iudea, oravit in monte Olyveti in orto, cum autem in Galilea, tunc in mon te Thabor. Et ibi apparuit eis, ubi statim videntes eum adoraverunt. Quia quando Dominum congnoscemus et eius magestatem per fidem illuminatam considerabimus, tunc Dominum primo adorare sciemus. Ideo, qui volunt Cristum videre, debent in Galileam ire, id est transmigrare, plus ac plus proficiendo et alcius et alcius in virtutibus crescendo, quia hii videbunt Dominum. Ps. (83, 8): „Ibunt sancti de virtute in virtutem, videbitur Deus deorum in Syon.“ Mat. 5, (8): „Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum vide- bunt.“ Ergo si non eris in monte contemplacionis, non videbis Dominum neque adorabis vere Cristum. Sicut dicitur de apostolis, qui sunt nobis in exemplum, quod videntes adoraverunt ] eum. Gen. 18, (2): Cum elevasset oculos Abraham et tres angelos vidisset, pronus ad terram adoravit. Ex. 4°, (31): „Audientes filii Israhel, quod Dominus visitasset eos et respexisset afliccionem eorum, ipsum adoraverunt proni in terra.“ Mat. 2°, (10—11): „Videntes autem stellam magi gavisi sunt gaudio magno valde. Et intrantes domum, in- venerunt puerum cum Maria matre eius, et procidentes adoraverunt eum.“ Mat. 8, (1): „Cum descendisset de monte, secute sunt eum turbe multe. Et ecce, leprosus veniens, adorabat eum.“ Ioh. 9, cecus natus procidens adoravit eum. Mat. 4, (10) et Sathane est preceptum: „Domi- num Deum tuum adorabis et illi soli servies.“ Apok. 22,9 d(ixit) angelus 22a' Iohanni Deum | adorare. 10 15 20 25 30 43
(VI.) 21b FERIA SEXTA Mat. ultimo (28, 16—20): 21b2 22a Undecim autem discipuli abierunt in Galileam in montem, ubi constituerat illis lesus. Et videntes adoraverunt eum; quidam autem eorum dubitaverunt. Et accedens lesus locutus est eis, dicens: Data est michi omnis potestas in celo et in terra. Euntes ergo docete omnes gentes baptizantes eos in nomine P(atris) et F(ilii) et Spiritus sancti, docentes eos servare omnia, quecumque mandavi vobis. Et ecce, ego vo(biscum) sum omnibus diebus, usque ad consumacionem seculi. Quia sepe Dominus d(ixit) dis(cipulis), quia precedet eos in Galileam, ubi apparuit eis in monte Thabor, quod est in Galilea, ubi dis(cipuli) non timuerunt Iudeos, quia quando fuit Cristus in Iudea, oravit in monte Olyveti in orto, cum autem in Galilea, tunc in mon te Thabor. Et ibi apparuit eis, ubi statim videntes eum adoraverunt. Quia quando Dominum congnoscemus et eius magestatem per fidem illuminatam considerabimus, tunc Dominum primo adorare sciemus. Ideo, qui volunt Cristum videre, debent in Galileam ire, id est transmigrare, plus ac plus proficiendo et alcius et alcius in virtutibus crescendo, quia hii videbunt Dominum. Ps. (83, 8): „Ibunt sancti de virtute in virtutem, videbitur Deus deorum in Syon.“ Mat. 5, (8): „Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum vide- bunt.“ Ergo si non eris in monte contemplacionis, non videbis Dominum neque adorabis vere Cristum. Sicut dicitur de apostolis, qui sunt nobis in exemplum, quod videntes adoraverunt ] eum. Gen. 18, (2): Cum elevasset oculos Abraham et tres angelos vidisset, pronus ad terram adoravit. Ex. 4°, (31): „Audientes filii Israhel, quod Dominus visitasset eos et respexisset afliccionem eorum, ipsum adoraverunt proni in terra.“ Mat. 2°, (10—11): „Videntes autem stellam magi gavisi sunt gaudio magno valde. Et intrantes domum, in- venerunt puerum cum Maria matre eius, et procidentes adoraverunt eum.“ Mat. 8, (1): „Cum descendisset de monte, secute sunt eum turbe multe. Et ecce, leprosus veniens, adorabat eum.“ Ioh. 9, cecus natus procidens adoravit eum. Mat. 4, (10) et Sathane est preceptum: „Domi- num Deum tuum adorabis et illi soli servies.“ Apok. 22,9 d(ixit) angelus 22a' Iohanni Deum | adorare. 10 15 20 25 30 43
Strana 44
35 40 45 50 55 60 Quidam autem eorum dubitaverunt, quia cor hominis est pravum et in- scrutabile, cum ea, que sunt divina, non amat nec ad ea anhelat. Sed si Cristum amaremus, omnia que sunt vera conprehenderemus. Ioh. 8, (43): „Quare loquelam meam non congnoscitis? Quia non potestis audire sermonem meum.“ Q(uasi) d(iceret): Ex quo non amatis audire, multo plus credere, si veritatem dico, quare non creditis michi? Quia eum non amaverunt, ideo nec ei crediderunt, sed pocius inviderunt, quia ,credere in eum est credendo amare, credendo diligere, credendo in eum ire et in eius membris incorporari.“ Eccli. 4, (30. 32): „Non contradicas verbo veritatis ullo modo. Noli resistere contra faciem I potentis, nec coneris contra ictum fluvii.“ Rom. 2°, (5—9): „Tu autem secundum duriciam tuam et cor inpenitens thezaurisas tibi iram in die ire et revelacionis iusti iudicii Dei, qui reddet unicuique secundum opera eius. Ira et indignacio, tribulacio et angustia in omnem animam hominis operantis malum. Cum dicitur Quidam autem dubitaverunt, id est de veritate. Et accedens lesus locutus est dicens: Data est michi etc., quia ipse angelis et hominibus et demonibus dominatur, qui non indiget nostra potestate. Ergo istam potestatem timeamus, ex quo habet potestatem in celo, in terra, in inferno; ergo non dubitemus de illo. Ps. (134, 6): „Omnia, que- cumque voluit, Dominus fecit in celo et in terra.“ Rom. 13, (1—4): „Omnis anima potestatibus sublimiori bus subdita sit. Non est enim potestas nisi a Deo. Que autem sunt, a Deo ordinata sunt. Itaque, qui resistit potestati, Dei ordinacioni resistit. Qui autem resistunt, ipsi sibi dampnacionem aquirunt. Nam principes non sunt timori boni operis, sed mali. Vis autem non timere potestatem? Bonum fac et habebis laudem ex illa. Dei enim minister est tibi in bonum. Si autem malum feceris, time; non enim sine causa gladium portat.“ Ideo, nos subdendo eius potestati, dicimus: „Fiat voluntas tua sicut in celo et in terra." Euntes ergo docete omnes. Et sciens, quia, eundo in predicacione, odio erunt omnibus propter nomen suum, dicit: Vobiscum sum usque ad consu- macionem seculi, q(uasi) d(iceret): Presens sum, docete libere et neminem [timete, ex quo ego sum vobiscum etc., cui data est potestas). 22b1 22b2 65 5 adoraverunt eum: eum adoraverunt Vulg. — eorum: deest in Vulg. — 19 sancti: deest in Vulg. —24 Cum ... adoravit: Cumque elevasset oculos, apparuerunt ei tres viri stantes prope eum, quos cum vidisset, cucurrit in occursum eorum de ostio tabernaculi et adoravit in terram Vulg. — 25 4° scripsi: 5°& — Audientes ... in terra: Audieruntque, quod visitasset Dominus filios Israel et quod respexisset afflictionem illorum, et proni adoraverunt Vulg. — 28 magi: deest in Vulg. — 30 Cum: Cum autem Vulg. — 45 ictum Vulg.: faciem Z— Tu autem secundum: Secundum autem Vulg. — 46 cor inpeni- tens: impoenitens cor Vulg. — 54 et: deest in Vulg. — 56 ordinata: ordinatae Hier. codd- meliores, C. 44
35 40 45 50 55 60 Quidam autem eorum dubitaverunt, quia cor hominis est pravum et in- scrutabile, cum ea, que sunt divina, non amat nec ad ea anhelat. Sed si Cristum amaremus, omnia que sunt vera conprehenderemus. Ioh. 8, (43): „Quare loquelam meam non congnoscitis? Quia non potestis audire sermonem meum.“ Q(uasi) d(iceret): Ex quo non amatis audire, multo plus credere, si veritatem dico, quare non creditis michi? Quia eum non amaverunt, ideo nec ei crediderunt, sed pocius inviderunt, quia ,credere in eum est credendo amare, credendo diligere, credendo in eum ire et in eius membris incorporari.“ Eccli. 4, (30. 32): „Non contradicas verbo veritatis ullo modo. Noli resistere contra faciem I potentis, nec coneris contra ictum fluvii.“ Rom. 2°, (5—9): „Tu autem secundum duriciam tuam et cor inpenitens thezaurisas tibi iram in die ire et revelacionis iusti iudicii Dei, qui reddet unicuique secundum opera eius. Ira et indignacio, tribulacio et angustia in omnem animam hominis operantis malum. Cum dicitur Quidam autem dubitaverunt, id est de veritate. Et accedens lesus locutus est dicens: Data est michi etc., quia ipse angelis et hominibus et demonibus dominatur, qui non indiget nostra potestate. Ergo istam potestatem timeamus, ex quo habet potestatem in celo, in terra, in inferno; ergo non dubitemus de illo. Ps. (134, 6): „Omnia, que- cumque voluit, Dominus fecit in celo et in terra.“ Rom. 13, (1—4): „Omnis anima potestatibus sublimiori bus subdita sit. Non est enim potestas nisi a Deo. Que autem sunt, a Deo ordinata sunt. Itaque, qui resistit potestati, Dei ordinacioni resistit. Qui autem resistunt, ipsi sibi dampnacionem aquirunt. Nam principes non sunt timori boni operis, sed mali. Vis autem non timere potestatem? Bonum fac et habebis laudem ex illa. Dei enim minister est tibi in bonum. Si autem malum feceris, time; non enim sine causa gladium portat.“ Ideo, nos subdendo eius potestati, dicimus: „Fiat voluntas tua sicut in celo et in terra." Euntes ergo docete omnes. Et sciens, quia, eundo in predicacione, odio erunt omnibus propter nomen suum, dicit: Vobiscum sum usque ad consu- macionem seculi, q(uasi) d(iceret): Presens sum, docete libere et neminem [timete, ex quo ego sum vobiscum etc., cui data est potestas). 22b1 22b2 65 5 adoraverunt eum: eum adoraverunt Vulg. — eorum: deest in Vulg. — 19 sancti: deest in Vulg. —24 Cum ... adoravit: Cumque elevasset oculos, apparuerunt ei tres viri stantes prope eum, quos cum vidisset, cucurrit in occursum eorum de ostio tabernaculi et adoravit in terram Vulg. — 25 4° scripsi: 5°& — Audientes ... in terra: Audieruntque, quod visitasset Dominus filios Israel et quod respexisset afflictionem illorum, et proni adoraverunt Vulg. — 28 magi: deest in Vulg. — 30 Cum: Cum autem Vulg. — 45 ictum Vulg.: faciem Z— Tu autem secundum: Secundum autem Vulg. — 46 cor inpeni- tens: impoenitens cor Vulg. — 54 et: deest in Vulg. — 56 ordinata: ordinatae Hier. codd- meliores, C. 44
Strana 45
(VII.) SABBATO 23a" 1a Petri 2°, (1—10): 23a2 23b1 Deponentes igitur omnem maliciam et omnem dolum et simulaciones RRossemet- nosty) et invidias et omnes detracciones, sicut modo geniti infantes racionabiles sine dolo lac concupiscite, ut in eo crescatis in salutem. Si tamen gustastis quo- niam dulcis est Dominus. Ad quem accedentes lapidem vivum, ab hominibus quidem reprobatum RRodwrzenemuk, a Deo autem electum et honorificatum, et ipsi tamquam lapides vivi superedificamini in domos spirituales, sacerdocium sanctum, offerre spirituales hostias acceptabiles Deo per Iesum Cristum. Propter quod continet R Scriptura: Ecce, ponam in Syon lapidem summum angularem (vhelnya, electum, preciosum, et qui crediderit in eum, non confundetur. Vobis igitur honor credentibus, non credentibus autem lapis, quem reprobaverunt edificantes, hic factus est in caput anguli et lapis offensionis (Rvstrczenyer) et petra scanda li hiis, qui offendunt verbo, nec credunt in quo et positi sunt. Vos autem estis genus electum, regale sacerdocium, gens sancta, populus aquisicionis, ut virtutes annunccietis eius, qui de tenebris vos vocavit in admirabile lumen suum. Qui aliquando non populus Dei, nunc autem populus Dei. Et qui non consecuti (nedosly) misericordiam, nunc autem misericordiam consecuti, in Cristo Iesu Domino) nostro. Hic sanctus Petrus, papa vel vicarius Iesu Cristi, summi plebani, qui gubernat et regit omnem ecclesiam, hortatur ista quinque deponere. Qui non obediet eius bullis, ille excomunicabitur eternis sentenciis. Ecce, bonus pastor et bonus vicarius a Deo datus, dat bonam et utilem doctri- nam, tangendo primum omnes potentes. Cum dicit: Deponentes omnem maliciam, id est malam voluntatem proximo suo nocendi. Si aliquando homo nocere non potest, tamen cupit et omnino nocere veritati. Gen. 44, (11): „Itaque festinate deponentes in terram saccos“, id est istam malam voluntatem. Ephe. 4°, (25—27): „Propter quod deponentes men- dacium, loquimini veritatem unusquisque cum proximo suo, quoniam sumus invicem membra. Irascimini, et nolite peccare; sol non occidat super iracundiam vestram. Nolite locum dare dyabolo.“ Heb. 12, (1—2.4): „Deponentes omne pondus et circumstans nos peccatum, per pacienciam curramus ad propositum nobis certamen, aspicientes in auctorem fidei. 10 15 20 25 30 45
(VII.) SABBATO 23a" 1a Petri 2°, (1—10): 23a2 23b1 Deponentes igitur omnem maliciam et omnem dolum et simulaciones RRossemet- nosty) et invidias et omnes detracciones, sicut modo geniti infantes racionabiles sine dolo lac concupiscite, ut in eo crescatis in salutem. Si tamen gustastis quo- niam dulcis est Dominus. Ad quem accedentes lapidem vivum, ab hominibus quidem reprobatum RRodwrzenemuk, a Deo autem electum et honorificatum, et ipsi tamquam lapides vivi superedificamini in domos spirituales, sacerdocium sanctum, offerre spirituales hostias acceptabiles Deo per Iesum Cristum. Propter quod continet R Scriptura: Ecce, ponam in Syon lapidem summum angularem (vhelnya, electum, preciosum, et qui crediderit in eum, non confundetur. Vobis igitur honor credentibus, non credentibus autem lapis, quem reprobaverunt edificantes, hic factus est in caput anguli et lapis offensionis (Rvstrczenyer) et petra scanda li hiis, qui offendunt verbo, nec credunt in quo et positi sunt. Vos autem estis genus electum, regale sacerdocium, gens sancta, populus aquisicionis, ut virtutes annunccietis eius, qui de tenebris vos vocavit in admirabile lumen suum. Qui aliquando non populus Dei, nunc autem populus Dei. Et qui non consecuti (nedosly) misericordiam, nunc autem misericordiam consecuti, in Cristo Iesu Domino) nostro. Hic sanctus Petrus, papa vel vicarius Iesu Cristi, summi plebani, qui gubernat et regit omnem ecclesiam, hortatur ista quinque deponere. Qui non obediet eius bullis, ille excomunicabitur eternis sentenciis. Ecce, bonus pastor et bonus vicarius a Deo datus, dat bonam et utilem doctri- nam, tangendo primum omnes potentes. Cum dicit: Deponentes omnem maliciam, id est malam voluntatem proximo suo nocendi. Si aliquando homo nocere non potest, tamen cupit et omnino nocere veritati. Gen. 44, (11): „Itaque festinate deponentes in terram saccos“, id est istam malam voluntatem. Ephe. 4°, (25—27): „Propter quod deponentes men- dacium, loquimini veritatem unusquisque cum proximo suo, quoniam sumus invicem membra. Irascimini, et nolite peccare; sol non occidat super iracundiam vestram. Nolite locum dare dyabolo.“ Heb. 12, (1—2.4): „Deponentes omne pondus et circumstans nos peccatum, per pacienciam curramus ad propositum nobis certamen, aspicientes in auctorem fidei. 10 15 20 25 30 45
Strana 46
40 45 50 55 60 65 70 Nondum enim usque ad sangwinem restitistis adversus peccatum re- pugnantes.“ Hec facit Petrus deponere. Quia si non deponent, ad modi- cum durabunt. Iob 24, (24): „Elevati sunt ad modicum et non subsis- tent. Et omnem dolum. Dolus est, cum homo ostendit se proximo sicut amicus, 23b- et in corde gerit malum. O, quanti sunt nunc tales! Quia ista regula est Iesu Cristi 1a Petri 2°, (22): „Qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore eius. Et simulaciones et invidias et omnes detracciones. Qui aliquando aliter habent se coram Deo, aliter coram hominibus, terrentes aliquando plus homines quam Deum, et plus fugiunt confusionem aput homines quam aput Deum. Ista omnia papa sanctus, plenus Spiritu sancto, facit deponere, cui est plus credendum quam omnibus modernis prelatis, ex quo Maric fuit plus credendum quam toti turbe Iudeorum. Unde canitur: Creden- dum est magis. Ideo si dicent adversarii pape huius: Cur tunc non obedis pape moderno?, dicam eis: Cur non obedit bulle papali Petri sub dampnacione eterna? Quasi modo geniti infantes racionabiles, sine dolo. Mat. 18, (3): „Nisi con- versi fueritis (et efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum celo- rum; quicumque ergo humiliaverit se sicut parvulus iste, hic est maior in regno celorum)“. Sed non in illo est imit[tJandus, sicut in ruditate, in simplicitate, quod Deum suum non congnoscit, sicut puer matrem, tamen nutrit eum, sed sicut puer est mitis, humilis, castus. Racionabiles, sine dolo. Gen. 17, (12): „Infans octo dierum circumcidetur in vobis“, q(uasi) d(iceret): nunc natus ex Deo, ex circumcisione peccati, circumcidatur effective. (Utinam in octoginta annis! Mat. 21, (16): „Numquam " legistis: quia ex ore infancium et lactencium perfecisti laudem? Lac concupiscite, id est doctrinas faciles fugiendi peccata. Et dicit con- cupiscite, quia si sine affectu est, non nutrietur. Lac concupiscite, quasi) d(iceret): Pueri sepe cibum desiderant, sic vos cibum verbi Domini et sacramenti affectate. Quia sicut pueri sepius indigent comescione, sic qui sunt incipientes sepius indigent comunione. Ideo Cristus videns dis(cipulos) suos fragiles, dedit eis in cena corpus et sangwinem. Cum dicitur: Ut in eo crescatis in salutem, id est in castitate, humilitate, paciencia, quia ista crescunt de isto cibo. Si tamen gustastis, quoniam dulcis est Dominus; multi enim sunt, qui adhuc vere non degustaverunt, qui non curant iterum et iterum comunicare, RRet non crescunt). Ad quem accedentes lapidem vivum et fundabilem. Quia solus penitens appro- pinquat ad istum lapidem, qui lapis est vivus, id est vivificans membra mortua anime. Ipsum lapidem edificantes, id est edificatores spirituales ignari artifices reprobaverunt, vita sua, contrariendo ei vita sua pessima. A Deo autem electum et honorificatum, et ipsi tamquam lapides vivi superedifi- 24a" 24a3 35 75 24b1 46
40 45 50 55 60 65 70 Nondum enim usque ad sangwinem restitistis adversus peccatum re- pugnantes.“ Hec facit Petrus deponere. Quia si non deponent, ad modi- cum durabunt. Iob 24, (24): „Elevati sunt ad modicum et non subsis- tent. Et omnem dolum. Dolus est, cum homo ostendit se proximo sicut amicus, 23b- et in corde gerit malum. O, quanti sunt nunc tales! Quia ista regula est Iesu Cristi 1a Petri 2°, (22): „Qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore eius. Et simulaciones et invidias et omnes detracciones. Qui aliquando aliter habent se coram Deo, aliter coram hominibus, terrentes aliquando plus homines quam Deum, et plus fugiunt confusionem aput homines quam aput Deum. Ista omnia papa sanctus, plenus Spiritu sancto, facit deponere, cui est plus credendum quam omnibus modernis prelatis, ex quo Maric fuit plus credendum quam toti turbe Iudeorum. Unde canitur: Creden- dum est magis. Ideo si dicent adversarii pape huius: Cur tunc non obedis pape moderno?, dicam eis: Cur non obedit bulle papali Petri sub dampnacione eterna? Quasi modo geniti infantes racionabiles, sine dolo. Mat. 18, (3): „Nisi con- versi fueritis (et efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum celo- rum; quicumque ergo humiliaverit se sicut parvulus iste, hic est maior in regno celorum)“. Sed non in illo est imit[tJandus, sicut in ruditate, in simplicitate, quod Deum suum non congnoscit, sicut puer matrem, tamen nutrit eum, sed sicut puer est mitis, humilis, castus. Racionabiles, sine dolo. Gen. 17, (12): „Infans octo dierum circumcidetur in vobis“, q(uasi) d(iceret): nunc natus ex Deo, ex circumcisione peccati, circumcidatur effective. (Utinam in octoginta annis! Mat. 21, (16): „Numquam " legistis: quia ex ore infancium et lactencium perfecisti laudem? Lac concupiscite, id est doctrinas faciles fugiendi peccata. Et dicit con- cupiscite, quia si sine affectu est, non nutrietur. Lac concupiscite, quasi) d(iceret): Pueri sepe cibum desiderant, sic vos cibum verbi Domini et sacramenti affectate. Quia sicut pueri sepius indigent comescione, sic qui sunt incipientes sepius indigent comunione. Ideo Cristus videns dis(cipulos) suos fragiles, dedit eis in cena corpus et sangwinem. Cum dicitur: Ut in eo crescatis in salutem, id est in castitate, humilitate, paciencia, quia ista crescunt de isto cibo. Si tamen gustastis, quoniam dulcis est Dominus; multi enim sunt, qui adhuc vere non degustaverunt, qui non curant iterum et iterum comunicare, RRet non crescunt). Ad quem accedentes lapidem vivum et fundabilem. Quia solus penitens appro- pinquat ad istum lapidem, qui lapis est vivus, id est vivificans membra mortua anime. Ipsum lapidem edificantes, id est edificatores spirituales ignari artifices reprobaverunt, vita sua, contrariendo ei vita sua pessima. A Deo autem electum et honorificatum, et ipsi tamquam lapides vivi superedifi- 24a" 24a3 35 75 24b1 46
Strana 47
24b2 camini domos spirituales, id est vitas in Cristo Domino, qui est nostrum omnium fundamentum. (Quia fundamentum nemo potest aliud po- nere.) Quia aliqui sunt lapides mortui propter peccata, alii vivi circum- secti a viciis, apti ad edificacionem ecclesie domus Cristi. Hos lapides cum primo lapide nunc reprobant et condempnant, qui sunt in caput anguli. Et ipsi tamquam lapides vivi superedificamini in domos spirituales, sacerdocium sanctum, offerre spirituales hostias, acceptabiles Deo per Iesum Cristum. Quia quilibet cristianus offerre debet devocionem ardentem, mentem mundam. Consciencia enim debet esse altare, in quo offertur Cristus. Deo Patri. (Sed sacerdocium est principale, ut sacerdotes, levitas, R subdiaconos, qui debent offerre sacramenta et predicare populo... Propter quod continet Scriptura: Ecce ponam in Syon lapidem summum angularem, electum, preciosum, et qui crediderit in eum, non confundetur. Vobis igitur honor credentibus, non credentibus autem lapis, quem reprobaverunt edificantes, factus est in caput anguli et lapis offensionis et petra scandali. Quia resiliunt a Cristo quasi a petra, offensi in ea, ut nunc patet de infidelibus etc. 75 80 85 5 racionabiles Hier. codd. nonnulli, S: rationabile Hier. codd. meliores, C — 9 in domos spirituales Hier. codd. nonnulli, S: domus spiritualis Hier. codd. meliores C — 11 ponam: pono Vulg. — 12 crediderit Vulg: credit &— 18 primo loco Dei S: deest in aliis codd. — Et: deest in Vulg. — 19 In Cristo... nostro: deest in Vulg. —27 festinate: festinato Vulg. — 47 Unde canitur: deletum in & — 75 reprobant scripsi: reprobrant X — 87 Phrasis non absoluta videtur. 47
24b2 camini domos spirituales, id est vitas in Cristo Domino, qui est nostrum omnium fundamentum. (Quia fundamentum nemo potest aliud po- nere.) Quia aliqui sunt lapides mortui propter peccata, alii vivi circum- secti a viciis, apti ad edificacionem ecclesie domus Cristi. Hos lapides cum primo lapide nunc reprobant et condempnant, qui sunt in caput anguli. Et ipsi tamquam lapides vivi superedificamini in domos spirituales, sacerdocium sanctum, offerre spirituales hostias, acceptabiles Deo per Iesum Cristum. Quia quilibet cristianus offerre debet devocionem ardentem, mentem mundam. Consciencia enim debet esse altare, in quo offertur Cristus. Deo Patri. (Sed sacerdocium est principale, ut sacerdotes, levitas, R subdiaconos, qui debent offerre sacramenta et predicare populo... Propter quod continet Scriptura: Ecce ponam in Syon lapidem summum angularem, electum, preciosum, et qui crediderit in eum, non confundetur. Vobis igitur honor credentibus, non credentibus autem lapis, quem reprobaverunt edificantes, factus est in caput anguli et lapis offensionis et petra scandali. Quia resiliunt a Cristo quasi a petra, offensi in ea, ut nunc patet de infidelibus etc. 75 80 85 5 racionabiles Hier. codd. nonnulli, S: rationabile Hier. codd. meliores, C — 9 in domos spirituales Hier. codd. nonnulli, S: domus spiritualis Hier. codd. meliores C — 11 ponam: pono Vulg. — 12 crediderit Vulg: credit &— 18 primo loco Dei S: deest in aliis codd. — Et: deest in Vulg. — 19 In Cristo... nostro: deest in Vulg. —27 festinate: festinato Vulg. — 47 Unde canitur: deletum in & — 75 reprobant scripsi: reprobrant X — 87 Phrasis non absoluta videtur. 47
Strana 48
(VIII. OCTAVA PASCHE loh. 20, (19—31): 10 15 20 25 30 Cum sero esset una dierum et fores essent clause, ubi erant dis cipuli) congregati propter metum Iudeorum, venit lesus et stetit in medio dis(cipulorum) et déicit) eis: Pax vobis. Cum hoc dixisset, ostendit eis manus et latus. Gavisi sunt ergo dis(cipuli) viso Domino. Dixit ergo eis iterum: Pax vo(bis). Sicut misit me Pater, et ego mitto vos. Hec cum dixisset, insuflavit et dicit eis: Accipite Spiritum sanctum, quorum remiseritis peccata, re(mittuntur) eis, et quorum retinueritis, retenta sunt. Thomas autem, unus ex duodecim, qui dicitur Didimus, non erat cum eis, quando venit Iesus. Dixerunt ergo ei alii discipuli: Vidimus Dominum. Ille autem déixit) eis: Nisi videro in manibus eius fixuram clavorum et mittam digitum meum in loca clavorum et mittam manum meam in latus eius, non credam. Et post dies octo, iterum erant dis(cipuli) eius intus et Thomas cum eis. Venit lesus clausis ianuis et stetit in medio et d(ixit): Pax vobis. Deinde dicit Thome: Infer digitum tuum huc, et vide manus meas, et affer manum tuam, et mitte in latus meum, et noli esse incredulus, sed fidelis. [Respondit Thomas et dixit) ei: Dominus meus et Deus meus. Dicit ei Iesus: Quia vidisti me et credidisti, beati, qui non viderunt et credi- derunt. Multa quidem et alia signa fecit Iesus in conspectu discipulorum, que non sunt scripta in libro hoc. Hec autem scripta sunt, ut credatis, quia lesus Cristus est Filius Dei, et credentes, vitam habeatis in nomine eius. Ecce, iam sero apparuit dis(cipulis) veniens de foro crucis, ubi animas emit et dis(cipulis) donum Spiritus sancti attulit, quia in die omnes simul non erant et quia sero in maximo timore fuerunt. Et Thomas aliis sibi dicentibus: Vidimus Dominum', noluit credere. Sic nunc multi, cum dicunt aliis: 'Cur negligitis vitam veram?', non credunt. Ideo sero apparuit, quia qui timet vel dubitat, est sibi sero, quia dies fidei quasi decrescit a corde et nox infidelitatis invadit, ideo apparuit eis in nocte, quia obscuri erant interius. Et ista est tribulacio maxima et ibi necesse est, ut appareat, quia verus amicus suis amicis non gratis d(ixit) (Ioh. 15, 14): „Vos amici mei estis“, quia d(ixit) (Ioh. 14, 18): „Non vos relinquam orphanos.“ Et sic omnium hominum sero in fine vite apparet secundum merita retribuendo. Unde canit ecclesia: „Latronem sero penitentem suscepisti." 25a1 25a* 25b1 5 48
(VIII. OCTAVA PASCHE loh. 20, (19—31): 10 15 20 25 30 Cum sero esset una dierum et fores essent clause, ubi erant dis cipuli) congregati propter metum Iudeorum, venit lesus et stetit in medio dis(cipulorum) et déicit) eis: Pax vobis. Cum hoc dixisset, ostendit eis manus et latus. Gavisi sunt ergo dis(cipuli) viso Domino. Dixit ergo eis iterum: Pax vo(bis). Sicut misit me Pater, et ego mitto vos. Hec cum dixisset, insuflavit et dicit eis: Accipite Spiritum sanctum, quorum remiseritis peccata, re(mittuntur) eis, et quorum retinueritis, retenta sunt. Thomas autem, unus ex duodecim, qui dicitur Didimus, non erat cum eis, quando venit Iesus. Dixerunt ergo ei alii discipuli: Vidimus Dominum. Ille autem déixit) eis: Nisi videro in manibus eius fixuram clavorum et mittam digitum meum in loca clavorum et mittam manum meam in latus eius, non credam. Et post dies octo, iterum erant dis(cipuli) eius intus et Thomas cum eis. Venit lesus clausis ianuis et stetit in medio et d(ixit): Pax vobis. Deinde dicit Thome: Infer digitum tuum huc, et vide manus meas, et affer manum tuam, et mitte in latus meum, et noli esse incredulus, sed fidelis. [Respondit Thomas et dixit) ei: Dominus meus et Deus meus. Dicit ei Iesus: Quia vidisti me et credidisti, beati, qui non viderunt et credi- derunt. Multa quidem et alia signa fecit Iesus in conspectu discipulorum, que non sunt scripta in libro hoc. Hec autem scripta sunt, ut credatis, quia lesus Cristus est Filius Dei, et credentes, vitam habeatis in nomine eius. Ecce, iam sero apparuit dis(cipulis) veniens de foro crucis, ubi animas emit et dis(cipulis) donum Spiritus sancti attulit, quia in die omnes simul non erant et quia sero in maximo timore fuerunt. Et Thomas aliis sibi dicentibus: Vidimus Dominum', noluit credere. Sic nunc multi, cum dicunt aliis: 'Cur negligitis vitam veram?', non credunt. Ideo sero apparuit, quia qui timet vel dubitat, est sibi sero, quia dies fidei quasi decrescit a corde et nox infidelitatis invadit, ideo apparuit eis in nocte, quia obscuri erant interius. Et ista est tribulacio maxima et ibi necesse est, ut appareat, quia verus amicus suis amicis non gratis d(ixit) (Ioh. 15, 14): „Vos amici mei estis“, quia d(ixit) (Ioh. 14, 18): „Non vos relinquam orphanos.“ Et sic omnium hominum sero in fine vite apparet secundum merita retribuendo. Unde canit ecclesia: „Latronem sero penitentem suscepisti." 25a1 25a* 25b1 5 48
Strana 49
35 25b2 26a 1/ 26a2 26b Mat. 20, (8): „Cum autem sero factum esset, dicit dominus vinee procuratori suo: Voca operarios et redde illis mercedem, incipiens a no- vissimis usque ad primum.“ Quia illis apparet quasi sero, qui apropin- quant Cristo sicut Ioseph in tali sero. Mat. 27, (57): „Cum sero factum esset, venit quidam homo dives nomine Ioseph, qui et ipse dis(cipulus) erat lesu ; hic accessit ad Pyla(tum)." Cum sero factum fuisset. Mar. 4, (35—38): „Cum sero factum esset, ascenderunt in navim. Et facta est procella magna venti et fluctus mitte- bat in navim. Et excitant eum et dicunt: Magister, non ad te pertinet, quod perimus?“ Sic hic in persecucione intrabant aque quasi in navim cordis eorum. Idem 6°, (47—50): „Cum sero factum esset, erat navis in medio mari et ipse solus in terra. Et videns eos laborantes in remigando, erat enim. ventus contrarius eis... Qui videntes eum in mari ambulantem, putabant fantasma. Et statim locutus est cum eis: Confidite, quia ego sum, nolite timere.“ Sic multi sepe pre timore ventum putant Cristum ſantasma. Ideo dicitur Marci 13, (35): „Vigilate ergo, nescitis enim, quando Dominus Deus veniat, sero an media] nocte.“ Iudith 13°, (1—7): „Ut autem sero factum esset, festinaverunt servi illius ad hos(pi)cia sua et conclusit Vagao hostia cubiculi et abiit. Erant autem omnes fatigati a vino, eratque Iudith sola in cubiculo. Porro Olofernes iacebat in lecto nimia ebrietate sopitus. Stetitque Iudith ante lectum, orans cum lacrimis, dicens: Confirma me, Domine Deus Israhel, et respice in hac hora ad opera manum mearum, ut, sicut promisisti, Ierusalem civitatem tuam crigas.“ Cum iam fuit sero, cum tanti inimici apropinquabant, tempus serotinum cis optando. Et talibus Dominus apparet, cum fuerit sero etc. Ergo, Bohemi, habeamus spem, quia sero Dominus venict et non tardabit, pacem annuncciando. Apok. [19, (5—9): „Et vox de trono exivit, dicens: Laudem dicite Deo nostro omnes servi eius et qui timetis Deum, pusilli et magni. Et audivi quasi vocem tube magne et sicut vocem aquarum multarum et sicut voces tonitruorum magnorum, dicencium: Alleluia, quoniam regnabit Dominus Deus noster omnipotens. Gaudeamus et exultemus et demus gloriam Deo, quoniam venerunt nupcie agni, et uxor cius preparavit se. Et datum est illi, ut cooperiat se bissino splendenti et candido. Bissinum enim sunt iustificaciones sanctorum. Et dixit michi: Scribe: Beati, qui ad cenam nupciarum agni vocati sunt.“ Quia iste sunt nupcie: tribulaciones iustorum, quibus ipse sero apparebit, quia ultra eum alius Deus non est. Ys. 60, (1—2): „Surge, illuminare Ierusalem, quia venit [lumen tuum et gloria Domini super te orta est. Quia ecce iam tenebre opperient terram et caligo populos; super te autem orietur Dominus et gloria eius in te videbitur.“ Zacharias 10°, (3): „Quia visitavit Dominus exercituum gregem suum, domum Iuda, et posuit eos quasi equm glorie sue in bello.“ O, utinam nunc sero modo nobis Domi- 40 45 50 55 60 65 70 75 4 Želivský 49
35 25b2 26a 1/ 26a2 26b Mat. 20, (8): „Cum autem sero factum esset, dicit dominus vinee procuratori suo: Voca operarios et redde illis mercedem, incipiens a no- vissimis usque ad primum.“ Quia illis apparet quasi sero, qui apropin- quant Cristo sicut Ioseph in tali sero. Mat. 27, (57): „Cum sero factum esset, venit quidam homo dives nomine Ioseph, qui et ipse dis(cipulus) erat lesu ; hic accessit ad Pyla(tum)." Cum sero factum fuisset. Mar. 4, (35—38): „Cum sero factum esset, ascenderunt in navim. Et facta est procella magna venti et fluctus mitte- bat in navim. Et excitant eum et dicunt: Magister, non ad te pertinet, quod perimus?“ Sic hic in persecucione intrabant aque quasi in navim cordis eorum. Idem 6°, (47—50): „Cum sero factum esset, erat navis in medio mari et ipse solus in terra. Et videns eos laborantes in remigando, erat enim. ventus contrarius eis... Qui videntes eum in mari ambulantem, putabant fantasma. Et statim locutus est cum eis: Confidite, quia ego sum, nolite timere.“ Sic multi sepe pre timore ventum putant Cristum ſantasma. Ideo dicitur Marci 13, (35): „Vigilate ergo, nescitis enim, quando Dominus Deus veniat, sero an media] nocte.“ Iudith 13°, (1—7): „Ut autem sero factum esset, festinaverunt servi illius ad hos(pi)cia sua et conclusit Vagao hostia cubiculi et abiit. Erant autem omnes fatigati a vino, eratque Iudith sola in cubiculo. Porro Olofernes iacebat in lecto nimia ebrietate sopitus. Stetitque Iudith ante lectum, orans cum lacrimis, dicens: Confirma me, Domine Deus Israhel, et respice in hac hora ad opera manum mearum, ut, sicut promisisti, Ierusalem civitatem tuam crigas.“ Cum iam fuit sero, cum tanti inimici apropinquabant, tempus serotinum cis optando. Et talibus Dominus apparet, cum fuerit sero etc. Ergo, Bohemi, habeamus spem, quia sero Dominus venict et non tardabit, pacem annuncciando. Apok. [19, (5—9): „Et vox de trono exivit, dicens: Laudem dicite Deo nostro omnes servi eius et qui timetis Deum, pusilli et magni. Et audivi quasi vocem tube magne et sicut vocem aquarum multarum et sicut voces tonitruorum magnorum, dicencium: Alleluia, quoniam regnabit Dominus Deus noster omnipotens. Gaudeamus et exultemus et demus gloriam Deo, quoniam venerunt nupcie agni, et uxor cius preparavit se. Et datum est illi, ut cooperiat se bissino splendenti et candido. Bissinum enim sunt iustificaciones sanctorum. Et dixit michi: Scribe: Beati, qui ad cenam nupciarum agni vocati sunt.“ Quia iste sunt nupcie: tribulaciones iustorum, quibus ipse sero apparebit, quia ultra eum alius Deus non est. Ys. 60, (1—2): „Surge, illuminare Ierusalem, quia venit [lumen tuum et gloria Domini super te orta est. Quia ecce iam tenebre opperient terram et caligo populos; super te autem orietur Dominus et gloria eius in te videbitur.“ Zacharias 10°, (3): „Quia visitavit Dominus exercituum gregem suum, domum Iuda, et posuit eos quasi equm glorie sue in bello.“ O, utinam nunc sero modo nobis Domi- 40 45 50 55 60 65 70 75 4 Želivský 49
Strana 50
85 90 95 100 105 110 nus appareat, ut essemus equus glorie sue in bello contra Anticristum et eius membra, ut nobis sicut apostolis pacem annuncciaret, ut impleatur illud Mat. 24, (30—31): „Et videbunt Filium hominis venientem in nubibus celi cum virtute multa et magestate et mittet angelos suos cum (tuba et) voce magna, et congregabunt electos a quatuor ventis.“ Ut impleatur illud Apok. 12, (1—2): „Mulier amicta sole, et luna sub pedibus eius, et in capite eius corona duodecim ] stellarum, et in utero habens, [et] clamabat parturiens, et crucia(ba)tur, ut pariat.“ Ideo si regnum Bohemie habebit aliquid in utero, clamabit parturiens, ut in multis locis iam clamant villani a persecutoribus oppressi et cruciabuntur, ut pariant. Ideo sero apparuit. Ubi erant dis(cipuli) clausi propter metum Iudeorum. Sic nos claudamus sensus nostros propter metum carnalium, quia si domus non claudetur, fures venientes omnia furantur. Ideo apostoli clausi fuerunt, quia erat rumor magnus per civitatem, crudelitas et persecucio ab inimicis et divisio magna in populo. Ita nunc est et apropinquat omni die tale tempus, quia vanitatibus mundus est plenus, rumoribus, invidiis, perse- cucionibus veritatis, et hoc totum contingit ex resurreccione verbi Dei diu sepulti. Ergo clausio necessaria est, quia non tantum dis(cipuli) erant clausi, sed et mulieres, et beata virgo creditur cum eis fuisse. Ergo domus dis(cipulorum) debet claudi, qui nolunt a mundo contaminari, ut habeant cor unum et animam unam. Talibus ianuis clausis, aliis igno- rantibus apparebit. Sicut Noe archam clausit abundositatibus mergenti- bus totum mundum propter peccata, ex quo ista inundacio fuit nociva, multo plus spiritualis nociva, quia ibi fuerunt pauci fideles reservati a diluvio, alii omnes sunt submersi. Sic timendum est nunc, si non erimus preclusi in archa Domini, id est eius vita, mergemur. Cum sunt, qui servant eius legem Mat. 24. (Luc. 18,8:) ,Putasne, cum venerit Filius hominis, inveniet fidem super | terram?“ Et quomodo homines sunt soliciti recludendo proprios thezauros, multo solici(ci)ores debent esse, ut propriam recludant conscienciam, ut illam preservent a peccatis et id, quod bonum aquisierunt, usque mortem non deperdant, sicut Cristus preclusit in archa venerabilis sacramenti suam humanitatem et suam divinitatem, thezauros imensos et incomprehensibiles et innumerabiles et inexplicabiles, quod nunc timendum tempore diluvii, quod paucos reservabit ista archa in se. Et qui excludentur, non perpendentes tanta dona, nec advertentes, ymo deridentes archam Domini, nolentes suam conscienciam et fidem ibi includere, omnes mergentur morte eterna. Cum iam multi se ipsos excludunt, ergo nos precludamus cum apostolis, in reverencia habendo. Propter metum Iudeorum. Eccli. 4, (18—19): „Quoniam in temptacione 27b1 ambulat cum eo et in primis eligit eum. Timorem et metum et probacio- 26b3 27a1 27a* 80 115 50
85 90 95 100 105 110 nus appareat, ut essemus equus glorie sue in bello contra Anticristum et eius membra, ut nobis sicut apostolis pacem annuncciaret, ut impleatur illud Mat. 24, (30—31): „Et videbunt Filium hominis venientem in nubibus celi cum virtute multa et magestate et mittet angelos suos cum (tuba et) voce magna, et congregabunt electos a quatuor ventis.“ Ut impleatur illud Apok. 12, (1—2): „Mulier amicta sole, et luna sub pedibus eius, et in capite eius corona duodecim ] stellarum, et in utero habens, [et] clamabat parturiens, et crucia(ba)tur, ut pariat.“ Ideo si regnum Bohemie habebit aliquid in utero, clamabit parturiens, ut in multis locis iam clamant villani a persecutoribus oppressi et cruciabuntur, ut pariant. Ideo sero apparuit. Ubi erant dis(cipuli) clausi propter metum Iudeorum. Sic nos claudamus sensus nostros propter metum carnalium, quia si domus non claudetur, fures venientes omnia furantur. Ideo apostoli clausi fuerunt, quia erat rumor magnus per civitatem, crudelitas et persecucio ab inimicis et divisio magna in populo. Ita nunc est et apropinquat omni die tale tempus, quia vanitatibus mundus est plenus, rumoribus, invidiis, perse- cucionibus veritatis, et hoc totum contingit ex resurreccione verbi Dei diu sepulti. Ergo clausio necessaria est, quia non tantum dis(cipuli) erant clausi, sed et mulieres, et beata virgo creditur cum eis fuisse. Ergo domus dis(cipulorum) debet claudi, qui nolunt a mundo contaminari, ut habeant cor unum et animam unam. Talibus ianuis clausis, aliis igno- rantibus apparebit. Sicut Noe archam clausit abundositatibus mergenti- bus totum mundum propter peccata, ex quo ista inundacio fuit nociva, multo plus spiritualis nociva, quia ibi fuerunt pauci fideles reservati a diluvio, alii omnes sunt submersi. Sic timendum est nunc, si non erimus preclusi in archa Domini, id est eius vita, mergemur. Cum sunt, qui servant eius legem Mat. 24. (Luc. 18,8:) ,Putasne, cum venerit Filius hominis, inveniet fidem super | terram?“ Et quomodo homines sunt soliciti recludendo proprios thezauros, multo solici(ci)ores debent esse, ut propriam recludant conscienciam, ut illam preservent a peccatis et id, quod bonum aquisierunt, usque mortem non deperdant, sicut Cristus preclusit in archa venerabilis sacramenti suam humanitatem et suam divinitatem, thezauros imensos et incomprehensibiles et innumerabiles et inexplicabiles, quod nunc timendum tempore diluvii, quod paucos reservabit ista archa in se. Et qui excludentur, non perpendentes tanta dona, nec advertentes, ymo deridentes archam Domini, nolentes suam conscienciam et fidem ibi includere, omnes mergentur morte eterna. Cum iam multi se ipsos excludunt, ergo nos precludamus cum apostolis, in reverencia habendo. Propter metum Iudeorum. Eccli. 4, (18—19): „Quoniam in temptacione 27b1 ambulat cum eo et in primis eligit eum. Timorem et metum et probacio- 26b3 27a1 27a* 80 115 50
Strana 51
c 27b2 28a1 28a2 nem inducet super illum, et cruciabit illum in tribulacione doctrine sue." Idem 5°, (5—6): „Noli esse sine metu neque ad[dlicias peccatum super peccatum et ne dicas: Miseracio Domini magna est, multitudinis pecca- torum meorum miserebitur.“ Baruch 6°, (3—5): „Nunc autem videbitis in Babilonia deos aureos et argenteos et lapideos et ligneos in humeris portari. Videte, ne vos similes efficiamini factis alienis, et metuatis, et metus vos capiat in ipsis. Visa itaque turba de retro et ab ante, adorantes, dicite in cordibus vestris: Te oportet adorari, Domine.“ Ier. 10°, (5—6): „Nolite ergo metuere ea, quia nec male possunt facere nec bene. Non est similis tui, Domine; magnus es tu et magnum nomen tuum in forti- tudine.“ Q(uasi) d(iceret): Ista ad memoriam reducite et habebitis pacem, quia in tali timore Cristus apparebit. Phili. 2°, (12): „Itaque, karissimi mei, sicut semper obedistis, non in presencia tantum mei, sed multo magis nunc in absencia mea cum metu et tremore vestram salutem operamini.“ Sic apostoli fecerunt Act. 2°, (42—43): „Erant autem perseverantes in doctrina apostolorum et comunicacione fraccionis panis, in oracionibus. Fiebat autem omni anime timor, multa quoque prodigia et signa per apostolos fiebant in Ierusalem, et metus magnus erat in universis.“ Et per talem metum vincemus inimicos videntes nos humiles, pacientes, Deum timentes, putabunt nos timere eos, sicut legitur] Iosue 8, (15—19): „Losue vero et omnis exercitus eius Israhel cesserunt loco, simulantes metum et fugientes per viam solitudinis. At illi vociferantes pariter et se mutuo coortantes, persecuti sunt eos. Cumque recessissent a civitate et nec unus quidem in urbe Hay et Bethel remansisset, qui non persequeretur Israhel, sicut eruperant aperta oppida derelinquentes. Dixitque Dominus ad Iosue: Leva clipeum, qui in manu tua est, contra urbem Hay, quoniam tibi tradidi eam. Cumque elevasset clipeum ex adverso civitatis, insidie, que latebant, surrexerunt confestim et pergentes ad civitatem, ceperunt et succenderunt eam.“ Sic Deus suos liberat, qui habent metum, ab adversariis. Iudith 3°, (9—13): „Tantusque metus provinciis illis incu buit, ut universarum urbium habitatores, principes et honorati simul cum populo exierunt obviam venienti, excipientes eum cum coronis et lampadibus, ducentes choros in tibiis. Nec ista tamen fa- cientes ferocitatem eius pectoris mitigare potuerunt. Nam et civitates eorum destruxit et lucos eorum excidit. Preceperat enim illi Nabochodo- nozor rex, ut omnes deos terre exterminaret, videlicet ut ipse solus (diceretur) Deus ab hiis nacionibus, que potuissent Olofernis potencia subiugari." Ergo necesse est cristianis simul recludi in oracionibus et colligere omnes vires anime, ut racionem, memoriam, voluntatem, in ministerium Dei et meditacionem operum Dei, que nunc fiunt ex parte Dei omnipotentis, ut hic quomodo apostoli fuerunt congregati et hoc propter metum 125 130 135 140 145 150 155 120 28b1 160 51
c 27b2 28a1 28a2 nem inducet super illum, et cruciabit illum in tribulacione doctrine sue." Idem 5°, (5—6): „Noli esse sine metu neque ad[dlicias peccatum super peccatum et ne dicas: Miseracio Domini magna est, multitudinis pecca- torum meorum miserebitur.“ Baruch 6°, (3—5): „Nunc autem videbitis in Babilonia deos aureos et argenteos et lapideos et ligneos in humeris portari. Videte, ne vos similes efficiamini factis alienis, et metuatis, et metus vos capiat in ipsis. Visa itaque turba de retro et ab ante, adorantes, dicite in cordibus vestris: Te oportet adorari, Domine.“ Ier. 10°, (5—6): „Nolite ergo metuere ea, quia nec male possunt facere nec bene. Non est similis tui, Domine; magnus es tu et magnum nomen tuum in forti- tudine.“ Q(uasi) d(iceret): Ista ad memoriam reducite et habebitis pacem, quia in tali timore Cristus apparebit. Phili. 2°, (12): „Itaque, karissimi mei, sicut semper obedistis, non in presencia tantum mei, sed multo magis nunc in absencia mea cum metu et tremore vestram salutem operamini.“ Sic apostoli fecerunt Act. 2°, (42—43): „Erant autem perseverantes in doctrina apostolorum et comunicacione fraccionis panis, in oracionibus. Fiebat autem omni anime timor, multa quoque prodigia et signa per apostolos fiebant in Ierusalem, et metus magnus erat in universis.“ Et per talem metum vincemus inimicos videntes nos humiles, pacientes, Deum timentes, putabunt nos timere eos, sicut legitur] Iosue 8, (15—19): „Losue vero et omnis exercitus eius Israhel cesserunt loco, simulantes metum et fugientes per viam solitudinis. At illi vociferantes pariter et se mutuo coortantes, persecuti sunt eos. Cumque recessissent a civitate et nec unus quidem in urbe Hay et Bethel remansisset, qui non persequeretur Israhel, sicut eruperant aperta oppida derelinquentes. Dixitque Dominus ad Iosue: Leva clipeum, qui in manu tua est, contra urbem Hay, quoniam tibi tradidi eam. Cumque elevasset clipeum ex adverso civitatis, insidie, que latebant, surrexerunt confestim et pergentes ad civitatem, ceperunt et succenderunt eam.“ Sic Deus suos liberat, qui habent metum, ab adversariis. Iudith 3°, (9—13): „Tantusque metus provinciis illis incu buit, ut universarum urbium habitatores, principes et honorati simul cum populo exierunt obviam venienti, excipientes eum cum coronis et lampadibus, ducentes choros in tibiis. Nec ista tamen fa- cientes ferocitatem eius pectoris mitigare potuerunt. Nam et civitates eorum destruxit et lucos eorum excidit. Preceperat enim illi Nabochodo- nozor rex, ut omnes deos terre exterminaret, videlicet ut ipse solus (diceretur) Deus ab hiis nacionibus, que potuissent Olofernis potencia subiugari." Ergo necesse est cristianis simul recludi in oracionibus et colligere omnes vires anime, ut racionem, memoriam, voluntatem, in ministerium Dei et meditacionem operum Dei, que nunc fiunt ex parte Dei omnipotentis, ut hic quomodo apostoli fuerunt congregati et hoc propter metum 125 130 135 140 145 150 155 120 28b1 160 51
Strana 52
165 170 175 180 185 190 195 Iudeorum, inimicorum visibilium, qui sunt sagitte penetrantes con- sciencias multorum, nunc vero non tantum metum hominum, ymo et dyabolorum, non tantum de corpore, sed et metum anime. O, quanti nunc metus ex omnibus terris huic terre incumbit! Felix ista congregacio est, in qua homo visitatur, ut videat clarissime voluntatem Domini, premium eterni pro servicio. Et hec visio fidei est quasi subarramentum ad visionem eternam eius. Quia ex tali visione gavisi sunt dis(cipuli), viso Domino. Venit lesus et stetit in medio dis(cipulorum) ianuis clausis. Ut talis ingressus esset in argumentum sue resurreccionis, in augmentum sue admiracionis et in exul tacionem tristibus, q(uasi) d(iceret): Recognoscite, quia ego sum, qui semper in medio vestrum steti, ad innuendum, quod Dominus debet stare in medio ecclesie sancte. Quia tunc stat in medio, quando cristiani habent maximum respectum ad Deum et sibi maximum hono- rem ac reverenciam impendunt. Si autem homo aliquis plus Deo honora- tur iam non Cristus, sed ille homo stat in medio corum. Ideo verus cristianus debet habere in medio cordis sui Iesum stantem, quasi cor representantem. Sed, heu, in multis stat ydolum pocius quam lesus Cristus, ut superbia, luxuria, avaricia, invidia etc. Modo videamus nostram conscienciam, quis in eo stat in medio, utrum annuncciat pacem vel penam eternam. Unde videns dis(cipulos) tristes propter metum Iudeorum, confortando eos d'ixit): Pax vobis, id est annunccio vobis pacem inter Deum et hominem factam, propter quam faciendam veni de celo in mundum. O, benedicta salutacio, que iam dicta, Cristi dis(cipulis) est adimpleta, quia iam habent pacem et iam non timent. Pax vobis. Quia si homo adhuc in quiete manet nec temptaciones habet, signum est, quod adhuc dyabolum a se non expullit. Quia Dominus Iesus suis dicit (Ioh. 16, 33): „In mundo pressuram habebitis, in me autem pacem.“ Augustinus: „Qui pacem suscepit Salvatoris, inimici- ciam contrahit mundi. Nisi enim quis discordaverit cum dyabolo, Cristi pacem non habebit.“ Quia nemo potest duobus dominis servire. Cum hoc mundo ergo discordat, qui cum lege Dei concordat. Gen. 15, (15): „Tu autem ibis ad patres tuos in pace, [ sepultus in senectute bona. Numeri 6, (22—27): „Locutus est Dominus ad Moysen dicens: Loquere Aaron et filiis eius: Sic benedicetis filiis Israhel et dicetis eis: Benedicat tibi Dominus et custodiat te. Ostendet tibi Dominus faciem suam et misereatur tui. Convertat Dominus vultum suum ad te, et det tibi pacem. Invocabunt nomen meum super filios Israhel et ego benedicam 90 eis.“ Pacem Cristi habentes, non mundi, hii ibunt ad vitam. Iosue 22°, (4): „Quia igitur dedit Dominus Deus vester fratribus vestris quietem et pacem, sicut pollicitus est. Revertimini et ite in tabernacula vestra et in 28b2 29a- 29a3 200 52
165 170 175 180 185 190 195 Iudeorum, inimicorum visibilium, qui sunt sagitte penetrantes con- sciencias multorum, nunc vero non tantum metum hominum, ymo et dyabolorum, non tantum de corpore, sed et metum anime. O, quanti nunc metus ex omnibus terris huic terre incumbit! Felix ista congregacio est, in qua homo visitatur, ut videat clarissime voluntatem Domini, premium eterni pro servicio. Et hec visio fidei est quasi subarramentum ad visionem eternam eius. Quia ex tali visione gavisi sunt dis(cipuli), viso Domino. Venit lesus et stetit in medio dis(cipulorum) ianuis clausis. Ut talis ingressus esset in argumentum sue resurreccionis, in augmentum sue admiracionis et in exul tacionem tristibus, q(uasi) d(iceret): Recognoscite, quia ego sum, qui semper in medio vestrum steti, ad innuendum, quod Dominus debet stare in medio ecclesie sancte. Quia tunc stat in medio, quando cristiani habent maximum respectum ad Deum et sibi maximum hono- rem ac reverenciam impendunt. Si autem homo aliquis plus Deo honora- tur iam non Cristus, sed ille homo stat in medio corum. Ideo verus cristianus debet habere in medio cordis sui Iesum stantem, quasi cor representantem. Sed, heu, in multis stat ydolum pocius quam lesus Cristus, ut superbia, luxuria, avaricia, invidia etc. Modo videamus nostram conscienciam, quis in eo stat in medio, utrum annuncciat pacem vel penam eternam. Unde videns dis(cipulos) tristes propter metum Iudeorum, confortando eos d'ixit): Pax vobis, id est annunccio vobis pacem inter Deum et hominem factam, propter quam faciendam veni de celo in mundum. O, benedicta salutacio, que iam dicta, Cristi dis(cipulis) est adimpleta, quia iam habent pacem et iam non timent. Pax vobis. Quia si homo adhuc in quiete manet nec temptaciones habet, signum est, quod adhuc dyabolum a se non expullit. Quia Dominus Iesus suis dicit (Ioh. 16, 33): „In mundo pressuram habebitis, in me autem pacem.“ Augustinus: „Qui pacem suscepit Salvatoris, inimici- ciam contrahit mundi. Nisi enim quis discordaverit cum dyabolo, Cristi pacem non habebit.“ Quia nemo potest duobus dominis servire. Cum hoc mundo ergo discordat, qui cum lege Dei concordat. Gen. 15, (15): „Tu autem ibis ad patres tuos in pace, [ sepultus in senectute bona. Numeri 6, (22—27): „Locutus est Dominus ad Moysen dicens: Loquere Aaron et filiis eius: Sic benedicetis filiis Israhel et dicetis eis: Benedicat tibi Dominus et custodiat te. Ostendet tibi Dominus faciem suam et misereatur tui. Convertat Dominus vultum suum ad te, et det tibi pacem. Invocabunt nomen meum super filios Israhel et ego benedicam 90 eis.“ Pacem Cristi habentes, non mundi, hii ibunt ad vitam. Iosue 22°, (4): „Quia igitur dedit Dominus Deus vester fratribus vestris quietem et pacem, sicut pollicitus est. Revertimini et ite in tabernacula vestra et in 28b2 29a- 29a3 200 52
Strana 53
29b2 terram possessionis vestre, quam tradidit vobis.“ Ecce, sine ista pace non itur ad pacem nec terram promissionis, quam Deus promisit timentibus se. [Iudicum 11, (13b): „Nunc igitur in pace redde michi eam“, id est terram promissionis. Ibidem 19, (19b—20): „Nulla re indigemus nisi hospicio. Cui responderunt senes: Pax tecum sit, ego prebebo omnia, que necessaria sunt, tantum, queso, ne in platea maneas.“ 1 Regum 1°, (17): „Vade in pace et Deus Israhel det tibi peticionem, quam rogasti eum.“ Unde canit ecclesia dicendo: Da pacem, Domine, in diebus nostris, quia non est alius etc. Istam pacem Cristus habuit cum suis aposto- lis. 1° Regum 20, (7): „Pax erit servo tuo.“ 1 Regum 25, (5—6) David: „Ascendite in Carmelum et venietis ad Nabal et salutabitis eum ex nomine meo pacifice. Et dicetis: Sit fratribus meis et tibi pax et domui tue et omnibus, quecumque habes, sit pax.“ (Istam pacem annuncciaverunt apostoli in universo mundo iuxta preceptum Domini (Luce 10,5): „In quamcumque domum intraveritis, primum dicite: Pax huic domui etc.“1) Pax vobis. 1 Paralip. 12, (16—18): „Venerunt autem de Beniamin et de Iuda ad presidium, in quo morabatur David. Egressusque est David obviam eis et ait: Si pacifici venistis ad me, ut auxiliemini michi, cor meum iungatur vobis; si autem insidiamini michi pro adversariis meis, cum ego iniquitatem vestram in manibus meis non habeam, videat Deus patrum nostrorum et iudicet. Spiritus vero induit Abysai principem inter triginta, et ait: Tui sumus, o David, et tecum filii Ysai. Pax, pax tibi et pax adiutoribus tuis, te enim adiuvat Dominus Deus tuus.“ Tobie 3°, (6): „Et nunc, Domine, secundum voluntatem tuam fac mecum, et precipe in pace recipi spiritum meum; expedit enim michi magis mori, quam vivere.“ Sic Apostolus cupiebat dissolvi et esse cum Christo in pace eterna. Iob 9°, (4): „Sapiens corde est et fortis robore, quis restitit ei] et pacem habuit?“ Iob 15, (20—22): „Cunctis diebus suis impius superbit, et numerus annorum incertus est tyrranidis eius. Sonitus terro- ris semper in auribus illius, et cum pax sit, ille semper insidias suspicatur. Non credit, quod reverti possit de tenebris ad lucem, circumspectans un- dique gladium.“ Ideo melius est pacem habere cum Deo, quam cum mundo, quia pax mundi est infidelis, iuxta illud Psalmi (27, 3): „Ne tradas me cum impiis et cum operantibus iniquitatem, qui locuntur pacem cum amicis suis et est malum in corde eorum.“ Sicut inde idem (Ps. 34, 27): „Gaudeant et letentur, qui volunt iusticiam meam, et dicant (semper): Magnificetur Dominus, qui volunt pacem servi sui. Item (Ps. 37, 4): „Non est pax ossibus meis a facie peccatorum meorum. Ecclesiastes 3°, (7b—8): „Tempus tacendi et tempus loquendi, tempus dileccionis] et tempus odii, tempus belli et tempus pacis.“ Ecclesiastici 41, (1): „O mors, quam amara est memoria tua homini iniusto et pacem habenti in substanciis suis“, sed non in Deo. (Sap. 14f (= 14, 22): (Tot 210 215 220 225 230 235 240 29b1 205 30a2 53
29b2 terram possessionis vestre, quam tradidit vobis.“ Ecce, sine ista pace non itur ad pacem nec terram promissionis, quam Deus promisit timentibus se. [Iudicum 11, (13b): „Nunc igitur in pace redde michi eam“, id est terram promissionis. Ibidem 19, (19b—20): „Nulla re indigemus nisi hospicio. Cui responderunt senes: Pax tecum sit, ego prebebo omnia, que necessaria sunt, tantum, queso, ne in platea maneas.“ 1 Regum 1°, (17): „Vade in pace et Deus Israhel det tibi peticionem, quam rogasti eum.“ Unde canit ecclesia dicendo: Da pacem, Domine, in diebus nostris, quia non est alius etc. Istam pacem Cristus habuit cum suis aposto- lis. 1° Regum 20, (7): „Pax erit servo tuo.“ 1 Regum 25, (5—6) David: „Ascendite in Carmelum et venietis ad Nabal et salutabitis eum ex nomine meo pacifice. Et dicetis: Sit fratribus meis et tibi pax et domui tue et omnibus, quecumque habes, sit pax.“ (Istam pacem annuncciaverunt apostoli in universo mundo iuxta preceptum Domini (Luce 10,5): „In quamcumque domum intraveritis, primum dicite: Pax huic domui etc.“1) Pax vobis. 1 Paralip. 12, (16—18): „Venerunt autem de Beniamin et de Iuda ad presidium, in quo morabatur David. Egressusque est David obviam eis et ait: Si pacifici venistis ad me, ut auxiliemini michi, cor meum iungatur vobis; si autem insidiamini michi pro adversariis meis, cum ego iniquitatem vestram in manibus meis non habeam, videat Deus patrum nostrorum et iudicet. Spiritus vero induit Abysai principem inter triginta, et ait: Tui sumus, o David, et tecum filii Ysai. Pax, pax tibi et pax adiutoribus tuis, te enim adiuvat Dominus Deus tuus.“ Tobie 3°, (6): „Et nunc, Domine, secundum voluntatem tuam fac mecum, et precipe in pace recipi spiritum meum; expedit enim michi magis mori, quam vivere.“ Sic Apostolus cupiebat dissolvi et esse cum Christo in pace eterna. Iob 9°, (4): „Sapiens corde est et fortis robore, quis restitit ei] et pacem habuit?“ Iob 15, (20—22): „Cunctis diebus suis impius superbit, et numerus annorum incertus est tyrranidis eius. Sonitus terro- ris semper in auribus illius, et cum pax sit, ille semper insidias suspicatur. Non credit, quod reverti possit de tenebris ad lucem, circumspectans un- dique gladium.“ Ideo melius est pacem habere cum Deo, quam cum mundo, quia pax mundi est infidelis, iuxta illud Psalmi (27, 3): „Ne tradas me cum impiis et cum operantibus iniquitatem, qui locuntur pacem cum amicis suis et est malum in corde eorum.“ Sicut inde idem (Ps. 34, 27): „Gaudeant et letentur, qui volunt iusticiam meam, et dicant (semper): Magnificetur Dominus, qui volunt pacem servi sui. Item (Ps. 37, 4): „Non est pax ossibus meis a facie peccatorum meorum. Ecclesiastes 3°, (7b—8): „Tempus tacendi et tempus loquendi, tempus dileccionis] et tempus odii, tempus belli et tempus pacis.“ Ecclesiastici 41, (1): „O mors, quam amara est memoria tua homini iniusto et pacem habenti in substanciis suis“, sed non in Deo. (Sap. 14f (= 14, 22): (Tot 210 215 220 225 230 235 240 29b1 205 30a2 53
Strana 54
245 250 255 260 265 270 275 280 et tam magna mala pacem appellant.)) Ista pax est infelix. Ergo dicamus illud Ecclesiastici 50°, (24—25): ,Qui auxit dies nostros a ventre matris nostre et fecit nobiscum misericordiam suam. Det nobis iocunditatem cordis et fieri pacem in diebus nostris in Israhel per dies sempiternos." Ys. 26, (1—5a): „In illa die cantabitur canticum istud in terra Iuda: Urbs fortitudinis nostre Syon salvator noster, ponetur in ea murus et antemu- rale. Aperite portas et ingredietur gens iusta et custodiens veritatem. Vetus error abiit, servabis pacem, pacem, quia in te speravimus. Sperastis in Domino in seculis eternis, in Domino Deo forti in perpetuum, qui in- curvabit habitantes in excelso, civitatem sublimem humiliabit. “Ierem. 4°, (10): „Heu, heu, heu Domine Deus, ergone decepisti populum istum et Ieru- pc. salem, dicens: Pax erit vobis, et ecce, pervenit gladius usque ad animam? Gavisi sunt dis(cipuli) viso Domino. Ioh. (16, 22): „Iterum videbo vos, et gaudebit cor vestrum.“ Luce 10°, (23): „Beati oculi, qui vident, que vos videtis.“ Gaudet enim anima fidelis super omne gaudium, super congnicione Dei, et omnia gaudia luctum conputat, que non conducunt ad Dei gaudium. Ergo si homo diligeret Deum, omnia odiret, que Deus odit. Canticorum: „Dicite dilecto meo, quia vulnerata sum amore magno. Et d(ixit) eis iterum: Pax vobis, id est cum infamabimini aut persequimini pro nomine meo, pacem habete, et sustinete, non ulciscamini vestram 30b* iniuriam. Sicut misit me Pater et ego mitto vos. Ierem. 28, (8—9): „Prophete, qui fuerunt ante me et ante te ab inicio, et prophetaverunt super terras multas et super regna magna de prelio et de affliccione et de fame. Propheta, qui vaticinatus est pacem, cum venerit verbum eius, scietur propheta, quem misit Dominus in veritate.“ Idem 26, (15): „In veritate enim misit me Dominus ad vos, ut loquerer in auribus vestris omnia verba " hec.“ Thobie 3°, (25): „Et missus est angelus Domini sanctus Rafahel." Luce 1°, (26): „Missus est Gabriel angelus a Deo in civitatem.“ Ioh. 3°, (28): „Quia missus sum ante illum.“ Luce (4, 18): „Evangelizare pauperibus misit me.“ Ergo nullus debet currere nisi fuerit a Deo missus ad predicandum, iuxta illud (Rom. 10, 15): „Quomodo predicabunt nisi ] mittantur?“ Et quomodo debent congnosci, qui sunt a Deo missi? Non per bullas, sed per opera bona et verba vera ewangelica congnoscitur, ut Dominus testatur Mat. 7°, (16): „A fructibus eorum congnoscetis eos." Quia quos Dominus mittit sunt pauperes, humiles, casti, devoti, pacien- tes, sine ypocrisi, abiecti a mundo. Et tales pacientur, sic(ut) ipse est passus, quia taliter missi sunt ad hoc paciendum pro veritate. Ps. (106, 39): „Pauci facti sunt et vexati sunt.“ Augustinus: „Nullus servus Cristi sine tribulacione est.“ 1a Petri 2°, (21): „Cristus passus est pro nobis, nobis relinquens exemplum, ut sequamur vestigia eius." Et insuflavit in eos dicens... 30b1 31a1/ 285 54
245 250 255 260 265 270 275 280 et tam magna mala pacem appellant.)) Ista pax est infelix. Ergo dicamus illud Ecclesiastici 50°, (24—25): ,Qui auxit dies nostros a ventre matris nostre et fecit nobiscum misericordiam suam. Det nobis iocunditatem cordis et fieri pacem in diebus nostris in Israhel per dies sempiternos." Ys. 26, (1—5a): „In illa die cantabitur canticum istud in terra Iuda: Urbs fortitudinis nostre Syon salvator noster, ponetur in ea murus et antemu- rale. Aperite portas et ingredietur gens iusta et custodiens veritatem. Vetus error abiit, servabis pacem, pacem, quia in te speravimus. Sperastis in Domino in seculis eternis, in Domino Deo forti in perpetuum, qui in- curvabit habitantes in excelso, civitatem sublimem humiliabit. “Ierem. 4°, (10): „Heu, heu, heu Domine Deus, ergone decepisti populum istum et Ieru- pc. salem, dicens: Pax erit vobis, et ecce, pervenit gladius usque ad animam? Gavisi sunt dis(cipuli) viso Domino. Ioh. (16, 22): „Iterum videbo vos, et gaudebit cor vestrum.“ Luce 10°, (23): „Beati oculi, qui vident, que vos videtis.“ Gaudet enim anima fidelis super omne gaudium, super congnicione Dei, et omnia gaudia luctum conputat, que non conducunt ad Dei gaudium. Ergo si homo diligeret Deum, omnia odiret, que Deus odit. Canticorum: „Dicite dilecto meo, quia vulnerata sum amore magno. Et d(ixit) eis iterum: Pax vobis, id est cum infamabimini aut persequimini pro nomine meo, pacem habete, et sustinete, non ulciscamini vestram 30b* iniuriam. Sicut misit me Pater et ego mitto vos. Ierem. 28, (8—9): „Prophete, qui fuerunt ante me et ante te ab inicio, et prophetaverunt super terras multas et super regna magna de prelio et de affliccione et de fame. Propheta, qui vaticinatus est pacem, cum venerit verbum eius, scietur propheta, quem misit Dominus in veritate.“ Idem 26, (15): „In veritate enim misit me Dominus ad vos, ut loquerer in auribus vestris omnia verba " hec.“ Thobie 3°, (25): „Et missus est angelus Domini sanctus Rafahel." Luce 1°, (26): „Missus est Gabriel angelus a Deo in civitatem.“ Ioh. 3°, (28): „Quia missus sum ante illum.“ Luce (4, 18): „Evangelizare pauperibus misit me.“ Ergo nullus debet currere nisi fuerit a Deo missus ad predicandum, iuxta illud (Rom. 10, 15): „Quomodo predicabunt nisi ] mittantur?“ Et quomodo debent congnosci, qui sunt a Deo missi? Non per bullas, sed per opera bona et verba vera ewangelica congnoscitur, ut Dominus testatur Mat. 7°, (16): „A fructibus eorum congnoscetis eos." Quia quos Dominus mittit sunt pauperes, humiles, casti, devoti, pacien- tes, sine ypocrisi, abiecti a mundo. Et tales pacientur, sic(ut) ipse est passus, quia taliter missi sunt ad hoc paciendum pro veritate. Ps. (106, 39): „Pauci facti sunt et vexati sunt.“ Augustinus: „Nullus servus Cristi sine tribulacione est.“ 1a Petri 2°, (21): „Cristus passus est pro nobis, nobis relinquens exemplum, ut sequamur vestigia eius." Et insuflavit in eos dicens... 30b1 31a1/ 285 54
Strana 55
32a2 1a Ioh. 5°, (4): 32b 3262 Omne, quod natum est ex Deo, vincit mundum. Hec est victoria, que vincit mundum, fides vestra. Ecce, electus Domini Iesu Cristi probat ex testimonio tescium infallibi- lium, quod Cristus Iesus est verus Deus et verus homo, et quod qui credit hec fide formata caritate, ille vincit mundum et sic perseverans finaliter triumphabit. Cum dicit: Omne, quod natum est ex Deo, sive vir sive mulier, quia ille ex Deo nascitur, qui diligit Deum et proximum, quia credit testimonio Scripture et testibus sanctis. Ioh. 1°, (6—13): „Fuit homo missus a Deo, cui nomen erat Iohannes. Hic venit, ut testimonium per- hiberet de lumine, ut omnes crederent per illum. Non erat ille lux, sed ut testimonium perhiberet de lumine. Ecce, lux vera, que illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. In mundo erat, et mundus per ipsum factus est, et mundus eum non congnovit. In propria ve(nit), et sui eum (non receperunt). Quotquot autem receperunt eum, dedit eis po- testatem filios Dei fieri, hiis, qui credunt in nomine eius, qui non ex sangwinibus neque ex voluntate carnis neque ex voluntate viri, sed ex Deo nati sunt.“ Quia qui nati sunt ex Deo, illi iam non sunt de mundo. Ioh. 17, (14): „De mundo non sunt, sicut et ego non sum de mundo. 1a loh. 2°, (15—17): „Nolite diligere mundum neque ea, que in mundo sunt. Si quis autem diligit mundum, non est caritas Patris in eo. Quoniam omne, quod est in mundo, concupiscencia carnis est et concupiscencia oculorum et superbia vite, que non est ex Patre, sed ex mundo est. Et mundus transit et concupiscencia eius. Qui autem facit voluntatem Dei, manet in eternum.“ "Quia qui diligunt ea, que sunt mundi, illi diligent et principem mundi, cum d(ixit Ioh. 14 30) „Et in me non habet quid- quam“, id est prin(ceps) mundi. Ergo videamus, si princeps mundi nunc veniet etc.1) Omne, quod natum est ex Deo, vincit mundum. 1a Ioh. 2°, (29): „Si scitis, quoniam iustus est, scitote, quoniam et omnis, qui facit iusticiam, ex ipso natus est.“ [ Idem 3a, (9—10): „Omnis, qui natus est ex Deo, non facit peccatum, quoniam semen ipsius in co manet et non potest peccare, quoniam ex Deo natus est. In hoc manifesti sunt filii Dei et filii dyaboli. Ecce, quam diu semen est Dei homo, tam diu non peccat. Ergo manifesti sunt filii dyaboli superbi, avari, ditati, contra Patrem a mundo elevati. Ibidem ultimo Iohannis (5, 18—19): „Scimus, quia omnis, qui natus est ex Deo, non peccat, sed generacio Dei conservat eum et malignus non tangit eum. Scimus, quoniam ex Deo sumus, et mundus totus in maligno positus est.“ Ecce apostoli, qui fuerunt nati ex Deo, sciverunt, quia alii omnes sunt in maligno positi. "Quia apostoli fuerunt nati ex Deo, ergo vixerunt iuxta regulam Dei, non dominantes mundo nec possidentes. 295 300 305 310 315 320 290 325 55
32a2 1a Ioh. 5°, (4): 32b 3262 Omne, quod natum est ex Deo, vincit mundum. Hec est victoria, que vincit mundum, fides vestra. Ecce, electus Domini Iesu Cristi probat ex testimonio tescium infallibi- lium, quod Cristus Iesus est verus Deus et verus homo, et quod qui credit hec fide formata caritate, ille vincit mundum et sic perseverans finaliter triumphabit. Cum dicit: Omne, quod natum est ex Deo, sive vir sive mulier, quia ille ex Deo nascitur, qui diligit Deum et proximum, quia credit testimonio Scripture et testibus sanctis. Ioh. 1°, (6—13): „Fuit homo missus a Deo, cui nomen erat Iohannes. Hic venit, ut testimonium per- hiberet de lumine, ut omnes crederent per illum. Non erat ille lux, sed ut testimonium perhiberet de lumine. Ecce, lux vera, que illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. In mundo erat, et mundus per ipsum factus est, et mundus eum non congnovit. In propria ve(nit), et sui eum (non receperunt). Quotquot autem receperunt eum, dedit eis po- testatem filios Dei fieri, hiis, qui credunt in nomine eius, qui non ex sangwinibus neque ex voluntate carnis neque ex voluntate viri, sed ex Deo nati sunt.“ Quia qui nati sunt ex Deo, illi iam non sunt de mundo. Ioh. 17, (14): „De mundo non sunt, sicut et ego non sum de mundo. 1a loh. 2°, (15—17): „Nolite diligere mundum neque ea, que in mundo sunt. Si quis autem diligit mundum, non est caritas Patris in eo. Quoniam omne, quod est in mundo, concupiscencia carnis est et concupiscencia oculorum et superbia vite, que non est ex Patre, sed ex mundo est. Et mundus transit et concupiscencia eius. Qui autem facit voluntatem Dei, manet in eternum.“ "Quia qui diligunt ea, que sunt mundi, illi diligent et principem mundi, cum d(ixit Ioh. 14 30) „Et in me non habet quid- quam“, id est prin(ceps) mundi. Ergo videamus, si princeps mundi nunc veniet etc.1) Omne, quod natum est ex Deo, vincit mundum. 1a Ioh. 2°, (29): „Si scitis, quoniam iustus est, scitote, quoniam et omnis, qui facit iusticiam, ex ipso natus est.“ [ Idem 3a, (9—10): „Omnis, qui natus est ex Deo, non facit peccatum, quoniam semen ipsius in co manet et non potest peccare, quoniam ex Deo natus est. In hoc manifesti sunt filii Dei et filii dyaboli. Ecce, quam diu semen est Dei homo, tam diu non peccat. Ergo manifesti sunt filii dyaboli superbi, avari, ditati, contra Patrem a mundo elevati. Ibidem ultimo Iohannis (5, 18—19): „Scimus, quia omnis, qui natus est ex Deo, non peccat, sed generacio Dei conservat eum et malignus non tangit eum. Scimus, quoniam ex Deo sumus, et mundus totus in maligno positus est.“ Ecce apostoli, qui fuerunt nati ex Deo, sciverunt, quia alii omnes sunt in maligno positi. "Quia apostoli fuerunt nati ex Deo, ergo vixerunt iuxta regulam Dei, non dominantes mundo nec possidentes. 295 300 305 310 315 320 290 325 55
Strana 56
335 340 345 350 355 360 365 Quia si principes ex Deo nati essent, unirentur in eius veritate et impe- dirent omnia mala et non tollerarent, et sic essent signum, quod sunt ex Deo nati. Sed ex quo mala non impediunt, tunc dicitur eis Ioh. 8, (44): „Vos ex patre dyabolo estis.“ Et omnes proditores veritatis, ut patet.1) Omne, quod natum est ex Deo. Non dicit: omnes. Sicut dicit (Mat. 18,18): „Quecumque solveritis super terram, erit solutum et in celo“, sicut quod natum est ex Deo vincit mundum. Quod natum [ in utero ecclesie, per fidem Iesu Cristi vincit mundum I— ergo isti non fuerunt nati ex Deo, qui nunc non possunt vincere dyabolum in suis tempta(cionibus), ut de corpore Cristi etc. —1) nec in prosperis exaltatur, nec in adversis deicitur, nec mortem timet, sed que sursum sunt, querit. Ioh. 16, (33): „In mundo pressuram habebitis, sed confidite, quia ego vici mundum.“ Confidite, id est mecum credite (lid est meam fidem creditel). Eph. 6°, (16): „In omnibus sumentes scutum fidei, ut possitis omnia tela nequissimi hostis extingwere. Cum dicitur: Hec est victoria, que vicit mundum, fides vestra. Ideo cum Domino Cristo quasi cum socio debemus fidem habere, non de se confidere. Ps. (117, 6): „Dominus michi adiutor, non timebo, quid faciat michi homo. Sic hic Apostolus dicit: Quis est autem, qui vincit mundum, nisi qui credit, quoniam Iesus est Filius Dei (v. 5), q(uasi) d(iceret): qui habet in auxilium Filium Dei Iesum, vincet mundum. Bellando pro sua veritate, bellum licitum habejntes, possunt secure bellare. Ps. (144, 18): „Prope est Dominus omnibus invocantibus eum in veritate.“ Item (Mat. 28, 20): c6 „Vobiscum sum (omnibus diebus), usque ad (consumacionem seculi)“ (Patet hoc de omnibus sanctis. qui Cristum crediderunt, vicerunt, id est perseveraverunt, ut magister Ioh(annes) Huss, Ieronimus etc., sed illi, qui revocaverunt, non crediderunt Cristum.) Omne, quod natum est. Sic pugnabat Moyses habens causam licitam et ideo vicit. Ex. 17, (9—11): „Dixit Moyses ad Iosue: Elige viros et egressus pugna contra Amalech. Cras et ego stabo in vertice collis, habens virgam Dei in manu mea. Fecit Iosue, sicut locutus erat ei Moy(ses), et pugnavit contra Amalech. Moyses autem et Aaron et Hur ascenderunt super verti- cem collis. Cumque levaret Moyses manus, vincebat Israhel, sin autem paululum remisisset, superabat Amalech.“ Ideo populus Dei, si vult ha- bere adiutorium et benediccionem a Domino, servet eius precepta. Deut. 7°, (14): „Benedictus eris inter omnes populos“, [licet male- dictus a mundol), iuxta illud (Rom. 8, 31): „Si Deus pro nobis, quis contra nos?“ Maledicent illi et tu benedices, et cui ipse dabit benediccio- nem, ille vincet sine dubio. Ps. (1, 3): „Et folium eius non defluet“, [id est veritas eius non preteribit,11 ,et omnia quecumque faciet, prospera- buntur“, (ad salutem populi cristianil). Ideo omne, quod natum est ex Deo 33a1 33a2 33b1 330 56
335 340 345 350 355 360 365 Quia si principes ex Deo nati essent, unirentur in eius veritate et impe- dirent omnia mala et non tollerarent, et sic essent signum, quod sunt ex Deo nati. Sed ex quo mala non impediunt, tunc dicitur eis Ioh. 8, (44): „Vos ex patre dyabolo estis.“ Et omnes proditores veritatis, ut patet.1) Omne, quod natum est ex Deo. Non dicit: omnes. Sicut dicit (Mat. 18,18): „Quecumque solveritis super terram, erit solutum et in celo“, sicut quod natum est ex Deo vincit mundum. Quod natum [ in utero ecclesie, per fidem Iesu Cristi vincit mundum I— ergo isti non fuerunt nati ex Deo, qui nunc non possunt vincere dyabolum in suis tempta(cionibus), ut de corpore Cristi etc. —1) nec in prosperis exaltatur, nec in adversis deicitur, nec mortem timet, sed que sursum sunt, querit. Ioh. 16, (33): „In mundo pressuram habebitis, sed confidite, quia ego vici mundum.“ Confidite, id est mecum credite (lid est meam fidem creditel). Eph. 6°, (16): „In omnibus sumentes scutum fidei, ut possitis omnia tela nequissimi hostis extingwere. Cum dicitur: Hec est victoria, que vicit mundum, fides vestra. Ideo cum Domino Cristo quasi cum socio debemus fidem habere, non de se confidere. Ps. (117, 6): „Dominus michi adiutor, non timebo, quid faciat michi homo. Sic hic Apostolus dicit: Quis est autem, qui vincit mundum, nisi qui credit, quoniam Iesus est Filius Dei (v. 5), q(uasi) d(iceret): qui habet in auxilium Filium Dei Iesum, vincet mundum. Bellando pro sua veritate, bellum licitum habejntes, possunt secure bellare. Ps. (144, 18): „Prope est Dominus omnibus invocantibus eum in veritate.“ Item (Mat. 28, 20): c6 „Vobiscum sum (omnibus diebus), usque ad (consumacionem seculi)“ (Patet hoc de omnibus sanctis. qui Cristum crediderunt, vicerunt, id est perseveraverunt, ut magister Ioh(annes) Huss, Ieronimus etc., sed illi, qui revocaverunt, non crediderunt Cristum.) Omne, quod natum est. Sic pugnabat Moyses habens causam licitam et ideo vicit. Ex. 17, (9—11): „Dixit Moyses ad Iosue: Elige viros et egressus pugna contra Amalech. Cras et ego stabo in vertice collis, habens virgam Dei in manu mea. Fecit Iosue, sicut locutus erat ei Moy(ses), et pugnavit contra Amalech. Moyses autem et Aaron et Hur ascenderunt super verti- cem collis. Cumque levaret Moyses manus, vincebat Israhel, sin autem paululum remisisset, superabat Amalech.“ Ideo populus Dei, si vult ha- bere adiutorium et benediccionem a Domino, servet eius precepta. Deut. 7°, (14): „Benedictus eris inter omnes populos“, [licet male- dictus a mundol), iuxta illud (Rom. 8, 31): „Si Deus pro nobis, quis contra nos?“ Maledicent illi et tu benedices, et cui ipse dabit benediccio- nem, ille vincet sine dubio. Ps. (1, 3): „Et folium eius non defluet“, [id est veritas eius non preteribit,11 ,et omnia quecumque faciet, prospera- buntur“, (ad salutem populi cristianil). Ideo omne, quod natum est ex Deo 33a1 33a2 33b1 330 56
Strana 57
370 33b2 34a1 etc. Sap. 7, (30): „Sapienciam autem non vincit malicia.“ Quid tunc malicia impugnat sapienciam, ex quo vincere non potest? Et quid nos timemus, si sapienciam habemus? Sap. 10°, (12): „Et certamen forte dedit illi, ut vinceret et sciret, quoniam omnium potencior est sapiencia. Item 16, (10): „Filios autem tuos nec draconum nec venenatorum vice- runt dentes.“ Quia talis natus ex Deo vincet mundum. [Ideo informate pueros, ut ex Deo nunc nascantur.1) Sap. 18, (22): „Vicit autem turbas non in virtute corporis“, q(uasi) d(iceret): sed virtute Domini Iesu, in quam credit. Ecclesiastici 48, (13): „Helias qui(dem) in turbine tectus est, et in Helizeo completus est spiritus eius; in diebus suis non pertimu it principem et in potencia nemo vicit illum.“ (O, utinam post nos peccato- res alii suplerent spiritum nostrum peccata destruendo, sicut Helizeus habuit duplum spiritum ex meritis Helie, sicut spero moderni predica- tores forte ex meritis magistri Ioh(annis) Huss.) Luce 11, (21—22): „Cum fortis armatus custodit atrium suum, in pace sunt omnia, que possidet. Si autem forcior illo superveniens vicerit eum, universa arma eius auſer- ret.“ Ideo viriliter age, confortetur cor tuum et noli vinci. Rom. 12, (21): „Noli vinci a malo, sed vince in bono malum“, ut dicitur nobis illud 1a loh. 2°, (13—14): „Scribo vobis adolescentes, quoniam vicistis malignum [zlostnyka1). Scribo vo(bis) iuvenes, quoniam fortes estis et verbum Dei in vobis manet et vicistis malignum“. Idem 4°, (4—6): „Vos ex Deo estis, filioli, et vicistis eum, quoniam maior est qui in vobis est, quam qui in mundo. Ipsi de mundo sunt, ideo de mundo locuntur et mundus eos audit. Nos ex Deo sumus. Qui novit Deum, audit nos. Qui autem non est ex Deo, non audit nos. In hoc congnoscimus Spiritum veritatis et spiritum erroris.“ [Mar. 9, (7): „Hic est Filius meus carissi- mus, ipsum audite.“11 („Qui vos audit, audit me.“ Apok. 2°, (10—11): „Esto fidelis usque ad mortem et dabo tibi coronam vite. Qui habet aures audiendi audiat, quid Spiritus dicat ecclesiis. Qui vicerit, non ledetur a morte secunda.“ Sequitur (v. 26—27): „Et qui vicerit et qui custodierit usque in finem opera mea, dabo illi potestatem super gentes et reget eas in virga ferrea et tamquam vas figuli confringentur.“ Idem 5°, (5): " „Dixit michi: Ne fleveris; ecce, vicit leo de tribu Iuda, radix David." 6, (2): „Et vidi et ecce, equus albus et qui sedebat super illum habebat arcum et data est ei corona et exivit vincens, (wytyezyw) ut vinceret " R) (aby zwytyczyl)“ (Sicut nunc canunt: „Triumphat Dei Filius“. Ibidem 11, (7—8, 10): „Bestia, que ascendit de abysso, faciet adversus illos bellum et vincet illos et occidet illos et iacebunt corpora eorum in plateis civitatis magne (1— ut iam iacuerunt aliquorum cadavera—1), que vocatur spiritualiter Sodoma et Egyptus, ubi et Dominus eorum cruci- fixus] est. Et habitantes terram gaudebunt super illos.“ (Ioh. 16, (2): „Omnis, qui interficit vos, "arbitretur se obsequium prestare Deo.“1 375 380 385 390 395 400 405 34a2 410 57
370 33b2 34a1 etc. Sap. 7, (30): „Sapienciam autem non vincit malicia.“ Quid tunc malicia impugnat sapienciam, ex quo vincere non potest? Et quid nos timemus, si sapienciam habemus? Sap. 10°, (12): „Et certamen forte dedit illi, ut vinceret et sciret, quoniam omnium potencior est sapiencia. Item 16, (10): „Filios autem tuos nec draconum nec venenatorum vice- runt dentes.“ Quia talis natus ex Deo vincet mundum. [Ideo informate pueros, ut ex Deo nunc nascantur.1) Sap. 18, (22): „Vicit autem turbas non in virtute corporis“, q(uasi) d(iceret): sed virtute Domini Iesu, in quam credit. Ecclesiastici 48, (13): „Helias qui(dem) in turbine tectus est, et in Helizeo completus est spiritus eius; in diebus suis non pertimu it principem et in potencia nemo vicit illum.“ (O, utinam post nos peccato- res alii suplerent spiritum nostrum peccata destruendo, sicut Helizeus habuit duplum spiritum ex meritis Helie, sicut spero moderni predica- tores forte ex meritis magistri Ioh(annis) Huss.) Luce 11, (21—22): „Cum fortis armatus custodit atrium suum, in pace sunt omnia, que possidet. Si autem forcior illo superveniens vicerit eum, universa arma eius auſer- ret.“ Ideo viriliter age, confortetur cor tuum et noli vinci. Rom. 12, (21): „Noli vinci a malo, sed vince in bono malum“, ut dicitur nobis illud 1a loh. 2°, (13—14): „Scribo vobis adolescentes, quoniam vicistis malignum [zlostnyka1). Scribo vo(bis) iuvenes, quoniam fortes estis et verbum Dei in vobis manet et vicistis malignum“. Idem 4°, (4—6): „Vos ex Deo estis, filioli, et vicistis eum, quoniam maior est qui in vobis est, quam qui in mundo. Ipsi de mundo sunt, ideo de mundo locuntur et mundus eos audit. Nos ex Deo sumus. Qui novit Deum, audit nos. Qui autem non est ex Deo, non audit nos. In hoc congnoscimus Spiritum veritatis et spiritum erroris.“ [Mar. 9, (7): „Hic est Filius meus carissi- mus, ipsum audite.“11 („Qui vos audit, audit me.“ Apok. 2°, (10—11): „Esto fidelis usque ad mortem et dabo tibi coronam vite. Qui habet aures audiendi audiat, quid Spiritus dicat ecclesiis. Qui vicerit, non ledetur a morte secunda.“ Sequitur (v. 26—27): „Et qui vicerit et qui custodierit usque in finem opera mea, dabo illi potestatem super gentes et reget eas in virga ferrea et tamquam vas figuli confringentur.“ Idem 5°, (5): " „Dixit michi: Ne fleveris; ecce, vicit leo de tribu Iuda, radix David." 6, (2): „Et vidi et ecce, equus albus et qui sedebat super illum habebat arcum et data est ei corona et exivit vincens, (wytyezyw) ut vinceret " R) (aby zwytyczyl)“ (Sicut nunc canunt: „Triumphat Dei Filius“. Ibidem 11, (7—8, 10): „Bestia, que ascendit de abysso, faciet adversus illos bellum et vincet illos et occidet illos et iacebunt corpora eorum in plateis civitatis magne (1— ut iam iacuerunt aliquorum cadavera—1), que vocatur spiritualiter Sodoma et Egyptus, ubi et Dominus eorum cruci- fixus] est. Et habitantes terram gaudebunt super illos.“ (Ioh. 16, (2): „Omnis, qui interficit vos, "arbitretur se obsequium prestare Deo.“1 375 380 385 390 395 400 405 34a2 410 57
Strana 58
415 420 425 430 435 Quia ille vincet, qui occiditur. Apok. 17, (14): „Hii cum agno pugna- bunt et agnus vincet illos, quoniam Dominus dominorum est et Rex regum, et qui cum illo sunt, vocati et electi et fideles.“ Ibidem 21, (6—7): „Ego sicienti dabo de fonte aque vive gratis. Qui vicerit, posside- bit hec, et ero illi Deus et erit michi filius.“ Quia omne, quod natum est ex Deo, vincit mundum. Hic est, qui venit per aquam et sangwinem, lesus Cristus, id est non in aqua solum baptismi ad abluendum peccata, sed in aqua et sangwine (v. 6) de latere fluentis, ut per aquam ablueret et per sangwinem redimeret. Apok. (1, 5): „Lavit nos a peccatis (nostris) sangwine suo,“ (id est Deus.) Et Spiritus est, qui testificatur, quoniam Cristus est veritas. Ioh. 4, (24): „Spiritus est Deus.“ Quia si crederemus Cristum Filium Dei, de facili mundum vinceremus. Augustinus: „Cristus omnia bona terrena contempsit, ut contempnenda monstraret, et omnia mala terrena susti- nuit, que sustinenda precipiebat, ut nec in illis queratur felicitas, nec in illis metueretur adversitas." Quoniam tres sunt, qui testimonium dant in celo, (Pater, Verbum et Spiritus sanctus v. 7.) Pater: Mat. 3°, (17): „Hic est Filius meus dilectus". Mar. 9, (7): „Hic est Filius meus carissimus, ipsum audite.“ Verbum: Ioh. 10°, (30): „Ego et Pater unus sumus.“ Et Spiritus sanctus: Mat. 3° in columbe specie Spiritus sanctus visus est. Et hii tres unum sunt in essencia. Et tres sunt, qui testimonium dant in terra, spiritus, aqua et sangwis. Et hii tres unum sunt (v. 8), id est de humanitate Cristi, quod sit verus homo, spiritus, id est anima emissa, aqua et sangwis de latere fluencia. Si testimonium hominum accepimus, testimonium Dei maius est (v. 9), cum non possit esse fallax. Ergo magis debemus id accipere. Quia testi ficatus est de Filio suo. Qui credit in Filium (Dei), habet testimonium 34bs 440 Dei in se. Qui non credit in Filium, mendacem facit eum (v. 10). 34b% 4 Cum: Cum ergo SC, Cum esset ergo Hier. — una dierum: die illo, una sabbatorum Vulg. — 5 discipulorum: deest in Vulg. — 6 Cum: Et cum SC — 8 dicit Hier.: dixit Vulg. — 18 Dicit Hier.: Dixit SC—primo loco et : Thoma SC, om. Hier. — 19 discipulorum: discipulorum suorum Vulg. — 20 Iesus Cristus est: Iesus est Christus Vulg. — 21 et: et ut Vulg. — 26 veram scripsi: vestram & — 35 autem sero: sero autem Vulg. — 37 pri- mum: primos Vulg. — 38 Cum: Cum sero autem Hier., Cum autem SC — 39 dives: dives ab Arimathia Hier., Arimathaea C — 41 factum esset: esset factum Vulg. — 43 navim scripsi: navi X— dicunt: dicunt ei Hier., dicunt illi SC — 44 quod: quia Vulg. — 45 factum: deest in Vulg. — 47 eis ...: eis et circa quartam vigiliam noctis venit ad eos ambulans supra mare, et volebat praeterire eos. At illi, ut viderunt eum ambulantem supra mare, putaverunt phantasma esse Vulg. — 48 cum eis: cum eis et dixit eis SC — quia: deest in Vulg. — 51 Dominus Deus: dominus domus Vulg. — 52 esset: est Vulg. — 54 Olofernes: Holofernes Vulg. — 64 tonitruorum scripsi: tronitruorum & — 65 reg- 58
415 420 425 430 435 Quia ille vincet, qui occiditur. Apok. 17, (14): „Hii cum agno pugna- bunt et agnus vincet illos, quoniam Dominus dominorum est et Rex regum, et qui cum illo sunt, vocati et electi et fideles.“ Ibidem 21, (6—7): „Ego sicienti dabo de fonte aque vive gratis. Qui vicerit, posside- bit hec, et ero illi Deus et erit michi filius.“ Quia omne, quod natum est ex Deo, vincit mundum. Hic est, qui venit per aquam et sangwinem, lesus Cristus, id est non in aqua solum baptismi ad abluendum peccata, sed in aqua et sangwine (v. 6) de latere fluentis, ut per aquam ablueret et per sangwinem redimeret. Apok. (1, 5): „Lavit nos a peccatis (nostris) sangwine suo,“ (id est Deus.) Et Spiritus est, qui testificatur, quoniam Cristus est veritas. Ioh. 4, (24): „Spiritus est Deus.“ Quia si crederemus Cristum Filium Dei, de facili mundum vinceremus. Augustinus: „Cristus omnia bona terrena contempsit, ut contempnenda monstraret, et omnia mala terrena susti- nuit, que sustinenda precipiebat, ut nec in illis queratur felicitas, nec in illis metueretur adversitas." Quoniam tres sunt, qui testimonium dant in celo, (Pater, Verbum et Spiritus sanctus v. 7.) Pater: Mat. 3°, (17): „Hic est Filius meus dilectus". Mar. 9, (7): „Hic est Filius meus carissimus, ipsum audite.“ Verbum: Ioh. 10°, (30): „Ego et Pater unus sumus.“ Et Spiritus sanctus: Mat. 3° in columbe specie Spiritus sanctus visus est. Et hii tres unum sunt in essencia. Et tres sunt, qui testimonium dant in terra, spiritus, aqua et sangwis. Et hii tres unum sunt (v. 8), id est de humanitate Cristi, quod sit verus homo, spiritus, id est anima emissa, aqua et sangwis de latere fluencia. Si testimonium hominum accepimus, testimonium Dei maius est (v. 9), cum non possit esse fallax. Ergo magis debemus id accipere. Quia testi ficatus est de Filio suo. Qui credit in Filium (Dei), habet testimonium 34bs 440 Dei in se. Qui non credit in Filium, mendacem facit eum (v. 10). 34b% 4 Cum: Cum ergo SC, Cum esset ergo Hier. — una dierum: die illo, una sabbatorum Vulg. — 5 discipulorum: deest in Vulg. — 6 Cum: Et cum SC — 8 dicit Hier.: dixit Vulg. — 18 Dicit Hier.: Dixit SC—primo loco et : Thoma SC, om. Hier. — 19 discipulorum: discipulorum suorum Vulg. — 20 Iesus Cristus est: Iesus est Christus Vulg. — 21 et: et ut Vulg. — 26 veram scripsi: vestram & — 35 autem sero: sero autem Vulg. — 37 pri- mum: primos Vulg. — 38 Cum: Cum sero autem Hier., Cum autem SC — 39 dives: dives ab Arimathia Hier., Arimathaea C — 41 factum esset: esset factum Vulg. — 43 navim scripsi: navi X— dicunt: dicunt ei Hier., dicunt illi SC — 44 quod: quia Vulg. — 45 factum: deest in Vulg. — 47 eis ...: eis et circa quartam vigiliam noctis venit ad eos ambulans supra mare, et volebat praeterire eos. At illi, ut viderunt eum ambulantem supra mare, putaverunt phantasma esse Vulg. — 48 cum eis: cum eis et dixit eis SC — quia: deest in Vulg. — 51 Dominus Deus: dominus domus Vulg. — 52 esset: est Vulg. — 54 Olofernes: Holofernes Vulg. — 64 tonitruorum scripsi: tronitruorum & — 65 reg- 58
Strana 59
nabit: regnavit Vulg. — 66 Deo: ei Vulg. — 68 sunt iustificaciones: iustif. sunt Vulg.— 71 60 scripsi: 44 Z — 73 caligo Vulg.: galigo Z — 83 duodecim stellarum: stellarum duodecim Vulg. — 102 submersi scripsi: submergi C — 104 Putasne ... hominis: Filius hominis veniens, putas Vulg. — 120 addicias: adiicias Vulg. — 131 tantum mei: mei tantum Vulg. — 135 in: et Vulg. —136 fiebant in Ier. Hier. codd. meliores: in Ier. fiebant SC — 139 exercitus eius: desunt in Vulg. — 140 per viam solitudinis: per sol. viam Vulg. — 141 coortantes scripsi coll. cohortantes Vulg.: coartantes Z — 142 nec: ne Vulg. — 143 derelinquentes: reliquentes Vulg. — 144 Dixitque: dixit Vulg. — 145 tra- didi: tradam Vulg. — 149 illis Vulg.: illius X—150 cum populo exierunt: cum populis exirent Vulg. — 151 in tibiis: in tympanis et tibiis Vulg. — 153 Nabochodonozor: Nabuchodonosor Vulg. — 155 Olofernis: Holofernis Vulg. — 195 Locutus: Locutusque Vulg. — 197 suam Vulg.: tuam Z — 199 Invocabunt: Invocabuntque Vulg. — 203 vestre: deest in Vulg. — 205 igitur in: ergo cum Vulg. 207 responderunt senes: respon- dit senex Vulg. —209 peticionem: pct. tuam Vulg. — 214 tue: tue pax Vulg. — 220 pa- cifici: pacifice Vulg. — 222 vestram: deest in Vulg. 223 Abysai: Amasai Vulg. — 225 Dominus: deest in Vulg. — 226 3° scripsi: 4° X — 227 magis mori: mori magis Vulg. — 235 Ne tradas... impiis: Ne simul trahas me cum peccatoribus Vulg. — 236 iniqui- tatem: iniquitatem ne perdas me Vulg. — 237 cum amicis... in corde: cum proximo suo, mala autem in cordibus Vulg. — 238 Gaudeant: Exultent Vulg. — 243 iniusto: deest in Vulg. — 247 nobiscum: nobiscum secundum Vulg. — 249 illa die: die illa Vulg. — 250 noster: deest in Vulg. — 251 ingredietur: ingrediatur Vulg. — altero loco et: deest in Vulg. — 252 servabis Vulg.: servabit Z — 257 iterum: iterum autem Vulg. — 273 Gabriel angelus: Angelus Gabriel Vulg. —274 Luce scripsi: Ys. 8Z — 276 Quomodo: Quomodo vero Vulg. — 286 Sermo non est absolutus; folia 31a2 — 321 vacant. — 288 mun- dum: mundum et Vulg. — 289 vestra: nostra Vulg. — 296 venit: venit in testimonium Vulg.—298 Ecce: Erat Vulg. —305 De mundo non sunt: Non sunt de mundo Vulg.— 307 autem: deest in Vulg. — 317 non facit peccatum: peccatum non facit Vulg. — 324 tangit Vulg.: tanget Z— 333 erit solutum: erunt soluta Vulg.— 341 hostis: ignea Vulg. — 347 autem: deest in Vulg. — 351 omnibus invocantibus eum: bis in Vulg. — 357 Dixit: Dixitque Vulg. — 358 pugna scripsi: pungna Z — et: deest in Vulg. — 359 sicut: ut Vulg. — 374 nec altero loco: deest in Vulg. —384 omnia: ea Hier. codd. nonnulli— 385 illo Hier. codd. meliores: eo SC — 390 in vobis manet: manet in vobis Vulg. — 396 ipsum audite: audite illum Vulg. — 398 aures audiendi: aurem Vulg. — 407 primo loco illos Hier. codd. permulti: cos SC — tertio loco illos Hier. codd. permulti: eos SC — iacebunt corpora eorum: corpora corum iacebunt SC — 410 habitantes: inhabitantes Vulg. — 41l se obsequium: obsequium se Vulg. — 416 altero loco et Hier. codd. nonnulli, S: deest in codd. Hier. melioribus, C —415 vive: Hier. codd. meliores: vitae SC — 431 ipsum audite: audite illum Vulg. — 432 unus: unum Vulg. — 437 accepimus: accipimus Vulg. — 439 Quia Hier. codd. meliores: quoniam SC — 440 in Filium: Filio Hier. codd. meliores, Filium SC. 59
nabit: regnavit Vulg. — 66 Deo: ei Vulg. — 68 sunt iustificaciones: iustif. sunt Vulg.— 71 60 scripsi: 44 Z — 73 caligo Vulg.: galigo Z — 83 duodecim stellarum: stellarum duodecim Vulg. — 102 submersi scripsi: submergi C — 104 Putasne ... hominis: Filius hominis veniens, putas Vulg. — 120 addicias: adiicias Vulg. — 131 tantum mei: mei tantum Vulg. — 135 in: et Vulg. —136 fiebant in Ier. Hier. codd. meliores: in Ier. fiebant SC — 139 exercitus eius: desunt in Vulg. — 140 per viam solitudinis: per sol. viam Vulg. — 141 coortantes scripsi coll. cohortantes Vulg.: coartantes Z — 142 nec: ne Vulg. — 143 derelinquentes: reliquentes Vulg. — 144 Dixitque: dixit Vulg. — 145 tra- didi: tradam Vulg. — 149 illis Vulg.: illius X—150 cum populo exierunt: cum populis exirent Vulg. — 151 in tibiis: in tympanis et tibiis Vulg. — 153 Nabochodonozor: Nabuchodonosor Vulg. — 155 Olofernis: Holofernis Vulg. — 195 Locutus: Locutusque Vulg. — 197 suam Vulg.: tuam Z — 199 Invocabunt: Invocabuntque Vulg. — 203 vestre: deest in Vulg. — 205 igitur in: ergo cum Vulg. 207 responderunt senes: respon- dit senex Vulg. —209 peticionem: pct. tuam Vulg. — 214 tue: tue pax Vulg. — 220 pa- cifici: pacifice Vulg. — 222 vestram: deest in Vulg. 223 Abysai: Amasai Vulg. — 225 Dominus: deest in Vulg. — 226 3° scripsi: 4° X — 227 magis mori: mori magis Vulg. — 235 Ne tradas... impiis: Ne simul trahas me cum peccatoribus Vulg. — 236 iniqui- tatem: iniquitatem ne perdas me Vulg. — 237 cum amicis... in corde: cum proximo suo, mala autem in cordibus Vulg. — 238 Gaudeant: Exultent Vulg. — 243 iniusto: deest in Vulg. — 247 nobiscum: nobiscum secundum Vulg. — 249 illa die: die illa Vulg. — 250 noster: deest in Vulg. — 251 ingredietur: ingrediatur Vulg. — altero loco et: deest in Vulg. — 252 servabis Vulg.: servabit Z — 257 iterum: iterum autem Vulg. — 273 Gabriel angelus: Angelus Gabriel Vulg. —274 Luce scripsi: Ys. 8Z — 276 Quomodo: Quomodo vero Vulg. — 286 Sermo non est absolutus; folia 31a2 — 321 vacant. — 288 mun- dum: mundum et Vulg. — 289 vestra: nostra Vulg. — 296 venit: venit in testimonium Vulg.—298 Ecce: Erat Vulg. —305 De mundo non sunt: Non sunt de mundo Vulg.— 307 autem: deest in Vulg. — 317 non facit peccatum: peccatum non facit Vulg. — 324 tangit Vulg.: tanget Z— 333 erit solutum: erunt soluta Vulg.— 341 hostis: ignea Vulg. — 347 autem: deest in Vulg. — 351 omnibus invocantibus eum: bis in Vulg. — 357 Dixit: Dixitque Vulg. — 358 pugna scripsi: pungna Z — et: deest in Vulg. — 359 sicut: ut Vulg. — 374 nec altero loco: deest in Vulg. —384 omnia: ea Hier. codd. nonnulli— 385 illo Hier. codd. meliores: eo SC — 390 in vobis manet: manet in vobis Vulg. — 396 ipsum audite: audite illum Vulg. — 398 aures audiendi: aurem Vulg. — 407 primo loco illos Hier. codd. permulti: cos SC — tertio loco illos Hier. codd. permulti: eos SC — iacebunt corpora eorum: corpora corum iacebunt SC — 410 habitantes: inhabitantes Vulg. — 41l se obsequium: obsequium se Vulg. — 416 altero loco et Hier. codd. nonnulli, S: deest in codd. Hier. melioribus, C —415 vive: Hier. codd. meliores: vitae SC — 431 ipsum audite: audite illum Vulg. — 432 unus: unum Vulg. — 437 accepimus: accipimus Vulg. — 439 Quia Hier. codd. meliores: quoniam SC — 440 in Filium: Filio Hier. codd. meliores, Filium SC. 59
Strana 60
(IX.) (DOMINICA SECUNDA POST OCTAVAM PASCHE) loh. 16, (16—22): 5 10 15 20 25 30 Modicum et iam non videbitis me, et iterum modicum et videbitis me, quia vado ad Patrem. Dixerunt ergo ex dis(cipulis) eius ad invicem: Quid est hoc, quod dicil nobis: Modicum et non videbitis me, et iterum modicum et videbitis me, et quia vado ad Patrem? Dicebant ergo: Quid est hoc, quod dicit: Modicum, nescimus, quid loquitur. Congnovit ergo Iesus, quia volebant eum interrogare, et déixit) eis: De hoc queritis inter vos, quia déixi): Modicum et non videbitis me, et iterum modicum et videbitis me. Amen, amen dico vo(bis), quia plorabitis et flebitis vos, mundus autem gaudebit. Vos autem contristabimini, sed tristicia vestra vertetur in gaudium. Mulier cum parit, tristiciam habet, quia venit hora eius, cum autem peperit puerum, iam non meminit pressure propter gaudium, quia natus est homo in mundum. Et vos igitur quidem nunc tristiciam habetis, iterum autem videbo vos et gaudebit cor vestrum et gaudium vestrum nemo tollet a vobis. "Q(uasi) déiceret): Si vultis hic flere pro nomine meo, eciam gaudebitis.1) Hodie octo dies habuimus de pastore bono, Domino Iesu Cristo, qui est pastor pastorum, cui est cura de ovibus 11— Ys. 40, (26): „Levate in excelsum oculos vestros et videte, quis creavit hec. Qui educit in numero miliciam eorum et omnes ex nomine vocat pre multiditune fortitudinis etc.“ —11, qui pascit oves suas sacramento precioso, pascitque nunc in spe gloria eterna, que quidem in cor hominis non ascendit, nec auris hominis audivit. Sed hic in pascendo multa admiscentur fidelibus amara et adversa, que nunc in ewangelio preponuntur, quia per talia ad gaudia pervenitur. Act. 14, (21): „Per multas tribulaciones oportet nos intrare in regnum Dei.“ "Luce 24, (26):1)2 „Ex quo Cristus oportebat pati, et sic intrare in gloriam suam. Unde Dominus Iesus Cristus apropinquans sue passionis terminum, ubi fuit passus tribulaciones multas — Ps. (33,20): „Multe tribulaciones iustorum“ —, d(ixit) dis(cipulis) suis: Modicum et non videbitis me, quasi) d(iceret): Iam tempus instat hoc, id est trium dierum, quia capiar a mi- nistris (let a sacerdotibus1) Pylati et vos fugam capietis, et sic tollar ab oculis vestris. O, vox infiniti doloris in cordibus apostolorum, quod ipse 35a" 35a2 60
(IX.) (DOMINICA SECUNDA POST OCTAVAM PASCHE) loh. 16, (16—22): 5 10 15 20 25 30 Modicum et iam non videbitis me, et iterum modicum et videbitis me, quia vado ad Patrem. Dixerunt ergo ex dis(cipulis) eius ad invicem: Quid est hoc, quod dicil nobis: Modicum et non videbitis me, et iterum modicum et videbitis me, et quia vado ad Patrem? Dicebant ergo: Quid est hoc, quod dicit: Modicum, nescimus, quid loquitur. Congnovit ergo Iesus, quia volebant eum interrogare, et déixit) eis: De hoc queritis inter vos, quia déixi): Modicum et non videbitis me, et iterum modicum et videbitis me. Amen, amen dico vo(bis), quia plorabitis et flebitis vos, mundus autem gaudebit. Vos autem contristabimini, sed tristicia vestra vertetur in gaudium. Mulier cum parit, tristiciam habet, quia venit hora eius, cum autem peperit puerum, iam non meminit pressure propter gaudium, quia natus est homo in mundum. Et vos igitur quidem nunc tristiciam habetis, iterum autem videbo vos et gaudebit cor vestrum et gaudium vestrum nemo tollet a vobis. "Q(uasi) déiceret): Si vultis hic flere pro nomine meo, eciam gaudebitis.1) Hodie octo dies habuimus de pastore bono, Domino Iesu Cristo, qui est pastor pastorum, cui est cura de ovibus 11— Ys. 40, (26): „Levate in excelsum oculos vestros et videte, quis creavit hec. Qui educit in numero miliciam eorum et omnes ex nomine vocat pre multiditune fortitudinis etc.“ —11, qui pascit oves suas sacramento precioso, pascitque nunc in spe gloria eterna, que quidem in cor hominis non ascendit, nec auris hominis audivit. Sed hic in pascendo multa admiscentur fidelibus amara et adversa, que nunc in ewangelio preponuntur, quia per talia ad gaudia pervenitur. Act. 14, (21): „Per multas tribulaciones oportet nos intrare in regnum Dei.“ "Luce 24, (26):1)2 „Ex quo Cristus oportebat pati, et sic intrare in gloriam suam. Unde Dominus Iesus Cristus apropinquans sue passionis terminum, ubi fuit passus tribulaciones multas — Ps. (33,20): „Multe tribulaciones iustorum“ —, d(ixit) dis(cipulis) suis: Modicum et non videbitis me, quasi) d(iceret): Iam tempus instat hoc, id est trium dierum, quia capiar a mi- nistris (let a sacerdotibus1) Pylati et vos fugam capietis, et sic tollar ab oculis vestris. O, vox infiniti doloris in cordibus apostolorum, quod ipse 35a" 35a2 60
Strana 61
35 35b2 36a" 36а2 sic bonus pastor, sic dulcis Dominus, sapientissimus magister, quem sequendo omnia relinquerunt, quem super omnia diligebant, tam in brevi sic crudeliter] debet occidi et ab eis tolli. Modicum et non. Gen. 30, (30): „Modicum habuisti, antequam venirem ad te, et nunc dives effectus es. “Iob 32°, (21—22): „Non accipiam perso- nam viri et Deum homini non equabo. Nescio enim quamdiu subsistam et si post modicum tollat me forcior meus.“ Ecclesiastici 19, (1): „Et qui spernit modica, paulatim decidet“, id est modica pati et velle hic quiesce- re in pace. Ecclesiastici 40, (6): „Modicum autem, tamquam nichil in requie.“ Ideo dicit: Modicum et non videbitis me. Ys. 10°, (25—26): „Adhuc enim paululum modicumque et consumabitur indignacio mea et furor meus super scelus eorum. Et suscitabit super eum Dominus flagellum iuxta plagam Madian.“ Idem 26°, (20—21): „Abscondere modicum ad momentum, donec] petranseat indignacio mea. Ecce enim Dominus egredietur de loco sancto suo, ut visitet habitatores terre contra eum, et " revelabit terra sangwinem suum et non operiet ultra interfectos suos." Ys. 28, (10): „Expecta, reexpecta, expecta, reexpecta, modicum ibi, modicum ibi.“ Cum dicit: Modicum et non videbitis me, let iterum) modicum et videbitis me. Ys. 54, (6—8): „Dixit Dominus Deus tuus: Ad punctum in modico dercliqui te, et in miseracionibus magnis congregabo te. In mo- mento indignacionis abscondi faciem meam parumper a te, et in miseri- cordia sempiterna misertus sum tui, déixit) redemptor tuus Dominus. terem. 51, (33): „Adhuc modicum et veniet tempus messionis eius. Sicut d(ixit) Iudeis Ioh. 12, (35): „Adhuc modicum lumen in vobis est. Item 14, (18—19): / „Non relinquam vos orphanos, veniam ad vos. Adhuc modicum, et mundus iam me non videt, vos autem videbitis me, quia ego vivo et vos vivetis.“ Heb. 10°, (37): „Adhuc enim modicum aliquantulum, qui venturus est, veniet et non tardabit.“ Ergo déixit): Modicum et non etc. Et statim consolando d(ixit): Et iterum videbitis me. Ecce, quomodo prophetat eis adversa multa, sed statim consolando cos dicit: Et iterum videbitis me. Quia boni propria visione solent videre Dominum Cristum, sed mali aliter, quia boni ex cius visione clarissima gaudebunt, sed mali ex visione turbabuntur horribiliter. Modicum et non videbitis me, q(uasi) déiceret): Nolite tristari, si ad modicum tempus me non videbitis, quia cito iterum videbitis me. Quia sic facit cum suis electis. Aliquando quasi aufert eis lumen devocionis, ut cos plus excitet ad amorem maiorem. Ideo oportet esse hominem virilem et fortem, qui dum tribulatur, ut intel(l)ectus eius non obfuscetur. Sic hic Ioh. 14, (30): „Iam non multa loquar vobiscum.“ Sic omnis homo posset dicere suis amicis, "rex suis militibus1): Modicum et non videbitis me, quasi) d(iceret): Quia corpus meum tradetur pulveri cito et anima mea ducetur ad regionem michi ignotam et nescio, si ad gaudia vel ad tormenta. 40 45 50 55 60 65 70 35b 75 61
35 35b2 36a" 36а2 sic bonus pastor, sic dulcis Dominus, sapientissimus magister, quem sequendo omnia relinquerunt, quem super omnia diligebant, tam in brevi sic crudeliter] debet occidi et ab eis tolli. Modicum et non. Gen. 30, (30): „Modicum habuisti, antequam venirem ad te, et nunc dives effectus es. “Iob 32°, (21—22): „Non accipiam perso- nam viri et Deum homini non equabo. Nescio enim quamdiu subsistam et si post modicum tollat me forcior meus.“ Ecclesiastici 19, (1): „Et qui spernit modica, paulatim decidet“, id est modica pati et velle hic quiesce- re in pace. Ecclesiastici 40, (6): „Modicum autem, tamquam nichil in requie.“ Ideo dicit: Modicum et non videbitis me. Ys. 10°, (25—26): „Adhuc enim paululum modicumque et consumabitur indignacio mea et furor meus super scelus eorum. Et suscitabit super eum Dominus flagellum iuxta plagam Madian.“ Idem 26°, (20—21): „Abscondere modicum ad momentum, donec] petranseat indignacio mea. Ecce enim Dominus egredietur de loco sancto suo, ut visitet habitatores terre contra eum, et " revelabit terra sangwinem suum et non operiet ultra interfectos suos." Ys. 28, (10): „Expecta, reexpecta, expecta, reexpecta, modicum ibi, modicum ibi.“ Cum dicit: Modicum et non videbitis me, let iterum) modicum et videbitis me. Ys. 54, (6—8): „Dixit Dominus Deus tuus: Ad punctum in modico dercliqui te, et in miseracionibus magnis congregabo te. In mo- mento indignacionis abscondi faciem meam parumper a te, et in miseri- cordia sempiterna misertus sum tui, déixit) redemptor tuus Dominus. terem. 51, (33): „Adhuc modicum et veniet tempus messionis eius. Sicut d(ixit) Iudeis Ioh. 12, (35): „Adhuc modicum lumen in vobis est. Item 14, (18—19): / „Non relinquam vos orphanos, veniam ad vos. Adhuc modicum, et mundus iam me non videt, vos autem videbitis me, quia ego vivo et vos vivetis.“ Heb. 10°, (37): „Adhuc enim modicum aliquantulum, qui venturus est, veniet et non tardabit.“ Ergo déixit): Modicum et non etc. Et statim consolando d(ixit): Et iterum videbitis me. Ecce, quomodo prophetat eis adversa multa, sed statim consolando cos dicit: Et iterum videbitis me. Quia boni propria visione solent videre Dominum Cristum, sed mali aliter, quia boni ex cius visione clarissima gaudebunt, sed mali ex visione turbabuntur horribiliter. Modicum et non videbitis me, q(uasi) déiceret): Nolite tristari, si ad modicum tempus me non videbitis, quia cito iterum videbitis me. Quia sic facit cum suis electis. Aliquando quasi aufert eis lumen devocionis, ut cos plus excitet ad amorem maiorem. Ideo oportet esse hominem virilem et fortem, qui dum tribulatur, ut intel(l)ectus eius non obfuscetur. Sic hic Ioh. 14, (30): „Iam non multa loquar vobiscum.“ Sic omnis homo posset dicere suis amicis, "rex suis militibus1): Modicum et non videbitis me, quasi) d(iceret): Quia corpus meum tradetur pulveri cito et anima mea ducetur ad regionem michi ignotam et nescio, si ad gaudia vel ad tormenta. 40 45 50 55 60 65 70 35b 75 61
Strana 62
85 90 95 100 105 110 Quia omnia in hac vita sunt modica, primum sanitas. Iob (14, 1): „Homo natus de muliere, brevi vivens tempore, repletur multis miseriis.“ Et sic tota Scriptura clamat. quia pena longa, sanitas brevis, angustie undique, sicut Zusanne fuerunt. Cum dicitur (Iob 14, 2): „Quasi flos egreditur et conteritur, et fugit velud umbra et numquam in eodem statu perma- net.“ [ Ecclesiastici 41, (11—12): „Ve vobis, viri impii, qui dereliquistis legem Domini altissimi. Et si nati fueritis, in malediccione nascemini, et si mortui fueritis, in malediccione erit pars vestra.“ Ergo modica sunt gaudia huius mundi. Ys. 40, (6—8): „Omnis caro fenum et omnis gloria eius quasi flos agri. Exsiccatum est fenum et cecidit flos, quia spiritus Domini suflavit in eo. Vere fenum est populus. Exsicatum est fenum et cecidit flos, verbum autem Domini stabit in eternum.“ Iob 21, (12—13): „Tenent tympanum et citeram et gaudent ad sonum et deducunt dies suos in bonis et in puncto ad infernum descendunt.“ Ergo quemodo sunt huius mundi modica! Luce 12, (19—21): „Anima, multa bona habes posita in annos plurimos, requiesce, bibe, epulare. Dixit illi Deus: Stulte, hac nocte [ animam tuam repetent a te; que autem parasti, cuius erunt? Sic est, qui sibi thezaurizat et non est dives in Deum.“ Ergo sequamur Dominum, quia vero gratis porigit nobis suum panem sicut pastor ovibus, ut eum sequantur. Unde apostoli non intelligentes verba Domini, d(ixerunt): Nescimus, quid loquitur. O, quanti nunc sunt infideles et desperati, qui nesciunt nec scire volunt, quid Cristus loquitur. Cum dicunt: Nos non intel(l)igimus veritatem nec scimus Scripturam, sed quidquid seniores nobis precipiunt, tenemur eis obedire. Sed Cristo nolunt intelligere, prelatis autem aut dominis bene intelligunt, solum Cristo Domino non intelligunt, quia est Iesus Nazarenus rex Iudeorum, sed forte non eorum, qui nec scire volunt, quanta Cristus est] passus pro eis vel quanta bona eis impendit. Sic nunc sacerdotes non intelligunt nec sciunt, quid lequitur, cum dicit: Omnino nolite iurare, nolite occidere, nolite aurum possidere etc. Sed principibus statim intelligunt, cum eis dicunt: Iura, vel: Accipe census1). Cognovit Cristus, quia volebant eum interrogare, d(ixit): Amen, amen dico vobis, quia plorabitis et flebitis vos, mundus autem gaudebit, q(uasi) d'iceret) omnibus electis, quia auferetur a vobis consolator, ideo flebitis, id est in mundo flebitis, in corpore, quia pressuram habebitis, sed in me pacem. Ergo iste fletus convertitur statim in gaudium. Mat. 5°, (11—12): „Beati estis, cum maledixerint vobis homines et persecuti vos fuerint et dixerint omne malum adversus vos, mencientes, propter me. Gaudete et exultate, quoniam merces v(estra) copiosa est in celis.“ Ecce, fletus mundi statim facit gaudium celi. Ierem. 31, (13): „Et convertam luctum eorum (in gaudium) et consolabor eos et letificabo a dolore suo.“ Baruch 4, (22— 25): „Ego enim speraſvi in eternum salutem vestram, et venit michi 37a- 36b1 36b2 37a 80 115 62
85 90 95 100 105 110 Quia omnia in hac vita sunt modica, primum sanitas. Iob (14, 1): „Homo natus de muliere, brevi vivens tempore, repletur multis miseriis.“ Et sic tota Scriptura clamat. quia pena longa, sanitas brevis, angustie undique, sicut Zusanne fuerunt. Cum dicitur (Iob 14, 2): „Quasi flos egreditur et conteritur, et fugit velud umbra et numquam in eodem statu perma- net.“ [ Ecclesiastici 41, (11—12): „Ve vobis, viri impii, qui dereliquistis legem Domini altissimi. Et si nati fueritis, in malediccione nascemini, et si mortui fueritis, in malediccione erit pars vestra.“ Ergo modica sunt gaudia huius mundi. Ys. 40, (6—8): „Omnis caro fenum et omnis gloria eius quasi flos agri. Exsiccatum est fenum et cecidit flos, quia spiritus Domini suflavit in eo. Vere fenum est populus. Exsicatum est fenum et cecidit flos, verbum autem Domini stabit in eternum.“ Iob 21, (12—13): „Tenent tympanum et citeram et gaudent ad sonum et deducunt dies suos in bonis et in puncto ad infernum descendunt.“ Ergo quemodo sunt huius mundi modica! Luce 12, (19—21): „Anima, multa bona habes posita in annos plurimos, requiesce, bibe, epulare. Dixit illi Deus: Stulte, hac nocte [ animam tuam repetent a te; que autem parasti, cuius erunt? Sic est, qui sibi thezaurizat et non est dives in Deum.“ Ergo sequamur Dominum, quia vero gratis porigit nobis suum panem sicut pastor ovibus, ut eum sequantur. Unde apostoli non intelligentes verba Domini, d(ixerunt): Nescimus, quid loquitur. O, quanti nunc sunt infideles et desperati, qui nesciunt nec scire volunt, quid Cristus loquitur. Cum dicunt: Nos non intel(l)igimus veritatem nec scimus Scripturam, sed quidquid seniores nobis precipiunt, tenemur eis obedire. Sed Cristo nolunt intelligere, prelatis autem aut dominis bene intelligunt, solum Cristo Domino non intelligunt, quia est Iesus Nazarenus rex Iudeorum, sed forte non eorum, qui nec scire volunt, quanta Cristus est] passus pro eis vel quanta bona eis impendit. Sic nunc sacerdotes non intelligunt nec sciunt, quid lequitur, cum dicit: Omnino nolite iurare, nolite occidere, nolite aurum possidere etc. Sed principibus statim intelligunt, cum eis dicunt: Iura, vel: Accipe census1). Cognovit Cristus, quia volebant eum interrogare, d(ixit): Amen, amen dico vobis, quia plorabitis et flebitis vos, mundus autem gaudebit, q(uasi) d'iceret) omnibus electis, quia auferetur a vobis consolator, ideo flebitis, id est in mundo flebitis, in corpore, quia pressuram habebitis, sed in me pacem. Ergo iste fletus convertitur statim in gaudium. Mat. 5°, (11—12): „Beati estis, cum maledixerint vobis homines et persecuti vos fuerint et dixerint omne malum adversus vos, mencientes, propter me. Gaudete et exultate, quoniam merces v(estra) copiosa est in celis.“ Ecce, fletus mundi statim facit gaudium celi. Ierem. 31, (13): „Et convertam luctum eorum (in gaudium) et consolabor eos et letificabo a dolore suo.“ Baruch 4, (22— 25): „Ego enim speraſvi in eternum salutem vestram, et venit michi 37a- 36b1 36b2 37a 80 115 62
Strana 63
37b1 37b2 38a gaudium a sancto super misericordia, que veniet vobis ab eterno salva- tore. Emisi enim vos cum luctu et ploratu, reducet autem michi vos Domi- nus cum gaudio et iocunditate in sempiternum. Sicut enim viderunt vicine Syon captivitatem vestram a Deo, sic videbunt et in celebritate salutem vestram in Deo, que superveniet vobis cum honore magno et splendore eterno. Filii, pacienter sustinete iram, que superveniet vobis; persecutus est enim te inimicus tuus, sed cito videbis perdicionem ipsius et super cervicem ipsius ascendes.“ Ys. 58, (11): „Et requiem dabit tibi Dominus Deus tuus semper et implebit splendoribus animam tuam et ossa tua liberabit.“ Iosue 10°, (24—25): „Ite, ponite pedes super colla regum istorum. Qui cum perrexissent et subiectorum pedibus colla calca- rent, rursum ait ad eos: Nolite timere neque paveatis, confortamini et estote robusti. Sic enim faciet Dominus cunctis hostibus vestris, adversus quos dimicatis.“ Rom. 16, (20): „Deus autem pacis conterat Sathanam sub pedibus vestris velociter." Ideo dicit: Plorabitis. Plorabitis etc. Quia fletus est cibus animarum, corroboracio sensuum, ablucio peccatorum, refeccio mencium et lavacrum culparum. Thobie 3°, (22): „Post lacrimacionem et fletum exultacionem infundis.“ Ideo dicit Paulus (Rom. 12, 15): „Flete cum flentibus.“ 1 Regum 11, (5): „Quid habet populus, quod plorat?“ Sic Deus audit voces plorancium ad se. Eccli. 38, (16): „Quasi dira passus incipe plora re.“ Ideo apostoli audientes Cristum prophetare eos plorare, poterant statim incipere. Baruch 1°, (3—5): cum legit verba libri huius ad aures universi populi a minimo usque ad maximum, qui audientes plorabant et ieiunabant et plorabant. Quia talibus convertetur in gaudium. Ezech. 24, (16): „Fili hominis, ecce, tollam a te desiderabile oculorum tuorum in plaga, et non planges neque plorabis, neque fluent lacrime tue.“ Sicut apostoli flagellati gaudebant. Amen, amen dico vo(bis), quia plorabitis et flebitis vos, mundus autem gaudebit. Ecce, quem vocat mundum, quia quidquid homo diligit, ab illo nomen capit, sicut avaricia facit avarum vel ebrietas ebriosum, et sic de (aliis). Sic pharisei, qui diligebant mundum, gaudebant de morte Cristi pu- tantes, quod iam secta Cristi conculcabitur et quod iam apostoli non predicabunt. O, quantum gaudebant de condempnacione ewangelii in Constancia et de morte sancti Ioh(annis) Huss, putantes, quod iam non predicabitur nec eorum heresis publicabitur. Et tales, qui hic flent et tristantur, sunt homines celestes, ymo celum vocantur. Quos consolando dicit: Tristicia autem vestra vertetur in gaudium longum et eternum, sed gaudium mundi est valde breve. O, quantum gaudebant, dum papa Martinus fuerat electus, sed iam hoc gaudium eos leteficare nec durare potest, quia ideo gaudent in mundo, qui nichil habent in celo. Sed sancti ideo gaudere non possunt in mundo, quia nichil habent in mundo, sed in 125 130 135 140 145 150 155 120 38а2 160 63
37b1 37b2 38a gaudium a sancto super misericordia, que veniet vobis ab eterno salva- tore. Emisi enim vos cum luctu et ploratu, reducet autem michi vos Domi- nus cum gaudio et iocunditate in sempiternum. Sicut enim viderunt vicine Syon captivitatem vestram a Deo, sic videbunt et in celebritate salutem vestram in Deo, que superveniet vobis cum honore magno et splendore eterno. Filii, pacienter sustinete iram, que superveniet vobis; persecutus est enim te inimicus tuus, sed cito videbis perdicionem ipsius et super cervicem ipsius ascendes.“ Ys. 58, (11): „Et requiem dabit tibi Dominus Deus tuus semper et implebit splendoribus animam tuam et ossa tua liberabit.“ Iosue 10°, (24—25): „Ite, ponite pedes super colla regum istorum. Qui cum perrexissent et subiectorum pedibus colla calca- rent, rursum ait ad eos: Nolite timere neque paveatis, confortamini et estote robusti. Sic enim faciet Dominus cunctis hostibus vestris, adversus quos dimicatis.“ Rom. 16, (20): „Deus autem pacis conterat Sathanam sub pedibus vestris velociter." Ideo dicit: Plorabitis. Plorabitis etc. Quia fletus est cibus animarum, corroboracio sensuum, ablucio peccatorum, refeccio mencium et lavacrum culparum. Thobie 3°, (22): „Post lacrimacionem et fletum exultacionem infundis.“ Ideo dicit Paulus (Rom. 12, 15): „Flete cum flentibus.“ 1 Regum 11, (5): „Quid habet populus, quod plorat?“ Sic Deus audit voces plorancium ad se. Eccli. 38, (16): „Quasi dira passus incipe plora re.“ Ideo apostoli audientes Cristum prophetare eos plorare, poterant statim incipere. Baruch 1°, (3—5): cum legit verba libri huius ad aures universi populi a minimo usque ad maximum, qui audientes plorabant et ieiunabant et plorabant. Quia talibus convertetur in gaudium. Ezech. 24, (16): „Fili hominis, ecce, tollam a te desiderabile oculorum tuorum in plaga, et non planges neque plorabis, neque fluent lacrime tue.“ Sicut apostoli flagellati gaudebant. Amen, amen dico vo(bis), quia plorabitis et flebitis vos, mundus autem gaudebit. Ecce, quem vocat mundum, quia quidquid homo diligit, ab illo nomen capit, sicut avaricia facit avarum vel ebrietas ebriosum, et sic de (aliis). Sic pharisei, qui diligebant mundum, gaudebant de morte Cristi pu- tantes, quod iam secta Cristi conculcabitur et quod iam apostoli non predicabunt. O, quantum gaudebant de condempnacione ewangelii in Constancia et de morte sancti Ioh(annis) Huss, putantes, quod iam non predicabitur nec eorum heresis publicabitur. Et tales, qui hic flent et tristantur, sunt homines celestes, ymo celum vocantur. Quos consolando dicit: Tristicia autem vestra vertetur in gaudium longum et eternum, sed gaudium mundi est valde breve. O, quantum gaudebant, dum papa Martinus fuerat electus, sed iam hoc gaudium eos leteficare nec durare potest, quia ideo gaudent in mundo, qui nichil habent in celo. Sed sancti ideo gaudere non possunt in mundo, quia nichil habent in mundo, sed in 125 130 135 140 145 150 155 120 38а2 160 63
Strana 64
165 170 175 180 185 190 195 celo habent, quidquid habent. Ideo d(ixit) Thobias (5, 12): „Quale michi p gaudjum esse potest, qui in tenebris sedeo et lumen celi non video? Luce 6, (24, 25): „Ve vobis divitibus, qui habetis, hic consolacionem ves- tram.“ Et: „Ve vobis, qui nunc ridetis, quia flebitis.“ Ideo Ps. (76, 3) hoc previdens d'icit): „Renuit consolari anima mea.“ Ideo dicit Apostolus Philip. 4, (4—5): „Gaudete in Domino semper, iterum dico: Gaudete. Modestia vestra nota sit hominibus.“ Sed non dicit: Gaudete in mundo, quia esset contra ewangelium. Quia quicunque voluerit esse amicus huius mundi, inimicus Dei constituitur, quia nemo potest duobus domi- nis servire. [ Ergo dicitur illis, qui hic gaudere noluerunt Mat. 25, (21): „Euge, serve bone et fidelis, quia super pauca fidelis fuisti, supra multa te constituam, intra in gaudium domini tui.“ Prov. 12, (20): „Qui pacis ineunt consilia, sequitur eos gaudium." Ex quo populus israheliticus fuit sepe in magna tristicia propter archam Domini et post aliquando gaudia magna. 2 Regum 6 dixit David: Ibo et reducam archam Domini cum benediccione in domo mea. Abiit ergo David et reduxit archam Domini in civitatem David cum gaudio. 1 Par. 12, (40): „Gaudium quippe erat in Israhel.“ 16, (27): „Con- fessio et magnificencia coram illo, fortitudo et gaudium in loco eius.“ Sic in apostolis fuit confessio laudis eius et magnificencia et gaudium in omni tribulacione, sic David faciebat. 1 Par. 29, (9—12): „David rex, letatus est gaudio magno valde et benedixit Domino coram universa multitudine et ait: Benedictus es, Domine Deus Israhel, patris nostri, ab eterno in eternum. Tua est, Domine, magnificencia et potencia et gloria atque victoria, et tibi laus. Cuncta enim, que in celo sunt et in terra, tua sunt. Tuum, Domine regnum, tu es super omnes principes, tue sunt divicie et tua est gloria, tu dominaris omnium, in manu tua virtus et potencia.“ Ecce sancti habendo pre oculis gaudium futurum celi, non curabant gaudium mundi. 2 Par. 20, (27): „Reversus est omnis vir Iuda et habitatores Ierusalem cum leticia magna, eo quod dedisset eis Dominus gaudium de inimicis suis“, et a quibus hic sepe flebant et tristabantur. Prov. 17, (1): „Melior est buccella sicca cum gaudio, quam plena domus victimis cum iurgio.“ Ibidem 21, (15): „Gaudium iusto est facere iudi- cium et pavor operantibus iniquitatem.“ Ideo dicitur illi, qui tristatur pro nomine Dei — Ecclesiastes 9, (7): — „Vade ergo, comede in leticia panem tuum et bibe cum gaudio vinum tuum, quia Deo placent opera tua.“ Ecclesiastici 1°, (12—13): „Timor Domini delectabit cor et dabit leticiam et gaudium in longitudine dierum. Timenti Dominum bene erit in extremis et in die defunccionis sue benedicetur.“ Idem 6, (1): „Noli fieri pro amico inimicus Cristo vel proximo.“ Idem 8, (8): „Noli de mortuo | inimico tuo gaudere sciens, quoniam omnes morimur et in gaudium volumus venire.“ Quia dicitur 18, (31): „Si prestes anime tue 38b4 38b° 39a1 200 39a* 64
165 170 175 180 185 190 195 celo habent, quidquid habent. Ideo d(ixit) Thobias (5, 12): „Quale michi p gaudjum esse potest, qui in tenebris sedeo et lumen celi non video? Luce 6, (24, 25): „Ve vobis divitibus, qui habetis, hic consolacionem ves- tram.“ Et: „Ve vobis, qui nunc ridetis, quia flebitis.“ Ideo Ps. (76, 3) hoc previdens d'icit): „Renuit consolari anima mea.“ Ideo dicit Apostolus Philip. 4, (4—5): „Gaudete in Domino semper, iterum dico: Gaudete. Modestia vestra nota sit hominibus.“ Sed non dicit: Gaudete in mundo, quia esset contra ewangelium. Quia quicunque voluerit esse amicus huius mundi, inimicus Dei constituitur, quia nemo potest duobus domi- nis servire. [ Ergo dicitur illis, qui hic gaudere noluerunt Mat. 25, (21): „Euge, serve bone et fidelis, quia super pauca fidelis fuisti, supra multa te constituam, intra in gaudium domini tui.“ Prov. 12, (20): „Qui pacis ineunt consilia, sequitur eos gaudium." Ex quo populus israheliticus fuit sepe in magna tristicia propter archam Domini et post aliquando gaudia magna. 2 Regum 6 dixit David: Ibo et reducam archam Domini cum benediccione in domo mea. Abiit ergo David et reduxit archam Domini in civitatem David cum gaudio. 1 Par. 12, (40): „Gaudium quippe erat in Israhel.“ 16, (27): „Con- fessio et magnificencia coram illo, fortitudo et gaudium in loco eius.“ Sic in apostolis fuit confessio laudis eius et magnificencia et gaudium in omni tribulacione, sic David faciebat. 1 Par. 29, (9—12): „David rex, letatus est gaudio magno valde et benedixit Domino coram universa multitudine et ait: Benedictus es, Domine Deus Israhel, patris nostri, ab eterno in eternum. Tua est, Domine, magnificencia et potencia et gloria atque victoria, et tibi laus. Cuncta enim, que in celo sunt et in terra, tua sunt. Tuum, Domine regnum, tu es super omnes principes, tue sunt divicie et tua est gloria, tu dominaris omnium, in manu tua virtus et potencia.“ Ecce sancti habendo pre oculis gaudium futurum celi, non curabant gaudium mundi. 2 Par. 20, (27): „Reversus est omnis vir Iuda et habitatores Ierusalem cum leticia magna, eo quod dedisset eis Dominus gaudium de inimicis suis“, et a quibus hic sepe flebant et tristabantur. Prov. 17, (1): „Melior est buccella sicca cum gaudio, quam plena domus victimis cum iurgio.“ Ibidem 21, (15): „Gaudium iusto est facere iudi- cium et pavor operantibus iniquitatem.“ Ideo dicitur illi, qui tristatur pro nomine Dei — Ecclesiastes 9, (7): — „Vade ergo, comede in leticia panem tuum et bibe cum gaudio vinum tuum, quia Deo placent opera tua.“ Ecclesiastici 1°, (12—13): „Timor Domini delectabit cor et dabit leticiam et gaudium in longitudine dierum. Timenti Dominum bene erit in extremis et in die defunccionis sue benedicetur.“ Idem 6, (1): „Noli fieri pro amico inimicus Cristo vel proximo.“ Idem 8, (8): „Noli de mortuo | inimico tuo gaudere sciens, quoniam omnes morimur et in gaudium volumus venire.“ Quia dicitur 18, (31): „Si prestes anime tue 38b4 38b° 39a1 200 39a* 64
Strana 65
39b1 39b° 40al concupiscencias eius, faciet te in gaudium inimicis tuis.“ Sicut Cristus fuit cum suis dis(cipulis). Quia tristicia vestra etc. Ys. 12, (3—4): „Haurietis aquas in gaudio de fontibus salvatoris et dicetis in illa die: Confitemini Domino et invocate nomen eius, notas facite in populis adinvenciones eius; mementote, quo- niam excelsum est nomen eius.“ Ys. 35, (9—10): „Et ambulabunt, qui liberati fuerint et redempti a Domino convertentur et venient in Syon cum laude, et leticia sempiterna super caput eorum. Gaudium et leticiam obtinebunt et fugiet dolor et gemitus.“ Idem 51, (3): „Gaudium| et leticia invenietur in ea, graciarum accio et vox laudis.“ De quibus dice- tur Ys. 60, (8): „Qui sunt isti, qui ut nubes volant et quasi columbe ad fenestras suas?“ Ideo dicitur: Tristicia vestra vertetur in gaudium. Ys. 61, (1—3): „Spiritus Domini super me, eo quod unxerit me Dominus, ad annuncciandum mansuetis misit me Dominus, ut mederer contritos corde et predicarem captivis indulgenciam et clausis apercionem, ut predica- rem annum placabilem Domino et diem ulcionis Deo nostro, ut consolarer, omnes lugentes et ponerem consolacionem lugentibus et darem eis coro- nam pro cinere, oleum gaudii pro luctu, pal(l)ium laudis pro spiritu meroris.“ Ierem. 15, (15—16): „Noli in paciencia tua 1 suscipere me, scito quoniam sustinui propter te obprobrium. Inventi sunt sermones tui, et comedi eos, et factum est michi verbum t(uum) in gaudium et in leticiam cordis mei, quoniam invocatum est nomen tuum super me. Quia per trist ciam venitur ad hoc gaudium. Ierem. 20, (18): „Quare de vulva egressus sum, ut viderem laborem et dolorem et consume(re)ntur in confusione dies mei?“ Idem 31°, (9): „In fletu venient et in misericor- dia reducam eos.“ Cum dicit: Plorabitis et flebitis vos. Idem 33°. 1 Macha. 4°, (58): „Et facta est leticia magna in populo valde et aversum est ob- probrium gencium.“ Idem 5°, (54): „Et ascenderunt in montem Syon cum leticia et gaudio et obtulerunt holocausta, quod nemo ex eis cecidisset, donec reverterentur in pace.“ Mat. 13°, (44): „Simile est regnum celo- rum thezauro abscondito in agro, quem qui invenit homo, abscondit et pre gaudio illius vadit et vendit universa que habet et emit agrum illum. Luce 1°, (14): „Et erit gaudium tibi et exultacio.“ Sequitur (v. 44): „Exultavit in gaudio infans in utero meo.“ „Quia gaudium est angelis super uno peccatore peniteniam agente“, Luce 15, (10). Idem 24, (50—53): [1„Eduxit autem cos foras in Bethaniam et elevatis manibus benedixit eis. Recessit ab eis et ferebatur in celumi.) Et ipsi adorantes regressi sunt in Ierusalem cum gaudio magno. Et erant semper in templo laudantes et benedicentes Deum“, quia tristicia magna vertebatur eis in gaudium. Ioh. 3°, (29—30): „In hoc ergo gaudium meum impletum est. Illum oportet crescere, me autem minui.“ Ioh. 15, (11): „Hec locu- tus sum vobis, ut gaudium meum in vobis sit et gaudium vestrum imple- 210 215 220 225. 230. 235 240 205 5 Želivský 65
39b1 39b° 40al concupiscencias eius, faciet te in gaudium inimicis tuis.“ Sicut Cristus fuit cum suis dis(cipulis). Quia tristicia vestra etc. Ys. 12, (3—4): „Haurietis aquas in gaudio de fontibus salvatoris et dicetis in illa die: Confitemini Domino et invocate nomen eius, notas facite in populis adinvenciones eius; mementote, quo- niam excelsum est nomen eius.“ Ys. 35, (9—10): „Et ambulabunt, qui liberati fuerint et redempti a Domino convertentur et venient in Syon cum laude, et leticia sempiterna super caput eorum. Gaudium et leticiam obtinebunt et fugiet dolor et gemitus.“ Idem 51, (3): „Gaudium| et leticia invenietur in ea, graciarum accio et vox laudis.“ De quibus dice- tur Ys. 60, (8): „Qui sunt isti, qui ut nubes volant et quasi columbe ad fenestras suas?“ Ideo dicitur: Tristicia vestra vertetur in gaudium. Ys. 61, (1—3): „Spiritus Domini super me, eo quod unxerit me Dominus, ad annuncciandum mansuetis misit me Dominus, ut mederer contritos corde et predicarem captivis indulgenciam et clausis apercionem, ut predica- rem annum placabilem Domino et diem ulcionis Deo nostro, ut consolarer, omnes lugentes et ponerem consolacionem lugentibus et darem eis coro- nam pro cinere, oleum gaudii pro luctu, pal(l)ium laudis pro spiritu meroris.“ Ierem. 15, (15—16): „Noli in paciencia tua 1 suscipere me, scito quoniam sustinui propter te obprobrium. Inventi sunt sermones tui, et comedi eos, et factum est michi verbum t(uum) in gaudium et in leticiam cordis mei, quoniam invocatum est nomen tuum super me. Quia per trist ciam venitur ad hoc gaudium. Ierem. 20, (18): „Quare de vulva egressus sum, ut viderem laborem et dolorem et consume(re)ntur in confusione dies mei?“ Idem 31°, (9): „In fletu venient et in misericor- dia reducam eos.“ Cum dicit: Plorabitis et flebitis vos. Idem 33°. 1 Macha. 4°, (58): „Et facta est leticia magna in populo valde et aversum est ob- probrium gencium.“ Idem 5°, (54): „Et ascenderunt in montem Syon cum leticia et gaudio et obtulerunt holocausta, quod nemo ex eis cecidisset, donec reverterentur in pace.“ Mat. 13°, (44): „Simile est regnum celo- rum thezauro abscondito in agro, quem qui invenit homo, abscondit et pre gaudio illius vadit et vendit universa que habet et emit agrum illum. Luce 1°, (14): „Et erit gaudium tibi et exultacio.“ Sequitur (v. 44): „Exultavit in gaudio infans in utero meo.“ „Quia gaudium est angelis super uno peccatore peniteniam agente“, Luce 15, (10). Idem 24, (50—53): [1„Eduxit autem cos foras in Bethaniam et elevatis manibus benedixit eis. Recessit ab eis et ferebatur in celumi.) Et ipsi adorantes regressi sunt in Ierusalem cum gaudio magno. Et erant semper in templo laudantes et benedicentes Deum“, quia tristicia magna vertebatur eis in gaudium. Ioh. 3°, (29—30): „In hoc ergo gaudium meum impletum est. Illum oportet crescere, me autem minui.“ Ioh. 15, (11): „Hec locu- tus sum vobis, ut gaudium meum in vobis sit et gaudium vestrum imple- 210 215 220 225. 230. 235 240 205 5 Želivský 65
Strana 66
245 250 255 260 265 270 275 280 atur.“ Idem 17, (13): „Nunc autem ad te venio. Et hec loquor in mundo, 40a» ut habeant gaudium mecum impletum in semetipsis.“ q(uasi) déiceret), quia sic eis prophetizavi. Galla 5°, (22): „Fructus autem Spiritus est caritas, gaudium, pax, paciencia.“ Ad Philipp. 1°, (7): „Sicut enim michi iustum est hoc sentire pro omnibus vobis, eo quod habeam vos in corde et in vinculis meis in defensione et confirmacione ewangelii, socios gaudii mei omnes vos esse.“ I dem (v. 21—25): „Michi enim vivere Cristus est et mori lucrum. Quod si vivere in carne, hic michi fructus operis est, et quid eligam ignoro. Coarctor autem e duobus, desiderium habens dis(s)olvi et esse cum Cristo, multo magis melius, permanere autem in carne necessarium est propter vos. Et hoc confidens scio, quia [per]manebo I et permanebo omnibus vobis ad profectum vestrum et gaudium fidei.“ Sequitur (v. 28—30): „Et in nullo terreamini ab adversariis, que est illis causa perdicionis, vobis autem salutis, et hoc a Deo, quia vobis donatum est pro Cristo, non solum, ut in eum credatis, sed ut eciam paciamini pro illo, idem certamen habentes, quale et vidistis in me et nunc audistis de me.“ Ibid. 2°, (2): „Implete gaudium meum ut idem sapiatis, eandem caritatem habentes, unanimes, idipsum sencientes.“ Sequitur (v. 28—30) de Thimoteo: „Ut viso eo iterum gaudeatis et ego sine tristicia sim. Excipite itaque illum cum omni gaudio in Domino, et eiusmodi cum omni honore habetote, quoniam propter opus Cristi usque ad mortem accessit, tradens animam suam, ut impleret id, quod ex vobis deerat erga meum] obsequium.“ 1a Thes. 1°, (6—8): „Et vos imitatores nostri facti estis et Domini, excipientes verbum in tribulacione multa, cum gaudio Spiritus sancti, ita ut facti sitis forma omnibus credentibus in Macedonia et Achaia. A vobis enim difamatus est sermo Domini.“ Rom. 15, (13): „Deus autem spei repleat vos omni gaudio et pace in credendo, ut habundetis in spe et virtute Spiritus sancti.“ 2a Cor. 1°, (23) „Ego autem testem Dominum invoco in animam meam, quod parcens vobis, non veni ultra Corinthum, non quia domina- mur fidei vestre, sed adiutores sumus gaudii vestri. Nam fide statis. Idem 2°, (1—4): „Statui (autem) hoc aput me, ne iterum in tristicia venirem ad vos. Si enim ego contristo vos, et quis est, qui me letificet, nisi qui contristatur ex me? Et hoc ipsum scripsi vobis, ut non, cum ve- nero, tristiciam super tristiciam habeam, de quibus oportuerat me gau- dere, confidens in omnibus vobis, quia meum gaudium omnium vestrum est. Nam ex multa tribulacione et angustia cordis scripsi vobis per multas lacrimas, non ut contristemini, sed ut sciatis, quam caritatem habeo ha- bundancius in vobis." Idem 7°, (4—7): „Multa michi gloriacio pro vobis, repletus sum consolacione, superhabundo gaudio in omni tribulacione vestra. Nam et cum venissemus Macedoniam, nullam requiem habuit caro nostra, sed omnem tribulacionem passi sumus, foris pugne, intus 40b1 40b2 41a1 285 66
245 250 255 260 265 270 275 280 atur.“ Idem 17, (13): „Nunc autem ad te venio. Et hec loquor in mundo, 40a» ut habeant gaudium mecum impletum in semetipsis.“ q(uasi) déiceret), quia sic eis prophetizavi. Galla 5°, (22): „Fructus autem Spiritus est caritas, gaudium, pax, paciencia.“ Ad Philipp. 1°, (7): „Sicut enim michi iustum est hoc sentire pro omnibus vobis, eo quod habeam vos in corde et in vinculis meis in defensione et confirmacione ewangelii, socios gaudii mei omnes vos esse.“ I dem (v. 21—25): „Michi enim vivere Cristus est et mori lucrum. Quod si vivere in carne, hic michi fructus operis est, et quid eligam ignoro. Coarctor autem e duobus, desiderium habens dis(s)olvi et esse cum Cristo, multo magis melius, permanere autem in carne necessarium est propter vos. Et hoc confidens scio, quia [per]manebo I et permanebo omnibus vobis ad profectum vestrum et gaudium fidei.“ Sequitur (v. 28—30): „Et in nullo terreamini ab adversariis, que est illis causa perdicionis, vobis autem salutis, et hoc a Deo, quia vobis donatum est pro Cristo, non solum, ut in eum credatis, sed ut eciam paciamini pro illo, idem certamen habentes, quale et vidistis in me et nunc audistis de me.“ Ibid. 2°, (2): „Implete gaudium meum ut idem sapiatis, eandem caritatem habentes, unanimes, idipsum sencientes.“ Sequitur (v. 28—30) de Thimoteo: „Ut viso eo iterum gaudeatis et ego sine tristicia sim. Excipite itaque illum cum omni gaudio in Domino, et eiusmodi cum omni honore habetote, quoniam propter opus Cristi usque ad mortem accessit, tradens animam suam, ut impleret id, quod ex vobis deerat erga meum] obsequium.“ 1a Thes. 1°, (6—8): „Et vos imitatores nostri facti estis et Domini, excipientes verbum in tribulacione multa, cum gaudio Spiritus sancti, ita ut facti sitis forma omnibus credentibus in Macedonia et Achaia. A vobis enim difamatus est sermo Domini.“ Rom. 15, (13): „Deus autem spei repleat vos omni gaudio et pace in credendo, ut habundetis in spe et virtute Spiritus sancti.“ 2a Cor. 1°, (23) „Ego autem testem Dominum invoco in animam meam, quod parcens vobis, non veni ultra Corinthum, non quia domina- mur fidei vestre, sed adiutores sumus gaudii vestri. Nam fide statis. Idem 2°, (1—4): „Statui (autem) hoc aput me, ne iterum in tristicia venirem ad vos. Si enim ego contristo vos, et quis est, qui me letificet, nisi qui contristatur ex me? Et hoc ipsum scripsi vobis, ut non, cum ve- nero, tristiciam super tristiciam habeam, de quibus oportuerat me gau- dere, confidens in omnibus vobis, quia meum gaudium omnium vestrum est. Nam ex multa tribulacione et angustia cordis scripsi vobis per multas lacrimas, non ut contristemini, sed ut sciatis, quam caritatem habeo ha- bundancius in vobis." Idem 7°, (4—7): „Multa michi gloriacio pro vobis, repletus sum consolacione, superhabundo gaudio in omni tribulacione vestra. Nam et cum venissemus Macedoniam, nullam requiem habuit caro nostra, sed omnem tribulacionem passi sumus, foris pugne, intus 40b1 40b2 41a1 285 66
Strana 67
41b 41b2 42a1 timores. Sed qui consolatur humiles, consolatus est nos, Deus, in adventu Tyti. Non solum autem in adventu cius, sed eciam in consolacione, qua consolatus est me in vobis, referens nobis vestrum desiderium, vestrum fietum, vestram emulacionem pro me, ita ut magis gauderem.“ Hebr. 10°, (3,4): „Nam et vinctis compassi estis et rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis “. Iacobi 1°, (2—3): „Omne gaudium existimate, fratres mei, cum in temptaciones varias incideritis, scientes, quod probacio fidei vestre pacienciam operatur.“ Idem 4, (9—10): „Miseri estote et lugete, risus vester in luctum convertatur et gaudium in merorem. Hu- miliamini igitur in conspectu Domini, et exaltabit ves.“ Quia dicitur: Tristicia vestra vertetur in gaudium. 1a loh. 1°, (4): „Et hec scribimus vobis, ut gaudeatis, et gaudium vestrum sit plenum.“ 2a loh. (12): „Spero enim me futurum aput vos, et os ad os loqui, ut gaudium vestrum sit plenum.“ Act. 8, (6—8): „Audientes et videntes signa, que faciebat Philippus; multi enim corum, qui habebant spiritus immundos, claman- tes voce magna exibant, multi autem paralitici et claudi curati sunt. Factum est ergo gaudium magnum in illa civitate.“ Ecce, post tribulacio- nes multas pervenerunt ad gaudia multa. Cum dicitur: Tristicia vestra vertetur in gaudium. Tristicia vestra vertetur. Mat. 2°, (10): „Videntes stellam, gavisi sunt gaudio magno valde“, et 26°, (64): „Amen dico vo(bis), videbitis Filium hominis sedentem ad dextris virtutis Dei“. Et ponit exemplum, dicens: Mulier dum parit, tristiciam habet, quia venit hora | eius, cum autem peperit puerum, iam non meminit pressure propter gaudium, quia natus est homo. Ecce, qualis honor noster. Ubi tantus Dominus omnia videt, quid iustus pati- tur pro nomine suo, ideo talibus dicitur Apok. (21,4): „Absterget Deus lacrimam ab oculis sanctorum et iam non erit amplius neque luctus, neque clamor, quoniam priora abierunt.“ Sic apostoli tristabantur quasi mulier parturiens de morte Cristi, qui post quasi nova natura debebat nasci in corpore glorificato. Qui debebant eum videre, gaudebant quasi post partum mulier. Ioh. 20, (20): „Gavisi sunt dis(cipuli), viso Domino." Sic omnes electi gaudebunt, quando Dominum post tribulacionem huius mundi videbunt quasi post partum. Ys. 33°, (17): „Regem in decore suo] videbunt." Sed quid tunc fiet illis, qui hic non flent, sed gaudent? Cum dicitur: Mundus autem gaudebit. Ecce utrimque annuncciat, electis fletum, munda- nis gaudium, sed utriusque respice finem. Prov. 14, (11. 13): „Domus impiorum delebitur, tabernacula iustorum germinabunt. Risus dolore miscebitur et extrema gaudii luctus occupat.“ Ys. 22°, (12—13): „Et vocabit Dominus Deus exercituum in die illa ad fletum et planctum et ad calvicium (et) ad cingulum sacci. Et ecce, gaudium et leticia occidere vitulos et iugulare arietes, comedere carnes et bibere vinum. Comedamus 295 300 305 310 315 320 41a2 290 325 67
41b 41b2 42a1 timores. Sed qui consolatur humiles, consolatus est nos, Deus, in adventu Tyti. Non solum autem in adventu cius, sed eciam in consolacione, qua consolatus est me in vobis, referens nobis vestrum desiderium, vestrum fietum, vestram emulacionem pro me, ita ut magis gauderem.“ Hebr. 10°, (3,4): „Nam et vinctis compassi estis et rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis “. Iacobi 1°, (2—3): „Omne gaudium existimate, fratres mei, cum in temptaciones varias incideritis, scientes, quod probacio fidei vestre pacienciam operatur.“ Idem 4, (9—10): „Miseri estote et lugete, risus vester in luctum convertatur et gaudium in merorem. Hu- miliamini igitur in conspectu Domini, et exaltabit ves.“ Quia dicitur: Tristicia vestra vertetur in gaudium. 1a loh. 1°, (4): „Et hec scribimus vobis, ut gaudeatis, et gaudium vestrum sit plenum.“ 2a loh. (12): „Spero enim me futurum aput vos, et os ad os loqui, ut gaudium vestrum sit plenum.“ Act. 8, (6—8): „Audientes et videntes signa, que faciebat Philippus; multi enim corum, qui habebant spiritus immundos, claman- tes voce magna exibant, multi autem paralitici et claudi curati sunt. Factum est ergo gaudium magnum in illa civitate.“ Ecce, post tribulacio- nes multas pervenerunt ad gaudia multa. Cum dicitur: Tristicia vestra vertetur in gaudium. Tristicia vestra vertetur. Mat. 2°, (10): „Videntes stellam, gavisi sunt gaudio magno valde“, et 26°, (64): „Amen dico vo(bis), videbitis Filium hominis sedentem ad dextris virtutis Dei“. Et ponit exemplum, dicens: Mulier dum parit, tristiciam habet, quia venit hora | eius, cum autem peperit puerum, iam non meminit pressure propter gaudium, quia natus est homo. Ecce, qualis honor noster. Ubi tantus Dominus omnia videt, quid iustus pati- tur pro nomine suo, ideo talibus dicitur Apok. (21,4): „Absterget Deus lacrimam ab oculis sanctorum et iam non erit amplius neque luctus, neque clamor, quoniam priora abierunt.“ Sic apostoli tristabantur quasi mulier parturiens de morte Cristi, qui post quasi nova natura debebat nasci in corpore glorificato. Qui debebant eum videre, gaudebant quasi post partum mulier. Ioh. 20, (20): „Gavisi sunt dis(cipuli), viso Domino." Sic omnes electi gaudebunt, quando Dominum post tribulacionem huius mundi videbunt quasi post partum. Ys. 33°, (17): „Regem in decore suo] videbunt." Sed quid tunc fiet illis, qui hic non flent, sed gaudent? Cum dicitur: Mundus autem gaudebit. Ecce utrimque annuncciat, electis fletum, munda- nis gaudium, sed utriusque respice finem. Prov. 14, (11. 13): „Domus impiorum delebitur, tabernacula iustorum germinabunt. Risus dolore miscebitur et extrema gaudii luctus occupat.“ Ys. 22°, (12—13): „Et vocabit Dominus Deus exercituum in die illa ad fletum et planctum et ad calvicium (et) ad cingulum sacci. Et ecce, gaudium et leticia occidere vitulos et iugulare arietes, comedere carnes et bibere vinum. Comedamus 295 300 305 310 315 320 41a2 290 325 67
Strana 68
335 340 345 350 355 360 et bibamus; cras enim moriemur.“ Ys. 24, (7—12): „Luxit vindemia infirmata est vitis, inge muerunt omnes, qui letabantur corde. Cessavit gaudium tympanorum, quievit sonitus letancium, conticuit dulcedo cithare. Cum gaudio non bibent vinum, amara erit pocio bibentis illam. Attrita est vanitas civitatis, clausa est omnis domus nullo introeunte. Clamor erit super vino in plateis. Deserta est omnis leticia et translatum est gaudium terre. Relicta est in urbe solitudo et calamitas oprimet portas." Ys. 32, (14—15): „Gaudium onagrorum pascua gregum, donec effundatur super vos spiritus de excelso.“ Osee 4°, (12): „Spiritus enim fornicacionum decepit eos et fornicati sunt a Deo suo. Sed electis dicitur: Et gaudium vestrum nemo tollet a vobis, quia Cristus resur(exit) a mor(tuis), iam non moritur. Sic Cristus doluit, quando mortem sustinuit, et omnes apostoli, omnes martires. Sed cum iam evase- runt mortem temporalem et eternam, statim non senserunt dolorem pre nimio gaudio, quia natus est fidelis in celo. 1a Petri 1°, (6): „Modicum nunc si oportet tristari in variis tribulacionibus, ut probacio fidei v'estre) multo preciosior sit auro, quod per ignem probatur.“ Quia per ignem pre- sentis tribulacionis venitur ad regnum celorum, quod signatum est 4 Regum 2°, (11), ubi Helias per currum igneum vectus est in paradisum. Ideo dicit Gregorius: „Sancti presentem penam lucrum putant, quia per hanc ad eternam leticiam se pervenire non ignorant. Quia fidelis anima, cum pa rit, tristiciam habet tocius laboris fructum, eciam nunc parturit desiderando, tunc est paritura credendo, parturit gemendo, paritura letando, parturit orando, paritura laudando.“ Ergo dicitur: Et gaudium vestrum nemo tollet a vobis, ex quo est sic certum, sic longum et eternum. Ergo pro eo est instandum sine fine laborando, quia qui perse- verat in finem, hic salvus erit. 2a Thim. 3°, (12): „Omnes, qui pie volunt vivere in Cristo, persecucio- nem pacientur.“ Cum d(icit): Plorabitis et flebitis. Hec est vita cristiano- rum: piscis nutritur in aquis et vita cristiani in lacrimis. Ys. 50°, (2): „Computrescent pisce(s) ut sine aquis.“ Ergo flere ] cristianis est necessa- rium. Ps. (121, 1): „Letatus sum in hiis, que dicta sunt michi: In domum Domini letantes ibimus.“ Ergo sanctis gaudium nemo potuit nec potest tollere, sed divicias et corpus, illa possunt tollere sanctis. Sed malis de facili tolluntur gaudia mundi, ut ignis, infirmitas, mors, fur, potestas principum vel dominorum, vel paupertas. 42b1 42b3 43a1 330 42a3 365 [ 1a Petri 2°, (11—19): 44a 1 Karissimi, obsecro vos tamquam advenas et peregrinos, abstinere vos a carnalibus desideriis, que militant adversus animam; conversacionem vestram inter gentes ha- bentes bonam, ut in eo, quod detrectant de vobis tamquam de malefactoribus, ex 68
335 340 345 350 355 360 et bibamus; cras enim moriemur.“ Ys. 24, (7—12): „Luxit vindemia infirmata est vitis, inge muerunt omnes, qui letabantur corde. Cessavit gaudium tympanorum, quievit sonitus letancium, conticuit dulcedo cithare. Cum gaudio non bibent vinum, amara erit pocio bibentis illam. Attrita est vanitas civitatis, clausa est omnis domus nullo introeunte. Clamor erit super vino in plateis. Deserta est omnis leticia et translatum est gaudium terre. Relicta est in urbe solitudo et calamitas oprimet portas." Ys. 32, (14—15): „Gaudium onagrorum pascua gregum, donec effundatur super vos spiritus de excelso.“ Osee 4°, (12): „Spiritus enim fornicacionum decepit eos et fornicati sunt a Deo suo. Sed electis dicitur: Et gaudium vestrum nemo tollet a vobis, quia Cristus resur(exit) a mor(tuis), iam non moritur. Sic Cristus doluit, quando mortem sustinuit, et omnes apostoli, omnes martires. Sed cum iam evase- runt mortem temporalem et eternam, statim non senserunt dolorem pre nimio gaudio, quia natus est fidelis in celo. 1a Petri 1°, (6): „Modicum nunc si oportet tristari in variis tribulacionibus, ut probacio fidei v'estre) multo preciosior sit auro, quod per ignem probatur.“ Quia per ignem pre- sentis tribulacionis venitur ad regnum celorum, quod signatum est 4 Regum 2°, (11), ubi Helias per currum igneum vectus est in paradisum. Ideo dicit Gregorius: „Sancti presentem penam lucrum putant, quia per hanc ad eternam leticiam se pervenire non ignorant. Quia fidelis anima, cum pa rit, tristiciam habet tocius laboris fructum, eciam nunc parturit desiderando, tunc est paritura credendo, parturit gemendo, paritura letando, parturit orando, paritura laudando.“ Ergo dicitur: Et gaudium vestrum nemo tollet a vobis, ex quo est sic certum, sic longum et eternum. Ergo pro eo est instandum sine fine laborando, quia qui perse- verat in finem, hic salvus erit. 2a Thim. 3°, (12): „Omnes, qui pie volunt vivere in Cristo, persecucio- nem pacientur.“ Cum d(icit): Plorabitis et flebitis. Hec est vita cristiano- rum: piscis nutritur in aquis et vita cristiani in lacrimis. Ys. 50°, (2): „Computrescent pisce(s) ut sine aquis.“ Ergo flere ] cristianis est necessa- rium. Ps. (121, 1): „Letatus sum in hiis, que dicta sunt michi: In domum Domini letantes ibimus.“ Ergo sanctis gaudium nemo potuit nec potest tollere, sed divicias et corpus, illa possunt tollere sanctis. Sed malis de facili tolluntur gaudia mundi, ut ignis, infirmitas, mors, fur, potestas principum vel dominorum, vel paupertas. 42b1 42b3 43a1 330 42a3 365 [ 1a Petri 2°, (11—19): 44a 1 Karissimi, obsecro vos tamquam advenas et peregrinos, abstinere vos a carnalibus desideriis, que militant adversus animam; conversacionem vestram inter gentes ha- bentes bonam, ut in eo, quod detrectant de vobis tamquam de malefactoribus, ex 68
Strana 69
44a2 44b1 44b2 bonis operibus vos considerantes, glorificent Deum in die visitacionis. Subjecti igitur estote omni humane creature propter Deum, sive regi quasi precellenti, sive ducibus tamquam (ab eo) missis ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum. Quia sic est voluntas Dei, ut bene facientes obmutescere faciatis imprudencium hominum ignoranciam, quasi liberi et non quasi velamen habentes malicie libertatem, sed sicut servi Dei. Omnes honorate, fraternitatem diligite, Deum timete, [ regem honorificate. Servi subditi estote in omni timore dominis, non tantum bonis et modestis, sed eciam discolis. Hec est enim gracia in Cristo Iesu Domino nostro. Ecce plebanus eoclesie Romane quid consulit, que debent movere homines ad vite sanctitatem et ad permanendum in gracie libertate, humiliter obsecrando, habens potestatem ipsis precipere tamquam aposto- lus Domini, pocius tamen obsecrabat, propter quod debebant esse ad obediendum prompciores, cum dicit: Obsecro vos tamquam advenas et peregrinos. Nam si non essemus peregrini huius mundi, sed possessores perpetui, aliqualiter excusaremur, sed cum tota vita nostra sit tamquam umbra transiens, quid tunc afectum ponimus in terrenis? Ps. (68, 9): „Extraneus factus sum fratribus meis et filius peregrinus matris mee. Quia peregrinus oportet quod sit levis in via, non onerosus, et quod ita discedat, ut bonum nomen post se relinquat. Ideo consulit Paulus onera deponere, dicens (1 Tim. 6, 8): „Habentes alimenta et quibus tegamur, hiis contenti sumus“, et sic peregrinans diem non negligit, fraternitatem tenet, spolium timet, amicos paucos habet. Ideo obsecrat, quia habetur 3 Regum 12: Populus inobediens factus est propter grave imperium Roboam et recesserunt ab eo. Sed quidam sunt indurati, illi non sunt obsecrandi, sed coripiendi. Tit. 2°, (15): „Argue cum omni imperio. Ergo sumus peregrini. Hebr. ultimo (13, 14): „Non habemus hic civita- tem manen(tem)“. Abstinere vos a carnalibus desideriis viciosis et specialiter luxuriosis, que militant adversus animam. 12 Cor. 6°, (15—20): „Nescitis, quoniam corpora vestra membra sunt Cristi? Tollens ergo membra Cristi faciam membra meretricis? Absit. An nescitis, quoniam qui adheret meretrici, unum corpus efficitur? Erunt enim, inquit, duo in carne una. Qui autem adheret Domino, unus spiritus est. An nescitis, quoniam membra vestra templum sunt Spiritus sancti, qui in vobis est, quem habetis a Deo, et non estis vestri? Empti enim estis precio magno. Glorificate et portate Deum in corpore vestro.“ Quia luxuria obcecat intellectum. Ibidem 5°, (9. 11): „Scripsi vobis in epistola, ne comisceamini fornicariis. Et si frater nominatur inter vos et est fornicator, aut avarus, aut ydolis serviens, aut maledicus, aut ebriosus, aut rapax, cum huiusmodi nec cibum su- mere.“ Quid tunc dicam de illis, qui Cristum maledicunt? Quia ista militant adversus animam. Conversacionem vestram habentes inter gentes bonam, ut in eo, quod detrectant, id 410 375 380 385 390 395 400 405 370 45a1 69
44a2 44b1 44b2 bonis operibus vos considerantes, glorificent Deum in die visitacionis. Subjecti igitur estote omni humane creature propter Deum, sive regi quasi precellenti, sive ducibus tamquam (ab eo) missis ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum. Quia sic est voluntas Dei, ut bene facientes obmutescere faciatis imprudencium hominum ignoranciam, quasi liberi et non quasi velamen habentes malicie libertatem, sed sicut servi Dei. Omnes honorate, fraternitatem diligite, Deum timete, [ regem honorificate. Servi subditi estote in omni timore dominis, non tantum bonis et modestis, sed eciam discolis. Hec est enim gracia in Cristo Iesu Domino nostro. Ecce plebanus eoclesie Romane quid consulit, que debent movere homines ad vite sanctitatem et ad permanendum in gracie libertate, humiliter obsecrando, habens potestatem ipsis precipere tamquam aposto- lus Domini, pocius tamen obsecrabat, propter quod debebant esse ad obediendum prompciores, cum dicit: Obsecro vos tamquam advenas et peregrinos. Nam si non essemus peregrini huius mundi, sed possessores perpetui, aliqualiter excusaremur, sed cum tota vita nostra sit tamquam umbra transiens, quid tunc afectum ponimus in terrenis? Ps. (68, 9): „Extraneus factus sum fratribus meis et filius peregrinus matris mee. Quia peregrinus oportet quod sit levis in via, non onerosus, et quod ita discedat, ut bonum nomen post se relinquat. Ideo consulit Paulus onera deponere, dicens (1 Tim. 6, 8): „Habentes alimenta et quibus tegamur, hiis contenti sumus“, et sic peregrinans diem non negligit, fraternitatem tenet, spolium timet, amicos paucos habet. Ideo obsecrat, quia habetur 3 Regum 12: Populus inobediens factus est propter grave imperium Roboam et recesserunt ab eo. Sed quidam sunt indurati, illi non sunt obsecrandi, sed coripiendi. Tit. 2°, (15): „Argue cum omni imperio. Ergo sumus peregrini. Hebr. ultimo (13, 14): „Non habemus hic civita- tem manen(tem)“. Abstinere vos a carnalibus desideriis viciosis et specialiter luxuriosis, que militant adversus animam. 12 Cor. 6°, (15—20): „Nescitis, quoniam corpora vestra membra sunt Cristi? Tollens ergo membra Cristi faciam membra meretricis? Absit. An nescitis, quoniam qui adheret meretrici, unum corpus efficitur? Erunt enim, inquit, duo in carne una. Qui autem adheret Domino, unus spiritus est. An nescitis, quoniam membra vestra templum sunt Spiritus sancti, qui in vobis est, quem habetis a Deo, et non estis vestri? Empti enim estis precio magno. Glorificate et portate Deum in corpore vestro.“ Quia luxuria obcecat intellectum. Ibidem 5°, (9. 11): „Scripsi vobis in epistola, ne comisceamini fornicariis. Et si frater nominatur inter vos et est fornicator, aut avarus, aut ydolis serviens, aut maledicus, aut ebriosus, aut rapax, cum huiusmodi nec cibum su- mere.“ Quid tunc dicam de illis, qui Cristum maledicunt? Quia ista militant adversus animam. Conversacionem vestram habentes inter gentes bonam, ut in eo, quod detrectant, id 410 375 380 385 390 395 400 405 370 45a1 69
Strana 70
415 420 425 430 435 440 est frequenter detrahunt de vobis tamquam de malefactoribus, ex bonis operi- bus vos considerantes, glorificent Deum in die visitacionis. Sic detrahebant apostolis, qui fuerunt peripsima et purgamenta mundi et fuerunt specta- culum mundo et angelis et hominibus. Q(uasi) d(iceret): Qui vos amant, querunt in vobis, in quo laudent, qui vero non amant, in quo detrahant. Mat. 5°, (16): „Luceat lux vestra coram hominibus, ut videntes opera vestra bona, glorificent Patrem vestrum, qui est in celis.“ Tit. 2°, (7): „In omnibus te ipsum prebe exemplum bonorum operum etc.“ 1a Thim. 4, (12): „Exemplum esto fidelium.“ Ioh. 13, (15): „Exemplum dedi 45a- vobis, (ut) quem(admodum). Subiecti igitur estote omni humane creature propter Deum, sive regi quasi pre- cellenti, sive ducibus tamquam ab eo missis ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum. Rom. 13, (1—4): „Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit. Non est enim potestas nisi a Deo, que autem sunt, a Deo ordinata sunt. Itaque qui resistit potestati, Dei ordinacioni resistit. Qui autem resistunt, ipsi sibi dampnacionem aquirunt. Nam principes non sunt timori boni operis, sed mali. Vis autem non timere potestatem? Bonum fac et habebis laudem ex illa. Dei enim minister est, tibi in bonum. Si autem malum feceris, time, non enim sine causa gladium portat. Dei enim minister est, vindex in iram ei, qui male agit. Quia sic est voluntas Dei, ut bene facientes obmutescere faciatis imprudencium hominum ignoranciam, quasi liberi et non quasi velamen habentes malicie liberta- tem, sed sicul servi Dei. Et hoc propter libertatem, qua Cristus nos liberavit. Quia velamen est quasi proteccio in malo, ut aliqui non solum velant suam maliciam, sed alios eciam velant. Ergo hoc velamen non debemus habere. Omnes honorate, fraternitatem diligite, quia omnes sumus fratres, quia quidquid unus habet boni vel mali, frater noster habet, si exaltatur, frater exaltatur, si deprimitur, frater deprimitur, quia in omnibus ymago Dei, non tantum reges, qui sunt maiores in dignitate, vel duces, qui habent a rege potestatem concessam a Deo. Deum timete, id est super omnia, regem honorificate. In omni timore] dominis vestris (subditi estote), sed quod non est mandatum inlicitum. 45b1 45b2 15 quidem nunc: nunc quidem Vulg. — 27 Cristus oportebat pati: oportuit pati Christum Vulg. — 28 sic: ita Vulg. — 41 forcior: factor Vulg. — 43 autem: deest in Vulg. — 45 mea: deest in Vulg. — 46 Dominus: Dominus exercituum Vulg. — 48 mea: deest in Vulg. — 49 sancto: deest in Vulg. — habitatores: iniquitatem habitatoris Vulg. — 53 Dominus: deest in Vulg. — 60 iam me: me iam Vulg. — videbitis: videtis Vulg. — 86 Exsiccatum scripsi coll. exiccatum Vulg.: et siccatum Z —88 Domini stabit: Domini nostri manet Vulg. — 89 citeram: citharam Vulg. — sonum: sonitum organi Vulg. — et deducunt: ducunt Vulg. — dies suos in bonis: in bonis dies suos Vulg. — 90 infernum: 70
415 420 425 430 435 440 est frequenter detrahunt de vobis tamquam de malefactoribus, ex bonis operi- bus vos considerantes, glorificent Deum in die visitacionis. Sic detrahebant apostolis, qui fuerunt peripsima et purgamenta mundi et fuerunt specta- culum mundo et angelis et hominibus. Q(uasi) d(iceret): Qui vos amant, querunt in vobis, in quo laudent, qui vero non amant, in quo detrahant. Mat. 5°, (16): „Luceat lux vestra coram hominibus, ut videntes opera vestra bona, glorificent Patrem vestrum, qui est in celis.“ Tit. 2°, (7): „In omnibus te ipsum prebe exemplum bonorum operum etc.“ 1a Thim. 4, (12): „Exemplum esto fidelium.“ Ioh. 13, (15): „Exemplum dedi 45a- vobis, (ut) quem(admodum). Subiecti igitur estote omni humane creature propter Deum, sive regi quasi pre- cellenti, sive ducibus tamquam ab eo missis ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum. Rom. 13, (1—4): „Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit. Non est enim potestas nisi a Deo, que autem sunt, a Deo ordinata sunt. Itaque qui resistit potestati, Dei ordinacioni resistit. Qui autem resistunt, ipsi sibi dampnacionem aquirunt. Nam principes non sunt timori boni operis, sed mali. Vis autem non timere potestatem? Bonum fac et habebis laudem ex illa. Dei enim minister est, tibi in bonum. Si autem malum feceris, time, non enim sine causa gladium portat. Dei enim minister est, vindex in iram ei, qui male agit. Quia sic est voluntas Dei, ut bene facientes obmutescere faciatis imprudencium hominum ignoranciam, quasi liberi et non quasi velamen habentes malicie liberta- tem, sed sicul servi Dei. Et hoc propter libertatem, qua Cristus nos liberavit. Quia velamen est quasi proteccio in malo, ut aliqui non solum velant suam maliciam, sed alios eciam velant. Ergo hoc velamen non debemus habere. Omnes honorate, fraternitatem diligite, quia omnes sumus fratres, quia quidquid unus habet boni vel mali, frater noster habet, si exaltatur, frater exaltatur, si deprimitur, frater deprimitur, quia in omnibus ymago Dei, non tantum reges, qui sunt maiores in dignitate, vel duces, qui habent a rege potestatem concessam a Deo. Deum timete, id est super omnia, regem honorificate. In omni timore] dominis vestris (subditi estote), sed quod non est mandatum inlicitum. 45b1 45b2 15 quidem nunc: nunc quidem Vulg. — 27 Cristus oportebat pati: oportuit pati Christum Vulg. — 28 sic: ita Vulg. — 41 forcior: factor Vulg. — 43 autem: deest in Vulg. — 45 mea: deest in Vulg. — 46 Dominus: Dominus exercituum Vulg. — 48 mea: deest in Vulg. — 49 sancto: deest in Vulg. — habitatores: iniquitatem habitatoris Vulg. — 53 Dominus: deest in Vulg. — 60 iam me: me iam Vulg. — videbitis: videtis Vulg. — 86 Exsiccatum scripsi coll. exiccatum Vulg.: et siccatum Z —88 Domini stabit: Domini nostri manet Vulg. — 89 citeram: citharam Vulg. — sonum: sonitum organi Vulg. — et deducunt: ducunt Vulg. — dies suos in bonis: in bonis dies suos Vulg. — 90 infernum: 70
Strana 71
inferna Vulg. — 91 multa bona habes: habes multa bona Vulg. — 92 requiesce: re- quiesce, comede Vulg. — 93 repetent: repetunt Vulg. — 94 dives in Deum: in Deum dives Vulg. — 119 salvatore: salutari Vulg. — 120 michi vos: vos mihi Vulg. — 123 in Deo: a Deo Vulg. — 126 dabit tibi: tibi dabit Vulg. — 127 Deus: deest in Vulg. — 128 Ite: Ite et Vulg. — 129 pedibus colla: colla pedibus Vulg. — 137 Flete: flere Hier. codd. nonnulli, C — 143 plorabant: orabant Vulg. — 144 tollam: ego tollo Vulg. — 161 Quale ... potest: Quale gaudium mihi erit Vulg. — 164 nunc ridetis: ridetis nunc, quia lugebitis et Vulg. 167 hominibus: omnibus hominibus Vulg. — 171 fidelis fuisti: fuisti fidelis, Vulg. — 179 illo: eo Vulg. — 182 valde: deest in Vulg. — 186 tu: et tu Vulg. — sunt: deest in Vulg. — 189 Reversus: Reversusque Vulg. — 190 Ierusalem: Ierusalem et Iosaphat ante eos in Ierusalem Vulg. — 192 plena domus: domus plena Vulg. — 195 comede: et comede Vulg. — 198 in longitudine: in longitudinem Vulg. —200 Cristo vel: deest in Vulg. —206 illa die: die illa Vulg. —215 me Dominus: Dominus me Vulg.— 216 contritos: contritis Vulg. — 219 et ponerem ... lugentibus: ut consolarer omnes lugentes, ut ponerem lugentibus Sion Vulg. — 229 magna in populo valde: in populo magna valde Vulg. — 236 est: erit coram Vulg. — angelis: angelis Dei Vulg. — 238 ma- nibus: manibus suis Vulg. — 239 primo loco eis.: eis. Et factum est, dum benediceret illis, recessit ... Vulg. — 242 In hoc: Hoc Vulg. — 248 enim michi iustum est: est mihi iustum Vulg. —250 in defensione: et in des. Vulg. — 255 est Hier. codd. nonnulli: deest in SC — 260 paciamini pro illo: pro illo patiamini Vulg. — 276 hoc: hoc ipse Hier. codd. meliores hoc ipsum SC — 285 vestra: nostra Hier. codd. meliores. C — Macedoniam Hier. codd. meliores: in Macedoniam SC — 295 lugete: lugete et plorate Vulg. — 296 igi- tur: deest in Vulg. — 299 sit plenum: plenum sit Vulg. — 301 Philippus: deest in Vulg. — 306 Videntes: Videntes autem Vulg. — 307 Amen: Verumtamen Vulg. — videbitis: amodo videbitis SC — 313 lacrimam: omnem lacrymam Vulg. — sanctorum: eorum Vulg. — et iam ... abierunt: et mors ultra non erit, neque luctus, neque clamor, neque dolor erit ultra, quia prima abierunt Vulg. — 317 sunt: sunt ergo Vulg. — 326 primo loco et: et ad Vulg. — altero loco et: deest in Vulg. — 329 24 scripsi: 26 Z — 331 conticuit Vulg.: contiguit Z — 332 gaudio: cantico Vulg. — 333 vanitas civitatis: civitas vanitatis Vulg. — 337 vos: nos Vulg. — 4° scripsi: 2° Z — 344 tristari: contristari Vulg. — tribu- lacionibus: tentationibus Vulg. — fidei vestre: vestrae fidei Vulg. — 345 sit Hier.: deest in SC —347 2° scripsi: 1° X— 356 in Cristo: in Christo Iesu Vulg. — 359 ut sine aquis: sine aqua Vulg. — 361 letantes: deest in Vulg. — 364 Folia 43a2 — 43b2 vacant. — 385 filius peregrinus: peregrinus filiis Vulg. — 389 sumus C: simus Hier. codd. alii, S — 391 3 scripsi: 1 Z — 394 Non: Non enim Vulg. — civitatem manentem: manentem civ. Vulg. — 405 Et si ... est: Si is, qui frater nominatur, est Hier. codd. meliores. — 416 ut videntes ... glorificent: ut videant... et glorificent Vulg. — 417 Tit. scripsi: Cor. Ž — 419 Exemplum: Exemplum enim Vulg. — 420 (ut) quem(admodum): ut quemad- modum ego feci vobis, ita et vos faciatis Vulg. — 425 ordinata: ordinatae Hier. codd. meliores, C. 71
inferna Vulg. — 91 multa bona habes: habes multa bona Vulg. — 92 requiesce: re- quiesce, comede Vulg. — 93 repetent: repetunt Vulg. — 94 dives in Deum: in Deum dives Vulg. — 119 salvatore: salutari Vulg. — 120 michi vos: vos mihi Vulg. — 123 in Deo: a Deo Vulg. — 126 dabit tibi: tibi dabit Vulg. — 127 Deus: deest in Vulg. — 128 Ite: Ite et Vulg. — 129 pedibus colla: colla pedibus Vulg. — 137 Flete: flere Hier. codd. nonnulli, C — 143 plorabant: orabant Vulg. — 144 tollam: ego tollo Vulg. — 161 Quale ... potest: Quale gaudium mihi erit Vulg. — 164 nunc ridetis: ridetis nunc, quia lugebitis et Vulg. 167 hominibus: omnibus hominibus Vulg. — 171 fidelis fuisti: fuisti fidelis, Vulg. — 179 illo: eo Vulg. — 182 valde: deest in Vulg. — 186 tu: et tu Vulg. — sunt: deest in Vulg. — 189 Reversus: Reversusque Vulg. — 190 Ierusalem: Ierusalem et Iosaphat ante eos in Ierusalem Vulg. — 192 plena domus: domus plena Vulg. — 195 comede: et comede Vulg. — 198 in longitudine: in longitudinem Vulg. —200 Cristo vel: deest in Vulg. —206 illa die: die illa Vulg. —215 me Dominus: Dominus me Vulg.— 216 contritos: contritis Vulg. — 219 et ponerem ... lugentibus: ut consolarer omnes lugentes, ut ponerem lugentibus Sion Vulg. — 229 magna in populo valde: in populo magna valde Vulg. — 236 est: erit coram Vulg. — angelis: angelis Dei Vulg. — 238 ma- nibus: manibus suis Vulg. — 239 primo loco eis.: eis. Et factum est, dum benediceret illis, recessit ... Vulg. — 242 In hoc: Hoc Vulg. — 248 enim michi iustum est: est mihi iustum Vulg. —250 in defensione: et in des. Vulg. — 255 est Hier. codd. nonnulli: deest in SC — 260 paciamini pro illo: pro illo patiamini Vulg. — 276 hoc: hoc ipse Hier. codd. meliores hoc ipsum SC — 285 vestra: nostra Hier. codd. meliores. C — Macedoniam Hier. codd. meliores: in Macedoniam SC — 295 lugete: lugete et plorate Vulg. — 296 igi- tur: deest in Vulg. — 299 sit plenum: plenum sit Vulg. — 301 Philippus: deest in Vulg. — 306 Videntes: Videntes autem Vulg. — 307 Amen: Verumtamen Vulg. — videbitis: amodo videbitis SC — 313 lacrimam: omnem lacrymam Vulg. — sanctorum: eorum Vulg. — et iam ... abierunt: et mors ultra non erit, neque luctus, neque clamor, neque dolor erit ultra, quia prima abierunt Vulg. — 317 sunt: sunt ergo Vulg. — 326 primo loco et: et ad Vulg. — altero loco et: deest in Vulg. — 329 24 scripsi: 26 Z — 331 conticuit Vulg.: contiguit Z — 332 gaudio: cantico Vulg. — 333 vanitas civitatis: civitas vanitatis Vulg. — 337 vos: nos Vulg. — 4° scripsi: 2° Z — 344 tristari: contristari Vulg. — tribu- lacionibus: tentationibus Vulg. — fidei vestre: vestrae fidei Vulg. — 345 sit Hier.: deest in SC —347 2° scripsi: 1° X— 356 in Cristo: in Christo Iesu Vulg. — 359 ut sine aquis: sine aqua Vulg. — 361 letantes: deest in Vulg. — 364 Folia 43a2 — 43b2 vacant. — 385 filius peregrinus: peregrinus filiis Vulg. — 389 sumus C: simus Hier. codd. alii, S — 391 3 scripsi: 1 Z — 394 Non: Non enim Vulg. — civitatem manentem: manentem civ. Vulg. — 405 Et si ... est: Si is, qui frater nominatur, est Hier. codd. meliores. — 416 ut videntes ... glorificent: ut videant... et glorificent Vulg. — 417 Tit. scripsi: Cor. Ž — 419 Exemplum: Exemplum enim Vulg. — 420 (ut) quem(admodum): ut quemad- modum ego feci vobis, ita et vos faciatis Vulg. — 425 ordinata: ordinatae Hier. codd. meliores, C. 71
Strana 72
(X.) (DOMINICA PRIMA POST OCTAVAM PASCHE) Ioh. 10°, (11—16): 46a1 5 10 15 20 25 30 Ego sum pastor bonus. Bonus pastor dat animam suam pro ovibus suis. Mercena- rius autem et qui non est pastor, cuius non sunt oves proprie, videt lupum venientem et dimittit oves et fugit, et lupus rapit et dispergit oves. Mercenarius autem fugit, quia mercenarius est et non pertinet ad eum de ovibus. Ego sum pastor bonus et congnosco oves meas et congnoscunt me mee. Sicut novit me Pater et ego agnosco Patrem et animam meam pono pro ovibus meis. Et alias oves habeo, que non sunt ex hoc ovili; et illas oportet me adducere, et vocem meam audient et fiet unum ovile et unus pastor. Istud ewangelium posuit nobis summus pastor quasi speculum mundis- simum, in quo debent omnes pastores et oves fideles vitam suam con- spicere, ubi ponitur terribi lissimum iudicium malis pastoribus, qui non docent viam Domini exemplari vita, qui nec soli in via Domini ambulant, nec alios informant, ymo pocius impediunt, seducunt per confessiones vel suas excomunicaciones. De quibus Dominus Mat. 23°, (13): „Ve autem vo(bis), scribe et pharisei ypocrite, quia clauditis regnum celorum ante homines. Vos autem non intratis, nec introeuntes sinitis intrare. 1 Regum 2°, (17): „Quia detrahebant homines a sacrificio Domini. Prov. 3°, (27): „Noli prohibere bene facere eum, qui potest, si vales et ipse bene fac.“ Act. 21, (30): „Comotaque est civitas tota et facta est concursio populi, et apprehendentes Paulum trahebant eum extra templum. Et statim clause sunt ianue.“ Modo ex quo seductores et iniqui pastores claudunt regnum celorum, quomodo tunc intrabimus? Sed dicit] de fidelibus pastoribus, qui vincet istos malos pastores Apok. 3°, (7—10): „Hec dicit sanctus et verus, qui habet clavem David, qui aperiet et nemo claudit, claudit et nemo aperit: Scio opera tua. Ecce, dedi coram te hostium apertum, quod nemo potest claudere, quia modi- cam habes virtutem et servasti verbum meum et non negasti nomen meum. Ecce, dabo tibi de synagoga Sathane, qui se dicunt Iudeos esse et non sunt, sed menciuntur. Ecce, faciam illos, ut veniant et adorent ante pedes tuos, et scient, quia ego dilexi te, quoniam servasti verbum pacien- 46a2 46b1 72
(X.) (DOMINICA PRIMA POST OCTAVAM PASCHE) Ioh. 10°, (11—16): 46a1 5 10 15 20 25 30 Ego sum pastor bonus. Bonus pastor dat animam suam pro ovibus suis. Mercena- rius autem et qui non est pastor, cuius non sunt oves proprie, videt lupum venientem et dimittit oves et fugit, et lupus rapit et dispergit oves. Mercenarius autem fugit, quia mercenarius est et non pertinet ad eum de ovibus. Ego sum pastor bonus et congnosco oves meas et congnoscunt me mee. Sicut novit me Pater et ego agnosco Patrem et animam meam pono pro ovibus meis. Et alias oves habeo, que non sunt ex hoc ovili; et illas oportet me adducere, et vocem meam audient et fiet unum ovile et unus pastor. Istud ewangelium posuit nobis summus pastor quasi speculum mundis- simum, in quo debent omnes pastores et oves fideles vitam suam con- spicere, ubi ponitur terribi lissimum iudicium malis pastoribus, qui non docent viam Domini exemplari vita, qui nec soli in via Domini ambulant, nec alios informant, ymo pocius impediunt, seducunt per confessiones vel suas excomunicaciones. De quibus Dominus Mat. 23°, (13): „Ve autem vo(bis), scribe et pharisei ypocrite, quia clauditis regnum celorum ante homines. Vos autem non intratis, nec introeuntes sinitis intrare. 1 Regum 2°, (17): „Quia detrahebant homines a sacrificio Domini. Prov. 3°, (27): „Noli prohibere bene facere eum, qui potest, si vales et ipse bene fac.“ Act. 21, (30): „Comotaque est civitas tota et facta est concursio populi, et apprehendentes Paulum trahebant eum extra templum. Et statim clause sunt ianue.“ Modo ex quo seductores et iniqui pastores claudunt regnum celorum, quomodo tunc intrabimus? Sed dicit] de fidelibus pastoribus, qui vincet istos malos pastores Apok. 3°, (7—10): „Hec dicit sanctus et verus, qui habet clavem David, qui aperiet et nemo claudit, claudit et nemo aperit: Scio opera tua. Ecce, dedi coram te hostium apertum, quod nemo potest claudere, quia modi- cam habes virtutem et servasti verbum meum et non negasti nomen meum. Ecce, dabo tibi de synagoga Sathane, qui se dicunt Iudeos esse et non sunt, sed menciuntur. Ecce, faciam illos, ut veniant et adorent ante pedes tuos, et scient, quia ego dilexi te, quoniam servasti verbum pacien- 46a2 46b1 72
Strana 73
47a 47a2 47b1 cie mee, et ego te servabo ab hora temptacionis, que ventura est in orbem universum temptare habitantes in terra.“ Ideo inspiciamus super verum exemplar Dominum Cristum, qui se ponit inter tales pastores malos pastorem verum et bonum, quia est Deus et homo, qui solus potest apperire, quod mali clauserunt vel seduxerunt. O, quam magna sua dignacio est, quia voluit hunc laborem subire, se pastorem vocando! Quod domini terreni, si habent gregem, nolunt illum pascere, sed iste, omnibus posteris dando exemplum, dicit: Ego sum pastor bonus. Ecce, humilitas, q(uasi) d(iceret): Ego solus volo vos pascere et esse pastor vester. Ubi respicite et intuemini me bonum pastorem et vitam meam, cuius lege regamini. Ecce, qualis bonitas huius pastoris, existens Dominus dominorum, excellentissimus et summus, formam pauperi assumeret et pasceret. Si aliquis rex terrenus pasceret suum gregem, quam mirabile esset hominibus! Hoc officium est Cristi valde gratum coram oculis Dei et angelorum et hominum. Sed nunc pastorale officium est abhominacio oculis Dei. Mat. 24, (15): „Cum ergo videritis abhominacionem desola- cionis, que dicta est a Daniele propheta, stante(m) in loco sancto, qui legit, intelligat.“ Ista abhominacio non fuit in apostolis, que nunc est in pastoribus, quia cum eorum vita non concordant. Ergo omnis actus in sacerdote, non concordans cum vita Cristi et suorum apostolorum, est abhominacio. Daniel 9°, (27): „Deficiet hostia et sacrificium et in templo erit abhominacio desolacionis,“ id est vite Cristi. Quia impossibile est esse pastorem virtuose laudabilem, nisi de quanto fuerit secutus hunc pastorem, quia quanto plus elongat se, de tanto plus errat. Cyprianus: „Si solus Cristus audiendus est — tamquam pastor principalis —, non debemus attendere, quid [ aliquis ante nos faciendum esse putaverit, sed quid, qui ante omnes est, Cristus prior fecerit,“ id est ad quem omnes alii respicere debent. Augustinus in prologo libri tercii: „Deo autem et homini Cristo semper in omnibus crede, ego autem cum Deus non sim, non sicut Deo michi crede, nisi quod efficaci racione probavero vel auctoritate Scripture confirmavero.“ Ecce, sanctus magnus, cui plus crederim, quam nunc pape cum cardinalibus et perfidis magistris. Quomodo loquitur humiliter, quia gessit bonitatem pastoris boni, quia eius gloriam quesivit ex officio suo, sed non propriam. Idem: „Si ego quidquid dixero, non facile michi credas.“ Que autem Cristus dixerit, ve, qui non crediderit. Ego sum pastor bonus, pascens gregem suum vita exemplari, humili- tate. Quia virtutes pastorum sunt pascua subditorum. Quia tripliciter pastor potest esse interfector ovium. Primo dando pabulum, non Cris- tum. Secundo subtrahendo necessarium. Tercio non prohibens ovibus venenosa. Gregorius: „Qui non dat pro ovibus substanciam suam, quomodo pro hiis daturus est animam suam?“ Augustinus: „Talis 40 45 50 55 60 65 70 35 46b2 75 73
47a 47a2 47b1 cie mee, et ego te servabo ab hora temptacionis, que ventura est in orbem universum temptare habitantes in terra.“ Ideo inspiciamus super verum exemplar Dominum Cristum, qui se ponit inter tales pastores malos pastorem verum et bonum, quia est Deus et homo, qui solus potest apperire, quod mali clauserunt vel seduxerunt. O, quam magna sua dignacio est, quia voluit hunc laborem subire, se pastorem vocando! Quod domini terreni, si habent gregem, nolunt illum pascere, sed iste, omnibus posteris dando exemplum, dicit: Ego sum pastor bonus. Ecce, humilitas, q(uasi) d(iceret): Ego solus volo vos pascere et esse pastor vester. Ubi respicite et intuemini me bonum pastorem et vitam meam, cuius lege regamini. Ecce, qualis bonitas huius pastoris, existens Dominus dominorum, excellentissimus et summus, formam pauperi assumeret et pasceret. Si aliquis rex terrenus pasceret suum gregem, quam mirabile esset hominibus! Hoc officium est Cristi valde gratum coram oculis Dei et angelorum et hominum. Sed nunc pastorale officium est abhominacio oculis Dei. Mat. 24, (15): „Cum ergo videritis abhominacionem desola- cionis, que dicta est a Daniele propheta, stante(m) in loco sancto, qui legit, intelligat.“ Ista abhominacio non fuit in apostolis, que nunc est in pastoribus, quia cum eorum vita non concordant. Ergo omnis actus in sacerdote, non concordans cum vita Cristi et suorum apostolorum, est abhominacio. Daniel 9°, (27): „Deficiet hostia et sacrificium et in templo erit abhominacio desolacionis,“ id est vite Cristi. Quia impossibile est esse pastorem virtuose laudabilem, nisi de quanto fuerit secutus hunc pastorem, quia quanto plus elongat se, de tanto plus errat. Cyprianus: „Si solus Cristus audiendus est — tamquam pastor principalis —, non debemus attendere, quid [ aliquis ante nos faciendum esse putaverit, sed quid, qui ante omnes est, Cristus prior fecerit,“ id est ad quem omnes alii respicere debent. Augustinus in prologo libri tercii: „Deo autem et homini Cristo semper in omnibus crede, ego autem cum Deus non sim, non sicut Deo michi crede, nisi quod efficaci racione probavero vel auctoritate Scripture confirmavero.“ Ecce, sanctus magnus, cui plus crederim, quam nunc pape cum cardinalibus et perfidis magistris. Quomodo loquitur humiliter, quia gessit bonitatem pastoris boni, quia eius gloriam quesivit ex officio suo, sed non propriam. Idem: „Si ego quidquid dixero, non facile michi credas.“ Que autem Cristus dixerit, ve, qui non crediderit. Ego sum pastor bonus, pascens gregem suum vita exemplari, humili- tate. Quia virtutes pastorum sunt pascua subditorum. Quia tripliciter pastor potest esse interfector ovium. Primo dando pabulum, non Cris- tum. Secundo subtrahendo necessarium. Tercio non prohibens ovibus venenosa. Gregorius: „Qui non dat pro ovibus substanciam suam, quomodo pro hiis daturus est animam suam?“ Augustinus: „Talis 40 45 50 55 60 65 70 35 46b2 75 73
Strana 74
85 90 95 100 105 110 debet esse rector, quod proponat verbum Dei ignorantibus et mensam suam indigentibus.“ O, quanta bona huius pastoris habent sacerdotes in manibus! Ierem. 26, (14—15): „Ecce, ego in manibus vestris sum, facite michi, quod bonum est et quod rectum in oculis vestris. Verumtamen videte et agnoscite, quia si occideritis me, sangwinem innocentem trade- tis contra vosmetipsos.“ Ioh. 15, (15): „Iam non dicam vos servos, sed amicos, quia omnia quecumque audivi a Patre meo, nota ſeci vobis." Ergo deberent respicere ad primum pastorem. 1a Petri ultimo (5,2—4): „Pascite, quantum est in vobis, gregem Dei, providentes non coacte, sed spontanee secundum Deum, neque turpis lucri gracia, sed voluntarie, neque ut dominantes in clero, sed forma facti gregis ex animis. Et ut cum apparuerit princeps pastorum, percipiatis immarcescibilem glorie coronam.“ Crisostomus: „Maneamus sub pastore tali, et securi a lupo erimus. Pastorem enim habemus ita amantem nos, ut et animam suam pro ovibus det.“ Rom. 8, (31): „Si Deus pro nobis, quis contra nos?“ Invitus pastor perdit ovem, et specialiter bonus, qui cum labore pascit. Ezech. 34, (14): „In pascuis uberrimis pascam eas et in montibus excelsis Israhel erunt pascue eorum.“ Ephes. 4, (11—14): „Alios autem pastores et doctores | ad consumacionem sanctorum in opus ministerii, in edifica- cionem corporis Cristi, donec occuramus omnes in unitate(m) fidei et agnicionis Filii Dei, in virum perfectum, in mensuram etatis plenitudinis Cristi, ut iam non simus parvuli fluctuantes, et circumferamur omni vento doctrine in nequicia hominum, in astucia ad circumvencionem erroris.“ 1a Petri 2°, (25): „Eratis enim sicut oves errantes, sed conversi estis nunc ad pastorem et episcopum animarum vestrarum. Ego sum pastor bonus. Bonus pa(stor) dat animam pro ovibus suis. Idem apostoli fecerunt. Paulus d'icit) (2 Cor. 12, 15): „Ego autem libentissime impendam pro animabus vestris.“ Ys. 40, (11): „Sicut pastor gregem suum pascet, in brachio suo congregabit agnos et in sinu suo levabit, fetas ipse portabit.“ Quia pertinet pastori bono sanare egras oves, quod Cristus optime scit, qui [ noscit omnes defectus hominis. Et scit pascere ne deficiant, et hoc verbo suo et suo sacramento, sicut turbas, ne deficerent in via ieiunii Mat. 11, (28): „Venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos." Ys. 44, (28) denotando pastores hunc pastorem imitantes: „Qui dico Cyro: Pastor meus es et omnem voluntatem meam " complebis. Qui dico Ierusalem: Edificaberis, et templo: Fundaberis. Ierem. 6, (1—3): „Confortamini, filii Beniamin, in medio Ierusalem, et in Thecua clangite buccina, et super vastatorem levate vexillum, quia malum visum est ab aquilone et contricio magna. Speciose et delicate as(s)milavi filiam Syon. Ad eam venient pastores et greges corum. Q(uasi) d(iceret): Quando levabitis contra pastores, qui sunt vastatores, vexillum, multiplicabuntur pastores et oves ! et mali contempnentur. 48b1 47b3 48a 1 48a* 80 115 74
85 90 95 100 105 110 debet esse rector, quod proponat verbum Dei ignorantibus et mensam suam indigentibus.“ O, quanta bona huius pastoris habent sacerdotes in manibus! Ierem. 26, (14—15): „Ecce, ego in manibus vestris sum, facite michi, quod bonum est et quod rectum in oculis vestris. Verumtamen videte et agnoscite, quia si occideritis me, sangwinem innocentem trade- tis contra vosmetipsos.“ Ioh. 15, (15): „Iam non dicam vos servos, sed amicos, quia omnia quecumque audivi a Patre meo, nota ſeci vobis." Ergo deberent respicere ad primum pastorem. 1a Petri ultimo (5,2—4): „Pascite, quantum est in vobis, gregem Dei, providentes non coacte, sed spontanee secundum Deum, neque turpis lucri gracia, sed voluntarie, neque ut dominantes in clero, sed forma facti gregis ex animis. Et ut cum apparuerit princeps pastorum, percipiatis immarcescibilem glorie coronam.“ Crisostomus: „Maneamus sub pastore tali, et securi a lupo erimus. Pastorem enim habemus ita amantem nos, ut et animam suam pro ovibus det.“ Rom. 8, (31): „Si Deus pro nobis, quis contra nos?“ Invitus pastor perdit ovem, et specialiter bonus, qui cum labore pascit. Ezech. 34, (14): „In pascuis uberrimis pascam eas et in montibus excelsis Israhel erunt pascue eorum.“ Ephes. 4, (11—14): „Alios autem pastores et doctores | ad consumacionem sanctorum in opus ministerii, in edifica- cionem corporis Cristi, donec occuramus omnes in unitate(m) fidei et agnicionis Filii Dei, in virum perfectum, in mensuram etatis plenitudinis Cristi, ut iam non simus parvuli fluctuantes, et circumferamur omni vento doctrine in nequicia hominum, in astucia ad circumvencionem erroris.“ 1a Petri 2°, (25): „Eratis enim sicut oves errantes, sed conversi estis nunc ad pastorem et episcopum animarum vestrarum. Ego sum pastor bonus. Bonus pa(stor) dat animam pro ovibus suis. Idem apostoli fecerunt. Paulus d'icit) (2 Cor. 12, 15): „Ego autem libentissime impendam pro animabus vestris.“ Ys. 40, (11): „Sicut pastor gregem suum pascet, in brachio suo congregabit agnos et in sinu suo levabit, fetas ipse portabit.“ Quia pertinet pastori bono sanare egras oves, quod Cristus optime scit, qui [ noscit omnes defectus hominis. Et scit pascere ne deficiant, et hoc verbo suo et suo sacramento, sicut turbas, ne deficerent in via ieiunii Mat. 11, (28): „Venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos." Ys. 44, (28) denotando pastores hunc pastorem imitantes: „Qui dico Cyro: Pastor meus es et omnem voluntatem meam " complebis. Qui dico Ierusalem: Edificaberis, et templo: Fundaberis. Ierem. 6, (1—3): „Confortamini, filii Beniamin, in medio Ierusalem, et in Thecua clangite buccina, et super vastatorem levate vexillum, quia malum visum est ab aquilone et contricio magna. Speciose et delicate as(s)milavi filiam Syon. Ad eam venient pastores et greges corum. Q(uasi) d(iceret): Quando levabitis contra pastores, qui sunt vastatores, vexillum, multiplicabuntur pastores et oves ! et mali contempnentur. 48b1 47b3 48a 1 48a* 80 115 74
Strana 75
4852 49a1 49а2 290 lerem. 22°, (22): „Omnes pastores tui pascent ventos et amatores tui in captivitatem ibunt.“ Ergo dicit: Ego sum pastor bonus. Ego sum pastor etc. Quia hoc pertinet ad pastorem bonum, defendere gregem suum a lupis rapacibus, quia sic Cristus fecit per omnia, qui nos a dyabolis liberavit sua potencia. Cristus plus dilexit animas nostras quam suum corpus, ex quo voluit dare suam animam pro ovibus. Sic pastor fidelis pocius debet dare corpus in mortem quam perdere alicuius ani- mam. Ergo Dominus Icsus bonus pastor. Ierem. 50°, (44): „Quis enim similis mei? et quis sustincbit me? et quis est iste pastor, qui resistat vultui meo?“ Ideo dicit iste bonus pastor contra malos Malach. 1°, (6. 7. 10): „Dicit Dominus exercituum ad vos, o sacerdotes, qui despicitis nomen meum et dixistis: In quo despeximus nomen tuum? Ofertis super altare meum panem pol(l)utum et dicitis: In quo polluimus te? In eo quod dicitis Mensa Domini suspecta est. Quis est in vobis, qui claudat (hostia) et incendat altare meum gratuite? Non est michi voluntas in vobis. Quia pastor bonus non potest diligere nisi bonos. Ego sum pastor bonus, quia oves suas liberat. Amos 3°, (12): „Quomodo si eruat pastor de ore leonis duo crura aut extremum auricule, sic eruentur filii Israhel, qui habitant in Samaria.“ Sic consueverunt pastores sancti facere, quibus vigilantibus supra gregem angeli natum Cristum ostende- runt. Sed mali concordant cum illis pastoribus propter lucrum temporale Mat. 8°, (33—34): „Pastores autem fugierunt et venientes in civitatem nuncciaverunt omnia. Et ecce, tota civitas exivit obviam lesu et viso eo rogabant, ut transiret a finibus corum.“ Ecce, ex induccione pastorum, qui pascebant scrophas, repellebant pastorem bonum animarum. Sic nunc fit per omnia. Quia omnes pascunt porcos, cum quibus nec saciari possunt, et Cristum non agnoscunt verum pastorem, qui curam gerit fidelium. Mar. 6, (34): „Et exiens vidit turbam multam Iesus et misertus est super cos, quia erant sicut oves non habentes pastorem. Et cepit eos docere multa.“ De quo Paulus ad Hebr. 13, (20): „Deus autem pacis, qui eduxit de mortuis pastorem magnum ovium [ in sangwine testamenti eterni, Dominum nostrum Iesum Cristum, cui est gloria in secula seculo- rum.“ Ergo pastor bonus. Ergo sequamur hunc pastorem secundum illud Ierem. 17, (15—16): „Ecce ipsi dicunt ad me: Ubi est verbum Domini? veniat. Et ego non sum turbatus te pastorem sequens, et diem hominis non desideravi.“ Crisostomus: „Si bonus pastor es, Criste, ut quid per- mittis tot lupos in grege? Quanti errores in ovibus, quanta legis desolacio! Numquid dormis et non aspicis gregem tuum derisum et dirreptum?“ Sed responderi potest, quia qui sunt divisi, non sunt grex Cristi neque pascun- tur a Cristo neque in manu eius forti tenentur, ut non pereant. Hos dyabolus expetivit propter peccata, ut cribraret quasi triticum. Sed Cristus gregem suum a Patre, licet paucum, ] expetivit, ut conservaret 125 130 135 140 145 150 155 120 49b1 160 75
4852 49a1 49а2 290 lerem. 22°, (22): „Omnes pastores tui pascent ventos et amatores tui in captivitatem ibunt.“ Ergo dicit: Ego sum pastor bonus. Ego sum pastor etc. Quia hoc pertinet ad pastorem bonum, defendere gregem suum a lupis rapacibus, quia sic Cristus fecit per omnia, qui nos a dyabolis liberavit sua potencia. Cristus plus dilexit animas nostras quam suum corpus, ex quo voluit dare suam animam pro ovibus. Sic pastor fidelis pocius debet dare corpus in mortem quam perdere alicuius ani- mam. Ergo Dominus Icsus bonus pastor. Ierem. 50°, (44): „Quis enim similis mei? et quis sustincbit me? et quis est iste pastor, qui resistat vultui meo?“ Ideo dicit iste bonus pastor contra malos Malach. 1°, (6. 7. 10): „Dicit Dominus exercituum ad vos, o sacerdotes, qui despicitis nomen meum et dixistis: In quo despeximus nomen tuum? Ofertis super altare meum panem pol(l)utum et dicitis: In quo polluimus te? In eo quod dicitis Mensa Domini suspecta est. Quis est in vobis, qui claudat (hostia) et incendat altare meum gratuite? Non est michi voluntas in vobis. Quia pastor bonus non potest diligere nisi bonos. Ego sum pastor bonus, quia oves suas liberat. Amos 3°, (12): „Quomodo si eruat pastor de ore leonis duo crura aut extremum auricule, sic eruentur filii Israhel, qui habitant in Samaria.“ Sic consueverunt pastores sancti facere, quibus vigilantibus supra gregem angeli natum Cristum ostende- runt. Sed mali concordant cum illis pastoribus propter lucrum temporale Mat. 8°, (33—34): „Pastores autem fugierunt et venientes in civitatem nuncciaverunt omnia. Et ecce, tota civitas exivit obviam lesu et viso eo rogabant, ut transiret a finibus corum.“ Ecce, ex induccione pastorum, qui pascebant scrophas, repellebant pastorem bonum animarum. Sic nunc fit per omnia. Quia omnes pascunt porcos, cum quibus nec saciari possunt, et Cristum non agnoscunt verum pastorem, qui curam gerit fidelium. Mar. 6, (34): „Et exiens vidit turbam multam Iesus et misertus est super cos, quia erant sicut oves non habentes pastorem. Et cepit eos docere multa.“ De quo Paulus ad Hebr. 13, (20): „Deus autem pacis, qui eduxit de mortuis pastorem magnum ovium [ in sangwine testamenti eterni, Dominum nostrum Iesum Cristum, cui est gloria in secula seculo- rum.“ Ergo pastor bonus. Ergo sequamur hunc pastorem secundum illud Ierem. 17, (15—16): „Ecce ipsi dicunt ad me: Ubi est verbum Domini? veniat. Et ego non sum turbatus te pastorem sequens, et diem hominis non desideravi.“ Crisostomus: „Si bonus pastor es, Criste, ut quid per- mittis tot lupos in grege? Quanti errores in ovibus, quanta legis desolacio! Numquid dormis et non aspicis gregem tuum derisum et dirreptum?“ Sed responderi potest, quia qui sunt divisi, non sunt grex Cristi neque pascun- tur a Cristo neque in manu eius forti tenentur, ut non pereant. Hos dyabolus expetivit propter peccata, ut cribraret quasi triticum. Sed Cristus gregem suum a Patre, licet paucum, ] expetivit, ut conservaret 125 130 135 140 145 150 155 120 49b1 160 75
Strana 76
165 170 175 180 185 190 195 et ad ovile regni celorum conducat. Quod testatur Luce 12, (32): „Nolite timere, pussillus grex, quia conplacuit Patri vestro dare vobis regnum." Quia si non essent pastores mali, numquam diceret se pastorem bonum. I Regum 25°, (7): Ex multis annis salvos faciens tuos et omnia tua, „audivi, quod tonderent pastores tui gregem, qui erant nobiscum in deserto.“ Videamus si nunc tondunt! Ergo bonus pastor condoleat, de quo dictum est Iudith 11, (15—16): „Et habebis omnem populum Israhel sicut oves, quibus non est pastor et non latrabit vel unus contra te, quoniam hec michi dicta sunt per providenciam Dei.“ Quia propter peccata populi aufert Dominus bonos pastores. 3 Regum 22°, (17): „Vidi cunctum Israhel di spersum in montibus quasi oves non habentes pastorem. Et ait Dominus: Non habent dominum isti.“ Quomodo quid sit faciendum ovibus, cum non sunt pastores nisi mali? Faciendum est iuxta illud Cant. 1°, (7): „Si ignoras me, o pulcra inter mulieres, egre- dere, et abi post vestigia gregum tuorum et pasce edos tuos iuxta taber- nacula pastorum.“ Ys. 13, (20—21): „Nec pastores requiescent ibi, sed requiescent ibi bestie et replebuntur domus eorum draconibus.“ Et hoc, quare Ierem. 10°, (21—22): „Quia stulte egerunt pastores et Dominum non quesierunt. Propterea non intellexerunt et omnis grex eorum dispersus est. Vox audicionis, ecce, venit, et comocio magna de terra aquilonis“, ut nunc bene patet, qualis vox sonat etc. Ideo Dominus ex vindicta contra tales Ierem. 12, (9—10): „Venite, congregamini omnes bestie terre, properate ad devorandum. Pastores multi demoliti sunt vineam meam, conculcavcrunt partem meam." Ierem. 23, (1—4): „Ve pastoribus, qui dispergunt et dilacerant gregem pascue mee. Hec dicit Dominus. Ideo hec dicit Dominus Deus Israhel ad pastores, qui pascunt populum meum: Vos dispersistis gregem meum et eiccistis eos et non visitastis eos. Ecce, ego visitabo super vos maliciam studiorum vestrorum, ait Dominus. Et ego congregabo reliquias gregis mei de omnibus terris, ad quas eiecero eos illuc et convertam eos et crescent et multiplicabuntur. Et suscitabo super eas pastores, qui pascent cos.“ Ierem. 25, (33—36): „Non plangentur neque | colligentur neque sepellientur, in sterquilinium super faciem terre iacebunt. Ullulate pasto- res et clamate et aspergite vos cinere, obtimates gregis, quia completi sunt dies vestri, ut interficiamini, et dissipaciones vestre, et cadetis quasi vasa preciosa. Et peribit fuga a pastoribus et salvacio ab optimatibus gregis. Vox clamoris pastorum et ullulatus optimatum gregis, quia vastaverit Dominus pascua eorum. Et conticuerunt arva pacis a facie ire furoris Domini.“ Ierem. 50°, (6): „Grex perditus factus est populus meus, pasto- res eorum seduxerunt eos, feceruntque vagari in montibus.“ "Luce 14, (34—35): „Si sal evanuerit, in quo salietur? Neque in terram, neque in sterquilinium utile est, sed foras mittetur.“11 Ezech. 34, (1—10): 49b2 50a 50a2 200 76
165 170 175 180 185 190 195 et ad ovile regni celorum conducat. Quod testatur Luce 12, (32): „Nolite timere, pussillus grex, quia conplacuit Patri vestro dare vobis regnum." Quia si non essent pastores mali, numquam diceret se pastorem bonum. I Regum 25°, (7): Ex multis annis salvos faciens tuos et omnia tua, „audivi, quod tonderent pastores tui gregem, qui erant nobiscum in deserto.“ Videamus si nunc tondunt! Ergo bonus pastor condoleat, de quo dictum est Iudith 11, (15—16): „Et habebis omnem populum Israhel sicut oves, quibus non est pastor et non latrabit vel unus contra te, quoniam hec michi dicta sunt per providenciam Dei.“ Quia propter peccata populi aufert Dominus bonos pastores. 3 Regum 22°, (17): „Vidi cunctum Israhel di spersum in montibus quasi oves non habentes pastorem. Et ait Dominus: Non habent dominum isti.“ Quomodo quid sit faciendum ovibus, cum non sunt pastores nisi mali? Faciendum est iuxta illud Cant. 1°, (7): „Si ignoras me, o pulcra inter mulieres, egre- dere, et abi post vestigia gregum tuorum et pasce edos tuos iuxta taber- nacula pastorum.“ Ys. 13, (20—21): „Nec pastores requiescent ibi, sed requiescent ibi bestie et replebuntur domus eorum draconibus.“ Et hoc, quare Ierem. 10°, (21—22): „Quia stulte egerunt pastores et Dominum non quesierunt. Propterea non intellexerunt et omnis grex eorum dispersus est. Vox audicionis, ecce, venit, et comocio magna de terra aquilonis“, ut nunc bene patet, qualis vox sonat etc. Ideo Dominus ex vindicta contra tales Ierem. 12, (9—10): „Venite, congregamini omnes bestie terre, properate ad devorandum. Pastores multi demoliti sunt vineam meam, conculcavcrunt partem meam." Ierem. 23, (1—4): „Ve pastoribus, qui dispergunt et dilacerant gregem pascue mee. Hec dicit Dominus. Ideo hec dicit Dominus Deus Israhel ad pastores, qui pascunt populum meum: Vos dispersistis gregem meum et eiccistis eos et non visitastis eos. Ecce, ego visitabo super vos maliciam studiorum vestrorum, ait Dominus. Et ego congregabo reliquias gregis mei de omnibus terris, ad quas eiecero eos illuc et convertam eos et crescent et multiplicabuntur. Et suscitabo super eas pastores, qui pascent cos.“ Ierem. 25, (33—36): „Non plangentur neque | colligentur neque sepellientur, in sterquilinium super faciem terre iacebunt. Ullulate pasto- res et clamate et aspergite vos cinere, obtimates gregis, quia completi sunt dies vestri, ut interficiamini, et dissipaciones vestre, et cadetis quasi vasa preciosa. Et peribit fuga a pastoribus et salvacio ab optimatibus gregis. Vox clamoris pastorum et ullulatus optimatum gregis, quia vastaverit Dominus pascua eorum. Et conticuerunt arva pacis a facie ire furoris Domini.“ Ierem. 50°, (6): „Grex perditus factus est populus meus, pasto- res eorum seduxerunt eos, feceruntque vagari in montibus.“ "Luce 14, (34—35): „Si sal evanuerit, in quo salietur? Neque in terram, neque in sterquilinium utile est, sed foras mittetur.“11 Ezech. 34, (1—10): 49b2 50a 50a2 200 76
Strana 77
50b2 5tal 5ta2 „Et factum est verbum Domini ad me dicens: Fili hominis, prophetiza de pastoribus Israhel, propheta, et dices pastoribus: Hec dicit Dominus Deus: Ve pastoribus| Israhel, qui pascunt semetipsos. Nonne a pastori- bus pascuntur? Lac comedebatis et lanis operiebamini et quod crassum erat, occidebatis, gregem autem meum non pascebatis. Quod infirmum fuit, non consolidastis, et quod egrotum, non sanastis. Quod fractum est, non alligastis, et quod abiectum est, non reduxistis, et quod perierat, non quesistis, sed cum austeritate imperabatis eis et cum potencia. Et disperse sunt oves mee, eo quod non esset pastor, et facte sunt in devoracionem omnium bestiarum agri et disperse sunt. Erraverunt greges mei in cunctis montibus et in universo colle excelso et super omnem faciem terre dispersi sunt greges mei et non erat, qui requireret, non erat, inquam, qui require- ret. Propterea, pastores, audite verbum Domini: Vivo ego, dicit Dominus Deus, quia pro eo, quod facti sunt greges mei in rapinam et oves mee in devoracionem omnium bestiarum agri, eo quod non esset pastor, necque enim quesierunt pastores gregem meum, sed pascebant pastores seme- tipsos et greges meos non pascebant, propterea, pastores, audite verbum Domini: Hec dicit Dominus Deus: Ecce, ego super pastores requiram gregem meum de manu eorum et cessare eos faciam, ut ultra non pascant gregem meum, neque pascant amplius pastores semetipsos, et liberabo gregem meum de ore eorum.“ Patet Zacharie 11, (3): „Vox ullulatus pastorum, quam vastata est magnificencia eorum.“ Quia sic fuit prophe- tatum propter peccata populi, Zacharie 11, (16—17): „Ecce ego susci- tabo pastorem in terra, qui derelicta non visitabit, ] dispersa non queret et contritum non sanabit et id quod stat non enutriet et carnes pingwium comedet. O, pastor et ydolum derelinquens gregem.“ Quod ydolum dicunt csse sanctissimum etc. Ergo differencia est inter pastores: mali dicuntur ydolum etc. Mercenarius autem, qui non est pastor, cuius non sunt oves proprie. Quia mer- cenarius sua querit, non que Iesu Cristi, [Philipp 2°, (21: „Omnes enim, que sua sunt, querunt, non que sunt lesu Cristi“)1) licet missat, predicat, sacramenta ministrat, et in tempore persecucionis non perseverat, videns lupum fugit, subtrahendo pabula predicacionis, tacendo, non confortando, quia officium est lupi rapere, dividere, quia lupi sunt omnes membra dyaboli, solum tempore prosperitatis predicantes vel sacramenta mini- strantes, sicut patet de comunione calicis: quando fuit persecucio, multi non fuerunt ausi ministrare, sed cum iam viderunt prosperitatem, quia prosperabantur in ecclesiis, cum introducebantur, primo inceperunt mi- nistrare multi, qui in persecucione numquam ministrassent. Sic nunc de comunione parvulorum. Tales sunt omnes mercenarii etc. Quia omnes sunt lupi, qui inmisericorditer spoliant oves pauperculas de lana et devorant eas, ut religiosi promittentes multas indulgencias, 210 215 220 225 230 235 240 50b1 205 77
50b2 5tal 5ta2 „Et factum est verbum Domini ad me dicens: Fili hominis, prophetiza de pastoribus Israhel, propheta, et dices pastoribus: Hec dicit Dominus Deus: Ve pastoribus| Israhel, qui pascunt semetipsos. Nonne a pastori- bus pascuntur? Lac comedebatis et lanis operiebamini et quod crassum erat, occidebatis, gregem autem meum non pascebatis. Quod infirmum fuit, non consolidastis, et quod egrotum, non sanastis. Quod fractum est, non alligastis, et quod abiectum est, non reduxistis, et quod perierat, non quesistis, sed cum austeritate imperabatis eis et cum potencia. Et disperse sunt oves mee, eo quod non esset pastor, et facte sunt in devoracionem omnium bestiarum agri et disperse sunt. Erraverunt greges mei in cunctis montibus et in universo colle excelso et super omnem faciem terre dispersi sunt greges mei et non erat, qui requireret, non erat, inquam, qui require- ret. Propterea, pastores, audite verbum Domini: Vivo ego, dicit Dominus Deus, quia pro eo, quod facti sunt greges mei in rapinam et oves mee in devoracionem omnium bestiarum agri, eo quod non esset pastor, necque enim quesierunt pastores gregem meum, sed pascebant pastores seme- tipsos et greges meos non pascebant, propterea, pastores, audite verbum Domini: Hec dicit Dominus Deus: Ecce, ego super pastores requiram gregem meum de manu eorum et cessare eos faciam, ut ultra non pascant gregem meum, neque pascant amplius pastores semetipsos, et liberabo gregem meum de ore eorum.“ Patet Zacharie 11, (3): „Vox ullulatus pastorum, quam vastata est magnificencia eorum.“ Quia sic fuit prophe- tatum propter peccata populi, Zacharie 11, (16—17): „Ecce ego susci- tabo pastorem in terra, qui derelicta non visitabit, ] dispersa non queret et contritum non sanabit et id quod stat non enutriet et carnes pingwium comedet. O, pastor et ydolum derelinquens gregem.“ Quod ydolum dicunt csse sanctissimum etc. Ergo differencia est inter pastores: mali dicuntur ydolum etc. Mercenarius autem, qui non est pastor, cuius non sunt oves proprie. Quia mer- cenarius sua querit, non que Iesu Cristi, [Philipp 2°, (21: „Omnes enim, que sua sunt, querunt, non que sunt lesu Cristi“)1) licet missat, predicat, sacramenta ministrat, et in tempore persecucionis non perseverat, videns lupum fugit, subtrahendo pabula predicacionis, tacendo, non confortando, quia officium est lupi rapere, dividere, quia lupi sunt omnes membra dyaboli, solum tempore prosperitatis predicantes vel sacramenta mini- strantes, sicut patet de comunione calicis: quando fuit persecucio, multi non fuerunt ausi ministrare, sed cum iam viderunt prosperitatem, quia prosperabantur in ecclesiis, cum introducebantur, primo inceperunt mi- nistrare multi, qui in persecucione numquam ministrassent. Sic nunc de comunione parvulorum. Tales sunt omnes mercenarii etc. Quia omnes sunt lupi, qui inmisericorditer spoliant oves pauperculas de lana et devorant eas, ut religiosi promittentes multas indulgencias, 210 215 220 225 230 235 240 50b1 205 77
Strana 78
245 250 255 260 265 270 275 280 memoriam eternam pro animabus, mercenarii sunt, quia omnia, que faciunt, vendunt. Tales non sunt pastores, licet confirmaciones hominum habeant vel violencia introducantur. Sunt lupi, quia tales dicunt: Ego veni, ut vitam habeam et habundancius habeam, quam haberem in domo patris mei. Crisostomus: „Primatus fugientem] desiderat, desideran- tem horret“. Augustinus: „Honor debet te querere, non tu honorem". Et sic non debet querere pastor, ut sibi ministretur, sed ut ministret iuxta illud (Marci 10, 45): „Non veni ministrari, sed ministrare“. Ieronimus: „Si quis episcopatum desiderat, bonum opus desiderat.“ Opus inquit, non dignitatem; laborem, non delicias; non crescere fastigio, sed decrescere humilitate et servum omnium velle fieri propter Cristum. Quia accipiens officium pastorale, animam suam in pingnore pro ovibus ponit. Ergo si te honor delectat, onus te terreat. Quia si pastor non est bonus, in magno Upericulo1) dampnacionis est, quia valde diligenter sunt custodiende oves, tamquam sangwine Cristi aquisite. Si diligenter debes servare sangwinem Cristi, sic animas, quas Cristus plus amat quam suum sangwi- nem. 4 Regum 10, (24): „Quicunque fugerit in omnibus hiis, quos ad- duxero in manus vestras, erit anima eius pro anima illius.“ Gen. 43°, (3): „Non videbitis faciem meam, nisi adduxeritis fratrem vestrum minimum. Et sic nos sacerdotes scire debemus, quia mercenarii sumus conducti, quia mercenarius sine opere esse non potest. Opera nostra sunt opera iusticie, non ut divicias aquiramus. Quia nemo conducit operarium, ut tantum laboret, quantum comedat, sic nos non ideo sumus conducti, ut sola illa faceremus, que sunt ad nostram utilitatem, sed ad gloriam Dei, sicut mercenarius totam diem circa opus domini sui impendit, unam au- tem horam circa cibum suum. Quia mercenarius, qua die opus domini sui non fecerit, erubescat intrare in domum et petere sibi panem. Augu- stinus: „Mercenarius tam diu utilis est, quam diu ] lupus non venit." Levit. 22°, (9—10): „Custodiant precepta mea, ut non subiaceant pecca- to, et moriantur in sanctuario, cum pol(l)uerint illud. Ego Dominus, qui sanctifico eos. Omnis alienigena non comedet de sanctificatis, inqullinus sacerdotis et mercenarius non vescetur ex eis.“ Iob 7, (1): „Milicia est vita hominis super terram et sicut dies mercenarii dies eius.“ Idem 14, (6): „Sicut mercenarii dies eius.“ Ys. 16, (14): „In tribus annis quasi anni mercenarii auferetur gloria Moab.“ Ierem. 46°, (21): „Mercenarii quoque eius, qui versabantur in medio eius, quasi vituli saginati versi sunt et fugerunt simul nec stare potuerunt, quia dies interfeccionis eorum veniet super eos, tempus visitacionis eorum.“ Ideo ve mercenariis etc. Quia pastor verus ] debet custodire gregem super vitam propriam, quia debet querere gloriam Dei et utilitatem proximi. Apostolus (1 Cor. 4, 16): „Imitatores mei estote, sicut ego Cristi.“ 1“ Cor. 10°, (33): „Non quero, quod michi utile est, sed quod multis, ut salvi fiant.“ Ibidem 51b1 51b2 52a 52a2 285 78
245 250 255 260 265 270 275 280 memoriam eternam pro animabus, mercenarii sunt, quia omnia, que faciunt, vendunt. Tales non sunt pastores, licet confirmaciones hominum habeant vel violencia introducantur. Sunt lupi, quia tales dicunt: Ego veni, ut vitam habeam et habundancius habeam, quam haberem in domo patris mei. Crisostomus: „Primatus fugientem] desiderat, desideran- tem horret“. Augustinus: „Honor debet te querere, non tu honorem". Et sic non debet querere pastor, ut sibi ministretur, sed ut ministret iuxta illud (Marci 10, 45): „Non veni ministrari, sed ministrare“. Ieronimus: „Si quis episcopatum desiderat, bonum opus desiderat.“ Opus inquit, non dignitatem; laborem, non delicias; non crescere fastigio, sed decrescere humilitate et servum omnium velle fieri propter Cristum. Quia accipiens officium pastorale, animam suam in pingnore pro ovibus ponit. Ergo si te honor delectat, onus te terreat. Quia si pastor non est bonus, in magno Upericulo1) dampnacionis est, quia valde diligenter sunt custodiende oves, tamquam sangwine Cristi aquisite. Si diligenter debes servare sangwinem Cristi, sic animas, quas Cristus plus amat quam suum sangwi- nem. 4 Regum 10, (24): „Quicunque fugerit in omnibus hiis, quos ad- duxero in manus vestras, erit anima eius pro anima illius.“ Gen. 43°, (3): „Non videbitis faciem meam, nisi adduxeritis fratrem vestrum minimum. Et sic nos sacerdotes scire debemus, quia mercenarii sumus conducti, quia mercenarius sine opere esse non potest. Opera nostra sunt opera iusticie, non ut divicias aquiramus. Quia nemo conducit operarium, ut tantum laboret, quantum comedat, sic nos non ideo sumus conducti, ut sola illa faceremus, que sunt ad nostram utilitatem, sed ad gloriam Dei, sicut mercenarius totam diem circa opus domini sui impendit, unam au- tem horam circa cibum suum. Quia mercenarius, qua die opus domini sui non fecerit, erubescat intrare in domum et petere sibi panem. Augu- stinus: „Mercenarius tam diu utilis est, quam diu ] lupus non venit." Levit. 22°, (9—10): „Custodiant precepta mea, ut non subiaceant pecca- to, et moriantur in sanctuario, cum pol(l)uerint illud. Ego Dominus, qui sanctifico eos. Omnis alienigena non comedet de sanctificatis, inqullinus sacerdotis et mercenarius non vescetur ex eis.“ Iob 7, (1): „Milicia est vita hominis super terram et sicut dies mercenarii dies eius.“ Idem 14, (6): „Sicut mercenarii dies eius.“ Ys. 16, (14): „In tribus annis quasi anni mercenarii auferetur gloria Moab.“ Ierem. 46°, (21): „Mercenarii quoque eius, qui versabantur in medio eius, quasi vituli saginati versi sunt et fugerunt simul nec stare potuerunt, quia dies interfeccionis eorum veniet super eos, tempus visitacionis eorum.“ Ideo ve mercenariis etc. Quia pastor verus ] debet custodire gregem super vitam propriam, quia debet querere gloriam Dei et utilitatem proximi. Apostolus (1 Cor. 4, 16): „Imitatores mei estote, sicut ego Cristi.“ 1“ Cor. 10°, (33): „Non quero, quod michi utile est, sed quod multis, ut salvi fiant.“ Ibidem 51b1 51b2 52a 52a2 285 78
Strana 79
52b' 52b2 53a (2 Cor. 12, 14): „Non quero vestra, sed vos“, quia non est modicum, cui Dominus comittit suum thezaurum, suo sanguine redemptum, quia alias sunt mercenarii, sed non pastores. Quia bonus pastor debet, ut primum se ipsum custodiat, quia ipso capto grex est in periculo. 2 Regum 18, (3): „Si media pars ex vobis ceciderit, non multum curabunt, quia tu unus pro decem millibus conputaris.“ Ibidem 21, (17): „Iuraverunt viri David, dicentes: Iam non egredieris nobiscum in bellum, ne extingwas lucernam in Israhel.“ Quia secundum Augustinum si est pastor bonus, Deum querit, castus est, avarus non est nec symoniacus, sed pius et miseri- cors, et manct non in mensa ventris sui, sed in mensa Domini sui. Sed iam oves pabulum querunt et pastores dare nolunt, iuxta illud Ieremie (Threni 4, 4): „Parvuli pecierunt panem (et non erat, qui frangeret eis)". Augustinus: „Si ovis deviat, non revocatur, si infirmatur, non medetur, si devoratur, non lacrimatur. Ego sum pastor bonus et congnosco oves meas et congnoscunt me mee. Ps. (146, 4): „Qui numerat multitudinem stellarum et omnibus eis nomina vocans. Ex quo stellarum, multo plus animarum, quibus semper est presens et eorum conscienciam congnoscendo. Hoc est officium nostri pastoris boni. Sed moderni sciunt numerum sexagenarum et censuum. Sed Ieremias d(icit):] „Ullulate sculptilia in Ierusalem et Samaria, quemadmodum enim feci Samarie et manufactis eius, ita faciam et Ierusalem et ydolis eius.“ Quia quilibet serviens peccato maledictus est, faciens sculptile et conflans opus artificis et ponens id in absconso, id est in corde, quia omnia peccata sunt quasi ydola in Ierusalem et ista ydola debet pastor destruere. O, pie Criste, quanta ydola statuerunt principes in Praga, sacerdotes dotatos, vel quanta ydola sunt in ecclesiis, ut ymagines, pepla! Credendum est de principibus illud Numeri 25, (4), ubi fecit Dominus principes suspendere contra solem, qui permittunt populo peccare cum istis ydolis, qui plus seducunt populum quam umquam ydola paganorum. Et congnoscunt me etc. Ys. 19, (19—21): „In die illa erit altare Domini in medio terre Egypti et titulus Domini iuxta terminum eius. Et erit in signum et testimonium Domino exercituum in terra Egypti. Clamabunt enim ad Dominum a facie tribulantis et mittet eis salvatorem et propugna- torem, qui liberet eos. Et congnoscetur Dominus ab Egypto et congno- scent Egypcii Dominum in die illa et colent cum in hostiis et in muneri- bus et vota vovebunt Domino et solvent.“ Ideo dicit: Et congnoscunt me. Gen. 3°, (7): „Cumque congnovissent se esse nudos, consuerunt folia ficus." Alii congnoscunt Dominum post peccata, alii post obedienciam. Gen. 29a 22a, (12b): „Nunc congnovi, quod timeas Deum.“ Ex. 18, (10—11): „Benedictus Dominus, qui nos liberavit de manu Egipciorum et de manu pharaonis, qui | eruit populum suum de manu Egypti. Nunc congnovi, quia magnus Dominus super omnes d os, co quod superbe egerunt 295 300 305 310 315 320 290 325 53a2 79
52b' 52b2 53a (2 Cor. 12, 14): „Non quero vestra, sed vos“, quia non est modicum, cui Dominus comittit suum thezaurum, suo sanguine redemptum, quia alias sunt mercenarii, sed non pastores. Quia bonus pastor debet, ut primum se ipsum custodiat, quia ipso capto grex est in periculo. 2 Regum 18, (3): „Si media pars ex vobis ceciderit, non multum curabunt, quia tu unus pro decem millibus conputaris.“ Ibidem 21, (17): „Iuraverunt viri David, dicentes: Iam non egredieris nobiscum in bellum, ne extingwas lucernam in Israhel.“ Quia secundum Augustinum si est pastor bonus, Deum querit, castus est, avarus non est nec symoniacus, sed pius et miseri- cors, et manct non in mensa ventris sui, sed in mensa Domini sui. Sed iam oves pabulum querunt et pastores dare nolunt, iuxta illud Ieremie (Threni 4, 4): „Parvuli pecierunt panem (et non erat, qui frangeret eis)". Augustinus: „Si ovis deviat, non revocatur, si infirmatur, non medetur, si devoratur, non lacrimatur. Ego sum pastor bonus et congnosco oves meas et congnoscunt me mee. Ps. (146, 4): „Qui numerat multitudinem stellarum et omnibus eis nomina vocans. Ex quo stellarum, multo plus animarum, quibus semper est presens et eorum conscienciam congnoscendo. Hoc est officium nostri pastoris boni. Sed moderni sciunt numerum sexagenarum et censuum. Sed Ieremias d(icit):] „Ullulate sculptilia in Ierusalem et Samaria, quemadmodum enim feci Samarie et manufactis eius, ita faciam et Ierusalem et ydolis eius.“ Quia quilibet serviens peccato maledictus est, faciens sculptile et conflans opus artificis et ponens id in absconso, id est in corde, quia omnia peccata sunt quasi ydola in Ierusalem et ista ydola debet pastor destruere. O, pie Criste, quanta ydola statuerunt principes in Praga, sacerdotes dotatos, vel quanta ydola sunt in ecclesiis, ut ymagines, pepla! Credendum est de principibus illud Numeri 25, (4), ubi fecit Dominus principes suspendere contra solem, qui permittunt populo peccare cum istis ydolis, qui plus seducunt populum quam umquam ydola paganorum. Et congnoscunt me etc. Ys. 19, (19—21): „In die illa erit altare Domini in medio terre Egypti et titulus Domini iuxta terminum eius. Et erit in signum et testimonium Domino exercituum in terra Egypti. Clamabunt enim ad Dominum a facie tribulantis et mittet eis salvatorem et propugna- torem, qui liberet eos. Et congnoscetur Dominus ab Egypto et congno- scent Egypcii Dominum in die illa et colent cum in hostiis et in muneri- bus et vota vovebunt Domino et solvent.“ Ideo dicit: Et congnoscunt me. Gen. 3°, (7): „Cumque congnovissent se esse nudos, consuerunt folia ficus." Alii congnoscunt Dominum post peccata, alii post obedienciam. Gen. 29a 22a, (12b): „Nunc congnovi, quod timeas Deum.“ Ex. 18, (10—11): „Benedictus Dominus, qui nos liberavit de manu Egipciorum et de manu pharaonis, qui | eruit populum suum de manu Egypti. Nunc congnovi, quia magnus Dominus super omnes d os, co quod superbe egerunt 295 300 305 310 315 320 290 325 53a2 79
Strana 80
335 340 345 350 355 360 365 contra illos.“ Deut. 11, (2): „Congnoscite hodie, que ignorant filii vestri, qui non viderunt disciplinam Domini Dei vestri, magnalia eius et ro- bustam manum.“ Quia si populus congnoscet Dominum, congnoscent hoc et inimici. I Regum 4, (6b—8a): „Et congnoverunt, quod archa federis Domini venisset in castra. Timueruntque Philistiim dicentes: Venit Deus in castra. Et ingemueruntsque] dicentes: Ve nobis, non enim fuit tanta exultacio heri et nudiustercius. Ve nobis, quis nos salva- bit de manu deorum sublimium istorum?“ 2 Regum 5°, (12): „Et congno- vit David, quoniam confirmasset eum Dominus regem super Israhel et quoniam exaltasset regnum eius super populum suum Israhel.“ Iob 23°, (3): „Quis michi I tribuat, ut congnoscam et inveniam illum et veniam usque ad solium eius?“ Eccli. 17, (24): „Et congnosce iusticias c et iudicia Dei et sta in sorte proposicionis et oracionis altissimi Dei." 36, (1—6): „Miserere nostri, Deus omnium, et respice nos et ostende nobis lucem miseracionum tuarum et inmitte timorem tuum super gentes, que non exquisierunt te, ut congnoscant, quia non est Deus nisi tu, et enarrent magnalia tua. Alleva manum tuam super gentes alienas, ut videant potenciam tuam. Sicut enim in conspectu eorum sanctificatus es in nobis, sic in conspectu nostro magnificaberis in illis, ût congnoscant te, sicut et nos congnovimus, quoniam non est Deus preter te, Domine. Innova signa et immuta mirabilia.“ Si sic respectum habebimus ad Dominum. Eccli. 42°, (19): „Congnovit enim![ Deus omnem scienciam et inspexit in signum ewi.“ Cum d(icit): Ego congnosco oves meas et congnoscunt me mee. Ys. 33, (13—14): „Audite, qui longe estis, que fecerim, et congnoscite, vicini, for(titudin)em meam. Conterriti in Syon peccatores, possedit pec tremor ypocritas. Quis poterit habitare de vobis cum igne devorante? 55, (5): „Ecce gentes, quas nesciebas, vocaberis, et gentes, que te non congnoverunt, ad te current propter Dominum Deum tuum et sanctum Israhel, qui glorificavit te.“ Ut adimpleretur illud Ieremie 5°, (5): „Ipsi vero congnoverunt viam Domini et iudicium Dei sui.“ Cum d(icit): Et congnoscunt me mee. Idem 11, (18): „Tu autem, Domine, demonstrasti michi, et congnovi, tu ostendisti michi studia eorum.“ Idem 14, (19b—20): „Expectavimus pacem, et non est bonum, ] et tempus curacionis, et ecce turbacio. Congnovimus, Domine, impietates nostras, iniquitates patrum nostrorum, quia peccavimus tibi.“ Ezech. 14, (23): „Et congnoscetis, quod non frustra fecerim omnia, quecumque feci.“ Et congnoscent me etc. Osee 8, (2): „Me invocabunt: Deus meus, congnovimus te Israhel." Mat. 14, (35): „Cum congnovissent eum viri loci illius, miserunt in uni- versam regionem illam et obtulerunt ei male habentes.“ 22 Cor. 1°, (13): „Non enim alia scribimus vobis, quam que legistis et congnovistis. Spero autem, quod usque in finem congnoscetis, sicut et congnovistis nos 53b1 53b' 54a 330 370 80
335 340 345 350 355 360 365 contra illos.“ Deut. 11, (2): „Congnoscite hodie, que ignorant filii vestri, qui non viderunt disciplinam Domini Dei vestri, magnalia eius et ro- bustam manum.“ Quia si populus congnoscet Dominum, congnoscent hoc et inimici. I Regum 4, (6b—8a): „Et congnoverunt, quod archa federis Domini venisset in castra. Timueruntque Philistiim dicentes: Venit Deus in castra. Et ingemueruntsque] dicentes: Ve nobis, non enim fuit tanta exultacio heri et nudiustercius. Ve nobis, quis nos salva- bit de manu deorum sublimium istorum?“ 2 Regum 5°, (12): „Et congno- vit David, quoniam confirmasset eum Dominus regem super Israhel et quoniam exaltasset regnum eius super populum suum Israhel.“ Iob 23°, (3): „Quis michi I tribuat, ut congnoscam et inveniam illum et veniam usque ad solium eius?“ Eccli. 17, (24): „Et congnosce iusticias c et iudicia Dei et sta in sorte proposicionis et oracionis altissimi Dei." 36, (1—6): „Miserere nostri, Deus omnium, et respice nos et ostende nobis lucem miseracionum tuarum et inmitte timorem tuum super gentes, que non exquisierunt te, ut congnoscant, quia non est Deus nisi tu, et enarrent magnalia tua. Alleva manum tuam super gentes alienas, ut videant potenciam tuam. Sicut enim in conspectu eorum sanctificatus es in nobis, sic in conspectu nostro magnificaberis in illis, ût congnoscant te, sicut et nos congnovimus, quoniam non est Deus preter te, Domine. Innova signa et immuta mirabilia.“ Si sic respectum habebimus ad Dominum. Eccli. 42°, (19): „Congnovit enim![ Deus omnem scienciam et inspexit in signum ewi.“ Cum d(icit): Ego congnosco oves meas et congnoscunt me mee. Ys. 33, (13—14): „Audite, qui longe estis, que fecerim, et congnoscite, vicini, for(titudin)em meam. Conterriti in Syon peccatores, possedit pec tremor ypocritas. Quis poterit habitare de vobis cum igne devorante? 55, (5): „Ecce gentes, quas nesciebas, vocaberis, et gentes, que te non congnoverunt, ad te current propter Dominum Deum tuum et sanctum Israhel, qui glorificavit te.“ Ut adimpleretur illud Ieremie 5°, (5): „Ipsi vero congnoverunt viam Domini et iudicium Dei sui.“ Cum d(icit): Et congnoscunt me mee. Idem 11, (18): „Tu autem, Domine, demonstrasti michi, et congnovi, tu ostendisti michi studia eorum.“ Idem 14, (19b—20): „Expectavimus pacem, et non est bonum, ] et tempus curacionis, et ecce turbacio. Congnovimus, Domine, impietates nostras, iniquitates patrum nostrorum, quia peccavimus tibi.“ Ezech. 14, (23): „Et congnoscetis, quod non frustra fecerim omnia, quecumque feci.“ Et congnoscent me etc. Osee 8, (2): „Me invocabunt: Deus meus, congnovimus te Israhel." Mat. 14, (35): „Cum congnovissent eum viri loci illius, miserunt in uni- versam regionem illam et obtulerunt ei male habentes.“ 22 Cor. 1°, (13): „Non enim alia scribimus vobis, quam que legistis et congnovistis. Spero autem, quod usque in finem congnoscetis, sicut et congnovistis nos 53b1 53b' 54a 330 370 80
Strana 81
54b" 54b2 ex parte, quia gloria vestra nos sumus, sicut et vos nostra, in die Domini nostri Iesu Cristi.“ Et idem 2°, (9): „Ideo enim hoc vobis scripsi, ut c congnoscam experimentum vestrum, an in omnibus obedientes sitis. 13°, (6): „Spero autem, quod congno scetis, quia nos non sumus reprobi. Galla. 2°, (9): „Et cum congnovissent graciam Dei, que data est michi inter gentes, Iacobus et Cephas et Iohannes, qui videbantur columpne esse, dextras dederunt michi et Barnabe societatis.“ Idem 3°, (7): „Cognoscite ergo, quia qui ex fide sunt, hii sunt filii Abrahe.“ Idem 4°, (9): „Nunc autem cum congnoveritis Deum, ymo congniti estis a Deo, quomodo convertimini iterum ad infirma et egena ele(men)ta, quibus denuo servire vultis?“ Heb. 8. (11b—12a): „Cognosce Dominum, quo- niam omnes scient me a minimo usque ad maiorem eorum, quia propi- cius ero iniquitatibus corum.“ Ergo congnoscamus vocem pastoris nostri, sicut illa ancilla congnovit vocem Petri Act. 12, (14): „Et ut congnovit vocem Petri, pre gaudio non apperuit ianuam, sed intro currens, nunccia- vit stare Petrum ad ianuam.“ 1° Ioh. 2°, (13): „Scribo vobis patres, quoniam congnovistis eum, qui ab inicio est.“ Act. 4°, (13): „Videntes autem Petri constanciam et Iohannis, comperto, quod homines essent sine literis et ydiote, admirabantur et congnoscebant eos, quoniam cum lesu fuerant. Et cognoscent me etc. 1a Ioh. 3°, (16): „In hoc congnovimus caritatem Dei, quoniam ille pro nobis animam suam posuit et nos debemus pro- fratribus nostris animas ponere.“ Idem 5°, (20): „Et scimus, quoniam Filius Dei venit et dedit nobis sensum, ut congnoscamus verum Deum et simus in vero Filio eius.“ 1a Ioh. 2°. (4): „Qui dicit se nosse Deum et mandata eius non custodit, mendax est.“ Quia alio modo oportet nos congnoscere Deum, quem noscimus, ut hic dicitur: Sicut novit me Pater, et ego agnosco Patrem et animam meam pono pro ovibus meis. 1 Ioh. 8, (55): „Si dixero, quia non novi eum, ero similis vobis, mendax.“ O, quanti nunc mendaces, qui nolunt Deum congnoscere et semper dicunt, quia eum noscunt, sed mandata eius non observant! Ideo ve illis, qui nolunt eum congnoscere. Iob 7, (10) ,Nec reverte [n tur ultra in domum suam, neque congnoscet eum amplius locus eius.“ Sed timendum est, ne congnoscant pe tarde. Ps. (13, 4): „Nonne congnoscent omnes, qui operantur malum? Ecclesiastes 6, (5): „Non vidit solem, neque congnovit substanciam boni et mali.“ Ecclesiastici 18, (10):„Vidit presumpcionem cordis eorum, quoniam mala est, et congnovit subversionem, quoniam nequam est.' Idem 23°, (28): „Et non congnovit, quoniam oculi Domini multo plus lucidiores super solem, circumspicientes omnes vias hominum et pro- " fundum ] abyssi, et hominum corda intuentes in absconditas partes. Ys. 1°, (3): „Cognovit bos possessorem suum et asinus presepe domini sui, Israhel autem me non congnovit et populus meus non intellexit. 375 380 385 390 395 400 405 54a2 55a 410 6 Želivský 81
54b" 54b2 ex parte, quia gloria vestra nos sumus, sicut et vos nostra, in die Domini nostri Iesu Cristi.“ Et idem 2°, (9): „Ideo enim hoc vobis scripsi, ut c congnoscam experimentum vestrum, an in omnibus obedientes sitis. 13°, (6): „Spero autem, quod congno scetis, quia nos non sumus reprobi. Galla. 2°, (9): „Et cum congnovissent graciam Dei, que data est michi inter gentes, Iacobus et Cephas et Iohannes, qui videbantur columpne esse, dextras dederunt michi et Barnabe societatis.“ Idem 3°, (7): „Cognoscite ergo, quia qui ex fide sunt, hii sunt filii Abrahe.“ Idem 4°, (9): „Nunc autem cum congnoveritis Deum, ymo congniti estis a Deo, quomodo convertimini iterum ad infirma et egena ele(men)ta, quibus denuo servire vultis?“ Heb. 8. (11b—12a): „Cognosce Dominum, quo- niam omnes scient me a minimo usque ad maiorem eorum, quia propi- cius ero iniquitatibus corum.“ Ergo congnoscamus vocem pastoris nostri, sicut illa ancilla congnovit vocem Petri Act. 12, (14): „Et ut congnovit vocem Petri, pre gaudio non apperuit ianuam, sed intro currens, nunccia- vit stare Petrum ad ianuam.“ 1° Ioh. 2°, (13): „Scribo vobis patres, quoniam congnovistis eum, qui ab inicio est.“ Act. 4°, (13): „Videntes autem Petri constanciam et Iohannis, comperto, quod homines essent sine literis et ydiote, admirabantur et congnoscebant eos, quoniam cum lesu fuerant. Et cognoscent me etc. 1a Ioh. 3°, (16): „In hoc congnovimus caritatem Dei, quoniam ille pro nobis animam suam posuit et nos debemus pro- fratribus nostris animas ponere.“ Idem 5°, (20): „Et scimus, quoniam Filius Dei venit et dedit nobis sensum, ut congnoscamus verum Deum et simus in vero Filio eius.“ 1a Ioh. 2°. (4): „Qui dicit se nosse Deum et mandata eius non custodit, mendax est.“ Quia alio modo oportet nos congnoscere Deum, quem noscimus, ut hic dicitur: Sicut novit me Pater, et ego agnosco Patrem et animam meam pono pro ovibus meis. 1 Ioh. 8, (55): „Si dixero, quia non novi eum, ero similis vobis, mendax.“ O, quanti nunc mendaces, qui nolunt Deum congnoscere et semper dicunt, quia eum noscunt, sed mandata eius non observant! Ideo ve illis, qui nolunt eum congnoscere. Iob 7, (10) ,Nec reverte [n tur ultra in domum suam, neque congnoscet eum amplius locus eius.“ Sed timendum est, ne congnoscant pe tarde. Ps. (13, 4): „Nonne congnoscent omnes, qui operantur malum? Ecclesiastes 6, (5): „Non vidit solem, neque congnovit substanciam boni et mali.“ Ecclesiastici 18, (10):„Vidit presumpcionem cordis eorum, quoniam mala est, et congnovit subversionem, quoniam nequam est.' Idem 23°, (28): „Et non congnovit, quoniam oculi Domini multo plus lucidiores super solem, circumspicientes omnes vias hominum et pro- " fundum ] abyssi, et hominum corda intuentes in absconditas partes. Ys. 1°, (3): „Cognovit bos possessorem suum et asinus presepe domini sui, Israhel autem me non congnovit et populus meus non intellexit. 375 380 385 390 395 400 405 54a2 55a 410 6 Želivský 81
Strana 82
420 425 430 435 440 445 Impletur illud Ys. 6, (9b): „Audite audientes, et nolite intelligere, et videte visionem, et nolite congnoscere.“ [Mat. 13, (13): „Quia videntes non vident et audientes non audiunt, neque intelligunt.1“) (Ys.) 44, (19): „Non recogitant in mente sua, non congnoscunt, neque senciunt, ut dicant: Medietatem eius combussi igni et coxi super carbones eius panes, et coxi carnes et comedi, et de relico eius ydolum faciam?“ Ierem. 4°, (22a): „Stultus populus meus me non congnovit, filii insipientes sunt et vecordes.“ Idem 6, (18—19): „Audite gentes et congnoscite congregacio, quanta ego faciam eis. Audi terra, ecce, ego adducam mala super popu- lum iustum, fructum cogitacionum eius, quia verba mea non audierunt et legem meam I proiecerunt.“ Idem 8, (7): „Miluus in celo congnovit tempus suum, turtur et hirundo et cyconia custodierunt tempus adventus sui, populus autem meus non congnovit iudicium Domini.“ [Ubi habent suas ymagines vel libros?1) Idem 9, (3b): „Confortati sunt in terra quia de malo ad malum egressi sunt et me non congnoverunt.“ Idem 10°, (25): „Effunde indignacionem tuam super gentes, que non congnove- runt te, et super provincias, que nomen tuum non invocaverunt“, [id est, que plus colunt creaturas quam creatorem1). Osee 5°, (3b—4): „Quia nunc fornicatus est Efraym et contaminatus Israhel. Non dabunt cogitaciones suas, ut revertantur ad Deum suum, quia spiritus fornica- cionis in medio eorum et Dominum non congnoverunt.“ Michee 4, (12): „Ipsi autem non congnoverunt cogitaciones Domini et non intellexerunt consilium eius.“ Rom. 1°, (21): "Ut sint inexcusabiles, quia cum con- gnovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt.“ (Quia si Deum ho- norarent, numquam tanta obpropria sue veritatis facerent.1)! Ideo dici- tur de talibus Rom. 3°, (16—18): „Contricio et infelicitas in viis eorum et viam pacis non congnoverunt. Non est timor Dei ante oculos eorum." 1a Cor. 2°, (6—8): „Sapienciam vero non huius seculi, neque principum huius seculi, qui destruuntur, sed loquimur Dei sapienciam in misterio, que abscondita est, quam predestinavit Deus ante secula in gloriam nostram, quam nemo principum huius seculi congnovit. Si enim con- gnovissent, numquam Dominum glorie crucifixissent.“ Heb. 3°, (10b— 11): „Ipsi vero non congnoverunt vias meas, sicut iuravi in ira mea: Si introibunt in requiem meam." Et alias oves habeo, que non sunt ex hoc ovili, et illas oportet me adducere, et vocem meam audient et fiet unum ovile et unus pastor. 55a3 55b- 415 1a Petri 2°, (21—25): 56a1 450 Cristus passus est pro nobis, nobis relinquens exemplum, ut sequamur vestigia eius, qui peccatum non fecit nec inventus est dolus in ore eius, qui cum malediceretur, non maledicebat, cum pateretur, non cominabatur. Tradidit autem iudicanti se in- 82
420 425 430 435 440 445 Impletur illud Ys. 6, (9b): „Audite audientes, et nolite intelligere, et videte visionem, et nolite congnoscere.“ [Mat. 13, (13): „Quia videntes non vident et audientes non audiunt, neque intelligunt.1“) (Ys.) 44, (19): „Non recogitant in mente sua, non congnoscunt, neque senciunt, ut dicant: Medietatem eius combussi igni et coxi super carbones eius panes, et coxi carnes et comedi, et de relico eius ydolum faciam?“ Ierem. 4°, (22a): „Stultus populus meus me non congnovit, filii insipientes sunt et vecordes.“ Idem 6, (18—19): „Audite gentes et congnoscite congregacio, quanta ego faciam eis. Audi terra, ecce, ego adducam mala super popu- lum iustum, fructum cogitacionum eius, quia verba mea non audierunt et legem meam I proiecerunt.“ Idem 8, (7): „Miluus in celo congnovit tempus suum, turtur et hirundo et cyconia custodierunt tempus adventus sui, populus autem meus non congnovit iudicium Domini.“ [Ubi habent suas ymagines vel libros?1) Idem 9, (3b): „Confortati sunt in terra quia de malo ad malum egressi sunt et me non congnoverunt.“ Idem 10°, (25): „Effunde indignacionem tuam super gentes, que non congnove- runt te, et super provincias, que nomen tuum non invocaverunt“, [id est, que plus colunt creaturas quam creatorem1). Osee 5°, (3b—4): „Quia nunc fornicatus est Efraym et contaminatus Israhel. Non dabunt cogitaciones suas, ut revertantur ad Deum suum, quia spiritus fornica- cionis in medio eorum et Dominum non congnoverunt.“ Michee 4, (12): „Ipsi autem non congnoverunt cogitaciones Domini et non intellexerunt consilium eius.“ Rom. 1°, (21): "Ut sint inexcusabiles, quia cum con- gnovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt.“ (Quia si Deum ho- norarent, numquam tanta obpropria sue veritatis facerent.1)! Ideo dici- tur de talibus Rom. 3°, (16—18): „Contricio et infelicitas in viis eorum et viam pacis non congnoverunt. Non est timor Dei ante oculos eorum." 1a Cor. 2°, (6—8): „Sapienciam vero non huius seculi, neque principum huius seculi, qui destruuntur, sed loquimur Dei sapienciam in misterio, que abscondita est, quam predestinavit Deus ante secula in gloriam nostram, quam nemo principum huius seculi congnovit. Si enim con- gnovissent, numquam Dominum glorie crucifixissent.“ Heb. 3°, (10b— 11): „Ipsi vero non congnoverunt vias meas, sicut iuravi in ira mea: Si introibunt in requiem meam." Et alias oves habeo, que non sunt ex hoc ovili, et illas oportet me adducere, et vocem meam audient et fiet unum ovile et unus pastor. 55a3 55b- 415 1a Petri 2°, (21—25): 56a1 450 Cristus passus est pro nobis, nobis relinquens exemplum, ut sequamur vestigia eius, qui peccatum non fecit nec inventus est dolus in ore eius, qui cum malediceretur, non maledicebat, cum pateretur, non cominabatur. Tradidit autem iudicanti se in- 82
Strana 83
56a2 56b 56b2 iuste, qui peccata nostra ipse pertulit in corpore suo super lignum, ut, peccatis mortui, iusticie vivamus, cuius livore sanati sumus. Eratis enim sicut oves errantes, sed con- versi estis nunc ad episcopum et pastorem animarum vestrarum. Ecce, quid iste vicarius summi episcopi scribit in sua litera cristianis; primum de passione nostri regis et pastoris, qui, quod dixerat, implevit: Bonus pastor dat animam suam pro ovibus suis;] secundo de nostra quoad eum humili imitacione, cum dicitur, ut sequamur vestigia eius. Et hoc ideo, si volumus habere remissionem peccatorum et sanacionem vulnerum et ab errore reduccionem. Modo quomodo volumus eum sequi ? cum dici- tur Eccles. 2°, (12b): „Quis est homo, qui sequi posset regem, factorem suum?“ Solucio: Sequi potest Cristum quilibet homo, quamvis non in omnibus pariter, scilicet ut Deum. Quis est, qui eum in operibus sequi posset, ut in creacione? Cum dicit Paulus (Rom. 11, 33): „O, altitudo diviciarum sapiencie et sciencie Dei!“ Sed si vis sequi ut homo, tolle crucem tuam et sequere eum, sis humilis, pauper, castus, misericors, paciens usque ad mortem, sicut Petrus et Paulus. Quia iter melius homini ostenditur in opere, quam sermone, cum plus credit l viator ignarus indicanti viam opere quam sermone. Aliquando statim homo fit quasi assecuratus, quod non timet, ut iam erraret. Sic nos non deberemus timere pastorem nostrum sequendo. Ideo dux vie nostre ad penitenciam dicit Ioh. 10°, (37—38): „Si non facio [facio] opera Patris mei, nolite credere michi. Si autem facio et si michi non vultis credere, operibus credite“, quasi) d(iceret): Non aliam vobis viam demonstravi, nisi quam solus transivi. Sicut scriptor, si vult bene scribere, oportet quod habeat bonum exemplar, sic nos oportet hunc exemplar inspicere valde diligenter, si volumus vitam eius recte imitare. Ergo ad nullum est tantum respiciendum sicut in Dominum Cristum. Cum dicit Petrus: Cristus passus est pro nobis, nobis relinquens (exemplum). Dolor eius testis est sue penalitatis, cum ex sola ymaginacione mortis factus est sudor sangwi- nis in terram decurrens. Ps. (17, 5): „Circumdederunt me dolores mor- tis." "Item quoniam tribulacio proxima est, non est qui adiuvet.1) Ideo pacientes pro Cristo debent esse innocentes, ex quo Cristus peccatum non fecit, tamen voluit pati, ut peccatoribus culpa remitteretur et sic placare- tur divine ulcionis vindicta, quia martirem non facit pena, sed causa, id est innocencia et desiderium, quod habet ad Cristum, quia latro sinister non est martir. 1a Petri 4°, (15—18): „Nemo vestrum paciatur quasi homicida aut fur aut maledicus aut alienorum appetitor. "Si autem ut cristianus, non erubescat, glorificet autem Deum in isto nomine, quoniam tempus est, ut incipiat iudicium a domo Dei. Si autem primum a nobis, quis finis eorum, qui non credunt Dei ewangelio? Et si iustus vix quidem salvabitur, impius et peccator ubi parebunt?“1) Sicut patet de martiribus sanctis et virginibus. 460 465 470 475 480 485 490 455 83
56a2 56b 56b2 iuste, qui peccata nostra ipse pertulit in corpore suo super lignum, ut, peccatis mortui, iusticie vivamus, cuius livore sanati sumus. Eratis enim sicut oves errantes, sed con- versi estis nunc ad episcopum et pastorem animarum vestrarum. Ecce, quid iste vicarius summi episcopi scribit in sua litera cristianis; primum de passione nostri regis et pastoris, qui, quod dixerat, implevit: Bonus pastor dat animam suam pro ovibus suis;] secundo de nostra quoad eum humili imitacione, cum dicitur, ut sequamur vestigia eius. Et hoc ideo, si volumus habere remissionem peccatorum et sanacionem vulnerum et ab errore reduccionem. Modo quomodo volumus eum sequi ? cum dici- tur Eccles. 2°, (12b): „Quis est homo, qui sequi posset regem, factorem suum?“ Solucio: Sequi potest Cristum quilibet homo, quamvis non in omnibus pariter, scilicet ut Deum. Quis est, qui eum in operibus sequi posset, ut in creacione? Cum dicit Paulus (Rom. 11, 33): „O, altitudo diviciarum sapiencie et sciencie Dei!“ Sed si vis sequi ut homo, tolle crucem tuam et sequere eum, sis humilis, pauper, castus, misericors, paciens usque ad mortem, sicut Petrus et Paulus. Quia iter melius homini ostenditur in opere, quam sermone, cum plus credit l viator ignarus indicanti viam opere quam sermone. Aliquando statim homo fit quasi assecuratus, quod non timet, ut iam erraret. Sic nos non deberemus timere pastorem nostrum sequendo. Ideo dux vie nostre ad penitenciam dicit Ioh. 10°, (37—38): „Si non facio [facio] opera Patris mei, nolite credere michi. Si autem facio et si michi non vultis credere, operibus credite“, quasi) d(iceret): Non aliam vobis viam demonstravi, nisi quam solus transivi. Sicut scriptor, si vult bene scribere, oportet quod habeat bonum exemplar, sic nos oportet hunc exemplar inspicere valde diligenter, si volumus vitam eius recte imitare. Ergo ad nullum est tantum respiciendum sicut in Dominum Cristum. Cum dicit Petrus: Cristus passus est pro nobis, nobis relinquens (exemplum). Dolor eius testis est sue penalitatis, cum ex sola ymaginacione mortis factus est sudor sangwi- nis in terram decurrens. Ps. (17, 5): „Circumdederunt me dolores mor- tis." "Item quoniam tribulacio proxima est, non est qui adiuvet.1) Ideo pacientes pro Cristo debent esse innocentes, ex quo Cristus peccatum non fecit, tamen voluit pati, ut peccatoribus culpa remitteretur et sic placare- tur divine ulcionis vindicta, quia martirem non facit pena, sed causa, id est innocencia et desiderium, quod habet ad Cristum, quia latro sinister non est martir. 1a Petri 4°, (15—18): „Nemo vestrum paciatur quasi homicida aut fur aut maledicus aut alienorum appetitor. "Si autem ut cristianus, non erubescat, glorificet autem Deum in isto nomine, quoniam tempus est, ut incipiat iudicium a domo Dei. Si autem primum a nobis, quis finis eorum, qui non credunt Dei ewangelio? Et si iustus vix quidem salvabitur, impius et peccator ubi parebunt?“1) Sicut patet de martiribus sanctis et virginibus. 460 465 470 475 480 485 490 455 83
Strana 84
495 Qui cum malediceretur, non maledicebat, quando maledicebant eum Iudei 57a1 milites et percuciebant, ymo pocius eos excusabat dicens Luce 23, (34): „Pater, ignosce illis, quia nesciunt, quid faciunt.“ Idem fecit sanctus Step- hanus et sanctus Iohannes Huss etc. (1Sicut nunc maledicit unus alium.1) 505 510 Cum pateretur, non comminabatur. Quare tunc, cum Samaritanus diceretur et demoniacus, d(ixit) Iudeis Ioh. 8, (44): „Vos ex patre dyabolo estis." Mat. 12, (34a): „Progenies viperarum, quomodo potestis bona loqui, cum sitis mali?“ Mat. 23, (15a): „Ve vobis, scribe et pharisei ypocrite. Et iterum (Mat. 10, 15): „Tollerabilius erit terre Sodomorum.“ (1(Mat. 21, 31) „Meretrices et publicani precedent vos.“1) Quia divina correpcio precedens ex caritate non est contumelia; alias Cristus peccasset, Paulus, Helias etc. Sicut nunc dicunt, cum se audiunt corrigi: Non ] est ista caritas sic confundere personas. Tradidit autem se iudicanti iniuste Pylato et turbe Iudeorum, quia peccata nostra ipse pertulit in corpore suo super lignum crucis. Ecce in corpore est passus, non in pariete depictus; sic nos in corpore oportet pati suam passio- nem, sed non depingendo. [Hec sentite in vobis.1) Ut, peccatis mortui, iusticie vivamus, id est iam peccatis non consenciendo, sed animo iusticie vivamus. Cuius livore sanati sumus. Prov. 20, (30a): „Livor vulneris absterget mala.“ Sic livor Cristi nostra mala. 57a2 500 515 520 525 530 Eratis enim sicut oves errantes, sed conversi estis nunc ad episcopum et pastorem animarum vestrarum, qui est maioris auctoritatis. Iam esset tempus nunc, ut converteremur ad episcopum verum. [Ergo ne me accusarent inimici veritatis, hodie mitto vos omnes ad auctoritatem maiorem, ad episcopum et pastorem animarum vestrarum. Satis iam errastis, querentes episcopos erroneos, symoniacos, in quibus non est inventa veritas, sed omnis iniqui- tas, quia hanc culpam absolvere ego non possum, quia eruistis ab eis absolucionem et alia sacramenta etc.1) Ad istum episcopum omnes errantes debent mitti, id est adduci, ut 57b' eum sequantur. Ex quo Dominus precepit Deut. 22°, (1—2a): „Non videbis bovem fratris tui aut ovem errantem, et preteribis, sed reduces fratri tuo, eciamsi non est propinqus tuus frater, nec nosti eum, duces in domum tuam.“ Prov. 14, (22a): „Errant, qui operantur malum.“ Sap. 11, (16b—17): „Quod quidam errantes colebant mutos serpentes et bestias supervacuas, inmisisti illis multitudinem mutorum animalium in vindictam, ut scirent (quia) per que peccat quis, per hec et torquetur." 2a Thim. 3°, (13): „Mali autem homines et seductores proficient in peius, errantes et in errorem mittentes.“ Titum 3°, (3): „Eramus enim et nos aliquando insipientes et increduli, errantes, servi entes desideriis et voluptatibus variis, in malicia et invidia agentes, odibiles, odientes in- vicem,“ (querendo indulgencias ut in claustris.1) Heb. 11, (38b): „In 57b* 535 84
495 Qui cum malediceretur, non maledicebat, quando maledicebant eum Iudei 57a1 milites et percuciebant, ymo pocius eos excusabat dicens Luce 23, (34): „Pater, ignosce illis, quia nesciunt, quid faciunt.“ Idem fecit sanctus Step- hanus et sanctus Iohannes Huss etc. (1Sicut nunc maledicit unus alium.1) 505 510 Cum pateretur, non comminabatur. Quare tunc, cum Samaritanus diceretur et demoniacus, d(ixit) Iudeis Ioh. 8, (44): „Vos ex patre dyabolo estis." Mat. 12, (34a): „Progenies viperarum, quomodo potestis bona loqui, cum sitis mali?“ Mat. 23, (15a): „Ve vobis, scribe et pharisei ypocrite. Et iterum (Mat. 10, 15): „Tollerabilius erit terre Sodomorum.“ (1(Mat. 21, 31) „Meretrices et publicani precedent vos.“1) Quia divina correpcio precedens ex caritate non est contumelia; alias Cristus peccasset, Paulus, Helias etc. Sicut nunc dicunt, cum se audiunt corrigi: Non ] est ista caritas sic confundere personas. Tradidit autem se iudicanti iniuste Pylato et turbe Iudeorum, quia peccata nostra ipse pertulit in corpore suo super lignum crucis. Ecce in corpore est passus, non in pariete depictus; sic nos in corpore oportet pati suam passio- nem, sed non depingendo. [Hec sentite in vobis.1) Ut, peccatis mortui, iusticie vivamus, id est iam peccatis non consenciendo, sed animo iusticie vivamus. Cuius livore sanati sumus. Prov. 20, (30a): „Livor vulneris absterget mala.“ Sic livor Cristi nostra mala. 57a2 500 515 520 525 530 Eratis enim sicut oves errantes, sed conversi estis nunc ad episcopum et pastorem animarum vestrarum, qui est maioris auctoritatis. Iam esset tempus nunc, ut converteremur ad episcopum verum. [Ergo ne me accusarent inimici veritatis, hodie mitto vos omnes ad auctoritatem maiorem, ad episcopum et pastorem animarum vestrarum. Satis iam errastis, querentes episcopos erroneos, symoniacos, in quibus non est inventa veritas, sed omnis iniqui- tas, quia hanc culpam absolvere ego non possum, quia eruistis ab eis absolucionem et alia sacramenta etc.1) Ad istum episcopum omnes errantes debent mitti, id est adduci, ut 57b' eum sequantur. Ex quo Dominus precepit Deut. 22°, (1—2a): „Non videbis bovem fratris tui aut ovem errantem, et preteribis, sed reduces fratri tuo, eciamsi non est propinqus tuus frater, nec nosti eum, duces in domum tuam.“ Prov. 14, (22a): „Errant, qui operantur malum.“ Sap. 11, (16b—17): „Quod quidam errantes colebant mutos serpentes et bestias supervacuas, inmisisti illis multitudinem mutorum animalium in vindictam, ut scirent (quia) per que peccat quis, per hec et torquetur." 2a Thim. 3°, (13): „Mali autem homines et seductores proficient in peius, errantes et in errorem mittentes.“ Titum 3°, (3): „Eramus enim et nos aliquando insipientes et increduli, errantes, servi entes desideriis et voluptatibus variis, in malicia et invidia agentes, odibiles, odientes in- vicem,“ (querendo indulgencias ut in claustris.1) Heb. 11, (38b): „In 57b* 535 84
Strana 85
solitudinibus errantes et in montibus et in speluncis et in cavernis terre." Ergo convertamur ad episcopum nostrum. 5 dat animam suam: animam suam dat Vulg. — 9 oves: deest in nonnullis Hier. codd., C 20 autem: enim Vulg. — 21 detrahebant: retrahebant Vulg. — 29 aperict: aperit Vulg. — 32 se dicunt: dicunt se Vulg. —35 te servabo Hier. codd. meliores: servabo te SC — 55 in templo erit: erit in templo Vulg. — 59 tamquam pastor principalis: desunt et in Cypriano et in Decreto — 76 quomodo: quando Gregorius — 79 Ecce, ego: Ego autem, ecce Vulg. — 80 altero loco quod: deest in Vulg. —81 agnoscite, quia: cognoscite, quod Vulg. — 85 quantum: qui Vulg. — 87 clero: cleris Vulg. — animis: animo Vulg. — Et ut cum: Et cum Vulg. — 88 percipiatis: percipietis Vulg. — 94 pascue corum: pascua earum Vulg. — 114 vastatorem: Bethacarem Vulg. — 119 tui: tuos Vulg. — 126 Quis: Quis est Vulg. — 131 in eo quod dicitis: bis in Z — 132 suspecta: despecta Vulg. — 133 gratuite: gratuito Vulg. — 140 fugierunt: fugerunt Vulg. — 141 exivit: exiit Vulg. — 165 gregem: deest in Vulg. — 172 dominum isti: isti dominum Vulg. — 174 me, o pulcra: te, o pulcherrima Vulg. -- 175 tuorum: deest in Vulg. — 186 Hec: deest in Vulg. — 190 altero loco cos: eos ad rura sua Vulg. — 191 eas: eos Vulg. — qui: et Vulg. — 197 vasta- verit: vastavit Vulg. — 201 salietur (f. Mat. 5, 13): condietur Vulg. — 203 prophetiza: propheta Vulg. — 205 pascunt: pascebant Vulg. — Nonne: Nonne greges Vulg. — 220 ego: ego ipse Vulg. —221 eos faciam: faciam eos Vulg. — 222 meum, neque: nec Vulg. — 224 quam: quia Vulg. —- 226 dispersa: dispersum Vulg. — 261 in omnibus: de hominibus Vulg. quos: quos ego Vulg. — 262 erit anima eius: anima eius erit Vulg. — 263 adduxeritis ... minimum: fratrem vestrum minimum adduxeritis vobiscum Vulg. — 276 vescetur: vescentur Vulg. — 281 fugerunt Vulg.: fugiunt Z — 285 sicut: — sicut et SC — Non quero: non quaerens Vulg. — 287 (2 Cor. 12, 14) scripsi: 13° & Non quero vestra: Non enim quaero, quae vestra sunt Vulg. — 291 Si ... ceciderit: sive media pars ceciderit e nobis Vulg. — multum: satis Vulg. — 292 21 scripsi: 16 ž 302 vocans: vocat Vulg. — 325 timeas: times Vulg. — 326 nos liberavit: liberavit vos Vulg. — 328 egerunt: egerint Vulg. — 333 federis: deest in Vulg. — 347 illis: eis Vulg. 350 Deus: Dominus Vulg. — 356 gentes, quas: gentem, quam Vulg. — vocaberis: vocabis Vulg. — 358 qui: quia Vulg. — 359 vero: enim Vulg. — primo loco et: deest in Vulg. — 361 tu: tunc Vulg. — 365 quecumque: que Vulg. — 368 ei: ei omnes Vulg. — 372 hoc vobis Hier. codd. nonnulli, S: et Hier. codd. meliores, C —375 Dei: deest in Vulg. — 376 inter gentes: deest in Vulg. — 379 estis: sitis Vulg. — 392 pro nobis animam suam Hier. codd. meliores: animam suam pro nobis SC — 393 nostris: deest in Vulg. — 399 novi: scio Vulg. — 404 malum: iniquitatem Vulg. — 405 substanciam: distantiam Vulg. 407 subversionem: subv. illorum Vulg. — 416 non: neque Vulg. — 418 et coxi: coxi Vulg. — de relico Z: recte de reliquo — 420 congnoscite: cognosce Vulg. — 430 Post creatorem leguntur verba deleta et quare non congnoscent Deum — 431 contaminatus: contaminatus est Vulg. — 445 vero: autem Vulg. — 448 Sermone super Ego sum pastor bonus terminato f. 55b1, scriba adnotavit eodem folio sequentia: Ioh. 16: Modicum et non videbitis me. Quere ante statim cum epistola, alludens sermoni in dominica secunda post octavam Paschae, qui reperitur f. 34b2 ss. F. 55b2 vacat. — 450 altero loco nobis Hier. codd. nonnulli, SC: vobis Hier. codd. meliores — sequamur: sequamini Vulg. — 454 sumus: Hier. codd. meliores estis Vulg. — 455 episcopum et pastorem: pastorem et episcopum Vulg. — 462 Quis... posset: quid est, inquam, homo, ut sequi possit Vulg.— 497 ignosce illis, quia nesciunt: dimitte illis, non enim sciunt Vulg. — 504 meretrices et publicani: publ. et meretrices Vulg. — 526 tuus frater: frater tuus Vulg. — 528 quidam Vulg.: qui- dem Z— 533 et nos aliquando Hier. codd. meliores: aliquando et nos Hier. codd. nonnulli, SC — altero loco et: deest in Vulg. 85
solitudinibus errantes et in montibus et in speluncis et in cavernis terre." Ergo convertamur ad episcopum nostrum. 5 dat animam suam: animam suam dat Vulg. — 9 oves: deest in nonnullis Hier. codd., C 20 autem: enim Vulg. — 21 detrahebant: retrahebant Vulg. — 29 aperict: aperit Vulg. — 32 se dicunt: dicunt se Vulg. —35 te servabo Hier. codd. meliores: servabo te SC — 55 in templo erit: erit in templo Vulg. — 59 tamquam pastor principalis: desunt et in Cypriano et in Decreto — 76 quomodo: quando Gregorius — 79 Ecce, ego: Ego autem, ecce Vulg. — 80 altero loco quod: deest in Vulg. —81 agnoscite, quia: cognoscite, quod Vulg. — 85 quantum: qui Vulg. — 87 clero: cleris Vulg. — animis: animo Vulg. — Et ut cum: Et cum Vulg. — 88 percipiatis: percipietis Vulg. — 94 pascue corum: pascua earum Vulg. — 114 vastatorem: Bethacarem Vulg. — 119 tui: tuos Vulg. — 126 Quis: Quis est Vulg. — 131 in eo quod dicitis: bis in Z — 132 suspecta: despecta Vulg. — 133 gratuite: gratuito Vulg. — 140 fugierunt: fugerunt Vulg. — 141 exivit: exiit Vulg. — 165 gregem: deest in Vulg. — 172 dominum isti: isti dominum Vulg. — 174 me, o pulcra: te, o pulcherrima Vulg. -- 175 tuorum: deest in Vulg. — 186 Hec: deest in Vulg. — 190 altero loco cos: eos ad rura sua Vulg. — 191 eas: eos Vulg. — qui: et Vulg. — 197 vasta- verit: vastavit Vulg. — 201 salietur (f. Mat. 5, 13): condietur Vulg. — 203 prophetiza: propheta Vulg. — 205 pascunt: pascebant Vulg. — Nonne: Nonne greges Vulg. — 220 ego: ego ipse Vulg. —221 eos faciam: faciam eos Vulg. — 222 meum, neque: nec Vulg. — 224 quam: quia Vulg. —- 226 dispersa: dispersum Vulg. — 261 in omnibus: de hominibus Vulg. quos: quos ego Vulg. — 262 erit anima eius: anima eius erit Vulg. — 263 adduxeritis ... minimum: fratrem vestrum minimum adduxeritis vobiscum Vulg. — 276 vescetur: vescentur Vulg. — 281 fugerunt Vulg.: fugiunt Z — 285 sicut: — sicut et SC — Non quero: non quaerens Vulg. — 287 (2 Cor. 12, 14) scripsi: 13° & Non quero vestra: Non enim quaero, quae vestra sunt Vulg. — 291 Si ... ceciderit: sive media pars ceciderit e nobis Vulg. — multum: satis Vulg. — 292 21 scripsi: 16 ž 302 vocans: vocat Vulg. — 325 timeas: times Vulg. — 326 nos liberavit: liberavit vos Vulg. — 328 egerunt: egerint Vulg. — 333 federis: deest in Vulg. — 347 illis: eis Vulg. 350 Deus: Dominus Vulg. — 356 gentes, quas: gentem, quam Vulg. — vocaberis: vocabis Vulg. — 358 qui: quia Vulg. — 359 vero: enim Vulg. — primo loco et: deest in Vulg. — 361 tu: tunc Vulg. — 365 quecumque: que Vulg. — 368 ei: ei omnes Vulg. — 372 hoc vobis Hier. codd. nonnulli, S: et Hier. codd. meliores, C —375 Dei: deest in Vulg. — 376 inter gentes: deest in Vulg. — 379 estis: sitis Vulg. — 392 pro nobis animam suam Hier. codd. meliores: animam suam pro nobis SC — 393 nostris: deest in Vulg. — 399 novi: scio Vulg. — 404 malum: iniquitatem Vulg. — 405 substanciam: distantiam Vulg. 407 subversionem: subv. illorum Vulg. — 416 non: neque Vulg. — 418 et coxi: coxi Vulg. — de relico Z: recte de reliquo — 420 congnoscite: cognosce Vulg. — 430 Post creatorem leguntur verba deleta et quare non congnoscent Deum — 431 contaminatus: contaminatus est Vulg. — 445 vero: autem Vulg. — 448 Sermone super Ego sum pastor bonus terminato f. 55b1, scriba adnotavit eodem folio sequentia: Ioh. 16: Modicum et non videbitis me. Quere ante statim cum epistola, alludens sermoni in dominica secunda post octavam Paschae, qui reperitur f. 34b2 ss. F. 55b2 vacat. — 450 altero loco nobis Hier. codd. nonnulli, SC: vobis Hier. codd. meliores — sequamur: sequamini Vulg. — 454 sumus: Hier. codd. meliores estis Vulg. — 455 episcopum et pastorem: pastorem et episcopum Vulg. — 462 Quis... posset: quid est, inquam, homo, ut sequi possit Vulg.— 497 ignosce illis, quia nesciunt: dimitte illis, non enim sciunt Vulg. — 504 meretrices et publicani: publ. et meretrices Vulg. — 526 tuus frater: frater tuus Vulg. — 528 quidam Vulg.: qui- dem Z— 533 et nos aliquando Hier. codd. meliores: aliquando et nos Hier. codd. nonnulli, SC — altero loco et: deest in Vulg. 85
Strana 86
(XI.) (DOMINICA TERCIA POST OCTAVAM PASCHE) loh. 16, (1—13) 58a1 10 15 20 25 30 Hec locutus sum vobis, ut non scandalizemini. Absque synagogis facient vos, sed venit hora, ut omnis, qui interficit vos, arbitretur se obsequium prestare Deo. Et hec facient vobis, quia non noverunt Patrem, necque me. Sed hec locutus sum vobis, ut cum venerit hora, eorum reminiscamini, quia ego di(xi) vobis. Hec autem vobis ab inicio non dixi, quia vobiscum eram, et nunc vado ad eum, qui me misit, et nemo ex vobis interrogat me: Quo vadis? Sed quia hec locutus sum vobis, tristicia implevit cor vestrum. Sed ego veritatem dico vobis. Expedit vobis, ut ego vadam; si enim non abiero, Paraclitus non veniet ad vos. Si autem abiero, mittam eum ad vos. Et cum venerit ille, arguet mundum de peccato et de iusticia et de iudicio. De peccato I qui- dem, quia non crediderunt in me; de iusticia vero, quia vado ad Patrem et iam non videbitis me; de iudicio autem, quia princeps mundi huius iam iudicatus est. Adhuc multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo. Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Non enim loquetur a semetipso, sed quecumque audiet, loquetur. Et que ventura sunt annuncciabit vobis. Iam Salvator noster, dux salvandi exercitus, intrans per mortem ad victoriam utilem, convocatis suis dis(cipulis) et contristatis, consolatur eos, dicendo eis suum transitum expediri, promittendo eis Spiritum sanc- tum et quod non scandalizentur, cum persequerentur, quia talis via est certa et secura et tuta, a Domino Deo tradita, ducens ad regnum, in qua si quis non graditur, errat, et pauci sunt, qui ambulant in ea. Mat. 7, (13—14): „Intrate per angustam portam, quia lata porta et spaciosa est via, que ducit ad perdicionem, et multi sunt, qui intrant per eam. Quam angusta porta et arta via, que ducit ad vitam, et pauci sunt, qui inveniunt eam.“ Ps. (94, 11): „Ipsi vero non congnoverunt vias meas, quibus iuravi in ira mea, si introibunt in requiem meam.“ Prov. 12, (28): „In semita iusticie vita, iter autem devium ducit ad mortem.“ Ex quo sermones princi(pum) vel dominorum vel hominum diligentissime attendi- mus, quare, hic qui sunt, celestes non attenderint? Ergo levemus mentes nostras, ut hunc sermonem intelligere valeamus. Vado ad eum, qui me. Scilicet per passionem et contemptum mundi, 58a3 58b1 86
(XI.) (DOMINICA TERCIA POST OCTAVAM PASCHE) loh. 16, (1—13) 58a1 10 15 20 25 30 Hec locutus sum vobis, ut non scandalizemini. Absque synagogis facient vos, sed venit hora, ut omnis, qui interficit vos, arbitretur se obsequium prestare Deo. Et hec facient vobis, quia non noverunt Patrem, necque me. Sed hec locutus sum vobis, ut cum venerit hora, eorum reminiscamini, quia ego di(xi) vobis. Hec autem vobis ab inicio non dixi, quia vobiscum eram, et nunc vado ad eum, qui me misit, et nemo ex vobis interrogat me: Quo vadis? Sed quia hec locutus sum vobis, tristicia implevit cor vestrum. Sed ego veritatem dico vobis. Expedit vobis, ut ego vadam; si enim non abiero, Paraclitus non veniet ad vos. Si autem abiero, mittam eum ad vos. Et cum venerit ille, arguet mundum de peccato et de iusticia et de iudicio. De peccato I qui- dem, quia non crediderunt in me; de iusticia vero, quia vado ad Patrem et iam non videbitis me; de iudicio autem, quia princeps mundi huius iam iudicatus est. Adhuc multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo. Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Non enim loquetur a semetipso, sed quecumque audiet, loquetur. Et que ventura sunt annuncciabit vobis. Iam Salvator noster, dux salvandi exercitus, intrans per mortem ad victoriam utilem, convocatis suis dis(cipulis) et contristatis, consolatur eos, dicendo eis suum transitum expediri, promittendo eis Spiritum sanc- tum et quod non scandalizentur, cum persequerentur, quia talis via est certa et secura et tuta, a Domino Deo tradita, ducens ad regnum, in qua si quis non graditur, errat, et pauci sunt, qui ambulant in ea. Mat. 7, (13—14): „Intrate per angustam portam, quia lata porta et spaciosa est via, que ducit ad perdicionem, et multi sunt, qui intrant per eam. Quam angusta porta et arta via, que ducit ad vitam, et pauci sunt, qui inveniunt eam.“ Ps. (94, 11): „Ipsi vero non congnoverunt vias meas, quibus iuravi in ira mea, si introibunt in requiem meam.“ Prov. 12, (28): „In semita iusticie vita, iter autem devium ducit ad mortem.“ Ex quo sermones princi(pum) vel dominorum vel hominum diligentissime attendi- mus, quare, hic qui sunt, celestes non attenderint? Ergo levemus mentes nostras, ut hunc sermonem intelligere valeamus. Vado ad eum, qui me. Scilicet per passionem et contemptum mundi, 58a3 58b1 86
Strana 87
58b2 35 59a 59a2 59b1 quasi) diceret): et illam viam vobis, meis electis, derelinquo, ut, quam viam ego transeo, et vos transeatis. Quia (consuevit1) Dominus, quando facturus est aliquid opus grande, id predicare amicis suis per longum tempus, antequam fiat. Ioh. (17, 4b): „Opus consumavi, quod dedisti michi, Pater.“ Ioh. 17, (25—26b): „Pater iuste, mundus te non congno- vit, ego autem te congnovi, et hii congnoverunt, quia tu me misisti, et notum feci eis nomen tuum et notum faciam.“ loh. 14, (16—17): „Et ego rogabo Patrem, et alium Paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in eternum, Spiritum veritatis, quem mundus non potest accipere, quia non videt eum nec scit eum. Vos autem congnoscetis eum, quia aput vos manebit et in vobis erit.“ Ideo dicit: Vado, id est iam presenciam meam mortalem abstraho a vobis, quam diligitis inordinate. Vadam ad celum ubi est mansio omnium electorum et iam relinquo miserum mundum. Quia per hanc viam nobis iter ostendit. Quia homines nimium sunt im- buti rebus terrenis, ideo ista via est eis abscondita, quam sancti habent in presencia, nec aspiciunt oculo mentis, quid dampnati paciuntur in ge- henna, quia sunt derelicti a Spiritu sancto, quamvis fide mortua fatentur, quod est infernus. Ideo subdit: Et nemo ex vobis etc. Origenes: „Optimo- rum optimus Deus, quos maxime diligit, hiis se austerissimum in hoc mundo ostendit, id est permittens tribulaciones, ut per hec aperiet oculos nostros. Vado, scilicet iam pro labore passionis mee et victoria coronandus, pro vobis Patrem rogaturus et Spiritum sanctum vobis missurus. Ioh. 16, (28b): „Relinquo mundum et vado ad Patrem“, ostendens, quod nemo venit ad Patrem, nisi relinquens mundum. Luce 14, (33b): „Qui non renuncciat omnibus, que possidet, non potest meus esse dis(cipulus)“. Et nemo ex vobis etc., q(uasi) d(iceret): Nemo vestrum curat de celesti- bus, cum quando ego vado, non advertitis. Ideo nemo interrogat me, quo vado et qualiter vado, ut sciretis illam viam, ut non extraveniatis, quia de hoc cristiani a iuventute scrutare deberent et studere legem Domini. Ps. (118, 2—3): „Beati, qui scrutantur testimonia eius, in toto corde exquirunt eum. Non enim, qui operantur iniquitatem, in viis eius ambu- laverunt.“ Ergo illi, qui legem non docentur nec doceri volunt, illi non interrogant viam salutis nec curant eam scire, non tantum transire. Cum dicitur Deut. 4, (32a): „Interroga de diebus antiquis, qui fuerunt ante te, ex die, quo creavit Dominus Deus hominem super terram, a summo celo usque ad summum eius.“ Sequitur (34): „Si fecit Deus, ut ingredere- tur et tolleret sibi gentem de medio nacionum per temptaciones, signa atque portenta, per pugnam atque robustam manum extentumque brachium et horribiles visiones, iuxta omnia, que fecit pro vobis Dominus Deus vester in Egypto, videntibus oculis tuis, ut scires, quoniam Dominus ipse est et non est alius preter eum. De celo te feci(t) audire vocem suam, 40 45 50 55 60 65 70 75 87
58b2 35 59a 59a2 59b1 quasi) diceret): et illam viam vobis, meis electis, derelinquo, ut, quam viam ego transeo, et vos transeatis. Quia (consuevit1) Dominus, quando facturus est aliquid opus grande, id predicare amicis suis per longum tempus, antequam fiat. Ioh. (17, 4b): „Opus consumavi, quod dedisti michi, Pater.“ Ioh. 17, (25—26b): „Pater iuste, mundus te non congno- vit, ego autem te congnovi, et hii congnoverunt, quia tu me misisti, et notum feci eis nomen tuum et notum faciam.“ loh. 14, (16—17): „Et ego rogabo Patrem, et alium Paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in eternum, Spiritum veritatis, quem mundus non potest accipere, quia non videt eum nec scit eum. Vos autem congnoscetis eum, quia aput vos manebit et in vobis erit.“ Ideo dicit: Vado, id est iam presenciam meam mortalem abstraho a vobis, quam diligitis inordinate. Vadam ad celum ubi est mansio omnium electorum et iam relinquo miserum mundum. Quia per hanc viam nobis iter ostendit. Quia homines nimium sunt im- buti rebus terrenis, ideo ista via est eis abscondita, quam sancti habent in presencia, nec aspiciunt oculo mentis, quid dampnati paciuntur in ge- henna, quia sunt derelicti a Spiritu sancto, quamvis fide mortua fatentur, quod est infernus. Ideo subdit: Et nemo ex vobis etc. Origenes: „Optimo- rum optimus Deus, quos maxime diligit, hiis se austerissimum in hoc mundo ostendit, id est permittens tribulaciones, ut per hec aperiet oculos nostros. Vado, scilicet iam pro labore passionis mee et victoria coronandus, pro vobis Patrem rogaturus et Spiritum sanctum vobis missurus. Ioh. 16, (28b): „Relinquo mundum et vado ad Patrem“, ostendens, quod nemo venit ad Patrem, nisi relinquens mundum. Luce 14, (33b): „Qui non renuncciat omnibus, que possidet, non potest meus esse dis(cipulus)“. Et nemo ex vobis etc., q(uasi) d(iceret): Nemo vestrum curat de celesti- bus, cum quando ego vado, non advertitis. Ideo nemo interrogat me, quo vado et qualiter vado, ut sciretis illam viam, ut non extraveniatis, quia de hoc cristiani a iuventute scrutare deberent et studere legem Domini. Ps. (118, 2—3): „Beati, qui scrutantur testimonia eius, in toto corde exquirunt eum. Non enim, qui operantur iniquitatem, in viis eius ambu- laverunt.“ Ergo illi, qui legem non docentur nec doceri volunt, illi non interrogant viam salutis nec curant eam scire, non tantum transire. Cum dicitur Deut. 4, (32a): „Interroga de diebus antiquis, qui fuerunt ante te, ex die, quo creavit Dominus Deus hominem super terram, a summo celo usque ad summum eius.“ Sequitur (34): „Si fecit Deus, ut ingredere- tur et tolleret sibi gentem de medio nacionum per temptaciones, signa atque portenta, per pugnam atque robustam manum extentumque brachium et horribiles visiones, iuxta omnia, que fecit pro vobis Dominus Deus vester in Egypto, videntibus oculis tuis, ut scires, quoniam Dominus ipse est et non est alius preter eum. De celo te feci(t) audire vocem suam, 40 45 50 55 60 65 70 75 87
Strana 88
85 90 95 100 105 110 ut doceret te, et in terra ostendit tibi ignem suum maximum. Et audisti verba illius de medio ignis, quia dilexit patres tuos et elegit semen eorum post eos.“ Q(uasi) déiceret): De istis debetis ] sepe interrogare, quia propter ingratitudinem nemo interrogatis. Idem 6°, (20—23): „Cumque interrogaverit te filius cras, dicens: Quid sibi volunt testimonia hec et cerimonie atque iudicia, que precepit Dominus Deus noster nobis? dices ei: Servi eramus pharaonis in Egypto et eduxit nos Dominus de Egypto in manu forti, fecitque signa atque prodigia magna et pessima in Egypto contra pharaonem et omnem domum eius in conspectu nostro et eduxit nos inde, ut introductis daret terram, pro qua iuravit patribus nostris.“ Ibidem 7, (21—26): „Non timebis eos, quia Dominus Deus tuus in medio tui est, Deus magnus et terribilis, ipse consumet naciones has in conspectu tuo paulatim atque per partes; non poteris delere eas pariter, ne forte multilplicentur contra te bestie terre. Dabitque eos Dominus Deus tuus in conspectu tuo, et interficiet illos, donec penitus deleantur. Tradetque reges eorum in manus tuas et disperdes nomina eorum desub celo. Nullus poterit resistere tibi, donec conter[r]as eos. Scu(l)ptilia eorum igne combures. Non concupisces argentum et aurum, de quibus facta sunt, neque assumes tibi ex eis quidquam, ne offendas, propterea, quia abhominacio est Domini Dei tui. Nec infer[r]es quidquam ex ydolo in domum tuam, ne fias anathema, sicut et illud est; quasi spurticiam detestaberis et velud inquinamentum ac sordes abominacioni habebis, quia anathema est.“ [Heb. 2°, (2—3a): „Si enim qui per angelos dictus est sermo, factus est firmus, et si omnis prevaricacio et inobedien- cia accepit iustam mercedis retribucionem, quomodo nos effugiemus, si tantam neglexerimus salutem?“n Nemo ex vobis interro(gat). Iosue 4, (5—9a): „Ite ante ar cham federis 60a2 Domini Dei vestri ad Iordanis medium et portate inde singuli singulos lapides in humeris vestris, iuxta numerum filiorum Israhel, ut sit signum inter vos. Et quando interrogaverint vos filii vestri cras, dicentes: Quid sibi volunt isti lapides? respondebitis eis: Defecerunt aque Iordanis ante archam federis Domini, cum transiret eum. Idcirco positi sunt lapi- des isti in monimentum filiorum Israhel usque in eternum. Efecerunt ergo filii Israhel, sicut eis precepit Iosue, portantes de medio Iordanis alveo duodecim lapides, ut ei Dominus imperaverat, iuxta numerum filiorum Israhel, usque ad locum, in quo castra metati sunt, ibique, posuerunt eos. Alios quoque duocedim lapides posuit losue in medio Iordanis alveo, ubi] steterunt sacerdotes, qui portabant archam federis Domini.“ Sequitur: (21—25) „Et d(ixit) ad filios Israhel: Quando interrogaverint filii vestri cras patres suos et dixerint eis: Quid sibi volunt isti lapides? docebitis eos, atque dicetis: Per arentem alveum transivit Israhel Iordanem istum siccante Domino Deo vestro aquas eius in con- 60a1 60b1 59b2 80 115 88
85 90 95 100 105 110 ut doceret te, et in terra ostendit tibi ignem suum maximum. Et audisti verba illius de medio ignis, quia dilexit patres tuos et elegit semen eorum post eos.“ Q(uasi) déiceret): De istis debetis ] sepe interrogare, quia propter ingratitudinem nemo interrogatis. Idem 6°, (20—23): „Cumque interrogaverit te filius cras, dicens: Quid sibi volunt testimonia hec et cerimonie atque iudicia, que precepit Dominus Deus noster nobis? dices ei: Servi eramus pharaonis in Egypto et eduxit nos Dominus de Egypto in manu forti, fecitque signa atque prodigia magna et pessima in Egypto contra pharaonem et omnem domum eius in conspectu nostro et eduxit nos inde, ut introductis daret terram, pro qua iuravit patribus nostris.“ Ibidem 7, (21—26): „Non timebis eos, quia Dominus Deus tuus in medio tui est, Deus magnus et terribilis, ipse consumet naciones has in conspectu tuo paulatim atque per partes; non poteris delere eas pariter, ne forte multilplicentur contra te bestie terre. Dabitque eos Dominus Deus tuus in conspectu tuo, et interficiet illos, donec penitus deleantur. Tradetque reges eorum in manus tuas et disperdes nomina eorum desub celo. Nullus poterit resistere tibi, donec conter[r]as eos. Scu(l)ptilia eorum igne combures. Non concupisces argentum et aurum, de quibus facta sunt, neque assumes tibi ex eis quidquam, ne offendas, propterea, quia abhominacio est Domini Dei tui. Nec infer[r]es quidquam ex ydolo in domum tuam, ne fias anathema, sicut et illud est; quasi spurticiam detestaberis et velud inquinamentum ac sordes abominacioni habebis, quia anathema est.“ [Heb. 2°, (2—3a): „Si enim qui per angelos dictus est sermo, factus est firmus, et si omnis prevaricacio et inobedien- cia accepit iustam mercedis retribucionem, quomodo nos effugiemus, si tantam neglexerimus salutem?“n Nemo ex vobis interro(gat). Iosue 4, (5—9a): „Ite ante ar cham federis 60a2 Domini Dei vestri ad Iordanis medium et portate inde singuli singulos lapides in humeris vestris, iuxta numerum filiorum Israhel, ut sit signum inter vos. Et quando interrogaverint vos filii vestri cras, dicentes: Quid sibi volunt isti lapides? respondebitis eis: Defecerunt aque Iordanis ante archam federis Domini, cum transiret eum. Idcirco positi sunt lapi- des isti in monimentum filiorum Israhel usque in eternum. Efecerunt ergo filii Israhel, sicut eis precepit Iosue, portantes de medio Iordanis alveo duodecim lapides, ut ei Dominus imperaverat, iuxta numerum filiorum Israhel, usque ad locum, in quo castra metati sunt, ibique, posuerunt eos. Alios quoque duocedim lapides posuit losue in medio Iordanis alveo, ubi] steterunt sacerdotes, qui portabant archam federis Domini.“ Sequitur: (21—25) „Et d(ixit) ad filios Israhel: Quando interrogaverint filii vestri cras patres suos et dixerint eis: Quid sibi volunt isti lapides? docebitis eos, atque dicetis: Per arentem alveum transivit Israhel Iordanem istum siccante Domino Deo vestro aquas eius in con- 60a1 60b1 59b2 80 115 88
Strana 89
60b2 61a 61a2 spectu [Domino Deo] nostro, donec transiremus, sicut fecerat prius in mari rubro, quod siccavit, donec transiremus, ut discant omnes terrarum populi fortissimam Domini manum, ut et vos timeatis Dominum Deum v(estrum) omni tempore.“ Ideo dicit: Nemo ex vobis interrogat. 1 Regum 25, (8a): „Interroga pueros tuos et indicabunt tibi; nunc ergo inveniant pueri tui graciam in oculis tuis.“ Ibidem 28, (15—18a): Ait Saul ad Samuelem: „Vocavi ergo te, ut ostenderes michi, quid faciam. Et ait Samuel: Quid interrogas me, cum Dominus recesserit a te et trans- ierit ad emulum tuum. Faciet enim tibi Dominus sicut locutus est in manu mea, et scindet regnum tuum de manu tua, et dabit illud proximo tuo David, quia non obedisti voci Domini.“ Sic multi interrogant, quid agere debeant, sed voci Domini nolunt obedire, ergo Dominus recessit ab eis etc. 2' Regum 20, (18): „Qui interrogant, interrogent in Abela; et sic proficiebant.“ 4 Regum 1°, (15—16): „Locutus est angelus Domini ad Heliam, dicens: Descende cum eo, ne timeas. Surrexit igitur et de- scendit cum eo ad regem et locutus est ei: Hec dicit Dominus: Quia misisti nunccios ad consulendum Belzebub, deum Accaron, quasi non esset Deus in Israhel, ] a quo posset interrogare sermonem, ideo non descendes de lectulo, super quem ascendisti, sed morte morieris.“ Quid tunc fiet de illis, qui interrogant ydola, sed non deum Israhel, quid agere debeant? Ideo Dominus potest dicere: et nemo ex vobis. Et nemo ex vobis etc. 1 Esdre 5°, (9—12a): „Interrogavimus ergo senes illos et ita diximus eis: Quis dedit vobis potestatem, ut domum hanc edificaretis et muros hos instauraretis? Sed et nomina eorum quesivimus ab eis, ut nuncciaremus tibi, que scripsimus nomina eorum, qui sunt principes in eis. Huiuscemodi sermonem responderunt nobis, dicentes: Nos sumus servi Dei celi et terre, et edificamus templum, quod erat extructum ante hos] annos multos, quodque rex magnus edificaverat et extruxerat. Postquam autem ad iracundiam provocaverunt patres nostri Deum celi, et tradidit eos in manus Nabuchodonosor regis Babilonis Caldei.“ Neemie 1°, (2b—4a): „Et interrogavi eos de Iudeis, qui re- manserant et supererant (de captivitate) et de Ierusalem. Et dixerunt michi: Qui remanserunt et relicti sunt de captivitate ibi in provincia, in afliccione magna sunt et obprobrio et murus Ierusalem dissipatus es, et porte eius conbuste sunt igni. Cumque audissem verba huiuscemodi, sedi et flevi et luxi diebus multis.“ Sic nos, si nunc interrogaremus de populo cristiano, audiremus, quomodo est dissipatus, et hoc a lege Domini Iesu. Iob 8, (8): „Interroga enim generacionem pristinam et diligenter investiga patrum memoriam.“ Idem 9°, (10—13): „Qui facit ] magna et in(com)prehensibilia et mirabilia, quorum non est numerus. Si venerit ad me, non videbo eum, si abierit, non intelligam eum. Si repente interroget, quid respondebit ei? vel quis dicere poterit: 125 130 135 140 145 150 155 120 61b 1 160 89
60b2 61a 61a2 spectu [Domino Deo] nostro, donec transiremus, sicut fecerat prius in mari rubro, quod siccavit, donec transiremus, ut discant omnes terrarum populi fortissimam Domini manum, ut et vos timeatis Dominum Deum v(estrum) omni tempore.“ Ideo dicit: Nemo ex vobis interrogat. 1 Regum 25, (8a): „Interroga pueros tuos et indicabunt tibi; nunc ergo inveniant pueri tui graciam in oculis tuis.“ Ibidem 28, (15—18a): Ait Saul ad Samuelem: „Vocavi ergo te, ut ostenderes michi, quid faciam. Et ait Samuel: Quid interrogas me, cum Dominus recesserit a te et trans- ierit ad emulum tuum. Faciet enim tibi Dominus sicut locutus est in manu mea, et scindet regnum tuum de manu tua, et dabit illud proximo tuo David, quia non obedisti voci Domini.“ Sic multi interrogant, quid agere debeant, sed voci Domini nolunt obedire, ergo Dominus recessit ab eis etc. 2' Regum 20, (18): „Qui interrogant, interrogent in Abela; et sic proficiebant.“ 4 Regum 1°, (15—16): „Locutus est angelus Domini ad Heliam, dicens: Descende cum eo, ne timeas. Surrexit igitur et de- scendit cum eo ad regem et locutus est ei: Hec dicit Dominus: Quia misisti nunccios ad consulendum Belzebub, deum Accaron, quasi non esset Deus in Israhel, ] a quo posset interrogare sermonem, ideo non descendes de lectulo, super quem ascendisti, sed morte morieris.“ Quid tunc fiet de illis, qui interrogant ydola, sed non deum Israhel, quid agere debeant? Ideo Dominus potest dicere: et nemo ex vobis. Et nemo ex vobis etc. 1 Esdre 5°, (9—12a): „Interrogavimus ergo senes illos et ita diximus eis: Quis dedit vobis potestatem, ut domum hanc edificaretis et muros hos instauraretis? Sed et nomina eorum quesivimus ab eis, ut nuncciaremus tibi, que scripsimus nomina eorum, qui sunt principes in eis. Huiuscemodi sermonem responderunt nobis, dicentes: Nos sumus servi Dei celi et terre, et edificamus templum, quod erat extructum ante hos] annos multos, quodque rex magnus edificaverat et extruxerat. Postquam autem ad iracundiam provocaverunt patres nostri Deum celi, et tradidit eos in manus Nabuchodonosor regis Babilonis Caldei.“ Neemie 1°, (2b—4a): „Et interrogavi eos de Iudeis, qui re- manserant et supererant (de captivitate) et de Ierusalem. Et dixerunt michi: Qui remanserunt et relicti sunt de captivitate ibi in provincia, in afliccione magna sunt et obprobrio et murus Ierusalem dissipatus es, et porte eius conbuste sunt igni. Cumque audissem verba huiuscemodi, sedi et flevi et luxi diebus multis.“ Sic nos, si nunc interrogaremus de populo cristiano, audiremus, quomodo est dissipatus, et hoc a lege Domini Iesu. Iob 8, (8): „Interroga enim generacionem pristinam et diligenter investiga patrum memoriam.“ Idem 9°, (10—13): „Qui facit ] magna et in(com)prehensibilia et mirabilia, quorum non est numerus. Si venerit ad me, non videbo eum, si abierit, non intelligam eum. Si repente interroget, quid respondebit ei? vel quis dicere poterit: 125 130 135 140 145 150 155 120 61b 1 160 89
Strana 90
165 170 175 180 185 190 195 Cur facis? Cuius resistere ire nemo potest et sub quo curvantur, qui portant orbem.“ Iob 42, (1—6): „Respondens autem Iob Domino dixit: Scio, quia omnia potes et nulla te latet cogitacio. Ergo quis est iste, qui celat consilium absque sciencia? Ideo insipienter locutus sum et que ultra modum extendunt scienciam meam. Audi, et ego loquar, et interrogabo te et responde michi. Auditu auris audivi te, nunc autem oculus meus videt te. Idcirco ego meipsum reprehendo et ago peniten- ciam in favilla et cinere.“ Ideo dicitur: Nemo ex vobis. Eccli 18, 19—20: „Ante iudicium para iusticiam tibi, et antequam 61bs loquaris, disce. Ante langworem adhibe medicinam et ante iudicium inter- roga teipsum, et in conspectu Dei invenies propiciacionem.“ Ys. 45°, (11b): „Ventura interrogate me super filios meos et super opera manuum mearum.“ Ierem. 6, (16—18): „Hec dicit Dominus: State super vias et videte, et interrogate de semitis antiquis, que sit via bona, et ambulate in ea, et invenietis refrigerium animabus vestris. Et dixerunt: Non am- bulabimus. Et constitui super cos speculatores. Audite vocem tube. Et dixerunt: Non audiemus. Ideo audite gentes et congnoscite, quanta ego faciam eis.“ Idem 18, (13): „Hec dicit Dominus: Interrogate gentes, quis audivit talia horribilia, que fecit [ nimis virgo Israhel?“ Ierem. 21°, (2—4. 7): Misit rex Sedechias ad Ieremiam dicens: „Interroga pro nobis Dominum, quia Nabuchodonosor rex Babilonis preliatur adversum nos, si forte faciat Dominus nobiscum secundum omnia mirabilia sua, et recedat a nobis. Et d(ixit) Ieremias ad eos: Sic dicetis Sedechie: Hec dicit Dominus Deus Israhel: Ecce, ego conter[r]am vasa belli, que in manibus vestris sunt et quibus vos pugnatis adversum regem Babilonis et Caldeos, qui obsident vos in circuitu murorum, et dabo Sedechiam in manu Nabo- chodonosor.“ Sic multi volunt, ut Deus sit cum eis, et sunt contra Deum. Et nemo ex vobis. Mat. 10° (11): „In quamcumque civitatem aut castel- lum intraveritis, interrogate, quis in ea dignus sit, et ibi manete,l donec exeatis.“ Ex quo facit interrogare pro hospite corporis, omnino (!) anime, et ibi manere, donec exeant de hoc mundo, quia d(icit) (loh. 15, 4): „Ma- nete in me et ego in vobis.“ Mat. 17, (10—12): „Et interrogaverunt eum dis(cipuli) eius dicentes: Quid ergo scribe dicunt, quod Heliam oportet primum venire? Et ille respondens ait illis: Helias quidem venturus est et restituet omnia; dico autem vobis, quia Helias iam venit et non congno- verunt eum, sed fecerunt in eo, quecumque voluerunt. Sic et Filius hominis passurus est ab eis. Tunc intellexerunt dis(cipuli), quia de Io- hanne Baptista dixisset eis.“ Sic nunc pharisei putant adhuc Heliam venire cum Anticristo, qui diu venerunt. Marci 4, (10—12), quando dice- bat parabolas de semine: „Et cum esset i singularis, interrogaverunt eum, qui cum eo erant, duodecim, parabolam exponere. Et dicebat eis: Vobis datum est scire misterium regni Dei. Illis autem, qui foris sunt, in 62a1/ 62a" 200 62b1 90
165 170 175 180 185 190 195 Cur facis? Cuius resistere ire nemo potest et sub quo curvantur, qui portant orbem.“ Iob 42, (1—6): „Respondens autem Iob Domino dixit: Scio, quia omnia potes et nulla te latet cogitacio. Ergo quis est iste, qui celat consilium absque sciencia? Ideo insipienter locutus sum et que ultra modum extendunt scienciam meam. Audi, et ego loquar, et interrogabo te et responde michi. Auditu auris audivi te, nunc autem oculus meus videt te. Idcirco ego meipsum reprehendo et ago peniten- ciam in favilla et cinere.“ Ideo dicitur: Nemo ex vobis. Eccli 18, 19—20: „Ante iudicium para iusticiam tibi, et antequam 61bs loquaris, disce. Ante langworem adhibe medicinam et ante iudicium inter- roga teipsum, et in conspectu Dei invenies propiciacionem.“ Ys. 45°, (11b): „Ventura interrogate me super filios meos et super opera manuum mearum.“ Ierem. 6, (16—18): „Hec dicit Dominus: State super vias et videte, et interrogate de semitis antiquis, que sit via bona, et ambulate in ea, et invenietis refrigerium animabus vestris. Et dixerunt: Non am- bulabimus. Et constitui super cos speculatores. Audite vocem tube. Et dixerunt: Non audiemus. Ideo audite gentes et congnoscite, quanta ego faciam eis.“ Idem 18, (13): „Hec dicit Dominus: Interrogate gentes, quis audivit talia horribilia, que fecit [ nimis virgo Israhel?“ Ierem. 21°, (2—4. 7): Misit rex Sedechias ad Ieremiam dicens: „Interroga pro nobis Dominum, quia Nabuchodonosor rex Babilonis preliatur adversum nos, si forte faciat Dominus nobiscum secundum omnia mirabilia sua, et recedat a nobis. Et d(ixit) Ieremias ad eos: Sic dicetis Sedechie: Hec dicit Dominus Deus Israhel: Ecce, ego conter[r]am vasa belli, que in manibus vestris sunt et quibus vos pugnatis adversum regem Babilonis et Caldeos, qui obsident vos in circuitu murorum, et dabo Sedechiam in manu Nabo- chodonosor.“ Sic multi volunt, ut Deus sit cum eis, et sunt contra Deum. Et nemo ex vobis. Mat. 10° (11): „In quamcumque civitatem aut castel- lum intraveritis, interrogate, quis in ea dignus sit, et ibi manete,l donec exeatis.“ Ex quo facit interrogare pro hospite corporis, omnino (!) anime, et ibi manere, donec exeant de hoc mundo, quia d(icit) (loh. 15, 4): „Ma- nete in me et ego in vobis.“ Mat. 17, (10—12): „Et interrogaverunt eum dis(cipuli) eius dicentes: Quid ergo scribe dicunt, quod Heliam oportet primum venire? Et ille respondens ait illis: Helias quidem venturus est et restituet omnia; dico autem vobis, quia Helias iam venit et non congno- verunt eum, sed fecerunt in eo, quecumque voluerunt. Sic et Filius hominis passurus est ab eis. Tunc intellexerunt dis(cipuli), quia de Io- hanne Baptista dixisset eis.“ Sic nunc pharisei putant adhuc Heliam venire cum Anticristo, qui diu venerunt. Marci 4, (10—12), quando dice- bat parabolas de semine: „Et cum esset i singularis, interrogaverunt eum, qui cum eo erant, duodecim, parabolam exponere. Et dicebat eis: Vobis datum est scire misterium regni Dei. Illis autem, qui foris sunt, in 62a1/ 62a" 200 62b1 90
Strana 91
62b2 63a 63а2 parabolis omnia fiunt, ut videntes videant, et non videant, et audientes audiant, et non intelligant, ne quando convertantur et dimittantur eis peccata.“ Marci 9°, (27—28): „Et cum introisset in domum, dis(cipuli) eius secreto interrogabant: Quare nos non potuimus eicere eum? Et d(ixit) illis: Hoc genus in nullo potest exire, nisi in oracione et ieiunio. Mar. 13, (3—7): „Cum sederet in Monte oliveti contra templum, inter- rogabant eum separatim Petrus et Iacobus, Iohannes et Andreas: Dic nobis, quando hec fient et quod signum, quando hec omnia incipient consummari? Et respondens Iesus cepit ] eis dicere: Videte, ne quis vos seducat; multi enim venient in nomine meo dicentes, quia ego sum, et seducent multos. Cum autem audieritis prelia et opiniones bellorum, ne timueretis. Oportet enim hec fieri“ etc. Ecce de istis signis sui adventus est interrogandum, quia tales ducunt ad vitam. Ys. 19, (2—4): „Et concurrere faciam Egypcios contra Egypcios et pugnabit vir contra fratrem suum et vir contra amicum suum, civitas adversus civitatem et regnum adversus regnum; et dirumpe[n tur spiritus Egypti in visceribus eius, et consilium eius precipitabo. Et interrogabunt simulacra sua et divinos suos et fitones suos et ariolos et non respondebunt eis, et tradam Egyptum in manu crudelium dominorum et rex fortis dominabitur eorum, ait Dominus Deus ] exercituum.“ Ergo melius convertamur ab ydolis ad Dominum Iesum Cristum et eum interrogemus, quia vult dare responsum. Cum dicit: Nemo ex vobis interrogat, sicut illud Luce 3°, (10— 14): „Et interrogabant eum turbe, dicentes: Quid ergo faciemus? Respondens autem dicebat illis: Qui habet duas tunicas, det unam non habenti, et qui habet escas, similiter faciat. Venerunt autem et publicani, ut baptizarentur, et dixerunt ad illum: Magister, quid faciemus? Et ille d(ixit) ad eos: Nichil amplius, quam quod constitutum est vobis, fa- ciatis. Interrogabant illum et milites, dicentes: Quid faciemus et nos? Et ait illis: Neminem concuciatis neque calumpniam faciatis, et contenti estote stipendiis vestris.“ Ergo sic interrogemus eum, sicut sui dis(ci- puli) electi fecerunt, sed non sicut Iudei perversi. [ Ps. (34, 11): „Surgen- tes testes iniqui, que ignorabam interrogabant me.“ Sap. 2°, (17—19): „Videamus ergo, si sermones illius veri sunt, et temptemus, que ventura sunt illi, et sciemus, que erunt novissima illius. Si enim verus filius Dei est, suscipiet illum et liberabit illum de manibus contrariorum. Contu- melia et tormentis interrogemus eum, ut sciamus reverenciam eius et probemus pacienciam illius.“ Sic nunc multi interrogant dis(cipulos) fideles Domini cum sua perfidia et astucia, ut morte turpissima possent condempnari, ignorantes illud Eccli. 11, (7): „Priusquam interroges, ne vituperes quemquam, et cum interrogaveris, corripe iuste.“ Sic farizei non interrogantes Dominum, dixerunt in mala interrogacione Mat. 9°, (11b. 14—15): „Quare cum publicanis ] et peccatoribus manducat ma- c 210 215 220 225 230 235 240 205 63b1 91
62b2 63a 63а2 parabolis omnia fiunt, ut videntes videant, et non videant, et audientes audiant, et non intelligant, ne quando convertantur et dimittantur eis peccata.“ Marci 9°, (27—28): „Et cum introisset in domum, dis(cipuli) eius secreto interrogabant: Quare nos non potuimus eicere eum? Et d(ixit) illis: Hoc genus in nullo potest exire, nisi in oracione et ieiunio. Mar. 13, (3—7): „Cum sederet in Monte oliveti contra templum, inter- rogabant eum separatim Petrus et Iacobus, Iohannes et Andreas: Dic nobis, quando hec fient et quod signum, quando hec omnia incipient consummari? Et respondens Iesus cepit ] eis dicere: Videte, ne quis vos seducat; multi enim venient in nomine meo dicentes, quia ego sum, et seducent multos. Cum autem audieritis prelia et opiniones bellorum, ne timueretis. Oportet enim hec fieri“ etc. Ecce de istis signis sui adventus est interrogandum, quia tales ducunt ad vitam. Ys. 19, (2—4): „Et concurrere faciam Egypcios contra Egypcios et pugnabit vir contra fratrem suum et vir contra amicum suum, civitas adversus civitatem et regnum adversus regnum; et dirumpe[n tur spiritus Egypti in visceribus eius, et consilium eius precipitabo. Et interrogabunt simulacra sua et divinos suos et fitones suos et ariolos et non respondebunt eis, et tradam Egyptum in manu crudelium dominorum et rex fortis dominabitur eorum, ait Dominus Deus ] exercituum.“ Ergo melius convertamur ab ydolis ad Dominum Iesum Cristum et eum interrogemus, quia vult dare responsum. Cum dicit: Nemo ex vobis interrogat, sicut illud Luce 3°, (10— 14): „Et interrogabant eum turbe, dicentes: Quid ergo faciemus? Respondens autem dicebat illis: Qui habet duas tunicas, det unam non habenti, et qui habet escas, similiter faciat. Venerunt autem et publicani, ut baptizarentur, et dixerunt ad illum: Magister, quid faciemus? Et ille d(ixit) ad eos: Nichil amplius, quam quod constitutum est vobis, fa- ciatis. Interrogabant illum et milites, dicentes: Quid faciemus et nos? Et ait illis: Neminem concuciatis neque calumpniam faciatis, et contenti estote stipendiis vestris.“ Ergo sic interrogemus eum, sicut sui dis(ci- puli) electi fecerunt, sed non sicut Iudei perversi. [ Ps. (34, 11): „Surgen- tes testes iniqui, que ignorabam interrogabant me.“ Sap. 2°, (17—19): „Videamus ergo, si sermones illius veri sunt, et temptemus, que ventura sunt illi, et sciemus, que erunt novissima illius. Si enim verus filius Dei est, suscipiet illum et liberabit illum de manibus contrariorum. Contu- melia et tormentis interrogemus eum, ut sciamus reverenciam eius et probemus pacienciam illius.“ Sic nunc multi interrogant dis(cipulos) fideles Domini cum sua perfidia et astucia, ut morte turpissima possent condempnari, ignorantes illud Eccli. 11, (7): „Priusquam interroges, ne vituperes quemquam, et cum interrogaveris, corripe iuste.“ Sic farizei non interrogantes Dominum, dixerunt in mala interrogacione Mat. 9°, (11b. 14—15): „Quare cum publicanis ] et peccatoribus manducat ma- c 210 215 220 225 230 235 240 205 63b1 91
Strana 92
245 250 255 260 265 270 275 280 gister vester? Et accesserunt ad eum dis(cipuli) Ioh(annis), dicentes: Quare nos et farisei ieiunamus frequenter, dis(cipuli) autem tui non ieiunant? Ait illis Iesus: Numquid possunt filii sponsi lugere, quamdiu cum illis est sponsus? Veniet autem dies, cum auferetur ab eis sponsus et tunc ieiunabunt.“ Ecce, existentes adhuc dis(cipuli) Ioh(annis), tamen fraudulentam interrogacionem fecerunt. Item Mat. 12, (10b): „Et interrogabant eum, dicentes: Si licet sabbatis curare? ut accusarent eum.“ Item 27, (11b): „Et interrogavit eum preses, dicens: Tu est rex Iudeorum?“ Item Mar. 10°, (2—11): „Et accedentes pharizei interroga- bant eum, si licet uxorem dimittere, temptantes eum. At ille respondens, ait: Quid vo(bis) precepit Moyses? Qui dixerunt: Moyses permisit libellum repudii scribere, et dimittere. Quibus respondens Iesus, ait: Ad duriciam cordis vestri scripsit Moyses vobis preceptum istud. Ab inicio autem creature, masculum et feminam fecit eos Deus, et d(ixit): Propter hoc relinquet homo patrem et matrem, et adherebit uxori sue et erunt duo in carne una. Itaque iam non sunt duo, sed una caro. Quod ergo Deus coniunxit, homo non separet. Et in domo iterum dis(cipuli) eius interrogaverunt et d(icit) illis: „Quicumque dimiserit uxorem suam et aliam duxerit, adulterium commisit super eam.“ Mar. 12, (28—30. 32—34): „Et accessit unus de scribis, qui audierat illos conquirentes, et videns, quoniam bene illis responderit, interrogavit Iesum, quod primum omnium esset mandatum. Iesus autem respondit ] ei, quia primum om- nium mandatum est: Audi Israhel, quia Dominus Deus tuus unus est. Et diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua. „Et aiunt illi scribe: Bene in veritate dixisti, quia unus est Deus et non est alius preter eum; et ut diligatur ex toto corde et ex tota mente et ex toto intellectu et ex tota anima et ex tota fortitudine, et diligere proximum tamquam seipsum, maius est omnibus holocau[s tomatibus et sacrificiis. Iesus autem videns, quod sapienter respondisset ei, d(ixit) illi: Non longe es a regno Dei. Et nemo iam audebat eum interrogare." Ideo non sicut Iudei interrogemus eum, sed sicut ipse vult, ut inter- rogetur, ne postmodum nos interrogat, cur eum interrogare noluimus, iuxta illud Sap. 6°, (2—10): „Au dite ergo, reges, et intelligite, discite iudices finium terre. Prebete aures vestras vos, qui continetis multitudi- nes et placetis vobis in turbis nacionum. Quoniam data est a Domino potestas vobis et virtus ab Altissimo, qui interrogabit opera vestra et cogitaciones scrutabitur. Quoniam cum essetis ministri regni illius, non recte iudicastis, neque custodistis legem iusticie, neque secundum volun- tatem Dei ambulastis. Horrende et cito apparebit vobis, quoniam iudi- cium durissimum in hiis, qui presunt, fiet. Exiguo enim conceditur miseri- cordia; potentes autem potenter tormenta pacientur. Non enim subtrahet personam cuiusquam Dominus, qui est omnium dominator, nec verebi- 63b2 64a1 64a2 285 92
245 250 255 260 265 270 275 280 gister vester? Et accesserunt ad eum dis(cipuli) Ioh(annis), dicentes: Quare nos et farisei ieiunamus frequenter, dis(cipuli) autem tui non ieiunant? Ait illis Iesus: Numquid possunt filii sponsi lugere, quamdiu cum illis est sponsus? Veniet autem dies, cum auferetur ab eis sponsus et tunc ieiunabunt.“ Ecce, existentes adhuc dis(cipuli) Ioh(annis), tamen fraudulentam interrogacionem fecerunt. Item Mat. 12, (10b): „Et interrogabant eum, dicentes: Si licet sabbatis curare? ut accusarent eum.“ Item 27, (11b): „Et interrogavit eum preses, dicens: Tu est rex Iudeorum?“ Item Mar. 10°, (2—11): „Et accedentes pharizei interroga- bant eum, si licet uxorem dimittere, temptantes eum. At ille respondens, ait: Quid vo(bis) precepit Moyses? Qui dixerunt: Moyses permisit libellum repudii scribere, et dimittere. Quibus respondens Iesus, ait: Ad duriciam cordis vestri scripsit Moyses vobis preceptum istud. Ab inicio autem creature, masculum et feminam fecit eos Deus, et d(ixit): Propter hoc relinquet homo patrem et matrem, et adherebit uxori sue et erunt duo in carne una. Itaque iam non sunt duo, sed una caro. Quod ergo Deus coniunxit, homo non separet. Et in domo iterum dis(cipuli) eius interrogaverunt et d(icit) illis: „Quicumque dimiserit uxorem suam et aliam duxerit, adulterium commisit super eam.“ Mar. 12, (28—30. 32—34): „Et accessit unus de scribis, qui audierat illos conquirentes, et videns, quoniam bene illis responderit, interrogavit Iesum, quod primum omnium esset mandatum. Iesus autem respondit ] ei, quia primum om- nium mandatum est: Audi Israhel, quia Dominus Deus tuus unus est. Et diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua. „Et aiunt illi scribe: Bene in veritate dixisti, quia unus est Deus et non est alius preter eum; et ut diligatur ex toto corde et ex tota mente et ex toto intellectu et ex tota anima et ex tota fortitudine, et diligere proximum tamquam seipsum, maius est omnibus holocau[s tomatibus et sacrificiis. Iesus autem videns, quod sapienter respondisset ei, d(ixit) illi: Non longe es a regno Dei. Et nemo iam audebat eum interrogare." Ideo non sicut Iudei interrogemus eum, sed sicut ipse vult, ut inter- rogetur, ne postmodum nos interrogat, cur eum interrogare noluimus, iuxta illud Sap. 6°, (2—10): „Au dite ergo, reges, et intelligite, discite iudices finium terre. Prebete aures vestras vos, qui continetis multitudi- nes et placetis vobis in turbis nacionum. Quoniam data est a Domino potestas vobis et virtus ab Altissimo, qui interrogabit opera vestra et cogitaciones scrutabitur. Quoniam cum essetis ministri regni illius, non recte iudicastis, neque custodistis legem iusticie, neque secundum volun- tatem Dei ambulastis. Horrende et cito apparebit vobis, quoniam iudi- cium durissimum in hiis, qui presunt, fiet. Exiguo enim conceditur miseri- cordia; potentes autem potenter tormenta pacientur. Non enim subtrahet personam cuiusquam Dominus, qui est omnium dominator, nec verebi- 63b2 64a1 64a2 285 92
Strana 93
64b2 65a" 65a2 tur magnitudinem cuiusquam, quoniam pusillum et magnum ipse fecit et equaliter cura est illi de omnibus. ] Forcioribus autem forcior instat cruciacio. Ad vos ergo reges sunt hii sermones mei, ut discatis sapienciam et non excidatis.“ Ys. 30, (2b): „Qui os meum non interrogastis, spe- rantes auxilium in fortitudine pharaonis et habentes fiduciam in umbra Egypti.“ Idem 41, (28—29): „Et vidi, et non erat ex istis quisquam, qui iniret consilium, et interrogatus responderet verbum. Ecce, omnes iniusti et vana opera corum, ventus (et) inane simulacra eorum.“ Mat. 16, (13): „Venit autem Iesus in partes Cesarec et interrogabat dis(cipu- los) suos, dicens: Quem dicunt homines esse Filium hominis?“ Sic nunc nesciunt concordare, nisi solus Petrus, quem expetivit Dominus, ut aliquando confirmaret fratres suos. Modo cum frater interrogabit nos, quid respondemus, quid ei dicemus? quid tenuimus, pro quo Cristum Dominum habuimus? pro Filio | Dei vivi vel aliud aliquid? Sed quia hec locutus sum vobis, tristicia implebit cor vestrum. Ecce, predicit, quia propter eum sunt eiciendi extra sinagogam Iudeorum, quia toti mundo erant odituri, ita quod quicumque occiderit eos, crederet se ob- sequium prestare Deo. Ideo dicit: Tristicia implebit cor vestrum, quia debetis multa pati. Quia ubi nobis loquitur aliquid de tristicia, statim impletur cor nostrum tribulacione. Ex quo apostoli tristabantur ad tempus non videndo Dominum. Quid tunc nos miseri, qui forte num- quam videbimus eum in gaudio. Tristicia implebit cor vestrum. Iudith (8, 23): „Tribulati sunt omnes, qui Deo placuerunt.“ Eccli 4°, (4): „Rogacionem contribulati ne abiicias et non avertas faciem tuam ab egeno.“ Eccli 14, (1—2): „Beatus vir, qui non est lapsus verbo ex ore suo, et non est stimulatus in tristicia delicti, felix, qui non habuit animi sui tristiciam et non excidit a spe sua.“ Idem 25, (17a): „Omnis plaga tristicia cordis est.“ Idem 30, (22): „Tristiciam non des anime tue et non afligas temetipsum in consilio tuo.“ Sequitur (25): „Multos enim occidit tristicia et non est utilitas in illa. Sed ego veritatem dico vobis, non adulando, sed vere annuncciando, quia oportet vos pati et mundum non diligere, neque ea, que sunt in mundo. Licet tamen vobis invitus auditus, tamen veritatem dico vobis, quia mentiri non possum, q(uasi) d'iceret): Totus mundus vos fallit et decipit, ego autem solus dico] vobis veritatem. Cum d(icit) (Ioh. 14, 6): „Ego sum via (et) veritas.“ Quia amici carnales in recessu amicorum suorum de hoc mundo solum attendunt, quoniam ab eis recedunt, ideo plorant, sed non advertunt, quo eant. Sicut hii dis(cipuli). Beda: „Magis trista- bantur de recessu, quo eos deserebat, quam letarentur de ascensu, quo pro eis Patrem petebat.“ Sic homines carnales non attendunt, quo a dya- bolo ducantur, sed qua via ducantur, unde per amena prata ducuntur ad eterna tormenta. Gregorius: „Qui in presenti suavitate capitur, 295 300 305 310 315 320 54b 290 325 93
64b2 65a" 65a2 tur magnitudinem cuiusquam, quoniam pusillum et magnum ipse fecit et equaliter cura est illi de omnibus. ] Forcioribus autem forcior instat cruciacio. Ad vos ergo reges sunt hii sermones mei, ut discatis sapienciam et non excidatis.“ Ys. 30, (2b): „Qui os meum non interrogastis, spe- rantes auxilium in fortitudine pharaonis et habentes fiduciam in umbra Egypti.“ Idem 41, (28—29): „Et vidi, et non erat ex istis quisquam, qui iniret consilium, et interrogatus responderet verbum. Ecce, omnes iniusti et vana opera corum, ventus (et) inane simulacra eorum.“ Mat. 16, (13): „Venit autem Iesus in partes Cesarec et interrogabat dis(cipu- los) suos, dicens: Quem dicunt homines esse Filium hominis?“ Sic nunc nesciunt concordare, nisi solus Petrus, quem expetivit Dominus, ut aliquando confirmaret fratres suos. Modo cum frater interrogabit nos, quid respondemus, quid ei dicemus? quid tenuimus, pro quo Cristum Dominum habuimus? pro Filio | Dei vivi vel aliud aliquid? Sed quia hec locutus sum vobis, tristicia implebit cor vestrum. Ecce, predicit, quia propter eum sunt eiciendi extra sinagogam Iudeorum, quia toti mundo erant odituri, ita quod quicumque occiderit eos, crederet se ob- sequium prestare Deo. Ideo dicit: Tristicia implebit cor vestrum, quia debetis multa pati. Quia ubi nobis loquitur aliquid de tristicia, statim impletur cor nostrum tribulacione. Ex quo apostoli tristabantur ad tempus non videndo Dominum. Quid tunc nos miseri, qui forte num- quam videbimus eum in gaudio. Tristicia implebit cor vestrum. Iudith (8, 23): „Tribulati sunt omnes, qui Deo placuerunt.“ Eccli 4°, (4): „Rogacionem contribulati ne abiicias et non avertas faciem tuam ab egeno.“ Eccli 14, (1—2): „Beatus vir, qui non est lapsus verbo ex ore suo, et non est stimulatus in tristicia delicti, felix, qui non habuit animi sui tristiciam et non excidit a spe sua.“ Idem 25, (17a): „Omnis plaga tristicia cordis est.“ Idem 30, (22): „Tristiciam non des anime tue et non afligas temetipsum in consilio tuo.“ Sequitur (25): „Multos enim occidit tristicia et non est utilitas in illa. Sed ego veritatem dico vobis, non adulando, sed vere annuncciando, quia oportet vos pati et mundum non diligere, neque ea, que sunt in mundo. Licet tamen vobis invitus auditus, tamen veritatem dico vobis, quia mentiri non possum, q(uasi) d'iceret): Totus mundus vos fallit et decipit, ego autem solus dico] vobis veritatem. Cum d(icit) (Ioh. 14, 6): „Ego sum via (et) veritas.“ Quia amici carnales in recessu amicorum suorum de hoc mundo solum attendunt, quoniam ab eis recedunt, ideo plorant, sed non advertunt, quo eant. Sicut hii dis(cipuli). Beda: „Magis trista- bantur de recessu, quo eos deserebat, quam letarentur de ascensu, quo pro eis Patrem petebat.“ Sic homines carnales non attendunt, quo a dya- bolo ducantur, sed qua via ducantur, unde per amena prata ducuntur ad eterna tormenta. Gregorius: „Qui in presenti suavitate capitur, 295 300 305 310 315 320 54b 290 325 93
Strana 94
335 340 345 350 355 360 365 quasi per amena prata ad interitum ducitur. Sapiens vero finem vie attendit.“ Sap. (7, 30—)8, (1): „Sapiencia vero vincit maliciam, attingit a fine usque ad finem fortiter et disponit omnia suaviter. Expedit vobis, ut ego vadam, si enim non abiero etc., q(uasi) d(iceret): 65b1 Expedit propter vos, quia inordinate diligitis corpus meum mortale et absque hoc Spiritum sanctum capere non potestis. Quid tunc de avaris, quid de superbis vel luxoriosis vel qui diligunt suum corpus peccato coinquinatum? Illi non sunt digni accipere Spiritum sanctum. Vel qui diligunt ymagines, pepla etc? Isti alienam vitam diligentes sanctissimam inordinate correpti sunt. Quid tunc de illis, qui sanctorum reliquias diligunt inordinate plusquam Deum? Indisponuntur ad capiendum Spiritum sanctum. Ergo fugite annum iubileum mendose fictum in castro, ut digni sitis accipere Spiritum sanctum. Ergo expedit nobis, ut ista vadant a nobis, quia alias Spiritus sanctus non veniet ad nos. Ista, ut cernitis, incipiunt destrui, et specialiter nequicia sacerdotum consu- lencium dare super fabricam excessivam perque spoliantur imagines vive, qui nunc istis temporibus quasi fame pereunt pauperes et egeni. Ideo expedit nobis, ut auferat a nobis omnia, que inordinate diligimus. Quia apostoli in tantum dilexerunt Cristum, quod propter eum omnia obmiserunt, ita dilexerunt eum, quod nec volebant, quod aliquid pacia- tur, adhuc sunt correpti. Si enim non abiero; ac si d(iceret): Quamvis corpus meum, quod amatis, vobis multam ad salutem prodest, tamen ] si illud non auferetur, Spiritus sanctus non veniret in vos. Ex quo corpus Cristi mortale inordinate ama- tum non disponebat ad suscepcionem Spiritus sancti graciam, quid tunc divicie sacerdotum? quomodo possunt disponere ad suscepcionem Spiri- tus sancti? Olim ergo in primitiva ecclesia habundanter Spiritum sanctum habebant, quia rebus terrenis in amore non erant infecti. Ideo dicit: Expedit vobis, q(uasi) d'iceret): Quia gaudium vestrum est, quia si non abiero, Paraclitus non veniet ad vos, qui tot dona colaturus est vobis in adventu suo. Si autem abiero, mittam eum ad vos, scilicet confirmandos in tribulacionibus. Thobie 13, (5): „Ipse castigavit nos propter iniquitates nostras et ipse salvabit] nos propter misericordiam suam." Expedit vobis, id est, ut corda vestra sursum sint elevata. Mat. 6, (21): „Ubi est thezaurus tuus, ibi est et cor tuum.“ Ioh. 12, (32): „Cum exaltatus fuero, omnia traham ad meipsum.“ Mat. 24, (28): „Ubi fuerit corpus, ibi congregabuntur et aquile“, sed non netopyrzy. Michee 2°, (13a): „Ascendit iter pandens ante eos.“ Cum caput ecclesie iam sit in celo, sperandum est, quod utique membra eciam erunt. Expedit. Luce 6, (38a): „Date et dabitur vobis“, id est corporalem consolacionem danti, id est eam deserenti, dabitur spiritualis consolacio. Quia sic facit Dominus lesus: si suis aufert aliqua, statim dat meliora. Ideo confidamus 65b2 6631 66a3 330 370 94
335 340 345 350 355 360 365 quasi per amena prata ad interitum ducitur. Sapiens vero finem vie attendit.“ Sap. (7, 30—)8, (1): „Sapiencia vero vincit maliciam, attingit a fine usque ad finem fortiter et disponit omnia suaviter. Expedit vobis, ut ego vadam, si enim non abiero etc., q(uasi) d(iceret): 65b1 Expedit propter vos, quia inordinate diligitis corpus meum mortale et absque hoc Spiritum sanctum capere non potestis. Quid tunc de avaris, quid de superbis vel luxoriosis vel qui diligunt suum corpus peccato coinquinatum? Illi non sunt digni accipere Spiritum sanctum. Vel qui diligunt ymagines, pepla etc? Isti alienam vitam diligentes sanctissimam inordinate correpti sunt. Quid tunc de illis, qui sanctorum reliquias diligunt inordinate plusquam Deum? Indisponuntur ad capiendum Spiritum sanctum. Ergo fugite annum iubileum mendose fictum in castro, ut digni sitis accipere Spiritum sanctum. Ergo expedit nobis, ut ista vadant a nobis, quia alias Spiritus sanctus non veniet ad nos. Ista, ut cernitis, incipiunt destrui, et specialiter nequicia sacerdotum consu- lencium dare super fabricam excessivam perque spoliantur imagines vive, qui nunc istis temporibus quasi fame pereunt pauperes et egeni. Ideo expedit nobis, ut auferat a nobis omnia, que inordinate diligimus. Quia apostoli in tantum dilexerunt Cristum, quod propter eum omnia obmiserunt, ita dilexerunt eum, quod nec volebant, quod aliquid pacia- tur, adhuc sunt correpti. Si enim non abiero; ac si d(iceret): Quamvis corpus meum, quod amatis, vobis multam ad salutem prodest, tamen ] si illud non auferetur, Spiritus sanctus non veniret in vos. Ex quo corpus Cristi mortale inordinate ama- tum non disponebat ad suscepcionem Spiritus sancti graciam, quid tunc divicie sacerdotum? quomodo possunt disponere ad suscepcionem Spiri- tus sancti? Olim ergo in primitiva ecclesia habundanter Spiritum sanctum habebant, quia rebus terrenis in amore non erant infecti. Ideo dicit: Expedit vobis, q(uasi) d'iceret): Quia gaudium vestrum est, quia si non abiero, Paraclitus non veniet ad vos, qui tot dona colaturus est vobis in adventu suo. Si autem abiero, mittam eum ad vos, scilicet confirmandos in tribulacionibus. Thobie 13, (5): „Ipse castigavit nos propter iniquitates nostras et ipse salvabit] nos propter misericordiam suam." Expedit vobis, id est, ut corda vestra sursum sint elevata. Mat. 6, (21): „Ubi est thezaurus tuus, ibi est et cor tuum.“ Ioh. 12, (32): „Cum exaltatus fuero, omnia traham ad meipsum.“ Mat. 24, (28): „Ubi fuerit corpus, ibi congregabuntur et aquile“, sed non netopyrzy. Michee 2°, (13a): „Ascendit iter pandens ante eos.“ Cum caput ecclesie iam sit in celo, sperandum est, quod utique membra eciam erunt. Expedit. Luce 6, (38a): „Date et dabitur vobis“, id est corporalem consolacionem danti, id est eam deserenti, dabitur spiritualis consolacio. Quia sic facit Dominus lesus: si suis aufert aliqua, statim dat meliora. Ideo confidamus 65b2 6631 66a3 330 370 94
Strana 95
66b3 67a1 67a2 de eo iuxta illud Apostoli (1 Cor. 13, 7): „Caritas omnia credit, omnia sperat, omnia suffert. Postea ostendit Dominus, quid Spiritus sanctus in cordibus operatur, dicens: Cum venerit Spiritus sanctus, ille arguet mundum de peccato, id est argu- mento dampnacionis homines mundialiter viventes in peccato infidelita- tis, quam habent; de iusticia, quam non habent; de iudicio, quo temerarie Cristi legem sinistre iudicant, et similiter, quod non timent. Spiritus sanctus per spirituales viros, in quibus habitat, malos arguit, bonos in- struit et glorie Cristi intendit, quia ad Cristum ducit. Quia quod cor visitat, illud statim arguit de peccato, adducens sibi ante oculos omnia, que fecit, ut de illis doleat. Et sic talis homo arguit mundum sine accepcio- ne personarum et se exponit periculo. Ubi se homines non arguunt de peccato, signum est, quia l Spiritum sanctum non habent. Ideo sacer- dotes, qui Spiritum sanctum non habent, ubi timent aliquid pati, non arguunt, nec sacramenta ministrant. De peccato quidem, quia non crediderunt in me. O, quanti sunt nunc arguendi, qui nolunt credere ewangelio quasi in omnibus punctis. Isti sunt arguendi ut: „Nolite possidere aurum.“ Item: „Nisi meam carnem Filii hominis. Item: „Si quis te percusserit in maxillam dextram.“ Unde dicitur 1a Ioh. ultimo (5, 18): „Qui credit in Deum, non peccat.“ Quia mundus non credit. 1a Ioh. 2°, (17a): „Transibit mundus et concupiscencia eius.“ Sic Loth noluerit credere Sodomis nec Noe in diluvio. Hec arguet Spiritus sanctus. De iusticia vero, quia vado ad Patrem et iam non videbitis me. Quia Spiritus sanctus tendit sursum. 1a Cor. 10°, (31): „Sive comeditis, sive bibitis, sive aliquid aliud agitis, omnia in gloriam Dei facite.“ Deut. 26, (19a): „Faciet te Dominus excelsiorem cunctis gentibus, quas creavit, in lau- dem, et nomen, et gloriam suam." Ys. 43°, (7b): „In gloriam meam creavi eum“; sicut pulvis apparet in radio solis, qui non apparet in umbra. Ideo de iusticia arguet mundum, quia istam iusticiam non habemus et specialiter iam tantos sermones visitantes etc. Iob 30, (10b): „Faciem meam non verentur.“ Iacobi 4°, (17): „Scienti et non facienti bonum, peccatum est illi.“ Ps. (19, 9a): „Ipsi obligati sunt et ceciderunt.“ O, pie Criste, ad quantam iusticiam iam sumus obligati! De iudicio autem, quia princeps huius mundi iam iudicatus est, id est iudicium verum abicientes. Ys. 5°, (20a): „Ve, qui dicitis bonum malum et malum bonum.“ Quia omnes, qui Spiritum sanctum non habent, iudicio non Dei, sed dyaboli iudicant, ymo omnia bona in malum iudicant, si vident visitare missas vel predicacionem vel communicare. Quia Spiritus sanctus iudicat alio modo quam dyabolus. Iudicium mundi: Beati po- tentes, beati nobiles, beati divites. Sed iudicium Dei: „Beati pauperes spiritu, beati humiles, beati, qui persecucionem paciuntur.“ Ideo eius iudicium timeamus, quia quivis suam iusticiam ostendet, Petrus Iudeam, 375 380 385 390 395 400 405 66b1 410 95
66b3 67a1 67a2 de eo iuxta illud Apostoli (1 Cor. 13, 7): „Caritas omnia credit, omnia sperat, omnia suffert. Postea ostendit Dominus, quid Spiritus sanctus in cordibus operatur, dicens: Cum venerit Spiritus sanctus, ille arguet mundum de peccato, id est argu- mento dampnacionis homines mundialiter viventes in peccato infidelita- tis, quam habent; de iusticia, quam non habent; de iudicio, quo temerarie Cristi legem sinistre iudicant, et similiter, quod non timent. Spiritus sanctus per spirituales viros, in quibus habitat, malos arguit, bonos in- struit et glorie Cristi intendit, quia ad Cristum ducit. Quia quod cor visitat, illud statim arguit de peccato, adducens sibi ante oculos omnia, que fecit, ut de illis doleat. Et sic talis homo arguit mundum sine accepcio- ne personarum et se exponit periculo. Ubi se homines non arguunt de peccato, signum est, quia l Spiritum sanctum non habent. Ideo sacer- dotes, qui Spiritum sanctum non habent, ubi timent aliquid pati, non arguunt, nec sacramenta ministrant. De peccato quidem, quia non crediderunt in me. O, quanti sunt nunc arguendi, qui nolunt credere ewangelio quasi in omnibus punctis. Isti sunt arguendi ut: „Nolite possidere aurum.“ Item: „Nisi meam carnem Filii hominis. Item: „Si quis te percusserit in maxillam dextram.“ Unde dicitur 1a Ioh. ultimo (5, 18): „Qui credit in Deum, non peccat.“ Quia mundus non credit. 1a Ioh. 2°, (17a): „Transibit mundus et concupiscencia eius.“ Sic Loth noluerit credere Sodomis nec Noe in diluvio. Hec arguet Spiritus sanctus. De iusticia vero, quia vado ad Patrem et iam non videbitis me. Quia Spiritus sanctus tendit sursum. 1a Cor. 10°, (31): „Sive comeditis, sive bibitis, sive aliquid aliud agitis, omnia in gloriam Dei facite.“ Deut. 26, (19a): „Faciet te Dominus excelsiorem cunctis gentibus, quas creavit, in lau- dem, et nomen, et gloriam suam." Ys. 43°, (7b): „In gloriam meam creavi eum“; sicut pulvis apparet in radio solis, qui non apparet in umbra. Ideo de iusticia arguet mundum, quia istam iusticiam non habemus et specialiter iam tantos sermones visitantes etc. Iob 30, (10b): „Faciem meam non verentur.“ Iacobi 4°, (17): „Scienti et non facienti bonum, peccatum est illi.“ Ps. (19, 9a): „Ipsi obligati sunt et ceciderunt.“ O, pie Criste, ad quantam iusticiam iam sumus obligati! De iudicio autem, quia princeps huius mundi iam iudicatus est, id est iudicium verum abicientes. Ys. 5°, (20a): „Ve, qui dicitis bonum malum et malum bonum.“ Quia omnes, qui Spiritum sanctum non habent, iudicio non Dei, sed dyaboli iudicant, ymo omnia bona in malum iudicant, si vident visitare missas vel predicacionem vel communicare. Quia Spiritus sanctus iudicat alio modo quam dyabolus. Iudicium mundi: Beati po- tentes, beati nobiles, beati divites. Sed iudicium Dei: „Beati pauperes spiritu, beati humiles, beati, qui persecucionem paciuntur.“ Ideo eius iudicium timeamus, quia quivis suam iusticiam ostendet, Petrus Iudeam, 375 380 385 390 395 400 405 66b1 410 95
Strana 96
415 420 425 430 quam convertit, Paulus gentiles, quorum fuit fidelis plebanus, Corinthios, Gallatas, Colossenses, Thessalonicenses, Philippenses, Romanos, Andreas Achaiam, Iohannes Asiam, Thomas Indiam, spero sanctus Iohannes (Huss) Bohemiam. Ergo dicit Mat. 7, (1): „Nolite iudicare, ut non iudicemini. 1a Cor. 11, (31): „Si nosmetipsos diiudicaremus, non utique iudicaremur." Princeps huius mundi iam. Qui fuit angelus, qui peccavit in celo. Si ille sic dure punitus est, quid tunc fiet illis, qui eiecto Cristo subiciuntur huic principi? 1a Cor. 6, (2—3a): „An nescitis, quoniam sancti de hoc mundo iudicabunt? Et si in vobis iudicabitur mundus, indigni estis, qui de minimis iudicetis? Nescitis, quoniam angelos iudicabimus? Adhuc habeo multa vo(bis) dicere, sed non pot(estis) portare modo. Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem, necessariam saluti vestre. Quia est magister optimus, qui dicit: Nolite cogitare, quid loqua- mini. O veni, sancte doctor utriusque legis, doce corda nostra contra astuciam huius mundi, quia taliter docti a tali doctore fulgebunt sicut sol.] Ideo flevit David (Ps. 118, 136): „Exitus aquarum deduxerunt oculi mei, quia non custodierunt legem tuam.“ Ioh. 14, (26a): „Para- clitus autem, Spiritus sanctus, quem mittet Pater in mundum in nomine meo, ille vos docebit omnia.“ Unde dicitur: Non enim loquetur a semetipso, sed quecumque audiet loquetur et que ventura sunt anuncciabit vobis. Ex. 4°, (12): „Perge igitur, et ego ero in ore tuo, doceboque te, quid loquaris.“ Sic cui datur iste Spiritus sanctus etc. 67b1 67b3 435 Iacobi 1°, (17—21): 68a1 440 445 450 Omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum, aput quem non est transmutacio, nec vicissitudinis obumbracio. Voluntarie enim genuit nos verbo veritatis, ut simus inicium aliquod creature eius. Scitis, fratres mei dilectissimi. Sit autem omnis homo velox ad audiendum, tardus autem ad loquendum et tardus ad iram. Ira enim viri iusticiam Dei non operatur. Propter quod abicientes omnem inmundiciam et habundanciam malicie, in mansuetudine suscipite insitum verbum, quod potest salvare animas vestras. Primo hic ostendit sanctus Iacobus, plebanus Ierosolimitanus, quod omne datum fidelibus et ipsos esse genitos, ut essent principium domina- cionum omnis creature, est a Deo inmutabili. Secundo allicit fideles ad prompte [ audiendum verbum Dei. Tercio retrahit a loquacitate et ab ira. Mat. 12, (36): „De omni verbo ocioso, quod locuti fuerint homines, reddituri sunt racionem.“ Et hoc est datum optimum et donum perfectum, audire necessaria salutis et non loqui nociva anime dampnacionis. Hoc idem nos donum petamus. Omne datum optimum. Primum potest intelligi Dei Filius, qui est datum optimum et donum perfectum. Ys. 9, (6a): „Parvulus enim natus est nobis et filius datus est nobis.“ Unde ecclesia cantat: Nobis natus, nobis 68a2 96
415 420 425 430 quam convertit, Paulus gentiles, quorum fuit fidelis plebanus, Corinthios, Gallatas, Colossenses, Thessalonicenses, Philippenses, Romanos, Andreas Achaiam, Iohannes Asiam, Thomas Indiam, spero sanctus Iohannes (Huss) Bohemiam. Ergo dicit Mat. 7, (1): „Nolite iudicare, ut non iudicemini. 1a Cor. 11, (31): „Si nosmetipsos diiudicaremus, non utique iudicaremur." Princeps huius mundi iam. Qui fuit angelus, qui peccavit in celo. Si ille sic dure punitus est, quid tunc fiet illis, qui eiecto Cristo subiciuntur huic principi? 1a Cor. 6, (2—3a): „An nescitis, quoniam sancti de hoc mundo iudicabunt? Et si in vobis iudicabitur mundus, indigni estis, qui de minimis iudicetis? Nescitis, quoniam angelos iudicabimus? Adhuc habeo multa vo(bis) dicere, sed non pot(estis) portare modo. Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem, necessariam saluti vestre. Quia est magister optimus, qui dicit: Nolite cogitare, quid loqua- mini. O veni, sancte doctor utriusque legis, doce corda nostra contra astuciam huius mundi, quia taliter docti a tali doctore fulgebunt sicut sol.] Ideo flevit David (Ps. 118, 136): „Exitus aquarum deduxerunt oculi mei, quia non custodierunt legem tuam.“ Ioh. 14, (26a): „Para- clitus autem, Spiritus sanctus, quem mittet Pater in mundum in nomine meo, ille vos docebit omnia.“ Unde dicitur: Non enim loquetur a semetipso, sed quecumque audiet loquetur et que ventura sunt anuncciabit vobis. Ex. 4°, (12): „Perge igitur, et ego ero in ore tuo, doceboque te, quid loquaris.“ Sic cui datur iste Spiritus sanctus etc. 67b1 67b3 435 Iacobi 1°, (17—21): 68a1 440 445 450 Omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum, aput quem non est transmutacio, nec vicissitudinis obumbracio. Voluntarie enim genuit nos verbo veritatis, ut simus inicium aliquod creature eius. Scitis, fratres mei dilectissimi. Sit autem omnis homo velox ad audiendum, tardus autem ad loquendum et tardus ad iram. Ira enim viri iusticiam Dei non operatur. Propter quod abicientes omnem inmundiciam et habundanciam malicie, in mansuetudine suscipite insitum verbum, quod potest salvare animas vestras. Primo hic ostendit sanctus Iacobus, plebanus Ierosolimitanus, quod omne datum fidelibus et ipsos esse genitos, ut essent principium domina- cionum omnis creature, est a Deo inmutabili. Secundo allicit fideles ad prompte [ audiendum verbum Dei. Tercio retrahit a loquacitate et ab ira. Mat. 12, (36): „De omni verbo ocioso, quod locuti fuerint homines, reddituri sunt racionem.“ Et hoc est datum optimum et donum perfectum, audire necessaria salutis et non loqui nociva anime dampnacionis. Hoc idem nos donum petamus. Omne datum optimum. Primum potest intelligi Dei Filius, qui est datum optimum et donum perfectum. Ys. 9, (6a): „Parvulus enim natus est nobis et filius datus est nobis.“ Unde ecclesia cantat: Nobis natus, nobis 68a2 96
Strana 97
68b" 68b2 69a1 datus. Ioh. 3°, (16a): „Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum uni- genitum daret.“ Luce 11, (13b): „Pater celestis dabit donum bonum pe- tentibus se.“ Ergo, qui ista dona non perpendit desursum nobis data, signum est infallibile, quia talis non a Patre luminum, sed a patre dya- bolo est descendens.] Quia dyabolus sic cecatus ut corvus in cadavere, sic ipse in peccatore primum querit oculum eruere, ut cecum posset in foveam dampnacionis precipitare. Figura illius 1 Regum 11, (2b): „In hoc faciam vobiscum pactum, ut eruam omnium vestrum oculos dextros“, dixit Naas ad cives Iabes. Non est ista cecitas non advertere temporalia, in quibus dantur nobis dona multa, quid celum, quid terra, quid aer, quid aqua? Ioh. 3°, (27b): „Non potest homo accipere quidquam, nisi fuerit ei datum de celo.“ Quid tunc sentimus per dona spiritualia? Quia bonum est, quod sumus, melius, quod vivimus, optimum est, quod intelligimus. Omne donum. Eccli 18, (15): „Fili, in bonis non des querelam, et in omni dato ne des tristiciam verbi mali.“ O, pie Deus, quante nunc querele in bonis et quante tristicie in omni dato verbi mali, ita quod veritates hereticantur! Idem 20, (10): „Est datum, quod non est utile, et est datum, cuius retribucio duplex.“ Idem 35, (1la): „In omni dato hyla- rem fac vultum tuum“; quia omne donum optimum. Ideo contra tales Ierem. 17, (2—3a. 4): „Cum recordati fuerint filii eorum ararum suarum et lucorum s(uorum), lignorumque frondencium in montibus excelsis, sacrificantes in agro, fortitudinem tuam et omnes thezauros tuos in dir- repcionem dabo, et relinqueris sola ab hereditate tua, quam dedi tibi; et servire te faciam inimicis tuis in terra, quam ignoras, quoniam ignem succendisti in furore meo, usque in eternum ardebit. Aput quem non est transmutacio, nec vicissitudinis obumbracio. Quia Deus non mutatur, id est ab uno velle in aliud, sed quod ab eterno proposuit, sic omnia infallibiliter consumabit. Malachie 3°, (6a. 7a): „Ego enim Dominus et non mutor, a diebus enim patrum vestrorum recessistis a legitimis meis et non custodistis. Revertimini ad me, et ego revertar ad vos.“ Q(uasi) d(iceret): Sicut Deus in suo proposito non mutatur, cur vos muta(s)tis vitam vestram etc. Heb. 13, (9—10): „Doctrinis variis et peregrinis nolite abduci. Optimum enim est stabilire cor non escis, que non profuerunt ambulantibus in eis. Habemus enim altare, de quo edere non habent potestatem, qui tabernaculo corporis deserviunt“. Quia aput Deum non est transmutacio, quod mutaret suam legem omni anno vel omni hora, vel suam institucionem. Nec vicissitudinis ob(umbracio). Any czasne zastyenyenye, id est varietas affeccionum. Quia homo cotidie mutatur de sanitate in infirmi- tatem, ex leticia in tristiciam, I ex iuventute in senium. Deus sic non 69a3 mutatur nec mutabitur, ut esset iusto crudelis vel iniusto misericors. Voluntarie genuit nos verbo veritatis, ut simus inicium creature eius, id est 460 465 470 475 480. 485 490 455 7 Želivský 97
68b" 68b2 69a1 datus. Ioh. 3°, (16a): „Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum uni- genitum daret.“ Luce 11, (13b): „Pater celestis dabit donum bonum pe- tentibus se.“ Ergo, qui ista dona non perpendit desursum nobis data, signum est infallibile, quia talis non a Patre luminum, sed a patre dya- bolo est descendens.] Quia dyabolus sic cecatus ut corvus in cadavere, sic ipse in peccatore primum querit oculum eruere, ut cecum posset in foveam dampnacionis precipitare. Figura illius 1 Regum 11, (2b): „In hoc faciam vobiscum pactum, ut eruam omnium vestrum oculos dextros“, dixit Naas ad cives Iabes. Non est ista cecitas non advertere temporalia, in quibus dantur nobis dona multa, quid celum, quid terra, quid aer, quid aqua? Ioh. 3°, (27b): „Non potest homo accipere quidquam, nisi fuerit ei datum de celo.“ Quid tunc sentimus per dona spiritualia? Quia bonum est, quod sumus, melius, quod vivimus, optimum est, quod intelligimus. Omne donum. Eccli 18, (15): „Fili, in bonis non des querelam, et in omni dato ne des tristiciam verbi mali.“ O, pie Deus, quante nunc querele in bonis et quante tristicie in omni dato verbi mali, ita quod veritates hereticantur! Idem 20, (10): „Est datum, quod non est utile, et est datum, cuius retribucio duplex.“ Idem 35, (1la): „In omni dato hyla- rem fac vultum tuum“; quia omne donum optimum. Ideo contra tales Ierem. 17, (2—3a. 4): „Cum recordati fuerint filii eorum ararum suarum et lucorum s(uorum), lignorumque frondencium in montibus excelsis, sacrificantes in agro, fortitudinem tuam et omnes thezauros tuos in dir- repcionem dabo, et relinqueris sola ab hereditate tua, quam dedi tibi; et servire te faciam inimicis tuis in terra, quam ignoras, quoniam ignem succendisti in furore meo, usque in eternum ardebit. Aput quem non est transmutacio, nec vicissitudinis obumbracio. Quia Deus non mutatur, id est ab uno velle in aliud, sed quod ab eterno proposuit, sic omnia infallibiliter consumabit. Malachie 3°, (6a. 7a): „Ego enim Dominus et non mutor, a diebus enim patrum vestrorum recessistis a legitimis meis et non custodistis. Revertimini ad me, et ego revertar ad vos.“ Q(uasi) d(iceret): Sicut Deus in suo proposito non mutatur, cur vos muta(s)tis vitam vestram etc. Heb. 13, (9—10): „Doctrinis variis et peregrinis nolite abduci. Optimum enim est stabilire cor non escis, que non profuerunt ambulantibus in eis. Habemus enim altare, de quo edere non habent potestatem, qui tabernaculo corporis deserviunt“. Quia aput Deum non est transmutacio, quod mutaret suam legem omni anno vel omni hora, vel suam institucionem. Nec vicissitudinis ob(umbracio). Any czasne zastyenyenye, id est varietas affeccionum. Quia homo cotidie mutatur de sanitate in infirmi- tatem, ex leticia in tristiciam, I ex iuventute in senium. Deus sic non 69a3 mutatur nec mutabitur, ut esset iusto crudelis vel iniusto misericors. Voluntarie genuit nos verbo veritatis, ut simus inicium creature eius, id est 460 465 470 475 480. 485 490 455 7 Želivský 97
Strana 98
495 500 505 510 515 520 525 gratis, sine meritis. Titum 3°, (5a): „Non ex operibus iusticie, que fecimus nos, sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit.“ Ut simus inicium vel principium creature eius. Ps. (8,8—9): „Omnia subiecisti sub pedibus eius, oves et boves, insuper et pecora campi, volucres celi et pisces maris, qui perambulant semitas maris." Genuit nos voluntarie nec habens nostri indigenciam, sicut domini temporales non possunt esse domini sine servis. Ps. (15, 2b): „Quoniam bonorum meorum non eges.“ Quia Sodomite ideo sunt abhominabiles coram Deo, nisi quia Domini Dei semen materiale hominum mortalium creandorum] destruunt in radice. O, quam multo magis, qui sunt obli- gati ad procreandum filios Dei verbo veritatis! Ipsi autem suffocant, sicut meretrix partum. Ve ergo homini illi, qui suam generacionem non perpendit. Sap. 13, (1—3a): „Vani autem sunt omnes homines, in quibus non subest sciencia Dei, et de hiis, que videntur bona, non potuerunt intelligere eum, qui est, neque operibus attendentes agnoverunt, quis esset artifex. Sed aut ignem, aut spiritum, aut citatum acrem, aut girum stellarum, aut nimiam aquam, aut solem aut lunam, rectores orbis terrarum deos putaverunt. Quorum si speciem delectati deos putaverunt, sciant, quanto hiis dominator corum speciosior est.“ Quia ex natura deberent scire, quis ista fecit omnia. Sit autem omnis homo velox ad audiendum, id est verbum Dei, tardus ad lo- quendum mala. Ubi concordat cum Domino, qui dicit Mat. 11, (15): „Qui habet aures audiendi, [ audiat.“ Hoc idem hic Apostolus optat. Luce 10°, (16): „Qui vos audit, me audit, et qui vos spernit, me spernit. Qui autem spernit me, spernit eum, qui misit me,“quasi) d(iceret), quia sua sunt ver- ba, id est Dei. Luce 11, (28): „Beati, qui audiunt.“ Ioh. 8, (47a): „Qui ex Deo est, verba Dei audit.“ O, quam tardi sunt ad audiendum verbum Dei! Et tardi ad iram. Ira enim viri iusticiam Dei non operatur. Mat. 5°, (22b): „Qui irascitur fratri suo, reus erit iudicio.“ Propter quod abicientes omnem inmundiciam et habundanciam malicie. Inmundicia est peccatum carnis, sed habundancia malicie est ypocrisis. Suscipite insitum verbum etc. Quia si verbum Dei cordi inseratur, tota cogitacio, operacio eius sapore condietur. Ps. (118, 11): „In corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi.“ Ioh. 8, (51): „Amen, amen dico vo(bis): Si quis ser(monem) meum servaverit, mortem non videbit in eternum.“ (Ioh. 15, (7): „Si manseritis in me, et verba mea in vobis manserint, quodcumque volueritis, petetis, et fiet vobis.“ Quia ex habun- dancia cordis os loquitur.) 69b1 69b2 530 6 se obsequium: obsequium se Vulg. — 10 implevit Vulg.: implebit Z — 26 est via: via est SC, est om. nonnulli codd. Hier. —27 arta: arcta SC — 28 Ipsi vero: Et isti Vulg.— 29 quibus: ut Vulg.—39 Pater (1.):ut faciam Vulg.— 73 altero loco atque: et Vulg. — 76 ipse est: ipse est Deus Vulg. — 85 eius: illius Vulg. — 86 pro: super Vulg. — 89 delere 98
495 500 505 510 515 520 525 gratis, sine meritis. Titum 3°, (5a): „Non ex operibus iusticie, que fecimus nos, sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit.“ Ut simus inicium vel principium creature eius. Ps. (8,8—9): „Omnia subiecisti sub pedibus eius, oves et boves, insuper et pecora campi, volucres celi et pisces maris, qui perambulant semitas maris." Genuit nos voluntarie nec habens nostri indigenciam, sicut domini temporales non possunt esse domini sine servis. Ps. (15, 2b): „Quoniam bonorum meorum non eges.“ Quia Sodomite ideo sunt abhominabiles coram Deo, nisi quia Domini Dei semen materiale hominum mortalium creandorum] destruunt in radice. O, quam multo magis, qui sunt obli- gati ad procreandum filios Dei verbo veritatis! Ipsi autem suffocant, sicut meretrix partum. Ve ergo homini illi, qui suam generacionem non perpendit. Sap. 13, (1—3a): „Vani autem sunt omnes homines, in quibus non subest sciencia Dei, et de hiis, que videntur bona, non potuerunt intelligere eum, qui est, neque operibus attendentes agnoverunt, quis esset artifex. Sed aut ignem, aut spiritum, aut citatum acrem, aut girum stellarum, aut nimiam aquam, aut solem aut lunam, rectores orbis terrarum deos putaverunt. Quorum si speciem delectati deos putaverunt, sciant, quanto hiis dominator corum speciosior est.“ Quia ex natura deberent scire, quis ista fecit omnia. Sit autem omnis homo velox ad audiendum, id est verbum Dei, tardus ad lo- quendum mala. Ubi concordat cum Domino, qui dicit Mat. 11, (15): „Qui habet aures audiendi, [ audiat.“ Hoc idem hic Apostolus optat. Luce 10°, (16): „Qui vos audit, me audit, et qui vos spernit, me spernit. Qui autem spernit me, spernit eum, qui misit me,“quasi) d(iceret), quia sua sunt ver- ba, id est Dei. Luce 11, (28): „Beati, qui audiunt.“ Ioh. 8, (47a): „Qui ex Deo est, verba Dei audit.“ O, quam tardi sunt ad audiendum verbum Dei! Et tardi ad iram. Ira enim viri iusticiam Dei non operatur. Mat. 5°, (22b): „Qui irascitur fratri suo, reus erit iudicio.“ Propter quod abicientes omnem inmundiciam et habundanciam malicie. Inmundicia est peccatum carnis, sed habundancia malicie est ypocrisis. Suscipite insitum verbum etc. Quia si verbum Dei cordi inseratur, tota cogitacio, operacio eius sapore condietur. Ps. (118, 11): „In corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi.“ Ioh. 8, (51): „Amen, amen dico vo(bis): Si quis ser(monem) meum servaverit, mortem non videbit in eternum.“ (Ioh. 15, (7): „Si manseritis in me, et verba mea in vobis manserint, quodcumque volueritis, petetis, et fiet vobis.“ Quia ex habun- dancia cordis os loquitur.) 69b1 69b2 530 6 se obsequium: obsequium se Vulg. — 10 implevit Vulg.: implebit Z — 26 est via: via est SC, est om. nonnulli codd. Hier. —27 arta: arcta SC — 28 Ipsi vero: Et isti Vulg.— 29 quibus: ut Vulg.—39 Pater (1.):ut faciam Vulg.— 73 altero loco atque: et Vulg. — 76 ipse est: ipse est Deus Vulg. — 85 eius: illius Vulg. — 86 pro: super Vulg. — 89 delere 98
Strana 99
eas: eas delere Vulg. — 93 desub: sub Vulg. — 96 quidquam: quippiam Vulg. — 98 spurticiam: spurcitiam Vulg. — 103 federis: deest in Vulg. — 109 monimentum: monu- mentum Vulg. — 110 eis precepit: preacepit eis Vulg. — 111 duodecim: xij & imperaverat: imperarat Vulg. — 113 duodecim: xij Z— 115 Domini: deest in Vulg. 117 isti lapides: lapides isti Vulg. — 119 nostro... transiremus: vestro... transiretis Vulg. — 136 non descendes... ascendisti: de lectulo, super quem ascendisti, non descendes Vulg. — 143 que scripsimus: scripsimusque Vulg. — 146 rex: rex Isracl Vulg. — 148 et: deest in Vulg. — 150 de: deest in Vulg. — 152 et (1.): et in Vulg. — 160 eum: deest in Vulg. — poterit: potest Vulg. — 161 Cuius... nemo: Deus, cuius irae nemo resistere Vulg. 162 42 scripsi: 40 Z — 163 Ergo: deest in Vulg. — 165 extendunt: excederent Vulg. — 167 ego meipsum: ipse me Vulg. — 168 in Vulg.: et Z — 172 opera: opus Vulg. — 177 congnoscite: cognosce congregatio Vulg. — 183 Sedechie: Sedeciae Vulg. — 184 conterram: convertam Vulg. 188 quamcumque Hier. codd. meliores: quamcumque autem SC — 193 eius: deest in Vulg. — 194 illis: eis Vulg. — 201 eum: eum hi Vulg.— duodecim : xij Z, cum duodecim Hier. codd. meliores. — exponere : deest in Vulg. — 202 scire Hier. codd. meliores: nosse SC. — 206 interrogabant: interroga- bant eum Vulg. — 208 oliveti: olivarum Vulg. — 209 Iacobus: Iacobus et Vulg. — 210 hec: ista Vulg.— signum: signum erit Vulg.—211 eis dicere: dicere illis Vulg.— 213 seducent multos: multos seducent Vulg. — prelia: bella Vulg. — 216 primo loco contra: adversus Vulg. — 220 fitones suos: pythones Vulg. — et non respondebunt cis: desunt in Vulg. — 230 illum: autem eum Vulg. — 236 verus filius Dei est: est verus filius Dei Vulg. — 237 altero loco illum: eum Vulg. — 238 tormentis: tormento Vulg.— 245 Et: Tunc Vulg. — 247 Ait: Et ait Vulg. — 255 ait: dixit eis Vulg. — 257 Moyses: deest in Vulg. —258 et dixit: deest in Vulg.— 259 patrem: patrem suum Vulg.— uxori sue: ad uxorem suam Vulg. —262 eius interrogaverunt: eius de codem interrogaverunt eum Vulg. — 262 dicit Hier.: ait SC — 265 Iesum: eum Vulg. — 267 tuus: tuus, Deus SC. noster, Deus Hier. codd. meliores. — 269 aiunt illi scribe: Bene: ait illi scriba: Bene, magister Vulg. —270 et ex tota mente: desunt in Vulg. — 273 ci: deest in Vulg. — 282 primo loco neque: nec Vulg. — 284 in: deest in Vulg. — 286 Dominus, qui est omnium dominator: Deus Vulg. —292 erat: erat neque Vulg. —295 Cesarec: Caesareae Philippi Vulg. — 309 Tribulati... placuerunt: omnes qui placuerunt Deo, per multas tribulati- ones transierunt fideles Vulg. inv. Ryba. — 330 Sapiencia... maliciam, attingit: Sapien- tiam autem non vincit malitia, attingit ergo Vulg.— 355 Spiritus sancti scripsi: Spiritum sanctum Z — 364 Cum... fuero: si... fuero a terra Vulg. — 364 Ubi: Ubicumque Vulg. — 365 ibi: illic SC, illuc Hier. codd. meliores. — 366 iter pandens: enim pandens iter Vulg.— 389 maxillam dextram: dextram maxillam Vulg. —390 Qui... in Deum: Qui natus est ex Deo Vulg. — 391 Transibit mundus: Et mundus transit Vulg. — 394 comeditis: ergo manducatis Vulg. — 395 agitis: facitis Vulg. — 396 Dominus: deest in Vulg. — 401 meam: meam conspuere Vulg. — Scienti... bonum: Scienti igitur bonum facere, et non facienti Vulg. — 405 bonum... bonum: malum bonum et bonum malum Vulg. — 422 iudicabimus scripsi cum Vulg.: iudicabimur &—430 in mundum: deest in Vulg. — 432 anuncciabit scripsi cum Vulg.: anuncciabunt & — 447 De omni... racionem: omne verbum otiosum, quod locuti fuerint homines, reddent racionem de co Vulg. — 453 Sic: Sic enim Vulg. — 454 Pater... bonum S: Pater vester de caelo dabit spiritum bonum Hier. codd. meliores. — 460 faciam vobiscum pactum: feriam vobiscum foedus Vulg. — 475 dabo: dabo, excelsa tua propter peccata in universis finibus tuis Vulg. — 482 ego: deest in Vulg. — 485 enim est: e. est gratia Hier., est enim gratia SC — stabilire SC: stabiliri Hier. codd. meliores. — 487 corporis: deest in Vulg. — 495 3° scripsi: 2° Z — 498 boves: boves universas Vulg. — 511 aut lunam: et lunam Vulg. — 512 speciem: specie Vulg. — 519 spernit me: me spernit Vulg. 99
eas: eas delere Vulg. — 93 desub: sub Vulg. — 96 quidquam: quippiam Vulg. — 98 spurticiam: spurcitiam Vulg. — 103 federis: deest in Vulg. — 109 monimentum: monu- mentum Vulg. — 110 eis precepit: preacepit eis Vulg. — 111 duodecim: xij & imperaverat: imperarat Vulg. — 113 duodecim: xij Z— 115 Domini: deest in Vulg. 117 isti lapides: lapides isti Vulg. — 119 nostro... transiremus: vestro... transiretis Vulg. — 136 non descendes... ascendisti: de lectulo, super quem ascendisti, non descendes Vulg. — 143 que scripsimus: scripsimusque Vulg. — 146 rex: rex Isracl Vulg. — 148 et: deest in Vulg. — 150 de: deest in Vulg. — 152 et (1.): et in Vulg. — 160 eum: deest in Vulg. — poterit: potest Vulg. — 161 Cuius... nemo: Deus, cuius irae nemo resistere Vulg. 162 42 scripsi: 40 Z — 163 Ergo: deest in Vulg. — 165 extendunt: excederent Vulg. — 167 ego meipsum: ipse me Vulg. — 168 in Vulg.: et Z — 172 opera: opus Vulg. — 177 congnoscite: cognosce congregatio Vulg. — 183 Sedechie: Sedeciae Vulg. — 184 conterram: convertam Vulg. 188 quamcumque Hier. codd. meliores: quamcumque autem SC — 193 eius: deest in Vulg. — 194 illis: eis Vulg. — 201 eum: eum hi Vulg.— duodecim : xij Z, cum duodecim Hier. codd. meliores. — exponere : deest in Vulg. — 202 scire Hier. codd. meliores: nosse SC. — 206 interrogabant: interroga- bant eum Vulg. — 208 oliveti: olivarum Vulg. — 209 Iacobus: Iacobus et Vulg. — 210 hec: ista Vulg.— signum: signum erit Vulg.—211 eis dicere: dicere illis Vulg.— 213 seducent multos: multos seducent Vulg. — prelia: bella Vulg. — 216 primo loco contra: adversus Vulg. — 220 fitones suos: pythones Vulg. — et non respondebunt cis: desunt in Vulg. — 230 illum: autem eum Vulg. — 236 verus filius Dei est: est verus filius Dei Vulg. — 237 altero loco illum: eum Vulg. — 238 tormentis: tormento Vulg.— 245 Et: Tunc Vulg. — 247 Ait: Et ait Vulg. — 255 ait: dixit eis Vulg. — 257 Moyses: deest in Vulg. —258 et dixit: deest in Vulg.— 259 patrem: patrem suum Vulg.— uxori sue: ad uxorem suam Vulg. —262 eius interrogaverunt: eius de codem interrogaverunt eum Vulg. — 262 dicit Hier.: ait SC — 265 Iesum: eum Vulg. — 267 tuus: tuus, Deus SC. noster, Deus Hier. codd. meliores. — 269 aiunt illi scribe: Bene: ait illi scriba: Bene, magister Vulg. —270 et ex tota mente: desunt in Vulg. — 273 ci: deest in Vulg. — 282 primo loco neque: nec Vulg. — 284 in: deest in Vulg. — 286 Dominus, qui est omnium dominator: Deus Vulg. —292 erat: erat neque Vulg. —295 Cesarec: Caesareae Philippi Vulg. — 309 Tribulati... placuerunt: omnes qui placuerunt Deo, per multas tribulati- ones transierunt fideles Vulg. inv. Ryba. — 330 Sapiencia... maliciam, attingit: Sapien- tiam autem non vincit malitia, attingit ergo Vulg.— 355 Spiritus sancti scripsi: Spiritum sanctum Z — 364 Cum... fuero: si... fuero a terra Vulg. — 364 Ubi: Ubicumque Vulg. — 365 ibi: illic SC, illuc Hier. codd. meliores. — 366 iter pandens: enim pandens iter Vulg.— 389 maxillam dextram: dextram maxillam Vulg. —390 Qui... in Deum: Qui natus est ex Deo Vulg. — 391 Transibit mundus: Et mundus transit Vulg. — 394 comeditis: ergo manducatis Vulg. — 395 agitis: facitis Vulg. — 396 Dominus: deest in Vulg. — 401 meam: meam conspuere Vulg. — Scienti... bonum: Scienti igitur bonum facere, et non facienti Vulg. — 405 bonum... bonum: malum bonum et bonum malum Vulg. — 422 iudicabimus scripsi cum Vulg.: iudicabimur &—430 in mundum: deest in Vulg. — 432 anuncciabit scripsi cum Vulg.: anuncciabunt & — 447 De omni... racionem: omne verbum otiosum, quod locuti fuerint homines, reddent racionem de co Vulg. — 453 Sic: Sic enim Vulg. — 454 Pater... bonum S: Pater vester de caelo dabit spiritum bonum Hier. codd. meliores. — 460 faciam vobiscum pactum: feriam vobiscum foedus Vulg. — 475 dabo: dabo, excelsa tua propter peccata in universis finibus tuis Vulg. — 482 ego: deest in Vulg. — 485 enim est: e. est gratia Hier., est enim gratia SC — stabilire SC: stabiliri Hier. codd. meliores. — 487 corporis: deest in Vulg. — 495 3° scripsi: 2° Z — 498 boves: boves universas Vulg. — 511 aut lunam: et lunam Vulg. — 512 speciem: specie Vulg. — 519 spernit me: me spernit Vulg. 99
Strana 100
(XII.) (DOMINICA QUARTA POST OCTAVAM PASCHE) Ioh. 16. (23b—30): 70a1 5 10 15 20 25 30 Amen, amen dico vobis: Si quid pecieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis. Usque modo non petistis quidquam in nomine meo. Petite et accipietis, ut gaudium vestrum sit plenum. Hec in proverbiis locutus sum vobis. Venit hora, cum iam non in proverbiis loquar vobis, sed palam de Patre meo annuncciabo vobis. In illo die in nomine meo petetis. Et nunc dico vobis, quia rogabo Patrem de vobis. Ipse enim Pater amat vos, quia vos me amastis et credidistis, quia ego a Deo exivi. Exivi a Patre et veni in mundum, iterum relinquo mundum et vado ad Patrem. Dicunt ei dis(cipuli) eius: Ecce nunc palam loqueris et proverbium nullum dicis. Nunc scimus, quia scis omnia et non est opus, ut quis te interroget. In hoc credimus, quia a Deo existi. ISalvator noster in hoc ewangelio invitat suos dilectos ad petendum, accendens corda filiorum ad Patrem, tamquam rex magnus et pre omni- bus diis in die sue coronacionis vult suam largitatem ostendere, quam habet a Patre, iuxta illud Ioh. 15, (7): „Si manseritis in me, et verba mea in vobis manserint, quodcumque volueritis, petetis, et fiet vobis.“ Mat. 11, (28): „Venite ad me omnes, qui laboratis, et ego reficiam vos.“ Quia hoc promisit. Baruch 5°, (9): „Adducet enim Deus Israhel cum iocundi- tate, cum lumine magestatis sue, cum misericordia et iusticia, que est ex ipso." Zacharie 9, (16—17): „Et salvabit eos Dominus Deus eorum in die illa, ut gregem populi sui, quia lapides sancti elevabuntur super terram eius. Quid enim bonum eius est et quid pulcrum feius), nisi frumentum electorum, et vinum germinans virgines?“ Ergo veniamus ad frumentum et vinum et in nomine eius quidquid pecierimus... Amen, amen dico vobis, si quid pecieritis. Ecce, quomodo fideles suos conso- latur et quibus ipsi adiuvantur in tribulacione, quia sermones Domini sunt consolativi tribulatis. Quia sancti dum in maxima tribulacione fuerunt positi, ad ipsum Dominum confugierunt et oraverunt. Quia dum verbum Domini audimus, quid alius nisi Dominus loquitur nobiscum, cum autem oramus, ipsi cum Domino loquimur et in hoc auxilium magnum suscipimus. Unde hodie ecclesia canit in principio misse: Vocem iocundi- 70a2 70b 100
(XII.) (DOMINICA QUARTA POST OCTAVAM PASCHE) Ioh. 16. (23b—30): 70a1 5 10 15 20 25 30 Amen, amen dico vobis: Si quid pecieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis. Usque modo non petistis quidquam in nomine meo. Petite et accipietis, ut gaudium vestrum sit plenum. Hec in proverbiis locutus sum vobis. Venit hora, cum iam non in proverbiis loquar vobis, sed palam de Patre meo annuncciabo vobis. In illo die in nomine meo petetis. Et nunc dico vobis, quia rogabo Patrem de vobis. Ipse enim Pater amat vos, quia vos me amastis et credidistis, quia ego a Deo exivi. Exivi a Patre et veni in mundum, iterum relinquo mundum et vado ad Patrem. Dicunt ei dis(cipuli) eius: Ecce nunc palam loqueris et proverbium nullum dicis. Nunc scimus, quia scis omnia et non est opus, ut quis te interroget. In hoc credimus, quia a Deo existi. ISalvator noster in hoc ewangelio invitat suos dilectos ad petendum, accendens corda filiorum ad Patrem, tamquam rex magnus et pre omni- bus diis in die sue coronacionis vult suam largitatem ostendere, quam habet a Patre, iuxta illud Ioh. 15, (7): „Si manseritis in me, et verba mea in vobis manserint, quodcumque volueritis, petetis, et fiet vobis.“ Mat. 11, (28): „Venite ad me omnes, qui laboratis, et ego reficiam vos.“ Quia hoc promisit. Baruch 5°, (9): „Adducet enim Deus Israhel cum iocundi- tate, cum lumine magestatis sue, cum misericordia et iusticia, que est ex ipso." Zacharie 9, (16—17): „Et salvabit eos Dominus Deus eorum in die illa, ut gregem populi sui, quia lapides sancti elevabuntur super terram eius. Quid enim bonum eius est et quid pulcrum feius), nisi frumentum electorum, et vinum germinans virgines?“ Ergo veniamus ad frumentum et vinum et in nomine eius quidquid pecierimus... Amen, amen dico vobis, si quid pecieritis. Ecce, quomodo fideles suos conso- latur et quibus ipsi adiuvantur in tribulacione, quia sermones Domini sunt consolativi tribulatis. Quia sancti dum in maxima tribulacione fuerunt positi, ad ipsum Dominum confugierunt et oraverunt. Quia dum verbum Domini audimus, quid alius nisi Dominus loquitur nobiscum, cum autem oramus, ipsi cum Domino loquimur et in hoc auxilium magnum suscipimus. Unde hodie ecclesia canit in principio misse: Vocem iocundi- 70a2 70b 100
Strana 101
71al 71a2 71b1 tatis annuncciate et audiatur, annuncciate usque ad extremum terre: Liberavit Dominus populum suum. Et in fine misse: Canta te (Domino), cantate Domino et benedicite nomen eius, benenuncciate de die in diem salutare eius. Nonne ista dies incipit salutaris, cum se Dominus obligando dicit: Amen, amen dico, ac si diceret: Ego sum potens omnia facere, pro quibuscumque licitis pecieritis? Ecce bulla sanctissimi cercior quam bulla pape. Ergo credamus ei, quia hic est annus iubileus Domini nostri Iesu Cristi. Amen, amen dico, per hoc ostendens exaudicionem oracionis et quia pro necessariis saluti orare debemus, quia pro qualibet oracione est premium aliquando hic, et aliquando in futuro. Dignam et veram oracionem numquam Deus abicit. (Ps. (50, 19): „Cor contritum et humiliatum Deus non despicies.“1) Gen. 20, (17a): „Orante autem Abraham, sanavit et custodivit eum a peccato. Ibidem 33°, (15a): „Res- Deus Abymelech“ pondit Esau: Oro te, ut de populo meo, qui mecum est, saltim socii re- maneant vie tue." Et errecto ibi altari, invocavit super illud fortissimum Deum Ysrahel. "Quia vix illi salvabuntur, qui sunt socii Cristi in vial.) Ex. 8, (8. 10—11): „Vocavit pharao Moysen et Aaron, et d(ixit) eis: Orate Dominum, ut auferat ranas a me et a populo meo, et dimittam populum, ut sacrificet Domino. At ille: Iuxta verbum tuum, inquit, faciam, ut scias, quoniam non est sicut Dominus Deus noster. Et recedent rane a te et a domo tua et a servis tuis et a populo tuo etc. Patet, ubi Dominus per oracionem Moysi abstulit ranas, muscas, locustas, cinifes, quia oracio fidelium sacerdotum multum valet. Levitici. 5°, (10): „Rogabitque pro eo sacerdos et pro peccato eius, et dimittetur ei." Ex quo hic ad oracionem sacerdotum ] semper abstulit plagam a pharaone totaliter, non partim, eo modo facit peccatoribus, dum desiderant et pro eis orent ad eorum desiderium, quem habere debent, sicut hic pharao multociens habuit et semper plus indurabatur post quamlibet graciam, usque submersus est in mari. Quia numquam gratus fuit de oracione sacerdotum et de Dei misericordia et de beneficio sibi inpenso. Levitici 5°, (18b): „Qui orabit pro eo, quia nesciens fecerit, et dimittetur ei, quia per errorem deliquit in Dominum.“ Quia Cristus hoc idem in cruce fecit, dicens: Pater, ignosce illis, quia nesciunt, quid faciunt. Idem 12, (7): „Orabitque pro ea sacerdos et sic mundabitur.“ Ibidem 16, (24b): „Et postquam egressus obtulerit holocaustum suum ac plebis, rogabit tam pro se quam pro populo suo.“ Item 26, (36b—45): „In regionibus hostium, terrebit eos sonitus folii volantis, et ita fugient quasi gladium; cadent nullo (per)sequente et corruent singuli super fratres suos quasi bella fugientes. Nemo vestrum inimicis audebit resistere, peribitis inter gentes et hostilis vos terra consumet. Quod si et de hiis aliqui remanserint, tabescent in iniquitatibus suis, in terra inimicorum suorum, et propter 40 45 50 55 60 65 70 35 70b2 75 101
71al 71a2 71b1 tatis annuncciate et audiatur, annuncciate usque ad extremum terre: Liberavit Dominus populum suum. Et in fine misse: Canta te (Domino), cantate Domino et benedicite nomen eius, benenuncciate de die in diem salutare eius. Nonne ista dies incipit salutaris, cum se Dominus obligando dicit: Amen, amen dico, ac si diceret: Ego sum potens omnia facere, pro quibuscumque licitis pecieritis? Ecce bulla sanctissimi cercior quam bulla pape. Ergo credamus ei, quia hic est annus iubileus Domini nostri Iesu Cristi. Amen, amen dico, per hoc ostendens exaudicionem oracionis et quia pro necessariis saluti orare debemus, quia pro qualibet oracione est premium aliquando hic, et aliquando in futuro. Dignam et veram oracionem numquam Deus abicit. (Ps. (50, 19): „Cor contritum et humiliatum Deus non despicies.“1) Gen. 20, (17a): „Orante autem Abraham, sanavit et custodivit eum a peccato. Ibidem 33°, (15a): „Res- Deus Abymelech“ pondit Esau: Oro te, ut de populo meo, qui mecum est, saltim socii re- maneant vie tue." Et errecto ibi altari, invocavit super illud fortissimum Deum Ysrahel. "Quia vix illi salvabuntur, qui sunt socii Cristi in vial.) Ex. 8, (8. 10—11): „Vocavit pharao Moysen et Aaron, et d(ixit) eis: Orate Dominum, ut auferat ranas a me et a populo meo, et dimittam populum, ut sacrificet Domino. At ille: Iuxta verbum tuum, inquit, faciam, ut scias, quoniam non est sicut Dominus Deus noster. Et recedent rane a te et a domo tua et a servis tuis et a populo tuo etc. Patet, ubi Dominus per oracionem Moysi abstulit ranas, muscas, locustas, cinifes, quia oracio fidelium sacerdotum multum valet. Levitici. 5°, (10): „Rogabitque pro eo sacerdos et pro peccato eius, et dimittetur ei." Ex quo hic ad oracionem sacerdotum ] semper abstulit plagam a pharaone totaliter, non partim, eo modo facit peccatoribus, dum desiderant et pro eis orent ad eorum desiderium, quem habere debent, sicut hic pharao multociens habuit et semper plus indurabatur post quamlibet graciam, usque submersus est in mari. Quia numquam gratus fuit de oracione sacerdotum et de Dei misericordia et de beneficio sibi inpenso. Levitici 5°, (18b): „Qui orabit pro eo, quia nesciens fecerit, et dimittetur ei, quia per errorem deliquit in Dominum.“ Quia Cristus hoc idem in cruce fecit, dicens: Pater, ignosce illis, quia nesciunt, quid faciunt. Idem 12, (7): „Orabitque pro ea sacerdos et sic mundabitur.“ Ibidem 16, (24b): „Et postquam egressus obtulerit holocaustum suum ac plebis, rogabit tam pro se quam pro populo suo.“ Item 26, (36b—45): „In regionibus hostium, terrebit eos sonitus folii volantis, et ita fugient quasi gladium; cadent nullo (per)sequente et corruent singuli super fratres suos quasi bella fugientes. Nemo vestrum inimicis audebit resistere, peribitis inter gentes et hostilis vos terra consumet. Quod si et de hiis aliqui remanserint, tabescent in iniquitatibus suis, in terra inimicorum suorum, et propter 40 45 50 55 60 65 70 35 70b2 75 101
Strana 102
85 90 95 100 105 110 peccata patrum suorum et sua afligentur, donec confiteantur iniquitates suas et malorum suorum, quibus prevaricati sunt in me et ambulaverunt ex adverso michi. Ambulabo igitur et ego contra eos et inducam illos in terram hostilem, donec erubescat incircumcisa mens eorum. Et tunc orabunt pro impietatibus suis. Et recordabor federis mei, quod pepigi cum [ Iacob, Ysaak et Abraham. Ipsi vero rogabunt pro peccatis suis, eo quod abiecerunt iudicia mea et leges meas despexerunt. Et tamen eciam, cum essent in terra hostili, non penitus abieci eos neque sic despexi, ut consumerentur et irritum facerem pactum meum cum eis. Ego enim sum Dominus Deus eorum et recordabor federis mei pristini, quando eduxi eos de terra Egypti in conspectu gencium, ut essem Deus eorum, ego Dominus Deus.“ Ideo hec confirmans Salvator, dicit: Amen, amen dico vobis. Ergo petamus peccata sibi confitentes, ut per merita Cristi etc. (Phil. 2°, (9): „Propter quod exaltavit eum et donavit illi nomen, quod est (super omne nomen)“. Quia non est aliud nomen, in quo nos oportet salvos fieri. Sed impletur illud Ys. 64°, (7): „Non est qui invocet nomen tuum.“1) Amen, amen etc. Numeri 8, (19a): „Tradidique eos dono Aaron et filiis eius de medio populi, ut serviant michi pro filiis Israhel in taberna culo federis; et orent pro eis, ne sit in populo plaga, si ausi fuerint accedere ad sanctuarium.“ Idem 11, (1—3): „Ortum est murmur populi, quasi dolen- cium pro labore, contra Dominum. Quod cum audisset, iratus (est). Et accensus in eos ignis devoravit extremam castrorum partem. Cumque clamasset populus ad Moysen, oravit Moyses Dominum, et absorbtus est ignis. Vocavitque nomen illius loci Incensio, eo quod succensus fuisset contra eos...“ u1 Oracione ignem repellebant.1) Ibidem 21, (5—9): „Locutusque contra Dominum et Moysen, [et] ait: Cur eduxisti nos de Egypto, ut moreremur in solitudine? Deest panis, non sunt aque, anima nostra iam nauseat super cibo isto levissimo. Quamobrem misit Deus in populum ignitos serpentes, ad quorum plagas et morltes plurimorum venerunt ad Moysen atque dixerunt: Peccavimus, quia locuti sumus contra Dominum et te. Ora, ut tollat a nobis serpentes. Oravitque Moyses pro populo et locutus est Dominus ad eum: Fac serpentem eneum et pone eum pro signo; qui percussus aspexerit eum, vivet. Fecit ergo Moyses serpentem eneum et posuit eum pro signo; quem percussi aspi- cientes sanabantur.“ Ergo nunc Deus propter murmuracionem populi et nauseam sacramenti permisit serpentes venenosos, quos apellat geni- mina viperarum. O, quam morserunt usque ad mortem! Ideo d(icit) Dominus in ewangelio (Ioh. 3, 14): „Sicut Moyses exaltavit serpentem in heremo, ita oportet exaltari Filium hominis.“ Ergo nunc iam incipitur exaltari Filius hominis in sacramento. Ergo percussi ab serpentibus inspiciant! [Sed dyabolus alio modo exaltat suum serpentem, ut diceretur 71b2 72a 72a3 80 115 102
85 90 95 100 105 110 peccata patrum suorum et sua afligentur, donec confiteantur iniquitates suas et malorum suorum, quibus prevaricati sunt in me et ambulaverunt ex adverso michi. Ambulabo igitur et ego contra eos et inducam illos in terram hostilem, donec erubescat incircumcisa mens eorum. Et tunc orabunt pro impietatibus suis. Et recordabor federis mei, quod pepigi cum [ Iacob, Ysaak et Abraham. Ipsi vero rogabunt pro peccatis suis, eo quod abiecerunt iudicia mea et leges meas despexerunt. Et tamen eciam, cum essent in terra hostili, non penitus abieci eos neque sic despexi, ut consumerentur et irritum facerem pactum meum cum eis. Ego enim sum Dominus Deus eorum et recordabor federis mei pristini, quando eduxi eos de terra Egypti in conspectu gencium, ut essem Deus eorum, ego Dominus Deus.“ Ideo hec confirmans Salvator, dicit: Amen, amen dico vobis. Ergo petamus peccata sibi confitentes, ut per merita Cristi etc. (Phil. 2°, (9): „Propter quod exaltavit eum et donavit illi nomen, quod est (super omne nomen)“. Quia non est aliud nomen, in quo nos oportet salvos fieri. Sed impletur illud Ys. 64°, (7): „Non est qui invocet nomen tuum.“1) Amen, amen etc. Numeri 8, (19a): „Tradidique eos dono Aaron et filiis eius de medio populi, ut serviant michi pro filiis Israhel in taberna culo federis; et orent pro eis, ne sit in populo plaga, si ausi fuerint accedere ad sanctuarium.“ Idem 11, (1—3): „Ortum est murmur populi, quasi dolen- cium pro labore, contra Dominum. Quod cum audisset, iratus (est). Et accensus in eos ignis devoravit extremam castrorum partem. Cumque clamasset populus ad Moysen, oravit Moyses Dominum, et absorbtus est ignis. Vocavitque nomen illius loci Incensio, eo quod succensus fuisset contra eos...“ u1 Oracione ignem repellebant.1) Ibidem 21, (5—9): „Locutusque contra Dominum et Moysen, [et] ait: Cur eduxisti nos de Egypto, ut moreremur in solitudine? Deest panis, non sunt aque, anima nostra iam nauseat super cibo isto levissimo. Quamobrem misit Deus in populum ignitos serpentes, ad quorum plagas et morltes plurimorum venerunt ad Moysen atque dixerunt: Peccavimus, quia locuti sumus contra Dominum et te. Ora, ut tollat a nobis serpentes. Oravitque Moyses pro populo et locutus est Dominus ad eum: Fac serpentem eneum et pone eum pro signo; qui percussus aspexerit eum, vivet. Fecit ergo Moyses serpentem eneum et posuit eum pro signo; quem percussi aspi- cientes sanabantur.“ Ergo nunc Deus propter murmuracionem populi et nauseam sacramenti permisit serpentes venenosos, quos apellat geni- mina viperarum. O, quam morserunt usque ad mortem! Ideo d(icit) Dominus in ewangelio (Ioh. 3, 14): „Sicut Moyses exaltavit serpentem in heremo, ita oportet exaltari Filium hominis.“ Ergo nunc iam incipitur exaltari Filius hominis in sacramento. Ergo percussi ab serpentibus inspiciant! [Sed dyabolus alio modo exaltat suum serpentem, ut diceretur 71b2 72a 72a3 80 115 102
Strana 103
72b 72b2 73a1 deus, quia qui eum inspiceret vel quem ipse tangeret, esset sanus, ubi plus invenenat et percussit.) [Sap. 11, (16b—17): „Quod quidam erran- tes colebant mutos serpentes et bestias supervacuas, inmisisti illis multi- tudinem mutorum animalium in vindictam, ut scirent, quia per que peccat quis, per hec et torquetur.“ Quia Adam peccavit per serpentem, et isti perierunt a serpentibus, quia iam colebant serpentes. Cum dicit (Luce 5, 14): „Vade solum, ostende te sacerdoti.“ Eccles. 10, 11: „Si mordeat serpens in silencio, nichil habet, qui oculte detrahit.“ Unde isti serpentes venerunt, qui iam multos mordunt sua heresi contra venerabile sacramentum, dicentes, quia est ydolum. Ergo hoc propter murmur et nauseam sacramenti, ita quod iam dolent, quod umquam comunica- verunt.1) Ecce illi inspiciendo serpentem eneum, percussi a serpentibus vivi fu(erunt) q(uasi) inspiciendo in spe et in expectacione, quod debebat sic exaltari Cristus in cruce. Sed nos iam habemus eum presentem, quem videmus in sacramento et quem tangimus. Quia illis: Qui inspiciet, vivet; nobis autem: Nisi man(ducaveritis) carnem Filii hominis etc. Ecce, nobis est plus datum, non solum inspicere, sed et gustare etc. Amen, amen dico vo(bis). Deut. 9, (23b—26a): „Contempsistis imperium Domini Dei vestri et non credidistis ei, neque vocem illius audire voluistis, sed semper fuistis rebelles a die, qua nosse vos cepi. Et iacui coram Do- mino quadraginta diebus ac noctibus, quibus eum suppliciter deprecabar, ne deleret vos, ut fuerat cominatus. Et orans d(ixi): Domine Deus, ne disperdas populum tuum et hereditatem tuam, quam redemisti in magni- tudine tua etc.“ [Deut. 8, (15—16): „Ductor tuus fuit in solitudine magna atque terribili, in qua erat serpens flatu adurens, et scorpio, et eduxit rivos de petra durissima, et cibavit te manna in solitudine, quod nescierunt patres tui.“ 11 Iudicum 6°, (36—40): „Dixitque Gedeon ad Dominum: Si salvum facis per manum meam Israhel, sicut locutus es, ponam vellus lane in area, id est in sicco. Si ros in solo vellere fuerit et in omni terra siccitas, sciam, quod per manum meam, sicut locutus es, liberabis Israhel. Factumque est ita. Et de nocte consurgens expresso vellere, concham rore complevit. Dixitque rursus ad Dominum: Ne irascatur furor tuus contra me, si adhuc semel temptavero, signum que- rens in vellere. Oro, ut simul vellus siccum sit, et omnis terra rore madens. Fecitque Dominus nocte illa, ut postulaverat, et fuit siccitas in solo vellere et ros in omni terra.“ 1i Regum 1°, (26—27): „Et ait Anna: Obsecro, mi domine, vivit anima (tua), domine: ego sum mulier illa, que steti coram te — id est Heli sacerdote — hic orans Dominum. Pro puero isto oravi, et dedit michi Dominus peticionem meam, quam postu- lavi eum.“ Ergo dicit: Si quid pecieritis. Amen, amen etc. 1 Regum 7°, (5—6a. 7—10): „Dixit autem Samuel: Congregate universum Israhel in Masphat, ut orem pro vobis Dominum. 125 130 135 140 145 150 155 120 160 103
72b 72b2 73a1 deus, quia qui eum inspiceret vel quem ipse tangeret, esset sanus, ubi plus invenenat et percussit.) [Sap. 11, (16b—17): „Quod quidam erran- tes colebant mutos serpentes et bestias supervacuas, inmisisti illis multi- tudinem mutorum animalium in vindictam, ut scirent, quia per que peccat quis, per hec et torquetur.“ Quia Adam peccavit per serpentem, et isti perierunt a serpentibus, quia iam colebant serpentes. Cum dicit (Luce 5, 14): „Vade solum, ostende te sacerdoti.“ Eccles. 10, 11: „Si mordeat serpens in silencio, nichil habet, qui oculte detrahit.“ Unde isti serpentes venerunt, qui iam multos mordunt sua heresi contra venerabile sacramentum, dicentes, quia est ydolum. Ergo hoc propter murmur et nauseam sacramenti, ita quod iam dolent, quod umquam comunica- verunt.1) Ecce illi inspiciendo serpentem eneum, percussi a serpentibus vivi fu(erunt) q(uasi) inspiciendo in spe et in expectacione, quod debebat sic exaltari Cristus in cruce. Sed nos iam habemus eum presentem, quem videmus in sacramento et quem tangimus. Quia illis: Qui inspiciet, vivet; nobis autem: Nisi man(ducaveritis) carnem Filii hominis etc. Ecce, nobis est plus datum, non solum inspicere, sed et gustare etc. Amen, amen dico vo(bis). Deut. 9, (23b—26a): „Contempsistis imperium Domini Dei vestri et non credidistis ei, neque vocem illius audire voluistis, sed semper fuistis rebelles a die, qua nosse vos cepi. Et iacui coram Do- mino quadraginta diebus ac noctibus, quibus eum suppliciter deprecabar, ne deleret vos, ut fuerat cominatus. Et orans d(ixi): Domine Deus, ne disperdas populum tuum et hereditatem tuam, quam redemisti in magni- tudine tua etc.“ [Deut. 8, (15—16): „Ductor tuus fuit in solitudine magna atque terribili, in qua erat serpens flatu adurens, et scorpio, et eduxit rivos de petra durissima, et cibavit te manna in solitudine, quod nescierunt patres tui.“ 11 Iudicum 6°, (36—40): „Dixitque Gedeon ad Dominum: Si salvum facis per manum meam Israhel, sicut locutus es, ponam vellus lane in area, id est in sicco. Si ros in solo vellere fuerit et in omni terra siccitas, sciam, quod per manum meam, sicut locutus es, liberabis Israhel. Factumque est ita. Et de nocte consurgens expresso vellere, concham rore complevit. Dixitque rursus ad Dominum: Ne irascatur furor tuus contra me, si adhuc semel temptavero, signum que- rens in vellere. Oro, ut simul vellus siccum sit, et omnis terra rore madens. Fecitque Dominus nocte illa, ut postulaverat, et fuit siccitas in solo vellere et ros in omni terra.“ 1i Regum 1°, (26—27): „Et ait Anna: Obsecro, mi domine, vivit anima (tua), domine: ego sum mulier illa, que steti coram te — id est Heli sacerdote — hic orans Dominum. Pro puero isto oravi, et dedit michi Dominus peticionem meam, quam postu- lavi eum.“ Ergo dicit: Si quid pecieritis. Amen, amen etc. 1 Regum 7°, (5—6a. 7—10): „Dixit autem Samuel: Congregate universum Israhel in Masphat, ut orem pro vobis Dominum. 125 130 135 140 145 150 155 120 160 103
Strana 104
165 170 175 180 185 190 195 200 Et convenerunt in Masphat hauseruntque aquam et fuderunt in con- spectu Domini et ieiunaverunt in die illa, et dixerunt: Tibi peccavimus, Domine... Et audierunt Philistii, quod congregati essent filii Israhel (et ascenderunt satrape Philistinorum ad Israhel. Quod cum audirent filii Israhel), timuerunt a facie Philistinorum. Dixeruntque ad Samu- el(em): Ne cesses clamare pro nobis ad Dominum Deum [ nostrum, ut salvet nos de manu Filistinorum. Tulit autem Samuel agnum lactantem unum et obtulit illum holocaustum integrum Domino. Et clamavit Sa- muel ad Dominum pro Israhel, et exaudivit eum Dominus.“ (Sic spero, cum fideles Samuelite offerrent agnum paschalem in exaltacione contra ydola, Deus eos exaudiet.1) „Factum est autem, cum Samuel offerret holocaustum, Philisteos inire prelium contra Israhel. Intonuit autem Dominus fragore magno in die illa super Philistim et exterruit eos. Et cesi sunt a filiis Israhel.“ Ex quo Samuel in figura offerrens agnum, multo plus sacerdo[te]s offerrens Cristum, qui est agnus tollens peccata mundi; cum populus voluit abicere Samuelem, ibidem 12, (20—22a. 23—24a), qui d(ixit) ad populum: „Nolite timere, vos fecistis universum malum hoc.“ [Ecce, pro beneficio iusti semper despiciebantur a malis.1) „Ve- rumtamen nolite recedere a tergo Domini, sed servite Domino in omni corde vestro. Et nolite] declinare post vana, que non proderunt vobis, neque eruent vos, quia vana sunt. Et non derelinquet Deus populum suum propter nomen suum magnum... Absit autem a me hoc peccatum in Domino, ut cessem orare pro vobis, et docebo vos viam bonam et rectam. Igitur timete Dominum et servite ei in veritate et ex toto corde vestro." [Ecce, solum vi(dea)mus sacerdotes, quanta faciebant! Nunc vero multi nichil faciunt, quia vita mala contraria Cristo.1) Iudith 8°, (29—31): „Nunc ergo ora pro nobis, quoniam tu mulier sancta es et timens Deum. Et dixit illis Iudith: Sicut quod loqui potui, Dei esse congnoscitis. Ita quod facere disposui, probate, si ex Deo est, et orate, ut firmum faciat consilium meum Deus. Amen, amen dico vo(bis). Ps. (27, 2—3): „Exaudi, Domine, vocem de- precacionis mee, dum oro ad te, dum extollo manus meas ad templum sanctum tuum. Ne simul trahas me cum peccatoribus, et cum opera nti- bus iniquitatem ne perdas me.“ Idem (31, 6—7): „Pro hac orabit ad te omnis sanctus in tempore oportuno. Verumtamen in diluvio aquarum multarum ad eum non approximabunt. Tu es refugium meum a tribula- cione, que circumdedit me, exultacio mea, erue me a circumdantibus me.“ Sic sancti orabant. Ps. (108, 4): „Pro eo, ut me diligerent, detrahe- bant michi, ego autem orabam.“ Eccli. 50°, (19. 23—25): „Tunc omnis populus simul properaverunt et ceciderunt in faciem super terram, adorare Dominum Deum suum et dare preces omnipotenti Deo excelso. Et iteravit oracionem suam, volens ostendere virtutem Dei.“ Et plus rur- 104 73a2 73b1 73b2
165 170 175 180 185 190 195 200 Et convenerunt in Masphat hauseruntque aquam et fuderunt in con- spectu Domini et ieiunaverunt in die illa, et dixerunt: Tibi peccavimus, Domine... Et audierunt Philistii, quod congregati essent filii Israhel (et ascenderunt satrape Philistinorum ad Israhel. Quod cum audirent filii Israhel), timuerunt a facie Philistinorum. Dixeruntque ad Samu- el(em): Ne cesses clamare pro nobis ad Dominum Deum [ nostrum, ut salvet nos de manu Filistinorum. Tulit autem Samuel agnum lactantem unum et obtulit illum holocaustum integrum Domino. Et clamavit Sa- muel ad Dominum pro Israhel, et exaudivit eum Dominus.“ (Sic spero, cum fideles Samuelite offerrent agnum paschalem in exaltacione contra ydola, Deus eos exaudiet.1) „Factum est autem, cum Samuel offerret holocaustum, Philisteos inire prelium contra Israhel. Intonuit autem Dominus fragore magno in die illa super Philistim et exterruit eos. Et cesi sunt a filiis Israhel.“ Ex quo Samuel in figura offerrens agnum, multo plus sacerdo[te]s offerrens Cristum, qui est agnus tollens peccata mundi; cum populus voluit abicere Samuelem, ibidem 12, (20—22a. 23—24a), qui d(ixit) ad populum: „Nolite timere, vos fecistis universum malum hoc.“ [Ecce, pro beneficio iusti semper despiciebantur a malis.1) „Ve- rumtamen nolite recedere a tergo Domini, sed servite Domino in omni corde vestro. Et nolite] declinare post vana, que non proderunt vobis, neque eruent vos, quia vana sunt. Et non derelinquet Deus populum suum propter nomen suum magnum... Absit autem a me hoc peccatum in Domino, ut cessem orare pro vobis, et docebo vos viam bonam et rectam. Igitur timete Dominum et servite ei in veritate et ex toto corde vestro." [Ecce, solum vi(dea)mus sacerdotes, quanta faciebant! Nunc vero multi nichil faciunt, quia vita mala contraria Cristo.1) Iudith 8°, (29—31): „Nunc ergo ora pro nobis, quoniam tu mulier sancta es et timens Deum. Et dixit illis Iudith: Sicut quod loqui potui, Dei esse congnoscitis. Ita quod facere disposui, probate, si ex Deo est, et orate, ut firmum faciat consilium meum Deus. Amen, amen dico vo(bis). Ps. (27, 2—3): „Exaudi, Domine, vocem de- precacionis mee, dum oro ad te, dum extollo manus meas ad templum sanctum tuum. Ne simul trahas me cum peccatoribus, et cum opera nti- bus iniquitatem ne perdas me.“ Idem (31, 6—7): „Pro hac orabit ad te omnis sanctus in tempore oportuno. Verumtamen in diluvio aquarum multarum ad eum non approximabunt. Tu es refugium meum a tribula- cione, que circumdedit me, exultacio mea, erue me a circumdantibus me.“ Sic sancti orabant. Ps. (108, 4): „Pro eo, ut me diligerent, detrahe- bant michi, ego autem orabam.“ Eccli. 50°, (19. 23—25): „Tunc omnis populus simul properaverunt et ceciderunt in faciem super terram, adorare Dominum Deum suum et dare preces omnipotenti Deo excelso. Et iteravit oracionem suam, volens ostendere virtutem Dei.“ Et plus rur- 104 73a2 73b1 73b2
Strana 105
74a3 74b1 74b2 sum plus oravit „Deum omnium, qui fecit magna in omni terra, qui auxit dies nostros a ventre matris nostre et fecit nobiscum secundum misericordiam suam. Det nobis iocunditatem] cordis et fieri pacem in diebus nostris in Israhel per dies sempiternos.“ Ys. 37, (15—16a. 17b— 20): „Ad Dominum oravit dicens: Domine Deus exercituum, Deus Isra- hel, qui sedes super cherubyn, tu es Deus solus omnium regnorum terre... Vide et audi omnia verba Sennacherib, que misit ad blazfe- mandum Deum viventem. Vere enim, Domine, desertas fecerunt reges Asirorum terras et regiones earum. Et dederunt deos eorum igni. Non enim erant dii, sed opera manuum hominum, lignum et lapides, et con- minuerunt eos. Et nunc, Domine Deus noster, salva nos de manu eius et congnoscant omnia regna terre, quia tu es Dominus solus.“ Ys. 38, (56): „Audivi oracionem tuam et vidi lacrimas tuas. Ecce, ad[dJiciam super dies tuos quindecim annos. Sed dat modum orandi Mat. 6, (5—9): „Et cum oratis, non critis sicut ypocrite, qui amant in synagogis et in angulis platearum stantes orare, ut videantur ab hominibus. Amen, dico vobis, receperunt merce- dem suam. Tu vero cum oraveris, intra in cubiculum tuum et clauso hostio tuo ora Patrem tuum et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. Orantes autem, nolite multum loqui sicut ethnici; putant enim, quia in multiloquio suo exaudiantur(!). Nolite ergo asimilari eis. Scit enim Pater vester, quid opus sit vobis, antequam eum petatis. Sic ergo vos orabitis: Pater noster“ etc. Rom. 8°, (26b): „Nam quid oremus, sicut oportet, nescimus, sed ipse Spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus." (b)3 1a Cor. 14, (13—19): „Et ideo qui loquitur lingwa, oret, ut inter- pretetur. Nam si orem lingwa, spiritus meus orat, mens autem mea sine fructu est. Quid ergo est? Orabo spiritu, orabo et mente, psallam spiritu, psallam et mente. Ceterum si benedixeris spiritu, quis supplet locum ydiote, quomodo dicet Amen, super tuam benediccionem? Quoniam quid dicas, nescit. Nam tu quidem bene gracias agis, sed alter non edifica- tur. Gracias ago Deo meo, quod omnium vestrum lingwam loquor. Sed in ecclesia volo quinque verba sensu meo loqui, ut et alios instruam, quam decem milia verborum lingwa.“ (a)) (1 Cor. 14, 8—11) „Etenim si in- certam vocem det tuba, quis parabit se ad bellum? Ita et vos per lingwam nisi manifestum sermonem dederitis, quomodo scietur id, quod dicitur? Eritis enim in aere loquentes. Tam multa, ut puta, genera lingwarum sunt in hoc mundo et nichil sine voce est. Si ergo nesciero virtutem vocis, ero ei, cui loquor, barbarus, et is qui loquitur, michi barbarus. Sic apostoli sepe habuerunt modum orandi iuxta informacionem sui magistri 2a Thess. 1°, (11—12a): „In quo eciam oramus semper pro vobis, ut dignetur vos vocare vocacione sua Deus noster, et impleat omnem voluntatem bonitatis sue et opus fidei in virtute, ut clarificetur 210 215 220 225 230 235 240 74a" 205 105
74a3 74b1 74b2 sum plus oravit „Deum omnium, qui fecit magna in omni terra, qui auxit dies nostros a ventre matris nostre et fecit nobiscum secundum misericordiam suam. Det nobis iocunditatem] cordis et fieri pacem in diebus nostris in Israhel per dies sempiternos.“ Ys. 37, (15—16a. 17b— 20): „Ad Dominum oravit dicens: Domine Deus exercituum, Deus Isra- hel, qui sedes super cherubyn, tu es Deus solus omnium regnorum terre... Vide et audi omnia verba Sennacherib, que misit ad blazfe- mandum Deum viventem. Vere enim, Domine, desertas fecerunt reges Asirorum terras et regiones earum. Et dederunt deos eorum igni. Non enim erant dii, sed opera manuum hominum, lignum et lapides, et con- minuerunt eos. Et nunc, Domine Deus noster, salva nos de manu eius et congnoscant omnia regna terre, quia tu es Dominus solus.“ Ys. 38, (56): „Audivi oracionem tuam et vidi lacrimas tuas. Ecce, ad[dJiciam super dies tuos quindecim annos. Sed dat modum orandi Mat. 6, (5—9): „Et cum oratis, non critis sicut ypocrite, qui amant in synagogis et in angulis platearum stantes orare, ut videantur ab hominibus. Amen, dico vobis, receperunt merce- dem suam. Tu vero cum oraveris, intra in cubiculum tuum et clauso hostio tuo ora Patrem tuum et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. Orantes autem, nolite multum loqui sicut ethnici; putant enim, quia in multiloquio suo exaudiantur(!). Nolite ergo asimilari eis. Scit enim Pater vester, quid opus sit vobis, antequam eum petatis. Sic ergo vos orabitis: Pater noster“ etc. Rom. 8°, (26b): „Nam quid oremus, sicut oportet, nescimus, sed ipse Spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus." (b)3 1a Cor. 14, (13—19): „Et ideo qui loquitur lingwa, oret, ut inter- pretetur. Nam si orem lingwa, spiritus meus orat, mens autem mea sine fructu est. Quid ergo est? Orabo spiritu, orabo et mente, psallam spiritu, psallam et mente. Ceterum si benedixeris spiritu, quis supplet locum ydiote, quomodo dicet Amen, super tuam benediccionem? Quoniam quid dicas, nescit. Nam tu quidem bene gracias agis, sed alter non edifica- tur. Gracias ago Deo meo, quod omnium vestrum lingwam loquor. Sed in ecclesia volo quinque verba sensu meo loqui, ut et alios instruam, quam decem milia verborum lingwa.“ (a)) (1 Cor. 14, 8—11) „Etenim si in- certam vocem det tuba, quis parabit se ad bellum? Ita et vos per lingwam nisi manifestum sermonem dederitis, quomodo scietur id, quod dicitur? Eritis enim in aere loquentes. Tam multa, ut puta, genera lingwarum sunt in hoc mundo et nichil sine voce est. Si ergo nesciero virtutem vocis, ero ei, cui loquor, barbarus, et is qui loquitur, michi barbarus. Sic apostoli sepe habuerunt modum orandi iuxta informacionem sui magistri 2a Thess. 1°, (11—12a): „In quo eciam oramus semper pro vobis, ut dignetur vos vocare vocacione sua Deus noster, et impleat omnem voluntatem bonitatis sue et opus fidei in virtute, ut clarificetur 210 215 220 225 230 235 240 74a" 205 105
Strana 106
245 250 255 260 265 270 275 280 nomen Domini nostri Iesu Cristi in vobis.“ Pro quo petebant, Dominus dabat. 1° Thim. 2° (7—10): „Veritatem dico, non mencior, ego doctor gencium in fide et veritate. Volo ergo viros orare in omni loco, levantes puras manus sine ira et discep(ta)cione. Similiter et mulieres in habituI ornato, cum verecundia et sobrietate, ornantes se non in tortis crinibus aut auro aut margaritis vel veste preciosa, sed quod decet mulieres pro- mittentes pietatem per bona opera.“ Hic videamus, qui bene orant etc. Act. 4°, (29—32a): „Et nunc, Domine, respice in minas eorum et da servis t(uis) cum omni fiducia loqui verbum tuum, in eo quod manum tuam extendas, sanitates et signa et prodigia fieri per nomen sancti Filii tui Iesu. Et cum orassent, motus est locus, in quo erant congregati, et repleti sunt omnes Spiritu sancto et loquebantur verbum Dei cum fiducia. Multitudinis autem credentium erat cor unum et anima una.“ Ibidem 8, (14—15): „Cum autem apostoli, qui erant Ierosolimis, audissent, quia re cepit Samaria verbum Dei, miserunt ad eos Petrum et Iohannem, qui c cum venissent, oraverunt pro ipsis, ut acciperent Spiritum sanctum. Quia promisit, dicens: Amen, amen dico vobis. Quia ad oracionem pertinet magna humilitas, propositum amplius non peccandi, quia si bene orat et male operatur, quid aliud nisi quod clamat pro vindicta ad Dominum. Quia debet prius se ipsum noscere peccato- rem, alias non bene orat, quia per congnicionem sui ipsius monetur ad timorem Dei, quia Deus intuetur corda et quia iustus est nullum malum dimittendo inpunitum. Cognicio debet esse in fide, quia fides vera perti- net ad oracionem credendo, quia Deus est prompcior ad misericordiam quam nos ad accipiendum.] Cum dicit Mar. 11, (23—26): „Amen, amen dico vobis, quia quicumque dixerit huic monti: Tollere et mittere in mare, et non hesitaverit in corde suo, sed crediderit, quodcumque dixerit, fiet ei. Propterea dico vo(bis), omnia quecumque orantes petitis, credite, quia accipietis, et venient vobis. Et cum stabitis ad orandum, dimittite, si quid habetis adversus aliquem, ut Pater vester, qui in celis est, dimittat vobis peccata vestra. Quod si vos non dimiseritis, nec Pater vester, qui in celis est, dimittat vobis peccata vestra.“ Quia sic tenemur nos dispo- nere ad oracionem, cum dicimus: Et dimitte nobis debita etc. Et sic orare nobis est sub precepto, cum dicit Salvator: Oportet semper orare et numquam deficere, quia oracio est mentis elevacio in Deum. Ergo ] ve illis, qui orare nolunt, dicentes Iob 21, (14—15): „Qui dixerunt Deo: Recede a nobis, (et) scienciam viarum tuarum nolumus. Quid est opus, ut serviamus ei, et quid nobis prodest, si oraverimus illum?“ Alii volunt, ut alii orent pro eis, et soli nolunt orare, dicentes illud Ierem. 37, (3b): „Ora pro nobis Dominum Deum nostrum.“ Cui prohibet Dominus Ierem. 7°, (16): „Tu ergo noli orare pro populo hoc, nec assumas pro eis cc laudem et oracionem et (non) obsistas michi, quia non exaudiam te. 75a* 75b 75b3 75a1 285 106
245 250 255 260 265 270 275 280 nomen Domini nostri Iesu Cristi in vobis.“ Pro quo petebant, Dominus dabat. 1° Thim. 2° (7—10): „Veritatem dico, non mencior, ego doctor gencium in fide et veritate. Volo ergo viros orare in omni loco, levantes puras manus sine ira et discep(ta)cione. Similiter et mulieres in habituI ornato, cum verecundia et sobrietate, ornantes se non in tortis crinibus aut auro aut margaritis vel veste preciosa, sed quod decet mulieres pro- mittentes pietatem per bona opera.“ Hic videamus, qui bene orant etc. Act. 4°, (29—32a): „Et nunc, Domine, respice in minas eorum et da servis t(uis) cum omni fiducia loqui verbum tuum, in eo quod manum tuam extendas, sanitates et signa et prodigia fieri per nomen sancti Filii tui Iesu. Et cum orassent, motus est locus, in quo erant congregati, et repleti sunt omnes Spiritu sancto et loquebantur verbum Dei cum fiducia. Multitudinis autem credentium erat cor unum et anima una.“ Ibidem 8, (14—15): „Cum autem apostoli, qui erant Ierosolimis, audissent, quia re cepit Samaria verbum Dei, miserunt ad eos Petrum et Iohannem, qui c cum venissent, oraverunt pro ipsis, ut acciperent Spiritum sanctum. Quia promisit, dicens: Amen, amen dico vobis. Quia ad oracionem pertinet magna humilitas, propositum amplius non peccandi, quia si bene orat et male operatur, quid aliud nisi quod clamat pro vindicta ad Dominum. Quia debet prius se ipsum noscere peccato- rem, alias non bene orat, quia per congnicionem sui ipsius monetur ad timorem Dei, quia Deus intuetur corda et quia iustus est nullum malum dimittendo inpunitum. Cognicio debet esse in fide, quia fides vera perti- net ad oracionem credendo, quia Deus est prompcior ad misericordiam quam nos ad accipiendum.] Cum dicit Mar. 11, (23—26): „Amen, amen dico vobis, quia quicumque dixerit huic monti: Tollere et mittere in mare, et non hesitaverit in corde suo, sed crediderit, quodcumque dixerit, fiet ei. Propterea dico vo(bis), omnia quecumque orantes petitis, credite, quia accipietis, et venient vobis. Et cum stabitis ad orandum, dimittite, si quid habetis adversus aliquem, ut Pater vester, qui in celis est, dimittat vobis peccata vestra. Quod si vos non dimiseritis, nec Pater vester, qui in celis est, dimittat vobis peccata vestra.“ Quia sic tenemur nos dispo- nere ad oracionem, cum dicimus: Et dimitte nobis debita etc. Et sic orare nobis est sub precepto, cum dicit Salvator: Oportet semper orare et numquam deficere, quia oracio est mentis elevacio in Deum. Ergo ] ve illis, qui orare nolunt, dicentes Iob 21, (14—15): „Qui dixerunt Deo: Recede a nobis, (et) scienciam viarum tuarum nolumus. Quid est opus, ut serviamus ei, et quid nobis prodest, si oraverimus illum?“ Alii volunt, ut alii orent pro eis, et soli nolunt orare, dicentes illud Ierem. 37, (3b): „Ora pro nobis Dominum Deum nostrum.“ Cui prohibet Dominus Ierem. 7°, (16): „Tu ergo noli orare pro populo hoc, nec assumas pro eis cc laudem et oracionem et (non) obsistas michi, quia non exaudiam te. 75a* 75b 75b3 75a1 285 106
Strana 107
76a2 76b1 76b2 Ergo melius esset illud dicere Baruch 1°, (17—18. 20a): „Peccavimus ante Dominum Deum nostrum et non credidimus, diffidentes in eum, et non fuimus subiectibiles illi et non obaudivimus vocem Domini Dei nostri, cum non ambularemus in mandatis eius, que dedit nobis. Et ad he- serunt nobis multa mala et maledicciones.“ Ideo quia assecurat nos di- cens: Amen, amen dico vo(bis). Ex quo vult, ut oremus pro inimicis Mat. 5°, (44b): „Orate pro persequentibus et calumpniantibus vos“, omnino pro se ipsis etc. Si quid pecieritis P(atrem) in nomine meo, dabit vo(bis), q(uasi) déiceret): Pater meus est largus, non est tenax, solum nolite hesitare. Usque modo non petistis quidquam in nomine meo, petite et accipi(etis). Quia Cristum habuerunt presentem, putabant ab ipso petere et eciam nondum fuerunt instructi, ideo modum petendi nesciebant. Usque modo non petistis, id est pertinens ad salutem, licet illi fratres petebant sessionem, quia non noverunt ali- quid de vita eterna. Quia qui pro temporalia(!) rogat, nichil rogat, quia temporalia nichil sunt in conparacione eternorum. Et sic petentes pro temporalibus, petunt cathenam in collum suum, qua ad infernum tra- huntur. Sicut pueri petunt cultellum, sic multi habent modum erroneum. Intrant ad missam, ut hoc die prospere succedat eis in mercimoniis et in via vel in venacione vel in spolacione, que sunt saluti mortali pertinentes. Et sic rogant ad gloriam suam in nomine dyaboli et non in nomine Iesu. Exemplum Hester 7, (2b—3), cui rex dixit: „Que est peticio tua, Hester, et quid vis fieri?“ Respondit regina Hester: „Si inveni, inquit, graciam coram te, da michi animam meam et populum meum, pro quo rogo. Ecce, dicit animam, non coronam vel substanciam vel regnum, sed que sunt eterna. Amen, amen dico vobis. 2 Regum 19, (38b): „Et omne, quod pecieris a me, impetrabis." Ps. (20, 5): „Vitam peciit a te et tribuisti ei longitudi- nem dierum in seculum et in seculum seculi.“ Idem (26, 4a): „Unam —id est unum — pecii a Domino, hanc requiram, ut inhabitem in domo Domini omnibus diebus vite mee.“ Ergo a Domino est petendum, non ab alio, quia deridentur, qui ab aliis petunt, qui dare non possunt. Sap. 13, (17b—18): „Non erubescit loqui cum illo, qui sine anima est. Et pro sanitate quidem infirmum deprecatur et pro vita mortuum rogat et in adiutorium inutilem invocat et pro itinere petit ab eo, qui ambulare non potest. Et de aquirendo et de operando et de omnium rerum eventu petit ab co, qui in omnibus est inutilis.“ Ideo scire debent cristiani, quem petere debeant, sicut Ionas insipienter petivit, Ione 4, (8—11a): „Et cum exortus fuisset sol, precepit Dominus vento calido et urenti, et per- cussit sol super caput Ione et estuabat et peciit anime sue, ut moreretur et d(ixit): Melius est michi mori, quam vivere. Et d(ixit) Dominus ad Io- nam: Putasne bene irasceris tu super edera? Et dixit: Bene irascor ego 295 300 305 310 315 320 76a1 290 325 107
76a2 76b1 76b2 Ergo melius esset illud dicere Baruch 1°, (17—18. 20a): „Peccavimus ante Dominum Deum nostrum et non credidimus, diffidentes in eum, et non fuimus subiectibiles illi et non obaudivimus vocem Domini Dei nostri, cum non ambularemus in mandatis eius, que dedit nobis. Et ad he- serunt nobis multa mala et maledicciones.“ Ideo quia assecurat nos di- cens: Amen, amen dico vo(bis). Ex quo vult, ut oremus pro inimicis Mat. 5°, (44b): „Orate pro persequentibus et calumpniantibus vos“, omnino pro se ipsis etc. Si quid pecieritis P(atrem) in nomine meo, dabit vo(bis), q(uasi) déiceret): Pater meus est largus, non est tenax, solum nolite hesitare. Usque modo non petistis quidquam in nomine meo, petite et accipi(etis). Quia Cristum habuerunt presentem, putabant ab ipso petere et eciam nondum fuerunt instructi, ideo modum petendi nesciebant. Usque modo non petistis, id est pertinens ad salutem, licet illi fratres petebant sessionem, quia non noverunt ali- quid de vita eterna. Quia qui pro temporalia(!) rogat, nichil rogat, quia temporalia nichil sunt in conparacione eternorum. Et sic petentes pro temporalibus, petunt cathenam in collum suum, qua ad infernum tra- huntur. Sicut pueri petunt cultellum, sic multi habent modum erroneum. Intrant ad missam, ut hoc die prospere succedat eis in mercimoniis et in via vel in venacione vel in spolacione, que sunt saluti mortali pertinentes. Et sic rogant ad gloriam suam in nomine dyaboli et non in nomine Iesu. Exemplum Hester 7, (2b—3), cui rex dixit: „Que est peticio tua, Hester, et quid vis fieri?“ Respondit regina Hester: „Si inveni, inquit, graciam coram te, da michi animam meam et populum meum, pro quo rogo. Ecce, dicit animam, non coronam vel substanciam vel regnum, sed que sunt eterna. Amen, amen dico vobis. 2 Regum 19, (38b): „Et omne, quod pecieris a me, impetrabis." Ps. (20, 5): „Vitam peciit a te et tribuisti ei longitudi- nem dierum in seculum et in seculum seculi.“ Idem (26, 4a): „Unam —id est unum — pecii a Domino, hanc requiram, ut inhabitem in domo Domini omnibus diebus vite mee.“ Ergo a Domino est petendum, non ab alio, quia deridentur, qui ab aliis petunt, qui dare non possunt. Sap. 13, (17b—18): „Non erubescit loqui cum illo, qui sine anima est. Et pro sanitate quidem infirmum deprecatur et pro vita mortuum rogat et in adiutorium inutilem invocat et pro itinere petit ab eo, qui ambulare non potest. Et de aquirendo et de operando et de omnium rerum eventu petit ab co, qui in omnibus est inutilis.“ Ideo scire debent cristiani, quem petere debeant, sicut Ionas insipienter petivit, Ione 4, (8—11a): „Et cum exortus fuisset sol, precepit Dominus vento calido et urenti, et per- cussit sol super caput Ione et estuabat et peciit anime sue, ut moreretur et d(ixit): Melius est michi mori, quam vivere. Et d(ixit) Dominus ad Io- nam: Putasne bene irasceris tu super edera? Et dixit: Bene irascor ego 295 300 305 310 315 320 76a1 290 325 107
Strana 108
335 340 345 350 355 360 365 usque ad mortem. Et d(ixit) Dominus: Tu doles super edera(m), in qua non laborasti neque fecisti, ut cresceret, que sub una nocte nata est et sub una nocte periit. Et ego non parcam civitati magne Ninive, in qua sunt plus quam centum viginti milia hominum?“ Sic homines sepe ne- sciunt, quod petunt, sicut illi nequam, Daniel 6°, (6b—7): „Darii rex, in eternum vive, consilium inierunt cuncti principes regni tui et magistra- tus et satrape] et senatores et iudices, ut decretum imperator(i)um exeat et edictum, ut omnis, qui pecierit aliquam peticionem a quocumque deo et homine usque ad triginta dies, nisi a te, rex, mittatur in lacum leonum. Ex quo apostoli insipienter pecierunt, Mat. 20, (22) dictum est eis: „Nescitis, quid petatis.“ Iacobi 4°, (3—6): „Petitis et non accipitis, eo quod male petatis, ut in concupiscenciis vestris insumatis. Adulteri, nescitis, quia amicicia huius mundi inimica est Deo? Quicumque ergo voluerit esse amicus seculi huius, inimicus Dei constituitur. Aut putatis, quia inaniter Scriptura dicat: Ad invidiam concupiscit spiritus, qui in- habitat in vobis? Maiorem autem dat graciam; propter quod dicit: Deus superbis resistit, humilibus autem dat graciam.“ Ideo necesse est scire, quid petere debemus, ne nobis dicatur Deuter. 4, (28): „Ibique servietis diis, qui hominum fabricati sunt manu, ligno et lapidi, qui non vident, non audiunt, non comedunt, non odorantur.“ De quibus Ps. (115, 4—8): „Simulacra gencium argentum et aurum, opera manuum hominum. Os habent et non loquentur, oculos habent et non videbunt, aures habent et non audient, nares habent et non odorabunt. Manus habent et non palpa- bunt, pedes habent et non ambulabunt, non clamabunt in gutture suo. Similes illis fiant, qui faciunt ea et omnes, qui confidunt in eis.“ Qualis deus, talis oracio, tale auxilium. Ideo convertamini ad ewangelium, non ad mendacia hominum, ut dicitur: Amen, amen dico vobis. Ergo in nomine Cristi est petendum, et hoc pro celestibus, non pro terrenis, quia non est mortuus Cristus pro terrenis, sed pro celestibus, quia mundus transibit et omnis concupiscencia eius. 2i Regum 12, (19—24a): „Cum ergo audisset David servos suos mus(s)itantes, intellexit, quod mortuus esset puer, dixitque ad servos suos: Num mortuus est puer? Qui responderunt: Mortuus est. Surrexit igitur David de terra et lotus unctusque est unguen- to, cumque mutasset vestem, ingressus est domum Domini et adoravit. Et venit in domum suam, petivit, ut ponerent ei panem, et comedit. Dixeruntque ei servi sui: Quis est sermo, quem fecisti? Propter infantem, cum adhuc viveret, ieiunasti et flebas. Mortuo autem puero, surrexisti et comedi sti panem? Qui ait: Propter infantem, (cum) adhuc viveret, ieiunavi et flevi, dicebam enim: Quis scit, si forte donet michi eum Domi- nus et vivet infans? Nunc autem, quia mortuus est, quare ieiuno? Num- quid revocare eum potero amplius? Ego vadam magis ad eum, ille vero non revertetur ad me. Et consolatus est David Bersabee uxorem suam. 77a 77a2 77b' 77b2 330 370 108
335 340 345 350 355 360 365 usque ad mortem. Et d(ixit) Dominus: Tu doles super edera(m), in qua non laborasti neque fecisti, ut cresceret, que sub una nocte nata est et sub una nocte periit. Et ego non parcam civitati magne Ninive, in qua sunt plus quam centum viginti milia hominum?“ Sic homines sepe ne- sciunt, quod petunt, sicut illi nequam, Daniel 6°, (6b—7): „Darii rex, in eternum vive, consilium inierunt cuncti principes regni tui et magistra- tus et satrape] et senatores et iudices, ut decretum imperator(i)um exeat et edictum, ut omnis, qui pecierit aliquam peticionem a quocumque deo et homine usque ad triginta dies, nisi a te, rex, mittatur in lacum leonum. Ex quo apostoli insipienter pecierunt, Mat. 20, (22) dictum est eis: „Nescitis, quid petatis.“ Iacobi 4°, (3—6): „Petitis et non accipitis, eo quod male petatis, ut in concupiscenciis vestris insumatis. Adulteri, nescitis, quia amicicia huius mundi inimica est Deo? Quicumque ergo voluerit esse amicus seculi huius, inimicus Dei constituitur. Aut putatis, quia inaniter Scriptura dicat: Ad invidiam concupiscit spiritus, qui in- habitat in vobis? Maiorem autem dat graciam; propter quod dicit: Deus superbis resistit, humilibus autem dat graciam.“ Ideo necesse est scire, quid petere debemus, ne nobis dicatur Deuter. 4, (28): „Ibique servietis diis, qui hominum fabricati sunt manu, ligno et lapidi, qui non vident, non audiunt, non comedunt, non odorantur.“ De quibus Ps. (115, 4—8): „Simulacra gencium argentum et aurum, opera manuum hominum. Os habent et non loquentur, oculos habent et non videbunt, aures habent et non audient, nares habent et non odorabunt. Manus habent et non palpa- bunt, pedes habent et non ambulabunt, non clamabunt in gutture suo. Similes illis fiant, qui faciunt ea et omnes, qui confidunt in eis.“ Qualis deus, talis oracio, tale auxilium. Ideo convertamini ad ewangelium, non ad mendacia hominum, ut dicitur: Amen, amen dico vobis. Ergo in nomine Cristi est petendum, et hoc pro celestibus, non pro terrenis, quia non est mortuus Cristus pro terrenis, sed pro celestibus, quia mundus transibit et omnis concupiscencia eius. 2i Regum 12, (19—24a): „Cum ergo audisset David servos suos mus(s)itantes, intellexit, quod mortuus esset puer, dixitque ad servos suos: Num mortuus est puer? Qui responderunt: Mortuus est. Surrexit igitur David de terra et lotus unctusque est unguen- to, cumque mutasset vestem, ingressus est domum Domini et adoravit. Et venit in domum suam, petivit, ut ponerent ei panem, et comedit. Dixeruntque ei servi sui: Quis est sermo, quem fecisti? Propter infantem, cum adhuc viveret, ieiunasti et flebas. Mortuo autem puero, surrexisti et comedi sti panem? Qui ait: Propter infantem, (cum) adhuc viveret, ieiunavi et flevi, dicebam enim: Quis scit, si forte donet michi eum Domi- nus et vivet infans? Nunc autem, quia mortuus est, quare ieiuno? Num- quid revocare eum potero amplius? Ego vadam magis ad eum, ille vero non revertetur ad me. Et consolatus est David Bersabee uxorem suam. 77a 77a2 77b' 77b2 330 370 108
Strana 109
78a1 78a2 78b Ideo non est curandum pro transitoriis, sed eternis. Quia terrena sunt in conparacione celestium quasi latro ad Cristum, quem Iudei magis pecie- runt. Mat. 27, (20): „Principes autem sacerdotum et seniores persuase- runt populis, ut peterent Barrabam, Iesum vero perderent.“ Sic omnes faciunt, qui terrena plus diligunt quam] celestia. Actuum 13°, (28): „Et nullam causam mortis invenientes in eo, pecierunt a Pylato, ut interfice- ret eum.“ Mar. 6, (25b): Sicut illa meretrix petivit Herodem dicens: „Volo, ut protinus des michi in disco caput Iohannis Bap(tis)te.“ Sic nunc multi petunt, ut latro sit liber, lesus ut perderetur, ut sua veritas opprima- tur. Non petamus nos sic, cristiani, sed petamus cum (Ioseph:) Mat. 27, (57—58a): „Venit quidam homo dives nomine Ioseph, qui et ipse dis(cipulus) erat Iesu. Hic accessit ad Pylatum et peciit corpus Iesu. Iste melius petivit, ergo melius habet. Ex quo in pagano inpetravit, quod petere dignum fuit, omnino a Do- mino, cum dicit: Amen, amen dico, si quid pecieritis. Ex quo nequam Hero- des suum iusiurandum observavit, eciam Dominus Deus a forciori adim- plebit. Mat. 7, (7—8): „Petite, et dabitur vobis, querite, et invenietis, pulsate, et apperietur vobis. Omnis enim, qui petit, accipit, et qui querit, invenit, et pulsanti apperietur.“ Rom. 10°, (11b. 12b): „Omnis, qui credit in illum, non confundetur. Nam idem Dominus omnium, dives in omnes, qui invocant illum.“ (Eccli. 24, (30—31): „Qui audit me, non confundetur et qui operantur in me, non peccabunt, qui elucidant me, vitam eternam habebunt.1) Ioh. 4, (10): „Si scires donum Dei et quis est, qui dicit tibi: Da michi bibere, tu forsitan petisses ab eo, et dedisset tibi aquam vivam.“ Ephe. 3°, (13—15): „Propter quod peto, ne deficia- tis in tribulacionibus meis pro vobis, que est gloria vestra. Huius rei gracia flecto genua mea ad Patrem Domini nostri Iesu Cristi, ex quo omnis paternitas in celis et in terra nominatur.“ 12 loh. 3°, (21—22): „Carissimi, si cor nostrum non reprehenderit nos, fiduciam habemus ad Deum, et quidquid pecierimus, accipiemus ab eo, quoniam mandata cius custodimus, et ca, que sunt placita coram eo, facimus.“ Idem 5°, (13—15a): „Hec scribo vobis, ut sciatis, quoniam vitam habetis eternam, qui creditis in nomine Filii Dei, et hec est fiducia, quam habemus ad cum, quia quodcumque pecierimus secundum voluntatem eius, audit nos. Et scimus, quoniam audit nos, quidquid pecierimus.“ Eccli 28, (2—8a): „Relinque proximo tuo nocenti te, et tunc deprecanti tibi peccata solventur. Homo homini servat iram, et a Deo querit medelam? In hominem similem sibi non habet misericordiam, et de peccatis suis deprecabitur? Ipse dum caro sit, reservat iram, et propiciacionem petit a Deo; quis exorabit pro delictis eius? Memento novissimorum et desine inimicari: beatitudo enim et mors inminent in mandatis eius. Memorare timorem Domini, et non irascaris proximo.“ Sap. 18, (2): „Et qui ante 375 380 385 390 395 400 405 78b2 410 109
78a1 78a2 78b Ideo non est curandum pro transitoriis, sed eternis. Quia terrena sunt in conparacione celestium quasi latro ad Cristum, quem Iudei magis pecie- runt. Mat. 27, (20): „Principes autem sacerdotum et seniores persuase- runt populis, ut peterent Barrabam, Iesum vero perderent.“ Sic omnes faciunt, qui terrena plus diligunt quam] celestia. Actuum 13°, (28): „Et nullam causam mortis invenientes in eo, pecierunt a Pylato, ut interfice- ret eum.“ Mar. 6, (25b): Sicut illa meretrix petivit Herodem dicens: „Volo, ut protinus des michi in disco caput Iohannis Bap(tis)te.“ Sic nunc multi petunt, ut latro sit liber, lesus ut perderetur, ut sua veritas opprima- tur. Non petamus nos sic, cristiani, sed petamus cum (Ioseph:) Mat. 27, (57—58a): „Venit quidam homo dives nomine Ioseph, qui et ipse dis(cipulus) erat Iesu. Hic accessit ad Pylatum et peciit corpus Iesu. Iste melius petivit, ergo melius habet. Ex quo in pagano inpetravit, quod petere dignum fuit, omnino a Do- mino, cum dicit: Amen, amen dico, si quid pecieritis. Ex quo nequam Hero- des suum iusiurandum observavit, eciam Dominus Deus a forciori adim- plebit. Mat. 7, (7—8): „Petite, et dabitur vobis, querite, et invenietis, pulsate, et apperietur vobis. Omnis enim, qui petit, accipit, et qui querit, invenit, et pulsanti apperietur.“ Rom. 10°, (11b. 12b): „Omnis, qui credit in illum, non confundetur. Nam idem Dominus omnium, dives in omnes, qui invocant illum.“ (Eccli. 24, (30—31): „Qui audit me, non confundetur et qui operantur in me, non peccabunt, qui elucidant me, vitam eternam habebunt.1) Ioh. 4, (10): „Si scires donum Dei et quis est, qui dicit tibi: Da michi bibere, tu forsitan petisses ab eo, et dedisset tibi aquam vivam.“ Ephe. 3°, (13—15): „Propter quod peto, ne deficia- tis in tribulacionibus meis pro vobis, que est gloria vestra. Huius rei gracia flecto genua mea ad Patrem Domini nostri Iesu Cristi, ex quo omnis paternitas in celis et in terra nominatur.“ 12 loh. 3°, (21—22): „Carissimi, si cor nostrum non reprehenderit nos, fiduciam habemus ad Deum, et quidquid pecierimus, accipiemus ab eo, quoniam mandata cius custodimus, et ca, que sunt placita coram eo, facimus.“ Idem 5°, (13—15a): „Hec scribo vobis, ut sciatis, quoniam vitam habetis eternam, qui creditis in nomine Filii Dei, et hec est fiducia, quam habemus ad cum, quia quodcumque pecierimus secundum voluntatem eius, audit nos. Et scimus, quoniam audit nos, quidquid pecierimus.“ Eccli 28, (2—8a): „Relinque proximo tuo nocenti te, et tunc deprecanti tibi peccata solventur. Homo homini servat iram, et a Deo querit medelam? In hominem similem sibi non habet misericordiam, et de peccatis suis deprecabitur? Ipse dum caro sit, reservat iram, et propiciacionem petit a Deo; quis exorabit pro delictis eius? Memento novissimorum et desine inimicari: beatitudo enim et mors inminent in mandatis eius. Memorare timorem Domini, et non irascaris proximo.“ Sap. 18, (2): „Et qui ante 375 380 385 390 395 400 405 78b2 410 109
Strana 110
420 425 430 435 440 445 450 lesi erant, qui non ledebantur, gracias agebant tibi, et ut esset differencia, te, Deum, petebant. Petite et accipietis, ut gaudium vestrum sit plenum, quod est hereditas eterna, que saciat animam Dei visione. Ibi implebitur totus homo gaudio propter loci amenitatem, generosam societatem, pacis plenitudinem, eterne vite securitatem. Qui pro tali gaudio petet, audiet sibi dicentem Cristum: Intra in gaudium Domini Dei tui. Ys. 61°, (10): „Gaudens gaudebo in 79a1 Domino, quia induit me vestimentis salutis. Hec in proverbiis locutus (sum) vobis, venit hora, cum iam non in proverbiis loquar vobis, id est quando mittam vobis Spiritum sanctum. Quia proverbium non intelligitur sine exposicione, q(uasi) d(iceret): Tunc lucebitis quasi lumen ex lucerna cute obvolutum, quando pensabitis nomen magnum Dei vestri. Tunc in illo die petetis in nomine meo et accipietis, quia ego rogabo Patrem pro vobis. Ipse enim Pater amat vos, quia vos me amastis. Ideo iam est tempus orandi, quia noster Salvator et frater sedet in celis. Sic fecerunt apostoli post ascensionem. Act. 1°, (14a): „Hii omnes unanimiter perseverantes erant in oracione.“ Ex quo ascendit in celum, multiplicari debent nunccii, ascendentes et descendentes illuc. Gen. 28, (12): Vidit Iacob scalam et angelos ascendentes et descendentes, quia isti nunccii sunt oraciones fidelium, quas angeli offerunt Deo, descendentes sunt divine inspiraciones et consolaciones, quia oracio quasi quedam persona ad Deum intrat. Ps. (87, 3): „Intret in conspectu tuo oracio mea.“ [Ps. (67, 26): „Convenerunt principes coniuncti psallentibus.“1) Iacobi 1°, (5): „Si quis indiget sapienciam, postulet a Deo, quia dat omnibus afluenter.“ Cum dicit: Quia ego rogabo Patrem pro vobis, ipse enim Pater amat vos, quia vos me amastis. Ideo dicit: In nomine meo petetis. Ps. (51, 11): „Expectabo | nomen tuum, quoniam bonum est in conspectu sanctorum tuorum.“ Idem (110, 9): „Sanctum et terribile nomen eius“, id est demo- nibus. Marci ultimo (16, 17b): „In nomine meo demonia eicient.“ Ideo d(icit) David (Ps. 71, 17): „Sit nomen eius benedictum in secula.“ Ideo debet esse dispositus homo, si bene petere vult. Quia dicitur in psalmo (65, 18): „Iniquitatem si aspexi in corde meo, non exaudiet Dominus." Sed si electi petunt, quod impedit salutem, Deus non exaudit, sicut Paulum, qui ter rogavit, sed dyabolum exaudivit. Illi fuit ad salutem, isti ad dampnacionem. Nam sepe eger petit vinum a medico et medicus non dat, aliquando et incidit vulnus, ] non causa crudelitatis, sed amoris. Ergo comittamus oracionem nostram Cristo, humiliter procumbentes in terra, sicut Cristus in orto fecit sudans sanguine, qui oracione tali non indiguit, sed modum nobis orandi dedit. Ecce, orat misericordia et non orat mise- ria, orat caritas et non orat iniquitas, orat innocencia et non orat nequi- cia, orat, qui peccatum non fecit, et ille non, qui peccavit, orat iudex et desiderat parcere, et non orat reus, ergo gehenne ignis erit reus. 79a2 79b1 79b2 415 110
420 425 430 435 440 445 450 lesi erant, qui non ledebantur, gracias agebant tibi, et ut esset differencia, te, Deum, petebant. Petite et accipietis, ut gaudium vestrum sit plenum, quod est hereditas eterna, que saciat animam Dei visione. Ibi implebitur totus homo gaudio propter loci amenitatem, generosam societatem, pacis plenitudinem, eterne vite securitatem. Qui pro tali gaudio petet, audiet sibi dicentem Cristum: Intra in gaudium Domini Dei tui. Ys. 61°, (10): „Gaudens gaudebo in 79a1 Domino, quia induit me vestimentis salutis. Hec in proverbiis locutus (sum) vobis, venit hora, cum iam non in proverbiis loquar vobis, id est quando mittam vobis Spiritum sanctum. Quia proverbium non intelligitur sine exposicione, q(uasi) d(iceret): Tunc lucebitis quasi lumen ex lucerna cute obvolutum, quando pensabitis nomen magnum Dei vestri. Tunc in illo die petetis in nomine meo et accipietis, quia ego rogabo Patrem pro vobis. Ipse enim Pater amat vos, quia vos me amastis. Ideo iam est tempus orandi, quia noster Salvator et frater sedet in celis. Sic fecerunt apostoli post ascensionem. Act. 1°, (14a): „Hii omnes unanimiter perseverantes erant in oracione.“ Ex quo ascendit in celum, multiplicari debent nunccii, ascendentes et descendentes illuc. Gen. 28, (12): Vidit Iacob scalam et angelos ascendentes et descendentes, quia isti nunccii sunt oraciones fidelium, quas angeli offerunt Deo, descendentes sunt divine inspiraciones et consolaciones, quia oracio quasi quedam persona ad Deum intrat. Ps. (87, 3): „Intret in conspectu tuo oracio mea.“ [Ps. (67, 26): „Convenerunt principes coniuncti psallentibus.“1) Iacobi 1°, (5): „Si quis indiget sapienciam, postulet a Deo, quia dat omnibus afluenter.“ Cum dicit: Quia ego rogabo Patrem pro vobis, ipse enim Pater amat vos, quia vos me amastis. Ideo dicit: In nomine meo petetis. Ps. (51, 11): „Expectabo | nomen tuum, quoniam bonum est in conspectu sanctorum tuorum.“ Idem (110, 9): „Sanctum et terribile nomen eius“, id est demo- nibus. Marci ultimo (16, 17b): „In nomine meo demonia eicient.“ Ideo d(icit) David (Ps. 71, 17): „Sit nomen eius benedictum in secula.“ Ideo debet esse dispositus homo, si bene petere vult. Quia dicitur in psalmo (65, 18): „Iniquitatem si aspexi in corde meo, non exaudiet Dominus." Sed si electi petunt, quod impedit salutem, Deus non exaudit, sicut Paulum, qui ter rogavit, sed dyabolum exaudivit. Illi fuit ad salutem, isti ad dampnacionem. Nam sepe eger petit vinum a medico et medicus non dat, aliquando et incidit vulnus, ] non causa crudelitatis, sed amoris. Ergo comittamus oracionem nostram Cristo, humiliter procumbentes in terra, sicut Cristus in orto fecit sudans sanguine, qui oracione tali non indiguit, sed modum nobis orandi dedit. Ecce, orat misericordia et non orat mise- ria, orat caritas et non orat iniquitas, orat innocencia et non orat nequi- cia, orat, qui peccatum non fecit, et ille non, qui peccavit, orat iudex et desiderat parcere, et non orat reus, ergo gehenne ignis erit reus. 79a2 79b1 79b2 415 110
Strana 111
Exivi a Patre etc. (Exivi a Patre non recedens a Patre, sicut lux solis a sole exit ad nos et non separatur a sole, venit increpare peccatores, sicut sol gravis est oculis lippis.1) Dicunt ei discipuli: Ecce nunc palam loqueris et pro- verbium nullum loqueris. Nunc scimus, quia scis omnia et non est opus, ut quis te interroget. In hoc credimus, quia a Deo existi. Amen. 455 80a Iacobi 1°, (22—27): 460 80a2 80b Estote factores verbi et non auditores tantum, fallentes vosmetipsos. Si quis audi- tor est verbi et non factor, hic comparabitur viro consideranti vultum nativitatis sue in speculo. Consideravit enim se et abiit, et statim oblitus est, qualis fuerit. Qui autem perspexerit in lege perfecta libertatis et permanserit in ea, non auditor obli- viosus factus, sed factor operis, hic beatus in facto suo erit. Si quis autem putat se religiosum esse, non refrenans lingwam suam, sed seducens cor suum, huius vana est religio. Religio munda et inmaculata aput Deum et Patrem hec est: visitare pupillos et viduas in tribulacione earum, et inmaculatum se custodire ab hoc seculo. Hodie octo dies habuimus ex epistola, quam scribit beatus Iacobus, quod verbum Dei susceptum potest salvare animas. Deut. 11, (16): „Ca- vete, ne forte decipiatis cor vestrum et recedatis a Domino, serviatisque diis alienis et adoretis eis.“ Ecce, qualis honor hominibus, quod non vult, ut sibi in contemptum aliquis adoret vel serviat aliis nisi sibi, quia est maior omnium et dignior. Mirabile est, quod homines volunt pocius ado- rare creaturam quam omnium creatorem. Sequitur (Deut. 11, 17—18): „Iratusque claudat celum et pluvie non descendant (1 — sicut Helias fecerat — 1) nec terra det germen suum, pereatisque velociter de terra optima, quam Dominus daturus est vobis. Ponite hec verba mea in cordi- bus et in animis vestris et suspendite ea pro signo in manibus.“ Ierem. 1°, (9b): „Ecce, dedi verba mea in ore tuo.“ Ioh. 8, (47a): „Qui ex Deo est, verba Dei audit.“ Ioh. 15, (5): „Ego sum vitis vera, vos palmites. Qui manet in me, hic fert fructum multum, quia sine me nichil potestis facere.“ Ideo beata virgo Luce 2°, (19) omnia verba hec conservabat conferrens in corde suo, quod ei fuit insitum, quod salvavit animam eius. Sed de nobis est timendum, nisi forte essemus meliores beata virgine, quod de nobis non diceretur illud Ioh. 8, (37b): „Sermo meus non capit in vobis.“ [Ecce, beata virgo quam reverenciam habuit ad verbum Dei, que fuit sanccior omnium post Cristuml.) Hodie iam scribit, quod verbum susceptum non iustificat, nisi opere compleatur. Luce (11), (28): „Beati, qui audiunt verbum Dei et cu(sto- diunt).“ Mat. 4, (17): „Cepit Iesus predicare et dicere: Penitenciam agi- te.“ Mat. 5°, (19b—20a): „Qui autem fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno celorum. Amen, dico vo(bis), quia nisi habundaverit 80b2 iusticia vestra.“ [ Ideo omnis, qui alios docet, solus facere debet, ne perdat 465 470 475 480 485 490 111
Exivi a Patre etc. (Exivi a Patre non recedens a Patre, sicut lux solis a sole exit ad nos et non separatur a sole, venit increpare peccatores, sicut sol gravis est oculis lippis.1) Dicunt ei discipuli: Ecce nunc palam loqueris et pro- verbium nullum loqueris. Nunc scimus, quia scis omnia et non est opus, ut quis te interroget. In hoc credimus, quia a Deo existi. Amen. 455 80a Iacobi 1°, (22—27): 460 80a2 80b Estote factores verbi et non auditores tantum, fallentes vosmetipsos. Si quis audi- tor est verbi et non factor, hic comparabitur viro consideranti vultum nativitatis sue in speculo. Consideravit enim se et abiit, et statim oblitus est, qualis fuerit. Qui autem perspexerit in lege perfecta libertatis et permanserit in ea, non auditor obli- viosus factus, sed factor operis, hic beatus in facto suo erit. Si quis autem putat se religiosum esse, non refrenans lingwam suam, sed seducens cor suum, huius vana est religio. Religio munda et inmaculata aput Deum et Patrem hec est: visitare pupillos et viduas in tribulacione earum, et inmaculatum se custodire ab hoc seculo. Hodie octo dies habuimus ex epistola, quam scribit beatus Iacobus, quod verbum Dei susceptum potest salvare animas. Deut. 11, (16): „Ca- vete, ne forte decipiatis cor vestrum et recedatis a Domino, serviatisque diis alienis et adoretis eis.“ Ecce, qualis honor hominibus, quod non vult, ut sibi in contemptum aliquis adoret vel serviat aliis nisi sibi, quia est maior omnium et dignior. Mirabile est, quod homines volunt pocius ado- rare creaturam quam omnium creatorem. Sequitur (Deut. 11, 17—18): „Iratusque claudat celum et pluvie non descendant (1 — sicut Helias fecerat — 1) nec terra det germen suum, pereatisque velociter de terra optima, quam Dominus daturus est vobis. Ponite hec verba mea in cordi- bus et in animis vestris et suspendite ea pro signo in manibus.“ Ierem. 1°, (9b): „Ecce, dedi verba mea in ore tuo.“ Ioh. 8, (47a): „Qui ex Deo est, verba Dei audit.“ Ioh. 15, (5): „Ego sum vitis vera, vos palmites. Qui manet in me, hic fert fructum multum, quia sine me nichil potestis facere.“ Ideo beata virgo Luce 2°, (19) omnia verba hec conservabat conferrens in corde suo, quod ei fuit insitum, quod salvavit animam eius. Sed de nobis est timendum, nisi forte essemus meliores beata virgine, quod de nobis non diceretur illud Ioh. 8, (37b): „Sermo meus non capit in vobis.“ [Ecce, beata virgo quam reverenciam habuit ad verbum Dei, que fuit sanccior omnium post Cristuml.) Hodie iam scribit, quod verbum susceptum non iustificat, nisi opere compleatur. Luce (11), (28): „Beati, qui audiunt verbum Dei et cu(sto- diunt).“ Mat. 4, (17): „Cepit Iesus predicare et dicere: Penitenciam agi- te.“ Mat. 5°, (19b—20a): „Qui autem fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno celorum. Amen, dico vo(bis), quia nisi habundaverit 80b2 iusticia vestra.“ [ Ideo omnis, qui alios docet, solus facere debet, ne perdat 465 470 475 480 485 490 111
Strana 112
195 500 505 510 515 520 525 530 loquendi potestatem, quam Cristus sibi dedit in predicando, et ne ei dicatur Ps. (49, 16): „Peccatori autem d'ixit) Deus: Quare tu enarras iusticias meas per os tuum?“ Ex quo Iesus Act. 1°, (1b) cepit facere et docere, ex quo dicit Ioh. 10°, (37—38): „Si non facio opera Patris mei, nolite credere michi. Si autem facio, etsi michi non vultis credere, operi- bus credite.“ Ecce omnia, quecumque predicant sacerdotes et tenentur predicare, opere debent observare. Ergo si volunt esse sacerdotes, ob- mittant temporalia, superbiam etc., alias non est ipsis credendum. Ex quo solus dicit): Etsi michi non vultis credere. Quia illud impletur Ezech. 33°, (31b—32a): „Et sedent coram te populus meus et audiunt sermones tuos et non faciunt eos, quia in canticum oris sui] vertunt illos et avariciam suam sequitur cor eorum. Et es eis quasi carmen musicum, quod suavi dulcique sono canitur.“ O, quam pulcre canunt ewangelia, epistolas, prefaciones, organa tangunt, voces dulces componunt, sed avariciam sequitur semper cor eorum. Talibus non est credendum. Rom. 2°, (13): „Non enim auditores legis iusti sunt aput Deum, sed factores legis iustificabuntur.“ Apok. 1°, (3): „Beatus, qui legit et audit verba prophecie huius et servat ea, que in ea scripta sunt. Tempus enim prope est.“ Mat. 13°, (52): „Ideo omnis scriba doctus in regno celorum similis est homini patrifamilias qui profert de thezauro suo nova et ve- tera.“ Ideo dis(cipulus) concordans suo magistro dicit: Estote factores verbi, quia qui audit et non facit, Deum irridet, seipsum [ fallit et damp- nat. Quid tunc de illis, qui non audiunt? Ierem. 7, (23b—24a): „Audite vocem meam, et ero vobis Deus et vos eritis michi populus. Et ambulate in omni via, quam mandavi vo(bis). Et non audierunt nec inclinaverunt aurem suam, sed abierunt.“ Sicut nunc patet, unde Apostolus (Rom. 10, 16): „Non omnes obediunt ewangelio.“ Mat. 11, (24b): „Remissius erit terre Sodomorum.“ Act. 13, (46): „Vobis oporte(bat) primum loqui verbum Dei, sed quia repellistis illud, et indignos vos iudicastis vite eterne.“ Sicut nunc multi abiudicant se comunione sancta. Si quis auditor est verbi, hic. Quia specula sunt omnia Dei precepta, in- spice omnia. Ideo inspiciendo speculum Scripture, videbit illud: Qui bona egerunt, ibunt in vitam eternam, qui vero mala egerunt, ibunt in ignem eternum. Quia qui hoc non perpendit, homo obliviosus est. Osee 4°, (6b—7): „Oblita es legis Dei tui, obliviscar filiorum tuorum et ego. Secundum multitudinem eorum, sic peccaverunt michi, gloriam eorum in ignominiam comutabo“ (et sic fuerunt in oblivione una cum pueris suis 11 Idem 13°, (6): „Iuxta pascua sua [et] adimpleti sunt et saturati, (et) elevaverunt cor suum, et obliti sunt mei.“ Prov. 3°, (1): „Fili mi, ne obliviscaris legis mee, et precepta mea custodiat cor tuum.“ Gen. 40, (23): „Et tamen succedentibus prosperis, prepositus pincernarum oblitus est interpretis sui.“ "Sed que exponebat sibi de restitucione...)1 Ideo 81a1 81a" 81b 535 112
195 500 505 510 515 520 525 530 loquendi potestatem, quam Cristus sibi dedit in predicando, et ne ei dicatur Ps. (49, 16): „Peccatori autem d'ixit) Deus: Quare tu enarras iusticias meas per os tuum?“ Ex quo Iesus Act. 1°, (1b) cepit facere et docere, ex quo dicit Ioh. 10°, (37—38): „Si non facio opera Patris mei, nolite credere michi. Si autem facio, etsi michi non vultis credere, operi- bus credite.“ Ecce omnia, quecumque predicant sacerdotes et tenentur predicare, opere debent observare. Ergo si volunt esse sacerdotes, ob- mittant temporalia, superbiam etc., alias non est ipsis credendum. Ex quo solus dicit): Etsi michi non vultis credere. Quia illud impletur Ezech. 33°, (31b—32a): „Et sedent coram te populus meus et audiunt sermones tuos et non faciunt eos, quia in canticum oris sui] vertunt illos et avariciam suam sequitur cor eorum. Et es eis quasi carmen musicum, quod suavi dulcique sono canitur.“ O, quam pulcre canunt ewangelia, epistolas, prefaciones, organa tangunt, voces dulces componunt, sed avariciam sequitur semper cor eorum. Talibus non est credendum. Rom. 2°, (13): „Non enim auditores legis iusti sunt aput Deum, sed factores legis iustificabuntur.“ Apok. 1°, (3): „Beatus, qui legit et audit verba prophecie huius et servat ea, que in ea scripta sunt. Tempus enim prope est.“ Mat. 13°, (52): „Ideo omnis scriba doctus in regno celorum similis est homini patrifamilias qui profert de thezauro suo nova et ve- tera.“ Ideo dis(cipulus) concordans suo magistro dicit: Estote factores verbi, quia qui audit et non facit, Deum irridet, seipsum [ fallit et damp- nat. Quid tunc de illis, qui non audiunt? Ierem. 7, (23b—24a): „Audite vocem meam, et ero vobis Deus et vos eritis michi populus. Et ambulate in omni via, quam mandavi vo(bis). Et non audierunt nec inclinaverunt aurem suam, sed abierunt.“ Sicut nunc patet, unde Apostolus (Rom. 10, 16): „Non omnes obediunt ewangelio.“ Mat. 11, (24b): „Remissius erit terre Sodomorum.“ Act. 13, (46): „Vobis oporte(bat) primum loqui verbum Dei, sed quia repellistis illud, et indignos vos iudicastis vite eterne.“ Sicut nunc multi abiudicant se comunione sancta. Si quis auditor est verbi, hic. Quia specula sunt omnia Dei precepta, in- spice omnia. Ideo inspiciendo speculum Scripture, videbit illud: Qui bona egerunt, ibunt in vitam eternam, qui vero mala egerunt, ibunt in ignem eternum. Quia qui hoc non perpendit, homo obliviosus est. Osee 4°, (6b—7): „Oblita es legis Dei tui, obliviscar filiorum tuorum et ego. Secundum multitudinem eorum, sic peccaverunt michi, gloriam eorum in ignominiam comutabo“ (et sic fuerunt in oblivione una cum pueris suis 11 Idem 13°, (6): „Iuxta pascua sua [et] adimpleti sunt et saturati, (et) elevaverunt cor suum, et obliti sunt mei.“ Prov. 3°, (1): „Fili mi, ne obliviscaris legis mee, et precepta mea custodiat cor tuum.“ Gen. 40, (23): „Et tamen succedentibus prosperis, prepositus pincernarum oblitus est interpretis sui.“ "Sed que exponebat sibi de restitucione...)1 Ideo 81a1 81a" 81b 535 112
Strana 113
18b2 dicit Dominus Deut. 4, (9): „Ne obliviscaris verborum, que oculi tui viderunt, et ne excidant de corde tuo cunctis diebus vite tue.“ Idem 8, (1la. 12): „Observa et cave, ne quando obliviscaris Domini Dei tui, et negligas mandata eius... postquam comederis et saciatus fueris, domos pulcras edificaveris et habitaveris in eis.“ Ideo dicitur: Et statim oblitus est qualis fuerit. [Quia aliud est inspicere domos, aliud Scripturam, aliud divicias. 1) Qui autem prospexerit in lege perfecte libertatis et permanserit in ea, non auditor obliviosus factus, sed factor operis, hic beatus in facto suo erit, "quia ista lex est perfecta libertas, que ducit ad perfectam vitam1). Mat. 24, (46—7): „Beatus ille servus, quem cum venerit dominus eius, invenerit sic facien- tem. Amen, dico vobis, quoniam super omnia sua constituet eum." Si quis putat se religiosum esse, non refrenans lingwam suam, sed seducens cor suum, huius vana etc. Et sic omnis peccans mortaliter apostotat a sua cristiana religione. Eccli 19, (2a): „Vinum et mulieres faciunt apostotare sapientes.“ Mat. 12, (30): „Qui non est mecum, contra me est“, id est concors in vita etc., et sic cristianus non est. Religio munda et inmaculata aput Deum et P(atrem) hec est: visitare pupillos et viduas in tribulacione eorum, sed non spoliare nec consolare solacio seculari, ne dicatur Mat. 25, (43b): „Infirmus eram et non visitastis me.“ Rom. 13, (8b): „Qui enim diligit proximum suum, legem implevit.“ Mat. ultimo (v. 20): „Ecce, ego vobiscum sum omnibus diebus, usque ad con- sumacionem seculi.“ Et inmaculatum se custodiat. Hec est regula Cristi, qua melior non est. 540 545 550 555 8 meo: deest in Vulg. — 9 nunc: non Vulg. — 13 est opus: opus est tibi Vulg. — 20 laboratis: laboratis et onerati estis Vulg. —22 cum lumine: in lumine Vulg. — 49 saltim: saltem Vulg. — 52 Moysen scripsi: Moyses Z — 54 verbum tuum, inquit: inquit, verbum tuum Vulg. — 69 Orabitque... sacerdos: et orabit pro ea Vulg. — 71 suo: deest in Vulg. — 78 malorum: maiorum Vulg. — 80 Et: deest in Vulg. — 83 abiecerunt: abiecerint Vulg. — despexerunt: despexerint Vulg. — 88 Deus deest in Vulg. — 90 exaltavit cum: et Deus exaltavit illum SC. — 92 64° scripsi: 63° Z — 95 filiis: deest in Vulg. — 98 audisset: audisset Dominus Vulg — 99 ignis: ignis Domini Vulg. — 101 illius loci: loci illius Vulg. — 103 Dominum: Deum Vulg. — 105 Deus: Dominus Vulg. — 111 percussi aspicientes: cum percussi aspicerent, Vulg. — 116 heremo: deserto Vulg. — 126 nichil: nihil co minus Vulg. — 143 scorpio, et: scorpio ac dipsas, et nullae omnino aquae, qui Vulg. — 146 Dominum: Deum Vulg. — 147 ponam: ponam hoc Vulg. — id est in sicco: deest in Vulg. — 150 Dominum: Deum Vulg. — 155 mulier illa: illa mulier Vulg. — 156 id est Heli sacerdote: deest in Vulg. — 161 ſuderunt: effude- runt Vulg. — 162 altero loco et: atque Vulg. — Tibi peccavimus, Domine: ibi: Pecca- vimus Domino Vulg. — 163 Israhel: Israel in Masphat Vulg. — 164 audirent: audissent Vulg. — 166 clamare pro nobis: pro nobis clam. Vulg. — 172 Philisteos: Philistiim Vulg. — 173 fragore scripsi cum Vulg.: ſrigore Z — 174 a filiis: a facie Vulg. — 183 Domino: Dominum Vulg. — 187 tu: deest in Vulg. — 188 loqui potui: potui loqui Vulg.— 8 Želivský 113
18b2 dicit Dominus Deut. 4, (9): „Ne obliviscaris verborum, que oculi tui viderunt, et ne excidant de corde tuo cunctis diebus vite tue.“ Idem 8, (1la. 12): „Observa et cave, ne quando obliviscaris Domini Dei tui, et negligas mandata eius... postquam comederis et saciatus fueris, domos pulcras edificaveris et habitaveris in eis.“ Ideo dicitur: Et statim oblitus est qualis fuerit. [Quia aliud est inspicere domos, aliud Scripturam, aliud divicias. 1) Qui autem prospexerit in lege perfecte libertatis et permanserit in ea, non auditor obliviosus factus, sed factor operis, hic beatus in facto suo erit, "quia ista lex est perfecta libertas, que ducit ad perfectam vitam1). Mat. 24, (46—7): „Beatus ille servus, quem cum venerit dominus eius, invenerit sic facien- tem. Amen, dico vobis, quoniam super omnia sua constituet eum." Si quis putat se religiosum esse, non refrenans lingwam suam, sed seducens cor suum, huius vana etc. Et sic omnis peccans mortaliter apostotat a sua cristiana religione. Eccli 19, (2a): „Vinum et mulieres faciunt apostotare sapientes.“ Mat. 12, (30): „Qui non est mecum, contra me est“, id est concors in vita etc., et sic cristianus non est. Religio munda et inmaculata aput Deum et P(atrem) hec est: visitare pupillos et viduas in tribulacione eorum, sed non spoliare nec consolare solacio seculari, ne dicatur Mat. 25, (43b): „Infirmus eram et non visitastis me.“ Rom. 13, (8b): „Qui enim diligit proximum suum, legem implevit.“ Mat. ultimo (v. 20): „Ecce, ego vobiscum sum omnibus diebus, usque ad con- sumacionem seculi.“ Et inmaculatum se custodiat. Hec est regula Cristi, qua melior non est. 540 545 550 555 8 meo: deest in Vulg. — 9 nunc: non Vulg. — 13 est opus: opus est tibi Vulg. — 20 laboratis: laboratis et onerati estis Vulg. —22 cum lumine: in lumine Vulg. — 49 saltim: saltem Vulg. — 52 Moysen scripsi: Moyses Z — 54 verbum tuum, inquit: inquit, verbum tuum Vulg. — 69 Orabitque... sacerdos: et orabit pro ea Vulg. — 71 suo: deest in Vulg. — 78 malorum: maiorum Vulg. — 80 Et: deest in Vulg. — 83 abiecerunt: abiecerint Vulg. — despexerunt: despexerint Vulg. — 88 Deus deest in Vulg. — 90 exaltavit cum: et Deus exaltavit illum SC. — 92 64° scripsi: 63° Z — 95 filiis: deest in Vulg. — 98 audisset: audisset Dominus Vulg — 99 ignis: ignis Domini Vulg. — 101 illius loci: loci illius Vulg. — 103 Dominum: Deum Vulg. — 105 Deus: Dominus Vulg. — 111 percussi aspicientes: cum percussi aspicerent, Vulg. — 116 heremo: deserto Vulg. — 126 nichil: nihil co minus Vulg. — 143 scorpio, et: scorpio ac dipsas, et nullae omnino aquae, qui Vulg. — 146 Dominum: Deum Vulg. — 147 ponam: ponam hoc Vulg. — id est in sicco: deest in Vulg. — 150 Dominum: Deum Vulg. — 155 mulier illa: illa mulier Vulg. — 156 id est Heli sacerdote: deest in Vulg. — 161 ſuderunt: effude- runt Vulg. — 162 altero loco et: atque Vulg. — Tibi peccavimus, Domine: ibi: Pecca- vimus Domino Vulg. — 163 Israhel: Israel in Masphat Vulg. — 164 audirent: audissent Vulg. — 166 clamare pro nobis: pro nobis clam. Vulg. — 172 Philisteos: Philistiim Vulg. — 173 fragore scripsi cum Vulg.: ſrigore Z — 174 a filiis: a facie Vulg. — 183 Domino: Dominum Vulg. — 187 tu: deest in Vulg. — 188 loqui potui: potui loqui Vulg.— 8 Želivský 113
Strana 114
190 consilium meum Deus: Deus con. m. Vulg. — 207 Ad Dominum oravit: Et oravit Ezechias ad Dominum Vulg. — primo loco Deus: deest in Vulg. — 211 Asirorum: Assyriorum Vulg. — 000 eorum: earum Vulg. — 212 lapides: lapis Vulg. — 221 tuo Hier. codd. nonnulli: deest in SC. — 224 eum petatis: petatis eum Vulg. — 227 Per litteras b) et a) (linea 235) scriba indicavit rectam successionem verborum I Cor. 14,8—19. — 230 quis Hier. codd. plur. et S: qui C. — 233 lingwam: lingua Vulg. — 235 lingwa: in lingua Vulg. — 240 is: deest in Vulg. — 243 vocare: deest in Vulg. — 244 sue S: deest in Hier. codd. melioribus. — 246 ego: deest in Vulg. — 249 se Hier. codd. nonnulli: se, et SC. — 251 bona opera: opera bona Vulg. — 254 tui Vulg.: nostri Z — 258 Cum autem... recepit Hier. codd. nonnulli: Cum autem audissent... quod recepisset Hier. alii codd. SC — 271 quodcumque... fiet ei : quia quodcumque dixerit fiat, fiet ei Vulg. — 273 venient Hier. pauci codd.: evenient Hier. codd. nonnulli SC. — 281 Quid est opus: Quis est Omnipotens Vulg. — 289 obaudivimus: audivimus Vulg. — 290 cum: ut Vulg. — 308 7 scripsi: 4& Hester (2.): Ester, ut detur tibi? Vulg. — 309 graciam... meam: gratiam in oculis tuis, o rex, et si tibi placet, dona mihi animam pro qua rogo Vulg. — 320 mortuum rogat: rogat mortuum Vulg. — 325 exortus: ortus Vulg. — 326 peciit: petivit Vulg. — 331 civi- tati magne Ninive: Ninive civitati magnae Vulg. — 332 centum viginti: cxxti & — 334 tui et magistratus: tui, magistratus Vulg. — 335 et senatores: senatores Vuig. — 337 triginta: 30 Z — 341 Deo: Dei Vulg. — 342 esse amicus: amicus esse Vulg. — 347 fabricati sunt manu: manu fabr. sunt Vulg. — 348 non audiunt, non comedunt, non odorantur: nec audiunt, nec comedunt, nec odorantur Vulg. — 359 puer: infantulus Vulg. — 360 responderunt: resp. ei Vulg. — 361 igitur: ergo Vulg. — unguento: deest in Vulg. — 363 petivit: petivitque Vulg. — 364 dixeruntque: dixerunt autem Vulg. — 366 cum Zm: dum Vulg. — 367 michi eum: eum mihi Vulg. — 368 vivet: vivat Vulg. — ieiuno: ieiunem Vulg. — 369 revocare eum potero: potero revocare eum Vulg. 370 Bersabee: Bethsabee Vulg. — 380 Ioseph Zm: Nicodemo deletum & — 381 dives: — dives ab Arimathaea C, Arimathia Hier. — 409 deprecabitur: deprecatur Vulg. — dum: cum Vulg. — 410 eius: illius Vulg. — 411 beatitudo: tabitudo Vulg. — 412 Domini: Dei Vulg. — 413 qui: quia Vulg. — 414 te, Deum: donum Vulg. — 419 61o scripsi: 62° X — 428 unanimiter perseverantes erant: erant perseverantes unanimiter Vulg. —435 Convenerunt: Praevenerunt Vulg. — 438 quis: quis autem vestrum Vulg. — sapienciam Hier. codd. nonnulli: sapientia Hier. codd. alii SC — 462 consideranti: considerandi Z — 464 lege perfecta Hier. codd. meliores: legem perfectam Hier. codd. nonnulli C. — 468 earum: corum Vulg. — 471 decipiatis: decipiatur Vulg. — 472 eis: cos Vulg. — 476 Iratusque: Iratusque Dominus Vulg. — 481 vera: deest in Vulg. — 482 in me: in me et ego in co Vulg. — 497 meas: meas at assumis testamentum meum Vulg. — 506 es Vulg.: est Z — 518 ambulate Vulg.: ambulavi &— 533 elevaverunt: levaverunt Vulg. — 534 custodiat cor tuum: cor tuum custodiat Vulg. — 537 oculi tui viderunt: viderunt oculi tui Vulg. — 551 faciunt apostotare: apostatare faciunt Vulg. 114
190 consilium meum Deus: Deus con. m. Vulg. — 207 Ad Dominum oravit: Et oravit Ezechias ad Dominum Vulg. — primo loco Deus: deest in Vulg. — 211 Asirorum: Assyriorum Vulg. — 000 eorum: earum Vulg. — 212 lapides: lapis Vulg. — 221 tuo Hier. codd. nonnulli: deest in SC. — 224 eum petatis: petatis eum Vulg. — 227 Per litteras b) et a) (linea 235) scriba indicavit rectam successionem verborum I Cor. 14,8—19. — 230 quis Hier. codd. plur. et S: qui C. — 233 lingwam: lingua Vulg. — 235 lingwa: in lingua Vulg. — 240 is: deest in Vulg. — 243 vocare: deest in Vulg. — 244 sue S: deest in Hier. codd. melioribus. — 246 ego: deest in Vulg. — 249 se Hier. codd. nonnulli: se, et SC. — 251 bona opera: opera bona Vulg. — 254 tui Vulg.: nostri Z — 258 Cum autem... recepit Hier. codd. nonnulli: Cum autem audissent... quod recepisset Hier. alii codd. SC — 271 quodcumque... fiet ei : quia quodcumque dixerit fiat, fiet ei Vulg. — 273 venient Hier. pauci codd.: evenient Hier. codd. nonnulli SC. — 281 Quid est opus: Quis est Omnipotens Vulg. — 289 obaudivimus: audivimus Vulg. — 290 cum: ut Vulg. — 308 7 scripsi: 4& Hester (2.): Ester, ut detur tibi? Vulg. — 309 graciam... meam: gratiam in oculis tuis, o rex, et si tibi placet, dona mihi animam pro qua rogo Vulg. — 320 mortuum rogat: rogat mortuum Vulg. — 325 exortus: ortus Vulg. — 326 peciit: petivit Vulg. — 331 civi- tati magne Ninive: Ninive civitati magnae Vulg. — 332 centum viginti: cxxti & — 334 tui et magistratus: tui, magistratus Vulg. — 335 et senatores: senatores Vuig. — 337 triginta: 30 Z — 341 Deo: Dei Vulg. — 342 esse amicus: amicus esse Vulg. — 347 fabricati sunt manu: manu fabr. sunt Vulg. — 348 non audiunt, non comedunt, non odorantur: nec audiunt, nec comedunt, nec odorantur Vulg. — 359 puer: infantulus Vulg. — 360 responderunt: resp. ei Vulg. — 361 igitur: ergo Vulg. — unguento: deest in Vulg. — 363 petivit: petivitque Vulg. — 364 dixeruntque: dixerunt autem Vulg. — 366 cum Zm: dum Vulg. — 367 michi eum: eum mihi Vulg. — 368 vivet: vivat Vulg. — ieiuno: ieiunem Vulg. — 369 revocare eum potero: potero revocare eum Vulg. 370 Bersabee: Bethsabee Vulg. — 380 Ioseph Zm: Nicodemo deletum & — 381 dives: — dives ab Arimathaea C, Arimathia Hier. — 409 deprecabitur: deprecatur Vulg. — dum: cum Vulg. — 410 eius: illius Vulg. — 411 beatitudo: tabitudo Vulg. — 412 Domini: Dei Vulg. — 413 qui: quia Vulg. — 414 te, Deum: donum Vulg. — 419 61o scripsi: 62° X — 428 unanimiter perseverantes erant: erant perseverantes unanimiter Vulg. —435 Convenerunt: Praevenerunt Vulg. — 438 quis: quis autem vestrum Vulg. — sapienciam Hier. codd. nonnulli: sapientia Hier. codd. alii SC — 462 consideranti: considerandi Z — 464 lege perfecta Hier. codd. meliores: legem perfectam Hier. codd. nonnulli C. — 468 earum: corum Vulg. — 471 decipiatis: decipiatur Vulg. — 472 eis: cos Vulg. — 476 Iratusque: Iratusque Dominus Vulg. — 481 vera: deest in Vulg. — 482 in me: in me et ego in co Vulg. — 497 meas: meas at assumis testamentum meum Vulg. — 506 es Vulg.: est Z — 518 ambulate Vulg.: ambulavi &— 533 elevaverunt: levaverunt Vulg. — 534 custodiat cor tuum: cor tuum custodiat Vulg. — 537 oculi tui viderunt: viderunt oculi tui Vulg. — 551 faciunt apostotare: apostatare faciunt Vulg. 114
Strana 115
(XIII.) 82a1 VIGILIA ASCENSIONIS Ephe. 4°, (7—13): 82а2 82b1 Unicuique autem vestrum data est gracia secundum mensuram donacionis Cristi. Propter quod dicit: Ascendens in altum, captivam duxit captivitatem, dedit dona hominibus. Quod autem ascendit, quid est, nisi quia et descendit primum in in- feriores partes terre? Qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes celos, ut adimpleret omnia. Et ipse dedit quosdam quidem apostolos, quosdam autem pro- phetas, alios autem ewangelistas, alios vero pastores et doctores ad consumacionem sanctorum, in opus ministerii, in edificacionem corporis Cristi, donec occurramus omnes in unitatem fidei et agnicionis Filii Dei, in virum perfectum, in mensuram etatis plenitudinis Cristi. Hodie est vigilia magni diei, ideo hodie in introitu misse ecclesia sancta hortatur nos ad gaudium magnum, quia Dominus, qui humiliatus fuit in terra, iam exaltatur ad suum dominium et potestatem supra celos et terram. Quia prius dixit (Mat. 28, 18): „Data est michi omnis potestas in celo et in terra“, quam cotidie debet sequi spes nostra et meditacio nostra, ut cum eo possumus conscendere. Ideo canitur: Omnes gentes plaudite manibus, iubilate Deo in voce exultacionis. Et ideo in oracione oramus dicentes: Presta, quesumus), o(mnipotens) Deus, ut nostre mentis intencio, quo solempnitatis venture gloriosus auctor ingressus est, semper intendat, et quo fide pergit, conversacione perveniat. Si enim ascenderet amicus nos- ter in dignitatem regalem vel papatus, quomodo gauderemus, sperantes ab eo consequi premia! Cur non gaudemus de ascensu nostri amici Do- mini Iesu, in quo speramus omnes, qui potest dona largire? Hic loquitur apostolus Domini de unitate mistici corporis ecclesie sancte, que est con- gregacio fidelium, in qua anime coniunguntur anime Cristi per caritatem, iuxta illud (1 Ioh. 4, 16): „Qui manet in caritate, in Deo manet, et Deus in eo.“ Et iterum (Ioh. 6, 57): „Qui manducat meam carnem et bibit meum sangwinem, in me manet et ego in eo.“ Et hoc oravit eundo ad mortem Dominus Iesus Ioh. 17, (21—23a): „Ut omnes unum sint, sicut et tu Pater in me et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sint, ut mundus credat, quia tu me misisti. Et ego claritatem, quam tu dedisti michi, dedi eis, ut sint unum, sicut et nos unum sumus. Ego in eis et tu in me, ut sint 10 15 20 25 30 5 115
(XIII.) 82a1 VIGILIA ASCENSIONIS Ephe. 4°, (7—13): 82а2 82b1 Unicuique autem vestrum data est gracia secundum mensuram donacionis Cristi. Propter quod dicit: Ascendens in altum, captivam duxit captivitatem, dedit dona hominibus. Quod autem ascendit, quid est, nisi quia et descendit primum in in- feriores partes terre? Qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes celos, ut adimpleret omnia. Et ipse dedit quosdam quidem apostolos, quosdam autem pro- phetas, alios autem ewangelistas, alios vero pastores et doctores ad consumacionem sanctorum, in opus ministerii, in edificacionem corporis Cristi, donec occurramus omnes in unitatem fidei et agnicionis Filii Dei, in virum perfectum, in mensuram etatis plenitudinis Cristi. Hodie est vigilia magni diei, ideo hodie in introitu misse ecclesia sancta hortatur nos ad gaudium magnum, quia Dominus, qui humiliatus fuit in terra, iam exaltatur ad suum dominium et potestatem supra celos et terram. Quia prius dixit (Mat. 28, 18): „Data est michi omnis potestas in celo et in terra“, quam cotidie debet sequi spes nostra et meditacio nostra, ut cum eo possumus conscendere. Ideo canitur: Omnes gentes plaudite manibus, iubilate Deo in voce exultacionis. Et ideo in oracione oramus dicentes: Presta, quesumus), o(mnipotens) Deus, ut nostre mentis intencio, quo solempnitatis venture gloriosus auctor ingressus est, semper intendat, et quo fide pergit, conversacione perveniat. Si enim ascenderet amicus nos- ter in dignitatem regalem vel papatus, quomodo gauderemus, sperantes ab eo consequi premia! Cur non gaudemus de ascensu nostri amici Do- mini Iesu, in quo speramus omnes, qui potest dona largire? Hic loquitur apostolus Domini de unitate mistici corporis ecclesie sancte, que est con- gregacio fidelium, in qua anime coniunguntur anime Cristi per caritatem, iuxta illud (1 Ioh. 4, 16): „Qui manet in caritate, in Deo manet, et Deus in eo.“ Et iterum (Ioh. 6, 57): „Qui manducat meam carnem et bibit meum sangwinem, in me manet et ego in eo.“ Et hoc oravit eundo ad mortem Dominus Iesus Ioh. 17, (21—23a): „Ut omnes unum sint, sicut et tu Pater in me et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sint, ut mundus credat, quia tu me misisti. Et ego claritatem, quam tu dedisti michi, dedi eis, ut sint unum, sicut et nos unum sumus. Ego in eis et tu in me, ut sint 10 15 20 25 30 5 115
Strana 116
35 40 45 50 55 60 65 70 consumati in unum.“ Ecce, qualis honor et dignitas cristianis, sed in hoc corpore quilibet est alterius officii, alterius ministerii secundum eundem Spiritum, ut oculus prohibet offensam, ne totum] corpus offendatur; os enuncciat voluntatem tocius corporis, manus laborant et defendunt totum corpus. Ideo dicitur: Unicuique data est gracia ad mensuram secundum eundem Spiritum, id est gratis data et graciose, quia quod unus habet, omnes simul habent. Unde Apostolus (1 Cor. 15, 10): „Gracia Dei sum id, quod sum, et gracia eius in me vacua non fuit“, q(uasi) d(iceret): Quia dedit michi Deus quasi membro ecclesie abortivo, ut illam graciam toti corpori ministrem et edificem et plantem. 1a Cor. 9, (22b—23): „Omnibus omnia factus sum, ut omnes salvos facerem. Omnia autem facio propter ewangelium, ut particeps eius efficiar.“ Quia solus Cristus fuit principalis minister ecclesie. Mat. 20, (28): „Sicut filius hominis non venit ministrari, sed ministrare.“ Luce 22°, (27b): „Ego autem in medio vestrum sum, sicut qui ministrat.“ Quia solus predicavit, sacramenta ] ministravit, et nunc solus omnia ministrat. Ideo hoc audientes cristiani debent crescere dileccione in illa ecclesia comunicantes invicem dona, ut sint omnibus omnia communia. Ps. (118, 63): „Particeps ego sum omnium timencium te et custodiencium mandata tua.“ Ex quo in temporalibus sibi mutuo ministrant, cum omnia unus non habet, nec scit laborare. Sic est de spiritualibus, quia omnia dat ad mensuram secundum eundem Spi- ritum. Sap. (11, 21): Dat „in numero, in pondere et mensura.“ Quia quanto plus quis humiliatur, plus in donis exaltatur, et quanto plus exaltantur, plus humiliantur, ymo et maledicuntur per David (2 Reg. 1, 21): „Super montes Gelboe nec ros nec pluvia descendat. "Ros Spiritus sancti, gracie et caritatis, ut non habent caritatem, neque pluvia, id est inundacio donorum ! Dei, quia fortes occisi sunt apostoli, dum eorum doctrina hereticatur et quasi pedibus calcatur. Ideo tales sunt maledicti. Ascendens in altum dedit dona hominibus. Quis est, qui ascendit, nisi qui et descendit, q(uasi) d(iceret): Nec Cristus potuit exaltari, antequam humi- liari. Ipse, Cristus, quosdam dedit apostolos. Ecce primum nominantur apostoli, quia propinquiores fuerunt Cristo, ideo plura dona habuerunt, ideo predicabant magnalia Dei; et sic propinquioribus plus et remociori- bus minus. Unde tunc pape tanta auctoritas, ut inmutaret legem Cristi et apostolorum et eorum statuta? Quosdam prophetas, quibus minus revelatum est, quosdam ewangelistas, quosdam pastores, quosdam doctores, ut sint duces aliorum et lucerne eorum. Mat. 5°, (14—16): „Vos estis lux mundi; non potest civitas abscondi supra montem posita, neque accendit lucernam et ponit eam sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omnibus, qui in domo sunt. Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera v'estra) bona et glorificent Patrem vestrum, qui in celis est. 83a1 83a* 83b1 82b* 75 116
35 40 45 50 55 60 65 70 consumati in unum.“ Ecce, qualis honor et dignitas cristianis, sed in hoc corpore quilibet est alterius officii, alterius ministerii secundum eundem Spiritum, ut oculus prohibet offensam, ne totum] corpus offendatur; os enuncciat voluntatem tocius corporis, manus laborant et defendunt totum corpus. Ideo dicitur: Unicuique data est gracia ad mensuram secundum eundem Spiritum, id est gratis data et graciose, quia quod unus habet, omnes simul habent. Unde Apostolus (1 Cor. 15, 10): „Gracia Dei sum id, quod sum, et gracia eius in me vacua non fuit“, q(uasi) d(iceret): Quia dedit michi Deus quasi membro ecclesie abortivo, ut illam graciam toti corpori ministrem et edificem et plantem. 1a Cor. 9, (22b—23): „Omnibus omnia factus sum, ut omnes salvos facerem. Omnia autem facio propter ewangelium, ut particeps eius efficiar.“ Quia solus Cristus fuit principalis minister ecclesie. Mat. 20, (28): „Sicut filius hominis non venit ministrari, sed ministrare.“ Luce 22°, (27b): „Ego autem in medio vestrum sum, sicut qui ministrat.“ Quia solus predicavit, sacramenta ] ministravit, et nunc solus omnia ministrat. Ideo hoc audientes cristiani debent crescere dileccione in illa ecclesia comunicantes invicem dona, ut sint omnibus omnia communia. Ps. (118, 63): „Particeps ego sum omnium timencium te et custodiencium mandata tua.“ Ex quo in temporalibus sibi mutuo ministrant, cum omnia unus non habet, nec scit laborare. Sic est de spiritualibus, quia omnia dat ad mensuram secundum eundem Spi- ritum. Sap. (11, 21): Dat „in numero, in pondere et mensura.“ Quia quanto plus quis humiliatur, plus in donis exaltatur, et quanto plus exaltantur, plus humiliantur, ymo et maledicuntur per David (2 Reg. 1, 21): „Super montes Gelboe nec ros nec pluvia descendat. "Ros Spiritus sancti, gracie et caritatis, ut non habent caritatem, neque pluvia, id est inundacio donorum ! Dei, quia fortes occisi sunt apostoli, dum eorum doctrina hereticatur et quasi pedibus calcatur. Ideo tales sunt maledicti. Ascendens in altum dedit dona hominibus. Quis est, qui ascendit, nisi qui et descendit, q(uasi) d(iceret): Nec Cristus potuit exaltari, antequam humi- liari. Ipse, Cristus, quosdam dedit apostolos. Ecce primum nominantur apostoli, quia propinquiores fuerunt Cristo, ideo plura dona habuerunt, ideo predicabant magnalia Dei; et sic propinquioribus plus et remociori- bus minus. Unde tunc pape tanta auctoritas, ut inmutaret legem Cristi et apostolorum et eorum statuta? Quosdam prophetas, quibus minus revelatum est, quosdam ewangelistas, quosdam pastores, quosdam doctores, ut sint duces aliorum et lucerne eorum. Mat. 5°, (14—16): „Vos estis lux mundi; non potest civitas abscondi supra montem posita, neque accendit lucernam et ponit eam sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omnibus, qui in domo sunt. Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera v'estra) bona et glorificent Patrem vestrum, qui in celis est. 83a1 83a* 83b1 82b* 75 116
Strana 117
83b2 Et hoc ad consumacionem sanctorum in opus ministerii, in edificacionem corporis Cristi, id est ut compleatur ecclesia in sanctis, qui debent esse in ea, et hoc in opus ministerii, ut quilibet ministret alteri dona sua in edificacio- nem corporis Cristi, non in destruccionem. Donec occurramus omnes in unitate fidei et agnicionis Filii Dei, scilicet in die iudicii. Sed, prochdolor, inventa humanitus consuetudine fides antiqua suffocata est. Quomodo ergo cum anti quis sanctis, qui sunt ecclesia primitiva, occurramus, cum simus de aliis moribus et de fide Anticristi, cum fidem apostolorum non reputamus, ymo nec fidem Iesu Cristi, sed nitimur tradicionibus humanis? Quomodo ergo occurramus in unitate fidei, ut congnosceremus Dominum nostrum Iesum Cristum? 80 85 4 vestrum: nostrum Vulg. — 9 autem: vero Vulg. — vero: autem Vulg. — 30 eo: illo Vulg. — 45 salvos facerem: facerem salvos Vulg. — 56 Sap. scripsi: Eccli & Dat: Dat dat Z — in numero... mensura: omnia in mensura, et numero, et pondere disposuisti Vulg. — 59 Super... descendat: montes Gelboe, nec ros nec pluvia veniant super vos Vulg. — 73 accendit... ponit: accendunt... ponunt Vulg. 117
83b2 Et hoc ad consumacionem sanctorum in opus ministerii, in edificacionem corporis Cristi, id est ut compleatur ecclesia in sanctis, qui debent esse in ea, et hoc in opus ministerii, ut quilibet ministret alteri dona sua in edificacio- nem corporis Cristi, non in destruccionem. Donec occurramus omnes in unitate fidei et agnicionis Filii Dei, scilicet in die iudicii. Sed, prochdolor, inventa humanitus consuetudine fides antiqua suffocata est. Quomodo ergo cum anti quis sanctis, qui sunt ecclesia primitiva, occurramus, cum simus de aliis moribus et de fide Anticristi, cum fidem apostolorum non reputamus, ymo nec fidem Iesu Cristi, sed nitimur tradicionibus humanis? Quomodo ergo occurramus in unitate fidei, ut congnosceremus Dominum nostrum Iesum Cristum? 80 85 4 vestrum: nostrum Vulg. — 9 autem: vero Vulg. — vero: autem Vulg. — 30 eo: illo Vulg. — 45 salvos facerem: facerem salvos Vulg. — 56 Sap. scripsi: Eccli & Dat: Dat dat Z — in numero... mensura: omnia in mensura, et numero, et pondere disposuisti Vulg. — 59 Super... descendat: montes Gelboe, nec ros nec pluvia veniant super vos Vulg. — 73 accendit... ponit: accendunt... ponunt Vulg. 117
Strana 118
(XIV.) (ASCENSIO DOMINI) Actuum 1, (1—11): 84a1 10 15 20 25 30 Primum quidem sermonem feci de omnibus, o Theofile, que cepit lesus facere et docere, usque in diem, qua precipiens apostolis per Spiritum sanctum, quos elegit, assumptus est. Quibus et prebuit seipsum vivum post passionem suam in multis argu- mentis per dies quadraginta apparens eis et loquens de regno Dei. Et convescens precepit eis, ab Ierosolimis ne discederent, sed exspectarent promissionem Patris, quam audistis, inquit,I per os meum, quia Iohannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spiritu sancto non post multos hos dies. Igitur qui convenerunt, interrogabant eum, dicentes: Domine, si in tempore hoc restitues regnum Israhel! Dixit autem eis: Non est v'estrum) nosse tempora vel momenta, que Pater posuit in sua potestate, sed accipietis virtutem supervenientis Spiritus sancti in vos, et eritis michi testes in Ierusalem et in omni Samaria et Iudea et usque ad ultimum terre. Et cum hec dixisset, videntibus illis, elevatus est, et nubes suscepit eum ab oculis eorum. Cumque intuerentur in celum euntem illum, ecce duo viri astiterunt iuxta illos in vestibus albis, qui et dixerunt: Viri Galilei, quid statis aspicientes in celum? Sic veniet, I quemadmodum vidistis eum euntem in celum. Gaudium magnum hodie annuncciatur fidelibus, quia humanitas Cristi super omnes celos et angelos elevatur, quia hodie est quasi com- plementum aliorum gaudiorum, sicut si aliquis esset in carcere et audiret suam liberacionem, iam in spe gauderet, sicut omnes sancti in lymbo. Ioh. 8, (56): „Abraham exultavit, ut videret diem meum; vidit et gavisus est.“ Prov. 10°, (28a): „Expectacio iustorum leticia.“ Luce 2°, (10): „Ewangelizo vo(bis) gaudium magnum, quod erit omni populo“, sed fideli. Ecce, gaudium incipitur in eius nativitate, maius in passione, dum precium pro nobis solvit, iterum maius cum resurrexit, et hodie consum- mavit, cum ad celos ascendit. Abbak. 3°, (18. 19a): „Ego autem in Do- mino gaudebo et exultabo in Deo Iesu meo“, q(uasi) d(iceret): Tu in illis gaudes et tu in aliis, ego autem in Domino. Et hoc quare? „Domi- nus Deus fortitudo mea et ponet pedes nostros, quasi cervorum“, scilicet expediendo a laqueis, quibus eram in carcere conpeditus. Ideo dicit Dominus Ioh. 14, (28b): „Si diligeretis me, gauderetis utique, quia ad Patrem vado." 84a2 84b1 5 118
(XIV.) (ASCENSIO DOMINI) Actuum 1, (1—11): 84a1 10 15 20 25 30 Primum quidem sermonem feci de omnibus, o Theofile, que cepit lesus facere et docere, usque in diem, qua precipiens apostolis per Spiritum sanctum, quos elegit, assumptus est. Quibus et prebuit seipsum vivum post passionem suam in multis argu- mentis per dies quadraginta apparens eis et loquens de regno Dei. Et convescens precepit eis, ab Ierosolimis ne discederent, sed exspectarent promissionem Patris, quam audistis, inquit,I per os meum, quia Iohannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spiritu sancto non post multos hos dies. Igitur qui convenerunt, interrogabant eum, dicentes: Domine, si in tempore hoc restitues regnum Israhel! Dixit autem eis: Non est v'estrum) nosse tempora vel momenta, que Pater posuit in sua potestate, sed accipietis virtutem supervenientis Spiritus sancti in vos, et eritis michi testes in Ierusalem et in omni Samaria et Iudea et usque ad ultimum terre. Et cum hec dixisset, videntibus illis, elevatus est, et nubes suscepit eum ab oculis eorum. Cumque intuerentur in celum euntem illum, ecce duo viri astiterunt iuxta illos in vestibus albis, qui et dixerunt: Viri Galilei, quid statis aspicientes in celum? Sic veniet, I quemadmodum vidistis eum euntem in celum. Gaudium magnum hodie annuncciatur fidelibus, quia humanitas Cristi super omnes celos et angelos elevatur, quia hodie est quasi com- plementum aliorum gaudiorum, sicut si aliquis esset in carcere et audiret suam liberacionem, iam in spe gauderet, sicut omnes sancti in lymbo. Ioh. 8, (56): „Abraham exultavit, ut videret diem meum; vidit et gavisus est.“ Prov. 10°, (28a): „Expectacio iustorum leticia.“ Luce 2°, (10): „Ewangelizo vo(bis) gaudium magnum, quod erit omni populo“, sed fideli. Ecce, gaudium incipitur in eius nativitate, maius in passione, dum precium pro nobis solvit, iterum maius cum resurrexit, et hodie consum- mavit, cum ad celos ascendit. Abbak. 3°, (18. 19a): „Ego autem in Do- mino gaudebo et exultabo in Deo Iesu meo“, q(uasi) d(iceret): Tu in illis gaudes et tu in aliis, ego autem in Domino. Et hoc quare? „Domi- nus Deus fortitudo mea et ponet pedes nostros, quasi cervorum“, scilicet expediendo a laqueis, quibus eram in carcere conpeditus. Ideo dicit Dominus Ioh. 14, (28b): „Si diligeretis me, gauderetis utique, quia ad Patrem vado." 84a2 84b1 5 118
Strana 119
84b2 85a1 85a2 Primum quidem sermonem feci etc., o Theofile, id est amator Dei, qui fuit episcopus, id est principalem sermonem feci ego Lucas, et congnoscens te amicum Dei, tibi scribo, que cepit lesus facere et docere. Ecce brevis regula et facilis dis(cipulo) Cristi et omnibus cristianis in ipso descripta, non in pariete depicta, que cepit facere et per sancta exempla sue vite; quia inanis est doctrina, quam vita maculat inpudica. Ideo Cristus prius fecit quam docuit, ne verbum opere destruatur. Hic videant pape prelati, que cepit lesus facere et docere a principio sue predicacionis usque in diem sue ascensionis. Q(uasi) diceret): Tibi scribo, que paciebatur usque ascensionem, cum a Iudeis fuit reprobatus et eiectus. Luce 19, (14): „Cives autem eius oderant illum et miserunt post eum legacionem, dicentes: Nolumus hunc regnare super nos.“ Patet Mat. 27 (loh. 19, 15): „Regem vestrum cruci- figam? Responderunt: Non habemus regem.“ Ideo merito hodie exalta- tus est, dicens per psalmistam ad Patrem: Tenuisti manum dextram tuam et cum gloria suscepisti me. Ergo contemptus a mundo non turbetur, ex quo ipse dicit Mat. 8, (20a): „Vulpes foveas habent etc.“ Ecce, quam pauper fuit et nimium laboravit. Ioh. 4, (6): „Iesus I fatigatus ex itinere, sedebat sic supra fontem.“ Ys. 43°, (24b): „Servire me fecisti in peccatis tuis, prebuisti michi laborem in iniquitatibus tuis.“ Ergo merito iam sedet ad dextram Dei P(atris). Et contemptus fuit a mundo: Ps. (21, 7b): Factus sum ,obprobrium hominum et abieccio plebis.“ Mat. 11, (19b): „Ecce, homo vorax et potator vini. Quibus prebu'l se ipsum vivum etc., quos elegit per Spiritum sanctum, illis se prebuit, non episcopis, non scribis etc. Iacobi (2, 5b): „Deus elegit pauperes in hoc mundo, divites autem in fide et heredes regni.“ Hic timeant superbi, ex quo eligit pauperes, (2,quod promisit Deus diligenti- bus se; vos autem exhonorastis pauperem. Nonne divites per potenciam gladii opprimunt vos et ipsi trahunt vos ad iudicia?“2) Et convescens precepit eis. Non comedit necessitate, sed potestate, quia aliter absorbet aquam terra siciens, aliter radius solaris calens. Ecce, in recessu propter consolacionem suorum amicorum fecit eis prandium et precepit, ne discederent de eodem loco, Luce ultimo (49): „Vos autem sedete in civitate, quoadusque induamini virtute ex alto.“ Petrus Actuum (10, 40—41): „Dedit eum manifestum fieri non omnibus, sed testibus preordinatis a Deo, nobis, qui manducavimus et bibimus cum co.“ Et hoc prandium est nobis institutum ad reficiendum mentes propter feli- cem Cristi presenciam. Sed, heu, multorum prandia fiunt non ad Dei amorem, sed pocius ad perdicionem, sicut ille epule Ex. 32°, (6b): „Sedit populus man(ducare) et bibere et surrexerunt ludere.“ Sic faciunt seculares. Ideo facit, ut a sua mensa non discederent, sed expectarent promissionem Patris, | dicens, quam audistis per os meum. Apok. 22°, (12): „Ecce, venio cito et merces mea mecum est.“ Rom. 2°, (10):„ Gloria 40 45 50 55 60 6. 70 35 85b1 75 119
84b2 85a1 85a2 Primum quidem sermonem feci etc., o Theofile, id est amator Dei, qui fuit episcopus, id est principalem sermonem feci ego Lucas, et congnoscens te amicum Dei, tibi scribo, que cepit lesus facere et docere. Ecce brevis regula et facilis dis(cipulo) Cristi et omnibus cristianis in ipso descripta, non in pariete depicta, que cepit facere et per sancta exempla sue vite; quia inanis est doctrina, quam vita maculat inpudica. Ideo Cristus prius fecit quam docuit, ne verbum opere destruatur. Hic videant pape prelati, que cepit lesus facere et docere a principio sue predicacionis usque in diem sue ascensionis. Q(uasi) diceret): Tibi scribo, que paciebatur usque ascensionem, cum a Iudeis fuit reprobatus et eiectus. Luce 19, (14): „Cives autem eius oderant illum et miserunt post eum legacionem, dicentes: Nolumus hunc regnare super nos.“ Patet Mat. 27 (loh. 19, 15): „Regem vestrum cruci- figam? Responderunt: Non habemus regem.“ Ideo merito hodie exalta- tus est, dicens per psalmistam ad Patrem: Tenuisti manum dextram tuam et cum gloria suscepisti me. Ergo contemptus a mundo non turbetur, ex quo ipse dicit Mat. 8, (20a): „Vulpes foveas habent etc.“ Ecce, quam pauper fuit et nimium laboravit. Ioh. 4, (6): „Iesus I fatigatus ex itinere, sedebat sic supra fontem.“ Ys. 43°, (24b): „Servire me fecisti in peccatis tuis, prebuisti michi laborem in iniquitatibus tuis.“ Ergo merito iam sedet ad dextram Dei P(atris). Et contemptus fuit a mundo: Ps. (21, 7b): Factus sum ,obprobrium hominum et abieccio plebis.“ Mat. 11, (19b): „Ecce, homo vorax et potator vini. Quibus prebu'l se ipsum vivum etc., quos elegit per Spiritum sanctum, illis se prebuit, non episcopis, non scribis etc. Iacobi (2, 5b): „Deus elegit pauperes in hoc mundo, divites autem in fide et heredes regni.“ Hic timeant superbi, ex quo eligit pauperes, (2,quod promisit Deus diligenti- bus se; vos autem exhonorastis pauperem. Nonne divites per potenciam gladii opprimunt vos et ipsi trahunt vos ad iudicia?“2) Et convescens precepit eis. Non comedit necessitate, sed potestate, quia aliter absorbet aquam terra siciens, aliter radius solaris calens. Ecce, in recessu propter consolacionem suorum amicorum fecit eis prandium et precepit, ne discederent de eodem loco, Luce ultimo (49): „Vos autem sedete in civitate, quoadusque induamini virtute ex alto.“ Petrus Actuum (10, 40—41): „Dedit eum manifestum fieri non omnibus, sed testibus preordinatis a Deo, nobis, qui manducavimus et bibimus cum co.“ Et hoc prandium est nobis institutum ad reficiendum mentes propter feli- cem Cristi presenciam. Sed, heu, multorum prandia fiunt non ad Dei amorem, sed pocius ad perdicionem, sicut ille epule Ex. 32°, (6b): „Sedit populus man(ducare) et bibere et surrexerunt ludere.“ Sic faciunt seculares. Ideo facit, ut a sua mensa non discederent, sed expectarent promissionem Patris, | dicens, quam audistis per os meum. Apok. 22°, (12): „Ecce, venio cito et merces mea mecum est.“ Rom. 2°, (10):„ Gloria 40 45 50 55 60 6. 70 35 85b1 75 119
Strana 120
85 90 95 100 105 110 et pax et honor omni operanti bonum.“ Et dicit, ut exspectarent. Luce 12, (36)a: „Et vos similes hominibus expectantibus dominum suum. Ps. (36, 34): „Expecta Dominum et custodi viam eius.“ Heb. 10° (27): „Terribilis est exspectacio iudicii et ignis.“ Ps. (26, 14): „Expecta Domi- num et viriliter age, et confortetur cor tuum, et sustine Dominum.“ Ex quo Noe expectavit in archa in diluvio Gen. 8, (10—11): „Expectatis autem ultra septem diebus aliis, rursum dimisit columbam ex archa; at illa venit ad eum, portans ramum olyve virentibus foliis in ore suo. Intel- lexit ergo Noe, quod cessassent aque super terram.“ Sic spero, cum colum- ba, id est Spiritus sanctus, portabit nobis ramum olyve misericordie virentem virtutibus, vitam Cristi et suum sacra mentum, quod per viride figuratur. Cum solus d(icit) (Luce 23, 31): „Si in viridi hec faciunt, et in arido quid fiet?“ Quia columba eum manifestavit. Mat. 3°, (17): „Et vidit Spiritum Dei descendentem sicut columbam, et ecce vox de celis: Hic est filius, in quo michi conplacui. 99 Sed expectarent, sicut Ysaac expectavit. Gen. 22°, (5—6a): „Dixitque Abraham ad pueros suos: Expectate hic cum asino; ego et puer illuc usque properantes, postquam adoraverimus, revertemur ad vos. Tulit quoque ligna holocausti et inposuit super Ysaac filium suum. Ipse vero portabat in manibus ignem et gladium.“ Solus Cristus d(ixit) (Mat. 10, 34): „Non veni pacem mittere, sed gladium“, et (Luce 12,49): „Veni mittere ignem et quid volo nisi ut ardeat?“ Et facit eos expectare, quous- que aptet gladium et ignem, interim ne discederent. Hodow sye doczakathe tu.] Sic Moyses fecit in persona vel in figura Domini. Ex. 24, (13b—14): „Ascendensque Moyses in montem Dei, senioribus ait: Expectate hic, donec revertamur ad vos. Habetis Aaron et Hur vobiscum, si quid natum fuerit quescionis, refertis ad eos.“ De quibus unum, Hur, mortificaverunt, quod noluit consentire ad ydolatriam. Ruth 3°, (18): „Expecta, filia, donec videamus, quem res exitum habeat; neque enim cessabit homo, nisi compleverit, que locutus est. Quia d(icit) Mat. 24, (34): „Amen, dico vo(bis), non preteribit generacio hec, donec omnia fiant.“ Ideo expectemus omnes in oracione et habea- mus cor unum et animam unam. 1 Regum 10°, (8b): „Expectabis, donec veniam ad te et ostendam tibi, quid facias.“ Sed forte dicemus propter peccata huius mundi et deordinaciones multas 4 Regum 6, (33): „Ecce, p“ tantum mallum est a Domino, quid amplius expectabo a Domino? 3 Ezdre 4, (35—38): „Et veritas magna et forcior pre omnibus. Omnis terra veritatem invocat, celum eciam ipsam benedicit et omnia opera moventur et tremunt eam, et non est cum ea quidquam iniquum. Vinum iniquum, iniquus rex, inique mulieres et iniqui omnes filii hominum et iniqua omnia illorum opera et non est in ipsis veritas, et in sua iniquitate peribunt. Et veritas manet et invalescit in eternum et vivet et obtinet in 85b2 86a1 86а2 80 115 120
85 90 95 100 105 110 et pax et honor omni operanti bonum.“ Et dicit, ut exspectarent. Luce 12, (36)a: „Et vos similes hominibus expectantibus dominum suum. Ps. (36, 34): „Expecta Dominum et custodi viam eius.“ Heb. 10° (27): „Terribilis est exspectacio iudicii et ignis.“ Ps. (26, 14): „Expecta Domi- num et viriliter age, et confortetur cor tuum, et sustine Dominum.“ Ex quo Noe expectavit in archa in diluvio Gen. 8, (10—11): „Expectatis autem ultra septem diebus aliis, rursum dimisit columbam ex archa; at illa venit ad eum, portans ramum olyve virentibus foliis in ore suo. Intel- lexit ergo Noe, quod cessassent aque super terram.“ Sic spero, cum colum- ba, id est Spiritus sanctus, portabit nobis ramum olyve misericordie virentem virtutibus, vitam Cristi et suum sacra mentum, quod per viride figuratur. Cum solus d(icit) (Luce 23, 31): „Si in viridi hec faciunt, et in arido quid fiet?“ Quia columba eum manifestavit. Mat. 3°, (17): „Et vidit Spiritum Dei descendentem sicut columbam, et ecce vox de celis: Hic est filius, in quo michi conplacui. 99 Sed expectarent, sicut Ysaac expectavit. Gen. 22°, (5—6a): „Dixitque Abraham ad pueros suos: Expectate hic cum asino; ego et puer illuc usque properantes, postquam adoraverimus, revertemur ad vos. Tulit quoque ligna holocausti et inposuit super Ysaac filium suum. Ipse vero portabat in manibus ignem et gladium.“ Solus Cristus d(ixit) (Mat. 10, 34): „Non veni pacem mittere, sed gladium“, et (Luce 12,49): „Veni mittere ignem et quid volo nisi ut ardeat?“ Et facit eos expectare, quous- que aptet gladium et ignem, interim ne discederent. Hodow sye doczakathe tu.] Sic Moyses fecit in persona vel in figura Domini. Ex. 24, (13b—14): „Ascendensque Moyses in montem Dei, senioribus ait: Expectate hic, donec revertamur ad vos. Habetis Aaron et Hur vobiscum, si quid natum fuerit quescionis, refertis ad eos.“ De quibus unum, Hur, mortificaverunt, quod noluit consentire ad ydolatriam. Ruth 3°, (18): „Expecta, filia, donec videamus, quem res exitum habeat; neque enim cessabit homo, nisi compleverit, que locutus est. Quia d(icit) Mat. 24, (34): „Amen, dico vo(bis), non preteribit generacio hec, donec omnia fiant.“ Ideo expectemus omnes in oracione et habea- mus cor unum et animam unam. 1 Regum 10°, (8b): „Expectabis, donec veniam ad te et ostendam tibi, quid facias.“ Sed forte dicemus propter peccata huius mundi et deordinaciones multas 4 Regum 6, (33): „Ecce, p“ tantum mallum est a Domino, quid amplius expectabo a Domino? 3 Ezdre 4, (35—38): „Et veritas magna et forcior pre omnibus. Omnis terra veritatem invocat, celum eciam ipsam benedicit et omnia opera moventur et tremunt eam, et non est cum ea quidquam iniquum. Vinum iniquum, iniquus rex, inique mulieres et iniqui omnes filii hominum et iniqua omnia illorum opera et non est in ipsis veritas, et in sua iniquitate peribunt. Et veritas manet et invalescit in eternum et vivet et obtinet in 85b2 86a1 86а2 80 115 120
Strana 121
86b1 86b2 87a1 secula seculorum.“ Et ista veritas d(ixit), ne discederent ab Ierosolimis, sed expectarent promissionem P(atris), quam audistis, inquit, per os meum. Iudith 7, (18—24): „Factus est fletus magnus in ecclesia magna omnibus, et per multas horas una voce clamaverunt ad Deum, dicentes: Peccavi- mus cum patribus n(ostris), ] iniuste egimus, iniquitatem fecimus. Tu, quia pius es, miserere nostri, aut tuo flagello vindica iniquitates nostras, et noli tradere [iniquitates nostras] confitentes te populo, qui ignorant te, ut non dicant inter gentes: Ubi est dies eorum? Et cum fatigati hiis clamoribus et hiis fletibus lassati siluissent, exurgens Ozias infusus lacri- mis, d(ixit): Equo animo estote, fratres, et hos quinque dies expectamus a Domino misericordiam, (timentes Olofernem), forsitan enim indigna- cionem suam abscindet et dabit gloriam nomini suo.“ Ergo sic cum fletibus et lacrimis expectemus in cenaculo, quousque induamur ex alto, sicut dicitur ibidem 8, (16—20a): „Et ideo humiliemus illi animas nostras et in spiritu contrito et humiliato, servientes illi, dicamus flentes Domino, ut secundum voluntatem suam sic faciat nobiscum misericordiam suam, ut, sicut conturbatum est cor nostrum in super bia eorum, ita eciam de nostra humilitate humiliemur, quoniam non sicut fecimus peccata patrum nostrorum, qui derelinquerunt Deum suum et adoraverunt deos alienos, pro scel(1)ere quo dati sunt in gladium et in rapinam et in confusionem inimicis suis. Nos autem, qui alterum Deum nescimus preter ipsum, ex- pectemus humiles consolacionem eius, et exquiret sangwinem nostrum de afliccionibus inimicorum nostrorum et humiliabit omnes gentes, quecum- que insurgunt contra nos.“ Ideo dicitur: sed expectarent promissionem Patris. Sed expectarent. Iob 29, (21. 23): „Qui me audiebant, expectabant sentenciam meam et intenti tacebant ad consilium meum, verbis meis nichil addere audebant et super illos stillaba[n]t eloquium meum. Ex- pectabant me sicut pluviam et os suum aperiebant ad ymbrem serotinum. Idem 31°, (15—18): „Numquid ] non in utero fecit me, qui et illum ope- ratus est, et formavit me in vulva unus? Si negavi, quod volebant, paupe- ribus, et oculos vidue expectare feci, si comedi buccellam meam solus et non comedit pusillus ex ea, quia ab infancia mea crevit mecum miseracio et de utero matris mee egressa est mecum.“ Ergo expectarent sicut David (Ps. 39, 1): „Expectans expectavi Dominum et intendit michi et exaudivit preces meas et eduxit me de lacu miserie et de luto fecis.“ Idem (Ps. 54, 9): „Expectabam eum, qui salvum me fecit a pusillanimitate spiritus et tempestate.“ Idem (Ps. 103, 27): „Omnia a te expectant, ut des illis cibum in tempore.“ Prov. 20, (22): „Nec dicas: Reddam malum pro malo. Expecta Dominum et liberabit te.“ Ergo apostoli nulli malum pro- malo reddebant. Eccli. 13, (9): „Humiliare Deo et expecta manus eius. Attende, ne seductus in stulticia humilieris“, ne dicatur illud Ys. 5°, (2): „Plantavit vineam electam et edificavit turrim in medio eius et torcular 125 130 135 140 145 150 155 120 87а2 160 121
86b1 86b2 87a1 secula seculorum.“ Et ista veritas d(ixit), ne discederent ab Ierosolimis, sed expectarent promissionem P(atris), quam audistis, inquit, per os meum. Iudith 7, (18—24): „Factus est fletus magnus in ecclesia magna omnibus, et per multas horas una voce clamaverunt ad Deum, dicentes: Peccavi- mus cum patribus n(ostris), ] iniuste egimus, iniquitatem fecimus. Tu, quia pius es, miserere nostri, aut tuo flagello vindica iniquitates nostras, et noli tradere [iniquitates nostras] confitentes te populo, qui ignorant te, ut non dicant inter gentes: Ubi est dies eorum? Et cum fatigati hiis clamoribus et hiis fletibus lassati siluissent, exurgens Ozias infusus lacri- mis, d(ixit): Equo animo estote, fratres, et hos quinque dies expectamus a Domino misericordiam, (timentes Olofernem), forsitan enim indigna- cionem suam abscindet et dabit gloriam nomini suo.“ Ergo sic cum fletibus et lacrimis expectemus in cenaculo, quousque induamur ex alto, sicut dicitur ibidem 8, (16—20a): „Et ideo humiliemus illi animas nostras et in spiritu contrito et humiliato, servientes illi, dicamus flentes Domino, ut secundum voluntatem suam sic faciat nobiscum misericordiam suam, ut, sicut conturbatum est cor nostrum in super bia eorum, ita eciam de nostra humilitate humiliemur, quoniam non sicut fecimus peccata patrum nostrorum, qui derelinquerunt Deum suum et adoraverunt deos alienos, pro scel(1)ere quo dati sunt in gladium et in rapinam et in confusionem inimicis suis. Nos autem, qui alterum Deum nescimus preter ipsum, ex- pectemus humiles consolacionem eius, et exquiret sangwinem nostrum de afliccionibus inimicorum nostrorum et humiliabit omnes gentes, quecum- que insurgunt contra nos.“ Ideo dicitur: sed expectarent promissionem Patris. Sed expectarent. Iob 29, (21. 23): „Qui me audiebant, expectabant sentenciam meam et intenti tacebant ad consilium meum, verbis meis nichil addere audebant et super illos stillaba[n]t eloquium meum. Ex- pectabant me sicut pluviam et os suum aperiebant ad ymbrem serotinum. Idem 31°, (15—18): „Numquid ] non in utero fecit me, qui et illum ope- ratus est, et formavit me in vulva unus? Si negavi, quod volebant, paupe- ribus, et oculos vidue expectare feci, si comedi buccellam meam solus et non comedit pusillus ex ea, quia ab infancia mea crevit mecum miseracio et de utero matris mee egressa est mecum.“ Ergo expectarent sicut David (Ps. 39, 1): „Expectans expectavi Dominum et intendit michi et exaudivit preces meas et eduxit me de lacu miserie et de luto fecis.“ Idem (Ps. 54, 9): „Expectabam eum, qui salvum me fecit a pusillanimitate spiritus et tempestate.“ Idem (Ps. 103, 27): „Omnia a te expectant, ut des illis cibum in tempore.“ Prov. 20, (22): „Nec dicas: Reddam malum pro malo. Expecta Dominum et liberabit te.“ Ergo apostoli nulli malum pro- malo reddebant. Eccli. 13, (9): „Humiliare Deo et expecta manus eius. Attende, ne seductus in stulticia humilieris“, ne dicatur illud Ys. 5°, (2): „Plantavit vineam electam et edificavit turrim in medio eius et torcular 125 130 135 140 145 150 155 120 87а2 160 121
Strana 122
165 170 175 180 185 190 195 extruxit in ea et expectavit, ut faceret uwas; et fecit labruscas.“ Idem 30, (18—19): „Propterea expectat Dominus, ut misereatur nostri et ideo exaltabitur parcens vobis, quia Deus iudicii Dominus. Beati omnes, qui expectant eum. Populus enim Syon habitabit in Ierusalem, plorans nequaquam plorabis, miserans miserebitur tui.“ Ideo dicamus illud Ys. 33°, (2): „Domine, miserere nostri, te enim expectavimus, esto brachium nostrum in mane et salus nostra in tempore tribulacionis.“ Idem 42°, (4b): „Et legem eius insule expectabunt.“ Idem 49, (23b): „Et scies, quia ego Dominus, super quo non ] confundentur, qui expectant eum." Idem 60, (9a): „Me etenim expectant insule et naves maris in principio, ut adducant filios tuos de longe. Sed expectarent. Ierem. 13°, (15—17a): „Nolite elevari, quia Dominus locutus est. Date Domino Deo vestro gloriam antequam contenebrescat et antequam offendant pedes vestri ad montes caliginosos. Expectabitis lucem, et ponet eam in umbram mortis et in caliginem. Quod si hoc non audieritis, in abscondito plorabit anima mea.“ Treni 3°, (24): „Pars mea Dominus, dixit anima mea, propterea expectabo eum.“ Dan. 12, (12): „Beatus, qui expectat et pervenit usque ad dies mille trecentos et triginta- quinque.“ Osee 3°, (3—5): „Et d(ixi) ad eum: Diebus multis expecta- bis me, non fornicaberis et non eris cum viro, sed et ego exaltabo te, quia dies multos sedebunt filii Israhel sine rege et sine principe et sine sacer- dote et sine sacrificio et sine altari et ministerio et sine sacrificio. Et post hec revertentur filii Israhel et querent Dominum Deum suum et David regem suum. Et pavebunt ad Dominum et ad bonum eius in novissimo dierum.“ Michee 5°, (7—8a): „Et erunt reliquie Iacob in medio popu- lorum multorum quasi ros a Domino et quasi stille super herbam, que non expectat virum et non prestolatur filios hominum. Et erunt reliquie Iacob in gentibus in medio populorum multorum quasi leo in iumentis silvarum et quasi catulus leonis rugiens in gregibus pecorum.“ Abbak. 2°, (3b): „Si moram fecerit, expecta eum, quia veniens veniet et non tardabit.“ Rom. 8°, (19): „Nam expectacio creature revelacionem filiorum Dei ex pectat.“ Si autem, quod non videmus speramus, per pacienciam expectamus. 1a Cor. 11, (33—34a): „Itaque, fratres mei, cum convenitis ad manducandum, invicem expectate. Si quis autem esurit, domi manducet, ut non in iudicium conveniatis.“ Quia dicit Dominus per apostolum 1a Cor. 16, (11b): „Expecto enim illum cum fratribus." Galla. 5°, (5): „Nos enim Spiritu Dei ex fide spem iusticie expectamus." Phi. 3°, (20): „Salvatorem expectamus, Dominum nostrum Iesum Cri- tum.“ 1a Thess. 1°, (9b—10): „Servite Deo vivo et vero et expectate Filium eius de celis, quem suscitavit a mortuis, Dominum Iesum, qui eripuit nos ab ira ventura.“ Iacobi 5°, (7—8): „Pacientes igitur estote, fratres, usque ad adventum Domini. Ecce agricola expectat preciosum 87b1 87b2 88a1 200 122
165 170 175 180 185 190 195 extruxit in ea et expectavit, ut faceret uwas; et fecit labruscas.“ Idem 30, (18—19): „Propterea expectat Dominus, ut misereatur nostri et ideo exaltabitur parcens vobis, quia Deus iudicii Dominus. Beati omnes, qui expectant eum. Populus enim Syon habitabit in Ierusalem, plorans nequaquam plorabis, miserans miserebitur tui.“ Ideo dicamus illud Ys. 33°, (2): „Domine, miserere nostri, te enim expectavimus, esto brachium nostrum in mane et salus nostra in tempore tribulacionis.“ Idem 42°, (4b): „Et legem eius insule expectabunt.“ Idem 49, (23b): „Et scies, quia ego Dominus, super quo non ] confundentur, qui expectant eum." Idem 60, (9a): „Me etenim expectant insule et naves maris in principio, ut adducant filios tuos de longe. Sed expectarent. Ierem. 13°, (15—17a): „Nolite elevari, quia Dominus locutus est. Date Domino Deo vestro gloriam antequam contenebrescat et antequam offendant pedes vestri ad montes caliginosos. Expectabitis lucem, et ponet eam in umbram mortis et in caliginem. Quod si hoc non audieritis, in abscondito plorabit anima mea.“ Treni 3°, (24): „Pars mea Dominus, dixit anima mea, propterea expectabo eum.“ Dan. 12, (12): „Beatus, qui expectat et pervenit usque ad dies mille trecentos et triginta- quinque.“ Osee 3°, (3—5): „Et d(ixi) ad eum: Diebus multis expecta- bis me, non fornicaberis et non eris cum viro, sed et ego exaltabo te, quia dies multos sedebunt filii Israhel sine rege et sine principe et sine sacer- dote et sine sacrificio et sine altari et ministerio et sine sacrificio. Et post hec revertentur filii Israhel et querent Dominum Deum suum et David regem suum. Et pavebunt ad Dominum et ad bonum eius in novissimo dierum.“ Michee 5°, (7—8a): „Et erunt reliquie Iacob in medio popu- lorum multorum quasi ros a Domino et quasi stille super herbam, que non expectat virum et non prestolatur filios hominum. Et erunt reliquie Iacob in gentibus in medio populorum multorum quasi leo in iumentis silvarum et quasi catulus leonis rugiens in gregibus pecorum.“ Abbak. 2°, (3b): „Si moram fecerit, expecta eum, quia veniens veniet et non tardabit.“ Rom. 8°, (19): „Nam expectacio creature revelacionem filiorum Dei ex pectat.“ Si autem, quod non videmus speramus, per pacienciam expectamus. 1a Cor. 11, (33—34a): „Itaque, fratres mei, cum convenitis ad manducandum, invicem expectate. Si quis autem esurit, domi manducet, ut non in iudicium conveniatis.“ Quia dicit Dominus per apostolum 1a Cor. 16, (11b): „Expecto enim illum cum fratribus." Galla. 5°, (5): „Nos enim Spiritu Dei ex fide spem iusticie expectamus." Phi. 3°, (20): „Salvatorem expectamus, Dominum nostrum Iesum Cri- tum.“ 1a Thess. 1°, (9b—10): „Servite Deo vivo et vero et expectate Filium eius de celis, quem suscitavit a mortuis, Dominum Iesum, qui eripuit nos ab ira ventura.“ Iacobi 5°, (7—8): „Pacientes igitur estote, fratres, usque ad adventum Domini. Ecce agricola expectat preciosum 87b1 87b2 88a1 200 122
Strana 123
88b1 88b2 fructum terre, pacienter ferrens, donec accipiat temporaneum et seroti- num. Pacientes estote et ] vos, et confirmate corda vestra, quoniam ad- ventus Domini appropinquavit. Ergo ve illis, qui expectare nolunt, ne discederent usque ad promissio- nem. Iob 3°, (9b): „Expectet lucem et non videat, nec ortum surgentis aurore.“ Idem 7, (4): „Si dormiero dicam: Quando surgam? et rursum expectabo vesperam et replebor doloribus usque ad tenebras.“ Ys. 59, (9b—10a. 11—12): „Expectavimus lucem et ecce, tenebre, splendo- rem, et in tenebris ambulavimus. Palpavimus sicut ceci parietem et quasi absque oculis atrectavimus. Rugiemus quasi ursi omnes et quasi co- lumbe meditantes gememus. Expectavimus iudicium, et non est, salutem, et elongata est a nobis. Multiplicate enim sunt iniquitates nostre coram te et peccata nostra responderunt nobis.“ Hoc nos miseri expectamus. Ierem. 8, (14b—15): „Peccavimus enim Domino. Expectavimus pacem. et non erat bonum, tempus medele, et ecce, formido.“ Item 14, (19b): „Expectavimus pacem, et non est bonum, et tempus curacionis, et ecce, turbacio.“ Trenum 2°, (16—18): „Aperuerunt super te os suum, omnes inimici tui, sibillaverunt et fremuerunt dentibus suis et dixerunt: Devora- bimus eam. En ista est dies, quam expectabamus, invenimus et vidimus. Fecit Dominus, que cogitavit et conplevit sermonem suum, quem prece- perat a diebus antiquis, destruxit et non pepercit et letificavit super te inimicum et exaltavit cornu hostium tuorum. Clamavit cor eorum ad Dominum super muros filie Syon. Deduc quasi torrentem lacrimas per cc diem et noctem, non des tibi requiem neque taceat pupilla oculi tui. Quia Iohannes quidem bap(tizavit aqua), id est solum corpora abluens ad baptismum, qui est in aqua et Spiritu sancto animas et corpora lavans, vos autem bap(tizamini) (etc.) Igitur qui convenerant interro(gabant): Domine si in tempore hoc restit(uas), q(uasi) déiceret): Hoc non est vobis datum. Sed accipietis virtutem supervenientis Spiritus sancti in vos, et eritis michi testes in Ierusalem. Ecce hoc fuit eis datum: esse testes vite Cristi, ut humilitate, paupertate, castitate, paciencia, morte ad hoc ordinantur sacerdotes. (Ys. 44, (6b—7a. 8): „Ego primus et ego novissimus et absque me non est Deus. Qui sit similis mei? Nolite timere neque conturbemini. Ex tunc audire te feci et annuncciavi: Vos estis testes mei.“ Ecce, qualis honor! Apok. 2°, (10b): „Esto fidelis usque ad mortem, et dabo tibi coronam vite." Et sic videntibus illis elevatus est et nubes suscepit eum, reddens obsequium suo creatori. Apok. 14, (14): „Vidi et ecce nubem candidam et super nubem sedentem Filium hominis, habentem in capite suo coronam aure- am et in manu sua falcem acutam etc. 210 215 220 225 230 235 88а2 205 240 89a Marci ultimo (v. 14—20): Recumbentibus undecim dis(cipulis) apparuit illis lesus et exprobravit increduli- 123
88b1 88b2 fructum terre, pacienter ferrens, donec accipiat temporaneum et seroti- num. Pacientes estote et ] vos, et confirmate corda vestra, quoniam ad- ventus Domini appropinquavit. Ergo ve illis, qui expectare nolunt, ne discederent usque ad promissio- nem. Iob 3°, (9b): „Expectet lucem et non videat, nec ortum surgentis aurore.“ Idem 7, (4): „Si dormiero dicam: Quando surgam? et rursum expectabo vesperam et replebor doloribus usque ad tenebras.“ Ys. 59, (9b—10a. 11—12): „Expectavimus lucem et ecce, tenebre, splendo- rem, et in tenebris ambulavimus. Palpavimus sicut ceci parietem et quasi absque oculis atrectavimus. Rugiemus quasi ursi omnes et quasi co- lumbe meditantes gememus. Expectavimus iudicium, et non est, salutem, et elongata est a nobis. Multiplicate enim sunt iniquitates nostre coram te et peccata nostra responderunt nobis.“ Hoc nos miseri expectamus. Ierem. 8, (14b—15): „Peccavimus enim Domino. Expectavimus pacem. et non erat bonum, tempus medele, et ecce, formido.“ Item 14, (19b): „Expectavimus pacem, et non est bonum, et tempus curacionis, et ecce, turbacio.“ Trenum 2°, (16—18): „Aperuerunt super te os suum, omnes inimici tui, sibillaverunt et fremuerunt dentibus suis et dixerunt: Devora- bimus eam. En ista est dies, quam expectabamus, invenimus et vidimus. Fecit Dominus, que cogitavit et conplevit sermonem suum, quem prece- perat a diebus antiquis, destruxit et non pepercit et letificavit super te inimicum et exaltavit cornu hostium tuorum. Clamavit cor eorum ad Dominum super muros filie Syon. Deduc quasi torrentem lacrimas per cc diem et noctem, non des tibi requiem neque taceat pupilla oculi tui. Quia Iohannes quidem bap(tizavit aqua), id est solum corpora abluens ad baptismum, qui est in aqua et Spiritu sancto animas et corpora lavans, vos autem bap(tizamini) (etc.) Igitur qui convenerant interro(gabant): Domine si in tempore hoc restit(uas), q(uasi) déiceret): Hoc non est vobis datum. Sed accipietis virtutem supervenientis Spiritus sancti in vos, et eritis michi testes in Ierusalem. Ecce hoc fuit eis datum: esse testes vite Cristi, ut humilitate, paupertate, castitate, paciencia, morte ad hoc ordinantur sacerdotes. (Ys. 44, (6b—7a. 8): „Ego primus et ego novissimus et absque me non est Deus. Qui sit similis mei? Nolite timere neque conturbemini. Ex tunc audire te feci et annuncciavi: Vos estis testes mei.“ Ecce, qualis honor! Apok. 2°, (10b): „Esto fidelis usque ad mortem, et dabo tibi coronam vite." Et sic videntibus illis elevatus est et nubes suscepit eum, reddens obsequium suo creatori. Apok. 14, (14): „Vidi et ecce nubem candidam et super nubem sedentem Filium hominis, habentem in capite suo coronam aure- am et in manu sua falcem acutam etc. 210 215 220 225 230 235 88а2 205 240 89a Marci ultimo (v. 14—20): Recumbentibus undecim dis(cipulis) apparuit illis lesus et exprobravit increduli- 123
Strana 124
250 255 260 265 270 275 280 tatem illorum et duriciam cordis, quia hiis, qui viderant illum resurrexisse, non crediderunt. Et d(ixit) eis: Euntes in mundum universum predicate ewangelium omni creature. Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit. Qui vero non crediderit condempnabitur. Signa autem eos, qui crediderint, hec sequentur: In nomine meo demonia eicient, lingwis loquentur novis, serpentes tollent, et si mortiferum quid biberint, non eis nocebit, super egros manus imponent, et bene habebunt. Et Dominus quidem lesus postquam locutus est eis, assumptus est in celum et sedet ad dextram Dei. Illi autem profecti predicaverunt ubique Domino cooperante et sermonem con- firmante, sequentibus signis. Ex quibus verbis possumus notare tria: Primo dis(cipulorum) cor- 89a2 repcionem, secundo officii predicacionis colacionem, tercio credencium ex predicacione dignam remuneracionem. [Et quarto concluditur ipso- rum exec(u)cio ; igitur predicaverunt ubique.2) Primum correpcio dis (ci- pulorum) in cenaculo simul congregatis, antequam concessit eis officium predicandi et alios docendi et corigendi: prius ipsismet predicavit, ut ipsi prius corigerentur ab eo, antequam ipsi corigere alios essent digni, ut ewangelium testatur. Audiant hoc prelati, magistri, [sacerdotes,) [2do- mini et alii superiores2), qui al(i)os volunt docere et corigere. Non sunt digni nec docere nec corigere, nisi prius soli doceantur et corigantur. Quid est hoc, quod fidem predicant, et infidelier agunt? Avariciam dampnant, et avariciam secuntur? Quia officium est sacerdotum omnia peccata corigere et sacramenta ministrare. Ergo hoc] est officium sacer- dotum, quia pro isto hic apostoli sunt arguendi, quia Magdalene nolue- runt credere de resurreccione. Et sic correcti de incredulitate, tunc primo alios corigere debent. Prov. 9, (8): „Argue sapientem et diliget te“, sicut apostoli Cristum; sed nunc multi irascuntur, cum exprobrantur, ubi deberent esse grati. Prov. 24, (25): „Qui arguunt, laudabuntur et super eos veniet benediccio“, quia nec homo potest se ipsum arguere, si non fuerit prius redargutus ab alio vel a Spiritu sancto. Prov. 25, (12): „Inauris aurea et margaritum fulgens, qui arguit sapientem et aurem obedientem.“ Propterea exprobravit Cristus incredulitatem dis(cipulo- rum), ut sciant alios discrete arguere, non sicut tyrrani percuciendo. Prov. 30, (6): „Ne addas quidquam verbis illius, et arguaris inveniaris que mendax.“ O, quanti mendaces pape predicatores et ceteri! Ex quo apostoli prius fuerunt arguti, quam alios arguebant, unde Dominus d'icit) Ioh. 8, (46): „Quis ex vo(bis) arguet me de peccato? Si veritatem dico, quare non creditis michi?“ Ecce, carens culpa habet causam et dignitatem, ut ei credatur. Ephe. 5°, (11. 13): „Nolite comu- nicare (operibus) infructuosis tenebrarum, magis autem redarguite. Omnia enim, que arguuntur, a lumine manifestantur.“ 1a Thim. 5°, (20): „Peccantes autem coram omnibus argue, ut ceteri timorem ha- beant.“ 2a Thimo. 4, (2): „Argue, obsecra, increpa.“ Tytum 1°, (13— 89b1 89b2 245 285 124
250 255 260 265 270 275 280 tatem illorum et duriciam cordis, quia hiis, qui viderant illum resurrexisse, non crediderunt. Et d(ixit) eis: Euntes in mundum universum predicate ewangelium omni creature. Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit. Qui vero non crediderit condempnabitur. Signa autem eos, qui crediderint, hec sequentur: In nomine meo demonia eicient, lingwis loquentur novis, serpentes tollent, et si mortiferum quid biberint, non eis nocebit, super egros manus imponent, et bene habebunt. Et Dominus quidem lesus postquam locutus est eis, assumptus est in celum et sedet ad dextram Dei. Illi autem profecti predicaverunt ubique Domino cooperante et sermonem con- firmante, sequentibus signis. Ex quibus verbis possumus notare tria: Primo dis(cipulorum) cor- 89a2 repcionem, secundo officii predicacionis colacionem, tercio credencium ex predicacione dignam remuneracionem. [Et quarto concluditur ipso- rum exec(u)cio ; igitur predicaverunt ubique.2) Primum correpcio dis (ci- pulorum) in cenaculo simul congregatis, antequam concessit eis officium predicandi et alios docendi et corigendi: prius ipsismet predicavit, ut ipsi prius corigerentur ab eo, antequam ipsi corigere alios essent digni, ut ewangelium testatur. Audiant hoc prelati, magistri, [sacerdotes,) [2do- mini et alii superiores2), qui al(i)os volunt docere et corigere. Non sunt digni nec docere nec corigere, nisi prius soli doceantur et corigantur. Quid est hoc, quod fidem predicant, et infidelier agunt? Avariciam dampnant, et avariciam secuntur? Quia officium est sacerdotum omnia peccata corigere et sacramenta ministrare. Ergo hoc] est officium sacer- dotum, quia pro isto hic apostoli sunt arguendi, quia Magdalene nolue- runt credere de resurreccione. Et sic correcti de incredulitate, tunc primo alios corigere debent. Prov. 9, (8): „Argue sapientem et diliget te“, sicut apostoli Cristum; sed nunc multi irascuntur, cum exprobrantur, ubi deberent esse grati. Prov. 24, (25): „Qui arguunt, laudabuntur et super eos veniet benediccio“, quia nec homo potest se ipsum arguere, si non fuerit prius redargutus ab alio vel a Spiritu sancto. Prov. 25, (12): „Inauris aurea et margaritum fulgens, qui arguit sapientem et aurem obedientem.“ Propterea exprobravit Cristus incredulitatem dis(cipulo- rum), ut sciant alios discrete arguere, non sicut tyrrani percuciendo. Prov. 30, (6): „Ne addas quidquam verbis illius, et arguaris inveniaris que mendax.“ O, quanti mendaces pape predicatores et ceteri! Ex quo apostoli prius fuerunt arguti, quam alios arguebant, unde Dominus d'icit) Ioh. 8, (46): „Quis ex vo(bis) arguet me de peccato? Si veritatem dico, quare non creditis michi?“ Ecce, carens culpa habet causam et dignitatem, ut ei credatur. Ephe. 5°, (11. 13): „Nolite comu- nicare (operibus) infructuosis tenebrarum, magis autem redarguite. Omnia enim, que arguuntur, a lumine manifestantur.“ 1a Thim. 5°, (20): „Peccantes autem coram omnibus argue, ut ceteri timorem ha- beant.“ 2a Thimo. 4, (2): „Argue, obsecra, increpa.“ Tytum 1°, (13— 89b1 89b2 245 285 124
Strana 125
90a2 90b 14): „Increpa illos dure, ut sani sint in fide, non intendentes Iudaicis fabulis et mandatis hominum avertencium se a veritate.“ Ergo apostoli sic exprobrati, non fuerunt ausi intendere fabulis vel mandatis hominum. Sic nunc l populus cristianus credit fabulis et mandatis hominum, sed Cristo et apostolis credere nolunt — (resurreccionem veritatis nunc). Ergo nisi nos Dominus aliquo modo exprobret, omnes deficiemus. Ergo omnes libenter debent audire verba increpacionis, ex quo Cristus in suo recessu non pepercit. Euntes in mundum universum. Mat. ultimo (19—20) ,Euntes docete omnes gentes, bap(tizantes)... docentes eos servare omnia, quecumque mandavi vobis, et ecce, ego vobiscum sum etc.“, scilicet taliter predicantibus, quia scivit, quod multos inimicos habent. Galla. 4, (16): „Ergo inimicus vobis factus sum, verum dicens vobis?“ Ecce dicit: euntes, sed non dicit: dominantes; magna differencia ambulare, discurrere et dominare. Ioh. 15°, (16): „Non vos me elegistis, sed ego elegi vos et posui vos, ut eatis et fructum afferatis et fructus vester maneat.“ In mundum universum, quia univer sum ipse creavit, ideo totum doceri volebat, quia totus in tenebris erat. In mundum, sicut milites in campum. 2a Thimo. (2, 3): „Labora sicut bonus miles Iesu Cristi.“ Mat. 24, (14): „Predicabitur hoc ewange- lium in toto mundo“, ut nullus excusetur. Qui crediderit et baptizatus fuerit. Quia qui moniti credent, penitenciam agunt, qui vero in deliciis permanent, merito condempnantur. Unde dicitur (Luce 13, 5): „Nisi penitenciam egeritis, omnes similiter peribitis." Tunc infantes, cum non credunt per se nec penitent, ergo dampnabuntur secundum aliquos erroneos qui credunt et penitent per alios. Ierem. 18, (8): „Si penitenciam egerit gens illa a malo suo, quod locutus sum adversus eam, agam et ego penitenciam super malo, quod cogitavi, ut facerem ei.“ Ergo credamus, ne nobis dicatur illud Mat. 11, (21): „Ve tibi, Corozaim, ve tibi, Bethsaida. Si in Tyro etc.“ Ergo baptismus sine operibus nec fides salvat. Hoc est contra illos, qui dicunt tamen: Sumus cristiani et credimus, non possumus dampnari. Patet 1a Cor. 10°, (1—2. 5): „Quoniam patres nostri omnes sub nube fuerunt et omnes mare transierunt et omnes in Moyse baptizati sunt, nam prostrati sunt in deserto,“ ubi solum duo terram promissionis venerunt. [1loh. 3°, (36): „Qui credit in Filium, habet vitam eternam, qui autem incredulus est Filio, non videbit vitam, sed ira Dei manet super eum.“) Signa autem eos, qui cre(diderint), hec sequentur: In nomine meo demonia eicient. Hoc fuit tempore apostolorum Luce 10°, (17—20): „Reversi sunt autem septuaginta cum gaudio, dicentes: Domine, eciam demonia subiciuntur nobis in nomine tuo. Et ait illis: Videbam Sathanam sicut fulgur de celo cadentem. Et ecce, dedi potestatem vobis calcandi supra serpentes et scorpiones et supra omnem virtutem inimici, et nichil vobis 290 295 300 305 310 315 320 90a1 325 125
90a2 90b 14): „Increpa illos dure, ut sani sint in fide, non intendentes Iudaicis fabulis et mandatis hominum avertencium se a veritate.“ Ergo apostoli sic exprobrati, non fuerunt ausi intendere fabulis vel mandatis hominum. Sic nunc l populus cristianus credit fabulis et mandatis hominum, sed Cristo et apostolis credere nolunt — (resurreccionem veritatis nunc). Ergo nisi nos Dominus aliquo modo exprobret, omnes deficiemus. Ergo omnes libenter debent audire verba increpacionis, ex quo Cristus in suo recessu non pepercit. Euntes in mundum universum. Mat. ultimo (19—20) ,Euntes docete omnes gentes, bap(tizantes)... docentes eos servare omnia, quecumque mandavi vobis, et ecce, ego vobiscum sum etc.“, scilicet taliter predicantibus, quia scivit, quod multos inimicos habent. Galla. 4, (16): „Ergo inimicus vobis factus sum, verum dicens vobis?“ Ecce dicit: euntes, sed non dicit: dominantes; magna differencia ambulare, discurrere et dominare. Ioh. 15°, (16): „Non vos me elegistis, sed ego elegi vos et posui vos, ut eatis et fructum afferatis et fructus vester maneat.“ In mundum universum, quia univer sum ipse creavit, ideo totum doceri volebat, quia totus in tenebris erat. In mundum, sicut milites in campum. 2a Thimo. (2, 3): „Labora sicut bonus miles Iesu Cristi.“ Mat. 24, (14): „Predicabitur hoc ewange- lium in toto mundo“, ut nullus excusetur. Qui crediderit et baptizatus fuerit. Quia qui moniti credent, penitenciam agunt, qui vero in deliciis permanent, merito condempnantur. Unde dicitur (Luce 13, 5): „Nisi penitenciam egeritis, omnes similiter peribitis." Tunc infantes, cum non credunt per se nec penitent, ergo dampnabuntur secundum aliquos erroneos qui credunt et penitent per alios. Ierem. 18, (8): „Si penitenciam egerit gens illa a malo suo, quod locutus sum adversus eam, agam et ego penitenciam super malo, quod cogitavi, ut facerem ei.“ Ergo credamus, ne nobis dicatur illud Mat. 11, (21): „Ve tibi, Corozaim, ve tibi, Bethsaida. Si in Tyro etc.“ Ergo baptismus sine operibus nec fides salvat. Hoc est contra illos, qui dicunt tamen: Sumus cristiani et credimus, non possumus dampnari. Patet 1a Cor. 10°, (1—2. 5): „Quoniam patres nostri omnes sub nube fuerunt et omnes mare transierunt et omnes in Moyse baptizati sunt, nam prostrati sunt in deserto,“ ubi solum duo terram promissionis venerunt. [1loh. 3°, (36): „Qui credit in Filium, habet vitam eternam, qui autem incredulus est Filio, non videbit vitam, sed ira Dei manet super eum.“) Signa autem eos, qui cre(diderint), hec sequentur: In nomine meo demonia eicient. Hoc fuit tempore apostolorum Luce 10°, (17—20): „Reversi sunt autem septuaginta cum gaudio, dicentes: Domine, eciam demonia subiciuntur nobis in nomine tuo. Et ait illis: Videbam Sathanam sicut fulgur de celo cadentem. Et ecce, dedi potestatem vobis calcandi supra serpentes et scorpiones et supra omnem virtutem inimici, et nichil vobis 290 295 300 305 310 315 320 90a1 325 125
Strana 126
335 340 345 350 355 360 365 nocebit. Verumtamen nolite in hoc gaudere, quia spiritus vobis ] subi- 90b2 ciuntur, gaudete autem, quoniam nomina v(estra) scripta sunt in celis." Quasi) d(iceret): Eciam hoc sine caritate vos non salvabit, sicut Iudam, qui baptizavit, predicavit, demonia eiecit. Quia magis est demonium eicere de corde intrinsece quam extrinsece, quia quot peccata, tot demo- nia. Mat. 7, (22—23): „Multi dicent michi in illa die: Domine, Domine, nonne in nomine tuo prophetavimus, et in nomine tuo demonia eiecimus, et in nomine tuo virtutes multas fecimus? Et confitebor illis: quia num- quam novi vos, discedite a me, qui operamini iniquitatem.“ Ergo non solum eiciuntur peccata vel demonia per baptismum, sed eciam per sermonem. Sed iam Anticristus facit sua signa, mendaciter absolvendo vel ad ymagines. Mat. 24, (24): „Surgent enim pseudocristi et pseudo- prophete et dabunt signa magna et prodigia, ita ut in errorem inducan- tur, I si fieri potest, eciam electi. Lingwis loquentur novis. Act. 2°, (4): „Et repleti sunt omnes Spiritu sancto et ceperunt loqui variis lingwis, prout Spiritus sanctus dabat eloqui illis.“ Quoniam paganum, Iudeum, hereticum, persecutorem con- versum suscipit ad fidei unitatem, quia magis est intus loqui lingwis in cordibus, quam extra scire loqui, ut relinquens antiqua mendacia, loqua- tur nova lingwa veritatem, ut expulsis demoniis, loquatur verba caritatis, que faciunt hominem novum. Quid prodest scire omnes lingwas et in una nescire loqui veritatem? 1a Cor. 13°, (1): „Si lingwis hominum loquar et angelorum, caritatem autem non habeam, factus sum velud es sonans aut cymbalum tyniens.“ Ecce, magis signum habere caritatem quam loqui omnem lingwam, ut iam amodo turpiter non loqui. Aposto- lus (Petri 4, 11): „Si quis loquitur, quasi sermones Dei“ loquatur. "Videant curienses!) Serpentes tollent. Actuum ultimo (3—5): „Cum congregasset Paulus sarmentorum aliquantam multitudinem et inposuisset super ignem, vi- pera a calore cum processisset, invasit manum eius. Ut vero viderunt barbari pendentem bestiam in manu eius, ad invicem dicebant: Utique homicida est homo hic, qui cum evaserit de mari, ulcio divina eum vivere non sinit. Et ille quidem excuciens bestiam in ignem, nichil mali passus (est).“ Sed magis est, quando homo serpentem tollet de corde, ut iram, invidiam. O, si homo videret serpentem in synu corporis, quomodo time- ret, et si non curaret, forte mortem incurreret. Quid tunc in anima? Hoc signum faciunt predicantes, cum suis predicacionibus auferunt istos vermes anime. Et si mortiferum quid biberint, non eos nocebit, ut dicitur de Iohanne 91b1 ewangelista. O, quantum venenum fuit propinatum sanctis martiribus virginibus, ut verba blandia vel dura, volentes seducere. O, quantum venenum fuit porrectum magistro Iohanni Huss, Ieronimo, (sive 91a1 91a" 330 126
335 340 345 350 355 360 365 nocebit. Verumtamen nolite in hoc gaudere, quia spiritus vobis ] subi- 90b2 ciuntur, gaudete autem, quoniam nomina v(estra) scripta sunt in celis." Quasi) d(iceret): Eciam hoc sine caritate vos non salvabit, sicut Iudam, qui baptizavit, predicavit, demonia eiecit. Quia magis est demonium eicere de corde intrinsece quam extrinsece, quia quot peccata, tot demo- nia. Mat. 7, (22—23): „Multi dicent michi in illa die: Domine, Domine, nonne in nomine tuo prophetavimus, et in nomine tuo demonia eiecimus, et in nomine tuo virtutes multas fecimus? Et confitebor illis: quia num- quam novi vos, discedite a me, qui operamini iniquitatem.“ Ergo non solum eiciuntur peccata vel demonia per baptismum, sed eciam per sermonem. Sed iam Anticristus facit sua signa, mendaciter absolvendo vel ad ymagines. Mat. 24, (24): „Surgent enim pseudocristi et pseudo- prophete et dabunt signa magna et prodigia, ita ut in errorem inducan- tur, I si fieri potest, eciam electi. Lingwis loquentur novis. Act. 2°, (4): „Et repleti sunt omnes Spiritu sancto et ceperunt loqui variis lingwis, prout Spiritus sanctus dabat eloqui illis.“ Quoniam paganum, Iudeum, hereticum, persecutorem con- versum suscipit ad fidei unitatem, quia magis est intus loqui lingwis in cordibus, quam extra scire loqui, ut relinquens antiqua mendacia, loqua- tur nova lingwa veritatem, ut expulsis demoniis, loquatur verba caritatis, que faciunt hominem novum. Quid prodest scire omnes lingwas et in una nescire loqui veritatem? 1a Cor. 13°, (1): „Si lingwis hominum loquar et angelorum, caritatem autem non habeam, factus sum velud es sonans aut cymbalum tyniens.“ Ecce, magis signum habere caritatem quam loqui omnem lingwam, ut iam amodo turpiter non loqui. Aposto- lus (Petri 4, 11): „Si quis loquitur, quasi sermones Dei“ loquatur. "Videant curienses!) Serpentes tollent. Actuum ultimo (3—5): „Cum congregasset Paulus sarmentorum aliquantam multitudinem et inposuisset super ignem, vi- pera a calore cum processisset, invasit manum eius. Ut vero viderunt barbari pendentem bestiam in manu eius, ad invicem dicebant: Utique homicida est homo hic, qui cum evaserit de mari, ulcio divina eum vivere non sinit. Et ille quidem excuciens bestiam in ignem, nichil mali passus (est).“ Sed magis est, quando homo serpentem tollet de corde, ut iram, invidiam. O, si homo videret serpentem in synu corporis, quomodo time- ret, et si non curaret, forte mortem incurreret. Quid tunc in anima? Hoc signum faciunt predicantes, cum suis predicacionibus auferunt istos vermes anime. Et si mortiferum quid biberint, non eos nocebit, ut dicitur de Iohanne 91b1 ewangelista. O, quantum venenum fuit propinatum sanctis martiribus virginibus, ut verba blandia vel dura, volentes seducere. O, quantum venenum fuit porrectum magistro Iohanni Huss, Ieronimo, (sive 91a1 91a" 330 126
Strana 127
370 91b2 92a' 22a2 Michaheli in Polonia et Nicolao sacerdoti Cristi in Misna (et hic a ma- gistris in Pragai), non eos nocuit, quia non consenserunt. Ve ei, qui bibit. Unde dicitur de Cristo, in signum huius, dum pendebat in cruce Mat. 27, (34): „Dederunt ei vinum bibere cum felle mixtum. Et cum gustasset, noluit bibere.“ Ergo nunc videamus, ne venenum bibamus, quod nunc offertur nobis isto tempore periculoso, sicut iam, heu, sunt nunc multi intoxicati, sed infideles, ut de corpore Cristi, quod ibi non sit, ubi sacer- dos conficit. Quia dicitur: Signa autem eos hec sequentur, qui crediderint: Si mortiferum quid biberint, non eos nocebit. Ergo credamus ewangelio, ne morti- ferum bibamus, ut mendosam doctrinam vel tradiciones humanitus adinventas cum plus apreciamus quam ewangelium, iam venenum bibi- mus. Ergo sacerdotes biberunt venenum a Constantino etc. O, quociens id mortiferum offertur, cum dicunt quasi amicabiliter,Dimittite ad tem- pus, omne bonum inde veniet.' Ergo hoc est bibere quasi audire, sed non consentire malicie eorum adhuc si quis bibit et in errorem incidit, cito credat et hoc signum eum sequetur, quod ei non nocebit. Ut illi, qui discesserunt a comunione calicis vel comunione sacramenti, errantes ibi. Cito videant principes, si quid venenosum biberunt a falsis prophetis et seductoribus vel prelatis. Credant ewangelio et non nocebit eos qut de comunione parvulorum1). Ymo si possibile esset, quod bibissent morti- ferum centum annis, nisi credent ewangelio, statim eos non nocebit, observando illud (Ioh. 8, 11): „Vade, amplius noli peccare,“ id est hoc venenum bibere. Super egros manus imponent, et bene habebunt, scilicet se, hic in gracia et postea in gloria eterna. Super egros etc. ut verbo, exemplo, labore. Et bene habebunt, quia filii ecclesie quociens coram infirmis opera bona faciunt, tociens ipsos roborant et ab infirmitatibus desperacionum et infidelita- tum sanant. Et e converso, quia tot mortibus digni sunt, quot perdicionis exempla transmittunt. UVe homini illi, per quem scandalum venit.11 Ibi sanant, hic vul nerant, ibi bene habebunt, hic autem male. Nescio, si diligeres eum, qui te vulnerat usque ad mortem in corpore? Quomodo tunc illum diligis vel conversacionem non spernis, qui vulnerat animam? Quia hoc est signum infidelium. "Hic videant domini foventes tales, qui eos vulnerant!1) Sed signa fidelium sunt, ut egri bene habeant, non quod sani male habeant. Omnino infirmi bene habebunt, cum Dominus im- ponet manum suam sacramentaliter, quod est exemplum sue bone me- morie, sue passionis. Ergo signa spiritualia differunt a signis corporalibus, quia corporalibus signis restituuntur bona temporalia carni moriture, sed spiritualibus signis restituuntur bona eterna anime in eternum victure. Signa corporea multociens habent suspicionem, sed caritas, spiritualia signa faciens, non habet suspicionem. Quia inter omnia signa non est maius signum nisi misericordia Domini, "quia propter fideles hoc sequi- 375 380 385 396 395 400 405 92b1 410 127
370 91b2 92a' 22a2 Michaheli in Polonia et Nicolao sacerdoti Cristi in Misna (et hic a ma- gistris in Pragai), non eos nocuit, quia non consenserunt. Ve ei, qui bibit. Unde dicitur de Cristo, in signum huius, dum pendebat in cruce Mat. 27, (34): „Dederunt ei vinum bibere cum felle mixtum. Et cum gustasset, noluit bibere.“ Ergo nunc videamus, ne venenum bibamus, quod nunc offertur nobis isto tempore periculoso, sicut iam, heu, sunt nunc multi intoxicati, sed infideles, ut de corpore Cristi, quod ibi non sit, ubi sacer- dos conficit. Quia dicitur: Signa autem eos hec sequentur, qui crediderint: Si mortiferum quid biberint, non eos nocebit. Ergo credamus ewangelio, ne morti- ferum bibamus, ut mendosam doctrinam vel tradiciones humanitus adinventas cum plus apreciamus quam ewangelium, iam venenum bibi- mus. Ergo sacerdotes biberunt venenum a Constantino etc. O, quociens id mortiferum offertur, cum dicunt quasi amicabiliter,Dimittite ad tem- pus, omne bonum inde veniet.' Ergo hoc est bibere quasi audire, sed non consentire malicie eorum adhuc si quis bibit et in errorem incidit, cito credat et hoc signum eum sequetur, quod ei non nocebit. Ut illi, qui discesserunt a comunione calicis vel comunione sacramenti, errantes ibi. Cito videant principes, si quid venenosum biberunt a falsis prophetis et seductoribus vel prelatis. Credant ewangelio et non nocebit eos qut de comunione parvulorum1). Ymo si possibile esset, quod bibissent morti- ferum centum annis, nisi credent ewangelio, statim eos non nocebit, observando illud (Ioh. 8, 11): „Vade, amplius noli peccare,“ id est hoc venenum bibere. Super egros manus imponent, et bene habebunt, scilicet se, hic in gracia et postea in gloria eterna. Super egros etc. ut verbo, exemplo, labore. Et bene habebunt, quia filii ecclesie quociens coram infirmis opera bona faciunt, tociens ipsos roborant et ab infirmitatibus desperacionum et infidelita- tum sanant. Et e converso, quia tot mortibus digni sunt, quot perdicionis exempla transmittunt. UVe homini illi, per quem scandalum venit.11 Ibi sanant, hic vul nerant, ibi bene habebunt, hic autem male. Nescio, si diligeres eum, qui te vulnerat usque ad mortem in corpore? Quomodo tunc illum diligis vel conversacionem non spernis, qui vulnerat animam? Quia hoc est signum infidelium. "Hic videant domini foventes tales, qui eos vulnerant!1) Sed signa fidelium sunt, ut egri bene habeant, non quod sani male habeant. Omnino infirmi bene habebunt, cum Dominus im- ponet manum suam sacramentaliter, quod est exemplum sue bone me- morie, sue passionis. Ergo signa spiritualia differunt a signis corporalibus, quia corporalibus signis restituuntur bona temporalia carni moriture, sed spiritualibus signis restituuntur bona eterna anime in eternum victure. Signa corporea multociens habent suspicionem, sed caritas, spiritualia signa faciens, non habet suspicionem. Quia inter omnia signa non est maius signum nisi misericordia Domini, "quia propter fideles hoc sequi- 375 380 385 396 395 400 405 92b1 410 127
Strana 128
420 425 430 435 440 445 tur signum, ut patet de Sodomis1). Neemie 9°, (18—20): „Cum fecissent sibi vitulum conflatilem et dixissent: Iste est deus tuus, qui eduxit te de Egypto. Feceruntque blazfemias magnas. Tu autem in misericordiis tuis multis non dimisisti eos in deserto. Columpna nubis non recessit ab eis per diem, ut duceret eos per viam, et columpna ignis per noctem, ut ostenderet eis iter, per quod ingrederentur. Et spiritum tuum bonum dedisti eis, qui doceret eos, et manna tuum non prohibuisti ab ore eorum.“ Tren. 3, (22): „Misericordie Domini multe, quia non sumus consumpti,“ "propter nostra peccata multa, quod nos tantis annis ex- pectat ad penitenciam1). Ista sunt signa magna, maiora, quam mortuos suscitare. Ideo d'icit) Dominus: Qui crediderint, hec signa eos sequentur. Sed non signa iam] corporea, iuxta illud Mat. 12, (39): „Generacio mala et adultera signum querit. Et signum non dabitur ei, nisi signum Ione pro- phete,“ quod ad predicacionem ewangelii penitenciam agent fideles, quia d(icit) Dominus (Ioh. 14, 12): „Maiora horum facient“, sicut Petrus aliquot centena in una predicacione aliquando convertit et umbra sui corporis mortuos suscitabat. Quia omnia ista corporea signa sunt velud umbra signorum spiritualium. Et Dominus quidem lesus postquam locutus est eis, assumptus est in celum et sedet ad dextram Dei. Luce ultimo (50): „Et elevatis manibus suis bene- dixit eis“ tamquam eorum episcopus. O, benedicta benediccio, que servavit eos a culpa mortali etc. Et Dominus quidem lesus postquam locutus est eis, assumptus est in celum et sedet ] a[d] dextris Dei, ubi iam ascendit a morta- litate in inmortalitatem. Quantus fuit descensus a sinu Patris ad patibu- lum crucis, tantus fuit ascensus a patibulo crucis usque ad dextram Patris, ut autem ipsum sequamur, quia ibi debent esse corda nostra, ubi est regnum Cristi et nostrum. Non declinemus oculos nostros in terram, sed ubi est thezaurus noster, ibi sit et cor nostrum. Hoc enim monet sacerdos ante elevacionem corporis Cristi dicens: Sursum corda. Cui respondent: Habemus ad Dominum. Hic mentitur avarus, quia cor non sursum habet, sed in terra ad divicias, sic et sacerdos dotatus mentitur, quia si haberet cor sursum, esset sicut Cristus pauper. Mentitur superbus, quia non ad celum, sed ad superbum luciferum corde tendit. Hic videant curien ses! Mentitur luxuriosus, quia non habet cor ad illam faciem speciosam Cristi, quam angeli mirantes desiderant semper aspicere, sed habet cor ad faciem adultere vel meretricis, non cogitans, quia lucifer maiorem pulcritudinem habuit, quam omnes mulieres, et tamen nichil turpius facie ipsius horrenda. O, si sacerdotes, signa virtutum habendo, ubique predicarent, plus peccatores per eorum vitam sanctam quam per miracula converterentur ad Deum. Nam increduli Iudei plus credebant Iohanni propter vitam austeram quam Cristo miracula multa facienti. Qui enim probacionem 92b* 93al 93a* 415 450 128
420 425 430 435 440 445 tur signum, ut patet de Sodomis1). Neemie 9°, (18—20): „Cum fecissent sibi vitulum conflatilem et dixissent: Iste est deus tuus, qui eduxit te de Egypto. Feceruntque blazfemias magnas. Tu autem in misericordiis tuis multis non dimisisti eos in deserto. Columpna nubis non recessit ab eis per diem, ut duceret eos per viam, et columpna ignis per noctem, ut ostenderet eis iter, per quod ingrederentur. Et spiritum tuum bonum dedisti eis, qui doceret eos, et manna tuum non prohibuisti ab ore eorum.“ Tren. 3, (22): „Misericordie Domini multe, quia non sumus consumpti,“ "propter nostra peccata multa, quod nos tantis annis ex- pectat ad penitenciam1). Ista sunt signa magna, maiora, quam mortuos suscitare. Ideo d'icit) Dominus: Qui crediderint, hec signa eos sequentur. Sed non signa iam] corporea, iuxta illud Mat. 12, (39): „Generacio mala et adultera signum querit. Et signum non dabitur ei, nisi signum Ione pro- phete,“ quod ad predicacionem ewangelii penitenciam agent fideles, quia d(icit) Dominus (Ioh. 14, 12): „Maiora horum facient“, sicut Petrus aliquot centena in una predicacione aliquando convertit et umbra sui corporis mortuos suscitabat. Quia omnia ista corporea signa sunt velud umbra signorum spiritualium. Et Dominus quidem lesus postquam locutus est eis, assumptus est in celum et sedet ad dextram Dei. Luce ultimo (50): „Et elevatis manibus suis bene- dixit eis“ tamquam eorum episcopus. O, benedicta benediccio, que servavit eos a culpa mortali etc. Et Dominus quidem lesus postquam locutus est eis, assumptus est in celum et sedet ] a[d] dextris Dei, ubi iam ascendit a morta- litate in inmortalitatem. Quantus fuit descensus a sinu Patris ad patibu- lum crucis, tantus fuit ascensus a patibulo crucis usque ad dextram Patris, ut autem ipsum sequamur, quia ibi debent esse corda nostra, ubi est regnum Cristi et nostrum. Non declinemus oculos nostros in terram, sed ubi est thezaurus noster, ibi sit et cor nostrum. Hoc enim monet sacerdos ante elevacionem corporis Cristi dicens: Sursum corda. Cui respondent: Habemus ad Dominum. Hic mentitur avarus, quia cor non sursum habet, sed in terra ad divicias, sic et sacerdos dotatus mentitur, quia si haberet cor sursum, esset sicut Cristus pauper. Mentitur superbus, quia non ad celum, sed ad superbum luciferum corde tendit. Hic videant curien ses! Mentitur luxuriosus, quia non habet cor ad illam faciem speciosam Cristi, quam angeli mirantes desiderant semper aspicere, sed habet cor ad faciem adultere vel meretricis, non cogitans, quia lucifer maiorem pulcritudinem habuit, quam omnes mulieres, et tamen nichil turpius facie ipsius horrenda. O, si sacerdotes, signa virtutum habendo, ubique predicarent, plus peccatores per eorum vitam sanctam quam per miracula converterentur ad Deum. Nam increduli Iudei plus credebant Iohanni propter vitam austeram quam Cristo miracula multa facienti. Qui enim probacionem 92b* 93al 93a* 415 450 128
Strana 129
per miracula requirit et non credit simplici veritati, adhuc infidelis est et temptat Deum. Sic quadraginta annis Iudei in deserto fecerunt. Nos autem credamus etc. loh. 4, (48): „Nisi signa videritis et prodigia, non creditis.“ [O, quanta signa sunt secuti magister Ioh(annes) Huss et Iero- nimus, qui usque in finem perseveraverunt! Hoc est signum magnum.1) 455 7 quadraginta: 40 & — - 14 Samaria et Iudea: Iudea et Samaria Vulg. — 17 celum?: caelum? hic Iesus, qui assumptus est a vobis in caelum, sic... Vulg. — 23 Abraham: Abraham pater vester Vulg.— 33 ad Patrem vado: vado ad Patrem Vulg. — 45 illum Hier. codd. meliores: eum SC. — post eum SC: post illum Hier. codd. meliores. — 47 Re- sponderunt: Responderunt pontifices Vulg. — 51 Iesus: Iesus ergo Vuig. — 60 promisit Hier. codd. meliores: repromisit Hier. codd. nonnulli, SC. — 62 gladii: deest in Vulg. — 68 omnibus: omni populo Vulg. — 69 eo: illo Vulg. — 72 32° scripsi: 33° Z — 77 Gloria... honor: gloria autem, et honor et pax Vulg. — 80 Terribilis est: terribilis autem quaedam Vulg. — 81 primo loco et: deest in Vulg. — 88 viridi: viridi ligno Vulg. — 90 columbam: columbam et venientem super se Vulg. 91 filius: filius meus dilectus Vulg. — 93 Abraham: deest in Vulg. — 97 Veni... ignem: Ignem veni mittere in terram Vulg. — 98 ut ardeat: ut accendatur SC, ut om. Hier. codd. meliores. — 106 que: quod Vulg. 108 omnia: omnia haec Vulg. — 112 est a Domino: a Domino est Vulg. — 116 primo loco et: deest in Vulg. — 117 omnia illorum: illorum omnia Vulg. — 118 vivet: vivit Vulg. — 121 fletus: fletus et ululatus Vulg. — magna: ab Vulg. — 126 dies: Deus Vulg. — 128 quinque: 5- — 133 contrito et: constituti Vulg. — 136 humiliemur: gloriemur Vulg. — sicut fecimus: sumus secuti Vulg. — 138 scellere quo: quo scellere Vulg. — 144 meam: deest in Vulg. — 145 nichil addere: addere nihil Vulg. — 150 pusillus: pupillus Vulg. — 156 cibum: escam Vulg. — 000 pro malo: deest in Vulg. — 159 stulticia: stu'ticiam Vulg. — 160 vineam: cam Vulg. — 170 etenim... insule: enim insulae expectant Vulg. — 171 adducant: adducam Vulg. — 179 Diebus multis: Dies multos Vulg. — 180 cum: deest in Vulg. — exaltabo: expectabo Vulg. — 182 altari... sacrificio: altari et sine ephod et sine theraphim Vulg. — 190 eum: illum Vulg. — 197 Dei: deest in Vulg. — 199 Servite... expectate: servire... expectare Vulg. — 200 Domi- num: deest in Vulg. — 204 Pacientes: Patientes igitur SC — 208 surgam: consurgam Vulg. — 214 enim sunt: sunt enim Vulg. — 221 eam: deest in Vulg. — et: deest in Vulg. — 222 et: deest in Vulg. — 226 tibi requiem: requiem tibi Vulg. — 229 convenerant SC: convenerunt Hier. codd. meliores et textus supra — 235 sit: deest in Vulg. — 240 Filium hominis: similem Filio hominis Vulg. — 243 Iesus: deest in Vulg. — 244 illorum Hier.: corum SC. — 000 illum: eum Vulg. — 271 eos: ipsos Vulg. — 280 dico Hier.: dico vobis SC. — 283 enim: autem Vulg. — 284 autem: deest in Vulg. — 287 avertencium: aver- santium Vulg. — 294 Euntes: Euntes ergo Vulg. — 303 2a scripsi: 1a X — 304 lesu Christi: Christi Iesu Vulg. — 24 scripsi: 26 Z — ewangelium... mundo: evangelium regni in universo orbe Vulg. — 308 Nisi: si non Vulg. — 324 septuaginta: lxx &, septua- ginta duo Vulg. — 326 potestatem vobis: vobis potestatem Vulg. — 327 supra. Hier.: super SC. — vobis Vulg.: vos X — 328 nolite in hoc: in hoc nolite Vulg. — 329 quo- niam: quod Vulg. — 355 congregasset: congr. autem Vulg. — 357 calore Vulg. : colore — 358 in: de Vulg. — 359 divina: deest in Vulg. — eum... sinit: non sinit eum Z vivere SC. — 373 mixtum Hier. codd. meliores: mistum SC. — 390 centum: c & — 391 Vade: Vade et iam SC, Vade et amplius Hier. codd. nonnulli. — 418 3 scripsi: 4 & — multe: deest in Vulg. — 426 facient: faciet Vulg. — 455 quadraginta: 40& 9 Želivský 129
per miracula requirit et non credit simplici veritati, adhuc infidelis est et temptat Deum. Sic quadraginta annis Iudei in deserto fecerunt. Nos autem credamus etc. loh. 4, (48): „Nisi signa videritis et prodigia, non creditis.“ [O, quanta signa sunt secuti magister Ioh(annes) Huss et Iero- nimus, qui usque in finem perseveraverunt! Hoc est signum magnum.1) 455 7 quadraginta: 40 & — - 14 Samaria et Iudea: Iudea et Samaria Vulg. — 17 celum?: caelum? hic Iesus, qui assumptus est a vobis in caelum, sic... Vulg. — 23 Abraham: Abraham pater vester Vulg.— 33 ad Patrem vado: vado ad Patrem Vulg. — 45 illum Hier. codd. meliores: eum SC. — post eum SC: post illum Hier. codd. meliores. — 47 Re- sponderunt: Responderunt pontifices Vulg. — 51 Iesus: Iesus ergo Vuig. — 60 promisit Hier. codd. meliores: repromisit Hier. codd. nonnulli, SC. — 62 gladii: deest in Vulg. — 68 omnibus: omni populo Vulg. — 69 eo: illo Vulg. — 72 32° scripsi: 33° Z — 77 Gloria... honor: gloria autem, et honor et pax Vulg. — 80 Terribilis est: terribilis autem quaedam Vulg. — 81 primo loco et: deest in Vulg. — 88 viridi: viridi ligno Vulg. — 90 columbam: columbam et venientem super se Vulg. 91 filius: filius meus dilectus Vulg. — 93 Abraham: deest in Vulg. — 97 Veni... ignem: Ignem veni mittere in terram Vulg. — 98 ut ardeat: ut accendatur SC, ut om. Hier. codd. meliores. — 106 que: quod Vulg. 108 omnia: omnia haec Vulg. — 112 est a Domino: a Domino est Vulg. — 116 primo loco et: deest in Vulg. — 117 omnia illorum: illorum omnia Vulg. — 118 vivet: vivit Vulg. — 121 fletus: fletus et ululatus Vulg. — magna: ab Vulg. — 126 dies: Deus Vulg. — 128 quinque: 5- — 133 contrito et: constituti Vulg. — 136 humiliemur: gloriemur Vulg. — sicut fecimus: sumus secuti Vulg. — 138 scellere quo: quo scellere Vulg. — 144 meam: deest in Vulg. — 145 nichil addere: addere nihil Vulg. — 150 pusillus: pupillus Vulg. — 156 cibum: escam Vulg. — 000 pro malo: deest in Vulg. — 159 stulticia: stu'ticiam Vulg. — 160 vineam: cam Vulg. — 170 etenim... insule: enim insulae expectant Vulg. — 171 adducant: adducam Vulg. — 179 Diebus multis: Dies multos Vulg. — 180 cum: deest in Vulg. — exaltabo: expectabo Vulg. — 182 altari... sacrificio: altari et sine ephod et sine theraphim Vulg. — 190 eum: illum Vulg. — 197 Dei: deest in Vulg. — 199 Servite... expectate: servire... expectare Vulg. — 200 Domi- num: deest in Vulg. — 204 Pacientes: Patientes igitur SC — 208 surgam: consurgam Vulg. — 214 enim sunt: sunt enim Vulg. — 221 eam: deest in Vulg. — et: deest in Vulg. — 222 et: deest in Vulg. — 226 tibi requiem: requiem tibi Vulg. — 229 convenerant SC: convenerunt Hier. codd. meliores et textus supra — 235 sit: deest in Vulg. — 240 Filium hominis: similem Filio hominis Vulg. — 243 Iesus: deest in Vulg. — 244 illorum Hier.: corum SC. — 000 illum: eum Vulg. — 271 eos: ipsos Vulg. — 280 dico Hier.: dico vobis SC. — 283 enim: autem Vulg. — 284 autem: deest in Vulg. — 287 avertencium: aver- santium Vulg. — 294 Euntes: Euntes ergo Vulg. — 303 2a scripsi: 1a X — 304 lesu Christi: Christi Iesu Vulg. — 24 scripsi: 26 Z — ewangelium... mundo: evangelium regni in universo orbe Vulg. — 308 Nisi: si non Vulg. — 324 septuaginta: lxx &, septua- ginta duo Vulg. — 326 potestatem vobis: vobis potestatem Vulg. — 327 supra. Hier.: super SC. — vobis Vulg.: vos X — 328 nolite in hoc: in hoc nolite Vulg. — 329 quo- niam: quod Vulg. — 355 congregasset: congr. autem Vulg. — 357 calore Vulg. : colore — 358 in: de Vulg. — 359 divina: deest in Vulg. — eum... sinit: non sinit eum Z vivere SC. — 373 mixtum Hier. codd. meliores: mistum SC. — 390 centum: c & — 391 Vade: Vade et iam SC, Vade et amplius Hier. codd. nonnulli. — 418 3 scripsi: 4 & — multe: deest in Vulg. — 426 facient: faciet Vulg. — 455 quadraginta: 40& 9 Želivský 129
Strana 130
(XV.) (DOMINICA POST ASCENSIONEM DOMINI) Ioh. 15, (26—16, 4): 94a1 10 15 20 25 30 Cum autem venerit Paraclitus, quem ego mittam vobis a Patre, Spiritum veritatis, qui a Patre procedit, ille testimonium perhibebit de me, et vos testimonium per- hibebitis, quia ab inicio mecum estis. Hec locutus sum vobis, ut non scandalizemini. Absque synagogis facient vos, sed venit hora, ut omnis, qui interficit vos, arbitretur se obsequium prestare Deo; et hec facient vobis, quia non noverunt Patrem neque me. Sed hec locutus sum vobis, ut cum venerit hora eorum reminiscamini, quia ego dixi vobis. Postquam Cristus dixerat apostolis de Iudeis in eodem capitulo (vv. 18—23): „Si mundus vos odit, scitote, quia priorem me vobis odio habuit. Si de mundo fuissetis, mundus, quod suum erat, utique diligeret. Quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos] de mundo, propterea odit vos mundus. Mementote sermonis mei, quem ego dixi vobis: Non est servus maior domino suo. Si me persecuti sunt, et vos persequentur. Si sermo- nem meum servaverunt, et vestrum servabunt. Sed hec omnia facient vobis propter nomen meum, quia nesciunt eum, qui misit me. Si non venissem et locutus eis non fuissem, peccatum non haberent, nunc autem excusacionem non habent de peccato suo. Qui me odit, et Patrem meum odit. Si opera non fecissem in eis, que nemo alius fecit, peccatum non haberent. Nunc autem et viderunt et oderunt et me et Patrem meum." Et contra istam persecucionem, ne desperarent, promisit eis Spiritum sanctum mittere, quo inspirati omnes persecuciones vincerent, cum dicit: Cum venerit Paraclitus, quem ego mittam vobis. Ecce patet, quod qui maiora dona habent Spiritus sancti, magis paciuntur tamquam mali, quia occi- dentes eos putant se bene facere et Deo servire, cum prophetat eis post recepcionem Spiritus sancti, dicens: Absque synagogis facient vos. Heb. 12, (6—8): „Quem diligit Deus, castigat. [Castigat, flagellat autem omnem filium, quem accipit. In disciplina perseverate. Tamquam filiis vobis offert se Deus. Quis enim filius, quem non corripit pater? Quod si extra disciplinam estis, cuius participes facti estis omnes, ergo adulteri et non filii estis.“21 Apok. 3°, (19—20): „Ego quos amo, arguo et castigo. 94a- 94b1 130
(XV.) (DOMINICA POST ASCENSIONEM DOMINI) Ioh. 15, (26—16, 4): 94a1 10 15 20 25 30 Cum autem venerit Paraclitus, quem ego mittam vobis a Patre, Spiritum veritatis, qui a Patre procedit, ille testimonium perhibebit de me, et vos testimonium per- hibebitis, quia ab inicio mecum estis. Hec locutus sum vobis, ut non scandalizemini. Absque synagogis facient vos, sed venit hora, ut omnis, qui interficit vos, arbitretur se obsequium prestare Deo; et hec facient vobis, quia non noverunt Patrem neque me. Sed hec locutus sum vobis, ut cum venerit hora eorum reminiscamini, quia ego dixi vobis. Postquam Cristus dixerat apostolis de Iudeis in eodem capitulo (vv. 18—23): „Si mundus vos odit, scitote, quia priorem me vobis odio habuit. Si de mundo fuissetis, mundus, quod suum erat, utique diligeret. Quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos] de mundo, propterea odit vos mundus. Mementote sermonis mei, quem ego dixi vobis: Non est servus maior domino suo. Si me persecuti sunt, et vos persequentur. Si sermo- nem meum servaverunt, et vestrum servabunt. Sed hec omnia facient vobis propter nomen meum, quia nesciunt eum, qui misit me. Si non venissem et locutus eis non fuissem, peccatum non haberent, nunc autem excusacionem non habent de peccato suo. Qui me odit, et Patrem meum odit. Si opera non fecissem in eis, que nemo alius fecit, peccatum non haberent. Nunc autem et viderunt et oderunt et me et Patrem meum." Et contra istam persecucionem, ne desperarent, promisit eis Spiritum sanctum mittere, quo inspirati omnes persecuciones vincerent, cum dicit: Cum venerit Paraclitus, quem ego mittam vobis. Ecce patet, quod qui maiora dona habent Spiritus sancti, magis paciuntur tamquam mali, quia occi- dentes eos putant se bene facere et Deo servire, cum prophetat eis post recepcionem Spiritus sancti, dicens: Absque synagogis facient vos. Heb. 12, (6—8): „Quem diligit Deus, castigat. [Castigat, flagellat autem omnem filium, quem accipit. In disciplina perseverate. Tamquam filiis vobis offert se Deus. Quis enim filius, quem non corripit pater? Quod si extra disciplinam estis, cuius participes facti estis omnes, ergo adulteri et non filii estis.“21 Apok. 3°, (19—20): „Ego quos amo, arguo et castigo. 94a- 94b1 130
Strana 131
35 9452 95a 95a2 [Emulare ergo et penitenciam age. Ecce, sto ad hostium et pulso. Si quis audierit vocem meam et aperuerit michi ianuam, intrabo ad illum, et cenabo cum illo, et ipse mecum.“21 Unde Crisostomus omilia 9 super illo: ,Beati qui persecucionem paciuntur': „Si aliquis ex potensta]- tibus, qui videntur esse cristiani, forsitan propter peccata sua correptus, factus fuerit tibi inimicus et persecutus te fuerit, beatus es cum Iohanne, ano to nenye zly towarzyss, nam et Iohannes (Baptista) neque propter gentilitatem neque propter heresim est[ interfectus, sed quia coripiebat Herodem propter adulterium, dicens Mar. 6, (18): Non licet te habere uxorem fratris tui.' Sed et omnes prophete neque a gentibus, sed a suis occisi sunt non propter gentilitatem, sed quia coripie- bant corum peccata.“ Ergo qui patitur propter causam Dei, est verus martir. Bernhardus: „Cum considero Iob sedentem in sterquilino, Baptistam in deserto et Herodis occisum gladio, Petrum in crucis pati- bulo, et Paulum Neronis ac Iacobum accumbentes Herodis gladio, Laurencium assatum craticula, a hiis cogito, qualiter Deus puniet, ques reprobat, cum sic punit, quos amat“, ut sanctum Iohannem Huss, Iero- nimum. Crisostomus ſomilia 1a): „Quemadmodum Ezau perseque- batur Iacob, sic filii seculi huius persecuntur filios seculi futuri, et sicut ipse Iacob, ita et filii eius non resistendo superant malos, sed fugiendo. Nam quemadmodum mater tunc adiuravit Iacob dicens ei: Fili, audi me et fuge Mezopotamiam, doncc quiescat furor fratris tui, sic et cottidie ecclesia filios suos docet, cum persequentur, dicens: „Cum vos persecuti fuerint in una civitate, fugite in aliam“ et „date locum ire“. Numquid ovis persequitur lupum, sed lupus ovem. Sic Cayn Abel, Iudei Cristum, non Cristus Iudeos, sic heretici cristianos, non cristiani hereticos. Ovis herbam manducat, lupus carnibus delectatur. Quem videris de prato Scripturarum herbas floridas iusticie coligentem, ovis est. Quem videris in sanguine persecucionis gaudentem, lupus est. Ergo nulli dubium est, quin boni a malis semper persecuntur et tribulantur. Propter quod opor- tet nos humiliari sub potenti manu Dei, ut liberet nos in tempore tribula- cionis, nam „dyabolus non cessat circuire, querens, quem devoret“ et querens, quos ex fidelibus perdat; illos maxime, quos videt ardenciores in sermone Salvatoris. Et sic Dominum crucifigunt, qui eum in sacerdotibus aut fidelibus persecuntur. Act. 9, (4—5): „Saule, Saule, quid me perse- queris? Qui d(ixit): Quis es, Domine? Et ille: Ego sum lesus Nazarenus, quem tu persequeris. Durum est tibi contra stimulum calcitrare.“ Galla. 4°, (29): „Quomodo tunc is, qui secundum carnem natus fuerat, perse- quebatur eum, qui secundum spiritum, ita et nunc.“ Ex. 15, (9): „Dixit inimicus: Persequar et comprehendam, dividam spolia et implebitur anima mea, evaginabo gludium meum et interficiet eos manus mea. Ecce, statim consolatur (12—13): „Extendisti manum tuam et devoravit 40 45 50 55 60 65 70 95b1 75 131
35 9452 95a 95a2 [Emulare ergo et penitenciam age. Ecce, sto ad hostium et pulso. Si quis audierit vocem meam et aperuerit michi ianuam, intrabo ad illum, et cenabo cum illo, et ipse mecum.“21 Unde Crisostomus omilia 9 super illo: ,Beati qui persecucionem paciuntur': „Si aliquis ex potensta]- tibus, qui videntur esse cristiani, forsitan propter peccata sua correptus, factus fuerit tibi inimicus et persecutus te fuerit, beatus es cum Iohanne, ano to nenye zly towarzyss, nam et Iohannes (Baptista) neque propter gentilitatem neque propter heresim est[ interfectus, sed quia coripiebat Herodem propter adulterium, dicens Mar. 6, (18): Non licet te habere uxorem fratris tui.' Sed et omnes prophete neque a gentibus, sed a suis occisi sunt non propter gentilitatem, sed quia coripie- bant corum peccata.“ Ergo qui patitur propter causam Dei, est verus martir. Bernhardus: „Cum considero Iob sedentem in sterquilino, Baptistam in deserto et Herodis occisum gladio, Petrum in crucis pati- bulo, et Paulum Neronis ac Iacobum accumbentes Herodis gladio, Laurencium assatum craticula, a hiis cogito, qualiter Deus puniet, ques reprobat, cum sic punit, quos amat“, ut sanctum Iohannem Huss, Iero- nimum. Crisostomus ſomilia 1a): „Quemadmodum Ezau perseque- batur Iacob, sic filii seculi huius persecuntur filios seculi futuri, et sicut ipse Iacob, ita et filii eius non resistendo superant malos, sed fugiendo. Nam quemadmodum mater tunc adiuravit Iacob dicens ei: Fili, audi me et fuge Mezopotamiam, doncc quiescat furor fratris tui, sic et cottidie ecclesia filios suos docet, cum persequentur, dicens: „Cum vos persecuti fuerint in una civitate, fugite in aliam“ et „date locum ire“. Numquid ovis persequitur lupum, sed lupus ovem. Sic Cayn Abel, Iudei Cristum, non Cristus Iudeos, sic heretici cristianos, non cristiani hereticos. Ovis herbam manducat, lupus carnibus delectatur. Quem videris de prato Scripturarum herbas floridas iusticie coligentem, ovis est. Quem videris in sanguine persecucionis gaudentem, lupus est. Ergo nulli dubium est, quin boni a malis semper persecuntur et tribulantur. Propter quod opor- tet nos humiliari sub potenti manu Dei, ut liberet nos in tempore tribula- cionis, nam „dyabolus non cessat circuire, querens, quem devoret“ et querens, quos ex fidelibus perdat; illos maxime, quos videt ardenciores in sermone Salvatoris. Et sic Dominum crucifigunt, qui eum in sacerdotibus aut fidelibus persecuntur. Act. 9, (4—5): „Saule, Saule, quid me perse- queris? Qui d(ixit): Quis es, Domine? Et ille: Ego sum lesus Nazarenus, quem tu persequeris. Durum est tibi contra stimulum calcitrare.“ Galla. 4°, (29): „Quomodo tunc is, qui secundum carnem natus fuerat, perse- quebatur eum, qui secundum spiritum, ita et nunc.“ Ex. 15, (9): „Dixit inimicus: Persequar et comprehendam, dividam spolia et implebitur anima mea, evaginabo gludium meum et interficiet eos manus mea. Ecce, statim consolatur (12—13): „Extendisti manum tuam et devoravit 40 45 50 55 60 65 70 95b1 75 131
Strana 132
85 90 95 100 105 110 eos terra, dux fuisti in misericordia tua populo, quem redemisti.“ Quia ubi persecucio, ibi consolacio. Ex quo Ieremias (20), qui fuit in ventre sanctificatus, persecutus est, cum prophetavit. Fassur sacerdos percussit Ieremiam prophetam et misit eum in nervum. Cumque eduxisset eum in crastinum, d(ixit) ad eum Ieremias (vv. 4. 6—12): „Quia hec dicit Dominus Deus exercituum: Ecce, ego dabo te in pavorem, et omnes amicos tuos et corruent gladio inimicorum suorum et oculi tui videbunt. Et omnem Iudam dabo in ma- nu(m) regis Babilonis et tra[ns ducet eos in Babilonem et percuciet eos gladio. Tu autem, Fassur et omnes habitatores domus tue, ibitis in captivi- tatem et in Babilonem venies et ibi morieris, ibique sepelieris tu, et omnes amici tui, quibus prophetasti mendacium. Seduxisti me, Domine, et seductus sum. Forcior me fuisti et invaluisti, factus sum in derisum tota die, omnes subsanabant me. Quia iam olym loquor vociferans iniquita- tem, et vastitatem clamito. Et factus est sermo Domini michi in obpro- brium et in derisum tota die. Et d(ixi): Non recordabor eius, neque loquar ultra in nomine eius. Et factus est in corde meo quasi ignis estuans, claususque in ossibus meis, et defeci, ferre non sustinens. Audivi enim contumelias multorum et terrorem in circuitu: persequimini et persequamur eum. Ab omnibus viris, qui erant pacifici mei et custoidien- tes latus meum: Si quomodo decipiatur, et prevaleamus adversus eum, et consequamur ulcionem ex eo. Dominus autem mecum est quasi bella- tor fortis, idcirco qui persecuntur me, cadent, et infirmi erunt et con- fundentur vehementer, quia non intellexerunt obprobrium sempiternum, quod numquam delebitur. Et tu, Domine exercituum, probator iusti, qui vides renes et cor, videam, queso, ulcionem tuam ex eis, tibi enim reve- lavi causam meam." Ideo dicit: Si me persecuti fuerunt, et vos persequentur. Et sic persecucio quamquam) periculosa, gloriosam inducit victoriam. Crisostomus omilia 28: „Res, inquit, preciosa vili precio non comparatur. Magnum laborem necesse est nobis impendere, si volumus ad celestia regna per- venire. Quia ,non sunt condigne passiones huius temporis ad (futuram gloriam)." Et si gentes non habes, que te persecuntur, habes principem gencium, dyabolum, qui hominem persequi numquam cessat. Si enim principem potueris vincere in corpore suo, incipe resistere desideriis tuis et tunc intelliges, quam fortes sunt spiritus desideriorum malorum, qui te persecuntur. Hec est enim pugna periculosa, sed est gloriosa victoria, qui poterit odire, quod amat, et amare, quod odit? “Duplex est persecucio, videlicet carnalis, qua malus persequitur bonum, et spiritualis, qua bonus propter bonum persequitur malum; et sic persequi malos propter eorum correpcionem non est malum. Et sic Cristus non iniuste est per- secutus flagellando, quos expullit de templo. Distinccione 8: „Fugientes 95b2 96a1 96a3 80 115 132
85 90 95 100 105 110 eos terra, dux fuisti in misericordia tua populo, quem redemisti.“ Quia ubi persecucio, ibi consolacio. Ex quo Ieremias (20), qui fuit in ventre sanctificatus, persecutus est, cum prophetavit. Fassur sacerdos percussit Ieremiam prophetam et misit eum in nervum. Cumque eduxisset eum in crastinum, d(ixit) ad eum Ieremias (vv. 4. 6—12): „Quia hec dicit Dominus Deus exercituum: Ecce, ego dabo te in pavorem, et omnes amicos tuos et corruent gladio inimicorum suorum et oculi tui videbunt. Et omnem Iudam dabo in ma- nu(m) regis Babilonis et tra[ns ducet eos in Babilonem et percuciet eos gladio. Tu autem, Fassur et omnes habitatores domus tue, ibitis in captivi- tatem et in Babilonem venies et ibi morieris, ibique sepelieris tu, et omnes amici tui, quibus prophetasti mendacium. Seduxisti me, Domine, et seductus sum. Forcior me fuisti et invaluisti, factus sum in derisum tota die, omnes subsanabant me. Quia iam olym loquor vociferans iniquita- tem, et vastitatem clamito. Et factus est sermo Domini michi in obpro- brium et in derisum tota die. Et d(ixi): Non recordabor eius, neque loquar ultra in nomine eius. Et factus est in corde meo quasi ignis estuans, claususque in ossibus meis, et defeci, ferre non sustinens. Audivi enim contumelias multorum et terrorem in circuitu: persequimini et persequamur eum. Ab omnibus viris, qui erant pacifici mei et custoidien- tes latus meum: Si quomodo decipiatur, et prevaleamus adversus eum, et consequamur ulcionem ex eo. Dominus autem mecum est quasi bella- tor fortis, idcirco qui persecuntur me, cadent, et infirmi erunt et con- fundentur vehementer, quia non intellexerunt obprobrium sempiternum, quod numquam delebitur. Et tu, Domine exercituum, probator iusti, qui vides renes et cor, videam, queso, ulcionem tuam ex eis, tibi enim reve- lavi causam meam." Ideo dicit: Si me persecuti fuerunt, et vos persequentur. Et sic persecucio quamquam) periculosa, gloriosam inducit victoriam. Crisostomus omilia 28: „Res, inquit, preciosa vili precio non comparatur. Magnum laborem necesse est nobis impendere, si volumus ad celestia regna per- venire. Quia ,non sunt condigne passiones huius temporis ad (futuram gloriam)." Et si gentes non habes, que te persecuntur, habes principem gencium, dyabolum, qui hominem persequi numquam cessat. Si enim principem potueris vincere in corpore suo, incipe resistere desideriis tuis et tunc intelliges, quam fortes sunt spiritus desideriorum malorum, qui te persecuntur. Hec est enim pugna periculosa, sed est gloriosa victoria, qui poterit odire, quod amat, et amare, quod odit? “Duplex est persecucio, videlicet carnalis, qua malus persequitur bonum, et spiritualis, qua bonus propter bonum persequitur malum; et sic persequi malos propter eorum correpcionem non est malum. Et sic Cristus non iniuste est per- secutus flagellando, quos expullit de templo. Distinccione 8: „Fugientes 95b2 96a1 96a3 80 115 132
Strana 133
96b2 97a 97a2 ad ecelesiam ab ecclesia sunt protegendi.“ Et eciam boni persecuntur vi- dendo maliciam, sicut Loth in Sodomis etc.] Quomodo Paulus perseque- batur a mundo, quia persequebatur mundum etc. Hoc est vita predica- torum. Quia debet esse vite irreprehensibilis et debet fructum Cristi in- tendere predicator, non debet mentiri, debet esse purus a peccato, nec debet a recta predicacione recedere propter amorem vel odium. Qui predicatorem contristat, in Cristum peccat, quia d'icit) (1 Par. 16, 22): „Nolite tangere cristos meos,“ et (Luce 10, 16): „Qui vos spernit, me spernit.“ Mat. 10°, (40—42): „Qui recipit vos, me recipit, et qui me recipit, recipit cum, qui me misit. Qui recipit prophetam in nomine pro- phete, mercedem prophete accipit. Et qui recipit iustum in nomine iusti, mercedem iusti accipiet. Et qui potum dederit uni ex minimis istis calicem aque frigide, tantum in nomine dis(cipuli), amen, dico vobis: non perdet mercedem suam.“ Hic videant predicatores, ut sint] veri prophete, iusti et cristiani minimi propter nomen eius. Quia infelix est predicator, qui alios illuminat, et in se existens tenebrosus. 46 d.: In- convenienter predicat, qui Cristum pauperem ventre pingwi et rubenti- bus buccis annuncciet. Unde hoc venit, quia Spiritum veritatis non habent. Ideo ut esset differencia inter predicatores, déicit) Dominus: Cum venerit Paraclitus. Cum venerit Paraclitus, ibi describens suam libertatem in hoc, cum dicit: Cum venerit, ille enim proprie venire dicitur, qui sponte sua et propria auctoritate venit. Malachie 3°, (1): „Et statim veniet ad templum sanctum suum dominator, quem vos queritis, et angelus testamenti, quem vos vultis“, tamquam nunccius Dei, cum dicitur: „Ille annunccia- bit vobis omnia, que ventura sunt, cum venerit“ et ad quem] venerit. Et hoc facit Spiritus sanctus, ut dicitur loh. 3°, (8): „Spiritus, ubi vult, spirat et vocem eius audis, sed nescis, unde veniat aut quo vadat.“ Ideo dicitur benivolus1). 1a Cor. 12, (11): „Hec autem omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis, prout vult.“ Ergo, ubi vult, spirat. In quo notatur eius libertas, qui agit filios Dei, id est libere cogit ad bonum, ut tanta libertate velint et faciant bonum, ut sicut impetum spiritus, id est venti, nemo impedire potest, sic nec operacionem eius et filiorum eius nemo liberam valeat impedire, nec ignis, nec gladius, nec natura, nec in- solencia naturalis, neque mors, necque vita, quando predicacione et opere faciant bonum. Ubi enim Spiritus Domini, ibi libertas. 22 Cor. 3°, (17—18): „Dominus autem Spiritus est. Ubi autem Spiritus Domini, ibi libertas. Nos vero omnes] revelata facie gloriam Domini speculantes, in eandem ymaginem transformamur a claritate in claritatem, tamquam a Domini Spiritu.“ Item 4°, (8—11): „In omnibus tribulacionem pati- mur, sed non angustiamur, aporiamur, sed non destituimur, persecucio- nem patimur, sed non derelinquimur, humiliamur, sed non confundimur, 125 130 135 140 145 150 155 96b1 120 160 133
96b2 97a 97a2 ad ecelesiam ab ecclesia sunt protegendi.“ Et eciam boni persecuntur vi- dendo maliciam, sicut Loth in Sodomis etc.] Quomodo Paulus perseque- batur a mundo, quia persequebatur mundum etc. Hoc est vita predica- torum. Quia debet esse vite irreprehensibilis et debet fructum Cristi in- tendere predicator, non debet mentiri, debet esse purus a peccato, nec debet a recta predicacione recedere propter amorem vel odium. Qui predicatorem contristat, in Cristum peccat, quia d'icit) (1 Par. 16, 22): „Nolite tangere cristos meos,“ et (Luce 10, 16): „Qui vos spernit, me spernit.“ Mat. 10°, (40—42): „Qui recipit vos, me recipit, et qui me recipit, recipit cum, qui me misit. Qui recipit prophetam in nomine pro- phete, mercedem prophete accipit. Et qui recipit iustum in nomine iusti, mercedem iusti accipiet. Et qui potum dederit uni ex minimis istis calicem aque frigide, tantum in nomine dis(cipuli), amen, dico vobis: non perdet mercedem suam.“ Hic videant predicatores, ut sint] veri prophete, iusti et cristiani minimi propter nomen eius. Quia infelix est predicator, qui alios illuminat, et in se existens tenebrosus. 46 d.: In- convenienter predicat, qui Cristum pauperem ventre pingwi et rubenti- bus buccis annuncciet. Unde hoc venit, quia Spiritum veritatis non habent. Ideo ut esset differencia inter predicatores, déicit) Dominus: Cum venerit Paraclitus. Cum venerit Paraclitus, ibi describens suam libertatem in hoc, cum dicit: Cum venerit, ille enim proprie venire dicitur, qui sponte sua et propria auctoritate venit. Malachie 3°, (1): „Et statim veniet ad templum sanctum suum dominator, quem vos queritis, et angelus testamenti, quem vos vultis“, tamquam nunccius Dei, cum dicitur: „Ille annunccia- bit vobis omnia, que ventura sunt, cum venerit“ et ad quem] venerit. Et hoc facit Spiritus sanctus, ut dicitur loh. 3°, (8): „Spiritus, ubi vult, spirat et vocem eius audis, sed nescis, unde veniat aut quo vadat.“ Ideo dicitur benivolus1). 1a Cor. 12, (11): „Hec autem omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis, prout vult.“ Ergo, ubi vult, spirat. In quo notatur eius libertas, qui agit filios Dei, id est libere cogit ad bonum, ut tanta libertate velint et faciant bonum, ut sicut impetum spiritus, id est venti, nemo impedire potest, sic nec operacionem eius et filiorum eius nemo liberam valeat impedire, nec ignis, nec gladius, nec natura, nec in- solencia naturalis, neque mors, necque vita, quando predicacione et opere faciant bonum. Ubi enim Spiritus Domini, ibi libertas. 22 Cor. 3°, (17—18): „Dominus autem Spiritus est. Ubi autem Spiritus Domini, ibi libertas. Nos vero omnes] revelata facie gloriam Domini speculantes, in eandem ymaginem transformamur a claritate in claritatem, tamquam a Domini Spiritu.“ Item 4°, (8—11): „In omnibus tribulacionem pati- mur, sed non angustiamur, aporiamur, sed non destituimur, persecucio- nem patimur, sed non derelinquimur, humiliamur, sed non confundimur, 125 130 135 140 145 150 155 96b1 120 160 133
Strana 134
165 170 175 180 185 190 195 deicimur, sed non perimus. Semper mortificacionem Iesu Cristi in corpore nostro circumferentes, ut et vita Iesu in corporibus nostris manifestetur. Semper enim nos, qui vivimus, in mortem tradimur propter Iesum, ut et vita Iesu manifestetur in carne nostra mortali.“ Unde Apostolus (Rom. 83, (14): „Qui Spiritu Dei aguntur, hii filii Dei sunt,“ quia filii Dei habent libertatem Deo serviendi. Quia nec tantum per hoc, quod aguntur a Spiritu sancto, perdunt arbitrii libertatem, sed quo magis aguntur a Spiritu, eo forciores sunt et magis voluntarii ad hoc volendum et facien- dum, quod suggerit, et ad hoc, quod impellit Spiritus sanctus. Quia ad hoc cogit eos, ut de nolentibus fiant volumptarii ad hoc volendum et fa- ciendum, ad hoc autem nolendum, quod prius fecerunt peccando. Quia talis securus expectat presencia, quem non terrebunt futura. Quanto ergo amplius Spiritus sanctus impellit et cogit liberum arbitrium ad bonum, tanto liberius est et forcius, sicut oculus melius videt illuminatus a sole, et miles forcius pugnat, dum adiuvatur a rege, et corpus forcius agit, dum iuvatur a spiritu, sic nos, dum impellimur ad bonum per Spiritum sanctum. Ideo quia spirat ubi vult, cum dicitur: Cum venerit Paraclitus, ergo venit, quo vult [ libere sive libenter ad mentem devotam et se desiderantem. (Ecce, quomodo Salomon apreciavit sapienciam Spiritus sancti) Sap. 7, (7—14. 21—23. 27b—30): „Propter hoc optavi et datus est michi sensus, et invocavi et venit in me spiritus sapiencie, et preposui illam regnis et sedibus, et divicias nichil esse duxi in comparacione illius. Nec comparavi illi lapidem preciosum, quoniam omne aurum in compa- racione illius arena est exigua, et tamquam lutum estimabitur argentum in conspectu illius. Super salutem et speciem dilexi eam et proposui pro luce habere illam, quoniam inextingwibile est lumen illius. Venerunt autem michi omnia bona pariter cum illa et innumerabilis honestas per manus illius, et letatus sum in omnibus, quoniam antecedebat me ista sapiencia, et ignorabar, quoniam omnium bonorum mater est. Quam sine ficcione didici et sine invidia comunico et | honestatem illius non abscondo. Infinitus est enim thezaurus hominibus, quo qui usi sunt, participes facti sunt amicicie Dei.“ Sequitur: „Omnium enim artifex docuit me sapienciam. Est enim in illa spiritus intelligencie sanctus, unicus, multipliciter subtilis, modestus, discretus, mobilis, incoinquinatus, certus, suavis, amans bonum actum, qui nichil vetat bene facere, huma- nus, benignus, stabilis, securus.“ Sequitur: „Amicos Dei et prophetas constituit. Neminem enim diligit Deus nisi eum, qui cum sapiencia in- habitat. Est enim hec speciosior sole et super omnem disposicionem stellarum, luci comparata invenitur prior, illi enim succedit nox, sapien- ciam autem non vincit malicia. Ideo cum venerit Paraclitus, id est consolator, quia dulcorat omnes amari- 98a2 tudines tamquam dulcis pocio, quia vulnera et penas acerbas suaviter 97b1 97b2 98a1 200 134
165 170 175 180 185 190 195 deicimur, sed non perimus. Semper mortificacionem Iesu Cristi in corpore nostro circumferentes, ut et vita Iesu in corporibus nostris manifestetur. Semper enim nos, qui vivimus, in mortem tradimur propter Iesum, ut et vita Iesu manifestetur in carne nostra mortali.“ Unde Apostolus (Rom. 83, (14): „Qui Spiritu Dei aguntur, hii filii Dei sunt,“ quia filii Dei habent libertatem Deo serviendi. Quia nec tantum per hoc, quod aguntur a Spiritu sancto, perdunt arbitrii libertatem, sed quo magis aguntur a Spiritu, eo forciores sunt et magis voluntarii ad hoc volendum et facien- dum, quod suggerit, et ad hoc, quod impellit Spiritus sanctus. Quia ad hoc cogit eos, ut de nolentibus fiant volumptarii ad hoc volendum et fa- ciendum, ad hoc autem nolendum, quod prius fecerunt peccando. Quia talis securus expectat presencia, quem non terrebunt futura. Quanto ergo amplius Spiritus sanctus impellit et cogit liberum arbitrium ad bonum, tanto liberius est et forcius, sicut oculus melius videt illuminatus a sole, et miles forcius pugnat, dum adiuvatur a rege, et corpus forcius agit, dum iuvatur a spiritu, sic nos, dum impellimur ad bonum per Spiritum sanctum. Ideo quia spirat ubi vult, cum dicitur: Cum venerit Paraclitus, ergo venit, quo vult [ libere sive libenter ad mentem devotam et se desiderantem. (Ecce, quomodo Salomon apreciavit sapienciam Spiritus sancti) Sap. 7, (7—14. 21—23. 27b—30): „Propter hoc optavi et datus est michi sensus, et invocavi et venit in me spiritus sapiencie, et preposui illam regnis et sedibus, et divicias nichil esse duxi in comparacione illius. Nec comparavi illi lapidem preciosum, quoniam omne aurum in compa- racione illius arena est exigua, et tamquam lutum estimabitur argentum in conspectu illius. Super salutem et speciem dilexi eam et proposui pro luce habere illam, quoniam inextingwibile est lumen illius. Venerunt autem michi omnia bona pariter cum illa et innumerabilis honestas per manus illius, et letatus sum in omnibus, quoniam antecedebat me ista sapiencia, et ignorabar, quoniam omnium bonorum mater est. Quam sine ficcione didici et sine invidia comunico et | honestatem illius non abscondo. Infinitus est enim thezaurus hominibus, quo qui usi sunt, participes facti sunt amicicie Dei.“ Sequitur: „Omnium enim artifex docuit me sapienciam. Est enim in illa spiritus intelligencie sanctus, unicus, multipliciter subtilis, modestus, discretus, mobilis, incoinquinatus, certus, suavis, amans bonum actum, qui nichil vetat bene facere, huma- nus, benignus, stabilis, securus.“ Sequitur: „Amicos Dei et prophetas constituit. Neminem enim diligit Deus nisi eum, qui cum sapiencia in- habitat. Est enim hec speciosior sole et super omnem disposicionem stellarum, luci comparata invenitur prior, illi enim succedit nox, sapien- ciam autem non vincit malicia. Ideo cum venerit Paraclitus, id est consolator, quia dulcorat omnes amari- 98a2 tudines tamquam dulcis pocio, quia vulnera et penas acerbas suaviter 97b1 97b2 98a1 200 134
Strana 135
98b1 98b2 99a1 nos inebrians lenit et facit non sentire dolorem. Omnes ergo peccatores, qui pre amaritudine cordis tristantur et desperare coguntur, bibant hanc pocionem, hoc vinum suavissimum, ut amaritudinem suorum peccatorum abigant. Prov. ultimo (6—7): „Date siceram merentibus et vinum hiis, qui amaro sunt animo. Bibant et obliviscantur egestatis sue, et doloris sui non recordentur amplius.“ Unde dicitur (Ier. 25, 27): „Bibite, amici, et incbriamini.“ Hoc vinum biberunt apostoli, dum fucrunt amari, in oracione, ita quod putabantur ebriosi a musto. Sic semper isti fuerunt quasi fatui in hoc mundo, qui hauserunt Spiritum sanctum, sicut illi Sap. 5°, (4): „Ecce nos insensati.“ Ideo videns apostolos valde amaros corde, d(ixit) (Mat. 26, 27): „Bibite ex hoc omnes“, q(uasi) d(iceret): quia in hac bibicione est mea memoria, non memoria mundi, sed quasi oblivio et omnium tribulacionum. Ps. (103, 15): „Et vinum letificet cor hominis.“ Non illius, qui amarus est propter dampna secularia vel transitoria, quia ille non meretur ab ipso consolari. Luce 6, (24): „Ve vobis divitibus, qui habetis hic consolacionem vestram“, q(uasi) d)ice- ret): quia meam non habetis nec habebitis. Bernhardus: „Delicata est consolacio Spiritus sancti, nec datur habentibus alienam“. Unde ecclesia sancta, cum esset inter inimicos in Ierusalem post resurreccionem Cristi in amaritudine persecucionum, tunc crescebat et confortabatur et con- solacione Spiritus sancti replebatur. Act. 9, (31): „Ecclesia quidem per totam Iudeam et Gallileam et Samariam habebat pacem et edificabatur cc ambulans in timore Domini, et consolacione Spiritus sancti replebatur." Ergo impossibile est homines carnales, quamdiu consolaciones mundi secuntur, recipere dulcedinem Spiritus sancti non possunt. Unde Apo- " stolus (2 Cor. 1, 7): „Si eritis socii passionum, eritis et conso(lacionis)." Augustinus libro Soliloquiorum: „Tu consolacio sempiterna, que solis te illis tribuis, qui consolacionem huius mundi pro consolacione eterna contempnunt.“ [11a Cor. 4, (12—13): „Maledicimur, et benedi- cimus, persecucionem patimur, et sustinemus, blazfemamur, et obsecra- mus, tamquam purgamenta huius mundi facti sumus, peripsema usque adhuc.“ Sed ex quo non concordamus cum apostolis, quomodo consolari volumus?1) Ergo Spiritus sanctus non videtur consolare papas dotatos, qui hic habent consolacionem, quia Spiritus sanctus est merencium conso- lator, pater orphanorum, maritus viduarum, qui merent de perpetra- cione delicti, quia peccando perdiderunt regem glorie Cristum et ad ira- cundiam provocaverunt. Merencium consolator, quia illum spreverunt, qui pro illis fuit crucifixus, merencium, quia vita sua Cristum auctorem salutis videre non possunt. Talium est consolator Ys. 61, (1—3): „Ad annuncciandum mansuetis misit me,... ut consolarer omnes lugentes et ponerem consolacionem lugentibus.“ Mat. 5°, (5): ,Beati, qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur.“ O, quanti peccatores pocius perdunt con- 210 215 220 225 230. 235 240 205 135
98b1 98b2 99a1 nos inebrians lenit et facit non sentire dolorem. Omnes ergo peccatores, qui pre amaritudine cordis tristantur et desperare coguntur, bibant hanc pocionem, hoc vinum suavissimum, ut amaritudinem suorum peccatorum abigant. Prov. ultimo (6—7): „Date siceram merentibus et vinum hiis, qui amaro sunt animo. Bibant et obliviscantur egestatis sue, et doloris sui non recordentur amplius.“ Unde dicitur (Ier. 25, 27): „Bibite, amici, et incbriamini.“ Hoc vinum biberunt apostoli, dum fucrunt amari, in oracione, ita quod putabantur ebriosi a musto. Sic semper isti fuerunt quasi fatui in hoc mundo, qui hauserunt Spiritum sanctum, sicut illi Sap. 5°, (4): „Ecce nos insensati.“ Ideo videns apostolos valde amaros corde, d(ixit) (Mat. 26, 27): „Bibite ex hoc omnes“, q(uasi) d(iceret): quia in hac bibicione est mea memoria, non memoria mundi, sed quasi oblivio et omnium tribulacionum. Ps. (103, 15): „Et vinum letificet cor hominis.“ Non illius, qui amarus est propter dampna secularia vel transitoria, quia ille non meretur ab ipso consolari. Luce 6, (24): „Ve vobis divitibus, qui habetis hic consolacionem vestram“, q(uasi) d)ice- ret): quia meam non habetis nec habebitis. Bernhardus: „Delicata est consolacio Spiritus sancti, nec datur habentibus alienam“. Unde ecclesia sancta, cum esset inter inimicos in Ierusalem post resurreccionem Cristi in amaritudine persecucionum, tunc crescebat et confortabatur et con- solacione Spiritus sancti replebatur. Act. 9, (31): „Ecclesia quidem per totam Iudeam et Gallileam et Samariam habebat pacem et edificabatur cc ambulans in timore Domini, et consolacione Spiritus sancti replebatur." Ergo impossibile est homines carnales, quamdiu consolaciones mundi secuntur, recipere dulcedinem Spiritus sancti non possunt. Unde Apo- " stolus (2 Cor. 1, 7): „Si eritis socii passionum, eritis et conso(lacionis)." Augustinus libro Soliloquiorum: „Tu consolacio sempiterna, que solis te illis tribuis, qui consolacionem huius mundi pro consolacione eterna contempnunt.“ [11a Cor. 4, (12—13): „Maledicimur, et benedi- cimus, persecucionem patimur, et sustinemus, blazfemamur, et obsecra- mus, tamquam purgamenta huius mundi facti sumus, peripsema usque adhuc.“ Sed ex quo non concordamus cum apostolis, quomodo consolari volumus?1) Ergo Spiritus sanctus non videtur consolare papas dotatos, qui hic habent consolacionem, quia Spiritus sanctus est merencium conso- lator, pater orphanorum, maritus viduarum, qui merent de perpetra- cione delicti, quia peccando perdiderunt regem glorie Cristum et ad ira- cundiam provocaverunt. Merencium consolator, quia illum spreverunt, qui pro illis fuit crucifixus, merencium, quia vita sua Cristum auctorem salutis videre non possunt. Talium est consolator Ys. 61, (1—3): „Ad annuncciandum mansuetis misit me,... ut consolarer omnes lugentes et ponerem consolacionem lugentibus.“ Mat. 5°, (5): ,Beati, qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur.“ O, quanti peccatores pocius perdunt con- 210 215 220 225 230. 235 240 205 135
Strana 136
245 250 255 260 265 270 275 280 solacionem dulcissimam Spiritus sancti, que omnem amaritudinem dulco- rat, antequam perderent consolacionem, quam habent in peccatis, que ipsos ad eternam amaritudinem perducet inferni. Illa propter crines vel crinale, ille propter suam superbiam vel suam amasiam. USap. 1°, 4): „Quoniam in malivolam animam non intrabit sapiencia nec habitabit in corpore subdito peccatis.“ Habeant hoc ad suam consolacionem mali- voli, ad omne bonum reprobi.1) Cum venerit Paraclitus. Ecce, non certificatur hora adventus Paracliti, ut homo sit preparatus qualibet hora ad capiendum Spiritum sanctum, orando assidue et solicite expectans misericordiam Domini. Et si cito non veniet, non est resiliendum, quia dat sepe una dies, quod multi denegant anni, ut curienses bene sciunt, qui aliquando diu expectant dona pro servicio. Cum venerit, id est non ad voluntatem hominis, sed a Patre glo- riose, cum dicit: Quem ego mittam vobis a Patre, id est ex sua voluntate. Cum venerit, non locum mutando, cum sit essencialiter ubique, cum inplet orbem terrarum. Sap. 1°, (7): „Quoniam spiritus Domini replevit orbem terrarum et hoc, quod continet omnia, scienciam habet vocis.“ Ideo locum non mutat, sed novam graciam infundit vel novo modo incipit per graciam habitare in eis, quos templum | Dei facit. "Quia alias non venit, nisi ad templum sanctum suum dominator.1) 1 Cor. 3°, (16—17): „Nescitis, quia templum Dei estis vos et Spiritus Dei habitat in vobis? Si quis autem templum Dei violaverit, disperdet illum Deus. Templum enim Dei sanctum est, quod estis vos.“ Ecce, Spiritus sanctus consecrat. Sicut calefaccio facit calidum, sic Spiritus sanctus eos, ad quos mittitur, similes facit ei, cuius est Spiritus, unde cui adheret Deus, unus spiritus efficitur cum eo. Ideo cum sit Spiritus veritatis, congrue docet omnem veritatem. Ioh. 16, (13): „Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Non enim loquetur a semetipso, sed que- cumque audiet, loquetur, et que ventura sunt annuncciabit vobis." Ecce, Spiritus sanctus ex propriis non loquitur, sed que audit et que sunt ventura sine 1 dubio, annuncciat. Quod spiritus mendax non habet, quia non est Spiritus veritatis, sed mendacii, quia patrem habet menda- cem, Ioh. 8°, (44): „Vos ex patre dyabolo estis et desideria patris vestri vultis facere. Ille homicida erat ab inicio et in veritate non stetit, quia non est veritas in eo. Cum loquitur mendacium, ex propriis loquitur, quia mendax est, et pater eius,“ quia existens in celo suo mendacio alios de- cepit, cum d(ixit): Similis ero altissimo. Male prophetavit. Sic moderni, qui volunt esse similes Domino Iesu Cristo. 3ü Regum ultimo (19—24) „Vidi Dominum sedentem super solium suum et omnem exercitum celi assistentem ei a[d] dextris et a sinistris. Et ait Dominus: Quis decipiet Achab, regem Israhel?... Et d(ixit) unus a sinistris verba huiuscemodi, et alius aliter. Egressus est autem spiritus et stetit coram Domino et ait: 99a2 99b2 99b2 285 100a1 136
245 250 255 260 265 270 275 280 solacionem dulcissimam Spiritus sancti, que omnem amaritudinem dulco- rat, antequam perderent consolacionem, quam habent in peccatis, que ipsos ad eternam amaritudinem perducet inferni. Illa propter crines vel crinale, ille propter suam superbiam vel suam amasiam. USap. 1°, 4): „Quoniam in malivolam animam non intrabit sapiencia nec habitabit in corpore subdito peccatis.“ Habeant hoc ad suam consolacionem mali- voli, ad omne bonum reprobi.1) Cum venerit Paraclitus. Ecce, non certificatur hora adventus Paracliti, ut homo sit preparatus qualibet hora ad capiendum Spiritum sanctum, orando assidue et solicite expectans misericordiam Domini. Et si cito non veniet, non est resiliendum, quia dat sepe una dies, quod multi denegant anni, ut curienses bene sciunt, qui aliquando diu expectant dona pro servicio. Cum venerit, id est non ad voluntatem hominis, sed a Patre glo- riose, cum dicit: Quem ego mittam vobis a Patre, id est ex sua voluntate. Cum venerit, non locum mutando, cum sit essencialiter ubique, cum inplet orbem terrarum. Sap. 1°, (7): „Quoniam spiritus Domini replevit orbem terrarum et hoc, quod continet omnia, scienciam habet vocis.“ Ideo locum non mutat, sed novam graciam infundit vel novo modo incipit per graciam habitare in eis, quos templum | Dei facit. "Quia alias non venit, nisi ad templum sanctum suum dominator.1) 1 Cor. 3°, (16—17): „Nescitis, quia templum Dei estis vos et Spiritus Dei habitat in vobis? Si quis autem templum Dei violaverit, disperdet illum Deus. Templum enim Dei sanctum est, quod estis vos.“ Ecce, Spiritus sanctus consecrat. Sicut calefaccio facit calidum, sic Spiritus sanctus eos, ad quos mittitur, similes facit ei, cuius est Spiritus, unde cui adheret Deus, unus spiritus efficitur cum eo. Ideo cum sit Spiritus veritatis, congrue docet omnem veritatem. Ioh. 16, (13): „Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Non enim loquetur a semetipso, sed que- cumque audiet, loquetur, et que ventura sunt annuncciabit vobis." Ecce, Spiritus sanctus ex propriis non loquitur, sed que audit et que sunt ventura sine 1 dubio, annuncciat. Quod spiritus mendax non habet, quia non est Spiritus veritatis, sed mendacii, quia patrem habet menda- cem, Ioh. 8°, (44): „Vos ex patre dyabolo estis et desideria patris vestri vultis facere. Ille homicida erat ab inicio et in veritate non stetit, quia non est veritas in eo. Cum loquitur mendacium, ex propriis loquitur, quia mendax est, et pater eius,“ quia existens in celo suo mendacio alios de- cepit, cum d(ixit): Similis ero altissimo. Male prophetavit. Sic moderni, qui volunt esse similes Domino Iesu Cristo. 3ü Regum ultimo (19—24) „Vidi Dominum sedentem super solium suum et omnem exercitum celi assistentem ei a[d] dextris et a sinistris. Et ait Dominus: Quis decipiet Achab, regem Israhel?... Et d(ixit) unus a sinistris verba huiuscemodi, et alius aliter. Egressus est autem spiritus et stetit coram Domino et ait: 99a2 99b2 99b2 285 100a1 136
Strana 137
100a2 100b! 100b2 Ego decipiam illum. Cui locutus est Dominus: In quo? Et ille ait: E(g)rediar et cro spiritus mendax in ore omnium prophetarum eius. Et d(ixit) Dominus: Egredere et fac ita. Nunc igitur, ecce, dedit Dominus spiritum mendacii in ore omnium prophetarum tuorum, qui hic sunt, et Dominus locutus est contra te malum. Accessit Sedechias et percussit Micheam in maxillam.“ Et quomodo potest verus propheta d(icere) nisi verum, cum est Scriptura ad oppositum, et vita mala? Et sic sunt duo spiritus sibi invicem contrarii, spiritus mendacii et Spiritus veritatis. Sed, heu, spiritus mendacii in tantum invaluit, quod plures consenciunt dya- bolo quam Spiritui sancto et semper Spiritui sancto resistunt plures. Rom. 8, 9b: „Qui spiritum Cristi non habet, hic non est eius.“1) Act. 7, (51): „Dure ] cervicis, vos semper Spiritui sancto resistitis. Ideo dicitur: Cum venerit Paraclitus vel consolator. Unde ecclesia canit: Consolator optime, dulcis hospes anime, dulce refrigerium, in labore requies, in estu temperies, in fletu solacium. Ps. (41, 4): „Fuerunt michi p lacrime mee panes die ac nocte, cum d(icitur) michi: Ubi est Deus tuus? Ps. (78, 11): „Intret in conspectu tuo gemitus conpeditorum.“ Prov. 14, (10): „Cor, quod novit amaritudinem anime sue, in gaudio eius non miscebitur extraneus.“ Tob. (3, 22): „Post tempestatem tranquillum facis et post lacrimacionem et luctum exultacionem infundis.“ Ps. (93, 19): „Secundum multitudinem dolorum meorum in corde meo, consola- ciones tue letificaverunt animam meam.“ Quia ad hoc Spiritus sanctus mittitur, ut quasi lux illuminet tenebrosos, ut Spiritus veritatis doceat ignorantes, qui olym per spiritum mendacii fuimus filii dyaboli. Ecce, nova gracia, id est novum opus virtuosum seu novà virtus, quam prius homo habuit. Apok. 21°, (5): „Ecce, nova facio omnia.“ Ioh. (16, 14): „Ille me clarificabit, quia de meo accipiet.“ Ideo d(icit) (Mat. 10, 20): „Non enim vos estis, qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri, qui loqui- tur in vobis.“ Apok. ultimo (1): „Ostendit michi angelus fluvium aque vive, splendidum tamquam cristallum, procedentem de sede“, id est de essencia divina. Id est iste nunccius vel consolator, quia tunc animam consolatur, quando propter nomen Dei fugit delectabilia mundi, ] con- siderando ea esse magnum impedimentum Spiritus sancti, innuens anime premia celestia eterna pro istis temporalibus. Ergo quia fuerunt in magna angustia apostoli, ideo fuerunt devoti in oracione, expectantes suum con- solatorem, et quanto magis differebat promissum, tanto magis accende- bantur ad desiderium. Ergo audiamus verbum Dei, quia per auditum adveniet congnicio veritatis necessarie per Spiritum sanctum, sicut hie informati fuerunt in oracione expectantes promissum, quia congnoverunt veritatem. A Patre meo, Spiritum veritatis, quia a Patre procedit. Ille testimonium per- hibebit de me etc. Ioh. 7, (46): „Numquam locutus est homo, sicut hic 295 300 305 310 315 320 290 325 137
100a2 100b! 100b2 Ego decipiam illum. Cui locutus est Dominus: In quo? Et ille ait: E(g)rediar et cro spiritus mendax in ore omnium prophetarum eius. Et d(ixit) Dominus: Egredere et fac ita. Nunc igitur, ecce, dedit Dominus spiritum mendacii in ore omnium prophetarum tuorum, qui hic sunt, et Dominus locutus est contra te malum. Accessit Sedechias et percussit Micheam in maxillam.“ Et quomodo potest verus propheta d(icere) nisi verum, cum est Scriptura ad oppositum, et vita mala? Et sic sunt duo spiritus sibi invicem contrarii, spiritus mendacii et Spiritus veritatis. Sed, heu, spiritus mendacii in tantum invaluit, quod plures consenciunt dya- bolo quam Spiritui sancto et semper Spiritui sancto resistunt plures. Rom. 8, 9b: „Qui spiritum Cristi non habet, hic non est eius.“1) Act. 7, (51): „Dure ] cervicis, vos semper Spiritui sancto resistitis. Ideo dicitur: Cum venerit Paraclitus vel consolator. Unde ecclesia canit: Consolator optime, dulcis hospes anime, dulce refrigerium, in labore requies, in estu temperies, in fletu solacium. Ps. (41, 4): „Fuerunt michi p lacrime mee panes die ac nocte, cum d(icitur) michi: Ubi est Deus tuus? Ps. (78, 11): „Intret in conspectu tuo gemitus conpeditorum.“ Prov. 14, (10): „Cor, quod novit amaritudinem anime sue, in gaudio eius non miscebitur extraneus.“ Tob. (3, 22): „Post tempestatem tranquillum facis et post lacrimacionem et luctum exultacionem infundis.“ Ps. (93, 19): „Secundum multitudinem dolorum meorum in corde meo, consola- ciones tue letificaverunt animam meam.“ Quia ad hoc Spiritus sanctus mittitur, ut quasi lux illuminet tenebrosos, ut Spiritus veritatis doceat ignorantes, qui olym per spiritum mendacii fuimus filii dyaboli. Ecce, nova gracia, id est novum opus virtuosum seu novà virtus, quam prius homo habuit. Apok. 21°, (5): „Ecce, nova facio omnia.“ Ioh. (16, 14): „Ille me clarificabit, quia de meo accipiet.“ Ideo d(icit) (Mat. 10, 20): „Non enim vos estis, qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri, qui loqui- tur in vobis.“ Apok. ultimo (1): „Ostendit michi angelus fluvium aque vive, splendidum tamquam cristallum, procedentem de sede“, id est de essencia divina. Id est iste nunccius vel consolator, quia tunc animam consolatur, quando propter nomen Dei fugit delectabilia mundi, ] con- siderando ea esse magnum impedimentum Spiritus sancti, innuens anime premia celestia eterna pro istis temporalibus. Ergo quia fuerunt in magna angustia apostoli, ideo fuerunt devoti in oracione, expectantes suum con- solatorem, et quanto magis differebat promissum, tanto magis accende- bantur ad desiderium. Ergo audiamus verbum Dei, quia per auditum adveniet congnicio veritatis necessarie per Spiritum sanctum, sicut hie informati fuerunt in oracione expectantes promissum, quia congnoverunt veritatem. A Patre meo, Spiritum veritatis, quia a Patre procedit. Ille testimonium per- hibebit de me etc. Ioh. 7, (46): „Numquam locutus est homo, sicut hic 295 300 305 310 315 320 290 325 137
Strana 138
335 340 345 350 355 360 365 homo.“ Cum dicit Ioh. 8, (12—13): „Ego sum lux mundi et qui sequitur me, non ambulat in tenebris, ] sed habebit lumen vite. Dixerunt ergo pharizei: Tu de te ipso testimonium perhibes, testimonium tuum non est verum.“ Et iterum dixerunt (Mat. 12, 24): „Hic non eicit demonia nisi in Belzebub.“ Ioh. 9 (24b): „Scimus, quia hic homo peccator est.“ Ecce, scribe et pharizei, qui non habuerunt Spiritum veritatis, sed mendacii, quomodo ingrati fuerunt de testimonio Spiritus sancti. Quia d'icit) Do- minus: Ille vobis testimonium perhibebit de me, cum venerit, id est ad quem venerit, et vos testimonium perhibebitis, quia ab inicio mecum estis. Unde dicitur (1 Ioh. 1, 8): „Si dixerimus, quia peccatum non habemus, nosmetipsos seducimus et veritas in nobis non est. Ecce, cui Spiritus sanctus mittitur, statim iubentur testimonium per- hibere. Et vos testimonium perhibebitis. Et sic fuerunt testes. Act. 5°, (32—33) „Et ] nos, inquiunt, testes sumus horum verborum, et Spiritus sanctus, quem dedit Deus omnibus ôbedientibus sibi. Hec cum audissent, dis- secabantur et cogitabant interficere illos.“ Ex quo Cristo Domino nostro et suis apostolis tanta mala evenerunt perhibentibus testimonium veritati, quid tunc nobis miseris peccatoribus? Mat. 10°, (17—18): „Tradent enim vos in conciliis et in synagogis suis flagellabunt vos et ad reges et presides ducemini propter me in testimonium illis.“ Mat. 23, (34—35a): „Ecce, ego mitto ad vos prophetas et sapientes et scribas, et ex illis occi- detis et crucifigetis, et ex illis flagellabitis in synagogis vestris et perseque- mini de civitate in civitatem, ut veniat super vos omnis sangwis iustus. Ubi poterant dicere: O, pie Domine, iubes nos testimonium perhibere, quid facere poterimus nos ignari, habentes parvam sapienciam, nos inpotentes, nos miseri peccatores, ex quo tibi sancto sanctorum non credunt, de quo Daniel, cum venerit sanctorum sanctus, cessabit unccio vestra, et adhuc dicis Mat. 10°, (16): „Ecce, ego mitto vos sicut oves in medio luporum“? Sed hanc obieccionem solvit Cristus, dicens: Mittam vobis Spiritum veritatis, q(uasi) déiceret): Ille perhibebit, id est vos per- hibebitis, illo in cordibus vestris, vos in vocibus vestris, ille inspirando vos, sonando sicut tuba, unus inspirat. „Quia ex habundancia cordis os loquitur.“ (Mat. 12), (35. 37): „Bonus homo de bono thezauro profert bona, et malus homo de malo thezauro profert mala.“ Sequitur: „Ex verbis enim tuis iustificaberis et ex verbis tuis condempnaberis.“ Ideo dicitur: Ille testimonium perhibebit de me. Quia ipse Spiritus sanctus ad solum Deum erigit et elevat corda, quia in quo homine est ipse, illum trahit ad venerandum sacramentum altaris. Sicut sole oriente stelle non videntur, ergo tales semper multa paciebantur tamquam mali, quia hoc est signum Spiritus sancti: Ubicunque homo persequitur (!) propter veritatem, habet iam graciam nowam Spiritus sancti. Dignum enim est, ut boni servi Cristi lingwa et vita testimonium perhibeant propter duo, 101a* 101b1 101b2 330 101a1 370 138
335 340 345 350 355 360 365 homo.“ Cum dicit Ioh. 8, (12—13): „Ego sum lux mundi et qui sequitur me, non ambulat in tenebris, ] sed habebit lumen vite. Dixerunt ergo pharizei: Tu de te ipso testimonium perhibes, testimonium tuum non est verum.“ Et iterum dixerunt (Mat. 12, 24): „Hic non eicit demonia nisi in Belzebub.“ Ioh. 9 (24b): „Scimus, quia hic homo peccator est.“ Ecce, scribe et pharizei, qui non habuerunt Spiritum veritatis, sed mendacii, quomodo ingrati fuerunt de testimonio Spiritus sancti. Quia d'icit) Do- minus: Ille vobis testimonium perhibebit de me, cum venerit, id est ad quem venerit, et vos testimonium perhibebitis, quia ab inicio mecum estis. Unde dicitur (1 Ioh. 1, 8): „Si dixerimus, quia peccatum non habemus, nosmetipsos seducimus et veritas in nobis non est. Ecce, cui Spiritus sanctus mittitur, statim iubentur testimonium per- hibere. Et vos testimonium perhibebitis. Et sic fuerunt testes. Act. 5°, (32—33) „Et ] nos, inquiunt, testes sumus horum verborum, et Spiritus sanctus, quem dedit Deus omnibus ôbedientibus sibi. Hec cum audissent, dis- secabantur et cogitabant interficere illos.“ Ex quo Cristo Domino nostro et suis apostolis tanta mala evenerunt perhibentibus testimonium veritati, quid tunc nobis miseris peccatoribus? Mat. 10°, (17—18): „Tradent enim vos in conciliis et in synagogis suis flagellabunt vos et ad reges et presides ducemini propter me in testimonium illis.“ Mat. 23, (34—35a): „Ecce, ego mitto ad vos prophetas et sapientes et scribas, et ex illis occi- detis et crucifigetis, et ex illis flagellabitis in synagogis vestris et perseque- mini de civitate in civitatem, ut veniat super vos omnis sangwis iustus. Ubi poterant dicere: O, pie Domine, iubes nos testimonium perhibere, quid facere poterimus nos ignari, habentes parvam sapienciam, nos inpotentes, nos miseri peccatores, ex quo tibi sancto sanctorum non credunt, de quo Daniel, cum venerit sanctorum sanctus, cessabit unccio vestra, et adhuc dicis Mat. 10°, (16): „Ecce, ego mitto vos sicut oves in medio luporum“? Sed hanc obieccionem solvit Cristus, dicens: Mittam vobis Spiritum veritatis, q(uasi) déiceret): Ille perhibebit, id est vos per- hibebitis, illo in cordibus vestris, vos in vocibus vestris, ille inspirando vos, sonando sicut tuba, unus inspirat. „Quia ex habundancia cordis os loquitur.“ (Mat. 12), (35. 37): „Bonus homo de bono thezauro profert bona, et malus homo de malo thezauro profert mala.“ Sequitur: „Ex verbis enim tuis iustificaberis et ex verbis tuis condempnaberis.“ Ideo dicitur: Ille testimonium perhibebit de me. Quia ipse Spiritus sanctus ad solum Deum erigit et elevat corda, quia in quo homine est ipse, illum trahit ad venerandum sacramentum altaris. Sicut sole oriente stelle non videntur, ergo tales semper multa paciebantur tamquam mali, quia hoc est signum Spiritus sancti: Ubicunque homo persequitur (!) propter veritatem, habet iam graciam nowam Spiritus sancti. Dignum enim est, ut boni servi Cristi lingwa et vita testimonium perhibeant propter duo, 101a* 101b1 101b2 330 101a1 370 138
Strana 139
102a2 102b1 102b2 primo, quia Deus Pater et Filius et Spiritus sanctus et angeli testificati sunt de celis, ] et nos eorum exemplo idem facere debemus, ut celestes et terrestres simul ad laudem Cristi conveniant. Ps. (68, 35): „Laudent illum celi et terra,“ id est angeli et homines. Idem (76, 4): „Memor fui Dei mei et consolatus sum.“ Deut. 8, (3): „Aflixi te penuria et dedi tibi cibum manna, quem ignorabas tu et patres tui, ut ostenderet tibi, quod non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit ex ore Domini.“ Ecce non datur manna nisi aflictis tribulacione. Quia in tribulacione positis datur Paraclitus. Sicut Iacob, quando timebat multum Ezau, quando illam visionem vidit, quando d(ixit) (Gen. 32, 30): „Vidi facie ad faciem Dominum et salva facta est anima mea.“ Item Stephanus in tribulacione positus ] vidit gloriam Dei et ait Act. 7°, (55b): „Video celos apertos et Iesum stantem.“ Item Iohannes in exilio pos[slitus scripsit visiones suas, quas vidit. Quia tales consolatur Spiritus sanctus, id est turbatos in hoc mundo, sed non consolatur Spiri- tus sanctus habentes tristiciam huius seculi, que mortem operatur, sicut adultere, que de absencia adulterii tristantur, sed pocius afliccio. 2a Cor. 7, (10): „Que enim secundum Deum tristicia est, penitenciam in salu- tem stabilem operatur, seculi autem tristicia mortem operatur.“ Sed illis datur consolacio, qui in se fletibus dolent, que Deo displicent; iste luctus in gaudium vertetur. Ier. 31, (13): „Convertam luctum eorum in gaudium.“ Sed illos Spiritus sanctus non consolatur, qui servitutem (i)ni(mi)corum paciuntur vel malicias. 2a Cor. 11, (19—20): „Libenter enim suffertis insipientes, cum sitis ipsi sapientes. Sustinetis enim, si quis vos in servitutem redigit, si quis devorat, si quis accipit, si quis extollitur, si quis in faciem vos cedit.“ Talibus non datur consolator, sed illis, qui temptaciones strenue sup[p]erant. Apok. 2°, (17): „Vincenti dabo manna absconditum.“ Quia vasi inmundo et non bene purgato, scilicet cordi, non infundetur Spiritus sanctus, quia Spiritus Domini super florem re- quiescit. Ys. 11, (1—2a): „Egredietur virga de radice Yesse, et flos de radice cius ascendet. Et requiescet super eum spiritus timoris| Domini." Quia servantibus mandata datur Spiritus sanctus. Ioh. 14, (15—16): „Si diligitis me, mandata mea servate, et ego rogabo Patrem et alium Para- clitum dabit vobis." Hec locutus sum vobis, ut non scandalizemini. Absque synagogis facient vos. Et cundo ad mortem d(ixit) (Mat. 26, 31): „Scandalum paciemini in me in ista nocte", q(uasi) d(iceret): Dando ſugam, alios scandalizabitis. Mat. 18, (6—7): „Qui scandalizaverit unum de pusillis istis minimis, qui in me credunt, expedit ei, ut suspendatur mola asinaria in collo eius et de- mergatur in profundo maris. Ve mundo a scandalis.“ Quanta scandala mundani faciunt! „Necesse est, ut veniant scandala, verumtamen ve 103a! homini illi, per quem scandalum venit.“ Ut nunc domini, qui in bonis 375 380 385 390 395 400 405 102a1 410 139
102a2 102b1 102b2 primo, quia Deus Pater et Filius et Spiritus sanctus et angeli testificati sunt de celis, ] et nos eorum exemplo idem facere debemus, ut celestes et terrestres simul ad laudem Cristi conveniant. Ps. (68, 35): „Laudent illum celi et terra,“ id est angeli et homines. Idem (76, 4): „Memor fui Dei mei et consolatus sum.“ Deut. 8, (3): „Aflixi te penuria et dedi tibi cibum manna, quem ignorabas tu et patres tui, ut ostenderet tibi, quod non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit ex ore Domini.“ Ecce non datur manna nisi aflictis tribulacione. Quia in tribulacione positis datur Paraclitus. Sicut Iacob, quando timebat multum Ezau, quando illam visionem vidit, quando d(ixit) (Gen. 32, 30): „Vidi facie ad faciem Dominum et salva facta est anima mea.“ Item Stephanus in tribulacione positus ] vidit gloriam Dei et ait Act. 7°, (55b): „Video celos apertos et Iesum stantem.“ Item Iohannes in exilio pos[slitus scripsit visiones suas, quas vidit. Quia tales consolatur Spiritus sanctus, id est turbatos in hoc mundo, sed non consolatur Spiri- tus sanctus habentes tristiciam huius seculi, que mortem operatur, sicut adultere, que de absencia adulterii tristantur, sed pocius afliccio. 2a Cor. 7, (10): „Que enim secundum Deum tristicia est, penitenciam in salu- tem stabilem operatur, seculi autem tristicia mortem operatur.“ Sed illis datur consolacio, qui in se fletibus dolent, que Deo displicent; iste luctus in gaudium vertetur. Ier. 31, (13): „Convertam luctum eorum in gaudium.“ Sed illos Spiritus sanctus non consolatur, qui servitutem (i)ni(mi)corum paciuntur vel malicias. 2a Cor. 11, (19—20): „Libenter enim suffertis insipientes, cum sitis ipsi sapientes. Sustinetis enim, si quis vos in servitutem redigit, si quis devorat, si quis accipit, si quis extollitur, si quis in faciem vos cedit.“ Talibus non datur consolator, sed illis, qui temptaciones strenue sup[p]erant. Apok. 2°, (17): „Vincenti dabo manna absconditum.“ Quia vasi inmundo et non bene purgato, scilicet cordi, non infundetur Spiritus sanctus, quia Spiritus Domini super florem re- quiescit. Ys. 11, (1—2a): „Egredietur virga de radice Yesse, et flos de radice cius ascendet. Et requiescet super eum spiritus timoris| Domini." Quia servantibus mandata datur Spiritus sanctus. Ioh. 14, (15—16): „Si diligitis me, mandata mea servate, et ego rogabo Patrem et alium Para- clitum dabit vobis." Hec locutus sum vobis, ut non scandalizemini. Absque synagogis facient vos. Et cundo ad mortem d(ixit) (Mat. 26, 31): „Scandalum paciemini in me in ista nocte", q(uasi) d(iceret): Dando ſugam, alios scandalizabitis. Mat. 18, (6—7): „Qui scandalizaverit unum de pusillis istis minimis, qui in me credunt, expedit ei, ut suspendatur mola asinaria in collo eius et de- mergatur in profundo maris. Ve mundo a scandalis.“ Quanta scandala mundani faciunt! „Necesse est, ut veniant scandala, verumtamen ve 103a! homini illi, per quem scandalum venit.“ Ut nunc domini, qui in bonis 375 380 385 390 395 400 405 102a1 410 139
Strana 140
420 425 430 435 440 445 450 suis compellunt homines scandalizari, ut discedant a Cristo et adhereant Anticristo. Ex. 23°, (33): „Ne forte te peccare faciant in me, si servieris diis eorum, quod tibi certe erit in scandalum.“ Sed non dicit: Michi. Adhuc pharao meliores familiares habuit quam isti cristiani. Ex. 10°, (7): Qui dixerunt: „Usque quo paciemur hoc scandalum? Dimitte homines, ut sacrificent Domino Deo suo.“ Quia hoc est scandalum, de quibus Ps. (48, 14): „Hec via illorum scandalum ipsis.“ Idem (49, 20): „Sedens adversus fratrem tuum loquebaris, et adversus filium matris tue ponebas scandalum. Hec fecisti, et tacui.“ Eccli 32°, (25b): „Ne ponas anime tue scandalum.“ Cum dicitur: Hec locutus sum vobis, ut non scandalize- mini, non gratis. [Eccli 3°, (28—29): „Cor ingrediens duas vias non habebit successus, et pravum cor in illis scandalizabitur. Cor nequam gravabitur in doloribus et peccator ad[d]iciet ad peccandum.“ Idem 23°, (7): „Doctrinam oris audite, filii, et qui custodiet illam, non periet labiis suis nec scandalizabitur ! in operibus nequissim(is).“ Ibidem 32°, (19): „Qui querit legem, replebitur ab ea, et qui insidiose agit, scandalizabitur ab ea“ 11/ Dicitur 1a Ioh. 2°, (10): „Nam qui diligit fratrem suum, per- manet in lumine, et scandalum in eo non est.“ Sicut in Cristo non fuit scandalum inventum, licet multi sunt scandalizati in eo, ut patet Mat. 15, (12): „Accedentes dis(cipuli) eius dixerunt ei: Scis, quia pharizei audito hoc verbo scandalizati sunt?“ Sicut nunc multi, veniendo ad pre- dicacionem, audiunt aliquid contra sua peccata, statim scandalizantur in omni veritate. Bene scio, quia ex isto sermone infideles scandalizabuntur, quia pro certo dico, quia ve principibus, per quos veniunt scandala et admittuntur multa mala. Luce 11, (45): „Quidam d(ixit): Magister, hec dicens eciam nobis contumeliam facis.“ Ideo d'icit) Dominus Mat. 11, (6): „Beatus, qui non fuerit scandalizatus in me.“ O, vere beatus, qui istis temporibus non scandalizatur, cum fideles tantum persecuntur(!), ymo et solus Cristus in sacramento, iuxta illud Mat. 24, (10): „Tunc scandalizabuntur multi. Hec locutus sum vo(bis), ut non scandalizemini. Absque syna gogis) fa(cient, vos. Ioh. 9°, (22b): „Iam enim conspiraverant Iudei, ut si quis eum con- fiteretur Cristum esse, extra synagogam fieret.“ Sicut nunc, qui comuni- caret pueros vel cantaret canciones modernas. Sed ve illi, qui excomuni- catur ab ecclesia sancta primitiva. Mat. 7, (6a): „Nolite sanctum dare canibus.“ 1a Cor. 5°, (11): „Si quis frater nominatur inter vos for(nica- tor), avarus,“ „sit tibi sicut ethnicus.“ 2a Cor. 6, (14): „Que societas luci ad tenebras?“ Ubi istos extra synagogam faciunt. Sed venit hora, ut omnis, qui interficit vos etc., ut patet de omnibus sanctis. Quia non noverunt Patrem neque me, q(uasi) d(iceret): Diffamabunt vos de inobediencia tradicionum etc. 1a loh. (2, 4): „Qui dicit se nosse Deum et mandata eius non servat, mendax est et veritas in eo non est." 103a* 103b 415 103b2 140
420 425 430 435 440 445 450 suis compellunt homines scandalizari, ut discedant a Cristo et adhereant Anticristo. Ex. 23°, (33): „Ne forte te peccare faciant in me, si servieris diis eorum, quod tibi certe erit in scandalum.“ Sed non dicit: Michi. Adhuc pharao meliores familiares habuit quam isti cristiani. Ex. 10°, (7): Qui dixerunt: „Usque quo paciemur hoc scandalum? Dimitte homines, ut sacrificent Domino Deo suo.“ Quia hoc est scandalum, de quibus Ps. (48, 14): „Hec via illorum scandalum ipsis.“ Idem (49, 20): „Sedens adversus fratrem tuum loquebaris, et adversus filium matris tue ponebas scandalum. Hec fecisti, et tacui.“ Eccli 32°, (25b): „Ne ponas anime tue scandalum.“ Cum dicitur: Hec locutus sum vobis, ut non scandalize- mini, non gratis. [Eccli 3°, (28—29): „Cor ingrediens duas vias non habebit successus, et pravum cor in illis scandalizabitur. Cor nequam gravabitur in doloribus et peccator ad[d]iciet ad peccandum.“ Idem 23°, (7): „Doctrinam oris audite, filii, et qui custodiet illam, non periet labiis suis nec scandalizabitur ! in operibus nequissim(is).“ Ibidem 32°, (19): „Qui querit legem, replebitur ab ea, et qui insidiose agit, scandalizabitur ab ea“ 11/ Dicitur 1a Ioh. 2°, (10): „Nam qui diligit fratrem suum, per- manet in lumine, et scandalum in eo non est.“ Sicut in Cristo non fuit scandalum inventum, licet multi sunt scandalizati in eo, ut patet Mat. 15, (12): „Accedentes dis(cipuli) eius dixerunt ei: Scis, quia pharizei audito hoc verbo scandalizati sunt?“ Sicut nunc multi, veniendo ad pre- dicacionem, audiunt aliquid contra sua peccata, statim scandalizantur in omni veritate. Bene scio, quia ex isto sermone infideles scandalizabuntur, quia pro certo dico, quia ve principibus, per quos veniunt scandala et admittuntur multa mala. Luce 11, (45): „Quidam d(ixit): Magister, hec dicens eciam nobis contumeliam facis.“ Ideo d'icit) Dominus Mat. 11, (6): „Beatus, qui non fuerit scandalizatus in me.“ O, vere beatus, qui istis temporibus non scandalizatur, cum fideles tantum persecuntur(!), ymo et solus Cristus in sacramento, iuxta illud Mat. 24, (10): „Tunc scandalizabuntur multi. Hec locutus sum vo(bis), ut non scandalizemini. Absque syna gogis) fa(cient, vos. Ioh. 9°, (22b): „Iam enim conspiraverant Iudei, ut si quis eum con- fiteretur Cristum esse, extra synagogam fieret.“ Sicut nunc, qui comuni- caret pueros vel cantaret canciones modernas. Sed ve illi, qui excomuni- catur ab ecclesia sancta primitiva. Mat. 7, (6a): „Nolite sanctum dare canibus.“ 1a Cor. 5°, (11): „Si quis frater nominatur inter vos for(nica- tor), avarus,“ „sit tibi sicut ethnicus.“ 2a Cor. 6, (14): „Que societas luci ad tenebras?“ Ubi istos extra synagogam faciunt. Sed venit hora, ut omnis, qui interficit vos etc., ut patet de omnibus sanctis. Quia non noverunt Patrem neque me, q(uasi) d(iceret): Diffamabunt vos de inobediencia tradicionum etc. 1a loh. (2, 4): „Qui dicit se nosse Deum et mandata eius non servat, mendax est et veritas in eo non est." 103a* 103b 415 103b2 140
Strana 141
455 Sed hec locutus sum vo(bis), ut cum venerit hora, eorum re(miniscamini), id est tribulacionis et angustie pro nomine meo. Unde d(icit) (Luce 22, 53): „Hec est hora vestra et potestas tenebrarum.“ Luce 21, (28): „Hiis autem fieri incipientibus, levate capita v estra), quoniam) apro(pin- quat) redempcio vestra.“ Mat. 13, (43): „Tunc iusti fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum.“ 2a Cor. 5°, (1—3): „Scimus enim, quoniam si terrestris domus nostra huius habitacionis dissolvatur, quod edificacio- nem ex Deo habemus domum non manufactam, sed eternam in celis. Nam et in hoc ingemiscimus, habitacionem nostram, que de celo est, uperindui cupientes. Si tamen vestiti, non nudi inveniamur." 460 104a 1° Petri, 4°, (7—11): 465 104a2 104b1 Karissimi, estote ergo prudentes et vigilate in oracionibus. Ante omnia autem mutuam in vobismetipsis caritatem continuam habentes, quia caritas operit multi- ludinem peccatorum. Hospitales invicem sine murmuracione, unusquisque, sicul accepit graciam, in alterutrum (illam) a(d)ministrantes, sicut boni dispensatores multiformis (gracie Dei), mnohymy dary. Si quis loquitur, quasi sermones Dei, si quis ministrat, tamquam ex virtute, quam administrat Deus, ut in omnibus honorificetur Deus per Iesum Cristum Dominum nostrum, cui est gloria et imperium in secula seculorum. Vicarius et imitator Domini Iesu Cristi verbo et opere eandem doctri- nam docet omnes fideles cristianos, quam docuit Iesus Cristus. Quia docuit in sua doctrina suos prudenciam, vigilanciam, oracionem. Pru- denciam Mat. 10°, (16): „Estote prudentes sicut serpentes et simplices sicut columbe.“ Docuit vigilan ciam Mat. 26, (41): „Vigilate et orate, ut non intretis in temptacionem.“ Docuit caritatem Ioh. 13, (34—35): „Diligatis invicem, sicut dilexi vos... In hoc congnoscent omnes, quia mei dis(cipuli) estis, si dileccionem habueritis ad invicem.“ Idem 15, (14): „Vos amici mei estis, si feceritis.“ Quia hiis tribus tota vita hominis regitur, ut prudenter incipiat, vigilanter a Deo auxilium petat. Sic fuit dictum Ieremie (33, 3): ,Clama,“ id est ora, „ad me, et exaudiam te, et annuncciabo tibi grandia et firma, que nescis.“ Ps. (144, 18): „Prope est Dominus omnibus invocantibus eum. Estote prudentes, id est cum recta racione singula agentes, ut precavendo hostem domesticum, qui concupiscit adversus spiritum, et contra mundi adversa. Nam adversitas temporalis bonos stimulat, ut post Cristum velocius currant. Prudencia est discrecio boni et mali cum eleccione boni et fuga mali. Ideo quando aliquid patitur homo, dicat cum Iob 2°, 10: „Si bona suscepimus de manu Domini, mala autem quare non sustineamus?“ Ista esset summa prudencia, qualitercumque temptaverint 470 475 480 485 490 141
455 Sed hec locutus sum vo(bis), ut cum venerit hora, eorum re(miniscamini), id est tribulacionis et angustie pro nomine meo. Unde d(icit) (Luce 22, 53): „Hec est hora vestra et potestas tenebrarum.“ Luce 21, (28): „Hiis autem fieri incipientibus, levate capita v estra), quoniam) apro(pin- quat) redempcio vestra.“ Mat. 13, (43): „Tunc iusti fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum.“ 2a Cor. 5°, (1—3): „Scimus enim, quoniam si terrestris domus nostra huius habitacionis dissolvatur, quod edificacio- nem ex Deo habemus domum non manufactam, sed eternam in celis. Nam et in hoc ingemiscimus, habitacionem nostram, que de celo est, uperindui cupientes. Si tamen vestiti, non nudi inveniamur." 460 104a 1° Petri, 4°, (7—11): 465 104a2 104b1 Karissimi, estote ergo prudentes et vigilate in oracionibus. Ante omnia autem mutuam in vobismetipsis caritatem continuam habentes, quia caritas operit multi- ludinem peccatorum. Hospitales invicem sine murmuracione, unusquisque, sicul accepit graciam, in alterutrum (illam) a(d)ministrantes, sicut boni dispensatores multiformis (gracie Dei), mnohymy dary. Si quis loquitur, quasi sermones Dei, si quis ministrat, tamquam ex virtute, quam administrat Deus, ut in omnibus honorificetur Deus per Iesum Cristum Dominum nostrum, cui est gloria et imperium in secula seculorum. Vicarius et imitator Domini Iesu Cristi verbo et opere eandem doctri- nam docet omnes fideles cristianos, quam docuit Iesus Cristus. Quia docuit in sua doctrina suos prudenciam, vigilanciam, oracionem. Pru- denciam Mat. 10°, (16): „Estote prudentes sicut serpentes et simplices sicut columbe.“ Docuit vigilan ciam Mat. 26, (41): „Vigilate et orate, ut non intretis in temptacionem.“ Docuit caritatem Ioh. 13, (34—35): „Diligatis invicem, sicut dilexi vos... In hoc congnoscent omnes, quia mei dis(cipuli) estis, si dileccionem habueritis ad invicem.“ Idem 15, (14): „Vos amici mei estis, si feceritis.“ Quia hiis tribus tota vita hominis regitur, ut prudenter incipiat, vigilanter a Deo auxilium petat. Sic fuit dictum Ieremie (33, 3): ,Clama,“ id est ora, „ad me, et exaudiam te, et annuncciabo tibi grandia et firma, que nescis.“ Ps. (144, 18): „Prope est Dominus omnibus invocantibus eum. Estote prudentes, id est cum recta racione singula agentes, ut precavendo hostem domesticum, qui concupiscit adversus spiritum, et contra mundi adversa. Nam adversitas temporalis bonos stimulat, ut post Cristum velocius currant. Prudencia est discrecio boni et mali cum eleccione boni et fuga mali. Ideo quando aliquid patitur homo, dicat cum Iob 2°, 10: „Si bona suscepimus de manu Domini, mala autem quare non sustineamus?“ Ista esset summa prudencia, qualitercumque temptaverint 470 475 480 485 490 141
Strana 142
500 505 510 515 520 525 530 nos inimici, preparatos nos inveniant. Prudencia est virtus, qua quis plus vult queque mala tollerare quam malo consentire. Estote prudentes. Prov. 2°, (2—6): „Inclina cor tuum ad congnoscendam prudenciam. Si enim sapienciam invocaveris et inclinaveris cor tuum prudencie, si quesieris eam quasi pecuniam et quasi thezauros effoderis eam, tunc intelliges timorem Domini et scienciam Dei invenies, quia Dominus dat sapienciam et ex ore eius sapiencia] et prudencia.“ Prov. 16, (16): „Posside sapienciam, quia auro melior est, et aquire pruden- ciam, quia preciosior est argento.“ Ibid. 28, (16): „Dux indigens pruden- cia, multos opprimet per calumpniam; qui autem odit avariciam, longi fient dies eius.“ Istam prudenciam habuit noster dux Luce 2°, (47) „Stupebant autem omnes, qui eum audiebant, super prudencia et respon- sis eius.“ Sic illi, qui visitant sermones, qui sepe comunicant, deberent habere prudenciam istam bonam, non malam, quam habent mundani. Deut. 32, (28—29): „Gens absque consilio est et sine prudencia, utinam saperent et intelligerent, ac novissima providerent." Prov. 3°, (5): „Habe fiduciam in Domino ex toto corde tuo et ne innitaris prudencie tue.“ Id. 18, (2): „Non recipit (stultus) verba prudencie, I nisi ea dixeris, que versantur in corde eius.“ Quia dicitur Prov. 21, (30): „Non est sapiencia, non est prudencia, non est consilium contra Dominum.“ Baruch 3°, (9): „Audi Israhel mandate vite, auribus percipe, ut scias prudenciam. Sequitur (v. 14): „Disce, ubi sit sapiencia, ubi sit prudencia, ubi sit virtus, ubi sit intellectus, ut scias simul, ubi sit longiturnitas vite et victus, ubi sit lumen oculorum et pax.“ Rom. 8, (6—7)t „Nam prudencia carnis mors est, prudencia autem spiritus vita ex pax. Quoniam sapiencia carnis inimica est Deo, legi enim Dei non est subiecta, nec enim potest.“ Ideo dicit Pe(trus): Estote prudentes ets. Et vigilate in oracionibus. Non in criminibus, non in ludis aut luxuriis et ebrietatibus. Mar. 13, (37): „Omnibus dico: Vigilate.“ Ergo timeamus illud Ieremie 44°, (27): „Qui in malicia vigilant, ecce vigilabo ego ] super eos in malum et non in bonum. Ante omnia mutuam, spolecznu, in vobismetipsis caritatem continuam haben- tes. (1) Ioh. 3°, (18): „Fratres, non diligamus verbo neque lingwa, sed opere et veritate.“ Ioh. 13°, (1): „Iesus enim dilexit suos, qui erant in mundo, in finem dilexit eos.“ Ecce, continuitas caritatis, que est dileccio Dei et proximi. Quia talis caritas operit multitudinem peccatorum. Prov. 10, (12): „Universa delicta operit caritas.“ Unde dicitur (Rom. 13, 8): „Nemini quidquam debeatis, nisi ut invicem diligatis.“ Patet de Magda- lena, cui dictum est (Luce 7, 47): „Dimissa sunt ei peccata multa, quo- niam dilexit multum.“ Ecce, iubileus annus, quia caritas operit multi- tudinem peccatorum, sed non ydolum, quia homo sine caritate est quasi ydolum. 104b2 105a1 105a2 495 535 142
500 505 510 515 520 525 530 nos inimici, preparatos nos inveniant. Prudencia est virtus, qua quis plus vult queque mala tollerare quam malo consentire. Estote prudentes. Prov. 2°, (2—6): „Inclina cor tuum ad congnoscendam prudenciam. Si enim sapienciam invocaveris et inclinaveris cor tuum prudencie, si quesieris eam quasi pecuniam et quasi thezauros effoderis eam, tunc intelliges timorem Domini et scienciam Dei invenies, quia Dominus dat sapienciam et ex ore eius sapiencia] et prudencia.“ Prov. 16, (16): „Posside sapienciam, quia auro melior est, et aquire pruden- ciam, quia preciosior est argento.“ Ibid. 28, (16): „Dux indigens pruden- cia, multos opprimet per calumpniam; qui autem odit avariciam, longi fient dies eius.“ Istam prudenciam habuit noster dux Luce 2°, (47) „Stupebant autem omnes, qui eum audiebant, super prudencia et respon- sis eius.“ Sic illi, qui visitant sermones, qui sepe comunicant, deberent habere prudenciam istam bonam, non malam, quam habent mundani. Deut. 32, (28—29): „Gens absque consilio est et sine prudencia, utinam saperent et intelligerent, ac novissima providerent." Prov. 3°, (5): „Habe fiduciam in Domino ex toto corde tuo et ne innitaris prudencie tue.“ Id. 18, (2): „Non recipit (stultus) verba prudencie, I nisi ea dixeris, que versantur in corde eius.“ Quia dicitur Prov. 21, (30): „Non est sapiencia, non est prudencia, non est consilium contra Dominum.“ Baruch 3°, (9): „Audi Israhel mandate vite, auribus percipe, ut scias prudenciam. Sequitur (v. 14): „Disce, ubi sit sapiencia, ubi sit prudencia, ubi sit virtus, ubi sit intellectus, ut scias simul, ubi sit longiturnitas vite et victus, ubi sit lumen oculorum et pax.“ Rom. 8, (6—7)t „Nam prudencia carnis mors est, prudencia autem spiritus vita ex pax. Quoniam sapiencia carnis inimica est Deo, legi enim Dei non est subiecta, nec enim potest.“ Ideo dicit Pe(trus): Estote prudentes ets. Et vigilate in oracionibus. Non in criminibus, non in ludis aut luxuriis et ebrietatibus. Mar. 13, (37): „Omnibus dico: Vigilate.“ Ergo timeamus illud Ieremie 44°, (27): „Qui in malicia vigilant, ecce vigilabo ego ] super eos in malum et non in bonum. Ante omnia mutuam, spolecznu, in vobismetipsis caritatem continuam haben- tes. (1) Ioh. 3°, (18): „Fratres, non diligamus verbo neque lingwa, sed opere et veritate.“ Ioh. 13°, (1): „Iesus enim dilexit suos, qui erant in mundo, in finem dilexit eos.“ Ecce, continuitas caritatis, que est dileccio Dei et proximi. Quia talis caritas operit multitudinem peccatorum. Prov. 10, (12): „Universa delicta operit caritas.“ Unde dicitur (Rom. 13, 8): „Nemini quidquam debeatis, nisi ut invicem diligatis.“ Patet de Magda- lena, cui dictum est (Luce 7, 47): „Dimissa sunt ei peccata multa, quo- niam dilexit multum.“ Ecce, iubileus annus, quia caritas operit multi- tudinem peccatorum, sed non ydolum, quia homo sine caritate est quasi ydolum. 104b2 105a1 105a2 495 535 142
Strana 143
105b2 Hospitalitatem invicem sine murmuracione, id est caritative simul comuni- care, quia quilibet est peregrimus patrie.I Heb. 13, (1—2): „Caritas fraternitatis maneat in vobis et hospitalitatem nolite oblivisci. Per hanc enim quidam placuerunt angelis, hospicio receptis. Unusquique, sicut accepit graciam, in alterutrum illam a(d)ministrantes, sicut boni dispensatores multiformis gracie Dei. Mat. 10°, (8): „Gratis accepistis, gratis date.“ Sicut boni dispensatores, id est largi, non avari. Unde dicitur (1 Cor. 4, 2): „Hic iam queritur inter dispensatores, (ut) fidelis quis inveniatur." Si quis loquitur, tamquam sermones Dei, id est verba edificatoria et verba veritatis audienti, id est ut sermones vestri semper de Deo et ad eius tantum gloriam loquemini, non ad blazfemiam eius. Eph. 4°, (29): „Omnis sermo malus ex ore vestro non procedat." Si quis ministrat, tamquam ex virtute, quam ad ministrat Deus, sed non quasi ex propria virtute quid habeat. 1a Cor. 4, (7): „Quid fautem) habes, quod non accepisti? Si autem accepisti, quid gloriaris quasi non acce- peris?“ Ut in omnibus honorificetur Deus per Iesum Cristum Dominum nostrum, cui est gloria et imperium in secula seculorum. Collo. 3°: Omnia in gloriam Dei facite. Rom. 11, (36): „Ipsi gloria in secula." 540 545 550 105b 554 4 Sap. 1°, (5): S(piritus) s anctus) discipline effagiet fictum &m —9 se obsequium: obs. se Vulg. — 13 priorem me: me priorem Vulg. — 14 utique: deest in Vulg. — 20 eis non ſuissem S: locutus fuissem eis Hier. codd. plur. — 30 Quem: Quem enim Vulg. — 31 accipit: recipit Vulg. — 44 te: tibi Vulg. — 45 gentibus: gentilibus regibus Opus imperfectum. — 53 futuri: illius Opus imperfectum. — 54 Iacob: deest in Opere imperfecto. — 55 adiuravit: adivit Opus imperfectum.— 56 furor: ira Opus imperfectum — 57 persequen- tur: persequutionem patiuntur Opus imperfectum — 70 Nazarenus: deest in Vulg. — 74 altero loco et: deest in Vulg. — 75 et: deest in Vulg. — 83 pavorem: pavorem, te Vulg. — 90 subsanabant: subsannant Vulg. — 93 eius: illius Vulg. — 94 estuans: exaestuans Vulg. — 129 accipit: accipiet Vulg. — 130 qui: quicumque Vulg. — 142 sanctum: deest in Vulg. — 159 aporiamur scripsi cum Vulg.: apperiamur & rubricator, operiamur codex Vulgatae Fuldensis — 160 humiliamur, sed non confundimur S: deest in Hier., — 161 Cristi: deest in Vulg. — 162 in corporibus nostris manifestetur Hier.: manifestetur in corp. n. SC. — 165 Qui: Quicumque enim Vulg. — filii Dei sunt: f. sunt Dei Hier. codd. nonnulli, sunt. f. Dei SC. — 185 eam: illam Vulg. — 189 omnium bonorum: horum omnium Vulg. — 191 est enim thezaurus: enim thesaurus est Vulg. — 194 mul- tipliciter: multiplex, Vulg. — modestus: disertus Vulg. — 195 actum: acutus Vulg. — bene facere: benefaciens Vulg. — 196 stabilis: stabilis, certus Vulg. — 208 amici: deest in Vulg. — 212 Ecce: deest in Vulg. — 218 qui habetis hic: qui habetis S, quia habetis Hier. alii codd., C — 228 Si eritis... passionum: sicut socii passionum estis, sic Vulg. — 243 consolacionem lugentibus: lugentibus Sion Vulg. — 249 intrabit: introibit Vulg. — 265 vos: deest in Vulg. — 285 a sinistris: deest in Vulg. — 289 Egredere: Decipies et prevalebis, egredere Vulg. — 291 Accessit: Accessit autem Vulg. — Sedechias: Sedechias, filius Chanaana Vulg. — 298 Dure cervicis: Dura cervice et 143
105b2 Hospitalitatem invicem sine murmuracione, id est caritative simul comuni- care, quia quilibet est peregrimus patrie.I Heb. 13, (1—2): „Caritas fraternitatis maneat in vobis et hospitalitatem nolite oblivisci. Per hanc enim quidam placuerunt angelis, hospicio receptis. Unusquique, sicut accepit graciam, in alterutrum illam a(d)ministrantes, sicut boni dispensatores multiformis gracie Dei. Mat. 10°, (8): „Gratis accepistis, gratis date.“ Sicut boni dispensatores, id est largi, non avari. Unde dicitur (1 Cor. 4, 2): „Hic iam queritur inter dispensatores, (ut) fidelis quis inveniatur." Si quis loquitur, tamquam sermones Dei, id est verba edificatoria et verba veritatis audienti, id est ut sermones vestri semper de Deo et ad eius tantum gloriam loquemini, non ad blazfemiam eius. Eph. 4°, (29): „Omnis sermo malus ex ore vestro non procedat." Si quis ministrat, tamquam ex virtute, quam ad ministrat Deus, sed non quasi ex propria virtute quid habeat. 1a Cor. 4, (7): „Quid fautem) habes, quod non accepisti? Si autem accepisti, quid gloriaris quasi non acce- peris?“ Ut in omnibus honorificetur Deus per Iesum Cristum Dominum nostrum, cui est gloria et imperium in secula seculorum. Collo. 3°: Omnia in gloriam Dei facite. Rom. 11, (36): „Ipsi gloria in secula." 540 545 550 105b 554 4 Sap. 1°, (5): S(piritus) s anctus) discipline effagiet fictum &m —9 se obsequium: obs. se Vulg. — 13 priorem me: me priorem Vulg. — 14 utique: deest in Vulg. — 20 eis non ſuissem S: locutus fuissem eis Hier. codd. plur. — 30 Quem: Quem enim Vulg. — 31 accipit: recipit Vulg. — 44 te: tibi Vulg. — 45 gentibus: gentilibus regibus Opus imperfectum. — 53 futuri: illius Opus imperfectum. — 54 Iacob: deest in Opere imperfecto. — 55 adiuravit: adivit Opus imperfectum.— 56 furor: ira Opus imperfectum — 57 persequen- tur: persequutionem patiuntur Opus imperfectum — 70 Nazarenus: deest in Vulg. — 74 altero loco et: deest in Vulg. — 75 et: deest in Vulg. — 83 pavorem: pavorem, te Vulg. — 90 subsanabant: subsannant Vulg. — 93 eius: illius Vulg. — 94 estuans: exaestuans Vulg. — 129 accipit: accipiet Vulg. — 130 qui: quicumque Vulg. — 142 sanctum: deest in Vulg. — 159 aporiamur scripsi cum Vulg.: apperiamur & rubricator, operiamur codex Vulgatae Fuldensis — 160 humiliamur, sed non confundimur S: deest in Hier., — 161 Cristi: deest in Vulg. — 162 in corporibus nostris manifestetur Hier.: manifestetur in corp. n. SC. — 165 Qui: Quicumque enim Vulg. — filii Dei sunt: f. sunt Dei Hier. codd. nonnulli, sunt. f. Dei SC. — 185 eam: illam Vulg. — 189 omnium bonorum: horum omnium Vulg. — 191 est enim thezaurus: enim thesaurus est Vulg. — 194 mul- tipliciter: multiplex, Vulg. — modestus: disertus Vulg. — 195 actum: acutus Vulg. — bene facere: benefaciens Vulg. — 196 stabilis: stabilis, certus Vulg. — 208 amici: deest in Vulg. — 212 Ecce: deest in Vulg. — 218 qui habetis hic: qui habetis S, quia habetis Hier. alii codd., C — 228 Si eritis... passionum: sicut socii passionum estis, sic Vulg. — 243 consolacionem lugentibus: lugentibus Sion Vulg. — 249 intrabit: introibit Vulg. — 265 vos: deest in Vulg. — 285 a sinistris: deest in Vulg. — 289 Egredere: Decipies et prevalebis, egredere Vulg. — 291 Accessit: Accessit autem Vulg. — Sedechias: Sedechias, filius Chanaana Vulg. — 298 Dure cervicis: Dura cervice et 143
Strana 144
incircumcisis cordibus Vulg. — 302 cum: dum Vulg. — michi: mihi quotidie Vulg. - 303 Intret: Introeat Vulg. — 305 Tob. scripsi: Eccli& — 306 luctum: fletum Vulg. — 312 21° scripsi: 22° & — 328 Numquam: Numquam sic Vulg. — 330 ergo: ergo ei Vulg. 332 demonia: daemones Vulg. — 338 quia: quoniam Vulg. — nosmetipsos: ipsi nos Vulg. — 347 ad reges et presides: ad praesides et ad reges Vulg. — 350 illis: eis Vulg. — 375 mei et consolatus: et delectatus Vulg. — 000 aflixi... dedi: afflixit... dedit Vulg. — 377 vivit: vivat Vulg. — 378 Domini: Dei Vulg. — 381 Vidi... Dominum: — Vidi Deum... Vulg. — 383 Iesum: Filium hominis Vulg. — 395 redigit: reddigit Z 401 timoris: deest in Vulg. — 408 Qui: Qui autem Vulg.- minimis: deest in Vulg. — 411 est: est enim Vulg. — 424 pravum cor: pravus corde Vuig. — 426 custodiet: custo- dierit Vulg. — 429 ab: in Vulg. — 438 nobis contumeliam Hier. codd. meliores: contumeli- am nobis SC. — 439 Beatus: Beatus est Vulg. — 445 Cristum esse: esse Christum SC, esse deest in Hier. codd. melioribus — 447 sanctum dare: dare sanctum Vulg. — 448 quis: is, qui Vulg. — inter vos S: est Hier. codd. meliores — 449 2a scripsi: 1a X — 453 Deum S: eum Hier. codd. meliores, C — 454 servat: custodit Vulg. — veritas in eo: in hoc veritas Vulg. — 458 incipientibus: incip., respicite et Vulg. — 466 Karissimi, estote ergo: Estote itaque Vulg. — 477 Estote: estote ergo Vulg. — 491 2° scripsi: 1° & — 492 Domini: Dei Vulg. — 493 sustineamus: suscipiamus Vulg. — 498 altero loco quasi: sicut Vulg. — 499 cam: illam Vulg. — 500 sapiencia et prudencia: prudentia et scientia Vulg. — 515 ubi sit sapiencia: desunt in Vulg. — 523 vigilabo ego: ego vigilabo Vulg. — 526 Fratres: Filioli mei Vulg. — 527 Iesus enim dilexit suos: cum dilexisset suos Vulg.— 532 Dimissa sunt: Remittuntur SC, remittentur Hier. codd. nonnulli — 539 placuerunt Hier. codd. nonnulli, S: latuerunt, Hier. codd. alii, C 144
incircumcisis cordibus Vulg. — 302 cum: dum Vulg. — michi: mihi quotidie Vulg. - 303 Intret: Introeat Vulg. — 305 Tob. scripsi: Eccli& — 306 luctum: fletum Vulg. — 312 21° scripsi: 22° & — 328 Numquam: Numquam sic Vulg. — 330 ergo: ergo ei Vulg. 332 demonia: daemones Vulg. — 338 quia: quoniam Vulg. — nosmetipsos: ipsi nos Vulg. — 347 ad reges et presides: ad praesides et ad reges Vulg. — 350 illis: eis Vulg. — 375 mei et consolatus: et delectatus Vulg. — 000 aflixi... dedi: afflixit... dedit Vulg. — 377 vivit: vivat Vulg. — 378 Domini: Dei Vulg. — 381 Vidi... Dominum: — Vidi Deum... Vulg. — 383 Iesum: Filium hominis Vulg. — 395 redigit: reddigit Z 401 timoris: deest in Vulg. — 408 Qui: Qui autem Vulg.- minimis: deest in Vulg. — 411 est: est enim Vulg. — 424 pravum cor: pravus corde Vuig. — 426 custodiet: custo- dierit Vulg. — 429 ab: in Vulg. — 438 nobis contumeliam Hier. codd. meliores: contumeli- am nobis SC. — 439 Beatus: Beatus est Vulg. — 445 Cristum esse: esse Christum SC, esse deest in Hier. codd. melioribus — 447 sanctum dare: dare sanctum Vulg. — 448 quis: is, qui Vulg. — inter vos S: est Hier. codd. meliores — 449 2a scripsi: 1a X — 453 Deum S: eum Hier. codd. meliores, C — 454 servat: custodit Vulg. — veritas in eo: in hoc veritas Vulg. — 458 incipientibus: incip., respicite et Vulg. — 466 Karissimi, estote ergo: Estote itaque Vulg. — 477 Estote: estote ergo Vulg. — 491 2° scripsi: 1° & — 492 Domini: Dei Vulg. — 493 sustineamus: suscipiamus Vulg. — 498 altero loco quasi: sicut Vulg. — 499 cam: illam Vulg. — 500 sapiencia et prudencia: prudentia et scientia Vulg. — 515 ubi sit sapiencia: desunt in Vulg. — 523 vigilabo ego: ego vigilabo Vulg. — 526 Fratres: Filioli mei Vulg. — 527 Iesus enim dilexit suos: cum dilexisset suos Vulg.— 532 Dimissa sunt: Remittuntur SC, remittentur Hier. codd. nonnulli — 539 placuerunt Hier. codd. nonnulli, S: latuerunt, Hier. codd. alii, C 144
Strana 145
(XVI.) (SABBATO IN VIGILIA PENTECOSTES) 106a1 Ioh. 14, (15—21): 106a" 106b1 Si diligitis me, mandata mea servate et ego rogabo Patrem, et alium Paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in eternum, Spiritum veritatis, quem mundus non potest accipere, quia non videt eum, nec seit eum, vos autem congnoscetis eum, quia aput vos manebit et in vobis erit. Non relinquam vos orphanos, veniam ad vos. Adhuc modicum, et mundus me iam non videt. Vos autem videbitis me, quia ego vivo, et vos vivetis. In illo die vos congnoscetis, quia ego sum in Patre meo et vos in me et ego in vobis. Qui habet mandata mea et servat ea, ille est, qui diligit me. Qui autem diligit me, diligetur a Patre meo et ego diligam eum, et manifestabo me ei ipsum. Hodie enim est vigilia Spiritus sancti. Ideo dicitur vigilia, quia omnes homines debent vigilare, ut Spiritum sanctum ] accipiant. Sed, heu, rarus invenitur vel nullus, qui attente vigilaret in oracione, que impetraret pro suscepcione Spiritus sancti. Non enim sancti sic primitive ecclesie, sed erant attenti perseverantes in oracione peccataque omnia fugientes. Quia Deus vult, ut homo se disponat, quantum in eo est, ad suscipiendum Spiritum sanctum, sicut apostoli fuerunt dispositi Act. 1°, (14—15): „Hii omnes erant perseverantes unanimiter in oracione cum mulieribus et Maria matre Iesu et fratribus eius... Erat autem turba hominum simul, fere centum viginti.“ Sicut pulli avium, qui in nido famescentes matrem expectant, ut ipsis cibum aptaret et ibi continue clamant ac ora apperiunt versus celum, ut ipsis cibum inmittat, sic apostoli. Idem nos faciamus. Si diligitis me, mandata mea servate. Quia hec duo sunt simul colligata, dileccio Domini et implecio mandatorum. Apostolus (Rom. 13, 10): „Plenitudo legis est dileccio“, ut quidquid Deo displicet, et homini displiceat bono. Ioh. 15, (10): „Si precepta mea servaveritis, manebitis in dileccione mea, sicut et ego Patris mei precepta servavi et maneo in eius dileccione.“ 1a Ioh. 4, (16): „Qui manet in caritate, in Deo manet et Deus in eo.“ Bernhardus: „O, quam felix sponsa, o, quam beata anima, que sic studet assidue mentis lavare sordes, ut cum illa habitare caute dignetur beatitudinis hospes." Quia in anima subdita peccatis non habitat ille sponsus veritatis. 10 15 20 25 30 10 Želivský 145
(XVI.) (SABBATO IN VIGILIA PENTECOSTES) 106a1 Ioh. 14, (15—21): 106a" 106b1 Si diligitis me, mandata mea servate et ego rogabo Patrem, et alium Paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in eternum, Spiritum veritatis, quem mundus non potest accipere, quia non videt eum, nec seit eum, vos autem congnoscetis eum, quia aput vos manebit et in vobis erit. Non relinquam vos orphanos, veniam ad vos. Adhuc modicum, et mundus me iam non videt. Vos autem videbitis me, quia ego vivo, et vos vivetis. In illo die vos congnoscetis, quia ego sum in Patre meo et vos in me et ego in vobis. Qui habet mandata mea et servat ea, ille est, qui diligit me. Qui autem diligit me, diligetur a Patre meo et ego diligam eum, et manifestabo me ei ipsum. Hodie enim est vigilia Spiritus sancti. Ideo dicitur vigilia, quia omnes homines debent vigilare, ut Spiritum sanctum ] accipiant. Sed, heu, rarus invenitur vel nullus, qui attente vigilaret in oracione, que impetraret pro suscepcione Spiritus sancti. Non enim sancti sic primitive ecclesie, sed erant attenti perseverantes in oracione peccataque omnia fugientes. Quia Deus vult, ut homo se disponat, quantum in eo est, ad suscipiendum Spiritum sanctum, sicut apostoli fuerunt dispositi Act. 1°, (14—15): „Hii omnes erant perseverantes unanimiter in oracione cum mulieribus et Maria matre Iesu et fratribus eius... Erat autem turba hominum simul, fere centum viginti.“ Sicut pulli avium, qui in nido famescentes matrem expectant, ut ipsis cibum aptaret et ibi continue clamant ac ora apperiunt versus celum, ut ipsis cibum inmittat, sic apostoli. Idem nos faciamus. Si diligitis me, mandata mea servate. Quia hec duo sunt simul colligata, dileccio Domini et implecio mandatorum. Apostolus (Rom. 13, 10): „Plenitudo legis est dileccio“, ut quidquid Deo displicet, et homini displiceat bono. Ioh. 15, (10): „Si precepta mea servaveritis, manebitis in dileccione mea, sicut et ego Patris mei precepta servavi et maneo in eius dileccione.“ 1a Ioh. 4, (16): „Qui manet in caritate, in Deo manet et Deus in eo.“ Bernhardus: „O, quam felix sponsa, o, quam beata anima, que sic studet assidue mentis lavare sordes, ut cum illa habitare caute dignetur beatitudinis hospes." Quia in anima subdita peccatis non habitat ille sponsus veritatis. 10 15 20 25 30 10 Želivský 145
Strana 146
35 40 45 50 55 60 65 70 Si diligitis me, mandata mea servate, et ego rogabo Patrem, et alium Paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in eternum, Spiritum veritatis. Ecce hic ostendi- tur, qualiter interpellat | ante Patrem pro nobis, quia oraciones nullius exaudiantur, nisi in merito Domini Iesu Cristi. Ecce, confusio nostra, quod humanitas coniuncta divinitati sic humiliat se coram divinitate pro nobis, sed solum pro illis, qui eius mandata servant. 1a loh. primo (2, 1—2): „Si quis peccaverit, advocatum habemus aput Deum Patrem, Dominum lesum Cristum iustum, et ipse est propiciacio pro peccatis nostris.“ Quia ipse suo merito tenet totum mundum. Heb. 4°, (13—16): „Omnia enim nuda et aperta sunt oculis eius, ad quem nobis sermo. Habentes ergo pontificem magnum, qui penetravit celos, Iesum Filium Dei, teneamus nostre spei confessionem. Non enim habemus pontificem, qui non possit compati infirmitatibus nostris... Adeamus ergo cum fiducia ad tronum gracie eius, ut misericordiam consequamur.“ 1a loh. 5°, (3): „Hec est enim caritas Dei, ut mandata eius custodiamus, et man(data) eius gravia non sunt.“ Quia qui Deum diligit, omnia cum gaudio audit. Ideo predicantur talia, ut peccata non diligantur. Rom. 6°, (19): „Sicut exhibuistis membra vestra servire inmundicie et iniquitati ad iniquitatem, ita nunc exhibete membra vestra servire iusticie in sanctificacionem.“ Meretrix te in faciem cedit et tu pre amore libenter hoc suscipis. Sermo Dei in faciem tibi peccata properat et tu irasceris, quia non diligis Deum, qui pro te verbum erupit. Tabernam vel prostibulum intras tamquam paradisum, ubi turpia dicuntur et turpia peraguntur, aliquando cum dampno rerum er periculo vite et cum con- fusione nominis tui. Tu pre amore omnia tolleras. In ecclesia autem, que verus est paradisus, ubi eloquia divina et castissima audiuntur cum lucro anime tue, cum conservacione vite tue, ] cum honore nominis tui, et tu nec intrare vis nec audire verbum Dei. Illic demones versantur et tu die ac nocte volutaris tamquam in cynamomis optimis nec sentis fetorem vite tue; hic autem angeli, virgines et omnes sancti, ymo, quod plus est, corpus Domini Iesu, et tu audire non vis Deum nec servare ipsius man- data. Meretrix tibi promittit confusionem et paupertatem, et audis eam; Deus promittit tibi divicias eternas, et tu avertis faciem tuam a mandatis eius. Propter illam relinquis patrem et matrem et perdis omnes amicos, propter Deum autem non vis omnes sanctos habere amicos. Illius nunccium vides et gaudes et amas, Dei autem nunccium videns, tristaris et odis. Illam honoras, illam vestis, Cristum autem nec diligis nec vestis, sed famescere permittis in pauperibus. Cum ergo[ in extrema necessitate fueris positus, clamabis dicens: Domine Deus, adiuva me. Nonne iuste respondebit tibi: Invoca eam, cuius vocem semper amasti et audisti? Luxuria tua et avaricia tua te adiuvent. Quia sermonem servantibus Domini dicitur (Ioh. 14, 23): „Et ad eum veniemus et mansionem (apud 107a1 107a3 107b1 106b2 75 146
35 40 45 50 55 60 65 70 Si diligitis me, mandata mea servate, et ego rogabo Patrem, et alium Paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in eternum, Spiritum veritatis. Ecce hic ostendi- tur, qualiter interpellat | ante Patrem pro nobis, quia oraciones nullius exaudiantur, nisi in merito Domini Iesu Cristi. Ecce, confusio nostra, quod humanitas coniuncta divinitati sic humiliat se coram divinitate pro nobis, sed solum pro illis, qui eius mandata servant. 1a loh. primo (2, 1—2): „Si quis peccaverit, advocatum habemus aput Deum Patrem, Dominum lesum Cristum iustum, et ipse est propiciacio pro peccatis nostris.“ Quia ipse suo merito tenet totum mundum. Heb. 4°, (13—16): „Omnia enim nuda et aperta sunt oculis eius, ad quem nobis sermo. Habentes ergo pontificem magnum, qui penetravit celos, Iesum Filium Dei, teneamus nostre spei confessionem. Non enim habemus pontificem, qui non possit compati infirmitatibus nostris... Adeamus ergo cum fiducia ad tronum gracie eius, ut misericordiam consequamur.“ 1a loh. 5°, (3): „Hec est enim caritas Dei, ut mandata eius custodiamus, et man(data) eius gravia non sunt.“ Quia qui Deum diligit, omnia cum gaudio audit. Ideo predicantur talia, ut peccata non diligantur. Rom. 6°, (19): „Sicut exhibuistis membra vestra servire inmundicie et iniquitati ad iniquitatem, ita nunc exhibete membra vestra servire iusticie in sanctificacionem.“ Meretrix te in faciem cedit et tu pre amore libenter hoc suscipis. Sermo Dei in faciem tibi peccata properat et tu irasceris, quia non diligis Deum, qui pro te verbum erupit. Tabernam vel prostibulum intras tamquam paradisum, ubi turpia dicuntur et turpia peraguntur, aliquando cum dampno rerum er periculo vite et cum con- fusione nominis tui. Tu pre amore omnia tolleras. In ecclesia autem, que verus est paradisus, ubi eloquia divina et castissima audiuntur cum lucro anime tue, cum conservacione vite tue, ] cum honore nominis tui, et tu nec intrare vis nec audire verbum Dei. Illic demones versantur et tu die ac nocte volutaris tamquam in cynamomis optimis nec sentis fetorem vite tue; hic autem angeli, virgines et omnes sancti, ymo, quod plus est, corpus Domini Iesu, et tu audire non vis Deum nec servare ipsius man- data. Meretrix tibi promittit confusionem et paupertatem, et audis eam; Deus promittit tibi divicias eternas, et tu avertis faciem tuam a mandatis eius. Propter illam relinquis patrem et matrem et perdis omnes amicos, propter Deum autem non vis omnes sanctos habere amicos. Illius nunccium vides et gaudes et amas, Dei autem nunccium videns, tristaris et odis. Illam honoras, illam vestis, Cristum autem nec diligis nec vestis, sed famescere permittis in pauperibus. Cum ergo[ in extrema necessitate fueris positus, clamabis dicens: Domine Deus, adiuva me. Nonne iuste respondebit tibi: Invoca eam, cuius vocem semper amasti et audisti? Luxuria tua et avaricia tua te adiuvent. Quia sermonem servantibus Domini dicitur (Ioh. 14, 23): „Et ad eum veniemus et mansionem (apud 107a1 107a3 107b1 106b2 75 146
Strana 147
107b2 108a" 108a2 eum faciemus)“. Sic si mundum diligis et dyabolum, venient ad te. Cur pocius non amas illum, de quo Canticorum 5°, (10—12): „Dilectus meus candidus et rubicundus, electus ex milibus. Caput eius aurum optimum, coma eius sicut elate palmarum, nigre quasi corvus, oculi eius sicut columbe super rivos aquarum, que lacte lote sunt et resistent iuxta fluenta plenissima. Et ego rogabo Patrem et alium Paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in eternum. Quia] cum omnibus Spiritus sanctus non manet in eternum, cum perdunt hoc per peccata sua. Et talis nec scit orare, nec veritatem con- gnoscere potest. Cum dicitur: Quem mundus non potest accipere, quia non videt eum, quia non desiderant congnoscere. Ps. (16, 11): „Oculos suos statue- runt declinare super terram.“ Quia sapienciores sunt filii tenebrarum quam filii lucis. Sicut lingwa infecta non sentit bonum saporem, sic et anima infecta corupcione mundi, cum dicitur: Nec scit eum, scilicet congnicione placida. Quia amatores huius mundi non sapiunt ea, que sunt Spiritus Dei. O, lacrimabile verbum: Quem mundus non potest accipere. Sed quam consolatorium verbum: Vos autem congnoscetis eum, quia aput vos manebit et in vobis erit. Veniam ad vos. Quia quos Dominus in curam recipit, bene servat et custodit. Ezechiel 34, (16): „Quod perierat, requiram, et quod abiectum erat, reducam, et quod confractum fuerat, consolidabo, et quod pingue et forte, custodiam.“ Oportet ergo triplicem patrem relinque- re, qui vult a Sancto spiritu consolari. Primum, de quo loh. 8, (44): „Vos ex patre dyabolo estis“, non per originem, sed imitacionem. Secundo carnem et spiritum proprium. Ps. (26, 10): „Quoniam pater meus et mater mea derelinquerunt me, Dominus autem assumpsit me.“ Quanta gracia Spiritus sancti, cum per eum adaptamur in filios Dei, qui fuimus filii dyaboli. Olym erant sacerdotes orphani, qui relinquentes omnia et parentes, patrem et matrem, Dominum habebant pro hereditate, nunc autem omnes querunt patrem, hereditatem super terram, relinquentes Deum, inherent mundo et diviciis.] Olym deserant propriam voluntatem, ut essent abiccti in domo Dei, ne habitarent in tabernaculis peccatorum, nunc autem habitant in medio malorum, ne sint abiecti, sed honorati, ut sedeant sicut dii in domo Dei. Adhuc modicum, et mundus iam me non videt. Quia post resurreccionem mal eum viderunt, amplius nec in die iudicii videbunt eum in sua claritate, sicut sancti videbunt. Vos autem videbitis me, quia ego vivo et vos vivetis. In illo die vos congnoscetis, quia ego sum in Patre meo et vos in me et ego in vobis. Ioh. 6, (55): „Qui mandu- cat meam carnem. Qui habet mandata m(ea) et servat ea, ille est, qui diligit me, qui autem me diligit, diligetur a Patre meo et ego diligam eum et manifestabo me ei ipsum, id est in sua maxima necessitate, quod per me adiutus poterit venire ad Patrem etc. 85 90 95 100 105 110 80 110 147
107b2 108a" 108a2 eum faciemus)“. Sic si mundum diligis et dyabolum, venient ad te. Cur pocius non amas illum, de quo Canticorum 5°, (10—12): „Dilectus meus candidus et rubicundus, electus ex milibus. Caput eius aurum optimum, coma eius sicut elate palmarum, nigre quasi corvus, oculi eius sicut columbe super rivos aquarum, que lacte lote sunt et resistent iuxta fluenta plenissima. Et ego rogabo Patrem et alium Paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in eternum. Quia] cum omnibus Spiritus sanctus non manet in eternum, cum perdunt hoc per peccata sua. Et talis nec scit orare, nec veritatem con- gnoscere potest. Cum dicitur: Quem mundus non potest accipere, quia non videt eum, quia non desiderant congnoscere. Ps. (16, 11): „Oculos suos statue- runt declinare super terram.“ Quia sapienciores sunt filii tenebrarum quam filii lucis. Sicut lingwa infecta non sentit bonum saporem, sic et anima infecta corupcione mundi, cum dicitur: Nec scit eum, scilicet congnicione placida. Quia amatores huius mundi non sapiunt ea, que sunt Spiritus Dei. O, lacrimabile verbum: Quem mundus non potest accipere. Sed quam consolatorium verbum: Vos autem congnoscetis eum, quia aput vos manebit et in vobis erit. Veniam ad vos. Quia quos Dominus in curam recipit, bene servat et custodit. Ezechiel 34, (16): „Quod perierat, requiram, et quod abiectum erat, reducam, et quod confractum fuerat, consolidabo, et quod pingue et forte, custodiam.“ Oportet ergo triplicem patrem relinque- re, qui vult a Sancto spiritu consolari. Primum, de quo loh. 8, (44): „Vos ex patre dyabolo estis“, non per originem, sed imitacionem. Secundo carnem et spiritum proprium. Ps. (26, 10): „Quoniam pater meus et mater mea derelinquerunt me, Dominus autem assumpsit me.“ Quanta gracia Spiritus sancti, cum per eum adaptamur in filios Dei, qui fuimus filii dyaboli. Olym erant sacerdotes orphani, qui relinquentes omnia et parentes, patrem et matrem, Dominum habebant pro hereditate, nunc autem omnes querunt patrem, hereditatem super terram, relinquentes Deum, inherent mundo et diviciis.] Olym deserant propriam voluntatem, ut essent abiccti in domo Dei, ne habitarent in tabernaculis peccatorum, nunc autem habitant in medio malorum, ne sint abiecti, sed honorati, ut sedeant sicut dii in domo Dei. Adhuc modicum, et mundus iam me non videt. Quia post resurreccionem mal eum viderunt, amplius nec in die iudicii videbunt eum in sua claritate, sicut sancti videbunt. Vos autem videbitis me, quia ego vivo et vos vivetis. In illo die vos congnoscetis, quia ego sum in Patre meo et vos in me et ego in vobis. Ioh. 6, (55): „Qui mandu- cat meam carnem. Qui habet mandata m(ea) et servat ea, ille est, qui diligit me, qui autem me diligit, diligetur a Patre meo et ego diligam eum et manifestabo me ei ipsum, id est in sua maxima necessitate, quod per me adiutus poterit venire ad Patrem etc. 85 90 95 100 105 110 80 110 147
Strana 148
8 videbitis: videtis Vulg. — 11 me ei ipsum: ei meipsum Vulg. — 22 fere centum viginti scripsi cum Vulg: vere cxxti Z — 41 Deum et Dominum: desunt in Vulg. — 44 enim: autem Vulg. — 46 nostre spei: desunt in Hier. nonnullis codd., spei nostre S — 80 coma: comae Vulg. — 81 rivos: rivulos Vulg. — 00 lote sunt et resistent: sunt lotae et resident Vulg. — 88 super: in Vulg. — 96 consolidabo: alligabo et quod infirmum erat consoli- dabo Vulg. 148
8 videbitis: videtis Vulg. — 11 me ei ipsum: ei meipsum Vulg. — 22 fere centum viginti scripsi cum Vulg: vere cxxti Z — 41 Deum et Dominum: desunt in Vulg. — 44 enim: autem Vulg. — 46 nostre spei: desunt in Hier. nonnullis codd., spei nostre S — 80 coma: comae Vulg. — 81 rivos: rivulos Vulg. — 00 lote sunt et resistent: sunt lotae et resident Vulg. — 88 super: in Vulg. — 96 consolidabo: alligabo et quod infirmum erat consoli- dabo Vulg. 148
Strana 149
(XVII.) (DOMINICA PENTECOSTES) 108b1 Ioh. 14, (23—31): 108b2 109a1 Si quis diligit me, sermonem meum servabit et Pater meus diliget eum, et ad eum veniemus et mansionem aput eum faciemus. Qui non diligit me, sermones meos non servat. Et sermonem, quem audistis, non est meus, sed eius, qui misit me, Patris. Hec locutus sum vobis aput vos manens. Paraclitus autem Spiritus sanctus, quem mittet Pater in nomine meo, ille vos docebit omnia, et suggeret vobis omnia, quecumque dixero vobis. Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis, non quomodo mundus dat, ego do vobis. Non turbetur cor vestrum neque formidet. Audistis, quia ego d(ixi) vo(bis): Vado et venio ad vos. Si diligeretis me, gauderetis utique, quia vado ad Patrem, quia Pater maior me est. Et nunc dixi] vobis prius, quam fiat, ut cum factum fuerit, credatis. Iam non multa loquar vobiscum, venit enim princeps huius mundi, et in me non habet quidquam. Sed ut congnoscat mundus, quia ego diligo Patrem et sicut mandatum dedit michi Pater, sic facio. Si quis diligit me. Hodie proclamat ecclesia sancta annum iubileum, festum missionis Spiritus sancti, quod est festum leticie et illuminacionis. Sicut olym quinquagesimo anno annus iubileus celebrabatur, ut, qui fuerunt serv(i)tuti subditi, dimittebantur, sic hodie quinquagesimo die Spiritus sanctus datus est fidelibus. Cui datur iste Spiritus sanctus, iam illi homini est annus iubileus, quia hominem liberat a servitute peccati et dat congnicionem veritatis. Iste annus iubileus nulla pecunia est solubilis, sed non, qui datur a papa pro pecuniis. Ys. 66°, (2): „Ad quem autem respiciam nisi ad pauperculum et contritum spiritu et trementem sermo- " nes meos? Ecclesia sancta hodie celebrat adventum Spiritus sancti in discipulos, qui in eis operatus est multa bona. Primum inflamavit eos divino amore, sciencia Scripture. Act. 2°, (3): „Et apparuerunt illis dispertite lingwe tamquam ignis, seditque supra singulos eorum.“ Ergo qui vult habere Spiritum sanctum, oportet, ut eum diligat. Et statim huius dileccionis ponit signum manifestissimum, dicens: Si quis diligit me, sermonem meum servabit. Ideo, qui non servat, non diligit. 1a Ioh. 4, (3): „Omnis spiritus, qui solvit Iesum, ex Deo non est.“ Quia omnis solvit Cristum, qui sermo- 10 15 20 25 30 5 149
(XVII.) (DOMINICA PENTECOSTES) 108b1 Ioh. 14, (23—31): 108b2 109a1 Si quis diligit me, sermonem meum servabit et Pater meus diliget eum, et ad eum veniemus et mansionem aput eum faciemus. Qui non diligit me, sermones meos non servat. Et sermonem, quem audistis, non est meus, sed eius, qui misit me, Patris. Hec locutus sum vobis aput vos manens. Paraclitus autem Spiritus sanctus, quem mittet Pater in nomine meo, ille vos docebit omnia, et suggeret vobis omnia, quecumque dixero vobis. Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis, non quomodo mundus dat, ego do vobis. Non turbetur cor vestrum neque formidet. Audistis, quia ego d(ixi) vo(bis): Vado et venio ad vos. Si diligeretis me, gauderetis utique, quia vado ad Patrem, quia Pater maior me est. Et nunc dixi] vobis prius, quam fiat, ut cum factum fuerit, credatis. Iam non multa loquar vobiscum, venit enim princeps huius mundi, et in me non habet quidquam. Sed ut congnoscat mundus, quia ego diligo Patrem et sicut mandatum dedit michi Pater, sic facio. Si quis diligit me. Hodie proclamat ecclesia sancta annum iubileum, festum missionis Spiritus sancti, quod est festum leticie et illuminacionis. Sicut olym quinquagesimo anno annus iubileus celebrabatur, ut, qui fuerunt serv(i)tuti subditi, dimittebantur, sic hodie quinquagesimo die Spiritus sanctus datus est fidelibus. Cui datur iste Spiritus sanctus, iam illi homini est annus iubileus, quia hominem liberat a servitute peccati et dat congnicionem veritatis. Iste annus iubileus nulla pecunia est solubilis, sed non, qui datur a papa pro pecuniis. Ys. 66°, (2): „Ad quem autem respiciam nisi ad pauperculum et contritum spiritu et trementem sermo- " nes meos? Ecclesia sancta hodie celebrat adventum Spiritus sancti in discipulos, qui in eis operatus est multa bona. Primum inflamavit eos divino amore, sciencia Scripture. Act. 2°, (3): „Et apparuerunt illis dispertite lingwe tamquam ignis, seditque supra singulos eorum.“ Ergo qui vult habere Spiritum sanctum, oportet, ut eum diligat. Et statim huius dileccionis ponit signum manifestissimum, dicens: Si quis diligit me, sermonem meum servabit. Ideo, qui non servat, non diligit. 1a Ioh. 4, (3): „Omnis spiritus, qui solvit Iesum, ex Deo non est.“ Quia omnis solvit Cristum, qui sermo- 10 15 20 25 30 5 149
Strana 150
40 45 50 55 60 65 70 nem suum solvit, id est non servat. ,Et hic est Anticristus, de quo audistis, 109a3 quoniam venit et nunc iam in mundo est.“ Sequitur (v. 6): „In hoc congnoscimus Spiritum veritatis et spiritum erroris.“ 2a Thimo 3°, (5): „Habentes quidem speciem pietatis, virtutem autem eius abnegantes“. 1a Ioh. 3° (10): „In hoc manifesti sunt filii Dei et filii dyaboli.“ 1a Ioh. 1°, (6): „Si dixerimus, quoniam societatem habemus cum illo, et in tenebris ambulamus, mentimur, et non facimus veritatem." Ideo dicit: Si quis diligit me etc. 1a Ioh. 2°, (3—6): „Et in hoc scimus, quoniam congnovimus eum, si mandata eius observemus. Qui dicit se nosse eum, et mandata eius non custodit, mendax est et in eo veritas non est. Qui autem servat verbum eius, vere in hoc caritas Dei perfecta est. Et in hoc scimus, quoniam in ipso sumus,“ si in ipso perfecti fuerimus. „Qui dicit se in Cristo manere, debet, sicut ipse ambulavit, et ipse ambu- lare,“ ut in paupertate, humilitate, paciencia. Ecce quanti mendaces! Si quis diligit me. Quasi ponens signum certum, per quod potest homo congnoscere, si diligit Cristum. Deut. 11°, (18): „Ponite verba hec in cordibus vestris et in animis vestris et suspendite ea pro signo in manibus. Sic beata virgo servabat suum sermonem Luce 2°, (19): „Maria autem conservabat omnia verba hec, conferens in corde suo.“ Et Magdalena, Luce septimo, que eciam sedens secus pedes Domini audiebat verbum illius; hoc est obsequium, quod Cristus a diligente se requirit, scilicet custodiam mandatorum suorum. Ioh. 14, (21): „Qui habet mandata mea et servat ea, ille est, qui diligit me.“ Luce 8°, (19—21): „Venerunt autem ad illum mater et fratres eius, et non poterant adire ad eum pre turba. Et nuncciatum est illi: Mater tua et fratres tui stant foris, volentes videre te. Qui respondens, d(ixit) ad eos: Mater mea et fratres mei hii sunt, qui verbum Dei audiunt et faciunt. Si quis diligit me, denotando, quia rari sunt in dileccione, quia paucos habet Dominus Iesus Cristus amicos, iuxta illud Luce 18, (8): „Verum- tamen Filius hominis veniens, putas, inveniat fidem in terra?“ Si nunc diceret sacerdotibus: Si diligitis me etc., principibus, iudicibus iuratis, me- cc chanicis! 1a Cor. ultimo (22): „Qui non amat Iesum, anathema sit." Nemo igitur nisi insipiens confidit ori suo plus quam consciencie sue, di- cendo se amicum Cristi ore, et mente esse inimicum. Confitentur se nosse Deum, factis autem negant eum. Quia Cristus elegit vitam flebilem in hoc mundo, et ideo odit eum quasi quilibet, qui leta mundi ] sequitur gaudia et inimicus crucis Cristi constituitur. Talis fit fractor ymaginis Filii Dei vivi, sed honorat ymagines mortuas. Abbak. 2°, (19—20): „Ve, qui dicit ligno: Expergiscere. Surge, lapidi tacenti. Numquid ipse docere poterit? Ecce iste coopertus est auro et argento, et omnis spiritus non est in visceribus eius. Dominus autem in templo sancto suo, sileat a facie eius omnis terra. 109b1 109b* 110a1 35 75 150
40 45 50 55 60 65 70 nem suum solvit, id est non servat. ,Et hic est Anticristus, de quo audistis, 109a3 quoniam venit et nunc iam in mundo est.“ Sequitur (v. 6): „In hoc congnoscimus Spiritum veritatis et spiritum erroris.“ 2a Thimo 3°, (5): „Habentes quidem speciem pietatis, virtutem autem eius abnegantes“. 1a Ioh. 3° (10): „In hoc manifesti sunt filii Dei et filii dyaboli.“ 1a Ioh. 1°, (6): „Si dixerimus, quoniam societatem habemus cum illo, et in tenebris ambulamus, mentimur, et non facimus veritatem." Ideo dicit: Si quis diligit me etc. 1a Ioh. 2°, (3—6): „Et in hoc scimus, quoniam congnovimus eum, si mandata eius observemus. Qui dicit se nosse eum, et mandata eius non custodit, mendax est et in eo veritas non est. Qui autem servat verbum eius, vere in hoc caritas Dei perfecta est. Et in hoc scimus, quoniam in ipso sumus,“ si in ipso perfecti fuerimus. „Qui dicit se in Cristo manere, debet, sicut ipse ambulavit, et ipse ambu- lare,“ ut in paupertate, humilitate, paciencia. Ecce quanti mendaces! Si quis diligit me. Quasi ponens signum certum, per quod potest homo congnoscere, si diligit Cristum. Deut. 11°, (18): „Ponite verba hec in cordibus vestris et in animis vestris et suspendite ea pro signo in manibus. Sic beata virgo servabat suum sermonem Luce 2°, (19): „Maria autem conservabat omnia verba hec, conferens in corde suo.“ Et Magdalena, Luce septimo, que eciam sedens secus pedes Domini audiebat verbum illius; hoc est obsequium, quod Cristus a diligente se requirit, scilicet custodiam mandatorum suorum. Ioh. 14, (21): „Qui habet mandata mea et servat ea, ille est, qui diligit me.“ Luce 8°, (19—21): „Venerunt autem ad illum mater et fratres eius, et non poterant adire ad eum pre turba. Et nuncciatum est illi: Mater tua et fratres tui stant foris, volentes videre te. Qui respondens, d(ixit) ad eos: Mater mea et fratres mei hii sunt, qui verbum Dei audiunt et faciunt. Si quis diligit me, denotando, quia rari sunt in dileccione, quia paucos habet Dominus Iesus Cristus amicos, iuxta illud Luce 18, (8): „Verum- tamen Filius hominis veniens, putas, inveniat fidem in terra?“ Si nunc diceret sacerdotibus: Si diligitis me etc., principibus, iudicibus iuratis, me- cc chanicis! 1a Cor. ultimo (22): „Qui non amat Iesum, anathema sit." Nemo igitur nisi insipiens confidit ori suo plus quam consciencie sue, di- cendo se amicum Cristi ore, et mente esse inimicum. Confitentur se nosse Deum, factis autem negant eum. Quia Cristus elegit vitam flebilem in hoc mundo, et ideo odit eum quasi quilibet, qui leta mundi ] sequitur gaudia et inimicus crucis Cristi constituitur. Talis fit fractor ymaginis Filii Dei vivi, sed honorat ymagines mortuas. Abbak. 2°, (19—20): „Ve, qui dicit ligno: Expergiscere. Surge, lapidi tacenti. Numquid ipse docere poterit? Ecce iste coopertus est auro et argento, et omnis spiritus non est in visceribus eius. Dominus autem in templo sancto suo, sileat a facie eius omnis terra. 109b1 109b* 110a1 35 75 150
Strana 151
110a2 110b 110b2 Si quis diligit me. Mat. 19, (17): „Si vis vitam ingredi, serva mandata." Prov. 8°, (17): „Ego diligentes me diligo.“ Ioh. 8, (51): „Si quis sermo- nem meum servaverit, mortem non videbit in eternum.“ Eccli 15, (16): „Si volueris mandata conservare, conservabunt te, et in perpetuum. Ps. (118, 4): „Tu mandasti mandata tua custodire nimis.“ Ideo dicitur Apok. 14, (9—10. 12): „Si quis ] adoraverit bestiam et ymaginem eius, et acceperit caracterem in fronte sua aut in manu sua, (et) hic bibet de vino ire Dei, quod mixtum est mero in calice ire ipsius, et cruciabitur igne et sulfure in conspectu angelorum et conspectu agni. Hic paciencia sanctorum est, qui custodiunt mandata Dei et fidem lesu.“ Ecclesiastes 8, (5): „Qui custodit preceptum, non experietur quidquam mali.“ Tali- bus dicetur Ecclesiastes 9, (7): „Vade ergo, comede in leticia panem tuum et bibe cum gaudio vinum tuum, quia Deo placent opera tua“, quia Deum diligit et mandata eius servat. Sed non illis, qui in tempore tribulacionis ab omni bono recedunt. Sic apostoli fuerunt pleni dileccione, quod aliud non potuit in cos intrare, sicut vas plenum percussum non resonat.[ O, quanta vasa vacua, qui valde magnum sonum faciunt, nisi modicum tanguntur.1) Unde ecclesia canit: Non murmur resonat, non querimonia, sed corde tacito mens bene conscia conservat pacienciam. Si diligitis. Ps. (102, 18): „Memores sunt mandatorum ipsius ad fa- ciendum ea.“ Iosue primo (8): „Non recedat volumen legis huius ab ore tuo, sed meditaberis in eo diebus ac noctibus.“ Eccli 3°, (22): „Que tibi precepit Deus, cogita semper.“ Quia probacio dileccionis exhibicio est operis. Numquid est Dei amor ociosus? Operatur. Etenim magnus si est, si vero operare renuit, amor non est. Sicut camsores habent lapidem, in quo, utrum sit verum aurum vel argentum vel reprobum congnoscunt, ita verbum Dei est probatorium, per quod filii Dei a filiis dyaboli ] dis- cernuntur, quoniam Dominus spernit eos, quia ipsi Deum spernunt, ex quo verbum eius audire et inplere contempnunt. Ideo Dominus in se probabit, quia ipse est lapis iste. 1a Cor. 3°, (10—11. 13—14). „Unus- quisque autem videat, quomodo et que superedificet. Fundamentum enim aliud nemo potest ponere preter id, quod positum est, quod est, Cristus Iesus.“ Sequitur: „Et uniuscuiusque opus quale sit, ignis probabit. Si cuius opus manserit, quod superedificavit, mercedem accipit.“ Act. 4°, (11—12): „Hic est lapis, qui reprobatus est a vobis edificantibus, qui factus est in caput anguli. Et non est in alio aliquo salus. Nec enim aliud nomen datum est sub celo hominibus, in quo nos oporteat salvos fieri. Ideo dicit: Si quis diligit me, sermonem meum servabit. [Modo ad quem vultis alium respectum habere, quam ad Dominum Iesum Cristum, in quo debemus omnes probari, quid sumus, aurum vel cuprum.1) Item Act. 17, (28—30): „In ipso enim vivimus et movemur et sumus... Genus ergo cum simus Dei, non debemus estimare auro aut argento aut 80 85 90 95 100 105 110 115 111a 151
110a2 110b 110b2 Si quis diligit me. Mat. 19, (17): „Si vis vitam ingredi, serva mandata." Prov. 8°, (17): „Ego diligentes me diligo.“ Ioh. 8, (51): „Si quis sermo- nem meum servaverit, mortem non videbit in eternum.“ Eccli 15, (16): „Si volueris mandata conservare, conservabunt te, et in perpetuum. Ps. (118, 4): „Tu mandasti mandata tua custodire nimis.“ Ideo dicitur Apok. 14, (9—10. 12): „Si quis ] adoraverit bestiam et ymaginem eius, et acceperit caracterem in fronte sua aut in manu sua, (et) hic bibet de vino ire Dei, quod mixtum est mero in calice ire ipsius, et cruciabitur igne et sulfure in conspectu angelorum et conspectu agni. Hic paciencia sanctorum est, qui custodiunt mandata Dei et fidem lesu.“ Ecclesiastes 8, (5): „Qui custodit preceptum, non experietur quidquam mali.“ Tali- bus dicetur Ecclesiastes 9, (7): „Vade ergo, comede in leticia panem tuum et bibe cum gaudio vinum tuum, quia Deo placent opera tua“, quia Deum diligit et mandata eius servat. Sed non illis, qui in tempore tribulacionis ab omni bono recedunt. Sic apostoli fuerunt pleni dileccione, quod aliud non potuit in cos intrare, sicut vas plenum percussum non resonat.[ O, quanta vasa vacua, qui valde magnum sonum faciunt, nisi modicum tanguntur.1) Unde ecclesia canit: Non murmur resonat, non querimonia, sed corde tacito mens bene conscia conservat pacienciam. Si diligitis. Ps. (102, 18): „Memores sunt mandatorum ipsius ad fa- ciendum ea.“ Iosue primo (8): „Non recedat volumen legis huius ab ore tuo, sed meditaberis in eo diebus ac noctibus.“ Eccli 3°, (22): „Que tibi precepit Deus, cogita semper.“ Quia probacio dileccionis exhibicio est operis. Numquid est Dei amor ociosus? Operatur. Etenim magnus si est, si vero operare renuit, amor non est. Sicut camsores habent lapidem, in quo, utrum sit verum aurum vel argentum vel reprobum congnoscunt, ita verbum Dei est probatorium, per quod filii Dei a filiis dyaboli ] dis- cernuntur, quoniam Dominus spernit eos, quia ipsi Deum spernunt, ex quo verbum eius audire et inplere contempnunt. Ideo Dominus in se probabit, quia ipse est lapis iste. 1a Cor. 3°, (10—11. 13—14). „Unus- quisque autem videat, quomodo et que superedificet. Fundamentum enim aliud nemo potest ponere preter id, quod positum est, quod est, Cristus Iesus.“ Sequitur: „Et uniuscuiusque opus quale sit, ignis probabit. Si cuius opus manserit, quod superedificavit, mercedem accipit.“ Act. 4°, (11—12): „Hic est lapis, qui reprobatus est a vobis edificantibus, qui factus est in caput anguli. Et non est in alio aliquo salus. Nec enim aliud nomen datum est sub celo hominibus, in quo nos oporteat salvos fieri. Ideo dicit: Si quis diligit me, sermonem meum servabit. [Modo ad quem vultis alium respectum habere, quam ad Dominum Iesum Cristum, in quo debemus omnes probari, quid sumus, aurum vel cuprum.1) Item Act. 17, (28—30): „In ipso enim vivimus et movemur et sumus... Genus ergo cum simus Dei, non debemus estimare auro aut argento aut 80 85 90 95 100 105 110 115 111a 151
Strana 152
125 130 135 140 145 150 155 lapidibus, sculpture artis, et cogitacionis hominis, divinum esse simile. Et tempora quidem huius ignorancie despiciens Deus, nunc anuncciat homi- nibus, ut omnes ubique penitenciam agant.“ Ergo iste lapis vivus nos probabit, quia amor est causa obediencie. Quia sicut spiritus malignus, cuius invidia mors introivit in orbem terrarum, causa fuit inobediencie nostre in paradiso, quod lignum dicitur sciencie boni et mali, sic hic iste sermo est sciencie boni et mali, boni, si fuerit obediencia, mali, si in- obediencia. Unde: Si quis diligit me etc. Rom. 8°, (12—13): „Fratres, Spiritui debitores sumus, non carni, ut secundum carnem vivamus. Si autem secundum carnem vixeritis, moriemini, si enim spiritu facta carnis mortificaveritis, vivetis.“ "Si hoc credimus, quod Adam comedens de ligno statim fuit mortuus, sic qui non diligit Iesum Cristum.1) Si quis diligit me. Prov. 29, (27): „Verbum custodiens filius, absque perdicione erit.“ Et hoc est preceptum Luce 22°, (19—20): „Et accepto pane egit gracias et fregit et dedit eis, dicens: Hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur, hoc facite in meam comemoracionem. Et simili- ter calicem, postquam cenavit, dicens: Hic est calix novum testamentum in meo sangwine, qui pro vobis fundetur.“ 1a Cor. 11, (25—26): „Hoc facite, quocienscunque sum[m]itis, in meam comemoracionem. Quociens- cumque enim manducabitis panem hunc, et calicem Domini bibetis, mortem Domini anuncciabitis, donec veniat.“ Huic Scripture fideles credunt, | sed infideles credere nolunt. Ex quo illi non credunt, qui exivit a Patre et venit in mundum, nec illi, qui fuit raptus in tercium celum. Ex quo omnes prophete alio modo non potuerunt probare nisi sua morte, sic Cristus Dominus et omnes alii sancti. Quid tunc nos facie- mus miseri peccatores, scienciam modicam habentes? Non restat aliud nisi pati, ex quo ,Cristus passus est pro nobis, nobis relinquens exemplum, ut sequamur vestigia eius.“ Ex quo sibi credere noluerunt nec eum dilige- re potuerunt. Sic sequamur eum etc. Sic olym Deum diligebant, ideo sermones eius diligenter observabant et secundum eam (!) vixerunt, ideo peccata fugierunt, sicut legitur de Sussana Dan. 13, (1—3. 22—23): „Erat vir I habitans in Babilone, nomine Iohachim, et accepit uxorem nomine Susannam, filiam Elchie, pulcram nimis et timentem Deum. Parentes autem illius, cum essent iusti, erudierunt filiam suam secundum legem Moysi.“ Sequitur, cum deprehensa fuit in pomerio: „D(ixit): Angustie sunt michi undique. Si enim hoc egero, mors michi est. Si autem non egero, non effugiam manus vestras. Sed melius est michi absque opere incidere in manus vestras quam peccare in conspectu Domini.“ Hic videant omnes fideles, ut sic doceant suos filios, ut peccata fugiant et sermonem Domini servent. Sed ex quo senes legem non servant nec Dominum diligunt etc., ideo suos pueros non mori- bus, sed deordinacionibus edocent. [Ergo memores esse debemus huius 111a2 111b1 111b2 120 152
125 130 135 140 145 150 155 lapidibus, sculpture artis, et cogitacionis hominis, divinum esse simile. Et tempora quidem huius ignorancie despiciens Deus, nunc anuncciat homi- nibus, ut omnes ubique penitenciam agant.“ Ergo iste lapis vivus nos probabit, quia amor est causa obediencie. Quia sicut spiritus malignus, cuius invidia mors introivit in orbem terrarum, causa fuit inobediencie nostre in paradiso, quod lignum dicitur sciencie boni et mali, sic hic iste sermo est sciencie boni et mali, boni, si fuerit obediencia, mali, si in- obediencia. Unde: Si quis diligit me etc. Rom. 8°, (12—13): „Fratres, Spiritui debitores sumus, non carni, ut secundum carnem vivamus. Si autem secundum carnem vixeritis, moriemini, si enim spiritu facta carnis mortificaveritis, vivetis.“ "Si hoc credimus, quod Adam comedens de ligno statim fuit mortuus, sic qui non diligit Iesum Cristum.1) Si quis diligit me. Prov. 29, (27): „Verbum custodiens filius, absque perdicione erit.“ Et hoc est preceptum Luce 22°, (19—20): „Et accepto pane egit gracias et fregit et dedit eis, dicens: Hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur, hoc facite in meam comemoracionem. Et simili- ter calicem, postquam cenavit, dicens: Hic est calix novum testamentum in meo sangwine, qui pro vobis fundetur.“ 1a Cor. 11, (25—26): „Hoc facite, quocienscunque sum[m]itis, in meam comemoracionem. Quociens- cumque enim manducabitis panem hunc, et calicem Domini bibetis, mortem Domini anuncciabitis, donec veniat.“ Huic Scripture fideles credunt, | sed infideles credere nolunt. Ex quo illi non credunt, qui exivit a Patre et venit in mundum, nec illi, qui fuit raptus in tercium celum. Ex quo omnes prophete alio modo non potuerunt probare nisi sua morte, sic Cristus Dominus et omnes alii sancti. Quid tunc nos facie- mus miseri peccatores, scienciam modicam habentes? Non restat aliud nisi pati, ex quo ,Cristus passus est pro nobis, nobis relinquens exemplum, ut sequamur vestigia eius.“ Ex quo sibi credere noluerunt nec eum dilige- re potuerunt. Sic sequamur eum etc. Sic olym Deum diligebant, ideo sermones eius diligenter observabant et secundum eam (!) vixerunt, ideo peccata fugierunt, sicut legitur de Sussana Dan. 13, (1—3. 22—23): „Erat vir I habitans in Babilone, nomine Iohachim, et accepit uxorem nomine Susannam, filiam Elchie, pulcram nimis et timentem Deum. Parentes autem illius, cum essent iusti, erudierunt filiam suam secundum legem Moysi.“ Sequitur, cum deprehensa fuit in pomerio: „D(ixit): Angustie sunt michi undique. Si enim hoc egero, mors michi est. Si autem non egero, non effugiam manus vestras. Sed melius est michi absque opere incidere in manus vestras quam peccare in conspectu Domini.“ Hic videant omnes fideles, ut sic doceant suos filios, ut peccata fugiant et sermonem Domini servent. Sed ex quo senes legem non servant nec Dominum diligunt etc., ideo suos pueros non mori- bus, sed deordinacionibus edocent. [Ergo memores esse debemus huius 111a2 111b1 111b2 120 152
Strana 153
160 112a2 112b 112b2 Scripture, si contingat, ut adulterium spirituale non comittamus cum Anticristo etc.1) Et Pater meus diliget eum, et ad eum veniemus et mansionem aput eum faciemus. Ecce, qualis honor sequitur eum, qui diligit Dominum Iesum Cristum, quod veniet Pater et Filius et Spiritus sanctus et sic tota Trinitas quasi rependens dileccionem illis, qui diligunt suum sermonem; et erunt sui graciales, cesari altissimo, qui semper oculo pietatis eos intuetur ut suos amatores. Ps. (33, 16): „Oculi Domini super iustos et aures eius in preces eorum.“ Et quasi comendans talem coram tota gerarchia, cum dicit: Et Pater meus diliget eum, quia talis est conformis, napodoben, ymagini Filii eius, de quo dicetur (Mat. 3, 17. Luc. 9, 35): „Hic est Filius meus dilectus, in quo michi bene conplacui, ipsum audite,“ id est: me diligen- tem et sermonem meum servan tem et in futuro mecum regnantem. Ioh. 16, (27): „Ipse enim Pater amat vos, quia vos me amastis et credidistis, quia ego a Deo exivi." Prov. 17, (17): „Omni tempore diligit, qui amicus est.“ Exod. 20, (6): „Ego sum Dominus Deus tuus faciens misericordiam in milia hiis, qui diligunt me.“ Hic est amicus, qui neminem obmittit, nisi obmittatur. 1a Ioh. 4°, (10): „In hoc est caritas Dei, non quasi nos dilexerimus Deum, sed quoniam ipse prius dilexit nos.“ Ierem. 31, (3): „In caritate perpetua dilexi te, et ideo atraxi te, miserans tui.“ O, pie Iesu Criste, ex quo te diligere non possumus vel nolumus, quomodo tunc inimicos diligere valemus? Ideo dictum est 1a loh. 2°, (15—17): „Nolite diligere mundum neque ea, que in mundo sunt. Si quis autem diligit mundum, non est caritas Patris in eo, quoniam omne, quod est in mundo, concupiscencia carnis est et concupiscencia oculorum et superbia vite, que non est ex Patre, sed ex mundo est. Et mundus transit et omnis con- cupiscencia eius. Qui autem facit voluntatem Dei, manet in eternum. 1a Ioh. 3°, (14b): „Qui non diligit, manet in morte. Et Pater meus diliget eum et ad eum veniemus. Id est veniunt quidam ad nos, dum venimus ad eos. Veniunt subveniendo, venimus obediendo, veniunt illuminando, venimus intuendo, veniunt implendo, venimus capiendo, ut sit nobis eorum non transitoria mansio, sed eterna. Ps. (142, 10): „Spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam.“ Idem (147, 18): „Flabit Spiritus eius] et fluent aque.“ Eccli (24, 27): „Spiritus meus su- per mel dulcis.“ Idem 28, (14): „Si suflaveris (in scintillam), quasi ignis exardebit, et si expueris super illam, extingwetur.“ Isto amore et igne apostoli ardebant. Act. 21, (13): „Tunc respondit Paulus et d(ixit): Quid facitis flentes et afligentes cor meum? Ego enim non solum alligari, sed et mori in Ierusalem paratus sum propter nomen Domini Iesu.“ Quia per talem ignem debet homo purgari. Ps. (92, 5): „Domum tuam, Do- mine, decet sanctitudo in longitudine dierum.“ Unde dileccio sicut ignis mundat hominem. Levitici 6°, (12): „Ignis in altari meo semper ardebit, 165 170 175 180 185 190 195 112a 200 153
160 112a2 112b 112b2 Scripture, si contingat, ut adulterium spirituale non comittamus cum Anticristo etc.1) Et Pater meus diliget eum, et ad eum veniemus et mansionem aput eum faciemus. Ecce, qualis honor sequitur eum, qui diligit Dominum Iesum Cristum, quod veniet Pater et Filius et Spiritus sanctus et sic tota Trinitas quasi rependens dileccionem illis, qui diligunt suum sermonem; et erunt sui graciales, cesari altissimo, qui semper oculo pietatis eos intuetur ut suos amatores. Ps. (33, 16): „Oculi Domini super iustos et aures eius in preces eorum.“ Et quasi comendans talem coram tota gerarchia, cum dicit: Et Pater meus diliget eum, quia talis est conformis, napodoben, ymagini Filii eius, de quo dicetur (Mat. 3, 17. Luc. 9, 35): „Hic est Filius meus dilectus, in quo michi bene conplacui, ipsum audite,“ id est: me diligen- tem et sermonem meum servan tem et in futuro mecum regnantem. Ioh. 16, (27): „Ipse enim Pater amat vos, quia vos me amastis et credidistis, quia ego a Deo exivi." Prov. 17, (17): „Omni tempore diligit, qui amicus est.“ Exod. 20, (6): „Ego sum Dominus Deus tuus faciens misericordiam in milia hiis, qui diligunt me.“ Hic est amicus, qui neminem obmittit, nisi obmittatur. 1a Ioh. 4°, (10): „In hoc est caritas Dei, non quasi nos dilexerimus Deum, sed quoniam ipse prius dilexit nos.“ Ierem. 31, (3): „In caritate perpetua dilexi te, et ideo atraxi te, miserans tui.“ O, pie Iesu Criste, ex quo te diligere non possumus vel nolumus, quomodo tunc inimicos diligere valemus? Ideo dictum est 1a loh. 2°, (15—17): „Nolite diligere mundum neque ea, que in mundo sunt. Si quis autem diligit mundum, non est caritas Patris in eo, quoniam omne, quod est in mundo, concupiscencia carnis est et concupiscencia oculorum et superbia vite, que non est ex Patre, sed ex mundo est. Et mundus transit et omnis con- cupiscencia eius. Qui autem facit voluntatem Dei, manet in eternum. 1a Ioh. 3°, (14b): „Qui non diligit, manet in morte. Et Pater meus diliget eum et ad eum veniemus. Id est veniunt quidam ad nos, dum venimus ad eos. Veniunt subveniendo, venimus obediendo, veniunt illuminando, venimus intuendo, veniunt implendo, venimus capiendo, ut sit nobis eorum non transitoria mansio, sed eterna. Ps. (142, 10): „Spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam.“ Idem (147, 18): „Flabit Spiritus eius] et fluent aque.“ Eccli (24, 27): „Spiritus meus su- per mel dulcis.“ Idem 28, (14): „Si suflaveris (in scintillam), quasi ignis exardebit, et si expueris super illam, extingwetur.“ Isto amore et igne apostoli ardebant. Act. 21, (13): „Tunc respondit Paulus et d(ixit): Quid facitis flentes et afligentes cor meum? Ego enim non solum alligari, sed et mori in Ierusalem paratus sum propter nomen Domini Iesu.“ Quia per talem ignem debet homo purgari. Ps. (92, 5): „Domum tuam, Do- mine, decet sanctitudo in longitudine dierum.“ Unde dileccio sicut ignis mundat hominem. Levitici 6°, (12): „Ignis in altari meo semper ardebit, 165 170 175 180 185 190 195 112a 200 153
Strana 154
210 215 220 225 230 235 quem nutriet sacerdos.“ Unde summus sacerdos Ioh. 20, (22): „insuflavit et d(ixit): Accipite Spiritum sanctum etc. Et ad eum veniemus. Multorum Spiritus sanctus visitat corda, aput quos mansionem non facit, quasi cives in Ierusalem, qui die dominico Cristum honorifice susceperunt et feria sexta turpiter eiecerunt. Sic nunc multi isto festo faciunt vel isto tempore post suscepcionem veritatis. 1a Petri 3° Melius est viam veritatis non agnoscere, quam post agnitam retroire. Unde homo, si Spiritus sanctus in eo non habet mansionem, est quasi cc mortuus. Ezech. 37, (5): „Ecce ego inmittam in vos spiritum, et vivetis." Et hunc Spiritum homo atrahit quasi flatum per devotam oracionem. Ps. (118, 131): „Os meum apperui et atraxi Spiritum.“ Quomodo volu- mus hunc Spiritum sentire? Gall. 5, (25): „Si spiritu vivimus, spiritu et ambulemus.“ Ezech. 1°, (19—21): „Cumque ambularent animalia, ambulabant et rote pariter iuxta ea, et cum eleva rentur animalia de terra, elevabantur simul et rote. Quocumque ibat spiritus, illuc eunte spiritu, et rote pariter elevabantur, sequentes eum, quia spiritus vite erat in rotis. Cum euntibus ibant et cum stantibus stabant.“ [„Verba mea spiritus et vita sunt.“ Ideo hunc Spiritum optemus, ut ducat animalia, ne rote starent. 1a Ioh. 4, (1): „Probate spiritus, si ex Deo sunt.“ Rom. 8, (9): „Si quis Spiritum Cristi non habet, hic non est eius.“ Rom. 8°, (16): „Ipse Spiritus testimonium reddit spiritui nostro, quod sumus filii Dei. O, utinam isto Spiritu nos Dominus inflammaret. Ideo datus est in speciem ignis contra tyrrannos et persecutores, contra quos pugnaverunt. Rom. 8°, (26): „Ipse Spiritus adiuvat infirmitatem nostram.“ Dicendo: Et ad eum veniemus. Hic plus promittit, quam ante fecerat, quia ante pro- miserat suam visionem corporalem, hic iam spiritualem, non transitoriam, sicut illis, qui ad vomitum revertuntur, sed permanentem graciam con- firmacionis. Talis fuit gracia data apostolis. Qui non diligit me, sermones meos non servat. Et sermonem, quem audistis, non est meus, sed eius, qui misit me, Patris. Quia sicut est signum dileccionis obediencia, sic inobediencia signum contemptus. Luce 6°, (46): „Quid vocatis me Domine, Domine, et non facitis, que dico?“ Ergo talis merito inimicus Dei reputatur, qui mandata eius non custodit, tamquam negans eius dominium. Sermones meos non servat, q(uasi) d'iceret): Non me solum, sed neque Patrem amat, qui hunc non] audit sermonem. Et sermonem, quem audistis, non est meus, sed eius, qui (misit me). Ubi seipsum inteligi voluit. Non enim suum, sed Patris est verbum, quomodo nec sua ymago, sed Patris, nec suus filius, sed Patris. Si hoc Cristus Filius Dei non erubuit dicere, quanto plus nos, purgamentum seculi, non debemus erubescere, si deridemur vel contempnimur! Qui non diligit me etc. Tales sunt mundani, qui non sunt digni habere tale beneficium, quibus erit gravius quam terre Sodomorum. Sicut vos, 113a3 113b 113b2 113a1 205 240 154
210 215 220 225 230 235 quem nutriet sacerdos.“ Unde summus sacerdos Ioh. 20, (22): „insuflavit et d(ixit): Accipite Spiritum sanctum etc. Et ad eum veniemus. Multorum Spiritus sanctus visitat corda, aput quos mansionem non facit, quasi cives in Ierusalem, qui die dominico Cristum honorifice susceperunt et feria sexta turpiter eiecerunt. Sic nunc multi isto festo faciunt vel isto tempore post suscepcionem veritatis. 1a Petri 3° Melius est viam veritatis non agnoscere, quam post agnitam retroire. Unde homo, si Spiritus sanctus in eo non habet mansionem, est quasi cc mortuus. Ezech. 37, (5): „Ecce ego inmittam in vos spiritum, et vivetis." Et hunc Spiritum homo atrahit quasi flatum per devotam oracionem. Ps. (118, 131): „Os meum apperui et atraxi Spiritum.“ Quomodo volu- mus hunc Spiritum sentire? Gall. 5, (25): „Si spiritu vivimus, spiritu et ambulemus.“ Ezech. 1°, (19—21): „Cumque ambularent animalia, ambulabant et rote pariter iuxta ea, et cum eleva rentur animalia de terra, elevabantur simul et rote. Quocumque ibat spiritus, illuc eunte spiritu, et rote pariter elevabantur, sequentes eum, quia spiritus vite erat in rotis. Cum euntibus ibant et cum stantibus stabant.“ [„Verba mea spiritus et vita sunt.“ Ideo hunc Spiritum optemus, ut ducat animalia, ne rote starent. 1a Ioh. 4, (1): „Probate spiritus, si ex Deo sunt.“ Rom. 8, (9): „Si quis Spiritum Cristi non habet, hic non est eius.“ Rom. 8°, (16): „Ipse Spiritus testimonium reddit spiritui nostro, quod sumus filii Dei. O, utinam isto Spiritu nos Dominus inflammaret. Ideo datus est in speciem ignis contra tyrrannos et persecutores, contra quos pugnaverunt. Rom. 8°, (26): „Ipse Spiritus adiuvat infirmitatem nostram.“ Dicendo: Et ad eum veniemus. Hic plus promittit, quam ante fecerat, quia ante pro- miserat suam visionem corporalem, hic iam spiritualem, non transitoriam, sicut illis, qui ad vomitum revertuntur, sed permanentem graciam con- firmacionis. Talis fuit gracia data apostolis. Qui non diligit me, sermones meos non servat. Et sermonem, quem audistis, non est meus, sed eius, qui misit me, Patris. Quia sicut est signum dileccionis obediencia, sic inobediencia signum contemptus. Luce 6°, (46): „Quid vocatis me Domine, Domine, et non facitis, que dico?“ Ergo talis merito inimicus Dei reputatur, qui mandata eius non custodit, tamquam negans eius dominium. Sermones meos non servat, q(uasi) d'iceret): Non me solum, sed neque Patrem amat, qui hunc non] audit sermonem. Et sermonem, quem audistis, non est meus, sed eius, qui (misit me). Ubi seipsum inteligi voluit. Non enim suum, sed Patris est verbum, quomodo nec sua ymago, sed Patris, nec suus filius, sed Patris. Si hoc Cristus Filius Dei non erubuit dicere, quanto plus nos, purgamentum seculi, non debemus erubescere, si deridemur vel contempnimur! Qui non diligit me etc. Tales sunt mundani, qui non sunt digni habere tale beneficium, quibus erit gravius quam terre Sodomorum. Sicut vos, 113a3 113b 113b2 113a1 205 240 154
Strana 155
114a2 114b 114b2 qui estis mei dis(cipuli). Quia sermo predicatoris audiendus non est ut sermo hominis, sed sicut verbum ab ore Dei procedens. Luce 10°, (16): „Qui vos audit, me audit, qui vos spernit, me spernit, et qui me spernit, spernit illum, qui me misit." Ierem. 15, (19): „Si separaveris preciosum a vili, quasi os meum eris.“ Eccli 24, (5): „Ego ex ore altissimi prodii primogenita ante omnem creaturam.“ Iste sunt nostre reliquie, que debent a nobis suscipi cum magna reverencia. Unde verba Dei non debent ascribi predicatori, sed Deo. Bernhardus: „Nec de canalibus rivos oriri aquarum, nec laus calami est laudabilis Scriptura. Hec locutus sum vobis aput vos manens. Paraclitus autem Spiritus sanctus, quem mittel Pater in nomine meo, ille vos docebit omnia, et suggeret vobis omnia etc., id est omnia vobis reducet ad memoriam, quando alio modo habitabo in vobis, intus in corde. Quia adhuc erant rudes et in timore positi ex auditu passionis Cristi, ideo' verba Cristi male intendebant, omnia, que audie- bant propter timorem obliviscebant(!). Ideo consolando cos d(ixit): Pacem meam do vo(bis), pa(cem) meam etc. Quando ianuis clausis intravit, d(ixit): Pax vo(bis), quia per eius visitacionem et instruccionem in illis quadraginta diebus, corda eorum sunt pacificata ex turbacione prece- dentis passionis. Quia sua pax est vera, sed pax mundi ficta. Quia pax mundi ordinatur ad quietam fruicionem bonorum temporalium, ex qua multiplicantur peccata. Ezech. 16°, (49): „Hec fuit iniquitas Sodome, sororis tue, saturitas panis et habundancia pacis et ocium.“ Ergo ista pax decipit sicut homo dolosus. Ps. (27, 3): „Qui loquntur pacem cum proximo suo, mala autem in cordibus corum.“ Sicut ille „quecumque osculatus fuero, ipse est, tenete eum.“ Ideo Dominus istam pacem non vult dare suis, sed pacem mentis in persecucionibus, que non potest haberi nisi a Deo. Mat. 5°, (9): „Beati pacifici, quoniam filii Dei voca- buntur.“ Ps. (147, 14): , Qui posuit fines tuos pacem“, id est in futuro, non in presenti. Ergo pacem mundi habentes sunt filii dyaboli. Ideo dicit Dominus: Non quomodo mundus dat. Quia a nativitate pacem mundi non habuit usque ad mortem. Et ad hoc consolando dicit: Non turbetur cor vestrum neque formidet, quia timebant mori cum co. Audistis quia ego déixi) vobis: Vado et venio ad vos. Si diligeretis me, gauderetis, quia vado pro exaltacione, pro mea humiliacione. Philipp. 2°, (8—10): „Humiliavit semetipsum factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter quod et illum exaltavit et dona- vit illi nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine lesu etc. Iam non multa loquar vobiscum, venit enim princeps mundi etc., id est: In hoc mortali corpore existens iam non multa loquar vobiscum. Quia iam venit, id est dyabolus, qui est princeps mundanorum per seduccionem. Venit in deserto temptando et principes excitando contra Cristum. Et in me non habet etc., id est nullum peccatum et sic nullam causam mortis. Cur tunc 250 255 260 265 270 275 280 245 114a1 285 155
114a2 114b 114b2 qui estis mei dis(cipuli). Quia sermo predicatoris audiendus non est ut sermo hominis, sed sicut verbum ab ore Dei procedens. Luce 10°, (16): „Qui vos audit, me audit, qui vos spernit, me spernit, et qui me spernit, spernit illum, qui me misit." Ierem. 15, (19): „Si separaveris preciosum a vili, quasi os meum eris.“ Eccli 24, (5): „Ego ex ore altissimi prodii primogenita ante omnem creaturam.“ Iste sunt nostre reliquie, que debent a nobis suscipi cum magna reverencia. Unde verba Dei non debent ascribi predicatori, sed Deo. Bernhardus: „Nec de canalibus rivos oriri aquarum, nec laus calami est laudabilis Scriptura. Hec locutus sum vobis aput vos manens. Paraclitus autem Spiritus sanctus, quem mittel Pater in nomine meo, ille vos docebit omnia, et suggeret vobis omnia etc., id est omnia vobis reducet ad memoriam, quando alio modo habitabo in vobis, intus in corde. Quia adhuc erant rudes et in timore positi ex auditu passionis Cristi, ideo' verba Cristi male intendebant, omnia, que audie- bant propter timorem obliviscebant(!). Ideo consolando cos d(ixit): Pacem meam do vo(bis), pa(cem) meam etc. Quando ianuis clausis intravit, d(ixit): Pax vo(bis), quia per eius visitacionem et instruccionem in illis quadraginta diebus, corda eorum sunt pacificata ex turbacione prece- dentis passionis. Quia sua pax est vera, sed pax mundi ficta. Quia pax mundi ordinatur ad quietam fruicionem bonorum temporalium, ex qua multiplicantur peccata. Ezech. 16°, (49): „Hec fuit iniquitas Sodome, sororis tue, saturitas panis et habundancia pacis et ocium.“ Ergo ista pax decipit sicut homo dolosus. Ps. (27, 3): „Qui loquntur pacem cum proximo suo, mala autem in cordibus corum.“ Sicut ille „quecumque osculatus fuero, ipse est, tenete eum.“ Ideo Dominus istam pacem non vult dare suis, sed pacem mentis in persecucionibus, que non potest haberi nisi a Deo. Mat. 5°, (9): „Beati pacifici, quoniam filii Dei voca- buntur.“ Ps. (147, 14): , Qui posuit fines tuos pacem“, id est in futuro, non in presenti. Ergo pacem mundi habentes sunt filii dyaboli. Ideo dicit Dominus: Non quomodo mundus dat. Quia a nativitate pacem mundi non habuit usque ad mortem. Et ad hoc consolando dicit: Non turbetur cor vestrum neque formidet, quia timebant mori cum co. Audistis quia ego déixi) vobis: Vado et venio ad vos. Si diligeretis me, gauderetis, quia vado pro exaltacione, pro mea humiliacione. Philipp. 2°, (8—10): „Humiliavit semetipsum factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter quod et illum exaltavit et dona- vit illi nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine lesu etc. Iam non multa loquar vobiscum, venit enim princeps mundi etc., id est: In hoc mortali corpore existens iam non multa loquar vobiscum. Quia iam venit, id est dyabolus, qui est princeps mundanorum per seduccionem. Venit in deserto temptando et principes excitando contra Cristum. Et in me non habet etc., id est nullum peccatum et sic nullam causam mortis. Cur tunc 250 255 260 265 270 275 280 245 114a1 285 155
Strana 156
290 moriebatur? Subiungit: Sed ut congnoscat mundus, quia diligo Patrem, id est: Ideo sustineo mortem, ut omnes congnoscant, quod hoc procedit ex dileccione, quam habeo ad Patrem. Et sicut mandatum dedit michi Pater, sic facio, id est ex obediencia ad Patrem libenter subeo mortem. Surgite, eamus etc. 13 huius mundi: mundi huius Vulg. — 14 ego: deest in Vulg. — 18 quinquagesimo scripsi: l° Z — 19 quinquagesimo scripsi: 50° X — 39 illo: co Vulg. — 40 non facimus veritatem Hier. codd. meliores: veritatem non facimus SC — 43 eo: hoc Vulg. — 46 Cristo: ipso Vulg. — 50 primo loco vestris: deest in Vulg. — 57 ad Hier.: om. SC — 59 videre te: te videre Vulg. — 63 inveniat: inveniet Vulg. — 65 Qui... anathema sit: Si quis non amat Dominum nostrum I. Ch., sit anathema Vulg. — 76 vitam: ad vitam Vulg. — 77 8° scripsi: 5° Z — 80 custodire: custodiri Vulg. — 84 angelorum et conspectu: angelorum sanctorum et ante conspectum Vulg. — 87 ergo: ergo, et Vulg. — 97 Eccli scripsi: Ezdre Z — tibi precepit: precepit tibi Vulg. — 112 datum est sub celo: est sub celo datum Vulg. — nos oporteat: oporteat nos Vulg. — 126 Spiritui: deest in Vulg. — 127 autem... enim: enim... autem Vulg. — 130 absque perdicione: extra perdicionem Vulg. — 132 egit gracias: gr. egit Vulg. — 133 tradetur: datur Vulg. — 135 meo sanguine: sang. meo Vulg. — 136 sumitis: bibetis Vulg. — 137 Domini: deest in Vulg. — 149 nomine Iohachim: et nomen eius Ioakim Vulg. — 151 autem: enim Vulg. — 171 bene: deest in Vulg. — 177 Ioh. scripsi: Cor. Z — Dei: deest in Vulg. — 178 prius: prior SC, om. Hier. codd. meliores — 31 scripsi: 26 Z — 179 et: deest in Vulg. — tui: deest in Vulg. — 182 autem: deest in Vulg. — 185 omnis: deest in Vulg. — 193 Spiritus: Spiritus enim Vulg. — 199 Domine, decet sanctitudo in longitudine: decet sanctitudo, Domine, in longitudinem Vulg. — 201 meo: deest in Vulg. — 203 dixit: dixit eis SC, dicit eis Hier. — 210 inmittam: intromittam Vulg. — 213 5 scripsi: 6 Z —215 et rote pariter: pariter et rote Vulg. — 217 quia: deest in Vulg. — 220 sunt: sint Vulg. — 221 8 scripsi: 10 Z — quis: quis autem Vulg. — 222 Ipse: Ipse enim Vulg. — 225 8° scripsi: 7° Z— Ipse: et Vulg. — 232 Quid: Quid autem Vulg. — 246 altero loco qui: et qui Vulg. — et qui: Qui autem Vuig. — 247 me misit Hier. codd. nonnutli: misit me Hier. alii codd. SC — 261 quadraginta: 40 � — 264 16° scripsi: 10° X — 265 tue: tuae, superbia Vulg. — pacis: deest in Vulg. — 279 illum exaltavit Hier. codd. nonnulli: exaltavit illum SC —290 Inter fol. 114 et 115 invenitur in codice folium vacuum, quod non numeramus. 156
290 moriebatur? Subiungit: Sed ut congnoscat mundus, quia diligo Patrem, id est: Ideo sustineo mortem, ut omnes congnoscant, quod hoc procedit ex dileccione, quam habeo ad Patrem. Et sicut mandatum dedit michi Pater, sic facio, id est ex obediencia ad Patrem libenter subeo mortem. Surgite, eamus etc. 13 huius mundi: mundi huius Vulg. — 14 ego: deest in Vulg. — 18 quinquagesimo scripsi: l° Z — 19 quinquagesimo scripsi: 50° X — 39 illo: co Vulg. — 40 non facimus veritatem Hier. codd. meliores: veritatem non facimus SC — 43 eo: hoc Vulg. — 46 Cristo: ipso Vulg. — 50 primo loco vestris: deest in Vulg. — 57 ad Hier.: om. SC — 59 videre te: te videre Vulg. — 63 inveniat: inveniet Vulg. — 65 Qui... anathema sit: Si quis non amat Dominum nostrum I. Ch., sit anathema Vulg. — 76 vitam: ad vitam Vulg. — 77 8° scripsi: 5° Z — 80 custodire: custodiri Vulg. — 84 angelorum et conspectu: angelorum sanctorum et ante conspectum Vulg. — 87 ergo: ergo, et Vulg. — 97 Eccli scripsi: Ezdre Z — tibi precepit: precepit tibi Vulg. — 112 datum est sub celo: est sub celo datum Vulg. — nos oporteat: oporteat nos Vulg. — 126 Spiritui: deest in Vulg. — 127 autem... enim: enim... autem Vulg. — 130 absque perdicione: extra perdicionem Vulg. — 132 egit gracias: gr. egit Vulg. — 133 tradetur: datur Vulg. — 135 meo sanguine: sang. meo Vulg. — 136 sumitis: bibetis Vulg. — 137 Domini: deest in Vulg. — 149 nomine Iohachim: et nomen eius Ioakim Vulg. — 151 autem: enim Vulg. — 171 bene: deest in Vulg. — 177 Ioh. scripsi: Cor. Z — Dei: deest in Vulg. — 178 prius: prior SC, om. Hier. codd. meliores — 31 scripsi: 26 Z — 179 et: deest in Vulg. — tui: deest in Vulg. — 182 autem: deest in Vulg. — 185 omnis: deest in Vulg. — 193 Spiritus: Spiritus enim Vulg. — 199 Domine, decet sanctitudo in longitudine: decet sanctitudo, Domine, in longitudinem Vulg. — 201 meo: deest in Vulg. — 203 dixit: dixit eis SC, dicit eis Hier. — 210 inmittam: intromittam Vulg. — 213 5 scripsi: 6 Z —215 et rote pariter: pariter et rote Vulg. — 217 quia: deest in Vulg. — 220 sunt: sint Vulg. — 221 8 scripsi: 10 Z — quis: quis autem Vulg. — 222 Ipse: Ipse enim Vulg. — 225 8° scripsi: 7° Z— Ipse: et Vulg. — 232 Quid: Quid autem Vulg. — 246 altero loco qui: et qui Vulg. — et qui: Qui autem Vuig. — 247 me misit Hier. codd. nonnutli: misit me Hier. alii codd. SC — 261 quadraginta: 40 � — 264 16° scripsi: 10° X — 265 tue: tuae, superbia Vulg. — pacis: deest in Vulg. — 279 illum exaltavit Hier. codd. nonnulli: exaltavit illum SC —290 Inter fol. 114 et 115 invenitur in codice folium vacuum, quod non numeramus. 156
Strana 157
(XVIII.) (FERIA SECUNDA) 115a1 Iohannis 3°, (16—21): 115a2 115b1 Sic enim Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret, ut omnis, qui credit in eum, non pereat, sed habeat vitam eternam. Non enim misit Deus Filium suum in mundum, ut iudicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum. Qui credit in eum, non iudicatur, qui autem non credit, iam iudicatus est, quia non credit in nomine unigeniti Filii Dei. Hoc est autem iudicium: quia lux venit in mundum, et dilexerunt homines magis tenebras quam lucem. Erant enim eorum mala opera. Omnis enim, qui male agit, odit lucem et non venit ad lucem, ut non arguantur opera eius. Qui autem facit veritatem, venit ad lucem, ut manifestentur opera eius, quia in Deo facta sunt. Sic Deus dilexit mundum. Ubi apparet maxima! Dei dileccio, quia dili- gere est velle alicui bonum. Ipse autem voluit nobis omne bonum, ex quo est solus Deus bonus, quia dedit nobis Filium suum, ut omnis, qui credit in ipsum, non pereat, sed habeat vitam eternam. Ps. (35, 10): „Domine, aput te est fons vite et in nomine tuo videbimus lumen.“ Ioh. 7°, (37—39) „Si quis sitit, veniat ad me, et bibat“, et: „de ventre eius fluent aque vive.“ Et sequitur: "Hoc autem dicebat de Spiritu, quem accepturi crant credentes in eum.“ Cum dicit: Ut omnis, qui credit in eum, non pereat, sed habeat vitam eternam. Sic Deus dilexit etc. Qualis est ista dileccio, quomodo ipse nos diligit, quis explicare illam potest? Licet omnem creaturam diligit, tamen nos magis super omnem creaturam.[ Sapiencie 11, (25—27): „Diligis enim omnia, que sunt, et nichil horum odisti, que fecisti. Nec enim odiens ali- quid constituisti aut fecisti. Quomodo autem posset aliquid permanere, nisi tu voluisses? Aut quod a te vocatum non esset, conservaretur? Parcis autem omnibus, quoniam tua sunt, Domine, qui amas animas.“ Heb. 1°, (10—11a): „Et tu in principio, Domine, terram fundasti et opera manuum tuarum sunt celi. Ipsi peribunt, tu autem permanes, et omnes ut vestimentum veterascent.“ Et sic, que creavit, erant valde bona. Speciali tamen dileccione diligit mundum. Ubi vocat mundum homines, quia pro lapidibus non tradidit Filium suum etc. Ideo dicuntur mundus, quia in 10 15 20 25 30 157
(XVIII.) (FERIA SECUNDA) 115a1 Iohannis 3°, (16—21): 115a2 115b1 Sic enim Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret, ut omnis, qui credit in eum, non pereat, sed habeat vitam eternam. Non enim misit Deus Filium suum in mundum, ut iudicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum. Qui credit in eum, non iudicatur, qui autem non credit, iam iudicatus est, quia non credit in nomine unigeniti Filii Dei. Hoc est autem iudicium: quia lux venit in mundum, et dilexerunt homines magis tenebras quam lucem. Erant enim eorum mala opera. Omnis enim, qui male agit, odit lucem et non venit ad lucem, ut non arguantur opera eius. Qui autem facit veritatem, venit ad lucem, ut manifestentur opera eius, quia in Deo facta sunt. Sic Deus dilexit mundum. Ubi apparet maxima! Dei dileccio, quia dili- gere est velle alicui bonum. Ipse autem voluit nobis omne bonum, ex quo est solus Deus bonus, quia dedit nobis Filium suum, ut omnis, qui credit in ipsum, non pereat, sed habeat vitam eternam. Ps. (35, 10): „Domine, aput te est fons vite et in nomine tuo videbimus lumen.“ Ioh. 7°, (37—39) „Si quis sitit, veniat ad me, et bibat“, et: „de ventre eius fluent aque vive.“ Et sequitur: "Hoc autem dicebat de Spiritu, quem accepturi crant credentes in eum.“ Cum dicit: Ut omnis, qui credit in eum, non pereat, sed habeat vitam eternam. Sic Deus dilexit etc. Qualis est ista dileccio, quomodo ipse nos diligit, quis explicare illam potest? Licet omnem creaturam diligit, tamen nos magis super omnem creaturam.[ Sapiencie 11, (25—27): „Diligis enim omnia, que sunt, et nichil horum odisti, que fecisti. Nec enim odiens ali- quid constituisti aut fecisti. Quomodo autem posset aliquid permanere, nisi tu voluisses? Aut quod a te vocatum non esset, conservaretur? Parcis autem omnibus, quoniam tua sunt, Domine, qui amas animas.“ Heb. 1°, (10—11a): „Et tu in principio, Domine, terram fundasti et opera manuum tuarum sunt celi. Ipsi peribunt, tu autem permanes, et omnes ut vestimentum veterascent.“ Et sic, que creavit, erant valde bona. Speciali tamen dileccione diligit mundum. Ubi vocat mundum homines, quia pro lapidibus non tradidit Filium suum etc. Ideo dicuntur mundus, quia in 10 15 20 25 30 157
Strana 158
40 45 50 55 60 65 70 mundo habitant. Quia amatores Cristi dicuntur celum, et amatores mundi dicuntur mundus. (Ys. 9, (6): „Et filius datus est nobis.“) Ideo dilexit Deus homines ultra omnem creaturam, quia magnum donum dedit nobis, quia unigenitum suum, non alium, nec angelum, sed Filium unigenitum ita, quod pro servis dedit Filium et, quod plus est, pro inimi- cis, quod alius pro amico hoc non faceret, neque pro iusto velociter. Quod testatur Paulus (Rom. 5°, (6—7)1): „Vix enim pro iusto quis mori- tur.“ [„Cristus, cum adhuc infirmi essemus secundum tempus, pro im- piis mortuus est. Vix enim pro iusto quis moritur.“11 O, quantum debemus erubescere de eius clemencia, (— Rom. 8, 32 —) ,qui proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum.“ Nos autem propter eum nolumus obmittere aurum vel argentum vel aliquid modicum. Et si videremus hominem pericula et mortem pro nobis suscipientem, prepo- neremus eum omnibus et omnia ei nostra comendaremus, nec estimare- mus retribuere ei dignam mercedem; Cristo autem hoc non servamus, qui sangwinem I proprium pro nobis fudit, hunc nos despicimus, ymo et eius verba hereticamus. "Sicut predicant, quod Cristus d(ixit): Ite, predicate ewangelium omni creature. Qui crediderit etc. Ecce nichil dixit de comunione; ergo satis est credere.1) Sic Deus dilexit mundum. Ubi heretici erraverunt quidam dicentes, quod credentes non dampnabuntur, eciam si moriantur in peccato mortali, capientes illud [11a Cor. 3°, (11. 15)1) „Fundamentum enim aliud nemo potest ponere.“ Sequitur: „Si cuius opus arserit, detrimentum pacietur, ipse autem salvus erit.“ Quod apostolus reprobat Galla. 5°, (19—21): „Manifesta sunt autem opera carnis, que sunt fornicacio, adulterium, inmundicia, luxuria, inpudicicia, ydolorum servitus, veneficia, inimicicie, contenciones, emulaciones, ire, rixe, dissensiones, secte, invidie, homici- dia, ebrietates, comessaciones et hiis similia, que predico vobis sicut predixi, quoniam qui talia agunt, regnum Dei non ] consequentur. Eph. 5°, (5): „Hoc enim scitote intelligentes, quod omnis fornicator aut inmundus aut avarus, quod est ydolorum servitus, non habet heredita- tem in regno Cristi et Dei. “[Videant adorantes ydola, ut pepla!1) Videant principes, prelati etc. Quia ibi intelligitur, si cuius opus arserit, detri- mentum pacietur, id est pro peccatis venialibus. Sic Deus dilexit, ut omnis, qui credit in ipsum, non pereat, sed habeat vitam eternam, quia qui credit, talia non facit. Iacobus capitulo secundo (14b- 20) ponit exemplum: „Numquid poterit fides salvare eum? Si autem frater aut soror nudi sunt et indigent victu cottidiano, dicat autem ali- quis de vobis illis: Ite in pace, calefacimini et saturamini, non dederis autem eis, que necessaria sunt corpori, quid proderit? Sic et fides, si non habeat opera, mortua est in semetipsa. Sed dicet aliquis: Tu fidem habes, et ego opera habeo, ostende michi fidem tuam sine operibus, et ego osten- 116a 116а2 35 115b2 116b1 75 158
40 45 50 55 60 65 70 mundo habitant. Quia amatores Cristi dicuntur celum, et amatores mundi dicuntur mundus. (Ys. 9, (6): „Et filius datus est nobis.“) Ideo dilexit Deus homines ultra omnem creaturam, quia magnum donum dedit nobis, quia unigenitum suum, non alium, nec angelum, sed Filium unigenitum ita, quod pro servis dedit Filium et, quod plus est, pro inimi- cis, quod alius pro amico hoc non faceret, neque pro iusto velociter. Quod testatur Paulus (Rom. 5°, (6—7)1): „Vix enim pro iusto quis mori- tur.“ [„Cristus, cum adhuc infirmi essemus secundum tempus, pro im- piis mortuus est. Vix enim pro iusto quis moritur.“11 O, quantum debemus erubescere de eius clemencia, (— Rom. 8, 32 —) ,qui proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum.“ Nos autem propter eum nolumus obmittere aurum vel argentum vel aliquid modicum. Et si videremus hominem pericula et mortem pro nobis suscipientem, prepo- neremus eum omnibus et omnia ei nostra comendaremus, nec estimare- mus retribuere ei dignam mercedem; Cristo autem hoc non servamus, qui sangwinem I proprium pro nobis fudit, hunc nos despicimus, ymo et eius verba hereticamus. "Sicut predicant, quod Cristus d(ixit): Ite, predicate ewangelium omni creature. Qui crediderit etc. Ecce nichil dixit de comunione; ergo satis est credere.1) Sic Deus dilexit mundum. Ubi heretici erraverunt quidam dicentes, quod credentes non dampnabuntur, eciam si moriantur in peccato mortali, capientes illud [11a Cor. 3°, (11. 15)1) „Fundamentum enim aliud nemo potest ponere.“ Sequitur: „Si cuius opus arserit, detrimentum pacietur, ipse autem salvus erit.“ Quod apostolus reprobat Galla. 5°, (19—21): „Manifesta sunt autem opera carnis, que sunt fornicacio, adulterium, inmundicia, luxuria, inpudicicia, ydolorum servitus, veneficia, inimicicie, contenciones, emulaciones, ire, rixe, dissensiones, secte, invidie, homici- dia, ebrietates, comessaciones et hiis similia, que predico vobis sicut predixi, quoniam qui talia agunt, regnum Dei non ] consequentur. Eph. 5°, (5): „Hoc enim scitote intelligentes, quod omnis fornicator aut inmundus aut avarus, quod est ydolorum servitus, non habet heredita- tem in regno Cristi et Dei. “[Videant adorantes ydola, ut pepla!1) Videant principes, prelati etc. Quia ibi intelligitur, si cuius opus arserit, detri- mentum pacietur, id est pro peccatis venialibus. Sic Deus dilexit, ut omnis, qui credit in ipsum, non pereat, sed habeat vitam eternam, quia qui credit, talia non facit. Iacobus capitulo secundo (14b- 20) ponit exemplum: „Numquid poterit fides salvare eum? Si autem frater aut soror nudi sunt et indigent victu cottidiano, dicat autem ali- quis de vobis illis: Ite in pace, calefacimini et saturamini, non dederis autem eis, que necessaria sunt corpori, quid proderit? Sic et fides, si non habeat opera, mortua est in semetipsa. Sed dicet aliquis: Tu fidem habes, et ego opera habeo, ostende michi fidem tuam sine operibus, et ego osten- 116a 116а2 35 115b2 116b1 75 158
Strana 159
116b2 117a1 117a2 dam tibi ex operibus fidem meam. Tu credis, quoniam unus Deus est; bene facis; et demones credunt et contremiscunt. Vis autem scire, o homo inanis, quoniam fides tuas sine operibus mortua est?“ Ideo dici- tur: Ut omnis, qui credit in eum, non pereat etc. Non enim misil Deus Filium suum in mundum, ut iudicet, sed ut salvetur mundus per ipsum. Q(uasi) d(iceret): In primo adventu non debet iudicare, sed iudicari pro mundi salute. Ideo dicitur Salvator, ut salvet mundum. Ergo ipse se interimit, qui eius precepta servare non vult; dicentes: Non est gehenna, omnia nobis peccata dimittentur, utamur bonis etc. Ecce, in primo adventu venit, ut iudicaretur, in secundo iam venict iudicare. Quia si iudicasset, quis, rogo, salvus fieret? cum omnes peccaverunt. Ergo advertamus miscricordiam, ut non incidamus in iudicium. Ex quo solus noluit iudicarc, unde habent auctoritatem sacerdotes iudicandi alios? nisi forte, quia non intendunt in adventu Domini iudicare, ubi fideles et angelos iudicabunt? Quid est maius iudicium? „O homo, quis me constituit iudicem?“ „Videte et cavete ab omni avaricia.“ Aliud fuit iudicium Cristi et apostolorum, ut corigere peccata, sicut Paulus iudicavit Petrum, Cristus pharizeos, Iudam, generacionem adulteram et civitates infideles, qui credere noluerunt ewangelio, dicens : „Sodome et Gomore remissius crit etc. Non enim misit Filium suum, ut iudicet, sed ut esset nobis dux. Et dando nobis eum ex magna dileccione, d(ixit) de nube: „Hic est Filius meus dilectus, in quo michi conplacui, ipsum audite,“ quid docet, quid man- dat, quid instituit, facite. Quia dedit eum nobis pro magno episcopo, pro fratre et adhuc pro cibo et potu, ut ipse sit omne nostrum bonum, que data esse non possunt sine magna dileccione. Et tales, qui credunt Cristo, sunt heredes tocius mundi, quia Spiritus sanctus vult, ut eum viceversa diligamus. Ideo debemus diligere, sed non iudicare, unde d(ixit) apostolis: „Neque virgam tuleritis in via.“ Unde habent nunc potestatem sacerdotes detinendi fideles? Ista auctoritas non est Petri, sed Constantini imperatoris, nec a Cristo, sed ab Anticristo. Sed hoc | fuit iudicium apostolorum: Qui credit in eum, non iudicatur adherens ut membrum capiti, non iudicatur iudicio condempnacionis, et sic cum credit, non habet causam, unde dampnetur. Qui non credit, iam iudicatus esl, id est, qui non habet fidem vivam. Marci ultimo (16): „Qui non crediderit, condempnabitur.“ Unde homines plus verentur homines quam Deum, signum est, quod non credunt, cum plus obediunt hominibus quam Deo. Hoc apostoli non fecerunt, sed dixe- runt: „Oportet magis obedire Deo quam hominibus.“ Ideo dicitur de talibus: Iam iudicatus est, id est, habet in se causam manifestam sue dampnacionis. Et hoc ideo, quia non credit in nomine unigeniti Filii Dei. 1a loh. 5°, (10): „Qui non credit Filio, mendacem facit eum,“ id est 80 85 90 95 100 105 110 115 159
116b2 117a1 117a2 dam tibi ex operibus fidem meam. Tu credis, quoniam unus Deus est; bene facis; et demones credunt et contremiscunt. Vis autem scire, o homo inanis, quoniam fides tuas sine operibus mortua est?“ Ideo dici- tur: Ut omnis, qui credit in eum, non pereat etc. Non enim misil Deus Filium suum in mundum, ut iudicet, sed ut salvetur mundus per ipsum. Q(uasi) d(iceret): In primo adventu non debet iudicare, sed iudicari pro mundi salute. Ideo dicitur Salvator, ut salvet mundum. Ergo ipse se interimit, qui eius precepta servare non vult; dicentes: Non est gehenna, omnia nobis peccata dimittentur, utamur bonis etc. Ecce, in primo adventu venit, ut iudicaretur, in secundo iam venict iudicare. Quia si iudicasset, quis, rogo, salvus fieret? cum omnes peccaverunt. Ergo advertamus miscricordiam, ut non incidamus in iudicium. Ex quo solus noluit iudicarc, unde habent auctoritatem sacerdotes iudicandi alios? nisi forte, quia non intendunt in adventu Domini iudicare, ubi fideles et angelos iudicabunt? Quid est maius iudicium? „O homo, quis me constituit iudicem?“ „Videte et cavete ab omni avaricia.“ Aliud fuit iudicium Cristi et apostolorum, ut corigere peccata, sicut Paulus iudicavit Petrum, Cristus pharizeos, Iudam, generacionem adulteram et civitates infideles, qui credere noluerunt ewangelio, dicens : „Sodome et Gomore remissius crit etc. Non enim misit Filium suum, ut iudicet, sed ut esset nobis dux. Et dando nobis eum ex magna dileccione, d(ixit) de nube: „Hic est Filius meus dilectus, in quo michi conplacui, ipsum audite,“ quid docet, quid man- dat, quid instituit, facite. Quia dedit eum nobis pro magno episcopo, pro fratre et adhuc pro cibo et potu, ut ipse sit omne nostrum bonum, que data esse non possunt sine magna dileccione. Et tales, qui credunt Cristo, sunt heredes tocius mundi, quia Spiritus sanctus vult, ut eum viceversa diligamus. Ideo debemus diligere, sed non iudicare, unde d(ixit) apostolis: „Neque virgam tuleritis in via.“ Unde habent nunc potestatem sacerdotes detinendi fideles? Ista auctoritas non est Petri, sed Constantini imperatoris, nec a Cristo, sed ab Anticristo. Sed hoc | fuit iudicium apostolorum: Qui credit in eum, non iudicatur adherens ut membrum capiti, non iudicatur iudicio condempnacionis, et sic cum credit, non habet causam, unde dampnetur. Qui non credit, iam iudicatus esl, id est, qui non habet fidem vivam. Marci ultimo (16): „Qui non crediderit, condempnabitur.“ Unde homines plus verentur homines quam Deum, signum est, quod non credunt, cum plus obediunt hominibus quam Deo. Hoc apostoli non fecerunt, sed dixe- runt: „Oportet magis obedire Deo quam hominibus.“ Ideo dicitur de talibus: Iam iudicatus est, id est, habet in se causam manifestam sue dampnacionis. Et hoc ideo, quia non credit in nomine unigeniti Filii Dei. 1a loh. 5°, (10): „Qui non credit Filio, mendacem facit eum,“ id est 80 85 90 95 100 105 110 115 159
Strana 160
117b1 125 130 135 140 145 150 155 Deum.] Quia quicunque audiens veritatem Cristi, et non vult credere, sed contempnit, hereticat, spernit, iam iudicatus est. Quia in hoc solo nomine salus; non habet Deus plures filios, qui possint salvare, nisi hunc unigenitum. Sicut Adam, qua die comedit de ligno, ipsa hora mortuus est, sic qui non credit, iam iudicatus est. Ve ergo illis, qui non credunt Cristo dicenti: „Hoc est corpus meum“, et: „Hic calix.“ Et: „Nisi manducaveritis.“ Et: „Nolite possidere.“ Et: „Nisi efficiamini sicut parvuli etc.“ Omnes isti iam sunt iudicati. Super quo Augustinus De baptismo parvulorum: „Ubi ergo parvulos ponimus baptizatos nisi inter eos, qui crediderunt? Hoc enim eis aquiritur per virtutem sacramenti et offerencium [responsionem). Ac per hoc] eos, qui baptizati non sunt, inter eos, qui non crediderunt, statuimus. Statim reddit causam, quare non crediderunt et quare iuste dampnan- tur, cum dicitur: Hoc autem est iudicium, quia lux venit in mundum et dilexerunt homines magis tenebras quam lucem, plus eligendo mendacium quam verita- tem, plus peccata quam virtutes; qui sunt multi, qui antequam obmitte- rent peccata et sepe comunicarent, pocius obmittunt virtutem et sacra- menta etc. Illi omnes tenebras diligunt, qui suos predicatores sine causa contempnunt. Iacobi 4°, (11): „Nolite detrahere alterutrum, fratres mei. Qui detrahit fratri, aut qui iudicat fratrem suum, detrahit legi et iudicat legem. Si autem iudicas legem, non factor es legis, sed iudex.“ Nimira res, quod illi audent iudicare legem, quos lex iudicat etc. Quia Pater omne iudicium dedit Filio. Lux venit in mundum et dilexerunt homines... Qui est via, veritas et vita, et homines pocius amant tenebras, consuetudines pravas quam Dominum Cristum. De quo dicitur loh. 1°, (9—11): „Erat lux vera, que illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. In mundo erat et mundus per ipsum factus est, et mundus eum non congnovit. In propria venit, et sui eum non receperunt.“ "loh. 5°, (24. 43—44): „Amen, amen dico vo(bis), quia qui verbum meum audit et credit ei, qui misit me, habet vitam eternam et in iudicium non venit, sed transit de morte ad vitam.“ Sequitur: „Ego veni in nomine Patris mei, et non accepistis me. Si alius venerit in nomine suo, illum accipietis. Quomodo potestis vos credere, qui gloriam abinvicem accipitis, et glo- riam, que a solo est Deo, non queritis?“1) Et ponitur quare: Erant enim opera eorum mala. Quando d(ixerunt) agricole (Mat. 21, 38): „Hic est heres, venite, occidamus eum!“ moti invidia, quia arguebat eorum vicia et flagellabat de templo. Quia passio fortis pervertit iudicium racionis. Quia omnis, qui male agit, odit lucem. Iob 24, (13): „Ipsi fuerunt rebelles luminiſs], nescierunt vias eius“, ut patet de adultero vel fure etc. Quia „animalis homo non percipit, que sunt Spiritus Dei.“ Eph. 4, (17—18): „Hoc igitur dico et testificor in Domino, ut iam non ambuletis sicut et gentes ambulant [habentes intellectum] in vanitate sensus sui, tenebris 117b3 118a1 118a* 120 160
117b1 125 130 135 140 145 150 155 Deum.] Quia quicunque audiens veritatem Cristi, et non vult credere, sed contempnit, hereticat, spernit, iam iudicatus est. Quia in hoc solo nomine salus; non habet Deus plures filios, qui possint salvare, nisi hunc unigenitum. Sicut Adam, qua die comedit de ligno, ipsa hora mortuus est, sic qui non credit, iam iudicatus est. Ve ergo illis, qui non credunt Cristo dicenti: „Hoc est corpus meum“, et: „Hic calix.“ Et: „Nisi manducaveritis.“ Et: „Nolite possidere.“ Et: „Nisi efficiamini sicut parvuli etc.“ Omnes isti iam sunt iudicati. Super quo Augustinus De baptismo parvulorum: „Ubi ergo parvulos ponimus baptizatos nisi inter eos, qui crediderunt? Hoc enim eis aquiritur per virtutem sacramenti et offerencium [responsionem). Ac per hoc] eos, qui baptizati non sunt, inter eos, qui non crediderunt, statuimus. Statim reddit causam, quare non crediderunt et quare iuste dampnan- tur, cum dicitur: Hoc autem est iudicium, quia lux venit in mundum et dilexerunt homines magis tenebras quam lucem, plus eligendo mendacium quam verita- tem, plus peccata quam virtutes; qui sunt multi, qui antequam obmitte- rent peccata et sepe comunicarent, pocius obmittunt virtutem et sacra- menta etc. Illi omnes tenebras diligunt, qui suos predicatores sine causa contempnunt. Iacobi 4°, (11): „Nolite detrahere alterutrum, fratres mei. Qui detrahit fratri, aut qui iudicat fratrem suum, detrahit legi et iudicat legem. Si autem iudicas legem, non factor es legis, sed iudex.“ Nimira res, quod illi audent iudicare legem, quos lex iudicat etc. Quia Pater omne iudicium dedit Filio. Lux venit in mundum et dilexerunt homines... Qui est via, veritas et vita, et homines pocius amant tenebras, consuetudines pravas quam Dominum Cristum. De quo dicitur loh. 1°, (9—11): „Erat lux vera, que illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. In mundo erat et mundus per ipsum factus est, et mundus eum non congnovit. In propria venit, et sui eum non receperunt.“ "loh. 5°, (24. 43—44): „Amen, amen dico vo(bis), quia qui verbum meum audit et credit ei, qui misit me, habet vitam eternam et in iudicium non venit, sed transit de morte ad vitam.“ Sequitur: „Ego veni in nomine Patris mei, et non accepistis me. Si alius venerit in nomine suo, illum accipietis. Quomodo potestis vos credere, qui gloriam abinvicem accipitis, et glo- riam, que a solo est Deo, non queritis?“1) Et ponitur quare: Erant enim opera eorum mala. Quando d(ixerunt) agricole (Mat. 21, 38): „Hic est heres, venite, occidamus eum!“ moti invidia, quia arguebat eorum vicia et flagellabat de templo. Quia passio fortis pervertit iudicium racionis. Quia omnis, qui male agit, odit lucem. Iob 24, (13): „Ipsi fuerunt rebelles luminiſs], nescierunt vias eius“, ut patet de adultero vel fure etc. Quia „animalis homo non percipit, que sunt Spiritus Dei.“ Eph. 4, (17—18): „Hoc igitur dico et testificor in Domino, ut iam non ambuletis sicut et gentes ambulant [habentes intellectum] in vanitate sensus sui, tenebris 117b3 118a1 118a* 120 160
Strana 161
160 118b1 obscuratum habentes intellectum, alienati a vita Dei per ignoranciam, que est in illis, propter cecitatem cordis ipsorum.“ Sicut illi, Dan. 13°, (9), „declinaverunt oculos suos, ne viderent celum neque recordarentur iudiciorum iustorum“. Sed venient ad lucem omnes inimici veritatis, „videbunt, in quem transfixerunt“. Luce 12, (2): „Nichil opertum, quod non reveletur, neque absconditum, quod non sciatur.“1 Quia talis non venit ad lucem, ut non arguantur opera eius, id est ne puniantur, sicut nunc multi peccatores fugiunt lucem predicacionis, ne arguantur. Qui autem facit veritatem, id est bonitatem, venit ad lucem, id est ad Cristum, non timendo argui, (non) sicut illi, qui propter peccata sua non audent accedere ad Cristum in sacramento altaris. Ut manifestentur opera eius, quia in Deo facta sunt. Mat. 5°, (16): „Luceat lux vestra coram hominibus etc. 165 170 12 facta sunt: sunt facta Vulg. — 16 Domine: deest in Vulg. — 25 horum odisti: odisti eorum Vulg. — 30 permanes: permancbis Vulg. — 43 qui proprio: qui etiam proprio SC, proprio om. Hier. codd. nonnulli — 58 adulterium: deest in Vulg. — 59 luxuria, inpudi- cicia: impudicitia, luxuria S, C, impudicitia om. Hier. codd. nonnulli — 69 Iacobus scripsi: Iacobius Z — 71 aut Hier. codd. meliores: et SC — indigent: indigeant Vulg. — 72 de Hier. codd. meliores: ex SC — dederis: dederitis Vulg. — 74 aliquis: quis Vulg. — 138 sactor es: es factor Vulg. — 148 transit de... ad: transiit a... in Vulg., transiet S — 149 accepistis S: accipitis Hier. codd. meliores — 150 potestis vos Hier. codd. meliores: vos potestis SC — 152 agricole scripsi: acrigole X — 160 obscuratum Vulg. : obscurantur Z— 162 ne: ut on Vulg. — 164 Nichil opertum: Nihil autem opertum est Vulg. — 171 Mat. scripsi: Luce Z. l Želivský 161
160 118b1 obscuratum habentes intellectum, alienati a vita Dei per ignoranciam, que est in illis, propter cecitatem cordis ipsorum.“ Sicut illi, Dan. 13°, (9), „declinaverunt oculos suos, ne viderent celum neque recordarentur iudiciorum iustorum“. Sed venient ad lucem omnes inimici veritatis, „videbunt, in quem transfixerunt“. Luce 12, (2): „Nichil opertum, quod non reveletur, neque absconditum, quod non sciatur.“1 Quia talis non venit ad lucem, ut non arguantur opera eius, id est ne puniantur, sicut nunc multi peccatores fugiunt lucem predicacionis, ne arguantur. Qui autem facit veritatem, id est bonitatem, venit ad lucem, id est ad Cristum, non timendo argui, (non) sicut illi, qui propter peccata sua non audent accedere ad Cristum in sacramento altaris. Ut manifestentur opera eius, quia in Deo facta sunt. Mat. 5°, (16): „Luceat lux vestra coram hominibus etc. 165 170 12 facta sunt: sunt facta Vulg. — 16 Domine: deest in Vulg. — 25 horum odisti: odisti eorum Vulg. — 30 permanes: permancbis Vulg. — 43 qui proprio: qui etiam proprio SC, proprio om. Hier. codd. nonnulli — 58 adulterium: deest in Vulg. — 59 luxuria, inpudi- cicia: impudicitia, luxuria S, C, impudicitia om. Hier. codd. nonnulli — 69 Iacobus scripsi: Iacobius Z — 71 aut Hier. codd. meliores: et SC — indigent: indigeant Vulg. — 72 de Hier. codd. meliores: ex SC — dederis: dederitis Vulg. — 74 aliquis: quis Vulg. — 138 sactor es: es factor Vulg. — 148 transit de... ad: transiit a... in Vulg., transiet S — 149 accepistis S: accipitis Hier. codd. meliores — 150 potestis vos Hier. codd. meliores: vos potestis SC — 152 agricole scripsi: acrigole X — 160 obscuratum Vulg. : obscurantur Z— 162 ne: ut on Vulg. — 164 Nichil opertum: Nihil autem opertum est Vulg. — 171 Mat. scripsi: Luce Z. l Želivský 161
Strana 162
(XIX.) (FERIA TERCIA) Ioh. 10°, (1—10): 10 15 20 25 30 Amen, amen dico vobis, qui non intrat per hostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, ille fur est et latro. Qui autem intrat per hostium, pastor est ovium. Huic hostiarius apperit, et oves vocem eius audiunt, etl proprias oves vocat nominatim et educit eas. Et cum proprias oves (emiserit), ante eas vadit et oves illum secuntur, quia sciunt vocem eius. Alienum autem non secuntur, sed fugiunt ab eo, quia non noverunt vocem alienorum. Hoc proverbium déixit) eis Iesus. Illi autem non con- gnoverunt, quid loqueretur eis. Dixit ergo eis iterum lesus: Amen, amen dico vo(bis), quia ego sum hostium ovium. Omnes quotquot venerunt, fures sunt et latrones, sed non audierunt eos oves. Ego sum hostium ovium, per me si quis intraverit, salvabitur, et ingredietur et egredietur, et pascua inveniet. Fur non venit, nisi ut furetur et mactel et perdat. Ego veni, ut vitam habeant et habundancius habeant. Ecce signum magne dileccionis, quod ponit se hostium fidelibus ] vo- lens, ut omnes eum sequantur, ut per eum salventur, quia per eius vitam et doctrinam tamquam per hostium est nobis ingrediendum. Quia ser- vando suam legem erimus populus Dei, sicut ipse solus ait (Lev. 26, 12): „Eritis michi in populum et ego vobis in Deum.“ Ps. (94, 6—7): „Ve- nite, adoremus et curvemur et flectamus genua ante faciem Domini, factoris nostri, quia ipse est Deus noster et nos populus pascue eius ct grex manus eius.“ Ex. 3°, (13—15): „Ait Moyses ad Deum: Ecce, ego vadam ad filios Israhel et dicam eis: Deus patrum vestrorum misit me ad vos. Si dixerint michi: Quod est nomen eius? quid dicam eis? D(ixit Deus ad Moysen: Ego sum qui sum. Ait: Sic dices filiis Israhel: Qui est, misit me ad vos. Dixitque iterum Dominus ad Moysen: Hec dices filiis Israhel: Dominus Deus ] patrum vestrorum, Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Iacob misit me ad vos; hoc nomen est michi in eternum et hoc memoriale meum in generacione in generacionem.“ Ioh. 4, (25—26) „Dicit ei mulier: Scio quia messias venit, qui dicitur Cristus. Cum ergo venerit ille, nobis anuncciabit omnia. Dicit ei Iesus: Ego sum, qui et loquor tecum.“ Ioh. 6°, (48—52): „Ego sum panis vite. Patres vestri manducaverunt manna in deserto, et mortui sunt. Hic est panis verus de celo descendens, ut si quis ex ipso manducaverit, non moriatur. Ego sum 119a1 119a2 5 118b2 162
(XIX.) (FERIA TERCIA) Ioh. 10°, (1—10): 10 15 20 25 30 Amen, amen dico vobis, qui non intrat per hostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, ille fur est et latro. Qui autem intrat per hostium, pastor est ovium. Huic hostiarius apperit, et oves vocem eius audiunt, etl proprias oves vocat nominatim et educit eas. Et cum proprias oves (emiserit), ante eas vadit et oves illum secuntur, quia sciunt vocem eius. Alienum autem non secuntur, sed fugiunt ab eo, quia non noverunt vocem alienorum. Hoc proverbium déixit) eis Iesus. Illi autem non con- gnoverunt, quid loqueretur eis. Dixit ergo eis iterum lesus: Amen, amen dico vo(bis), quia ego sum hostium ovium. Omnes quotquot venerunt, fures sunt et latrones, sed non audierunt eos oves. Ego sum hostium ovium, per me si quis intraverit, salvabitur, et ingredietur et egredietur, et pascua inveniet. Fur non venit, nisi ut furetur et mactel et perdat. Ego veni, ut vitam habeant et habundancius habeant. Ecce signum magne dileccionis, quod ponit se hostium fidelibus ] vo- lens, ut omnes eum sequantur, ut per eum salventur, quia per eius vitam et doctrinam tamquam per hostium est nobis ingrediendum. Quia ser- vando suam legem erimus populus Dei, sicut ipse solus ait (Lev. 26, 12): „Eritis michi in populum et ego vobis in Deum.“ Ps. (94, 6—7): „Ve- nite, adoremus et curvemur et flectamus genua ante faciem Domini, factoris nostri, quia ipse est Deus noster et nos populus pascue eius ct grex manus eius.“ Ex. 3°, (13—15): „Ait Moyses ad Deum: Ecce, ego vadam ad filios Israhel et dicam eis: Deus patrum vestrorum misit me ad vos. Si dixerint michi: Quod est nomen eius? quid dicam eis? D(ixit Deus ad Moysen: Ego sum qui sum. Ait: Sic dices filiis Israhel: Qui est, misit me ad vos. Dixitque iterum Dominus ad Moysen: Hec dices filiis Israhel: Dominus Deus ] patrum vestrorum, Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Iacob misit me ad vos; hoc nomen est michi in eternum et hoc memoriale meum in generacione in generacionem.“ Ioh. 4, (25—26) „Dicit ei mulier: Scio quia messias venit, qui dicitur Cristus. Cum ergo venerit ille, nobis anuncciabit omnia. Dicit ei Iesus: Ego sum, qui et loquor tecum.“ Ioh. 6°, (48—52): „Ego sum panis vite. Patres vestri manducaverunt manna in deserto, et mortui sunt. Hic est panis verus de celo descendens, ut si quis ex ipso manducaverit, non moriatur. Ego sum 119a1 119a2 5 118b2 162
Strana 163
35 119b2 120a 120a2 panis vivus, qui de celo descendi. Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in eternum.“ Ecce sicut obligat ad cibum, ita ad hostium. Ideo dicitur Apok. 21, (3b): „Et ipsi populus cius erunt, et ipse Deus cum eis erit corum Deus. Amen, amen dico vo(bis). Iste ewangelista bis comuniter ponit Amen, amen, alii solum semel, quia iste alciora ceteris prospexit, unde Apok. 4°, (1—2a): „Post hec vidi: et ecce hostium apertum in celo, et vox prima, quam audivi tamquam tube loquentis mecum, dicens: Ascende huc, et ostendam tibi, que oportet fieri cito post hec. Statim fui in spiritu.“ Ecce, misteria conscripsit et quasi hostium apperuit electis in tribulacione, sed clausa sunt reprobis, ut nemo intrare possit, nisi habeat clavem David, id est Cristum apperientem. Quia sicut per hostium intratur in domum, sic per Scripturam sanctam in regnum celorum. Sed videamus, quando apertum est ei hostium, nisi in tribulacione cum esset? tunc consolator eum visi tavit et nobis peccatoribus per cum archana celestia reseravit. Militibus ergo suis Dominus hostium castri sui in persecucionibus aperit, ut refugium semper habeant ad eum, sicut patet de Paulo 12 Cor. ultimo (8—9): „Permanebo autem Ephesi usque ad penthecosten. Hostium enim apertum est michi magnum et evidens, et adversarii multi. Quasi) d(iceret): Si non essent michi tam multi adversarii, non ita ma- gnum hostium revelacionum et Scripturarum et veritatis michi foret apertum, per quod intrans in colum defendo me, stans in turri fortitudinis a facie inimici. Ut ergo hoc hostium aperiat suis predicatoribus veritatis, maxime in tribulacione aperiat, ut eos in castrum veritatis suscipiat, in quo se valeant ] defendere, optemus iuxta illud Collo. 4, (2—3): „Ora- cioni instate vigilantes in ea in graciarum accione, orantes eciam pro nobis, ut Deus apperiat nobis hostium sermonis, ad loquendum miste- rium Cristi.“ Quia solus Spiritus sanctus est hostiarius. Amen, amen dico vo(bis), qui non intrat per host(ium). Per hostium Cristus significatur, per ovile ecclesia sancta, in qua sunt diversi status ut, coniuga- lis, virginalis, vidualis, sacerdotalis, regalis. Videamus ergo, quid sit per hostium intrare in ovile. Unde Cristus vitam duxit humilem, pauperem, laboriosam pro salute hominum se exponendo et exemplum, gloriam non mundi, sed sui Patris quesivit, propter quod fuit ita contemptus usque ad mortem crucis. Ex quo est Cristus hostium, ] tunc ad quemcumque statum oportet nos transire per hostium. Quia qui sic intrant, illis hostia- rius apperit, sed non illis, qui aliunde propter superbiam, ut in coniu- gium, vel sacerdocium propter avariciam vel bonam vitam. Amen, amen dico vo(bis). Cum Dominus de cecitate Iudeorum disputave- rat Ioh. 9, (39—41): „Et d(ixit) eis Iesus: Ego in iudicium in hunc mun- dum veni, ut qui non vident videant et qui vident ceci fiant. Et audie- runt ex pharizeis quidam, qui cum ipso erant,“ id est ceco vel Cristo, „et dixerunt ei: Numquid et nos ceci sumus? Dixit eis Iesus: Si ceci essetis, 40 45 50 55 60 65 70 119b 75 163
35 119b2 120a 120a2 panis vivus, qui de celo descendi. Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in eternum.“ Ecce sicut obligat ad cibum, ita ad hostium. Ideo dicitur Apok. 21, (3b): „Et ipsi populus cius erunt, et ipse Deus cum eis erit corum Deus. Amen, amen dico vo(bis). Iste ewangelista bis comuniter ponit Amen, amen, alii solum semel, quia iste alciora ceteris prospexit, unde Apok. 4°, (1—2a): „Post hec vidi: et ecce hostium apertum in celo, et vox prima, quam audivi tamquam tube loquentis mecum, dicens: Ascende huc, et ostendam tibi, que oportet fieri cito post hec. Statim fui in spiritu.“ Ecce, misteria conscripsit et quasi hostium apperuit electis in tribulacione, sed clausa sunt reprobis, ut nemo intrare possit, nisi habeat clavem David, id est Cristum apperientem. Quia sicut per hostium intratur in domum, sic per Scripturam sanctam in regnum celorum. Sed videamus, quando apertum est ei hostium, nisi in tribulacione cum esset? tunc consolator eum visi tavit et nobis peccatoribus per cum archana celestia reseravit. Militibus ergo suis Dominus hostium castri sui in persecucionibus aperit, ut refugium semper habeant ad eum, sicut patet de Paulo 12 Cor. ultimo (8—9): „Permanebo autem Ephesi usque ad penthecosten. Hostium enim apertum est michi magnum et evidens, et adversarii multi. Quasi) d(iceret): Si non essent michi tam multi adversarii, non ita ma- gnum hostium revelacionum et Scripturarum et veritatis michi foret apertum, per quod intrans in colum defendo me, stans in turri fortitudinis a facie inimici. Ut ergo hoc hostium aperiat suis predicatoribus veritatis, maxime in tribulacione aperiat, ut eos in castrum veritatis suscipiat, in quo se valeant ] defendere, optemus iuxta illud Collo. 4, (2—3): „Ora- cioni instate vigilantes in ea in graciarum accione, orantes eciam pro nobis, ut Deus apperiat nobis hostium sermonis, ad loquendum miste- rium Cristi.“ Quia solus Spiritus sanctus est hostiarius. Amen, amen dico vo(bis), qui non intrat per host(ium). Per hostium Cristus significatur, per ovile ecclesia sancta, in qua sunt diversi status ut, coniuga- lis, virginalis, vidualis, sacerdotalis, regalis. Videamus ergo, quid sit per hostium intrare in ovile. Unde Cristus vitam duxit humilem, pauperem, laboriosam pro salute hominum se exponendo et exemplum, gloriam non mundi, sed sui Patris quesivit, propter quod fuit ita contemptus usque ad mortem crucis. Ex quo est Cristus hostium, ] tunc ad quemcumque statum oportet nos transire per hostium. Quia qui sic intrant, illis hostia- rius apperit, sed non illis, qui aliunde propter superbiam, ut in coniu- gium, vel sacerdocium propter avariciam vel bonam vitam. Amen, amen dico vo(bis). Cum Dominus de cecitate Iudeorum disputave- rat Ioh. 9, (39—41): „Et d(ixit) eis Iesus: Ego in iudicium in hunc mun- dum veni, ut qui non vident videant et qui vident ceci fiant. Et audie- runt ex pharizeis quidam, qui cum ipso erant,“ id est ceco vel Cristo, „et dixerunt ei: Numquid et nos ceci sumus? Dixit eis Iesus: Si ceci essetis, 40 45 50 55 60 65 70 119b 75 163
Strana 164
85 90 95 100 105 110 115 non haberetis peccatum. Nunc vero dicitis: Quia videmus. Peccatum vestrum manet.“ Tunc diceret, quia cecitas [mentis) excusat peccatum? Non. 1° Cor. 14, (38): „Si quis ignorat, ignorabitur.“ Ioh. 15, (22): „Si non venissem et locutus non fuissem, peccatum non haberent. Nunc autem excusacionem non habent de peccato.“ Q(uasi) déiceret): Si haberetis simplicem ignoranciam, non sic haberetis peccatum. Ierem. 5°, (21): „Audi popule stulte, qui non habes cor. Qui habentes oculos, non videtis, et aures, et non auditis.“ Ps. (68, 24): „Obscurentur oculi eorum ne videant et dorsum eorum semper incurva.“ Quia qui se estimat sapientem, stultus fit. Rom. 1°, (22): „Dicentes enim se esse sapientes, stulti facti sunt.“ Et e contra si quis reputat se stultum, accedat ad sa- pienciam, et fiet sapiens. 1a Cor. 3°, (18—19): „Nemo se seducat. Si quis inter vos videtur sapiens esse in hoc seculo, stultus fiat, ut sit sapiens. Sapiencia enim huius mundi, ] stulticia est aput Deum.“ Quia hostium clauditur propter fures, ne intrent, quia intrant, ut furentur. Sic sacra Scriptura clauditur hereticis. 2a Cor. 4°, (2—4): „Non ambulantes in astucia, neque adulterantes verbum Dei, sed in manifestacione veritatis comendantes nosmetipsos ad omnem conscienciam hominum coram Deo. Quod si eciam opertum est ewangelium nostrum, in hiis, qui pereunt, est opertum. In quibus deus huius seculi excecavit mentes infidelium, ut non fulgeat in eis illuminacio ewangelii glorie Cristi, qui est ymago Dei in- visibilis. Ideo hic tangebat Cristus pharizeos, qui putabant se videre veritatem in prophetis sine Cristo. Ideo peccatum habebant, non credentes in Cristum. Pascere se putabant plebem [ Dei, cum seipsos pascerent, non existentes pastores, sed fures, quia per Cristum non intrabant. Mat. 15, (6—9): „Irritum fecistis mandatum Dei propter tradicionem vestram. Ypocrite, bene prophetavit de vobis Ysaias, dicens: Populus hic me labiis honorat, cor autem eorum longe est a me. Sine causa autem colunt me, docentes doctrinas et mandata hominum.“ Ecce, tales apella fures et latrones. Ideo cum eis disputaverat, ne dicant: Non est ex nostra cecitate, quod ad te non accedimus, sed a te avertimur, ut erroneum fugientes, vult ostendere, quod non est erroneus, sed pastor, ponens signa pastoris et latronis. Et prius ostendit, quis est erroneus et fur et latro, dicens: Qui non intrat per hostium. Quia Cristus est hostium. Augustinus: „Humilis ianua est Cristus Dominus; qui intrat per hanc ianuam, oportet ut humi- liet se, ut sano capite possit intrare.“ Ponit differenciam inter furem et latronem Augustinus: „Fur est, qui, quod alienum est, suum dicit, latro est, qui, quod furatus est, occidit.“ Modo videamus fures et latrones. Ille fur est et latro. O, quanti fures et latrones! Ex. 22, (1—3): „Si quis fuerit furatus bovem aut ovem, et occiderit vel vendiderit, quinque boves pro uno bove restituet, et quattuor oves pro una ove. Si efringens fur 164 120b2 121a1 121a3 120b1 80
85 90 95 100 105 110 115 non haberetis peccatum. Nunc vero dicitis: Quia videmus. Peccatum vestrum manet.“ Tunc diceret, quia cecitas [mentis) excusat peccatum? Non. 1° Cor. 14, (38): „Si quis ignorat, ignorabitur.“ Ioh. 15, (22): „Si non venissem et locutus non fuissem, peccatum non haberent. Nunc autem excusacionem non habent de peccato.“ Q(uasi) déiceret): Si haberetis simplicem ignoranciam, non sic haberetis peccatum. Ierem. 5°, (21): „Audi popule stulte, qui non habes cor. Qui habentes oculos, non videtis, et aures, et non auditis.“ Ps. (68, 24): „Obscurentur oculi eorum ne videant et dorsum eorum semper incurva.“ Quia qui se estimat sapientem, stultus fit. Rom. 1°, (22): „Dicentes enim se esse sapientes, stulti facti sunt.“ Et e contra si quis reputat se stultum, accedat ad sa- pienciam, et fiet sapiens. 1a Cor. 3°, (18—19): „Nemo se seducat. Si quis inter vos videtur sapiens esse in hoc seculo, stultus fiat, ut sit sapiens. Sapiencia enim huius mundi, ] stulticia est aput Deum.“ Quia hostium clauditur propter fures, ne intrent, quia intrant, ut furentur. Sic sacra Scriptura clauditur hereticis. 2a Cor. 4°, (2—4): „Non ambulantes in astucia, neque adulterantes verbum Dei, sed in manifestacione veritatis comendantes nosmetipsos ad omnem conscienciam hominum coram Deo. Quod si eciam opertum est ewangelium nostrum, in hiis, qui pereunt, est opertum. In quibus deus huius seculi excecavit mentes infidelium, ut non fulgeat in eis illuminacio ewangelii glorie Cristi, qui est ymago Dei in- visibilis. Ideo hic tangebat Cristus pharizeos, qui putabant se videre veritatem in prophetis sine Cristo. Ideo peccatum habebant, non credentes in Cristum. Pascere se putabant plebem [ Dei, cum seipsos pascerent, non existentes pastores, sed fures, quia per Cristum non intrabant. Mat. 15, (6—9): „Irritum fecistis mandatum Dei propter tradicionem vestram. Ypocrite, bene prophetavit de vobis Ysaias, dicens: Populus hic me labiis honorat, cor autem eorum longe est a me. Sine causa autem colunt me, docentes doctrinas et mandata hominum.“ Ecce, tales apella fures et latrones. Ideo cum eis disputaverat, ne dicant: Non est ex nostra cecitate, quod ad te non accedimus, sed a te avertimur, ut erroneum fugientes, vult ostendere, quod non est erroneus, sed pastor, ponens signa pastoris et latronis. Et prius ostendit, quis est erroneus et fur et latro, dicens: Qui non intrat per hostium. Quia Cristus est hostium. Augustinus: „Humilis ianua est Cristus Dominus; qui intrat per hanc ianuam, oportet ut humi- liet se, ut sano capite possit intrare.“ Ponit differenciam inter furem et latronem Augustinus: „Fur est, qui, quod alienum est, suum dicit, latro est, qui, quod furatus est, occidit.“ Modo videamus fures et latrones. Ille fur est et latro. O, quanti fures et latrones! Ex. 22, (1—3): „Si quis fuerit furatus bovem aut ovem, et occiderit vel vendiderit, quinque boves pro uno bove restituet, et quattuor oves pro una ove. Si efringens fur 164 120b2 121a1 121a3 120b1 80
Strana 165
121b2 11a 122a* domum sive suffodiens fuerit inventus, et accepto vulnere mortuus fuerit, percussor non erit reus sangwinis. Quod si orto sole hoc fecerit, homici- dium I perpetravit, et ipse morietur. Si non habuerit, quod pro furto reddat, ipse venundabitur.“ Ps. (49, 18): „Si videbas furem, consenciebas ei." Prov. 29, (24): „Qui cum fure participat, odit animam suam.“ Eccli 5°, (17): „Super furem enim est confusio.“ Ys. 1°, (23): „Principes tui infideles, socii furum, omnes diligunt munera, secuntur retribuciones. Pupillo non iudicant, causa vidue non ingredietur ad eos.“ O, quanti fures, qui dividunt cum principibus etc. Ierem. 2°, (26—28a): „Quo- modo confunditur fur quando deprehenditur, sic confusi sunt domus Israhel, ipsi et reges corum, principes et sacerdotes eorum et prophete corum, dicentes ligno: Pater meus es tu, et lapidi: Tu me genuisti. Verte- runt ad me tergum] et non faciem, et in tempore afliccionis sue dicent: Surge et libera nos. Ubi sunt dii tui, quos fecisti tibi? surgant et liberent te in tempore afliccionis tue!“ Baruch 6, (56): „Non a furibus neque a latronibus te liberabunt dii lignei et lapidei et inaurati et inargentati. Ideo propter peccata populi admittit Dominus intrare aliunde fures et latrones. Osee 7, (1): „Cum sanare vellem Israhel, revelata est iniquitas Efraym et malicia Samarie, quia operati sunt mendacium et fur ingressus est spolians, latrunculus foris.“ Iohel 2°, (9): „Current, domos conscendent, per fenestras intrabunt quasi fur.“ Zacha. 5°, (3): „Hec est malediccio, que egredietur super faciem universe terre, quia omnis ] fur, sicut ibi scriptum est, iudicabitur“, id est, qui non intrat per hostium verum. Ioh. 12, (6): „Quia fur erat et loculos habebat et ea, que mittebantur, porta- bat.“ Ex quo hic fuit fur, ergo suspensus medius crepuit. Quia dicitur 1° Cor. 6, (9b—10): „Nolite errare: neque fornicarii, neque ydolis servientes, neque adulteri, neque molles, neque masculorum concubito- res, neque fures, neque avari, neque ebriosi, neque maledici, neque rapa- ces regnum Dei possidebunt.“ 1a Petri 4, (15—16a): „Nemo autem vestrum paciatur quasi homicida, aut fur, aut maledicus, aut alienorum appetitor. Si autem ut cristianus, non erubescat. Qui autem intrat per hostium, pastor est ovium. Huic hostiarius apperit, I quia scit eum benivolum ovibus. Quia Spiritus sanctus est hostiarius, per quem Scripture reserate nobis indicant Cristum. De quo dicitur (Ioh. 16, 3): „Ipse vos docebit omnem veritatem." Et oves vocem eius audiunt, id est congnoscunt; quia bruta animalia suos benefactores congnoscunt, ut patet Ys. 1°, (3): „Congnovit bos possesso- rem suum et asinus presepe domini sui, Israhel autem me non congnovit." Et proprias oves vocat nominatim et educit eas. Quia novit nomina predesti- natorum. Unde déicit) (Luce 10, 20): „Gaudete, quoniam nomina vestra scripta sunt in celis.“ Crisostomus: „Oves educebat, quando eas mitte- 125 130 135 140 145 150 155 120 121b1 160 165
121b2 11a 122a* domum sive suffodiens fuerit inventus, et accepto vulnere mortuus fuerit, percussor non erit reus sangwinis. Quod si orto sole hoc fecerit, homici- dium I perpetravit, et ipse morietur. Si non habuerit, quod pro furto reddat, ipse venundabitur.“ Ps. (49, 18): „Si videbas furem, consenciebas ei." Prov. 29, (24): „Qui cum fure participat, odit animam suam.“ Eccli 5°, (17): „Super furem enim est confusio.“ Ys. 1°, (23): „Principes tui infideles, socii furum, omnes diligunt munera, secuntur retribuciones. Pupillo non iudicant, causa vidue non ingredietur ad eos.“ O, quanti fures, qui dividunt cum principibus etc. Ierem. 2°, (26—28a): „Quo- modo confunditur fur quando deprehenditur, sic confusi sunt domus Israhel, ipsi et reges corum, principes et sacerdotes eorum et prophete corum, dicentes ligno: Pater meus es tu, et lapidi: Tu me genuisti. Verte- runt ad me tergum] et non faciem, et in tempore afliccionis sue dicent: Surge et libera nos. Ubi sunt dii tui, quos fecisti tibi? surgant et liberent te in tempore afliccionis tue!“ Baruch 6, (56): „Non a furibus neque a latronibus te liberabunt dii lignei et lapidei et inaurati et inargentati. Ideo propter peccata populi admittit Dominus intrare aliunde fures et latrones. Osee 7, (1): „Cum sanare vellem Israhel, revelata est iniquitas Efraym et malicia Samarie, quia operati sunt mendacium et fur ingressus est spolians, latrunculus foris.“ Iohel 2°, (9): „Current, domos conscendent, per fenestras intrabunt quasi fur.“ Zacha. 5°, (3): „Hec est malediccio, que egredietur super faciem universe terre, quia omnis ] fur, sicut ibi scriptum est, iudicabitur“, id est, qui non intrat per hostium verum. Ioh. 12, (6): „Quia fur erat et loculos habebat et ea, que mittebantur, porta- bat.“ Ex quo hic fuit fur, ergo suspensus medius crepuit. Quia dicitur 1° Cor. 6, (9b—10): „Nolite errare: neque fornicarii, neque ydolis servientes, neque adulteri, neque molles, neque masculorum concubito- res, neque fures, neque avari, neque ebriosi, neque maledici, neque rapa- ces regnum Dei possidebunt.“ 1a Petri 4, (15—16a): „Nemo autem vestrum paciatur quasi homicida, aut fur, aut maledicus, aut alienorum appetitor. Si autem ut cristianus, non erubescat. Qui autem intrat per hostium, pastor est ovium. Huic hostiarius apperit, I quia scit eum benivolum ovibus. Quia Spiritus sanctus est hostiarius, per quem Scripture reserate nobis indicant Cristum. De quo dicitur (Ioh. 16, 3): „Ipse vos docebit omnem veritatem." Et oves vocem eius audiunt, id est congnoscunt; quia bruta animalia suos benefactores congnoscunt, ut patet Ys. 1°, (3): „Congnovit bos possesso- rem suum et asinus presepe domini sui, Israhel autem me non congnovit." Et proprias oves vocat nominatim et educit eas. Quia novit nomina predesti- natorum. Unde déicit) (Luce 10, 20): „Gaudete, quoniam nomina vestra scripta sunt in celis.“ Crisostomus: „Oves educebat, quando eas mitte- 125 130 135 140 145 150 155 120 121b1 160 165
Strana 166
165 170 175 180 185 bat non extra lupos, sed in medio luporum.“ Et quis alius oves emittit, nisi qui eorum peccata dimittit? Ezech. 34, 13: „Et educam eas de populis et congregabo eas de terris, et inducam eas in terram suam et pascam eas in montibus Israhel." Et cum proprias oves emiserit, ante eas vadit, et oves illum secuntur. Sic pastores habent modum transire ante oves sibillando in aliquo instrumento, ad cuius auditum oves diriguntur. Sic dicebat pastor Paulus 1a Cor. 11, (1): „Imitatores mei estote, sicut et ego Cristi!“ 1a Petri ultimo (2): „Pascite, quantum est in vobis, gregem Dei, providentes, non coacte, sed spontance. Alienum autem non secuntur, sed fugiunt ab eo, quia precepit ovibus suis fugere. Mat. 7, (15): „Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos," qui sunt fures et latrones. Ideo dicit se esse hostium. (Ps. (117, 20): „Hec porta Domini,“ s(cilicet) Cristus, „et iusti intrabunt in eam.“ Ecce, quod clausum fuerat, aperuit, id est, qui sunt veri pastores et qui latrones. Ipse est hostium, intremus, id est suam veritatem intelligamus. Unde dicitur: Omnes quotquot venerunt, fures sunt et latrones. Non d(ixit) hoc de prophetis nec de suis ovibus, quia laudans oves suas, dicit: Sed non audierunt eos oves. Ideo non d(icit): Omnes quotquot venerunt propter me, sed qui aliunde venerunt, fures sunt et latrones. Quia alias ipse et apostoli fuissent latrones, quamvis putabantur esse latrones ab hereticis, ymo cum latronibus est Dominus crucifixus. Quia Spiritus sanctus dat fidelibus, ut pseudoprophetis non obediant, sed eis resistant, non advertentes eorum clamorem vel excomunicacionem, ] sed current ad verum pastorem, qui d(ixit) Mat. 11, (28): „Venite ad me o(mnes)." Ioh. 5°, (25): „Mortui audient vocem Filii eius“, sicut Lazarus, „et qui audient, vivent.“ Unde dicit: Per me si quis intraverit, salvabitur, et pascua inveniet. Fur non venit, nisi ut furetur etc. 122b2 123a 122b1 12 ovium: deest in Vulg. — intraverit: introierit Vulg. 19 Eritis... Deum: Ero Deus vester, vosque eritis populus meus Vulg. — 20 et curvemur... factoris nostri: et procidamus et ploremus ante Dominum, qui fecit nos Vulg. — 22 grex: oves Vulg. 26 Dominus: Deus Vuig. — 27 Abraham et: Abraham Vulg. — 28 est michi: mihi est Vulg. — 29 generacione in generacionem: generationem et generationem Vulg. —31 et: deest in Vulg. — 42 cito S: om. Hier. coda. meliores, C — 52 apertum est michi: mihi apertum est Vulg. — 59 eciam: simul ct Vulg. — 73 eis: ci Hier. codd. meliores, S et dixit C — Ego in iudicium: In iudicium ego Vulg. — 75 quidam SC: om. Hier. codd. non- nulli — 79 quis: quis autem Vulg. — 80 non fuissem: fuissem eis Hier. codd. longe plur., non fuissem eis S — 89 inter vos videtur: videtur inter vos Vulg. — 96 opertum scripsi cum Vulg.: apertum Z — 97 in eis: illis Vulg. — invisibilis: dest in Vulg. — 104 me labiis: labiis me Vulg. — 117 fuerit furatus: furatus fuerit Vulg. — 122 consenciebas ei: currebas cum co Vulg.— 126 iudicant: iudicant et Vulg. — cos: illos Vulg. — 129 sacerdotes corum: sacerdotes Vulg. — 134 te: se Vulg. — 141 universe: omnis Vulg. — 143 habebat et: habens Vulg. — 149 quasi Hier. codd. meliores: ut Hier. alii codd. SC — 159 Gaudete: Gaudete autem Vulg. — 169 Quantum: qui Vulg. — 185 eius: Dei Vulg. — audient: audierint Vulg. 166
165 170 175 180 185 bat non extra lupos, sed in medio luporum.“ Et quis alius oves emittit, nisi qui eorum peccata dimittit? Ezech. 34, 13: „Et educam eas de populis et congregabo eas de terris, et inducam eas in terram suam et pascam eas in montibus Israhel." Et cum proprias oves emiserit, ante eas vadit, et oves illum secuntur. Sic pastores habent modum transire ante oves sibillando in aliquo instrumento, ad cuius auditum oves diriguntur. Sic dicebat pastor Paulus 1a Cor. 11, (1): „Imitatores mei estote, sicut et ego Cristi!“ 1a Petri ultimo (2): „Pascite, quantum est in vobis, gregem Dei, providentes, non coacte, sed spontance. Alienum autem non secuntur, sed fugiunt ab eo, quia precepit ovibus suis fugere. Mat. 7, (15): „Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos," qui sunt fures et latrones. Ideo dicit se esse hostium. (Ps. (117, 20): „Hec porta Domini,“ s(cilicet) Cristus, „et iusti intrabunt in eam.“ Ecce, quod clausum fuerat, aperuit, id est, qui sunt veri pastores et qui latrones. Ipse est hostium, intremus, id est suam veritatem intelligamus. Unde dicitur: Omnes quotquot venerunt, fures sunt et latrones. Non d(ixit) hoc de prophetis nec de suis ovibus, quia laudans oves suas, dicit: Sed non audierunt eos oves. Ideo non d(icit): Omnes quotquot venerunt propter me, sed qui aliunde venerunt, fures sunt et latrones. Quia alias ipse et apostoli fuissent latrones, quamvis putabantur esse latrones ab hereticis, ymo cum latronibus est Dominus crucifixus. Quia Spiritus sanctus dat fidelibus, ut pseudoprophetis non obediant, sed eis resistant, non advertentes eorum clamorem vel excomunicacionem, ] sed current ad verum pastorem, qui d(ixit) Mat. 11, (28): „Venite ad me o(mnes)." Ioh. 5°, (25): „Mortui audient vocem Filii eius“, sicut Lazarus, „et qui audient, vivent.“ Unde dicit: Per me si quis intraverit, salvabitur, et pascua inveniet. Fur non venit, nisi ut furetur etc. 122b2 123a 122b1 12 ovium: deest in Vulg. — intraverit: introierit Vulg. 19 Eritis... Deum: Ero Deus vester, vosque eritis populus meus Vulg. — 20 et curvemur... factoris nostri: et procidamus et ploremus ante Dominum, qui fecit nos Vulg. — 22 grex: oves Vulg. 26 Dominus: Deus Vuig. — 27 Abraham et: Abraham Vulg. — 28 est michi: mihi est Vulg. — 29 generacione in generacionem: generationem et generationem Vulg. —31 et: deest in Vulg. — 42 cito S: om. Hier. coda. meliores, C — 52 apertum est michi: mihi apertum est Vulg. — 59 eciam: simul ct Vulg. — 73 eis: ci Hier. codd. meliores, S et dixit C — Ego in iudicium: In iudicium ego Vulg. — 75 quidam SC: om. Hier. codd. non- nulli — 79 quis: quis autem Vulg. — 80 non fuissem: fuissem eis Hier. codd. longe plur., non fuissem eis S — 89 inter vos videtur: videtur inter vos Vulg. — 96 opertum scripsi cum Vulg.: apertum Z — 97 in eis: illis Vulg. — invisibilis: dest in Vulg. — 104 me labiis: labiis me Vulg. — 117 fuerit furatus: furatus fuerit Vulg. — 122 consenciebas ei: currebas cum co Vulg.— 126 iudicant: iudicant et Vulg. — cos: illos Vulg. — 129 sacerdotes corum: sacerdotes Vulg. — 134 te: se Vulg. — 141 universe: omnis Vulg. — 143 habebat et: habens Vulg. — 149 quasi Hier. codd. meliores: ut Hier. alii codd. SC — 159 Gaudete: Gaudete autem Vulg. — 169 Quantum: qui Vulg. — 185 eius: Dei Vulg. — audient: audierint Vulg. 166
Strana 167
(XX.) (FERIA QUARTA) loh. 6°, (44—52) 123a2 123b1 Nemo potest venire ad me, nisi Pater, qui misit me, traxerit illum. Et ego re- suscitabo (eum) in novissimo die. Scriptum est in prophetis: Et erunt omnes docibiles Dei. Omnis, qui audivit a Patre meo et didicit, venit ad me. Non quia Patrem vidit quisquam, nisi is, qui est ex Deo, hic vidit Patrem. Amen, amen dico vobis: Qui credit in me, habet vitam eternam. Ego sum panis vite. Patres vestri manducaverunt manna in deserto, et mortui sunt. Hic est panis verus de celo descendens, ut si quis ex ipso manducaverit, non moriatur. Ego sum panis vivus, qui de celo descendi. Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in eternum. Et panis, quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita. Videamus, cur motus est Cristus ista dicere, unde dicebat (Ioh. 6, 40—44): „Hec est enim voluntas Patris mei, qui misit me, ut omnis, qui videt Filium et credit in eum, habeat vitam eternam. Et ego resuscitabo eum in novissimo die. Murmurabant ergo Iudei de illo, quia dixisset: Ego sum panis, qui de celo descendi... Respondit ergo Iesus et d(ixit) eis: Nolite murmurare invicem. Nemo potest venire ad me.“ Quasi) déiceret): Scio, quare non esuritis sic, ut istum panem non intelligatis neque queratis. Ideo d(ixit): Nolite murmurare invicem. Quia de isto murmurabant, quod d(ixit): Ego sum panis vivus, qui de celo descendi. Et dicebant: Nonne hic est Iesus filius Ioseph, cuius nos novimus patrem et matrem? Quomodo ergo hic dicit, quia de celo descendi? Quia puta- bant esse eum purum hominem de semine viri natum, ignorantes eum esse conceptum de Spiritu sancto. Sicut fuit eis absconditum, sic et de cibo spirituali. Ideo dicit eis: Nolite murmurare. Quia patres eorum in deserto propter murmuracionem fuerunt graviter puniti, ideo amonet eos, ne in similem penam veniant. Crisostomus: „Non revelavit eis admirabilem nativitatem suam secundum humanitatem. Quia non crediderunt et multo magis viam, que est secundum deitatem, non in- tellige bant. Hoc autem eos vehementer scandalizabat, quod ex vili patre eum credebant esse. Sed tamen non revelavit, ut non ad scandalum destruens faciat.“ Sic, heu, nunc multi sacandalizantur, quod tam in vili 10 15 20 25 30 123b2 167
(XX.) (FERIA QUARTA) loh. 6°, (44—52) 123a2 123b1 Nemo potest venire ad me, nisi Pater, qui misit me, traxerit illum. Et ego re- suscitabo (eum) in novissimo die. Scriptum est in prophetis: Et erunt omnes docibiles Dei. Omnis, qui audivit a Patre meo et didicit, venit ad me. Non quia Patrem vidit quisquam, nisi is, qui est ex Deo, hic vidit Patrem. Amen, amen dico vobis: Qui credit in me, habet vitam eternam. Ego sum panis vite. Patres vestri manducaverunt manna in deserto, et mortui sunt. Hic est panis verus de celo descendens, ut si quis ex ipso manducaverit, non moriatur. Ego sum panis vivus, qui de celo descendi. Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in eternum. Et panis, quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita. Videamus, cur motus est Cristus ista dicere, unde dicebat (Ioh. 6, 40—44): „Hec est enim voluntas Patris mei, qui misit me, ut omnis, qui videt Filium et credit in eum, habeat vitam eternam. Et ego resuscitabo eum in novissimo die. Murmurabant ergo Iudei de illo, quia dixisset: Ego sum panis, qui de celo descendi... Respondit ergo Iesus et d(ixit) eis: Nolite murmurare invicem. Nemo potest venire ad me.“ Quasi) déiceret): Scio, quare non esuritis sic, ut istum panem non intelligatis neque queratis. Ideo d(ixit): Nolite murmurare invicem. Quia de isto murmurabant, quod d(ixit): Ego sum panis vivus, qui de celo descendi. Et dicebant: Nonne hic est Iesus filius Ioseph, cuius nos novimus patrem et matrem? Quomodo ergo hic dicit, quia de celo descendi? Quia puta- bant esse eum purum hominem de semine viri natum, ignorantes eum esse conceptum de Spiritu sancto. Sicut fuit eis absconditum, sic et de cibo spirituali. Ideo dicit eis: Nolite murmurare. Quia patres eorum in deserto propter murmuracionem fuerunt graviter puniti, ideo amonet eos, ne in similem penam veniant. Crisostomus: „Non revelavit eis admirabilem nativitatem suam secundum humanitatem. Quia non crediderunt et multo magis viam, que est secundum deitatem, non in- tellige bant. Hoc autem eos vehementer scandalizabat, quod ex vili patre eum credebant esse. Sed tamen non revelavit, ut non ad scandalum destruens faciat.“ Sic, heu, nunc multi sacandalizantur, quod tam in vili 10 15 20 25 30 123b2 167
Strana 168
40 45 50 55 60 65 70 materia panis debet esse panis vivus de celo descendens. Ideo volens eos conpescere a tali murmuracione, ostendit inpotenciam eorum, scilicet quod ex se non habent, ut intelligant, sed ex Patre, si trahantur, dicens: Nemo potest venire, id est non trac(ta)tu corporali, sed spirituali. Sap. 1°, (11): „Custodite ergo vos a murmuracione, que nichil prodest, et a de- traccione parcite lingwe, quia sermo obscurus in vacuum non ibit, os autem, quod mentitur, occidit animam. Ideo dicit: Nemo potest venire ad me. Ecce magna gracie comendacio, quod nemo venit nisi tractus. Ecce qualis honor, quod Pater fideles ut per manum suam trahat ad Filium, ut congnoscant, quia Filius Dei habet Deum Patrem omnipotentem. Quia Iudei ex sua infidelitate trahebantur in murmuracionem, sed non verba verissima Cristi. Quia nullus potest ad illud, quod est supra naturam suam, nisi ab aliquo trahatur. Sicut lapis non potest sursum ascendere nisi per motum alterius, sic fides formata caritate trahit codammodo hominem ad naturam divinam; sicut traxit Petrum, qui dixit (Mat. 16, 16): „Tu es Cristus Filius Dei vivi." Unde ei dictum est: „Non tibi revelavit caro et sangwis, sed Pater meus, qui in celis est.“ Ista revelacio ipsa est atraccio, quod solus testatur. 2a Petri 1°, [4]: „Preciosa nobis promissa donavit, ut per hec efficiamini divine consortes nature.“ Ideo tale] donum non potest homo consequi, nisi a Deo trahatur per internam inspiracionem, quia trahit Pater ad Filium per delectacionem et amorem veritatis, que Cristus est. Ergo ab isto si trahendi sumus, trahamus per delectacionem veritatis. Ps. (36, 4): „Delectare in Domino et dabit tibi peticiones cordis tui.“ Phili. 2°, (13): „Deus est enim, qui operatur in nobis velle et perficere pro bona volun- tate." Prov. 21, (1): „Cor regis in manu Domini, quocumque voluerit, inclinabit.“ Quia Deus omnia bona creavit, sed ipse homo aversus est ab eo. Necesse est, ut eum Deus trahat ad se, ne sic defluat. Quantum ergo in Deo est, trahit, sed quia nulli facit violenciam absolutam, ut salvet eum contra suam voluntatem, ideo si quis non vult trahi et resistit et manum porigentis non accipit, ipse sibi inputet. [ Ex quo semper inspirat homini, volens atrahere, iuxta illud Cant. 6, (12): „Revertere, revertere, Sulamitis, revertere, revertere, ut intueamur te.“Ergo consenciamus secun- dum illud Canticorum primo (3), dicentes et orantes: „Trahe me post te, curremus in odorem unguentorum tuorum." Sicut enim ille reus est, quia non extrahitur, qui cum in foveam reci- derit, et manum non porigit nec suscipit manum eius, qui eum ex- trahere vult, ita iste, qui non solum non suscipit beneficium trahentis, sed insuper resistit, cum trahitur. Quidquid preponderat homo in mente, hoc trahit eum: si amor Dei, trahit eum ad Deum ab amore peccati, si autem amor peccata preponderat, tunc per eum trahitur a Deo in pecca- tum. Sicut ramum ostendens ovi trahis illam, vel nucem vel pomum, 124a 1 124a* 124b1 35 75 124b2 168
40 45 50 55 60 65 70 materia panis debet esse panis vivus de celo descendens. Ideo volens eos conpescere a tali murmuracione, ostendit inpotenciam eorum, scilicet quod ex se non habent, ut intelligant, sed ex Patre, si trahantur, dicens: Nemo potest venire, id est non trac(ta)tu corporali, sed spirituali. Sap. 1°, (11): „Custodite ergo vos a murmuracione, que nichil prodest, et a de- traccione parcite lingwe, quia sermo obscurus in vacuum non ibit, os autem, quod mentitur, occidit animam. Ideo dicit: Nemo potest venire ad me. Ecce magna gracie comendacio, quod nemo venit nisi tractus. Ecce qualis honor, quod Pater fideles ut per manum suam trahat ad Filium, ut congnoscant, quia Filius Dei habet Deum Patrem omnipotentem. Quia Iudei ex sua infidelitate trahebantur in murmuracionem, sed non verba verissima Cristi. Quia nullus potest ad illud, quod est supra naturam suam, nisi ab aliquo trahatur. Sicut lapis non potest sursum ascendere nisi per motum alterius, sic fides formata caritate trahit codammodo hominem ad naturam divinam; sicut traxit Petrum, qui dixit (Mat. 16, 16): „Tu es Cristus Filius Dei vivi." Unde ei dictum est: „Non tibi revelavit caro et sangwis, sed Pater meus, qui in celis est.“ Ista revelacio ipsa est atraccio, quod solus testatur. 2a Petri 1°, [4]: „Preciosa nobis promissa donavit, ut per hec efficiamini divine consortes nature.“ Ideo tale] donum non potest homo consequi, nisi a Deo trahatur per internam inspiracionem, quia trahit Pater ad Filium per delectacionem et amorem veritatis, que Cristus est. Ergo ab isto si trahendi sumus, trahamus per delectacionem veritatis. Ps. (36, 4): „Delectare in Domino et dabit tibi peticiones cordis tui.“ Phili. 2°, (13): „Deus est enim, qui operatur in nobis velle et perficere pro bona volun- tate." Prov. 21, (1): „Cor regis in manu Domini, quocumque voluerit, inclinabit.“ Quia Deus omnia bona creavit, sed ipse homo aversus est ab eo. Necesse est, ut eum Deus trahat ad se, ne sic defluat. Quantum ergo in Deo est, trahit, sed quia nulli facit violenciam absolutam, ut salvet eum contra suam voluntatem, ideo si quis non vult trahi et resistit et manum porigentis non accipit, ipse sibi inputet. [ Ex quo semper inspirat homini, volens atrahere, iuxta illud Cant. 6, (12): „Revertere, revertere, Sulamitis, revertere, revertere, ut intueamur te.“Ergo consenciamus secun- dum illud Canticorum primo (3), dicentes et orantes: „Trahe me post te, curremus in odorem unguentorum tuorum." Sicut enim ille reus est, quia non extrahitur, qui cum in foveam reci- derit, et manum non porigit nec suscipit manum eius, qui eum ex- trahere vult, ita iste, qui non solum non suscipit beneficium trahentis, sed insuper resistit, cum trahitur. Quidquid preponderat homo in mente, hoc trahit eum: si amor Dei, trahit eum ad Deum ab amore peccati, si autem amor peccata preponderat, tunc per eum trahitur a Deo in pecca- tum. Sicut ramum ostendens ovi trahis illam, vel nucem vel pomum, 124a 1 124a* 124b1 35 75 124b2 168
Strana 169
125a 125a2 125b1 puero cum demonstratur, et trahitur. Et quo currit, trahitur, amando trahitur sine lesione corporis trahitur, cordis vinculo trahitur. Ecce, quanta bona nobis nunc ostendit et sua sacramenta, volens nos atrahere. Sed diceres, quare illum trahit, alium non? Augustinus: „Noli velle iudicare, si non vis errare, semel accipe et intellige; si non traheris, ora ut traharis.“ Cur artifex ponit unum lapidem inferius, alium superius etc? Unde dicitur Iob 28, (18): „Trahitur autem sapiencia de ocultis. Quia homo per delectacionem boni extrahitur sicut de carcere. Ierem. 38, (13): „Et extraxerunt Ieremiam funibus et eduxerunt eum de lacu. Abbak. 1°, (15): „Totum in hamo sublevavit, traxit illud in sagena sua et congregavit in rethi suo. Super ! hoc letabitur et exultabit.“ Quia plures pisces capiuntur in rethe quam in hamo vel in sagena. Sic, proch- dolor, plures capit dyabolus et congregat in suo rethe quam Cristus in hamo, id est suo verbo, quia piscis oportet quod capiat propria voluntate hamum, sed in rethe quasi violenter capiuntur. Sic timeamus in die novissimo, ne trahamus in rethe dyaboli. Sic, qui ambulat cum hamo in littore, modicum capit, sed cum expandit rethe magnum, capit multos, quia in aqua maiori plures pisces, et in maiori periculo et labore. loh. 21, (11): „Ascendit Symon Petrus et trahit rethe in terram, plenum magnis piscibus.“ Ecce piscator capit et extrahit pisces, per se non extrahentur. Ideo d(ixit) (Mat. 4, 19): „Venite post me, | faciam vos fieri piscatores hominum.“ Sed non sicut Saulus faciebat Act. 8, (3): „Saulus autem devastabat ecclesiam, per domos intrans et trahens viros ac mulieres, tradebat in custodiam.“ Ecce aliomodo trahit Deus Pater ad Filium, aliomodo Anticristus ad dyabolum. Unde dicitur: Nemo potest venire ad me, nisi Pater meus traxerit illum. Nemo potest venire etc. Et ego resuscitabo eum in novissimo die. Quia anima non est ad plenum beata, donec corpus non est gloriosum vel glorifica- tum. Q(uasi) d(iceret): Donec non saciabitur, quod hic esurit. Mat. 5°, (6): „Beati, qui esuriunt et siciunt iusticiam, quoniam ipsi satura- buntur.“ Ps. (16, 15): „Saciabor, cum apparuerit gloria tua.“ Quia status mundi renovabitur. Apok. 21, (1): „Vidi celum novum et terram novam.“ Rom. 5°, (19): „Sicut enim per inobedienciam unius hominis peccatores constituti sunt multi, ita per unius obedienciam iusti consti- tuentur multi.“ Quia resuscitabit eos in quodam habitu status incorup- cionis. 12 Cor. 15, (20—23. 41. 53): „Nunc autem Cristus resurrexit a mortuis primicie dormiencium, quoniam quidem per hominem mors, et per hominem resurreccio mortuorum. Et sicut in Adam omnes mo- riuntur, ita et in Cristo omnes vivificabuntur. Unusquisque in suo ordine, primicie Cristus, deinde hii, qui sunt Cristi, qui in adventu eius credi- derunt.“ Sequitur: „Ecce misterium vobis dico: omnes quidem resurge- mus, sed non omnes inmutabimur. Oportet enim coruptibile hoc induere 80 85 90 95 100 105 110 115 169
125a 125a2 125b1 puero cum demonstratur, et trahitur. Et quo currit, trahitur, amando trahitur sine lesione corporis trahitur, cordis vinculo trahitur. Ecce, quanta bona nobis nunc ostendit et sua sacramenta, volens nos atrahere. Sed diceres, quare illum trahit, alium non? Augustinus: „Noli velle iudicare, si non vis errare, semel accipe et intellige; si non traheris, ora ut traharis.“ Cur artifex ponit unum lapidem inferius, alium superius etc? Unde dicitur Iob 28, (18): „Trahitur autem sapiencia de ocultis. Quia homo per delectacionem boni extrahitur sicut de carcere. Ierem. 38, (13): „Et extraxerunt Ieremiam funibus et eduxerunt eum de lacu. Abbak. 1°, (15): „Totum in hamo sublevavit, traxit illud in sagena sua et congregavit in rethi suo. Super ! hoc letabitur et exultabit.“ Quia plures pisces capiuntur in rethe quam in hamo vel in sagena. Sic, proch- dolor, plures capit dyabolus et congregat in suo rethe quam Cristus in hamo, id est suo verbo, quia piscis oportet quod capiat propria voluntate hamum, sed in rethe quasi violenter capiuntur. Sic timeamus in die novissimo, ne trahamus in rethe dyaboli. Sic, qui ambulat cum hamo in littore, modicum capit, sed cum expandit rethe magnum, capit multos, quia in aqua maiori plures pisces, et in maiori periculo et labore. loh. 21, (11): „Ascendit Symon Petrus et trahit rethe in terram, plenum magnis piscibus.“ Ecce piscator capit et extrahit pisces, per se non extrahentur. Ideo d(ixit) (Mat. 4, 19): „Venite post me, | faciam vos fieri piscatores hominum.“ Sed non sicut Saulus faciebat Act. 8, (3): „Saulus autem devastabat ecclesiam, per domos intrans et trahens viros ac mulieres, tradebat in custodiam.“ Ecce aliomodo trahit Deus Pater ad Filium, aliomodo Anticristus ad dyabolum. Unde dicitur: Nemo potest venire ad me, nisi Pater meus traxerit illum. Nemo potest venire etc. Et ego resuscitabo eum in novissimo die. Quia anima non est ad plenum beata, donec corpus non est gloriosum vel glorifica- tum. Q(uasi) d(iceret): Donec non saciabitur, quod hic esurit. Mat. 5°, (6): „Beati, qui esuriunt et siciunt iusticiam, quoniam ipsi satura- buntur.“ Ps. (16, 15): „Saciabor, cum apparuerit gloria tua.“ Quia status mundi renovabitur. Apok. 21, (1): „Vidi celum novum et terram novam.“ Rom. 5°, (19): „Sicut enim per inobedienciam unius hominis peccatores constituti sunt multi, ita per unius obedienciam iusti consti- tuentur multi.“ Quia resuscitabit eos in quodam habitu status incorup- cionis. 12 Cor. 15, (20—23. 41. 53): „Nunc autem Cristus resurrexit a mortuis primicie dormiencium, quoniam quidem per hominem mors, et per hominem resurreccio mortuorum. Et sicut in Adam omnes mo- riuntur, ita et in Cristo omnes vivificabuntur. Unusquisque in suo ordine, primicie Cristus, deinde hii, qui sunt Cristi, qui in adventu eius credi- derunt.“ Sequitur: „Ecce misterium vobis dico: omnes quidem resurge- mus, sed non omnes inmutabimur. Oportet enim coruptibile hoc induere 80 85 90 95 100 105 110 115 169
Strana 170
125 130 135 140 145 150 155 incorupcionem.“ Ideo severe predixit de resurreccione, quia non crede- bant eciam et resurreccionem. Scriptum est in prophetis: Et erunt omnes docibiles Dei, id est docti a Deo, id est doctrina Dei et sua lege. Ys. 54°, (11. 13—14a): „Ecce ego per ordinem sternam lapides tuos et fundabo te in saphiris.“ Sequitur: „Uni- versos filios tuos doctos a Domino et multitudinem pacis filiis tuis et in iusticia fundaberis.“ Quod intelligitur de ecclesia, et sic isti lapides sunt viri sancti in diversis gradibus et officiis ecclesie constituti, ex quibus edificatur ecclesia. Alio modo de ecclesia triumphante, ubi sunt isti lapides beati in diversis mansionibus et gradibus glorie collocati. Apok. concluditur, quod ,civitas non eget sole neque luna, ut luceant in ea, nam claritas Dei illuminat illam.“ Quia ibi iam omnes vident divinam essenciam, quod pertinet ad beatitudinem, et sic sunt edocti a Domino. Ierem. 31, (34): „Et non docebit ultra vir proximum suum et vir fratrem suum, dicens: Congnosce Dominum. Omnes enim congnoscent me a mi- nimo eorum usque ad maximum, ait Dominus. Erunt omnes docibiles. "Augustinus:1) „Vides fidei dignitatem, quo- niam non ab hominibus neque per homines, sed ab ipso Deo debent discere“. 1a Cor. 11, (23): „Ego enim accepi a Domino, quod et tradidi vobis." Q(uasi) d(iceret): Quomodo vos Iudei infideles potestis me con- gnoscere vel michi credere, ex quo vos Pater meus non docuit? Erunt omnes docibiles. Ierem. 3°, (15): „Dabo vobis pastores iuxta cor meum et pascent vos et sciencia et doctrina.“ Iohel 2° (23): „Et filii Syon exultate et letamini in Domino Deo vestro, quia dedit vobis doctorem iusticie et descendere faciet ad vos I ymbrem matutinum.“ Sicut scriptum est in prophetis. Quia omnes prophete uno eodemque Spiritu repleti fuerunt. Omnes docibiles Dei veniunt ad Filium, quoniam audierunt et didice- runt a Patre per Filium. Quod autem dicit Omnes erunt docibiles, id est omnes in ecclesia existentes, omnes in regno celorum. Unde dicitur (Luce 17, 21), quia ,regnum celorum intra vos est“, quia capaces verita- tis erunt omnes docibiles, quia quantum ex Deo est Patris, est omnes docere. Ergo iam illorum est defectus, qui nolunt doceri. Unde hoc confirmat dicens Mat. ultimo (19—20): „Euntes ergo docete omnes gentes, baptizantes etc., docentes eos servare omnia, quecumque man- davi vobis.“ Sap. 7, (27): „Quod sapiencia se transfert in animas sanctas et amicos Dei et prophetas constituit.“ Eccli 6°, (18. 23): „Fili[i], a iuven- tute ] tua excipe doctrinam.“ Sequitur: „Sapiencia enim doctrine se- cundum nomen est eius, et non in multis est manifesta. Omnis, qui audivit a Patre meo et didicit, venit ad me. O, pie lesu, quam remota est hec doctrina a nobis carnalibus, in qua Pater auditur et docet, ut veniatur ad Filium. Nec agit hoc cum carnis aure sicut homo vel an- gelus in corpore, sed per fidem ibi in corde, quia ipse est verbum eius, 126a1 126a* 126b 120 125b2 170
125 130 135 140 145 150 155 incorupcionem.“ Ideo severe predixit de resurreccione, quia non crede- bant eciam et resurreccionem. Scriptum est in prophetis: Et erunt omnes docibiles Dei, id est docti a Deo, id est doctrina Dei et sua lege. Ys. 54°, (11. 13—14a): „Ecce ego per ordinem sternam lapides tuos et fundabo te in saphiris.“ Sequitur: „Uni- versos filios tuos doctos a Domino et multitudinem pacis filiis tuis et in iusticia fundaberis.“ Quod intelligitur de ecclesia, et sic isti lapides sunt viri sancti in diversis gradibus et officiis ecclesie constituti, ex quibus edificatur ecclesia. Alio modo de ecclesia triumphante, ubi sunt isti lapides beati in diversis mansionibus et gradibus glorie collocati. Apok. concluditur, quod ,civitas non eget sole neque luna, ut luceant in ea, nam claritas Dei illuminat illam.“ Quia ibi iam omnes vident divinam essenciam, quod pertinet ad beatitudinem, et sic sunt edocti a Domino. Ierem. 31, (34): „Et non docebit ultra vir proximum suum et vir fratrem suum, dicens: Congnosce Dominum. Omnes enim congnoscent me a mi- nimo eorum usque ad maximum, ait Dominus. Erunt omnes docibiles. "Augustinus:1) „Vides fidei dignitatem, quo- niam non ab hominibus neque per homines, sed ab ipso Deo debent discere“. 1a Cor. 11, (23): „Ego enim accepi a Domino, quod et tradidi vobis." Q(uasi) d(iceret): Quomodo vos Iudei infideles potestis me con- gnoscere vel michi credere, ex quo vos Pater meus non docuit? Erunt omnes docibiles. Ierem. 3°, (15): „Dabo vobis pastores iuxta cor meum et pascent vos et sciencia et doctrina.“ Iohel 2° (23): „Et filii Syon exultate et letamini in Domino Deo vestro, quia dedit vobis doctorem iusticie et descendere faciet ad vos I ymbrem matutinum.“ Sicut scriptum est in prophetis. Quia omnes prophete uno eodemque Spiritu repleti fuerunt. Omnes docibiles Dei veniunt ad Filium, quoniam audierunt et didice- runt a Patre per Filium. Quod autem dicit Omnes erunt docibiles, id est omnes in ecclesia existentes, omnes in regno celorum. Unde dicitur (Luce 17, 21), quia ,regnum celorum intra vos est“, quia capaces verita- tis erunt omnes docibiles, quia quantum ex Deo est Patris, est omnes docere. Ergo iam illorum est defectus, qui nolunt doceri. Unde hoc confirmat dicens Mat. ultimo (19—20): „Euntes ergo docete omnes gentes, baptizantes etc., docentes eos servare omnia, quecumque man- davi vobis.“ Sap. 7, (27): „Quod sapiencia se transfert in animas sanctas et amicos Dei et prophetas constituit.“ Eccli 6°, (18. 23): „Fili[i], a iuven- tute ] tua excipe doctrinam.“ Sequitur: „Sapiencia enim doctrine se- cundum nomen est eius, et non in multis est manifesta. Omnis, qui audivit a Patre meo et didicit, venit ad me. O, pie lesu, quam remota est hec doctrina a nobis carnalibus, in qua Pater auditur et docet, ut veniatur ad Filium. Nec agit hoc cum carnis aure sicut homo vel an- gelus in corpore, sed per fidem ibi in corde, quia ipse est verbum eius, 126a1 126a* 126b 120 125b2 170
Strana 171
160 126b? 127a per quod Pater sic docet; simul est et Spiritus sanctus. Ideo hoc attri- buitur potissime Patri, quia de ipso procedit et Filius et Spiritus sanctus. Non quia Patrem vidit quisquam, nisi is, qui est a Deo, vidit Patrem, scilicet Filius, qui naturaliter procedit a Patre, q(uasi) d(iceret): Non dicatis: Ex quo non vidimus Patrem, quomodo ab co discere potuerimus? A meipso audite.] Ego novi Patrem, ab illo sum, quoniam verbum est ab illo, cuius est verbum, non quod sonat et transit, sed quod manet cum dicente et trahit audientem. Ex. 33°, (20): „Non videbit me homo, et vivet." Ioh. 8, (47a): „Qui ex Deo est, verba Dei audit. Amen, amen dico vo(bis): Qui credit in me, habet vitam eternam. Ego sum panis vite. Ubi notatur suum verbum et suum sacramentum, quia in sacramento continetur verbum incarnatum, ideo est vivum. Ideo Deum non vides nec audis oculo corporali, sed vides et audis per fidem. Q(uasi) d(iceret): Qui credit in me, habet me, qui sum vita eterna. Et vita eterna est verbum, quod in principio erat aput Deum. Ego sum panis vite. Ergo ipse est summus sacerdos. Sacerdos autem, qui est minister huius sacramenti, tantummodo profert (verba) I non in persona propria, sed in persona Cristi. Quia in baptismo dicit sua verba, cum dicit: Ego baptizo te; sed in sacramento eukaristie solum refert verba Cristi. Ego sum panis vite. Eccli 15, (3a): „Cibabit illum pane vite.“ Patres vestri manducaverunt manna in deserto, et mortui sunt. Hic est panis de celo de- scendens, ut si quis ex ipso man ducaverit), non moriatur. Ecce ponit diferen- ciam inter panem datum antiquis, qui non servavit eos a morte. Ego sum panis vivus. Quod idem est, q(uasi) d'iceret): Panis patrum v estrorum), id est manna, quia de celo aereo missus fuit, ideo non fuit perpetuus, sed coruptibilis, ideo non potuerunt de ipso vivere, preter Iosue et Caleph, panis vero corporis mei, quia de ce lo est, qui est perpetue incorupcionis, nutrit et conservat comedentem. Ideo dicit: Qui man ducaverit) hunc pa(nem), vivet in eternum. Ex quo suscipit vitam eternam, vivet in eternum. 165 170 175 180 185 127a2 Iohannis 6°, (55—59): 190 127b1 Dixit Iesus dis(cipulis) suis et turbis Iudeorum: Caro mea vere est cibus et sangwis meus vere est potus. Qui man(ducat) meam car(nem) et bi(bit) meum sangwinem, in me manet et ego in eo. Sicut misit me vi(vens) Pater, et ego vivo propter Patrem. Et qui man(ducat) me, et ipse vi(vet) propter me. Hic est pa(nis), qui de celo descendit. Non sicut man (ducaverunt) platres) vestri) manna in deserto, el mortui sunt. Qui manducat hunc panem, vivet in eternum. Dominus Deus omnipotens in sua divinitate est multum absconditus cordibus humanis, quia hic homines! de eo non possunt habere tantam congnicionem, et per consequens nec amare, nec honorari, sicut debe- 195 171
160 126b? 127a per quod Pater sic docet; simul est et Spiritus sanctus. Ideo hoc attri- buitur potissime Patri, quia de ipso procedit et Filius et Spiritus sanctus. Non quia Patrem vidit quisquam, nisi is, qui est a Deo, vidit Patrem, scilicet Filius, qui naturaliter procedit a Patre, q(uasi) d(iceret): Non dicatis: Ex quo non vidimus Patrem, quomodo ab co discere potuerimus? A meipso audite.] Ego novi Patrem, ab illo sum, quoniam verbum est ab illo, cuius est verbum, non quod sonat et transit, sed quod manet cum dicente et trahit audientem. Ex. 33°, (20): „Non videbit me homo, et vivet." Ioh. 8, (47a): „Qui ex Deo est, verba Dei audit. Amen, amen dico vo(bis): Qui credit in me, habet vitam eternam. Ego sum panis vite. Ubi notatur suum verbum et suum sacramentum, quia in sacramento continetur verbum incarnatum, ideo est vivum. Ideo Deum non vides nec audis oculo corporali, sed vides et audis per fidem. Q(uasi) d(iceret): Qui credit in me, habet me, qui sum vita eterna. Et vita eterna est verbum, quod in principio erat aput Deum. Ego sum panis vite. Ergo ipse est summus sacerdos. Sacerdos autem, qui est minister huius sacramenti, tantummodo profert (verba) I non in persona propria, sed in persona Cristi. Quia in baptismo dicit sua verba, cum dicit: Ego baptizo te; sed in sacramento eukaristie solum refert verba Cristi. Ego sum panis vite. Eccli 15, (3a): „Cibabit illum pane vite.“ Patres vestri manducaverunt manna in deserto, et mortui sunt. Hic est panis de celo de- scendens, ut si quis ex ipso man ducaverit), non moriatur. Ecce ponit diferen- ciam inter panem datum antiquis, qui non servavit eos a morte. Ego sum panis vivus. Quod idem est, q(uasi) d'iceret): Panis patrum v estrorum), id est manna, quia de celo aereo missus fuit, ideo non fuit perpetuus, sed coruptibilis, ideo non potuerunt de ipso vivere, preter Iosue et Caleph, panis vero corporis mei, quia de ce lo est, qui est perpetue incorupcionis, nutrit et conservat comedentem. Ideo dicit: Qui man ducaverit) hunc pa(nem), vivet in eternum. Ex quo suscipit vitam eternam, vivet in eternum. 165 170 175 180 185 127a2 Iohannis 6°, (55—59): 190 127b1 Dixit Iesus dis(cipulis) suis et turbis Iudeorum: Caro mea vere est cibus et sangwis meus vere est potus. Qui man(ducat) meam car(nem) et bi(bit) meum sangwinem, in me manet et ego in eo. Sicut misit me vi(vens) Pater, et ego vivo propter Patrem. Et qui man(ducat) me, et ipse vi(vet) propter me. Hic est pa(nis), qui de celo descendit. Non sicut man (ducaverunt) platres) vestri) manna in deserto, el mortui sunt. Qui manducat hunc panem, vivet in eternum. Dominus Deus omnipotens in sua divinitate est multum absconditus cordibus humanis, quia hic homines! de eo non possunt habere tantam congnicionem, et per consequens nec amare, nec honorari, sicut debe- 195 171
Strana 172
200 205 210 215 220 225 230 235 rent, possunt. Et quamvis corpus Domini est in se minus divinitate, est tamen manifescius, quia in illo corpore est conversatus in terris cum ho- minibus et apparuit ambulando, predicando, infirmos visitando; a quibus fuit congnitus, est honoratus, sicut et honore fit, sed a quibus non fuit congnitus, fuit contemptus et derisus. Quibus d(ixit) (Ioh. 6, 62—64): „Hoc vos scandalizat? Si ergo videritis Filium hominis ascendentem, ubi erat prius? Spiritus est, qui vivificat, caro non prodest quidquam. Verba, que ego locutus sum vobis, spiritus et vita sunt. Sed sunt quidam ex vobis, qui non credunt. Sciebat Iesus ab inicio, qui essent cre dentes et qui traditurus esset eum. Caro mea vere est cibus. Quia ante d(ixit) (Ioh. 6, 26—27): "Queritis me, non quia vidistis signa, sed quia manducastis ex panibus et saturati estis. Operamini non cibum, qui periit, sed qui permanet, quem Filius hominis dabit vobis.“ Q(uasi) déiceret): Vos escam queritis temporalem; ego autem vestra corpora nutrivi, ut per hoc exquireretis illam escam, que non temporaneam, sed eternam tribuit vitam. Q(uasi) d(iceret): Queritis me propter aliud, querite me propter me. Idem d(ixit) Ioh. 4°, (10): „Si scires (donum Dei) (et quis est), qui petit a te bibere, tu forsitan petisses ab eo, et dedisset tibi aquam vivam.“ Sic hic vult inducere, ut queramus escam vivam, cum dicit: Caro mea vere (est) cibus. Ipsi autem infideles istos sermones audientes de suo corpore et sangwine precioso sunt ] scandalizati, ita quod animo nec audire nec ambulare volentes cum eo. Ideo no(bis) cum magna humilitate et tremore Domini sunt verba audienda, ut non in scandalum, sed emendam audiamus. Quia multi audientes pueris porigere sacramentum, scandalizantur, quia Dominum non intelligunt. Caro mea. Ecce, aliud est Cristi caro, aliud Cristi sangwis, aliud divini- tas, aliud anima, quia nisi aliud fuisset, specialiter sangwinem Cristi a corpore non nominasset, dicens: Caro mea vere. Quod ante suam mortem, 990 quod hic intendit, ibi expressit, dicens et faciens Luce 22°, (19—20): „Et accepto pane egit gracias et fregit et dedit eis, dicens: Hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur. Hoc facite in meam ] comemoracionem. Et similiter calicem, postquam cenavit, dicens: Hic est calix novum testa- mentum in meo sangwine, qui pro vobis fundetur.“ O, quam pro malo habent, quando alicuius testamentum inmutant, quod aliquando fit magna iniuria orphanis, viduis. Quid tunc faciet Dominus propter suum testamentum, quod reliquit nobis, suis orphanis, indifferenter omnibus etc? Tunc dividentes hoc testamentum dicunt: „Dividunt Deum, solus Dominus sic divisit corpus et sangwinem‘. 1a Cor. 10°, (16): „Calix benediccionis, cui benedicimus, nonne comunicacio sangwinis Cristi est? Et panis, quem frangimus, nonne participacio corporis est?“ Mat. 26, (26—28): „Cenantibus autem illis accepit Iesus panem et benedixit ac 128b1 127b3 128a 128a2 240 172
200 205 210 215 220 225 230 235 rent, possunt. Et quamvis corpus Domini est in se minus divinitate, est tamen manifescius, quia in illo corpore est conversatus in terris cum ho- minibus et apparuit ambulando, predicando, infirmos visitando; a quibus fuit congnitus, est honoratus, sicut et honore fit, sed a quibus non fuit congnitus, fuit contemptus et derisus. Quibus d(ixit) (Ioh. 6, 62—64): „Hoc vos scandalizat? Si ergo videritis Filium hominis ascendentem, ubi erat prius? Spiritus est, qui vivificat, caro non prodest quidquam. Verba, que ego locutus sum vobis, spiritus et vita sunt. Sed sunt quidam ex vobis, qui non credunt. Sciebat Iesus ab inicio, qui essent cre dentes et qui traditurus esset eum. Caro mea vere est cibus. Quia ante d(ixit) (Ioh. 6, 26—27): "Queritis me, non quia vidistis signa, sed quia manducastis ex panibus et saturati estis. Operamini non cibum, qui periit, sed qui permanet, quem Filius hominis dabit vobis.“ Q(uasi) déiceret): Vos escam queritis temporalem; ego autem vestra corpora nutrivi, ut per hoc exquireretis illam escam, que non temporaneam, sed eternam tribuit vitam. Q(uasi) d(iceret): Queritis me propter aliud, querite me propter me. Idem d(ixit) Ioh. 4°, (10): „Si scires (donum Dei) (et quis est), qui petit a te bibere, tu forsitan petisses ab eo, et dedisset tibi aquam vivam.“ Sic hic vult inducere, ut queramus escam vivam, cum dicit: Caro mea vere (est) cibus. Ipsi autem infideles istos sermones audientes de suo corpore et sangwine precioso sunt ] scandalizati, ita quod animo nec audire nec ambulare volentes cum eo. Ideo no(bis) cum magna humilitate et tremore Domini sunt verba audienda, ut non in scandalum, sed emendam audiamus. Quia multi audientes pueris porigere sacramentum, scandalizantur, quia Dominum non intelligunt. Caro mea. Ecce, aliud est Cristi caro, aliud Cristi sangwis, aliud divini- tas, aliud anima, quia nisi aliud fuisset, specialiter sangwinem Cristi a corpore non nominasset, dicens: Caro mea vere. Quod ante suam mortem, 990 quod hic intendit, ibi expressit, dicens et faciens Luce 22°, (19—20): „Et accepto pane egit gracias et fregit et dedit eis, dicens: Hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur. Hoc facite in meam ] comemoracionem. Et similiter calicem, postquam cenavit, dicens: Hic est calix novum testa- mentum in meo sangwine, qui pro vobis fundetur.“ O, quam pro malo habent, quando alicuius testamentum inmutant, quod aliquando fit magna iniuria orphanis, viduis. Quid tunc faciet Dominus propter suum testamentum, quod reliquit nobis, suis orphanis, indifferenter omnibus etc? Tunc dividentes hoc testamentum dicunt: „Dividunt Deum, solus Dominus sic divisit corpus et sangwinem‘. 1a Cor. 10°, (16): „Calix benediccionis, cui benedicimus, nonne comunicacio sangwinis Cristi est? Et panis, quem frangimus, nonne participacio corporis est?“ Mat. 26, (26—28): „Cenantibus autem illis accepit Iesus panem et benedixit ac 128b1 127b3 128a 128a2 240 172
Strana 173
128b2 129a1 129a2 fregit, deditque dis(cipulis) suis, et ait: Accipite et comedite, hoc est corpus meum. Et accipiens calicem, gracias egit, et dedit illis, dicens: Bibite ex hoc omnes. Hic est sangwis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum.“ Ne quis hoc verbum parabolam credat, non enigmatice, sed realiter dicit: Caro mea vere. Cri- sostomus: „Caro Cristi est vere cibus et sangwis eius est vere potus, quia totum hominem nutrit et vivificat et in anima et in corpore, quod non facit alius cibus, qui solum nutrit corpus. Ioh. 6, (54): „Nisi man(duca- veritis) carnem Filii hominis et biberitis eius sangwinem, non habebitis vitam in vobis.“ 1a Cor. 11, (26—28): „Quocienscumque enim mandu- cabitis panem hunc] et calicem bibetis, mortem Domini annuncciabitis donec veniat.“ Sequitur: „Probet autem seipsum homo, et sic de pane illo edat et de calice bibat.“ Augustinus: „Quia Domini morte liberati sumus, huius rei memores in edendo et potando carnem et sangwinem, que pro nobis oblata sunt, significamus.“ Idem: „Accesserunt Iudei ad Iesum super illo verbo: Nisi manducaveritis, ut crucifigerent; nos acce- damus, ut corpus et sangwinem eius accipiamus.“ Item: „Vere magnus Deus et magna misericordia eius, qui dedit nobis manducare corpus suum, in quo tanta perpessus est, et sangwinem suum bibere.“ Ieroni- mus: „Ascendamus cum Domino cenaculum magnum, stratum atque mundatum, et accipiamus ab co sursum calicem novi testamenti, ibique cum eo pascha] celebrantes inebriemur ab eo vino sobrietatis.“ Ambro- sius: „Si quocienscumque effunditur sangwis Cristi, in remissionem pec- catorum effunditur, debco [enim merito] semper accipere, qui semper pecco; semper debeo accipere medicinam.“ Idem: „Accedite ad eum et saciemini, quia panis est, et potate, quia fons est." Idem: „Quocienscum- cc que bibis, remissionem accipis peccatorum et inebriaris Spiritu [sancto]. Crisostomus: „Illud est misterium, sine quo nobis nec salus, nec ea bona, que sunt promissa, divina redduntur. Nemo enim valebit ingredi in regnum celorum, nisi ex aqua renatus fuerit et spiritu, et qui non man- ducat Domini carnem nec bibit eius sangwinem, non habebit vitam eternam. Alanus : „Quicumque digne carnem Cristi sumserit et sangwinem biberit, infinitam in se dulcedinem Dei eternaliter degustabit.“ Isiodo- rus : „Si quis prohibet nobis. quod a Domino preceptum est, vel rursum imperat fieri, quod Dominus fieri prohibet, execrabilis sit omnibus, qui diligunt Deum.“ Ideo sancti non fuerunt ausi hoc inmutare testamentum. Ieronimus de sancto Exsupero, episcopo Theolosani: „Quid ita- que (h)ac laude beacius, quid hoc preconio felicius, quam Exsuperum epi- scopum intantum propter Cristum pauperem fuisse, ut in canistro vi- minco panem vite sumeret ac in vitro sangwinem redempcionis humane potaret, et pauperes recreando ipsis ministraret.“ 250 255 260 265 270 275 245 280 173
128b2 129a1 129a2 fregit, deditque dis(cipulis) suis, et ait: Accipite et comedite, hoc est corpus meum. Et accipiens calicem, gracias egit, et dedit illis, dicens: Bibite ex hoc omnes. Hic est sangwis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum.“ Ne quis hoc verbum parabolam credat, non enigmatice, sed realiter dicit: Caro mea vere. Cri- sostomus: „Caro Cristi est vere cibus et sangwis eius est vere potus, quia totum hominem nutrit et vivificat et in anima et in corpore, quod non facit alius cibus, qui solum nutrit corpus. Ioh. 6, (54): „Nisi man(duca- veritis) carnem Filii hominis et biberitis eius sangwinem, non habebitis vitam in vobis.“ 1a Cor. 11, (26—28): „Quocienscumque enim mandu- cabitis panem hunc] et calicem bibetis, mortem Domini annuncciabitis donec veniat.“ Sequitur: „Probet autem seipsum homo, et sic de pane illo edat et de calice bibat.“ Augustinus: „Quia Domini morte liberati sumus, huius rei memores in edendo et potando carnem et sangwinem, que pro nobis oblata sunt, significamus.“ Idem: „Accesserunt Iudei ad Iesum super illo verbo: Nisi manducaveritis, ut crucifigerent; nos acce- damus, ut corpus et sangwinem eius accipiamus.“ Item: „Vere magnus Deus et magna misericordia eius, qui dedit nobis manducare corpus suum, in quo tanta perpessus est, et sangwinem suum bibere.“ Ieroni- mus: „Ascendamus cum Domino cenaculum magnum, stratum atque mundatum, et accipiamus ab co sursum calicem novi testamenti, ibique cum eo pascha] celebrantes inebriemur ab eo vino sobrietatis.“ Ambro- sius: „Si quocienscumque effunditur sangwis Cristi, in remissionem pec- catorum effunditur, debco [enim merito] semper accipere, qui semper pecco; semper debeo accipere medicinam.“ Idem: „Accedite ad eum et saciemini, quia panis est, et potate, quia fons est." Idem: „Quocienscum- cc que bibis, remissionem accipis peccatorum et inebriaris Spiritu [sancto]. Crisostomus: „Illud est misterium, sine quo nobis nec salus, nec ea bona, que sunt promissa, divina redduntur. Nemo enim valebit ingredi in regnum celorum, nisi ex aqua renatus fuerit et spiritu, et qui non man- ducat Domini carnem nec bibit eius sangwinem, non habebit vitam eternam. Alanus : „Quicumque digne carnem Cristi sumserit et sangwinem biberit, infinitam in se dulcedinem Dei eternaliter degustabit.“ Isiodo- rus : „Si quis prohibet nobis. quod a Domino preceptum est, vel rursum imperat fieri, quod Dominus fieri prohibet, execrabilis sit omnibus, qui diligunt Deum.“ Ideo sancti non fuerunt ausi hoc inmutare testamentum. Ieronimus de sancto Exsupero, episcopo Theolosani: „Quid ita- que (h)ac laude beacius, quid hoc preconio felicius, quam Exsuperum epi- scopum intantum propter Cristum pauperem fuisse, ut in canistro vi- minco panem vite sumeret ac in vitro sangwinem redempcionis humane potaret, et pauperes recreando ipsis ministraret.“ 250 255 260 265 270 275 245 280 173
Strana 174
290 295 300 305 310 315 320 Caro mea, sic digna et michi cum divinitate unita, est vere cibus, et 129b1 sangwis meus, in quo est divinitas, quem effudi pro vobis, est potus. Non enim carnem vocat potum nec sangwinem cibum; ideo nullus hominum bibit eius carnem nec sangwinem comedit, quia comescio atribuitur carni et bibicio sangwini, cum sit illud cibus, istud autem potus. Caro mea etc., id est faciens in saturitate perpetua manere: et sangwis meus vere est potus spiritualis reficiens animam inmortalem. Quia quanto ali- quid vivens preciosius et nobilius, tanto preciosiorem et nobiliorem habet cibum sibi apropriatum, sicut homo ultra cetera animalia et angeli ultra homines. Unde canit ecclesia: Ecce, panis angelorum, factus cibus via- torum etc. Ista verba locutus est in deserto | instruens nos. Si volumus hunc cibum manducare, debemus esse in deserto, id est deserere mun- dum, divicias. Ideo officium est sacerdotum hunc cibum et potum mi- nistrare populo. Augustinus: „Non potest corpus Cristi rite offerri nisi per sacerdotem iustum et sanctum, ita ut illud sit sine vicio, quod pro viciis mundanis offertur.“ Ieronimus in Amos prophetam: „Non solum odit Deus, sed proicit sacrificia eorum, qui non celebrant festivi- tatem Dei, sed suas. Non enim sacrificiorum multitudinem, sed offeren- cium merita causasque diiudicat Deus.“ Patet Marci 12, (41—43): „Se- dens Iesus contra gazophilacium, aspiciebat, quomodo turba iactaret es in gazophilacium, et multi divites iactabant multa. Cum venisset autem una vidua pauper, misit duo minuta, quod est quadrans. Et convo cans dis(cipulos) suos, ait illis: Amen, dico vobis, quoniam vidua hec pauper plus omnibus misit.“ Item Dominus respexit ad munera Abel et non Cayn. ˛Sacerdos!) Ergo omnis sacerdos non vivens iuxta regulam Iesu Cristi et suorum apostolorum, et nolens facere ita, sicut Dominus Iesus instituit, precepit et solus opere exercuit, sed aliter hoc dividit et mutat, in hoc ipso est adversarius Cristi, et sic secundum presentem iniusticiam maledictus. Deuteronomii 27, (26): „Maledictus, qui non permanet in sermonibus “ 1a legis huius, nec eos opere perficit, et dicet omnis populus: Amen.“ Ioh. 3°, (7—8a): „Filioli, nemo vos seducat. Qui facit iusticiam, iustus Ist, sicut et ille iustus est. Qui autem facit peccatum, ex dyabolo est." eoh. 8, (34b): „Omnis, qui facit peccatum, servus est I peccati.“ 2a Petri 20 2°, (19): „A quo quis superatus est, huius et servus est.“ Augustinus: „Peccator est servus peccati, id est tot demoniorum, quot viciorum.“ Et sic quilibet talis est dyabolus. Ioh. 6°, (71): „Nonne duodecim ves elegi et unus ex vobis dyabolus est?“ Ergo omnes sacerdotes symoniaci, dotati, avari, superbi, luxuriosi sunt dyaboli incarnati. (Ad) Titum 1°, (16): „Quia sunt abhominati et incredibiles et ad omne opus bonum reprobi." Ambrosius: „Cavete, fratres, mendacium, quia omnes, qui ipsum amant, sunt filii dyaboli.“ Augustinus 12°, q. 2a): „Qui nec regiminis 129b2 130a 130a* 285 325 174
290 295 300 305 310 315 320 Caro mea, sic digna et michi cum divinitate unita, est vere cibus, et 129b1 sangwis meus, in quo est divinitas, quem effudi pro vobis, est potus. Non enim carnem vocat potum nec sangwinem cibum; ideo nullus hominum bibit eius carnem nec sangwinem comedit, quia comescio atribuitur carni et bibicio sangwini, cum sit illud cibus, istud autem potus. Caro mea etc., id est faciens in saturitate perpetua manere: et sangwis meus vere est potus spiritualis reficiens animam inmortalem. Quia quanto ali- quid vivens preciosius et nobilius, tanto preciosiorem et nobiliorem habet cibum sibi apropriatum, sicut homo ultra cetera animalia et angeli ultra homines. Unde canit ecclesia: Ecce, panis angelorum, factus cibus via- torum etc. Ista verba locutus est in deserto | instruens nos. Si volumus hunc cibum manducare, debemus esse in deserto, id est deserere mun- dum, divicias. Ideo officium est sacerdotum hunc cibum et potum mi- nistrare populo. Augustinus: „Non potest corpus Cristi rite offerri nisi per sacerdotem iustum et sanctum, ita ut illud sit sine vicio, quod pro viciis mundanis offertur.“ Ieronimus in Amos prophetam: „Non solum odit Deus, sed proicit sacrificia eorum, qui non celebrant festivi- tatem Dei, sed suas. Non enim sacrificiorum multitudinem, sed offeren- cium merita causasque diiudicat Deus.“ Patet Marci 12, (41—43): „Se- dens Iesus contra gazophilacium, aspiciebat, quomodo turba iactaret es in gazophilacium, et multi divites iactabant multa. Cum venisset autem una vidua pauper, misit duo minuta, quod est quadrans. Et convo cans dis(cipulos) suos, ait illis: Amen, dico vobis, quoniam vidua hec pauper plus omnibus misit.“ Item Dominus respexit ad munera Abel et non Cayn. ˛Sacerdos!) Ergo omnis sacerdos non vivens iuxta regulam Iesu Cristi et suorum apostolorum, et nolens facere ita, sicut Dominus Iesus instituit, precepit et solus opere exercuit, sed aliter hoc dividit et mutat, in hoc ipso est adversarius Cristi, et sic secundum presentem iniusticiam maledictus. Deuteronomii 27, (26): „Maledictus, qui non permanet in sermonibus “ 1a legis huius, nec eos opere perficit, et dicet omnis populus: Amen.“ Ioh. 3°, (7—8a): „Filioli, nemo vos seducat. Qui facit iusticiam, iustus Ist, sicut et ille iustus est. Qui autem facit peccatum, ex dyabolo est." eoh. 8, (34b): „Omnis, qui facit peccatum, servus est I peccati.“ 2a Petri 20 2°, (19): „A quo quis superatus est, huius et servus est.“ Augustinus: „Peccator est servus peccati, id est tot demoniorum, quot viciorum.“ Et sic quilibet talis est dyabolus. Ioh. 6°, (71): „Nonne duodecim ves elegi et unus ex vobis dyabolus est?“ Ergo omnes sacerdotes symoniaci, dotati, avari, superbi, luxuriosi sunt dyaboli incarnati. (Ad) Titum 1°, (16): „Quia sunt abhominati et incredibiles et ad omne opus bonum reprobi." Ambrosius: „Cavete, fratres, mendacium, quia omnes, qui ipsum amant, sunt filii dyaboli.“ Augustinus 12°, q. 2a): „Qui nec regiminis 129b2 130a 130a* 285 325 174
Strana 175
130b1 130b- 131a1 in se racionem habuerit, nec sua delicta deterserit, nec filiorum crimen correxerit, canis impudicus magis est dicendus quam episcopus.“ Ergo talibus canibus non debet dari sanctus. Ergo impediatis episcopis comu- nionem, non infantibus! (Gregorius: Locus regiminis desiderantibus negandus est, ſugientibus offerendus; „virtutibus ergo pollens, coactus ad regimen veniat, virtutibus vacuus nec coactus accedat.“1 Ys. 56, (10): „Universi canes muti non valentes latrare.“ Philippenses 3°, (2): „Vi- dete canes, videte malos operarios.“ Cum videritis episcopum vel pasto- rem non viventem iuxta regulam Cristi, dicite: Ecce canis etc. Item solus Cristus Ioh. 10° appellat eos fures et latrones. Non est modicum officium comissum sacerdotibus. Osee 4°, (6): „Quoniam tu scienciam repulisti, repellam et ego te, ne michi sacerdocio fungaris.“ Et talis est hereticus, sed non sacerdos Cristi. Crisostomus super Mattheum de opere imperfecto dicens: Iudei et „pagani negant Cristum, heretici vero veritatem Cristi.“ Malachie 1°, (7a): „Offertis super altare meum panem polutum.“ Infra (10b): „Non est michi voluntas in vobis, dicit Dominus exercituum, et munus non acci- piam! de manu vestra.“ (Levitici 21, (21—22): „Omnis, qui habuerit maculam de semine Aaron sacerdotis, non accedet hostias offerre Do- mino, nec panes Deo suo; vescetur tamen panibus, qui offeruntur in sanctuario etc.“ Ys. primo (13. 15): „Ne offeratis ultra sacrificium frustra, abhominacio est michi.“ Quia ,cum extenderitis manus vestras, avertam oculos meos a vobis, et cum multiplicaveritis oracionem, non exaudiam. Manus enim vestre plene sunt sangwine.“ Hic patet, quia missa iustorum utilis est ad omnia, impiorum autem aut modicum aut nichil, aut plus nocet quam prodest. Ezech. 13, (19): „Violabant me ad populum meum propter pugillum ordei et fragmen panis, ut interficerent animas, que non moriuntur, et vivificarent animas, que non vivunt, mencientes populo meo credenti mendaciis.“ Ergo ad quid valent talium oraciones, quibus Deum maledicunt? Gregorius in Pastorali: „Quis igitur vel insanus tales preces emeret, quibus ira Dei excitarctur aut animus eius ad deteriora provocaretur precibus displicentis?“ Quia „missa dicitur comunis actus non solum ideo, quod sacerdos ibi orat et offert pro comunitate plebis, sed quia a principio et semper comu- nitas cristianorum ibidem comuniter congregabatur ad missam quasi ad comunem mensam lesu, sui Domini, sumentes cibum et potum Domini de manibus sacerdotum. Quia sacerdos est dictus comunis minister ecclesie.“ Sicut pax pronuncciata est omnibus in terra hominibus bone voluntatis, idem et mensa. Ideo comendans hanc mensam dicit: Caro mea vere est cibus et sangwis etc. Qui manducat meam carnem et bibit meum sangwinem. Ioh. 1°, (14): „Et verbum caro factum est et habitavit in nobis.“ 1 Ioh. 3°, (6): „Omnis, 330 335 340 345 350 355 360 365 175
130b1 130b- 131a1 in se racionem habuerit, nec sua delicta deterserit, nec filiorum crimen correxerit, canis impudicus magis est dicendus quam episcopus.“ Ergo talibus canibus non debet dari sanctus. Ergo impediatis episcopis comu- nionem, non infantibus! (Gregorius: Locus regiminis desiderantibus negandus est, ſugientibus offerendus; „virtutibus ergo pollens, coactus ad regimen veniat, virtutibus vacuus nec coactus accedat.“1 Ys. 56, (10): „Universi canes muti non valentes latrare.“ Philippenses 3°, (2): „Vi- dete canes, videte malos operarios.“ Cum videritis episcopum vel pasto- rem non viventem iuxta regulam Cristi, dicite: Ecce canis etc. Item solus Cristus Ioh. 10° appellat eos fures et latrones. Non est modicum officium comissum sacerdotibus. Osee 4°, (6): „Quoniam tu scienciam repulisti, repellam et ego te, ne michi sacerdocio fungaris.“ Et talis est hereticus, sed non sacerdos Cristi. Crisostomus super Mattheum de opere imperfecto dicens: Iudei et „pagani negant Cristum, heretici vero veritatem Cristi.“ Malachie 1°, (7a): „Offertis super altare meum panem polutum.“ Infra (10b): „Non est michi voluntas in vobis, dicit Dominus exercituum, et munus non acci- piam! de manu vestra.“ (Levitici 21, (21—22): „Omnis, qui habuerit maculam de semine Aaron sacerdotis, non accedet hostias offerre Do- mino, nec panes Deo suo; vescetur tamen panibus, qui offeruntur in sanctuario etc.“ Ys. primo (13. 15): „Ne offeratis ultra sacrificium frustra, abhominacio est michi.“ Quia ,cum extenderitis manus vestras, avertam oculos meos a vobis, et cum multiplicaveritis oracionem, non exaudiam. Manus enim vestre plene sunt sangwine.“ Hic patet, quia missa iustorum utilis est ad omnia, impiorum autem aut modicum aut nichil, aut plus nocet quam prodest. Ezech. 13, (19): „Violabant me ad populum meum propter pugillum ordei et fragmen panis, ut interficerent animas, que non moriuntur, et vivificarent animas, que non vivunt, mencientes populo meo credenti mendaciis.“ Ergo ad quid valent talium oraciones, quibus Deum maledicunt? Gregorius in Pastorali: „Quis igitur vel insanus tales preces emeret, quibus ira Dei excitarctur aut animus eius ad deteriora provocaretur precibus displicentis?“ Quia „missa dicitur comunis actus non solum ideo, quod sacerdos ibi orat et offert pro comunitate plebis, sed quia a principio et semper comu- nitas cristianorum ibidem comuniter congregabatur ad missam quasi ad comunem mensam lesu, sui Domini, sumentes cibum et potum Domini de manibus sacerdotum. Quia sacerdos est dictus comunis minister ecclesie.“ Sicut pax pronuncciata est omnibus in terra hominibus bone voluntatis, idem et mensa. Ideo comendans hanc mensam dicit: Caro mea vere est cibus et sangwis etc. Qui manducat meam carnem et bibit meum sangwinem. Ioh. 1°, (14): „Et verbum caro factum est et habitavit in nobis.“ 1 Ioh. 3°, (6): „Omnis, 330 335 340 345 350 355 360 365 175
Strana 176
375 380 385 390 395 400 405 qui in co manet, non peccat.“ (1a Cor. 6, (15—17): „Nescitis, quoniam corpora vestra membra sunt Cristi? Tollens ergo membra Cristi, faciam membra meretricis? Absit. An nescitis, quoniam qui adheret meretrici, unum corpus | efficitur? Erunt enim, inquit, duo in carne una. Qui autem adheret Domino, unus spiritus est.“) Mat. 19, (5b—6): „Et erunt duo in carne una. Itaque iam non sunt duo, sed una caro.“ Sic hic, si non erit talis unio, cum dicitur Qui manducat meam etc., timendum est illud, ex quo isti de una carne, si dividuntur contra preceptum Domini, multo magis qui hanc carnem Domini, dampnabuntur: Mat. 24, (21—22): „Erit enim tunc tribulacio magna, qualis numquam fuit ab inicio mundi usque modo, nec fiet. Et nisi breviati fuissent dies illi, non fieret salva omnis caro. Sed propter electos breviabuntur dies illi.“ Quia spero, quod adhuc multi revertentur ad istam unionem sacramentalem cum Cristo, et sic salvi fient. Mar. 10, (9): „Quod ergo Deus coniunxit, homo non separat(!).“ O, si in illa matrimoniali ligacione, multo magis in sa- cramentali etc. Qui meam carnem man(ducat) et bibit meum sangwinem. Mat. 10°, (10b): 131b1 „Quia dignus est operarius cibo suo", sed non alieno. Prov. 23, (3. 8): „Ne desideres de cibis eius, in quo est panis mendacii.“ Infra: „Cibos, quos comederas, evomes, et perdes pulcros sermones tuos.“ Ideo dicitur Ys. 65, (13—14): „Ecce, servi mei comedent, et vos esurietis. Ecce, servi mei bibent, et vos sicietis. Ecce, servi mei letabuntur, et vos confundemini. Ecce, servi mei laudabunt pre exultacione cordis, et vos clamabitis pre exultacione cordis, et pre contricione spiritus ullulabitis.“ Mat. 24, (45): „Quis, putas, est fidelis servus et prudens, quem constituit dominus suus super familiam suam, ut det illis cibum in tempore?“ Qui manducat meam carnem. Augustinus in O(melia): „Qui manducat intus, non foris, qui manducat in corde, non qui premit dente, in me manet et ego in eo. Idem : „Hoc est ergo manducare illam escam et illum bibere potum, in Cristo manere et illum manentem in se habere.“ Q(uasi) déiceret): Qui non manet in Cristo, in quo non manet Cristus, procul dubio non mandu- cat eius carnem nec bibit sangwinem, ymo ad iudicium sibi man(ducat) et bibit. Augustinus: „Quia vos, a quibus sumitur, inmortales et inco- ruptibiles facit.“ Ergo simus corpus Cristi, si volumus vivere Spiritu Cristi. Ad manducantem pertinet delectacio in cibo. Hoc sciunt convivantes: quis cibus eis melius placet et sapit, in illo plus 1 delectatur. Sed signum est, quod nobis iste cibus non bene sapit, ideo in eo non delectamur, quia non sapit nisi sanis, et quamvis videtur sibi amarus, tamen non debet ab eo resilire, quia sepe contraria contrariis curantur. Quia iste cibus transmutat hominem in se, ita quod homo naturam divinam induit, quia unietur anima cum Deo sicut carbo appositus prunis ardentissimis. 176 131b 132a" 370 131a*
375 380 385 390 395 400 405 qui in co manet, non peccat.“ (1a Cor. 6, (15—17): „Nescitis, quoniam corpora vestra membra sunt Cristi? Tollens ergo membra Cristi, faciam membra meretricis? Absit. An nescitis, quoniam qui adheret meretrici, unum corpus | efficitur? Erunt enim, inquit, duo in carne una. Qui autem adheret Domino, unus spiritus est.“) Mat. 19, (5b—6): „Et erunt duo in carne una. Itaque iam non sunt duo, sed una caro.“ Sic hic, si non erit talis unio, cum dicitur Qui manducat meam etc., timendum est illud, ex quo isti de una carne, si dividuntur contra preceptum Domini, multo magis qui hanc carnem Domini, dampnabuntur: Mat. 24, (21—22): „Erit enim tunc tribulacio magna, qualis numquam fuit ab inicio mundi usque modo, nec fiet. Et nisi breviati fuissent dies illi, non fieret salva omnis caro. Sed propter electos breviabuntur dies illi.“ Quia spero, quod adhuc multi revertentur ad istam unionem sacramentalem cum Cristo, et sic salvi fient. Mar. 10, (9): „Quod ergo Deus coniunxit, homo non separat(!).“ O, si in illa matrimoniali ligacione, multo magis in sa- cramentali etc. Qui meam carnem man(ducat) et bibit meum sangwinem. Mat. 10°, (10b): 131b1 „Quia dignus est operarius cibo suo", sed non alieno. Prov. 23, (3. 8): „Ne desideres de cibis eius, in quo est panis mendacii.“ Infra: „Cibos, quos comederas, evomes, et perdes pulcros sermones tuos.“ Ideo dicitur Ys. 65, (13—14): „Ecce, servi mei comedent, et vos esurietis. Ecce, servi mei bibent, et vos sicietis. Ecce, servi mei letabuntur, et vos confundemini. Ecce, servi mei laudabunt pre exultacione cordis, et vos clamabitis pre exultacione cordis, et pre contricione spiritus ullulabitis.“ Mat. 24, (45): „Quis, putas, est fidelis servus et prudens, quem constituit dominus suus super familiam suam, ut det illis cibum in tempore?“ Qui manducat meam carnem. Augustinus in O(melia): „Qui manducat intus, non foris, qui manducat in corde, non qui premit dente, in me manet et ego in eo. Idem : „Hoc est ergo manducare illam escam et illum bibere potum, in Cristo manere et illum manentem in se habere.“ Q(uasi) déiceret): Qui non manet in Cristo, in quo non manet Cristus, procul dubio non mandu- cat eius carnem nec bibit sangwinem, ymo ad iudicium sibi man(ducat) et bibit. Augustinus: „Quia vos, a quibus sumitur, inmortales et inco- ruptibiles facit.“ Ergo simus corpus Cristi, si volumus vivere Spiritu Cristi. Ad manducantem pertinet delectacio in cibo. Hoc sciunt convivantes: quis cibus eis melius placet et sapit, in illo plus 1 delectatur. Sed signum est, quod nobis iste cibus non bene sapit, ideo in eo non delectamur, quia non sapit nisi sanis, et quamvis videtur sibi amarus, tamen non debet ab eo resilire, quia sepe contraria contrariis curantur. Quia iste cibus transmutat hominem in se, ita quod homo naturam divinam induit, quia unietur anima cum Deo sicut carbo appositus prunis ardentissimis. 176 131b 132a" 370 131a*
Strana 177
410 132a2 132b1 132b2 133a1 Apostolus oblitus sui, quod ipse vita sua viveret, d(ixit) (Gal. 2, 20): „Vivo ego, non ego, sed vivit in me Cristus.“ Exodo 12, (9) legitur de agno paschali: „Non comeditis ex eo crudum, vel coctum aqua, sed assum tantum igni.“ Crudum comedit ipse, in quo ignis caritatis deest, coctum comedit, qui | in deliciis vivit, assum igni, qui passionem Domini recolit, ita ut in mente eius exardescat, qui debet comedi cum dolore et amaritudine cordis pro peccatis. Quia manna ab igne non poterat exterminari, sed ex igne radio solis statim calefactum tabescebat. Sic nunc, si quis cum calore non carnali, sed spirituali ipsam liquefacit et solvit in divinum amorem. Cant. 5°, (6): „Anima mea liquefacta est. Ideo videat homo, ne ignis carnalis indurat eum sicut Iudam, qui osculo tradidit Filium Dei. Luce 22°, (21): „Ecce manus tradentis (me) mecum est in mensa.“ Videant prelati dotati, videant principes avari, videant veritatem prodentes etc. [ Ambrosius: „Qui indigne Cristum sum[m]it, idem est, ac si seipsum interficiat.“ Augustinus: „Thezaurus desidera- bilis requiescit in ore sapientis, stultus autem glutit illum.“ Sicut illi, qui post comunionem nullam reverenciam habent ad sacramentum, ymo statim in vita sua et in domibus suis quasi negant eum, tamquam num- quam participarentur huic sacramento. Mat. 10°, (33): „Qui autem negaverit me coram hominibus, negabo et ego eum coram P(atre) meo, qui in celis est.“ Cum tamen offenditur, ubi dis(cipuli) eius non susci- piuntur, „quod remissius erit Sodomitis in die illa“, Luce 10°, (12), quid tunc, cum sibi denegatur hospicium et maxime a suis, qui nolunt sepe se ! disponere ad suscepcionem? Ioh. 1°, (11): „In propria venit, et sui eum non receperunt.“ Eccli 6, (10): „Est amicus socius mense, et non permanet in die necessitatis." Prov.: Cum sederis ad mensam divitis principis, considera, que ibi apponuntur, et cogita cum extendis manum tuam. Oportet te voluntatem facere principis. Exponit Augustinus: „Illa mensa est altare. Cum ergo accedis ad altare, tunc pensa, quid est in illa mensa, quia corpus dominicum et divinitas, que mensa est summi principis Domini Iesu Cristi, et cum manum extendes, vide, ut iam vo- luntatem facias principis, ex quo mundani suis principibus hoc observant. Et cogita, que Cristus passus est in hoc corpore.“ Hoc prius sancti pensa- bant, | intus in corde reverenciam, sed non exterius in ornatis auratis se induentes, calices aureos multos ostendentes, exercentes superbiam in processionibus, volentes honorare Dominum in buccis etc., quod debet honorari in spiritu et veritate. O, quanti sunt, qui suum fetidum corpus plus honorant, plus diligunt, cum maiori diligencia custodiunt, quam corpus dominicum, vel cum maiori mundicia aliquando accedunt ad mensam principum etc. Heb. 13°, (10): „Habemus altare, de quo edere non habent potestatem, qui tabernaculo corporis deserviunt“, id est plus honorantes suum honorem, quam honorem corporis lesu Cristi. 415 420 425 430 435 440 445 450 12 Želivský 177
410 132a2 132b1 132b2 133a1 Apostolus oblitus sui, quod ipse vita sua viveret, d(ixit) (Gal. 2, 20): „Vivo ego, non ego, sed vivit in me Cristus.“ Exodo 12, (9) legitur de agno paschali: „Non comeditis ex eo crudum, vel coctum aqua, sed assum tantum igni.“ Crudum comedit ipse, in quo ignis caritatis deest, coctum comedit, qui | in deliciis vivit, assum igni, qui passionem Domini recolit, ita ut in mente eius exardescat, qui debet comedi cum dolore et amaritudine cordis pro peccatis. Quia manna ab igne non poterat exterminari, sed ex igne radio solis statim calefactum tabescebat. Sic nunc, si quis cum calore non carnali, sed spirituali ipsam liquefacit et solvit in divinum amorem. Cant. 5°, (6): „Anima mea liquefacta est. Ideo videat homo, ne ignis carnalis indurat eum sicut Iudam, qui osculo tradidit Filium Dei. Luce 22°, (21): „Ecce manus tradentis (me) mecum est in mensa.“ Videant prelati dotati, videant principes avari, videant veritatem prodentes etc. [ Ambrosius: „Qui indigne Cristum sum[m]it, idem est, ac si seipsum interficiat.“ Augustinus: „Thezaurus desidera- bilis requiescit in ore sapientis, stultus autem glutit illum.“ Sicut illi, qui post comunionem nullam reverenciam habent ad sacramentum, ymo statim in vita sua et in domibus suis quasi negant eum, tamquam num- quam participarentur huic sacramento. Mat. 10°, (33): „Qui autem negaverit me coram hominibus, negabo et ego eum coram P(atre) meo, qui in celis est.“ Cum tamen offenditur, ubi dis(cipuli) eius non susci- piuntur, „quod remissius erit Sodomitis in die illa“, Luce 10°, (12), quid tunc, cum sibi denegatur hospicium et maxime a suis, qui nolunt sepe se ! disponere ad suscepcionem? Ioh. 1°, (11): „In propria venit, et sui eum non receperunt.“ Eccli 6, (10): „Est amicus socius mense, et non permanet in die necessitatis." Prov.: Cum sederis ad mensam divitis principis, considera, que ibi apponuntur, et cogita cum extendis manum tuam. Oportet te voluntatem facere principis. Exponit Augustinus: „Illa mensa est altare. Cum ergo accedis ad altare, tunc pensa, quid est in illa mensa, quia corpus dominicum et divinitas, que mensa est summi principis Domini Iesu Cristi, et cum manum extendes, vide, ut iam vo- luntatem facias principis, ex quo mundani suis principibus hoc observant. Et cogita, que Cristus passus est in hoc corpore.“ Hoc prius sancti pensa- bant, | intus in corde reverenciam, sed non exterius in ornatis auratis se induentes, calices aureos multos ostendentes, exercentes superbiam in processionibus, volentes honorare Dominum in buccis etc., quod debet honorari in spiritu et veritate. O, quanti sunt, qui suum fetidum corpus plus honorant, plus diligunt, cum maiori diligencia custodiunt, quam corpus dominicum, vel cum maiori mundicia aliquando accedunt ad mensam principum etc. Heb. 13°, (10): „Habemus altare, de quo edere non habent potestatem, qui tabernaculo corporis deserviunt“, id est plus honorantes suum honorem, quam honorem corporis lesu Cristi. 415 420 425 430 435 440 445 450 12 Želivský 177
Strana 178
460 465 470 475 480 485 Sicut misit me vivens Pater, et ego vivo propter Patrem, et qui manducat me, et ipse vivet propter me, non propter se, non propter mundi gaudia, ut sit plus meus quam suus, ut dicunt: Cuius panem comedo, illius voluntatem facio. Licet omnes vivunt, qui nec hoc sacramentum comedunt, illi non propter Cristum vivunt, sed propter mundum vel vitam mundi. Ille vivit propter Cristum, qui omnia facit et vult subire propter Cristum, sicut Cristus vixit ad voluntatem Patris, cui melius fuit in contemptu mundi vivere, quam in gloria huius mundi. Ioh. 8, (49): „Ego demonium non habeo“, quia ubi est demonium, ibi est gloria mundi, „sed honorifico Patrem, sed vos me inhonorastis“; quasi) d(icerct): Amodo curo de gloria mundi, cum habeo gloriam celi. Et qui man(ducat) propter me, et ipse vivet. Quasi) d(iceret): Ego vixi ad voluntatem Patris, quod pro reformacione sui ymaginis meam ymagi- nem destruxi.] Quia videns Dominus nobis magnum impedimentum esse a corpore, dedit nobis suum corpus, ut vincere possemus; quia sicut olla cum aqua ab igne semota frigescit. Hic est panis, qui de celo descendit. Ubi ponit differenciam inter mannam et corpus suum, sed in aliquo figurabat corpus Domini, ut quia habet omne delectamentum suavitatis fidelibus, infidelibus autem nausea. Quia qui man(ducat) hunc panem, vivet in eternum. Ideo qui spernunt hunc panem, dicetur eis Sap. 4, (17—20): „Videbunt enim finem sapientis, et non intelligent, quid cogitav(er)it de illo Deus, et quare munierit illum Dominus. Videbunt enim et contempnent eum, illos autem Dominus irridebit. Et 1 erunt post hec decidentes sine honore et in contumelia inter mortuos in perpetuum, quoniam disru(m)pet illos inflatos sine voce, et movebit illos a fundamentis et usque ad summum desolabuntur. Et erunt gementes et memoria eorum periet, venient in cogitacione pecca- torum suorum timidi, et traducent illos ex adverso iniquitates ipsorum. Iosue 9°, (5b—9. 11—12): „Panes quoque portabant ob viaticum, duri erant, et in frusta cominuti. Perrexeruntque ad Iosue, qui tunc moraba- tur in castris Galgale, et dixerunt atque omni simul Israheli: De terra longinqua venimus, pacem vobiscum facere cupientes. Responderuntque viri Israhel ad eos atque dixerunt: Ne forte in terra, que nobis sorte debetur, habitetis, et ] (non) possimus fedus inire vobiscum. At illi ad Iosue: Servi, inquiunt, tui sumus. Quibus Iosue: Quinam, ait, estis vos et unde venistis? Responderunt: De terra longinqua valde venerunt servi tui in nomine Domini Dei tui. Audivimus enim famam potencie cius, cuncta, que fecit in Egypto.“ Et infra: „D'ixeruntque) nobis seniores et omnes habitatores terre nostre : Tollite in manibus cibaria ob longissimam viam et occurite eis ac dicite: Servi v(estri) sumus, fedus inire vobiscum. En, panes, quando egressi sumus de domibus nostris, ut veniremus ad vos, calidos sumsimus, nunc sicci facti sunt, et vetustate nimia cominuti." 133b1 13362 134a 1 133a2 455 490 178
460 465 470 475 480 485 Sicut misit me vivens Pater, et ego vivo propter Patrem, et qui manducat me, et ipse vivet propter me, non propter se, non propter mundi gaudia, ut sit plus meus quam suus, ut dicunt: Cuius panem comedo, illius voluntatem facio. Licet omnes vivunt, qui nec hoc sacramentum comedunt, illi non propter Cristum vivunt, sed propter mundum vel vitam mundi. Ille vivit propter Cristum, qui omnia facit et vult subire propter Cristum, sicut Cristus vixit ad voluntatem Patris, cui melius fuit in contemptu mundi vivere, quam in gloria huius mundi. Ioh. 8, (49): „Ego demonium non habeo“, quia ubi est demonium, ibi est gloria mundi, „sed honorifico Patrem, sed vos me inhonorastis“; quasi) d(icerct): Amodo curo de gloria mundi, cum habeo gloriam celi. Et qui man(ducat) propter me, et ipse vivet. Quasi) d(iceret): Ego vixi ad voluntatem Patris, quod pro reformacione sui ymaginis meam ymagi- nem destruxi.] Quia videns Dominus nobis magnum impedimentum esse a corpore, dedit nobis suum corpus, ut vincere possemus; quia sicut olla cum aqua ab igne semota frigescit. Hic est panis, qui de celo descendit. Ubi ponit differenciam inter mannam et corpus suum, sed in aliquo figurabat corpus Domini, ut quia habet omne delectamentum suavitatis fidelibus, infidelibus autem nausea. Quia qui man(ducat) hunc panem, vivet in eternum. Ideo qui spernunt hunc panem, dicetur eis Sap. 4, (17—20): „Videbunt enim finem sapientis, et non intelligent, quid cogitav(er)it de illo Deus, et quare munierit illum Dominus. Videbunt enim et contempnent eum, illos autem Dominus irridebit. Et 1 erunt post hec decidentes sine honore et in contumelia inter mortuos in perpetuum, quoniam disru(m)pet illos inflatos sine voce, et movebit illos a fundamentis et usque ad summum desolabuntur. Et erunt gementes et memoria eorum periet, venient in cogitacione pecca- torum suorum timidi, et traducent illos ex adverso iniquitates ipsorum. Iosue 9°, (5b—9. 11—12): „Panes quoque portabant ob viaticum, duri erant, et in frusta cominuti. Perrexeruntque ad Iosue, qui tunc moraba- tur in castris Galgale, et dixerunt atque omni simul Israheli: De terra longinqua venimus, pacem vobiscum facere cupientes. Responderuntque viri Israhel ad eos atque dixerunt: Ne forte in terra, que nobis sorte debetur, habitetis, et ] (non) possimus fedus inire vobiscum. At illi ad Iosue: Servi, inquiunt, tui sumus. Quibus Iosue: Quinam, ait, estis vos et unde venistis? Responderunt: De terra longinqua valde venerunt servi tui in nomine Domini Dei tui. Audivimus enim famam potencie cius, cuncta, que fecit in Egypto.“ Et infra: „D'ixeruntque) nobis seniores et omnes habitatores terre nostre : Tollite in manibus cibaria ob longissimam viam et occurite eis ac dicite: Servi v(estri) sumus, fedus inire vobiscum. En, panes, quando egressi sumus de domibus nostris, ut veniremus ad vos, calidos sumsimus, nunc sicci facti sunt, et vetustate nimia cominuti." 133b1 13362 134a 1 133a2 455 490 178
Strana 179
4 illum: eum Vulg. — 5 Scriptum est: Est scriptum Vulg. — 6 meo: deest in Vulg. — 7 ex: a Vulg. — 9 verus: deest in Vulg. — 14 enim Hier. codd. meliores: autem SC — 17 panis Hier. codd. meliores: panis vivus SC — 18 invicem: in invicem Vulg. — 58 nobis: vobis et Vulg. — 80 si non traheris: nondum traheris Augustinus — 86 rethi suo: rete suum Vulg. — 94 trahit: traxit Vulg. — 109 ita: ita et Vulg. — obedienciam: obeditionem Vulg. — 114 Unusquisque: Unusquisque autem Vulg. 121 per ordinem sternam: sternam per ordinem Vulg. — 152 se transfert in animas sanctas et: in animas sanctas se transfert Vulg. — 155 in multis est: est multis Vulg. — 189 In fine sermonis ornamentum quoddam. — 191 Caro: Caro enim Vulg. — 193 eo: illo Vulg. — 195 in deserto: deest in Vulg. — 208 Sciebat Iesus ab inicio: Sciebat enim ab initio Iesus Vulg.- 212 permanct: permanet in vitam eternam Vulg. — 217 qui petit a te bibere: qui dicit tibi „Da mihi bibere“ Vulg. — 230 egit gracias: gratias egit Vulg.— 231 tradetur: datur — Vulg. — 232 Et similiter: Similiter et Vulg. —233 meo sangwine: sanguine meo Vulg. 240 corporis: corporis Demini Vulg. — 241 illis: eis Vulg. — 244 est: est enim Vulg.— 245 effundetur Hier. codd. nonnulli, SC: effunditur Hier. codd. meliores — 297 Non... Cristi: Neque enim id potest Decr. — 298 ita... offertur: atque id sine vicio sit, ut pro viciosis mundanis possit offerri Decr. — 305 una vidua: vidua una Vulg. — 316 autem: deest in Vulg. — 318 quo: quo enim Vulg. — 320 duodecim vos: ego vos duodecim Vulg. — 321 unus ex vobis: ex vobis unus Vulg. — 322 Titum scripsi: Thimo & — 323 Quia sunt: Cum sunt Hier. codd. nonnulli, Cum sint Hier. codd. meliores SC —330 ergo: deest in Gregorio — 331 56 scripsi: 58 Z — 336 Osee scripsi: Michee Z — 337 Quoniam: quia Vulg. — et ego: deest in Vulg. -- michi sacerdocio fungaris: sacerdotio fungaris mihi Vulg. — 339 pagani: gentiles enim Opus imperfectum — 340 negant Cristum: Chr. denegant Opus imp. — vcro: autem Opus imp. — 342 accipiam: suscipiam Vulg. — 344 hostias offerre: offerre host. Vulg. — 346 frustra: frustra, incensum Vulg. — 347 manus: manus manus X—349 plene sunt sangwine: sanguine plenae sunt Vulg. — 358 dicitur: singulariter dicitur M. de Ianov — actus: actus in ecclesia M. de Ianov — 359 orat et offert: offert et orat M. de Ianov — sed: sed dicitur principaliter ideo communis actus M. de Ianov — 361 sumentes: et communiter sumebant M. de Ianov — 362 sacerdotum: sac. pro se ipsis in communi preparatum, id est corpus et sanguinem Christi Ihesu in sacramento. Et M. de Ianov — est dictus: dictus est M. de Ianov — 377 numquam: non Vulg. — 378 nec: neque Vulg. — 382 separat: separet Vulg. — 385 Quia dignus: dignus enim Vulg. — 391 exultacione: dolore Vulg. — 411 Vivo... vivit: Vivo autem, iam non ego, vivit vero Vulg. — 412 vel: quid, nec Vulg. — 413 assum tantum: tantum assum Vulg. — 419 5° scripsi: 2° Z — 434 Est: Est autem Vulg. — 435 permanet: permanebit Vulg. — 450 corporis: deest in Vulg. — 461 sed vos: meum, et vos Vulg. — 477 summum: supremum Vulg. — 478 corum periet: illorum peribit Vulg. — 480 quoque: quoque, quos Vulg. — 482 dixerunt: d. ei Vulg. — 486 Quinam, ait: ait Qui nam Vulg. — 491 ac: et Vulg. — inire vobiscum: inite nobiscum Vulg. — 493 cominuti scripsi: cominnitu — Folia 134a2 usque 134b2 vacant. 179
4 illum: eum Vulg. — 5 Scriptum est: Est scriptum Vulg. — 6 meo: deest in Vulg. — 7 ex: a Vulg. — 9 verus: deest in Vulg. — 14 enim Hier. codd. meliores: autem SC — 17 panis Hier. codd. meliores: panis vivus SC — 18 invicem: in invicem Vulg. — 58 nobis: vobis et Vulg. — 80 si non traheris: nondum traheris Augustinus — 86 rethi suo: rete suum Vulg. — 94 trahit: traxit Vulg. — 109 ita: ita et Vulg. — obedienciam: obeditionem Vulg. — 114 Unusquisque: Unusquisque autem Vulg. 121 per ordinem sternam: sternam per ordinem Vulg. — 152 se transfert in animas sanctas et: in animas sanctas se transfert Vulg. — 155 in multis est: est multis Vulg. — 189 In fine sermonis ornamentum quoddam. — 191 Caro: Caro enim Vulg. — 193 eo: illo Vulg. — 195 in deserto: deest in Vulg. — 208 Sciebat Iesus ab inicio: Sciebat enim ab initio Iesus Vulg.- 212 permanct: permanet in vitam eternam Vulg. — 217 qui petit a te bibere: qui dicit tibi „Da mihi bibere“ Vulg. — 230 egit gracias: gratias egit Vulg.— 231 tradetur: datur — Vulg. — 232 Et similiter: Similiter et Vulg. —233 meo sangwine: sanguine meo Vulg. 240 corporis: corporis Demini Vulg. — 241 illis: eis Vulg. — 244 est: est enim Vulg.— 245 effundetur Hier. codd. nonnulli, SC: effunditur Hier. codd. meliores — 297 Non... Cristi: Neque enim id potest Decr. — 298 ita... offertur: atque id sine vicio sit, ut pro viciosis mundanis possit offerri Decr. — 305 una vidua: vidua una Vulg. — 316 autem: deest in Vulg. — 318 quo: quo enim Vulg. — 320 duodecim vos: ego vos duodecim Vulg. — 321 unus ex vobis: ex vobis unus Vulg. — 322 Titum scripsi: Thimo & — 323 Quia sunt: Cum sunt Hier. codd. nonnulli, Cum sint Hier. codd. meliores SC —330 ergo: deest in Gregorio — 331 56 scripsi: 58 Z — 336 Osee scripsi: Michee Z — 337 Quoniam: quia Vulg. — et ego: deest in Vulg. -- michi sacerdocio fungaris: sacerdotio fungaris mihi Vulg. — 339 pagani: gentiles enim Opus imperfectum — 340 negant Cristum: Chr. denegant Opus imp. — vcro: autem Opus imp. — 342 accipiam: suscipiam Vulg. — 344 hostias offerre: offerre host. Vulg. — 346 frustra: frustra, incensum Vulg. — 347 manus: manus manus X—349 plene sunt sangwine: sanguine plenae sunt Vulg. — 358 dicitur: singulariter dicitur M. de Ianov — actus: actus in ecclesia M. de Ianov — 359 orat et offert: offert et orat M. de Ianov — sed: sed dicitur principaliter ideo communis actus M. de Ianov — 361 sumentes: et communiter sumebant M. de Ianov — 362 sacerdotum: sac. pro se ipsis in communi preparatum, id est corpus et sanguinem Christi Ihesu in sacramento. Et M. de Ianov — est dictus: dictus est M. de Ianov — 377 numquam: non Vulg. — 378 nec: neque Vulg. — 382 separat: separet Vulg. — 385 Quia dignus: dignus enim Vulg. — 391 exultacione: dolore Vulg. — 411 Vivo... vivit: Vivo autem, iam non ego, vivit vero Vulg. — 412 vel: quid, nec Vulg. — 413 assum tantum: tantum assum Vulg. — 419 5° scripsi: 2° Z — 434 Est: Est autem Vulg. — 435 permanet: permanebit Vulg. — 450 corporis: deest in Vulg. — 461 sed vos: meum, et vos Vulg. — 477 summum: supremum Vulg. — 478 corum periet: illorum peribit Vulg. — 480 quoque: quoque, quos Vulg. — 482 dixerunt: d. ei Vulg. — 486 Quinam, ait: ait Qui nam Vulg. — 491 ac: et Vulg. — inire vobiscum: inite nobiscum Vulg. — 493 cominuti scripsi: cominnitu — Folia 134a2 usque 134b2 vacant. 179
Strana 180
(XXI.) FERIA QUINTA POST PENTECOSTEN 135a' Luce 9, (1—6): 10 15 20 25 30 Convocatis autem duodecim apostolis, dedit eis virtutem et potestatem super omnia demonia, et ut langwores curarent. Et misit illos predicare regnum Dei et sanare infirmos. Et ait ad illos: Nichil tuleritis in via, neque virgam, neque peram, neque pecuniam, neque duas tunicas habeatis. Et in quamcumque domum intraveritis, ibi manete et inde ne exeatis. Et quicumque non receperint vos, exeuntes de civitate illa, eciam pulverem pedum vestrorum) excutite in testimonium super illos. Egressi autem circuibant per castella ewangelizantes et curantes ubique. Convocatis duodecim. Quia decebat institutos ministros sacrarum doctri- narum posse mira peragere et per ipsos effectus credi, quod essent Dei ministri. Act. 6°, (6—8): „Et] orantes inposuerunt eis manus. Et verbum Domini crescebat, et multiplicabatur numerus discipulorum in Ierusa- lem valde. Multa eciam sacerdotum turba obediebat fidei. Stephanus autem plenus gracia et fortitudine faciebat signa magna in populo. Item Act. 4, (29—31) oraverunt apostoli dicentes: „Et nunc, Domine, respice in minas eorum et da servis tuis cum omni fiducia loqui verbum tuum, in eo quod manum tuam extendas (ad) sanitates et signa et prodi- gia fieri per nomen sancti Filii tui lesu. Et cum orassent, motus est locus, in quo erant congregati, et repleti sunt omnes Spiritu sancto et loque- bantur verbum Dei cum fiducia.“ Ex quo fuerunt ministri tanti officii. O, utinam nunc nobis miseris etc. Et misit illos predicare regnum Dei. Ecce, non comittitur eis aliquid sensi- bile docere, sicut Moises et prophete, qui bona terrena promittebant, hii vero regnum celorum et quecumque continentur in eo. Quia mittens eos ad predicandum, iniunxit eis multa, ut illud Mat. 11, (29): „Discite a me, quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris." Sic virtuosos esse voluit, sic constantes et sic celestes, ut non minus propter eorum modum vivendi, quam propter verbum ewangelica doctrina propagaretur. Cum dicit: Nichil tuleritis in via, neque peram, neque panem, neque pecuniam, neque duas tunicas habeatis, volens, fut) solum curam habeant de ewangelica doctrina, quasi docens eos quoddam comercium 135a2 135b1 5 180
(XXI.) FERIA QUINTA POST PENTECOSTEN 135a' Luce 9, (1—6): 10 15 20 25 30 Convocatis autem duodecim apostolis, dedit eis virtutem et potestatem super omnia demonia, et ut langwores curarent. Et misit illos predicare regnum Dei et sanare infirmos. Et ait ad illos: Nichil tuleritis in via, neque virgam, neque peram, neque pecuniam, neque duas tunicas habeatis. Et in quamcumque domum intraveritis, ibi manete et inde ne exeatis. Et quicumque non receperint vos, exeuntes de civitate illa, eciam pulverem pedum vestrorum) excutite in testimonium super illos. Egressi autem circuibant per castella ewangelizantes et curantes ubique. Convocatis duodecim. Quia decebat institutos ministros sacrarum doctri- narum posse mira peragere et per ipsos effectus credi, quod essent Dei ministri. Act. 6°, (6—8): „Et] orantes inposuerunt eis manus. Et verbum Domini crescebat, et multiplicabatur numerus discipulorum in Ierusa- lem valde. Multa eciam sacerdotum turba obediebat fidei. Stephanus autem plenus gracia et fortitudine faciebat signa magna in populo. Item Act. 4, (29—31) oraverunt apostoli dicentes: „Et nunc, Domine, respice in minas eorum et da servis tuis cum omni fiducia loqui verbum tuum, in eo quod manum tuam extendas (ad) sanitates et signa et prodi- gia fieri per nomen sancti Filii tui lesu. Et cum orassent, motus est locus, in quo erant congregati, et repleti sunt omnes Spiritu sancto et loque- bantur verbum Dei cum fiducia.“ Ex quo fuerunt ministri tanti officii. O, utinam nunc nobis miseris etc. Et misit illos predicare regnum Dei. Ecce, non comittitur eis aliquid sensi- bile docere, sicut Moises et prophete, qui bona terrena promittebant, hii vero regnum celorum et quecumque continentur in eo. Quia mittens eos ad predicandum, iniunxit eis multa, ut illud Mat. 11, (29): „Discite a me, quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris." Sic virtuosos esse voluit, sic constantes et sic celestes, ut non minus propter eorum modum vivendi, quam propter verbum ewangelica doctrina propagaretur. Cum dicit: Nichil tuleritis in via, neque peram, neque panem, neque pecuniam, neque duas tunicas habeatis, volens, fut) solum curam habeant de ewangelica doctrina, quasi docens eos quoddam comercium 135a2 135b1 5 180
Strana 181
135b2 136a' 136a* 136b facere, ut recipientes salubres virtutes, recompen sare obedienciam man- datorum, et cum milites eos faceret regni Dei, attingit eos ad pugnam in hostes, monens col[IJere paupertatem. „Nullus enim militans Deo implicat se vite secularis negociis.“ Ambrosius: „Qualis ergo esse debeat, qui ewangelizat regnum Dei, preceptis ewangelicis designatur, ut ostende- rent, quia nec de magnis nec de parvis solicitantur, qui nec panem portare permittuntur, sed excluditur vite necessitas, quia omnia debentur eis ministrare sine omni superfluitate, quod non thezaurizarent nec sint duplici corde.“ Convocatis duodecim dis(cipulis), dedit eis virtutem el potestatem super omnia demonia, et ut langwores curarent. In hoc Cristus clatum dyabolum flexit, quia ydiotas et simplices pastores ad destruendam dyaboli superbiam destinavit. Ys. 10°, (12—13): „Et erit, cum impleverit Dominus cuncta opera sua in monte Syon et in Ierusalem, visitabo super fructum magni- fici cordis regis Assur et super gloriam altitudinis oculorum eius. Dixit enim: In fortitudine manus mee ego feci et in sapiencia mea intellexi, et abstuli terminos populorum et principes eorum depredatus sum.“ Ergo Cristus abiectores huius mundi elegit, ut sic angelica superbia ab humili- bus vermiculis destrueretur. 1a Cor. 1°, (27—29): „Que stulta sunt mundi elegit Deus, ut confundat sapientes“; (abscondendo eis, quod revelavit fidelibus). „Et infirma mundi elegit Deus“ — homines impotentes quoad mundum—1;„ut confundat forcia“ (huius mundil).„Et ignobilia mundi et contemptibilia! elegit Deus et ea, que non sunt“ q— id est nullius reputacionis —1), „ut ea, que sunt, destrueret, ut non glorietur (— id est elevetur per superbiam1) — omnis caro in conspectu eius. Non est ista confusio, quod sapientes huius mundi, magistri, prelati, nobilitati patrimonio crucifixi vel dominio Constantini vel spolio paupe- rum vel symoniaca heresi, erubescunt populo predicare regnum Dei, sed regnum Anticristi magnificant, quia non audent os contra dyabolum aperire, quia tamquam nidum dyabolo congregant, neque gemere tam- quam vulpes, veritatem propalare, quia pro verbo Dei pati nolunt, qui sunt delicate vite; ideo predicare contempnunt, sed Cristus populo predi- cabat, princeps nobilis et magister. Ioh. 13, (13): „Vos vocatis (me) magister et domine etc.“ Ideo necesse est, ut stulti predicent et de- struant sapienciam huius mundi et superbiam dyabolicam et confundant virtute divina. Quanto ergo fideles predicatores amplius contempnuntur et pro fatuis reputantur, tanto plus in Domino glorientur, quia tanto cicius salus populi procurabitur. Et in quamcumque domum etc., id est, ne hospitem gravent eum dimittendo, nec ipsi gulositatis suspicionem incurrant. Quia suscipientibus regnum Dei promittitur iuste (verbum Deil), contrarium facientibus pena in- ducitur. Et quicumque non rece(perint) vos, pulverem etc., in signum, quod 40 45 50 55 60 65 70 35 75 181
135b2 136a' 136a* 136b facere, ut recipientes salubres virtutes, recompen sare obedienciam man- datorum, et cum milites eos faceret regni Dei, attingit eos ad pugnam in hostes, monens col[IJere paupertatem. „Nullus enim militans Deo implicat se vite secularis negociis.“ Ambrosius: „Qualis ergo esse debeat, qui ewangelizat regnum Dei, preceptis ewangelicis designatur, ut ostende- rent, quia nec de magnis nec de parvis solicitantur, qui nec panem portare permittuntur, sed excluditur vite necessitas, quia omnia debentur eis ministrare sine omni superfluitate, quod non thezaurizarent nec sint duplici corde.“ Convocatis duodecim dis(cipulis), dedit eis virtutem el potestatem super omnia demonia, et ut langwores curarent. In hoc Cristus clatum dyabolum flexit, quia ydiotas et simplices pastores ad destruendam dyaboli superbiam destinavit. Ys. 10°, (12—13): „Et erit, cum impleverit Dominus cuncta opera sua in monte Syon et in Ierusalem, visitabo super fructum magni- fici cordis regis Assur et super gloriam altitudinis oculorum eius. Dixit enim: In fortitudine manus mee ego feci et in sapiencia mea intellexi, et abstuli terminos populorum et principes eorum depredatus sum.“ Ergo Cristus abiectores huius mundi elegit, ut sic angelica superbia ab humili- bus vermiculis destrueretur. 1a Cor. 1°, (27—29): „Que stulta sunt mundi elegit Deus, ut confundat sapientes“; (abscondendo eis, quod revelavit fidelibus). „Et infirma mundi elegit Deus“ — homines impotentes quoad mundum—1;„ut confundat forcia“ (huius mundil).„Et ignobilia mundi et contemptibilia! elegit Deus et ea, que non sunt“ q— id est nullius reputacionis —1), „ut ea, que sunt, destrueret, ut non glorietur (— id est elevetur per superbiam1) — omnis caro in conspectu eius. Non est ista confusio, quod sapientes huius mundi, magistri, prelati, nobilitati patrimonio crucifixi vel dominio Constantini vel spolio paupe- rum vel symoniaca heresi, erubescunt populo predicare regnum Dei, sed regnum Anticristi magnificant, quia non audent os contra dyabolum aperire, quia tamquam nidum dyabolo congregant, neque gemere tam- quam vulpes, veritatem propalare, quia pro verbo Dei pati nolunt, qui sunt delicate vite; ideo predicare contempnunt, sed Cristus populo predi- cabat, princeps nobilis et magister. Ioh. 13, (13): „Vos vocatis (me) magister et domine etc.“ Ideo necesse est, ut stulti predicent et de- struant sapienciam huius mundi et superbiam dyabolicam et confundant virtute divina. Quanto ergo fideles predicatores amplius contempnuntur et pro fatuis reputantur, tanto plus in Domino glorientur, quia tanto cicius salus populi procurabitur. Et in quamcumque domum etc., id est, ne hospitem gravent eum dimittendo, nec ipsi gulositatis suspicionem incurrant. Quia suscipientibus regnum Dei promittitur iuste (verbum Deil), contrarium facientibus pena in- ducitur. Et quicumque non rece(perint) vos, pulverem etc., in signum, quod 40 45 50 55 60 65 70 35 75 181
Strana 182
80 laborem apostolorum non susceperunt, in quo potuerunt salvari, nec ipsi temporalia, que sunt quasi pulvis, ab ipsis receperunt, a contemptoribus ewangelice veritatis; et in signum separacionis, quia eorum malicie non comunicaverunt. Quia tamquam pulvis de pedibus excutitur, sic in iudicio excucientur contemptores. Ps. (1, 4): „Non sic impii, non sic, sed tamquam pulvis, quem proiecit ventus a facie terre. Egressi autem circuibant per castella ewangelizantes et curantes ubique, quasi doctores. Mar. 6, (13) dicitur: „Et ungebant oleo multos egros et sana- bantur.“ Iacobi 5°, (14): „Infirmatur quis ex vobis, inducat presbi(te- ros). 136b 85 4 duodecim: xij &—6 peram: peram, neque panem Vulg. — 9 super: supra Vulg.— 11 duodecim: xij & — 13 6° scripsi: 5° Z — 15 sacerdotum turba: turba sacerdotum Vulg. — 16 faciebat: fac. prodigia et Vulg. — 43 duodecim xij & — 49 ego: deest in Vulg. — 81 proiecit: proiicit Vulg. — 83 sanabantur S: sanabant Hier. codd. meliores — 84 ex: in Vulg. — 85 Inter fol. 136 et 137 invenitur in codice folium vacuum, quod non nume- ramus. 182
80 laborem apostolorum non susceperunt, in quo potuerunt salvari, nec ipsi temporalia, que sunt quasi pulvis, ab ipsis receperunt, a contemptoribus ewangelice veritatis; et in signum separacionis, quia eorum malicie non comunicaverunt. Quia tamquam pulvis de pedibus excutitur, sic in iudicio excucientur contemptores. Ps. (1, 4): „Non sic impii, non sic, sed tamquam pulvis, quem proiecit ventus a facie terre. Egressi autem circuibant per castella ewangelizantes et curantes ubique, quasi doctores. Mar. 6, (13) dicitur: „Et ungebant oleo multos egros et sana- bantur.“ Iacobi 5°, (14): „Infirmatur quis ex vobis, inducat presbi(te- ros). 136b 85 4 duodecim: xij &—6 peram: peram, neque panem Vulg. — 9 super: supra Vulg.— 11 duodecim: xij & — 13 6° scripsi: 5° Z — 15 sacerdotum turba: turba sacerdotum Vulg. — 16 faciebat: fac. prodigia et Vulg. — 43 duodecim xij & — 49 ego: deest in Vulg. — 81 proiecit: proiicit Vulg. — 83 sanabantur S: sanabant Hier. codd. meliores — 84 ex: in Vulg. — 85 Inter fol. 136 et 137 invenitur in codice folium vacuum, quod non nume- ramus. 182
Strana 183
(XXII.) (IN FESTO TRINITATIS) 137a1 Ioh. 3°, (1—15): 137а2 137b1 Erat autem homo ex phari(seis), Nicodemus nomine, princeps Iudeorum. Hic venit ad Iesum nocte et d(ixit) ei: Rabi, scimus, quia a Deo venisti magister, nemo enim potest hec signa facere, que tu facis, nisi fuerit Deus cum eo. Respondit lesus et d'ixit) ei: Amen, amen dico tibi, nisi quis renatus fuerit denuo, non potest videre regnum Dei. Dixit ad eum Nicodemus: Quomodo potest homo nasci, cum sit senex? Numquid potest in ventrem matris sue iterato introire et renasci? Respondit Iesus et d(ixit) ei: Amen, amen dico tibi, nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei. Quod natum est ex carne, caro est, et quod natum est ex spiritu, spiritus est. Non mireris, quia d'ixi) tibi: Oportet vos nasci denuo. Spiritus, ubi vult, spirat, et vocem eius audis, sed nescis, unde veniat aut quo vadat. Sic est omnis, qui natus est ex spiritu. Respondit Nicodemus et déixit) ei: Quo- modo possunt hec fieri? Respondit Iesus et d(ixit) ei: Tu es magister in Israhel, et hec ignoras? Amen, amen dico tibi, quia, quod scimus, loquimur, et quod vidimus, testamur, et testimonium nostrum non accipitis. Si terrena d(ixi) vobis et non creditis, quomodo, si dixero vobis celestia, credetis? Nemo ascendit in celum, nisi qui de celo descendit, Filius hominis, qui est in celo. Et sicut Moyses exaltavit serpentem in deserto, ita exaltari oportet Filium hominis, ut omnis, qui credit in ipsum, non pereat, sed habeat vitam eternam. Hic videtur ex ewangelio, quomodo illi, qui videntur esse sapienciores et digniores huius mundi, illi, dum apropiant Domino corde, congno- scent suam magnam stulticiam et quia, quamvis apparent mundo sa- pientes, sunt tamen stulti aput Deum. Unde ostenditur in Nicodemo, qui ſuit famosus, honorabilis coram mundo magister in Israhel, ad quem alii respectum habuerunt, qui fuit quasi dies clara coram mundo, veniens autem ad veram lucem in nocte, inventus est tamquam nox tenebrosa stultus. Quia Cristus est vera lux in hunc mundum veniens, quam tenebre non comprehendunt. Igitur venit nocte, quia tenebrosus homo venit ad lucem, quia timebat consilium, in quo fuit decretum (loh. 9, 22)), ut si quis confiteret Cristum, extra synagogam fieret. Qui tamen non consensit ad mortem Cristi. Ioh. 7°, (47—52a) dicunt magistri et pharisei: 10 15 20 25 30 183
(XXII.) (IN FESTO TRINITATIS) 137a1 Ioh. 3°, (1—15): 137а2 137b1 Erat autem homo ex phari(seis), Nicodemus nomine, princeps Iudeorum. Hic venit ad Iesum nocte et d(ixit) ei: Rabi, scimus, quia a Deo venisti magister, nemo enim potest hec signa facere, que tu facis, nisi fuerit Deus cum eo. Respondit lesus et d'ixit) ei: Amen, amen dico tibi, nisi quis renatus fuerit denuo, non potest videre regnum Dei. Dixit ad eum Nicodemus: Quomodo potest homo nasci, cum sit senex? Numquid potest in ventrem matris sue iterato introire et renasci? Respondit Iesus et d(ixit) ei: Amen, amen dico tibi, nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei. Quod natum est ex carne, caro est, et quod natum est ex spiritu, spiritus est. Non mireris, quia d'ixi) tibi: Oportet vos nasci denuo. Spiritus, ubi vult, spirat, et vocem eius audis, sed nescis, unde veniat aut quo vadat. Sic est omnis, qui natus est ex spiritu. Respondit Nicodemus et déixit) ei: Quo- modo possunt hec fieri? Respondit Iesus et d(ixit) ei: Tu es magister in Israhel, et hec ignoras? Amen, amen dico tibi, quia, quod scimus, loquimur, et quod vidimus, testamur, et testimonium nostrum non accipitis. Si terrena d(ixi) vobis et non creditis, quomodo, si dixero vobis celestia, credetis? Nemo ascendit in celum, nisi qui de celo descendit, Filius hominis, qui est in celo. Et sicut Moyses exaltavit serpentem in deserto, ita exaltari oportet Filium hominis, ut omnis, qui credit in ipsum, non pereat, sed habeat vitam eternam. Hic videtur ex ewangelio, quomodo illi, qui videntur esse sapienciores et digniores huius mundi, illi, dum apropiant Domino corde, congno- scent suam magnam stulticiam et quia, quamvis apparent mundo sa- pientes, sunt tamen stulti aput Deum. Unde ostenditur in Nicodemo, qui ſuit famosus, honorabilis coram mundo magister in Israhel, ad quem alii respectum habuerunt, qui fuit quasi dies clara coram mundo, veniens autem ad veram lucem in nocte, inventus est tamquam nox tenebrosa stultus. Quia Cristus est vera lux in hunc mundum veniens, quam tenebre non comprehendunt. Igitur venit nocte, quia tenebrosus homo venit ad lucem, quia timebat consilium, in quo fuit decretum (loh. 9, 22)), ut si quis confiteret Cristum, extra synagogam fieret. Qui tamen non consensit ad mortem Cristi. Ioh. 7°, (47—52a) dicunt magistri et pharisei: 10 15 20 25 30 183
Strana 184
40 45 50 55 60 65 70 „Numquid et vos seducti estis? Numquid aliquis ex principibus credidit in I eum? Sed turba hec, que non novit legem, maledicti sunt. Dicit Nicodemus: Numquid lex vestra iudicat hominem, nisi prius audierit ab ipso et congnoverit, quid faciat? Responderunt et dixerunt ei: Numquid et tu Galileus es?“ Ecce talibus dat Dominus ad se venire, licet in nocte, sed cum venient ad lucem, illuminantur, quia de talibus est bona spes, qui non consenciunt contra veritatem sine auctoritatibus. Qui noluit ad iudicium sinistrum consentire, nisi prius audiat. Sic concilium debuit Constanciense facere et omnes alii, antequam aliquem condempnent iniuste hereticando etc. Ergo tales in bona spe possunt accedere ad Cristum dicentes illud Psalmi (33, 6): „Accedite ad eum et illuminamini, et facies vestre non confundentur“, quia tales numquam illuminantur, qui statutis hominum, que l sunt quasi tenebre, plus credunt quam ewangelio. Erat homo ex phariseis, Nicodemus, id est victor seculi, princeps Iudeorum, id est unus de principibus Iudeorum. Hic venit ad Iesum nocte. Quia Ioh. 2°, (23—25): „cum esset Ierosolimis in pascha in die festo, multi crediderunt in nomine eius, videntes signa eius, que faciebat. Ipse autem non credebat seipsum eis, eo quod ipse nosset omnes et quia opus ei non erat, ut quis testimonium perhiberet de homine. Ipse enim sciebat, quid esset in homine.“ Exod. 4°, (30—31): „Locutusque est Aaron omnia verba, que dixerat Deus ad Moysen, et fecit signa coram populo, et credidit populus. Audierunt, quod visitasset Dominus filios Israhel et quod respexisset afliccionem eorum. Et proni adoraverunt.“ Apostolus (Eph. 5, 8): Fuistis aliquando tenebre, nunc autem lux in Domino.“ Ecce si ] sacer- dotes, magistri omnes dicerent populo verba Dei, non verba hominum, populus crederet et pronus adoraret. Et tunc impleretur illud Mat. 16°, (28): „Amen, dico vo(bis), sunt quidam de hic stantibus, qui non gusta- bunt mortem, donec videant Filium hominis venientem in regno suo." Quod oramus Mat. 6, (10a): „Adveniat regnum tuum.“ O, pie Criste, utinam mortem non gustaremus, donec videremus Filium hominis venientem in regno suo primum in Bohemia, demum in tota ecclesia etc. Hic venit ad Iesum nocte, quia ocultum est aliis infidelibus, quomodo oculte fideles habent accessum pro illuminacione ad Iesum. Qui d(ixit) ei Cristo, non credens eum esse Deum, sed Dei amicum et prophetam magnum: Rabi, scimus, quia a Deo venisti magister, q(uasi) d(iceret): Michi certum est, quod tua] doctrina est vera et a Deo data. Solus testatur loh. 14, (24b): „Et sermonem, quem audistis, non est meus, sed eius, qui misit me, Patris.“ Ergo magister, unde grece dicitur rabi, latine magister, ex quo a Deo venit et ipsemet Deus, tunc utique doctissimus fuit. 1 Esdre 7, (10—15): „Esdras enim paravit cor suum, ut investigaret legem Dei et faceret et doceret in Israhel preceptum et iudicium. Hoc est autem 138a 138a3 138b1 35 137b2 75 184
40 45 50 55 60 65 70 „Numquid et vos seducti estis? Numquid aliquis ex principibus credidit in I eum? Sed turba hec, que non novit legem, maledicti sunt. Dicit Nicodemus: Numquid lex vestra iudicat hominem, nisi prius audierit ab ipso et congnoverit, quid faciat? Responderunt et dixerunt ei: Numquid et tu Galileus es?“ Ecce talibus dat Dominus ad se venire, licet in nocte, sed cum venient ad lucem, illuminantur, quia de talibus est bona spes, qui non consenciunt contra veritatem sine auctoritatibus. Qui noluit ad iudicium sinistrum consentire, nisi prius audiat. Sic concilium debuit Constanciense facere et omnes alii, antequam aliquem condempnent iniuste hereticando etc. Ergo tales in bona spe possunt accedere ad Cristum dicentes illud Psalmi (33, 6): „Accedite ad eum et illuminamini, et facies vestre non confundentur“, quia tales numquam illuminantur, qui statutis hominum, que l sunt quasi tenebre, plus credunt quam ewangelio. Erat homo ex phariseis, Nicodemus, id est victor seculi, princeps Iudeorum, id est unus de principibus Iudeorum. Hic venit ad Iesum nocte. Quia Ioh. 2°, (23—25): „cum esset Ierosolimis in pascha in die festo, multi crediderunt in nomine eius, videntes signa eius, que faciebat. Ipse autem non credebat seipsum eis, eo quod ipse nosset omnes et quia opus ei non erat, ut quis testimonium perhiberet de homine. Ipse enim sciebat, quid esset in homine.“ Exod. 4°, (30—31): „Locutusque est Aaron omnia verba, que dixerat Deus ad Moysen, et fecit signa coram populo, et credidit populus. Audierunt, quod visitasset Dominus filios Israhel et quod respexisset afliccionem eorum. Et proni adoraverunt.“ Apostolus (Eph. 5, 8): Fuistis aliquando tenebre, nunc autem lux in Domino.“ Ecce si ] sacer- dotes, magistri omnes dicerent populo verba Dei, non verba hominum, populus crederet et pronus adoraret. Et tunc impleretur illud Mat. 16°, (28): „Amen, dico vo(bis), sunt quidam de hic stantibus, qui non gusta- bunt mortem, donec videant Filium hominis venientem in regno suo." Quod oramus Mat. 6, (10a): „Adveniat regnum tuum.“ O, pie Criste, utinam mortem non gustaremus, donec videremus Filium hominis venientem in regno suo primum in Bohemia, demum in tota ecclesia etc. Hic venit ad Iesum nocte, quia ocultum est aliis infidelibus, quomodo oculte fideles habent accessum pro illuminacione ad Iesum. Qui d(ixit) ei Cristo, non credens eum esse Deum, sed Dei amicum et prophetam magnum: Rabi, scimus, quia a Deo venisti magister, q(uasi) d(iceret): Michi certum est, quod tua] doctrina est vera et a Deo data. Solus testatur loh. 14, (24b): „Et sermonem, quem audistis, non est meus, sed eius, qui misit me, Patris.“ Ergo magister, unde grece dicitur rabi, latine magister, ex quo a Deo venit et ipsemet Deus, tunc utique doctissimus fuit. 1 Esdre 7, (10—15): „Esdras enim paravit cor suum, ut investigaret legem Dei et faceret et doceret in Israhel preceptum et iudicium. Hoc est autem 138a 138a3 138b1 35 137b2 75 184
Strana 185
138b2 139a1 139a2 exemplar epistole edicti, quod dedit rex Arthaxerses Esdre sacerdoti, scribe erudito in sermonibus et preceptis Domini et cerimoniis eius in Israhel: Arthaxerses, rex regum, Esdre sacerdoti, scribe legis Dei celi doctissimo, salutem. A me decretum est, ut cuicumque placuerit in regno meo de populo Israhel et de sacerdotibus eius et de levitis ire in Ierusa- lem, tecum vadat. A facie enim 1 regis et septem consiliatorum eius missus es, ut visites Iudeam et Ierusalem in lege Dei tui, que est in manu tua, et ut feras argentum et aurum, quod rex et consiliatores eius sponte obtulerunt Deo Israhel, cuius in Ierusalem tabernaculum est.“ Ecce, quanta dona habuit et a paganis, ex quo legem Dei celi docuit. Sic Do- mino Cristo fuit concessum in multis regnis per apostolos edificare templum spirituale. Quia quicumque vult ab aliquo doctrinam suscipere, oportet, quod eum sibi penset et sibi credat, quia si eum habebit pro erroneo, nichil ab eo discet. Hic ergo confitetur, quod sibi credit, cum dicit: Magister, scimus, quia a Deo venisti. Sed illi non sic crediderunt, licet eadem verba dixerunt. Mat. 22°, (16): „Magister, scimus, quia verax es et viam Dei in veritate doces, et non est tibi cura de aliquo. Non enim respicis perso- nam hominum.“ (Ecce, adhuc fuerunt isti ypocrite meliores quam mo- derni. Isti autem putant, quod nemo potest scienciam Dei habere nisi ipsi, nec volunt, quod alio exeat in palam.) Ecce, discordia inter magis- tros! Quibus d(ixit) (Mat. 22, 18): „Quid me temptatis ypocrite."O, quanti sunt nunc tales ypocrite, qui Cristum dicunt magistrum, sed numquam suam doctrinam tenent, sed semper ad aliam tendunt, ut ad statuta hominum hoc apreciant. 2a Ioh. 1°, (9): „Omnis, qui non permanet in doctrina Cristi, Deum non habet.“ Apok. 2°, (23—28): „Et hec scient omnes ecclesie, quod ego sum scrutans corda et renes. Et dabo unicuique secundum opera sua. Vobis autem dico et ceteris, qui Theatire estis: Quicumque non habent doctrinam hanc et qui non congnoverunt altitudinem Sathane, quemadmodum dicunt, non mittam super vos aliud pondus, tamen id, quod | habetis, tenete, donec veniam. Et qui vicerit et qui custodierit usque in finem opera mea, dabo illi potestatem super gentes et reget eas in virga ferrea et tamquam vas figuli confringen- tur, sicut et ego accepi a Patre meo. Et dabo illi stellam matutinam. Ecce, optimus magister optimam dans legem utilem suis fidelibus, quam nullus magistrorum posteriorum emendare potest, ut de comunione calicis et de totacione cleri, quam prohibuit. Ista doctrina est ex suo magisterio, ut sint pauperes, humiles. Ergo alio modo habuerunt se magistri Cristi et magistri dyaboli, quos magistrat mundus, sed illos Spiri- tus sanctus. Cum venerit Spiritus sanctus, ille vos docebit, magister optimus, omnem veritatem, sed non magistri mundi secundum modum gentilium (gradati, qui sunt superbi, ad omne bonum reprobi).] Rom. 80 85 90 95 100 105 110 115 139b1 185
138b2 139a1 139a2 exemplar epistole edicti, quod dedit rex Arthaxerses Esdre sacerdoti, scribe erudito in sermonibus et preceptis Domini et cerimoniis eius in Israhel: Arthaxerses, rex regum, Esdre sacerdoti, scribe legis Dei celi doctissimo, salutem. A me decretum est, ut cuicumque placuerit in regno meo de populo Israhel et de sacerdotibus eius et de levitis ire in Ierusa- lem, tecum vadat. A facie enim 1 regis et septem consiliatorum eius missus es, ut visites Iudeam et Ierusalem in lege Dei tui, que est in manu tua, et ut feras argentum et aurum, quod rex et consiliatores eius sponte obtulerunt Deo Israhel, cuius in Ierusalem tabernaculum est.“ Ecce, quanta dona habuit et a paganis, ex quo legem Dei celi docuit. Sic Do- mino Cristo fuit concessum in multis regnis per apostolos edificare templum spirituale. Quia quicumque vult ab aliquo doctrinam suscipere, oportet, quod eum sibi penset et sibi credat, quia si eum habebit pro erroneo, nichil ab eo discet. Hic ergo confitetur, quod sibi credit, cum dicit: Magister, scimus, quia a Deo venisti. Sed illi non sic crediderunt, licet eadem verba dixerunt. Mat. 22°, (16): „Magister, scimus, quia verax es et viam Dei in veritate doces, et non est tibi cura de aliquo. Non enim respicis perso- nam hominum.“ (Ecce, adhuc fuerunt isti ypocrite meliores quam mo- derni. Isti autem putant, quod nemo potest scienciam Dei habere nisi ipsi, nec volunt, quod alio exeat in palam.) Ecce, discordia inter magis- tros! Quibus d(ixit) (Mat. 22, 18): „Quid me temptatis ypocrite."O, quanti sunt nunc tales ypocrite, qui Cristum dicunt magistrum, sed numquam suam doctrinam tenent, sed semper ad aliam tendunt, ut ad statuta hominum hoc apreciant. 2a Ioh. 1°, (9): „Omnis, qui non permanet in doctrina Cristi, Deum non habet.“ Apok. 2°, (23—28): „Et hec scient omnes ecclesie, quod ego sum scrutans corda et renes. Et dabo unicuique secundum opera sua. Vobis autem dico et ceteris, qui Theatire estis: Quicumque non habent doctrinam hanc et qui non congnoverunt altitudinem Sathane, quemadmodum dicunt, non mittam super vos aliud pondus, tamen id, quod | habetis, tenete, donec veniam. Et qui vicerit et qui custodierit usque in finem opera mea, dabo illi potestatem super gentes et reget eas in virga ferrea et tamquam vas figuli confringen- tur, sicut et ego accepi a Patre meo. Et dabo illi stellam matutinam. Ecce, optimus magister optimam dans legem utilem suis fidelibus, quam nullus magistrorum posteriorum emendare potest, ut de comunione calicis et de totacione cleri, quam prohibuit. Ista doctrina est ex suo magisterio, ut sint pauperes, humiles. Ergo alio modo habuerunt se magistri Cristi et magistri dyaboli, quos magistrat mundus, sed illos Spiri- tus sanctus. Cum venerit Spiritus sanctus, ille vos docebit, magister optimus, omnem veritatem, sed non magistri mundi secundum modum gentilium (gradati, qui sunt superbi, ad omne bonum reprobi).] Rom. 80 85 90 95 100 105 110 115 139b1 185
Strana 186
125 130 135 140 145 150 155 1°, (28—30): „Et sicut non probaverunt Deum habere in noticia, tradi- dit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant ea, que non conveniunt, repletos omni iniquitate, malicia, fornicacione, avaricia, plenos invidia, homicidiis, contencione, dolo, malignitate, susurrones, detractores, Deo odibiles, contumeliosos, superbos, elatos, inventores malorum.“ 1a Thim. 6, (3—4a): „Si quis autem aliter docet et non aquiescit sanis sermonibus Domini nostri Iesu Cristi, et ei, que secundum pietatem est, doctrine, superbus est, nichil sciens.“ Idem fuit tempore Petri, 2a Petri 2°, (la): „Fuerunt vero et pseudoprophete in populo, sicut et in vobis erunt ma- gistri mendaces, qui introducent sectas perdicionis.“ O, quanti sunt nunc tales, de quibus demon d(ixit) Act. 19, (15): „Respondens autem spiri- tus nequam, d(ixit) eis: Iesum novi et Paulum scio, vos autem, qui estis, nescio. Iste Nicodemus Cristum congnovit esse magistrum ex operibus, quia operibus est credendum. Ioh. 10°, (37—38): „Si non facio opera Patris mei, nolite credere michi, si autem facio et si michi non vultis credere, operibus credite.“ Ioh. 5°, (19—20a): „Amen, amen dico vobis, non potest Filius a se facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem. Quecumque enim ille fecerit, hec et Filius similiter facit. Pater enim diligit Filium et omnia demonstrat ei, que ipse facit.“ Ecce, signa visibilia, per que homo potest congnoscere magistrum et Filium Dei, sed non ex fama et honorificencia huius mundi est magister agnoscendus vel ex colore vestimentorum vel ex gradacione gentili. Sic fiet, spero, cito, quod veri cristiani congnoscent ex Scripturis et ex operibus, qui Dei sunt magistri vel qui dyaboli. Nemo enim potest hec signa facere, que tu facis, nisi fuerit Deus cum eo. Idem fecit cecus Ioh. 9, (31): „Scimus autem, quia peccatores Deus non audit, sed si quis Dei cultor est et voluntatem eius facit, hunc exaudit“, quia talis potest signa facere saluberrima. Ex. 3°, (12a): „Ego ero tecum, et hoc habebis signum, quod miserim te.“ 1 Regum 10°, (7): „Quando evene(rint) signa hec omnia tibi, fac quecumque invenerit manus tua, quia Dominus tecum est.“ Ergo Nicodemus veritatem d(ixit): Nemo potest hec signa facere, que tu facis, nisi fuerit Deus cum eo. Signa fuerunt Cristi despicere terrena, amare celestia. Ista signa et apostoli fecerunt. 1a Cor. 1°, (22—23): „Quoniam et Iudei signa petunt et Greci sapienci- am querunt, nos autem predicamus Cristum crucifixum, Iudeis quidem scandalum, gentibus autem stulticiam etc.“ Act. 2°, (22): „Viri Israhe- lite audite verba hec: Iesum Nazarenum, virum approbatum a Deo in vobis virtutibus et prodigiis et signis, que fecit per illum Deus in medio vestrum, sicut vos scitis.“ Sic hic Nicodemus. Sed alii infideles nescierunt, quia signa Dei mali non possunt congnoscere, sed ista signa habebunt, cum quibus dyabolus est: Deut. 28, (46—49): „Et erunt in te signa atque 139b2 140a1 140a2 120 186
125 130 135 140 145 150 155 1°, (28—30): „Et sicut non probaverunt Deum habere in noticia, tradi- dit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant ea, que non conveniunt, repletos omni iniquitate, malicia, fornicacione, avaricia, plenos invidia, homicidiis, contencione, dolo, malignitate, susurrones, detractores, Deo odibiles, contumeliosos, superbos, elatos, inventores malorum.“ 1a Thim. 6, (3—4a): „Si quis autem aliter docet et non aquiescit sanis sermonibus Domini nostri Iesu Cristi, et ei, que secundum pietatem est, doctrine, superbus est, nichil sciens.“ Idem fuit tempore Petri, 2a Petri 2°, (la): „Fuerunt vero et pseudoprophete in populo, sicut et in vobis erunt ma- gistri mendaces, qui introducent sectas perdicionis.“ O, quanti sunt nunc tales, de quibus demon d(ixit) Act. 19, (15): „Respondens autem spiri- tus nequam, d(ixit) eis: Iesum novi et Paulum scio, vos autem, qui estis, nescio. Iste Nicodemus Cristum congnovit esse magistrum ex operibus, quia operibus est credendum. Ioh. 10°, (37—38): „Si non facio opera Patris mei, nolite credere michi, si autem facio et si michi non vultis credere, operibus credite.“ Ioh. 5°, (19—20a): „Amen, amen dico vobis, non potest Filius a se facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem. Quecumque enim ille fecerit, hec et Filius similiter facit. Pater enim diligit Filium et omnia demonstrat ei, que ipse facit.“ Ecce, signa visibilia, per que homo potest congnoscere magistrum et Filium Dei, sed non ex fama et honorificencia huius mundi est magister agnoscendus vel ex colore vestimentorum vel ex gradacione gentili. Sic fiet, spero, cito, quod veri cristiani congnoscent ex Scripturis et ex operibus, qui Dei sunt magistri vel qui dyaboli. Nemo enim potest hec signa facere, que tu facis, nisi fuerit Deus cum eo. Idem fecit cecus Ioh. 9, (31): „Scimus autem, quia peccatores Deus non audit, sed si quis Dei cultor est et voluntatem eius facit, hunc exaudit“, quia talis potest signa facere saluberrima. Ex. 3°, (12a): „Ego ero tecum, et hoc habebis signum, quod miserim te.“ 1 Regum 10°, (7): „Quando evene(rint) signa hec omnia tibi, fac quecumque invenerit manus tua, quia Dominus tecum est.“ Ergo Nicodemus veritatem d(ixit): Nemo potest hec signa facere, que tu facis, nisi fuerit Deus cum eo. Signa fuerunt Cristi despicere terrena, amare celestia. Ista signa et apostoli fecerunt. 1a Cor. 1°, (22—23): „Quoniam et Iudei signa petunt et Greci sapienci- am querunt, nos autem predicamus Cristum crucifixum, Iudeis quidem scandalum, gentibus autem stulticiam etc.“ Act. 2°, (22): „Viri Israhe- lite audite verba hec: Iesum Nazarenum, virum approbatum a Deo in vobis virtutibus et prodigiis et signis, que fecit per illum Deus in medio vestrum, sicut vos scitis.“ Sic hic Nicodemus. Sed alii infideles nescierunt, quia signa Dei mali non possunt congnoscere, sed ista signa habebunt, cum quibus dyabolus est: Deut. 28, (46—49): „Et erunt in te signa atque 139b2 140a1 140a2 120 186
Strana 187
160 140b* 141a 141a2 prodigia et in semine tuo usque in sempiternum, eo quod non servieris Domino Deo tuo in gaudio, cordisque leticia, propter rerum omnium habudanciam. Servies inimico tuo, ] quem inmittet tibi Dominus, in fame et siti et nuditate et omni penuria, et inponet iugum ferreum super cervicem tuam, donec te conterat. Adducet Dominus super te gentem de longinco et de extremis finibus terre in similitudinem aquile volantis cum impetu, cuius lingwam intelligere non possis.“ Ista signa facit Dominus infidelibus. Ideo Dominus Iesus Cristus hiis auditis, quod credit eum esse magistrum, primo cepit eum docere, incipiens a fundamento fidei, que est ianua sa- lutis, dicens: Amen, amen dico tibi, nisi quis natus fuerit denuo, non potest videre regnum Dei. Unde Thomas parte tercia quest. 73: „Baptismus est principium spiritualis vite et ianua sacramentorum. Eukaristia vero est quasi consummacio spiritualis vite et omnium ] sacramentorum (finis). Per sanctificaciones enim omnium sacramentorum fit preparacio ad suscipiendam eukaristiam.“ Idem: „Ius habet percepcionis eukaristie quilibet baptizatus, nisi per mortale id amittat." Nisi quis renatus fuerit denuo, non potest videre re(gnum) Dei, id est statum summe beatitudinis. Q(uasi) d(iceret): Sive tu, sive alius non potest conprehendere gloriam meam, nisi fuerit denuo spiritualiter natus, quia per se non potest intrare, oportet prius uniri illi, qui de celo descendit, cum quo ascendat. Non potest videre regnum Dei, id est Deum, qui est regnum, quem solum mundo corde videbunt. Quomodo tunc dicuntur videre sanctos Dei, qui sunt in inferno usque ad diem iudicii? Ps. (111, 10): „Peccator videbit, et irascetur.“ Luce 16 dives ] videt Lazarum etc. Sic hic multi peccatores videntes regnum Dei, irascuntur. Paupe(re)s, humiles, quorum est regnum Dei, ut infantes irascuntur, si communican- tur invident, sicut dives Lazaro etc. Dixit ad eum Nicodemus: Quomodo potest homo nasci, cum sit senex? Num- quid potest in ventrem matris sue iterato introire et renasci? ignorans, quia sunt due nativitates, una est de terra, alia de celo, una de carne, alia est de spiritu, una de morte, alia de eternitate, una de masculo et femella, alia ex Deo et ecclesia. Sicut mulier non parit sine viro, sic ecclesia sine Cristo. Quod iste magister potuit bene intelligere baptizmum de figuris. 1a Cor. 10°, (1—4): „Quoniam patres vestri omnes sub nube fuerunt et omnes mare transierunt et omnes in Moyse baptizati sunt in nube et mari, et omnes eandem escam spiritualem manducaverunt et omnes cundem potum spiritalem biberunt. Bibebant autem de spiritali conse- quente cos petra, petra autem erat Cristus.“ Ecce, omnes in Cristo debent baptizari et comunicari etc. Ezech. 36°, (25—26a): „Effundam super vos aquam mundam et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris et ab universis ydolis vestris mundabo vos. Et dabo vobis cor 165 170 175 180 185 190 195 140b1 200 187
160 140b* 141a 141a2 prodigia et in semine tuo usque in sempiternum, eo quod non servieris Domino Deo tuo in gaudio, cordisque leticia, propter rerum omnium habudanciam. Servies inimico tuo, ] quem inmittet tibi Dominus, in fame et siti et nuditate et omni penuria, et inponet iugum ferreum super cervicem tuam, donec te conterat. Adducet Dominus super te gentem de longinco et de extremis finibus terre in similitudinem aquile volantis cum impetu, cuius lingwam intelligere non possis.“ Ista signa facit Dominus infidelibus. Ideo Dominus Iesus Cristus hiis auditis, quod credit eum esse magistrum, primo cepit eum docere, incipiens a fundamento fidei, que est ianua sa- lutis, dicens: Amen, amen dico tibi, nisi quis natus fuerit denuo, non potest videre regnum Dei. Unde Thomas parte tercia quest. 73: „Baptismus est principium spiritualis vite et ianua sacramentorum. Eukaristia vero est quasi consummacio spiritualis vite et omnium ] sacramentorum (finis). Per sanctificaciones enim omnium sacramentorum fit preparacio ad suscipiendam eukaristiam.“ Idem: „Ius habet percepcionis eukaristie quilibet baptizatus, nisi per mortale id amittat." Nisi quis renatus fuerit denuo, non potest videre re(gnum) Dei, id est statum summe beatitudinis. Q(uasi) d(iceret): Sive tu, sive alius non potest conprehendere gloriam meam, nisi fuerit denuo spiritualiter natus, quia per se non potest intrare, oportet prius uniri illi, qui de celo descendit, cum quo ascendat. Non potest videre regnum Dei, id est Deum, qui est regnum, quem solum mundo corde videbunt. Quomodo tunc dicuntur videre sanctos Dei, qui sunt in inferno usque ad diem iudicii? Ps. (111, 10): „Peccator videbit, et irascetur.“ Luce 16 dives ] videt Lazarum etc. Sic hic multi peccatores videntes regnum Dei, irascuntur. Paupe(re)s, humiles, quorum est regnum Dei, ut infantes irascuntur, si communican- tur invident, sicut dives Lazaro etc. Dixit ad eum Nicodemus: Quomodo potest homo nasci, cum sit senex? Num- quid potest in ventrem matris sue iterato introire et renasci? ignorans, quia sunt due nativitates, una est de terra, alia de celo, una de carne, alia est de spiritu, una de morte, alia de eternitate, una de masculo et femella, alia ex Deo et ecclesia. Sicut mulier non parit sine viro, sic ecclesia sine Cristo. Quod iste magister potuit bene intelligere baptizmum de figuris. 1a Cor. 10°, (1—4): „Quoniam patres vestri omnes sub nube fuerunt et omnes mare transierunt et omnes in Moyse baptizati sunt in nube et mari, et omnes eandem escam spiritualem manducaverunt et omnes cundem potum spiritalem biberunt. Bibebant autem de spiritali conse- quente cos petra, petra autem erat Cristus.“ Ecce, omnes in Cristo debent baptizari et comunicari etc. Ezech. 36°, (25—26a): „Effundam super vos aquam mundam et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris et ab universis ydolis vestris mundabo vos. Et dabo vobis cor 165 170 175 180 185 190 195 140b1 200 187
Strana 188
210 215 220 225 230 235 novum et spiritum novum ponam in medio vestri." Zacha. 13, (1—2): „In die illa erit fons patens domui David et habitatoribus in Ierusalem in ablucione peccatoris et menstruate. Et erit in die illa, dicit Dominus exer- cituum, disperdam nomina I ydolorum de terra et non memorabuntur ultra, et pseudoprophetas et spiritum inmundum auferam de terra. Ephe. 5°, (25—27): „Viri, diligite uxores vestras, sicut et Cristus dilexit ecclesiam et tradidit semetipsum pro ea, ut illam sanctificaret mundans eam lavacro aque in verbo vite, ut exhiberet ipse sibi ecclesiam gloriosam, non habentem maculam aut rugam aut aliquid eiusmodi, sed ut sit sancta et inmaculata. Respondit Iesus et d(ixit) ei: Amen, amen dico tibi, nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei. Augustinus: „Q(uasi) (diceret): Si propter hereditatem patris hominis temporalis nascitur ali- quis ex visceribus matris carnalis, sic propter hereditatem Patris Dei sempiternam nascantur ex visceribus ecclesie.“ Crisostomus: „Si vero quis [ interrogat, qualiter ab aqua homo nascitur, interrogo et ego, quali- ter a terra Adam natus est. Ex quo homo ex duobus consistat, ex corpore et anima, duplicem habet et huiusmodi generacionis modum. Aqua namque, que visibilis est, ad emundacionem corporis intelligitur, spiritus vero invisibilis ter concurrens ad emundacionem invisibilis anime in- nuitur.“ Ecce, quanta bona consequitur anima in baptismo! Thobie 13, (13): „Luce splendida fulgebis et omnes fines terre adorabunt te.“ Mat. (43): „Tunc iusti fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum. Ideo d(ixit) Dominus: Quod natum est ex carne, caro est, et quod natum est ex spiritu, spiritus est. Q(uasi) d(iceret): Sicut caro carnem procreat, ita quo- que spiritus [ spiritum parit. (Nicodemus) adhuc non intellexit, sed stabat stupefactus. Cui Dominus: Non mireris, quia d(ixi) tibi: Oportet vos nasci denuo. Spiritus, ubi vult, spirat, et vo(cem). Augustinus: „Sonat ewangelium, sonat sermo divinus, vox spiritus est.“ Hoc igitur dicit, quia verbo et sacramento invisibiliter adest Spiritus sanctus, ut nascamur. Ex quo in aqua nascimur in lavando, cur non nasceremur verbum Domini audiendo vel corpus et sangwinem Domini comunicando? Ergo videamus, ne istam generacionem perdamus, ne dicatur de nobis Ps. (48, 13a): „Homo cum in honore esset, non intellexit.“ Sicut Adam in paradiso, ubi nichil molestie nec indigencie senciebat, ubi gloria et honore coronatus et magis divine similitudinis ] erat consors ac societas cum plebe angelorum et cum omni milicia celestis exercitus. Sed, heu, mutavit istam gloriam in similitudinem vituli comedentis fenum. Inde est, quod panis angelo- rum factus est fenum positum in presepio, appositum nobis tamquam iumentis. Verbum enim caro factum est, heu et tristis, lacrimosa mutacio, ut homo, paradisi agrigola, terre dominus, celi civis, invenerit se iacentem in stabulo, propter pecorinam similitudinem indigentem feno et propter 141b* 142a1 142a2 205 141b1 240 188
210 215 220 225 230 235 novum et spiritum novum ponam in medio vestri." Zacha. 13, (1—2): „In die illa erit fons patens domui David et habitatoribus in Ierusalem in ablucione peccatoris et menstruate. Et erit in die illa, dicit Dominus exer- cituum, disperdam nomina I ydolorum de terra et non memorabuntur ultra, et pseudoprophetas et spiritum inmundum auferam de terra. Ephe. 5°, (25—27): „Viri, diligite uxores vestras, sicut et Cristus dilexit ecclesiam et tradidit semetipsum pro ea, ut illam sanctificaret mundans eam lavacro aque in verbo vite, ut exhiberet ipse sibi ecclesiam gloriosam, non habentem maculam aut rugam aut aliquid eiusmodi, sed ut sit sancta et inmaculata. Respondit Iesus et d(ixit) ei: Amen, amen dico tibi, nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei. Augustinus: „Q(uasi) (diceret): Si propter hereditatem patris hominis temporalis nascitur ali- quis ex visceribus matris carnalis, sic propter hereditatem Patris Dei sempiternam nascantur ex visceribus ecclesie.“ Crisostomus: „Si vero quis [ interrogat, qualiter ab aqua homo nascitur, interrogo et ego, quali- ter a terra Adam natus est. Ex quo homo ex duobus consistat, ex corpore et anima, duplicem habet et huiusmodi generacionis modum. Aqua namque, que visibilis est, ad emundacionem corporis intelligitur, spiritus vero invisibilis ter concurrens ad emundacionem invisibilis anime in- nuitur.“ Ecce, quanta bona consequitur anima in baptismo! Thobie 13, (13): „Luce splendida fulgebis et omnes fines terre adorabunt te.“ Mat. (43): „Tunc iusti fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum. Ideo d(ixit) Dominus: Quod natum est ex carne, caro est, et quod natum est ex spiritu, spiritus est. Q(uasi) d(iceret): Sicut caro carnem procreat, ita quo- que spiritus [ spiritum parit. (Nicodemus) adhuc non intellexit, sed stabat stupefactus. Cui Dominus: Non mireris, quia d(ixi) tibi: Oportet vos nasci denuo. Spiritus, ubi vult, spirat, et vo(cem). Augustinus: „Sonat ewangelium, sonat sermo divinus, vox spiritus est.“ Hoc igitur dicit, quia verbo et sacramento invisibiliter adest Spiritus sanctus, ut nascamur. Ex quo in aqua nascimur in lavando, cur non nasceremur verbum Domini audiendo vel corpus et sangwinem Domini comunicando? Ergo videamus, ne istam generacionem perdamus, ne dicatur de nobis Ps. (48, 13a): „Homo cum in honore esset, non intellexit.“ Sicut Adam in paradiso, ubi nichil molestie nec indigencie senciebat, ubi gloria et honore coronatus et magis divine similitudinis ] erat consors ac societas cum plebe angelorum et cum omni milicia celestis exercitus. Sed, heu, mutavit istam gloriam in similitudinem vituli comedentis fenum. Inde est, quod panis angelo- rum factus est fenum positum in presepio, appositum nobis tamquam iumentis. Verbum enim caro factum est, heu et tristis, lacrimosa mutacio, ut homo, paradisi agrigola, terre dominus, celi civis, invenerit se iacentem in stabulo, propter pecorinam similitudinem indigentem feno et propter 141b* 142a1 142a2 205 141b1 240 188
Strana 189
142b1 indomitam feritatem alligatum presepio, sicut scriptum est Ps. (31, 9b): „In chamo et freno maxillas eorum constringe, qui non approximant ad te.“ Agnosce tamen, o bos, possessorem tuum, et presepe domini congnosce pecus! Respondit Nicodemus et d(ixil) ei: Quomodo possunt hec fieri? 1a Cor. 2°, (14): „Animalis autem homo non percipit ea, que sunt Spiritus Dei, stulticia est enim, illi et non potest intelligere, quia spiritualiter examina- tur. 245 250 142b2 143a 143a2 Respondit lesus et déixit) ei: Tu es magister in Israhel, et hec ignoras? Quia fuit inflatus aliqua superbia, et nullus potest spiritualiter nasci nisi humi- lis. Tamen Dominus huius magistri non accusat aliquam nequiciam, sed solum insipienciam et ruditatem; ex quo iste magister non potuit Cristum intelligere solum propter ruditatem, quomodo tunc nostri intelligent propter suam magnam superbiam, avariciam, fallaciam vel heresim, hereticando ewangelium et facientes iuramentum contra ewangelium, quia non possunt scire nec inte lligere? Ideo sint humiles magistri et alii alios docentes, ut intelligant Cristum Dominum. 12 Thim. 4°, (13—14a): „Attende leccioni et exhortacioni doctrine. Noli negligere graciam, que est in te.“ Ibidem (1—2a): „Quia in novissimis temporibus discedent quidam a fide, attendentes spiritibus erroris et doctrinis demoniorum in ypocrisi.“ Ecce, quanta mala facit ignorancia, quia ignorancia, sive Dei sit, sive sui ipsius, sufficit ad dampnacionem, quia ignorancia Dei inducit desperacionem! Omnis vero ignorat Deum, qui non vult converti ad eum. Amen, amen dico tibi, quia quod scimus loquimur, et quod vidimus testamur, id est in absconso Dei, testamur foris mundo. Sicut] de certis, cum volumus inducere, ut credantur, dicimus: Vidi hoc, quod testificor. Ioh. ultimo 24): „Hic est discipulus ille, qui testimonium perhibet de hiis et scripsit hec. Et scimus, quia verum est testimonium eius. Et testimonium nostrum non accipitis. Si terrena d(ixi) vobis et non creditis, quo- modo, si dixero vobis celestia, credetis? Q(uasi) d(iceret): Ex quo generacionem spiritualem hominum terrenorum non creditis, quomodo generacionem Filii eternam a Patre et processionem Spiritus sancti ab utroque? Vel q(uasi) déiceret): Si terrena non creditis, quomodo celestia habebitis? Nemo ascendit in celum, nisi qui de celo descendit, Filius hominis, qui est in celo. Ecce, ambulando in terra dicit se esse in celo. Ex quo existens in hoc miserabili mundo fuit] in celo, non creditis a forciori, quod nunc existens in celo, est in terra? Ex quo Paulus d(ixit) (Philip. 3, 20): „Nostra con- versacio est in celis.“ Si homo hoc potuit, a forciori Dominus celi et terre. Prov. 30, (1—4a): „Visio, quam locutus est vir, cum quo est Deus et qui Deo secum morante confortatus, ait: Stultissimus sum virorum et sa- piencia hominum non est mecum; non didici sapienciam et (non) novi 255 260 265 270 275 280 285 189
142b1 indomitam feritatem alligatum presepio, sicut scriptum est Ps. (31, 9b): „In chamo et freno maxillas eorum constringe, qui non approximant ad te.“ Agnosce tamen, o bos, possessorem tuum, et presepe domini congnosce pecus! Respondit Nicodemus et d(ixil) ei: Quomodo possunt hec fieri? 1a Cor. 2°, (14): „Animalis autem homo non percipit ea, que sunt Spiritus Dei, stulticia est enim, illi et non potest intelligere, quia spiritualiter examina- tur. 245 250 142b2 143a 143a2 Respondit lesus et déixit) ei: Tu es magister in Israhel, et hec ignoras? Quia fuit inflatus aliqua superbia, et nullus potest spiritualiter nasci nisi humi- lis. Tamen Dominus huius magistri non accusat aliquam nequiciam, sed solum insipienciam et ruditatem; ex quo iste magister non potuit Cristum intelligere solum propter ruditatem, quomodo tunc nostri intelligent propter suam magnam superbiam, avariciam, fallaciam vel heresim, hereticando ewangelium et facientes iuramentum contra ewangelium, quia non possunt scire nec inte lligere? Ideo sint humiles magistri et alii alios docentes, ut intelligant Cristum Dominum. 12 Thim. 4°, (13—14a): „Attende leccioni et exhortacioni doctrine. Noli negligere graciam, que est in te.“ Ibidem (1—2a): „Quia in novissimis temporibus discedent quidam a fide, attendentes spiritibus erroris et doctrinis demoniorum in ypocrisi.“ Ecce, quanta mala facit ignorancia, quia ignorancia, sive Dei sit, sive sui ipsius, sufficit ad dampnacionem, quia ignorancia Dei inducit desperacionem! Omnis vero ignorat Deum, qui non vult converti ad eum. Amen, amen dico tibi, quia quod scimus loquimur, et quod vidimus testamur, id est in absconso Dei, testamur foris mundo. Sicut] de certis, cum volumus inducere, ut credantur, dicimus: Vidi hoc, quod testificor. Ioh. ultimo 24): „Hic est discipulus ille, qui testimonium perhibet de hiis et scripsit hec. Et scimus, quia verum est testimonium eius. Et testimonium nostrum non accipitis. Si terrena d(ixi) vobis et non creditis, quo- modo, si dixero vobis celestia, credetis? Q(uasi) d(iceret): Ex quo generacionem spiritualem hominum terrenorum non creditis, quomodo generacionem Filii eternam a Patre et processionem Spiritus sancti ab utroque? Vel q(uasi) déiceret): Si terrena non creditis, quomodo celestia habebitis? Nemo ascendit in celum, nisi qui de celo descendit, Filius hominis, qui est in celo. Ecce, ambulando in terra dicit se esse in celo. Ex quo existens in hoc miserabili mundo fuit] in celo, non creditis a forciori, quod nunc existens in celo, est in terra? Ex quo Paulus d(ixit) (Philip. 3, 20): „Nostra con- versacio est in celis.“ Si homo hoc potuit, a forciori Dominus celi et terre. Prov. 30, (1—4a): „Visio, quam locutus est vir, cum quo est Deus et qui Deo secum morante confortatus, ait: Stultissimus sum virorum et sa- piencia hominum non est mecum; non didici sapienciam et (non) novi 255 260 265 270 275 280 285 189
Strana 190
290 295 300 sanctorum scienciam. Quis ascendit in celum aut quis descendit?“ Galla. 1°, (11—12): „Notum enim vobis facio, fratres, ewangelium, quod ewangelizatum est a me, quia non est secundum hominem, neque enim ego ab homine accepi illud, neque didici, sed per revelacionem Iesu Cristi.“ Baruch 3°, (29): „Quis ascendit in celum et accepit eam et deduxit eam de nubibus?“ Ephe. 4°, (9—10): „Quod autem ascendit, quid est, nisi quia et descendit primum in inferiores partes terre? Qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes celos, ut adimpleret omnia. Nemo ascendit in celum, nisi qui de celo descendit, Filius hominis, qui est in celo. Sed noli putare, quod secundum carnem descendisset. Hec doctrina hereticorum. Sicut aliquis nudus descenderet de monte ad convallia et assumptis vestimentis et armis eundem montem ascendat, recte ipse idem, qui prius descendit, ascendisse perhibetur. Quia licet verbum caro factum est, non amisit manere, quod factum est. Et sicut Moyses exaltavit serpentem in deserto, ita exaltari oportet Filium hominis, ut omnis, qui credit in ipsum, non pereat, sed habeat vitam eternam etc. 143ba 143b1 Ad Romanos 11, (33—36): 305 310 315 320 O altitudo diviciarum sapiencie et sciencie Dei, quam incomprehensibilia sunt iudicia eius et investigabiles (vie) eius! Quis enim congnovit sensum Domini? Aut quis consiliarius eius fuit? Aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei? Quoniam ex ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia, ipsi gloria in secula. Ecce iste discipulus Cristi, qui fuit in scolis angelorum cum fuit raptus in tercium celum, ubi audivit divina et profunda misteria, que non licet homini loqui, non modicum pensavit, nec curiose investigavit. 2a Cor. 12, (1—4): „Veniam autem ad visio nes et revelaciones Domini. Scio hominem in Cristo ante annos quattuordecim, sive in corpore, sive extra corpus nescio, Deus scit, raptum eiusmodi usque ad tercium celum. Et scio huiusmodi hominem, sive in corpore, sive extra corpus nescio, Deus scit, quoniam raptus est in paradisum et audivit archana verba, que nont licet homini loqui.“ Sap. 4°, (11): „Raptus est, ne malicia mutaret intellectum eius aut ne ficcio deciperet animam illius.“ Apok. 12, (4b—6): „Et draco stetit ante mulierem, que paritura erat, ut cum peperisset, filium eius devoraret. Et peperit filium masculum, qui recturus erat omnes gentes in virga ferrea, et raptus est filius eius ad Deum et ad tro- num eius. Et mulier fugit in solitudinem, ubi habebat locum para tum a Deo, ut ibi pascant illam diebus mille ducentis quadraginta." Draco stetit, id est non ad tempus, sed ad semper fortiter temptando ecclesiam, que erat paritura, quia videns veros filios persequi, tantum propter doctrinam suam, putat eos in brevi cessuros. Ideo stetit adhuc et 144a1/ 144a3 190
290 295 300 sanctorum scienciam. Quis ascendit in celum aut quis descendit?“ Galla. 1°, (11—12): „Notum enim vobis facio, fratres, ewangelium, quod ewangelizatum est a me, quia non est secundum hominem, neque enim ego ab homine accepi illud, neque didici, sed per revelacionem Iesu Cristi.“ Baruch 3°, (29): „Quis ascendit in celum et accepit eam et deduxit eam de nubibus?“ Ephe. 4°, (9—10): „Quod autem ascendit, quid est, nisi quia et descendit primum in inferiores partes terre? Qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes celos, ut adimpleret omnia. Nemo ascendit in celum, nisi qui de celo descendit, Filius hominis, qui est in celo. Sed noli putare, quod secundum carnem descendisset. Hec doctrina hereticorum. Sicut aliquis nudus descenderet de monte ad convallia et assumptis vestimentis et armis eundem montem ascendat, recte ipse idem, qui prius descendit, ascendisse perhibetur. Quia licet verbum caro factum est, non amisit manere, quod factum est. Et sicut Moyses exaltavit serpentem in deserto, ita exaltari oportet Filium hominis, ut omnis, qui credit in ipsum, non pereat, sed habeat vitam eternam etc. 143ba 143b1 Ad Romanos 11, (33—36): 305 310 315 320 O altitudo diviciarum sapiencie et sciencie Dei, quam incomprehensibilia sunt iudicia eius et investigabiles (vie) eius! Quis enim congnovit sensum Domini? Aut quis consiliarius eius fuit? Aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei? Quoniam ex ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia, ipsi gloria in secula. Ecce iste discipulus Cristi, qui fuit in scolis angelorum cum fuit raptus in tercium celum, ubi audivit divina et profunda misteria, que non licet homini loqui, non modicum pensavit, nec curiose investigavit. 2a Cor. 12, (1—4): „Veniam autem ad visio nes et revelaciones Domini. Scio hominem in Cristo ante annos quattuordecim, sive in corpore, sive extra corpus nescio, Deus scit, raptum eiusmodi usque ad tercium celum. Et scio huiusmodi hominem, sive in corpore, sive extra corpus nescio, Deus scit, quoniam raptus est in paradisum et audivit archana verba, que nont licet homini loqui.“ Sap. 4°, (11): „Raptus est, ne malicia mutaret intellectum eius aut ne ficcio deciperet animam illius.“ Apok. 12, (4b—6): „Et draco stetit ante mulierem, que paritura erat, ut cum peperisset, filium eius devoraret. Et peperit filium masculum, qui recturus erat omnes gentes in virga ferrea, et raptus est filius eius ad Deum et ad tro- num eius. Et mulier fugit in solitudinem, ubi habebat locum para tum a Deo, ut ibi pascant illam diebus mille ducentis quadraginta." Draco stetit, id est non ad tempus, sed ad semper fortiter temptando ecclesiam, que erat paritura, quia videns veros filios persequi, tantum propter doctrinam suam, putat eos in brevi cessuros. Ideo stetit adhuc et 144a1/ 144a3 190
Strana 191
32. 144b1 144b2 145a1 stat fortiter, ut si quem mulier, id est ecclesia, pariat in doctrina ewange- lica, ut devoraret, id est ut atraheret variis modis: diviciis, potencia mundana, ad assenciendum suo vicario Anticristo. Ut nunc bene patet, quomodo nititur devorare filium matris ecclesie, id est fructum, per Scripturarum studium conceptum, destruere per mandata principum prelatorum, ad comburendum, destruendum et condempnandum omnes libros ewangeliorum, epistolarum in lingwa [ materna conscriptos, di- centes: Non licet vobis Bohemis vel laicis legem divinam habere in vestro vulgari, quod tamen Hebreis, Grecis et Latinis est comune, quod tamen ex gracia divina, quanto plus impediunt, Deus semper augmentat. Et peperit filium masculum. Quia sicut masculus in vigore prestat femelle, sic libri tardius conscripti sunt prioribus contra Anticristum et fautores suos multum validiores. Cuius oppositum credunt monachi libros abscondentes, multis seris claudentes, faventes pape in omnibus, no corum malicia publicaretur. Ideo ecclesia iam peperit filium masculum, qui recturus crat omnes gentes, quia de omnibus gentibus convertentur ad doctrinam ewangelicam clare expositam. In virga ferrea, I quia raciones contra Anticristum facte sunt inflexibiles et insolubiles et multo magis quam ſerrum. Et raptus est filius eius ad Deum et ad tronum eius, quia tam filius generatus in ewangelio, quam fructus studii filiorum sancte matris specialiter proteguntur a Deo et honorantur. Et mulier dimicans contra Anticristum fugit in solitudinem per abdi- cacionem terrenorum et voluptatibus carnalibus et sic, spreta iocundi- tate mundanorum, pascitur deliciis spiritualibus. Et hoc est, quod subdit, ubi habet locum separatum a tumultu populari, paratum a Deo per specia- lem mentis inspiracionem. Ut ibi pascat illam, id est doctrina Scriptura- rum, diebus mille ducentis sexaginta sex, id est toto tempore, quo fuerit persecucio Anticristi. Ideo Paulus admirando dicit: O altitudo diviciarum, scilicet quoad divicia sapiencie et sciencie Dei, sive quoad homines. Q(uasi) d(iceret): O, si homines pensarent istas divicias, quam sapientes essent et quam scientifici! Q(uasi) d(iceret): O, quanta scirent! Ex quo Paulus tantum humiliando se dicit: O altitudo! Ps. (68, 3): „Veni in altitudinem maris, et tempestas demersit me.“ Quia qui volunt investigare sanctam trinita- tem curiose, vel sacramentum altaris, quid aliud fiet nisi demersio, ut nunc patet de multis? Ex quo Paulo non licuit loqui de tantis archanis. Hec sunt divicie, et sciencia Dei et sapiencia. Ex quo nobis difficilia sunt ad investigandum „via colubri super petram, via navis in medio maris et via a quile in celo“. Ergo fatuitas magna est illud investigare, cuius finis ignoratur. Baruch 3°, (31—32): „Non est, qui posset scire vias eius, neque qui exquirat semitas eius, sed qui scit universa, novit eam et 330 335 340 345 350 355 360 145a2 365 191
32. 144b1 144b2 145a1 stat fortiter, ut si quem mulier, id est ecclesia, pariat in doctrina ewange- lica, ut devoraret, id est ut atraheret variis modis: diviciis, potencia mundana, ad assenciendum suo vicario Anticristo. Ut nunc bene patet, quomodo nititur devorare filium matris ecclesie, id est fructum, per Scripturarum studium conceptum, destruere per mandata principum prelatorum, ad comburendum, destruendum et condempnandum omnes libros ewangeliorum, epistolarum in lingwa [ materna conscriptos, di- centes: Non licet vobis Bohemis vel laicis legem divinam habere in vestro vulgari, quod tamen Hebreis, Grecis et Latinis est comune, quod tamen ex gracia divina, quanto plus impediunt, Deus semper augmentat. Et peperit filium masculum. Quia sicut masculus in vigore prestat femelle, sic libri tardius conscripti sunt prioribus contra Anticristum et fautores suos multum validiores. Cuius oppositum credunt monachi libros abscondentes, multis seris claudentes, faventes pape in omnibus, no corum malicia publicaretur. Ideo ecclesia iam peperit filium masculum, qui recturus crat omnes gentes, quia de omnibus gentibus convertentur ad doctrinam ewangelicam clare expositam. In virga ferrea, I quia raciones contra Anticristum facte sunt inflexibiles et insolubiles et multo magis quam ſerrum. Et raptus est filius eius ad Deum et ad tronum eius, quia tam filius generatus in ewangelio, quam fructus studii filiorum sancte matris specialiter proteguntur a Deo et honorantur. Et mulier dimicans contra Anticristum fugit in solitudinem per abdi- cacionem terrenorum et voluptatibus carnalibus et sic, spreta iocundi- tate mundanorum, pascitur deliciis spiritualibus. Et hoc est, quod subdit, ubi habet locum separatum a tumultu populari, paratum a Deo per specia- lem mentis inspiracionem. Ut ibi pascat illam, id est doctrina Scriptura- rum, diebus mille ducentis sexaginta sex, id est toto tempore, quo fuerit persecucio Anticristi. Ideo Paulus admirando dicit: O altitudo diviciarum, scilicet quoad divicia sapiencie et sciencie Dei, sive quoad homines. Q(uasi) d(iceret): O, si homines pensarent istas divicias, quam sapientes essent et quam scientifici! Q(uasi) d(iceret): O, quanta scirent! Ex quo Paulus tantum humiliando se dicit: O altitudo! Ps. (68, 3): „Veni in altitudinem maris, et tempestas demersit me.“ Quia qui volunt investigare sanctam trinita- tem curiose, vel sacramentum altaris, quid aliud fiet nisi demersio, ut nunc patet de multis? Ex quo Paulo non licuit loqui de tantis archanis. Hec sunt divicie, et sciencia Dei et sapiencia. Ex quo nobis difficilia sunt ad investigandum „via colubri super petram, via navis in medio maris et via a quile in celo“. Ergo fatuitas magna est illud investigare, cuius finis ignoratur. Baruch 3°, (31—32): „Non est, qui posset scire vias eius, neque qui exquirat semitas eius, sed qui scit universa, novit eam et 330 335 340 345 350 355 360 145a2 365 191
Strana 192
370 375 380 385 390 adinvenit eam prudencia sua.“ Ys. 46°, (5—6): „Cui asimilastis me et adequastis et comparastis me et fecistis similem? Qui confertis aurum de saculo et argentum statera ponderatis, conducentes aurificem, ut faciat deum, et procidunt et adorant, portant illum in humeris gestantes, et ponentes in loco suo, et stabit, ac de loco suo non movebitur. Sed et cum clamaverint ad eum, non audiet, de tribulacione non salvabit eos. Me- mentote istud et fundamini in fletu, reddite prevaricatores ad cor. Deut. 4, (6—7): „Hec est enim vestra sapiencia et intellectus coram po- pulis, ut audientes universi precepta hec, dicant: En, populus sapiens et intelligens, gens magna, nec est alia nacio tam grandis, que habeat deos apropinquantes sibi“, "sicut spero Bohemis1). Iste sunt divicie nostre etc. Quam incomprehensibilia sunt iudicia eius. Ps. (45, 7): „Iudicia tua abyssus multa.“ Cum dicitur: Aut quis consiliarius eius fuit? Cum magni consilii angelus est, qui voluit eligere pauperes et superbos reprobare. Si nostri magistri essent hic consiliarii, non hoc admitterent, ut sacerdotes dotati fieri non debeant, nec quod pauperes contra eorum superbiam predica- rent. Ergo noli dicere, quare iste tanta predicat, noli velle fieri consiliarius beate Trinitatis. ] Sicut nunc multi dicunt: Cur hoc inceperunt, adhuc unam veritatem non fundaverunt. Dicamus pocius cum Paulo: Quis con- siliarius eius fuil? Cum dicit (Mat. 19, 14): „Nolite prohibere eos venire ad me, talium est enim regnum celorum.“ Dicatis Deo, vos consiliarii, cur infantes accipit ad coronam et sapientes mundi ad gehennam? Aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei? Nisi forte papa cum prelatis, qui nunc suum consilium et preceptum volunt inmutari, qui ex se striccius habere non possunt? Quoniam ex ipso Patre ut ex fonte et Patre luminum secundum eius po- testatem et per ipsum Filium, qui est sapiencia, et in ipso, scilicet Spiritu sancto. Ipsi honor et gloria in secula seculorum. Amen. 145b1 145b3 395 9 et dixit ei: deest in Vulg. — 19 de celo descendit: descendit de caelo Vulg. 34 aliquis ex principibus Hier.: ex princ. al. SC — 35 eum?: eum, aut ex Phariseis? Vulg. — 36 Nicodemus: Nic. ad cos, ille, qui venit ad eum nocte, qui unus erat ex ipsis Vulg. — vestra: nostra Vulg. — 50 cum: cum autem Vulg. — 51 autem: autem Iesus Vulg. — 52 seipsum: semetipsum Vulg. — 54 Exod. scripsi: Gen. & — 55 Deus: Dominus Vulg. — 56 Audierunt: Audieruntque Vulg. — 57 eorum: illorum Vulg. — 58 Fuistis: Eratis enim Vulg. — 74 Dei: Domini Vulg. — 81 septem: vij Z — 100 qui: qui recedit et Vulg. — 101 hec: deest in Vulg. — 102 quod: quia Vulg. — corda et renes: ren. et cor. Vulg. — unicuique: un. vestrum Vulg. — 103 sua Hier. codd. nonnulli SC: vestra Hier. codd. meliores — 105 altitudinem: altitudines Vulg. — 110 optimam scripsi: optimas Z — 120 avaricia: av., nequitia Vulg. — 121 homicidiis: homicidio Vulg. — 123 autem: deest in Vulg. — 130 nescio: deest in Vulg. — 147 Quando: quando ergo Vulg. — 156 per illum Deus Hier. codd. meliores: Deus per illum Hier. alii codd. S — 192
370 375 380 385 390 adinvenit eam prudencia sua.“ Ys. 46°, (5—6): „Cui asimilastis me et adequastis et comparastis me et fecistis similem? Qui confertis aurum de saculo et argentum statera ponderatis, conducentes aurificem, ut faciat deum, et procidunt et adorant, portant illum in humeris gestantes, et ponentes in loco suo, et stabit, ac de loco suo non movebitur. Sed et cum clamaverint ad eum, non audiet, de tribulacione non salvabit eos. Me- mentote istud et fundamini in fletu, reddite prevaricatores ad cor. Deut. 4, (6—7): „Hec est enim vestra sapiencia et intellectus coram po- pulis, ut audientes universi precepta hec, dicant: En, populus sapiens et intelligens, gens magna, nec est alia nacio tam grandis, que habeat deos apropinquantes sibi“, "sicut spero Bohemis1). Iste sunt divicie nostre etc. Quam incomprehensibilia sunt iudicia eius. Ps. (45, 7): „Iudicia tua abyssus multa.“ Cum dicitur: Aut quis consiliarius eius fuit? Cum magni consilii angelus est, qui voluit eligere pauperes et superbos reprobare. Si nostri magistri essent hic consiliarii, non hoc admitterent, ut sacerdotes dotati fieri non debeant, nec quod pauperes contra eorum superbiam predica- rent. Ergo noli dicere, quare iste tanta predicat, noli velle fieri consiliarius beate Trinitatis. ] Sicut nunc multi dicunt: Cur hoc inceperunt, adhuc unam veritatem non fundaverunt. Dicamus pocius cum Paulo: Quis con- siliarius eius fuil? Cum dicit (Mat. 19, 14): „Nolite prohibere eos venire ad me, talium est enim regnum celorum.“ Dicatis Deo, vos consiliarii, cur infantes accipit ad coronam et sapientes mundi ad gehennam? Aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei? Nisi forte papa cum prelatis, qui nunc suum consilium et preceptum volunt inmutari, qui ex se striccius habere non possunt? Quoniam ex ipso Patre ut ex fonte et Patre luminum secundum eius po- testatem et per ipsum Filium, qui est sapiencia, et in ipso, scilicet Spiritu sancto. Ipsi honor et gloria in secula seculorum. Amen. 145b1 145b3 395 9 et dixit ei: deest in Vulg. — 19 de celo descendit: descendit de caelo Vulg. 34 aliquis ex principibus Hier.: ex princ. al. SC — 35 eum?: eum, aut ex Phariseis? Vulg. — 36 Nicodemus: Nic. ad cos, ille, qui venit ad eum nocte, qui unus erat ex ipsis Vulg. — vestra: nostra Vulg. — 50 cum: cum autem Vulg. — 51 autem: autem Iesus Vulg. — 52 seipsum: semetipsum Vulg. — 54 Exod. scripsi: Gen. & — 55 Deus: Dominus Vulg. — 56 Audierunt: Audieruntque Vulg. — 57 eorum: illorum Vulg. — 58 Fuistis: Eratis enim Vulg. — 74 Dei: Domini Vulg. — 81 septem: vij Z — 100 qui: qui recedit et Vulg. — 101 hec: deest in Vulg. — 102 quod: quia Vulg. — corda et renes: ren. et cor. Vulg. — unicuique: un. vestrum Vulg. — 103 sua Hier. codd. nonnulli SC: vestra Hier. codd. meliores — 105 altitudinem: altitudines Vulg. — 110 optimam scripsi: optimas Z — 120 avaricia: av., nequitia Vulg. — 121 homicidiis: homicidio Vulg. — 123 autem: deest in Vulg. — 130 nescio: deest in Vulg. — 147 Quando: quando ergo Vulg. — 156 per illum Deus Hier. codd. meliores: Deus per illum Hier. alii codd. S — 192
Strana 193
157 vestrum: vestri Vulg. — sicut: sicut et SC — 163 inponet: ponet Vulg. — 165 finibus terre: terrae finibus Vulg. — 171 73 scripsi: Ixxiij Z — 173 finis Thomas Aq.: om. — 194 vestri: nostri Vulg. — 195 et mari: et in mari Vulg. — 204 ablucione: ablu- Z tionem Vulg. — 208 tradidit semetipsum: seipsum tradidit Vulg. — 209 eam S: deest in nonnullis codd. Hier. — ceclesiam gloriosam: gl. ecclesiam Vulg. — 210 eiusmodi Hier. codd. meliores: huiusmodi Hier. codd. nonnulli SC — 250 est enim: enim est Vulg. — 261 exhortacioni: ex. et Vulg. — 262 est in te: in te est Vulg. — 286 sanctorum scienciam: scientiam sanctorum Vulg. — aut quis: atque Vulg. — 291 deduxit: eduxit Vulg. — 293 adimpleret: impleret Vulg. — 311 corpore S: corpore nescio Vulg. — 312 eiusmodi Hier. codd. meliores: huiusmodi Hier. alii codd. SC — 317 paritura erat: erat paritura Vulg. — 321 quadraginta: sexaginta Vulg. xla Z — 365 posset: possit Vulg. — 373 fun- damini in fletu: confundamini Vulg. — 375 universi: universa Vulg. — 395 Sequitur folium vacuum. 13 Želivský 193
157 vestrum: vestri Vulg. — sicut: sicut et SC — 163 inponet: ponet Vulg. — 165 finibus terre: terrae finibus Vulg. — 171 73 scripsi: Ixxiij Z — 173 finis Thomas Aq.: om. — 194 vestri: nostri Vulg. — 195 et mari: et in mari Vulg. — 204 ablucione: ablu- Z tionem Vulg. — 208 tradidit semetipsum: seipsum tradidit Vulg. — 209 eam S: deest in nonnullis codd. Hier. — ceclesiam gloriosam: gl. ecclesiam Vulg. — 210 eiusmodi Hier. codd. meliores: huiusmodi Hier. codd. nonnulli SC — 250 est enim: enim est Vulg. — 261 exhortacioni: ex. et Vulg. — 262 est in te: in te est Vulg. — 286 sanctorum scienciam: scientiam sanctorum Vulg. — aut quis: atque Vulg. — 291 deduxit: eduxit Vulg. — 293 adimpleret: impleret Vulg. — 311 corpore S: corpore nescio Vulg. — 312 eiusmodi Hier. codd. meliores: huiusmodi Hier. alii codd. SC — 317 paritura erat: erat paritura Vulg. — 321 quadraginta: sexaginta Vulg. xla Z — 365 posset: possit Vulg. — 373 fun- damini in fletu: confundamini Vulg. — 375 universi: universa Vulg. — 395 Sequitur folium vacuum. 13 Želivský 193
Strana 194
(XXIII.) (DOMINICA PRIMA POST TRINITATEM) Luce 16, (19—31): 146a1 10 15 20 25 30 Dicebat autem ad dis(cipulos) suos: Homo quidam erat dives et induebatur purpura et bysso, et epulabatur cottidie splendide. Et erat quidam mendicus, nomine Lazarus, qui iacebat ante ianuam eius, ulceribus plenus, cupiens saturari de micis, que cadebant de mensa divitis, et nemo illi dabat. Sed et canes venientes lingebant ulcera eius. Factum est autem, cum moreretur mendicus et portaretur ab angelis in sinum Abrahe, mortuus est autem et dives et sepultus est in inferno. Elevans autem dives oculos suos, cum esset in tormentis, vidit Abraham a longe, et Lazarum in synu eius, et ipse clamans d(ixit): Pater Abraham, miserere mei, et mitte Lazarum, ut intingat extremum digiti sui in aquam, ut refrigeret lingwam I meam, quia crucior in hac flamma. Et d'ixit) illi Abraham: Fili, recordare, quia recepisti bona in vita tua, et Lazarus similiter mala; nunc autem hic consolatur, tu vero cruciaris. Et in hiis omnibus inter nos et vos chaos magnum firmatum est, ut hii, qui volunt hinc intrare ad vos, non possint, neque inde huc transmeare. Et ait: Ergo rogo te, pater, ut mittas eum in domum patris mei. Habeo enim quinque fratres, ut testetur illis, ne et ipsi veniant in locum hunc tormentorum. Et ait illi Abraham: Habent Moysen et prophetas, audiant illos. At ille d(ixit): Non, pater Abraham, sed si quis ex mortuis ierit ad eos penitenciam agent. Ait autem illi: Si Moysen et prophetas non audiunt neque si quis ex mortuis resurrexerit, credent ei. In hoc ewangelio Salvator ponit duas vias unam divitum, aliam pauperum, qui sicut differuntur in presenti, sic in futuro. Magna diffe- rencia, dives et pauper mendicus. Mat. 7, (13—14): „Intrate per an- gustam portam, quia lata porta et spaciosa via, que ducit ad perdicionem, et multi sunt, qui intrant per eam. Quam angusta porta et arta (via) est, que ducit ad vitam, et pauci sunt, qui inveniunt eam.“ Quia quasi omnes transiunt per latam et estimant se bene incedere, cum habent sapienciam huius mundi vel divicias vel dignitates vel potestatem, dicunt quid vo- lunt, habent quid amant, faciunt quid eis placet. Ut nunc volunt multa dicere contra veritatem et ostendere suam] potenciam vel superbiam, ambulantes superbe et epulando cottidie. De quibus Salomon: „Est via, que videtur bona, sed eius finis et terminus est perdicio.“ Ista via fuit 146a* 146b1 146b2 194
(XXIII.) (DOMINICA PRIMA POST TRINITATEM) Luce 16, (19—31): 146a1 10 15 20 25 30 Dicebat autem ad dis(cipulos) suos: Homo quidam erat dives et induebatur purpura et bysso, et epulabatur cottidie splendide. Et erat quidam mendicus, nomine Lazarus, qui iacebat ante ianuam eius, ulceribus plenus, cupiens saturari de micis, que cadebant de mensa divitis, et nemo illi dabat. Sed et canes venientes lingebant ulcera eius. Factum est autem, cum moreretur mendicus et portaretur ab angelis in sinum Abrahe, mortuus est autem et dives et sepultus est in inferno. Elevans autem dives oculos suos, cum esset in tormentis, vidit Abraham a longe, et Lazarum in synu eius, et ipse clamans d(ixit): Pater Abraham, miserere mei, et mitte Lazarum, ut intingat extremum digiti sui in aquam, ut refrigeret lingwam I meam, quia crucior in hac flamma. Et d'ixit) illi Abraham: Fili, recordare, quia recepisti bona in vita tua, et Lazarus similiter mala; nunc autem hic consolatur, tu vero cruciaris. Et in hiis omnibus inter nos et vos chaos magnum firmatum est, ut hii, qui volunt hinc intrare ad vos, non possint, neque inde huc transmeare. Et ait: Ergo rogo te, pater, ut mittas eum in domum patris mei. Habeo enim quinque fratres, ut testetur illis, ne et ipsi veniant in locum hunc tormentorum. Et ait illi Abraham: Habent Moysen et prophetas, audiant illos. At ille d(ixit): Non, pater Abraham, sed si quis ex mortuis ierit ad eos penitenciam agent. Ait autem illi: Si Moysen et prophetas non audiunt neque si quis ex mortuis resurrexerit, credent ei. In hoc ewangelio Salvator ponit duas vias unam divitum, aliam pauperum, qui sicut differuntur in presenti, sic in futuro. Magna diffe- rencia, dives et pauper mendicus. Mat. 7, (13—14): „Intrate per an- gustam portam, quia lata porta et spaciosa via, que ducit ad perdicionem, et multi sunt, qui intrant per eam. Quam angusta porta et arta (via) est, que ducit ad vitam, et pauci sunt, qui inveniunt eam.“ Quia quasi omnes transiunt per latam et estimant se bene incedere, cum habent sapienciam huius mundi vel divicias vel dignitates vel potestatem, dicunt quid vo- lunt, habent quid amant, faciunt quid eis placet. Ut nunc volunt multa dicere contra veritatem et ostendere suam] potenciam vel superbiam, ambulantes superbe et epulando cottidie. De quibus Salomon: „Est via, que videtur bona, sed eius finis et terminus est perdicio.“ Ista via fuit 146a* 146b1 146b2 194
Strana 195
147a1 147a* divitis et Iudeorum, qui dixerunt Sap. 2°, (15—16): „Gravis est nobis cciam ad videndum, quoniam dissimilis est aliis vita eius.“ Nam „tam- quam nugaces existimati sumus ab illo et abstinet se a viis nostris tam- quam ab inmundiciis, et prefert novisisma iustorum et gloriatur se Deum patrem habere.“ Hic videant prelati et magistri! [Prov. 12, (2—3. 13): „Qui bonus est, hauriet a Domino graciam sibi, qui autem confidit in cogitacionibus suis, impie agit. Non roborabitur homo ex impietate et radix iustorum non comovebitur.“ Et infra: „Propter peccata labiorum ruina proximat malo.“ Ideo dicit Dominus Ys. 45°, (1c—3): „Et appe- riam ante eum ianuas et porte non claudentur. Ego ante te ibo et gloriosos terre humiliabo, portas er[rJeas conter [r]am et vectes ferreos confringam. Et dabo tibi thezauros absconditos et archana secretorum, ut scias, quia ego Dominus, qui voco nomen tuum, Deus Israhel.“1) Prov. 10, (7): „No- men impiorum putrescet,“ et laus corum transibit, a quibus sepe laudan- tur. Idem 28, (4): „Qui derelinqunt legem, laudant impium, et qui custe- diunt, succenduntur contra cum.“ Ergo non est dignum, quod nomin: talium nominentur ! per os Cristi, sicut hic divitis. Ps. (15, 4): „Nor memorentur nomina corum per labia mea.“ Idem (68, 29): „Deleantu. de libro vivencium et cum iusto non scribantur “ Quibus dicet in die iudicii Mat. 25, (12. 41): „Amen, amen dico vobis, nescio vos“; et, quod plus est: „Ite maledicti etc.“ O, inique divicie, o, maledicta sapiencia mundi, que descendunt usque ad inferos, et post magnum honorem et leticiam deducunt ad penam perpetuam. Sed felix paupertas Lazari, et bona secura via et beata, que attingit usque ad celum, angelos servos facit et Deum amicum in perpetuum. Et quod plus est, Philip. ultimo (3) „Quorum nomina — vestra — scripta sunt in libro vite.“ Luce 10°, (20b): „Gaudete, quoniam nomina vestra scripta sunt in celis.“ Sicut Lazarus. [Ys. 4, (3b): „Beatus vocabitur omnis, qui scriptus est in vita in Ierusalem.“ Eccli. 37, (29): „Sapiens in populo hereditabit honorem et nomen illius erit vivens in cternum.“ Ys. 49, (16a): „Ecce in manibus meis descripsi te.“ Q(uasi) d(iceret): Ne curetis, si nomina vestra in terra blazphemantur, hereticantur, et nomina malorum et hereticorum vel tyrannorum magnificantur. Crisostomus: „Vide misericordiam Dei. Lazarus pauper quoniam sanctus erat, nominatur et ostenditur eius miseria, que fuit sine omni consolacione humana, cuius et ulcera non est dedignatus describere, tanti miserrimi mendici.“ Quod nostri prelati abhorrerent in suis bullis hoc describere, sed describunt solum suam superbiam et sanctitatem forte fictam. Sicut iste dives superbus nec no- mine quidem dignus habitus est. Luce (12, 19): „Anima mea, habes multa bona.“ Eccli. 11, (19): „Inveni requiem michi, et nunc manducabo] de bonis meis solus.“ 1a Thim. 6°, (9—11a): „Nam qui volunt divites fieri, incidunt in temptacionem et in laqueum dyaboli et desideria multa et 40 45 50 55 68 65 70 35 147b 75 195
147a1 147a* divitis et Iudeorum, qui dixerunt Sap. 2°, (15—16): „Gravis est nobis cciam ad videndum, quoniam dissimilis est aliis vita eius.“ Nam „tam- quam nugaces existimati sumus ab illo et abstinet se a viis nostris tam- quam ab inmundiciis, et prefert novisisma iustorum et gloriatur se Deum patrem habere.“ Hic videant prelati et magistri! [Prov. 12, (2—3. 13): „Qui bonus est, hauriet a Domino graciam sibi, qui autem confidit in cogitacionibus suis, impie agit. Non roborabitur homo ex impietate et radix iustorum non comovebitur.“ Et infra: „Propter peccata labiorum ruina proximat malo.“ Ideo dicit Dominus Ys. 45°, (1c—3): „Et appe- riam ante eum ianuas et porte non claudentur. Ego ante te ibo et gloriosos terre humiliabo, portas er[rJeas conter [r]am et vectes ferreos confringam. Et dabo tibi thezauros absconditos et archana secretorum, ut scias, quia ego Dominus, qui voco nomen tuum, Deus Israhel.“1) Prov. 10, (7): „No- men impiorum putrescet,“ et laus corum transibit, a quibus sepe laudan- tur. Idem 28, (4): „Qui derelinqunt legem, laudant impium, et qui custe- diunt, succenduntur contra cum.“ Ergo non est dignum, quod nomin: talium nominentur ! per os Cristi, sicut hic divitis. Ps. (15, 4): „Nor memorentur nomina corum per labia mea.“ Idem (68, 29): „Deleantu. de libro vivencium et cum iusto non scribantur “ Quibus dicet in die iudicii Mat. 25, (12. 41): „Amen, amen dico vobis, nescio vos“; et, quod plus est: „Ite maledicti etc.“ O, inique divicie, o, maledicta sapiencia mundi, que descendunt usque ad inferos, et post magnum honorem et leticiam deducunt ad penam perpetuam. Sed felix paupertas Lazari, et bona secura via et beata, que attingit usque ad celum, angelos servos facit et Deum amicum in perpetuum. Et quod plus est, Philip. ultimo (3) „Quorum nomina — vestra — scripta sunt in libro vite.“ Luce 10°, (20b): „Gaudete, quoniam nomina vestra scripta sunt in celis.“ Sicut Lazarus. [Ys. 4, (3b): „Beatus vocabitur omnis, qui scriptus est in vita in Ierusalem.“ Eccli. 37, (29): „Sapiens in populo hereditabit honorem et nomen illius erit vivens in cternum.“ Ys. 49, (16a): „Ecce in manibus meis descripsi te.“ Q(uasi) d(iceret): Ne curetis, si nomina vestra in terra blazphemantur, hereticantur, et nomina malorum et hereticorum vel tyrannorum magnificantur. Crisostomus: „Vide misericordiam Dei. Lazarus pauper quoniam sanctus erat, nominatur et ostenditur eius miseria, que fuit sine omni consolacione humana, cuius et ulcera non est dedignatus describere, tanti miserrimi mendici.“ Quod nostri prelati abhorrerent in suis bullis hoc describere, sed describunt solum suam superbiam et sanctitatem forte fictam. Sicut iste dives superbus nec no- mine quidem dignus habitus est. Luce (12, 19): „Anima mea, habes multa bona.“ Eccli. 11, (19): „Inveni requiem michi, et nunc manducabo] de bonis meis solus.“ 1a Thim. 6°, (9—11a): „Nam qui volunt divites fieri, incidunt in temptacionem et in laqueum dyaboli et desideria multa et 40 45 50 55 68 65 70 35 147b 75 195
Strana 196
80 85 90 95 100 105 110 nociva, que mergunt hominem in interitum et perdicionem. Radix enim omnium malorum est cupiditas, quam quidam appetentes erraverunt a fide et inseruerunt se doloribus multis. Tu autem, o homo Dei, hec fuge. Ecclesiastes 5°, (9): „Qui amat divicias, fructus non capiet ex eis,“ scili- cet salutis. Ideo (Mat. 5, 3): „Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum.“ Modo hic videat quilibet, quam viam transit. Homo quidam dives, quasi qui velud umbra preteriit, de quo loquitur Dominus quasi de ignoto, quia dives Deum in paupere non agnoscit. Mat. 25, (40): „Quod uni ex minimis meis fecistis.“ Sicut Iudas avarus vendi- dit Cristum, sic multi cupientes divites fieri vendunt Cristum diversi- mode, amantes corde divicias, ponendo spem suam in eis, nichil curant paupertatem anime, nisi sint corporis divicie. Qui induebatur purpura, ad ostentacionem, volens placere mundo, non " advertens illud (Mat. 6, 24): „Non potestis Deo servire et mammone. (Luce 16, 14—15): „Audiebant autem omnia hec pharisei, qui erant avari, et deridebant illum. Et ait illis: Vos estis, qui iustificatis vos coram hominibus, Deus autem novit corda vestra, quia quod hominibus altum est, abhominacio est ante Deum,“ sicut dives in purpura, quia non debet homo de vestibus gloriari, respiciendo ad peccatum suum, quia peccatum fuit causa vestium, quia homo ante l peccatum nudus fuit nec veste indigebat, quia indutus erat innocencie decore. Vidimus enim, quod sol non indiget vestimento, quia indutus est suo splendore. Ps. (103, 2a): „Amictus lumine sicut vestimento.“ Nec lilium, nec flos campi Mat. 6, (28b—29): „Considerate lilia agri, quomodo crescunt; non laborant, neque nent. Dico autem vobis, quoniam nec Salomon in omni gloria sua coopertus est sicut unum ex istis.“ Quanto plus anima puri innocencia sua melius est induta quam homo peccator tocius mundi sapiencia. Ergo induamur non purpura divitis, sed innocencia et humilitate Lazari. Ps. (68, 12): „Posuisti vestimentum meum cilicium.“ Ve illis, qui multa legunt vel audiunt et modicum emendant. Apostolus (2 Tim. 3, 7): „Semper ] student et discunt et numquam ad viam veritatis attingunt. Hic videant mundi sapientes, magistri astuti, sacerdotes dotati, superbi. Ierem. 25, (27b): „Bibite et inebriamini et vomite, et cadite et nolite consurgere a facie gladii, quem ego mittam inter vos.“ Quia non est dignum, ut taliter corpus induatur, ut homo velud Deus honoretur. O, qualis fatuitas, quod homo induendo vestem dyaboli superbam pre- ciosam, spolium pauperum, vult honorari et vestem innocencie pro nichilo pensat! Numquid ad penitenciam pertinet superbia? in qua veste semper debet flere, ipse autem in sua veste semper gaudet. Qui volunt se excusare dicentes: Facimus hoc propter festum. Numquid Cristus superbia honoratur? vel sancti, qui quasi stercus aurum respue- runt? 1 Quia aliis fuerunt induti vestimentis ex alto. Act. 3°, (6a): 148b1 147b* 148a 148a* 115 196
80 85 90 95 100 105 110 nociva, que mergunt hominem in interitum et perdicionem. Radix enim omnium malorum est cupiditas, quam quidam appetentes erraverunt a fide et inseruerunt se doloribus multis. Tu autem, o homo Dei, hec fuge. Ecclesiastes 5°, (9): „Qui amat divicias, fructus non capiet ex eis,“ scili- cet salutis. Ideo (Mat. 5, 3): „Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum.“ Modo hic videat quilibet, quam viam transit. Homo quidam dives, quasi qui velud umbra preteriit, de quo loquitur Dominus quasi de ignoto, quia dives Deum in paupere non agnoscit. Mat. 25, (40): „Quod uni ex minimis meis fecistis.“ Sicut Iudas avarus vendi- dit Cristum, sic multi cupientes divites fieri vendunt Cristum diversi- mode, amantes corde divicias, ponendo spem suam in eis, nichil curant paupertatem anime, nisi sint corporis divicie. Qui induebatur purpura, ad ostentacionem, volens placere mundo, non " advertens illud (Mat. 6, 24): „Non potestis Deo servire et mammone. (Luce 16, 14—15): „Audiebant autem omnia hec pharisei, qui erant avari, et deridebant illum. Et ait illis: Vos estis, qui iustificatis vos coram hominibus, Deus autem novit corda vestra, quia quod hominibus altum est, abhominacio est ante Deum,“ sicut dives in purpura, quia non debet homo de vestibus gloriari, respiciendo ad peccatum suum, quia peccatum fuit causa vestium, quia homo ante l peccatum nudus fuit nec veste indigebat, quia indutus erat innocencie decore. Vidimus enim, quod sol non indiget vestimento, quia indutus est suo splendore. Ps. (103, 2a): „Amictus lumine sicut vestimento.“ Nec lilium, nec flos campi Mat. 6, (28b—29): „Considerate lilia agri, quomodo crescunt; non laborant, neque nent. Dico autem vobis, quoniam nec Salomon in omni gloria sua coopertus est sicut unum ex istis.“ Quanto plus anima puri innocencia sua melius est induta quam homo peccator tocius mundi sapiencia. Ergo induamur non purpura divitis, sed innocencia et humilitate Lazari. Ps. (68, 12): „Posuisti vestimentum meum cilicium.“ Ve illis, qui multa legunt vel audiunt et modicum emendant. Apostolus (2 Tim. 3, 7): „Semper ] student et discunt et numquam ad viam veritatis attingunt. Hic videant mundi sapientes, magistri astuti, sacerdotes dotati, superbi. Ierem. 25, (27b): „Bibite et inebriamini et vomite, et cadite et nolite consurgere a facie gladii, quem ego mittam inter vos.“ Quia non est dignum, ut taliter corpus induatur, ut homo velud Deus honoretur. O, qualis fatuitas, quod homo induendo vestem dyaboli superbam pre- ciosam, spolium pauperum, vult honorari et vestem innocencie pro nichilo pensat! Numquid ad penitenciam pertinet superbia? in qua veste semper debet flere, ipse autem in sua veste semper gaudet. Qui volunt se excusare dicentes: Facimus hoc propter festum. Numquid Cristus superbia honoratur? vel sancti, qui quasi stercus aurum respue- runt? 1 Quia aliis fuerunt induti vestimentis ex alto. Act. 3°, (6a): 148b1 147b* 148a 148a* 115 196
Strana 197
148b2 149a1 149a2 „Aurum et argentum non est michi, sed quod habeo, hoc tibi do.“ Istas vestes Petrus reliquit successoribus, curam pastoralem, vitam sanctam, sapienciam divinam, sed nulli reliquit Petrus aurum aut argentum vel vestem superbam aut ornamenta preciosa. Abbak. 2°, (19b): „Ecce iste, qui coopertus est auro et argento, et omnis spiritus non est in visceribus corum.“ Quia sunt tales sicut ymagines mortue ante Deum. Ex quo de lohanne habetur Mat. 3°, (4a): „Ipse autem lohannes de pilis camelo- rum habebat vestimentum et zonam pelliceam circa lumbos suos, pas strzyebrny.“ Idem 11, (8): „Quid existis hominem videre mollibus vestitum? Ecce, qui mollibus vestiuntur, in domibus regum sunt.“ Et tales bene vestitos salutat Mat. 23°, (27—28): „Ve I vobis, qui similes estis sepulcris dealbatis, que aforis apparent hominibus speciosa, intus autem sunt plena ossibus mortuorum et omni spurcicia. Sic et vos qui- dem afforis apparetis hominibus iusti, intus autem pleni estis ypocrisi et iniquitate.“ Ergo ornatus superbus et curiosus fugiendus est tamquam dyabolicus cultus. Eccli 11, (4a): „In vestitu ne glorieris umquam, nec in die honoris tui extollaris.“ Omnis mulier superbe induta quam abhomina- bilis est! Eccli 9, (10): „Omnis mulier, que est fornicaria, quasi stercus in via ab hominibus transeuntibus conculcabitur.“ 1a Thim. 6°, (8): „Abentes aut(em) alimenta et quibus tegamur, hiis contenti sumus. Ecce, tegumentum debemus habere, non ornamentum, quia Deo displi- cet, et hoc ostenditur in plasmacione hominis. Voluit enim Dominus preciosum spiritum sub vili] sacco carnis abscondere, unde verisimile, quod noluerit corpus, quod vile est, preciosum tegumentum habere, quia ornatus superbus est signum dyabolice subieccionis, quia mulier superbe ornata est esca in hamo dyaboli. Sopho. 1°, (8—9): �Visitabo super omnes �principes et super filios regis et super omnesl,) qui induti sunt veste peregrina, et visitabo super omnem, qui arreganter ingreditur super limen in die illa, qui conplent domum Domini Dei sui iniquitate et dolo.“ Ys. 3°, (16—20a): „Et d(ixit) Dominus Deus: Pro eo, quod elevate sunt filie Syon, et ambulaverunt collo extento et nutibus oculorum ibant, et plaudebant et ambulabant et pedibus suis composito gradu incedebant, decalvabit Dominus cervicem filiarum Syon et Dominus crinem earum nudabit.“ Et pro ornamento erit ignominia. „In die illa auferet ornamentum Dominus calciamentorum et lunulas et torques et monilia et armillas et mitras et discriminalia etc.“ Michee 1°, (15c—16a): „Veniet gloria Israhel. Decalvare et tondere super filios deliciarum tuarum.“ Ecce hic non habent divites excusacionem de sua superbia vel ornamento precioso. Iste dives purpuratus non de alio acusatur, nisi so- lum de vestimento et de iniuria, qui videns suum membrum iacentem (!), misericordiam non fecit iuxta illud (Ys. 58, 7): „Frange esurienti panem tuum, egenos vagosque induc in domum tuam; cum videris nudum, operi 125 130 135 140 145 150 155 120 197
148b2 149a1 149a2 „Aurum et argentum non est michi, sed quod habeo, hoc tibi do.“ Istas vestes Petrus reliquit successoribus, curam pastoralem, vitam sanctam, sapienciam divinam, sed nulli reliquit Petrus aurum aut argentum vel vestem superbam aut ornamenta preciosa. Abbak. 2°, (19b): „Ecce iste, qui coopertus est auro et argento, et omnis spiritus non est in visceribus corum.“ Quia sunt tales sicut ymagines mortue ante Deum. Ex quo de lohanne habetur Mat. 3°, (4a): „Ipse autem lohannes de pilis camelo- rum habebat vestimentum et zonam pelliceam circa lumbos suos, pas strzyebrny.“ Idem 11, (8): „Quid existis hominem videre mollibus vestitum? Ecce, qui mollibus vestiuntur, in domibus regum sunt.“ Et tales bene vestitos salutat Mat. 23°, (27—28): „Ve I vobis, qui similes estis sepulcris dealbatis, que aforis apparent hominibus speciosa, intus autem sunt plena ossibus mortuorum et omni spurcicia. Sic et vos qui- dem afforis apparetis hominibus iusti, intus autem pleni estis ypocrisi et iniquitate.“ Ergo ornatus superbus et curiosus fugiendus est tamquam dyabolicus cultus. Eccli 11, (4a): „In vestitu ne glorieris umquam, nec in die honoris tui extollaris.“ Omnis mulier superbe induta quam abhomina- bilis est! Eccli 9, (10): „Omnis mulier, que est fornicaria, quasi stercus in via ab hominibus transeuntibus conculcabitur.“ 1a Thim. 6°, (8): „Abentes aut(em) alimenta et quibus tegamur, hiis contenti sumus. Ecce, tegumentum debemus habere, non ornamentum, quia Deo displi- cet, et hoc ostenditur in plasmacione hominis. Voluit enim Dominus preciosum spiritum sub vili] sacco carnis abscondere, unde verisimile, quod noluerit corpus, quod vile est, preciosum tegumentum habere, quia ornatus superbus est signum dyabolice subieccionis, quia mulier superbe ornata est esca in hamo dyaboli. Sopho. 1°, (8—9): �Visitabo super omnes �principes et super filios regis et super omnesl,) qui induti sunt veste peregrina, et visitabo super omnem, qui arreganter ingreditur super limen in die illa, qui conplent domum Domini Dei sui iniquitate et dolo.“ Ys. 3°, (16—20a): „Et d(ixit) Dominus Deus: Pro eo, quod elevate sunt filie Syon, et ambulaverunt collo extento et nutibus oculorum ibant, et plaudebant et ambulabant et pedibus suis composito gradu incedebant, decalvabit Dominus cervicem filiarum Syon et Dominus crinem earum nudabit.“ Et pro ornamento erit ignominia. „In die illa auferet ornamentum Dominus calciamentorum et lunulas et torques et monilia et armillas et mitras et discriminalia etc.“ Michee 1°, (15c—16a): „Veniet gloria Israhel. Decalvare et tondere super filios deliciarum tuarum.“ Ecce hic non habent divites excusacionem de sua superbia vel ornamento precioso. Iste dives purpuratus non de alio acusatur, nisi so- lum de vestimento et de iniuria, qui videns suum membrum iacentem (!), misericordiam non fecit iuxta illud (Ys. 58, 7): „Frange esurienti panem tuum, egenos vagosque induc in domum tuam; cum videris nudum, operi 125 130 135 140 145 150 155 120 197
Strana 198
160 165 170 175 180 185 190 195 eum et carnem tuam ne despexeris.“ Hoc dives non fecit et habunde super superbiam exposuit, in pupura ambulando etc. Et epulabatur cottidie. Eccli 37, (32—34): „Noli avidus esse in omni 149b" epulacione, et non te effundas super omnem escam. In multis enim escis erit infirmitas, propter crapulam multi obierunt, qui autem abstinens est, ad[dJiciet vitam.“ Quia dicitur Num. 10°, (10): „Si quando habebitis epulum et dies festos et calendas, canetis tubis super holocaustis et paci- ficis victimis, ut sint vobis in recordacionem Dei vestri. Ego Dominus Deus vester.“ Iste sunt epule Domini. Gen. 40, (20b—22a): „Qui, "pharao,) „faciens grande convivium pueris suis, recordatus est inter epulas magistri pincernarum, et pistorum principis. Restituitque alterum in locum suum, ut porigeret regi poculum, alterum suspendit ] in pati- bulo.“ Iste dives deceptus est. Prov. 21, (17): „Qui diligit epulas, in egestate erit, qui amat vinum et pingwia, non ditabitur.“ Eccli 29, (29): „Melior est victus pauperis sub tegmine asserum, quam epule splendide in peregre sine domicilio“, sicut istius divitis, qui peregre epulabatur. Et erat quidam men dicus), nomine Lazarus, qui iacebat ante ianuam eius, ulceribus plenus, qui non solum clamabat ore ad divitem, sed toto corpore, quia Dominus, ad apperiendum cor eius, totum corpus pauperis ulceribus opperuit, ut quot essent vulnera, tot essent ora clamancia. Eciam divites iacebunt: Prov. 14, (19—20): „Iacebunt mali ante bonos ] et impii ante portas iustorum. Eciam proximo suo pauper odiosus erit, amici vero divitum multi.“ Quia hanc vindictam permittet Dominus Exodo 12, (30): „Surrexitque pharao nocte et omnes servi eius, cunctaque Egyptus, et ortus est clamor magnus in Egypto, neque erat domus, in qua non iaceret mortuus.“ Gregorius: „Pauper, cum reprehensibilis cernitur, moneri debet, et despici non debet, quia quando iacenti in terra porigis, sedenti in celo das. Si pauper es, attende, ut paupertate solacium habeas, sciens, quod paciencia pauperum non peribit in finem.“ Ad ianuam, ne dives dicat: Non vidi eum, remote a me fuit. Ne d(icat): Potuit ambulare et alibi mendicare. Et erat ulceri bus plenus. Si enim non movisset eum ad compassionem paupertas, poterat eum movere magna infirmitas. Quia paupertas est tamquam turris firmissima salutis. Iudicum 9°, (51): „Erat autem turris excelsa in media civitate, ad quam confu- gerant simul viri ac mulieres et omnes principes civitatis, clausa firmissime ianua.“ O, quam firmissime ista ianua est clausa mundo,scilicet paupertas vel miseria, quam paciuntur infirmi, quia tales iacent ad ianuam regni celestis semper panem suum mendicantes, quia petendo hic in mundo a divitibus humiliter et pacienter, petunt a Deo ante ianuam eius. Iob 30, (14): „Quasi rupto muro et aperta ianua irruerunt super me, et ad meas miserias devoluti sunt. Et nemo illi dabat. Ecce, qualis malicia Deo negare panem in paupere, 150b1 149b2 150a 150a" 200 198
160 165 170 175 180 185 190 195 eum et carnem tuam ne despexeris.“ Hoc dives non fecit et habunde super superbiam exposuit, in pupura ambulando etc. Et epulabatur cottidie. Eccli 37, (32—34): „Noli avidus esse in omni 149b" epulacione, et non te effundas super omnem escam. In multis enim escis erit infirmitas, propter crapulam multi obierunt, qui autem abstinens est, ad[dJiciet vitam.“ Quia dicitur Num. 10°, (10): „Si quando habebitis epulum et dies festos et calendas, canetis tubis super holocaustis et paci- ficis victimis, ut sint vobis in recordacionem Dei vestri. Ego Dominus Deus vester.“ Iste sunt epule Domini. Gen. 40, (20b—22a): „Qui, "pharao,) „faciens grande convivium pueris suis, recordatus est inter epulas magistri pincernarum, et pistorum principis. Restituitque alterum in locum suum, ut porigeret regi poculum, alterum suspendit ] in pati- bulo.“ Iste dives deceptus est. Prov. 21, (17): „Qui diligit epulas, in egestate erit, qui amat vinum et pingwia, non ditabitur.“ Eccli 29, (29): „Melior est victus pauperis sub tegmine asserum, quam epule splendide in peregre sine domicilio“, sicut istius divitis, qui peregre epulabatur. Et erat quidam men dicus), nomine Lazarus, qui iacebat ante ianuam eius, ulceribus plenus, qui non solum clamabat ore ad divitem, sed toto corpore, quia Dominus, ad apperiendum cor eius, totum corpus pauperis ulceribus opperuit, ut quot essent vulnera, tot essent ora clamancia. Eciam divites iacebunt: Prov. 14, (19—20): „Iacebunt mali ante bonos ] et impii ante portas iustorum. Eciam proximo suo pauper odiosus erit, amici vero divitum multi.“ Quia hanc vindictam permittet Dominus Exodo 12, (30): „Surrexitque pharao nocte et omnes servi eius, cunctaque Egyptus, et ortus est clamor magnus in Egypto, neque erat domus, in qua non iaceret mortuus.“ Gregorius: „Pauper, cum reprehensibilis cernitur, moneri debet, et despici non debet, quia quando iacenti in terra porigis, sedenti in celo das. Si pauper es, attende, ut paupertate solacium habeas, sciens, quod paciencia pauperum non peribit in finem.“ Ad ianuam, ne dives dicat: Non vidi eum, remote a me fuit. Ne d(icat): Potuit ambulare et alibi mendicare. Et erat ulceri bus plenus. Si enim non movisset eum ad compassionem paupertas, poterat eum movere magna infirmitas. Quia paupertas est tamquam turris firmissima salutis. Iudicum 9°, (51): „Erat autem turris excelsa in media civitate, ad quam confu- gerant simul viri ac mulieres et omnes principes civitatis, clausa firmissime ianua.“ O, quam firmissime ista ianua est clausa mundo,scilicet paupertas vel miseria, quam paciuntur infirmi, quia tales iacent ad ianuam regni celestis semper panem suum mendicantes, quia petendo hic in mundo a divitibus humiliter et pacienter, petunt a Deo ante ianuam eius. Iob 30, (14): „Quasi rupto muro et aperta ianua irruerunt super me, et ad meas miserias devoluti sunt. Et nemo illi dabat. Ecce, qualis malicia Deo negare panem in paupere, 150b1 149b2 150a 150a" 200 198
Strana 199
150b2 151a 151a2 qui regraciare vult in die iudicii ante suum Patrem et coram angelis et omnibus sanctis. Iob 22°, «7. 6): „Aquam lasso non dedisti et esurienti subtraxisti panem.“ At ante: „Et nudos spoliasti.“ Quia fuit pauper Lazarus propter Deum. Crisostomus: „Habet paupertas martirium suum et egestas bene tollerata facit martirium, quia multi sunt pauperes, qui desiderant esse divites, et hec paupertas non facit beatum, sed pauper- tas propter Cristum. Fides famem non timet; qui Cristum amat, non timet famem; qui Cristum habet, omnes divicias secum habet.“ Mat. 13, (44): „Simile est regnum celorum thezauro ab scondito in agro, quem qui invenit homo, abscondit, et pre gaudio illius vadit et vendit universa, que habet, et emit eum.“ Sic hic Lazarus sibi Deum eligendo et ante divitem abscondendo etc. Et nemo illi dabat. Qualis dominus, talis familia; ubi fuerunt canes melio- res, qui lingendo eius ulcera, naturam suam non sunt obliti, quod dives nature suc non fecit, quia multi sunt peiores canibus, qui plus diligunt canes quam fratres. Et factum est, cum moreretur mendicus et portaretur in synum Abrahe, ubi est parochia specialis pauperum, quia ipsorum est regnum celorum. Ecce, mortua est sibi omnis miseria, sed I revixit omnis gloria. Quia mendicus moritur, sed Lazarus vivificatur. Periit mendicitas, surrexit copiositas. Et sic Lazarus non moritur, sed dives; cui denegata fuerunt obsequia hu- mana, sed parata fuerunt obsequia angelica. Non dedignantur eum por- tare, cui prius ministrabant. Heb. 1°, (14a): „Omnes sunt administratorii spiritus. Mortuus esl et dives et sepultus est in inferno, ubi nullus ordo, nulla leticia, nulla epulacio, nulli servitores, nullus honer, nulla visio bonorum. Ierem. 22°, (19): „Sepultura asini sepelictur, putrefactus et proiectus extra portas Ierusalem.“ Idem 25, 33b): „Non plangentur neque colli- cc gentur neque sepelientur, in sterquilinium super | faciem terre iacebunt. lerem. 8, (1—3a): „In tempore illo, ait Dominus, eicient ossa regum Iuda et ossa principum eius et ossa sacerdotum et ossa prophetarum et ossa corum, qui habitaverunt Ierusalem, de sepulcris suis, et expandent ea ad solem et lunam et omnem miliciam celi, que dilexerunt et quibus servie- runt et post que ambulaverunt, et que quesierunt et adoraverunt. Non colligentur et non sepelientur, in sterquilinium super faciem terre erunt. Et eligent magis mortem quam vitam.“ 2i Mach. 5°, (10b): „Insepultus abicitur a sepultura, ne peregrina usus, neque patrio sepulcro partici- pans.“ Sicut iste, qui est sepultus in inferno. Apok. 18, (7—8): ,Quan- tum glorificavit se et in deliciis fuit, | tantum date ei tormentum et luctum. Quia in corde suo dicit: Sedeo regina et vidua non sum et luctum non videbo. Ideo in una die venient plage eius, mors et luctus et fames, et igni conburetur, quia fortis est Deus, qui iudicabit illam.“ Sap. 210 215 220 225 230 235 205 151b 240 199
150b2 151a 151a2 qui regraciare vult in die iudicii ante suum Patrem et coram angelis et omnibus sanctis. Iob 22°, «7. 6): „Aquam lasso non dedisti et esurienti subtraxisti panem.“ At ante: „Et nudos spoliasti.“ Quia fuit pauper Lazarus propter Deum. Crisostomus: „Habet paupertas martirium suum et egestas bene tollerata facit martirium, quia multi sunt pauperes, qui desiderant esse divites, et hec paupertas non facit beatum, sed pauper- tas propter Cristum. Fides famem non timet; qui Cristum amat, non timet famem; qui Cristum habet, omnes divicias secum habet.“ Mat. 13, (44): „Simile est regnum celorum thezauro ab scondito in agro, quem qui invenit homo, abscondit, et pre gaudio illius vadit et vendit universa, que habet, et emit eum.“ Sic hic Lazarus sibi Deum eligendo et ante divitem abscondendo etc. Et nemo illi dabat. Qualis dominus, talis familia; ubi fuerunt canes melio- res, qui lingendo eius ulcera, naturam suam non sunt obliti, quod dives nature suc non fecit, quia multi sunt peiores canibus, qui plus diligunt canes quam fratres. Et factum est, cum moreretur mendicus et portaretur in synum Abrahe, ubi est parochia specialis pauperum, quia ipsorum est regnum celorum. Ecce, mortua est sibi omnis miseria, sed I revixit omnis gloria. Quia mendicus moritur, sed Lazarus vivificatur. Periit mendicitas, surrexit copiositas. Et sic Lazarus non moritur, sed dives; cui denegata fuerunt obsequia hu- mana, sed parata fuerunt obsequia angelica. Non dedignantur eum por- tare, cui prius ministrabant. Heb. 1°, (14a): „Omnes sunt administratorii spiritus. Mortuus esl et dives et sepultus est in inferno, ubi nullus ordo, nulla leticia, nulla epulacio, nulli servitores, nullus honer, nulla visio bonorum. Ierem. 22°, (19): „Sepultura asini sepelictur, putrefactus et proiectus extra portas Ierusalem.“ Idem 25, 33b): „Non plangentur neque colli- cc gentur neque sepelientur, in sterquilinium super | faciem terre iacebunt. lerem. 8, (1—3a): „In tempore illo, ait Dominus, eicient ossa regum Iuda et ossa principum eius et ossa sacerdotum et ossa prophetarum et ossa corum, qui habitaverunt Ierusalem, de sepulcris suis, et expandent ea ad solem et lunam et omnem miliciam celi, que dilexerunt et quibus servie- runt et post que ambulaverunt, et que quesierunt et adoraverunt. Non colligentur et non sepelientur, in sterquilinium super faciem terre erunt. Et eligent magis mortem quam vitam.“ 2i Mach. 5°, (10b): „Insepultus abicitur a sepultura, ne peregrina usus, neque patrio sepulcro partici- pans.“ Sicut iste, qui est sepultus in inferno. Apok. 18, (7—8): ,Quan- tum glorificavit se et in deliciis fuit, | tantum date ei tormentum et luctum. Quia in corde suo dicit: Sedeo regina et vidua non sum et luctum non videbo. Ideo in una die venient plage eius, mors et luctus et fames, et igni conburetur, quia fortis est Deus, qui iudicabit illam.“ Sap. 210 215 220 225 230 235 205 151b 240 199
Strana 200
250 255 260 265 270 275 280 18, (12b): „Nec enim ad sepelliendum vivi sufficiebant, quoniam uno momento, que erat preclarior nacio illorum, exterminata est.' Elevans autem dives oculos suos, cum esset in tormentis, vidit Abra(ham) a longe, et Laza(rum) in synu eius. Ecce, superbum sequitur humilitas. Sap. 5°, (8—13): „Quid nobis profuit superbia? aut diviciarum iactancia quid contulit nobis? Transierunt omnia illa tamquam umbra et tamquam nunccius precurrens et tamquam navis, I que pertransit fluctuantem aquam, cuius, cum preterierit, non est vestigium invenire neque semitam carine in fluctibus. Aut tamquam avis, que transvolat in aere, cuius nullum invenitur argumentum itineris illius, sed tantum sonitus alarum verberans levem ventum et scidens per vim itineris aerem. Comotisque alis transvolavit et post hoc nullum signum invenitur itineris illius. Aut tamquam sagitta emissa in locum destinatum..., sic et nos nati desivimus esse et virtutis nullum quidem signum valuimus ostendere, in maligni- tate autem nostra consumpti sumus.“ Sicut isti diviti factum est per omnia. “ Elevans oculos etc. Luce 6°, (38b): „Qua mensura mensi fueritis etc." Primo oculos elevat,] sed tarde. Ps. (16, 11): „Oculos suos declinaverunt in terram.“ Ecce, quod culpa claudit, pena aperit. Sap. 11, (17): „Ut scirent, quia per que peccat quis, per hec et torquetur.“ Sicut hic dives iam clamat, forte aliquid dolet, forte grave est sibi sustinere, ex quo non est consuetus aliquid pati propter Deum, iam non valet purpuram in- duere nec cottidie epulare nec hic vel ibi spaciare vel extra valvas equi- tare nec diu sedere et diu dormire. Quia prope Lazarum non audivit, iam solus auditur clamare per totum mundum. Pater Abraham, et mitte Lazarum. Qui fuit oblitus illud (Mat. 5, 7): „Beati misericordes, quoniam misericordiam consequentur.“ Iacobi 2°, (13a): „Iudicium enim sine misericordia fiet illi, qui non fecerit ] miseri- cordiam.“ Osee 6, (6—7): „Quia misericordiam volui et non sacrificium, et scienciam Dei plus, quam holocausta, ipsi autem sicut Adam transgressi sunt pactum meum, ibi prevaricati sunt in me.“ Prov. 21, (3): „Facere misericordiam et iudicium magis placet Domino quam victime.“ Michee 6°, (8): „Indicabo tibi, o homo, quid sit bonum, et quid Dominus Deus tuus requirat a te, utique facere iudicium et diligere misericordiam et solicitum ambulare cum Domino Deo tuo. Ideo d(ixit) illi Abra(ham): Fili, recordare etc. in vita tua. Quia hic est vita divitum. Nunc autem hic consolatur, tu vero cruciaris. Prov. 22°, (1—2): „Melius est nomen bonum quam divicie multe, super argentum et aurum gracia bona. Dives et pauper obviaverunt sibi, utriusque operator est Dominus.“ Sed male habet dives contra pauperem. Et in hiis omnibus inter nos et vos chaos magnum firmatum est. Q(uasi) 152b1 d(iceret): Nos salvati videmus, quid amavimus, quid fugeramus, et vos — 151b3 152a1 152a* 245 285 200
250 255 260 265 270 275 280 18, (12b): „Nec enim ad sepelliendum vivi sufficiebant, quoniam uno momento, que erat preclarior nacio illorum, exterminata est.' Elevans autem dives oculos suos, cum esset in tormentis, vidit Abra(ham) a longe, et Laza(rum) in synu eius. Ecce, superbum sequitur humilitas. Sap. 5°, (8—13): „Quid nobis profuit superbia? aut diviciarum iactancia quid contulit nobis? Transierunt omnia illa tamquam umbra et tamquam nunccius precurrens et tamquam navis, I que pertransit fluctuantem aquam, cuius, cum preterierit, non est vestigium invenire neque semitam carine in fluctibus. Aut tamquam avis, que transvolat in aere, cuius nullum invenitur argumentum itineris illius, sed tantum sonitus alarum verberans levem ventum et scidens per vim itineris aerem. Comotisque alis transvolavit et post hoc nullum signum invenitur itineris illius. Aut tamquam sagitta emissa in locum destinatum..., sic et nos nati desivimus esse et virtutis nullum quidem signum valuimus ostendere, in maligni- tate autem nostra consumpti sumus.“ Sicut isti diviti factum est per omnia. “ Elevans oculos etc. Luce 6°, (38b): „Qua mensura mensi fueritis etc." Primo oculos elevat,] sed tarde. Ps. (16, 11): „Oculos suos declinaverunt in terram.“ Ecce, quod culpa claudit, pena aperit. Sap. 11, (17): „Ut scirent, quia per que peccat quis, per hec et torquetur.“ Sicut hic dives iam clamat, forte aliquid dolet, forte grave est sibi sustinere, ex quo non est consuetus aliquid pati propter Deum, iam non valet purpuram in- duere nec cottidie epulare nec hic vel ibi spaciare vel extra valvas equi- tare nec diu sedere et diu dormire. Quia prope Lazarum non audivit, iam solus auditur clamare per totum mundum. Pater Abraham, et mitte Lazarum. Qui fuit oblitus illud (Mat. 5, 7): „Beati misericordes, quoniam misericordiam consequentur.“ Iacobi 2°, (13a): „Iudicium enim sine misericordia fiet illi, qui non fecerit ] miseri- cordiam.“ Osee 6, (6—7): „Quia misericordiam volui et non sacrificium, et scienciam Dei plus, quam holocausta, ipsi autem sicut Adam transgressi sunt pactum meum, ibi prevaricati sunt in me.“ Prov. 21, (3): „Facere misericordiam et iudicium magis placet Domino quam victime.“ Michee 6°, (8): „Indicabo tibi, o homo, quid sit bonum, et quid Dominus Deus tuus requirat a te, utique facere iudicium et diligere misericordiam et solicitum ambulare cum Domino Deo tuo. Ideo d(ixit) illi Abra(ham): Fili, recordare etc. in vita tua. Quia hic est vita divitum. Nunc autem hic consolatur, tu vero cruciaris. Prov. 22°, (1—2): „Melius est nomen bonum quam divicie multe, super argentum et aurum gracia bona. Dives et pauper obviaverunt sibi, utriusque operator est Dominus.“ Sed male habet dives contra pauperem. Et in hiis omnibus inter nos et vos chaos magnum firmatum est. Q(uasi) 152b1 d(iceret): Nos salvati videmus, quid amavimus, quid fugeramus, et vos — 151b3 152a1 152a* 245 285 200
Strana 201
152b2 videtis, quem non dilexistis nec audire voluistis et quid iam eternaliter perdidistis. Q(uasi) d(iceret): Quia nostra gaudia cumulant vestra tor- menta et vestra tormenta cumulant nostra gaudia. Et ait illi: Rogo te, pater, ut mittas eum in domum patris mei. Cuius iam domus non fuit nec familia, quia sibi ministrare non potuerunt guttam aque. Ecce, dives iste existens in inferno adhuc vult habere servitores, vult Lazarum mittere remote, quem inspicere noluit prope. Ait illi pater Abraham: Habent Moy(sen). Q(uasi) d(iceret): Quia Moyses plus dilexit Deum quam divicias pharaonis, ymo pocius voluit persequi cum populo Dei, quam esse pro filio regis. Tales debent audire et ipsis credere. Si Moysen et prophetas non audiunt, neque si quis ex mortuis resurrexerit, credent 290 295 ci. 153a1 13 Ioh. 4, (8b—21): 300 153a3 53b1 Karissimi, Deus karitas est. In hoc apparuit caritas Dei in nobis, quoniam Filium suum unigenitum misit Deus in hunc mundum, ut vivamus per eum. In hoc est caritas, non quasi nos dile(xer)imus Deum, sed quoniam prior ipse dilexit nos et misit Filium suum propiciacionem pro peccatis nostris. Karissimi, si Deus dilexit nos, et nos debemus invicem diligere. Deum nemo vidit umquam. Si diligamus in- vicem, Deus in nobis manet et caritas eius in nobis perfecta est. In hoc congnoscimus, quoniam in eo manemus et ipse in nobis, quoniam de Spiritu suo dedit nobis. Et nos vidimus et testificamur, quoniam Pater misit Filium suum salvatorem mundi. Quisquis confessus fuerit, quoniam Iesus est Filius Dei, Deus in eo manet et ipse in Deo. Et nos congnovimus et credidimus caritati, quam habet Deus in nobis. Deus caritas est, et qui manet in caritate, in Deo manet et Deus in eo. In hoc perfecta est caritas Dei nobiscum, ut fiduciam habeamus in die iudicii, qui sicut ille est, et nos sumus in hoc mundo. Timor non est in caritate, sed perfecta caritas foras mittit timorem, quoniam timor penam habet. Qui autem timet, non est perfectus in caritate. Nos ergo diligamus Deum, quod ipse prior dilexit nos. Si quis dixerit, quoniam ego diligo Deum, et fratrem suum oderit, mendax est. Qui enim non diligit fratrem suum, quem videt, Deum, quem non videt, quomodo potest diligere? Et hoc manda- tum habemus a Deo, ut qui diligit Deum, diligat et fratrem suum. Ecce, sanctus Iohannes, Dei electus et specialis gracialis, describit secreta sui Domini! Quia solent et domini temporales sua secreta primum suis electis revelare. Ut hic Iohannes describens, quid sit Deus; quia caritas summa et eterna, que non desinit nec incepit esse, a qua nos creati sumus, dicens: In hoc apparuit caritas Dei in nobis, id est manifesta est, quia caritas paciens est, benigna est. Quam habuit ipse Cristus et sanctus Stephanus, dum illi inimici currebant ad lapides, Stephanus autem ad preces. Ioh. 13, (34—35): „Mandatum novum do vobis, ut diligatis in- 305 310 315 320 325 201
152b2 videtis, quem non dilexistis nec audire voluistis et quid iam eternaliter perdidistis. Q(uasi) d(iceret): Quia nostra gaudia cumulant vestra tor- menta et vestra tormenta cumulant nostra gaudia. Et ait illi: Rogo te, pater, ut mittas eum in domum patris mei. Cuius iam domus non fuit nec familia, quia sibi ministrare non potuerunt guttam aque. Ecce, dives iste existens in inferno adhuc vult habere servitores, vult Lazarum mittere remote, quem inspicere noluit prope. Ait illi pater Abraham: Habent Moy(sen). Q(uasi) d(iceret): Quia Moyses plus dilexit Deum quam divicias pharaonis, ymo pocius voluit persequi cum populo Dei, quam esse pro filio regis. Tales debent audire et ipsis credere. Si Moysen et prophetas non audiunt, neque si quis ex mortuis resurrexerit, credent 290 295 ci. 153a1 13 Ioh. 4, (8b—21): 300 153a3 53b1 Karissimi, Deus karitas est. In hoc apparuit caritas Dei in nobis, quoniam Filium suum unigenitum misit Deus in hunc mundum, ut vivamus per eum. In hoc est caritas, non quasi nos dile(xer)imus Deum, sed quoniam prior ipse dilexit nos et misit Filium suum propiciacionem pro peccatis nostris. Karissimi, si Deus dilexit nos, et nos debemus invicem diligere. Deum nemo vidit umquam. Si diligamus in- vicem, Deus in nobis manet et caritas eius in nobis perfecta est. In hoc congnoscimus, quoniam in eo manemus et ipse in nobis, quoniam de Spiritu suo dedit nobis. Et nos vidimus et testificamur, quoniam Pater misit Filium suum salvatorem mundi. Quisquis confessus fuerit, quoniam Iesus est Filius Dei, Deus in eo manet et ipse in Deo. Et nos congnovimus et credidimus caritati, quam habet Deus in nobis. Deus caritas est, et qui manet in caritate, in Deo manet et Deus in eo. In hoc perfecta est caritas Dei nobiscum, ut fiduciam habeamus in die iudicii, qui sicut ille est, et nos sumus in hoc mundo. Timor non est in caritate, sed perfecta caritas foras mittit timorem, quoniam timor penam habet. Qui autem timet, non est perfectus in caritate. Nos ergo diligamus Deum, quod ipse prior dilexit nos. Si quis dixerit, quoniam ego diligo Deum, et fratrem suum oderit, mendax est. Qui enim non diligit fratrem suum, quem videt, Deum, quem non videt, quomodo potest diligere? Et hoc manda- tum habemus a Deo, ut qui diligit Deum, diligat et fratrem suum. Ecce, sanctus Iohannes, Dei electus et specialis gracialis, describit secreta sui Domini! Quia solent et domini temporales sua secreta primum suis electis revelare. Ut hic Iohannes describens, quid sit Deus; quia caritas summa et eterna, que non desinit nec incepit esse, a qua nos creati sumus, dicens: In hoc apparuit caritas Dei in nobis, id est manifesta est, quia caritas paciens est, benigna est. Quam habuit ipse Cristus et sanctus Stephanus, dum illi inimici currebant ad lapides, Stephanus autem ad preces. Ioh. 13, (34—35): „Mandatum novum do vobis, ut diligatis in- 305 310 315 320 325 201
Strana 202
330 335 340 345 350 355 360 vicem, sicut dilexi vos, ut et vos diligatis invicem. In hoc congnoscent omnes, quia mei dis(cipuli) estis, si dileccionem habueritis ad invicem." Ex quo Deus est caritas, quia cum tantum nos dilexit peccatores, suos inimicos, ita quod misit Filium suum propiciacionem pro peccatis nostris. Rom. 5°, (10a): „Cum inimici essemus, reconciliati sumus Deo per mortem Filii cius. Karissimi, si Deus dilexit nos, et nos debemus invicem diligere. 1a Ioh. 4°, 6b—7): „In hoc congnoscimus Spiritum veritatis et spiritum erroris. Karissimi, diligamus invicem, quoniam caritas ex Deo est et omnis, qui diligit, ex Deo natus est et congnoscit Deum.“ Eph. 5°, (1—2a): „Estote imitatores Dei sicut filii carissimi, et ambulate in dileccione.“ Augusti- nus: „Si diligimus Cristum, diligamus et membra eius. Deum nemo vidit umquam, q(uasi) d(iceret): licet oculo carnali in presenti Deus non videtur, tamen si diligamus invicem, Deus in nobis manet per graciam inhabitantem sicut in templo suo. Ps. (10, 5):I „Dominus in templo sancto suo.“ Et in quo Deus est, ostenditur in factis divinis, quia caritas est mors criminum, virtus pugnancium palma victorum, con- cordia mencium, societas electorum. Deum nemo vidit. Ex. 33°, (20b): „Non videbit me homo, et vivet." Contra Ys. 6, (1—3): „Vidi Deum sedentem super solium excelsum et clevatum et plena erat domus magestate eius, et ea, que sub ipso erant, replebant templum. Seraphim stabant super illud et sex ale uni, et sex ale alteri, duabus velabant faciem eius, et duabus velabant pedes eius, et duabus volabant; et clamabant alter ad alterum, et dicebant: Sanctus, s(anctus), sanctus Dominus Deus exercituum, plena est omnis terra gloria eius.“ Hic Ysaias vidit visionem, ut solent videre infirmi vigilan- tes vel sani dormientes, Dominum in specie viri magistri sedentis, cuius sedile erat in celo et scabellum pedum eius in templo. Ys. 66, (1) solus d(ixit): „Celum michi sedes est et terra scabellum pedum meorum.“ Et duos angelos stantes ex utroque latere eius, habentes alas senas, sex ale uni etc., duabus velabant faciem eius, id est Domini, et duabus aliis me- diis volabant, id est expandebant quasi ad volandum, ad designandum, quod angeli semper sunt parati ad divina ascendere et ad inferiora descendere secundum Domini voluntatem. Et dicebant: Sanctus, Pater, sanctus, Filius, sanctus, Spiritus sanctus. Ps. (23, 10): „Dominus virtu- tum, ipse est rex glorie. In hoc perfecta est caritas Dei nobiscum, ut fiduciam habeamus in die iudicii. Nam qui timet iudicium, non est perfectus in caritate, sicut ille fuit. (Ps. 41, 3): „Quando veniam et apparebo ante faciem Domini?“ Ad Philipp. 1°, (23): „Cupio disolvi et esse cum Cristo.“ Augustinus: „Non est perfecta caritas, nisi cum ceperit dies Domini desiderari, sicut Ieremias, qui diem hominis non desideravit, sed diem Domini.“ Sic nos 154a1 154a3 154b1 153b* 365 202
330 335 340 345 350 355 360 vicem, sicut dilexi vos, ut et vos diligatis invicem. In hoc congnoscent omnes, quia mei dis(cipuli) estis, si dileccionem habueritis ad invicem." Ex quo Deus est caritas, quia cum tantum nos dilexit peccatores, suos inimicos, ita quod misit Filium suum propiciacionem pro peccatis nostris. Rom. 5°, (10a): „Cum inimici essemus, reconciliati sumus Deo per mortem Filii cius. Karissimi, si Deus dilexit nos, et nos debemus invicem diligere. 1a Ioh. 4°, 6b—7): „In hoc congnoscimus Spiritum veritatis et spiritum erroris. Karissimi, diligamus invicem, quoniam caritas ex Deo est et omnis, qui diligit, ex Deo natus est et congnoscit Deum.“ Eph. 5°, (1—2a): „Estote imitatores Dei sicut filii carissimi, et ambulate in dileccione.“ Augusti- nus: „Si diligimus Cristum, diligamus et membra eius. Deum nemo vidit umquam, q(uasi) d(iceret): licet oculo carnali in presenti Deus non videtur, tamen si diligamus invicem, Deus in nobis manet per graciam inhabitantem sicut in templo suo. Ps. (10, 5):I „Dominus in templo sancto suo.“ Et in quo Deus est, ostenditur in factis divinis, quia caritas est mors criminum, virtus pugnancium palma victorum, con- cordia mencium, societas electorum. Deum nemo vidit. Ex. 33°, (20b): „Non videbit me homo, et vivet." Contra Ys. 6, (1—3): „Vidi Deum sedentem super solium excelsum et clevatum et plena erat domus magestate eius, et ea, que sub ipso erant, replebant templum. Seraphim stabant super illud et sex ale uni, et sex ale alteri, duabus velabant faciem eius, et duabus velabant pedes eius, et duabus volabant; et clamabant alter ad alterum, et dicebant: Sanctus, s(anctus), sanctus Dominus Deus exercituum, plena est omnis terra gloria eius.“ Hic Ysaias vidit visionem, ut solent videre infirmi vigilan- tes vel sani dormientes, Dominum in specie viri magistri sedentis, cuius sedile erat in celo et scabellum pedum eius in templo. Ys. 66, (1) solus d(ixit): „Celum michi sedes est et terra scabellum pedum meorum.“ Et duos angelos stantes ex utroque latere eius, habentes alas senas, sex ale uni etc., duabus velabant faciem eius, id est Domini, et duabus aliis me- diis volabant, id est expandebant quasi ad volandum, ad designandum, quod angeli semper sunt parati ad divina ascendere et ad inferiora descendere secundum Domini voluntatem. Et dicebant: Sanctus, Pater, sanctus, Filius, sanctus, Spiritus sanctus. Ps. (23, 10): „Dominus virtu- tum, ipse est rex glorie. In hoc perfecta est caritas Dei nobiscum, ut fiduciam habeamus in die iudicii. Nam qui timet iudicium, non est perfectus in caritate, sicut ille fuit. (Ps. 41, 3): „Quando veniam et apparebo ante faciem Domini?“ Ad Philipp. 1°, (23): „Cupio disolvi et esse cum Cristo.“ Augustinus: „Non est perfecta caritas, nisi cum ceperit dies Domini desiderari, sicut Ieremias, qui diem hominis non desideravit, sed diem Domini.“ Sic nos 154a1 154a3 154b1 153b* 365 202
Strana 203
154b2 non deberemus desiderare dies mundi, solum diem Domini misericordem. Quia perfecta caritas foras mittit timorem, quoniam timor penam habet. Qui autem timet, non est perfectus in caritate. Sed tamen non omnis timor. Ps. (32, 18): „Oculi Domini super ] metuentes eum, et in eis, qui sperant super misericordia cius.“ Eccli 1°, (27a): „Timor Domini expellit peccatum.“ Ps. (111, 1): „Beatus vir, qui timet Dominum,“ sed non mundum, neque hominem. Eccli 25, (15a): „Beatus vir, cui donatum est habere timorem Domini.“ Ps. (14, 4): „Timentes autem Dominum glorificat,“ id est Deus; et illi Deum timent, qui diligunt, et sic in Dei caritate manent. 370 375 7 venientes: veniebant et Vulg. — 8 cum: ut Vulg. — 10 dives: deest in Vulg. - 11 eius scripsi cum Vulgata: corum &— 16 Ergo rogo: rogo ergo Vulg. — 17 quinque: 5e2 18 locum hunc Hier. codd. meliores: hunc locum SC — 35 cius : illius Volg. — 37 se Deum patrem habere: patrem se habere Deum Vulg. — 39 a Domino... sibi: gratiam a Do- mino Vulg. — 46 10 scripsi: 12 Z — 48 et: deest in Vulg. — 50 Non memorentur nomina: nec memor ero nominum Vulg. — 52 iusto: iustis Vulg. — 54 Ite: Discedite a me Vulg. — 59 scripta: deest in Vulg. — 60 quoniam: autem, quod Vulg. 61 Beatus: Sanctus Vulg. —72 mea: deest in Vulg. — - 75 multa: multa inutilia Vulg. — 76 hominem: homi- nes Vulg. — 79 fructus: fructum Vulg. — 104 Posuisti: Et posui Vulg. — 106 Semper etc.: semper aiscentes et numquam ad scienciam veritatis pervenientes Vulg. — 118 Aurum et argentum: Argentum et aurum Vulg. — sed quod: quod autem Vulg. — 123 corum: eius Vulg. —- 124 de pilis... vestimentum: habebat vestimentum de p. camelorum Vulg. — 126 hominem videre: videre? hominem Vulg. 128 vobis, qui: vobis scribae et pharisaei hypocritae, quia Vulg. — 129 apparent: parent Vulg. — 131 apparctis: parctis Vulg. — 136 ab hominibus: deest in Vulg. — 137 sumus C: simus Hier. codd. plur. — 144 primo loco omnes: deest in Vulg. — 147 Deus: deest in Vulg. 148 collo extento: ext. c. Vulg. — 149 et ambulabant et pedibus: ambulabant, pedibus Vulg. — 152 ornamentum Dominus: Dominus orn. Vulg. — 159 tuum: tuum ct Vulg.— 164 infirmitas: infirmitas et aviditas appropinquabit usque ad choleram Vulg.—- 171 — regi: et Vulg. — 212 eum scripsi: agrum illum Vulg.: eam Z — 224 1° scripsi: 2° Z 229 neque colligentur: et non coll. Vulg. — 231 tempore illo: illo tempore Vulg. — 238 a sepultura, ne: sepultura neque Vulg. — 240 ei: illi Vulg. — 253 illius: deest in Vulg.— 254 Comotisque: Commotis Vulg. — 261 declinaverunt: statuerunt declinare Vulg.- 271 fiet: deest in Vulg. — fecerit Hier. codd. meliores: fecit C. facit S — 274 meum: deest in Vulg. — 276 Deus tuus: deest in Vulg. — 278 Domino: deest in Vulg. — 298 Inter fol. 152 et 153 invenitur in codice nostro folium vacuum, quod non numeramus.— 301 hunc: deest in Vulg. — 303 si: si sic Vulg. — 304 invicem: alterutrum Vulg. — 314 qued ipse: quoniam Deus Vulg.— ego: deest in Vulg.— 327 mei discipuli: discipuli mei Vulg. — 334 diligamus Hier. codd. meliores: diligamus nos Hier. alii codd. SC — quoniam: quia Vulg. — 335 Estote: Estote ergo Vulg. — 344 Non: non enim Vulg. — 345 Deum: Dominum Vulg. — 346 et plena... eius: desunt in Vulg. — 347 illud et: illud Vulg. — — 354 michi sedes... terra: sedes mea, terra autem Vulg. — 364 Domini: Dei Vulg. 365 I° scripsi: 2° Z — Cupio: Desiderium habens Vulg. — 375 Domini: Dei Vulg. 203
154b2 non deberemus desiderare dies mundi, solum diem Domini misericordem. Quia perfecta caritas foras mittit timorem, quoniam timor penam habet. Qui autem timet, non est perfectus in caritate. Sed tamen non omnis timor. Ps. (32, 18): „Oculi Domini super ] metuentes eum, et in eis, qui sperant super misericordia cius.“ Eccli 1°, (27a): „Timor Domini expellit peccatum.“ Ps. (111, 1): „Beatus vir, qui timet Dominum,“ sed non mundum, neque hominem. Eccli 25, (15a): „Beatus vir, cui donatum est habere timorem Domini.“ Ps. (14, 4): „Timentes autem Dominum glorificat,“ id est Deus; et illi Deum timent, qui diligunt, et sic in Dei caritate manent. 370 375 7 venientes: veniebant et Vulg. — 8 cum: ut Vulg. — 10 dives: deest in Vulg. - 11 eius scripsi cum Vulgata: corum &— 16 Ergo rogo: rogo ergo Vulg. — 17 quinque: 5e2 18 locum hunc Hier. codd. meliores: hunc locum SC — 35 cius : illius Volg. — 37 se Deum patrem habere: patrem se habere Deum Vulg. — 39 a Domino... sibi: gratiam a Do- mino Vulg. — 46 10 scripsi: 12 Z — 48 et: deest in Vulg. — 50 Non memorentur nomina: nec memor ero nominum Vulg. — 52 iusto: iustis Vulg. — 54 Ite: Discedite a me Vulg. — 59 scripta: deest in Vulg. — 60 quoniam: autem, quod Vulg. 61 Beatus: Sanctus Vulg. —72 mea: deest in Vulg. — - 75 multa: multa inutilia Vulg. — 76 hominem: homi- nes Vulg. — 79 fructus: fructum Vulg. — 104 Posuisti: Et posui Vulg. — 106 Semper etc.: semper aiscentes et numquam ad scienciam veritatis pervenientes Vulg. — 118 Aurum et argentum: Argentum et aurum Vulg. — sed quod: quod autem Vulg. — 123 corum: eius Vulg. —- 124 de pilis... vestimentum: habebat vestimentum de p. camelorum Vulg. — 126 hominem videre: videre? hominem Vulg. 128 vobis, qui: vobis scribae et pharisaei hypocritae, quia Vulg. — 129 apparent: parent Vulg. — 131 apparctis: parctis Vulg. — 136 ab hominibus: deest in Vulg. — 137 sumus C: simus Hier. codd. plur. — 144 primo loco omnes: deest in Vulg. — 147 Deus: deest in Vulg. 148 collo extento: ext. c. Vulg. — 149 et ambulabant et pedibus: ambulabant, pedibus Vulg. — 152 ornamentum Dominus: Dominus orn. Vulg. — 159 tuum: tuum ct Vulg.— 164 infirmitas: infirmitas et aviditas appropinquabit usque ad choleram Vulg.—- 171 — regi: et Vulg. — 212 eum scripsi: agrum illum Vulg.: eam Z — 224 1° scripsi: 2° Z 229 neque colligentur: et non coll. Vulg. — 231 tempore illo: illo tempore Vulg. — 238 a sepultura, ne: sepultura neque Vulg. — 240 ei: illi Vulg. — 253 illius: deest in Vulg.— 254 Comotisque: Commotis Vulg. — 261 declinaverunt: statuerunt declinare Vulg.- 271 fiet: deest in Vulg. — fecerit Hier. codd. meliores: fecit C. facit S — 274 meum: deest in Vulg. — 276 Deus tuus: deest in Vulg. — 278 Domino: deest in Vulg. — 298 Inter fol. 152 et 153 invenitur in codice nostro folium vacuum, quod non numeramus.— 301 hunc: deest in Vulg. — 303 si: si sic Vulg. — 304 invicem: alterutrum Vulg. — 314 qued ipse: quoniam Deus Vulg.— ego: deest in Vulg.— 327 mei discipuli: discipuli mei Vulg. — 334 diligamus Hier. codd. meliores: diligamus nos Hier. alii codd. SC — quoniam: quia Vulg. — 335 Estote: Estote ergo Vulg. — 344 Non: non enim Vulg. — 345 Deum: Dominum Vulg. — 346 et plena... eius: desunt in Vulg. — 347 illud et: illud Vulg. — — 354 michi sedes... terra: sedes mea, terra autem Vulg. — 364 Domini: Dei Vulg. 365 I° scripsi: 2° Z — Cupio: Desiderium habens Vulg. — 375 Domini: Dei Vulg. 203
Strana 204
(XXIV.) (DOMINICA SECUNDA POST TRINITATEM) Luce 14, (16—24): 155a 10 15 20 25 30 Homo quidam fecit cenam magnam et vocavit multos. Et misit servum suum hora cene dicere invitatis, ut venirent, quia parata sunt omnia. Et ceperunt omnes simul se excusare. Primus d(ixit) illi: Villam emi, et necesse habeo exire et videre eam, rogo habe me excusatum. Et alius dixit): Iuga bovum emi quinque, et eo probare illa, rogo te habe me excusatum. Et alius d(ixit): Uxorem duxi, et ideo non possum venire. Et reversus servus nuncciavit hec domino suo. Tunc iratus pater familias dixit) servo suo: Exi cito in plateas et vicos civitatis, et paupe(re)s et debiles et cecos introduc huc et claudos. Et ait servus: Domine, factum est, ut impe- rasti, et adhuc locus est. Et ait dominus servo: Exi in | vias et sepes et compelle in- trare, ut impleatur domus mea. Dico autem vobis, quod nemo virorum illorum, qui vocati sunt, gustabunt cenam meam. Quando Cristus fuit invitatus a principe sabbato manducare panem, ubi fuerunt multi pharisei, déixit) illi, qui eum invitavit (Luce 14, 12—14a): „Cum facis prandium aut cenam, noli vocare amicos tuos, neque fratres, neque cognatos, neque vicinos, neque divites, ne forte et ipsi reinvitent te et fiat tibi retribucio. Sed cum facis convivium, voca pauperes, debiles, claudos et cecos, et beatus eris, qui non habent, unde possint retribuere tibi.“ Hoc d(ixit) Dominus volens eos inducere ad statum salutis. Tunc quidam dixit (Luce 14, 15): „Beatus, qui manduca- bit pa(nem) in re(gno) celorum.“ Unde Cristus volens 1 confirmare dictum eius et ostendere, quod ad hanc cenam aliqui admittuntur, et aliqui non, cum d(ixit): Amen, amen dico vobis, quod nemo virorum illorum, qui vocati sunt, gustabunt cenam meam, q(uasi) d(iceret) quia spreverunt et sic venire non curaverunt. Homo quidam, qui est nobilior et sanccior omnium creaturarum, fecit cenam magnam. Cum d(icit): „Caro mea vere est cibus“, quem iam habent sancti. Crisostomus: „Qui isto spirituali cibo reficitur, impletur spiritu, dilatatur sensibus, nutritur in veritate, pingwéscit in fide, permanet in vita eterna.“ Ys. 25°, (6): „Et faciet Dominus exercituum omnibus populis in monte hoc convivium pingwium.“ Luce 12, (37b): „Amen, dico vobis, 204 155a2 155b3
(XXIV.) (DOMINICA SECUNDA POST TRINITATEM) Luce 14, (16—24): 155a 10 15 20 25 30 Homo quidam fecit cenam magnam et vocavit multos. Et misit servum suum hora cene dicere invitatis, ut venirent, quia parata sunt omnia. Et ceperunt omnes simul se excusare. Primus d(ixit) illi: Villam emi, et necesse habeo exire et videre eam, rogo habe me excusatum. Et alius dixit): Iuga bovum emi quinque, et eo probare illa, rogo te habe me excusatum. Et alius d(ixit): Uxorem duxi, et ideo non possum venire. Et reversus servus nuncciavit hec domino suo. Tunc iratus pater familias dixit) servo suo: Exi cito in plateas et vicos civitatis, et paupe(re)s et debiles et cecos introduc huc et claudos. Et ait servus: Domine, factum est, ut impe- rasti, et adhuc locus est. Et ait dominus servo: Exi in | vias et sepes et compelle in- trare, ut impleatur domus mea. Dico autem vobis, quod nemo virorum illorum, qui vocati sunt, gustabunt cenam meam. Quando Cristus fuit invitatus a principe sabbato manducare panem, ubi fuerunt multi pharisei, déixit) illi, qui eum invitavit (Luce 14, 12—14a): „Cum facis prandium aut cenam, noli vocare amicos tuos, neque fratres, neque cognatos, neque vicinos, neque divites, ne forte et ipsi reinvitent te et fiat tibi retribucio. Sed cum facis convivium, voca pauperes, debiles, claudos et cecos, et beatus eris, qui non habent, unde possint retribuere tibi.“ Hoc d(ixit) Dominus volens eos inducere ad statum salutis. Tunc quidam dixit (Luce 14, 15): „Beatus, qui manduca- bit pa(nem) in re(gno) celorum.“ Unde Cristus volens 1 confirmare dictum eius et ostendere, quod ad hanc cenam aliqui admittuntur, et aliqui non, cum d(ixit): Amen, amen dico vobis, quod nemo virorum illorum, qui vocati sunt, gustabunt cenam meam, q(uasi) d(iceret) quia spreverunt et sic venire non curaverunt. Homo quidam, qui est nobilior et sanccior omnium creaturarum, fecit cenam magnam. Cum d(icit): „Caro mea vere est cibus“, quem iam habent sancti. Crisostomus: „Qui isto spirituali cibo reficitur, impletur spiritu, dilatatur sensibus, nutritur in veritate, pingwéscit in fide, permanet in vita eterna.“ Ys. 25°, (6): „Et faciet Dominus exercituum omnibus populis in monte hoc convivium pingwium.“ Luce 12, (37b): „Amen, dico vobis, 204 155a2 155b3
Strana 205
155b2 35 156a" 1562 156b quod precinget se et faciet illos di'scumbere, et transiens, ministrabit illis.“ Quod ostendit idem Ioh. 13, (4b—5a): „Et cum accepisset linthe- um, precinxit se, deinde misit aquam in pelvim et cepit lavare pedes discipulorum.“ In qua cena erunt tot fercula, quot gaudia. Eccli 24, (29): „Qui edunt me, adhuc esurient, et qui bibunt me, adhuc sicient.“ Ergo pensent hanc cenam labore fatigati querere, gravati, esurie macerati, quia fecit cenam, ut fatigati recumbent et macerati pingwes forent. Mat. 11, (28): „Venite ad me o(mnes), qui laboratis et onerati estis, et ego refi(ciam) (vos). Iterum d(ixit) (Luce 22, 29—30): „Ego dispono vobis, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo.“ Ys. 53, (1la): „Pro eo, quod laboravit anima eius, videbit] et saturabitur.“ 1a Ioh. 3°, (2b): „Scimus, quoniam cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum, sicuti est.“ Ergo si nobis hic apparebit cum sua veritate. Apok. 19, (9. 17): „Et d(ixit) michi: Scribe: Beati, qui ad cenam agni sunt vocati. Et d(ixit) michi: Hec verba Dei sunt.“ Et infra: „Et vidi unum angelum stantem in sole et clamavit voce magna, dicens omnibus avibus, que volabant per medium celi, dicentem: Venite et congregamini ad cenam magnam Dei.“ Ergo ad hanc cenam invitantes debent stare in sole, id est in Cristi exemplo; et tales multa pacientur iuxta illud (Ioh. 20, 21): „Sicut misit me Pater, sic ego mitto vos.“ Et subiunxit Mat. 10, (281): „Nolite timere eos, qui occidunt corpus.“ (Iudith. (8, 23): „Tribulati sunt omnes, qui Deo placuerunt.“ Ps. (33, 19): „Iuxta est Dominus hiis, qui tribulato sunt corde.“1) 1a Petri 3°, (14a): „Si quid patimini propter I iusticiam, beati.“ Mat. 5°, (10): „Beati, qui perse- cucionem paciuntur propter iusticiam, quoniam ipsorum est regnum celo- rum.“ Luce 21, (19): „In multa paciencia possidebitis animas vestras. Rom. 8, (18): „Non sunt condigne passiones.“ Eccli 24, (31): „Qui elucidant me, vitam eternam habebunt.“ Ex quo cena magna; qui ad hanc cenam vocant, erunt magni meriti. 12 Cor. 15, (25): „Oportet autem illum regnare, donec ponat omnes inimicos sub pedibus eius. Ergo non impediamus eius cenam, ex quo oportet illum regnare, cuius regni non erit finis etc. Homo quidam etc. Deuth. 33°, (1—3): „Hec est benediccio, qua benedixit Moyses, homo Dei, filiis Israhel ante mortem suam, et ait: Dominus de Syna venit et de Sir ortus est nobis, apparuit ] de monte Pharan, et cum eo sanctorum milia. In dextera eius ignea lex. Dilexit populos, omnes sancti in manu illius sunt, et qui apropinquant pedibus eius, accipient de doctrina illius.“ 4 Reg. 1°, (9b—17a): „Sedentique in vertice montis, ait (Helie"): Homo Dei, rex precepit, ut descendas. Respondensque Helias d(ixit) quiquagenario: Si homo Dei sum, descendat ignis de celo, et conburrat te et quinquaginta tuos. Descenditque ignis de celo et devo- ravit eum et quinquaginta, qui erant cum eo. Rursum ad eum misit 40 45 50 55 60 65 70 75 205
155b2 35 156a" 1562 156b quod precinget se et faciet illos di'scumbere, et transiens, ministrabit illis.“ Quod ostendit idem Ioh. 13, (4b—5a): „Et cum accepisset linthe- um, precinxit se, deinde misit aquam in pelvim et cepit lavare pedes discipulorum.“ In qua cena erunt tot fercula, quot gaudia. Eccli 24, (29): „Qui edunt me, adhuc esurient, et qui bibunt me, adhuc sicient.“ Ergo pensent hanc cenam labore fatigati querere, gravati, esurie macerati, quia fecit cenam, ut fatigati recumbent et macerati pingwes forent. Mat. 11, (28): „Venite ad me o(mnes), qui laboratis et onerati estis, et ego refi(ciam) (vos). Iterum d(ixit) (Luce 22, 29—30): „Ego dispono vobis, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo.“ Ys. 53, (1la): „Pro eo, quod laboravit anima eius, videbit] et saturabitur.“ 1a Ioh. 3°, (2b): „Scimus, quoniam cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum, sicuti est.“ Ergo si nobis hic apparebit cum sua veritate. Apok. 19, (9. 17): „Et d(ixit) michi: Scribe: Beati, qui ad cenam agni sunt vocati. Et d(ixit) michi: Hec verba Dei sunt.“ Et infra: „Et vidi unum angelum stantem in sole et clamavit voce magna, dicens omnibus avibus, que volabant per medium celi, dicentem: Venite et congregamini ad cenam magnam Dei.“ Ergo ad hanc cenam invitantes debent stare in sole, id est in Cristi exemplo; et tales multa pacientur iuxta illud (Ioh. 20, 21): „Sicut misit me Pater, sic ego mitto vos.“ Et subiunxit Mat. 10, (281): „Nolite timere eos, qui occidunt corpus.“ (Iudith. (8, 23): „Tribulati sunt omnes, qui Deo placuerunt.“ Ps. (33, 19): „Iuxta est Dominus hiis, qui tribulato sunt corde.“1) 1a Petri 3°, (14a): „Si quid patimini propter I iusticiam, beati.“ Mat. 5°, (10): „Beati, qui perse- cucionem paciuntur propter iusticiam, quoniam ipsorum est regnum celo- rum.“ Luce 21, (19): „In multa paciencia possidebitis animas vestras. Rom. 8, (18): „Non sunt condigne passiones.“ Eccli 24, (31): „Qui elucidant me, vitam eternam habebunt.“ Ex quo cena magna; qui ad hanc cenam vocant, erunt magni meriti. 12 Cor. 15, (25): „Oportet autem illum regnare, donec ponat omnes inimicos sub pedibus eius. Ergo non impediamus eius cenam, ex quo oportet illum regnare, cuius regni non erit finis etc. Homo quidam etc. Deuth. 33°, (1—3): „Hec est benediccio, qua benedixit Moyses, homo Dei, filiis Israhel ante mortem suam, et ait: Dominus de Syna venit et de Sir ortus est nobis, apparuit ] de monte Pharan, et cum eo sanctorum milia. In dextera eius ignea lex. Dilexit populos, omnes sancti in manu illius sunt, et qui apropinquant pedibus eius, accipient de doctrina illius.“ 4 Reg. 1°, (9b—17a): „Sedentique in vertice montis, ait (Helie"): Homo Dei, rex precepit, ut descendas. Respondensque Helias d(ixit) quiquagenario: Si homo Dei sum, descendat ignis de celo, et conburrat te et quinquaginta tuos. Descenditque ignis de celo et devo- ravit eum et quinquaginta, qui erant cum eo. Rursum ad eum misit 40 45 50 55 60 65 70 75 205
Strana 206
85 90 95 100 105 110 principem quinquagenarium alterum et quinquaginta cum eo, qui locutus est illi: Homo Dei, hec dicit rex: Festina descendere. Respondens Helias ait: Si homo Dei sum ego, descendat ignis de celo et devoret te et quinquaginta tuos. Descendit ignis de celo et devoravit eum et ] quinqua- ginta eius. Iterum misit principem quiquagenarium tercium et quinqua- ginta, qui erant cum eo. Qui cum venisset, curvavit genua contra He- liam et precatus est eum et ait: Homo Dei, noli despicere animam meam et animas servorum tuorum, qui mecum sunt. Ecce, descendit ignis de celo et devoravit duos principes [et] quinquagenarios (primos, et quin- quagenos), qui cum eo erant. Sed autem obsecro, ut miserearis anime mee. Locutus est autem angelus Domini ad Heliam, dicens: Descende cum eo, ne timeas. Surrexit igitur et descendit cum co ad regem et locutus est ei: Hec dicit Dominus: Quia misisti nunccios ad consulendum Belzebub, deum Accaron, quasi non esset Deus in Israhel, a quo posses interrogare sermonem, ideo non descendes de lectulo super quem ascendisti, sed morte morieris. Mortuus est iuxta sermonem Domini, quem locutus est Helias.“1 O, quanti sunt nunc quinquagenarii missi a rege et principe demoniorum, ut Helias descendat de monte Domini etc. Tunc forte, cum iam ignis veniet ad devorandum cos, dicet Luce 19, (21—22a): „Timui enim te, quia homo austerus es, tollis, quod non posuisti, et metis, quod non seminasti. Dicit ei: De cre tuo te iudico, serve nequam.“ Ergo veniamus ad hanc cenam hominis istius magni, qui dicit Ioh. 6°, (35, 37. 52b): „Ego sum panis vite. Qui venit ad me, non esuriet, et qui credit in me, non siciet umquam. Omne, quod dat michi Pater, ad me veniet, et eum, qui venit ad me, non eiciam foras. Et panis, quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita.“ Ergo qui vult ad hanc cenam venire, relinquat vitam mundi. Apok. 3, (20): „Ego sto ad hostium et pulso. Si quis aperuerit michi ianuam, introibo ad illum et cenabo cum illo et ipse mecum.“ O, quanta bona fidelibus veniunt ex ista cena! Sap. 7, (11): „Venerunt michi omnia bona pariter cum illa. Ps. (132, 1): „Ecce, quam bonum et quam iocundum habitare fratres in unum.“ Ne dicatur nobis illud tantum, videamus Ieremie: Qua fiducia erigis ad celos vultus, quos conditor non agnoscit? Et si sumus ignoti, quomodo ad hanc cenam veniemus, quia per istam cenam sacramentalem peccata venit destruere. Heb. 9, (26b): „Nunc autem semel in consuma- cione[m] seculorum ad destitucionem peccati per hostiam suam apparuit. Ys. 11, (12—13a): „Et levabit Dominus signum in naciones et congrega- bit profugos Israhel et dispersos Iuda a quatuor plagis terre. Et tunc auferetur zelus Efraym, et hostes Iuda peribunt.“ Et levabit signum, id est virtutem crucis et virtutem sacramenti altaris faciet predicari suis predicatoribus, ut sciant omnes, in quo dyabolus vel Anticristus vincitur 157a* 157a. 80 156b“ 115 157b' 206
85 90 95 100 105 110 principem quinquagenarium alterum et quinquaginta cum eo, qui locutus est illi: Homo Dei, hec dicit rex: Festina descendere. Respondens Helias ait: Si homo Dei sum ego, descendat ignis de celo et devoret te et quinquaginta tuos. Descendit ignis de celo et devoravit eum et ] quinqua- ginta eius. Iterum misit principem quiquagenarium tercium et quinqua- ginta, qui erant cum eo. Qui cum venisset, curvavit genua contra He- liam et precatus est eum et ait: Homo Dei, noli despicere animam meam et animas servorum tuorum, qui mecum sunt. Ecce, descendit ignis de celo et devoravit duos principes [et] quinquagenarios (primos, et quin- quagenos), qui cum eo erant. Sed autem obsecro, ut miserearis anime mee. Locutus est autem angelus Domini ad Heliam, dicens: Descende cum eo, ne timeas. Surrexit igitur et descendit cum co ad regem et locutus est ei: Hec dicit Dominus: Quia misisti nunccios ad consulendum Belzebub, deum Accaron, quasi non esset Deus in Israhel, a quo posses interrogare sermonem, ideo non descendes de lectulo super quem ascendisti, sed morte morieris. Mortuus est iuxta sermonem Domini, quem locutus est Helias.“1 O, quanti sunt nunc quinquagenarii missi a rege et principe demoniorum, ut Helias descendat de monte Domini etc. Tunc forte, cum iam ignis veniet ad devorandum cos, dicet Luce 19, (21—22a): „Timui enim te, quia homo austerus es, tollis, quod non posuisti, et metis, quod non seminasti. Dicit ei: De cre tuo te iudico, serve nequam.“ Ergo veniamus ad hanc cenam hominis istius magni, qui dicit Ioh. 6°, (35, 37. 52b): „Ego sum panis vite. Qui venit ad me, non esuriet, et qui credit in me, non siciet umquam. Omne, quod dat michi Pater, ad me veniet, et eum, qui venit ad me, non eiciam foras. Et panis, quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita.“ Ergo qui vult ad hanc cenam venire, relinquat vitam mundi. Apok. 3, (20): „Ego sto ad hostium et pulso. Si quis aperuerit michi ianuam, introibo ad illum et cenabo cum illo et ipse mecum.“ O, quanta bona fidelibus veniunt ex ista cena! Sap. 7, (11): „Venerunt michi omnia bona pariter cum illa. Ps. (132, 1): „Ecce, quam bonum et quam iocundum habitare fratres in unum.“ Ne dicatur nobis illud tantum, videamus Ieremie: Qua fiducia erigis ad celos vultus, quos conditor non agnoscit? Et si sumus ignoti, quomodo ad hanc cenam veniemus, quia per istam cenam sacramentalem peccata venit destruere. Heb. 9, (26b): „Nunc autem semel in consuma- cione[m] seculorum ad destitucionem peccati per hostiam suam apparuit. Ys. 11, (12—13a): „Et levabit Dominus signum in naciones et congrega- bit profugos Israhel et dispersos Iuda a quatuor plagis terre. Et tunc auferetur zelus Efraym, et hostes Iuda peribunt.“ Et levabit signum, id est virtutem crucis et virtutem sacramenti altaris faciet predicari suis predicatoribus, ut sciant omnes, in quo dyabolus vel Anticristus vincitur 157a* 157a. 80 156b“ 115 157b' 206
Strana 207
157b2 158a1 158a" et in quo potest vinci. In naciones, id est, omnium populorum. Et congregabit profugos Israhel, id est, qui fuerunt profugi a cultu Dei et dispersi per varios errores. Coliget in unitate fidei, a quatuor plagis terre, id est ex omni parte mundi, ut impletum fuit in die penthecosten. Act. 2°, (5): „Erant autem in Ierusalem habitantes viri Iudei religiosi ex omni nacione, que sub celo est,“ ex quibus crediderunt tria milia, et alia die — Act. 4, (4) —) quinque milia. Et auferetur zelus, id est odium Efraym, et hostes Iuda peribunt. Ezech. 37, (22b): „Et non erunt ultra due gentes, nec dividentur amplius in duo regna.“ O, utinam nunc nos profugos a sua lege congregaret et auferret a nobis suum odium et con- gregaret nos in populum unum et in unum regnum Domini lesu Cristi! Ys. 27, (13): „Et erit in die illa clangetur in tuba magna, et venient, qui perditi fuerant de terra Asyriorum et qui eiecti erant de terra Egypti, et adorabunt Dominum in monte sancto in Ierusalem.“ Hic Spiritus sanctus intelligit tubam magnam istorum verborum et terribilem comu- nionem, quia istius tube magne sonus maxime impiorum corda perterre- bit. O, quam sanctus et felix homo, qui iam audiens sonum tube magne, revertetur ad signum et memoriale Filii hominis, hoc est ad corpus et sangwinem salvatoris. 1 Ps. (94, 8): „Hodie si vocem eius audieritis, nolite obdurare corda vestra,“ id est in predicacione cene magne, quia hodie tuba magna sonat quasi per universum orbem. 1a loh. 4, (6a): „Qui novit Deum, audit nos, qui autem ex Deo non est, non audit nos. Ys. 18, (3b—4a): „Cum elevatum fuerit signum in montibus, videbitis, et clangorem tube audietis. Ego enim Dominus quiescam in loco meo et considerabo. Homo quidam ſecit. Iudith 6°, (19—21): „Tunc Ozias, finito consilio, fecit cenam magnam et vocatis omnibus presbyteris, simul expleto ieiunio refecerunt. Postea vero convocatus omnis populus, per totam noctem intra ccclesiam oraverunt petentes auxilium a Dco Israhel.“ Quia Domi- nus consolatur omnes ad suam cenam venientes. Baruch ] ultimo (5, 1): „Exue tc, Ierusalem, stola luctus et vexacionis tue, et indue te decore et honore eius, que a Deo tibi est sempiterna gloria.“ Non est honor vocari a tanto rege vel a tali Domino ad tam magnam cenam? Qui magnus Dominus dicitur Ps. (146, 5): „Magnus Dominus noster et magna virtus eius.“ Item (47, 2): „Magnus Dominus et laudabilis nimis in civitate Dei nostri, in monte sancto eius.“ Dan. 3°, (52—54. 84—87): „Benedictus es, Domine Deus patrum nostrorum, et laudabilis et gloriosus et superexal- tatus in secula. Et benedictum nomen glorie tue, quod est sanctum et laudabile et superexaltatum in omnibus sanctis. Benedictus es in templo sancto glorie tue et superlaudabilis et supergloriosus in secula. Bene- dictus es in trono regni tui.“ Et infra: „Benedicite, sacerdotes Domini, Domino. Benedicite, servi Domini, Domino. Benedicite, spiritus et anime 125 130 135 140 145 150 155 120 158b1 160 207
157b2 158a1 158a" et in quo potest vinci. In naciones, id est, omnium populorum. Et congregabit profugos Israhel, id est, qui fuerunt profugi a cultu Dei et dispersi per varios errores. Coliget in unitate fidei, a quatuor plagis terre, id est ex omni parte mundi, ut impletum fuit in die penthecosten. Act. 2°, (5): „Erant autem in Ierusalem habitantes viri Iudei religiosi ex omni nacione, que sub celo est,“ ex quibus crediderunt tria milia, et alia die — Act. 4, (4) —) quinque milia. Et auferetur zelus, id est odium Efraym, et hostes Iuda peribunt. Ezech. 37, (22b): „Et non erunt ultra due gentes, nec dividentur amplius in duo regna.“ O, utinam nunc nos profugos a sua lege congregaret et auferret a nobis suum odium et con- gregaret nos in populum unum et in unum regnum Domini lesu Cristi! Ys. 27, (13): „Et erit in die illa clangetur in tuba magna, et venient, qui perditi fuerant de terra Asyriorum et qui eiecti erant de terra Egypti, et adorabunt Dominum in monte sancto in Ierusalem.“ Hic Spiritus sanctus intelligit tubam magnam istorum verborum et terribilem comu- nionem, quia istius tube magne sonus maxime impiorum corda perterre- bit. O, quam sanctus et felix homo, qui iam audiens sonum tube magne, revertetur ad signum et memoriale Filii hominis, hoc est ad corpus et sangwinem salvatoris. 1 Ps. (94, 8): „Hodie si vocem eius audieritis, nolite obdurare corda vestra,“ id est in predicacione cene magne, quia hodie tuba magna sonat quasi per universum orbem. 1a loh. 4, (6a): „Qui novit Deum, audit nos, qui autem ex Deo non est, non audit nos. Ys. 18, (3b—4a): „Cum elevatum fuerit signum in montibus, videbitis, et clangorem tube audietis. Ego enim Dominus quiescam in loco meo et considerabo. Homo quidam ſecit. Iudith 6°, (19—21): „Tunc Ozias, finito consilio, fecit cenam magnam et vocatis omnibus presbyteris, simul expleto ieiunio refecerunt. Postea vero convocatus omnis populus, per totam noctem intra ccclesiam oraverunt petentes auxilium a Dco Israhel.“ Quia Domi- nus consolatur omnes ad suam cenam venientes. Baruch ] ultimo (5, 1): „Exue tc, Ierusalem, stola luctus et vexacionis tue, et indue te decore et honore eius, que a Deo tibi est sempiterna gloria.“ Non est honor vocari a tanto rege vel a tali Domino ad tam magnam cenam? Qui magnus Dominus dicitur Ps. (146, 5): „Magnus Dominus noster et magna virtus eius.“ Item (47, 2): „Magnus Dominus et laudabilis nimis in civitate Dei nostri, in monte sancto eius.“ Dan. 3°, (52—54. 84—87): „Benedictus es, Domine Deus patrum nostrorum, et laudabilis et gloriosus et superexal- tatus in secula. Et benedictum nomen glorie tue, quod est sanctum et laudabile et superexaltatum in omnibus sanctis. Benedictus es in templo sancto glorie tue et superlaudabilis et supergloriosus in secula. Bene- dictus es in trono regni tui.“ Et infra: „Benedicite, sacerdotes Domini, Domino. Benedicite, servi Domini, Domino. Benedicite, spiritus et anime 125 130 135 140 145 150 155 120 158b1 160 207
Strana 208
165 170 175 180 185 190 195 iustorum. Benedicite, humiles et sancti corde, Domino.“ R„Et ypmno dicto, exierunt in Montem olivarum.“ Ideo ad istam cenam est nobis accedendum cum magna reverencia et magna laude Dei, non sicut ypocrite. Mat. 23°, (5—6a): „Omnia enim opera sua faciunt, ut videan- tur ab hominibus. Dilatant enim philacteria sua et magnificant fimbrias. Amant enim primos recubitus in cenis.“ Mar. 12, (38—39): „Cavete a scribis, qui volunt in stolis ambulare, et primos recubitus in cenis. 1 Cor. 10°, (31—33): „Sive ergo manducatis sive bibitis vel aliquid aliud facitis, omnia in gloriam Dei facite. Sine offensione estote Iudeis et gentibus et ecclesie Dei, sicut et ego per omnia omnibus placeo, non querens, quod michi utile est, sed quod multis, ut salvi fiant.“ Ideo d(icit) (1 Cor. 10, 20—21): „Nolo autem vos socios fieri demoniorum, quoniam non potestis calicem Domini bibere et calicem demoniorum, non potestis mense Domini participes esse et mense demoniorum. Quia cenam Domini spreverunt divites, superbi, luxuriosi, ergo ve- niant humiles, pauperes, casti, abiecti mundo tamquam mendici, hanc cenam desiderantes. Ps. (30, 21a): „Abscondes eos in abscondito faciei tue a conturbacione hominum.“ Ierem. 31, (13b): „Consolabor eos et letificabo a dolore suo.“ Ergo non aliud restat nisi ut manus lavemus ad hanc cenam. Ps. (17, 21b): „Secundum puritatem manum mearum retribuet michi. Veniant mendici, quia ille invitat, qui pro nobis factus est pauper. 159a1 Apostolus (2a Cor. 8, 9): Qui cum dives esset, pro nobis factus est pauper, ut eius inopia nos divites essemus. 2a Cor. 9, (9): „Dispersit, dedit paupe- ribus, iusticia eius manet in seculum seculi. Veniant debiles et peccatores. Mat. 9, (10b—13): „Ecce, multi publi- cani et peccatores venientes discumbebant cum Iesu et dis(cipulis) suis. Et videntes pharisei, dicebant dis(cipuli)s eius: Quare cum publicanis et peccatoribus manducat magister vester? At Iesus audiens, ait: Non est opus valentibus medicus, sed male habentibus. Euntes autem discite: Misericordiam volo et non sacrificium. Non enim veni vocare iustos, sed peccatores.“ Quia iusti per se veniunt. Ergo venite, peccatores etc. Veniant claudi, qui semper clamant dicentes: „Compone gressus meos 159a. in semitis tuis“; [qui in aliquibus claudicant1. Quia beati immaculati in via, qui ambulant in lege Domini. Mat. 11, (4—5): „Euntes renuncciate lohanni, que audistis et vidistis: ceci vident, claudi ambulant, leprosi mundantur, surdi audiunt, mortui resurgunt, pauperes ewangelizantur. O, ubi nunc sunt tales predicatores, qui talia aliis renuncciarent? 1a Cor. 2°, (6—8. 11—13): „Sapienciam autem non huius seculi neque principum huius seculi, qui destruuntur, sed "loquimur1) Dei sapienciam in misterio, que abscondita est, quam predestinavit Deus ante secula in gloriam vestram, quam nemo principum huius] seculi congnovit. Si enim 158b3 200 159b1 208
165 170 175 180 185 190 195 iustorum. Benedicite, humiles et sancti corde, Domino.“ R„Et ypmno dicto, exierunt in Montem olivarum.“ Ideo ad istam cenam est nobis accedendum cum magna reverencia et magna laude Dei, non sicut ypocrite. Mat. 23°, (5—6a): „Omnia enim opera sua faciunt, ut videan- tur ab hominibus. Dilatant enim philacteria sua et magnificant fimbrias. Amant enim primos recubitus in cenis.“ Mar. 12, (38—39): „Cavete a scribis, qui volunt in stolis ambulare, et primos recubitus in cenis. 1 Cor. 10°, (31—33): „Sive ergo manducatis sive bibitis vel aliquid aliud facitis, omnia in gloriam Dei facite. Sine offensione estote Iudeis et gentibus et ecclesie Dei, sicut et ego per omnia omnibus placeo, non querens, quod michi utile est, sed quod multis, ut salvi fiant.“ Ideo d(icit) (1 Cor. 10, 20—21): „Nolo autem vos socios fieri demoniorum, quoniam non potestis calicem Domini bibere et calicem demoniorum, non potestis mense Domini participes esse et mense demoniorum. Quia cenam Domini spreverunt divites, superbi, luxuriosi, ergo ve- niant humiles, pauperes, casti, abiecti mundo tamquam mendici, hanc cenam desiderantes. Ps. (30, 21a): „Abscondes eos in abscondito faciei tue a conturbacione hominum.“ Ierem. 31, (13b): „Consolabor eos et letificabo a dolore suo.“ Ergo non aliud restat nisi ut manus lavemus ad hanc cenam. Ps. (17, 21b): „Secundum puritatem manum mearum retribuet michi. Veniant mendici, quia ille invitat, qui pro nobis factus est pauper. 159a1 Apostolus (2a Cor. 8, 9): Qui cum dives esset, pro nobis factus est pauper, ut eius inopia nos divites essemus. 2a Cor. 9, (9): „Dispersit, dedit paupe- ribus, iusticia eius manet in seculum seculi. Veniant debiles et peccatores. Mat. 9, (10b—13): „Ecce, multi publi- cani et peccatores venientes discumbebant cum Iesu et dis(cipulis) suis. Et videntes pharisei, dicebant dis(cipuli)s eius: Quare cum publicanis et peccatoribus manducat magister vester? At Iesus audiens, ait: Non est opus valentibus medicus, sed male habentibus. Euntes autem discite: Misericordiam volo et non sacrificium. Non enim veni vocare iustos, sed peccatores.“ Quia iusti per se veniunt. Ergo venite, peccatores etc. Veniant claudi, qui semper clamant dicentes: „Compone gressus meos 159a. in semitis tuis“; [qui in aliquibus claudicant1. Quia beati immaculati in via, qui ambulant in lege Domini. Mat. 11, (4—5): „Euntes renuncciate lohanni, que audistis et vidistis: ceci vident, claudi ambulant, leprosi mundantur, surdi audiunt, mortui resurgunt, pauperes ewangelizantur. O, ubi nunc sunt tales predicatores, qui talia aliis renuncciarent? 1a Cor. 2°, (6—8. 11—13): „Sapienciam autem non huius seculi neque principum huius seculi, qui destruuntur, sed "loquimur1) Dei sapienciam in misterio, que abscondita est, quam predestinavit Deus ante secula in gloriam vestram, quam nemo principum huius] seculi congnovit. Si enim 158b3 200 159b1 208
Strana 209
159b2 160a1 160a2 congnovissent, numquam Dominum glorie crucifixissent.“ Sequitur: „Quis enim scit hominum, que sunt hominis, nisi spiritus hominis, qui in ipso est. Ita et que Dei sunt, nemo congnovit, nisi Spiritus Dei. Nos autem non per spiritum huius mundi accepimus, sed Spiritum, qui ex Deo est, ut sciamus, que a Deo donata sunt nobis, que et loquimur non in doctis humane sapiencie verbis, sed in doctrina Spiritus sancti, spiritua- libus spiritualia comparantes.“ Tales bene sciunt ad hanc cenam vocare claudos et cecos ctc. Homo quidam fecit cenam etc. et vocavit multos. Ierem. 31, (8—9): „Ecce ego adducam eos de terra aquilonis et congregabo eos ab extremis terre, inter quos erunt cecus et claudus, pregnans et pariens ] simul, cetus magnus revertencium huc. In fletu venient et in precibus reducam eos et adducam eos per torrentem aquarum in via recta, non impingent in ca, quia factus sum Israheli pater.“ Ergo transeamus ad hanc cenam magnam nunc vocati per graciam publicantem, sicut pastores fecerunt post anuncciacionem angeli Luce 2°, (15b): „Transeamus usque in Bethlem et videamus hoc verbum, quod fecit Dominus et ostendit nobis. Rom. 11, (29): „Sine penitencia enim sunt dona et vocacio Dei.“ Cum dicitur: Et vocavit multos. 1a Cor. 1°, (26—27a): „Videte enim vocacionem vestram, fratres, quia non multi sapientes secundum carnem, non multi potentes, non multi nobiles, sed que stulta sunt mundi elegit Deus, ut confundat sapientes.“ Idem 7°, (17): „Unumquemque sicut vocavit Deus, ita ambulet.“ Ephe. 1°, (3—4): „Benedictus Deus et Pater Domini nostri lcsu Cristi, qui benedixit nos in omni benediccione spirituali in celestibus in Cristo, sicut elegit nos in ipso ante mundi constitucionem, ut essemus sancti et immaculati in conspectu eius in caritate.“ Ibidem 4°, 1—2): „Obsecro itaque vos, fratres, ego vinctus in Domino, ut digne ambuletis vocacione, qua vocati estis, cum omni humilitate et mansuetu- dine cum paciencia, supportantes invicem in caritate.“ Heb. 3°, (1—3): „Unde, fratres sancti, vocacionis celestis participes, considerate apostolum et pontificem confessionis nostre Iesum, qui fidelis est ei, qui fecit illum, sicut et Moyses in omni domo eius. Amplioris enim glorie iste pre Moyse dignus habitus est, quanto amplliorem honorem habet domus, qui 22 fabricavit illam.“ 2a Petri, 1°, (10): „Quapropter, fratres, magis sata- gite, ut per bona opera certam vestram vocacionem et eleccionem facia- tis. Hec enim facientes, non peccabitis aliquando.“ 1° Cor. 1°, (9): „Fidelis autem Deus, per quem vocati estis in societatem Filii eius Iesu Cristi Domini nostri,“ qui hanc cenam magnam fecit, multos vocavit et multa et magna dedit dando suum corpus in cibum et sangwinem in potum, qui déixit) (Ioh. 12, 26a): „Si quis michi ministra[veri]t, me sequa- tur et ubi ego sum, illic et minister meus erit.“ Super qua cena mirantur gentiles et heretici pertinaces, ignorantes efficaciam. Que cena dicitur 210 215 220 225 230 235 240 205 14 Želivský 209
159b2 160a1 160a2 congnovissent, numquam Dominum glorie crucifixissent.“ Sequitur: „Quis enim scit hominum, que sunt hominis, nisi spiritus hominis, qui in ipso est. Ita et que Dei sunt, nemo congnovit, nisi Spiritus Dei. Nos autem non per spiritum huius mundi accepimus, sed Spiritum, qui ex Deo est, ut sciamus, que a Deo donata sunt nobis, que et loquimur non in doctis humane sapiencie verbis, sed in doctrina Spiritus sancti, spiritua- libus spiritualia comparantes.“ Tales bene sciunt ad hanc cenam vocare claudos et cecos ctc. Homo quidam fecit cenam etc. et vocavit multos. Ierem. 31, (8—9): „Ecce ego adducam eos de terra aquilonis et congregabo eos ab extremis terre, inter quos erunt cecus et claudus, pregnans et pariens ] simul, cetus magnus revertencium huc. In fletu venient et in precibus reducam eos et adducam eos per torrentem aquarum in via recta, non impingent in ca, quia factus sum Israheli pater.“ Ergo transeamus ad hanc cenam magnam nunc vocati per graciam publicantem, sicut pastores fecerunt post anuncciacionem angeli Luce 2°, (15b): „Transeamus usque in Bethlem et videamus hoc verbum, quod fecit Dominus et ostendit nobis. Rom. 11, (29): „Sine penitencia enim sunt dona et vocacio Dei.“ Cum dicitur: Et vocavit multos. 1a Cor. 1°, (26—27a): „Videte enim vocacionem vestram, fratres, quia non multi sapientes secundum carnem, non multi potentes, non multi nobiles, sed que stulta sunt mundi elegit Deus, ut confundat sapientes.“ Idem 7°, (17): „Unumquemque sicut vocavit Deus, ita ambulet.“ Ephe. 1°, (3—4): „Benedictus Deus et Pater Domini nostri lcsu Cristi, qui benedixit nos in omni benediccione spirituali in celestibus in Cristo, sicut elegit nos in ipso ante mundi constitucionem, ut essemus sancti et immaculati in conspectu eius in caritate.“ Ibidem 4°, 1—2): „Obsecro itaque vos, fratres, ego vinctus in Domino, ut digne ambuletis vocacione, qua vocati estis, cum omni humilitate et mansuetu- dine cum paciencia, supportantes invicem in caritate.“ Heb. 3°, (1—3): „Unde, fratres sancti, vocacionis celestis participes, considerate apostolum et pontificem confessionis nostre Iesum, qui fidelis est ei, qui fecit illum, sicut et Moyses in omni domo eius. Amplioris enim glorie iste pre Moyse dignus habitus est, quanto amplliorem honorem habet domus, qui 22 fabricavit illam.“ 2a Petri, 1°, (10): „Quapropter, fratres, magis sata- gite, ut per bona opera certam vestram vocacionem et eleccionem facia- tis. Hec enim facientes, non peccabitis aliquando.“ 1° Cor. 1°, (9): „Fidelis autem Deus, per quem vocati estis in societatem Filii eius Iesu Cristi Domini nostri,“ qui hanc cenam magnam fecit, multos vocavit et multa et magna dedit dando suum corpus in cibum et sangwinem in potum, qui déixit) (Ioh. 12, 26a): „Si quis michi ministra[veri]t, me sequa- tur et ubi ego sum, illic et minister meus erit.“ Super qua cena mirantur gentiles et heretici pertinaces, ignorantes efficaciam. Que cena dicitur 210 215 220 225 230 235 240 205 14 Želivský 209
Strana 210
245 160b1 250 255 260 265 270 275 280 magna, que non solum durat uno die, sed ad diem iudicii, [ iuxta illud (1 Cor. 11, 26): „Quocienscumque manducabitis panem et calicem Do- mini bibetis, mortem Domini anuncciabitis, donec veniat.“ Ergo magna cena, quia solus Cristus eam instituit, solus verba tradidit, formam huius cene dando. Quia si fuisset instituta per angelum vel alium sanctum, non ita pensanda fuisset. Quia „d(ixit) et facta sunt“, quia nulla potestas talem cenam ordinare potuisset, nisi potestas divina affuisset. Ioh. 3°, (2b): „Nemo potest hec signa facere, que tu facis, nisi fuerit Deus cum illo.“ Ergo nullus sanctus fuit ausus inmutare hanc cenam sic sapienter dispositam, quam nec angeli bene intelligunt. Quomodo tunc heretici superbi, mundi sapiencia inflati, intelligere possunt? Collo. 2°, (3): „In quo sunt omnes thezauri sapiencie et sciencie“ Dei Patris. Ergo vere cena magna. Iacobi primo (17): „Omne datum optimum et omne do- num perfectum descendens a Patre luminum.“ O, quanta dona dantur in ista cena, ubi includuntur sua omnia beneficia! Cum dicit: Hoc facite in meam comemoracionem. Quod pensans fidelis anima potest dicere Cant. (1, 12): „Factus est michi meus dilectus sicud fasciculus mirre. Ecce quanta cibaria dantur, ad que vocavit multos, dicens (Prov. 9, 5): „Venite, comedite panem meum et bibite vinum, quod miscui vobis“, bonis ad vitam, malis ad dampnacionem. Unde canitur: „Sum[m]unt boni, sum[m]unt mali, sorte tamen inequali vite vel interritus. Mors est malis, vita bonis".] O, quam cum magno desiderio Dominus vocat ad hanc cenam Luce 22°, (15. 18): „Et ait illis: Desiderio desideravi man- ducare hoc pascha vobiscum, antequam paciar. Dico enim vobis, quod " non bibam de (generacione vitis etc.) Ecce vocat multos et pauci veniunt. Apostolus (1 Tim. 2, 4): Ipse enim „vult omnes homines salvos facere.“ Mat. 22°, (14): „Multi vocati, pauci vero electi.“ Quia non est terribilius dyabolo quam cena ista, sic Cristo amabilius; quanto plures accedunt, plus letatur, non propter se, sed propter nos. De qua et prophete sunt mirati. Ps. (110, 4a. 5a): „Me- moriam fecit mirabilium suorum, escam dedit timentibus se. Et misit servum suum. Rom. 10°, (15—16a): „Quomodo predicabunt, nisi mittantur? | Sicut scriptum est: Quam speciosi pedes ewangelizan- cium pacem, ewangelizancium bona! Sed non omnes obediunt ewange- lio.“ Ut de comunione calicis ad omnes, et contra dotacionem nolunt obedire, contra iuramenta, occisionem, iudicia non obediunt et sic ewan- gelium blazfemant. De quibus Iude 1°, (8): „Et hii, qui carnem quidem maculant, dominacionem autem spernunt, magestatem autem blazfe- mant.“ Iacobi 2°, (7): „Nonne ipsi blazfemant bonum nomen, quod invocatum est super vos?“ Unde apostolus testatur 12 Cor. 4°, (13): „Blazfemamur et obsecramus“ (1— ad hanc cenam vocando —11), „tam- quam purgamenta huius mundi facti sumus, omnium peripsema usque 160b3 161a1 161a2 285 210
245 160b1 250 255 260 265 270 275 280 magna, que non solum durat uno die, sed ad diem iudicii, [ iuxta illud (1 Cor. 11, 26): „Quocienscumque manducabitis panem et calicem Do- mini bibetis, mortem Domini anuncciabitis, donec veniat.“ Ergo magna cena, quia solus Cristus eam instituit, solus verba tradidit, formam huius cene dando. Quia si fuisset instituta per angelum vel alium sanctum, non ita pensanda fuisset. Quia „d(ixit) et facta sunt“, quia nulla potestas talem cenam ordinare potuisset, nisi potestas divina affuisset. Ioh. 3°, (2b): „Nemo potest hec signa facere, que tu facis, nisi fuerit Deus cum illo.“ Ergo nullus sanctus fuit ausus inmutare hanc cenam sic sapienter dispositam, quam nec angeli bene intelligunt. Quomodo tunc heretici superbi, mundi sapiencia inflati, intelligere possunt? Collo. 2°, (3): „In quo sunt omnes thezauri sapiencie et sciencie“ Dei Patris. Ergo vere cena magna. Iacobi primo (17): „Omne datum optimum et omne do- num perfectum descendens a Patre luminum.“ O, quanta dona dantur in ista cena, ubi includuntur sua omnia beneficia! Cum dicit: Hoc facite in meam comemoracionem. Quod pensans fidelis anima potest dicere Cant. (1, 12): „Factus est michi meus dilectus sicud fasciculus mirre. Ecce quanta cibaria dantur, ad que vocavit multos, dicens (Prov. 9, 5): „Venite, comedite panem meum et bibite vinum, quod miscui vobis“, bonis ad vitam, malis ad dampnacionem. Unde canitur: „Sum[m]unt boni, sum[m]unt mali, sorte tamen inequali vite vel interritus. Mors est malis, vita bonis".] O, quam cum magno desiderio Dominus vocat ad hanc cenam Luce 22°, (15. 18): „Et ait illis: Desiderio desideravi man- ducare hoc pascha vobiscum, antequam paciar. Dico enim vobis, quod " non bibam de (generacione vitis etc.) Ecce vocat multos et pauci veniunt. Apostolus (1 Tim. 2, 4): Ipse enim „vult omnes homines salvos facere.“ Mat. 22°, (14): „Multi vocati, pauci vero electi.“ Quia non est terribilius dyabolo quam cena ista, sic Cristo amabilius; quanto plures accedunt, plus letatur, non propter se, sed propter nos. De qua et prophete sunt mirati. Ps. (110, 4a. 5a): „Me- moriam fecit mirabilium suorum, escam dedit timentibus se. Et misit servum suum. Rom. 10°, (15—16a): „Quomodo predicabunt, nisi mittantur? | Sicut scriptum est: Quam speciosi pedes ewangelizan- cium pacem, ewangelizancium bona! Sed non omnes obediunt ewange- lio.“ Ut de comunione calicis ad omnes, et contra dotacionem nolunt obedire, contra iuramenta, occisionem, iudicia non obediunt et sic ewan- gelium blazfemant. De quibus Iude 1°, (8): „Et hii, qui carnem quidem maculant, dominacionem autem spernunt, magestatem autem blazfe- mant.“ Iacobi 2°, (7): „Nonne ipsi blazfemant bonum nomen, quod invocatum est super vos?“ Unde apostolus testatur 12 Cor. 4°, (13): „Blazfemamur et obsecramus“ (1— ad hanc cenam vocando —11), „tam- quam purgamenta huius mundi facti sumus, omnium peripsema usque 160b3 161a1 161a2 285 210
Strana 211
161b' adhuc.“ Ideo Apostolus scripsit Romanis dicens (2, 24): „Nomen Dei per vos blazfematur.“ Ergo omnes sunt blazfemi, ewangelio non obedientes. Unde Ysaias (53, 1) enim dicit: „Domine, quis credi(di)t auditui nostro?“ Ergo „fides ex auditu, auditus autem per verbum Cristi. Rom. 10°, (3—5): „Ignorantes enim Dei iusticiam et suam querentes statuere, iusticie Dci non sunt subiecti. Finis enim legis Cristus ad iusti- ciam omnium credencium. Moyses enim scripsit, quoniam iusticiam, que ex lege est, qui ſecerit homo, vivet in ea.“ Unde dicitur (Rom. 1, 17): „Iustus ex fide vivit.“ Idco Dominus, ut viveremus, misit ad predican- dum ewangelium omni creature et ad vocandum fideles ad hanc cenam magnam, sicut Moyses miserat Exodo 24, (3): „Venit ergo! Moyses et narravit plebi omnia verba Domini atque iudicia. Responditque cunctus populus una voce: Omnia verba Domini, que locutus est, faciemus. Ecce Moyses, servus Domini fidelis, non fuit ausus alia docere populum Dei, quam verba Dei, nec populus ad alia consensit, solum ad verba Domini. [Utinam comunitas Pragensis idem faceret!1) Sicut quando (Paulus1) fuit missus ad predicandum, d(ixit) (2 Cor. 11, 31): „Deus scit, quia non mencior.“ Et iterum (1 Cor. 11, 23): „Ego enim accepi a Domino, quod tradidi vobis.“ Et omnes sancti prophete, dum propheta- bant, semper dicebant : Hec dicit Dominus, vel: Os enim Domini locu- tum est. Quia annunccians verbum Domini est os Demini, per quod Dominus loquitur. Quia d(ixit) apostolis Mat. 10°, (20): „Non enim vos estis, qui loquimini, sed Spiritus Patris v(estri), qui lequitur in vobis." Ecce, servo Dei qualis honor, quod Spiritus Domini per os eius loquitur et os Domini nominatur! Hic videant, qui alia locuntur, quam Deus locutus est, et de talibus dicitur Ioh. 8°, (44b): „Qui loquitur mendacium, ex propriis loquitur, quia mendax est, et pater eius.“ Ecce mendaces eciam habent patrem dyabolum. Ergo nunccius, si vult vera nuncciare et ut sibi credatur, debet habere literam sigillatam vita Cristi, quam ipse sigillavit sua morte. Qui autem spernit talem nunccium, spernit Dominum, qui d(ixit) (Luce 10, 16): „Qui vos spernit, me spernit, et qui me spernit, spernit illum, qui me misit.“ Ioh. 8, (26b. 28b. 43): „Qui misit me, verax est, et ego, que audivi ab eo, hec loquor in mundo. Et a meipso nichil facio, I sed sicut docuit me Pater, ita loquor. Quare loquelam meam non congnoscitis? quia non potestis audire sermonem meum.“ loh. 12, (49): „Ipse michi mandatum dedit, quid dicam et quid loquar.“ Modo debent dicere vel loqui, nisi que mandavit Dominus dicens: Ite, vocate ad cenam invitatos, quia iam parata sunt omnia. Deut. 4, (2a) et 27°: „Non addetis ad verbum, quod loquor vobis neque auſeretis ex co.“ Apok. ultimo (18b—19) sigillat, dicens: „Si quis apposuerit ad hec, apponet Deus super illum plagas scriptas in libro isto. Et si quis diminuerit de verbis 161b 162a 1 162a2 295 300 305 310 315 320 290 325 211
161b' adhuc.“ Ideo Apostolus scripsit Romanis dicens (2, 24): „Nomen Dei per vos blazfematur.“ Ergo omnes sunt blazfemi, ewangelio non obedientes. Unde Ysaias (53, 1) enim dicit: „Domine, quis credi(di)t auditui nostro?“ Ergo „fides ex auditu, auditus autem per verbum Cristi. Rom. 10°, (3—5): „Ignorantes enim Dei iusticiam et suam querentes statuere, iusticie Dci non sunt subiecti. Finis enim legis Cristus ad iusti- ciam omnium credencium. Moyses enim scripsit, quoniam iusticiam, que ex lege est, qui ſecerit homo, vivet in ea.“ Unde dicitur (Rom. 1, 17): „Iustus ex fide vivit.“ Idco Dominus, ut viveremus, misit ad predican- dum ewangelium omni creature et ad vocandum fideles ad hanc cenam magnam, sicut Moyses miserat Exodo 24, (3): „Venit ergo! Moyses et narravit plebi omnia verba Domini atque iudicia. Responditque cunctus populus una voce: Omnia verba Domini, que locutus est, faciemus. Ecce Moyses, servus Domini fidelis, non fuit ausus alia docere populum Dei, quam verba Dei, nec populus ad alia consensit, solum ad verba Domini. [Utinam comunitas Pragensis idem faceret!1) Sicut quando (Paulus1) fuit missus ad predicandum, d(ixit) (2 Cor. 11, 31): „Deus scit, quia non mencior.“ Et iterum (1 Cor. 11, 23): „Ego enim accepi a Domino, quod tradidi vobis.“ Et omnes sancti prophete, dum propheta- bant, semper dicebant : Hec dicit Dominus, vel: Os enim Domini locu- tum est. Quia annunccians verbum Domini est os Demini, per quod Dominus loquitur. Quia d(ixit) apostolis Mat. 10°, (20): „Non enim vos estis, qui loquimini, sed Spiritus Patris v(estri), qui lequitur in vobis." Ecce, servo Dei qualis honor, quod Spiritus Domini per os eius loquitur et os Domini nominatur! Hic videant, qui alia locuntur, quam Deus locutus est, et de talibus dicitur Ioh. 8°, (44b): „Qui loquitur mendacium, ex propriis loquitur, quia mendax est, et pater eius.“ Ecce mendaces eciam habent patrem dyabolum. Ergo nunccius, si vult vera nuncciare et ut sibi credatur, debet habere literam sigillatam vita Cristi, quam ipse sigillavit sua morte. Qui autem spernit talem nunccium, spernit Dominum, qui d(ixit) (Luce 10, 16): „Qui vos spernit, me spernit, et qui me spernit, spernit illum, qui me misit.“ Ioh. 8, (26b. 28b. 43): „Qui misit me, verax est, et ego, que audivi ab eo, hec loquor in mundo. Et a meipso nichil facio, I sed sicut docuit me Pater, ita loquor. Quare loquelam meam non congnoscitis? quia non potestis audire sermonem meum.“ loh. 12, (49): „Ipse michi mandatum dedit, quid dicam et quid loquar.“ Modo debent dicere vel loqui, nisi que mandavit Dominus dicens: Ite, vocate ad cenam invitatos, quia iam parata sunt omnia. Deut. 4, (2a) et 27°: „Non addetis ad verbum, quod loquor vobis neque auſeretis ex co.“ Apok. ultimo (18b—19) sigillat, dicens: „Si quis apposuerit ad hec, apponet Deus super illum plagas scriptas in libro isto. Et si quis diminuerit de verbis 161b 162a 1 162a2 295 300 305 310 315 320 290 325 211
Strana 212
335 340 345 350 355 360 365 libri prophecie huius, aufer[r et Deus partem eius de libro vite et de civitate sancta et de hiis, que scripta sunt in libro isto etc.“ Ideo apostoli fuerunt fidelissimi vocando ad hanc cenam integram. Unde Paulus (1 Cor. 11, 28): „Et sic de pane illo edat, et de calice bibat.“ Et Augustinus hortabatur populum Dei omni die dominica ad hanc cenam magnam. Ideo tales nunccios non audiunt. 1 Regum 8°, (7. 8b): „Audi vocem populi in omnibus, que locuntur tibi. Non enim te abiecerunt, sed me, ne regnem super eos. Sicut derelinquerunt me et servierunt diis alienis, sic facient eciam tibi. Quia parata sunt omnia. Quia ymolato Cristo introitus regni patet, mensa pro memoria eius passionis stat parata omnibus memorare volentibus et intrare regni ianuam desiderantibus, nisi in nobis iam non deficiat. Et ceperunt se omnes ] simul excusare. Quia omnis se excusat, qui terrena plus quam celestia diligit, ut hic primus d'icit): Villam emi et necesse habeo exire, q(uasi) d(iceret): Quia plus hanc diligo quam hanc cenam. Ubi est radix superbie appetitus dominii, sicut Lucifer appetiit dominium volens esse similis Altissimo, quasi) d(iceret): Necesse habeo videre illam, quam in caro foro emi pro anima mea preciosa et pro celorum regno, dicens: Habe me, rogo te, [lexcusatum1). Ecce, in ore humilitas, in ore super- bia. Quia sub ista dominacione ocultatur superbia. Ecce, iste propter villam neglexit cenam magnam. Ypocrite autem propter vilem rem, aliquando propter peccatum vel vendentes panes, crinalia, corizantes, ad hanpayss currentes. Sed sacerdotibus ! non est imputandum, quod hanc cenam negligunt, qui raro comunicant, quia multas villas habent; oportet, quod exeant de officio suo, habentes maiorem diligenciam ad equos, canes, aves. Alter dixit cupidus: Iuga bovum quinque emi etc. Non curavit probare, nisi habeat. Iuga intelliguntur, quibus homines ad inferna trahuntur. Ideo Apostolus premonet 2a Cor. 6, (14): „Nolite iugum ducere cum in- fidelibus“, sed pocius cum fideli Cristo. Mat. 11, (29. 30): „Tollite iugum meum super vos et discite a me, etc. Iugum meum suave est et onus meum leve.“ Eccli. 40, (1): „Occupacio magna creata est omnibus hominibus et iugum grave super filios Ade.“ Quia valde grave | iugum est omnis ars, que non est utilis pro comunitate. Ideo revertamur ad iugum Do- mini. Gen. 27, (37a): „Dominium tuum constitui et omnes fratres tuos servituti illius subiugavi.“ Ne nobis illud eveniat Numeri 21, (29b—30a): „Dedit filios eius in fugam et filias in captivitatem regi Amorcorum Seon. Iugum ipsorum disperiit.“ Ergo fugiamus iugum dyaboli, iuxta Psalmum (2, 3) dicentes unus ad alium: „Disrumpamus vincula eorum et proicia- mus a nobis iugum ipsorum.“ Eccli. 28, (24): „Iugum enim illius ferreum est et vinculum illius, vinculum er[r]eum est. Mors illius, mors nequissima est.“ Tunc dicetur de te Ys. 9, (4): „Iugum enim oneris eius et virgam humeri eius et sceptrum exactoris eius superasti.“I Iugum Domini quid 162b2 163a" 163a 330 16251 370 163b1 212
335 340 345 350 355 360 365 libri prophecie huius, aufer[r et Deus partem eius de libro vite et de civitate sancta et de hiis, que scripta sunt in libro isto etc.“ Ideo apostoli fuerunt fidelissimi vocando ad hanc cenam integram. Unde Paulus (1 Cor. 11, 28): „Et sic de pane illo edat, et de calice bibat.“ Et Augustinus hortabatur populum Dei omni die dominica ad hanc cenam magnam. Ideo tales nunccios non audiunt. 1 Regum 8°, (7. 8b): „Audi vocem populi in omnibus, que locuntur tibi. Non enim te abiecerunt, sed me, ne regnem super eos. Sicut derelinquerunt me et servierunt diis alienis, sic facient eciam tibi. Quia parata sunt omnia. Quia ymolato Cristo introitus regni patet, mensa pro memoria eius passionis stat parata omnibus memorare volentibus et intrare regni ianuam desiderantibus, nisi in nobis iam non deficiat. Et ceperunt se omnes ] simul excusare. Quia omnis se excusat, qui terrena plus quam celestia diligit, ut hic primus d'icit): Villam emi et necesse habeo exire, q(uasi) d(iceret): Quia plus hanc diligo quam hanc cenam. Ubi est radix superbie appetitus dominii, sicut Lucifer appetiit dominium volens esse similis Altissimo, quasi) d(iceret): Necesse habeo videre illam, quam in caro foro emi pro anima mea preciosa et pro celorum regno, dicens: Habe me, rogo te, [lexcusatum1). Ecce, in ore humilitas, in ore super- bia. Quia sub ista dominacione ocultatur superbia. Ecce, iste propter villam neglexit cenam magnam. Ypocrite autem propter vilem rem, aliquando propter peccatum vel vendentes panes, crinalia, corizantes, ad hanpayss currentes. Sed sacerdotibus ! non est imputandum, quod hanc cenam negligunt, qui raro comunicant, quia multas villas habent; oportet, quod exeant de officio suo, habentes maiorem diligenciam ad equos, canes, aves. Alter dixit cupidus: Iuga bovum quinque emi etc. Non curavit probare, nisi habeat. Iuga intelliguntur, quibus homines ad inferna trahuntur. Ideo Apostolus premonet 2a Cor. 6, (14): „Nolite iugum ducere cum in- fidelibus“, sed pocius cum fideli Cristo. Mat. 11, (29. 30): „Tollite iugum meum super vos et discite a me, etc. Iugum meum suave est et onus meum leve.“ Eccli. 40, (1): „Occupacio magna creata est omnibus hominibus et iugum grave super filios Ade.“ Quia valde grave | iugum est omnis ars, que non est utilis pro comunitate. Ideo revertamur ad iugum Do- mini. Gen. 27, (37a): „Dominium tuum constitui et omnes fratres tuos servituti illius subiugavi.“ Ne nobis illud eveniat Numeri 21, (29b—30a): „Dedit filios eius in fugam et filias in captivitatem regi Amorcorum Seon. Iugum ipsorum disperiit.“ Ergo fugiamus iugum dyaboli, iuxta Psalmum (2, 3) dicentes unus ad alium: „Disrumpamus vincula eorum et proicia- mus a nobis iugum ipsorum.“ Eccli. 28, (24): „Iugum enim illius ferreum est et vinculum illius, vinculum er[r]eum est. Mors illius, mors nequissima est.“ Tunc dicetur de te Ys. 9, (4): „Iugum enim oneris eius et virgam humeri eius et sceptrum exactoris eius superasti.“I Iugum Domini quid 162b2 163a" 163a 330 16251 370 163b1 212
Strana 213
16352 164a 164a2 est? Omnia adversa humiliter pati. Quia conquerendo dicit Ierem. 2°, (20a): „A seculo confregisti iugum meum, rupisti vincula mea.“ Ideo dicit Ierem. 27, (8): „Quicumque non curvaverit collum suum sub iugo regis Babilonis, in gladio et fame et peste visitabo gentem illam.“ Quia humiliter ferunt iugum Domini in tribulacionibus regis Babi(lonis). De talibus dicit Ierem. 30, (8—9): „Conter[rJam iugum eius de collo suo et vincula eius disrumpam, et non dominabuntur ei amplius alieni, sed servi- po ent Domino Deo suo et David regi suo, quem suscitabo eis." Threni 3°, (27): „Bonum est viro, cum portaverit iugum Domini ab adolescencia sua. Tercius d(ixit): Uxorem duxi. 1a Cor. 7, (1—5a): „Bonum est homini mulierem non ] tangere. Propter fornicacionem autem unusquisque suam uxorem habeat et unaqueque suum virum habeat. Uxori vir debitum reddat, similiter autem et uxor viro. Mulier autem potestatem corporis sui non habet, sed vir... Nolite fraudari invicem, nisi forte ex consensu ad tempus, ut vacetis oracioni.“ Iste sunt radices tres, ex quibus procedunt omnia peccata, et nisi extirpentur tales, non sunt digni cena Demini Iesu Cristi. Quia iste mentitus est dicens: Non possum venire. Ieronimus: „Heresim sapit, quod Deus statueret, quod homo facere non posset. Et reversus servus hec omnia nuncciavit domino. Et quid predicator facere potest aliud de protervia populi, nisi Domino Deo dicere? Tunc iratus pater familias dixit): Exi cito in plateas. „Et quicumque non receperit vos, neque audierit sermones vestros, excuntes foras excutite pulverem pedum v(estro- rum).“ Et tunc implebitur illud Prov. (1, 24—25a): „Vocavi, et renuistis ve- nire, extendi manus meas, et non fuit, qui aspiceret omne consilium meum. Et pauperes et debiles, cecos et claudos introduc huc. Quia contra velle grave esset divites, potentes, fortes in malicia mundi ducere, sed debiles, paupe- res, claudos levius est compellere, ut bene patet: Compelle intrare. Augusti- nus: „Felix vita, que ad meliora compellit. Infirmitati mee gracias ago, que cogit me non posse, que non deberem velle.“ Quia omnes defectus et tribulaciones quasi compellunt | ad cenam hanc magnam venire. Ori- genes super Iosue: „Scriptum est, qui approximant michi, approxi- mant igni. Si aurum vel argentum fueris, multo per ignem rutilancior " efulgeris, si autem fucris fenum vel stipula, consumeris. Ys. 33°, (la): „Ve, qui spernis, nonne et ipse sperneris?“ Cum dicit: Amen dico vobis, quod nemo virorum illorum gustabunt cenam meam etc. 375 380 385 390 395 400 405 165a 12 loh. 3°, (13—18): Nolite mirari fratres, si odit vos mundus. Nos scimus, quoniam translati sumus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres. Qui non diligit, manet in morte. Omnis, qui odit fratrem suum, homicida est. Et scitis, quia omnis homicida non habet vitam eternam in semetipso manentem. In hoc congnovimus caritatem Dei, 410 213
16352 164a 164a2 est? Omnia adversa humiliter pati. Quia conquerendo dicit Ierem. 2°, (20a): „A seculo confregisti iugum meum, rupisti vincula mea.“ Ideo dicit Ierem. 27, (8): „Quicumque non curvaverit collum suum sub iugo regis Babilonis, in gladio et fame et peste visitabo gentem illam.“ Quia humiliter ferunt iugum Domini in tribulacionibus regis Babi(lonis). De talibus dicit Ierem. 30, (8—9): „Conter[rJam iugum eius de collo suo et vincula eius disrumpam, et non dominabuntur ei amplius alieni, sed servi- po ent Domino Deo suo et David regi suo, quem suscitabo eis." Threni 3°, (27): „Bonum est viro, cum portaverit iugum Domini ab adolescencia sua. Tercius d(ixit): Uxorem duxi. 1a Cor. 7, (1—5a): „Bonum est homini mulierem non ] tangere. Propter fornicacionem autem unusquisque suam uxorem habeat et unaqueque suum virum habeat. Uxori vir debitum reddat, similiter autem et uxor viro. Mulier autem potestatem corporis sui non habet, sed vir... Nolite fraudari invicem, nisi forte ex consensu ad tempus, ut vacetis oracioni.“ Iste sunt radices tres, ex quibus procedunt omnia peccata, et nisi extirpentur tales, non sunt digni cena Demini Iesu Cristi. Quia iste mentitus est dicens: Non possum venire. Ieronimus: „Heresim sapit, quod Deus statueret, quod homo facere non posset. Et reversus servus hec omnia nuncciavit domino. Et quid predicator facere potest aliud de protervia populi, nisi Domino Deo dicere? Tunc iratus pater familias dixit): Exi cito in plateas. „Et quicumque non receperit vos, neque audierit sermones vestros, excuntes foras excutite pulverem pedum v(estro- rum).“ Et tunc implebitur illud Prov. (1, 24—25a): „Vocavi, et renuistis ve- nire, extendi manus meas, et non fuit, qui aspiceret omne consilium meum. Et pauperes et debiles, cecos et claudos introduc huc. Quia contra velle grave esset divites, potentes, fortes in malicia mundi ducere, sed debiles, paupe- res, claudos levius est compellere, ut bene patet: Compelle intrare. Augusti- nus: „Felix vita, que ad meliora compellit. Infirmitati mee gracias ago, que cogit me non posse, que non deberem velle.“ Quia omnes defectus et tribulaciones quasi compellunt | ad cenam hanc magnam venire. Ori- genes super Iosue: „Scriptum est, qui approximant michi, approxi- mant igni. Si aurum vel argentum fueris, multo per ignem rutilancior " efulgeris, si autem fucris fenum vel stipula, consumeris. Ys. 33°, (la): „Ve, qui spernis, nonne et ipse sperneris?“ Cum dicit: Amen dico vobis, quod nemo virorum illorum gustabunt cenam meam etc. 375 380 385 390 395 400 405 165a 12 loh. 3°, (13—18): Nolite mirari fratres, si odit vos mundus. Nos scimus, quoniam translati sumus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres. Qui non diligit, manet in morte. Omnis, qui odit fratrem suum, homicida est. Et scitis, quia omnis homicida non habet vitam eternam in semetipso manentem. In hoc congnovimus caritatem Dei, 410 213
Strana 214
415 420 425 430 435 440 445 quoniam ille pro nobis animam suam posuit, et nos debemus pro fratribus nostris animas ponere. Qui habuerit substanciam huius mundi et viderit fratrem suum ne[c]cessitatem habere, et clauserit viscera sua ab eo, quomodo caritas Dei manet in eo? Filioli mei, non diligamus verbo neque lingwa, sed opere et veritate. Nolite mirari etc., quasi) déiceret): Quia totus mundus positus est in maligno, id est in dyabolo, malo igne. Ergo qui non sunt positi in hoc igne, non debent mirari, si eos mundus odit, id est illi, qui sunt amatores mundi. Quia quando misit eos, d(ixit) Mat. 10°, (16—19a. 21—22): „Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum... Cavete autem ab hominibus. Tradent enim vos in conciliis, et in synagogis suis flagellabunt vos, et ad presides et ad reges ducemini propter me in testimonium illis. Cum autem tradent vos, nolite mirari... Tradet enim frater fratrem in mortem et pater filium, et insurgent filii in parentes et morte cos afficient. Et eritis odio omnibus hominibus propter nomen meum. Qui autem per- severaverit usque in finem, hic salvus erit.“ Michee 7°, (2): „Periit sanctus de terra et rectus in hominibus non est. Omnes in sangwine insi- diantur, vir fratrem suum venatur usque ad mortem.“ Ergo nolite mirari. Ierem. 9, (4a): „Unusquisque se a proximo custodiat et in omni fratre suo non habeat fiduciam.“ Et hoc, quare Ezech. 5°, (6b): „Iudicia enim mea proiecerunt et in preceptis meis non ambulaverunt.“ Ideo unus alium odit. Gen. 27, (41): „Oderat enim semper Ezau Iacob pro benediccione, qua benedixit ei pater, dixitque in corde suo: Venient dies luctus patris mei, et occidam Iacob fratrem meum.“ Prov. 1°, (12): „Odium suscitat rixas, et universa delicta operit caritas.“ Ideo nolite mirari habentes cari'tatem, si odit vos mundus. Luce 12, (32): „Nolite timere, pusillus grex, quia conplacuit patri vestro dare vobis regnum." Nolite mirari. Ezech. 27, (35b): „Omnes tempestate percussi mutaverunt vultus.“ Quia qui mundum diligunt, illos mundus non odit. Ioh. 7, (7): „Non potest mundus odisse vos, me autem odit, quia ego testimonium perhibeo de illo, quia opera eius mala sunt.“ loh. 15, (18—19): „Si mundus vos odit, scitote, quia me priorem vobis odio habuit. Si de mundo fuissetis, mundus, quod suum erat, diligeret, quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos de mundo, propterea odit vos mundus.“ „Non est dis(cipulus) super magistrum nec servus super dominum suum. Sufficit dis(cipulo), ut sit sicut magister eius et servus sicut dominus eius. I Si “ patrem familias Belzebub vocaverunt, quanto magis domesticos eius. „Sed ut impleatur sermo, qui in lege eorum scriptus est — Psalmo (24, 19)—: Quia odio habuerunt me gratis.“ Ergo: Nolite mirari etc. Augustinus : „Magna consolacio membris ex capite, ubi caput odio habetur, membra consolantur.“ Exodi 1°, (13): „Oderant filii Egypcii filios Israhel et afligebant illudentes eis.“ Ideo qui odiunt alios, dicent Sap. 5°, (4—5): „Nos insensati estimabamus vitam illorum insaniam et 165a* 165b% 165b' 166a1 450 214
415 420 425 430 435 440 445 quoniam ille pro nobis animam suam posuit, et nos debemus pro fratribus nostris animas ponere. Qui habuerit substanciam huius mundi et viderit fratrem suum ne[c]cessitatem habere, et clauserit viscera sua ab eo, quomodo caritas Dei manet in eo? Filioli mei, non diligamus verbo neque lingwa, sed opere et veritate. Nolite mirari etc., quasi) déiceret): Quia totus mundus positus est in maligno, id est in dyabolo, malo igne. Ergo qui non sunt positi in hoc igne, non debent mirari, si eos mundus odit, id est illi, qui sunt amatores mundi. Quia quando misit eos, d(ixit) Mat. 10°, (16—19a. 21—22): „Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum... Cavete autem ab hominibus. Tradent enim vos in conciliis, et in synagogis suis flagellabunt vos, et ad presides et ad reges ducemini propter me in testimonium illis. Cum autem tradent vos, nolite mirari... Tradet enim frater fratrem in mortem et pater filium, et insurgent filii in parentes et morte cos afficient. Et eritis odio omnibus hominibus propter nomen meum. Qui autem per- severaverit usque in finem, hic salvus erit.“ Michee 7°, (2): „Periit sanctus de terra et rectus in hominibus non est. Omnes in sangwine insi- diantur, vir fratrem suum venatur usque ad mortem.“ Ergo nolite mirari. Ierem. 9, (4a): „Unusquisque se a proximo custodiat et in omni fratre suo non habeat fiduciam.“ Et hoc, quare Ezech. 5°, (6b): „Iudicia enim mea proiecerunt et in preceptis meis non ambulaverunt.“ Ideo unus alium odit. Gen. 27, (41): „Oderat enim semper Ezau Iacob pro benediccione, qua benedixit ei pater, dixitque in corde suo: Venient dies luctus patris mei, et occidam Iacob fratrem meum.“ Prov. 1°, (12): „Odium suscitat rixas, et universa delicta operit caritas.“ Ideo nolite mirari habentes cari'tatem, si odit vos mundus. Luce 12, (32): „Nolite timere, pusillus grex, quia conplacuit patri vestro dare vobis regnum." Nolite mirari. Ezech. 27, (35b): „Omnes tempestate percussi mutaverunt vultus.“ Quia qui mundum diligunt, illos mundus non odit. Ioh. 7, (7): „Non potest mundus odisse vos, me autem odit, quia ego testimonium perhibeo de illo, quia opera eius mala sunt.“ loh. 15, (18—19): „Si mundus vos odit, scitote, quia me priorem vobis odio habuit. Si de mundo fuissetis, mundus, quod suum erat, diligeret, quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos de mundo, propterea odit vos mundus.“ „Non est dis(cipulus) super magistrum nec servus super dominum suum. Sufficit dis(cipulo), ut sit sicut magister eius et servus sicut dominus eius. I Si “ patrem familias Belzebub vocaverunt, quanto magis domesticos eius. „Sed ut impleatur sermo, qui in lege eorum scriptus est — Psalmo (24, 19)—: Quia odio habuerunt me gratis.“ Ergo: Nolite mirari etc. Augustinus : „Magna consolacio membris ex capite, ubi caput odio habetur, membra consolantur.“ Exodi 1°, (13): „Oderant filii Egypcii filios Israhel et afligebant illudentes eis.“ Ideo qui odiunt alios, dicent Sap. 5°, (4—5): „Nos insensati estimabamus vitam illorum insaniam et 165a* 165b% 165b' 166a1 450 214
Strana 215
166b1 166b2 finem illorum sine honore. Ecce, quomodo computati sunt inter filios Dei et inter sanctos sors illorum est.“ Ex quo summus predicator fuit in odio. Ps. (108, 5): „Posuerunt adversum me mala pro bonis ! et odium pro dileccione mea.“ Et hodierna die adhuc plures sunt, qui odiunt Iesum Cristum, quam qui eum diligunt, quia legem eius non diligentes odiunt Cristum, sed non odiunt mendacium vel peccatum. Ps. (10, 6b): „Qui diligit iniquitatem, odit animam suam.“ Ideo dicit: Nolite mirari, q(uasi) d(iceret): Hoc enim odium non est mirandum, quia non est novum nec rarum nec magnum, quia ab inicio mundi. Et non est magnum, quod nos odit mundus, ex quo Cristum odio habuit. Luce 6. (22—23): „Beati eritis, cum vos oderint homines, et cum separaverint vos, et exprobrave- rint et eiecerint nomen vestrum tamquam malum propter Filium homi- nis. Gaudete in illa die et exultate. Ecce enim merces vestra multa est in celo.“ Iude (11): „Ve illis, qui in viam Cayn abierunt.“ Eccli 2°, (14a . 15a): „Ve duplici corde, ve dissolutis corde.“ Ergo tales odiunt fratres. Augustinus: „Ne[c]cesse est, ut mundus vos odiat, quos cernit nolle, quod diligit.“ Amos 5°, (10): „Odio habuerunt corripientem in porta“, id est in aperto. 3i Regum ultimo (8b) dixit rex Achab de Michea: „Ego odi eum, quia prophetat michi mala.“ Quia mali homi- nes non solum bonitatem hominis, sed ipsum hominem vellent delere, boni vero solum maliciam volunt destruere et hominem in bonitate con- servare tamquam fabricam creatoris sui. Ps. (83, 11b): „Elegi abiectus esse in domo Domini, quam habitare in tabernaculis peccatorum,“ scili- cet eis in malo consenciendo.] Gregorius: „Stultum valde est, si illis placere querimus, quos non placere Domino scimus.“ Apostolus (Gal. 1, 10): „Si hominibus placerem, servus Cristi non essem.“ Ergo: Nolite mirari. Nos scimus, quoniam translati sumus de morte ad vitam, quoniam) diligimus fratres, id est peccata eorum arguendo. Quia qui non diligit, manet in morte, quia probacio dileccionis exhibicio est operis. Quia anima, que pecca- verit, ipsa morietur. Quia omnis homicida non habet vitam eternam etc. 460 465 470 475 166а" 455 480 6 quia: quia iam Vulg. — omnes simul se: simul omnes Vulg. — 7 illi: ei Vulg. — 8 rogo: rogo te Vulg. — alius: alter Vulg. — quinque: 5e & — 11 et debiles: ac deb. Vulg. - 12 introduc huc et claudos: et claudos introduc huc Vulg. — 19 forte... te Hier. codd. meliores: forte te... SC — 24 celorum: Dei Vulg. — 43 vobis: vobis sicut disposuit mihi Pater meus regnum Vulg. — 48 agni sunt vocati: nuptiarum agni vocati sunt Vulg. — 49 Dei: Dei vera Hier. codd. longe plur. SC — 56 Tribulati... placuerunt: omnes, qui placuerunt Deo, per multas tribulationes transierunt fideles Vulg. — 60 multa paciencia: patientia vestra Vulg. — 61 8 scripsi: 12 Z — 63 Ad 1a Cor. 15 legitur Žm: pedes — 70 dextera: dexdera X — 73 Helie: deest in Vulg. — 75 conburrat: devorat Vulg. — Descenditque: Descendit itaque Vulg.— 76 quinquaginta: 1a X — Rursum ad eum misit: Rursumque misit ad eum Vulg. — 77 quinquaginta: 1a X — 78 descende- re: descende Vulg. - 80 quinquaginta: 1a ž — Descendit: Descendit ergo Vulg. — eum: illum Vulg. — — 86 eo: eis — quinquaginta: 1a & — 81 quinquaginta: 1a & 215
166b1 166b2 finem illorum sine honore. Ecce, quomodo computati sunt inter filios Dei et inter sanctos sors illorum est.“ Ex quo summus predicator fuit in odio. Ps. (108, 5): „Posuerunt adversum me mala pro bonis ! et odium pro dileccione mea.“ Et hodierna die adhuc plures sunt, qui odiunt Iesum Cristum, quam qui eum diligunt, quia legem eius non diligentes odiunt Cristum, sed non odiunt mendacium vel peccatum. Ps. (10, 6b): „Qui diligit iniquitatem, odit animam suam.“ Ideo dicit: Nolite mirari, q(uasi) d(iceret): Hoc enim odium non est mirandum, quia non est novum nec rarum nec magnum, quia ab inicio mundi. Et non est magnum, quod nos odit mundus, ex quo Cristum odio habuit. Luce 6. (22—23): „Beati eritis, cum vos oderint homines, et cum separaverint vos, et exprobrave- rint et eiecerint nomen vestrum tamquam malum propter Filium homi- nis. Gaudete in illa die et exultate. Ecce enim merces vestra multa est in celo.“ Iude (11): „Ve illis, qui in viam Cayn abierunt.“ Eccli 2°, (14a . 15a): „Ve duplici corde, ve dissolutis corde.“ Ergo tales odiunt fratres. Augustinus: „Ne[c]cesse est, ut mundus vos odiat, quos cernit nolle, quod diligit.“ Amos 5°, (10): „Odio habuerunt corripientem in porta“, id est in aperto. 3i Regum ultimo (8b) dixit rex Achab de Michea: „Ego odi eum, quia prophetat michi mala.“ Quia mali homi- nes non solum bonitatem hominis, sed ipsum hominem vellent delere, boni vero solum maliciam volunt destruere et hominem in bonitate con- servare tamquam fabricam creatoris sui. Ps. (83, 11b): „Elegi abiectus esse in domo Domini, quam habitare in tabernaculis peccatorum,“ scili- cet eis in malo consenciendo.] Gregorius: „Stultum valde est, si illis placere querimus, quos non placere Domino scimus.“ Apostolus (Gal. 1, 10): „Si hominibus placerem, servus Cristi non essem.“ Ergo: Nolite mirari. Nos scimus, quoniam translati sumus de morte ad vitam, quoniam) diligimus fratres, id est peccata eorum arguendo. Quia qui non diligit, manet in morte, quia probacio dileccionis exhibicio est operis. Quia anima, que pecca- verit, ipsa morietur. Quia omnis homicida non habet vitam eternam etc. 460 465 470 475 166а" 455 480 6 quia: quia iam Vulg. — omnes simul se: simul omnes Vulg. — 7 illi: ei Vulg. — 8 rogo: rogo te Vulg. — alius: alter Vulg. — quinque: 5e & — 11 et debiles: ac deb. Vulg. - 12 introduc huc et claudos: et claudos introduc huc Vulg. — 19 forte... te Hier. codd. meliores: forte te... SC — 24 celorum: Dei Vulg. — 43 vobis: vobis sicut disposuit mihi Pater meus regnum Vulg. — 48 agni sunt vocati: nuptiarum agni vocati sunt Vulg. — 49 Dei: Dei vera Hier. codd. longe plur. SC — 56 Tribulati... placuerunt: omnes, qui placuerunt Deo, per multas tribulationes transierunt fideles Vulg. — 60 multa paciencia: patientia vestra Vulg. — 61 8 scripsi: 12 Z — 63 Ad 1a Cor. 15 legitur Žm: pedes — 70 dextera: dexdera X — 73 Helie: deest in Vulg. — 75 conburrat: devorat Vulg. — Descenditque: Descendit itaque Vulg.— 76 quinquaginta: 1a X — Rursum ad eum misit: Rursumque misit ad eum Vulg. — 77 quinquaginta: 1a X — 78 descende- re: descende Vulg. - 80 quinquaginta: 1a ž — Descendit: Descendit ergo Vulg. — eum: illum Vulg. — — 86 eo: eis — quinquaginta: 1a & — 81 quinquaginta: 1a & 215
Strana 216
Vulg. — autem: nunc Vulg. — 91 non descendes... ascendisti: de lectulo, super quem ascendisti, non descendes Vulg. — 92 est: est ergo Vulg. — 104 3 scripsi: 6 ž 107 7 scripsi: 6 Z— 114 Dominus: deest in Vulg. — 115 Iuda: Iuda colliget Vulg. — tunc: deest in Vulg. — 123 viri Iudei: Iudei, viri Vulg. — 125 quinque: 5e & — 131 altero loco de: in Vulg. — 142 Ego enim Dominus: quia haec dicit Dominus ad me Vulg. — in loco meo et considerabo: et consid. in loco meo Vulg. — 144 consilio: consilio, suscepit eum in domum suam et Vulg.— 146 convocatus: conv. est Vulg. — populus: po- pulus, et Vulg. — 150 sempiterna gloria: sempiternae gloriae Vulg. — altero loco est: este Z — 156 quod est: deest in Vulg. — 157 sanctis: sacculis Vulg. — 161 iustorum: iustorum, Domino Vulg. — humiles et sancti: sanc. et hum. Vulg. — 164 enim: vero Vulg. — 166 enim: autem Vulg. — recubitus: recubitos Z discubitus Vulg. — 167 ambulare: ambulare et salutari in foro et in primis cathedris sedere in synagogis Vulg.— recubitus: recubitos Z, discubitus Vulg. — 178 31 scripsi: 30 Z — 183 Qui... essemus: cum esset dives, ut illius inopia vos divites essetis Vulg. — 190 discite: discite, quid est Vulg. — 193 Compone: Perfice Vulg. — 199 Zm: Sapiencia — autem: vero Vulg. 202 vestram: nostram Vulg. — 214 precibus: misericordia Vulg. — 215 torrentem: torrentes Vulg. — 219 fecit Dominus: factum est, quod Dominus Vulg. — 229 fratres: deest in Vulg. — 235 habitus est: est habitus Vulg. — 239 autem: deest in Vulg. — 242 ministraverit: ministrat Vulg. — 246 Quocienscumque: Quotiescumque enim Vulg. — panem: panem hunc Vulg. — Domini: deest in Vulg. — 258 perfectum: perfectum de sursum est Vulg. — 261 Factus... mirre: Fasciculus myrrhae dilectus meus mihi Vulg. — 267 mandacure hoc pascha: hoc p. mand. Vulg. —270 zm: nota bene — 271 vult omnes homines: omnes homines vult Vulg. — facere: fieri Vulg. — Multi: Multi enim sunt Vulg. —276 Quomodo: Quomodo vero Vulg. — 281 qui: deest in Vulg. — 287 Nomen: Nonem enim Vulg. — 290 Domine: deest in Vulg. — 298 cunctus: omnis Vulg. — 304 quia: quod Vulg. — 305 quod: quod et Vulg. — 312 Qui: cum Vulg. — 318 et qui: qui autem Vulg. — me misit Hier. codd. meliores: misit me Hier. alii. codd. SC —319 misit me Hier. codd. meliores: me misit Hier. alii codd. SC — 320 nichil facio: facio nihil Vulg. — 323 loquar Vulg.: loquor X —326 loquor vobis, neque: vobis loquor, nec Vulg. — 337 facient: faciunt Vulg. — 354 quinque: 5e � — 356 2a scripsi: 1a Z — 358 Iugum: Iugum enim Vulg. — 360 Ade: Adam Vulg. — 362 Domi- nium tuum: Dominum tuum illum Vulg. — tuos: eius Vulg. — 367 illius: illius. iugum Vulg. — 369 est: deest in Vulg. —374 fame et peste: in fame et in peste Vulg. — visitabo: visitabo super Vulg. — 379 Domini: deest in Vulg. — 383 autem: deest in Vulg. — potestatem corporis sui: sui corporis potestatem Vulg. — 384 fraudari: fraudare Vulg. — 393 foras: foras de domo vel civitate SC — pedum vestrorum: de pedibus vestris Vulg. 393 venire: deest in Vulg. — 394 manus meas: manum meam Vulg. — as- piceret: aspiceret. Despexistis Vulg. — 405 Fol. 164b vacat. — 409 quia: quoniam Vulg. — 411 pro nobis animam suam posuit Hier. codd. meliores: animam suam pro- nobis posuit Hier. alii codd. SC — nostris: deest in Vulg. — 421 illis: illis et gentibus Vulg. — 421 mirari: cogitare Vulg. — enim: autem Vulg. — 424 hominibus S: deest in plur. codd. Hier. — 427 venatur usque ad mortem: ad mortem venatur Vulg. — 428 proximo: proximo suo Vulg. — 439 enim: ergo Vulg. — 432 benedixit: benedixerat Vulg. — 437 percussi: perculsi Vulg. — 440 quia: quod Vulg. — 445 servus Hier. codd. meliores: servo SC—447 impleatur Hier. codd. nonnulli: adimpleatur SC —450 Oderant... Israhel: oderantque filios Israel Aegyptii Vulg. — 452 estimabamus vitam illorum: vitam illorum aestimabamus Vulg. — 458 Qui: qui autem Vulg. — 466 Iude scripsi: Iude 2° Z — viam: via Vulg. — 471 prophetat michi mala: non prophetat mihi bonum, sed malum Vulg. — 475 Domini: Dei magis Vulg. — 478 Si: adhuc Vulg. — servus Cristi: Christi servus Vulg. 216
Vulg. — autem: nunc Vulg. — 91 non descendes... ascendisti: de lectulo, super quem ascendisti, non descendes Vulg. — 92 est: est ergo Vulg. — 104 3 scripsi: 6 ž 107 7 scripsi: 6 Z— 114 Dominus: deest in Vulg. — 115 Iuda: Iuda colliget Vulg. — tunc: deest in Vulg. — 123 viri Iudei: Iudei, viri Vulg. — 125 quinque: 5e & — 131 altero loco de: in Vulg. — 142 Ego enim Dominus: quia haec dicit Dominus ad me Vulg. — in loco meo et considerabo: et consid. in loco meo Vulg. — 144 consilio: consilio, suscepit eum in domum suam et Vulg.— 146 convocatus: conv. est Vulg. — populus: po- pulus, et Vulg. — 150 sempiterna gloria: sempiternae gloriae Vulg. — altero loco est: este Z — 156 quod est: deest in Vulg. — 157 sanctis: sacculis Vulg. — 161 iustorum: iustorum, Domino Vulg. — humiles et sancti: sanc. et hum. Vulg. — 164 enim: vero Vulg. — 166 enim: autem Vulg. — recubitus: recubitos Z discubitus Vulg. — 167 ambulare: ambulare et salutari in foro et in primis cathedris sedere in synagogis Vulg.— recubitus: recubitos Z, discubitus Vulg. — 178 31 scripsi: 30 Z — 183 Qui... essemus: cum esset dives, ut illius inopia vos divites essetis Vulg. — 190 discite: discite, quid est Vulg. — 193 Compone: Perfice Vulg. — 199 Zm: Sapiencia — autem: vero Vulg. 202 vestram: nostram Vulg. — 214 precibus: misericordia Vulg. — 215 torrentem: torrentes Vulg. — 219 fecit Dominus: factum est, quod Dominus Vulg. — 229 fratres: deest in Vulg. — 235 habitus est: est habitus Vulg. — 239 autem: deest in Vulg. — 242 ministraverit: ministrat Vulg. — 246 Quocienscumque: Quotiescumque enim Vulg. — panem: panem hunc Vulg. — Domini: deest in Vulg. — 258 perfectum: perfectum de sursum est Vulg. — 261 Factus... mirre: Fasciculus myrrhae dilectus meus mihi Vulg. — 267 mandacure hoc pascha: hoc p. mand. Vulg. —270 zm: nota bene — 271 vult omnes homines: omnes homines vult Vulg. — facere: fieri Vulg. — Multi: Multi enim sunt Vulg. —276 Quomodo: Quomodo vero Vulg. — 281 qui: deest in Vulg. — 287 Nomen: Nonem enim Vulg. — 290 Domine: deest in Vulg. — 298 cunctus: omnis Vulg. — 304 quia: quod Vulg. — 305 quod: quod et Vulg. — 312 Qui: cum Vulg. — 318 et qui: qui autem Vulg. — me misit Hier. codd. meliores: misit me Hier. alii. codd. SC —319 misit me Hier. codd. meliores: me misit Hier. alii codd. SC — 320 nichil facio: facio nihil Vulg. — 323 loquar Vulg.: loquor X —326 loquor vobis, neque: vobis loquor, nec Vulg. — 337 facient: faciunt Vulg. — 354 quinque: 5e � — 356 2a scripsi: 1a Z — 358 Iugum: Iugum enim Vulg. — 360 Ade: Adam Vulg. — 362 Domi- nium tuum: Dominum tuum illum Vulg. — tuos: eius Vulg. — 367 illius: illius. iugum Vulg. — 369 est: deest in Vulg. —374 fame et peste: in fame et in peste Vulg. — visitabo: visitabo super Vulg. — 379 Domini: deest in Vulg. — 383 autem: deest in Vulg. — potestatem corporis sui: sui corporis potestatem Vulg. — 384 fraudari: fraudare Vulg. — 393 foras: foras de domo vel civitate SC — pedum vestrorum: de pedibus vestris Vulg. 393 venire: deest in Vulg. — 394 manus meas: manum meam Vulg. — as- piceret: aspiceret. Despexistis Vulg. — 405 Fol. 164b vacat. — 409 quia: quoniam Vulg. — 411 pro nobis animam suam posuit Hier. codd. meliores: animam suam pro- nobis posuit Hier. alii codd. SC — nostris: deest in Vulg. — 421 illis: illis et gentibus Vulg. — 421 mirari: cogitare Vulg. — enim: autem Vulg. — 424 hominibus S: deest in plur. codd. Hier. — 427 venatur usque ad mortem: ad mortem venatur Vulg. — 428 proximo: proximo suo Vulg. — 439 enim: ergo Vulg. — 432 benedixit: benedixerat Vulg. — 437 percussi: perculsi Vulg. — 440 quia: quod Vulg. — 445 servus Hier. codd. meliores: servo SC—447 impleatur Hier. codd. nonnulli: adimpleatur SC —450 Oderant... Israhel: oderantque filios Israel Aegyptii Vulg. — 452 estimabamus vitam illorum: vitam illorum aestimabamus Vulg. — 458 Qui: qui autem Vulg. — 466 Iude scripsi: Iude 2° Z — viam: via Vulg. — 471 prophetat michi mala: non prophetat mihi bonum, sed malum Vulg. — 475 Domini: Dei magis Vulg. — 478 Si: adhuc Vulg. — servus Cristi: Christi servus Vulg. 216
Strana 217
(XXV.) (DOMINICA TERCIA POST TRINITATEM) 167a1 Luce 15, (1—10): 167a* 16751 Erant autem apropinquantes ad Iesum publicani est peccatores, ut audirent illum. Et murmurabant pharisei et scribe, dicentes: Quia hic peccatores recipit et manducat cum illis. Et ait ad illos parabolam hanc, dicens: Quis ex vobis homo, qui habet centum oves, et si perdiderit unam ex illis, nonne dimittet nonaginta novem in deserto et vadit ad illam, que perierat, donec inveniat illam? Et cum invenerit illam, imponit in humeros suos gaudens, et veniens domum convocat amicos suos et vicinos, dicens illis: Congratulamini michi, quia inveni ovem meam, que perierat! Dico vobis, quia ita gaudium erit in celo super uno peccatore penitenciam agente, quam super nonaginta novem iustis, qui non indigent penitencia. Aut que mulier habens] dragmas decem, et si perdiderit dragmam unam, nonne accendit lucernam et evertit domum et querit diligenter, donec inveniat? Et cum invenerit, convocat amicas et vicinas, dicens: Congratulamini michi, quia inveni dragmam, quam per- dideram? Ita, dico vobis, gaudium erit angelis super uno peccatore penitenciam agente. Unde preterita dominica habuimus, quomodo quidam homo fecit cenam magnam et vocavit multos, hodie habemus, quomodo vocati apropinquant ad Cristum volentes audire suam vocem. Sicut preco dum vocat, concurrit populus; sicut Iohannes d(ixit): „Ego vox claman- tis in deserto.“ Quia solus fuit noster preco. Ioh. 7, (37): „In novissimo autem die magne (festivitatis) stabat Iesus et clamabat, dicens: Si quis sitit, veniat ad me, et bibat.“ (Mat. 11, (28): „Venite ad me omnes, qui la(boratis) et onerati estis." Ys. 55, (la): „Omnes sicientes venite ad aquas.“ Luce 8, (1—2a): „Et ipse iter faciebat per civitates et castella predicans et ewangelizans regnum Dei, et duodecim cum eo, et mulieres alique, que erant curate a spiritibus inmundis.“ Rom. 11°, (la): „Num- quid repulit Deus populum suum? Absit.“ 2i Par. 30, (7—9a): „Nolite fieri sicut patres vestri et fratres, qui recesserunt a Domino Deo patrum suorum, et tradidit eos in interitum, ut ipsi cernitis. Nolite indurare cervices vestras sicut patres vestri. Tradite manus vestras Domino et venite ad sanctuarium eius, quod sanctificavit in eternum, servite Domino 10 15 20 25 30 217
(XXV.) (DOMINICA TERCIA POST TRINITATEM) 167a1 Luce 15, (1—10): 167a* 16751 Erant autem apropinquantes ad Iesum publicani est peccatores, ut audirent illum. Et murmurabant pharisei et scribe, dicentes: Quia hic peccatores recipit et manducat cum illis. Et ait ad illos parabolam hanc, dicens: Quis ex vobis homo, qui habet centum oves, et si perdiderit unam ex illis, nonne dimittet nonaginta novem in deserto et vadit ad illam, que perierat, donec inveniat illam? Et cum invenerit illam, imponit in humeros suos gaudens, et veniens domum convocat amicos suos et vicinos, dicens illis: Congratulamini michi, quia inveni ovem meam, que perierat! Dico vobis, quia ita gaudium erit in celo super uno peccatore penitenciam agente, quam super nonaginta novem iustis, qui non indigent penitencia. Aut que mulier habens] dragmas decem, et si perdiderit dragmam unam, nonne accendit lucernam et evertit domum et querit diligenter, donec inveniat? Et cum invenerit, convocat amicas et vicinas, dicens: Congratulamini michi, quia inveni dragmam, quam per- dideram? Ita, dico vobis, gaudium erit angelis super uno peccatore penitenciam agente. Unde preterita dominica habuimus, quomodo quidam homo fecit cenam magnam et vocavit multos, hodie habemus, quomodo vocati apropinquant ad Cristum volentes audire suam vocem. Sicut preco dum vocat, concurrit populus; sicut Iohannes d(ixit): „Ego vox claman- tis in deserto.“ Quia solus fuit noster preco. Ioh. 7, (37): „In novissimo autem die magne (festivitatis) stabat Iesus et clamabat, dicens: Si quis sitit, veniat ad me, et bibat.“ (Mat. 11, (28): „Venite ad me omnes, qui la(boratis) et onerati estis." Ys. 55, (la): „Omnes sicientes venite ad aquas.“ Luce 8, (1—2a): „Et ipse iter faciebat per civitates et castella predicans et ewangelizans regnum Dei, et duodecim cum eo, et mulieres alique, que erant curate a spiritibus inmundis.“ Rom. 11°, (la): „Num- quid repulit Deus populum suum? Absit.“ 2i Par. 30, (7—9a): „Nolite fieri sicut patres vestri et fratres, qui recesserunt a Domino Deo patrum suorum, et tradidit eos in interitum, ut ipsi cernitis. Nolite indurare cervices vestras sicut patres vestri. Tradite manus vestras Domino et venite ad sanctuarium eius, quod sanctificavit in eternum, servite Domino 10 15 20 25 30 217
Strana 218
35 40 45 50 55 60 65 70 Deo patrum vestrorum, et avertetur a vobis ira furoris eius. Si enim vos reversi fueritis ad Dominum, fratres vestri et filii vestri habebunt miseri- cordiam coram dominis] suis, qui illos duxerunt captivos.“ Ecce, preco noster clamat, ut audiamus. Ve ergo, qui hunc preconem impedierit clamare verbum, quod exiit ex ore Altissimi. A huc pharaon propter inter- pretacionem sompnii, ne famem pateretur cum suo regno, plus dilexit et maiorem libertatem dedit in suo regno Ioseph, qui fuit figura Cristi, quam nunc reges cristianorum faciunt Domino Iesu Cristo. Gen. 41, (43b—44): „Clamante precone, ut omnes coram eo genu flecterent et prepositum esse scirent universe terre Egypti. Dixit quoque rex ad Ioseph: Ego sum pharao, absque tuo imperio non movebit quisquam manum aut pedem in omni terra Egypti.“ Quia iste Ioseph fuit precursor nostri preconis, cui nunc prohibent clamare, ne audiatur. "Iste precepit genua sibi curvare, nunc non prohibent Cristum hereticare etc.1)! Sed clamare preconibus dyaboli non impediunt, €(nec) volunt, (ut) eorum preco clamet aliquid aliud, quam ip(si) precepe(runt).1) Ex. 32, (4—6a) quando fecerant vitulum conflatilem: „Dixeruntque: Hii sunt dii tui, Israhel, qui te eduxerunt de terra Egypti. Quod cum vidisset Aaron, edificavit altare coram eo, et preconis voce clamavit, dicens: Cras solempnitas Domini est. Surgentesque mane obtulerunt holocausta et hostias pacificas.“ Sic, heu, nunc fit quasi per universum mundum: clamant precones, suam ydolatriam dicunt esse solempnitatem Domini. Ut de iubileo anno in castro, ubi offerunt holocausta pacifica, quia nullo impediente, dicentes: Isti sunt dii nostri. Sed precones Domini Iesu Cristi impediunt, nec altare eius erigere permittunt, nec suas] hostias pacifice, sed omnes impediunt et contra clamantibus preconibus per sua consilia et suos consiliarios clamant, ut, quanto plus possint, impediant. Veniet Moyses de monte. Ierem. 10°, (3a): „Quia leges populorum vane sunt.“ 1 Regum 2°, (3): „Recedant vetera de ore vestro, quia Deus scienciarum Dominus est, et ipsi preparantur cogitaciones.“ Et nolite impedire precones Domini, sed pocius iuxta consilium eorum facite et proclamacionem audite. Iudith 4, (7—14): „Et fecerunt (filii) Israhel, secundum quod constituerat illis sacerdos Domini Eliachim. Et clamavit omnis populus ad Dominum instancia magna, et humiliaverunt animas suas in oracionibus et ieiuniis, ipsi et mulières eorum, et induerunt se sacerdotes ciliciis et infantes prostraverunt contra faciem templi Domini, et altare Domini opperuerunt cilicio. Et clamaverunt ad Dominum Deum Israhel unanimiter, et ne darentur in predam infantes eorum et uxores corum in divisiones eorum, et civitates in exterminium, et sancta eorum in polucionem... Tunc Eliachim sacerdos magnus circuivit omnem Isra- hel, alocutus estque eos, dicens: Scitote, quoniam exaudi(e)t Dominus preces vestras, si manentes permanseritis in ieiuniis et oracionibus. 168a1 168a* 168b1 167b* 75 218
35 40 45 50 55 60 65 70 Deo patrum vestrorum, et avertetur a vobis ira furoris eius. Si enim vos reversi fueritis ad Dominum, fratres vestri et filii vestri habebunt miseri- cordiam coram dominis] suis, qui illos duxerunt captivos.“ Ecce, preco noster clamat, ut audiamus. Ve ergo, qui hunc preconem impedierit clamare verbum, quod exiit ex ore Altissimi. A huc pharaon propter inter- pretacionem sompnii, ne famem pateretur cum suo regno, plus dilexit et maiorem libertatem dedit in suo regno Ioseph, qui fuit figura Cristi, quam nunc reges cristianorum faciunt Domino Iesu Cristo. Gen. 41, (43b—44): „Clamante precone, ut omnes coram eo genu flecterent et prepositum esse scirent universe terre Egypti. Dixit quoque rex ad Ioseph: Ego sum pharao, absque tuo imperio non movebit quisquam manum aut pedem in omni terra Egypti.“ Quia iste Ioseph fuit precursor nostri preconis, cui nunc prohibent clamare, ne audiatur. "Iste precepit genua sibi curvare, nunc non prohibent Cristum hereticare etc.1)! Sed clamare preconibus dyaboli non impediunt, €(nec) volunt, (ut) eorum preco clamet aliquid aliud, quam ip(si) precepe(runt).1) Ex. 32, (4—6a) quando fecerant vitulum conflatilem: „Dixeruntque: Hii sunt dii tui, Israhel, qui te eduxerunt de terra Egypti. Quod cum vidisset Aaron, edificavit altare coram eo, et preconis voce clamavit, dicens: Cras solempnitas Domini est. Surgentesque mane obtulerunt holocausta et hostias pacificas.“ Sic, heu, nunc fit quasi per universum mundum: clamant precones, suam ydolatriam dicunt esse solempnitatem Domini. Ut de iubileo anno in castro, ubi offerunt holocausta pacifica, quia nullo impediente, dicentes: Isti sunt dii nostri. Sed precones Domini Iesu Cristi impediunt, nec altare eius erigere permittunt, nec suas] hostias pacifice, sed omnes impediunt et contra clamantibus preconibus per sua consilia et suos consiliarios clamant, ut, quanto plus possint, impediant. Veniet Moyses de monte. Ierem. 10°, (3a): „Quia leges populorum vane sunt.“ 1 Regum 2°, (3): „Recedant vetera de ore vestro, quia Deus scienciarum Dominus est, et ipsi preparantur cogitaciones.“ Et nolite impedire precones Domini, sed pocius iuxta consilium eorum facite et proclamacionem audite. Iudith 4, (7—14): „Et fecerunt (filii) Israhel, secundum quod constituerat illis sacerdos Domini Eliachim. Et clamavit omnis populus ad Dominum instancia magna, et humiliaverunt animas suas in oracionibus et ieiuniis, ipsi et mulières eorum, et induerunt se sacerdotes ciliciis et infantes prostraverunt contra faciem templi Domini, et altare Domini opperuerunt cilicio. Et clamaverunt ad Dominum Deum Israhel unanimiter, et ne darentur in predam infantes eorum et uxores corum in divisiones eorum, et civitates in exterminium, et sancta eorum in polucionem... Tunc Eliachim sacerdos magnus circuivit omnem Isra- hel, alocutus estque eos, dicens: Scitote, quoniam exaudi(e)t Dominus preces vestras, si manentes permanseritis in ieiuniis et oracionibus. 168a1 168a* 168b1 167b* 75 218
Strana 219
169a 169а3 Memores estote Moysi, servi Domini, qui Amalech confidentem in virtute sua et in potencia sua et in exercitibus suis et in clipeis suis et in curribus suis et equitibus suis, non in ferro pugnando, sed precibus sanctis orando deiecit. Sic erunt universi hostes Israhel, si perse veraveritis in hoo opere, quod cepistis.“ 1 Regum 2°, (35): „Et suscitabo michi sacerdotem fidelem, qui iuxta cor meum et animam meam faciet, et edificabo ei domum fidelem.“ (Qui proclamabit voluntatem meaml), cui obedient fideliter audientes. Qui fideliter populum amonebunt ad audicionem verbi Dei. Luce 21, (37—38): „Erat autem docens diebus in templo, noctibus vero exiens, morabatur in monte, qui vocatur Oliveti. Et omnis populus manicabat ad eum in templum audire eum.“ Non dubito, quod hodie in Praga non esset securus propter clerum pernoctare in monte nec secure intrare templum. Erant apropinquantes ad Iesum. Ubi quatuor notantur: Affectus populi in audicione. Secundo invidia pharizeorum. Tercio diligencia post(er)orum. Quarto de gaudio angelorum, quia talis audicio beatificat. Luce 11, (28): „Beati, ! qui audiunt verbum Dei et custodiunt illud.“ Quia verbum Dei habet hoc officium, quod mundat, illuminat, calefacit. De primo Ioh. 12, (46): „Ego lux in mundum [in]veni, ut omnis, qui credit in me, in tenebris non maneat.“ Ps. (118, 105): „Lucerna pedibus meis et lumen semitis meis.“ Secundo mundat: Ioh. 13, (10b—11): „Et vos mundi estis, sed non omnes. Sciebat enim, quisnam esset, qui traderet eum. Propterca d'ixit): Non estis mundi omnes.“ Item 15, (3—4a): „Iam vos mundi estis propter sermonem meum, quem locutus sum vobis. Manete in me et ego in vobis." Ps. (18, 14): „Et emundabor a delicto maximo, ex audicione verbi Dei. Item (Ezech. 36, 25a—26a): „Et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris, et dabo vobis spiritum novum." Tercio: Frigidos calefacit. Ps. (118, 140): „Ignitum eloquium tuum vehementer, et servus tuus dilexit illud.“ Ierem. 5°, (14b): „Ecce, ego do verba mea in ore tuo in ignem.“ Ys. 10, (17): „Et [in ignel) erit lumen Israhel et sanctus eius in flamma, et succendetur et devorabitur spina eius.“ (Deut. 4, (24): „Deus noster ignis cunsumens est,“ quia affectum a rubigine viciorum purgat et ad bonum inflamat.1) O, utinam hodie eius verbum nos accenderet ita, quod spine nostre consumerentur etc. Ideo publicani apropinquabant tamquam infirmi ad medicum, quia sua verba sunt medicina, quia ipse est medicus omnipotens, qui scit benigne conversari cum infirmis, qui dicit Mat. 9, quod male habentes ipso indigent, quia scit sanare. Quia hoc ostendit in muliere, que fluxum duodecim (paciebatur annis), item suscitando mortuos, cecos illuminando, leprosos mundando. Et sic beneI omnia fecit, faciens et mutos loqui, surdos audire. Unde in ewangelio (Mat. 9, 35): „Circuibat 85. 90 95 100 105 110 168b3 80 115 169b1 219
169a 169а3 Memores estote Moysi, servi Domini, qui Amalech confidentem in virtute sua et in potencia sua et in exercitibus suis et in clipeis suis et in curribus suis et equitibus suis, non in ferro pugnando, sed precibus sanctis orando deiecit. Sic erunt universi hostes Israhel, si perse veraveritis in hoo opere, quod cepistis.“ 1 Regum 2°, (35): „Et suscitabo michi sacerdotem fidelem, qui iuxta cor meum et animam meam faciet, et edificabo ei domum fidelem.“ (Qui proclamabit voluntatem meaml), cui obedient fideliter audientes. Qui fideliter populum amonebunt ad audicionem verbi Dei. Luce 21, (37—38): „Erat autem docens diebus in templo, noctibus vero exiens, morabatur in monte, qui vocatur Oliveti. Et omnis populus manicabat ad eum in templum audire eum.“ Non dubito, quod hodie in Praga non esset securus propter clerum pernoctare in monte nec secure intrare templum. Erant apropinquantes ad Iesum. Ubi quatuor notantur: Affectus populi in audicione. Secundo invidia pharizeorum. Tercio diligencia post(er)orum. Quarto de gaudio angelorum, quia talis audicio beatificat. Luce 11, (28): „Beati, ! qui audiunt verbum Dei et custodiunt illud.“ Quia verbum Dei habet hoc officium, quod mundat, illuminat, calefacit. De primo Ioh. 12, (46): „Ego lux in mundum [in]veni, ut omnis, qui credit in me, in tenebris non maneat.“ Ps. (118, 105): „Lucerna pedibus meis et lumen semitis meis.“ Secundo mundat: Ioh. 13, (10b—11): „Et vos mundi estis, sed non omnes. Sciebat enim, quisnam esset, qui traderet eum. Propterca d'ixit): Non estis mundi omnes.“ Item 15, (3—4a): „Iam vos mundi estis propter sermonem meum, quem locutus sum vobis. Manete in me et ego in vobis." Ps. (18, 14): „Et emundabor a delicto maximo, ex audicione verbi Dei. Item (Ezech. 36, 25a—26a): „Et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris, et dabo vobis spiritum novum." Tercio: Frigidos calefacit. Ps. (118, 140): „Ignitum eloquium tuum vehementer, et servus tuus dilexit illud.“ Ierem. 5°, (14b): „Ecce, ego do verba mea in ore tuo in ignem.“ Ys. 10, (17): „Et [in ignel) erit lumen Israhel et sanctus eius in flamma, et succendetur et devorabitur spina eius.“ (Deut. 4, (24): „Deus noster ignis cunsumens est,“ quia affectum a rubigine viciorum purgat et ad bonum inflamat.1) O, utinam hodie eius verbum nos accenderet ita, quod spine nostre consumerentur etc. Ideo publicani apropinquabant tamquam infirmi ad medicum, quia sua verba sunt medicina, quia ipse est medicus omnipotens, qui scit benigne conversari cum infirmis, qui dicit Mat. 9, quod male habentes ipso indigent, quia scit sanare. Quia hoc ostendit in muliere, que fluxum duodecim (paciebatur annis), item suscitando mortuos, cecos illuminando, leprosos mundando. Et sic beneI omnia fecit, faciens et mutos loqui, surdos audire. Unde in ewangelio (Mat. 9, 35): „Circuibat 85. 90 95 100 105 110 168b3 80 115 169b1 219
Strana 220
125 130 135 140 145 150 155 civitates et castella, curans omnem langworem.“ Mar. 3°, (8b. 10): „Et qui circa Tyrum et Sydonem, multitudo magna, audientes, que faciebat, veniebant ad eum.“ (Infra): „Multos enim sanabat ita, ut irruerent in eum, ut illum tangerent,“ quia congnoscebant suam infeccionem. Et hoc Cristus prophetavit: „Meretrices et publicani.“ Quia longe a pecca- toribus salus. Ergo phariseis videbatur, quod essent sani, ergo in sua infirmitate manserunt. "Augustinus:1) „Quia Deo, qui ubique est, neque per loca apropinquamus, neque ab illo per loca removemur. Apropinquare illi est similem sibi fieri, recedere ab illo dissimilem sibi fieri. “Nota bene: Beatus vir, cum humiliter verbum suscepit.1) Unde ad Philip. 2°, (5): „Hoc sentite in vobis, quod et in Cristo Iesu.“ Sicut dum vides duas res prope sibi similes, dicis: Apropinquat hec illi, quando autem dissimiles quamvis una manu teneantur, dicis: Longe est hoc ab illo; ergo boni sunt Cristo propinqui. Quod optabat Ps. (72, 28) dicens: „Michi autem adherere Deo bonum est.“ Ideo d(ixit) loh. 12, (35): „Ambulate in luce, dum lucem habetis, ne tenebre vos comprehendant." Ioh. 18, (37c): „Omnis, qui est ex veritate, audit vocem meam. Ideo dicit (Luce 6, 36): „Estote misericordes, sicut et Pater.“ (Mat. 5, 48): „Estote perfecti, sicut Pater vester perfectus est.“ (Lev. 11, 44): „Sancti estote, quoniam ego sanctus sum.“ Ioh. 5°, (14b): „Ecce sanus factus es, iam amplius noli peccare, ne aliquid tibi deterius] contingat." loh. 8, (11): „Vade, amplius noli peccare.“ Mat. 19, (17b): „Si vis vitam ingredi, serva mandata.“ Ecce, per infirmitatem intelligitur peccatum. Ergo nos peccatores accedamus, dicentes (cum) psalmista: „Tibi soli peccavi, Domine, miserere mei. Aspice in me et miserere mei. Sana animam meam, quia peccavi tibi.“ [Nolite omnino iurare, occidere, aurum possidere, iudicio contendere, nolite malum pro malo reddere. Ideo de istis medicinis debemus esse grati. Cant. 2°, (11—12): „Iam enim yemps transiit, ymber abiit et recessit, flores apparuerunt in terra nostra", de quibus iam possumus facere unguenta salutis. Videamus, ne tempus hoc negligamus, ne nobis contingat illud Domini 3°1) Ergo dicamus Dan. 3°, (38—45): „Et non est in tempore hoc princeps et dux et propheta, neque holocaustum, neque sacrificium, neque oblacio, neque locus primiciarum coram te, ut possimus invenire misericordiam tuam, sed in anima contrita et spiritu humilitatis suscipiamur. Sicut in holocausto arietum et thaurorum et sicut in milibus agnorum pingwium, sic fiat sacrificium nostrum in conspectu tuo hodie, ] ut placeat tibi, quoniam non est confusio confidentibus in te. Et nunc sequimur te in toto corde et timemus te et querimus faciem tuam, ne confundas nos, sed fac nobiscum iuxta mansuetudinem tuam et secundum multitudinem misericordie tue. Et erue nos in mirabilibus tuis et da gloriam nomini tuo, Domine. Et confundantur omnes, qui ostendunt servis tuis mala, confun- 169b2 170a" 170a2 120 160 220
125 130 135 140 145 150 155 civitates et castella, curans omnem langworem.“ Mar. 3°, (8b. 10): „Et qui circa Tyrum et Sydonem, multitudo magna, audientes, que faciebat, veniebant ad eum.“ (Infra): „Multos enim sanabat ita, ut irruerent in eum, ut illum tangerent,“ quia congnoscebant suam infeccionem. Et hoc Cristus prophetavit: „Meretrices et publicani.“ Quia longe a pecca- toribus salus. Ergo phariseis videbatur, quod essent sani, ergo in sua infirmitate manserunt. "Augustinus:1) „Quia Deo, qui ubique est, neque per loca apropinquamus, neque ab illo per loca removemur. Apropinquare illi est similem sibi fieri, recedere ab illo dissimilem sibi fieri. “Nota bene: Beatus vir, cum humiliter verbum suscepit.1) Unde ad Philip. 2°, (5): „Hoc sentite in vobis, quod et in Cristo Iesu.“ Sicut dum vides duas res prope sibi similes, dicis: Apropinquat hec illi, quando autem dissimiles quamvis una manu teneantur, dicis: Longe est hoc ab illo; ergo boni sunt Cristo propinqui. Quod optabat Ps. (72, 28) dicens: „Michi autem adherere Deo bonum est.“ Ideo d(ixit) loh. 12, (35): „Ambulate in luce, dum lucem habetis, ne tenebre vos comprehendant." Ioh. 18, (37c): „Omnis, qui est ex veritate, audit vocem meam. Ideo dicit (Luce 6, 36): „Estote misericordes, sicut et Pater.“ (Mat. 5, 48): „Estote perfecti, sicut Pater vester perfectus est.“ (Lev. 11, 44): „Sancti estote, quoniam ego sanctus sum.“ Ioh. 5°, (14b): „Ecce sanus factus es, iam amplius noli peccare, ne aliquid tibi deterius] contingat." loh. 8, (11): „Vade, amplius noli peccare.“ Mat. 19, (17b): „Si vis vitam ingredi, serva mandata.“ Ecce, per infirmitatem intelligitur peccatum. Ergo nos peccatores accedamus, dicentes (cum) psalmista: „Tibi soli peccavi, Domine, miserere mei. Aspice in me et miserere mei. Sana animam meam, quia peccavi tibi.“ [Nolite omnino iurare, occidere, aurum possidere, iudicio contendere, nolite malum pro malo reddere. Ideo de istis medicinis debemus esse grati. Cant. 2°, (11—12): „Iam enim yemps transiit, ymber abiit et recessit, flores apparuerunt in terra nostra", de quibus iam possumus facere unguenta salutis. Videamus, ne tempus hoc negligamus, ne nobis contingat illud Domini 3°1) Ergo dicamus Dan. 3°, (38—45): „Et non est in tempore hoc princeps et dux et propheta, neque holocaustum, neque sacrificium, neque oblacio, neque locus primiciarum coram te, ut possimus invenire misericordiam tuam, sed in anima contrita et spiritu humilitatis suscipiamur. Sicut in holocausto arietum et thaurorum et sicut in milibus agnorum pingwium, sic fiat sacrificium nostrum in conspectu tuo hodie, ] ut placeat tibi, quoniam non est confusio confidentibus in te. Et nunc sequimur te in toto corde et timemus te et querimus faciem tuam, ne confundas nos, sed fac nobiscum iuxta mansuetudinem tuam et secundum multitudinem misericordie tue. Et erue nos in mirabilibus tuis et da gloriam nomini tuo, Domine. Et confundantur omnes, qui ostendunt servis tuis mala, confun- 169b2 170a" 170a2 120 160 220
Strana 221
170b 170b" 171a 171a* dantur in omni potencia sua, et robur corum conteratur, et sciant, quia tu es Dominus Deus solus et gloriosus super omnem terram.“ Ideo aproquinquamus ad Dominum, quia benigne suscipit, sicut pater filium prodigum suscepit, quando acurrens cecidit in collum eius et osculatus est eum. O, peccator, si videres imperatorem [ vel papam tibi asurgere et occurrere, numquid non velociter occurreres? Et ecce, hic rex glorie, summus pontifex Iesus, et non vis appropinquare velociter? Sicut prius Dominus Iesus occurrit turbe, tunc demum turba apropinquavit, sic semper occurrit nobis, volens libenter misereri. Eccli 30, (24a): „Mise- rere anime tue placens Deo." Quia sic ab inicio consuevit benigne facere suis electis. Gen. 28, (12—13) benigne apparuit Iacob in sompnis, faciem fratris fugienti, quando vidit, „in sompnis scalam stantem super terram et cacumen illius tangens celum, angelosque Dei ascendentes et descen- dentes per eam, et Dominum innixum scale, dicentem sibi: Ego sum Dominus Deus Abraham, patris tui, et Deus Ysaac.“ Item Ex. 32, (10) benigne Moysi locutus est Deus: „Dimitte me, ut irascatur furor meus super populum istum,“ q'uasi) déiceret): Tu me tenes, ut non conter- (r)am cos. Item Dan. 13 benigne liberavit Susannam de manibus per- versorum sacerdotum, Dan. 14 Daniclem de lacu leonum, item Magda- lenam de accussacionc Symonis, item Petrum post ternam negacionem benigne suscepit, item Ioh. 20 Thome de resurreccione dubitanti latus suum ad palpandum prebuit et in fide solidavit, item Act. 7 Stephano lapidato seipsum ostendit et confortavit, item Act. 9 Paulum, ecclesie persecutorem, ad apostolatum convertit, item Iohanni visiones futurorum mirabiliter ostendit. Ergo cui tunc volumus apropinquare, nisi sibi? Ex quo hostis crudelissimus impellit, volens opprimere eterna dampnacione. Sic ista turba videns eum tam benignum quoad peccatores, ymo et leprosos suscipiendo. O, si rex, diligens omnem mundiciam, in vestimen- tis, cibis et potibus, et si ad eum venirent leprosi, oscularet eos amplec- tando, sic nobis hodie facit Cristus, dum accedimus ad sacramentum altaris. Sed isti peccatores apropinquando ad Cristum habebant bonam intencionem. Sic nos in omni periculo debemus cum bona intencione apropinquare. Ex. 14, (10. 13): „Cumque apropinquasset pharao, levantes filii Israhel (oculos), viderunt Egypcios. Et ait Moyses ad cos: Nolite timere, state et videte magnalia Domini, que facturus est hodie.“ Ideo cum aliquid nobis contrarium, ne veniat vindicta Dei super nos. Ex. 32, (19): „Cumque apropinquasset ad castra, vidit vitulum et choros, iratusque valde, proiecit de manu tabulas“, in quibus erat scripta lex, et non presentavit eis, sed gravem vindictam sumpsit in eis. Ideo in omni tribulacione ad Dominum apropinquemus. Ps. (119, 1): „Ad Dominum, cum tribularer, clamavi, et exaudivit me.“ Sicut patet 171b1 de David 1 1 Regum 17, (39—47): „Accinctus ergo David gladio super 165 170 175 180 185 190 19 200 221
170b 170b" 171a 171a* dantur in omni potencia sua, et robur corum conteratur, et sciant, quia tu es Dominus Deus solus et gloriosus super omnem terram.“ Ideo aproquinquamus ad Dominum, quia benigne suscipit, sicut pater filium prodigum suscepit, quando acurrens cecidit in collum eius et osculatus est eum. O, peccator, si videres imperatorem [ vel papam tibi asurgere et occurrere, numquid non velociter occurreres? Et ecce, hic rex glorie, summus pontifex Iesus, et non vis appropinquare velociter? Sicut prius Dominus Iesus occurrit turbe, tunc demum turba apropinquavit, sic semper occurrit nobis, volens libenter misereri. Eccli 30, (24a): „Mise- rere anime tue placens Deo." Quia sic ab inicio consuevit benigne facere suis electis. Gen. 28, (12—13) benigne apparuit Iacob in sompnis, faciem fratris fugienti, quando vidit, „in sompnis scalam stantem super terram et cacumen illius tangens celum, angelosque Dei ascendentes et descen- dentes per eam, et Dominum innixum scale, dicentem sibi: Ego sum Dominus Deus Abraham, patris tui, et Deus Ysaac.“ Item Ex. 32, (10) benigne Moysi locutus est Deus: „Dimitte me, ut irascatur furor meus super populum istum,“ q'uasi) déiceret): Tu me tenes, ut non conter- (r)am cos. Item Dan. 13 benigne liberavit Susannam de manibus per- versorum sacerdotum, Dan. 14 Daniclem de lacu leonum, item Magda- lenam de accussacionc Symonis, item Petrum post ternam negacionem benigne suscepit, item Ioh. 20 Thome de resurreccione dubitanti latus suum ad palpandum prebuit et in fide solidavit, item Act. 7 Stephano lapidato seipsum ostendit et confortavit, item Act. 9 Paulum, ecclesie persecutorem, ad apostolatum convertit, item Iohanni visiones futurorum mirabiliter ostendit. Ergo cui tunc volumus apropinquare, nisi sibi? Ex quo hostis crudelissimus impellit, volens opprimere eterna dampnacione. Sic ista turba videns eum tam benignum quoad peccatores, ymo et leprosos suscipiendo. O, si rex, diligens omnem mundiciam, in vestimen- tis, cibis et potibus, et si ad eum venirent leprosi, oscularet eos amplec- tando, sic nobis hodie facit Cristus, dum accedimus ad sacramentum altaris. Sed isti peccatores apropinquando ad Cristum habebant bonam intencionem. Sic nos in omni periculo debemus cum bona intencione apropinquare. Ex. 14, (10. 13): „Cumque apropinquasset pharao, levantes filii Israhel (oculos), viderunt Egypcios. Et ait Moyses ad cos: Nolite timere, state et videte magnalia Domini, que facturus est hodie.“ Ideo cum aliquid nobis contrarium, ne veniat vindicta Dei super nos. Ex. 32, (19): „Cumque apropinquasset ad castra, vidit vitulum et choros, iratusque valde, proiecit de manu tabulas“, in quibus erat scripta lex, et non presentavit eis, sed gravem vindictam sumpsit in eis. Ideo in omni tribulacione ad Dominum apropinquemus. Ps. (119, 1): „Ad Dominum, cum tribularer, clamavi, et exaudivit me.“ Sicut patet 171b1 de David 1 1 Regum 17, (39—47): „Accinctus ergo David gladio super 165 170 175 180 185 190 19 200 221
Strana 222
210 215 220 225 230 235 240 vestem suam, cepit temptare, si armatus posset incedere; non enim habebat consuetudinem. Dixitque David ad Saul: Non possum sic in- cedere, quia nec usum habeo, et deposuit ea et tulit baculum, quem semper habebat in manu, et elegit sibi quinque lapides limpidissimos de torrente, et misit eos in peram pastoralem, quam habebat secum, et fundam manu tulit, et processit adversus Philisteum. Ibat autem Phili- steus incedens et apropinquans adversum David, et armigeri eius ante eum. Cumque inspexisset Philisteus et vidisset David, despexit cum. Erat enim adolescens ruffus et pulcher 1 aspectu. D(ixit). Philisteus ad David: Numquid ego canis sum, quod tu venis ad me cum baculo? Et maledixit Philisteus David in diis suis, dixitque ad David: Veni ad me et dabo carnes tuas volatilibus celi et bestiis terre. Dixit autem David ad Philisteum: Tu venis ad me cum gladio et hasta et clipeo, ego autem ad te venio in nomine Domini exercituum, Dei agminum Israhel, et dabit te Deus in manu mea, et percuciam te et auferam caput tuum a te, et dabo castra Philistim hodie volatilibus celi et bestiis terre. Dixit autem David : Ut sciat omnis terra, quod est Dominus Deus in Israhel. Et noverit uni- versa ecclesia hec, quia non [ in gladio nec in hasta salvat Dominus. Ipsius est enim bellum et tradet vos in manus nostras.“ Ps. (37, 10): „Domine, ante te omne desiderium meum, et gemitus meus a te non est abscondi- tus.“ Idem (54, 23): „Iacta cogitatum tuum in Domino et ipse te enu- triet, et non dabit in eternum fluctuacionem iusto.“ Ergo apropinque- mus ad Deum. Erant apropinquantes. Prov. 3°, (1—6): „Fili mi, ne obliviscaris legis mee, et precepta mea custodiat cor tuum. Longitudinem enim dierum et annos vite et pacem apponent tibi, misericordia et veritas non te dese- rant... Et invenies gloriam et disciplinam bonam coram Deo et homini- bus. Habe fiduciam in Domino ex toto corde tuo, et ne innitaris pruden- cie tue. In omnibus viis tuis cogita] illum et ipse diriget gressus tuos." Prov. 4, (1—2. 4b—6. 10—12): „Audite, filii, disciplinam patris et attendite, ut sciatis prudenciam. Donum bonum tribuam vobis, legem meam ne derelinquatis. Custodi precepta mea et vives, posside sapien- ciam, posside prudenciam, ne obliviscaris, neque declines a verbis oris mei. Ne dimittas eam, et custodiet te, dilige eam, et servabit te.“ Et infra: „Audi, fili mi, et suscipe verba mea, ut multiplicentur tibi anni vite. Viam sapiencie monstrabo tibi, ducam te per semitas equitatis, quas cum ingressus fueris, non artabuntur gressus tui, et currens non habebis offendiculum.“ Idem 5°, (7. 9—10): „Nunc ergo, fili mi, audi me, ne recedas a verbis oris mei.“ Et infra: „Ne des alienis honorem tuum] et annos tuos crudeli, ne forte impleantur extranei viribus tuis et labores tui sint in domo aliena.“ Ecclesiastes 4, (17a): „Custodi pedem tuum in- grediens domum Dei, et apropinqua, ut audias.“ Idem 12, (1): „Me- 171b2 172a 172a2 205 172b2 222
210 215 220 225 230 235 240 vestem suam, cepit temptare, si armatus posset incedere; non enim habebat consuetudinem. Dixitque David ad Saul: Non possum sic in- cedere, quia nec usum habeo, et deposuit ea et tulit baculum, quem semper habebat in manu, et elegit sibi quinque lapides limpidissimos de torrente, et misit eos in peram pastoralem, quam habebat secum, et fundam manu tulit, et processit adversus Philisteum. Ibat autem Phili- steus incedens et apropinquans adversum David, et armigeri eius ante eum. Cumque inspexisset Philisteus et vidisset David, despexit cum. Erat enim adolescens ruffus et pulcher 1 aspectu. D(ixit). Philisteus ad David: Numquid ego canis sum, quod tu venis ad me cum baculo? Et maledixit Philisteus David in diis suis, dixitque ad David: Veni ad me et dabo carnes tuas volatilibus celi et bestiis terre. Dixit autem David ad Philisteum: Tu venis ad me cum gladio et hasta et clipeo, ego autem ad te venio in nomine Domini exercituum, Dei agminum Israhel, et dabit te Deus in manu mea, et percuciam te et auferam caput tuum a te, et dabo castra Philistim hodie volatilibus celi et bestiis terre. Dixit autem David : Ut sciat omnis terra, quod est Dominus Deus in Israhel. Et noverit uni- versa ecclesia hec, quia non [ in gladio nec in hasta salvat Dominus. Ipsius est enim bellum et tradet vos in manus nostras.“ Ps. (37, 10): „Domine, ante te omne desiderium meum, et gemitus meus a te non est abscondi- tus.“ Idem (54, 23): „Iacta cogitatum tuum in Domino et ipse te enu- triet, et non dabit in eternum fluctuacionem iusto.“ Ergo apropinque- mus ad Deum. Erant apropinquantes. Prov. 3°, (1—6): „Fili mi, ne obliviscaris legis mee, et precepta mea custodiat cor tuum. Longitudinem enim dierum et annos vite et pacem apponent tibi, misericordia et veritas non te dese- rant... Et invenies gloriam et disciplinam bonam coram Deo et homini- bus. Habe fiduciam in Domino ex toto corde tuo, et ne innitaris pruden- cie tue. In omnibus viis tuis cogita] illum et ipse diriget gressus tuos." Prov. 4, (1—2. 4b—6. 10—12): „Audite, filii, disciplinam patris et attendite, ut sciatis prudenciam. Donum bonum tribuam vobis, legem meam ne derelinquatis. Custodi precepta mea et vives, posside sapien- ciam, posside prudenciam, ne obliviscaris, neque declines a verbis oris mei. Ne dimittas eam, et custodiet te, dilige eam, et servabit te.“ Et infra: „Audi, fili mi, et suscipe verba mea, ut multiplicentur tibi anni vite. Viam sapiencie monstrabo tibi, ducam te per semitas equitatis, quas cum ingressus fueris, non artabuntur gressus tui, et currens non habebis offendiculum.“ Idem 5°, (7. 9—10): „Nunc ergo, fili mi, audi me, ne recedas a verbis oris mei.“ Et infra: „Ne des alienis honorem tuum] et annos tuos crudeli, ne forte impleantur extranei viribus tuis et labores tui sint in domo aliena.“ Ecclesiastes 4, (17a): „Custodi pedem tuum in- grediens domum Dei, et apropinqua, ut audias.“ Idem 12, (1): „Me- 171b2 172a 172a2 205 172b2 222
Strana 223
245 172b2 173a1 173a2 mento creatoris tui diebus iuventutis tue, antequam veniat tempus afliccionis tue et apropinquent anni, de quibus dices: Non michi pla- cent.“ Ergo apropinquemus et apropinquabit nobis. Treni 3°, (57): „Appropinquasti michi in die, quando invocavi te, et dixisti: Ne timeas. Ecce, assecurat omnes ad cum apropinquantes. Sed qui nolunt: Ezech. 22°, (3b—4a): „Civitas effundens sangwinem in medio sui, ut veniat tempus eius, et que fecit ydola contra seipsam, ut 1 pollueretur. In sangwine tuo, qui a te efusus est, deliquisti, et in ydolis tuis, que fecisti, polluta es, et apropinquare fecisti dies tuos“, id est vindicte tue. Ezech. 44°, (12b—13a): „Idcirco levavi manum meam super eos, dicit Dominus Deus, et portaverint iniquitatem suam et non apropinquabunt ad me." Amos 9, (10): „In gladio morientur omnes peccatores populi mei qui dicunt: Non apropinquabit et non veniet super nos malum.“ Sophonie 3, (1. 2b): „Ve, provocatrix et redempta civitas; in Domino enim non est confisa, ad Deum suum non apropinquavit.“ Tamen adhuc Domi- nus ex habundati sua pietate dicit Malachie 3°, (7b): „Revertimini ad me et revertar ad vos, dicit Dominus exercituum.“ Unde dicitur ] 1a Petri 4, (6b—7a): „Vivant autem secundum Deum in Spiritu. Omnium autem finis apropinquavit. Erant apropinquantes ad Iesum publicani, qui sunt in statu triplici, in infimo, medio et summo. In infimo statu sunt sicut latrones, meretrices, precones, tortores, qui gracia lucri comittunt multa mala, ut meretrix peccans causa pecunie. Et admittunt multa mala, ut iudices iurati, qui admittunt concubinatum et periuria multa, ludos. Eccli 29, (24. 26): „Repromissio nequissima multos perdidit diligentes et comovit illos quasi fluctus maris.“ Et infra: „Peccator transgrediens mandatum Domini incidet in promissionem nequam, et qui conatur multa agere, incidet in iudicium.“ Iude (14b—18): „Ecce, venit Dominus in sanctis ] milibus suis facere iudicium contra omnes, et redarguere omnes impios de omni- bus operibus impietatis eorum, quibus impie egerunt, et de omnibus duris, que locuti sunt contra Deum peccatores impii. Hii sunt murmura- tores querulosi, secundum desideria sua ambulantes, et os illorum lequi- tur superbiam, mirantes personas questus causa. Vos autem, karissimi, memores estote verborum, que predicta sunt ab apestolis Domini Iesu Cristi, qui dicebant vobis, quoniam in novissimis temporibus venient illusores secundum desideria sua ambulantes in impietate.“ Ecce, quanti publicani in primo statu inſimo! In statu medio sunt illi secundum Bedam, qui exaccionant in theo- loneis aut in hospiciis | �— ubi adhuc meretrices minus peccant, quia causa aliquando penurie, sed isti causa avaricie—1) spoliantes advenas et proximos suos contra preceptum Domini, non advertentes illud ewan- gelii Mat. 3°, (7b—8): „Progenies viperarum, quis demonstravit vobis 250 255 260 265 270 275 280 173b1 285 223
245 172b2 173a1 173a2 mento creatoris tui diebus iuventutis tue, antequam veniat tempus afliccionis tue et apropinquent anni, de quibus dices: Non michi pla- cent.“ Ergo apropinquemus et apropinquabit nobis. Treni 3°, (57): „Appropinquasti michi in die, quando invocavi te, et dixisti: Ne timeas. Ecce, assecurat omnes ad cum apropinquantes. Sed qui nolunt: Ezech. 22°, (3b—4a): „Civitas effundens sangwinem in medio sui, ut veniat tempus eius, et que fecit ydola contra seipsam, ut 1 pollueretur. In sangwine tuo, qui a te efusus est, deliquisti, et in ydolis tuis, que fecisti, polluta es, et apropinquare fecisti dies tuos“, id est vindicte tue. Ezech. 44°, (12b—13a): „Idcirco levavi manum meam super eos, dicit Dominus Deus, et portaverint iniquitatem suam et non apropinquabunt ad me." Amos 9, (10): „In gladio morientur omnes peccatores populi mei qui dicunt: Non apropinquabit et non veniet super nos malum.“ Sophonie 3, (1. 2b): „Ve, provocatrix et redempta civitas; in Domino enim non est confisa, ad Deum suum non apropinquavit.“ Tamen adhuc Domi- nus ex habundati sua pietate dicit Malachie 3°, (7b): „Revertimini ad me et revertar ad vos, dicit Dominus exercituum.“ Unde dicitur ] 1a Petri 4, (6b—7a): „Vivant autem secundum Deum in Spiritu. Omnium autem finis apropinquavit. Erant apropinquantes ad Iesum publicani, qui sunt in statu triplici, in infimo, medio et summo. In infimo statu sunt sicut latrones, meretrices, precones, tortores, qui gracia lucri comittunt multa mala, ut meretrix peccans causa pecunie. Et admittunt multa mala, ut iudices iurati, qui admittunt concubinatum et periuria multa, ludos. Eccli 29, (24. 26): „Repromissio nequissima multos perdidit diligentes et comovit illos quasi fluctus maris.“ Et infra: „Peccator transgrediens mandatum Domini incidet in promissionem nequam, et qui conatur multa agere, incidet in iudicium.“ Iude (14b—18): „Ecce, venit Dominus in sanctis ] milibus suis facere iudicium contra omnes, et redarguere omnes impios de omni- bus operibus impietatis eorum, quibus impie egerunt, et de omnibus duris, que locuti sunt contra Deum peccatores impii. Hii sunt murmura- tores querulosi, secundum desideria sua ambulantes, et os illorum lequi- tur superbiam, mirantes personas questus causa. Vos autem, karissimi, memores estote verborum, que predicta sunt ab apestolis Domini Iesu Cristi, qui dicebant vobis, quoniam in novissimis temporibus venient illusores secundum desideria sua ambulantes in impietate.“ Ecce, quanti publicani in primo statu inſimo! In statu medio sunt illi secundum Bedam, qui exaccionant in theo- loneis aut in hospiciis | �— ubi adhuc meretrices minus peccant, quia causa aliquando penurie, sed isti causa avaricie—1) spoliantes advenas et proximos suos contra preceptum Domini, non advertentes illud ewan- gelii Mat. 3°, (7b—8): „Progenies viperarum, quis demonstravit vobis 250 255 260 265 270 275 280 173b1 285 223
Strana 224
295 300 305 310 315 320 fugere a ventura ira? Facite ergo dignos fructus penitencie.“ Luce 3°, (12—14): „Venerunt autem et publicani, ut baptizarentur, et dixerunt ad illum: Magister, quid faciemus? Et ille d(ixit) ad illos: Nichil amplius, quam quod constitutum est vobis, faciatis. Interrogabant illum et mili- tes, dicentes: Quid faciemus et nos? Et ait illis: Neminem concuciatis, neque calumpniam faciatis, [ nepotlacuyte any haneytel,) et con- tenti estote stipendiis vestris.“ Et illud (Luce 6, 31): „Prout vultis, ut faciant vobis homines, ita et vos facite illis.“ (Thobie 4, (16): „Quod ab alio od(er)is tibi fieri, vide, ne aliquando alteri tu facias.“ Mat. 7, (12): „Omnia ergo, quecumque vultis, ut faciant vobis homines, ita et vos facite illis. Hec est enim lex et prophete.“ Q(uasi) déiceret): Sine quo non est salus.1) In statu summo eciam sunt publicani, sicut Zacheus fuit. Luce 19, (2): „Et ecce, vir nomine Zacheus, et hic erat ! princeps publicanorum et ipse dives,“ alios defendendo et eis faciendo. Sic omnes reges, principes, domini utentes malis, ut meretricibus, aut taxillos ludentibus, ut han- payss, ut dicitur, quod (in) Wyenna domina sola principis haberet hoc censum pro alba tela a meretricibus, ut papa in Bolonia, ut sacerdotes in Praga. Quid dicam de talibus? Rom. 1°, (32): „Quoniam, qui talia agunt, digni sunt morte, non solum qui faciunt ea, sed eciam, qui consenciunt facientibus.“ [Iob. 13, (4): „Ostendens vos fabricatores mendacii et cultores perversorum docmatum.“ Hoc erit contra illos, qui dicunt: Minus malum eligendum est. Ierem. 23°, (15b): „A prophetis enim Ierusalem est egressa pollucio super omnem terram.“ Ezech. 13, (3): „Ve prophetis insipientibus, qui secuntur spiritum suum“, sed non spiri- tum Domini. Iob 8, (2—3): „Usque quo loqueris talia et spiritus multi- plex sermones oris tui? Numquid Deus subplantat iudicium, et omnipo- tens subvertit, quod iustum est?“ Sap. 5°, (24): „Contra illos stabit spiritus veritatis et tamquam turbo venti dividet illos et ad heremum per- ducet omnem terram iniquitas eorum et malignitas evertet sedes poten- cium.“ To nepyeknye.1) Idem. 6°, (23a): „Stipendia enim peccati, mors.“ Item (1 Cor. 6, 9): „Iniqui regnum Dei non possidebunt.“ Ecce, si Apostolus non esset michi testis, quanta pericula hic me involverem! Ergo faciant nostri publicani, sicut isti fecerunt, et accedant] sicut Cana- nea pro sanitate filie. Ioh. 8, (36): „Si Filius liberabit vos, vere liberi critis." Ioh. 11, (25b) : „Qui credit in me, eciam si mortuus fuerit, vivet. Bernhardus: „Puto, spernere me non poterit Cristus, os de ossibus meis et caro de carne mea.“ Ergo apropinquemus, quia dicitur in Ps. (72, 27): „Qui elongant se a te, peribunt.“ Quia aliqui solum voce apropin- quant. Ierem. 12, (2b): „Prope es tu, Domine, ori eorum, sed longe a renibus eorum.“ Mat. 15, (7—8): „Ypocrite, bene prophetavit de vobis Ysaias, dicens: Populus hic me labiis honorat, cor autem eorum longe 173b2 174a1 290 325 224
295 300 305 310 315 320 fugere a ventura ira? Facite ergo dignos fructus penitencie.“ Luce 3°, (12—14): „Venerunt autem et publicani, ut baptizarentur, et dixerunt ad illum: Magister, quid faciemus? Et ille d(ixit) ad illos: Nichil amplius, quam quod constitutum est vobis, faciatis. Interrogabant illum et mili- tes, dicentes: Quid faciemus et nos? Et ait illis: Neminem concuciatis, neque calumpniam faciatis, [ nepotlacuyte any haneytel,) et con- tenti estote stipendiis vestris.“ Et illud (Luce 6, 31): „Prout vultis, ut faciant vobis homines, ita et vos facite illis.“ (Thobie 4, (16): „Quod ab alio od(er)is tibi fieri, vide, ne aliquando alteri tu facias.“ Mat. 7, (12): „Omnia ergo, quecumque vultis, ut faciant vobis homines, ita et vos facite illis. Hec est enim lex et prophete.“ Q(uasi) déiceret): Sine quo non est salus.1) In statu summo eciam sunt publicani, sicut Zacheus fuit. Luce 19, (2): „Et ecce, vir nomine Zacheus, et hic erat ! princeps publicanorum et ipse dives,“ alios defendendo et eis faciendo. Sic omnes reges, principes, domini utentes malis, ut meretricibus, aut taxillos ludentibus, ut han- payss, ut dicitur, quod (in) Wyenna domina sola principis haberet hoc censum pro alba tela a meretricibus, ut papa in Bolonia, ut sacerdotes in Praga. Quid dicam de talibus? Rom. 1°, (32): „Quoniam, qui talia agunt, digni sunt morte, non solum qui faciunt ea, sed eciam, qui consenciunt facientibus.“ [Iob. 13, (4): „Ostendens vos fabricatores mendacii et cultores perversorum docmatum.“ Hoc erit contra illos, qui dicunt: Minus malum eligendum est. Ierem. 23°, (15b): „A prophetis enim Ierusalem est egressa pollucio super omnem terram.“ Ezech. 13, (3): „Ve prophetis insipientibus, qui secuntur spiritum suum“, sed non spiri- tum Domini. Iob 8, (2—3): „Usque quo loqueris talia et spiritus multi- plex sermones oris tui? Numquid Deus subplantat iudicium, et omnipo- tens subvertit, quod iustum est?“ Sap. 5°, (24): „Contra illos stabit spiritus veritatis et tamquam turbo venti dividet illos et ad heremum per- ducet omnem terram iniquitas eorum et malignitas evertet sedes poten- cium.“ To nepyeknye.1) Idem. 6°, (23a): „Stipendia enim peccati, mors.“ Item (1 Cor. 6, 9): „Iniqui regnum Dei non possidebunt.“ Ecce, si Apostolus non esset michi testis, quanta pericula hic me involverem! Ergo faciant nostri publicani, sicut isti fecerunt, et accedant] sicut Cana- nea pro sanitate filie. Ioh. 8, (36): „Si Filius liberabit vos, vere liberi critis." Ioh. 11, (25b) : „Qui credit in me, eciam si mortuus fuerit, vivet. Bernhardus: „Puto, spernere me non poterit Cristus, os de ossibus meis et caro de carne mea.“ Ergo apropinquemus, quia dicitur in Ps. (72, 27): „Qui elongant se a te, peribunt.“ Quia aliqui solum voce apropin- quant. Ierem. 12, (2b): „Prope es tu, Domine, ori eorum, sed longe a renibus eorum.“ Mat. 15, (7—8): „Ypocrite, bene prophetavit de vobis Ysaias, dicens: Populus hic me labiis honorat, cor autem eorum longe 173b2 174a1 290 325 224
Strana 225
174b1 174b3 175a est a me.“ Ideo accedamus sincero corde. Unde dicitur Ierem. (18, 6b): " „Sicut lutum in manu figuli, ita vos in] manu mea, domus Israhel. Iob (10, 8; 17, 3): „Manus tue, Domine, fecerunt me.“ Item: „Pone me iuxta te, et cuiusvis manus pugnet contra me.“ Ps. (26, 1b): ,Dominus protector vite mee, a quo trepidabo?“ Unde hic publicani venientes ad penitenciam, statim comedebant cum Cristo, nec ipse eos prohibuit, sed excusavit. Sicut nunc oppositum facientes confessores, penitenciam iniungunt: Non comunicabis tribus annis. (Ad) Romanos 15, (4): „Quecumque scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt, ut per consolacionem Scripturarum spem habea- mus.“ Ideo accedamus, ex quo isti publicani statim cum eo manduca- verunt, hoc est scriptum ad nostram magnam consolacionem. Et infra (v. 15—16a): „Audacius autem scripsi vobis, fratres, ex parte, tamquam in memoriam vos reducens propter graciam, que data est michi a Deo, ut sim minister Cristi Iesu in gentibus, sa(ncti)ficans ewan- gelium Dei.“ 1a Thess. 4, (18): „Itaque consolamini invicem in verbis istis.“ Ergo apropinquemus. Ioh. 6, (63b): „Verba, que locutus sum vobis, spiritus et vita sunt.“ Mat. 24°, (35): „Celum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt.“ Act. 26, (25b) d(ixit) Paulus: „Veritatis et sobrietatis verba loquor.“ Item (dixit) Dominus Paulo ibidem (v. 17b— 18): ,Nunc ego mitto te aperire oculos eorum, ut convertantur de tenebris ad lucem et de potestate Sathane ad Deum, ut accipiant re- missionem peccatorum et sortem inter sanctos ] per fidem, que est in me.“ Et infra (v. 20): „Per omnem regionem Iudee et gentibus anunccia- bam, ut penitenciam agerent et converterentur ad Deum, digna peni- tencie opera facientes.“ Et solus Dominus d(ixit) Ioh. 18, (37b): „Ego in hoc natus sum, ut testimonium perhibeam veritati.“ Mat. 13, (9): „Qui habet aures audiendi, audiat“, q(uasi) déiceret): Cum publicanis accedat, sicut ille publicanus accessit cum magna humilitate, dicens (Luce 18, 13): „Deus propicius michi peccatori esto. Et murmurabant pharisei et scribe dicentes, quia hic peccatores recipit et mandu- cat cum illis Ex quo Thobias precepit filio, Thobie 4, (17. 19—20): „Panem tuum cum esurientibus et egenis comede.“ Et infra: „Consilium semper a sapiente perquire. Omni ][ tempore benedic Deum et pete ab eo, ut vias tuas dirigat, et omnia consilia tua in ipso permaneant.“ Eccli 37, (22—24. 29): „Vir peritus multos erudit et anime sue suavis est. Qui sophistice loquitur, odibilis est, in omni re defraudabitur. Non enim est illi[s] data a Domino gracia, omni enim sapiencia defraudatus est.“ Et infra: „Sapiens in populo hereditabit honorem et nomen illius erit vivens in cternum.“ Sed non istorum, qui murmurabant. Murmurabant. O, benignitas, ubi pharisei invident, ibi rex celorum dili- git, et fit amicus publicanorum, panis angelorum reficitur in convivio 370 335 340 345 350 355 360 365 174a2 330 15 Želivský 225
174b1 174b3 175a est a me.“ Ideo accedamus sincero corde. Unde dicitur Ierem. (18, 6b): " „Sicut lutum in manu figuli, ita vos in] manu mea, domus Israhel. Iob (10, 8; 17, 3): „Manus tue, Domine, fecerunt me.“ Item: „Pone me iuxta te, et cuiusvis manus pugnet contra me.“ Ps. (26, 1b): ,Dominus protector vite mee, a quo trepidabo?“ Unde hic publicani venientes ad penitenciam, statim comedebant cum Cristo, nec ipse eos prohibuit, sed excusavit. Sicut nunc oppositum facientes confessores, penitenciam iniungunt: Non comunicabis tribus annis. (Ad) Romanos 15, (4): „Quecumque scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt, ut per consolacionem Scripturarum spem habea- mus.“ Ideo accedamus, ex quo isti publicani statim cum eo manduca- verunt, hoc est scriptum ad nostram magnam consolacionem. Et infra (v. 15—16a): „Audacius autem scripsi vobis, fratres, ex parte, tamquam in memoriam vos reducens propter graciam, que data est michi a Deo, ut sim minister Cristi Iesu in gentibus, sa(ncti)ficans ewan- gelium Dei.“ 1a Thess. 4, (18): „Itaque consolamini invicem in verbis istis.“ Ergo apropinquemus. Ioh. 6, (63b): „Verba, que locutus sum vobis, spiritus et vita sunt.“ Mat. 24°, (35): „Celum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt.“ Act. 26, (25b) d(ixit) Paulus: „Veritatis et sobrietatis verba loquor.“ Item (dixit) Dominus Paulo ibidem (v. 17b— 18): ,Nunc ego mitto te aperire oculos eorum, ut convertantur de tenebris ad lucem et de potestate Sathane ad Deum, ut accipiant re- missionem peccatorum et sortem inter sanctos ] per fidem, que est in me.“ Et infra (v. 20): „Per omnem regionem Iudee et gentibus anunccia- bam, ut penitenciam agerent et converterentur ad Deum, digna peni- tencie opera facientes.“ Et solus Dominus d(ixit) Ioh. 18, (37b): „Ego in hoc natus sum, ut testimonium perhibeam veritati.“ Mat. 13, (9): „Qui habet aures audiendi, audiat“, q(uasi) déiceret): Cum publicanis accedat, sicut ille publicanus accessit cum magna humilitate, dicens (Luce 18, 13): „Deus propicius michi peccatori esto. Et murmurabant pharisei et scribe dicentes, quia hic peccatores recipit et mandu- cat cum illis Ex quo Thobias precepit filio, Thobie 4, (17. 19—20): „Panem tuum cum esurientibus et egenis comede.“ Et infra: „Consilium semper a sapiente perquire. Omni ][ tempore benedic Deum et pete ab eo, ut vias tuas dirigat, et omnia consilia tua in ipso permaneant.“ Eccli 37, (22—24. 29): „Vir peritus multos erudit et anime sue suavis est. Qui sophistice loquitur, odibilis est, in omni re defraudabitur. Non enim est illi[s] data a Domino gracia, omni enim sapiencia defraudatus est.“ Et infra: „Sapiens in populo hereditabit honorem et nomen illius erit vivens in cternum.“ Sed non istorum, qui murmurabant. Murmurabant. O, benignitas, ubi pharisei invident, ibi rex celorum dili- git, et fit amicus publicanorum, panis angelorum reficitur in convivio 370 335 340 345 350 355 360 365 174a2 330 15 Želivský 225
Strana 226
375 380 385 390 395 400 405 peccatorum. O, quam dulce ferculum pa nis contricionis, quam suave poculum lacrime devocionis. Hiis libenter Cristus vescitur, suaviter delectatur, ymo inebriatur, ut omnium offensarum nostrarum non re- cordetur amplius. Unde dicebant ei, quod solus conqueritur Mat. 11, (19): „Venit Filius hominis et manducans et bibens, et dicunt: Ecce, homo vorax et potator vini, publicanorum et peccatorum amicus.“ Ecce, murmuracio pharisei! Item Luce, 7 (39): „Videns autem pharizeus, qui vocaverat eum, ait intra se dicens: Hic si esset propheta, sciret utique, que et qualis mulier est, que tangit eum, quia peccatrix est.“ Ex quo murmurabant contra eum ex discipulis suis. Ioh. 12, (4—6a): „Dicit unus ex dis(cipulis) eius, Iudas Scariothis, qui erat eum traditurus: Quare hoc unguentum non venditur trecentis denariis et datum est egenis? Dixit autem hoc, non quia de egenis pertinebat ad eum, sed quia fur erat.“ Sic hic murmurabant de conversacione publicanorum, quibus hoc fuit necesse. Iob 14°, (4): „Quis potest facere mundum de immundo conceptum semine, nonne tu, qui solus es ? Ecce, Cristus venit volens peccatores de tenebris educere, et pharisei murmurant. Exod. 16, (2—3): „Murmuravit omnis congregacio filiorum Israhel contra Moysen et Aaron in solitudine; dixeruntque ad cos filii Israhel: Utinam mortui essemus per manum Domini in terra Egypti, quando sedebamus super ollas,“ ignorantes suum I bonum. Sic nuno multi dicunt: Utinam fuissemus mortui antequam ista tempora instarent etc. Quibus Dominus Numeri 14, (34b—35): „Et scietis ulcionem meam, quoniam sicut locutus sum, ita faciam omni multitudini huic pessime, que consurrexit adversum me. In hac solitudine deficiet et morietur. Sap. 1°, (1Ib): „Custodite ergo vos a murmuracione, que nichil prodest, et a detraccione parcite lingwe.“ Ys. 45, (9a): „Ve, qui contradicit factori suo, testa de [samiis) terre.“ Iob 13, (5): „Utinam taceretis, ut putamini esse sapientes.“ Treni 3°, (39): „Quid murmuravit homo vivens, vir pro peccatis suis?“ Mat. 20, (11—12a): „Et accipientes mur- murabant adversus patremfamilias, dicentes: Hii novissimi venerunt una hora.“ Sic istis non videbatur dignum, quod idem cum peccatoribus conversaret sicut cum ipsis; ipsi putabant se esse meliores. Ad idem Luce 19, (7): „Et cum viderent omnes, murmurabant dicentes, quod ad hominem peccatorem divertisset.“ 1° Cor. 10, (10—11): „Neque mur- muraveritis sicut quidam corum, et perierunt ab exterminatore. Hec omnia in figura contingebant illis, scripta sunt autem ad correpcionem nostram, in quos fines seculorum devenerunt.“ Sic hodierna die pharisei et falsi magistri contra omne bonum murmurant, quibus dicit Dominus Mat. 23°, (32): „Et vos implete mensuram patrum vestrorum.“ Quia si Dominus non recepisset benigne peccatores, dixissent: Superbus est. 1° Cor. 4, (3a): „Michi autem pro minimo est, ut a vobis iudicer. 17551 175b* 176a1 175a2 410 226
375 380 385 390 395 400 405 peccatorum. O, quam dulce ferculum pa nis contricionis, quam suave poculum lacrime devocionis. Hiis libenter Cristus vescitur, suaviter delectatur, ymo inebriatur, ut omnium offensarum nostrarum non re- cordetur amplius. Unde dicebant ei, quod solus conqueritur Mat. 11, (19): „Venit Filius hominis et manducans et bibens, et dicunt: Ecce, homo vorax et potator vini, publicanorum et peccatorum amicus.“ Ecce, murmuracio pharisei! Item Luce, 7 (39): „Videns autem pharizeus, qui vocaverat eum, ait intra se dicens: Hic si esset propheta, sciret utique, que et qualis mulier est, que tangit eum, quia peccatrix est.“ Ex quo murmurabant contra eum ex discipulis suis. Ioh. 12, (4—6a): „Dicit unus ex dis(cipulis) eius, Iudas Scariothis, qui erat eum traditurus: Quare hoc unguentum non venditur trecentis denariis et datum est egenis? Dixit autem hoc, non quia de egenis pertinebat ad eum, sed quia fur erat.“ Sic hic murmurabant de conversacione publicanorum, quibus hoc fuit necesse. Iob 14°, (4): „Quis potest facere mundum de immundo conceptum semine, nonne tu, qui solus es ? Ecce, Cristus venit volens peccatores de tenebris educere, et pharisei murmurant. Exod. 16, (2—3): „Murmuravit omnis congregacio filiorum Israhel contra Moysen et Aaron in solitudine; dixeruntque ad cos filii Israhel: Utinam mortui essemus per manum Domini in terra Egypti, quando sedebamus super ollas,“ ignorantes suum I bonum. Sic nuno multi dicunt: Utinam fuissemus mortui antequam ista tempora instarent etc. Quibus Dominus Numeri 14, (34b—35): „Et scietis ulcionem meam, quoniam sicut locutus sum, ita faciam omni multitudini huic pessime, que consurrexit adversum me. In hac solitudine deficiet et morietur. Sap. 1°, (1Ib): „Custodite ergo vos a murmuracione, que nichil prodest, et a detraccione parcite lingwe.“ Ys. 45, (9a): „Ve, qui contradicit factori suo, testa de [samiis) terre.“ Iob 13, (5): „Utinam taceretis, ut putamini esse sapientes.“ Treni 3°, (39): „Quid murmuravit homo vivens, vir pro peccatis suis?“ Mat. 20, (11—12a): „Et accipientes mur- murabant adversus patremfamilias, dicentes: Hii novissimi venerunt una hora.“ Sic istis non videbatur dignum, quod idem cum peccatoribus conversaret sicut cum ipsis; ipsi putabant se esse meliores. Ad idem Luce 19, (7): „Et cum viderent omnes, murmurabant dicentes, quod ad hominem peccatorem divertisset.“ 1° Cor. 10, (10—11): „Neque mur- muraveritis sicut quidam corum, et perierunt ab exterminatore. Hec omnia in figura contingebant illis, scripta sunt autem ad correpcionem nostram, in quos fines seculorum devenerunt.“ Sic hodierna die pharisei et falsi magistri contra omne bonum murmurant, quibus dicit Dominus Mat. 23°, (32): „Et vos implete mensuram patrum vestrorum.“ Quia si Dominus non recepisset benigne peccatores, dixissent: Superbus est. 1° Cor. 4, (3a): „Michi autem pro minimo est, ut a vobis iudicer. 17551 175b* 176a1 175a2 410 226
Strana 227
176a2 176b1 Obliti fuerunt illud Eccli 8, (6): „Ne despicias hominem avertentem se a peccato, neque improperes ei. Memento, quoniam omnes in corrupcio- ne ] sumus.“ Quid tunc faciet Dominus concilio Constanciensi, qui murmurant contra ewangelium, canonici, monachi, plebani, moniales? Ideo Dominus correxit eos, volens eos inducere, d(ixit) parabolam: Quis ex vobis homo, qui habet centum oves etc., ostendens, quia non debe- rent murmurare, sed gaudere de hoc, denotando seipsum, quiquesivit ovem perditam. Deut. 32, (10): „Invenit eum in terra deserta, in loco horroris et vaste solitudinis, circumduxit eum et docuit et custodivit quasi pupillam oculi sui.“ 1a Petri 2°, (24): „Peccata nostra ipse pertulit super lignum" crucis. Similiter et de dragma d(ixit) exemplum in muliere. Dragma est num- mus habens ymaginem regis et nominis eius superscripcionem, quia a Cristo dicuntur cristiani.I Lucernam accendit mulier, id est ecclesia sancta et sic caput ecclesie Cristus, dum ewangelium publicatur. Quia sic perdita dragma invenietur, ymago benedicte Trinitatis. Tunc convocat potestates celestes, qui sunt vicini. Nam sicut vicinus vicino est propin- quus, sic angeli propinqui sunt Domino Deo, quia eius intuentur immen- sam divinitatem. Quibus docet: Congratulamini michi omnes, quia inveni, quod perierat. Quia non faciliter invenitur dragma inter peripsima et purgamenta, sic granum inter paleas. Oportet, ut accendatur lucerna. 415 420 425 430 176b2 1a Petri 5°, (6—11): 435 177a Karissimi, humiliamini [— pokorzte sye —1 autem sub potenti manu Dei, ut vos exaltet in tempore (1— wezassu —1 visitacionis, omnem solicitutidi- nem vestram in eum proicientes, quoniam ipsi est cura de vobis. Sobrii estote et vigilate, quia adversarius vester dyabolus tamquam leo rugiens circuit querens, quem devoret (1— zesral —1). Cui resistite fortes in fide, scientes eandem passionem ei, que in mundo est, vestre fraternitati fieri. Deus autem omnis gracie, qui vocavit vos in eternam suam gloriam in Cristo lesu, modicum passos ſ— malo trp(ie)cze—1) ipse perficiel �— dokona —17, confirmabit, consolidabitque — y moczny uczyny —13. Ipsi gloria et imperium in secula seculorum, amen. Humiliamini sub potenti, id est sub virtute et potencia Dei, quia d(ixit) Luce 18, (14c): „Qui se humiliat, exaltabitur.“ Et Petrus concordans cum suo magistro, volens ! nos inducere ad humilitatem, dicit (1 Petri 5, 5) „quia Deus superbis resistit, humilibus autem dat graciam“. Iacobi 4, (6b. 10): „Deus superbis resistit, humilibus autem dat graciam.“ Et infra:, Humiliamini igitur in conspectu Domini, et exaltabit vos.“ Luce primo (48) : „Quia respexit humilitatem ancille sue, ecce enim, ex hoc beatam me dicent omnes generaciones.“ Quia ad tantum fuit humiliata 440 445 450 227
176a2 176b1 Obliti fuerunt illud Eccli 8, (6): „Ne despicias hominem avertentem se a peccato, neque improperes ei. Memento, quoniam omnes in corrupcio- ne ] sumus.“ Quid tunc faciet Dominus concilio Constanciensi, qui murmurant contra ewangelium, canonici, monachi, plebani, moniales? Ideo Dominus correxit eos, volens eos inducere, d(ixit) parabolam: Quis ex vobis homo, qui habet centum oves etc., ostendens, quia non debe- rent murmurare, sed gaudere de hoc, denotando seipsum, quiquesivit ovem perditam. Deut. 32, (10): „Invenit eum in terra deserta, in loco horroris et vaste solitudinis, circumduxit eum et docuit et custodivit quasi pupillam oculi sui.“ 1a Petri 2°, (24): „Peccata nostra ipse pertulit super lignum" crucis. Similiter et de dragma d(ixit) exemplum in muliere. Dragma est num- mus habens ymaginem regis et nominis eius superscripcionem, quia a Cristo dicuntur cristiani.I Lucernam accendit mulier, id est ecclesia sancta et sic caput ecclesie Cristus, dum ewangelium publicatur. Quia sic perdita dragma invenietur, ymago benedicte Trinitatis. Tunc convocat potestates celestes, qui sunt vicini. Nam sicut vicinus vicino est propin- quus, sic angeli propinqui sunt Domino Deo, quia eius intuentur immen- sam divinitatem. Quibus docet: Congratulamini michi omnes, quia inveni, quod perierat. Quia non faciliter invenitur dragma inter peripsima et purgamenta, sic granum inter paleas. Oportet, ut accendatur lucerna. 415 420 425 430 176b2 1a Petri 5°, (6—11): 435 177a Karissimi, humiliamini [— pokorzte sye —1 autem sub potenti manu Dei, ut vos exaltet in tempore (1— wezassu —1 visitacionis, omnem solicitutidi- nem vestram in eum proicientes, quoniam ipsi est cura de vobis. Sobrii estote et vigilate, quia adversarius vester dyabolus tamquam leo rugiens circuit querens, quem devoret (1— zesral —1). Cui resistite fortes in fide, scientes eandem passionem ei, que in mundo est, vestre fraternitati fieri. Deus autem omnis gracie, qui vocavit vos in eternam suam gloriam in Cristo lesu, modicum passos ſ— malo trp(ie)cze—1) ipse perficiel �— dokona —17, confirmabit, consolidabitque — y moczny uczyny —13. Ipsi gloria et imperium in secula seculorum, amen. Humiliamini sub potenti, id est sub virtute et potencia Dei, quia d(ixit) Luce 18, (14c): „Qui se humiliat, exaltabitur.“ Et Petrus concordans cum suo magistro, volens ! nos inducere ad humilitatem, dicit (1 Petri 5, 5) „quia Deus superbis resistit, humilibus autem dat graciam“. Iacobi 4, (6b. 10): „Deus superbis resistit, humilibus autem dat graciam.“ Et infra:, Humiliamini igitur in conspectu Domini, et exaltabit vos.“ Luce primo (48) : „Quia respexit humilitatem ancille sue, ecce enim, ex hoc beatam me dicent omnes generaciones.“ Quia ad tantum fuit humiliata 440 445 450 227
Strana 228
460 465 470 475 480 485 490 ad verba angeli, quod dixit (v. 38): „Ecce ancilla Domini "etc. q(uasi) déiceret): Sub manu Dei fiat michi secundum verbum tuum. Sic nos deberemus humiliari ad verba Dei, si vellemus concipere vitam Domini lesu Cristi humilimi, de quo Philip. 2°, (8): „Humiliavit semetipsum, factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis.“ Qui in cruce pendens, d(ixit) Luce 23°, (46): „Et clamans voce magna (Iesus) ait: Pater, in manus tuas commendo spiritum meum. Et hec dicens, expira- vit." Ideo Petrus, dis(cipulus) Iesu Cristi, volens ad hanc regulam Domini Iesu nos inducere, dicit: Humiliamini sub potenti. [Non sub potenti manu pape vel regis alicuius, ideo dicit: Humiliamini sub potenti manu[mea] etc.11. Quia Dominus hanc graciam humili(bu)s tribuit, ut quanto magis humiliati fuerint propter ipsum tempore certaminis, eo gloriosius exalten- tur ab ipso tempore retribucionis, hoc tempore visitacionis, id est in die iudicii. Humiliamini, id est nature humane corupcione. Ps. (43, 25): „Humiliata est in pulvere anima nostra.“ Gen. 3°, (19b): „Pulvis es, et in pulverem reverteris.“ Hoc enim pulvere anima tegitur sicut corpus vestimento, ideo anima de tam corupto vestimento humiliatur, quia nobiles valde erubescunt de vili veste. Eccli. 10°, (9b): „Quid superbit terra et cinis?“ Terra in creacione, cinis in resolucione. Ps. (106, 17): „Propter iniusticias suas humiliati sunt,“ fid est lesas habentes con- sciencias). Ergo nos debemus humiliari de nostra vili veste, id est mala vita, quasi in toto lacerata. Gen. 29, (32b): „Vidit Dominus humilitatem meam, nunc amabit me vir meus.“ Ideo nunc humiliamini tempore persecucionis, sicut fecerunt filii Israhel Deuter. 26, (6—7): „Aflixerunt nos Egypcii et persecuti sunt imponentes onera gravissima, et clamavimus ad Dominum Deum patrum n(ostrorum), qui exaudivit nos et respexit humilitatem nostram.“ Item Iudith 6, (15a): „Domine Deus noster celi et terre, intuere superbiam illorum et respice ad nostram humilitatem." Eccli 2°, (4—5): „Omne, quod tibi aplicitum fuerit, accipe, et in dolore sustine et in humilitate tua pacienciam habe, quoniam in igne probatur aurum et argentum, homines vero acceptabiles in camino humi liacio- nis.“ Quia humilem sequitur exaltacio. Eccli 11, (13): „Et oculus Dei respexit eum ab humilitate ipsius, et exaltavit caput eius, et mirati sunt in illo multi et honoraverunt Deum.“ Ergo humiliamini sub potenti iuxta illud Eccli (7, 19): „Humilia valde spiritum tuum, quoniam vindicta carnis ignis et vermis. Humiliamini sub potenti manu Dei, quia d(ixit) in Psalmo (88, 22): „Ma- nus enim mea auxiliabitur ei.“ Ys. 45, (12b): „Manus mee extenderunt celos.“ Eccli 13, (9—11): „Humiliare Deo et expecta manus eius. Attende ne seductus in stulticia humilieris. Noli esse humilis in sapiencia 177a* 177b 177b* 455 228
460 465 470 475 480 485 490 ad verba angeli, quod dixit (v. 38): „Ecce ancilla Domini "etc. q(uasi) déiceret): Sub manu Dei fiat michi secundum verbum tuum. Sic nos deberemus humiliari ad verba Dei, si vellemus concipere vitam Domini lesu Cristi humilimi, de quo Philip. 2°, (8): „Humiliavit semetipsum, factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis.“ Qui in cruce pendens, d(ixit) Luce 23°, (46): „Et clamans voce magna (Iesus) ait: Pater, in manus tuas commendo spiritum meum. Et hec dicens, expira- vit." Ideo Petrus, dis(cipulus) Iesu Cristi, volens ad hanc regulam Domini Iesu nos inducere, dicit: Humiliamini sub potenti. [Non sub potenti manu pape vel regis alicuius, ideo dicit: Humiliamini sub potenti manu[mea] etc.11. Quia Dominus hanc graciam humili(bu)s tribuit, ut quanto magis humiliati fuerint propter ipsum tempore certaminis, eo gloriosius exalten- tur ab ipso tempore retribucionis, hoc tempore visitacionis, id est in die iudicii. Humiliamini, id est nature humane corupcione. Ps. (43, 25): „Humiliata est in pulvere anima nostra.“ Gen. 3°, (19b): „Pulvis es, et in pulverem reverteris.“ Hoc enim pulvere anima tegitur sicut corpus vestimento, ideo anima de tam corupto vestimento humiliatur, quia nobiles valde erubescunt de vili veste. Eccli. 10°, (9b): „Quid superbit terra et cinis?“ Terra in creacione, cinis in resolucione. Ps. (106, 17): „Propter iniusticias suas humiliati sunt,“ fid est lesas habentes con- sciencias). Ergo nos debemus humiliari de nostra vili veste, id est mala vita, quasi in toto lacerata. Gen. 29, (32b): „Vidit Dominus humilitatem meam, nunc amabit me vir meus.“ Ideo nunc humiliamini tempore persecucionis, sicut fecerunt filii Israhel Deuter. 26, (6—7): „Aflixerunt nos Egypcii et persecuti sunt imponentes onera gravissima, et clamavimus ad Dominum Deum patrum n(ostrorum), qui exaudivit nos et respexit humilitatem nostram.“ Item Iudith 6, (15a): „Domine Deus noster celi et terre, intuere superbiam illorum et respice ad nostram humilitatem." Eccli 2°, (4—5): „Omne, quod tibi aplicitum fuerit, accipe, et in dolore sustine et in humilitate tua pacienciam habe, quoniam in igne probatur aurum et argentum, homines vero acceptabiles in camino humi liacio- nis.“ Quia humilem sequitur exaltacio. Eccli 11, (13): „Et oculus Dei respexit eum ab humilitate ipsius, et exaltavit caput eius, et mirati sunt in illo multi et honoraverunt Deum.“ Ergo humiliamini sub potenti iuxta illud Eccli (7, 19): „Humilia valde spiritum tuum, quoniam vindicta carnis ignis et vermis. Humiliamini sub potenti manu Dei, quia d(ixit) in Psalmo (88, 22): „Ma- nus enim mea auxiliabitur ei.“ Ys. 45, (12b): „Manus mee extenderunt celos.“ Eccli 13, (9—11): „Humiliare Deo et expecta manus eius. Attende ne seductus in stulticia humilieris. Noli esse humilis in sapiencia 177a* 177b 177b* 455 228
Strana 229
495 178а2 178b1 tua, ne humiliatus in stulticiam seducaris.“ Ergo humiliamini sub potenti manu Dei, non sub manu alicuius tyrranni. Sap. 3°, (1): „Iustorum anime in manu Dei sunt et non tanget] eos tormentum mortis.“ Ys. 50, (2b): „Numquid abreviata et parvula facta est manus mea, ut non possim redimere? aut non est in me virtus ad liberandum?“ Ergo humi- liamini etc. Ps. (144, 16): „Apperis tu manum tuam et imples omne animal benediccione.“ Ecce, in eius manibus sunt benedicciones, sed in manibus tyrrannorum solum maledicciones. Ys. ultimo (66, 14b): „Et congnoscetur manus Domini in servis eius, et indignabitur in inimicis suis. Qui autem humilime nolunt humiliari sub potenti manu Dei, humilia- buntur coacte sicut demonia. Iob (41, 1b): "Quis potest resistere vultui meo?“ Ps. (20, 9b): „Dextera tua inveniet omnes, qui te oderunt. Zach. 2°, (9a): „Ecce, ego levo manum meam super eos, et erunt prede hiis, qui1 serviebant sibi.“ Ys. 2°, (17—18): „Et incurvabitur omnis sublimitas hominum et humiliabitur altitudo virorum et elevabitur Dominus solus in die illa, et ydola penitus conterentur.“ Ys. 9, (12c): „Manus eius extenta,“ et quis avertet cam? Idem 31, (3b): „Et Dominus inclinabit manum suam et corruet auxiliator.“ Idem 33°, (10): „Nunc consurgam, dicit Dominus, nunc exaltabor, nunc sublevabor.“ Deuter. 32, (390—40): „Non est, qui de manu mea possit eruere. Levabo ad celum manum meam et dicam: Vivo ego in eternum.“ Hanc manum Iob timuit dicens (13, 21): „Manum tuam longe fac a me.“ [Ierem. 34, (20a): „Et dabo eos in manus inimicorum suorum et in manus queren- 16 cium animas eorum." Omnem solicitudinem in eum proicientes. (Mat. 6, 25): „Nolite soliciti esse anime v(estre), quid manducetis, aut corpori v(estro), quid induamini. Ps. (54, 23a): „Iacta cogitatum tuum in Domino et ipse te enutriet. Idem (36, 5): „Revela Domino viam tuam et spera in eo, et ipse faciet. Sap. 6°, (8b): „Quoniam pusillum et magnum ipse fecit, et equaliter cura est illi de omnibus. Sobrii estote et vigilate, quia adversarius vester dyabolus rugiens circuit etc. Luce 21, (34—35a): „Attendite autem vo(bis), ne forte graventur corda vestra in crapula et ebrietate et curis huius vite, et superveniat in vos repentina dies illa, tamquam laqueus. Cui resistite fortes in fide. Iacobi 4, (7b): „Resistite dyabolo, et fugiet a vobis.“ Ephe. 6°, (16): „In omnibus sumentes scutum fidei, in quo possitis omnia tela nequissimi ignea extingwere. Scientes eandem pas(sionem) ei, que in mundo est, vestre fraternitati fieri, id est tribulacionem similem ei, I quam vos sustinetis, fieri, scilicet a dyabolo, fratribus vestris, qui in mundo sunt dispersi. Q(uasi) déiceret): Non estimetis hec soli sustinere a dyabolo, quia est comune omnibus sanctis. 500 505 510 515 520 525 530 178a" 178b2 535 229
495 178а2 178b1 tua, ne humiliatus in stulticiam seducaris.“ Ergo humiliamini sub potenti manu Dei, non sub manu alicuius tyrranni. Sap. 3°, (1): „Iustorum anime in manu Dei sunt et non tanget] eos tormentum mortis.“ Ys. 50, (2b): „Numquid abreviata et parvula facta est manus mea, ut non possim redimere? aut non est in me virtus ad liberandum?“ Ergo humi- liamini etc. Ps. (144, 16): „Apperis tu manum tuam et imples omne animal benediccione.“ Ecce, in eius manibus sunt benedicciones, sed in manibus tyrrannorum solum maledicciones. Ys. ultimo (66, 14b): „Et congnoscetur manus Domini in servis eius, et indignabitur in inimicis suis. Qui autem humilime nolunt humiliari sub potenti manu Dei, humilia- buntur coacte sicut demonia. Iob (41, 1b): "Quis potest resistere vultui meo?“ Ps. (20, 9b): „Dextera tua inveniet omnes, qui te oderunt. Zach. 2°, (9a): „Ecce, ego levo manum meam super eos, et erunt prede hiis, qui1 serviebant sibi.“ Ys. 2°, (17—18): „Et incurvabitur omnis sublimitas hominum et humiliabitur altitudo virorum et elevabitur Dominus solus in die illa, et ydola penitus conterentur.“ Ys. 9, (12c): „Manus eius extenta,“ et quis avertet cam? Idem 31, (3b): „Et Dominus inclinabit manum suam et corruet auxiliator.“ Idem 33°, (10): „Nunc consurgam, dicit Dominus, nunc exaltabor, nunc sublevabor.“ Deuter. 32, (390—40): „Non est, qui de manu mea possit eruere. Levabo ad celum manum meam et dicam: Vivo ego in eternum.“ Hanc manum Iob timuit dicens (13, 21): „Manum tuam longe fac a me.“ [Ierem. 34, (20a): „Et dabo eos in manus inimicorum suorum et in manus queren- 16 cium animas eorum." Omnem solicitudinem in eum proicientes. (Mat. 6, 25): „Nolite soliciti esse anime v(estre), quid manducetis, aut corpori v(estro), quid induamini. Ps. (54, 23a): „Iacta cogitatum tuum in Domino et ipse te enutriet. Idem (36, 5): „Revela Domino viam tuam et spera in eo, et ipse faciet. Sap. 6°, (8b): „Quoniam pusillum et magnum ipse fecit, et equaliter cura est illi de omnibus. Sobrii estote et vigilate, quia adversarius vester dyabolus rugiens circuit etc. Luce 21, (34—35a): „Attendite autem vo(bis), ne forte graventur corda vestra in crapula et ebrietate et curis huius vite, et superveniat in vos repentina dies illa, tamquam laqueus. Cui resistite fortes in fide. Iacobi 4, (7b): „Resistite dyabolo, et fugiet a vobis.“ Ephe. 6°, (16): „In omnibus sumentes scutum fidei, in quo possitis omnia tela nequissimi ignea extingwere. Scientes eandem pas(sionem) ei, que in mundo est, vestre fraternitati fieri, id est tribulacionem similem ei, I quam vos sustinetis, fieri, scilicet a dyabolo, fratribus vestris, qui in mundo sunt dispersi. Q(uasi) déiceret): Non estimetis hec soli sustinere a dyabolo, quia est comune omnibus sanctis. 500 505 510 515 520 525 530 178a" 178b2 535 229
Strana 230
28 540 545 2a Thimo. 3°, (12): „Omnes, qui pie volunt vivere in Cristo, persecucio- nes pacientur. Deus autem omnis gracie, qui vocavit vos in eternam suam gloriam in Cristo Iesu, modicum passos, id est pro nomine Cristi. Ys. 54, (7a): „Ad punctum 2a Cor. 4, (17a): „Id, quod in presenti, est in modico dereliqui te." momentaneum." Quia ipse perficiet, confirmabit, consolidabit. 1 Cor. 10°, (13): „Fidelis est Deus, qui non patitur vos temptare supra id, quod potestis.“ Quia ipsi gloria et imperium in secula seculorum, amen. 5 ad Iesum: ei Vulg. — 7 hanc: istam Vulg. — 8 dimittet: dimittit Vulg. — 9 altero loco illam Hier. codd. meliores: eam SC — 10 illam: eam Vulg. — suos: deest in Vulg. — 12 quia: quod Vulg. — 13 novem: ix & — 14 decem: x & — et: deest in Vulg. — 17 angelis: coram angelis Vulg. — 24 magne (festivitatis): magno festivitatis Vulg. — 28 duodecim: xij X — co: illo Vulg. — 29 inmundis: malignis Vulg. — 11° scripsi: 10° Z — 30 repulit Deus Hier. codd. meliores: Deus repulit SC — 32 et: qui Vulg. — 33 manus vestras: manus Vuig — 36 filii vestri: filii Vulg. — 67 illis: eis Vulg. — 69 in oracionibus et ieiuniis: in ieiuniis et orationibus Vulg. — 73 divisiones corum: divi- sionem Vulg. — civitates: civitates eorum Vulg. — 75 alocutus estque: allocutusque est Vulg. — 76 oracionibus: or. in conspectu Domini Vulg. — 78 exercitibus suis: exercitu suo Vulg. — 85 Erat scripsi: Erant X — docens diebus: diebus docens Vulg. — 87 templum: templo Vulg. — 91 posterorum: leccio incerta, littera tertia a scriba correcta — 96 meis: meis verbum tuum Vulg. — 99 15 scripsi: 14 X — 100 meum: deest in Vulg. — 106 (in igne) erit lumen Isr.: erit lumen Isr. in igne Vulg. - - 108 noster: tuus Vulg. — 116 duodecim: xij X — 118 Circuibat: Circ. Iesus omnes Vulg. — 121 veniebant: venerunt Vulg. — 134 ne tenebre vos: ut non vos tenebrac Vulg. - - 136 Estote: Estote ergo Vulg. — 137 perfecti: ergo vos perfecti Vulg. — vester: vester caelestis Vulg. — 138 quoniam: quia Vulg. — 139 amplius contam. cum Ioh. 8, 11: deest in Vulg. — aliquid tibi: tibi aliquid Vulg. — 140 Si vis: Si autem vis ad Vulg. — 151 oblacio: oblatio, neque incensum Vulg. — 153 anima contrita: animo contrito Vulg. — 161 sua: tua Vulg. — 162 omnem terram: orbem terrarum Vulg. — 173 angelosque: angelos quoque Vulg. — 177 super populum istum: contra eos Vulg. — 195 eos: populum Vulg. — 202 gladio: gladio eius Vulg. — 205 nec: non Vulg. — baculum: baculum suum Vulg. — 206 in manu: in manibus Vulg. — quinque: 5e Z — lapides limpidissimos: limp. lap. Vulg. —211 Dixit: Et dixit Vulg. —215 ad te venio: venio ad te Vulg. — 216 Israhel: Isr. quibus exprobrasti hodie Vulg. — Deus: Dominus Vulg. — 218 castra: cadavera castrorum Vulg. — Dixit autem David: deest in Vulg. — 220 Dominus: deest in Vulg. — 221 est enim: enim est Vulg. — 223 cogitatum tuum in Domino: super Dominum curam tuam Vulg. — 224 et non: non Vulg. — 227 custodiat cor tuum: cor tuum custodiat Vulg. — 228 non te: te non Vulg. — 229 gloriam: gratiam Vulg. — 236 servabit: conservabit Vulg. — 246 tue: deest in Vulg. — dices: dicas Vulg. — 248 michi: deest in Vulg. — et: deest in Vulg. — 251 seipsam: semetipsam Vulg. — 252 deliquisti Vulg.: dereliquisti Z — 258 enim: deest in Vulg. — 269 diligentes: dirigentes Vulg. — 272 Iude scripsi: Iude 2° Z — 277 super- biam Hier. codd. meliores: superba Hier. alii codd. C — 278 Domini: Dom. nostri Vulg. — 279 novissimis temporibus: novissimo tempore Vulg. — 280 in impietate: in impietati- bus Hier. codd. nonnulli SC impietatum Hier. codd. meliores — 287 dignos fructus: fructum 230
28 540 545 2a Thimo. 3°, (12): „Omnes, qui pie volunt vivere in Cristo, persecucio- nes pacientur. Deus autem omnis gracie, qui vocavit vos in eternam suam gloriam in Cristo Iesu, modicum passos, id est pro nomine Cristi. Ys. 54, (7a): „Ad punctum 2a Cor. 4, (17a): „Id, quod in presenti, est in modico dereliqui te." momentaneum." Quia ipse perficiet, confirmabit, consolidabit. 1 Cor. 10°, (13): „Fidelis est Deus, qui non patitur vos temptare supra id, quod potestis.“ Quia ipsi gloria et imperium in secula seculorum, amen. 5 ad Iesum: ei Vulg. — 7 hanc: istam Vulg. — 8 dimittet: dimittit Vulg. — 9 altero loco illam Hier. codd. meliores: eam SC — 10 illam: eam Vulg. — suos: deest in Vulg. — 12 quia: quod Vulg. — 13 novem: ix & — 14 decem: x & — et: deest in Vulg. — 17 angelis: coram angelis Vulg. — 24 magne (festivitatis): magno festivitatis Vulg. — 28 duodecim: xij X — co: illo Vulg. — 29 inmundis: malignis Vulg. — 11° scripsi: 10° Z — 30 repulit Deus Hier. codd. meliores: Deus repulit SC — 32 et: qui Vulg. — 33 manus vestras: manus Vuig — 36 filii vestri: filii Vulg. — 67 illis: eis Vulg. — 69 in oracionibus et ieiuniis: in ieiuniis et orationibus Vulg. — 73 divisiones corum: divi- sionem Vulg. — civitates: civitates eorum Vulg. — 75 alocutus estque: allocutusque est Vulg. — 76 oracionibus: or. in conspectu Domini Vulg. — 78 exercitibus suis: exercitu suo Vulg. — 85 Erat scripsi: Erant X — docens diebus: diebus docens Vulg. — 87 templum: templo Vulg. — 91 posterorum: leccio incerta, littera tertia a scriba correcta — 96 meis: meis verbum tuum Vulg. — 99 15 scripsi: 14 X — 100 meum: deest in Vulg. — 106 (in igne) erit lumen Isr.: erit lumen Isr. in igne Vulg. - - 108 noster: tuus Vulg. — 116 duodecim: xij X — 118 Circuibat: Circ. Iesus omnes Vulg. — 121 veniebant: venerunt Vulg. — 134 ne tenebre vos: ut non vos tenebrac Vulg. - - 136 Estote: Estote ergo Vulg. — 137 perfecti: ergo vos perfecti Vulg. — vester: vester caelestis Vulg. — 138 quoniam: quia Vulg. — 139 amplius contam. cum Ioh. 8, 11: deest in Vulg. — aliquid tibi: tibi aliquid Vulg. — 140 Si vis: Si autem vis ad Vulg. — 151 oblacio: oblatio, neque incensum Vulg. — 153 anima contrita: animo contrito Vulg. — 161 sua: tua Vulg. — 162 omnem terram: orbem terrarum Vulg. — 173 angelosque: angelos quoque Vulg. — 177 super populum istum: contra eos Vulg. — 195 eos: populum Vulg. — 202 gladio: gladio eius Vulg. — 205 nec: non Vulg. — baculum: baculum suum Vulg. — 206 in manu: in manibus Vulg. — quinque: 5e Z — lapides limpidissimos: limp. lap. Vulg. —211 Dixit: Et dixit Vulg. —215 ad te venio: venio ad te Vulg. — 216 Israhel: Isr. quibus exprobrasti hodie Vulg. — Deus: Dominus Vulg. — 218 castra: cadavera castrorum Vulg. — Dixit autem David: deest in Vulg. — 220 Dominus: deest in Vulg. — 221 est enim: enim est Vulg. — 223 cogitatum tuum in Domino: super Dominum curam tuam Vulg. — 224 et non: non Vulg. — 227 custodiat cor tuum: cor tuum custodiat Vulg. — 228 non te: te non Vulg. — 229 gloriam: gratiam Vulg. — 236 servabit: conservabit Vulg. — 246 tue: deest in Vulg. — dices: dicas Vulg. — 248 michi: deest in Vulg. — et: deest in Vulg. — 251 seipsam: semetipsam Vulg. — 252 deliquisti Vulg.: dereliquisti Z — 258 enim: deest in Vulg. — 269 diligentes: dirigentes Vulg. — 272 Iude scripsi: Iude 2° Z — 277 super- biam Hier. codd. meliores: superba Hier. alii codd. C — 278 Domini: Dom. nostri Vulg. — 279 novissimis temporibus: novissimo tempore Vulg. — 280 in impietate: in impietati- bus Hier. codd. nonnulli SC impietatum Hier. codd. meliores — 287 dignos fructus: fructum 230
Strana 231
dignum Vulg. — 289 Et: At Vulg. — illos: eos Vulg. — 290 illum: autem eum Vulg. — 295 tibi fieri: fieri tibi Vulg. — ne... tu: ne tu.. Vulg. — 296 ita: deest in 297 illis SCreis Hier. codd. meliores — 300 erat princeps Hier. codd. meliores: Vulg. — princeps erat Hier. alii codd. SC — 305 Bolonia Ryba: Bolania X —306 non solum qui Hier. codd. nonnullis S: et non solum Hier. alii codd. — faciunt ea: ea faciunt Vulg. — 310 est egressa: egressa est Vulg. — 313 et: aut Vulg. — 315 veritatis: virtutis Vulg. — 316 eorum: illorum Vulg. — 321 Si Filius liberabit vos: Si ergo vos Filius liberaverit Vulg. — 326 Domine: deest in Vulg — sed: et Vulg. — 328 me labiis: labiis me Vulg. — 330 ita: sic Vulg. — 331 Domine: deest in Vulg. — 337 Quecumque: Quaecumque enim Vulg. — 338 per: per patientiam et Vulg. — 345 que: quae ego Vulg. — 346 24° scripsi: 23° Z — 349 de: a Vulg. — 352 Per: in Vulg. — 355 sum: sum, et ad hoc veni in mundum Vulg. — 358 michi peccatori esto: esto m. p. Vulg. — 375 primo loco et: deest in Vulg. — 380 Dicit: Dicit ergo Hier., dixit ergo SC —383 venditur: vaeniit Vulg.— 385 14° scripsi: 13° X— 389 ad eos: desunt in Vulg. — 395 hac solitudine: sol. hac Vulg. — 401 venerunt una hora: una hora fecerunt Vulg. — 406 eorum : eorum murmuraverunt Vulg. — Hec: Haec autem Vulg. — 414 corrupcione: correptione Vulg. — 422 per- tulit: pert. in corpore suo Vulg. — 437 in eum proicientes: proiicientes in eum Vulg. — est cura: cura est Vulg. — 442 consolidabitque: solidabitque SC, solidabit Hier. — 473 iniusticias: iniustitias enim Vulg. — 478 Aflixerunt: Afflixeruntque Vulg. — 481 noster: deest in Vulg. — 482 illorum: eorum Vulg. — 487 eum: illum Vulg. — 490 carnis: carnis impii Vulg. — 492 extenderunt: tetenderunt Vulg. — 494 in stulticia: in stulti- tiam Vulg. — 496 Iustorum: Iustorum autem Vulg. — 497 eos : illos Vulg. — 506 potest resistere: enim resistere potest Vulg. — 507 inveniet: inveniat Vulg. — 519 animas: animam Vulg. — 520 Nolite ... esse: ne ... sitis Vulg. — 521 aut: neque Vulg. — 522 cogitatum tuum in Domino: super Dominum curam tuam Vulg.— 530 Resistite: Resis- tite autem Vulg. — 533 in: in in Z — 537 Cristo: Christo Iesu Vulg. — persecucio- nes: persecutionem Vulg. — 541 Id: Id enim Vulg. — 543 est Deus: autem Deus est Vulg. — 544 patitur vos temptare: patietur vos tentari Vuig. — 545 Sequitur folium vacuum, quod non numeramus. 231
dignum Vulg. — 289 Et: At Vulg. — illos: eos Vulg. — 290 illum: autem eum Vulg. — 295 tibi fieri: fieri tibi Vulg. — ne... tu: ne tu.. Vulg. — 296 ita: deest in 297 illis SCreis Hier. codd. meliores — 300 erat princeps Hier. codd. meliores: Vulg. — princeps erat Hier. alii codd. SC — 305 Bolonia Ryba: Bolania X —306 non solum qui Hier. codd. nonnullis S: et non solum Hier. alii codd. — faciunt ea: ea faciunt Vulg. — 310 est egressa: egressa est Vulg. — 313 et: aut Vulg. — 315 veritatis: virtutis Vulg. — 316 eorum: illorum Vulg. — 321 Si Filius liberabit vos: Si ergo vos Filius liberaverit Vulg. — 326 Domine: deest in Vulg — sed: et Vulg. — 328 me labiis: labiis me Vulg. — 330 ita: sic Vulg. — 331 Domine: deest in Vulg. — 337 Quecumque: Quaecumque enim Vulg. — 338 per: per patientiam et Vulg. — 345 que: quae ego Vulg. — 346 24° scripsi: 23° Z — 349 de: a Vulg. — 352 Per: in Vulg. — 355 sum: sum, et ad hoc veni in mundum Vulg. — 358 michi peccatori esto: esto m. p. Vulg. — 375 primo loco et: deest in Vulg. — 380 Dicit: Dicit ergo Hier., dixit ergo SC —383 venditur: vaeniit Vulg.— 385 14° scripsi: 13° X— 389 ad eos: desunt in Vulg. — 395 hac solitudine: sol. hac Vulg. — 401 venerunt una hora: una hora fecerunt Vulg. — 406 eorum : eorum murmuraverunt Vulg. — Hec: Haec autem Vulg. — 414 corrupcione: correptione Vulg. — 422 per- tulit: pert. in corpore suo Vulg. — 437 in eum proicientes: proiicientes in eum Vulg. — est cura: cura est Vulg. — 442 consolidabitque: solidabitque SC, solidabit Hier. — 473 iniusticias: iniustitias enim Vulg. — 478 Aflixerunt: Afflixeruntque Vulg. — 481 noster: deest in Vulg. — 482 illorum: eorum Vulg. — 487 eum: illum Vulg. — 490 carnis: carnis impii Vulg. — 492 extenderunt: tetenderunt Vulg. — 494 in stulticia: in stulti- tiam Vulg. — 496 Iustorum: Iustorum autem Vulg. — 497 eos : illos Vulg. — 506 potest resistere: enim resistere potest Vulg. — 507 inveniet: inveniat Vulg. — 519 animas: animam Vulg. — 520 Nolite ... esse: ne ... sitis Vulg. — 521 aut: neque Vulg. — 522 cogitatum tuum in Domino: super Dominum curam tuam Vulg.— 530 Resistite: Resis- tite autem Vulg. — 533 in: in in Z — 537 Cristo: Christo Iesu Vulg. — persecucio- nes: persecutionem Vulg. — 541 Id: Id enim Vulg. — 543 est Deus: autem Deus est Vulg. — 544 patitur vos temptare: patietur vos tentari Vuig. — 545 Sequitur folium vacuum, quod non numeramus. 231
Strana 232
(XXVI.) (DOMINICA QUARTA POST TRINITATEM) Luce 6°, (36—42): 179a1 5 10 15 20 25 30 Estote misericordes, sicut et Pater vester misericors est. Nolite iudicare, et non iudicabimini. Nolite condempnare, et non condempnabimini. Dimittite, et dimittetur vobis. Date, et dabitur vobis, mensuram bonam et confertam et coagittatam et super- efluentem dabunt in synum vestrum. Eadem quippe mensura, qua mensi fueritis, remecietur vobis. Dicebat autem et illis similitudinem: Numquid potest cecus cecum ducere, nonne ambo in foveam cadunt? Non est disci(pulus) super magistrum. Perfectus autem omnis erit, si sit sicut magister (eius). Quid autem vides festucam in oculo fratris tui, trabem autem, que in oculo tuo est, non consideras? Aut quomodo potes dicere fratri tuo: Sine eiciam festucam de oculo tuo, trabem autem, que in oculo tuo est, non vides? Ypocrita, eice primum trabem | de oculo tuo et tunc per- spicies, ut educas festucam de oculo fratris tui. Octo dies sunt, quomodo habuit se misericorditer ad suscipiendum peccatores, hodie vult, ut hanc misericordiam considerantes ad nos, ad proximos eciam habeamus Mat. 5°, (7a): „Beati misericordes.“ Et quo- modo scribe murmurabant et pharisei, hic prohibet Dominus dicens: Nolite iudicare, et non iudicabimini. Sed dicit: Estote misericordes etc., docens nos, in quo debemus Patrem omnipotentem imitari, ne ab hereditate decidamus. Hoc sacerdotes advertere deberent, qui in mundo nichil possidere debent, quia Dominus hereditas corum est. Deuter. 19, (1—2): „Non habebunt sacerdotes et levite et omnes, qui de eadem tribu sunt, partem et hereditatem cum reliquo Israhel, quia sacrificia Domini et oblaciones eius comedent et nichil aliud [ accipient de possessione fratrum. Dominus enim ipse est hereditas eorum, sicut locutus est illis.“ Ideo omnibus cristianis ponit hic preceptum, dicens: Estote misericordes. Magna misericordia Dei est, dum dignatur peccatori voluntatem suam ex Scripturis sacris manifestare. Quod considerans psalmista dicebat (118, 29): „Viam iniquitatis amove a me et de lege tua miserere mei. Item (54, 7): „Quis dabit michi pennas sicut columbe et volabo et requiescam?“ id est quibus celerius volem ad veritatem, ut iam requie- scam in caritate. Idem (118, 71. 72): „Bonum michi, Domine, quod 179a2 179b1 232
(XXVI.) (DOMINICA QUARTA POST TRINITATEM) Luce 6°, (36—42): 179a1 5 10 15 20 25 30 Estote misericordes, sicut et Pater vester misericors est. Nolite iudicare, et non iudicabimini. Nolite condempnare, et non condempnabimini. Dimittite, et dimittetur vobis. Date, et dabitur vobis, mensuram bonam et confertam et coagittatam et super- efluentem dabunt in synum vestrum. Eadem quippe mensura, qua mensi fueritis, remecietur vobis. Dicebat autem et illis similitudinem: Numquid potest cecus cecum ducere, nonne ambo in foveam cadunt? Non est disci(pulus) super magistrum. Perfectus autem omnis erit, si sit sicut magister (eius). Quid autem vides festucam in oculo fratris tui, trabem autem, que in oculo tuo est, non consideras? Aut quomodo potes dicere fratri tuo: Sine eiciam festucam de oculo tuo, trabem autem, que in oculo tuo est, non vides? Ypocrita, eice primum trabem | de oculo tuo et tunc per- spicies, ut educas festucam de oculo fratris tui. Octo dies sunt, quomodo habuit se misericorditer ad suscipiendum peccatores, hodie vult, ut hanc misericordiam considerantes ad nos, ad proximos eciam habeamus Mat. 5°, (7a): „Beati misericordes.“ Et quo- modo scribe murmurabant et pharisei, hic prohibet Dominus dicens: Nolite iudicare, et non iudicabimini. Sed dicit: Estote misericordes etc., docens nos, in quo debemus Patrem omnipotentem imitari, ne ab hereditate decidamus. Hoc sacerdotes advertere deberent, qui in mundo nichil possidere debent, quia Dominus hereditas corum est. Deuter. 19, (1—2): „Non habebunt sacerdotes et levite et omnes, qui de eadem tribu sunt, partem et hereditatem cum reliquo Israhel, quia sacrificia Domini et oblaciones eius comedent et nichil aliud [ accipient de possessione fratrum. Dominus enim ipse est hereditas eorum, sicut locutus est illis.“ Ideo omnibus cristianis ponit hic preceptum, dicens: Estote misericordes. Magna misericordia Dei est, dum dignatur peccatori voluntatem suam ex Scripturis sacris manifestare. Quod considerans psalmista dicebat (118, 29): „Viam iniquitatis amove a me et de lege tua miserere mei. Item (54, 7): „Quis dabit michi pennas sicut columbe et volabo et requiescam?“ id est quibus celerius volem ad veritatem, ut iam requie- scam in caritate. Idem (118, 71. 72): „Bonum michi, Domine, quod 179a2 179b1 232
Strana 233
35 180a1 180a" 180b1 humiliasti me. Bonum michi lex oris tui, super milia auri et argenti." Estote misericordes. Ps. (102, 8): „Miserator et misericors Dominus. Ergo ve illi, qui non facit misericordiam miseris, sic in corporalibus vel spiritualibus. Ps. (144, 9): „Misericordia eius super omnia] opera eius. Idem (146, 5): „Et misericordie eius non est numerus.“ Quia tanto perfeccior est, quanto perfeccius sentit quis dolores alienos. Paulus (2 Cor. 11, 29): „Quis infirmatur, et ego non infirmor?“ Tales fuerunt apostoli, plus deflendo peccata populi quam propria. Philipp. 3°, (18—19): „Multi enim ambulant, quos sepe dicebam vobis, nunc autem et flens dico, inimicos crucis Cristi, quorum finis interitus, quorum deus venter est et gloria in confusione ipsorum, qui terrena sapiunt.“ Ecce, regula sacerdotum Cristi Iesu: videntes populum peccantem, deberent ipsis misereri, sicut Cristus videns civitatem Ierusalem flevit. Ieremias flevit super peccata populi. Ideo Cristus nobis in exemplum Mat. 9, (36): „Videns Iesus turbas, misertus est eis, quia erant vexati ! et iacentes sicut oves non habentes pastorem.“ Cur nostri prelati nolunt nunc populo Dei misereri, qui carent pastoribus? Ergo misericordiam non consequentur. (Mat. 9, 37): „Tunc dixit discipulis: Messis quidem multa, operarii autem pauci. Rogate ergo dominum messis, ut mittat operarios in messem suam.“ Quia multi pocius impediunt sicut falsi prophete tempore Helie Rom. 11°, (3—4): „Domine, prophetas tuos occiderunt, altaria tua suffoderunt, et ego relictus sum solus et querunt animam meam. Sed quid dicit illi responsum divinum? Reliqui michi septem milia virorum, qui non curvaverunt genua sua ante Baal. Antiqui patres habuerunt misericordiam ad inimicos, isti non habent ad amicos, ymo ad ipsum Cristum solum. Ps. (7, 5): „Si reddidi re- tribuentibus michi| mala, decidam merito ab inimicis meis inanis.“ Sic Moyses pro populo sibi gravi oravit et corum peccata deflevit. Mat. 5°, (44—46): „Diligite inimicos vestros et benefacite hiis, qui oderunt vos, et orate pro persequentibus et calumpniantibus vos, ut sitis filii Patris vestri, qui in celis est, qui solem suum facit oriri super bonos et malos et pluit super iustos et iniustos.“ (De infantibus) „Si enim diligitis eos, qui vos diligunt, quam mercedem habebitis? Nonne et publicani hoc fa- ciunt?“ Ephe. 5°, (1—2): „Estote ergo imitatores Dei sicut filii karissimi et ambulate in dileccione sicut, et Cristus dilexit vos et tradidit semeptisum pro vobis oblacionem et hostiam Deo in odorem suavitatis. Estole misericordes etc. Cuius figura 2i Regum 9°, (7): dixit David ad filium Ionathe: „Ne timeas, quia faciens faciam in te misericordiam propter Ionatam patrem tuum, et restituam tibi omnes agros patris tui Saul. Et tu comedes panem meum in mensa mea semper.“ Ideo dicit: Estote misericordes, sicut Pater vester etc. Quod bene intellexit psalmista di- cens (51, 10—11): „Ego autem, sicut oliva fructifera in domo Dei, speravi 40 45 50 55 60 65 70 179b3 75 233
35 180a1 180a" 180b1 humiliasti me. Bonum michi lex oris tui, super milia auri et argenti." Estote misericordes. Ps. (102, 8): „Miserator et misericors Dominus. Ergo ve illi, qui non facit misericordiam miseris, sic in corporalibus vel spiritualibus. Ps. (144, 9): „Misericordia eius super omnia] opera eius. Idem (146, 5): „Et misericordie eius non est numerus.“ Quia tanto perfeccior est, quanto perfeccius sentit quis dolores alienos. Paulus (2 Cor. 11, 29): „Quis infirmatur, et ego non infirmor?“ Tales fuerunt apostoli, plus deflendo peccata populi quam propria. Philipp. 3°, (18—19): „Multi enim ambulant, quos sepe dicebam vobis, nunc autem et flens dico, inimicos crucis Cristi, quorum finis interitus, quorum deus venter est et gloria in confusione ipsorum, qui terrena sapiunt.“ Ecce, regula sacerdotum Cristi Iesu: videntes populum peccantem, deberent ipsis misereri, sicut Cristus videns civitatem Ierusalem flevit. Ieremias flevit super peccata populi. Ideo Cristus nobis in exemplum Mat. 9, (36): „Videns Iesus turbas, misertus est eis, quia erant vexati ! et iacentes sicut oves non habentes pastorem.“ Cur nostri prelati nolunt nunc populo Dei misereri, qui carent pastoribus? Ergo misericordiam non consequentur. (Mat. 9, 37): „Tunc dixit discipulis: Messis quidem multa, operarii autem pauci. Rogate ergo dominum messis, ut mittat operarios in messem suam.“ Quia multi pocius impediunt sicut falsi prophete tempore Helie Rom. 11°, (3—4): „Domine, prophetas tuos occiderunt, altaria tua suffoderunt, et ego relictus sum solus et querunt animam meam. Sed quid dicit illi responsum divinum? Reliqui michi septem milia virorum, qui non curvaverunt genua sua ante Baal. Antiqui patres habuerunt misericordiam ad inimicos, isti non habent ad amicos, ymo ad ipsum Cristum solum. Ps. (7, 5): „Si reddidi re- tribuentibus michi| mala, decidam merito ab inimicis meis inanis.“ Sic Moyses pro populo sibi gravi oravit et corum peccata deflevit. Mat. 5°, (44—46): „Diligite inimicos vestros et benefacite hiis, qui oderunt vos, et orate pro persequentibus et calumpniantibus vos, ut sitis filii Patris vestri, qui in celis est, qui solem suum facit oriri super bonos et malos et pluit super iustos et iniustos.“ (De infantibus) „Si enim diligitis eos, qui vos diligunt, quam mercedem habebitis? Nonne et publicani hoc fa- ciunt?“ Ephe. 5°, (1—2): „Estote ergo imitatores Dei sicut filii karissimi et ambulate in dileccione sicut, et Cristus dilexit vos et tradidit semeptisum pro vobis oblacionem et hostiam Deo in odorem suavitatis. Estole misericordes etc. Cuius figura 2i Regum 9°, (7): dixit David ad filium Ionathe: „Ne timeas, quia faciens faciam in te misericordiam propter Ionatam patrem tuum, et restituam tibi omnes agros patris tui Saul. Et tu comedes panem meum in mensa mea semper.“ Ideo dicit: Estote misericordes, sicut Pater vester etc. Quod bene intellexit psalmista di- cens (51, 10—11): „Ego autem, sicut oliva fructifera in domo Dei, speravi 40 45 50 55 60 65 70 179b3 75 233
Strana 234
85 90 95 100 105 110 in misericordia Dei in eternum et in seculum seculi. Confitebor tibi in seculum, quia fecisti mecum misericordiam, et expectabo nomen tuum, quoniam bonum est in conspectu sanctorum tuorum.“ Idem (25, 3), et hoc quere: „Quoniam misericordia tua ante oculos meos est et conplacui in veritate tua.“ (85, 15): „Et tu, Domine miserator et misericors, paciens et multe misericordie et verax.“ Ergo: Estote misericordes sicut. Quam misericordiam bene perpendit Salomon Eccli 50°, (24—26) dicens: „Qui magna fecit in omni terra, qui auxit dies nostros a ventre matris nostre, et fecit nobiscum secundum misericordiam suam, det nobis iocunditatem cordis et fieri pacem in diebus nostris in Israhel per dies sempiternos. Credere Israhel nobiscum esse misericordiam Dei, ut liberet eos in diebus suis.“ Et infra (v. 30—31): „Beatus, qui in istis versatur bonis, qui ponit illa in corde suo, sapiens erit semper. Si enim hec fecerit, ad omnia valebit, quia lux Dei vestigium eius est.“ Ieremias Threnorum 3°, (22): „Misericordie Domini, quia non sumus consumpti, quia non defecerunt miseraciones eius.“ Ergo: Estote misericordes. Neemie 9, (17b—21): „Tu autem, Deus [et] propicius, clemens et misericors, longanimus et multe miseracionis, [et] non derelinquisti eos, et quidem cum fecissent sibi vitulum conflatilem et dixissent: Iste est deus tuus, Israhel, qui eduxit te de Egypto, ] feceruntque blazfemias magnas. Tu autem in misericordiis tuis multis non dimisisti eos in deserto. Co- lumpna nubis non recessit ab eis per diem, ut duceret eos per viam, et columpna ignis per noctem, ut ostenderet eis iter, per quod ingrederen- tur. Et spiritum tuum bonum dedisti eis, qui doceret eos, et manna tuum non prohibuisti ab ore eorum, et aquam dedisti eis in siti. Quadraginta annis pavisti eos in deserto, nichilque eis defuit. Vestimenta eorum non inveteraverunt, pedesque eorum non sunt atriti.“ 1a Thimo. 1°, (12—13): „Gracias ago ei, qui me confortavit in Cristo Iesu, Domino nostro, qui fidelem me existimavit ponens in ministerio, qui prius fui blazfemus et persecutor et contumeliosus, sed misericordiam consecutus sum, quia ignorans feci.“ Ideo: Estote misericordes. Estote misericordes. Quia sciens omnia peccata tua, tamen diu te expectat ad penitenciam, volens libenter misereri. O, quanti sunt iniqui filii dyaboli crudeles, non filii Dei! Qui suo proximo modicam culpam furticinii non ad aliquos annos, sed ad aliquas horas non potest expectare penitenciam suam, sed statim dat se ad vindictam homicidii, ille trans- gressus est preceptum Domini, quasi in stercore in aliqua hadra. Iste vero transgreditur in ymagine Dei viventis vel in proximo suo, cui dictum est, ut diligeret proximum suum sicut seipsum, illum suspendit vel decolat, sed solus non vult suspendi nec decolari, qui aliquando solus habet maiora peccata quam proximus etc. Et tamen Dominus est tibi misericors, nutrit te, inimicum suum, non 181b1 180b* 181a1 181а* 80 115 234
85 90 95 100 105 110 in misericordia Dei in eternum et in seculum seculi. Confitebor tibi in seculum, quia fecisti mecum misericordiam, et expectabo nomen tuum, quoniam bonum est in conspectu sanctorum tuorum.“ Idem (25, 3), et hoc quere: „Quoniam misericordia tua ante oculos meos est et conplacui in veritate tua.“ (85, 15): „Et tu, Domine miserator et misericors, paciens et multe misericordie et verax.“ Ergo: Estote misericordes sicut. Quam misericordiam bene perpendit Salomon Eccli 50°, (24—26) dicens: „Qui magna fecit in omni terra, qui auxit dies nostros a ventre matris nostre, et fecit nobiscum secundum misericordiam suam, det nobis iocunditatem cordis et fieri pacem in diebus nostris in Israhel per dies sempiternos. Credere Israhel nobiscum esse misericordiam Dei, ut liberet eos in diebus suis.“ Et infra (v. 30—31): „Beatus, qui in istis versatur bonis, qui ponit illa in corde suo, sapiens erit semper. Si enim hec fecerit, ad omnia valebit, quia lux Dei vestigium eius est.“ Ieremias Threnorum 3°, (22): „Misericordie Domini, quia non sumus consumpti, quia non defecerunt miseraciones eius.“ Ergo: Estote misericordes. Neemie 9, (17b—21): „Tu autem, Deus [et] propicius, clemens et misericors, longanimus et multe miseracionis, [et] non derelinquisti eos, et quidem cum fecissent sibi vitulum conflatilem et dixissent: Iste est deus tuus, Israhel, qui eduxit te de Egypto, ] feceruntque blazfemias magnas. Tu autem in misericordiis tuis multis non dimisisti eos in deserto. Co- lumpna nubis non recessit ab eis per diem, ut duceret eos per viam, et columpna ignis per noctem, ut ostenderet eis iter, per quod ingrederen- tur. Et spiritum tuum bonum dedisti eis, qui doceret eos, et manna tuum non prohibuisti ab ore eorum, et aquam dedisti eis in siti. Quadraginta annis pavisti eos in deserto, nichilque eis defuit. Vestimenta eorum non inveteraverunt, pedesque eorum non sunt atriti.“ 1a Thimo. 1°, (12—13): „Gracias ago ei, qui me confortavit in Cristo Iesu, Domino nostro, qui fidelem me existimavit ponens in ministerio, qui prius fui blazfemus et persecutor et contumeliosus, sed misericordiam consecutus sum, quia ignorans feci.“ Ideo: Estote misericordes. Estote misericordes. Quia sciens omnia peccata tua, tamen diu te expectat ad penitenciam, volens libenter misereri. O, quanti sunt iniqui filii dyaboli crudeles, non filii Dei! Qui suo proximo modicam culpam furticinii non ad aliquos annos, sed ad aliquas horas non potest expectare penitenciam suam, sed statim dat se ad vindictam homicidii, ille trans- gressus est preceptum Domini, quasi in stercore in aliqua hadra. Iste vero transgreditur in ymagine Dei viventis vel in proximo suo, cui dictum est, ut diligeret proximum suum sicut seipsum, illum suspendit vel decolat, sed solus non vult suspendi nec decolari, qui aliquando solus habet maiora peccata quam proximus etc. Et tamen Dominus est tibi misericors, nutrit te, inimicum suum, non 181b1 180b* 181a1 181а* 80 115 234
Strana 235
181b2 182а 182а2 tantum pane materiali, sed sacramentali, quod tu numquam faceres inimico tuo. Ideo ve illi eciam fiet, quamdiu expectat. Ys. 5°, (4b): „Expectavi uwas et fecit labruscas.“ Ex quo tam pie vocat, expectat, dicens Iohel 2°, (12b—13): „Convertimini ad me in toto corde vestro, in ieiunio et fletu et in planctu, et scindite corda vestra et non vestimenta vestra, et convertimini ad Dominum Deum v(estrum), quia benignus et c misericors est, paciens et multe misericordie, et prestabilis super malicia. Ys. 44, (21—23): „Mementote horum, Iacob et Israhel, quoniam servus meus es tu. Formavi te, servus meus es tu, Israhel, non oblivisceris mei. Delevi ut nubem iniquitatem tuam et quasi nebulam peccata tua. Revertere ad me, quoniam redemi te. Laudate celi, quoniam miseri- cordiam fecit Dominus, iubilate extrema terre, resonate montes lau da- cionem, saltus et omne lignum eius, quoniam redemit Dominus Iacob et Israhel gloriabitur.“ Dicit: Memento, provocando populum suum ad verum cultum Dei, qui est misericors et potest et vult misereri, nisi ut habeat alienos deos preter eum. Quia servus meus es tu, formavi te dando tibi legem in monte, ut veraciter peniteas, et delebo iniquitates t(uas). Revertere ad me, quia misericors sum, et pro tali misericordia facit laudare. Id est angeli sancti, qui estis cives celestes. Quoniam miseri- cordiam fecit Dominus, iubilate extrema terre, id est vulgares, qui iam sunt tamquam extrema terre in ultima etate, quia hora novissima est. Ideo resonate montes laudacionem, saltus. Quia Dominus est nobis tam misericors. O, vere magnum saltum fecit pro nobis descendendo, infor- macionem dando, dicens: Estote misericordes. Estote misericordes etc. Ys. 41, (9b—10): „Servus meus es tu, elegi te et non abieci te. Ne timeas, quia ego sum tecum, ne declines, quia ego, Deus " tuus, confortavi te et auxiliatus sum tibi et suscepit te dextera iusti mei. Prov. 3°, (3a): „Misericordia et veritas non te deserant.“ Michee 7" (18—20): „Quis Deus similis tui, qui aufers iniquitatem et transis pecca- tum reliquiarum hereditatis tue? Non inmittet ultra furorem suum, quoniam volens misericordiam est. Revertetur et miserebitur nostri, de- ponet iniquitates nostras, et proiciet in profundum maris omnia peccata nostra. Dabis veritatem Iacob et misericordiam Abraham, que iurasti patribus nostris a diebus antiquis.“ Quia misericors est. Ys. 55, (10—12): „Et quomodo descendit ymber et nix de celo, et illuc ultra non revertitur, sed inebriat terram et infundit eam] et germinare eam facit et dat semen serenti et panem comedenti, sic erit verbum meum, quod egredietur de ore meo: non revertetur ad me vacuum, sed faciet, quecumque volui, et prosperabitur in hiis, ad que misi illud. Quia in leticia egrediemini et in pace deducemini. Montes et colles cantabunt coram vobis laudem, et omnia regionis ligna plaudent manu.“ Prov. 12, (20b): „Qui autem ineunt pacis consilia, sequitur eos gaudium.“ Cum consiliatur dicens: Estote misericordes. 125 130 135 140 145 150 120 160 235
181b2 182а 182а2 tantum pane materiali, sed sacramentali, quod tu numquam faceres inimico tuo. Ideo ve illi eciam fiet, quamdiu expectat. Ys. 5°, (4b): „Expectavi uwas et fecit labruscas.“ Ex quo tam pie vocat, expectat, dicens Iohel 2°, (12b—13): „Convertimini ad me in toto corde vestro, in ieiunio et fletu et in planctu, et scindite corda vestra et non vestimenta vestra, et convertimini ad Dominum Deum v(estrum), quia benignus et c misericors est, paciens et multe misericordie, et prestabilis super malicia. Ys. 44, (21—23): „Mementote horum, Iacob et Israhel, quoniam servus meus es tu. Formavi te, servus meus es tu, Israhel, non oblivisceris mei. Delevi ut nubem iniquitatem tuam et quasi nebulam peccata tua. Revertere ad me, quoniam redemi te. Laudate celi, quoniam miseri- cordiam fecit Dominus, iubilate extrema terre, resonate montes lau da- cionem, saltus et omne lignum eius, quoniam redemit Dominus Iacob et Israhel gloriabitur.“ Dicit: Memento, provocando populum suum ad verum cultum Dei, qui est misericors et potest et vult misereri, nisi ut habeat alienos deos preter eum. Quia servus meus es tu, formavi te dando tibi legem in monte, ut veraciter peniteas, et delebo iniquitates t(uas). Revertere ad me, quia misericors sum, et pro tali misericordia facit laudare. Id est angeli sancti, qui estis cives celestes. Quoniam miseri- cordiam fecit Dominus, iubilate extrema terre, id est vulgares, qui iam sunt tamquam extrema terre in ultima etate, quia hora novissima est. Ideo resonate montes laudacionem, saltus. Quia Dominus est nobis tam misericors. O, vere magnum saltum fecit pro nobis descendendo, infor- macionem dando, dicens: Estote misericordes. Estote misericordes etc. Ys. 41, (9b—10): „Servus meus es tu, elegi te et non abieci te. Ne timeas, quia ego sum tecum, ne declines, quia ego, Deus " tuus, confortavi te et auxiliatus sum tibi et suscepit te dextera iusti mei. Prov. 3°, (3a): „Misericordia et veritas non te deserant.“ Michee 7" (18—20): „Quis Deus similis tui, qui aufers iniquitatem et transis pecca- tum reliquiarum hereditatis tue? Non inmittet ultra furorem suum, quoniam volens misericordiam est. Revertetur et miserebitur nostri, de- ponet iniquitates nostras, et proiciet in profundum maris omnia peccata nostra. Dabis veritatem Iacob et misericordiam Abraham, que iurasti patribus nostris a diebus antiquis.“ Quia misericors est. Ys. 55, (10—12): „Et quomodo descendit ymber et nix de celo, et illuc ultra non revertitur, sed inebriat terram et infundit eam] et germinare eam facit et dat semen serenti et panem comedenti, sic erit verbum meum, quod egredietur de ore meo: non revertetur ad me vacuum, sed faciet, quecumque volui, et prosperabitur in hiis, ad que misi illud. Quia in leticia egrediemini et in pace deducemini. Montes et colles cantabunt coram vobis laudem, et omnia regionis ligna plaudent manu.“ Prov. 12, (20b): „Qui autem ineunt pacis consilia, sequitur eos gaudium.“ Cum consiliatur dicens: Estote misericordes. 125 130 135 140 145 150 120 160 235
Strana 236
165 170 175 180 185 190 195 Estote misericordes etc. Cant. 6°, (12): „Revertere, revertere Sunamitis, revertere, revertere, ut intueamur te.“ Ierem. 30, (20b—22): „Et visitabo adversum omnes, qui tribulant eum. Et erit dux eius ex eo et princeps de medio eius producetur. Et applicabo eum et veniet ad me. Quis enim iste est, qui applicet cor suum et apropinquet michi? ait Dominus. Et eritis michi in populum et ego vobis in Deum.“ Ierem. 3, (1): „Si dimiserit vir uxorem suam et recedens ab eo duxerit virum alterum, numquid revertetur ad eam ultra? Numquid non poluta et contaminata erit mulier illa? Tu autem fornicata es cum amatoribus multis, tamen revertere ad me, dicit Dominus, et ego suscipiam te.“ Et infra (v. 12—14): „Vade, clama sermones istos contra aquilonem et dices: Revertere, adversatrix Israhel, ait Dominus, et non avertam faciem meam a vobis, quia ego sanctus sum, dicit Dominus, et non irascar in perpetuum. Tamen scito iniquitatem tuam, quia in Dominum Deum tuum prevaricata es... Convertimini, filii revertentes, dicit Dominus, quia ego vir vester, et assumam vos.“ Ezech. 33, (12) „Quacumque hora peccator conversus fuerit.“ Rom. 8, (32): „Proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis ?“ omnibus tradidit illum; ] quomodo non omnia donavit nobis cum illo? Ps. (58, 11): „Misericordia eius preveniet me.“ Ideo dicit: Estote misericor- des. Rom. 12, (17): „Nulli malum pro malo red(d)entes, providentes bona non solum coram Deo, sed et coram omnibus hominibus, si fieri potest." Quia longo tempore peccavimus, et parcit. Non est negligencia, sed pa- ciencia. Non ille pacienciam perdidit, sed nos ad pacienciam reservat, et si modo tacet, non tamen semper tacebit. Et sic obligat nos ad misericordiam ordinatam, cum dicit: Dimittite, et dimittetur vobis. Sicut Samuel propheta habens magnum inimicum Saulem, et tamen pro eo flevit Dominum rogando, et Dominus non exau- divit eum, cum Saulem abiecit. Sic idem Saul persecutus est regem David et sepe ] ipse David potuit Saulem interficere, sed noluit, ut in una spelunka, sed dixit (1 Reg. 24, 11): „Vivit Dominus, non extendam manum meam in cristum Domini.“ Quia alias dixit (1 Par. 16, 22): „Nolite tangere cristos meos, in prophetis nolite malignari.“ Quia cum Saul occisus esset cum filio suo Ionathan et quidam gaudenter anunccia- vit nova David, rex flevit, conpaciendo sui inimici, fecit illum nunccian- tem occidere. Item Rom. 9, (1—3): „Veritatem dico in Cristo Iesu et non mencior, testimonium michi perhibente consciencia mea in Spiritu sancto, quoniam tristicia est michi magna et continuus dolor cordi meo. Optabam enim ego ipse esse anathema a Cristo pro fratribus meis, qui sunt congnati mei secundum carnem.“ Item Ioseph potuit facere vin- dictam in fratres, tamen noluit. Estote ergo misericordes, quia miseri- cordia est [ facienda cum iusticia. Deus enim, qui misericors et iustus est, 183a- sicut conservat misericordiam in iusticia, ita et iusticiam cum miseri- 182b* 182b2 183a1 200 236
165 170 175 180 185 190 195 Estote misericordes etc. Cant. 6°, (12): „Revertere, revertere Sunamitis, revertere, revertere, ut intueamur te.“ Ierem. 30, (20b—22): „Et visitabo adversum omnes, qui tribulant eum. Et erit dux eius ex eo et princeps de medio eius producetur. Et applicabo eum et veniet ad me. Quis enim iste est, qui applicet cor suum et apropinquet michi? ait Dominus. Et eritis michi in populum et ego vobis in Deum.“ Ierem. 3, (1): „Si dimiserit vir uxorem suam et recedens ab eo duxerit virum alterum, numquid revertetur ad eam ultra? Numquid non poluta et contaminata erit mulier illa? Tu autem fornicata es cum amatoribus multis, tamen revertere ad me, dicit Dominus, et ego suscipiam te.“ Et infra (v. 12—14): „Vade, clama sermones istos contra aquilonem et dices: Revertere, adversatrix Israhel, ait Dominus, et non avertam faciem meam a vobis, quia ego sanctus sum, dicit Dominus, et non irascar in perpetuum. Tamen scito iniquitatem tuam, quia in Dominum Deum tuum prevaricata es... Convertimini, filii revertentes, dicit Dominus, quia ego vir vester, et assumam vos.“ Ezech. 33, (12) „Quacumque hora peccator conversus fuerit.“ Rom. 8, (32): „Proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis ?“ omnibus tradidit illum; ] quomodo non omnia donavit nobis cum illo? Ps. (58, 11): „Misericordia eius preveniet me.“ Ideo dicit: Estote misericor- des. Rom. 12, (17): „Nulli malum pro malo red(d)entes, providentes bona non solum coram Deo, sed et coram omnibus hominibus, si fieri potest." Quia longo tempore peccavimus, et parcit. Non est negligencia, sed pa- ciencia. Non ille pacienciam perdidit, sed nos ad pacienciam reservat, et si modo tacet, non tamen semper tacebit. Et sic obligat nos ad misericordiam ordinatam, cum dicit: Dimittite, et dimittetur vobis. Sicut Samuel propheta habens magnum inimicum Saulem, et tamen pro eo flevit Dominum rogando, et Dominus non exau- divit eum, cum Saulem abiecit. Sic idem Saul persecutus est regem David et sepe ] ipse David potuit Saulem interficere, sed noluit, ut in una spelunka, sed dixit (1 Reg. 24, 11): „Vivit Dominus, non extendam manum meam in cristum Domini.“ Quia alias dixit (1 Par. 16, 22): „Nolite tangere cristos meos, in prophetis nolite malignari.“ Quia cum Saul occisus esset cum filio suo Ionathan et quidam gaudenter anunccia- vit nova David, rex flevit, conpaciendo sui inimici, fecit illum nunccian- tem occidere. Item Rom. 9, (1—3): „Veritatem dico in Cristo Iesu et non mencior, testimonium michi perhibente consciencia mea in Spiritu sancto, quoniam tristicia est michi magna et continuus dolor cordi meo. Optabam enim ego ipse esse anathema a Cristo pro fratribus meis, qui sunt congnati mei secundum carnem.“ Item Ioseph potuit facere vin- dictam in fratres, tamen noluit. Estote ergo misericordes, quia miseri- cordia est [ facienda cum iusticia. Deus enim, qui misericors et iustus est, 183a- sicut conservat misericordiam in iusticia, ita et iusticiam cum miseri- 182b* 182b2 183a1 200 236
Strana 237
183b1 183b2 184a" cordia. Quia oportet, ut iustus misereatur iuste, quia misericordia tunc vera fit, si per eam iusticia non contempnatur. Quia misericordia sine iusticia est fatuitas et iusticia sine misericordia crudelitas. Unde misericordia Dei et eius iusticia non sunt due res, sed una, sicut una natura solis lutum indurat et ceram liquefacit, sic et misericordia Dei reprobos iuste indurat et pios misericorditer salvat et iustificat. Est eciam misericordia spiritualis, quod homo ex sui misericordia inspicit animam propriam, ymaginem benedicte Trinitatis, inspiciendo in ea defectus deflet, et, quod ita est viduata et desolata a Spiritu Dei, misere[a]tur anime sue. Item alia misericordia, ut propter laudem Dei elemosinam dare indigentibus. Thobie 1°, (19—24): „Thobias cottidie pergebat per omnem congnacionem suam et consolabat(ur) eos, divide- batque unicuique, prout poterat, de facultatibus suis. Esurientes al[I]ebat, nudisque vestimenta prebebat, et mortuis atque occisis sepulturam soli- citus exhibebat. Denique, cum reversus esset Sennacherib, fugiens a Iudea plagam, quam circa eum fecerat Deus propter blazfemiam suam, et iratus multos occideret ex filiis Israhel, Thobias sepel[IJiebat corpora eorum. At ubi nuncciatum est regi, iussit eum occidi, et tullit omnem substanciam eius. Thobias vero, cum filio suo et uxore fugiens nudus latuit, quia multi diligebant] eum. Post dies vero quadraginta quinque occiderunt regem filii ipsius et reversus est Thobias ad domum suam, omnisque facultas eius restituta est.“ Deut. 15, (4): „Indigens et mendi- cus non erit inter vos, ut benedicat tibi Dominus in terra, quam traditurus est tibi in possessionem.“ Mat. 25, (35a):,Esurivi et dedisti michi man- ducare.“ Thobie 4, (12): „Fiducia magna erit coram summo Deo elemo- sina.“ Crisostomus Omelia 15: „Quicumque autem peccat et elemo- sinam facit, perdit, quod facit. Pro cessato enim peccato peccatoris datur elemosina, non pro concurrente, id est quando penitet nos, quod fecimus non ut per pecuniam peccandi licenciam conparemus“, et illa quod sit de bene aquisistis. Quia qui offert sacrificium ex substancia pauperum, quasi qui victimat filium in ] conspectu patris. Videant hic raptores, usurarii pauperum, viduarum, orphanorum! Elemosine et sacrificia non placent Deo, que offeruntur ex (s)celere. Scriptum est: Abhominacio est Domino elemosina de rapina vel symonia vel usura. Luce 11, (41—42): „Verumtamen quod superest, date elemosinam, et ecce, omnia munda sunt vobis. Sed ve vobis, scribe et pharisei, qui decima- tis mentam et rutham et omne olus, et preteritis iudicium et caritatem Dei. Hec autem oportuit facere et illa non obmittere.“ Luce 3°, (11b): „Qui habet duas tunicas, det unam non habenti, et qui habet escas, similiter faciat.“ Mat. 19, (21a): „Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, que habes, et da pauperibus.“ Ideo estote misericordes, quoad ele mosinam, ne ad maiorem decidant miseriam. Sicut Dominus ali- 210 215 220 225 230 235 240 205 184a2 237
183b1 183b2 184a" cordia. Quia oportet, ut iustus misereatur iuste, quia misericordia tunc vera fit, si per eam iusticia non contempnatur. Quia misericordia sine iusticia est fatuitas et iusticia sine misericordia crudelitas. Unde misericordia Dei et eius iusticia non sunt due res, sed una, sicut una natura solis lutum indurat et ceram liquefacit, sic et misericordia Dei reprobos iuste indurat et pios misericorditer salvat et iustificat. Est eciam misericordia spiritualis, quod homo ex sui misericordia inspicit animam propriam, ymaginem benedicte Trinitatis, inspiciendo in ea defectus deflet, et, quod ita est viduata et desolata a Spiritu Dei, misere[a]tur anime sue. Item alia misericordia, ut propter laudem Dei elemosinam dare indigentibus. Thobie 1°, (19—24): „Thobias cottidie pergebat per omnem congnacionem suam et consolabat(ur) eos, divide- batque unicuique, prout poterat, de facultatibus suis. Esurientes al[I]ebat, nudisque vestimenta prebebat, et mortuis atque occisis sepulturam soli- citus exhibebat. Denique, cum reversus esset Sennacherib, fugiens a Iudea plagam, quam circa eum fecerat Deus propter blazfemiam suam, et iratus multos occideret ex filiis Israhel, Thobias sepel[IJiebat corpora eorum. At ubi nuncciatum est regi, iussit eum occidi, et tullit omnem substanciam eius. Thobias vero, cum filio suo et uxore fugiens nudus latuit, quia multi diligebant] eum. Post dies vero quadraginta quinque occiderunt regem filii ipsius et reversus est Thobias ad domum suam, omnisque facultas eius restituta est.“ Deut. 15, (4): „Indigens et mendi- cus non erit inter vos, ut benedicat tibi Dominus in terra, quam traditurus est tibi in possessionem.“ Mat. 25, (35a):,Esurivi et dedisti michi man- ducare.“ Thobie 4, (12): „Fiducia magna erit coram summo Deo elemo- sina.“ Crisostomus Omelia 15: „Quicumque autem peccat et elemo- sinam facit, perdit, quod facit. Pro cessato enim peccato peccatoris datur elemosina, non pro concurrente, id est quando penitet nos, quod fecimus non ut per pecuniam peccandi licenciam conparemus“, et illa quod sit de bene aquisistis. Quia qui offert sacrificium ex substancia pauperum, quasi qui victimat filium in ] conspectu patris. Videant hic raptores, usurarii pauperum, viduarum, orphanorum! Elemosine et sacrificia non placent Deo, que offeruntur ex (s)celere. Scriptum est: Abhominacio est Domino elemosina de rapina vel symonia vel usura. Luce 11, (41—42): „Verumtamen quod superest, date elemosinam, et ecce, omnia munda sunt vobis. Sed ve vobis, scribe et pharisei, qui decima- tis mentam et rutham et omne olus, et preteritis iudicium et caritatem Dei. Hec autem oportuit facere et illa non obmittere.“ Luce 3°, (11b): „Qui habet duas tunicas, det unam non habenti, et qui habet escas, similiter faciat.“ Mat. 19, (21a): „Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, que habes, et da pauperibus.“ Ideo estote misericordes, quoad ele mosinam, ne ad maiorem decidant miseriam. Sicut Dominus ali- 210 215 220 225 230 235 240 205 184a2 237
Strana 238
245 250 255 260 265 270 275 280 quando ideo dat alicui, ne cadat in desperacionem, aliquando aufert, ne superbiatur, sic reges et principes deberent facere, ut auferrent bona temporalia sacerdotibus, ne essent ipsis occasio ruendi ad inferna. Quia tales divicie sunt in oblivionem Dei. Ps. (72, 18): „Deiecisti cos, dum elevarentur. Mirabile est, quod Dominus precipit misericordiam et solus permittit suos in medio malorum. Sed hoc facit propter melius eorum, quia corigit sic suos propter peccata corum. Quia ista misericordia est utilis: corigere propter excessus. Mat. 18, (15): „Corige fratrem tuum inter teipsum solum.“ Luce 17, (3): „Si peccaverit in te frater tuus, increpa illum. Et si penitenciam egerit, dimitte illi“. (2) Thimo. 4°, (2b): „Argue, obsecra, increpa in omni paciencia et doctrina.“ Eciam misericordia est tristem consolare, sicut Cristus discipulos Mat. 14, (27b): „Habete fiduciam, ego sum, nolite timere.“ Ioh. 16, (33b): „Confidite, quia ego vici mundum." (1) Thess. (4, 18): „Consolamini invicem in verbis istis." Nolite iudicare et non iudicabimini. Osee 6, (4—7): „Quid faciam tibi, Efraym, quid faciam tibi, Iuda? Misericordia vestra quasi nubes matutina et quasi ros mane pertransiens. Propter hoc dolavi in prophetis et occidi eos in verbis oris mei, et iudicia mea quasi lux egredientur. Quia miseri- cordiam volui et non sacrificium, et scienciam Dei plus quam holocausta. Ipsi autem sicut Adam transgressi sunt pactum meum, ibi prevaricati sunt in me.“ ( Quid ultra debui tibi facere et non feci? Quia omnes misericordie mee sunt vobis sicut nubis et quasi ros, qui oriente sole exsicatur. Propter hoc occidam vestros prophetas. Quasi d(iceret): Quid fa(ciam) vo(bis) hereticis, id est iam, ex quo nulla mea misericordia vo(bis) prodest, qui semper auditis falsos prophetas plus quam me? Q(uasi) d(iceret): Tamen adhuc faciam vo(bis) misericordiam, quia occidam eos sicut tempore Helie etc.2) Ierem. 30, (11c—13): „Castigabo te in iudicio, ut non tibi videaris innoxius. Quia hec dicit Dominus: In- sanabilis fractura tua, pessima plaga tua. Non est, qui iudicet iudicium tuum ad alligandum. Curacionum tuarum utilitas non est tibi.“ Q(uasi) d'iceret): Ergo sequere me in iudicio, sed secundum te noli iudicare. Sap. 3°, (8—9a): „Iudicabunt sancti naciones et dominabuntur populis et regnabit Dominus illorum in perpetuum. Qui confidunt in illum, in- telligent veritatem, et fideles in dileccione aquiescent illi.“ (2Mat. 19, (28b): „Sedebitis et vos super sedes duodecim, duodecim iudicantes tribus Israhel.“ Q(uasi) déiceret), quia ibi et angelos, reges iudicabitis, ergo nolite hic iudicare temerarie tamquam in stercoribus sedendo.2) Ergo nolite iudicare. Quia valde est incautum alium iudicare, habens solus causam dignam iudicio. (Ioh. 8, 7): „Qui sine peccato est vestrum, primus in eam mittat lapidem.“ Ezech. 39, (21—24): „Et ponam gloriam meam in gentibus 184b' 184b* 285 238
245 250 255 260 265 270 275 280 quando ideo dat alicui, ne cadat in desperacionem, aliquando aufert, ne superbiatur, sic reges et principes deberent facere, ut auferrent bona temporalia sacerdotibus, ne essent ipsis occasio ruendi ad inferna. Quia tales divicie sunt in oblivionem Dei. Ps. (72, 18): „Deiecisti cos, dum elevarentur. Mirabile est, quod Dominus precipit misericordiam et solus permittit suos in medio malorum. Sed hoc facit propter melius eorum, quia corigit sic suos propter peccata corum. Quia ista misericordia est utilis: corigere propter excessus. Mat. 18, (15): „Corige fratrem tuum inter teipsum solum.“ Luce 17, (3): „Si peccaverit in te frater tuus, increpa illum. Et si penitenciam egerit, dimitte illi“. (2) Thimo. 4°, (2b): „Argue, obsecra, increpa in omni paciencia et doctrina.“ Eciam misericordia est tristem consolare, sicut Cristus discipulos Mat. 14, (27b): „Habete fiduciam, ego sum, nolite timere.“ Ioh. 16, (33b): „Confidite, quia ego vici mundum." (1) Thess. (4, 18): „Consolamini invicem in verbis istis." Nolite iudicare et non iudicabimini. Osee 6, (4—7): „Quid faciam tibi, Efraym, quid faciam tibi, Iuda? Misericordia vestra quasi nubes matutina et quasi ros mane pertransiens. Propter hoc dolavi in prophetis et occidi eos in verbis oris mei, et iudicia mea quasi lux egredientur. Quia miseri- cordiam volui et non sacrificium, et scienciam Dei plus quam holocausta. Ipsi autem sicut Adam transgressi sunt pactum meum, ibi prevaricati sunt in me.“ ( Quid ultra debui tibi facere et non feci? Quia omnes misericordie mee sunt vobis sicut nubis et quasi ros, qui oriente sole exsicatur. Propter hoc occidam vestros prophetas. Quasi d(iceret): Quid fa(ciam) vo(bis) hereticis, id est iam, ex quo nulla mea misericordia vo(bis) prodest, qui semper auditis falsos prophetas plus quam me? Q(uasi) d(iceret): Tamen adhuc faciam vo(bis) misericordiam, quia occidam eos sicut tempore Helie etc.2) Ierem. 30, (11c—13): „Castigabo te in iudicio, ut non tibi videaris innoxius. Quia hec dicit Dominus: In- sanabilis fractura tua, pessima plaga tua. Non est, qui iudicet iudicium tuum ad alligandum. Curacionum tuarum utilitas non est tibi.“ Q(uasi) d'iceret): Ergo sequere me in iudicio, sed secundum te noli iudicare. Sap. 3°, (8—9a): „Iudicabunt sancti naciones et dominabuntur populis et regnabit Dominus illorum in perpetuum. Qui confidunt in illum, in- telligent veritatem, et fideles in dileccione aquiescent illi.“ (2Mat. 19, (28b): „Sedebitis et vos super sedes duodecim, duodecim iudicantes tribus Israhel.“ Q(uasi) déiceret), quia ibi et angelos, reges iudicabitis, ergo nolite hic iudicare temerarie tamquam in stercoribus sedendo.2) Ergo nolite iudicare. Quia valde est incautum alium iudicare, habens solus causam dignam iudicio. (Ioh. 8, 7): „Qui sine peccato est vestrum, primus in eam mittat lapidem.“ Ezech. 39, (21—24): „Et ponam gloriam meam in gentibus 184b' 184b* 285 238
Strana 239
185a1 185a* 185b1 et videbunt omnes gentes iudicium meum, quod fecerim, et manum meam, quam posuerim super eos. Et sciet domus Israhel, quia ego Domi- nus Deus eorum a die illa et deinceps. Et scient gentes, quoniam in iniquitate sua capta sit domus Israhel eo, quod derelinquerunt (me), et absconderim [ faciem meam ab eis, et tradiderim eos in manus hostium; et ceciderunt in gladio universi. Iuxta inmundiciam eorum et scelus feci eis, et abscondi faciem meam ab eis;“ [q uasi) d(iceret): eos non pro- tegendo.2) Nolite iudicare etc. Gregorius: „Omnes, qui in Deo vivimus, organa veritatis sumus.“ Ideo dicitur Mat. 7°, (2a): „In quo iudicio iudicaveri- tis, iudicabimini.“ Levitici 19, (15b): „Iuste iudica proximo tuo.“ Rom. 1(4), (4a): „Tu quis es, qui iudicas alienum servum? [Suo Domino stat aut cadit.“23 1“ Cor. 11, (31—32): „Quod si nosmetipsos diiudicaremus, non utique iudicaremur. Dum iudicamur autem, a Domino coripimur, ut non cum hoc mundo dampnemur.“ Mar. 7°, (5a) d(ixerunt) pharisei ad Iesum: „Quare dis(cipuli) tui non ambulant iuxta tradicionem senio- rum?“ Ex quo Cristus noluit iudicare, q(ui) d(icebat) Ioh. 3°, (17): „Non enim misit Dominus Filium suum in mundum, ut iudi cet, sed ut salvetur mundus per ipsum.“ Luce 12, (14): „Homo, quis me constituit iudicem aut divisorem super vos?“ Sap. 6, (6): „Horrende et cito appare- bit vobis, quoniam iudicium durissimum in hiis, qui presunt, fiet. [Heb. 10°, (30—31): „Scimus enim illum, qui dixit: Michi vindicta et ego retribuam. Et iterum: Quia iudicabit Dominus populum suum. Horrendum enim est incidere in manus Dei viventis.“1) Ergo nolite iudicare. O, quam male iudicaverunt Dominum Iesum et suos apostolos! 12 Cor. 4, (3—5): „Michi autem pro minimo est, ut a vobis iudicer aut a humano die“ 12— quia pocius v(ol)uerunt sancti iudicari hic quam iudicare —2) „sed neque meipsum iudico. Nichil enim michi conscius sum“ 12— scilicet pro iusto ordine—2), „sed non in hoc iustificatus sum. Qui autem iudicat me, Dominus est“ (2— qui scit omnia et (non) fallit —2. „Itaque nolite ante tempus iudicare“ 12— quia hereticabatur et pro seductore reputaba- tur —21 „quoadusque veniat Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum et manifestabit abscondita cordium.“ Eccli 39, (39—41): „Omnia opera Domini bona et omne opus hora sua subministrabit. Non est dicere: Hoc illo nequius est, omnia enim in tempore suo conproba- buntur.“ [Sicut nunc de comunione calicis ad adultos aut infantes, aut contra dotacionem. Ergo noli d(icere): Hoc illo nequius est2.) „Et, nunc in omni corde et ore collaudate et benedicite nomen Domini." 2 Macha. 12, (41): „Omnes itaque benedixerunt iustum iudicium Domini, qui oculta fecerat manifesta.“ 1a Thimo. 5°, (24): „Quorundam hominum peccata manifesta sunt precedencia ad iudicium, quorundam autem et subsecuntur.“ Quia sunt aliqua, que manifesta iudicare possu- 295 300 305 310 315 320 290 325 239
185a1 185a* 185b1 et videbunt omnes gentes iudicium meum, quod fecerim, et manum meam, quam posuerim super eos. Et sciet domus Israhel, quia ego Domi- nus Deus eorum a die illa et deinceps. Et scient gentes, quoniam in iniquitate sua capta sit domus Israhel eo, quod derelinquerunt (me), et absconderim [ faciem meam ab eis, et tradiderim eos in manus hostium; et ceciderunt in gladio universi. Iuxta inmundiciam eorum et scelus feci eis, et abscondi faciem meam ab eis;“ [q uasi) d(iceret): eos non pro- tegendo.2) Nolite iudicare etc. Gregorius: „Omnes, qui in Deo vivimus, organa veritatis sumus.“ Ideo dicitur Mat. 7°, (2a): „In quo iudicio iudicaveri- tis, iudicabimini.“ Levitici 19, (15b): „Iuste iudica proximo tuo.“ Rom. 1(4), (4a): „Tu quis es, qui iudicas alienum servum? [Suo Domino stat aut cadit.“23 1“ Cor. 11, (31—32): „Quod si nosmetipsos diiudicaremus, non utique iudicaremur. Dum iudicamur autem, a Domino coripimur, ut non cum hoc mundo dampnemur.“ Mar. 7°, (5a) d(ixerunt) pharisei ad Iesum: „Quare dis(cipuli) tui non ambulant iuxta tradicionem senio- rum?“ Ex quo Cristus noluit iudicare, q(ui) d(icebat) Ioh. 3°, (17): „Non enim misit Dominus Filium suum in mundum, ut iudi cet, sed ut salvetur mundus per ipsum.“ Luce 12, (14): „Homo, quis me constituit iudicem aut divisorem super vos?“ Sap. 6, (6): „Horrende et cito appare- bit vobis, quoniam iudicium durissimum in hiis, qui presunt, fiet. [Heb. 10°, (30—31): „Scimus enim illum, qui dixit: Michi vindicta et ego retribuam. Et iterum: Quia iudicabit Dominus populum suum. Horrendum enim est incidere in manus Dei viventis.“1) Ergo nolite iudicare. O, quam male iudicaverunt Dominum Iesum et suos apostolos! 12 Cor. 4, (3—5): „Michi autem pro minimo est, ut a vobis iudicer aut a humano die“ 12— quia pocius v(ol)uerunt sancti iudicari hic quam iudicare —2) „sed neque meipsum iudico. Nichil enim michi conscius sum“ 12— scilicet pro iusto ordine—2), „sed non in hoc iustificatus sum. Qui autem iudicat me, Dominus est“ (2— qui scit omnia et (non) fallit —2. „Itaque nolite ante tempus iudicare“ 12— quia hereticabatur et pro seductore reputaba- tur —21 „quoadusque veniat Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum et manifestabit abscondita cordium.“ Eccli 39, (39—41): „Omnia opera Domini bona et omne opus hora sua subministrabit. Non est dicere: Hoc illo nequius est, omnia enim in tempore suo conproba- buntur.“ [Sicut nunc de comunione calicis ad adultos aut infantes, aut contra dotacionem. Ergo noli d(icere): Hoc illo nequius est2.) „Et, nunc in omni corde et ore collaudate et benedicite nomen Domini." 2 Macha. 12, (41): „Omnes itaque benedixerunt iustum iudicium Domini, qui oculta fecerat manifesta.“ 1a Thimo. 5°, (24): „Quorundam hominum peccata manifesta sunt precedencia ad iudicium, quorundam autem et subsecuntur.“ Quia sunt aliqua, que manifesta iudicare possu- 295 300 305 310 315 320 290 325 239
Strana 240
335 340 345 350 355 360 365 mus, ut luxuriam, homicidium, superbiam, usuram, ut emendent. Quia qui ex suspicione vel ex infamia iudicat proximum esse malum, non habens certam causam, peccat mortaliter. Quia omnis, qui gladio pungnat, gladio peribit, id est eodem iudicio vel proprio seipsum condempna- bit, quia false iudicavit. Ioh. 7, (24): „Nolite iudicare secundum faciem, sed iustum iudicium iudicate.“ Sicut Paulus Petrum Gall. 2°, (11): „Cum autem venisset Petrus Anthiochiam, in faciem ] ei restiti, quia reprehensibilis erat.“ [Sicut Dominus Mat. 23°, (13a): „Ve vobis, scribe (et) pharisei ypocrite“, quasi) (diceret): Qui omnia male iudicatis. Sicut hic dicit: Ypocrita, eice trabem. Ve iudices iurati!2) Hoc fuit iudicium Domini et suorum successorum, corigere vicia et peccata certa. Hoc concilium Constanciense non fecit, sed sanctus Ioh(annes) Huss fecit, veniens Constanciam etc. O, quam in magnam presumpcionem se dederunt et ultra Dominum Iesum, qui dixit loh. 8, (15—16): „Ego non iudico quemquam, et si iudico ego, iudicium meum verum est, quia solus non sum.“ Et infra (5, 30): „Et iudicium meum iustum est, quia non quero voluntatem meam, sed voluntatem eius, qui misit me“, Patris. Eccli 28, (1): „Qui iudicari vult, a Domino inveniet vindictam, et peccata illius servans servabit. Nolite condempnare et non condempnabimini. Sicut illi iniuste condempna- bant Susannam Dan. 13, (41—43): „Credidit eis ] multitudo quasi seni- bus populi et iudicibus, et condempnaverunt eam ad mortem. Exclama- vit autem voce magna Susanna et d'ixit): Domine Deus eterne, qui absconditorum es congnitor, qui nosti omnia, antequam fiant, tu scis, quia falsum tulerunt contra me testimonium. Et ecce, morior, cum nichil horum fecerim, que isti maliciose conposuerunt adversum me.“ Sic et nunc iniqui iustos condempnant. Ps. (93, 21): „Copulabuntur adversus animam iusti et sangwinem innocentem condempnabunt.“ Et nesciunt, quid Spiritus sanctus dicat. Prov. 17, (15): „Qui iustificat impium et qui condempnat iustum, abhominabilis est uterque aput Deum.“ Et infra (26a): „Non est bonum dampnum inferre iusto“, sicut Iudei Domino Cristo. Sap. 2°, (20a): „Morte turpissima condempnemus eum.“ Mat. 12, (14): „Exeuntes autem pharisei, consilium faciebant adversus eum, quomodo eum perderent.“ Mat. 20, (18): „Ecce ascen dimus Ierosoli- mam et Filius hominis tradetur principibus sacerdotum et scribis, et condempnabunt eum morte.“ Ideo dicit: Nolite condempnare, et non etc. Sed videmus, quid tales sequetur. Sap. 11, (11): „Hos quidem tam- quam pater monens probasti, illos autem tamquam durus rex interrogans condempnasti.“ Idem 12, (12—15): „Quis enim dicet tibi: Quid fecisti? aut quis stabit contra iudicium tuum? aut quis in conspectu tuo veniet vindex iniquorum hominum? Aut quis (tibi) imputabit, si perierint naciones, quas tu fecisti? Non est enim alius Deus quam tu, cui est cura 185b 186a1 186a* 330 370 240
335 340 345 350 355 360 365 mus, ut luxuriam, homicidium, superbiam, usuram, ut emendent. Quia qui ex suspicione vel ex infamia iudicat proximum esse malum, non habens certam causam, peccat mortaliter. Quia omnis, qui gladio pungnat, gladio peribit, id est eodem iudicio vel proprio seipsum condempna- bit, quia false iudicavit. Ioh. 7, (24): „Nolite iudicare secundum faciem, sed iustum iudicium iudicate.“ Sicut Paulus Petrum Gall. 2°, (11): „Cum autem venisset Petrus Anthiochiam, in faciem ] ei restiti, quia reprehensibilis erat.“ [Sicut Dominus Mat. 23°, (13a): „Ve vobis, scribe (et) pharisei ypocrite“, quasi) (diceret): Qui omnia male iudicatis. Sicut hic dicit: Ypocrita, eice trabem. Ve iudices iurati!2) Hoc fuit iudicium Domini et suorum successorum, corigere vicia et peccata certa. Hoc concilium Constanciense non fecit, sed sanctus Ioh(annes) Huss fecit, veniens Constanciam etc. O, quam in magnam presumpcionem se dederunt et ultra Dominum Iesum, qui dixit loh. 8, (15—16): „Ego non iudico quemquam, et si iudico ego, iudicium meum verum est, quia solus non sum.“ Et infra (5, 30): „Et iudicium meum iustum est, quia non quero voluntatem meam, sed voluntatem eius, qui misit me“, Patris. Eccli 28, (1): „Qui iudicari vult, a Domino inveniet vindictam, et peccata illius servans servabit. Nolite condempnare et non condempnabimini. Sicut illi iniuste condempna- bant Susannam Dan. 13, (41—43): „Credidit eis ] multitudo quasi seni- bus populi et iudicibus, et condempnaverunt eam ad mortem. Exclama- vit autem voce magna Susanna et d'ixit): Domine Deus eterne, qui absconditorum es congnitor, qui nosti omnia, antequam fiant, tu scis, quia falsum tulerunt contra me testimonium. Et ecce, morior, cum nichil horum fecerim, que isti maliciose conposuerunt adversum me.“ Sic et nunc iniqui iustos condempnant. Ps. (93, 21): „Copulabuntur adversus animam iusti et sangwinem innocentem condempnabunt.“ Et nesciunt, quid Spiritus sanctus dicat. Prov. 17, (15): „Qui iustificat impium et qui condempnat iustum, abhominabilis est uterque aput Deum.“ Et infra (26a): „Non est bonum dampnum inferre iusto“, sicut Iudei Domino Cristo. Sap. 2°, (20a): „Morte turpissima condempnemus eum.“ Mat. 12, (14): „Exeuntes autem pharisei, consilium faciebant adversus eum, quomodo eum perderent.“ Mat. 20, (18): „Ecce ascen dimus Ierosoli- mam et Filius hominis tradetur principibus sacerdotum et scribis, et condempnabunt eum morte.“ Ideo dicit: Nolite condempnare, et non etc. Sed videmus, quid tales sequetur. Sap. 11, (11): „Hos quidem tam- quam pater monens probasti, illos autem tamquam durus rex interrogans condempnasti.“ Idem 12, (12—15): „Quis enim dicet tibi: Quid fecisti? aut quis stabit contra iudicium tuum? aut quis in conspectu tuo veniet vindex iniquorum hominum? Aut quis (tibi) imputabit, si perierint naciones, quas tu fecisti? Non est enim alius Deus quam tu, cui est cura 185b 186a1 186a* 330 370 240
Strana 241
186b1 186b3 187a1 de omnibus, ut ostendas, quoniam non iniuste iudicas iudicium. Neque enim rex, neque tyrrannus in conspectu tuo inquirent de hiis, quos perdidisti. Cum ergo sis iustus, iuste omnia disponis, ipsum quoque, qui non debet puniri, condempnas.“ Mat. 12, (41—42): „Viri Ninivite surgent in iudicio cum generacione ista et condempnabunt eam, quia penitenciam egerunt in predicacione Ione. Et ecce, plus quam lona hic. Regina austri surget in iudicio cum generacione ista et condempnabit eam, quia venit a finibus terre audire sapienciam Salomonis. Et ecce, plus quam Salomon hic.“ Ergo: Nolite condempnare inique. Rom. 2°, (1—3): „Propter quod inexcusabilis es, o homo omnis, qui iudicas. In quo enim iudicas alterum, teipsum condempnas. Eadem enim agis, que iudicas. Scimus enim, quoniam iudicium Dei est secundum veritatem in eos, qui talia agunt. Existimas autem hoc, o homo, qui iudicas eos, qui talia agunt, et facis ea, quia tu effugies iudicium Dei?“ Mat. 27, (3. 5b): „Tunc videns Iudas, qui eum tradidit, quod dampnatus esset, penitencia " ductus retulit argenteos prin(cipibus)..., et abiens laqueo se suspendit. Ecce, iniqua condempnacio quam mercedem infert! Iob 9, (20a): ,Si iustificare me voluero, os meum condempnabit me.“ Idem 15, (6): „Condempnabit te os tuum, et non ] ego, et labia tua respondebunt tibi.“ Sicut hic Iude, qui dixit (Mat. 27, 4): „Peccavi, tradens sangwinem iustum. Ergo: Nolite condempnare, ut dicere valeamus illud Ysaie 50°, (8b—11a): Quis est adversarius meus, accedat ad me. Ecce, Dominus Deus auxilia- tor meus. Quis ergo est, qui condempnet me? Ecce, omnes quasi vesti- mentum conterentur et tinea comedet eos. Quis ex vobis timens Domi- num, audiens vocem servi sui? Quis ambulavit in tenebris et non est lumen ei? Speret in nomine Domini et innitatur super Deum suum. Ecce, vos omnes accedentes ignem et accincti in flammis, ambulate in lumine ignis vestri et in flammis, quas accendistis vobis.“ Rom. 8 (33—35a): , Quis accusabit adversus electos Dei? Deus, qui iustificat? Quis est, qui condempnet? Cristus Iesus, qui mortuus est, ymo qui et resurrexit, qui est ad dexteram Dei, qui eciam interpellat ! pro nobis? Quis ergo nos separabit a caritate Cristi?“ Ergo diligendo Dominum Iesum, noli con- dempnare! Sed tamen sunt plura, que dampnamus. Levitici 13°, (7—8): „Post- quam a sacerdote visus est et redditus est mundicie, iterum lepra creve- rit, adducetur ad eum et inmundicie condempnabitur.“ Idem 19, (15): „Non facies, quod iniqum est, nec iniuste iudicabis.“ Iob 10, (1b—2a): „Loquar in amaritudine anime mee. Dicam Deo: Noli me condempnare! Deut. 25, (1—2): „Si fuerit causa inter aliquos et interpellaverint iudices, quem iustum esse perspexerint, illi iusticie palmam dabunt, quem im- pium, condempnabunt impietatis. Sin autem eum, qui peccaverit, 375 380 385 390 395 400 405 410 16 Želivský 241
186b1 186b3 187a1 de omnibus, ut ostendas, quoniam non iniuste iudicas iudicium. Neque enim rex, neque tyrrannus in conspectu tuo inquirent de hiis, quos perdidisti. Cum ergo sis iustus, iuste omnia disponis, ipsum quoque, qui non debet puniri, condempnas.“ Mat. 12, (41—42): „Viri Ninivite surgent in iudicio cum generacione ista et condempnabunt eam, quia penitenciam egerunt in predicacione Ione. Et ecce, plus quam lona hic. Regina austri surget in iudicio cum generacione ista et condempnabit eam, quia venit a finibus terre audire sapienciam Salomonis. Et ecce, plus quam Salomon hic.“ Ergo: Nolite condempnare inique. Rom. 2°, (1—3): „Propter quod inexcusabilis es, o homo omnis, qui iudicas. In quo enim iudicas alterum, teipsum condempnas. Eadem enim agis, que iudicas. Scimus enim, quoniam iudicium Dei est secundum veritatem in eos, qui talia agunt. Existimas autem hoc, o homo, qui iudicas eos, qui talia agunt, et facis ea, quia tu effugies iudicium Dei?“ Mat. 27, (3. 5b): „Tunc videns Iudas, qui eum tradidit, quod dampnatus esset, penitencia " ductus retulit argenteos prin(cipibus)..., et abiens laqueo se suspendit. Ecce, iniqua condempnacio quam mercedem infert! Iob 9, (20a): ,Si iustificare me voluero, os meum condempnabit me.“ Idem 15, (6): „Condempnabit te os tuum, et non ] ego, et labia tua respondebunt tibi.“ Sicut hic Iude, qui dixit (Mat. 27, 4): „Peccavi, tradens sangwinem iustum. Ergo: Nolite condempnare, ut dicere valeamus illud Ysaie 50°, (8b—11a): Quis est adversarius meus, accedat ad me. Ecce, Dominus Deus auxilia- tor meus. Quis ergo est, qui condempnet me? Ecce, omnes quasi vesti- mentum conterentur et tinea comedet eos. Quis ex vobis timens Domi- num, audiens vocem servi sui? Quis ambulavit in tenebris et non est lumen ei? Speret in nomine Domini et innitatur super Deum suum. Ecce, vos omnes accedentes ignem et accincti in flammis, ambulate in lumine ignis vestri et in flammis, quas accendistis vobis.“ Rom. 8 (33—35a): , Quis accusabit adversus electos Dei? Deus, qui iustificat? Quis est, qui condempnet? Cristus Iesus, qui mortuus est, ymo qui et resurrexit, qui est ad dexteram Dei, qui eciam interpellat ! pro nobis? Quis ergo nos separabit a caritate Cristi?“ Ergo diligendo Dominum Iesum, noli con- dempnare! Sed tamen sunt plura, que dampnamus. Levitici 13°, (7—8): „Post- quam a sacerdote visus est et redditus est mundicie, iterum lepra creve- rit, adducetur ad eum et inmundicie condempnabitur.“ Idem 19, (15): „Non facies, quod iniqum est, nec iniuste iudicabis.“ Iob 10, (1b—2a): „Loquar in amaritudine anime mee. Dicam Deo: Noli me condempnare! Deut. 25, (1—2): „Si fuerit causa inter aliquos et interpellaverint iudices, quem iustum esse perspexerint, illi iusticie palmam dabunt, quem im- pium, condempnabunt impietatis. Sin autem eum, qui peccaverit, 375 380 385 390 395 400 405 410 16 Želivský 241
Strana 242
420 425 430 435 440 445 450 dignum viderint plagis, prosternent et coram se facient verberari. Pro mensura erit peccati plagarum modus.“ Si sic hodie iuste condempna- rent iniuriam Dei! 1a Thimo. 1°, (20): „Ex quibus est Ymeneus ] et Allexander, quos tradidi Sathane, ut discant non blazfemare.“ O, quanti sunt nunc digni tradicione Sathane! Dimittite, et dimittemini. Eccli 28, (2—8): „Relinque proximo tuo no- centi tibi, et tunc deprecanti tibi peccata solventur. Homo homini reser- vat iram, et a Deo querit medelam? In hominem similem sibi non habet misericordiam, et de peccatis suis deprecabitur? Ipse dum caro sit, reservat iram, et propiciacionem petit a Deo? Quis exorabit pro delictis illius? Memento novissimorum et desine inimicari, tabitudo enim et mors imminent in mandatis eius. Memorare timorem Domini et non irascaris proximo!“ Ergo dimittite, et dimittemini. Quia qui tenet iram, tenet dyabolum. Ergo, dimitte dyabolum et dimittet te. Date, et dabitur vobis. Date beneficia, et dabitur vobis vita eterna, date temporalia pauperibus pro celestibus, date parum etc.] O, quam utilis et felix comutacio, recipere pro perituris eterna! Prov. 3°, (9): „Honora Deum de tua substancia.“ Ys. (58, 7): „Frange esurienti panem tuum." Eccli 12, (2a): „Bene fac iusto.“ Hic videant domini, cui elemosinas contulerunt, si isti sunt iusti, qui sunt Deo infideles. Eccli (?): „Descendet elemosina in synu tuo.“ Ideo dicitur: Date, et dabitur. Date, et dabitur vobis, id est verbum meum. Iudith 9°, (17—19): „Deus celorum, creator aquarum, et Dominus tocius creature, exaudi me mise- ram deprecantem et de tua misericordia presumentem. Memento, Do- mine, testamenti tui et da verbum in ore meo et in corde meo consilium corrobora, ut domus tua in sanctificacione tua permaneat. Et omnes gentes agnoscant, quoniam tu es Deus et non est alius preter te.“ Ergo, predicatores, date verbum Dei populo! Ps. (67, 12): „Dominus dabit ewan gelizantibus verbum virtute multa.“ Cant. 7, (12): „Videamus, si floruit vinea, si flores fructus pertulerunt, si floruerunt mala punica. Ibi dabo tibi ubera mea.“ Michee 7°, (20): „Dabis veritatem Iacob et misericordiam Abraham, que iurasti patribus nostris a diebus antiquis. Mensuram bonam et con(fertam). Si alicui darentur omnia, que videret vel desideraret, utique magnam mensuram impleret. Eccli 35, (8—10) „Oblacio iusti inpingwat altare et odor suavitatis est in conspectu altissimi. Sacrificium iusti acceptum est et memoriam eius non obliviscetur Domi- nus. Bono animo redde Deo gloriam, et non minuas primicias manuum tuarum.“ 2a Cor. 5, (10): [„Omnes enim nos manifestari oportet ante tribunal Cristi, ut referat unusquisque propria corporis, prout gessit, sive bonum, sive malum.“ Et d'ixit) eis similitudinem: Numquid potest cecus cecum ducere? Quod intelli- gitur de prelatis negligentibus. Prov. 14°, (35): „Acceptus est regi mi- 187b1 187b2 415 187a* 242
420 425 430 435 440 445 450 dignum viderint plagis, prosternent et coram se facient verberari. Pro mensura erit peccati plagarum modus.“ Si sic hodie iuste condempna- rent iniuriam Dei! 1a Thimo. 1°, (20): „Ex quibus est Ymeneus ] et Allexander, quos tradidi Sathane, ut discant non blazfemare.“ O, quanti sunt nunc digni tradicione Sathane! Dimittite, et dimittemini. Eccli 28, (2—8): „Relinque proximo tuo no- centi tibi, et tunc deprecanti tibi peccata solventur. Homo homini reser- vat iram, et a Deo querit medelam? In hominem similem sibi non habet misericordiam, et de peccatis suis deprecabitur? Ipse dum caro sit, reservat iram, et propiciacionem petit a Deo? Quis exorabit pro delictis illius? Memento novissimorum et desine inimicari, tabitudo enim et mors imminent in mandatis eius. Memorare timorem Domini et non irascaris proximo!“ Ergo dimittite, et dimittemini. Quia qui tenet iram, tenet dyabolum. Ergo, dimitte dyabolum et dimittet te. Date, et dabitur vobis. Date beneficia, et dabitur vobis vita eterna, date temporalia pauperibus pro celestibus, date parum etc.] O, quam utilis et felix comutacio, recipere pro perituris eterna! Prov. 3°, (9): „Honora Deum de tua substancia.“ Ys. (58, 7): „Frange esurienti panem tuum." Eccli 12, (2a): „Bene fac iusto.“ Hic videant domini, cui elemosinas contulerunt, si isti sunt iusti, qui sunt Deo infideles. Eccli (?): „Descendet elemosina in synu tuo.“ Ideo dicitur: Date, et dabitur. Date, et dabitur vobis, id est verbum meum. Iudith 9°, (17—19): „Deus celorum, creator aquarum, et Dominus tocius creature, exaudi me mise- ram deprecantem et de tua misericordia presumentem. Memento, Do- mine, testamenti tui et da verbum in ore meo et in corde meo consilium corrobora, ut domus tua in sanctificacione tua permaneat. Et omnes gentes agnoscant, quoniam tu es Deus et non est alius preter te.“ Ergo, predicatores, date verbum Dei populo! Ps. (67, 12): „Dominus dabit ewan gelizantibus verbum virtute multa.“ Cant. 7, (12): „Videamus, si floruit vinea, si flores fructus pertulerunt, si floruerunt mala punica. Ibi dabo tibi ubera mea.“ Michee 7°, (20): „Dabis veritatem Iacob et misericordiam Abraham, que iurasti patribus nostris a diebus antiquis. Mensuram bonam et con(fertam). Si alicui darentur omnia, que videret vel desideraret, utique magnam mensuram impleret. Eccli 35, (8—10) „Oblacio iusti inpingwat altare et odor suavitatis est in conspectu altissimi. Sacrificium iusti acceptum est et memoriam eius non obliviscetur Domi- nus. Bono animo redde Deo gloriam, et non minuas primicias manuum tuarum.“ 2a Cor. 5, (10): [„Omnes enim nos manifestari oportet ante tribunal Cristi, ut referat unusquisque propria corporis, prout gessit, sive bonum, sive malum.“ Et d'ixit) eis similitudinem: Numquid potest cecus cecum ducere? Quod intelli- gitur de prelatis negligentibus. Prov. 14°, (35): „Acceptus est regi mi- 187b1 187b2 415 187a* 242
Strana 243
188а 455 188а2 188b1 nister intelligens, iracundiam] eius inutilis sustincbit.“ Quis talibus non obediret? Heb. 13°, (17): „Obedite prepositis vestris et subiacete eis! Ipsi enim pervigilant quasi racionem pro animabus vestris reddituri, ut cum gaudio hoc faciant et non gementes.“ Item (5, 4): „Nemo sibi sumat honorem, nisi fuerit a Deo vocatus, sicut Aaron.“ Ys. 41, (26): „Quis annuncciavit ab exordio, ut sciamus, et a principio, ut dicamus: lustus es? Non est annunccians, neque predicens, neque audiens sermones vestros.“ Ergo ceci prelati, monachi muti timeant illud Ys. 56, (9—10a): „Omnes bestie agri, venite ad devorandum! Speculatores eius ceci sunt omnes.“ O, quam terribilis census! Non est dis(cipulus) supra magistrum. Perfectus autem omnis erit, si sit sicut magister eius, id est, ut sit conformis, quantum potest, sicut ipse predicavit, instituit, tenuit, do cuit, pauper fuit, exosus mundo et spectaculum homi- nibus. Ideo d(ixit) dis(cipulis) suis Mat. ultimo (28, 19): „Euntes in mundum predicate ewangelium et docete omnes gentes.“ Tunc solum debent docere et non iuxta ewangelium vivere? Ipse predicavit in templo contra voluntatem principum et prelatorum, in mari, in campo, in deserto, in navicula, in monte. Sed nunc volunt prohibere predicare in monte. Quid autem vides in oculo fratris tui, trabem autem, que in oculo tuo est, non consideras ? Quia illam animam diligit Deus, que sine cessacione se consi- derat et sine dissimulacione iudicat. Sap. (?): „Proprium est stulticie aliena vicia cernere, suo (!) oblivisci.“ Rom. 2°, (21—23): „Qui ergo alium doces, teipsum non doces. Qui predicas non furandum, furaris. Qui dicis non mechandum, mecharis. Qui abhominaris ydola, sacrilegium facis. Qui in lege gloriaris, per prevaricacionem legis Deum inhonoras." Sic fecit concilium Constanciense, atemptantes eicere festucam de oculo fratrum, quam non potuerunt comprehendere, sed trabem avaricie, su- perbie, symonie in oculo proprio non consideraverunt. Quomodo tale concilium potuit dicere: Sine, eiciam festucam? Cum sit cecus, ruet, qui cecidit per crimen avaricie, iuxta illud Mat. 4, (9):, Hec omnia tibi dabo, si cadens adoraveris me.“ Eccli 34, (4): „Ab immundo quis mundabi- tur?“ 2a Thess. ultimo (3, 6—9): „Denuncciamus vobis in nomine Domini n(ostri) Iesu Cristi, ut subtrahatis vos ab omni fratre ambulante inordi- nate, qui non secundum tradicionem, quam acceperunt a nobis. Ipsi enim scitis, quemadmodum oportebat vos imitari nos, quoniam non in- quieti fuimus inter vos, neque gratis panem manducavimus ab aliquo, sed in labore et fatigacione nocte et die operantes, ne quemquam vestrum gravaremus. Non quasi non habuerimus potestatem, I sed ut nosmetipsos formam daremus vobis ad imitandum nos.“ Ecce, regula Pauli, religio Cristi Domini et fidelium cristianorum, non regula monachorum intro- ducta per Anticristum, de quibus 2a Petri 2°, (1): „Fuerunt vero et 460 465 470 475 480 485 490 188b2 495 243
188а 455 188а2 188b1 nister intelligens, iracundiam] eius inutilis sustincbit.“ Quis talibus non obediret? Heb. 13°, (17): „Obedite prepositis vestris et subiacete eis! Ipsi enim pervigilant quasi racionem pro animabus vestris reddituri, ut cum gaudio hoc faciant et non gementes.“ Item (5, 4): „Nemo sibi sumat honorem, nisi fuerit a Deo vocatus, sicut Aaron.“ Ys. 41, (26): „Quis annuncciavit ab exordio, ut sciamus, et a principio, ut dicamus: lustus es? Non est annunccians, neque predicens, neque audiens sermones vestros.“ Ergo ceci prelati, monachi muti timeant illud Ys. 56, (9—10a): „Omnes bestie agri, venite ad devorandum! Speculatores eius ceci sunt omnes.“ O, quam terribilis census! Non est dis(cipulus) supra magistrum. Perfectus autem omnis erit, si sit sicut magister eius, id est, ut sit conformis, quantum potest, sicut ipse predicavit, instituit, tenuit, do cuit, pauper fuit, exosus mundo et spectaculum homi- nibus. Ideo d(ixit) dis(cipulis) suis Mat. ultimo (28, 19): „Euntes in mundum predicate ewangelium et docete omnes gentes.“ Tunc solum debent docere et non iuxta ewangelium vivere? Ipse predicavit in templo contra voluntatem principum et prelatorum, in mari, in campo, in deserto, in navicula, in monte. Sed nunc volunt prohibere predicare in monte. Quid autem vides in oculo fratris tui, trabem autem, que in oculo tuo est, non consideras ? Quia illam animam diligit Deus, que sine cessacione se consi- derat et sine dissimulacione iudicat. Sap. (?): „Proprium est stulticie aliena vicia cernere, suo (!) oblivisci.“ Rom. 2°, (21—23): „Qui ergo alium doces, teipsum non doces. Qui predicas non furandum, furaris. Qui dicis non mechandum, mecharis. Qui abhominaris ydola, sacrilegium facis. Qui in lege gloriaris, per prevaricacionem legis Deum inhonoras." Sic fecit concilium Constanciense, atemptantes eicere festucam de oculo fratrum, quam non potuerunt comprehendere, sed trabem avaricie, su- perbie, symonie in oculo proprio non consideraverunt. Quomodo tale concilium potuit dicere: Sine, eiciam festucam? Cum sit cecus, ruet, qui cecidit per crimen avaricie, iuxta illud Mat. 4, (9):, Hec omnia tibi dabo, si cadens adoraveris me.“ Eccli 34, (4): „Ab immundo quis mundabi- tur?“ 2a Thess. ultimo (3, 6—9): „Denuncciamus vobis in nomine Domini n(ostri) Iesu Cristi, ut subtrahatis vos ab omni fratre ambulante inordi- nate, qui non secundum tradicionem, quam acceperunt a nobis. Ipsi enim scitis, quemadmodum oportebat vos imitari nos, quoniam non in- quieti fuimus inter vos, neque gratis panem manducavimus ab aliquo, sed in labore et fatigacione nocte et die operantes, ne quemquam vestrum gravaremus. Non quasi non habuerimus potestatem, I sed ut nosmetipsos formam daremus vobis ad imitandum nos.“ Ecce, regula Pauli, religio Cristi Domini et fidelium cristianorum, non regula monachorum intro- ducta per Anticristum, de quibus 2a Petri 2°, (1): „Fuerunt vero et 460 465 470 475 480 485 490 188b2 495 243
Strana 244
500 505 pseudoprophete in populo, sicut et in vobis erunt magistri mendaces, qui introducent sectas perdicionis et eum, qui emit eos, Dominum, nega- bunt, superducentes sibi celerem perdicionem.“ Ideo Dominus d(ixit) Ioh. 10°, (38a): „Si michi non vultis credere, operibus credite.“ Et tunc perspicies, ut educas festucam de oculo fratris tui. Laus Domino Iesu Cristo! Has coll(e)ctas finivi feria secunda ante Margarethe anno m cccc xix tempore mee magne persecucionis cum fratribus meis aliquibus. Per lohannem predicatorem licet inutilem, ecclesie sancti Sthephani et monasterii in Arena. Ad Romanos 8, (18—23): 189a 510 515 520 525 530 Existimo enim, quod non sunt condigne passiones huius temporis ad futuram gloriam, que revelabitur in nobis. Nam expectacio creature revelacionem filiorum Dei expectat. Vanitati enim creatura subiecta est non volens, sed propter eum, qui subiecit eam in spe, quia et ipsa creatura liberabitur a servitute corumpcionis in libertatem glorie filiorum Dei. Scimus enim, quod omnis creatura ingemiscit et parturit usque adhuc. Non solum autem illa, sed et nos ipsi primicias Spiritus habentes, et ipsi intra nos gemimus adopcionem filiorum Dei expectantes, redempcio- nem corporis nostri in Cristo Iesu Domino nostro. Ecce, quid nobis scribit verus miles Iesu Cristi Paulus, qui tolleravit pro nomine Iesu multas tribulaciones ultra omnes homines forte post Dominum Iesum Cristum, considerans eciam premium tribulacionum hic in via, cui vere credendum est tamquam viro experto tribulacionum et glorie. Expertus enim fuit gloriam, de qua dixit, quod non licet homini loqui. Similiter expertus fuit tribulaciones 2a Cor. 11, (23b—26): „In laboribus plurimis, in carceribus habundancius, in plagis supra modum, in mortibus frequenter, a Iudeis quinquies quadragenas, una minus, accepi, ter virgis cesus sum, semel lapidatus sum, ter naufragium feci, nocte et die in profundo maris fui, in itineribus sepe, periculis fluminum, periculis latronum, periculis in civitate, periculis in solitudine, periculis in falsis fratribus.“ Et quanta plura ibi descripsit, tamen adhuc dicit: Non sunt condigne passiones huius temporis ad futuram gloriam. Ex quo iste miles lesu expertus sit, dicat: Existimo, id est sufficientes 189b" ex se ad futuram gloriam promerendam, quia sunt parve et breves, et futura gloria est magna, quia eterna, multa et longa. Quia si homo (esset) passus omnia tormenta a principio mundi usque ad finem mundi, adhuc non est dignus futura gloria, si non adesset Dei magna misericordia. Tamen homo passiones huius temporis non debet renuere, sed pro futura gloria humiliter tollerare, quia finiti ad infinitum non est proporcio. Quia passiones Cristi et suorum iam sunt finite, ut apostolorum, marty- rum et omnium iustorum. 2a Cor. 1°, (3—10): „Benedictus Deus et 189a* 535 244
500 505 pseudoprophete in populo, sicut et in vobis erunt magistri mendaces, qui introducent sectas perdicionis et eum, qui emit eos, Dominum, nega- bunt, superducentes sibi celerem perdicionem.“ Ideo Dominus d(ixit) Ioh. 10°, (38a): „Si michi non vultis credere, operibus credite.“ Et tunc perspicies, ut educas festucam de oculo fratris tui. Laus Domino Iesu Cristo! Has coll(e)ctas finivi feria secunda ante Margarethe anno m cccc xix tempore mee magne persecucionis cum fratribus meis aliquibus. Per lohannem predicatorem licet inutilem, ecclesie sancti Sthephani et monasterii in Arena. Ad Romanos 8, (18—23): 189a 510 515 520 525 530 Existimo enim, quod non sunt condigne passiones huius temporis ad futuram gloriam, que revelabitur in nobis. Nam expectacio creature revelacionem filiorum Dei expectat. Vanitati enim creatura subiecta est non volens, sed propter eum, qui subiecit eam in spe, quia et ipsa creatura liberabitur a servitute corumpcionis in libertatem glorie filiorum Dei. Scimus enim, quod omnis creatura ingemiscit et parturit usque adhuc. Non solum autem illa, sed et nos ipsi primicias Spiritus habentes, et ipsi intra nos gemimus adopcionem filiorum Dei expectantes, redempcio- nem corporis nostri in Cristo Iesu Domino nostro. Ecce, quid nobis scribit verus miles Iesu Cristi Paulus, qui tolleravit pro nomine Iesu multas tribulaciones ultra omnes homines forte post Dominum Iesum Cristum, considerans eciam premium tribulacionum hic in via, cui vere credendum est tamquam viro experto tribulacionum et glorie. Expertus enim fuit gloriam, de qua dixit, quod non licet homini loqui. Similiter expertus fuit tribulaciones 2a Cor. 11, (23b—26): „In laboribus plurimis, in carceribus habundancius, in plagis supra modum, in mortibus frequenter, a Iudeis quinquies quadragenas, una minus, accepi, ter virgis cesus sum, semel lapidatus sum, ter naufragium feci, nocte et die in profundo maris fui, in itineribus sepe, periculis fluminum, periculis latronum, periculis in civitate, periculis in solitudine, periculis in falsis fratribus.“ Et quanta plura ibi descripsit, tamen adhuc dicit: Non sunt condigne passiones huius temporis ad futuram gloriam. Ex quo iste miles lesu expertus sit, dicat: Existimo, id est sufficientes 189b" ex se ad futuram gloriam promerendam, quia sunt parve et breves, et futura gloria est magna, quia eterna, multa et longa. Quia si homo (esset) passus omnia tormenta a principio mundi usque ad finem mundi, adhuc non est dignus futura gloria, si non adesset Dei magna misericordia. Tamen homo passiones huius temporis non debet renuere, sed pro futura gloria humiliter tollerare, quia finiti ad infinitum non est proporcio. Quia passiones Cristi et suorum iam sunt finite, ut apostolorum, marty- rum et omnium iustorum. 2a Cor. 1°, (3—10): „Benedictus Deus et 189a* 535 244
Strana 245
190a1 190a2 Pater Domini nostri Iesu Cristi, Pater misericordiarum et Deus tocius consolacionis, qui consolatur nos in omni tribulacione nostra, ut possimus et ipsi consolari eos, qui in omni pressura sunt, per exhortacio- nem,I qua exhortamur et ipsi a Deo. Quoniam sicut habundant passio- nes Cristi in nobis, ita et per Cristum habundat consolacio nostra. Sive autem tribulamur pro vestra exhortacione et salute, sive consolamur pro vestra consolacione et salute, sive exhortamur pro vestra exhortacione et salute, que operatur tolleranciam earundem passionum, quas et nos patimur, ut spes nostra firma sit pro vobis, scientes, quoniam sicut socii passionum estis, sic eritis et consolacionis. Non enim volumus vos igno- rare, fratres, de tribulacione nostra, que facta est in Asia, quoniam supra modum gravati sumus supra virtutem, ita ut tederet nos eciam vivere. Sed ipsi in nobismetipsis responsum mortis habuimus, ut non simus fidentes in nobis, sed in Deo, qui suscitat mortuos, qui de tantis periculis eripuit nos et eruet, in quem speramus.“ Ergo non sunt condigne passiones. Collo. 1°, (23c—26a): „Ego Paulus minister, qui nunc gaudeo in passio- nibus pro vobis et adimpleo ea, que desunt passionum Cristi, in carne mea pro corpore eius, quod est ecclesia, cuius factus sum ego minister secundum dispensacionem Dei, que data est michi in vobis, ut impleam verbum Dei, misterium, quod absconditum fuit a seculis.“ Heb. 10°, (32—34): „Rememoramini autem pristinos dies, in quibus illuminati, certamen magnum sustinuistis passionum, et in altero quidem obpro- briis et tribulacionibus spectaculum facti, in altero autem socii conversan- cium estis effecti. Nam et vinctis compassi estis et rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis, congnoscentes vos habere meliorem et malnentem substanciam.“ Ergo non sunt condigne passiones. Sed in- fidelibus eciam veniunt passiones, sed non ad premium, sed ad dampna- cionem. Rom. 1°, (25—27a): „Qui comutaverunt veritatem Dei in mendacium et coluerunt et servierunt creature pocius quam creatori, qui est benedictus in secula seculorum, amen,“ id est ut servi dominis et domini plus obediunt servis suis, quam suo creatori. „Propterea tradidit illos Dominus in passiones ignominie. Nam femine eorum inmutaverunt usum naturalem in eum, qui est contra naturam, similiter autem et masculi etc. Ergo ad hoc respicientes, non sunt condigne. Sap. 3°, (5): „In paucis vexati, in multis bene disponentur, quoniam Deus temptavit illos et in- venit illos dignos se. Nam expectacio creature revelacionem filiorum Dei expectat, quia quilibet expectat (electus], volens scire, qui sunt filii Dei. Vanitati enim creatura subiecta est, non volens, sed propter eum, qui subiecit eam in spe, quia et ipsa creatura liberabitur a servitute corupcionis in libertatem glorie filiorum Dei. 1a Cor. 9, (15b—16): „Bonum est enim michi magis 545 550 555 560 565 570 189b2 540 575 190b1 245
190a1 190a2 Pater Domini nostri Iesu Cristi, Pater misericordiarum et Deus tocius consolacionis, qui consolatur nos in omni tribulacione nostra, ut possimus et ipsi consolari eos, qui in omni pressura sunt, per exhortacio- nem,I qua exhortamur et ipsi a Deo. Quoniam sicut habundant passio- nes Cristi in nobis, ita et per Cristum habundat consolacio nostra. Sive autem tribulamur pro vestra exhortacione et salute, sive consolamur pro vestra consolacione et salute, sive exhortamur pro vestra exhortacione et salute, que operatur tolleranciam earundem passionum, quas et nos patimur, ut spes nostra firma sit pro vobis, scientes, quoniam sicut socii passionum estis, sic eritis et consolacionis. Non enim volumus vos igno- rare, fratres, de tribulacione nostra, que facta est in Asia, quoniam supra modum gravati sumus supra virtutem, ita ut tederet nos eciam vivere. Sed ipsi in nobismetipsis responsum mortis habuimus, ut non simus fidentes in nobis, sed in Deo, qui suscitat mortuos, qui de tantis periculis eripuit nos et eruet, in quem speramus.“ Ergo non sunt condigne passiones. Collo. 1°, (23c—26a): „Ego Paulus minister, qui nunc gaudeo in passio- nibus pro vobis et adimpleo ea, que desunt passionum Cristi, in carne mea pro corpore eius, quod est ecclesia, cuius factus sum ego minister secundum dispensacionem Dei, que data est michi in vobis, ut impleam verbum Dei, misterium, quod absconditum fuit a seculis.“ Heb. 10°, (32—34): „Rememoramini autem pristinos dies, in quibus illuminati, certamen magnum sustinuistis passionum, et in altero quidem obpro- briis et tribulacionibus spectaculum facti, in altero autem socii conversan- cium estis effecti. Nam et vinctis compassi estis et rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis, congnoscentes vos habere meliorem et malnentem substanciam.“ Ergo non sunt condigne passiones. Sed in- fidelibus eciam veniunt passiones, sed non ad premium, sed ad dampna- cionem. Rom. 1°, (25—27a): „Qui comutaverunt veritatem Dei in mendacium et coluerunt et servierunt creature pocius quam creatori, qui est benedictus in secula seculorum, amen,“ id est ut servi dominis et domini plus obediunt servis suis, quam suo creatori. „Propterea tradidit illos Dominus in passiones ignominie. Nam femine eorum inmutaverunt usum naturalem in eum, qui est contra naturam, similiter autem et masculi etc. Ergo ad hoc respicientes, non sunt condigne. Sap. 3°, (5): „In paucis vexati, in multis bene disponentur, quoniam Deus temptavit illos et in- venit illos dignos se. Nam expectacio creature revelacionem filiorum Dei expectat, quia quilibet expectat (electus], volens scire, qui sunt filii Dei. Vanitati enim creatura subiecta est, non volens, sed propter eum, qui subiecit eam in spe, quia et ipsa creatura liberabitur a servitute corupcionis in libertatem glorie filiorum Dei. 1a Cor. 9, (15b—16): „Bonum est enim michi magis 545 550 555 560 565 570 189b2 540 575 190b1 245
Strana 246
585 590 595 600 605 610 615 mori, quam ut gloriam michi quis evacuet. Nam si ewangelizavero, non est michi gloria, necessitas enim michi incumbit. Ve enim michi est, si non ewangelizavero.“ Luce 11, (52): „Ve vobis legisperitis, qui tulistis clavem sciencie, ipsi non introistis et eos, qui introibant, prohibuistis. O, felix liberacio, ubi nulla gravitas, nulla passio, nullum bonum defi- ciens ! Scimus enim, quod omnis creatura ingemiscit et parturit usque adhuc. Ioh. 16, (20a): „Amen, amen dico vobis, quia plorabitis et flebitis vos.“ Quia hoc dicit de bonis, quia sancti in celo non ingemi scunt nec sunt vanitati subiecti. Et dampnati non liberabuntur, licet hic ingemiscunt omnes, sed non omnes liberabuntur, et hoc usque adhuc, id est usque ad mortem. Ieremias (Thren. 1, 22c) d(ixit): „Multi enim gemitus mei et cor meum merens.“ Ys. 59, (11a): „Quasi columbe meditantes gememus.“ Ex quo isti gemebant etc. Non solum autem illa, sed et nos ipsi, primicias Spiritus habentes, et ipsi intra nos gemimus, id est multa pacientes; quid tunc fiet de dampnatis? Sic nunc fideles gemunt videntes fieri tantam iniuriam Domino Deo et vi- dentes prolongari suam miseriam vel futuram gloriam. Ps. (119, 5a): „Heu michi, quia incolatus meus prolongatus est.“ Idem (41, 3): „Sitivit anima mea ad Deum fortem vivum, quando veniam et apparebo ante faciem Domini?“ Vel (41, 2): „Sicut cervus desiderat ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad te, Deus.“ Scimus, quoniam omnis creatura in- gemiscit et parturit usque adhuc. Mat. 24, (19): „Ve autem pregnantibus et nutrientibus in illis diebus“, scilicet Anticristi. Ubi signatur fidelis anima, que sicut mulier suscipiens semen a Cristo, generat et parturit. Quia solus Cristus posuit in exemplo (Ioh. 16, 21): „Mulier, dum parit, tristiciam habet.“ Quia homo dans bona exempla, generat filios sanctos, et hec dicitur tota generacio sancta, in cuius persona potest dici illud Luce 1° (42): „Benedicta tu inter mulieres et benedictus fructus ventris tui. Sed dum alium amat anima, iam possidet eam dyabolus, quia dum anima habet dona, statim ei dyabolus hovizat. Sicut ille demon, qui invenit domum ornatam, scopis mundatam, venit ad hovizam et cogitat, ut non possit expelli, dicens: Ibo et assumam septem spiritus nequiores se et habitabo ibi. Quia parturientes sunt duplices, bone et male. Male sunt, que ex adulterio generant, qui possunt esse primi sacerdotes mali et iniqui. Mat. 23, (15): „Ve vobis, scribe et pharisei, qui circuitis mare et aridam, ut faciatis unum prozelitum, et cum fuerit factus, facitis eum filium ge- henne.“ Sap. 3°, (12—13): „Mulieres enim eorum insensate sunt ct nequissimi filii eorum. Maledicta creatura corum, quoniam felix est sterilis et (in)coinquinata et que nescivit thorum in delicto, habebit fructum in respeccione animarum sanctarum“, id est que non genuerunt 190b* 191a 191a* 580 620 246
585 590 595 600 605 610 615 mori, quam ut gloriam michi quis evacuet. Nam si ewangelizavero, non est michi gloria, necessitas enim michi incumbit. Ve enim michi est, si non ewangelizavero.“ Luce 11, (52): „Ve vobis legisperitis, qui tulistis clavem sciencie, ipsi non introistis et eos, qui introibant, prohibuistis. O, felix liberacio, ubi nulla gravitas, nulla passio, nullum bonum defi- ciens ! Scimus enim, quod omnis creatura ingemiscit et parturit usque adhuc. Ioh. 16, (20a): „Amen, amen dico vobis, quia plorabitis et flebitis vos.“ Quia hoc dicit de bonis, quia sancti in celo non ingemi scunt nec sunt vanitati subiecti. Et dampnati non liberabuntur, licet hic ingemiscunt omnes, sed non omnes liberabuntur, et hoc usque adhuc, id est usque ad mortem. Ieremias (Thren. 1, 22c) d(ixit): „Multi enim gemitus mei et cor meum merens.“ Ys. 59, (11a): „Quasi columbe meditantes gememus.“ Ex quo isti gemebant etc. Non solum autem illa, sed et nos ipsi, primicias Spiritus habentes, et ipsi intra nos gemimus, id est multa pacientes; quid tunc fiet de dampnatis? Sic nunc fideles gemunt videntes fieri tantam iniuriam Domino Deo et vi- dentes prolongari suam miseriam vel futuram gloriam. Ps. (119, 5a): „Heu michi, quia incolatus meus prolongatus est.“ Idem (41, 3): „Sitivit anima mea ad Deum fortem vivum, quando veniam et apparebo ante faciem Domini?“ Vel (41, 2): „Sicut cervus desiderat ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad te, Deus.“ Scimus, quoniam omnis creatura in- gemiscit et parturit usque adhuc. Mat. 24, (19): „Ve autem pregnantibus et nutrientibus in illis diebus“, scilicet Anticristi. Ubi signatur fidelis anima, que sicut mulier suscipiens semen a Cristo, generat et parturit. Quia solus Cristus posuit in exemplo (Ioh. 16, 21): „Mulier, dum parit, tristiciam habet.“ Quia homo dans bona exempla, generat filios sanctos, et hec dicitur tota generacio sancta, in cuius persona potest dici illud Luce 1° (42): „Benedicta tu inter mulieres et benedictus fructus ventris tui. Sed dum alium amat anima, iam possidet eam dyabolus, quia dum anima habet dona, statim ei dyabolus hovizat. Sicut ille demon, qui invenit domum ornatam, scopis mundatam, venit ad hovizam et cogitat, ut non possit expelli, dicens: Ibo et assumam septem spiritus nequiores se et habitabo ibi. Quia parturientes sunt duplices, bone et male. Male sunt, que ex adulterio generant, qui possunt esse primi sacerdotes mali et iniqui. Mat. 23, (15): „Ve vobis, scribe et pharisei, qui circuitis mare et aridam, ut faciatis unum prozelitum, et cum fuerit factus, facitis eum filium ge- henne.“ Sap. 3°, (12—13): „Mulieres enim eorum insensate sunt ct nequissimi filii eorum. Maledicta creatura corum, quoniam felix est sterilis et (in)coinquinata et que nescivit thorum in delicto, habebit fructum in respeccione animarum sanctarum“, id est que non genuerunt 190b* 191a 191a* 580 620 246
Strana 247
191b1 191b2 inimicos Cristi. Luce 23, (28—29): „Filie Ierusalem, nolite flere super me, sed super vos ipsas flete et super filios vestros. Quoniam ecce, venient dies, in quibus dicent: Beate steriles, et ventres, qui non genuerunt, et ubera, que non lactaverunt“, id est persecutores meos. (Iob 10, (1): „Tedet animam meam vite mee.“) Ideo dicit Paulus: Scimus, quia omnis creatura et partu(rit) usque adhuc. Iob 24, (12): „De civitatibus fecerunt viros gemere, et anime vulnerato- rum clamabunt. Et Deus inultum abire non patitur.“ Idem 26, (5): „Ecce, gigantes gemunt sub aquis, et qui habitant cum eis." Prov. 29, (2): „In multitudine iustorum letabitur vulgus, cum impii sumserint principatum, gemet populus.“ Sed audiamus Dominum Luce 18, (6—8a): „Audite, quid iudex iniquitatis d(icit): Deus autem non faciet vindictam electorum suorum clamancium ad se die ac nocte, et [dum] pacienciam habebit in illis? Dico autem vobis, quia cito faciet vindictam illorum.“ Ezech. 30, (24b—25a): „Et gement gemit(ib)us interfecti coram facie eius, et confortabo brachia regis Babilonis, et scient, quia ego Dominus.“ Modo videant illi, propter quem gement electi! 625 639 635 5 Estote: Estote ergo Vulg. — 9 et illis: illis et Vutg. — 12 Aut SC: Et Hier. codd. meliores — 13 tuo: tuo Frater Vulg. — trabem autem ... non vides?: ipse in oculo tuo trabem non videns ? Vulg. — 26 fratrum: fratrum suorum Vulg. —38 Misericordia: miserationes Vulg. — 39 misericordie: sapientiae Vulg. — 49 Iesus: autem Vulg. — 52 dixit discipulis: dicit discipulis suis Vulg. — 55 11° scripsi: 10° X — 57 responsum divinum Hier. codd. meliores: div. resp. SC — 58 septem: vij Z— sua: deest in Vulg. — 63 et: deest in Vulg. — 65 facit oriri: oriri facit Vulg. — 73 Ionatam: Ionathan Vulg. — patris tui Saul: Saul p. t. Vulg. — 78 mecum misericordiam: deest in Vulg. — 87 misericordiam Dei: Dei misericordiam Vulg. — 88 eos: nos Vulg. — 94 longanimus: longanimis Vulg. — 96 Israhel: deest in Vulg. — 101 Quadraginta: 40 X— 103 pedesque: et pedes Vulg. — 104 in Hier. codd. nonnulli S: deest in Hier. codd. melioribus C — 106 mi- sericordiam Hier. codd. meliores: misericordiam Dei SC — 120 5° scripsi: 1° X — 121 Ex- pectavi: expectavi ut faceret Vulg. — 123 fletu: in fletu Vulg. — 128 iniquitatem tuam: iniquitates tuas Vulg. — 144 sum tecum: tecum sum Vulg. — 146 non te: te non Vulg. — 159 ineunt pacis: pacis ineunt Vulg. — 161 Sunamitis: Sulamitis Vulg. — 164 veniet: accedet Vulg.— 166 ego: ego ero Vulg. — 170 Vade: Vade et Vulg. — 172 ego sanctus: sanctus ego Vulg. — 173 Tamen: Verumtamen Vulg. — 176 33 scripsi: 18 X — hora: die Vulg. — peccator: deest in Vulg. — 179 omnia... cum illo: etiam cum illo omnia nobis donavit Vulg. — 190 Vivit... Domini: Non extendam manum meam in dominum meum, quia christus Domini est Vulg. — 192 meos: meos et Vulg. — prophetis: proph. meis Vulg. — 195 Iesu et S: deest in Hier. codd. longe plur. — 197 est michi magna Hier. codd. meliores: mihi m. e. Hier. alii codd. SC — 198 esse anathema: anathema esse Vulg. — 212 miseretur Ryba: misereatur X —222 quadraginta quinque: 45e Z — 223 ad: in Vulg. — 224 est: est ei Vulg. — 225 Dominus: D. Deus tuus Vulg. — 226 Esurivi: Esurivi enim Vulg. — 228 Quicumque: qui Opus imperfectum — 230 con- currente: occurrente Opus imp. — fecimus: fecerimus Opus imp. — 238 scribe et pharisei: pharisaeis Vulg. 241 unam: deest in Vulg. — 242 et: deest in Vulg. — 249 elevarentur: 247
191b1 191b2 inimicos Cristi. Luce 23, (28—29): „Filie Ierusalem, nolite flere super me, sed super vos ipsas flete et super filios vestros. Quoniam ecce, venient dies, in quibus dicent: Beate steriles, et ventres, qui non genuerunt, et ubera, que non lactaverunt“, id est persecutores meos. (Iob 10, (1): „Tedet animam meam vite mee.“) Ideo dicit Paulus: Scimus, quia omnis creatura et partu(rit) usque adhuc. Iob 24, (12): „De civitatibus fecerunt viros gemere, et anime vulnerato- rum clamabunt. Et Deus inultum abire non patitur.“ Idem 26, (5): „Ecce, gigantes gemunt sub aquis, et qui habitant cum eis." Prov. 29, (2): „In multitudine iustorum letabitur vulgus, cum impii sumserint principatum, gemet populus.“ Sed audiamus Dominum Luce 18, (6—8a): „Audite, quid iudex iniquitatis d(icit): Deus autem non faciet vindictam electorum suorum clamancium ad se die ac nocte, et [dum] pacienciam habebit in illis? Dico autem vobis, quia cito faciet vindictam illorum.“ Ezech. 30, (24b—25a): „Et gement gemit(ib)us interfecti coram facie eius, et confortabo brachia regis Babilonis, et scient, quia ego Dominus.“ Modo videant illi, propter quem gement electi! 625 639 635 5 Estote: Estote ergo Vulg. — 9 et illis: illis et Vutg. — 12 Aut SC: Et Hier. codd. meliores — 13 tuo: tuo Frater Vulg. — trabem autem ... non vides?: ipse in oculo tuo trabem non videns ? Vulg. — 26 fratrum: fratrum suorum Vulg. —38 Misericordia: miserationes Vulg. — 39 misericordie: sapientiae Vulg. — 49 Iesus: autem Vulg. — 52 dixit discipulis: dicit discipulis suis Vulg. — 55 11° scripsi: 10° X — 57 responsum divinum Hier. codd. meliores: div. resp. SC — 58 septem: vij Z— sua: deest in Vulg. — 63 et: deest in Vulg. — 65 facit oriri: oriri facit Vulg. — 73 Ionatam: Ionathan Vulg. — patris tui Saul: Saul p. t. Vulg. — 78 mecum misericordiam: deest in Vulg. — 87 misericordiam Dei: Dei misericordiam Vulg. — 88 eos: nos Vulg. — 94 longanimus: longanimis Vulg. — 96 Israhel: deest in Vulg. — 101 Quadraginta: 40 X— 103 pedesque: et pedes Vulg. — 104 in Hier. codd. nonnulli S: deest in Hier. codd. melioribus C — 106 mi- sericordiam Hier. codd. meliores: misericordiam Dei SC — 120 5° scripsi: 1° X — 121 Ex- pectavi: expectavi ut faceret Vulg. — 123 fletu: in fletu Vulg. — 128 iniquitatem tuam: iniquitates tuas Vulg. — 144 sum tecum: tecum sum Vulg. — 146 non te: te non Vulg. — 159 ineunt pacis: pacis ineunt Vulg. — 161 Sunamitis: Sulamitis Vulg. — 164 veniet: accedet Vulg.— 166 ego: ego ero Vulg. — 170 Vade: Vade et Vulg. — 172 ego sanctus: sanctus ego Vulg. — 173 Tamen: Verumtamen Vulg. — 176 33 scripsi: 18 X — hora: die Vulg. — peccator: deest in Vulg. — 179 omnia... cum illo: etiam cum illo omnia nobis donavit Vulg. — 190 Vivit... Domini: Non extendam manum meam in dominum meum, quia christus Domini est Vulg. — 192 meos: meos et Vulg. — prophetis: proph. meis Vulg. — 195 Iesu et S: deest in Hier. codd. longe plur. — 197 est michi magna Hier. codd. meliores: mihi m. e. Hier. alii codd. SC — 198 esse anathema: anathema esse Vulg. — 212 miseretur Ryba: misereatur X —222 quadraginta quinque: 45e Z — 223 ad: in Vulg. — 224 est: est ei Vulg. — 225 Dominus: D. Deus tuus Vulg. — 226 Esurivi: Esurivi enim Vulg. — 228 Quicumque: qui Opus imperfectum — 230 con- currente: occurrente Opus imp. — fecimus: fecerimus Opus imp. — 238 scribe et pharisei: pharisaeis Vulg. 241 unam: deest in Vulg. — 242 et: deest in Vulg. — 249 elevarentur: 247
Strana 248
allevarentur Vulg. — 253 Corige fratrem tuum: corripe eum Vulg. — teipsum: te et ipsum Vulg. — 258 quia: deest in Vulg. — 262 altero loco et: deest in Vulg. — 263 mea: tua Vulg. — 265 meum: deest in Vulg. — 273 tibi videaris: videaris tibi Vulg. — 275 alligandum Vulg.: alligandam Ž— tuarum: deest in Vulg. — 277 sancti: deest in Vulg. — 278 illum: illo Vulg. — 280 duodecim, duodecim: xij, xij Ž — duodecim iudicantes: iudicantes duodecim Vulg. — 280 eam mittat lapidem: illam lapidem mittat Vulg. — 290 derelinquerunt: dereliquerint me Vulg. — 292 ceciderunt: ceciderint Vulg. — 296 quo: quo enim Vulg. — 298 Suo Domino Hier. codd. meliores: Domino suo Hier. alii codd. SC — 304 Dominus: Deus Vulg. — iudicet: iudicet mundum Vulg. — 307 in: deest in Vulg. — 308 illum: deest in Vulg. — 310 enim: deest in Vulg. — 327 quorundam Hier. codd. nonnulli, S: quesdam Hier. codd. meliores — 335 Petrus Z concordans cum codice Fuldensi Vulgatae a E. Ranke 1868 Marburgi edito: Cephas Vulg. — 336 Ve: Vae autem Vulg. — 346 iudicari: vindicari Vulg. — 350 iudicibus: iud. populi Vulg. — 351 Domine: deest in Vulg. — 353 quia: quoniam Vulg. — tulerunt... testimonium: testimonium tulerunt ... Vulg. — 355 Copulabuntur adversus: Capta- bunt in Vulg. — 362 eum perderent Hier. codd. meliores: perderent eum SC — 370 est cura: cura est Vulg. — 372 enim: deest Vulg. — 374 condempnas: condemnare Vulg. — 387 retulit: retulit triginta Vulg. — 394 ergo: deest in Vulg. — 395 et: deest in Vulg. — 388 et accincti in: accincti Vulg. — 309 vobis: deest in Vulg. — 414 erit peccati: peccati erit et Vulg. — 422 deprecabitur: deprecatur Vulg. — dum: cum Vulg. — 424 Do- mini: Dei Vulg. — 430 Deum: Dominum Vulg. — 441 ewangelizantibus verbum: verbum ev. Vulg. — 442 pertulerunt: parturiunt Vulg. — 449 redde Deo gloriam: gloriam redde Deo Vulg. — 458 Nemo sibi... Aaron: Nec quisquam sumit sibi hono- rem, sed qui vocatur a Deo, tamquam Aaron Vulg. — 461 est: est neque Vulg. — 463 devorandum: devorandum, universae bestiae saltus Vulg. — sunt: deest in Vulg. — 486 quis: quid Vulg. — 487 Denuncciamus: Denunciamus autem Vulg. — vobis: vobis fratres Vulg. — 489 qui: et Vulg. — 491 inter Zm: aput — 492 quemquam: quem Vulg. — 498 negabunt: negant Vulg. — 514 in Cristo Iesu Domino nostro: deest in Vulg. — 525 latronum: latronum, periculis ex genere, periculis ex gentibus Vulg. — solitudine: sol., periculis in mari Vulg. — 546 vos ignorare Z conc. cum versione Novi Testamenti a Tischendorfio Lipsiae 1854 emissa: ignorare vos Vulg. — 551 eripuit nos et eruet & conc. cum versione nuper nominata: nos eripuit et eruit SC — 555 in vobis S: in vos Hier. codd. longe plur. — 558 certamen magnum: magnum certamen Vulg. — 559 socii: socii taliter Vulg. — 560 primo loco estis: deest in Vulg. — 566 seculorum: deest in Vulg. — 568 Dominus: Deus Vulg. — 569 usum naturalem: naturalem usum Vulg. — eum: eum usum Vulg. — 579 michi: meam Vulg. — 598 fortem Vulg.: fontem Z — 599 Do- mini: Dei Vulg. — Sicut cervus desiderat: Quemadmodum desiderat cervus Vulg. — 604 dum: cum Vulg. — 615 pharisei, qui: pharisaei hypocritae, quia Vulg. — 628 anime vulneratorum clamabunt: anima v. clamavit Vulg. — 636 Babilonis : Babylonis, et brachia pharaonis concident Vulg. 248
allevarentur Vulg. — 253 Corige fratrem tuum: corripe eum Vulg. — teipsum: te et ipsum Vulg. — 258 quia: deest in Vulg. — 262 altero loco et: deest in Vulg. — 263 mea: tua Vulg. — 265 meum: deest in Vulg. — 273 tibi videaris: videaris tibi Vulg. — 275 alligandum Vulg.: alligandam Ž— tuarum: deest in Vulg. — 277 sancti: deest in Vulg. — 278 illum: illo Vulg. — 280 duodecim, duodecim: xij, xij Ž — duodecim iudicantes: iudicantes duodecim Vulg. — 280 eam mittat lapidem: illam lapidem mittat Vulg. — 290 derelinquerunt: dereliquerint me Vulg. — 292 ceciderunt: ceciderint Vulg. — 296 quo: quo enim Vulg. — 298 Suo Domino Hier. codd. meliores: Domino suo Hier. alii codd. SC — 304 Dominus: Deus Vulg. — iudicet: iudicet mundum Vulg. — 307 in: deest in Vulg. — 308 illum: deest in Vulg. — 310 enim: deest in Vulg. — 327 quorundam Hier. codd. nonnulli, S: quesdam Hier. codd. meliores — 335 Petrus Z concordans cum codice Fuldensi Vulgatae a E. Ranke 1868 Marburgi edito: Cephas Vulg. — 336 Ve: Vae autem Vulg. — 346 iudicari: vindicari Vulg. — 350 iudicibus: iud. populi Vulg. — 351 Domine: deest in Vulg. — 353 quia: quoniam Vulg. — tulerunt... testimonium: testimonium tulerunt ... Vulg. — 355 Copulabuntur adversus: Capta- bunt in Vulg. — 362 eum perderent Hier. codd. meliores: perderent eum SC — 370 est cura: cura est Vulg. — 372 enim: deest Vulg. — 374 condempnas: condemnare Vulg. — 387 retulit: retulit triginta Vulg. — 394 ergo: deest in Vulg. — 395 et: deest in Vulg. — 388 et accincti in: accincti Vulg. — 309 vobis: deest in Vulg. — 414 erit peccati: peccati erit et Vulg. — 422 deprecabitur: deprecatur Vulg. — dum: cum Vulg. — 424 Do- mini: Dei Vulg. — 430 Deum: Dominum Vulg. — 441 ewangelizantibus verbum: verbum ev. Vulg. — 442 pertulerunt: parturiunt Vulg. — 449 redde Deo gloriam: gloriam redde Deo Vulg. — 458 Nemo sibi... Aaron: Nec quisquam sumit sibi hono- rem, sed qui vocatur a Deo, tamquam Aaron Vulg. — 461 est: est neque Vulg. — 463 devorandum: devorandum, universae bestiae saltus Vulg. — sunt: deest in Vulg. — 486 quis: quid Vulg. — 487 Denuncciamus: Denunciamus autem Vulg. — vobis: vobis fratres Vulg. — 489 qui: et Vulg. — 491 inter Zm: aput — 492 quemquam: quem Vulg. — 498 negabunt: negant Vulg. — 514 in Cristo Iesu Domino nostro: deest in Vulg. — 525 latronum: latronum, periculis ex genere, periculis ex gentibus Vulg. — solitudine: sol., periculis in mari Vulg. — 546 vos ignorare Z conc. cum versione Novi Testamenti a Tischendorfio Lipsiae 1854 emissa: ignorare vos Vulg. — 551 eripuit nos et eruet & conc. cum versione nuper nominata: nos eripuit et eruit SC — 555 in vobis S: in vos Hier. codd. longe plur. — 558 certamen magnum: magnum certamen Vulg. — 559 socii: socii taliter Vulg. — 560 primo loco estis: deest in Vulg. — 566 seculorum: deest in Vulg. — 568 Dominus: Deus Vulg. — 569 usum naturalem: naturalem usum Vulg. — eum: eum usum Vulg. — 579 michi: meam Vulg. — 598 fortem Vulg.: fontem Z — 599 Do- mini: Dei Vulg. — Sicut cervus desiderat: Quemadmodum desiderat cervus Vulg. — 604 dum: cum Vulg. — 615 pharisei, qui: pharisaei hypocritae, quia Vulg. — 628 anime vulneratorum clamabunt: anima v. clamavit Vulg. — 636 Babilonis : Babylonis, et brachia pharaonis concident Vulg. 248
Strana 249
(XXVII.) (DOMINICA QUINTA POST TRINITATEM) 192a1 1a Petri 3°, (8—15): 5 191a* 192b1 Karissimi, omnes unanimes in oracione estote, compacientes, fraternitatis amato- res, misericordes, modesti, humiles, non reddentes malum pro malo vel maledictum pro maledicto, sed econtrario benedicentes, quia in hoc vocati estis, ut benediccionem hereditate possideatis. Qui enim vult vitam diligere et videre dies bonos, coerceat lingwam suam a malo et labia eius ne loquantur dolum. Declinet autem a malo et faciat bonum, inquirat autem pacem et sequatur eam; quia oculi Domini super iustos et aures eius in preces eorum. Vultus autem Domini super facientes mala. Et quis est, qui vobis noceat, si boni emulatores fueritis? 11— id est amatores.1) Sed si quid patimini propter iusticiam, beati. Timorem autem eorum ne timueritis et non conturbemini. Dominum autem Cristum sanctificate in cordibus vestris. Omnes unanimes in oracione estote. Ecce, ad quid hortatur ] hic apostolus. Quia populus male stat sine unione ista in oracione, sed cum est unio, o, quanta bona impetrant! Quia apostoli istam unionem habuerunt, pro qua Cristus eundo ad mortem oravit Patrem dicens loh. 17, (22): Rogo, Pater, „ut unum sint, sicut et nos unum sumus.“ Quia tales exaudiuntur. Act. 4°, (32): „Multitudinis credencium erat cor unum et anima una. Quia cum cor non est unitum cum Deo et sua ecclesia sua lege: 1a Cor. 12, (12—13): „Sicut enim corpus unum est et membra habet multa, omnia autem membra corporis, cum sint multa, unum corpus sunt, ita et Cristus. Etenim in uno Spiritu omnes nos in unum corpus baptizati sumus, sive Iudei, sive gentiles, sive servi, sive liberi, et omnes in uno Spiritu potati sumus.“ Ergo videat comunitas Pragensis, ut sint uno spiritu potati, id est Sancto, non ypocritico, si erimus unum corpus Cristi et spiritus! Ergo videamus, ut unanimes huic Scripture Cristi et suorum apostolorum consenciamus. Estote compacientes. Que compassio debet esse prudens, quia sepe con- tingit compati homini secundum corpus et per hoc animam destituunt ad graviora peccata. Sicut nunc compaciendo hereticis bla(z)phematori- bus sacramenti, et sic semper ad ceteriora provocantur, sicut dotati, beneficiati. Iob 30, (25—26a): „Flebam quondam super eo, qui aflictus 10 15 20 25 30 249
(XXVII.) (DOMINICA QUINTA POST TRINITATEM) 192a1 1a Petri 3°, (8—15): 5 191a* 192b1 Karissimi, omnes unanimes in oracione estote, compacientes, fraternitatis amato- res, misericordes, modesti, humiles, non reddentes malum pro malo vel maledictum pro maledicto, sed econtrario benedicentes, quia in hoc vocati estis, ut benediccionem hereditate possideatis. Qui enim vult vitam diligere et videre dies bonos, coerceat lingwam suam a malo et labia eius ne loquantur dolum. Declinet autem a malo et faciat bonum, inquirat autem pacem et sequatur eam; quia oculi Domini super iustos et aures eius in preces eorum. Vultus autem Domini super facientes mala. Et quis est, qui vobis noceat, si boni emulatores fueritis? 11— id est amatores.1) Sed si quid patimini propter iusticiam, beati. Timorem autem eorum ne timueritis et non conturbemini. Dominum autem Cristum sanctificate in cordibus vestris. Omnes unanimes in oracione estote. Ecce, ad quid hortatur ] hic apostolus. Quia populus male stat sine unione ista in oracione, sed cum est unio, o, quanta bona impetrant! Quia apostoli istam unionem habuerunt, pro qua Cristus eundo ad mortem oravit Patrem dicens loh. 17, (22): Rogo, Pater, „ut unum sint, sicut et nos unum sumus.“ Quia tales exaudiuntur. Act. 4°, (32): „Multitudinis credencium erat cor unum et anima una. Quia cum cor non est unitum cum Deo et sua ecclesia sua lege: 1a Cor. 12, (12—13): „Sicut enim corpus unum est et membra habet multa, omnia autem membra corporis, cum sint multa, unum corpus sunt, ita et Cristus. Etenim in uno Spiritu omnes nos in unum corpus baptizati sumus, sive Iudei, sive gentiles, sive servi, sive liberi, et omnes in uno Spiritu potati sumus.“ Ergo videat comunitas Pragensis, ut sint uno spiritu potati, id est Sancto, non ypocritico, si erimus unum corpus Cristi et spiritus! Ergo videamus, ut unanimes huic Scripture Cristi et suorum apostolorum consenciamus. Estote compacientes. Que compassio debet esse prudens, quia sepe con- tingit compati homini secundum corpus et per hoc animam destituunt ad graviora peccata. Sicut nunc compaciendo hereticis bla(z)phematori- bus sacramenti, et sic semper ad ceteriora provocantur, sicut dotati, beneficiati. Iob 30, (25—26a): „Flebam quondam super eo, qui aflictus 10 15 20 25 30 249
Strana 250
35 40 45 50 55 60 65 70 erat, et compaciebatur anima mea pauperi. Expectabam bona, et vene- runt michi mala.“ 12 Cor. 12°, (26): „Si quid patitur unum membrum, compaciuntur omnia membra. Si vero gloriatur unum membrum, con- gaudent omnia membra.“ Ideo si alicui continget aliquid pati ab adversa- riis, omnia membra compacientur. Heb. 4, (15): „Non enim habemus pontificem, qui non possit compati infirmitatibus nostris,“ id est si quid nobis continget pati ab Anticristo. Ideo: Estote compacientes. Fraternitatis amatores. Sicut fuit Ieremias, qui assidue oravit pro populo et civitate Ierusalem, et populum cori gendo. Ista est caritas, ista est fraternitas. Sicut Ioseph corigendo fratres, Dominus Iesus pharizeos, sa- lutando eos, maledicens: „Ve vobis!“ Item: „O generacio adultera!“ Tunc forte non habuit caritatem? quia peccata corexit? Iohannes in canonica (2, 18): „Fratres, diligamus invicem non verbo neque lingwa, sed opere et veritate.“ Isti fratres debent corigi, quia spoliaverunt villas etc., perfectam fraternitatem et veram odientes et persequentes, dicentes: Nos sumus fratres Augustini, Ieronimi, Ambrosii, Georgii, nos pape Be- nedicti, Iohannis, Martini, Allexandri, et omnes fraternitatem veram persecuntur. Nos sumus huius regis, huius domini — et omnes sunt per- secutores. Misericordes, modesti. Quia ad oracionem requiritur modestia in cibis et potibus, in locucione. Humiles, quia solum humilem exaudit, superbos reicit, unde dicimus: In spiritu humilitatis et in animo contrito suscipia- mur. Non reddentes malum ] pro malo. Mat. 5°, (38—39): „Audistis, quia 193a1 dictum est: Oculum pro oculo, dentem pro dente. Ego autem dico vobis, non resistere malo, sed si quis te percusserit in maxillam tuam, prebe ei et alteram.“ Prov. 20, (22): „Ne dicas: Reddam malum pro malo. Expecta Dominum et liberabit te. Nec maledictum pro maledicto. 1a Cor. 6, (9): „Maledicti regnum Dei non possidebunt.“ „Ite, maledicti, in ignem eternum.“ Sicut clientes cum suis literis faciunt vel sacerdotes excomunicantes. Ex quo cristianum non est maledictum pro maledicto reddere, quid tunc pro benedicto? Nunc autem maledicunt legem Domini Iesu et sua verba et suum sacramentum et suos sanctos et suos sacerdotes, reddentes mala pro bonis, sicut Iudei Iesu Cristo. Rom. 12, (14b): „Benedicite et nolite maledicere.“ Sed econtrario benedicentes, quia in hoc vocati estis, ut ] benediccionem hereditatis possideatis. Qui enim vult vitam diligere et videre dies bonos, in qua nullus moritur, et videre dies bonos, ubi nulla nox est, coerceat lingwam suam a malo. Quia ibi mille anni tamquam dies hesterna, que preteriit. Ps. (38, 2a): „Dixi: Custodiam, ut non derelinquam in lingua mea.“ O, quantis nunc esset iam utile valde! 192b* 193a* 75 250
35 40 45 50 55 60 65 70 erat, et compaciebatur anima mea pauperi. Expectabam bona, et vene- runt michi mala.“ 12 Cor. 12°, (26): „Si quid patitur unum membrum, compaciuntur omnia membra. Si vero gloriatur unum membrum, con- gaudent omnia membra.“ Ideo si alicui continget aliquid pati ab adversa- riis, omnia membra compacientur. Heb. 4, (15): „Non enim habemus pontificem, qui non possit compati infirmitatibus nostris,“ id est si quid nobis continget pati ab Anticristo. Ideo: Estote compacientes. Fraternitatis amatores. Sicut fuit Ieremias, qui assidue oravit pro populo et civitate Ierusalem, et populum cori gendo. Ista est caritas, ista est fraternitas. Sicut Ioseph corigendo fratres, Dominus Iesus pharizeos, sa- lutando eos, maledicens: „Ve vobis!“ Item: „O generacio adultera!“ Tunc forte non habuit caritatem? quia peccata corexit? Iohannes in canonica (2, 18): „Fratres, diligamus invicem non verbo neque lingwa, sed opere et veritate.“ Isti fratres debent corigi, quia spoliaverunt villas etc., perfectam fraternitatem et veram odientes et persequentes, dicentes: Nos sumus fratres Augustini, Ieronimi, Ambrosii, Georgii, nos pape Be- nedicti, Iohannis, Martini, Allexandri, et omnes fraternitatem veram persecuntur. Nos sumus huius regis, huius domini — et omnes sunt per- secutores. Misericordes, modesti. Quia ad oracionem requiritur modestia in cibis et potibus, in locucione. Humiles, quia solum humilem exaudit, superbos reicit, unde dicimus: In spiritu humilitatis et in animo contrito suscipia- mur. Non reddentes malum ] pro malo. Mat. 5°, (38—39): „Audistis, quia 193a1 dictum est: Oculum pro oculo, dentem pro dente. Ego autem dico vobis, non resistere malo, sed si quis te percusserit in maxillam tuam, prebe ei et alteram.“ Prov. 20, (22): „Ne dicas: Reddam malum pro malo. Expecta Dominum et liberabit te. Nec maledictum pro maledicto. 1a Cor. 6, (9): „Maledicti regnum Dei non possidebunt.“ „Ite, maledicti, in ignem eternum.“ Sicut clientes cum suis literis faciunt vel sacerdotes excomunicantes. Ex quo cristianum non est maledictum pro maledicto reddere, quid tunc pro benedicto? Nunc autem maledicunt legem Domini Iesu et sua verba et suum sacramentum et suos sanctos et suos sacerdotes, reddentes mala pro bonis, sicut Iudei Iesu Cristo. Rom. 12, (14b): „Benedicite et nolite maledicere.“ Sed econtrario benedicentes, quia in hoc vocati estis, ut ] benediccionem hereditatis possideatis. Qui enim vult vitam diligere et videre dies bonos, in qua nullus moritur, et videre dies bonos, ubi nulla nox est, coerceat lingwam suam a malo. Quia ibi mille anni tamquam dies hesterna, que preteriit. Ps. (38, 2a): „Dixi: Custodiam, ut non derelinquam in lingua mea.“ O, quantis nunc esset iam utile valde! 192b* 193a* 75 250
Strana 251
193b1 193ba Declinet autem a malo et faciat bonum, inquirat autem pacem et sequatur eam, id est diligenter querat. Q(uasi) déiceret): Si quis vult tecum pacem habere, sequere eum. Ideo tamquam filius pacis pulsa ianuam pacis. Quia oculi Domini super iustos et aures eius in preces eorum, id est voluntas exaudiendi. Ys. 65, (24): „Antequam clament, et ego exaudiam, adhuc illis loquentibus ego exaudiam.“ Ps. (90, 15): „Clamabit ad me, et ego exaudiam. Vultus autem super facientes mala, id est indignacionis ostensio. Ps. — (33, 17): „Ut perdat de terra memoriam eorum." Et quis est, qui vobis noceat, si boni emulatores fueritis? quasi) d(iceret): Nullus. „Si Deus pro nobis, quis contra nos? Sed et si quid patimini propter iusticiam, beati. Mat. 5°, (10): „Beati, qui persecucionem paciuntur propter iusticiam, quia ipsorum est regnum celorum.“ 1a Petri 4, (14): „Si exprobramini in nomine Cristi, beati estis, quoniam quod est honoris et glorie et virtutis Dei et qui est Spiritus eius, super vos requiescit.“ Ioh. 16, (4): „Sed hec locutus sum vobis, ut cum venerit hora eorum, reminiscamini, quia ego d(ixi) vobis. Timorem autem eorum ne timueritis et non conturbemini. Mat. 10°, (28a): „Nolite timere eos, qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere.“ Ioh. 12, (27): ,Nunc anima mea turbata est et quid dicam, Pater, salvifica me ex hac hora?“ Ioh. 13°, (21): „Turbatus est spiritu et I protestatus est et dixit: Amen, amen dico vobis, quia unus ex vobis me tradet.“ „Tristis est anima mea usque ad mortem.“ Talis turbacio a paciencia non seducit. Prov. 12, (21a): „Non contristabit iustum, quidquid acciderit ei.“ Ys. 8, (12—14a): „Omnia enim, que loquitur populus iste, coniuracio est, et timorem eius ne timeatis neque paveatis. Dominum exercituum ipsum sanctificate, et ipse pavor vester et ipse terror vester. Et erit vobis in sanctificacionem. Sicut dicitur: Dominum autem Cristum sanctificate in cordibus vestris, id est 105 pro magno sancto habete, id est iam in celo regnantem cum Patre. 80 85 90 95 100 5 in oracione estote: desunt in Vulg. — 10 autem: deest in Vulg. — 19 unum sint: sint unum Vulg. — 20 4° scripsi: 1° Z— Multitudinis: Mult. autem Vulg. — 23 unum: unum tamen Vulg. — 37 Si vero: sive Vulg. — 47 Fratres ... invicem non: Filioli mei, non diligamus Vulg. — 59 oculo: oculo et Vulg. — 61 pro malo: desunt in Vulg. — 63 Maledicti: iniqui Vulg. — 69 12 scripsi: 14 & — 75 Custodiam: Cust. vias meas Vulg. — 81 et: deest in Vulg. — 91 estis: critis Vulg. — honoris et glorie: honoris, gloriae Hier. codd. plur. SC, quoniam gloriae Dei Spiritus in vobis requiescit Hier. — Spiritus eius: eius Spiritus SC — 95 eos Vulg.: eorum & —99 me tradet: tradet me Vulg.- 101 acciderit ei: ei acciderit Vulg. 103 primo loco et: deest in Vulg. 251
193b1 193ba Declinet autem a malo et faciat bonum, inquirat autem pacem et sequatur eam, id est diligenter querat. Q(uasi) déiceret): Si quis vult tecum pacem habere, sequere eum. Ideo tamquam filius pacis pulsa ianuam pacis. Quia oculi Domini super iustos et aures eius in preces eorum, id est voluntas exaudiendi. Ys. 65, (24): „Antequam clament, et ego exaudiam, adhuc illis loquentibus ego exaudiam.“ Ps. (90, 15): „Clamabit ad me, et ego exaudiam. Vultus autem super facientes mala, id est indignacionis ostensio. Ps. — (33, 17): „Ut perdat de terra memoriam eorum." Et quis est, qui vobis noceat, si boni emulatores fueritis? quasi) d(iceret): Nullus. „Si Deus pro nobis, quis contra nos? Sed et si quid patimini propter iusticiam, beati. Mat. 5°, (10): „Beati, qui persecucionem paciuntur propter iusticiam, quia ipsorum est regnum celorum.“ 1a Petri 4, (14): „Si exprobramini in nomine Cristi, beati estis, quoniam quod est honoris et glorie et virtutis Dei et qui est Spiritus eius, super vos requiescit.“ Ioh. 16, (4): „Sed hec locutus sum vobis, ut cum venerit hora eorum, reminiscamini, quia ego d(ixi) vobis. Timorem autem eorum ne timueritis et non conturbemini. Mat. 10°, (28a): „Nolite timere eos, qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere.“ Ioh. 12, (27): ,Nunc anima mea turbata est et quid dicam, Pater, salvifica me ex hac hora?“ Ioh. 13°, (21): „Turbatus est spiritu et I protestatus est et dixit: Amen, amen dico vobis, quia unus ex vobis me tradet.“ „Tristis est anima mea usque ad mortem.“ Talis turbacio a paciencia non seducit. Prov. 12, (21a): „Non contristabit iustum, quidquid acciderit ei.“ Ys. 8, (12—14a): „Omnia enim, que loquitur populus iste, coniuracio est, et timorem eius ne timeatis neque paveatis. Dominum exercituum ipsum sanctificate, et ipse pavor vester et ipse terror vester. Et erit vobis in sanctificacionem. Sicut dicitur: Dominum autem Cristum sanctificate in cordibus vestris, id est 105 pro magno sancto habete, id est iam in celo regnantem cum Patre. 80 85 90 95 100 5 in oracione estote: desunt in Vulg. — 10 autem: deest in Vulg. — 19 unum sint: sint unum Vulg. — 20 4° scripsi: 1° Z— Multitudinis: Mult. autem Vulg. — 23 unum: unum tamen Vulg. — 37 Si vero: sive Vulg. — 47 Fratres ... invicem non: Filioli mei, non diligamus Vulg. — 59 oculo: oculo et Vulg. — 61 pro malo: desunt in Vulg. — 63 Maledicti: iniqui Vulg. — 69 12 scripsi: 14 & — 75 Custodiam: Cust. vias meas Vulg. — 81 et: deest in Vulg. — 91 estis: critis Vulg. — honoris et glorie: honoris, gloriae Hier. codd. plur. SC, quoniam gloriae Dei Spiritus in vobis requiescit Hier. — Spiritus eius: eius Spiritus SC — 95 eos Vulg.: eorum & —99 me tradet: tradet me Vulg.- 101 acciderit ei: ei acciderit Vulg. 103 primo loco et: deest in Vulg. 251
Strana 252
ANNOTATIONES I. 36 Cf. Mat. 12, 40 fuit Ionas in ventre ceti tribus diebus et tribus noctibus. 47 Cf. 2 Cor. I, 7 sicut socii passionum estis, sic eritis et consolationis. 119 Cf. Mat. 2, 9 et ecce stella, quam viderant in oriente, antecedebat eos. 120 Cf. Dan. 12, 3 Qui autem docti fuerint, fulgebunt quasi splendor firmamenti, et qui ad iustitiam erudiunt multos, quasi stellae in perpetuas aeternitates. 129 Cf. Ioh. II, 39 Ait Iesus: Tollite lapidem. Dicit ei Martha, soror eius, qui mortuus fuerat: Domine, iam foetet, quatriduanus est. 133 Cf. Mat. 19, 26 apud Deum autem omnia possibilia sunt. 148 Cf. Iac. 2, 20 quoniam fides sine operibus mortua est. 151 Cf. Mat. 26, 24 — 75 (de Petro). 230 Iohannes Cardinalis de Reynsteyn, magister artium, unus e discipulis Mag. Iohannis Hus, quem sequebatur Constantiam. Electus rector universitatis (1417-8), a. 1420 inter nuncios civitatis Pragensis ad regem Poloniae nominatur. Suspectus de caede Iohannis Siloensis (1422) fugit iram populi. Anno 1428 nuncupatur curiae archiepiscopalis Pragensis officialis. Stephanus de Palecz, magister ab a. 1391, canonicatum Omnium Sanctorum in Praga a. 1413 adeptus: de fatis istius adversarii hussiticae doctrinae in Bohemia et in Polonia usque ad a. 1422 scripsit J. Fikrle, Ottův slovník naučný XIX, 91. — Marzik seu Mauritius Rvačka, doctor et professor theologiae in universitate Pragensi ab archiepiscopo nominatus a. 1499 inquisitor haereticae pravitatis contra causam M. Iohannis Hus; affuit etiam concilio Constantiensi. 252 AUGUSTINUS, Confessiones VII, 10, 16 (MPL 32, 742; CSEL 33, 157). 262 Cf. Is. 53, 7. II. 32 ex septuaginta duobus: of. Lucae 10, I solum in textu Vulgatae. 45 Cf. ATHANASIUS, In Ps. 64, 2, AUGUSTINUS, De catechizandis rudibus c. 20 (F. X. Wutz, Onomastica sacra in Texte und Untersuchungen 41, Lipsiae 1914, 585), hymnus Urbs beata Ierusalem, dicta pacis visio et PSEUDOBEDA (ed. B. Ryba, I, 240): Ierosolima, pacifica vel visio pacis. 55 Cf. 2 Cor. 12, 2. Of. Act. 20, 4. 211 Cf. MATTHIAE DE IANOV Regulae Veteris et Novi Testamenti, lib. III, tr. 1, c. 12 (ed. Vlastimil Kybal II, 1909, 35, linea 1—3): plane descriptum est in discipulis euntibus in Emaus, qui non in collocucione in via, sed in fraccione panis Dominum cognoverunt. 216 Cf. Lucae 23, 44—45: et tenebrae factae sunt in universam terram usque in horam nonam. Et obscuratus est sol, et velum templi scissum est medium. 225 Epistulae textus integer scribae errore demum f. 13b2 ad calcem sermonis positus est. 250 Mat. 5, 16. 262 Lucae 23, 5. 288 Marci 13, 37. 252
ANNOTATIONES I. 36 Cf. Mat. 12, 40 fuit Ionas in ventre ceti tribus diebus et tribus noctibus. 47 Cf. 2 Cor. I, 7 sicut socii passionum estis, sic eritis et consolationis. 119 Cf. Mat. 2, 9 et ecce stella, quam viderant in oriente, antecedebat eos. 120 Cf. Dan. 12, 3 Qui autem docti fuerint, fulgebunt quasi splendor firmamenti, et qui ad iustitiam erudiunt multos, quasi stellae in perpetuas aeternitates. 129 Cf. Ioh. II, 39 Ait Iesus: Tollite lapidem. Dicit ei Martha, soror eius, qui mortuus fuerat: Domine, iam foetet, quatriduanus est. 133 Cf. Mat. 19, 26 apud Deum autem omnia possibilia sunt. 148 Cf. Iac. 2, 20 quoniam fides sine operibus mortua est. 151 Cf. Mat. 26, 24 — 75 (de Petro). 230 Iohannes Cardinalis de Reynsteyn, magister artium, unus e discipulis Mag. Iohannis Hus, quem sequebatur Constantiam. Electus rector universitatis (1417-8), a. 1420 inter nuncios civitatis Pragensis ad regem Poloniae nominatur. Suspectus de caede Iohannis Siloensis (1422) fugit iram populi. Anno 1428 nuncupatur curiae archiepiscopalis Pragensis officialis. Stephanus de Palecz, magister ab a. 1391, canonicatum Omnium Sanctorum in Praga a. 1413 adeptus: de fatis istius adversarii hussiticae doctrinae in Bohemia et in Polonia usque ad a. 1422 scripsit J. Fikrle, Ottův slovník naučný XIX, 91. — Marzik seu Mauritius Rvačka, doctor et professor theologiae in universitate Pragensi ab archiepiscopo nominatus a. 1499 inquisitor haereticae pravitatis contra causam M. Iohannis Hus; affuit etiam concilio Constantiensi. 252 AUGUSTINUS, Confessiones VII, 10, 16 (MPL 32, 742; CSEL 33, 157). 262 Cf. Is. 53, 7. II. 32 ex septuaginta duobus: of. Lucae 10, I solum in textu Vulgatae. 45 Cf. ATHANASIUS, In Ps. 64, 2, AUGUSTINUS, De catechizandis rudibus c. 20 (F. X. Wutz, Onomastica sacra in Texte und Untersuchungen 41, Lipsiae 1914, 585), hymnus Urbs beata Ierusalem, dicta pacis visio et PSEUDOBEDA (ed. B. Ryba, I, 240): Ierosolima, pacifica vel visio pacis. 55 Cf. 2 Cor. 12, 2. Of. Act. 20, 4. 211 Cf. MATTHIAE DE IANOV Regulae Veteris et Novi Testamenti, lib. III, tr. 1, c. 12 (ed. Vlastimil Kybal II, 1909, 35, linea 1—3): plane descriptum est in discipulis euntibus in Emaus, qui non in collocucione in via, sed in fraccione panis Dominum cognoverunt. 216 Cf. Lucae 23, 44—45: et tenebrae factae sunt in universam terram usque in horam nonam. Et obscuratus est sol, et velum templi scissum est medium. 225 Epistulae textus integer scribae errore demum f. 13b2 ad calcem sermonis positus est. 250 Mat. 5, 16. 262 Lucae 23, 5. 288 Marci 13, 37. 252
Strana 253
293 Hodonyn — In hac civitate publicata est citatio reginae Sophiae die 20 mensis februarii anno 1419. Cf. A. Neumann, Nové prameny k dějinám husitství na Moravě, 1930, 48—51; F. M. Bartoš, Česká královna v husitské bouři in Jihočeský sborník historický, 1937, 19ss. III. 48 Hanc sententiam Senecae attribuit M. Iohannes Hus in Sermonibus in capella Bethlehem (ed. Flajshans I, 56) et in Disputatione de quolibet a. 141I habita (ed. Ryba 142). Act. 4, 32 Multitudinis autem credentium erat cor unum et anima una. 122 135 Error Manichaeorum de calice describilur a papa Leone I° in sermone XLII, qui incipit Praedicaturus vobis (MPL 54, 283): ita in sacramentorum communione se tem- perant, ut ... ore indigno Christi corpus accipiant, sanguinem autem redemptionis nostrac haurire omnino declinent. Sententia incorporata est auctoritatibus Quatuor arti- culorum Pragensium (ed. R. Říčan, Ctyři vyznáni, 1951, 43, nota 9; de Manichaeis scripsi ibidem 388). 152 I Ioh. I, I quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, quod perspeximus et manus nostrac contrectaverunt. IV. 27 Cf. 2 Thess. 3, 10 si quis non vult operari, nec manducet 31 Cf. Lucae 5, 5 per totam noctem laborantes nihil cepimus 32 f. Philip. 2, 21 Omnes enim, quae sua sunt, quaerunt, non quae sunt lesu Christi. VI. 41 HUS, Super IV Sententiarum III, dist, 23 (ed. Flajšhans-Komínková 452—453): Credere in deum est credendo amare, credendo in eum ire, credendo ei adherere et eius membris incorporari. Hanc sententiam attribuit Hus in tractatu suo De sex erroribus (Pseudo-) BEDAE (ed. Ryba 42, linea 26ss). 62 In oratione dominica Mat. 6, 10. VII. 64 Cf. MATTHIAE DE IANOV Regulae, I. IV, act. IV, c. 2 (ed. Kybal V, 56 ss ). 75 I Cor. 3, 11. VIII. 104 Cf. Mat. 24, 37 Sicut autem in diebus Noe, ita erit et adventus Filii hominis. 190 Cf. AUGUSTINUS, In Iohannis evangelium tractatus 103, 3 (MPL 35, 1901) : ut ha- bentes pressuram in mundo, in illo pacem tenerent.... 228 Desiderium dissolvi el esse cum Christo exprimit Paulus ad Philippenses I, 23. 262 Cf. Cant. 5, 8 Adiuro vos, filiae Ierusalem, si inveneritis dilectum meum, ut nun- cietis ei, quia amore langueo. 283 Effatum AUGUSTINI vide in sermone M. Ioh. HUS in octavam Paschae a. 14II (Ser- mones in Bethlehem, ed. Flajšhans IV, 51). IX. 18 Hodie octo dies — alluditur sermoni in dominicam primat post octavam Paschae, habito die 30 Aprilis a. 1419, qui sequitur in codice nostro f. 46al ss, incipiens Ego sum pastor bonus 80 Cf Dan I3 (de liberatione Susannae) 253
293 Hodonyn — In hac civitate publicata est citatio reginae Sophiae die 20 mensis februarii anno 1419. Cf. A. Neumann, Nové prameny k dějinám husitství na Moravě, 1930, 48—51; F. M. Bartoš, Česká královna v husitské bouři in Jihočeský sborník historický, 1937, 19ss. III. 48 Hanc sententiam Senecae attribuit M. Iohannes Hus in Sermonibus in capella Bethlehem (ed. Flajshans I, 56) et in Disputatione de quolibet a. 141I habita (ed. Ryba 142). Act. 4, 32 Multitudinis autem credentium erat cor unum et anima una. 122 135 Error Manichaeorum de calice describilur a papa Leone I° in sermone XLII, qui incipit Praedicaturus vobis (MPL 54, 283): ita in sacramentorum communione se tem- perant, ut ... ore indigno Christi corpus accipiant, sanguinem autem redemptionis nostrac haurire omnino declinent. Sententia incorporata est auctoritatibus Quatuor arti- culorum Pragensium (ed. R. Říčan, Ctyři vyznáni, 1951, 43, nota 9; de Manichaeis scripsi ibidem 388). 152 I Ioh. I, I quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, quod perspeximus et manus nostrac contrectaverunt. IV. 27 Cf. 2 Thess. 3, 10 si quis non vult operari, nec manducet 31 Cf. Lucae 5, 5 per totam noctem laborantes nihil cepimus 32 f. Philip. 2, 21 Omnes enim, quae sua sunt, quaerunt, non quae sunt lesu Christi. VI. 41 HUS, Super IV Sententiarum III, dist, 23 (ed. Flajšhans-Komínková 452—453): Credere in deum est credendo amare, credendo in eum ire, credendo ei adherere et eius membris incorporari. Hanc sententiam attribuit Hus in tractatu suo De sex erroribus (Pseudo-) BEDAE (ed. Ryba 42, linea 26ss). 62 In oratione dominica Mat. 6, 10. VII. 64 Cf. MATTHIAE DE IANOV Regulae, I. IV, act. IV, c. 2 (ed. Kybal V, 56 ss ). 75 I Cor. 3, 11. VIII. 104 Cf. Mat. 24, 37 Sicut autem in diebus Noe, ita erit et adventus Filii hominis. 190 Cf. AUGUSTINUS, In Iohannis evangelium tractatus 103, 3 (MPL 35, 1901) : ut ha- bentes pressuram in mundo, in illo pacem tenerent.... 228 Desiderium dissolvi el esse cum Christo exprimit Paulus ad Philippenses I, 23. 262 Cf. Cant. 5, 8 Adiuro vos, filiae Ierusalem, si inveneritis dilectum meum, ut nun- cietis ei, quia amore langueo. 283 Effatum AUGUSTINI vide in sermone M. Ioh. HUS in octavam Paschae a. 14II (Ser- mones in Bethlehem, ed. Flajšhans IV, 51). IX. 18 Hodie octo dies — alluditur sermoni in dominicam primat post octavam Paschae, habito die 30 Aprilis a. 1419, qui sequitur in codice nostro f. 46al ss, incipiens Ego sum pastor bonus 80 Cf Dan I3 (de liberatione Susannae) 253
Strana 254
106 Cf Mat 5, 34 et totum sermonem lesu in monte, de quo et Valdenses suam doctrinam ethicam sumpserunt 158 Martinus papa V (Odo Colonna) electus die II novembris 1417 228 Ierem. 33, II vox gaudii et vox laetitiae, vox sponsi et vox sponsae, vox dicentium: Confitemini Domino exercituum, quoniam bonus Dominus, quoniam in acternum misericordia eius... 347 4 Regum 2, II ecce, currus igneus, et equi ignei diviserunt utrumque, et ascendit Elias per turbinem in caelum 348 Cf. GREGORII Homiliarum in Ezechielem lib II, hom. VII (MPL 76, 846): nemo: sanctorum ad coelestem gloriam nisi patientiam servando pervenit. X. 58 CYPRIANUS, Epistula 63 ad Caecilium, c. I in Decreti prima parte, dist. VIII, c. 9 (ed. Friedberg I, I5) 62 AUGUSTINUS, Prooemium in III lib. de Trinitate, 2 (MPL 42, 869) 75 GREGORIUS MAGNUS, Homiliarum in evangelia lib. I. hom. XIV. I (MPL 76, 1127). 89 IOHANNES CHRYSOSTOMUS, In Iohannis evangelium homilia LIX, 4 (MPG 59, 326). 272 AUGUSTINUS, In Iohannis ev. tractatus XLVII, 10 (MPL 35, 1729 de mercenario in aliquo utili). 306 Cf. Is. 10, II Numquid non sicut feci Samariae et idolis eius, sic faciam Ierusalem et simulachris eius ? 313 Numeri 25, 4 Tolle cunctos principes populi et suspende eos contra solem in patibulis. XI. 324 Cf. BEDAE Venerabilis Expositio in Lucae evangelium, c. 24 (MPL 92, 626): Teruisse dicuntur merito eos, quorum mentibus plus de non invento corpore dominico moestitiam qua dolebant addere, quam denuntiata per angelos eius resurrectione gaudium quo recrearentur videre potuerunt. 388 Mat. 10, 9 — Ioh. 6, 54 Nisi manducaveritis carnem Filii hominis et biberitis eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis. 389 Mat. 5, 39 410 Cf. Mat. 5, 1—II. 425 Mat. 10, 19 nolite cogitare quomodo aut quid loquamini, dabitur enim vobis in illa hora, quid loquamini XII. 34 Introitus missae dominicae quintae post Pascha. 36 Communio missae dominicae quintae post Pascha. 68 Lucae 23, 34 Pater, dimitte illis, non enim sciunt, quid faciunt. 91 Act. 4, 12 Nec enim aliud nomen est sub caelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri. 300 Cf. Marci 10, 35—41 et Mat. 20, 20—24 (de filiis Zebedaci Iacobo et Iohanne primatum petentibus). 419 Mat. 21, 23. 430 Gen. 28, 12 Viditque in somnis scalam stantem super terram, et cacumen illius tangens caelum, angelos quoque Dei ascendentes et descendentes per eam. 535 Cf. interpretationem somnii praeposito pincernarum a Ioseph factam Gen. 40, 13: restituet te in gradum pristinum. 254
106 Cf Mat 5, 34 et totum sermonem lesu in monte, de quo et Valdenses suam doctrinam ethicam sumpserunt 158 Martinus papa V (Odo Colonna) electus die II novembris 1417 228 Ierem. 33, II vox gaudii et vox laetitiae, vox sponsi et vox sponsae, vox dicentium: Confitemini Domino exercituum, quoniam bonus Dominus, quoniam in acternum misericordia eius... 347 4 Regum 2, II ecce, currus igneus, et equi ignei diviserunt utrumque, et ascendit Elias per turbinem in caelum 348 Cf. GREGORII Homiliarum in Ezechielem lib II, hom. VII (MPL 76, 846): nemo: sanctorum ad coelestem gloriam nisi patientiam servando pervenit. X. 58 CYPRIANUS, Epistula 63 ad Caecilium, c. I in Decreti prima parte, dist. VIII, c. 9 (ed. Friedberg I, I5) 62 AUGUSTINUS, Prooemium in III lib. de Trinitate, 2 (MPL 42, 869) 75 GREGORIUS MAGNUS, Homiliarum in evangelia lib. I. hom. XIV. I (MPL 76, 1127). 89 IOHANNES CHRYSOSTOMUS, In Iohannis evangelium homilia LIX, 4 (MPG 59, 326). 272 AUGUSTINUS, In Iohannis ev. tractatus XLVII, 10 (MPL 35, 1729 de mercenario in aliquo utili). 306 Cf. Is. 10, II Numquid non sicut feci Samariae et idolis eius, sic faciam Ierusalem et simulachris eius ? 313 Numeri 25, 4 Tolle cunctos principes populi et suspende eos contra solem in patibulis. XI. 324 Cf. BEDAE Venerabilis Expositio in Lucae evangelium, c. 24 (MPL 92, 626): Teruisse dicuntur merito eos, quorum mentibus plus de non invento corpore dominico moestitiam qua dolebant addere, quam denuntiata per angelos eius resurrectione gaudium quo recrearentur videre potuerunt. 388 Mat. 10, 9 — Ioh. 6, 54 Nisi manducaveritis carnem Filii hominis et biberitis eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis. 389 Mat. 5, 39 410 Cf. Mat. 5, 1—II. 425 Mat. 10, 19 nolite cogitare quomodo aut quid loquamini, dabitur enim vobis in illa hora, quid loquamini XII. 34 Introitus missae dominicae quintae post Pascha. 36 Communio missae dominicae quintae post Pascha. 68 Lucae 23, 34 Pater, dimitte illis, non enim sciunt, quid faciunt. 91 Act. 4, 12 Nec enim aliud nomen est sub caelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri. 300 Cf. Marci 10, 35—41 et Mat. 20, 20—24 (de filiis Zebedaci Iacobo et Iohanne primatum petentibus). 419 Mat. 21, 23. 430 Gen. 28, 12 Viditque in somnis scalam stantem super terram, et cacumen illius tangens caelum, angelos quoque Dei ascendentes et descendentes per eam. 535 Cf. interpretationem somnii praeposito pincernarum a Ioseph factam Gen. 40, 13: restituet te in gradum pristinum. 254
Strana 255
XIV. 60 Iacobi 2, 5b—6. 366 Cf. Acta Iohannis (ed. Th. Zahn, 1880, 287, 24 ss). 370 De unico hoc testimonio de marlyrio Nicolai de Dráždan in Misna disseruerunt Jan Sedlák (Mikuláš z Drážďan, Brno 1914, 7) et F. M. Bartoš (Husitství a cizina, Praha 1931, 141). Iidem enarraverunt Nicolai vitam et scripta. Minus probabile est praedicatorem nostrum hic alludere persecutioni contra propagationem Scripturae sacrae per medium scholarum particula- rium tempore Rudolphi episcopi Misnensi anno 141I exortae, de qua M. Iohannes Hus videtu? a. 1413 mentionem facere in sua Postilla bohemice conscripla (ed. K. J. Erben, 1866, 10: ed. J. B. Jeschke, 1952, 21). 398 Mat. 18, 7. 427 Act. 5, 14 ut veniente Petro, saltem umbra illius obumbraret quemquam illorum, et liberarentur ab infirmitatibus suis. 439 Mat. 6, 21 Ubi enim est thesaurus tuus, ibi est et cor tuum. XV. 37 PSEUDO-CHRYSOSTOMUS, Opus imperfectum in Matthaeum, hom. IX. (MPG 56, 683). 38 Mat. 5, 10. 50 De martyrio Laurentii leguntur similia in GILLEBERTI abbatis Continuatione in Cantica (MPL 184, 211 et 474). 52 PSEUDO-CHRYSOSTOMUS, Opus imperfectum in Matthaeum, hom. I (MPG 56, 614). 57 Mat. 10, 23. 58 Rom. 12, 19. 66 I Petri 5, 8. 108 Rom. 8, 18. 143 loh. 16, 13b. 229 PSEUDO-AUGUSTINUS, Soliloquia, c. 22 (MPL 40, 822). 300 E sequentia Veni, sancte Spiritus, et emitte... 355 Cf. Daniel 12. 360 Mat. 12, 34. 449 Mat. 18, 17. 553 Cf. Col. 3, 17 Omne, quodcumque facitis in verbo aut opere, omnia in nomine Domini lesu Christi, gratias agentes Deo et Patri per ipsum. XVI. 88 Cf. Lucae 16, 8 filii huius saeculi prudentiores filiis lucis in generatione sua sunt. XVII. 53 Lucae 7, 38 stans retro secus pedes eius, lacrymis coepit rigare pedes eius... 144 I Petri 2, 21. 207 Cf. 2 Petri 2, 21 Melius enim erat illis non cognoscere viam iustitiae, quam post agnitionem retrorsum converti ab co, quod illis traditum est sancto mandato. 218 Ioh. 6, 64. 228 Cf. 2 Petri 2, 22 Contigit enim eis illud veri proverbii: Canis reversus ad suum vomitum. Cf. Prov. 26, 1I. 267 Mat. 26, 48. 255
XIV. 60 Iacobi 2, 5b—6. 366 Cf. Acta Iohannis (ed. Th. Zahn, 1880, 287, 24 ss). 370 De unico hoc testimonio de marlyrio Nicolai de Dráždan in Misna disseruerunt Jan Sedlák (Mikuláš z Drážďan, Brno 1914, 7) et F. M. Bartoš (Husitství a cizina, Praha 1931, 141). Iidem enarraverunt Nicolai vitam et scripta. Minus probabile est praedicatorem nostrum hic alludere persecutioni contra propagationem Scripturae sacrae per medium scholarum particula- rium tempore Rudolphi episcopi Misnensi anno 141I exortae, de qua M. Iohannes Hus videtu? a. 1413 mentionem facere in sua Postilla bohemice conscripla (ed. K. J. Erben, 1866, 10: ed. J. B. Jeschke, 1952, 21). 398 Mat. 18, 7. 427 Act. 5, 14 ut veniente Petro, saltem umbra illius obumbraret quemquam illorum, et liberarentur ab infirmitatibus suis. 439 Mat. 6, 21 Ubi enim est thesaurus tuus, ibi est et cor tuum. XV. 37 PSEUDO-CHRYSOSTOMUS, Opus imperfectum in Matthaeum, hom. IX. (MPG 56, 683). 38 Mat. 5, 10. 50 De martyrio Laurentii leguntur similia in GILLEBERTI abbatis Continuatione in Cantica (MPL 184, 211 et 474). 52 PSEUDO-CHRYSOSTOMUS, Opus imperfectum in Matthaeum, hom. I (MPG 56, 614). 57 Mat. 10, 23. 58 Rom. 12, 19. 66 I Petri 5, 8. 108 Rom. 8, 18. 143 loh. 16, 13b. 229 PSEUDO-AUGUSTINUS, Soliloquia, c. 22 (MPL 40, 822). 300 E sequentia Veni, sancte Spiritus, et emitte... 355 Cf. Daniel 12. 360 Mat. 12, 34. 449 Mat. 18, 17. 553 Cf. Col. 3, 17 Omne, quodcumque facitis in verbo aut opere, omnia in nomine Domini lesu Christi, gratias agentes Deo et Patri per ipsum. XVI. 88 Cf. Lucae 16, 8 filii huius saeculi prudentiores filiis lucis in generatione sua sunt. XVII. 53 Lucae 7, 38 stans retro secus pedes eius, lacrymis coepit rigare pedes eius... 144 I Petri 2, 21. 207 Cf. 2 Petri 2, 21 Melius enim erat illis non cognoscere viam iustitiae, quam post agnitionem retrorsum converti ab co, quod illis traditum est sancto mandato. 218 Ioh. 6, 64. 228 Cf. 2 Petri 2, 22 Contigit enim eis illud veri proverbii: Canis reversus ad suum vomitum. Cf. Prov. 26, 1I. 267 Mat. 26, 48. 255
Strana 256
XVIII. 50 Cf. Mat. 28, 19. 90 Lucae 12, 14. 91 Lucae 12, 15 94 Cf. Mat. 11, 24. 97 Cf. Mat. 3, 17; Lucae 9, 35. 104 Mat. 10, 10. 114 Act. 5, 29. 123 Mat. 26, 26ss et loca par.; Ioh. 6, 54; Mat. 5, 10; Mat. 18, 3. 125 AUGUSTINUS, De peccatorum meritis et remissione et de baptismate parvulorum lib. III, c. 2 (MPL 44, 187). 157 I Cor. 2, 14. 164 Ioh. 19, 37. XIX. 144 Cf. Act. I, 18. XX. 79 AUGUSTINUS, In Iohannis evangelium tractatus XXVI, 2 (MPL 35, 1607). 128 Apc. 21, 23 Et civitas non eget sole neque luna, ut luceant in ea, nam claritas Dei illuminavit eam et lucerna eius est Agnus. 264 PSEUDO-AMBROSIUS: Decreti tertia pars, De consecratione, dist. II, c. 14 (ed. Fried- berg I, I319). 267 AMBROSIUS, De sacramentis, lib. V., c. 3 (MPL 16, 469) et Decreti tertia pars, De consecratione, dist. II, c. 83 (ed. Friedberg I, 1349). 269 IOHANNES CHRYSOSTOMUS, De sacerdotio III, 5 (MPG 48, 643). 276 ISIDORUS: Decreti secunda pars, causa XI, q. 3, c. 101 (ed. Friedberg I, 671—672). 279 Cf. HIERONYMUS, de sancto Exupero ep. 125 (Rustico), 20 (MPL 22, 1085): Nihil illo ditius, qui corpus Domini canistro viminco, sanguinem portat in vitro. Qui avaritiam eiecit e templo, qui absque funiculo et increpatione cathedras venden- tium columbas..., mensasque subvertit mamonae... 293 Hymnus Thomae Aq. Ecce panis angelorum factus cibus viatorum, vere panis filiorum non mittendus canibus. In figuris praesignatur quum Isaac immolatur, Agnus Paschac deputatur, datur manna patribus... 297 AUGUSTINUS, De Trinitate lib. IV, c. 14: Decreti secunda pars, causa I, q. I, c. 95 ed. Friedberg I, 392). 325 PSEUDO-AUGUSTINUS: Decreti secunda pars, causa II, q. 8. c. 32 (ed. Friedberg I, 493). 330 GREGORIUS MAGNUS, Liber regulae pastoralis, pars I, c. 9 (MPL 77, 22). 335 Ioh. 10, I qui... ascendit aliunde, ille fur est et latro. 339 PSEUDO-CHRYSOSTOMUS, Opus imperfectum in Matthaeum, hom. IX (MPG 56, 683): Gentiles enim Christum denegant, haeretici autem veritatem Christi. 355 Cf. GREGORIUS MAGNUS, Liber regulae pastoralis, pars I, c. I0 in Decreti prima parte, dist. 49, initio (ed. Friedberg I, 175): Qui ergo desideriis terrenis astringitur, caveat, ne districti iram iudicis gravius accendens, dum loco delectatur gloriae, fiat sub- ditis auctor ruinae. Sollerter ergo se quisque metiatur, nec locum regiminis assu- mere audeat, si adhuc in se vicium dampnabiliter regnat; nec is, quem crimen depravat proprium, intercessor fieri appetat pro culpis aliorum. Definitionem missae hausit praedicator e Regulis Veteris et Novi Testamenti MATTHIAE DE IANOV, lib. IV, art. VI. c. II (ed. V. Kybal et O. Odložilik, vol. V, 1926, 254. linea I—10). 358
XVIII. 50 Cf. Mat. 28, 19. 90 Lucae 12, 14. 91 Lucae 12, 15 94 Cf. Mat. 11, 24. 97 Cf. Mat. 3, 17; Lucae 9, 35. 104 Mat. 10, 10. 114 Act. 5, 29. 123 Mat. 26, 26ss et loca par.; Ioh. 6, 54; Mat. 5, 10; Mat. 18, 3. 125 AUGUSTINUS, De peccatorum meritis et remissione et de baptismate parvulorum lib. III, c. 2 (MPL 44, 187). 157 I Cor. 2, 14. 164 Ioh. 19, 37. XIX. 144 Cf. Act. I, 18. XX. 79 AUGUSTINUS, In Iohannis evangelium tractatus XXVI, 2 (MPL 35, 1607). 128 Apc. 21, 23 Et civitas non eget sole neque luna, ut luceant in ea, nam claritas Dei illuminavit eam et lucerna eius est Agnus. 264 PSEUDO-AMBROSIUS: Decreti tertia pars, De consecratione, dist. II, c. 14 (ed. Fried- berg I, I319). 267 AMBROSIUS, De sacramentis, lib. V., c. 3 (MPL 16, 469) et Decreti tertia pars, De consecratione, dist. II, c. 83 (ed. Friedberg I, 1349). 269 IOHANNES CHRYSOSTOMUS, De sacerdotio III, 5 (MPG 48, 643). 276 ISIDORUS: Decreti secunda pars, causa XI, q. 3, c. 101 (ed. Friedberg I, 671—672). 279 Cf. HIERONYMUS, de sancto Exupero ep. 125 (Rustico), 20 (MPL 22, 1085): Nihil illo ditius, qui corpus Domini canistro viminco, sanguinem portat in vitro. Qui avaritiam eiecit e templo, qui absque funiculo et increpatione cathedras venden- tium columbas..., mensasque subvertit mamonae... 293 Hymnus Thomae Aq. Ecce panis angelorum factus cibus viatorum, vere panis filiorum non mittendus canibus. In figuris praesignatur quum Isaac immolatur, Agnus Paschac deputatur, datur manna patribus... 297 AUGUSTINUS, De Trinitate lib. IV, c. 14: Decreti secunda pars, causa I, q. I, c. 95 ed. Friedberg I, 392). 325 PSEUDO-AUGUSTINUS: Decreti secunda pars, causa II, q. 8. c. 32 (ed. Friedberg I, 493). 330 GREGORIUS MAGNUS, Liber regulae pastoralis, pars I, c. 9 (MPL 77, 22). 335 Ioh. 10, I qui... ascendit aliunde, ille fur est et latro. 339 PSEUDO-CHRYSOSTOMUS, Opus imperfectum in Matthaeum, hom. IX (MPG 56, 683): Gentiles enim Christum denegant, haeretici autem veritatem Christi. 355 Cf. GREGORIUS MAGNUS, Liber regulae pastoralis, pars I, c. I0 in Decreti prima parte, dist. 49, initio (ed. Friedberg I, 175): Qui ergo desideriis terrenis astringitur, caveat, ne districti iram iudicis gravius accendens, dum loco delectatur gloriae, fiat sub- ditis auctor ruinae. Sollerter ergo se quisque metiatur, nec locum regiminis assu- mere audeat, si adhuc in se vicium dampnabiliter regnat; nec is, quem crimen depravat proprium, intercessor fieri appetat pro culpis aliorum. Definitionem missae hausit praedicator e Regulis Veteris et Novi Testamenti MATTHIAE DE IANOV, lib. IV, art. VI. c. II (ed. V. Kybal et O. Odložilik, vol. V, 1926, 254. linea I—10). 358
Strana 257
396 AUGUSTINUS, In Iohannis evangelium tractatus XXVI, 18 (MPL 35, 1614). 435 Prov. 23, I Quando sederis, ut comedas cum principe, diligenter attende, quae apposita sunt ante faciem tuam et statue cultrum in gutture tuo... XXI. 36 2 Tim. 2, 4. 64 Ad opiniones medii aevi de natura vulpis alluditur. Cf., exempli gratia, quae leguntur in Physiologo a Charles Cahier edito: Vulpis est animal dolosum et nimis fraudulentum et argumentosum. Quum esurierit et non invenerit quod manducet, requirit locum, ubi est terra rubra et volvit se super eam... tamquam mortua et ... ita se inflat ut penitus nec respiret. Aves vero videntes eam sic inflatam et quasi cruentam iacentem extensam, dum putant eam mortuam esse, descendunt et sedent super eam ut comedant eam. Illa vero rapit eas et devorat. (Mélanges d'Archéologie, d'his- toire et de littérature, Paris 1851, vol. II, 208—209.) XXII. 171 THOMAE AQUINATIS Summa theologica, pars III, q. 73, art. 3. 184 Cf. Lucae 16, 19—31 (de epulone et Lazaro parabola). 246 Cf. Is. I, 3. 363 Prov. 30, 19. XXIII. 32 Cf. Prov. 14, 12 Est via, quae videtur homini iusta, novissima autem eius deducunt ad mortem. 216 Rex Venceslaus IV dicebatur canum, non hominum amator. Cf. F. M. Bartoš, Čechy v době Husově, 1947, 478. 367 Ierem. 17, 16 diem hominis non desideravi, tu scis. XXIV. 161 Marci 14, 26. 193 Ps. 16, 5. 250 Ps. 32, 9. 264 Ex hymno Thomae Aquinatis Lauda, Sion, Salvatorem. 290 Rom. 10, 17. 325 Deut. 27, 26 Maledictus, qui non permanct in sermonibus legis huius, nec eos opere perficit. 391 Mat. 10, 14. 401 Cf. ORIGENES, Comment. in Iohannem tomus XIII (MPG 14, 438) : si cernantur in nobis ligna, fenum, stipula, sit Deus noster ignis, talis materiae consumptor, qui dicitur ignis consumens. 443 Mat. 10, 24—25. 447 Ioh. 15, 25. 468 AUGUSTINUS, In Iohannis evangelium tractatus LXXXVII, 2 (MPL 35, 1853): Necesse est enim, ut nos oderit, quos cernit nolle, quod diligit. 476 Cf. GREGORII MAGNI epistolarum liber III, indict. XI, ep. 4 (MPL 77, 606) : collegi quod mens vestra non studeat Dei oculis, sed humano iudicio placere... Nos enim quid sumus, quibus placeri ab hominibus quaeritur? Quid namque aliud quam pulvis et cinis sumus? 17. Želivský 257
396 AUGUSTINUS, In Iohannis evangelium tractatus XXVI, 18 (MPL 35, 1614). 435 Prov. 23, I Quando sederis, ut comedas cum principe, diligenter attende, quae apposita sunt ante faciem tuam et statue cultrum in gutture tuo... XXI. 36 2 Tim. 2, 4. 64 Ad opiniones medii aevi de natura vulpis alluditur. Cf., exempli gratia, quae leguntur in Physiologo a Charles Cahier edito: Vulpis est animal dolosum et nimis fraudulentum et argumentosum. Quum esurierit et non invenerit quod manducet, requirit locum, ubi est terra rubra et volvit se super eam... tamquam mortua et ... ita se inflat ut penitus nec respiret. Aves vero videntes eam sic inflatam et quasi cruentam iacentem extensam, dum putant eam mortuam esse, descendunt et sedent super eam ut comedant eam. Illa vero rapit eas et devorat. (Mélanges d'Archéologie, d'his- toire et de littérature, Paris 1851, vol. II, 208—209.) XXII. 171 THOMAE AQUINATIS Summa theologica, pars III, q. 73, art. 3. 184 Cf. Lucae 16, 19—31 (de epulone et Lazaro parabola). 246 Cf. Is. I, 3. 363 Prov. 30, 19. XXIII. 32 Cf. Prov. 14, 12 Est via, quae videtur homini iusta, novissima autem eius deducunt ad mortem. 216 Rex Venceslaus IV dicebatur canum, non hominum amator. Cf. F. M. Bartoš, Čechy v době Husově, 1947, 478. 367 Ierem. 17, 16 diem hominis non desideravi, tu scis. XXIV. 161 Marci 14, 26. 193 Ps. 16, 5. 250 Ps. 32, 9. 264 Ex hymno Thomae Aquinatis Lauda, Sion, Salvatorem. 290 Rom. 10, 17. 325 Deut. 27, 26 Maledictus, qui non permanct in sermonibus legis huius, nec eos opere perficit. 391 Mat. 10, 14. 401 Cf. ORIGENES, Comment. in Iohannem tomus XIII (MPG 14, 438) : si cernantur in nobis ligna, fenum, stipula, sit Deus noster ignis, talis materiae consumptor, qui dicitur ignis consumens. 443 Mat. 10, 24—25. 447 Ioh. 15, 25. 468 AUGUSTINUS, In Iohannis evangelium tractatus LXXXVII, 2 (MPL 35, 1853): Necesse est enim, ut nos oderit, quos cernit nolle, quod diligit. 476 Cf. GREGORII MAGNI epistolarum liber III, indict. XI, ep. 4 (MPL 77, 606) : collegi quod mens vestra non studeat Dei oculis, sed humano iudicio placere... Nos enim quid sumus, quibus placeri ab hominibus quaeritur? Quid namque aliud quam pulvis et cinis sumus? 17. Želivský 257
Strana 258
XXV. 22 Ioh. I, 23. 57 Tangit hic praedicator indulgentias, quas sibi impetravit cathedralis ecclesia Pragensis. 114 Cf. Mat. 9, 12 Non est opus valentibus medicus, sed male habentibus; Mat. 9, 18—22 (de muliere, quae sanguinis fluxum patiebatur). 123 Cf. Mat. 21, 31 Publicani et meretrices praecedent vos in regnum Dei. 142 Cf. Ps. 50, 6 et 40, 5. 144 Cf. Mat. 5, 34. 21. 25. 39 et supra notam 106 ad c. IX, pag. 254. 163 Lucae 15, 20 (e parabola filii prodigi). 180 Lucae 7, 37—40 (de Magdalenae poenitentia in domo pharisaei Simonis). — Ioh. 18, 17. 25—26 (Petrus negat Christum). 247 Cf. Iacobi 4, 8 Appropinquate Deo et appropinquabit vobis. 317 Idem scilicet Paulus ad Romanos. XXVI. 228 PSEUDO-CHRYSOSTOMUS, Opus imperfectum in Matthaeum, hom. XV (MPG 56, 716). 331 Cf. Mat. 26, 52 Omnes enim, qui acceperint gladium, gladio peribunt. 468 Mat. 28, 19 contam. Marc. 16, 15. 611 Cf. Mat. 12, 45 Tunc vadit et assumit septem alios spiritus secum, nequiores se, et intrantes habitant ibi. Cf. Lucae 11, 24ss. XXVII. 45 Cf. Mat. 23, 13 et sic saepius hoc capite. — Cf. Mat. 12, 39 et 16, 4 generatio mala et adultera. 64 Mat. 25, 41. 87 Rom. 8, 31. 99 Mat. 26, 38. 258
XXV. 22 Ioh. I, 23. 57 Tangit hic praedicator indulgentias, quas sibi impetravit cathedralis ecclesia Pragensis. 114 Cf. Mat. 9, 12 Non est opus valentibus medicus, sed male habentibus; Mat. 9, 18—22 (de muliere, quae sanguinis fluxum patiebatur). 123 Cf. Mat. 21, 31 Publicani et meretrices praecedent vos in regnum Dei. 142 Cf. Ps. 50, 6 et 40, 5. 144 Cf. Mat. 5, 34. 21. 25. 39 et supra notam 106 ad c. IX, pag. 254. 163 Lucae 15, 20 (e parabola filii prodigi). 180 Lucae 7, 37—40 (de Magdalenae poenitentia in domo pharisaei Simonis). — Ioh. 18, 17. 25—26 (Petrus negat Christum). 247 Cf. Iacobi 4, 8 Appropinquate Deo et appropinquabit vobis. 317 Idem scilicet Paulus ad Romanos. XXVI. 228 PSEUDO-CHRYSOSTOMUS, Opus imperfectum in Matthaeum, hom. XV (MPG 56, 716). 331 Cf. Mat. 26, 52 Omnes enim, qui acceperint gladium, gladio peribunt. 468 Mat. 28, 19 contam. Marc. 16, 15. 611 Cf. Mat. 12, 45 Tunc vadit et assumit septem alios spiritus secum, nequiores se, et intrantes habitant ibi. Cf. Lucae 11, 24ss. XXVII. 45 Cf. Mat. 23, 13 et sic saepius hoc capite. — Cf. Mat. 12, 39 et 16, 4 generatio mala et adultera. 64 Mat. 25, 41. 87 Rom. 8, 31. 99 Mat. 26, 38. 258
Strana 259
INDEX VERBORUM BOHEMICORUM a = et: čistoty a pravdy, sinceritatis et veritatis 114b11) aby = ut: aby zvítězil, ut vinceret [34a1) ani = neque, nec: any časné zastienènie, nec vicissitudinis obumbracio 69a1; cf. haněti, kvas čas = tempus: wczassu, in tempore §1176b21) časný = vicissitudinis: czasne zastieněnie, vicissitudinis obumbracio 69a1 čistota = sinceritas: v kvašení cysteny (! pro cystoty) a pravdy, in azimis sinceritatis et veritatis [1b11) dar = (donum) : mnohými dary (dispensatores multiformis gracie) 104a1 dočakati sě: hodóv sye doczakathe tu 85b2 dojíti = consequi: nedosly, non consecuti (R23a»R dokonati = perficere: dokona, perficiet [1176b21) haněti = calumpniam facere: ani haneyte, neque calumpniam faciatis §1173b11/ hanpajs = (gallimordium, prostibulum) : hanpayss 162b2, 173b2 hod = (epule): hodow sě dočakáte tu 85b2 hodovati = epulari: hoduyme, epulemur §14b11) kvas = fermentum: ani wkwaſs su zlosti, neque in fermento malicie (14b11 kvašenie = (fermentacio): wkwasseny čistoty a pravdy (pro wprziesnyciech), in azimis sinceritatis et veritatis (14b11) lútečník = (pupparius): lutecznyczy 17b2 málo = modicum: malo trp�ie ce, modicum passos (1176b21) mnohý = multiformis: mnohymy dary (dispensatores multiformis gracie) 104a1 mocný = (consolidatus) : i moczny učiní, consolidabitque (1 176b21) nakvašený = (fermentatus): (ne nakwasseny, azimi (14b11) nápodobný = conformis: napodoben, conformis 112a1 nepěkně: to nepyeknye (1173b21) netopýř = (verspertilio): netopyrzy 66a2 odvržený = reprobatus: odwrzenemu (ad lapidem reprobatum) (123a11) ošemetnost = simulacio: ossemetnosty, simulaciones (123a111 pás = zona: pas střiebrný, zonam pelliceam 148b1; cf. střiebrný pokořiti sě = humiliari: pokorzte sye: humiliamini (1176b21 potlačovati = concutere: nepotlacuyte, neminem concuciatis ƒ 1173b11) pravda = veritas: v kvašení čistoty aprawdy, in azimis sinceritatis et veritatis (14b111/ sežrati = devorare: zesral, devoret (1176b21)/ společný = mutuus: spolecznu, mutuam 105a2 střiebrný = (argenteus): pas strzyebrny (false pro zonam pelliceam = pás kožený, provaz vlásený, kožišný motovůz, cf. Ryba, K latinsko-českým mamotraktům, Listy filologické 67, 1940, p. 10, n. 12) 148b1 tovařiš = (socius): ano to nenie zlý towarzyss 94b1 trpěti = pati: málo trplie cze, modicum passos ( 176b21) tu = (hic, ibi): hodóv sě dočakáte tu 85b2 učiniti = (facere, efficere): mocny uczyny, consolidabit (1176b21) úhelný = angularis: vhelny (lapidem angularem) §123a113 259
INDEX VERBORUM BOHEMICORUM a = et: čistoty a pravdy, sinceritatis et veritatis 114b11) aby = ut: aby zvítězil, ut vinceret [34a1) ani = neque, nec: any časné zastienènie, nec vicissitudinis obumbracio 69a1; cf. haněti, kvas čas = tempus: wczassu, in tempore §1176b21) časný = vicissitudinis: czasne zastieněnie, vicissitudinis obumbracio 69a1 čistota = sinceritas: v kvašení cysteny (! pro cystoty) a pravdy, in azimis sinceritatis et veritatis [1b11) dar = (donum) : mnohými dary (dispensatores multiformis gracie) 104a1 dočakati sě: hodóv sye doczakathe tu 85b2 dojíti = consequi: nedosly, non consecuti (R23a»R dokonati = perficere: dokona, perficiet [1176b21) haněti = calumpniam facere: ani haneyte, neque calumpniam faciatis §1173b11/ hanpajs = (gallimordium, prostibulum) : hanpayss 162b2, 173b2 hod = (epule): hodow sě dočakáte tu 85b2 hodovati = epulari: hoduyme, epulemur §14b11) kvas = fermentum: ani wkwaſs su zlosti, neque in fermento malicie (14b11 kvašenie = (fermentacio): wkwasseny čistoty a pravdy (pro wprziesnyciech), in azimis sinceritatis et veritatis (14b11) lútečník = (pupparius): lutecznyczy 17b2 málo = modicum: malo trp�ie ce, modicum passos (1176b21) mnohý = multiformis: mnohymy dary (dispensatores multiformis gracie) 104a1 mocný = (consolidatus) : i moczny učiní, consolidabitque (1 176b21) nakvašený = (fermentatus): (ne nakwasseny, azimi (14b11) nápodobný = conformis: napodoben, conformis 112a1 nepěkně: to nepyeknye (1173b21) netopýř = (verspertilio): netopyrzy 66a2 odvržený = reprobatus: odwrzenemu (ad lapidem reprobatum) (123a11) ošemetnost = simulacio: ossemetnosty, simulaciones (123a111 pás = zona: pas střiebrný, zonam pelliceam 148b1; cf. střiebrný pokořiti sě = humiliari: pokorzte sye: humiliamini (1176b21 potlačovati = concutere: nepotlacuyte, neminem concuciatis ƒ 1173b11) pravda = veritas: v kvašení čistoty aprawdy, in azimis sinceritatis et veritatis (14b111/ sežrati = devorare: zesral, devoret (1176b21)/ společný = mutuus: spolecznu, mutuam 105a2 střiebrný = (argenteus): pas strzyebrny (false pro zonam pelliceam = pás kožený, provaz vlásený, kožišný motovůz, cf. Ryba, K latinsko-českým mamotraktům, Listy filologické 67, 1940, p. 10, n. 12) 148b1 tovařiš = (socius): ano to nenie zlý towarzyss 94b1 trpěti = pati: málo trplie cze, modicum passos ( 176b21) tu = (hic, ibi): hodóv sě dočakáte tu 85b2 učiniti = (facere, efficere): mocny uczyny, consolidabit (1176b21) úhelný = angularis: vhelny (lapidem angularem) §123a113 259
Strana 260
ustrčenie = offensio: vstrczenye, (lapis) offensionis (123a11) vítěziti = vincere: wytyezyw aby zwytyezyl, vincens ut vinceret ƒ134a11 ) zastieněnie = obumbracio: ani časné zastyenyenye, nec vicissitudinis obumbracio 69a1 zlost = malicia: ani v kvasu zlosty, neque in fermento malicie [14b11) zlostník = malignus: zlostnyka, malignum [133b11) zlý = (malus): ano to nenie zly tovařiš 94b1 zvítěziti = vincere cf. vítěziti 260
ustrčenie = offensio: vstrczenye, (lapis) offensionis (123a11) vítěziti = vincere: wytyezyw aby zwytyezyl, vincens ut vinceret ƒ134a11 ) zastieněnie = obumbracio: ani časné zastyenyenye, nec vicissitudinis obumbracio 69a1 zlost = malicia: ani v kvasu zlosty, neque in fermento malicie [14b11) zlostník = malignus: zlostnyka, malignum [133b11) zlý = (malus): ano to nenie zly tovařiš 94b1 zvítěziti = vincere cf. vítěziti 260
Strana 261
INDEX LOCORUM S. SCRIPTURAE GENESIS 3,7 : 53a 1 — 3,19 : 177a2 — 8,10—11 :85b1 — 15,15 : 29a's — 17,12 : 24a) — 18,2 : 22a1 — 20,17 : 70b2 — 22,5—6 : 85b2 — 22,12 : 53a1 — 27,31: 163a2 — 27,41: 165b1 — 28,12 : 79a2 — 28,12—13 : 170b1 — 29,32 : 177b1 — 30,30: 35b1 — 32,30: 102a1 — 33,15: 70b2 — 40,20—22: 149b1 — 40,23 : 81b1 — 41,43—44 : 167b2 — 43,3 : 51b2 — 44,11: 23b1 EXODUS I,13 : 166a1 — 3,12 : 140a1 — 4,12 : 67b2 — 4,30—31 : 138a1— 4,31 : 22a1 — 5,12 : 8a1 — 8,8: 71a1 — 10,7 : 103a1 — 12,5 : 6a2 — 12,9 : 132a1 — 12,30 : 150a1 — 14,10 : 171a2 — 14,13 : 171a' — 15,9 : 95a2 — 15,12—13 : 95b1 — 16,2—3 : 175b1 — 17,9—11: 33a2 — 18,10—11 : 53a1 — 20,6 : 112a2 — 20,24 : 17a1 — 22,1—3: 121a2 — 23,33 : 103a1 — 24,3 : 161b1 — 24,13—14 : 86a1 — 32 : 170b2 — 32,4—6: 168a1 — 32,6 : 85a2 — 32,19: 171a3 — 33,20: 154a1 — 33,20 : 126b2 LEVITICUS 5,10 : 71a1 — 5,18 : 71a2 — 6,12 : 112b2 — 8,31 : 4b1 — 10,12 : 4b1 — 12,7 : 71a2 — 13,7—8 : 187a1 — 16,24 : 71a2 — 19,15 : 185a1 — 21,21—22: 130b1 — 22,9—10: 52a1 — 26,12 : 119a1 — 26,36—42 : 71b1 NUMERI 6,22—27 : 29a2 — 8,19 : 71b2 — 10,10 : 149b1 — 11,1—3 : 72a1 — 14,34— 35 : 175b2 — 21,5—9: 72a1 — 21,29—30: 163a3 — 25,4: 52b2 DEUTERONOMIUM 4,2 : 162a2 — 4,6—7 : 145b1 — 4,9 : 81b1 — 4,24 : 169a3 — 4,28 : 77a2 — 4,32 : 59a2 — 4,34 : 59b1 — 6,20—23 : 59b2 — 7,14: 33a's — 7,21—26: 59b2 — 8,3 : 102a1 — 8,11—12 : 81b1 — 8,15—16 : 72ba — 9,23—26: 72b1 — 11,2 : 53a2 — 11,16 :80a2 — 11,17 :80a2 — 11,18 : 109b1 — 15,4: 183b2 — 18,1—2 : 179a2 — 22,1—2 : 57b1 — 25,1—2: 177b1 — 26,19: 67a1 27,26 : 130a1 — 28,46—49 : 140a2 — 32,10 : 176a2 — 187a1—26,6—7: 32,28—29 : 104b2 — 32,39—40 : 178a2 — 33,1—3: 156a2 IOSUE 1,8 : 110b1 — 4,5—9: 60a2 — 4,21—25 : 60b2 — 8,15—19 : 28a1 — 9,5—12: 133b2 — 10,24—25: 37a2 — 22,4 : 29a2 IUDICUM 6,36—40 : 72b2 — 9,51 : 150a2 — 11,13 : 29b1 — 19,19 : 29b1 RUTH 3,18 : 86a1 I. REGUM 1,17 : 29b1 — 1,26—27 : 73a1 — 2,3: 168a2 — 2,17 : 46a2 — 2,35 : 168b* — 4,6—8 : 53a2 — 7,5—6 : 73a1 — 7,7—9: 73a1 — 8,7—8 : 162b1 — 10,7: 140a1 — 10,8 :86a1 — 11,2 : 68b1 — 11,5 : 37b1 — 11,11 :8a1 — 12,20—24 : 73a2 — 17,39—47 : 171b1 — 20,7 : 29b1 — 24,11 : 183a1 — 25,5—6 : 29b1 — 25,7 : 49b1 — 25,8 : 60b1 — 28,15—18 : 60b1 II. REGUM 1,21 : 83a1 — 5,12 : 53a1 — 6 : 38b1 — 9,7 : 180a3 — 12,19—24 : 77b1 — 18,3 : 52a° — 18,7—8 : 8a1 — 19,38 : 76b1 — 20,18 : 60b2 — 21,17 : 52a2 III. REGUM 12 : 44b1 — 22,8 : 166b1 — 22,17 : 8a2, 49b1 — 22,19—24 : 99ba IV. REGUM 1,9—17 : 156b1 — 1,15—16 : 60b2 — 2,11 : 42b1 — 6,33 : 86a1 — 10,24 : 51b1 — 25,3—5 : 8a2 I. PARALIPOMENON 10,6 : 8a's—10,16 : 96b1 — 12,16—18 : 29bis — 12,40: 38b1 — 16,21: 183a1 — 16,22 : 183a1 — 16,27 : 38b1 — 29,9—12 : 38b2 261
INDEX LOCORUM S. SCRIPTURAE GENESIS 3,7 : 53a 1 — 3,19 : 177a2 — 8,10—11 :85b1 — 15,15 : 29a's — 17,12 : 24a) — 18,2 : 22a1 — 20,17 : 70b2 — 22,5—6 : 85b2 — 22,12 : 53a1 — 27,31: 163a2 — 27,41: 165b1 — 28,12 : 79a2 — 28,12—13 : 170b1 — 29,32 : 177b1 — 30,30: 35b1 — 32,30: 102a1 — 33,15: 70b2 — 40,20—22: 149b1 — 40,23 : 81b1 — 41,43—44 : 167b2 — 43,3 : 51b2 — 44,11: 23b1 EXODUS I,13 : 166a1 — 3,12 : 140a1 — 4,12 : 67b2 — 4,30—31 : 138a1— 4,31 : 22a1 — 5,12 : 8a1 — 8,8: 71a1 — 10,7 : 103a1 — 12,5 : 6a2 — 12,9 : 132a1 — 12,30 : 150a1 — 14,10 : 171a2 — 14,13 : 171a' — 15,9 : 95a2 — 15,12—13 : 95b1 — 16,2—3 : 175b1 — 17,9—11: 33a2 — 18,10—11 : 53a1 — 20,6 : 112a2 — 20,24 : 17a1 — 22,1—3: 121a2 — 23,33 : 103a1 — 24,3 : 161b1 — 24,13—14 : 86a1 — 32 : 170b2 — 32,4—6: 168a1 — 32,6 : 85a2 — 32,19: 171a3 — 33,20: 154a1 — 33,20 : 126b2 LEVITICUS 5,10 : 71a1 — 5,18 : 71a2 — 6,12 : 112b2 — 8,31 : 4b1 — 10,12 : 4b1 — 12,7 : 71a2 — 13,7—8 : 187a1 — 16,24 : 71a2 — 19,15 : 185a1 — 21,21—22: 130b1 — 22,9—10: 52a1 — 26,12 : 119a1 — 26,36—42 : 71b1 NUMERI 6,22—27 : 29a2 — 8,19 : 71b2 — 10,10 : 149b1 — 11,1—3 : 72a1 — 14,34— 35 : 175b2 — 21,5—9: 72a1 — 21,29—30: 163a3 — 25,4: 52b2 DEUTERONOMIUM 4,2 : 162a2 — 4,6—7 : 145b1 — 4,9 : 81b1 — 4,24 : 169a3 — 4,28 : 77a2 — 4,32 : 59a2 — 4,34 : 59b1 — 6,20—23 : 59b2 — 7,14: 33a's — 7,21—26: 59b2 — 8,3 : 102a1 — 8,11—12 : 81b1 — 8,15—16 : 72ba — 9,23—26: 72b1 — 11,2 : 53a2 — 11,16 :80a2 — 11,17 :80a2 — 11,18 : 109b1 — 15,4: 183b2 — 18,1—2 : 179a2 — 22,1—2 : 57b1 — 25,1—2: 177b1 — 26,19: 67a1 27,26 : 130a1 — 28,46—49 : 140a2 — 32,10 : 176a2 — 187a1—26,6—7: 32,28—29 : 104b2 — 32,39—40 : 178a2 — 33,1—3: 156a2 IOSUE 1,8 : 110b1 — 4,5—9: 60a2 — 4,21—25 : 60b2 — 8,15—19 : 28a1 — 9,5—12: 133b2 — 10,24—25: 37a2 — 22,4 : 29a2 IUDICUM 6,36—40 : 72b2 — 9,51 : 150a2 — 11,13 : 29b1 — 19,19 : 29b1 RUTH 3,18 : 86a1 I. REGUM 1,17 : 29b1 — 1,26—27 : 73a1 — 2,3: 168a2 — 2,17 : 46a2 — 2,35 : 168b* — 4,6—8 : 53a2 — 7,5—6 : 73a1 — 7,7—9: 73a1 — 8,7—8 : 162b1 — 10,7: 140a1 — 10,8 :86a1 — 11,2 : 68b1 — 11,5 : 37b1 — 11,11 :8a1 — 12,20—24 : 73a2 — 17,39—47 : 171b1 — 20,7 : 29b1 — 24,11 : 183a1 — 25,5—6 : 29b1 — 25,7 : 49b1 — 25,8 : 60b1 — 28,15—18 : 60b1 II. REGUM 1,21 : 83a1 — 5,12 : 53a1 — 6 : 38b1 — 9,7 : 180a3 — 12,19—24 : 77b1 — 18,3 : 52a° — 18,7—8 : 8a1 — 19,38 : 76b1 — 20,18 : 60b2 — 21,17 : 52a2 III. REGUM 12 : 44b1 — 22,8 : 166b1 — 22,17 : 8a2, 49b1 — 22,19—24 : 99ba IV. REGUM 1,9—17 : 156b1 — 1,15—16 : 60b2 — 2,11 : 42b1 — 6,33 : 86a1 — 10,24 : 51b1 — 25,3—5 : 8a2 I. PARALIPOMENON 10,6 : 8a's—10,16 : 96b1 — 12,16—18 : 29bis — 12,40: 38b1 — 16,21: 183a1 — 16,22 : 183a1 — 16,27 : 38b1 — 29,9—12 : 38b2 261
Strana 262
II. PARALIPOMENON 20,27 : 38b2 — 30,7—9 : 167b1 ESDRAE 3,22 : 110b1 — 5,9—12 : 61a1 — 7,10—15: 138b1 NEHEMIAE 1,2—4 : 61a3 — 9,17—21 : 180b2 — 9,18—20 : 92b1 TOBIAE 1,19—24 : 183b1 — 3,6 : 29b2 — 3,22 : 37b1, 100a? — 3,25: 30ba — 4,12: 183b2 — 4,16 : 173b1 — 4,17—20 : 174b2 — 5,12 : 38a2 — 13,5 : 66a1 — 14,6 :8b1 JUDITH 3,9—13 : 28a's — 4,7—14 : 168a2 — 5,21—25 :8b1 — 6,15: 177b1 — 6,19—21 : 158a1—7,18—23 : 86a3— 8,16—20 :86b1— 8,23 : 156a1— 8,29—31: 73b1 — 9,17—19 : 187b1 — 11,15—16 : 49b1 — 13,1—7 : 26a1 ESTHER 3,8—9 : 9a2 — 7,2—3 : 76a. Iов 2,10: 104b1 — 3,9 :88a2 — 3,10 :67a1 — 7,1 : 52a1 — 7,4 :88a2 — 7,10 : 54b2 — 8,2—3: 173b2 — 8,8 :6la? — 9,4 : 29b2 — 9,10—13 : 61a? — 9,20: 186b1 — 10,1: 191b1 — 10,1—2 : 187a1 — 10,8 : 174a2 — 13,4 : 173b2 — 13,5 : 175b2 — 13,21 : 178a2 — 14,1 : 36a2 — 14,2 : 36a° — 14,4 : 175b'— 14,6 : 52al — 15,6: 186b1 — 15,20—22: 30a1 — 17,3 : 174a° — 19,25—26 : 2a3 — 21,12—13 : 36b1 — 21,14—15 : 75b2 — 22,6 : 150b1 — 22,7 : 150b1 — 23,3 : 53a2 — 24,12 : 191b1 — 24,13 : 118a2 — 24,24 : 23b1 — 29,2— 11 : 18b1— 26,5 : 191b1 — 28,18 : 124b2 — 29,21 : 86b2 29,21—23 : 86b2 — 29,23 : 86b2 — 30,14 : 150a3 — 30,25—26: 192b1 — 31,15—18 : 86b2 — = 32,21—22 : 35b1 — 41,1: 178а1 41,1—6: 61b1 PSALMORUM 1,3 : 33b1 — 1,4: 136b2 — 2,3: 163a2 3,5 : 1b2 — 5,12 : 3a. — 7,5: 180a1 — 8,8—9 : 69a2 — 10,5 : 154a1 — 10,6 : 166a3 — 11,7 : 8a2 — 13,4: 54b2 — 14,4: 154b2 — 15,2 : 69a2 — 15,4 : 147a1 — 16,5 : 159a° — 16,11: 107ba — 16,11: 152a2 — 16,15 : 17a° — 16,15 : 125a2 — 17,5 : 56b2 — 17,21: 158b2 — 18,7 : 10b2 — 18,14 : 169a1 — 19,9 : 67a1 — 20,5 : 76b1 — 20,9 : 178a1 — 21,7 : 85a1 — 21,15 : 2b2 — 23,10: 154a2 — 24,19: 166a1 — 25,3 : 180b1 — 25,5 : 18b2 — 26,1 : 174a2 — 26,4: 76b1 — 26,10 : 108a1 — 26,14 : 85b1 — 27,3 : 114a2 — 30,21: 158b2 — 31,6—7: 73b2 — 27,2—3 : 73b1 — 27,3 : 30a1 — — — 33,6 : 137b2 — 33,16 : 112a1 32,18: 154b1 31,9: 142a2 — 32,18 : 15a1 — — 33,17 : 193b1 — 33,19 : 156a1 — 33,20 : 35a° — 34,11 :63a° — 34,27 : 30a1 — 35,7 : 145b1 — 35,10 : 115a2 — 36,4: 124a2 — 36,5 : 178b1 — 36,34 : 85b1 — — 41,2 : 190b2 38,2: 193a? — 39,1 :87a1 37,4 : 30a1 — 37,10: 172а1 — — — 43,19 : 15a2 — 43,25 : 177a2 41,4: 100a» — 41,3 : 190b2 — 41,3: 154b1 — — 48,13 : 142a1 48,14: 103a1 47,2: 158a2 — — 49,16 : 80b3 — 49,18: 121b1 — — 51,11 : 79a° — 54,7 : 179b1 50,6 : 170a1 — 50,19 : 70b2 — 51,10: 180b1 — 54,9 : 87a1 — 54,23 : 172a1 — 54,23 : 178a2 — 58,11 : 182b2 — 60,6 : 15a1 — 65,18 : 79b1 — 67,12: 187b1 — 67,26 : 79a3 — 68,2 : 17a1 — 68,3: 145a1 — 68,9 : 44a2 — 68,12 : 148a1 — 68,24 : 120b1 — 68,29: 147a1 — 68,35 : 102a1 — 71,17 : 79b1 — 72,18 : 184a2 — 72,27: 174a1 — 72,28 : 169b? — 76,3: 38a2 — 76,4: 102a1 — 78,11: 100a2 — 83,8 : 21b2 — 83,11 : 166b1 — 85,15 : 180b1 87,3 : 79a2 — 88,22 : 177b2 — 90,15: 193a2 — 92,5 : 112ba — 93,19 : 100a2 — 93,21 : 186a1 — 94,6—7 : 119a1 — 94,8 : 158a1 — 94,11 : 58b1 — 102,8 : 179b1 — 102,18 : 110b1 — 103,2 : 148a1 — 103,27 : 87a1 — 106,17 : 177a3 — 106,39: 31a1 — 108,2 : 2a2 — 108,4 : 73b2 — 108,5 : 166a1 — 103,15 : 98b1 — 110,4—5 : 161a1 — 110,9 : 79b1 — 111,1 : 154b2 — 111,10 : 140b3 — 115,4—8 : 77a3 — 117,6 : 33a1 — 117,20 : 122b2 — 118,2—3 : 59a2 — 118,4 : 110a1 — 118,11: 69b2 — 118,29 : 179b1 — 118,63 : 83a1 — 118,81 : 179b1 — 118,105 : 169a1 — 118,131 : 113a1 — 118,136 : 67b2 — 118,140 : 16b2 — 118,140 : 169a2 — 118,165: 16a2 — 119,1 : 171a2 — 119,5: 190b2 — 121,1 : 43a1 — 132,1 : 16b: — 132,1 : 157a3 — 134,6 : 22b1 — 142,10: 112b1 — 144,9 : 179b1 — 144,16 : 178a1 — 144.18: 262
II. PARALIPOMENON 20,27 : 38b2 — 30,7—9 : 167b1 ESDRAE 3,22 : 110b1 — 5,9—12 : 61a1 — 7,10—15: 138b1 NEHEMIAE 1,2—4 : 61a3 — 9,17—21 : 180b2 — 9,18—20 : 92b1 TOBIAE 1,19—24 : 183b1 — 3,6 : 29b2 — 3,22 : 37b1, 100a? — 3,25: 30ba — 4,12: 183b2 — 4,16 : 173b1 — 4,17—20 : 174b2 — 5,12 : 38a2 — 13,5 : 66a1 — 14,6 :8b1 JUDITH 3,9—13 : 28a's — 4,7—14 : 168a2 — 5,21—25 :8b1 — 6,15: 177b1 — 6,19—21 : 158a1—7,18—23 : 86a3— 8,16—20 :86b1— 8,23 : 156a1— 8,29—31: 73b1 — 9,17—19 : 187b1 — 11,15—16 : 49b1 — 13,1—7 : 26a1 ESTHER 3,8—9 : 9a2 — 7,2—3 : 76a. Iов 2,10: 104b1 — 3,9 :88a2 — 3,10 :67a1 — 7,1 : 52a1 — 7,4 :88a2 — 7,10 : 54b2 — 8,2—3: 173b2 — 8,8 :6la? — 9,4 : 29b2 — 9,10—13 : 61a? — 9,20: 186b1 — 10,1: 191b1 — 10,1—2 : 187a1 — 10,8 : 174a2 — 13,4 : 173b2 — 13,5 : 175b2 — 13,21 : 178a2 — 14,1 : 36a2 — 14,2 : 36a° — 14,4 : 175b'— 14,6 : 52al — 15,6: 186b1 — 15,20—22: 30a1 — 17,3 : 174a° — 19,25—26 : 2a3 — 21,12—13 : 36b1 — 21,14—15 : 75b2 — 22,6 : 150b1 — 22,7 : 150b1 — 23,3 : 53a2 — 24,12 : 191b1 — 24,13 : 118a2 — 24,24 : 23b1 — 29,2— 11 : 18b1— 26,5 : 191b1 — 28,18 : 124b2 — 29,21 : 86b2 29,21—23 : 86b2 — 29,23 : 86b2 — 30,14 : 150a3 — 30,25—26: 192b1 — 31,15—18 : 86b2 — = 32,21—22 : 35b1 — 41,1: 178а1 41,1—6: 61b1 PSALMORUM 1,3 : 33b1 — 1,4: 136b2 — 2,3: 163a2 3,5 : 1b2 — 5,12 : 3a. — 7,5: 180a1 — 8,8—9 : 69a2 — 10,5 : 154a1 — 10,6 : 166a3 — 11,7 : 8a2 — 13,4: 54b2 — 14,4: 154b2 — 15,2 : 69a2 — 15,4 : 147a1 — 16,5 : 159a° — 16,11: 107ba — 16,11: 152a2 — 16,15 : 17a° — 16,15 : 125a2 — 17,5 : 56b2 — 17,21: 158b2 — 18,7 : 10b2 — 18,14 : 169a1 — 19,9 : 67a1 — 20,5 : 76b1 — 20,9 : 178a1 — 21,7 : 85a1 — 21,15 : 2b2 — 23,10: 154a2 — 24,19: 166a1 — 25,3 : 180b1 — 25,5 : 18b2 — 26,1 : 174a2 — 26,4: 76b1 — 26,10 : 108a1 — 26,14 : 85b1 — 27,3 : 114a2 — 30,21: 158b2 — 31,6—7: 73b2 — 27,2—3 : 73b1 — 27,3 : 30a1 — — — 33,6 : 137b2 — 33,16 : 112a1 32,18: 154b1 31,9: 142a2 — 32,18 : 15a1 — — 33,17 : 193b1 — 33,19 : 156a1 — 33,20 : 35a° — 34,11 :63a° — 34,27 : 30a1 — 35,7 : 145b1 — 35,10 : 115a2 — 36,4: 124a2 — 36,5 : 178b1 — 36,34 : 85b1 — — 41,2 : 190b2 38,2: 193a? — 39,1 :87a1 37,4 : 30a1 — 37,10: 172а1 — — — 43,19 : 15a2 — 43,25 : 177a2 41,4: 100a» — 41,3 : 190b2 — 41,3: 154b1 — — 48,13 : 142a1 48,14: 103a1 47,2: 158a2 — — 49,16 : 80b3 — 49,18: 121b1 — — 51,11 : 79a° — 54,7 : 179b1 50,6 : 170a1 — 50,19 : 70b2 — 51,10: 180b1 — 54,9 : 87a1 — 54,23 : 172a1 — 54,23 : 178a2 — 58,11 : 182b2 — 60,6 : 15a1 — 65,18 : 79b1 — 67,12: 187b1 — 67,26 : 79a3 — 68,2 : 17a1 — 68,3: 145a1 — 68,9 : 44a2 — 68,12 : 148a1 — 68,24 : 120b1 — 68,29: 147a1 — 68,35 : 102a1 — 71,17 : 79b1 — 72,18 : 184a2 — 72,27: 174a1 — 72,28 : 169b? — 76,3: 38a2 — 76,4: 102a1 — 78,11: 100a2 — 83,8 : 21b2 — 83,11 : 166b1 — 85,15 : 180b1 87,3 : 79a2 — 88,22 : 177b2 — 90,15: 193a2 — 92,5 : 112ba — 93,19 : 100a2 — 93,21 : 186a1 — 94,6—7 : 119a1 — 94,8 : 158a1 — 94,11 : 58b1 — 102,8 : 179b1 — 102,18 : 110b1 — 103,2 : 148a1 — 103,27 : 87a1 — 106,17 : 177a3 — 106,39: 31a1 — 108,2 : 2a2 — 108,4 : 73b2 — 108,5 : 166a1 — 103,15 : 98b1 — 110,4—5 : 161a1 — 110,9 : 79b1 — 111,1 : 154b2 — 111,10 : 140b3 — 115,4—8 : 77a3 — 117,6 : 33a1 — 117,20 : 122b2 — 118,2—3 : 59a2 — 118,4 : 110a1 — 118,11: 69b2 — 118,29 : 179b1 — 118,63 : 83a1 — 118,81 : 179b1 — 118,105 : 169a1 — 118,131 : 113a1 — 118,136 : 67b2 — 118,140 : 16b2 — 118,140 : 169a2 — 118,165: 16a2 — 119,1 : 171a2 — 119,5: 190b2 — 121,1 : 43a1 — 132,1 : 16b: — 132,1 : 157a3 — 134,6 : 22b1 — 142,10: 112b1 — 144,9 : 179b1 — 144,16 : 178a1 — 144.18: 262
Strana 263
33a2 — 144,18 : 104a2 — 146,4 : 52b1 — 146,5 : 158a2 — 146,5 : 179b2 — 147,14 114b1 — 147,18: 112b1 PROVERBIORUM 1,24 : 164a1 — 2,2—6 : 104b1 — 3,1:81b1 — 3,1—6 : 172a1 — 3,3 : 182a1 — 3,5: 104b2 — 3,9: 187b1 — 3,27 : 46a2 — 4,1—6 : 172а3 — 4,10—12 : 172a2 — 5,7—10 : 172a2 — 8,17 : 110a1 — 8,36 : 2b2 — 9,5 : 160b2 — 10,7 : 146b2 — 10,12 : 105a2 — 10,12 : 165b1 — 10,28 : 84a2 — 11,27 : 3a2 — 12,2—3 : 146b2 — 12,13 : 146b2 — 12,20 : 38b1 — 12,20 : 182a2 — 12,21: 193b2 — 12,28 : 58b1 — 14,40 : 100a2 — 14,11—13 : 42a1 — 14,19—20: 149b2 — 14,22 : 57b1 — 14,35 : 187b2 — 16,16: 104b2 — 17,1 : 39a1 — 17,15 : 186a1 — 17,26 : 186a1 — 18,2 : 104b2 — 20,22 : 86b2 — 20,22 : 193a1 — 20,30: 57a3 — — 21,2 : 124a2 — 21,3 : 152a2 — 21,15 : 39a1 — 21,17: 149b2 — 21,30: 105a1 — 22,1—2 : 152a2 — 23,1 : 132b2 — 23,3 : 131b1 — 23,8 : 131b1 — 24,25 :89b1 25,12 :89b1 — 28,4 : 146b2 — 28,16 : 104b2 — 29,2 : 191b1 — 29,24 : 121b1 — 29,27 : 111a2 — 30,1—4 : 143a2 — 30,5 : 16b2 — 30,6 : 89b1 — 30,19: 145a1 — 31,6—7 : 98a2 ECCLESIASTES 2,12 : 56a2 — 3,7 : 30a1 —4,17 : 172b1 — 5,9: 147b1 — 6,5 : 54b' — — 8,5 : 110a2 — 9,7 : 39a1 — 9,7 : 110a2 — 12,1 : 172b1 CANTICORUM 1,3 : 124b1 — 1,7 : 49b° — 1,12 : 160b2 — 2,11—12 : 170a1 — 3,1—3 : 20b's — 3,4 : 11a2 — 5,6: 132a2 — 5,10—12 : 107b1 — 6,12 : 124b1 — 6,12 : 182a2 — 7,12 : 187b2 SAPIENTIAE 1,4 : 99a1 — 1,7 : 99a2 — 1,11: 123b3 — 1,11: 175b2 — 2,15—16 146b2 — 2,17—19 : 63a2 — 2,20 : 186a1 — 3,1: 177b2 — 3,5 : 190a2 — 3,8—9 184b2 — 3,12—13 : 191a2 — 4,11 : 144a1 — 4,17—20: 133bls — 5,4 :98a3 — 5,4—5 : 166a1 — 5,8—13 : 151b1 — 5,24 : 173b2 — 6,2—10 : 64a1 — 6,6 : 185a" — 6,8 : 178b1 — 7,7—30: 97b2 — 7,11: 157a2 — 7,27 : 126a2 — 7,30 : 33b1 — 7,30 — 8,1 : 65a2— 10,12 : 33b1 — 11,11 : 186a2 — 11,16—17 : 72a3 — 11,16—17 57b1 — 11,17: 152a1 — 11,21 : 83a1 — 11,25—27 : 115b1 — 12,12—15: 186a2 — 13,1—3 : 69b1 — 13,17—18 : 76b1 — 14,22 : 30a2 — 16,10 : 33b1 — 18,2 : 78b2 — 18,12 : 151b1 — 18,22 : 33b1 ECCLESSIASTICUS 1,12—13 : 39a1 — 1,27 : 15a1 — 1,27 : 154b2 — 2,4—5 : 177b" — 2,14—15 : 166b1 — 3,28—29 : 103a1 — 4,4 : 64b2 — 4,18—19 : 27b1 — 4,30: 22a2 — 4,32 : 22a2 — 5,5—6 : 27b1 — 5,17 : 121b1 — 6,1 : 39a1 — 6,10 : 132b3 — 6,18 : 126a2 — 6,23 : 126b1 — 7,19: 177b2 — 8,6: 176a1 — 8,8 : 39a1 —9,10 : 148b2 — 10,9 : 177a2 — 10,11 : 72b1 — 11,4: 148b2 — 11,7 : 63a2 — 11,13 : 177b2 — 11,19: 147b1 — 12,2 : 187b1 — 13,9 :87a2 — 13,9—11: 177b3 — 13,10 : 6b1 — 14,1—2 : 65a1 — 15,3 : 127a1 — 15,16 : 110a1 — 17,24 : 53b1 — 18,10 : 54b2 — 18,15 : 68b1 — 81,19—20 : 61b2 — 18,31 : 39a2 — 19,1 : 35b1 — 20,10 : 68b2 — 23,7 : 103a1 — 23,28 : 54b2 — 24,5 : 114a1 — 24,27 : 112b2 — 24,29 : 155b2 — 24,30 : 13b1 — 24,30—31 : 78a2 — 24,31 : 156a3 — 25,15 : 15a" — 25,15 : 154b2 — 28,1 : 185b2 — 28,2—8 : 78b1 — 28,2—8 : 187a3 — 28,14: 112b2 — 28,24: 163a2 — 29,24 : 173a1 — 29,26: 173a1 — 29,29: 149b2 — 30,22 : 65a1 — 30,24 : 170b1 — 30,25 : 65a1 — 32,19 : 103a2 — 34,4 : 188b1 — 35,8—10 : 187b2 — 35,11 : 68b2 — 36,1—6 : 53b1 — 37,22—24 : 175a1 — 37,29: 147a2 — 37,29: 175a1 — 37,32—34: 149b1 — 38,16: 37b1 — 39,39—41: 185a2 — 40,1 : 163a1 — 40,6 : 35b1 — 41,1 : 30a2 — 41,11—12 : 36b1 — 42,19: 53b1 — 48,1—2: 14b1 — 48,13 : 33b1 — 48,16—17: 9a2 — 50,19: 73b2 — 50,23 : 73b2 — 50,24—25 : 30a2 — 50,24—26 : 180b1 — 50,30—31 : 180b2 ISAIAS 1,3 : 55a1 — 1,3 : 122a3 — 1,3 : 142a2 — 1,13 : 130b2 — 1,15: 130b.— 1,23 : 121b1 —2,17—18 : 178a2 — 3,16—20 : 149a1 — 4,3 : 147a2 — 5,2 : 87a3 — 263
33a2 — 144,18 : 104a2 — 146,4 : 52b1 — 146,5 : 158a2 — 146,5 : 179b2 — 147,14 114b1 — 147,18: 112b1 PROVERBIORUM 1,24 : 164a1 — 2,2—6 : 104b1 — 3,1:81b1 — 3,1—6 : 172a1 — 3,3 : 182a1 — 3,5: 104b2 — 3,9: 187b1 — 3,27 : 46a2 — 4,1—6 : 172а3 — 4,10—12 : 172a2 — 5,7—10 : 172a2 — 8,17 : 110a1 — 8,36 : 2b2 — 9,5 : 160b2 — 10,7 : 146b2 — 10,12 : 105a2 — 10,12 : 165b1 — 10,28 : 84a2 — 11,27 : 3a2 — 12,2—3 : 146b2 — 12,13 : 146b2 — 12,20 : 38b1 — 12,20 : 182a2 — 12,21: 193b2 — 12,28 : 58b1 — 14,40 : 100a2 — 14,11—13 : 42a1 — 14,19—20: 149b2 — 14,22 : 57b1 — 14,35 : 187b2 — 16,16: 104b2 — 17,1 : 39a1 — 17,15 : 186a1 — 17,26 : 186a1 — 18,2 : 104b2 — 20,22 : 86b2 — 20,22 : 193a1 — 20,30: 57a3 — — 21,2 : 124a2 — 21,3 : 152a2 — 21,15 : 39a1 — 21,17: 149b2 — 21,30: 105a1 — 22,1—2 : 152a2 — 23,1 : 132b2 — 23,3 : 131b1 — 23,8 : 131b1 — 24,25 :89b1 25,12 :89b1 — 28,4 : 146b2 — 28,16 : 104b2 — 29,2 : 191b1 — 29,24 : 121b1 — 29,27 : 111a2 — 30,1—4 : 143a2 — 30,5 : 16b2 — 30,6 : 89b1 — 30,19: 145a1 — 31,6—7 : 98a2 ECCLESIASTES 2,12 : 56a2 — 3,7 : 30a1 —4,17 : 172b1 — 5,9: 147b1 — 6,5 : 54b' — — 8,5 : 110a2 — 9,7 : 39a1 — 9,7 : 110a2 — 12,1 : 172b1 CANTICORUM 1,3 : 124b1 — 1,7 : 49b° — 1,12 : 160b2 — 2,11—12 : 170a1 — 3,1—3 : 20b's — 3,4 : 11a2 — 5,6: 132a2 — 5,10—12 : 107b1 — 6,12 : 124b1 — 6,12 : 182a2 — 7,12 : 187b2 SAPIENTIAE 1,4 : 99a1 — 1,7 : 99a2 — 1,11: 123b3 — 1,11: 175b2 — 2,15—16 146b2 — 2,17—19 : 63a2 — 2,20 : 186a1 — 3,1: 177b2 — 3,5 : 190a2 — 3,8—9 184b2 — 3,12—13 : 191a2 — 4,11 : 144a1 — 4,17—20: 133bls — 5,4 :98a3 — 5,4—5 : 166a1 — 5,8—13 : 151b1 — 5,24 : 173b2 — 6,2—10 : 64a1 — 6,6 : 185a" — 6,8 : 178b1 — 7,7—30: 97b2 — 7,11: 157a2 — 7,27 : 126a2 — 7,30 : 33b1 — 7,30 — 8,1 : 65a2— 10,12 : 33b1 — 11,11 : 186a2 — 11,16—17 : 72a3 — 11,16—17 57b1 — 11,17: 152a1 — 11,21 : 83a1 — 11,25—27 : 115b1 — 12,12—15: 186a2 — 13,1—3 : 69b1 — 13,17—18 : 76b1 — 14,22 : 30a2 — 16,10 : 33b1 — 18,2 : 78b2 — 18,12 : 151b1 — 18,22 : 33b1 ECCLESSIASTICUS 1,12—13 : 39a1 — 1,27 : 15a1 — 1,27 : 154b2 — 2,4—5 : 177b" — 2,14—15 : 166b1 — 3,28—29 : 103a1 — 4,4 : 64b2 — 4,18—19 : 27b1 — 4,30: 22a2 — 4,32 : 22a2 — 5,5—6 : 27b1 — 5,17 : 121b1 — 6,1 : 39a1 — 6,10 : 132b3 — 6,18 : 126a2 — 6,23 : 126b1 — 7,19: 177b2 — 8,6: 176a1 — 8,8 : 39a1 —9,10 : 148b2 — 10,9 : 177a2 — 10,11 : 72b1 — 11,4: 148b2 — 11,7 : 63a2 — 11,13 : 177b2 — 11,19: 147b1 — 12,2 : 187b1 — 13,9 :87a2 — 13,9—11: 177b3 — 13,10 : 6b1 — 14,1—2 : 65a1 — 15,3 : 127a1 — 15,16 : 110a1 — 17,24 : 53b1 — 18,10 : 54b2 — 18,15 : 68b1 — 81,19—20 : 61b2 — 18,31 : 39a2 — 19,1 : 35b1 — 20,10 : 68b2 — 23,7 : 103a1 — 23,28 : 54b2 — 24,5 : 114a1 — 24,27 : 112b2 — 24,29 : 155b2 — 24,30 : 13b1 — 24,30—31 : 78a2 — 24,31 : 156a3 — 25,15 : 15a" — 25,15 : 154b2 — 28,1 : 185b2 — 28,2—8 : 78b1 — 28,2—8 : 187a3 — 28,14: 112b2 — 28,24: 163a2 — 29,24 : 173a1 — 29,26: 173a1 — 29,29: 149b2 — 30,22 : 65a1 — 30,24 : 170b1 — 30,25 : 65a1 — 32,19 : 103a2 — 34,4 : 188b1 — 35,8—10 : 187b2 — 35,11 : 68b2 — 36,1—6 : 53b1 — 37,22—24 : 175a1 — 37,29: 147a2 — 37,29: 175a1 — 37,32—34: 149b1 — 38,16: 37b1 — 39,39—41: 185a2 — 40,1 : 163a1 — 40,6 : 35b1 — 41,1 : 30a2 — 41,11—12 : 36b1 — 42,19: 53b1 — 48,1—2: 14b1 — 48,13 : 33b1 — 48,16—17: 9a2 — 50,19: 73b2 — 50,23 : 73b2 — 50,24—25 : 30a2 — 50,24—26 : 180b1 — 50,30—31 : 180b2 ISAIAS 1,3 : 55a1 — 1,3 : 122a3 — 1,3 : 142a2 — 1,13 : 130b2 — 1,15: 130b.— 1,23 : 121b1 —2,17—18 : 178a2 — 3,16—20 : 149a1 — 4,3 : 147a2 — 5,2 : 87a3 — 263
Strana 264
5,4 : 181b1 — 5,20 : 67a1 — 6,1—3 : 154a1 — 6,9 : 55a1 — 8,12—14 : 193b° — 8,18 : 18b2 — 9,4 : 163a2 — 9,6 : 68a2 — 9,6 : 115b2 — 9,12 : 178a3 — 10,12—13 : 136a1 — 10,17 : 169a2 — 10,25—26 : 35b1 — 11,1—2 : 102b1 — 11,12 :9b1 — 11,12—13 : 157a2 — 12,3—4 : 39a2 — 13,20—21 : 49b2 — 16,14 : 52a1 — 18,3—4: 158a1 — 19,2—4 : 62b2 — 19, 19—21 : 53a1 — 24,7—12 : 42a1 — 25,6: 155b1 — 26,1—5: 30a2 — 26,20—21 : 35b1 — 27,13 : 157b2 — 28,10: 35b2 —30,2 : 64b1—30,18—19 : 87a2 — 31,3 : 178a2 — 32,14—15 : 42a3 — 33,2 : 87a2 — — 33,3 : 9b1 — 33,10: 178a2 — 33,13: 53b2 — 33,17: 41b3 — 33,22 : 13b1 — 35,9—10 : 39a2 — 37,15—20 : 74a1 — 38,5 : 74a1 — 40,6—8 : 36b1— 40,11 : 48a1 — 40,26 : 35a1 — 41,9—10 : 182a1 — 41,26 : 188a2 — 41,28—29 : 64b1 — 42,4 :87а2 — 43,7 : 67a1 — 43,24 : 85a1 — 44,6—8 : 88b2 — 44,19 : 55a1 — 44,21—23 : 181b1 — 44,28 : 48a2 — 45,1—3 : 146b2 — 45,9: 175b2 — 45,11: 61b2 — 45,12 : 177b2 — 46,5—6 : 145a2 — 46,10 : 12b1 — 48,22 : 16a2 — 49,16 : 147а2 — 49,20 : 10b2 — 49,23 : 87a2 — 50,2 : 42b2 — 50,2 : 17a1 — 50,8—11 : 186b2 — 51,3 : 39a2 — 51,6—8 : 12b1 — 53,1 : 161b1 — 53,11: 155b2 — 54,7—8 : 35b2 — 54,11—14: 125b2 — 55,1: 167b1 — 55,5 : 53b3 — 55,10—12 : 182a1 — 56,8 :9b1 — 56,9—10 : 188a1 — 56,10: 130b1 — 58,7 : 149a3 — 58,7 : 187b1 — — 58,11 :37a2 — 59,9—12 : 88a2 — 59,11 : 190b2 — 60,1—2 : 26a2 — 60,8 : 39b1 — 60,9 : 87b1— 61,1: 30b2— 61,1—2 : 99a1 — 61,1—3 : 39b1 — 61,10 : 79a" — 63,4—7 : 71b2 — 65,13—14 : 131b1 — 65,24 : 193a2 — 66,1 : 154a3 — 66,2: 109a1 — 66,14 : 178a1 IEREMIAS 1,9 : 80a2 — 2,20: 163b1 — 2,26—28 : 121b1 — 3,1 : 182b1 — 3,12—14: 182b1 — 3,15 : 126a — 4,10 : 30b1 — 4,22 : 55a1 — 5,5 : 53b2 — 5,14: 169a3 — 5,21: 120b1 — 6,1—3 : 48a2 — 6,16—18 : 61b2 — 6,18—19 : 55a1 — 7,16: 75b2 — 7,23—24 : 81a2 — 8,1—3 : 151a2 — 8,7 : 55a3 — 8,14—15 : 88b1 — 9,3 : 55a» — 9,4 : 165b1 — 10,3 : 168a2 — 10,5—6 : 27b1 — 10,21 : 9b1 — 10,21—22 : 49b" — 11,18 : 53b2 — 10,25 : 55a2 — 12,2: 174a1 — 12,9—10 : 50a1 — 13,15—17: 87b1 — 14,19 : 88b1 — 14,19—20: 53b2 — 15,15—16 : 39b1 — 15,19: 114a1 — 17,2—4 : 68b2 — 17,15—16 : 49a2 — 18,6 : 174a1 — 18,8 : 90a2 — 18,13 : 61b2— 20 : 95b1 — 20,18 : 39b2 — 21,2—4 : 62a1 — 21,7 : 62a1 — 22,19 : 15la1 — 22,22 : 48b1 — 23,1—4 : 50a1 — 23,15 : 173b2 — 25,27 : 98a3 — 25,27 : 148a' — 25,33 : 151a1 — 25,33—36 : 50a1 — 26,14—15 : 47b1 — 26,15 : 30b3 — 27,8: 163b1 —28,8—9 : 30b2 — 30,8—9 : 163b1 — 30,11—13 : 184b1 — 30,13 : 158b3— 30,20—22 : 182a2 — 31,3 : 112a2 — 31,8—9 : 159b1 — 31,9: 39b2 — 31,13 : 37a1 — 31,13 : 102a2 — 31,34: 126a1 — 33 : 39b2 — 33,3 : 104a2 — 34,20: 178a3 — 37,3 : 75b2 — 38,13 : 124b2 — 44,27 : 105a1 — 46,21 : 52a1 — 46,28 : 3b3 — 50,6 : 50a2 — 51,33 : 35b2 — 50,44 : 48b1 THRENI 1,22 : 190b2 — 2,16—18 :88b1 — 3,22 : 92b1 — 3,22 : 180b3 — 3,24: 87b1 3,27 : 163b1 — 3,39 : 175b2 — 3,57 : 172b1 — 4,1 : 9b2 — 4,4 : 52b1 BARUCH I,3—5 : 37b3 — 1,17—20 : 75b2 — 3,9 : 105a1 — 3,14: 105a1 — 3,29: 143a2 — 3,31—32 : 145a2 — 4,22—25 : 37a1 — 4,37ss : 9b2 — 5,1 : 158a1 — 5,9 : 70a2 — 6,3—5 : 27b1 — 6,56 : 121b2 EZECHIEL 1,19—21 : 113a1 — 5,6 : 165b1 — 11,17 :9b2 — 13,3 : 173b3 — 13,19: 130b2 — 14,23 : 54a1 — 16,49 : 114a3 — 22,3—4 : 172b1 — 24,16: 37b2 — 27,35: 165b2 — 30,24—25 : 191b2 — 33,12 : 182b1 — 33,31—32 : 80b2 — 34,1—10 : 50a" 34,5 : 9b1—34,13 : 122b1 — 34,14 : 47b2 — 34,16 : 108a1 — 36,25—26: 14la" 36,25—26 : 169a1 — 37,5 : 113a1 — 37,12 : 2a2 — 37,22: 157b2 — 39,21—24: 184b2 — 44,12—13 : 172b2 DANIEL 3,38—45 : 170a1 — 3,52—54 : 158a2 — 3,84—87 : 158a2 — 6,6—7 : 76b2 — 264
5,4 : 181b1 — 5,20 : 67a1 — 6,1—3 : 154a1 — 6,9 : 55a1 — 8,12—14 : 193b° — 8,18 : 18b2 — 9,4 : 163a2 — 9,6 : 68a2 — 9,6 : 115b2 — 9,12 : 178a3 — 10,12—13 : 136a1 — 10,17 : 169a2 — 10,25—26 : 35b1 — 11,1—2 : 102b1 — 11,12 :9b1 — 11,12—13 : 157a2 — 12,3—4 : 39a2 — 13,20—21 : 49b2 — 16,14 : 52a1 — 18,3—4: 158a1 — 19,2—4 : 62b2 — 19, 19—21 : 53a1 — 24,7—12 : 42a1 — 25,6: 155b1 — 26,1—5: 30a2 — 26,20—21 : 35b1 — 27,13 : 157b2 — 28,10: 35b2 —30,2 : 64b1—30,18—19 : 87a2 — 31,3 : 178a2 — 32,14—15 : 42a3 — 33,2 : 87a2 — — 33,3 : 9b1 — 33,10: 178a2 — 33,13: 53b2 — 33,17: 41b3 — 33,22 : 13b1 — 35,9—10 : 39a2 — 37,15—20 : 74a1 — 38,5 : 74a1 — 40,6—8 : 36b1— 40,11 : 48a1 — 40,26 : 35a1 — 41,9—10 : 182a1 — 41,26 : 188a2 — 41,28—29 : 64b1 — 42,4 :87а2 — 43,7 : 67a1 — 43,24 : 85a1 — 44,6—8 : 88b2 — 44,19 : 55a1 — 44,21—23 : 181b1 — 44,28 : 48a2 — 45,1—3 : 146b2 — 45,9: 175b2 — 45,11: 61b2 — 45,12 : 177b2 — 46,5—6 : 145a2 — 46,10 : 12b1 — 48,22 : 16a2 — 49,16 : 147а2 — 49,20 : 10b2 — 49,23 : 87a2 — 50,2 : 42b2 — 50,2 : 17a1 — 50,8—11 : 186b2 — 51,3 : 39a2 — 51,6—8 : 12b1 — 53,1 : 161b1 — 53,11: 155b2 — 54,7—8 : 35b2 — 54,11—14: 125b2 — 55,1: 167b1 — 55,5 : 53b3 — 55,10—12 : 182a1 — 56,8 :9b1 — 56,9—10 : 188a1 — 56,10: 130b1 — 58,7 : 149a3 — 58,7 : 187b1 — — 58,11 :37a2 — 59,9—12 : 88a2 — 59,11 : 190b2 — 60,1—2 : 26a2 — 60,8 : 39b1 — 60,9 : 87b1— 61,1: 30b2— 61,1—2 : 99a1 — 61,1—3 : 39b1 — 61,10 : 79a" — 63,4—7 : 71b2 — 65,13—14 : 131b1 — 65,24 : 193a2 — 66,1 : 154a3 — 66,2: 109a1 — 66,14 : 178a1 IEREMIAS 1,9 : 80a2 — 2,20: 163b1 — 2,26—28 : 121b1 — 3,1 : 182b1 — 3,12—14: 182b1 — 3,15 : 126a — 4,10 : 30b1 — 4,22 : 55a1 — 5,5 : 53b2 — 5,14: 169a3 — 5,21: 120b1 — 6,1—3 : 48a2 — 6,16—18 : 61b2 — 6,18—19 : 55a1 — 7,16: 75b2 — 7,23—24 : 81a2 — 8,1—3 : 151a2 — 8,7 : 55a3 — 8,14—15 : 88b1 — 9,3 : 55a» — 9,4 : 165b1 — 10,3 : 168a2 — 10,5—6 : 27b1 — 10,21 : 9b1 — 10,21—22 : 49b" — 11,18 : 53b2 — 10,25 : 55a2 — 12,2: 174a1 — 12,9—10 : 50a1 — 13,15—17: 87b1 — 14,19 : 88b1 — 14,19—20: 53b2 — 15,15—16 : 39b1 — 15,19: 114a1 — 17,2—4 : 68b2 — 17,15—16 : 49a2 — 18,6 : 174a1 — 18,8 : 90a2 — 18,13 : 61b2— 20 : 95b1 — 20,18 : 39b2 — 21,2—4 : 62a1 — 21,7 : 62a1 — 22,19 : 15la1 — 22,22 : 48b1 — 23,1—4 : 50a1 — 23,15 : 173b2 — 25,27 : 98a3 — 25,27 : 148a' — 25,33 : 151a1 — 25,33—36 : 50a1 — 26,14—15 : 47b1 — 26,15 : 30b3 — 27,8: 163b1 —28,8—9 : 30b2 — 30,8—9 : 163b1 — 30,11—13 : 184b1 — 30,13 : 158b3— 30,20—22 : 182a2 — 31,3 : 112a2 — 31,8—9 : 159b1 — 31,9: 39b2 — 31,13 : 37a1 — 31,13 : 102a2 — 31,34: 126a1 — 33 : 39b2 — 33,3 : 104a2 — 34,20: 178a3 — 37,3 : 75b2 — 38,13 : 124b2 — 44,27 : 105a1 — 46,21 : 52a1 — 46,28 : 3b3 — 50,6 : 50a2 — 51,33 : 35b2 — 50,44 : 48b1 THRENI 1,22 : 190b2 — 2,16—18 :88b1 — 3,22 : 92b1 — 3,22 : 180b3 — 3,24: 87b1 3,27 : 163b1 — 3,39 : 175b2 — 3,57 : 172b1 — 4,1 : 9b2 — 4,4 : 52b1 BARUCH I,3—5 : 37b3 — 1,17—20 : 75b2 — 3,9 : 105a1 — 3,14: 105a1 — 3,29: 143a2 — 3,31—32 : 145a2 — 4,22—25 : 37a1 — 4,37ss : 9b2 — 5,1 : 158a1 — 5,9 : 70a2 — 6,3—5 : 27b1 — 6,56 : 121b2 EZECHIEL 1,19—21 : 113a1 — 5,6 : 165b1 — 11,17 :9b2 — 13,3 : 173b3 — 13,19: 130b2 — 14,23 : 54a1 — 16,49 : 114a3 — 22,3—4 : 172b1 — 24,16: 37b2 — 27,35: 165b2 — 30,24—25 : 191b2 — 33,12 : 182b1 — 33,31—32 : 80b2 — 34,1—10 : 50a" 34,5 : 9b1—34,13 : 122b1 — 34,14 : 47b2 — 34,16 : 108a1 — 36,25—26: 14la" 36,25—26 : 169a1 — 37,5 : 113a1 — 37,12 : 2a2 — 37,22: 157b2 — 39,21—24: 184b2 — 44,12—13 : 172b2 DANIEL 3,38—45 : 170a1 — 3,52—54 : 158a2 — 3,84—87 : 158a2 — 6,6—7 : 76b2 — 264
Strana 265
9,27 : 47a1 — 12 : 101b1 — 12,3 : 3a3 — 12,12 : 87b1 — 13 : 170b2 — 13,1—3 : 111b3 — 13,9 : 118a3 — 13,22—23 : 111b3 — 13,41—43 : 185b3 — 14 : 170b2 OSEAS 3,3—5 : 87b3 — 4,6—7 : 81b1 — 4,12 : 42a3 — 5,3—4 : 55a? — 6,4—7: 184b1 — 6,6—7: 152a3 — 7,1: 121b3 — 8,2 : 54a1 — 13,6 :81b1 IOEL 2,9 : 121b2 — 2,12—13 : 181b1 — 2,23 : 126a1 AMOS 3,12 : 48ba — 5,10 : 166b1 — 9,10 : 172b3 IONAS 3 : lb2 — 4,8—11 : 76b2 MICHEAS 1,15—16 : 149a3 — 2,13 : 66a3 — 4,6 : 130b? — 4,12 : 55a2 — 5,7—8 : 87b2 — 6,8 : 152a2 — 7,2: 165b1 — 7,18—20 : 182a1 — 7,20 : 187b2 HABACUC 1,15 : 124b2 — 2,3 : 87b2 — 2,19: 148b1 — 2,19—20 : 110a1 — 3,18—19: 84b1 SOPHONIAS 1,8—9 : 149a1 — 3,1: 172b2 ZACHARIAS 2,9 : 178a1 — 5,3 : 121b2 — 9,16—17 : 70a3 — 10,3 : 26b1 — 11,3 : 50b2 — 11,16—17 : 50b2 — 13,1—2 : 141a2 — 13,7 : 9b1 MALACHIAS 1,6.7.10 : 48b1 — 1,7 : 130b1 — 1,10 : 130b1 — 3,6—7 : 69a1 — 3,7 : 172b2 — 3,11:96b2 I. MACHABAEORUM 4,58 : 39b2 : 239b2 — 5,54 : 39b2 II. MACHABAEORUM 5,10 : 15la? — 12,41 : 185b1 III. ESDRAE 4,35—38 : 86a3 MATTHAEUS 2 : 3a2 — 2,10: 41b2 — 2,10—11 : 22a1 — 3 : 34b1 — 3,4: 148b1 — 3,7—8: 173b1 — 3,17 : 34b1, 85b2, 112a1, 117a1, — 4,9: 188b1 — 4,10 : 22a1 — 4,17 :80b1 — 4,19 : 125a1 — 5,3 : 147b1 — 5,5: 99a1 — 5,6 : 125a3 — 5,7: 179a3 — 5,8 : 21b3 — 5,9: 114b1 — 5,10: 156a2, 193b1 — 5,11—12 : 37a1 — 5,14—16 :83b1 — 5,16 : 12b1, 45a1, 118b1 — 5,19—20 : 80b1 — 5,22 : 69b2 5,38—39: 193a1 — 5,44 : 76a1 — 5,44—46 : 180a2 — 5,48 : 169b2 — 6,5—9: 74a2 — — 6,9 : 22b2 — 6,10 : 138a2 — 6,21 : 66a3 — 6,24: 147b2 — 6,25: 178a2 6,28—29 : 148a1 — 7,2 : 185a1 — 7,6 : 103b1 — 7,7—8 : 78а2 — 7,12 : 173b1 — 7,13—14 : 58b1 — 7,13—14 : 146b1 — 7,15: 122b1 — 7,16 : 31a — 7,22—23 : 90b2 — 8,1 : 22a1 — 8,27 : 13a1 — 8,33—34 : 49a1 — 9: 169a2 — 9,5 : 20a? — 9,10—13 : 159a1 — 9,11: 1la2, 63a2 — 9,14—15 : 63b1 — 9,35: 12b3 — 9,35 : 169b1 — 9,36 : 179b2 —9,37 : 180a1 — 10,8 : 105b1 — 10,10 : 117a1, 131b1 — 10,11 : 62a1 — 10,14 : 163b2 — 10,15: 57a1 — 10,16 : 101b1, 104a1 — 10,16—22 : 165a3 — 10,17—18 : 101a2 — 10,20: 100b1 — 10,20 : 161b2 — 10,24—25 : 165b2 — 10,28 : 156a1, 193b1 — 10,33 : 132b1 — 10,34 : 16a2, 85b3 — 10,40—42 : 96b1 — 11,4—5 : 159a2 — 11,6 : 103a2 — 11,8 : 148b1 — 11,15 : 69b1 — 11,19 :85a1, 175а2 — 11,21 :90a2 — 11,24 : 116b2 — 11,28 : 48a2, 70a2, 123a1, 155b2, 167b1 — 11,29: 135b1, 163a1 — 12,10: 63b1 — 12,14: 186a1 — 12,24 : 10la1 — 12,30 : 81b2 — 12,34 : 57a1 — 12,35 : 101b1 — 12,36 : 68a3 — 12,36 : 101b1 — 12,39 : 92b2 — 12,41—42 : 186a2 — 12,45 : 191a? — 13,9 : 184b2 — 13,13 : 55a1 — 13,43 : 103b2 — 13,44 : 40a1, 150b1 — 13,52 :81a1 — 14,27: 184b1 — 14,35 : 54a1 — 15,3 :2b1 — 15,6—9: 121a1 — 15,7—8 : 174a1 — 15,12 : 103a3 — 16,13 : 64b1 — 16,16 : 124a1 — 16,28 : 138a2 — 17,5—7: 3b2 — 17,10—12 : 62a2 — 18,3 : 24a1 — 18,6—7 : 102b2 — 18,15 : 184a2 — 18,18 : 32b2 — 18,20 : 7b2, 16b2, 19,5—6 : 131a2 — 19,14: 145b2 — 19,17 : 110a1, 170a1 — 19,21 : 184a1 — 19,28 : 184ba — 20,8 : 25b1 — 20,11—12 : 175b2 — 20,18 : 186a" — 20,22 : 77a1 — 20,28 : 82b2 — 21,16 : 24a1 — 21,18 : 139a1 — 21,31 : 57a1, 169b1 — 21,38 : 118a1 —22,14 : 161a1 — 22,16 : 138b2 —22,37: 20a2 — 23,5—6: 158b1 — 23,13 : 46a2, 185b2 — 23,15: 57a1, 191a? — 23,33 : 176a1 — 23,34—35: 265
9,27 : 47a1 — 12 : 101b1 — 12,3 : 3a3 — 12,12 : 87b1 — 13 : 170b2 — 13,1—3 : 111b3 — 13,9 : 118a3 — 13,22—23 : 111b3 — 13,41—43 : 185b3 — 14 : 170b2 OSEAS 3,3—5 : 87b3 — 4,6—7 : 81b1 — 4,12 : 42a3 — 5,3—4 : 55a? — 6,4—7: 184b1 — 6,6—7: 152a3 — 7,1: 121b3 — 8,2 : 54a1 — 13,6 :81b1 IOEL 2,9 : 121b2 — 2,12—13 : 181b1 — 2,23 : 126a1 AMOS 3,12 : 48ba — 5,10 : 166b1 — 9,10 : 172b3 IONAS 3 : lb2 — 4,8—11 : 76b2 MICHEAS 1,15—16 : 149a3 — 2,13 : 66a3 — 4,6 : 130b? — 4,12 : 55a2 — 5,7—8 : 87b2 — 6,8 : 152a2 — 7,2: 165b1 — 7,18—20 : 182a1 — 7,20 : 187b2 HABACUC 1,15 : 124b2 — 2,3 : 87b2 — 2,19: 148b1 — 2,19—20 : 110a1 — 3,18—19: 84b1 SOPHONIAS 1,8—9 : 149a1 — 3,1: 172b2 ZACHARIAS 2,9 : 178a1 — 5,3 : 121b2 — 9,16—17 : 70a3 — 10,3 : 26b1 — 11,3 : 50b2 — 11,16—17 : 50b2 — 13,1—2 : 141a2 — 13,7 : 9b1 MALACHIAS 1,6.7.10 : 48b1 — 1,7 : 130b1 — 1,10 : 130b1 — 3,6—7 : 69a1 — 3,7 : 172b2 — 3,11:96b2 I. MACHABAEORUM 4,58 : 39b2 : 239b2 — 5,54 : 39b2 II. MACHABAEORUM 5,10 : 15la? — 12,41 : 185b1 III. ESDRAE 4,35—38 : 86a3 MATTHAEUS 2 : 3a2 — 2,10: 41b2 — 2,10—11 : 22a1 — 3 : 34b1 — 3,4: 148b1 — 3,7—8: 173b1 — 3,17 : 34b1, 85b2, 112a1, 117a1, — 4,9: 188b1 — 4,10 : 22a1 — 4,17 :80b1 — 4,19 : 125a1 — 5,3 : 147b1 — 5,5: 99a1 — 5,6 : 125a3 — 5,7: 179a3 — 5,8 : 21b3 — 5,9: 114b1 — 5,10: 156a2, 193b1 — 5,11—12 : 37a1 — 5,14—16 :83b1 — 5,16 : 12b1, 45a1, 118b1 — 5,19—20 : 80b1 — 5,22 : 69b2 5,38—39: 193a1 — 5,44 : 76a1 — 5,44—46 : 180a2 — 5,48 : 169b2 — 6,5—9: 74a2 — — 6,9 : 22b2 — 6,10 : 138a2 — 6,21 : 66a3 — 6,24: 147b2 — 6,25: 178a2 6,28—29 : 148a1 — 7,2 : 185a1 — 7,6 : 103b1 — 7,7—8 : 78а2 — 7,12 : 173b1 — 7,13—14 : 58b1 — 7,13—14 : 146b1 — 7,15: 122b1 — 7,16 : 31a — 7,22—23 : 90b2 — 8,1 : 22a1 — 8,27 : 13a1 — 8,33—34 : 49a1 — 9: 169a2 — 9,5 : 20a? — 9,10—13 : 159a1 — 9,11: 1la2, 63a2 — 9,14—15 : 63b1 — 9,35: 12b3 — 9,35 : 169b1 — 9,36 : 179b2 —9,37 : 180a1 — 10,8 : 105b1 — 10,10 : 117a1, 131b1 — 10,11 : 62a1 — 10,14 : 163b2 — 10,15: 57a1 — 10,16 : 101b1, 104a1 — 10,16—22 : 165a3 — 10,17—18 : 101a2 — 10,20: 100b1 — 10,20 : 161b2 — 10,24—25 : 165b2 — 10,28 : 156a1, 193b1 — 10,33 : 132b1 — 10,34 : 16a2, 85b3 — 10,40—42 : 96b1 — 11,4—5 : 159a2 — 11,6 : 103a2 — 11,8 : 148b1 — 11,15 : 69b1 — 11,19 :85a1, 175а2 — 11,21 :90a2 — 11,24 : 116b2 — 11,28 : 48a2, 70a2, 123a1, 155b2, 167b1 — 11,29: 135b1, 163a1 — 12,10: 63b1 — 12,14: 186a1 — 12,24 : 10la1 — 12,30 : 81b2 — 12,34 : 57a1 — 12,35 : 101b1 — 12,36 : 68a3 — 12,36 : 101b1 — 12,39 : 92b2 — 12,41—42 : 186a2 — 12,45 : 191a? — 13,9 : 184b2 — 13,13 : 55a1 — 13,43 : 103b2 — 13,44 : 40a1, 150b1 — 13,52 :81a1 — 14,27: 184b1 — 14,35 : 54a1 — 15,3 :2b1 — 15,6—9: 121a1 — 15,7—8 : 174a1 — 15,12 : 103a3 — 16,13 : 64b1 — 16,16 : 124a1 — 16,28 : 138a2 — 17,5—7: 3b2 — 17,10—12 : 62a2 — 18,3 : 24a1 — 18,6—7 : 102b2 — 18,15 : 184a2 — 18,18 : 32b2 — 18,20 : 7b2, 16b2, 19,5—6 : 131a2 — 19,14: 145b2 — 19,17 : 110a1, 170a1 — 19,21 : 184a1 — 19,28 : 184ba — 20,8 : 25b1 — 20,11—12 : 175b2 — 20,18 : 186a" — 20,22 : 77a1 — 20,28 : 82b2 — 21,16 : 24a1 — 21,18 : 139a1 — 21,31 : 57a1, 169b1 — 21,38 : 118a1 —22,14 : 161a1 — 22,16 : 138b2 —22,37: 20a2 — 23,5—6: 158b1 — 23,13 : 46a2, 185b2 — 23,15: 57a1, 191a? — 23,33 : 176a1 — 23,34—35: 265
Strana 266
101as — 23,27—28 : 148b1 — 23,35 : 174b1 — 24 : 27a1 — 24,4—5: 5b1 24,10 : 103b1 — 24,14 : 90a3 — 24,15 : 47a1 — 24,19: 191a1 — 24,21—22 : 131a3 — 24,24 : 90b3 — 24,28 : 66a3 — 24,30—31 : 26b1 — 24,34 : 86a1 — 24,45 :131b1 24,46—47 : 81b3 — 25,12 : 147a1 — 25,21 : 38b1 — 25,35: 183b2 — 25,40: — 147b1 — 25,41: 147a1, 193a1 — 25,43 : 81b2 — 26,26—28 : 128a2 — 26,27 : 98b1 — 26,31: 102ba — 26,38 : 193ba — 26,41 : 104a2 — 26,64 : 41b1 — 27,3 : 186b1 — 27,4 : 186b2 — 27,5: 186b1 — 27,11:63b1 — 27,20 : 77b2 — 27,34: 91b1 — 27,57 : 25b1 — 25,57—58 : 78a1 — 28,1—4 : 2b2 — 28,16—20 : 21biss — 28,18: 82a° — 28,19 : 188a2 — 28,19—20 : 12a1, 90a1, 126a2, 81b2 — 28,20 : 33a2 MARCUS 3,8 : 169b1 — 3,10 : 169b1 — 4,10—12 : 62a2 — 4,10—12 : 62a3 — 4,35—38 25b2 — 6,13 : 136b2 — 6,25 : 78a1 — 6,34 : 49a1 — 6,47—50 : 25b2 — 7,5: 185a" — 9,6: 33b2, 34b1 — 9,27—28 : 62b1 — 10,2—11 : 63b1 — 10,9: 131a3 — 10,45: 51b1 — 11,23—26 : 75b1 — 12,28—30: 63b2 — 12,32—34: 64a1 — 12,38—39: 158b1 — 12,41—43 : 129b2 — 13,3—7: 62b1 — 13,35 : 25b3 — 13,37 : 105a1 — 14,21 : 92a1— 14,26 : 158b1 — 16,1—7 : 1a'ss — 16,14—20 : 89alss — 16,17: 79b1 LUCAS 1,13 : 3b3 — 1,14 : 40a1 — 1,26 : 30b2 — 1,30: 3b2 — 1,42 : 191a1 — 1,44: 40a1 — 1,48 : 177a1 — 2,10 :84a2 — 2,14: 16a1 — 2,15: 159b2 — 2,19 :89b1, 109b1 — 2,47 : 104b2 — 3,10—14 : 63a1 — 3,11: 184a1 — 3,12—14 : 173b1 — 4,18 : 30b2 — 6,24 : 98b1 — 6,22—23 : 166a2 — 6,24—25 : 38a2 — 6,36 : 169b2— 6,36—42 : 179a'ss — 6,38 : 151b2, 66a° — 6,46 : 113b1 — 7 : 109b1 — 7,47 : 105a" — 8,1—2: 167b1 — 8,19—21: 109b1 — 9,1—6 : 135a'ss — 9,35: 112a1 — 9,62 : 17b1 — 10,5 : 29b1 — 10,12, : 132b1 — 10,16 : 69b3, 96b1, 113b2, 162a1 — 10,17—20 :90b1 — 10,20 : 122a2, 147a1 — 10,23 : 30b1 — 11,7 : 18b2 — 11,13: 68a° — 11,21—22 : 33b2 — 11,28 : 69ba, 80b1, 168b2 — 11,41—42.: 184a1 — 11,45 : 103a2 — 11,52 : 190b1 — 12,1 : 5b1 — 12,2 : 118a2 — 12,14 : 185a2 — 12,19 : 147a3 — 12,19—21: 36b1 — 12,32 : 49b1, 165b2 — 12,36 : 85b1 — 12,37 : 155b1 — 12,49 : 17a2, 85ba — 13,5 : 90a3 — 14,12ss : 155a2 — 14,16—24: 155alss — 14,33 : 59a3 — 14,34—35 : 50a2 — 15,1—10 : 167a'ss — 15,10 : 40a1 — 15,32 :6a1.2 — 16, 14—15: 147b2 — 16,19—31: 146a ss — 17,3 : 184a2 — 17,21 : 126a3 — 17,39 : 175a2 — 18,6—8 : 191b1 — 18,8 : 27a1, 109b2 — 18,14 : 176b2 — 18,32 : 1b1 — 19,2 : 173b1 — 19,7—176a1 — 19,21—22 : 157a1 — 21,19 : 156a2 — 21,28 : 103b2 — 21,34—35 : 178b1 — 21,37—38 : 168b2 — 22,15—16 : 161a1 — 22,19—20 : 111a2 — 22,19—20 : 128a1 — 22,21 : 132a2 — 22,27 : 82b2 — 22,29—30 : 155b2 — 22,53 : 103b2 — 23,34 : 57a1 — 23,28—29: 20b1, 191a3 — 23,31 : 85b2 — 23,46 : 177a1 — 23,56 : 2bí — 24,1—9: 2b2 — 24,13—35 : 6b'ss — 24,26 : 35a? — 24,49 : 85a3 — 24,50—52—40a1 — 24,50: 92b2 — IOHANNES 1,9—11 : 118a1 — 1,11 : 132b2 — 1,14 : 131a1 — 1,29 : 6a3 — 2,23—25 : 138a1 — 3,1—15 : 137a'ss — 3,2 : 160b1 — 3,8 : 97a1 — 3,14: 72a3 — 3,16 : 68a3 — 3,16—21 : 115alss — 3,17 : 185aí — 3,27 : 13aí — 3,27 : 68bí — 3,28 : 30b2 — 3,29—30 : 40a1 — 3,36 : 90b1 — 4,6 : 84b2 — 4,10 : 78a2, 127b2 — 4,24 : 34a2 — 4,25—26 : 119a3 — 4,48 : 93a3 — 5,14: 169b2 — 5,18—19 : 32b2 — 5,24 : 118a" 5,25 : 123a1 — 5,30 : 185ba — 5,43—44 : 118a1 — 6,26—27 : 127b2 — 6,35: — 157a1 — 6,40—44 : 123a2 — 6,44—52 : 123a ss — 6,48—52 : 119a2 — 6,51 : 11a" 6,54 : 128b1 — 6,55 : 108a2 — 6,55—56 : 4b2 — 6,56—59 : 127a3—s — 6,57 82b1 — 6,62 : 127b1 — 6,64: 113a2, 174b1 — 6,71: 130a2 — 7,7 : 165b3 — 7,24: 185b1 —7,37—39 : 117a2 — 7,37 : 167a2 — 7,46 : 100b2 — 7,47—52 : 137b1 — 8,7 : 184b2 — 8,11 : 92a1, 170a1 — 8,12—13 : 100b2 — 8,15—16 : 185b3 — 8,16 : 13a1 — 8,26—28 : 162a1 — 8,31—32 : 5a1 — 8,34 : 130a1 — 8,36 : 174a1 — 8,37 : 80b1 — 8,43 : 22a2, 162a1 — 8,44 : 32b2, 99b2, 108a1, 57a1, 162a1 — 8,46 : 266
101as — 23,27—28 : 148b1 — 23,35 : 174b1 — 24 : 27a1 — 24,4—5: 5b1 24,10 : 103b1 — 24,14 : 90a3 — 24,15 : 47a1 — 24,19: 191a1 — 24,21—22 : 131a3 — 24,24 : 90b3 — 24,28 : 66a3 — 24,30—31 : 26b1 — 24,34 : 86a1 — 24,45 :131b1 24,46—47 : 81b3 — 25,12 : 147a1 — 25,21 : 38b1 — 25,35: 183b2 — 25,40: — 147b1 — 25,41: 147a1, 193a1 — 25,43 : 81b2 — 26,26—28 : 128a2 — 26,27 : 98b1 — 26,31: 102ba — 26,38 : 193ba — 26,41 : 104a2 — 26,64 : 41b1 — 27,3 : 186b1 — 27,4 : 186b2 — 27,5: 186b1 — 27,11:63b1 — 27,20 : 77b2 — 27,34: 91b1 — 27,57 : 25b1 — 25,57—58 : 78a1 — 28,1—4 : 2b2 — 28,16—20 : 21biss — 28,18: 82a° — 28,19 : 188a2 — 28,19—20 : 12a1, 90a1, 126a2, 81b2 — 28,20 : 33a2 MARCUS 3,8 : 169b1 — 3,10 : 169b1 — 4,10—12 : 62a2 — 4,10—12 : 62a3 — 4,35—38 25b2 — 6,13 : 136b2 — 6,25 : 78a1 — 6,34 : 49a1 — 6,47—50 : 25b2 — 7,5: 185a" — 9,6: 33b2, 34b1 — 9,27—28 : 62b1 — 10,2—11 : 63b1 — 10,9: 131a3 — 10,45: 51b1 — 11,23—26 : 75b1 — 12,28—30: 63b2 — 12,32—34: 64a1 — 12,38—39: 158b1 — 12,41—43 : 129b2 — 13,3—7: 62b1 — 13,35 : 25b3 — 13,37 : 105a1 — 14,21 : 92a1— 14,26 : 158b1 — 16,1—7 : 1a'ss — 16,14—20 : 89alss — 16,17: 79b1 LUCAS 1,13 : 3b3 — 1,14 : 40a1 — 1,26 : 30b2 — 1,30: 3b2 — 1,42 : 191a1 — 1,44: 40a1 — 1,48 : 177a1 — 2,10 :84a2 — 2,14: 16a1 — 2,15: 159b2 — 2,19 :89b1, 109b1 — 2,47 : 104b2 — 3,10—14 : 63a1 — 3,11: 184a1 — 3,12—14 : 173b1 — 4,18 : 30b2 — 6,24 : 98b1 — 6,22—23 : 166a2 — 6,24—25 : 38a2 — 6,36 : 169b2— 6,36—42 : 179a'ss — 6,38 : 151b2, 66a° — 6,46 : 113b1 — 7 : 109b1 — 7,47 : 105a" — 8,1—2: 167b1 — 8,19—21: 109b1 — 9,1—6 : 135a'ss — 9,35: 112a1 — 9,62 : 17b1 — 10,5 : 29b1 — 10,12, : 132b1 — 10,16 : 69b3, 96b1, 113b2, 162a1 — 10,17—20 :90b1 — 10,20 : 122a2, 147a1 — 10,23 : 30b1 — 11,7 : 18b2 — 11,13: 68a° — 11,21—22 : 33b2 — 11,28 : 69ba, 80b1, 168b2 — 11,41—42.: 184a1 — 11,45 : 103a2 — 11,52 : 190b1 — 12,1 : 5b1 — 12,2 : 118a2 — 12,14 : 185a2 — 12,19 : 147a3 — 12,19—21: 36b1 — 12,32 : 49b1, 165b2 — 12,36 : 85b1 — 12,37 : 155b1 — 12,49 : 17a2, 85ba — 13,5 : 90a3 — 14,12ss : 155a2 — 14,16—24: 155alss — 14,33 : 59a3 — 14,34—35 : 50a2 — 15,1—10 : 167a'ss — 15,10 : 40a1 — 15,32 :6a1.2 — 16, 14—15: 147b2 — 16,19—31: 146a ss — 17,3 : 184a2 — 17,21 : 126a3 — 17,39 : 175a2 — 18,6—8 : 191b1 — 18,8 : 27a1, 109b2 — 18,14 : 176b2 — 18,32 : 1b1 — 19,2 : 173b1 — 19,7—176a1 — 19,21—22 : 157a1 — 21,19 : 156a2 — 21,28 : 103b2 — 21,34—35 : 178b1 — 21,37—38 : 168b2 — 22,15—16 : 161a1 — 22,19—20 : 111a2 — 22,19—20 : 128a1 — 22,21 : 132a2 — 22,27 : 82b2 — 22,29—30 : 155b2 — 22,53 : 103b2 — 23,34 : 57a1 — 23,28—29: 20b1, 191a3 — 23,31 : 85b2 — 23,46 : 177a1 — 23,56 : 2bí — 24,1—9: 2b2 — 24,13—35 : 6b'ss — 24,26 : 35a? — 24,49 : 85a3 — 24,50—52—40a1 — 24,50: 92b2 — IOHANNES 1,9—11 : 118a1 — 1,11 : 132b2 — 1,14 : 131a1 — 1,29 : 6a3 — 2,23—25 : 138a1 — 3,1—15 : 137a'ss — 3,2 : 160b1 — 3,8 : 97a1 — 3,14: 72a3 — 3,16 : 68a3 — 3,16—21 : 115alss — 3,17 : 185aí — 3,27 : 13aí — 3,27 : 68bí — 3,28 : 30b2 — 3,29—30 : 40a1 — 3,36 : 90b1 — 4,6 : 84b2 — 4,10 : 78a2, 127b2 — 4,24 : 34a2 — 4,25—26 : 119a3 — 4,48 : 93a3 — 5,14: 169b2 — 5,18—19 : 32b2 — 5,24 : 118a" 5,25 : 123a1 — 5,30 : 185ba — 5,43—44 : 118a1 — 6,26—27 : 127b2 — 6,35: — 157a1 — 6,40—44 : 123a2 — 6,44—52 : 123a ss — 6,48—52 : 119a2 — 6,51 : 11a" 6,54 : 128b1 — 6,55 : 108a2 — 6,55—56 : 4b2 — 6,56—59 : 127a3—s — 6,57 82b1 — 6,62 : 127b1 — 6,64: 113a2, 174b1 — 6,71: 130a2 — 7,7 : 165b3 — 7,24: 185b1 —7,37—39 : 117a2 — 7,37 : 167a2 — 7,46 : 100b2 — 7,47—52 : 137b1 — 8,7 : 184b2 — 8,11 : 92a1, 170a1 — 8,12—13 : 100b2 — 8,15—16 : 185b3 — 8,16 : 13a1 — 8,26—28 : 162a1 — 8,31—32 : 5a1 — 8,34 : 130a1 — 8,36 : 174a1 — 8,37 : 80b1 — 8,43 : 22a2, 162a1 — 8,44 : 32b2, 99b2, 108a1, 57a1, 162a1 — 8,46 : 266
Strana 267
89b2 — 8,47 : 69b2, 80a2, 126b2 — 8,49 : 133a? — 8,51: 11021 — 8,52 :69b? — 8,55 : 54b2 — 8,56 :84a3 — 9:22a1 — 9,22: 103b1, 137b1 — 9,24: 101a1 — 9,31 : 140a1 — 9,39—41 : 120a2 — 10,1 : 130b — 10,1—10 : 118biss — 10,11—16 46alss — 10,17 : Ib1 — 10,30 : 34b1 — 10,37 : 56b1 — 10,37—38 : 80b2, 139ba, 188b2 — 11:3b1 — 11,25 : 174a1 — 11,51—52 : 10a1 — 12,4—6: 175b1 — 12,6 : 122a1 — 12,26: 160a2 — 12,27 : 193b1 — 12,32 : 66a2 — 12,35 : 35b2, 169b2 — 12,46: 169a1 — 12,49 : 162a? — 13,1 : 105a3 — 13,4—5 : 155b2 — 13,10—11 : 169a1 — 13,13 : 136a2 — 13,15 : 45a2 — 13,34—35 : 104sa2, 153b1 — 14,6 : 65a1 — 14,12 : 92b2 — 14,15—16 : 102b2 — 14,15—21 : 106a'ss — 14,15— 23 : 4a1 — 14,16—17 : 58b2 — 14,18 : 25b1 — 14,19: 36a1 — 14,21: 109b1 — 14,23 : 107b1 — 14,23—31: 108b'ss — 14,24 : 138b1 — 14,26: 67b2 — 14,27 16a2 — 14,28 : 84b1 — 14,30 : 36a2 — 15,3—4 : 169a1 — 15,4 : 62a2 — 15,5 : 80b1 15,7 : 69b2, 70a° — 15,10 : 106b1 — 15,11 : 2la2, 40a1 — 15,14 : 104a? — 15,15 : 47b1 — 15,16 : 90a1 — 15,18—19: 165b2 — 15,18—23 : 94a1 — 15,22: 120b1 — 15,25: 166a1 — 15,26—16,4 : 94a ss — 16,1—13 : 58aiss — 16,2 : 34a3 — 16,3 : 122a2 — 16,4: 193b1 — 16,13 :99b1 — 16,14 : 100b1 — 16,20 : 21a2, 190b1 — 16,16—22 : 34b'ss — 16,21: 191a1 — 16,22: 30b1 — 16,23—30 : 70a'ss 16,27: 112a2 — 16,28 : 59a1 — 16,32 :8a1 — 16,33 : 29a1, 33a1, 184b1 — 17,4: 58b3 — 17,13 : 40a2 — 17,21—23 : 82b1 — 17,22 : 192a2 — 17,25—26 : 58b3 — 18,37 : 174b2, 169b2 — 19,15 : 84b2 — 19,38 : 15a3 — 20: 170b2 — 20,11—18 : 19b2 — 20,19: 16b2 — 20,19—31: 24b'ss — 20,20: 41b2 — 20,22: 112b2 — 20,22 : 122b2 — 21,1—14 : 17b ss — 21,11: 125a1 — 21,24 : 143a1 ACTUS APOSTOLORUM I,1—11 : 84alss — 1,1 : 80b2 — 1,8 : 13a1 — 1,14 : 79a1 — 1,14—15 : 106a2 — 2,1: 16b2 — 2,3 : 109a1 — 2,4: 91a1 — 2,5: 157b1 — 2,22 : 140a° — 2,31: 1b2, 3b2 — 2,42—43 : 27b2 — 3,6 : 148a1 — 3,13 : 15a3 — 3,17—19 : 15a2 — 4: 157b1 — 4,11—12 : 110b2 — 4,13 : 54b1 — 4,29—32 : 75a1, 135a2 — 4,32 : 192a3 — 5,29 : 117a2 — 6,6—8 : 135als — 7 : 170b2 — 7,51 : 100a1 — 7,55: 102a3 — 8,1 : 10a1 — 8,3 : 125a2 — 8,6—8 : 41b1 — 8,14—15 : 75a1 — 9 : 170b2 — 9,4—5 : 95a2 — 9,15 : 4b1 — 9,31 : 98b1 — 10,37—43 : 12a'ss — 10,37—43 : 13b2 — 10,39—41 : 1b1 — 12,14 : 54a° — 13,26—32 : 14a'ss — 13,28 : 78a1 — 13,46 : 81a3 — 14,21 : 35a2 — 17,28—30 : 11la1 — 19,15 : 139b1 21, 13: 112b2 —21,30 : 46a2 — 26,17—18 : 174b1 — 26,20 : 174b2 — 26,25: 174b1 28,3—5: 91a2 AD ROMANOS 1,17 : 161b1 — 1,21 : 55a2 — 1,21—25 : 20b1 — 1,22: 120b1 — 1,25—27: 190a2 — 1,28—30: 139b1 — 1,32: 173b2 — 2,1—3; 186b1 — 2,5—9: 22b1 —2,10 :85b1 — 2,13 : 81a1 — 2,21—23 : 188a2 — 2,24 : 161bí — 3,16—18: 55b1 — 5,6: 115b2 — 5,7: 115b2 — 5,10 : 153b3 — 5,19: 125b1 — 6,9 : 1b3 — — 6,19; 107a1 — 6,23 : 173b2 — 8,6—7� 105a1 — 8,9 : 100a1, 113a2 — 8,12—13: 11la1 — 8,14 : 97a?s — 8,16 : 113a3 — 8,18 : 156a2 — 8,18—23 : 189a ss — 8,19 :87b2 — 8,26: 74a2, 113a2 — 8,31 : 33b1, 47b2 — 8,32 : 115b2, 182b1 — — 8,33—35 : 186b2 — 9,1—3 : 183a1 — 10,3—5 : 161b1 — 10,11—12 : 78a2 10,15 : 30b3 — 10,15—16 : 161a1 — 10,17 : 161b1 — 11,1 : 167b1 — 11,3—4: 180a1 — 11,29: 159b2 — 11,33 : 56a2 — 11,33—36: 143b'ss — 11,36 : 105b2 — 12,14: 193a1 — 12,15 : 37b1 — 12,17 : 182b2 — 12,21: 33b2 — 13,1—4 : 22b1, 45a2 — 13,8 :81b2, 105a2 — 13,10: 106b1 — 14,4: 185a1 — 14,9: 13b1 — 15,4 : 174a2 — 15,13 : 40b2 — 15,15—16 : 174b1 — 16,20 : 37b1 — I. AD CORINTHIOS 1,9 : Ib2, 160a2 — 1,22—23 : 140a? — 1,23 : 12a2 — 1,26—27 : 159b2 — 1,27—29: 136a1 — 2,6—8 : 55b1, 159a2 — 2,11—13 : 159a2 — 2,14: 142b1 — 3,10—11: 110b2 — 3,11 : 116a1 — 3,13—14 : 110b2 — 3,15 : 116a1 — 267
89b2 — 8,47 : 69b2, 80a2, 126b2 — 8,49 : 133a? — 8,51: 11021 — 8,52 :69b? — 8,55 : 54b2 — 8,56 :84a3 — 9:22a1 — 9,22: 103b1, 137b1 — 9,24: 101a1 — 9,31 : 140a1 — 9,39—41 : 120a2 — 10,1 : 130b — 10,1—10 : 118biss — 10,11—16 46alss — 10,17 : Ib1 — 10,30 : 34b1 — 10,37 : 56b1 — 10,37—38 : 80b2, 139ba, 188b2 — 11:3b1 — 11,25 : 174a1 — 11,51—52 : 10a1 — 12,4—6: 175b1 — 12,6 : 122a1 — 12,26: 160a2 — 12,27 : 193b1 — 12,32 : 66a2 — 12,35 : 35b2, 169b2 — 12,46: 169a1 — 12,49 : 162a? — 13,1 : 105a3 — 13,4—5 : 155b2 — 13,10—11 : 169a1 — 13,13 : 136a2 — 13,15 : 45a2 — 13,34—35 : 104sa2, 153b1 — 14,6 : 65a1 — 14,12 : 92b2 — 14,15—16 : 102b2 — 14,15—21 : 106a'ss — 14,15— 23 : 4a1 — 14,16—17 : 58b2 — 14,18 : 25b1 — 14,19: 36a1 — 14,21: 109b1 — 14,23 : 107b1 — 14,23—31: 108b'ss — 14,24 : 138b1 — 14,26: 67b2 — 14,27 16a2 — 14,28 : 84b1 — 14,30 : 36a2 — 15,3—4 : 169a1 — 15,4 : 62a2 — 15,5 : 80b1 15,7 : 69b2, 70a° — 15,10 : 106b1 — 15,11 : 2la2, 40a1 — 15,14 : 104a? — 15,15 : 47b1 — 15,16 : 90a1 — 15,18—19: 165b2 — 15,18—23 : 94a1 — 15,22: 120b1 — 15,25: 166a1 — 15,26—16,4 : 94a ss — 16,1—13 : 58aiss — 16,2 : 34a3 — 16,3 : 122a2 — 16,4: 193b1 — 16,13 :99b1 — 16,14 : 100b1 — 16,20 : 21a2, 190b1 — 16,16—22 : 34b'ss — 16,21: 191a1 — 16,22: 30b1 — 16,23—30 : 70a'ss 16,27: 112a2 — 16,28 : 59a1 — 16,32 :8a1 — 16,33 : 29a1, 33a1, 184b1 — 17,4: 58b3 — 17,13 : 40a2 — 17,21—23 : 82b1 — 17,22 : 192a2 — 17,25—26 : 58b3 — 18,37 : 174b2, 169b2 — 19,15 : 84b2 — 19,38 : 15a3 — 20: 170b2 — 20,11—18 : 19b2 — 20,19: 16b2 — 20,19—31: 24b'ss — 20,20: 41b2 — 20,22: 112b2 — 20,22 : 122b2 — 21,1—14 : 17b ss — 21,11: 125a1 — 21,24 : 143a1 ACTUS APOSTOLORUM I,1—11 : 84alss — 1,1 : 80b2 — 1,8 : 13a1 — 1,14 : 79a1 — 1,14—15 : 106a2 — 2,1: 16b2 — 2,3 : 109a1 — 2,4: 91a1 — 2,5: 157b1 — 2,22 : 140a° — 2,31: 1b2, 3b2 — 2,42—43 : 27b2 — 3,6 : 148a1 — 3,13 : 15a3 — 3,17—19 : 15a2 — 4: 157b1 — 4,11—12 : 110b2 — 4,13 : 54b1 — 4,29—32 : 75a1, 135a2 — 4,32 : 192a3 — 5,29 : 117a2 — 6,6—8 : 135als — 7 : 170b2 — 7,51 : 100a1 — 7,55: 102a3 — 8,1 : 10a1 — 8,3 : 125a2 — 8,6—8 : 41b1 — 8,14—15 : 75a1 — 9 : 170b2 — 9,4—5 : 95a2 — 9,15 : 4b1 — 9,31 : 98b1 — 10,37—43 : 12a'ss — 10,37—43 : 13b2 — 10,39—41 : 1b1 — 12,14 : 54a° — 13,26—32 : 14a'ss — 13,28 : 78a1 — 13,46 : 81a3 — 14,21 : 35a2 — 17,28—30 : 11la1 — 19,15 : 139b1 21, 13: 112b2 —21,30 : 46a2 — 26,17—18 : 174b1 — 26,20 : 174b2 — 26,25: 174b1 28,3—5: 91a2 AD ROMANOS 1,17 : 161b1 — 1,21 : 55a2 — 1,21—25 : 20b1 — 1,22: 120b1 — 1,25—27: 190a2 — 1,28—30: 139b1 — 1,32: 173b2 — 2,1—3; 186b1 — 2,5—9: 22b1 —2,10 :85b1 — 2,13 : 81a1 — 2,21—23 : 188a2 — 2,24 : 161bí — 3,16—18: 55b1 — 5,6: 115b2 — 5,7: 115b2 — 5,10 : 153b3 — 5,19: 125b1 — 6,9 : 1b3 — — 6,19; 107a1 — 6,23 : 173b2 — 8,6—7� 105a1 — 8,9 : 100a1, 113a2 — 8,12—13: 11la1 — 8,14 : 97a?s — 8,16 : 113a3 — 8,18 : 156a2 — 8,18—23 : 189a ss — 8,19 :87b2 — 8,26: 74a2, 113a2 — 8,31 : 33b1, 47b2 — 8,32 : 115b2, 182b1 — — 8,33—35 : 186b2 — 9,1—3 : 183a1 — 10,3—5 : 161b1 — 10,11—12 : 78a2 10,15 : 30b3 — 10,15—16 : 161a1 — 10,17 : 161b1 — 11,1 : 167b1 — 11,3—4: 180a1 — 11,29: 159b2 — 11,33 : 56a2 — 11,33—36: 143b'ss — 11,36 : 105b2 — 12,14: 193a1 — 12,15 : 37b1 — 12,17 : 182b2 — 12,21: 33b2 — 13,1—4 : 22b1, 45a2 — 13,8 :81b2, 105a2 — 13,10: 106b1 — 14,4: 185a1 — 14,9: 13b1 — 15,4 : 174a2 — 15,13 : 40b2 — 15,15—16 : 174b1 — 16,20 : 37b1 — I. AD CORINTHIOS 1,9 : Ib2, 160a2 — 1,22—23 : 140a? — 1,23 : 12a2 — 1,26—27 : 159b2 — 1,27—29: 136a1 — 2,6—8 : 55b1, 159a2 — 2,11—13 : 159a2 — 2,14: 142b1 — 3,10—11: 110b2 — 3,11 : 116a1 — 3,13—14 : 110b2 — 3,15 : 116a1 — 267
Strana 268
3,16—17 :99b1 — 3,18—19: 120b1 — 4,2 : 105b1 — 4,3 : 176a1 — 4,3—5: 185a* — 4,7 : 105b2 — 4,10 : 112a2 — 4,12—13 : 98b2 — 4,13 : 161a? — 4,15 : 4b3 — 4,16 : 52a2 — 5,2ss : 5b2 — 5,6 : 5b2 — 5,7—8 : 4biss — 5,9—11: 44b2 — 5,11: 103b1 — 6,2—3 : 67b1 — 6,9: 173b2, 193a1 — 6,9—10 : 122a1 — 6,15—20 : 44b2 — 6,15—17: 131a1 — 7,1—5: 163b1 — 7,17 : 160a1 — 9,15—16: 190b1 — 9,22—23 : 82b2 — 10,1—2 : 90b1 — 10,1—4: 141a1 — 10,5 : 90b1 — 10,10—11: — 176a1 — 10,13 : 178b1 — 10,16 : 128a2 — 10,20—21 : 158b2 — 10,31 : 66b2 10,31—33 : 158b1 — 10,33 : 52a° — 11,1 : 52a2, 122b1 — 11,18 : 16b2 — 11,23 : 126a1, 161b2 — 11,25—26: 111a2 — 11,26 : 128b1, 160b1 — 11,28 : 128b1, 162b1 — 11,31 :67a2 — 11,31—32 : 185a1 — 11,33—34 :88a1 — 12,11: 97a1 12,12—13 : 192a2 — 12,26: 192b1 — 13,1: 9la1 — 13,7 : 66a2 — 14,8—11 : 74b1 — — 14,13—19 : 74b1 — 14,38: 120a2 — 15,10 : 82b2 — 15,20—23: 125b1 15,25 : 156a2 — 15,36—44 : 2a1 — 15,51 : 2a2, 125b1 — 15,53 : 125b1 — 16,8—9: 119b2 — 16,11 :88a1 — 16,22 : 20a2, 109b2 II. AD CORINTHIOS 1,3—10 : 189b1 — 1,7 : 98b3 — 1,13 : 54ai — 1,23 : 40b2 — 2,1—4 : 40b2 — 2,9: 54a1 — 2,15: 2b1 — 3,5: 3b1 — 3,17—18 : 97a1 — 4,2—4: 120b2 — 4,8—11 :97a2 — 4,17: 178b2 — 5,1—3 : 103b2 — 5,10: 187b: — 6,14: 103b1 — 6,14 : 163a1 — 7,4—7 : 41a1 — 7,10: 102a2 — 8,9 : 159a1 — 9,9: 159a1 — 11,19—20 : 102b1 — 11,23—26 : 189a2 — 11,29 : 2b1, 179b2 — 11,31: 161b2 — 12,1—4 : 143b2 — 12,14 : 52a3 — 12,15 : 48a1 — 13,6 : 54a1 AD GALATAS 1,10 : 166b2 — 1,11—12: 143a2 — 2,9 : 54a3 — 2,10 : 185b1 — 2,20: 132a1 — 3,7 : 54a2 — 4,9 : 54a2 — 4,16 : 90a1 — 4,29 : 95a2 — 5,5 :88a1 — 5,19—21 : 116a1 — 5,22 : 4a2, 40a2 — 5,25 : 113a1 — 6,14: 3b2 — AD EPHESIOS 1,3—4 : 160a1 — 1,4 : 3a2 — 3,13—15 : 78a2 — 4,1—2: 160a1 — 4,7—13 : 82a1 — 4,9—10 : 10b1, 143b1 — 4,11—14 : 47b2 — 4,17—18 : 118a? — 4,22—24 : 5als — 4,25—27 : 23b1 — 4,29: 105b1 — 5,1—2 : 153b2, 180a2 — 5,5 : 116a2 — 5,8 : 138a1 — 5,11—13 : 89b2 — 5,15—16 : 5b1 — 5,25—27 : 141b1 — 6,16: 178b1 AD PHILIPPENSES 1,7 : 40a2 — 1,21—25 : 40a° — 1,28—30 : 40b1 — 1,23 : 154b1 3,2: 130b1 — 3,18—19: 179b2 — 3,20 : 88a1, 143a2 — 4,3 : 147a1 — 4,4—5: 38a3 — 2,2 : 40b1 — 2,5: 169b2 — 2,8—10: 114b1 — 2,8: 177a' — 2,9: 71ba — 2,12 : 27b2 — 2,13 : 124a2 — 2,28—30: 40b1 AD COLOSSENSES 1,23—26 : 190a1 — 2,3 : 160b2 — 3,17 : 105b3 — 4,2—3 : 119b2 I. AD THESSALONICENSES 1,6—8 : 40b2 — 1,9—10 : 88a1 — 3,10 : 18a1 — 4,18 : 174b1, 184b1 II. AD THESSALONICENSES 1,11—12 : 74b2 — 3,6—9 : 188b1 I. AD TIMOTHEUM 1,12—13 : 181a1 — 1,20 : 187a1 — 2,4 : 161a — 2,7—10 : 74b2 — 4,1—2 : 142b2 — 4,12 : 45a2 — 4,13—14 : 142b2 — 5,6 : 18a1 — 5,20 : 89b2 — 5,24 : 185b1 — 6,3—4: 139b1 — 6,8 : 44b1, 148b2 — 6,9—11: 147b1 II. AD TIMOTHEUM 2,3 : 90a2 — 2,8 : 1b2 — 3,5: 109a? — 2,7 : 148a s — 3,12: 42b2, 178b2 — 3,13 : 57b1 — 4,2 : 89b2, 184a2 AD TITUM 1,13—14 : 89b2 — 1,16 : 130a3 — 2,7 : 45a1 — 2,15: 44b1—3,3 : 57b1 — 3,5: 69a2 AD HEBRAEOS 1,10—11: 115b1 — 1,14 : 151a' — 2,2—3 : 60a1 — 2,13 : 18b3 — 3,1—3 : 160a1 — 3,10—11 :55b1 — 4,13—16 : 106b2 — 4,15 : 192b1 — 5,4: 188a1 — 8,11—12 : 54a2 — 9,26 : 18b2, 157a2 — 10,27 : 85b1 — 10,30—31 : 185a2 — 10,32—34 : 190a1 — 10,34 : 41a2 — 10,37 : 36a1 — 11,38 : 57b3 — 268
3,16—17 :99b1 — 3,18—19: 120b1 — 4,2 : 105b1 — 4,3 : 176a1 — 4,3—5: 185a* — 4,7 : 105b2 — 4,10 : 112a2 — 4,12—13 : 98b2 — 4,13 : 161a? — 4,15 : 4b3 — 4,16 : 52a2 — 5,2ss : 5b2 — 5,6 : 5b2 — 5,7—8 : 4biss — 5,9—11: 44b2 — 5,11: 103b1 — 6,2—3 : 67b1 — 6,9: 173b2, 193a1 — 6,9—10 : 122a1 — 6,15—20 : 44b2 — 6,15—17: 131a1 — 7,1—5: 163b1 — 7,17 : 160a1 — 9,15—16: 190b1 — 9,22—23 : 82b2 — 10,1—2 : 90b1 — 10,1—4: 141a1 — 10,5 : 90b1 — 10,10—11: — 176a1 — 10,13 : 178b1 — 10,16 : 128a2 — 10,20—21 : 158b2 — 10,31 : 66b2 10,31—33 : 158b1 — 10,33 : 52a° — 11,1 : 52a2, 122b1 — 11,18 : 16b2 — 11,23 : 126a1, 161b2 — 11,25—26: 111a2 — 11,26 : 128b1, 160b1 — 11,28 : 128b1, 162b1 — 11,31 :67a2 — 11,31—32 : 185a1 — 11,33—34 :88a1 — 12,11: 97a1 12,12—13 : 192a2 — 12,26: 192b1 — 13,1: 9la1 — 13,7 : 66a2 — 14,8—11 : 74b1 — — 14,13—19 : 74b1 — 14,38: 120a2 — 15,10 : 82b2 — 15,20—23: 125b1 15,25 : 156a2 — 15,36—44 : 2a1 — 15,51 : 2a2, 125b1 — 15,53 : 125b1 — 16,8—9: 119b2 — 16,11 :88a1 — 16,22 : 20a2, 109b2 II. AD CORINTHIOS 1,3—10 : 189b1 — 1,7 : 98b3 — 1,13 : 54ai — 1,23 : 40b2 — 2,1—4 : 40b2 — 2,9: 54a1 — 2,15: 2b1 — 3,5: 3b1 — 3,17—18 : 97a1 — 4,2—4: 120b2 — 4,8—11 :97a2 — 4,17: 178b2 — 5,1—3 : 103b2 — 5,10: 187b: — 6,14: 103b1 — 6,14 : 163a1 — 7,4—7 : 41a1 — 7,10: 102a2 — 8,9 : 159a1 — 9,9: 159a1 — 11,19—20 : 102b1 — 11,23—26 : 189a2 — 11,29 : 2b1, 179b2 — 11,31: 161b2 — 12,1—4 : 143b2 — 12,14 : 52a3 — 12,15 : 48a1 — 13,6 : 54a1 AD GALATAS 1,10 : 166b2 — 1,11—12: 143a2 — 2,9 : 54a3 — 2,10 : 185b1 — 2,20: 132a1 — 3,7 : 54a2 — 4,9 : 54a2 — 4,16 : 90a1 — 4,29 : 95a2 — 5,5 :88a1 — 5,19—21 : 116a1 — 5,22 : 4a2, 40a2 — 5,25 : 113a1 — 6,14: 3b2 — AD EPHESIOS 1,3—4 : 160a1 — 1,4 : 3a2 — 3,13—15 : 78a2 — 4,1—2: 160a1 — 4,7—13 : 82a1 — 4,9—10 : 10b1, 143b1 — 4,11—14 : 47b2 — 4,17—18 : 118a? — 4,22—24 : 5als — 4,25—27 : 23b1 — 4,29: 105b1 — 5,1—2 : 153b2, 180a2 — 5,5 : 116a2 — 5,8 : 138a1 — 5,11—13 : 89b2 — 5,15—16 : 5b1 — 5,25—27 : 141b1 — 6,16: 178b1 AD PHILIPPENSES 1,7 : 40a2 — 1,21—25 : 40a° — 1,28—30 : 40b1 — 1,23 : 154b1 3,2: 130b1 — 3,18—19: 179b2 — 3,20 : 88a1, 143a2 — 4,3 : 147a1 — 4,4—5: 38a3 — 2,2 : 40b1 — 2,5: 169b2 — 2,8—10: 114b1 — 2,8: 177a' — 2,9: 71ba — 2,12 : 27b2 — 2,13 : 124a2 — 2,28—30: 40b1 AD COLOSSENSES 1,23—26 : 190a1 — 2,3 : 160b2 — 3,17 : 105b3 — 4,2—3 : 119b2 I. AD THESSALONICENSES 1,6—8 : 40b2 — 1,9—10 : 88a1 — 3,10 : 18a1 — 4,18 : 174b1, 184b1 II. AD THESSALONICENSES 1,11—12 : 74b2 — 3,6—9 : 188b1 I. AD TIMOTHEUM 1,12—13 : 181a1 — 1,20 : 187a1 — 2,4 : 161a — 2,7—10 : 74b2 — 4,1—2 : 142b2 — 4,12 : 45a2 — 4,13—14 : 142b2 — 5,6 : 18a1 — 5,20 : 89b2 — 5,24 : 185b1 — 6,3—4: 139b1 — 6,8 : 44b1, 148b2 — 6,9—11: 147b1 II. AD TIMOTHEUM 2,3 : 90a2 — 2,8 : 1b2 — 3,5: 109a? — 2,7 : 148a s — 3,12: 42b2, 178b2 — 3,13 : 57b1 — 4,2 : 89b2, 184a2 AD TITUM 1,13—14 : 89b2 — 1,16 : 130a3 — 2,7 : 45a1 — 2,15: 44b1—3,3 : 57b1 — 3,5: 69a2 AD HEBRAEOS 1,10—11: 115b1 — 1,14 : 151a' — 2,2—3 : 60a1 — 2,13 : 18b3 — 3,1—3 : 160a1 — 3,10—11 :55b1 — 4,13—16 : 106b2 — 4,15 : 192b1 — 5,4: 188a1 — 8,11—12 : 54a2 — 9,26 : 18b2, 157a2 — 10,27 : 85b1 — 10,30—31 : 185a2 — 10,32—34 : 190a1 — 10,34 : 41a2 — 10,37 : 36a1 — 11,38 : 57b3 — 268
Strana 269
12,1—2 : 23b1 — 12,6—8 : 94b1 — 13,1—2 : 105b1 — 13,9—10: 69a1 — 13,10: 133a1 — 13,14 : 44b1 — 13,17 : 188a1 — 13,20 : 49a1 IACOBI 1,2—3 : 41a2 — 1,5 : 79a° — 1,17—21 : 68a ss — 1,17 : 160b2 — 1,22 : 81a1 — 1,22—27 : 80a ss — 1,26 : 81b1 — 2,5 :85a1 — 2,7 : 161a2 — 2,13 : 152a1 — 2,14—20 : 116a2 — 2,17 : 3b2 — 4,3—6 : 77a1 — 4,6·: 177ab1 — 4,7 : 178b1 — 4,9—10 : 41a2 — 4,11 : 117b2 — 4,17 : 67a1 — 5,7—8 : 88a1 — 5,14 : 136b3 — 6,10 : 177a1 — I. PETRI 1,6 : 42b1 — 1,18—20: 6a2 — 2,1—10 :23alss — 2,11—19: 44a ss 2,21 :31a1 — 2,21—25 : 56alss — 2,22 : 23b2 — 2,24 : 176a2 — 2,25 : 48a1 — 3,8—15 : 192alss — 3,14 : 156a1 — 4,6—7 : 173a1 — 4,7—11 : 104alss — 4,11 : 91a2 — 4,14: 193b1 — 4,15—16 : 122a1 — 4,15—18 : 56b2 — 4,17 : 56b2— 5,2 : 122b1 — 5,2—4 : 47b2 — 5,6—11 : 176b'ss II. PETRI 1,4 : 124a1 — 1,10 : 160a2 — 2,1 : 139b1, 188b2 — 2,19 : 130a2 I. IOHANNIS 1,1 : 17a2 — 1,4 : 41a2 — 1,6 : 190a2 — 1,8 : 101a1 — 2,1—2 : 106b2 — 2,3—6 : 109a2 — 2,4 : 103b2 — 2,10 : 103a2 — 2,13 : 54b1 — 2,13—14 : 33b2 — 2,15—17 : 112a2 — 2,17 : 66b2 — 2,19: 19a1 — 2,29 : 32b1 — 3,2 : 156a1 — 3,6: 131a1 — 3,7—8 : 130a1 — 3,9—10 : 32b2 — 3,10 : 109a2 — 3,13—18 : 165alss — 3,14 : 112b2 — 3,18 : 105a2, 192b2 — 3,21—22 : 78b1 — 4,1 : 113a3 — 4,3 : 109a1 — 3,4—6 : 33b2 — 4,6 : 109a2, 158a1 — 4,6—7 : 153b2 — 4,8—21 : 153alss — 4,16 :82b1, 106b1 — 5,3 : 106b2 — 5,4 : 32a'ss — 5,10 : 117a3 — 5,13—15 : 78b1 — 5,18 : 66b2 II. IOHANNIS 9 : 20a2, 139a1 — 12 : 41a2 IUDAE 8 : 16la2 — 11 : 166b1 — 14—18 : 173a1 APOCALYPSIS 1,3 : 81a1 — 1,5 : 34a2 — 1,18 : 1b2 — 2,10—11 :34a1 — 2,10 :88b3 — 2,17: 102b1 — 2,23—28: 139a1 — 2,26—27 : 34a1 — 3,7—10: 46b1 — 3,19—20: 94b1 — 3,20: 157a1 — 4,1—2 : 119b1 — 5,5:34a1 — 5,6:6b1 — 6,2 : 34a1 — 6,4: 16b1 — 11,7—8 : 34a1 — 11,10 :34a1 — 12,1—2: 26a's — 12,4—6 : 144a1 — 14,9—10: 110a1 — 14,12: 110a2 — 14,13: 11a1 — 14,14: 88b2 — 17,14 : 34a2 — 18,7—8 : 151a2 — 19,5—9 : 26a2 — 19,9 : 156a1 — 19,17: 156a1 — 21,1 : 125a3 — 21,3 : 119a2 — 21,4 : 41b2 — 21,5: 100b1 — 21,6—7: 34a2 — 22,1 : 100b1 — 22,5: 125b2 — 22,9 : 22a1 — 22,12 : 85b1 — 22,18—19: 162a2. 269
12,1—2 : 23b1 — 12,6—8 : 94b1 — 13,1—2 : 105b1 — 13,9—10: 69a1 — 13,10: 133a1 — 13,14 : 44b1 — 13,17 : 188a1 — 13,20 : 49a1 IACOBI 1,2—3 : 41a2 — 1,5 : 79a° — 1,17—21 : 68a ss — 1,17 : 160b2 — 1,22 : 81a1 — 1,22—27 : 80a ss — 1,26 : 81b1 — 2,5 :85a1 — 2,7 : 161a2 — 2,13 : 152a1 — 2,14—20 : 116a2 — 2,17 : 3b2 — 4,3—6 : 77a1 — 4,6·: 177ab1 — 4,7 : 178b1 — 4,9—10 : 41a2 — 4,11 : 117b2 — 4,17 : 67a1 — 5,7—8 : 88a1 — 5,14 : 136b3 — 6,10 : 177a1 — I. PETRI 1,6 : 42b1 — 1,18—20: 6a2 — 2,1—10 :23alss — 2,11—19: 44a ss 2,21 :31a1 — 2,21—25 : 56alss — 2,22 : 23b2 — 2,24 : 176a2 — 2,25 : 48a1 — 3,8—15 : 192alss — 3,14 : 156a1 — 4,6—7 : 173a1 — 4,7—11 : 104alss — 4,11 : 91a2 — 4,14: 193b1 — 4,15—16 : 122a1 — 4,15—18 : 56b2 — 4,17 : 56b2— 5,2 : 122b1 — 5,2—4 : 47b2 — 5,6—11 : 176b'ss II. PETRI 1,4 : 124a1 — 1,10 : 160a2 — 2,1 : 139b1, 188b2 — 2,19 : 130a2 I. IOHANNIS 1,1 : 17a2 — 1,4 : 41a2 — 1,6 : 190a2 — 1,8 : 101a1 — 2,1—2 : 106b2 — 2,3—6 : 109a2 — 2,4 : 103b2 — 2,10 : 103a2 — 2,13 : 54b1 — 2,13—14 : 33b2 — 2,15—17 : 112a2 — 2,17 : 66b2 — 2,19: 19a1 — 2,29 : 32b1 — 3,2 : 156a1 — 3,6: 131a1 — 3,7—8 : 130a1 — 3,9—10 : 32b2 — 3,10 : 109a2 — 3,13—18 : 165alss — 3,14 : 112b2 — 3,18 : 105a2, 192b2 — 3,21—22 : 78b1 — 4,1 : 113a3 — 4,3 : 109a1 — 3,4—6 : 33b2 — 4,6 : 109a2, 158a1 — 4,6—7 : 153b2 — 4,8—21 : 153alss — 4,16 :82b1, 106b1 — 5,3 : 106b2 — 5,4 : 32a'ss — 5,10 : 117a3 — 5,13—15 : 78b1 — 5,18 : 66b2 II. IOHANNIS 9 : 20a2, 139a1 — 12 : 41a2 IUDAE 8 : 16la2 — 11 : 166b1 — 14—18 : 173a1 APOCALYPSIS 1,3 : 81a1 — 1,5 : 34a2 — 1,18 : 1b2 — 2,10—11 :34a1 — 2,10 :88b3 — 2,17: 102b1 — 2,23—28: 139a1 — 2,26—27 : 34a1 — 3,7—10: 46b1 — 3,19—20: 94b1 — 3,20: 157a1 — 4,1—2 : 119b1 — 5,5:34a1 — 5,6:6b1 — 6,2 : 34a1 — 6,4: 16b1 — 11,7—8 : 34a1 — 11,10 :34a1 — 12,1—2: 26a's — 12,4—6 : 144a1 — 14,9—10: 110a1 — 14,12: 110a2 — 14,13: 11a1 — 14,14: 88b2 — 17,14 : 34a2 — 18,7—8 : 151a2 — 19,5—9 : 26a2 — 19,9 : 156a1 — 19,17: 156a1 — 21,1 : 125a3 — 21,3 : 119a2 — 21,4 : 41b2 — 21,5: 100b1 — 21,6—7: 34a2 — 22,1 : 100b1 — 22,5: 125b2 — 22,9 : 22a1 — 22,12 : 85b1 — 22,18—19: 162a2. 269
Strana 270
INDEX AUCTORITATUM ALANUS ab INSULIS 129a- AMBROSIUS 129a1, 129a', 130a2, 132b1, 135b2; De sacramentis lib. V, c. 3 129a1 AUGUSTINUS Ib1, 31a1, 34b1, 47b1, 51b1, 52b1, 121a2, 126a1, 128b2, 130a2, 131b2, 132b1, 132b2, 141b1, 142a1, 153b2, 154b1, 164a1, 166a1, 169b2; Confessiones VII, 10, 16 6a1, De peccatorum meritis et remissione et de baptismo parvulorum III, 2 117b, De Trinitate III, proemium 2 47as, IV, 14 129b2, In Ioannis evangelium tractatus XXVI, 2 124b2, XXVI, 18 131b2, XLVII, 10 51ba, LXXXVII, 2 166b1, CIII, 3 29a1, Soliloquia (apocr.) 22 98b2 BEDA VENERABILIS 173a2; In Lucae evangelium expositio 24 65a2 BERNHARDUS 94b2, 98b1, 106b1, 114a1, 174a1 CYPRIANUS Ep. 63 ad Caecilium 47a GILLEBERTUS abbas Continuatio in Cantica 94b2 GRATIANUS Decreti Prima pars dist. 8 96a2, dist. 46 96b2, dist. 49 130b°—13la; Secunda pars causa I, q. 1, c. 95 129ba, causa II, q. VII, c. 32 130a2, causa XI, q. III, c. 101 129a2; Tertia pars dist. II, c. 14 129a1, dist. II, c. 83 129a1 GREGORIUS MAGNUS 65a2, 150a1, 185a1; Epistularum liber III, indict. XI, ep. IV 166b2, Hom. in evangelia I, XIV, I 47b1, Hom. in Ezechielem I, VII 42b1, Regula pastoralis I, 9 130a2, I, 10 130b2 HIERONYMUS 10a2, 15a2, 51b1, 128b2, 163b2; Ep. CXXV, 20 129a2, In Amos 129b2 HUS Super IV Sententiarum III, d. 23 22a2, sermo in octavam Paschae 1411 31a1 IOHANNES CHRYSOSTOMUS 7b1, 15a2, 49a2, 51a3, 96a, 122a2, 123b, 128b1, 141b2, 147a2, 150b1, 155b1; De sacerdotio III, 5 129a1, In Ioannem hom. LIX, 4 47b2, Opus imperfectum in Matthaeum (apocr.) hom. I 94b2—95a1, hom. IX 94b, 130b1, hom. XV 183b2 ISIDORUS 129a2 LEO I. PAPA 17a1 MATTHIAS de IANOV Regulae Veteris et Novi Testamenti III, tr. 1, c. 12 11aa, IV, art. VI, c. 11 131a1 ORIGENES 59a1; Comm. in Ioannem tomus XIII 164a? SENECA 15a1/ THOMAS AQUINAS 140b2; Summa, pars tertia, q. 73 140b1 270
INDEX AUCTORITATUM ALANUS ab INSULIS 129a- AMBROSIUS 129a1, 129a', 130a2, 132b1, 135b2; De sacramentis lib. V, c. 3 129a1 AUGUSTINUS Ib1, 31a1, 34b1, 47b1, 51b1, 52b1, 121a2, 126a1, 128b2, 130a2, 131b2, 132b1, 132b2, 141b1, 142a1, 153b2, 154b1, 164a1, 166a1, 169b2; Confessiones VII, 10, 16 6a1, De peccatorum meritis et remissione et de baptismo parvulorum III, 2 117b, De Trinitate III, proemium 2 47as, IV, 14 129b2, In Ioannis evangelium tractatus XXVI, 2 124b2, XXVI, 18 131b2, XLVII, 10 51ba, LXXXVII, 2 166b1, CIII, 3 29a1, Soliloquia (apocr.) 22 98b2 BEDA VENERABILIS 173a2; In Lucae evangelium expositio 24 65a2 BERNHARDUS 94b2, 98b1, 106b1, 114a1, 174a1 CYPRIANUS Ep. 63 ad Caecilium 47a GILLEBERTUS abbas Continuatio in Cantica 94b2 GRATIANUS Decreti Prima pars dist. 8 96a2, dist. 46 96b2, dist. 49 130b°—13la; Secunda pars causa I, q. 1, c. 95 129ba, causa II, q. VII, c. 32 130a2, causa XI, q. III, c. 101 129a2; Tertia pars dist. II, c. 14 129a1, dist. II, c. 83 129a1 GREGORIUS MAGNUS 65a2, 150a1, 185a1; Epistularum liber III, indict. XI, ep. IV 166b2, Hom. in evangelia I, XIV, I 47b1, Hom. in Ezechielem I, VII 42b1, Regula pastoralis I, 9 130a2, I, 10 130b2 HIERONYMUS 10a2, 15a2, 51b1, 128b2, 163b2; Ep. CXXV, 20 129a2, In Amos 129b2 HUS Super IV Sententiarum III, d. 23 22a2, sermo in octavam Paschae 1411 31a1 IOHANNES CHRYSOSTOMUS 7b1, 15a2, 49a2, 51a3, 96a, 122a2, 123b, 128b1, 141b2, 147a2, 150b1, 155b1; De sacerdotio III, 5 129a1, In Ioannem hom. LIX, 4 47b2, Opus imperfectum in Matthaeum (apocr.) hom. I 94b2—95a1, hom. IX 94b, 130b1, hom. XV 183b2 ISIDORUS 129a2 LEO I. PAPA 17a1 MATTHIAS de IANOV Regulae Veteris et Novi Testamenti III, tr. 1, c. 12 11aa, IV, art. VI, c. 11 131a1 ORIGENES 59a1; Comm. in Ioannem tomus XIII 164a? SENECA 15a1/ THOMAS AQUINAS 140b2; Summa, pars tertia, q. 73 140b1 270
Strana 271
INDEX CETERORUM NOMINUM ALEXANDER papa V. 192b2 AMBROSIUS Mediolanensis 192b2, cf. Index auctorum. AUGUSTINUS 192b2, cf. Index auctorum. BENEDICTUS papa XIII. 192b2 BERNHARDUS Claraevallensis 3al, cf. Index auctorum. BOHEMI post derisionem et hereticacionem induentur honore 9b2; Bohemi, habeamus spem, quia sero Dominus veniet 26a1, dicentes: Non licet vobis Bohemis vel laicis legem divinam habere in vestro vulgari 144b1; non est alia nacio tam grandis, que habeat deos apropinquantes sibi, sicut spero de Bohemis 145b1. BOHEMIA: falsi prophete seducunt in B. a comunione 5b2; mane nobiscum (Criste) in B. 11al; verbum Domini factum per B. 12b2; regnum B. clamabit parturiens 26b2; metus ex omnibus terris huic terre incumbit 28b2; utinam mortem non gustaremus, donec videremus Filium hominis venientem in regno suo primum in B. 138a2. Cf. HUSS. BOLONIA 173b2 CARDINALIS Iohannes M. 5b1 CONSTANCIA (Concilium Constanciense) 12b2, 13a2, 38a1, 137b3, 176a2, 185b2, 188b1 CONSTANTINUS Imperator infermentavit ecclesiam symonia dominioque 5as; sacerdotes biberunt venenum a C. 91b2; C. imperatoris auctoritas 117a1; sapientes, magistri, prelati nobilitati patrimonio crucifixi vel dominio C. 136a'. GEORGIUS 192b2 HODONYN (Hodonín, oppidum in Moravia) 13a2 HUSS Iohannes M. perseveravit 33a2; merita I. H. 33b2; gaudebant in Constancia de morte I. H. 38a1; excusabat eos, qui eum percuciebant 57a1; Ioh. Huss ostendet Bohemiam ut suam iusticiam in iudicio 67a2; venenum fuit porrectum magistro I. H. 91bl; quanta signa sunt secuti magister I. H. et Ieronimus, qui usque in finem perseveraverunt 93a2; hoc (iudicium Domini) concilium Constanciense non fecit, sed sanctus I. H. fecit veniens Constanciam 185b2. Cf. CONSTANCIA. IERONIMUS 192b2, cf. Index auctorum, HIERONYMUS. IERONIMUS de Praga perseveravit 33a2; venenum porrectum I. 91b1; Huss et I. usque in finem perseveraverunt 93a2. IOHANNES papa XXIII. 192b2 MANICHEI 17a1 MARZYK (dictus Rvačka) 5b1 MARTINUS papa V. 192b2; de eius electione 38a1. MICHAHEL martyr in Polonia 91b1 271
INDEX CETERORUM NOMINUM ALEXANDER papa V. 192b2 AMBROSIUS Mediolanensis 192b2, cf. Index auctorum. AUGUSTINUS 192b2, cf. Index auctorum. BENEDICTUS papa XIII. 192b2 BERNHARDUS Claraevallensis 3al, cf. Index auctorum. BOHEMI post derisionem et hereticacionem induentur honore 9b2; Bohemi, habeamus spem, quia sero Dominus veniet 26a1, dicentes: Non licet vobis Bohemis vel laicis legem divinam habere in vestro vulgari 144b1; non est alia nacio tam grandis, que habeat deos apropinquantes sibi, sicut spero de Bohemis 145b1. BOHEMIA: falsi prophete seducunt in B. a comunione 5b2; mane nobiscum (Criste) in B. 11al; verbum Domini factum per B. 12b2; regnum B. clamabit parturiens 26b2; metus ex omnibus terris huic terre incumbit 28b2; utinam mortem non gustaremus, donec videremus Filium hominis venientem in regno suo primum in B. 138a2. Cf. HUSS. BOLONIA 173b2 CARDINALIS Iohannes M. 5b1 CONSTANCIA (Concilium Constanciense) 12b2, 13a2, 38a1, 137b3, 176a2, 185b2, 188b1 CONSTANTINUS Imperator infermentavit ecclesiam symonia dominioque 5as; sacerdotes biberunt venenum a C. 91b2; C. imperatoris auctoritas 117a1; sapientes, magistri, prelati nobilitati patrimonio crucifixi vel dominio C. 136a'. GEORGIUS 192b2 HODONYN (Hodonín, oppidum in Moravia) 13a2 HUSS Iohannes M. perseveravit 33a2; merita I. H. 33b2; gaudebant in Constancia de morte I. H. 38a1; excusabat eos, qui eum percuciebant 57a1; Ioh. Huss ostendet Bohemiam ut suam iusticiam in iudicio 67a2; venenum fuit porrectum magistro I. H. 91bl; quanta signa sunt secuti magister I. H. et Ieronimus, qui usque in finem perseveraverunt 93a2; hoc (iudicium Domini) concilium Constanciense non fecit, sed sanctus I. H. fecit veniens Constanciam 185b2. Cf. CONSTANCIA. IERONIMUS 192b2, cf. Index auctorum, HIERONYMUS. IERONIMUS de Praga perseveravit 33a2; venenum porrectum I. 91b1; Huss et I. usque in finem perseveraverunt 93a2. IOHANNES papa XXIII. 192b2 MANICHEI 17a1 MARZYK (dictus Rvačka) 5b1 MARTINUS papa V. 192b2; de eius electione 38a1. MICHAHEL martyr in Polonia 91b1 271
Strana 272
MORAVIA 12b2 NERO Imperator 16b2 NICOLAUS (de Dresda) in Misna supplicio affectus 91b1 PALECZ Stephanus 5b1 POLONIA 5b1, 91b1 PRAGA 12b2; quanta ydola statuerunt principes in P. 52b2, venenum porrectum Ni- colao (de Dresda) hic a magistris in P. 91b1; utinam civitas Pragensis idem faceret, quod Paulus 161b3; hodie in P. non est securus pernoctare nec secure intrare templum 168b2; sacerdotes in P. utuntur meretricibus 173b2; videat comunitas Pragensis, ut sint uno spiritu potati 192a2. THABOR mons 21b1 THEOTUNICI advene 17b2 UNGARIA 12b2 WYENNA (Vindobona) 173b2 272
MORAVIA 12b2 NERO Imperator 16b2 NICOLAUS (de Dresda) in Misna supplicio affectus 91b1 PALECZ Stephanus 5b1 POLONIA 5b1, 91b1 PRAGA 12b2; quanta ydola statuerunt principes in P. 52b2, venenum porrectum Ni- colao (de Dresda) hic a magistris in P. 91b1; utinam civitas Pragensis idem faceret, quod Paulus 161b3; hodie in P. non est securus pernoctare nec secure intrare templum 168b2; sacerdotes in P. utuntur meretricibus 173b2; videat comunitas Pragensis, ut sint uno spiritu potati 192a2. THABOR mons 21b1 THEOTUNICI advene 17b2 UNGARIA 12b2 WYENNA (Vindobona) 173b2 272
Strana 273
INDEX RERUM PRAECIPUARUM AMOR Magdalene 20a'ss; et cognicio 2la1, 22a2; causa obediencie I1 lal; veritatis 124a2. ef. VERITAS; Dei et peccati 124b'. ANNUS IUBILEUS. Domini nostri I. Cr. 70b2; ecce iubileus annus 105a2; hodie ec- clesia proclamat annum iubileum 108b2; datur a papa pro pecuniis 109a1; de iubileo anno in castro proclamato 168a1. ANTICRISTUS. Nox temporis Anticristi nunc est 18a1; 18a2; utinam essemus equus glorie sue in bello contra Anticristum 26b1; A. cum Helia diu venerunt 62a2; iam facit sua signa 90b2; domini compellunt adherere A. 103a1; adulterium spirituale non comittamus cum A. 111b2; regnum A. magnificant 136a2; draco stat, ut atra- heret ad assenciendum suo vicario A. 144a2; libri contra A. conscripti 144b1; raciones contra A. facte sunt inflexibiles et insolubiles et multo magis quam ſerrum 144b2; in quo A. vincitur 157b1; regula monachorum introducta per A. 188b2; dies A. 190a1; si quid nobis continget pati ab A. 192bl. APOSTOLI propinquiores fuerunt Cristo 83a2 ARTES quedam sine peccato, quedam sapiunt peccatum 17b1 AURIFABRI 17b2 BELLUM licitum bellando pro veritate Dei 33als CAM(P)SORES 110b1 CANCIONES moderne 103b1 CANTORES 17b1 CENSUS 37a1, 52b1 CRISTUS IESUS magister, pater, dux, pauper, abiectus, reprobatus, dives, gloriosus 4a2; verus amicus 25b1; summus pastor 46a1; Deus et homo 46b2; summus episco- pus 56a1; datum optimum et donum perfectum 68a2; ipse est summus sacerdos 126b2; vera lux 137b1; optimus magister optimam dans legem 139a; rex glorie, summus pontiſex 170b1 ; — venit in mundum propter ſaciendam pacem inter Deum et hominem 29a1 ; humanitas coniuncta divinitati orat pro nobis 106b2; suo merito tenet totum mundum 106b2; dominatur angelis et hominibus 22b'; in hoc solo nomine salus 117b1; noli putare, quod secundum carnem descendisset 143b1; post resurreccionem presenciam suam mortalem abstrahit a nobis 58b's; — inventus per audicionem verbi Dei 6a°; cognoscitur in ſraccione panis llal; stans in medio reducit ad veritatem 16a2; piscis latitans in profundo nunc modernis temporibus l7a, incipit aliquomodo apparere ad suos fideles 18a2; pascit verbo suo et sacra- mento 48a2; ubi tristicia de Cristo, ibi statim fit 10a2; in sacramento persequitur 103b1; exemplar ad imitandum 56b1; regnum Cristi et nostrum 93a1; debet stare in medio ecclesie et in medio cordis cristiani 28b2; veniet et non tardabit 26a1; vincet malos pastores 46b1; auctoritas maior episcoporum 57a2; Cristi paupertas 4а2, 12b1, 46b2, 93a1, 120a1. COMUNIA OMNIA in ecclesia 83a1 18 Želivský 273
INDEX RERUM PRAECIPUARUM AMOR Magdalene 20a'ss; et cognicio 2la1, 22a2; causa obediencie I1 lal; veritatis 124a2. ef. VERITAS; Dei et peccati 124b'. ANNUS IUBILEUS. Domini nostri I. Cr. 70b2; ecce iubileus annus 105a2; hodie ec- clesia proclamat annum iubileum 108b2; datur a papa pro pecuniis 109a1; de iubileo anno in castro proclamato 168a1. ANTICRISTUS. Nox temporis Anticristi nunc est 18a1; 18a2; utinam essemus equus glorie sue in bello contra Anticristum 26b1; A. cum Helia diu venerunt 62a2; iam facit sua signa 90b2; domini compellunt adherere A. 103a1; adulterium spirituale non comittamus cum A. 111b2; regnum A. magnificant 136a2; draco stat, ut atra- heret ad assenciendum suo vicario A. 144a2; libri contra A. conscripti 144b1; raciones contra A. facte sunt inflexibiles et insolubiles et multo magis quam ſerrum 144b2; in quo A. vincitur 157b1; regula monachorum introducta per A. 188b2; dies A. 190a1; si quid nobis continget pati ab A. 192bl. APOSTOLI propinquiores fuerunt Cristo 83a2 ARTES quedam sine peccato, quedam sapiunt peccatum 17b1 AURIFABRI 17b2 BELLUM licitum bellando pro veritate Dei 33als CAM(P)SORES 110b1 CANCIONES moderne 103b1 CANTORES 17b1 CENSUS 37a1, 52b1 CRISTUS IESUS magister, pater, dux, pauper, abiectus, reprobatus, dives, gloriosus 4a2; verus amicus 25b1; summus pastor 46a1; Deus et homo 46b2; summus episco- pus 56a1; datum optimum et donum perfectum 68a2; ipse est summus sacerdos 126b2; vera lux 137b1; optimus magister optimam dans legem 139a; rex glorie, summus pontiſex 170b1 ; — venit in mundum propter ſaciendam pacem inter Deum et hominem 29a1 ; humanitas coniuncta divinitati orat pro nobis 106b2; suo merito tenet totum mundum 106b2; dominatur angelis et hominibus 22b'; in hoc solo nomine salus 117b1; noli putare, quod secundum carnem descendisset 143b1; post resurreccionem presenciam suam mortalem abstrahit a nobis 58b's; — inventus per audicionem verbi Dei 6a°; cognoscitur in ſraccione panis llal; stans in medio reducit ad veritatem 16a2; piscis latitans in profundo nunc modernis temporibus l7a, incipit aliquomodo apparere ad suos fideles 18a2; pascit verbo suo et sacra- mento 48a2; ubi tristicia de Cristo, ibi statim fit 10a2; in sacramento persequitur 103b1; exemplar ad imitandum 56b1; regnum Cristi et nostrum 93a1; debet stare in medio ecclesie et in medio cordis cristiani 28b2; veniet et non tardabit 26a1; vincet malos pastores 46b1; auctoritas maior episcoporum 57a2; Cristi paupertas 4а2, 12b1, 46b2, 93a1, 120a1. COMUNIA OMNIA in ecclesia 83a1 18 Želivský 273
Strana 274
CRUMPERII 17b2 DOMINI temporales 5a2; dicunt: Iura, vel: Accipe census 37a1; nolunt gregem pascere 46b2; principes in Praga 52b2; non possunt esse sine servis 69a2; compellunt ad- herere Antichristo 103a1; ve principibus 103a2; utentes malis ut meretricibus 173b2; rex 177a2; tyrannus 177b2. DOTACIO 16las, cf. CONSTANTINUS in Indice nominum. ECCLESIA. Dominus debet stare in medio e. sancte 28b2; congregacio fidelium, in qua anime coniunguntur anime Cristi 82b1; predestinatorum et malignancium 18b2; — e. sancta (primitiva) in amaritudine persecucionum crescebat 98b1; ve illi, qui excomunicatur ab e. sancta primitiva 103b1; sancti e. primitive erant perseverantes in oracione 106a1. EWANGELIUM dum predicabitur, lapides a cordibus revolventur 3b1; nunc nolunt credere e. quasi in omnibus punctis 66b2; 117b1; ewangelio contra dotacionem, iuramenta, occisionem, iudicia non obediunt 161a2; lucernam accendit ecclesia et sic Cristus, dum ewangelium publicatur 176b1. EXCOMUNICACIO ab ecclesia sancta primitiva 103b1; fideles non advertunt ex- comunicacionem, sed verum pastorem 123a1; sacerdotes excomunicantes 193a1. FIDES. Credere est credendo amare, diligere, in Cristum ire 22a2; f. vera pertinet ad oracionem credendo 75a2; fides antiqua suffocata est 83b1; fides parvulorum 117bls; fides formata caritate 124a1; caritas 105a2. HOVIZATORES 17b1 INCIPIENTES indigent comunione 24a2; incipientes, proficientes, perfecti 10a2; cf. PERFECTI. INDULGENCIE. Religiosi promittentes indulgencias mercenarii sunt 51a2; i. in claustris 57b1. IUDICIA 85a1, 161a2, 184b2; iudices iurati 109b2, 173a1, 185b2. IURARE 37a1, 161a2. IUSTICIA et misericordia 183a2. LABOR. Labore manuum vivebant apostoli 17b2; cristianus debet victum querere ex labore 18a1. LEX CRISTI contra tradiciones 2b1, 5a2; lex vite Cristi 46b2; a iuventute studere deberent cristiani legem Domini 59a2; nunc est populus dissipatus a lege Domini lesu 61a2. LIBER. Ubi habent suas ymagines vel libros? 55a2; mandata ad comburendum libros ewangeliorum, epistolarum in lingwa materna conscriptos 144a2; libri tardius conscripti contra Anticristum multum validiores 144b1. LIBERUM ARBITRIUM 97b1 MAGISTRI ſalsi 13a1; Dei m. et dyaboli 140a1; nostri m. 145b1; hodierna die m. contra omne bonum murmurant 176a1. MARTIRES, eorum status 16b1; causa facit m. 56ba. MECHANICI 17b1, 109b2. MERETRIX 69b1, 107als, 169b1, 173a1, 173b1, 173ba. MERCATORES 17b1 MONACHI 13a1, 17b2, 18a1; promittentes indulgencias 51a2; libros abscondente, multis seris claudentes 144b1; murmurant contra ewangelium 176a2; regula mona- chorum introducta per Anticristum 188b2. 274
CRUMPERII 17b2 DOMINI temporales 5a2; dicunt: Iura, vel: Accipe census 37a1; nolunt gregem pascere 46b2; principes in Praga 52b2; non possunt esse sine servis 69a2; compellunt ad- herere Antichristo 103a1; ve principibus 103a2; utentes malis ut meretricibus 173b2; rex 177a2; tyrannus 177b2. DOTACIO 16las, cf. CONSTANTINUS in Indice nominum. ECCLESIA. Dominus debet stare in medio e. sancte 28b2; congregacio fidelium, in qua anime coniunguntur anime Cristi 82b1; predestinatorum et malignancium 18b2; — e. sancta (primitiva) in amaritudine persecucionum crescebat 98b1; ve illi, qui excomunicatur ab e. sancta primitiva 103b1; sancti e. primitive erant perseverantes in oracione 106a1. EWANGELIUM dum predicabitur, lapides a cordibus revolventur 3b1; nunc nolunt credere e. quasi in omnibus punctis 66b2; 117b1; ewangelio contra dotacionem, iuramenta, occisionem, iudicia non obediunt 161a2; lucernam accendit ecclesia et sic Cristus, dum ewangelium publicatur 176b1. EXCOMUNICACIO ab ecclesia sancta primitiva 103b1; fideles non advertunt ex- comunicacionem, sed verum pastorem 123a1; sacerdotes excomunicantes 193a1. FIDES. Credere est credendo amare, diligere, in Cristum ire 22a2; f. vera pertinet ad oracionem credendo 75a2; fides antiqua suffocata est 83b1; fides parvulorum 117bls; fides formata caritate 124a1; caritas 105a2. HOVIZATORES 17b1 INCIPIENTES indigent comunione 24a2; incipientes, proficientes, perfecti 10a2; cf. PERFECTI. INDULGENCIE. Religiosi promittentes indulgencias mercenarii sunt 51a2; i. in claustris 57b1. IUDICIA 85a1, 161a2, 184b2; iudices iurati 109b2, 173a1, 185b2. IURARE 37a1, 161a2. IUSTICIA et misericordia 183a2. LABOR. Labore manuum vivebant apostoli 17b2; cristianus debet victum querere ex labore 18a1. LEX CRISTI contra tradiciones 2b1, 5a2; lex vite Cristi 46b2; a iuventute studere deberent cristiani legem Domini 59a2; nunc est populus dissipatus a lege Domini lesu 61a2. LIBER. Ubi habent suas ymagines vel libros? 55a2; mandata ad comburendum libros ewangeliorum, epistolarum in lingwa materna conscriptos 144a2; libri tardius conscripti contra Anticristum multum validiores 144b1. LIBERUM ARBITRIUM 97b1 MAGISTRI ſalsi 13a1; Dei m. et dyaboli 140a1; nostri m. 145b1; hodierna die m. contra omne bonum murmurant 176a1. MARTIRES, eorum status 16b1; causa facit m. 56ba. MECHANICI 17b1, 109b2. MERETRIX 69b1, 107als, 169b1, 173a1, 173b1, 173ba. MERCATORES 17b1 MONACHI 13a1, 17b2, 18a1; promittentes indulgencias 51a2; libros abscondente, multis seris claudentes 144b1; murmurant contra ewangelium 176a2; regula mona- chorum introducta per Anticristum 188b2. 274
Strana 275
MONS 157b'ss, 181b2; veniet Moyses de monte 168a2; pernoctare in monte in Praga 168b2; nunc volunt prohibere predicare in monte 188a2. MULIER. Mulieres ociantes 18a1; Cristus post glorificacionem a muliere noluit tangi 21al ; lucifer maiorem pulcritudinem habuit quam omnes mulieres 93a2 ; crines 99a1 ; m. superbe induta quam abhominabilis 148b2; m. est esca in hamo dyaboli 149a1. OBEDIENCIA Deo usque ad mortem 14b2 ORACIO 70a'ss, 106a2 ORNATUS. Sancti non in ornatis auratis se induentes 133a1; o. fugiendus est tamquam dyabolicus cultus 148b2. PASSIO (theologia passionis et tribulacionum). Tribulaciones hic, illic dulcedo 17a2: fideles exponunt se periculis 19a1; iste sunt nupcie — tribulaciones iustorum 26a2: ad paciendum pro veritate sunt a Domino missi 31a1; ille vincet, qui occiditur 34a2; oportet esse hominem virilem et fortem 36a2; plorabitis vos 37b's; tristicia vertetur in gaudium 4Ib'ss; per ignem presentis tribulacionis venitur ad regnum celorum 42b1; vita cristiani in lacrimis 42b2; pastor fidelis debet dare corpus in mortem 48b1; tolle crucem tuam 56a's; nos in corpore oportet pati Cristi passionem 57a2; persecucionem pati est via certa, secura, tuta 58a2; qui maiora dona habet Spiritus sancti, magis paciuntur 94b1; ecclesia Cristi in amaritudine persecucionum crescebat 98b1; ubicumque homo persequitur (! = persecucionem patitur) propter veritatem, habet iam graciam novam Spiritus sancti 101b2; Cristus in sacramento persequitur (! = persecucionem patitur) 103b1; plus mala tollerare quam malo consentire 104b1; non restat aliud nisi pati 111b2; non debemus erubescere si deridemur vel contempnimur 113b'; maxime in tribulacione aperiat Scripturas 119b2; pro verbo Dei pati 137a's; si homo esset passus omnia tormenta, adhuc non est dignus futura gloria 189b1; omnia membra compacientur 192b'ss. PAUPERES et divites 4a2, 158b2; istis temporibus pereunt pauperes et egeni 65b·; iudicium mundi et iudicium Dei de pauperibus 67a2; Deus eligit pauperes — divites per potenciam gladii opprimunt paupercs 85a1, 93als; Cristus moners colere paupertatem 135b2; pauperes eligere et superbos reprobare 145b1; Salvater ponit duas vias, unam divitum, aliam pauperum 146b'ss; dictum Gregorii de pauperibus 150a'; paupertas propter Cristum secundum Crysostomum 150b'; pauperes, vidue, orphani 184a1. PECCATORUM REMISSIO 12a1; p. remissionem accipiunt, qui Cristo credunt 13b1, 56а2. PENITENCIA 90a's, 92b2, 174a2, 181a2 PEPLA 52b2, 65b1, 116a" PERFECTI. Solorum perfectorum est solitarios manere 8b's; Cristus eis in persona apparet 10a2; cſ. INCIPIENTES. PICTORES 17b2 PREDICACIO. Dum predicabitur ewangelium, lapides a cordibus revolventur 3b'; fructus predicacionis 12a2; sacerdotes non predicantes sunt peccatores manifesti 13b1; p. apostolorum intendebat, ut homines virtutibus emendentur 14b1; p. tempore apostolorum et tempore nostro 33a1; officii predicacionis collacio 89a2; aufert vermes anime 91a2; vita predicatorum 96b1; sermo predicatoris audiendus sicut verbum ab ore Dei procedens 113b2; tenebras diligunt, qui predicatores con- tempnunt 117b2; peccatores fugiunt lucem predicacionis, ne arguantur 118b'; ubi 275
MONS 157b'ss, 181b2; veniet Moyses de monte 168a2; pernoctare in monte in Praga 168b2; nunc volunt prohibere predicare in monte 188a2. MULIER. Mulieres ociantes 18a1; Cristus post glorificacionem a muliere noluit tangi 21al ; lucifer maiorem pulcritudinem habuit quam omnes mulieres 93a2 ; crines 99a1 ; m. superbe induta quam abhominabilis 148b2; m. est esca in hamo dyaboli 149a1. OBEDIENCIA Deo usque ad mortem 14b2 ORACIO 70a'ss, 106a2 ORNATUS. Sancti non in ornatis auratis se induentes 133a1; o. fugiendus est tamquam dyabolicus cultus 148b2. PASSIO (theologia passionis et tribulacionum). Tribulaciones hic, illic dulcedo 17a2: fideles exponunt se periculis 19a1; iste sunt nupcie — tribulaciones iustorum 26a2: ad paciendum pro veritate sunt a Domino missi 31a1; ille vincet, qui occiditur 34a2; oportet esse hominem virilem et fortem 36a2; plorabitis vos 37b's; tristicia vertetur in gaudium 4Ib'ss; per ignem presentis tribulacionis venitur ad regnum celorum 42b1; vita cristiani in lacrimis 42b2; pastor fidelis debet dare corpus in mortem 48b1; tolle crucem tuam 56a's; nos in corpore oportet pati Cristi passionem 57a2; persecucionem pati est via certa, secura, tuta 58a2; qui maiora dona habet Spiritus sancti, magis paciuntur 94b1; ecclesia Cristi in amaritudine persecucionum crescebat 98b1; ubicumque homo persequitur (! = persecucionem patitur) propter veritatem, habet iam graciam novam Spiritus sancti 101b2; Cristus in sacramento persequitur (! = persecucionem patitur) 103b1; plus mala tollerare quam malo consentire 104b1; non restat aliud nisi pati 111b2; non debemus erubescere si deridemur vel contempnimur 113b'; maxime in tribulacione aperiat Scripturas 119b2; pro verbo Dei pati 137a's; si homo esset passus omnia tormenta, adhuc non est dignus futura gloria 189b1; omnia membra compacientur 192b'ss. PAUPERES et divites 4a2, 158b2; istis temporibus pereunt pauperes et egeni 65b·; iudicium mundi et iudicium Dei de pauperibus 67a2; Deus eligit pauperes — divites per potenciam gladii opprimunt paupercs 85a1, 93als; Cristus moners colere paupertatem 135b2; pauperes eligere et superbos reprobare 145b1; Salvater ponit duas vias, unam divitum, aliam pauperum 146b'ss; dictum Gregorii de pauperibus 150a'; paupertas propter Cristum secundum Crysostomum 150b'; pauperes, vidue, orphani 184a1. PECCATORUM REMISSIO 12a1; p. remissionem accipiunt, qui Cristo credunt 13b1, 56а2. PENITENCIA 90a's, 92b2, 174a2, 181a2 PEPLA 52b2, 65b1, 116a" PERFECTI. Solorum perfectorum est solitarios manere 8b's; Cristus eis in persona apparet 10a2; cſ. INCIPIENTES. PICTORES 17b2 PREDICACIO. Dum predicabitur ewangelium, lapides a cordibus revolventur 3b'; fructus predicacionis 12a2; sacerdotes non predicantes sunt peccatores manifesti 13b1; p. apostolorum intendebat, ut homines virtutibus emendentur 14b1; p. tempore apostolorum et tempore nostro 33a1; officii predicacionis collacio 89a2; aufert vermes anime 91a2; vita predicatorum 96b1; sermo predicatoris audiendus sicut verbum ab ore Dei procedens 113b2; tenebras diligunt, qui predicatores con- tempnunt 117b2; peccatores fugiunt lucem predicacionis, ne arguantur 118b'; ubi 275
Strana 276
nunc sunt predicatores? 159a2; nunccius si vult vera nuncciare, debet habere litte- ram sigillatam vita Cristi 162a1; nunc volunt prohibere predicare in monte 188a2. RELIQUIE sanctorum indisponunt ad capiendum Spiritum sanctum 65b1. RESURRECCIO Cristi cum passione nobis in exemplum lai; fuit prophetizata 1b1; nescitur nisi cui Deus revelaret 3a2; est quid magnum 16a1; Cristus resurrexit, ut nos in pacem deduceret 16a2. SACERDOTES a) fideles. Sacerdotum figura Levitici 4bls; agamus penitenciam, ut non vituperetur ministerium 9a2; s. predicat de Cristo et que Cristus docuit 12a1; officium prelati 12a2; s. testis est omnium, que fecerunt in Constantia 13a2; Petrus papa plenus Spiritus s. 23b2; Petrus plebanus ecclesie romane 44a1; s. debent oferre sacramenta et predicare populo 24b1; omnis actus in sacerdote non concordans cum vita Cristi et suorum apostolorum est abhominacio 47a1; pastor fidelis debet dare corpus in mortem 48b1; nos s. scire debemus, quia sumus conducti, ut sola illa faceremus, que sunt ad gloriam Dei 51b2; Petrus vicarius summi episcopi 56a1; s. sunt obligati ad procreandum filios Dei verbo veritatis 69b1; oracio fidelium s. multum valet 71ai; officium est sacerdotum peccata corrigere et sacramenta ministrare 89a2; o, si s. ubique predicarent 93a2; olym erant s. orphani 108a1; non est modicum officium comissum sacerdotibus 130b1; s. populum amonebunt ad audicionem verbi Dei 168b2; s. in mundo nichil possidere debent 179a2; regula sacerdotum Cristi 179b2. b) dotati. Dispergunt gregem 5a2, 9b2; excomunicant 12a1; dyabolus eos oppressit 13a1; scripturis prelatorum modernorum testes sunt dyaboli 13a2; non predicant 13b1; silencia imponunt populo 14b1; decipientes populum 17b2; menciuntur de successione apostolica 18a1; non est eis credendum 23b2; non intelligunt nec sciunt, quid loquitur Cristus 37a2; non docent viam Domini exemplari vita et claudunt regnum celorum 46a2; nunc pastorale officium est abhominacio oculis Dei 47a1; pastores mali nunc tondunt gregem 49b1; mercenarius in tempore persecucionis non perseverat 51a1; s. dotati in Praga 52b2; incipit destrui nequicia sacerdotum consulencium dare super fabricam excessivam 65b2; divicie sacerdotum quomodo possunt disponere ad suscepcionem Spiritus sancti? 66a1; ubi timent aliquid pati, non arguunt nec sacramenta ministrant 66b2; suffocant verbum Dei sicut meretrix partum 69b1; bulla sanctissimi cercior quam bulla pape 70b2; unde pape auctoritas, ut inmutaret legem Cristi et apostolorum et eorum statuta? 83a2; quanti mendaces pape predicatores 89b2; sacerdos dotatus mentitur 93a1; pape dotati habent hic consolacionem 98b2; querunt hereditatem super terram 108a1; potestatem habent a Constantino imperatore 117a1; sacerdos non vivens iuxta regulam Cristi est adversarius Cristi 130als; fieri non deberent 145b1; papa cum prelatis 145b2, 148a2, 177a2. SACRAMENTA non dedit Dominus solis apostolis 13a1; sacramentum sunt sermones Cristi 35a1; verbo suo et sacramento Cristus pascit 48a2; solus Cristus sacramenta ministravit et nunc solus ministrat 83a'; signa spiritualia et corporea — Dominus imponit manum suam sacramentaliter 92a2; omnes in Cristo debent baptizari et comunicari 141a2; verbum et sacramentum 142a1. a) BAPTISMUS sinc operibus non salvat 90b1; Augustinus de baptismo parvulorum 117bls; sacerdos in baptismo dicit sua verba, cum dicit: Ego baptizo te 127a1. b) EUKARISTIA. 1. sacramentum altaris: epule sacramentales 6als; in archa venerabilis sacra- menti Cristus preclusit suam humanitatem et divinitatem 27a2; iam incipitur exaltari Filius hominis in sacramento 72a2; hody 85b2; Spiritus sanctus trahit ad 276
nunc sunt predicatores? 159a2; nunccius si vult vera nuncciare, debet habere litte- ram sigillatam vita Cristi 162a1; nunc volunt prohibere predicare in monte 188a2. RELIQUIE sanctorum indisponunt ad capiendum Spiritum sanctum 65b1. RESURRECCIO Cristi cum passione nobis in exemplum lai; fuit prophetizata 1b1; nescitur nisi cui Deus revelaret 3a2; est quid magnum 16a1; Cristus resurrexit, ut nos in pacem deduceret 16a2. SACERDOTES a) fideles. Sacerdotum figura Levitici 4bls; agamus penitenciam, ut non vituperetur ministerium 9a2; s. predicat de Cristo et que Cristus docuit 12a1; officium prelati 12a2; s. testis est omnium, que fecerunt in Constantia 13a2; Petrus papa plenus Spiritus s. 23b2; Petrus plebanus ecclesie romane 44a1; s. debent oferre sacramenta et predicare populo 24b1; omnis actus in sacerdote non concordans cum vita Cristi et suorum apostolorum est abhominacio 47a1; pastor fidelis debet dare corpus in mortem 48b1; nos s. scire debemus, quia sumus conducti, ut sola illa faceremus, que sunt ad gloriam Dei 51b2; Petrus vicarius summi episcopi 56a1; s. sunt obligati ad procreandum filios Dei verbo veritatis 69b1; oracio fidelium s. multum valet 71ai; officium est sacerdotum peccata corrigere et sacramenta ministrare 89a2; o, si s. ubique predicarent 93a2; olym erant s. orphani 108a1; non est modicum officium comissum sacerdotibus 130b1; s. populum amonebunt ad audicionem verbi Dei 168b2; s. in mundo nichil possidere debent 179a2; regula sacerdotum Cristi 179b2. b) dotati. Dispergunt gregem 5a2, 9b2; excomunicant 12a1; dyabolus eos oppressit 13a1; scripturis prelatorum modernorum testes sunt dyaboli 13a2; non predicant 13b1; silencia imponunt populo 14b1; decipientes populum 17b2; menciuntur de successione apostolica 18a1; non est eis credendum 23b2; non intelligunt nec sciunt, quid loquitur Cristus 37a2; non docent viam Domini exemplari vita et claudunt regnum celorum 46a2; nunc pastorale officium est abhominacio oculis Dei 47a1; pastores mali nunc tondunt gregem 49b1; mercenarius in tempore persecucionis non perseverat 51a1; s. dotati in Praga 52b2; incipit destrui nequicia sacerdotum consulencium dare super fabricam excessivam 65b2; divicie sacerdotum quomodo possunt disponere ad suscepcionem Spiritus sancti? 66a1; ubi timent aliquid pati, non arguunt nec sacramenta ministrant 66b2; suffocant verbum Dei sicut meretrix partum 69b1; bulla sanctissimi cercior quam bulla pape 70b2; unde pape auctoritas, ut inmutaret legem Cristi et apostolorum et eorum statuta? 83a2; quanti mendaces pape predicatores 89b2; sacerdos dotatus mentitur 93a1; pape dotati habent hic consolacionem 98b2; querunt hereditatem super terram 108a1; potestatem habent a Constantino imperatore 117a1; sacerdos non vivens iuxta regulam Cristi est adversarius Cristi 130als; fieri non deberent 145b1; papa cum prelatis 145b2, 148a2, 177a2. SACRAMENTA non dedit Dominus solis apostolis 13a1; sacramentum sunt sermones Cristi 35a1; verbo suo et sacramento Cristus pascit 48a2; solus Cristus sacramenta ministravit et nunc solus ministrat 83a'; signa spiritualia et corporea — Dominus imponit manum suam sacramentaliter 92a2; omnes in Cristo debent baptizari et comunicari 141a2; verbum et sacramentum 142a1. a) BAPTISMUS sinc operibus non salvat 90b1; Augustinus de baptismo parvulorum 117bls; sacerdos in baptismo dicit sua verba, cum dicit: Ego baptizo te 127a1. b) EUKARISTIA. 1. sacramentum altaris: epule sacramentales 6als; in archa venerabilis sacra- menti Cristus preclusit suam humanitatem et divinitatem 27a2; iam incipitur exaltari Filius hominis in sacramento 72a2; hody 85b2; Spiritus sanctus trahit ad 276
Strana 277
venerabile sacramentum altaris 101b2; Cristus in sacramento altaris 118b1; sa- cerdos in sacramento eukaristie solum refert verba Cristi 127a1; missa dicitur comunis actus (Matthias de Janov) 131a1; investigare sacramentum altaris 145al; virtutem predicare sacramenti altaris 157b1; signum et memoriale Filii hominis 157b2; magna cena, quam Cristus instituit 160b1. 2. panis: in fraccione panis Cristus congnoscitur llal; triplex: vivus, spiritualis, sacramentalis 11a's; vivus de celo descedens in vili materia panis 123ba; p. corporis, quia de celo est, est perpetue incorupcionis 127a2; caro Cristi 128a1s; ne quis hoc verbum parabolam credat, non emigmatice, sed realiter dicit: Caro mea vere 128b'ss. 3. calix: Manichei de calice bibere noluerunt 17a1; Cristus dedit corpus et sangwi- nem 24a2; de comunione calicis patet: quando fuit persecucio, non fuerunt ausi ministrare 51al; discesserunt a comunione calicis vel sacramenti 91b2; non omnes obediunt ewangelio, ut de comunione calicis 16la ; de comunionc calicis ad adul- tos vel inſantes 185a2. 4. comunio parvulorum: cur datur eukaristia laicis et pueris 10b1; pueri comunicaverunt carni et sangwini 18b2; incipientes indigent comunione 24a2; de comunione parvulorum patet, quod tempore persecucionis non ausi sunt eam sacerdotes mali ministrare 51a2, 92a1; multi, audientes pueris porigere sacramentum, scandalizantur 128a1; impediatis episcopis comunionem, non infantibus 130a2 irascuntur, si infantes comunicantur 14la'; comunio calicis ad infantes 185a'. 5. de crebra comunione: multi non curant iterum et iterum comunicare 24a2; nolunt sepe se disponere ad suscepcionem 132b's; cenam negligunt, qui raro comunicant 163a1. 6. de hostibus sacramenti altaris: 14b2; temptaciones dyaboli de corpore Cristi 33al; heresis contra venerabile sacramentum 72b1; infideles de corpore Cristi affirmant, quod ibi non sit, ubi sacerdos conficit 91b'; dicunt: Dividunt Deum, solus Dominus sic divisit corpus et sangwinem 128a2; penitenciam iniun- gunt: Non comunicabis tribus annis 174a2; nunc compaciendo hereticis blazfema- toribus sacramenti 192b1; maledicunt sacramento 193a1. SARTORES qui incidunt vestimenta 17b2 SCRIPTOR 56b1 SCRIPTURA SACRA quasi unguentum 2b1; Scripturam aperit Cristus temporibus nostris Ilai; Scripture sunt testes omnes prophete 13a'; multi dicunt: Nos non intelligimus veritatem nec scimus Scripturam 36b2; Spiritus inflamavit discipulos sciencia Scripture 109a1; Scripture fideles credunt l1la2; per Scripturam sanctam intratur in regnum celorum 119b1; Spiritus est hostiarius, per quem Scripture reserate nobis indicant Cristum 122a2; cristiani congnoscunt ex Scripturis et ex operibus, qui Dei sunt magistri vel qui dyaboli 140a1; draco nititur devorare fructum per Scripturarum studium conceptum, libros ewangeliorum, epistolarum in lingwa materna conscriptos 144a2; misericordia Dei est, dum dignatur peccatori voluntatem suam ex Scripturis manifestare 179b1. Cf. VERBUM DEI. TAXILLATORES 17b2 TRADICIONES hominum, quas Cristus prohibuit 2b1, 5b2, 1lai, 36b2; populus credit fabulis et mandatis hominum 90a1; diffamabunt vos de inobediencia tradicionum 103b2; ad statuta hominum tendunt ypocrite 139a1. USURARII 17b1, 184a1; usura 185b1. VERBUM DEI aut Cristi. Audicione verbi Dei Cristus est inventus 6a2; in verbo Dei eadem fiunt, que facta sunt Cristo 7b1; nunc a mortuis resurgit 7b2; frangitur bene 277
venerabile sacramentum altaris 101b2; Cristus in sacramento altaris 118b1; sa- cerdos in sacramento eukaristie solum refert verba Cristi 127a1; missa dicitur comunis actus (Matthias de Janov) 131a1; investigare sacramentum altaris 145al; virtutem predicare sacramenti altaris 157b1; signum et memoriale Filii hominis 157b2; magna cena, quam Cristus instituit 160b1. 2. panis: in fraccione panis Cristus congnoscitur llal; triplex: vivus, spiritualis, sacramentalis 11a's; vivus de celo descedens in vili materia panis 123ba; p. corporis, quia de celo est, est perpetue incorupcionis 127a2; caro Cristi 128a1s; ne quis hoc verbum parabolam credat, non emigmatice, sed realiter dicit: Caro mea vere 128b'ss. 3. calix: Manichei de calice bibere noluerunt 17a1; Cristus dedit corpus et sangwi- nem 24a2; de comunione calicis patet: quando fuit persecucio, non fuerunt ausi ministrare 51al; discesserunt a comunione calicis vel sacramenti 91b2; non omnes obediunt ewangelio, ut de comunione calicis 16la ; de comunionc calicis ad adul- tos vel inſantes 185a2. 4. comunio parvulorum: cur datur eukaristia laicis et pueris 10b1; pueri comunicaverunt carni et sangwini 18b2; incipientes indigent comunione 24a2; de comunione parvulorum patet, quod tempore persecucionis non ausi sunt eam sacerdotes mali ministrare 51a2, 92a1; multi, audientes pueris porigere sacramentum, scandalizantur 128a1; impediatis episcopis comunionem, non infantibus 130a2 irascuntur, si infantes comunicantur 14la'; comunio calicis ad infantes 185a'. 5. de crebra comunione: multi non curant iterum et iterum comunicare 24a2; nolunt sepe se disponere ad suscepcionem 132b's; cenam negligunt, qui raro comunicant 163a1. 6. de hostibus sacramenti altaris: 14b2; temptaciones dyaboli de corpore Cristi 33al; heresis contra venerabile sacramentum 72b1; infideles de corpore Cristi affirmant, quod ibi non sit, ubi sacerdos conficit 91b'; dicunt: Dividunt Deum, solus Dominus sic divisit corpus et sangwinem 128a2; penitenciam iniun- gunt: Non comunicabis tribus annis 174a2; nunc compaciendo hereticis blazfema- toribus sacramenti 192b1; maledicunt sacramento 193a1. SARTORES qui incidunt vestimenta 17b2 SCRIPTOR 56b1 SCRIPTURA SACRA quasi unguentum 2b1; Scripturam aperit Cristus temporibus nostris Ilai; Scripture sunt testes omnes prophete 13a'; multi dicunt: Nos non intelligimus veritatem nec scimus Scripturam 36b2; Spiritus inflamavit discipulos sciencia Scripture 109a1; Scripture fideles credunt l1la2; per Scripturam sanctam intratur in regnum celorum 119b1; Spiritus est hostiarius, per quem Scripture reserate nobis indicant Cristum 122a2; cristiani congnoscunt ex Scripturis et ex operibus, qui Dei sunt magistri vel qui dyaboli 140a1; draco nititur devorare fructum per Scripturarum studium conceptum, libros ewangeliorum, epistolarum in lingwa materna conscriptos 144a2; misericordia Dei est, dum dignatur peccatori voluntatem suam ex Scripturis manifestare 179b1. Cf. VERBUM DEI. TAXILLATORES 17b2 TRADICIONES hominum, quas Cristus prohibuit 2b1, 5b2, 1lai, 36b2; populus credit fabulis et mandatis hominum 90a1; diffamabunt vos de inobediencia tradicionum 103b2; ad statuta hominum tendunt ypocrite 139a1. USURARII 17b1, 184a1; usura 185b1. VERBUM DEI aut Cristi. Audicione verbi Dei Cristus est inventus 6a2; in verbo Dei eadem fiunt, que facta sunt Cristo 7b1; nunc a mortuis resurgit 7b2; frangitur bene 277
Strana 278
exponendo 11b1; persecucio veritatis contingit ex resurreccione verbi Dei diu sepulti 26b's; Cristus verbo suo et sacramento pascit 48a2; procreat filios Dei 69b1; dum verbum Domini audimus, Dominus loquitur nobiscum 70b1; verbum Dei susceptum potest salvare animas 80a2; non iustificat, nisi opere compleatur 80blss ; audiamus verbum Dei 100b2; est probatorium 110b's; pro verbo Dei pati 136a2; suscipientibus regnum Dei promittitur verbum Dei 136b1; si sacerdotes dicerent populo verba Dei, non verba hominum, populus crederet 138a2; ve, qui nunc pre- conem (Cristum) impedierit clamare verbum 167b2; mundat, illuminat, calefacit 169a1; deberemus humiliari ad verba Dei, si vellemus concipere vitam Domini Iesu 177a1; predicatores, date verbum Dei populo 187b1. Cf. SCRIPTURA, VERITAS. VERITAS et mendacium 5al; adversarii veritatis 5b2; quanto plus frangitur, plus publicatur I1b1; Petrus dicitur cognoscens veritatem 12b1; Dominus nunc veritate visitat 13a1; Cristus vult reducere ad véritatem 16a2; proditores veritatis 17b's; persecuciones veritatis 26b2; pro veritate pati 31a1; inimici veritatis, id est auctori- tatis Cristi 57a2; veritates hereticantur 68b2; veritas manet et invalescit 86a2; resurreccio veritatis nunc 89b2; in una lingwa loqui veritatem 91al; Spiritus veritatis et spiritus mendacii 100a1; per auditum adveniet cognicio veritatis 100b2; melius est viam veritatis non agnoscere, quam post agnitam retroire 113a1, castrum veritatis Scriptura 119b2; veritatem in prophetis videre sine Cristo pecca- tum est 120b2; veritas, que Cristus est 124; veritatem propalare 136a2; contemp- tores ewangelice veritatis 136b1; nunc volunt multa dicere contra veritatem 146b1 ; organa veritatis sumus (Gregorius) 185a1. VESTIMENTA 146a'ss; tegumentum debemus habere, non ornamentum 148b2. VILLANI in multis locis iam clamant a persecutoribus oppressi 26b2. YMAGO DEI in omnibus, ideo omnes sumus fratres 45b1; y. Filii Dei vivi 110a1; pro reformacione ymaginis Dei Cristus suam ymaginem destruxit 133a2; y. Trinitatis invenitur publicacione ewangelii 176b1; y. Dei viventis 181a2; y. Trinitatis 183as. YMAGINES sunt ydola in ecclesiis 52b2, 55a2; Cristus in corpore est passus, non in pariete depictus 57a2, 65b1; regula Cristi in ipso descripta, non in pariete depicta 84b1, 90b2. 278
exponendo 11b1; persecucio veritatis contingit ex resurreccione verbi Dei diu sepulti 26b's; Cristus verbo suo et sacramento pascit 48a2; procreat filios Dei 69b1; dum verbum Domini audimus, Dominus loquitur nobiscum 70b1; verbum Dei susceptum potest salvare animas 80a2; non iustificat, nisi opere compleatur 80blss ; audiamus verbum Dei 100b2; est probatorium 110b's; pro verbo Dei pati 136a2; suscipientibus regnum Dei promittitur verbum Dei 136b1; si sacerdotes dicerent populo verba Dei, non verba hominum, populus crederet 138a2; ve, qui nunc pre- conem (Cristum) impedierit clamare verbum 167b2; mundat, illuminat, calefacit 169a1; deberemus humiliari ad verba Dei, si vellemus concipere vitam Domini Iesu 177a1; predicatores, date verbum Dei populo 187b1. Cf. SCRIPTURA, VERITAS. VERITAS et mendacium 5al; adversarii veritatis 5b2; quanto plus frangitur, plus publicatur I1b1; Petrus dicitur cognoscens veritatem 12b1; Dominus nunc veritate visitat 13a1; Cristus vult reducere ad véritatem 16a2; proditores veritatis 17b's; persecuciones veritatis 26b2; pro veritate pati 31a1; inimici veritatis, id est auctori- tatis Cristi 57a2; veritates hereticantur 68b2; veritas manet et invalescit 86a2; resurreccio veritatis nunc 89b2; in una lingwa loqui veritatem 91al; Spiritus veritatis et spiritus mendacii 100a1; per auditum adveniet cognicio veritatis 100b2; melius est viam veritatis non agnoscere, quam post agnitam retroire 113a1, castrum veritatis Scriptura 119b2; veritatem in prophetis videre sine Cristo pecca- tum est 120b2; veritas, que Cristus est 124; veritatem propalare 136a2; contemp- tores ewangelice veritatis 136b1; nunc volunt multa dicere contra veritatem 146b1 ; organa veritatis sumus (Gregorius) 185a1. VESTIMENTA 146a'ss; tegumentum debemus habere, non ornamentum 148b2. VILLANI in multis locis iam clamant a persecutoribus oppressi 26b2. YMAGO DEI in omnibus, ideo omnes sumus fratres 45b1; y. Filii Dei vivi 110a1; pro reformacione ymaginis Dei Cristus suam ymaginem destruxit 133a2; y. Trinitatis invenitur publicacione ewangelii 176b1; y. Dei viventis 181a2; y. Trinitatis 183as. YMAGINES sunt ydola in ecclesiis 52b2, 55a2; Cristus in corpore est passus, non in pariete depictus 57a2, 65b1; regula Cristi in ipso descripta, non in pariete depicta 84b1, 90b2. 278
Strana 279
REGISTRUM SERMONUM I. 1. 16. IV. 1419. Dominica Pasche. Me 16,1—7. Maria Magdalena et Maria Iacobi et Salome . . . . . . 2. 16. IV. 1419. Dominica Pasche. 1 Cor 5,7—8. Fratres, expurgate vetus fermentum.. 11. 3. 17. IV. 1419. Feria secunda post Pascha. Le 24,13—35. Et ecce duo ex discipulis ibant ipsa die in castellum . . . 4. 17. IV. 1419. Feria secunda post Pascha. Act 10,36—43. Stans Petrus in medio plebis, dixit: Viri fratres . . . III. 5. 18. IV. 1419. Feria tercia post Pascha. Act 13,26—32. Surgens Paulus et manu silencium indicens . . . . . 6. 18. IV. 1419. Feria tercia post Pascha. Le 24,36—47. Stetit Iesus in medio corum et dicit eis: Pax. IV. 7. 19. IV. 1419. Feria quarta post Pascha. Ih 21,4—14. Manifestavit se . . . iterum Iesus ad mare Tyberiadis.. . . V. 8. 20. IV. 1419. Feria quinta post Pascha: Ih 20, 11—18. Maria autem stabat ad monumentum foris, plorans . . . . . . . . . . . * VI. 9. 21. IV. 1419. Feria sevta post Pascha. Mt 28,16—20. Undecim autem discipuli abierunt in Galileam. . VII. 10. 22. IV. 1419. Sabbato post Pascha. 1 Pt 2,1—10. Deponentes igitur omnem maliciam et omnem dolum . . . . VIII. 11. 23. IV. 1419. Octava Pasche. Ih 20,19—31. Cum sero esset una dierum et fores essent clause . . . . . . . . . . . . . 12. 23. IV. 1419. Octava Pasche. 1 Ih 5,4. Omne, quod natum est ex Deo, vincit mundum . IX. 13. (15) 7. V. 1419. Dominica secunda post octavam Pasche. Ih 16,16—22. Modicum et iam non videbitis me . . . . . . . 14. (16) 7. V. 1419. Dominica secunda post octavam Pasche. 1 Pt 2,11—19. Karissimi, obsecro vos tamquam advenas . . . . . . . . . . . X. 15. (13) 30. IV. 1419. Dominica prima post Octavam Pasche. Ih 10,11—16. Ego sum pastor bonus . . . . . . . . . . . . 16. (14) 30. IV. 1419. Dominica prima post octavam Pasche. 1 Pt 2,21—25. Cristus passus est pro nobis . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI. 17. 14. V. 1419. Dominica tercia post octavam Pasche. Ih 16,1—13. Hec locutus sum vobis, ut non scandalizemini . . . . . . . . . . . 18. 14. V. 1419. Dominica tercia post octavam Pasche. Icb 1,27—21. Omne datum optimum et omne donum perfectum . . . . . . . . . . . XII. 19. 21. V. 1419. Dominica quarta post octavam Pasche. Ih 16,23—30. Amen, amen dico vobis: Si quid pecieritis. . . . . . . 20. 21. V. 1419. Dominica quarta post octavam Pasche. Icb 1,22—27. Estote factores verbi. . . . . . . . . 111 . 23 28 32 34 37 40 43 45 48 55 60 68 72 82 86 96 100 15 19 279
REGISTRUM SERMONUM I. 1. 16. IV. 1419. Dominica Pasche. Me 16,1—7. Maria Magdalena et Maria Iacobi et Salome . . . . . . 2. 16. IV. 1419. Dominica Pasche. 1 Cor 5,7—8. Fratres, expurgate vetus fermentum.. 11. 3. 17. IV. 1419. Feria secunda post Pascha. Le 24,13—35. Et ecce duo ex discipulis ibant ipsa die in castellum . . . 4. 17. IV. 1419. Feria secunda post Pascha. Act 10,36—43. Stans Petrus in medio plebis, dixit: Viri fratres . . . III. 5. 18. IV. 1419. Feria tercia post Pascha. Act 13,26—32. Surgens Paulus et manu silencium indicens . . . . . 6. 18. IV. 1419. Feria tercia post Pascha. Le 24,36—47. Stetit Iesus in medio corum et dicit eis: Pax. IV. 7. 19. IV. 1419. Feria quarta post Pascha. Ih 21,4—14. Manifestavit se . . . iterum Iesus ad mare Tyberiadis.. . . V. 8. 20. IV. 1419. Feria quinta post Pascha: Ih 20, 11—18. Maria autem stabat ad monumentum foris, plorans . . . . . . . . . . . * VI. 9. 21. IV. 1419. Feria sevta post Pascha. Mt 28,16—20. Undecim autem discipuli abierunt in Galileam. . VII. 10. 22. IV. 1419. Sabbato post Pascha. 1 Pt 2,1—10. Deponentes igitur omnem maliciam et omnem dolum . . . . VIII. 11. 23. IV. 1419. Octava Pasche. Ih 20,19—31. Cum sero esset una dierum et fores essent clause . . . . . . . . . . . . . 12. 23. IV. 1419. Octava Pasche. 1 Ih 5,4. Omne, quod natum est ex Deo, vincit mundum . IX. 13. (15) 7. V. 1419. Dominica secunda post octavam Pasche. Ih 16,16—22. Modicum et iam non videbitis me . . . . . . . 14. (16) 7. V. 1419. Dominica secunda post octavam Pasche. 1 Pt 2,11—19. Karissimi, obsecro vos tamquam advenas . . . . . . . . . . . X. 15. (13) 30. IV. 1419. Dominica prima post Octavam Pasche. Ih 10,11—16. Ego sum pastor bonus . . . . . . . . . . . . 16. (14) 30. IV. 1419. Dominica prima post octavam Pasche. 1 Pt 2,21—25. Cristus passus est pro nobis . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI. 17. 14. V. 1419. Dominica tercia post octavam Pasche. Ih 16,1—13. Hec locutus sum vobis, ut non scandalizemini . . . . . . . . . . . 18. 14. V. 1419. Dominica tercia post octavam Pasche. Icb 1,27—21. Omne datum optimum et omne donum perfectum . . . . . . . . . . . XII. 19. 21. V. 1419. Dominica quarta post octavam Pasche. Ih 16,23—30. Amen, amen dico vobis: Si quid pecieritis. . . . . . . 20. 21. V. 1419. Dominica quarta post octavam Pasche. Icb 1,22—27. Estote factores verbi. . . . . . . . . 111 . 23 28 32 34 37 40 43 45 48 55 60 68 72 82 86 96 100 15 19 279
Strana 280
XIII. XIV. XV. XVI. XVII, XVIII. XIX. XX. XXI. XXII. XXIII. XXIV. XXV. XXVI. XXVII. 280 21. 22. 23. 24. 25. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. . 4. VI. 1419. Dominica Pentecostes. Yh. 14,23— 31. Si quis diligit me . . 5. VI. 1419. Feria secunda post Pentecosten. Yh 3,16— 21. Sic enim Deus Ce soos . . 157 24. V. 1419. Vigilia Ascensionis. Eph 4,7—13. Unicuique autem vestrum data est gracia. R e 25. V. 1419. Ascensio Domini. Act 1,1—11. Primum quidem sermonem feci . 25. V. 1419. Ascensio Domini. Mc 16, 14—20. Recumbentibus undecim discipulis apparuit. , . . 28. V. 1419. Dominica post Ascensionem. Yh 15,26—16,4. Cum autem venerit Paraclitus . 28. V. 1419. Dominica post Ascensionem. 1 Pt 4, 7. 11. Karissimi, estote ergo prudentes et vigilate. mandata mea servate dilexit mundum . 6. VI. 1419. Feria tercia post. Pentecosten. Ih 10,1—10. Amen, amen dico vobis, qui non intrat per hostium . 7. VI. 1419. Feria quarta post. Pentecosten. Ih 6,44-—52. Nemo potest venire ad me, nisi pater traxerit illum 7. VI. 1419. Feria quarta post Pentecosten. Ih 6,56—59. Dixit lesus discipulis suis: Caro mea vere. Ce ee 8. VI. 1419. Feria quinta post Pentecosten. Lc 9,1- 6. Convocatis autem duodecim apostolis, dedit eis virtutem 11. VI. 1419. In festo Trinitatis. Ih 3,1— 15. Erat autem homo ex phariseis, Nicodemus nomine . . 11. VI. 1419. In festo Trinitatis. Ra 11, 33—36. O altitudo diviciarum sapiencie et sciencie Dei .. . 18. VI. 1419. Dominica prima post Trinilatem. Lc 16,19— 31. Dicebat autem ad discipulos suos: Homo quidam . 18. VI. 1419. Dominica prima post Trinilalem. ] Ih 4, 8- 21. Kari issimi, Deus karitas est. MM 25. VI. 1419. Dominica secunda post Trinitatem. Lc 14.16—24. Homo quidam fecit cenam magnam . . 25. VI. 1419. Dominica secunda post Trinitatem. I Ih 3, 13—18. Nolite mirari fratres . SE." 2. VII. 1419. Dominica tercia post Trinitatem. Lc 15,1 —-10. Erant autem apropinquantes ad Iesum publicani 2. VII. 1419. Dominica tercia post Trinitatem. I Pt 5 6—11. Karissimi, humiliamini autem sub potenti manu Dei . . 9. VII. 1419. Dominica quarla post Trinitatem. Lc 6,36—42. Estote misericordes sicut et Pater vester. 9. VII. 1419. Dominica quarta post Trinitatem. Rm 8, 18— 23. Existimo enim guod non sunt condigne passiones . .. 16. VII. 1419. Dominica quinta post Trinitatem. | Pt 3,8—15. Karissimi, omnes unanimes in oracione estote. . . . . . . . . . . . . .. . 115 . 118 . 123 . 130 . 141 . 3. VI. 1419. Sabbato in vigilia Pentecosles. Ih. 14,15— 21. Si diligitis me, os Ds . . . 145 . 149 162 167 . 171 . 180 183 . 190 . 194 . 201 . 204 . 213 . 217 . 227 . 232 . 244
XIII. XIV. XV. XVI. XVII, XVIII. XIX. XX. XXI. XXII. XXIII. XXIV. XXV. XXVI. XXVII. 280 21. 22. 23. 24. 25. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. . 4. VI. 1419. Dominica Pentecostes. Yh. 14,23— 31. Si quis diligit me . . 5. VI. 1419. Feria secunda post Pentecosten. Yh 3,16— 21. Sic enim Deus Ce soos . . 157 24. V. 1419. Vigilia Ascensionis. Eph 4,7—13. Unicuique autem vestrum data est gracia. R e 25. V. 1419. Ascensio Domini. Act 1,1—11. Primum quidem sermonem feci . 25. V. 1419. Ascensio Domini. Mc 16, 14—20. Recumbentibus undecim discipulis apparuit. , . . 28. V. 1419. Dominica post Ascensionem. Yh 15,26—16,4. Cum autem venerit Paraclitus . 28. V. 1419. Dominica post Ascensionem. 1 Pt 4, 7. 11. Karissimi, estote ergo prudentes et vigilate. mandata mea servate dilexit mundum . 6. VI. 1419. Feria tercia post. Pentecosten. Ih 10,1—10. Amen, amen dico vobis, qui non intrat per hostium . 7. VI. 1419. Feria quarta post. Pentecosten. Ih 6,44-—52. Nemo potest venire ad me, nisi pater traxerit illum 7. VI. 1419. Feria quarta post Pentecosten. Ih 6,56—59. Dixit lesus discipulis suis: Caro mea vere. Ce ee 8. VI. 1419. Feria quinta post Pentecosten. Lc 9,1- 6. Convocatis autem duodecim apostolis, dedit eis virtutem 11. VI. 1419. In festo Trinitatis. Ih 3,1— 15. Erat autem homo ex phariseis, Nicodemus nomine . . 11. VI. 1419. In festo Trinitatis. Ra 11, 33—36. O altitudo diviciarum sapiencie et sciencie Dei .. . 18. VI. 1419. Dominica prima post Trinilatem. Lc 16,19— 31. Dicebat autem ad discipulos suos: Homo quidam . 18. VI. 1419. Dominica prima post Trinilalem. ] Ih 4, 8- 21. Kari issimi, Deus karitas est. MM 25. VI. 1419. Dominica secunda post Trinitatem. Lc 14.16—24. Homo quidam fecit cenam magnam . . 25. VI. 1419. Dominica secunda post Trinitatem. I Ih 3, 13—18. Nolite mirari fratres . SE." 2. VII. 1419. Dominica tercia post Trinitatem. Lc 15,1 —-10. Erant autem apropinquantes ad Iesum publicani 2. VII. 1419. Dominica tercia post Trinitatem. I Pt 5 6—11. Karissimi, humiliamini autem sub potenti manu Dei . . 9. VII. 1419. Dominica quarla post Trinitatem. Lc 6,36—42. Estote misericordes sicut et Pater vester. 9. VII. 1419. Dominica quarta post Trinitatem. Rm 8, 18— 23. Existimo enim guod non sunt condigne passiones . .. 16. VII. 1419. Dominica quinta post Trinitatem. | Pt 3,8—15. Karissimi, omnes unanimes in oracione estote. . . . . . . . . . . . . .. . 115 . 118 . 123 . 130 . 141 . 3. VI. 1419. Sabbato in vigilia Pentecosles. Ih. 14,15— 21. Si diligitis me, os Ds . . . 145 . 149 162 167 . 171 . 180 183 . 190 . 194 . 201 . 204 . 213 . 217 . 227 . 232 . 244
Strana 281
INDEX Uvod. 5 Sermones I-XXVII 15 Annotationes Index verborům bohemicorum Index locorum s. Scriptuarae Index auctoritatum . Index ceterorum nominum Index rerum praecipúarům Registrům sermonům 252 . . . . . . 259 . . . . 261 270 . . . . . . . . 271 273 . . . . 279 . .
INDEX Uvod. 5 Sermones I-XXVII 15 Annotationes Index verborům bohemicorum Index locorum s. Scriptuarae Index auctoritatum . Index ceterorum nominum Index rerum praecipúarům Registrům sermonům 252 . . . . . . 259 . . . . 261 270 . . . . . . . . 271 273 . . . . 279 . .
Strana 282
- 1: Titul
- 5: Úvod
- 15: Edice
- 252: Annotationes
- 259: Index verborum bohemicorum
- 261: Index locorum s. Scripturae
- 270: Index auctoritatum
- 271: Index ceterorum nominum
- 273: Index rerum praecipuarum
- 279: Registrum sermonum
- 281: Index