z 388 stránek
Titul
I
II
III
IV
Předmluva
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
XXIII
XXIV
XXV
XXVI
XXVII
XXVIII
XXIX
XXX
XXXI
XXXII
XXXIII
XXXIV
XXXV
XXXVI
XXXVII
XXXVIII
XXXIX
XL
XLI
XLII
XLIII
XLIV
XLV
XLVI
XLVII
XLVIII
XLIX
L
LI
LII
LIII
LIV
LV
LVI
LVII
LVIII
LIX
LX
LXI
LXII
LXIII
LXIV
LXV
LXVI
LXVII
LXVIII
LXIX
LXX
LXXI
LXXII
LXXIII
LXXIV
LXXV
LXXVI
LXXVII
LXXVIII
LXXIX
LXXX
LXXXI
LXXXII
LXXXIII
LXXXIV
LXXXV
LXXXVI
LXXXVII
LXXXVIII
LXXXIX
XC
XCI
XCII
XCIII
XCIV
XCV
XCVI
Edice
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
Rejstřík jmen a věcí
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
Doplňky a opravy
286
287
288
Obsah
289
290
291
292
Název:
Akty Jednoty bratrské, sv. II
Autor:
Bidlo, Jaroslav
Rok vydání:
1923
Místo vydání:
Brno
Česká národní bibliografie:
Počet stran celkem:
388
Počet stran předmluvy plus obsahu:
XCVI+292
Obsah:
- I: Titul
- V: Předmluva
- 1: Edice
- 275: Rejstřík jmen a věcí
- 286: Doplňky a opravy
- 289: Obsah
upravit
Strana I
AKTY JEDNOTY BRATRSKÉ. VYDÁVÁ JAROSLAV BIDLO. SVAZEK II. V BRNĚ 1923. NÁKLADEM HISTORICKÉ KOMISE PŘI MATICÍ MORAVSKÉ.
AKTY JEDNOTY BRATRSKÉ. VYDÁVÁ JAROSLAV BIDLO. SVAZEK II. V BRNĚ 1923. NÁKLADEM HISTORICKÉ KOMISE PŘI MATICÍ MORAVSKÉ.
Strana II
PRAMENY DĚJIN MORAVSKÝCH. VYDÁVÁ HISTORICKÁ KOMISE PŘI MATICI MORAVSKÉ. 4. AKTY JEDNOTY BRATRSKÉ. II. VYDÁVÁ JAROSLAV BIDLO. V BRNĚ 1923. NAKLADEM HISTORICKE KOMISE PRI MATICI MORAVSKE.
PRAMENY DĚJIN MORAVSKÝCH. VYDÁVÁ HISTORICKÁ KOMISE PŘI MATICI MORAVSKÉ. 4. AKTY JEDNOTY BRATRSKÉ. II. VYDÁVÁ JAROSLAV BIDLO. V BRNĚ 1923. NAKLADEM HISTORICKE KOMISE PRI MATICI MORAVSKE.
Strana III
PRAMENY DĚJIN MORAVSKÝCH. SVAZEK ČTVRTY.
PRAMENY DĚJIN MORAVSKÝCH. SVAZEK ČTVRTY.
Strana IV
REDIGOVAL: BOH. NAVRÁTIL. TISKLA MORAVSKÁ AKCIOVÁ KNIHTISKÁRNA V BRNĚ.
REDIGOVAL: BOH. NAVRÁTIL. TISKLA MORAVSKÁ AKCIOVÁ KNIHTISKÁRNA V BRNĚ.
Strana V
PREDMLUVA. Druhý svazek „Aktů Jednoty bratrské“ jest prvním svazkem sbírky Blahoslavovské (srov. Př. A I, str. 12). Obsahuje z veliké části tytéž kusy, kteréž jsou obsaženy v AI. Začíná sedmi listy bratří českých k mistru Rokycanovi (č. 1.—7.)1. K nim se druží obranné projevy bratří z doby, kdy Rokycanovi tyto listy psali, veřejné projevy Rokycanovy proti bratřím a veřejná odpověď bratří na obranu proti Rokycanovi (č. 8.—15.). Materiály obsažené v těchto kusích lze pokládati u porovnání s ostatním obsahem II. svazku Aktů za zvláštní skupinu, jejímž pojítkem byla nepo- chybně snaha pořadatele A II shromážditi tam především látku k úsilí Jednoty bratrské, aby dosáhla zákonitého uznání nebo aspoň trpění jako zvláštní církev. Druhou skupinu tvoří č. 17.—20., jež podávají látku k osvětlení poměru Rokycanova k Táborům okolo r. 1443 (č. 17. a 18.) a k jeho někdejším posluchačům, jmenovitě ke knězi Martinovi z Krčína (č. 19. a 20.). Pořadatel chtěl patrně postaviti do ne- příznivého světla osobnost Rokycanovu a tím doplniti materiál skupiny první. K druhé skupině dlužno přičísti ještě č. 32. („Traktát pana Vaňka Valečovského učiněný proti Rokycánovi a jeho kně- žím“), které teprve jaksi dodatečně bylo pojato do A II (srov. níže str. 6), č. 33. („Psání mistra Jana Rokycána Petrovi Chelčickému“) a č. 34. („Kázaní mistrovo na to slovo podepsané Jan 16“). I tato dvě čísla (33. a 34.) teprve později, když přední část AII byla vyplněna jinými věcmi, dostala se do rukou pořadateli a proto jich nemohl umístiti na náležitém místě v pořadí přirozenějším. Za třetí skupinu možno pokládati č. 16. a 21.—29., poněvadž osvětlují přímo nebo nepřímo poměr bratří českých k nejvyšší církevní a theologické autoritě české, t. k mistrům Pražské uni- versity. Místo rozvleklých nadpisů jednotlivých kusů užívám pro krátkost čísel, kterými je označuje MÜLLER v článku „Geschichte und Inhalt der Acta Unitatis Fratrum“ v „Zeitschrift für Brüdergeschichte“ r. 1913.
PREDMLUVA. Druhý svazek „Aktů Jednoty bratrské“ jest prvním svazkem sbírky Blahoslavovské (srov. Př. A I, str. 12). Obsahuje z veliké části tytéž kusy, kteréž jsou obsaženy v AI. Začíná sedmi listy bratří českých k mistru Rokycanovi (č. 1.—7.)1. K nim se druží obranné projevy bratří z doby, kdy Rokycanovi tyto listy psali, veřejné projevy Rokycanovy proti bratřím a veřejná odpověď bratří na obranu proti Rokycanovi (č. 8.—15.). Materiály obsažené v těchto kusích lze pokládati u porovnání s ostatním obsahem II. svazku Aktů za zvláštní skupinu, jejímž pojítkem byla nepo- chybně snaha pořadatele A II shromážditi tam především látku k úsilí Jednoty bratrské, aby dosáhla zákonitého uznání nebo aspoň trpění jako zvláštní církev. Druhou skupinu tvoří č. 17.—20., jež podávají látku k osvětlení poměru Rokycanova k Táborům okolo r. 1443 (č. 17. a 18.) a k jeho někdejším posluchačům, jmenovitě ke knězi Martinovi z Krčína (č. 19. a 20.). Pořadatel chtěl patrně postaviti do ne- příznivého světla osobnost Rokycanovu a tím doplniti materiál skupiny první. K druhé skupině dlužno přičísti ještě č. 32. („Traktát pana Vaňka Valečovského učiněný proti Rokycánovi a jeho kně- žím“), které teprve jaksi dodatečně bylo pojato do A II (srov. níže str. 6), č. 33. („Psání mistra Jana Rokycána Petrovi Chelčickému“) a č. 34. („Kázaní mistrovo na to slovo podepsané Jan 16“). I tato dvě čísla (33. a 34.) teprve později, když přední část AII byla vyplněna jinými věcmi, dostala se do rukou pořadateli a proto jich nemohl umístiti na náležitém místě v pořadí přirozenějším. Za třetí skupinu možno pokládati č. 16. a 21.—29., poněvadž osvětlují přímo nebo nepřímo poměr bratří českých k nejvyšší církevní a theologické autoritě české, t. k mistrům Pražské uni- versity. Místo rozvleklých nadpisů jednotlivých kusů užívám pro krátkost čísel, kterými je označuje MÜLLER v článku „Geschichte und Inhalt der Acta Unitatis Fratrum“ v „Zeitschrift für Brüdergeschichte“ r. 1913.
Strana VI
6 ÚČEL DRUHÉHO SVAZKU AKTŮ. Ctvrtou skupinou jest č. 31. osvětlující poměr Jednoty bratrské k venkovskému útočníku. Pátou skupinu tvoří ojedinělé a zlomkovité kusy č. 35., 36. a 37., hledící ku počátkům Jednoty bratrské. Poněvadž materiál prvních čtyř skupin byl do II. svazku Aktů opsán v chronologickém pořadí (ovšem jen zhruba a jaksi od oka stanoveném1) a kus 32. (Traktát Valečovského), který pořadatel nemohl nepoznati jako starší než kusy předcházející, byl položen mimo toto chronologické pořadí, dlužno z toho souditi, že kus tento se pořadateli dostal do rukou později, když přední část svazku byla již vyplněna materiálem mladším. Totéž platí i o č. 33. a 34. Kusy skupiny páté (č. 35.—37.) byly, jak se zdá, hned předem určeny na konec svazku A lI jako materiál doplňkový. Jednotlivé tyto skupiny lze dosti dobře od sebe rozeznati i podle vnějšího vzezření II. svazku, poněvadž jeho pořadatel je od sebe oddělil tím, že mezi jednotlivými skupinami materiálu vynechával prázdné listy — snad pro případ, že by později se ještě nějaký doplněk k nim nalezl; na př. mezi č. 20. a 21., čili mezi skupinou II. a III. vynechal celých 5 listů. Máme-li na zřeteli převážnou část materiálu A ll, shledáváme, že si pořadatel jeho postavil za úkol shromážditi v něm hlavně materiál k nejstarším dějinám Jednoty bratrské, t. především k jejich oddělení od církve podobojí a k ustavení ve zvláštní církevní společnost. Tomu také nasvědčuje okolnost, že hřbet A II nese starobylý nápis: Psaní Br(atří) starých etc. za času M. Jana Rokycany (srov. Př. A I, str. 14), který vznikl asi dříve, než celý svazek byl vyplněn, nepochybně již před tím, než se vůbec do něho začalo psáti, poněvadž nevyjadřuje náležitě obsahu jeho, což lze vysvětliti tím, že materiál později shledaný byl za- psán jen podle povrchního odhadu svého obsahu. Že se psalo do knihy již hotové, svázané, a ne na volné listy, jež by teprve později byly bývaly v knihu svázány (jak to jest při A XI), jest viděti z toho, že po jednotlivých kusích jest vždycky řada listů prázdných, nechaných ku pozdějšímu vyplnění, což také se stalo na f. 69a—71 (při čísle 16.) a na f. 187b—188a (při č. 30.). Pořadatel A II tedy chtěl jej vyplniti materiály hledícími k dějinám „starých bratří“, ale tento svůj program nedodržel, neboť kus č. 31. vzniklý r. 1513 nelze počítati do doby starých Kus č. 16., který ruší toto chronologické pořadí, byl teprve později, když už celý AII byl vyplněn, vepsán na své místo, jak níže bude vyloženo.
6 ÚČEL DRUHÉHO SVAZKU AKTŮ. Ctvrtou skupinou jest č. 31. osvětlující poměr Jednoty bratrské k venkovskému útočníku. Pátou skupinu tvoří ojedinělé a zlomkovité kusy č. 35., 36. a 37., hledící ku počátkům Jednoty bratrské. Poněvadž materiál prvních čtyř skupin byl do II. svazku Aktů opsán v chronologickém pořadí (ovšem jen zhruba a jaksi od oka stanoveném1) a kus 32. (Traktát Valečovského), který pořadatel nemohl nepoznati jako starší než kusy předcházející, byl položen mimo toto chronologické pořadí, dlužno z toho souditi, že kus tento se pořadateli dostal do rukou později, když přední část svazku byla již vyplněna materiálem mladším. Totéž platí i o č. 33. a 34. Kusy skupiny páté (č. 35.—37.) byly, jak se zdá, hned předem určeny na konec svazku A lI jako materiál doplňkový. Jednotlivé tyto skupiny lze dosti dobře od sebe rozeznati i podle vnějšího vzezření II. svazku, poněvadž jeho pořadatel je od sebe oddělil tím, že mezi jednotlivými skupinami materiálu vynechával prázdné listy — snad pro případ, že by později se ještě nějaký doplněk k nim nalezl; na př. mezi č. 20. a 21., čili mezi skupinou II. a III. vynechal celých 5 listů. Máme-li na zřeteli převážnou část materiálu A ll, shledáváme, že si pořadatel jeho postavil za úkol shromážditi v něm hlavně materiál k nejstarším dějinám Jednoty bratrské, t. především k jejich oddělení od církve podobojí a k ustavení ve zvláštní církevní společnost. Tomu také nasvědčuje okolnost, že hřbet A II nese starobylý nápis: Psaní Br(atří) starých etc. za času M. Jana Rokycany (srov. Př. A I, str. 14), který vznikl asi dříve, než celý svazek byl vyplněn, nepochybně již před tím, než se vůbec do něho začalo psáti, poněvadž nevyjadřuje náležitě obsahu jeho, což lze vysvětliti tím, že materiál později shledaný byl za- psán jen podle povrchního odhadu svého obsahu. Že se psalo do knihy již hotové, svázané, a ne na volné listy, jež by teprve později byly bývaly v knihu svázány (jak to jest při A XI), jest viděti z toho, že po jednotlivých kusích jest vždycky řada listů prázdných, nechaných ku pozdějšímu vyplnění, což také se stalo na f. 69a—71 (při čísle 16.) a na f. 187b—188a (při č. 30.). Pořadatel A II tedy chtěl jej vyplniti materiály hledícími k dějinám „starých bratří“, ale tento svůj program nedodržel, neboť kus č. 31. vzniklý r. 1513 nelze počítati do doby starých Kus č. 16., který ruší toto chronologické pořadí, byl teprve později, když už celý AII byl vyplněn, vepsán na své místo, jak níže bude vyloženo.
Strana VII
VNĚJŠÍ POPIS DRUHÉHO SVAZKU AKTŮ. bratří a mohlo by se vážně pochybovati i o č. 23.—30., zdali tam právem náležejí. Vysvětlení, proč pořadatel se od svého původního programu číslem 31. odchýlil, ač č. 32. a 33.—35. svědčí, že přece tento program neopouštěl, jest dosti snadné, uvážíme-li, že veliká část materiálu k dějinám „starých bratří“ se nalézá v AI. Pořadatel AII, bratr Jan Blahoslav, zahájil svou sbírku nevěda o sbírce Augustově a Machově (o nynějším A I). Když celou řadu památek již shromáždil a opsal (nepochybně nalezl velikou část jich v po- zůstalosti bratra Lukáše v Mladé Boleslavi — neboť polemika Rokycanova s Tábory z r. 1443 obsažena jest v Lukášově spise zvaném „Trialog“), shledal, že jsou obsaženy v AI. Proto asi přestal opisovati (nebo dávati opisovati) kusy z doby starší a pojal do A II kusy z doby pozdější (počínaje, tuším, číslem 23.) a přihlížel k tomu, aby se neopisovalo znova, co již v A I bylo. Proto vidíme v A II, že kusy od č. 23. počínaje nemají souběžných tekstů v A I, kdežto z kusů až do č. 22. většina se vyskytuje také v A I (č. 1.—6., 10., 12., 13., 15., 19., 20., 22.). Vnější popis A II byl částečně podán již v Př. AI, str. 12 a 27. Jest to foliant asi 30 cm zdéli a 20 cm zšíři, opatřený dřevě- nými deskami, bílou vepřovou koží potaženými, které se zavírají pomocí dvou kovových sponek. Na svrchní desce jsou do kůže vtlačena písmena I. * B. * P. (= Jan Blahoslav Přerovský) a různé vkusné renaissační arabeskové ornamenty; hřbet se dělí několika žebry v několik polí, z nichž 2. nese nadpis shora (str. 6) uve- dený a 3. pole římskou I. Ač původní desky jsou zachovány, přece byl celý svazek znovu převázán, o čemž svědčí zejména první list, který je no- vějšího původu nežli listy ostatní. Původní první list svazku II. jest nalepen na listě II. a obsahuje zbytek jakéhosi rejstříku k A II, který psal nepochybně bratr Blahoslav. Obsahuje tyto záznamy: Bratří hned z počátku nolebant disputare de modo praesentiae Christi ƒ list 15b. Odkaz k listu 15b vztahuje se skutečně na A II f. 15b, kde se čte též postranní přípisek: De modo praesentiae. (Jest to ve Čtvrtém listě k mistru Rokycanovi). Asi uprostřed téhož listu Ila jest další kus téhož rejstříku, psaný též rukou Blahoslavovou: o zjevení zvláštním při původu bratři list 9 první svěcení kněží v jednotě 10.
VNĚJŠÍ POPIS DRUHÉHO SVAZKU AKTŮ. bratří a mohlo by se vážně pochybovati i o č. 23.—30., zdali tam právem náležejí. Vysvětlení, proč pořadatel se od svého původního programu číslem 31. odchýlil, ač č. 32. a 33.—35. svědčí, že přece tento program neopouštěl, jest dosti snadné, uvážíme-li, že veliká část materiálu k dějinám „starých bratří“ se nalézá v AI. Pořadatel AII, bratr Jan Blahoslav, zahájil svou sbírku nevěda o sbírce Augustově a Machově (o nynějším A I). Když celou řadu památek již shromáždil a opsal (nepochybně nalezl velikou část jich v po- zůstalosti bratra Lukáše v Mladé Boleslavi — neboť polemika Rokycanova s Tábory z r. 1443 obsažena jest v Lukášově spise zvaném „Trialog“), shledal, že jsou obsaženy v AI. Proto asi přestal opisovati (nebo dávati opisovati) kusy z doby starší a pojal do A II kusy z doby pozdější (počínaje, tuším, číslem 23.) a přihlížel k tomu, aby se neopisovalo znova, co již v A I bylo. Proto vidíme v A II, že kusy od č. 23. počínaje nemají souběžných tekstů v A I, kdežto z kusů až do č. 22. většina se vyskytuje také v A I (č. 1.—6., 10., 12., 13., 15., 19., 20., 22.). Vnější popis A II byl částečně podán již v Př. AI, str. 12 a 27. Jest to foliant asi 30 cm zdéli a 20 cm zšíři, opatřený dřevě- nými deskami, bílou vepřovou koží potaženými, které se zavírají pomocí dvou kovových sponek. Na svrchní desce jsou do kůže vtlačena písmena I. * B. * P. (= Jan Blahoslav Přerovský) a různé vkusné renaissační arabeskové ornamenty; hřbet se dělí několika žebry v několik polí, z nichž 2. nese nadpis shora (str. 6) uve- dený a 3. pole římskou I. Ač původní desky jsou zachovány, přece byl celý svazek znovu převázán, o čemž svědčí zejména první list, který je no- vějšího původu nežli listy ostatní. Původní první list svazku II. jest nalepen na listě II. a obsahuje zbytek jakéhosi rejstříku k A II, který psal nepochybně bratr Blahoslav. Obsahuje tyto záznamy: Bratří hned z počátku nolebant disputare de modo praesentiae Christi ƒ list 15b. Odkaz k listu 15b vztahuje se skutečně na A II f. 15b, kde se čte též postranní přípisek: De modo praesentiae. (Jest to ve Čtvrtém listě k mistru Rokycanovi). Asi uprostřed téhož listu Ila jest další kus téhož rejstříku, psaný též rukou Blahoslavovou: o zjevení zvláštním při původu bratři list 9 první svěcení kněží v jednotě 10.
Strana VIII
8 VNĚJŠÍ POPIS DRUHÉHO SVAZKU AKTŮ. Další záznam: rota milovná 10. jest psán jinou rukou (B) a záznam: Vylemovští rukou C. Zrovna pod tím jest záhadné znamení: Pak následují tyto záznamy: 100 Očistec 101b svatých vzývaní 103b dostičinění proměna chleba 138b slavení svátosti ibidem cesta k nebi 137 S těmito rejstříkovými hesly souhlasí postranní přípisky k tekstu A II na týchž místech, k nimž rejstřík odkazuje, a to tak, že posledních šest hesel jest psáno touž rukou jako postranní přípisky uvnitř A II. List lIb jest prázdný. Na listě IIIa jest obsah svazku A II psaný rukou sice sou- časnou s rukami, jež opisovaly jednotlivé památky jeho, ale ne- podobající se žádné z nich: In hoc libro continentur 1. Sedm listů mistru Rokycánovi, list 1a, 2b, 3b, 4b, 19a, 24b, 35a1. 2. List od B. psaný mistrům pražským 36b. 3. List od B. králi Jiřímu 38a. 4. List panům Mejtským 41a. 5. Psání panuov Mejtských Bratřím 43b. 6. Druhý list od Bratří Mejtským 44a. 7. Psání dvoje Rokycány proti Bratřím 56a. 8. Odpověd na psání M. Jana z Rokycán 62a. 9. Hádka Rokycánova s Tábory leta 1444 72a 10. Traktát proti Rokycánovi a jeho kněžstvu 112a 11. Psání kněze Martina vězně M. Rokyca(novi) 120a. 12. Hádka M. Rokyca (na) s knězem Martinem 126a. Všecky číslice jsou psány červeným inkoustem.
8 VNĚJŠÍ POPIS DRUHÉHO SVAZKU AKTŮ. Další záznam: rota milovná 10. jest psán jinou rukou (B) a záznam: Vylemovští rukou C. Zrovna pod tím jest záhadné znamení: Pak následují tyto záznamy: 100 Očistec 101b svatých vzývaní 103b dostičinění proměna chleba 138b slavení svátosti ibidem cesta k nebi 137 S těmito rejstříkovými hesly souhlasí postranní přípisky k tekstu A II na týchž místech, k nimž rejstřík odkazuje, a to tak, že posledních šest hesel jest psáno touž rukou jako postranní přípisky uvnitř A II. List lIb jest prázdný. Na listě IIIa jest obsah svazku A II psaný rukou sice sou- časnou s rukami, jež opisovaly jednotlivé památky jeho, ale ne- podobající se žádné z nich: In hoc libro continentur 1. Sedm listů mistru Rokycánovi, list 1a, 2b, 3b, 4b, 19a, 24b, 35a1. 2. List od B. psaný mistrům pražským 36b. 3. List od B. králi Jiřímu 38a. 4. List panům Mejtským 41a. 5. Psání panuov Mejtských Bratřím 43b. 6. Druhý list od Bratří Mejtským 44a. 7. Psání dvoje Rokycány proti Bratřím 56a. 8. Odpověd na psání M. Jana z Rokycán 62a. 9. Hádka Rokycánova s Tábory leta 1444 72a 10. Traktát proti Rokycánovi a jeho kněžstvu 112a 11. Psání kněze Martina vězně M. Rokyca(novi) 120a. 12. Hádka M. Rokyca (na) s knězem Martinem 126a. Všecky číslice jsou psány červeným inkoustem.
Strana IX
VNĚJŠÍ POPIS DRUHÉHO SVAZKU AKTŮ. 9 13. Psání M. Pražských proti Bratřím 136 . 14. Odpověd B. na psání Mistruov Pražských 142a. 15. Dvoje psání páně Zajícovo Mi(strům) Praž- ským 152a, 158v. 16. Troje psání páně Zajícovo Bratřím 160a, 169b, 186a. 17. Dvoje odepsání B. panu Zajícovi 164b, 177a. 18. Psání faráře Lipenského s odpovědí B. Lu- kášovou 192a. 19. Traktát pana Vaňka Valečovského proti Roky- cánovi 215a. 20. Psání Rokycánovo Chelčickému 224a. 21. Kázaní mistrovo na ta slova Jan 16: Jdu k němu, jenž etc. 228a. 22. Psání Petra Chelčického dvěma kněžím 229b. 23. Dva listové 232a, 234a. Jinou rukou později (a to nepochybně Vavřincem Orlíkem, jak níže bude ukázáno) byl obsah tento doplněn takto: Ad 17 Odpověd bratrská na třetí psání panu Zajícovi list 187b. 8b Psání mistra Koramby panu Kostkovi list 69a. Listy následující IIIb, IVab, Vab a VIab jsou prázdné. Na listě VIIa jest tento celkový nadpis, psaný nepochybně touž rukou, jako tekst na listech následujících: * Listové starých b.: Psání k mi-ž stru Janovi Rokycánovi, v kterýchž se zpravu- jí všech věcí, kteréž před sebe vzali strany odděle- ní svého od církve římské i od strany pod o- boji. Proč a z jakých příčin to učinili? Počet o všech věcech víry obecné křesťanské vydávajíce etc. Na konci téže stránky dole v levo, jak se zdá, touž rukou, ale písmem zběžným, snad Blahoslavovým, které známe z jeho Corollaria, umístěného v A IX, f. 102 —106 (srov. Př. A II, str. 17): Při vyzdvižení původu jednoty 10. jak se měli a co činili Stránka VIIb je prázdná.
VNĚJŠÍ POPIS DRUHÉHO SVAZKU AKTŮ. 9 13. Psání M. Pražských proti Bratřím 136 . 14. Odpověd B. na psání Mistruov Pražských 142a. 15. Dvoje psání páně Zajícovo Mi(strům) Praž- ským 152a, 158v. 16. Troje psání páně Zajícovo Bratřím 160a, 169b, 186a. 17. Dvoje odepsání B. panu Zajícovi 164b, 177a. 18. Psání faráře Lipenského s odpovědí B. Lu- kášovou 192a. 19. Traktát pana Vaňka Valečovského proti Roky- cánovi 215a. 20. Psání Rokycánovo Chelčickému 224a. 21. Kázaní mistrovo na ta slova Jan 16: Jdu k němu, jenž etc. 228a. 22. Psání Petra Chelčického dvěma kněžím 229b. 23. Dva listové 232a, 234a. Jinou rukou později (a to nepochybně Vavřincem Orlíkem, jak níže bude ukázáno) byl obsah tento doplněn takto: Ad 17 Odpověd bratrská na třetí psání panu Zajícovi list 187b. 8b Psání mistra Koramby panu Kostkovi list 69a. Listy následující IIIb, IVab, Vab a VIab jsou prázdné. Na listě VIIa jest tento celkový nadpis, psaný nepochybně touž rukou, jako tekst na listech následujících: * Listové starých b.: Psání k mi-ž stru Janovi Rokycánovi, v kterýchž se zpravu- jí všech věcí, kteréž před sebe vzali strany odděle- ní svého od církve římské i od strany pod o- boji. Proč a z jakých příčin to učinili? Počet o všech věcech víry obecné křesťanské vydávajíce etc. Na konci téže stránky dole v levo, jak se zdá, touž rukou, ale písmem zběžným, snad Blahoslavovým, které známe z jeho Corollaria, umístěného v A IX, f. 102 —106 (srov. Př. A II, str. 17): Při vyzdvižení původu jednoty 10. jak se měli a co činili Stránka VIIb je prázdná.
Strana X
Id PÍSAŘI DRUHÉHO SVAZKU AKTŮ. Na listu VIIIa začíná se původní označování listů číslicí 1 a provedeno jest červenými číslicemi arabskými. Tato původní paginace se označuje v nynějším vydání tekstů A II. Souborný nadpis na f. VIIa měl se asi vztahovati k celému svazku, ale nedodržením původního programu pozbyl své povšechné platnosti (srov. výše str. 7). Zakladatelem a pořadatelem AII (a následujících) byl bratr Jan Blahoslav (srov. Př. A I, str. 12), který některé jeho kusy sám do něho opisoval. Srovnáním písma f. Vlla s písmem f. 1a a ná- sledujících poznáváme, že Blahoslav byl nejspíše prvním jeho písařem (ruka A) a že od něho byl opsán materiál nalézající se na f. 1a—38b, pak na f. 56a—67a, na f. 72a—108a, na f. 112a— 119a na f. 1203—130a, na f. 136a—149a, na f. 152a—187a, na f. 192a— 211b. Tomu nasvědčuje zvláště i písmo nadpisů vztahujících se k jednotlivým skupinám materiálu (na f. VIIa, 56a, 72a, 112a, 120a 136a, 152a a 1921). Od písaře B pochází materiál na f. 41a—53a. Písař tento se vyznačuje tím, že neoznačuje kvantity slabik v koncovkách -ého a -ých. Od písaře C pochází materiál na f. 69a—71a (č. 16.) a na f. 187b—188a (č. 30.). Na listu IIIa připsal tento písař do obsahu II. svazku tam se nalézajícího dvě poslední hesla (srov. str. 9): ad 17 Odpověď bratrská na třetí psání panu Zajícovi, list 187b, 8b Psání mistra Koramby panu Kostkovi list 69a. Hesla tato nejsou nic jiného, nežli nadpisy těch kusů, které tento písař zapsal na f. 69a—71a a na f. 187b—188a. Písařem tímto byl bratr Vavřinec Orlík, jehož písmo jest dobře známo z jiných svazků Aktů, jmenovitě z V. (srov. Př. A I, str. 29). Vavřinec Orlík nepochybně později, když už celý svazek II. byl napsán a měl již hotový obsah na f. IIIa, vepsal do něho výše řečené dva kusy k jeho doplnění. Od písaře D, jehož ruka se velice podobá ruce písaře A (Blahoslava), není-li s ní totožná, pochází nadpis na f. 215a a tekst na f. 216a—222a. Od f. 224a počínaje až do konce svazku A II psal písař E, který nedělal žádných nadpisů. Od písaře A (Blahoslava) pochází nepochybně řada postran- ních přípisků, vyjadřujících stručně (často jedním slovem) obsah tekstu jím napsaného (na f. 74b, 79b, 103b, 137b, 139a, 139b, 140. 141a, 156b, 170b).
Id PÍSAŘI DRUHÉHO SVAZKU AKTŮ. Na listu VIIIa začíná se původní označování listů číslicí 1 a provedeno jest červenými číslicemi arabskými. Tato původní paginace se označuje v nynějším vydání tekstů A II. Souborný nadpis na f. VIIa měl se asi vztahovati k celému svazku, ale nedodržením původního programu pozbyl své povšechné platnosti (srov. výše str. 7). Zakladatelem a pořadatelem AII (a následujících) byl bratr Jan Blahoslav (srov. Př. A I, str. 12), který některé jeho kusy sám do něho opisoval. Srovnáním písma f. Vlla s písmem f. 1a a ná- sledujících poznáváme, že Blahoslav byl nejspíše prvním jeho písařem (ruka A) a že od něho byl opsán materiál nalézající se na f. 1a—38b, pak na f. 56a—67a, na f. 72a—108a, na f. 112a— 119a na f. 1203—130a, na f. 136a—149a, na f. 152a—187a, na f. 192a— 211b. Tomu nasvědčuje zvláště i písmo nadpisů vztahujících se k jednotlivým skupinám materiálu (na f. VIIa, 56a, 72a, 112a, 120a 136a, 152a a 1921). Od písaře B pochází materiál na f. 41a—53a. Písař tento se vyznačuje tím, že neoznačuje kvantity slabik v koncovkách -ého a -ých. Od písaře C pochází materiál na f. 69a—71a (č. 16.) a na f. 187b—188a (č. 30.). Na listu IIIa připsal tento písař do obsahu II. svazku tam se nalézajícího dvě poslední hesla (srov. str. 9): ad 17 Odpověď bratrská na třetí psání panu Zajícovi, list 187b, 8b Psání mistra Koramby panu Kostkovi list 69a. Hesla tato nejsou nic jiného, nežli nadpisy těch kusů, které tento písař zapsal na f. 69a—71a a na f. 187b—188a. Písařem tímto byl bratr Vavřinec Orlík, jehož písmo jest dobře známo z jiných svazků Aktů, jmenovitě z V. (srov. Př. A I, str. 29). Vavřinec Orlík nepochybně později, když už celý svazek II. byl napsán a měl již hotový obsah na f. IIIa, vepsal do něho výše řečené dva kusy k jeho doplnění. Od písaře D, jehož ruka se velice podobá ruce písaře A (Blahoslava), není-li s ní totožná, pochází nadpis na f. 215a a tekst na f. 216a—222a. Od f. 224a počínaje až do konce svazku A II psal písař E, který nedělal žádných nadpisů. Od písaře A (Blahoslava) pochází nepochybně řada postran- ních přípisků, vyjadřujících stručně (často jedním slovem) obsah tekstu jím napsaného (na f. 74b, 79b, 103b, 137b, 139a, 139b, 140. 141a, 156b, 170b).
Strana XI
LÁTKA DRUHÉHO SVAZKU AKTŮ. II Četné postranní přípisky a i některé doplňky a opravy (na př. na f. 72a) psala ruka, podobající se velice ruce C prvního svazku Aktů, kterou jsem tam pravděpodobně určil jako ruku bratra Jana Cernéhol. Je-li tomu tak, vyplývá z toho, že bratr Černý přehlížel a opravoval opsaný svazek A II — ne však celý, poněvadž ruka jeho sahá jen na f. 154b; vyskytuje se na foliích: 60a, 72a, 76a, 84b, 89a, 90a, 909, 93b, 1012, 102b, 104b, 154a a 154b. Pak ještě bratr Vavřinec Orlík připsal po straně f. 80b kus tekstu. Od f. 225a počínaje vyskytuje se několik postranních po- známek, které psal J. A. Komenský. O zásadách a pravidlech, jimiž jsem se řídil upravuje tekst A lI k vydání, pojednal jsem v Př. A I, str. 30 a násl., pročež zde uživatele A II prostě odkazuji k vysvětlení tam podanému. Dodávám jen, že značka i ž, mezi níž kus nějakého tekstu jest obsažen, naznačuje, že tato část tekstu jest v originále psána velikým nebo význačným písmem, což se zpravidla vyskytuje na začátku jednotlivých sepsání. Na označení jednotlivých svazků Aktů Jednoty bratrské užívám zkratky A I, AII, A III atd. Zkratka Př. A I znamená Předmluvu k I. svazku Aktů Jednoty bratrské2. Látka obsažená v II. svazku Aktů Jednoty bratrské. Jak již shora (str. 5—6) bylo řečeno, tvoří látka A II několik skupin. K první z nich náleží sedm listů bratří mistru Rokycanovi (Müller č. 1.—7.), List od týchž bratří psaný mistrům Pražským z července nebo srpna 1468 (Müller č. 8), List od bratři králi Jiřímu z konce července nebo z počátku srpna r. 1468 (Müller č. 9.), List Pánuom purgmistru a radě i staršiem, města Vysokého Mejta před srpnem r. 1471 (Müller č. 10.), Psání pánuov Mejtských k bratřím učiněné, před srpnem r. 1471 (Müller č. 11.), List Též 1 Srov. Př. Al, str. 29, 36. 2 Pokládám za svou milou povinnost, abych na tomto místě vzdal upřímné díky všem, kdož mi poskytli při přípravě této edice svých cenných rad a pokynů a vůbec jakékoliv pomoci, jmenovitě ředitelství Jednoty bratrské v Berthelsdorfě, řediteli bratrského archivu v Hernhutě, Dru Jos. Th. Müllerovi, prof. Dru St. Součkovi v Brně, jenž opětně obětavě přehlížel a pomáhal mi upravovati teksty A II, prof. Drům K. Hennerovi, G. Friedrichovi, V. Novotnému, E. Smetánkovi, V. Sokolovi, Fr. Bartošovi a knihovníku Dru J. Volfovi v Praze.
LÁTKA DRUHÉHO SVAZKU AKTŮ. II Četné postranní přípisky a i některé doplňky a opravy (na př. na f. 72a) psala ruka, podobající se velice ruce C prvního svazku Aktů, kterou jsem tam pravděpodobně určil jako ruku bratra Jana Cernéhol. Je-li tomu tak, vyplývá z toho, že bratr Černý přehlížel a opravoval opsaný svazek A II — ne však celý, poněvadž ruka jeho sahá jen na f. 154b; vyskytuje se na foliích: 60a, 72a, 76a, 84b, 89a, 90a, 909, 93b, 1012, 102b, 104b, 154a a 154b. Pak ještě bratr Vavřinec Orlík připsal po straně f. 80b kus tekstu. Od f. 225a počínaje vyskytuje se několik postranních po- známek, které psal J. A. Komenský. O zásadách a pravidlech, jimiž jsem se řídil upravuje tekst A lI k vydání, pojednal jsem v Př. A I, str. 30 a násl., pročež zde uživatele A II prostě odkazuji k vysvětlení tam podanému. Dodávám jen, že značka i ž, mezi níž kus nějakého tekstu jest obsažen, naznačuje, že tato část tekstu jest v originále psána velikým nebo význačným písmem, což se zpravidla vyskytuje na začátku jednotlivých sepsání. Na označení jednotlivých svazků Aktů Jednoty bratrské užívám zkratky A I, AII, A III atd. Zkratka Př. A I znamená Předmluvu k I. svazku Aktů Jednoty bratrské2. Látka obsažená v II. svazku Aktů Jednoty bratrské. Jak již shora (str. 5—6) bylo řečeno, tvoří látka A II několik skupin. K první z nich náleží sedm listů bratří mistru Rokycanovi (Müller č. 1.—7.), List od týchž bratří psaný mistrům Pražským z července nebo srpna 1468 (Müller č. 8), List od bratři králi Jiřímu z konce července nebo z počátku srpna r. 1468 (Müller č. 9.), List Pánuom purgmistru a radě i staršiem, města Vysokého Mejta před srpnem r. 1471 (Müller č. 10.), Psání pánuov Mejtských k bratřím učiněné, před srpnem r. 1471 (Müller č. 11.), List Též 1 Srov. Př. Al, str. 29, 36. 2 Pokládám za svou milou povinnost, abych na tomto místě vzdal upřímné díky všem, kdož mi poskytli při přípravě této edice svých cenných rad a pokynů a vůbec jakékoliv pomoci, jmenovitě ředitelství Jednoty bratrské v Berthelsdorfě, řediteli bratrského archivu v Hernhutě, Dru Jos. Th. Müllerovi, prof. Dru St. Součkovi v Brně, jenž opětně obětavě přehlížel a pomáhal mi upravovati teksty A II, prof. Drům K. Hennerovi, G. Friedrichovi, V. Novotnému, E. Smetánkovi, V. Sokolovi, Fr. Bartošovi a knihovníku Dru J. Volfovi v Praze.
Strana XII
12 TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. pánuom Mejtským z počátku r. 1472 (Müller č. 12.), List mistra Rokycány proti pikhartom z r. 1469 (Müller č. 13.), Psání mistra Jana Rokycany proti bratřím ze srpna r. 1468 (Müller č. 14.) a Odpověd bratří starých všem vuobec na psání mistra Jana z Rokycan z r. 1470 (Müller č. 15.). Jsou to jednak obrany bratří na odůvodnění jejich oddělení od církve podobojí, jednak veřejné projevy Rokycanovy proti nim právě pro toto oddělení. O všech těchto kusích bylo již pojednáno v Př. AI, str. 52 a násl., a většina jich byla také v AI otištěna, poněvadž tekst jejich se nalézá v A I. Pouze č. 7., 8., 9., 11. a 14. se otiskují nyní v A II. Z druhé skupiny, obsahující kusy k osvětlení Rokycanovy povahy (viz str. 5), bylo pojednáno již v Př. A I, str. 48—52, o č. 19., t. o Psání kněze Martina vězně ze září r. 1463 a o č. 20.: Hádka mistra Rokycána s knězem Martinem ze září nebo října r. 1463. Oba tyto kusy byly také v AI otištěny. Zbývá pojednati pouze o č. 17., 18. a 32. Č. 17. (vyplňující f. 72a—108a) nese nadpis Hádka Rokycánova s Tábory na sněmu u Hory leta Páně 1444 atd., č. 18. (vyplňující f. 112a—1192) Traktát proti Rokycanovi a jeho kněžstvu atd. Oba dva tyto kusy souvisejí spolu geneticky, a to tak, že dříve vznikl Traktát a později Hádka. Obojí sepsání se vztahuje k jednání strany Příbramovy a Rokycanovy (r. 1442 smířených) s Tábory o sloučení v jednotnou církev nebo lépe o podrobení Táborů církvi podobojí na základě věrouky stran mírnějších. I. Traktát proti Rokycanovi a jeho kněžstvu. Působením Hynka Ptáčka z Pikštejna vycházelo z východních krajů českých po smrti krále Albrechta činorodé úsilí seskupiti a zorganisovati síly rozhodných stoupenců husitství nejen po stránce politické, nýbrž i po stránce církevní. V této věci veliký význam má sjezd Čáslavský (17. srpna 1441), jenž Rokycanu prohlásil za „najvyššeho úředníka v duchovniem právě“ ve spojených krajích východních s pravomocí trestati kněží, „kteří by vyštěrbovali“, a obraceti bludné, při čemž mu byla zaručena i podpora ramene světskéhol. Synoda Kutnohorská, která na základě sjezdu Čáslavského za nedlouho se shromáždila (4. října 1441), zjednala Rokycanovi postavení skutečného duchovního náčelníka podobojích v celé zemi české a usnesení její bylo na dlouho základem husitského pravověří, dogmaticky i rituálně. Původcům usnesení kutnohorských (zejména !Vývody v tomto odstavci obsažené opírají se o NOVOTNÉHO—URBÁNKA, České dějiny III, 1, hlava V. a VI.
12 TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. pánuom Mejtským z počátku r. 1472 (Müller č. 12.), List mistra Rokycány proti pikhartom z r. 1469 (Müller č. 13.), Psání mistra Jana Rokycany proti bratřím ze srpna r. 1468 (Müller č. 14.) a Odpověd bratří starých všem vuobec na psání mistra Jana z Rokycan z r. 1470 (Müller č. 15.). Jsou to jednak obrany bratří na odůvodnění jejich oddělení od církve podobojí, jednak veřejné projevy Rokycanovy proti nim právě pro toto oddělení. O všech těchto kusích bylo již pojednáno v Př. AI, str. 52 a násl., a většina jich byla také v AI otištěna, poněvadž tekst jejich se nalézá v A I. Pouze č. 7., 8., 9., 11. a 14. se otiskují nyní v A II. Z druhé skupiny, obsahující kusy k osvětlení Rokycanovy povahy (viz str. 5), bylo pojednáno již v Př. A I, str. 48—52, o č. 19., t. o Psání kněze Martina vězně ze září r. 1463 a o č. 20.: Hádka mistra Rokycána s knězem Martinem ze září nebo října r. 1463. Oba tyto kusy byly také v AI otištěny. Zbývá pojednati pouze o č. 17., 18. a 32. Č. 17. (vyplňující f. 72a—108a) nese nadpis Hádka Rokycánova s Tábory na sněmu u Hory leta Páně 1444 atd., č. 18. (vyplňující f. 112a—1192) Traktát proti Rokycanovi a jeho kněžstvu atd. Oba dva tyto kusy souvisejí spolu geneticky, a to tak, že dříve vznikl Traktát a později Hádka. Obojí sepsání se vztahuje k jednání strany Příbramovy a Rokycanovy (r. 1442 smířených) s Tábory o sloučení v jednotnou církev nebo lépe o podrobení Táborů církvi podobojí na základě věrouky stran mírnějších. I. Traktát proti Rokycanovi a jeho kněžstvu. Působením Hynka Ptáčka z Pikštejna vycházelo z východních krajů českých po smrti krále Albrechta činorodé úsilí seskupiti a zorganisovati síly rozhodných stoupenců husitství nejen po stránce politické, nýbrž i po stránce církevní. V této věci veliký význam má sjezd Čáslavský (17. srpna 1441), jenž Rokycanu prohlásil za „najvyššeho úředníka v duchovniem právě“ ve spojených krajích východních s pravomocí trestati kněží, „kteří by vyštěrbovali“, a obraceti bludné, při čemž mu byla zaručena i podpora ramene světskéhol. Synoda Kutnohorská, která na základě sjezdu Čáslavského za nedlouho se shromáždila (4. října 1441), zjednala Rokycanovi postavení skutečného duchovního náčelníka podobojích v celé zemi české a usnesení její bylo na dlouho základem husitského pravověří, dogmaticky i rituálně. Původcům usnesení kutnohorských (zejména !Vývody v tomto odstavci obsažené opírají se o NOVOTNÉHO—URBÁNKA, České dějiny III, 1, hlava V. a VI.
Strana XIII
TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. 13 Ptáčkovi a Rokycanovi) běželo o to, aby pro tento program získali obě husitské strany, které dosud stály mimo akci sjednocovací, t. jednak mírnou stranu Příbramovu, jednak krajní stranu táborskou. Rokycana „staral se, aby jeho církev měla pevný základ své budoucnosti, určitou cestu ve víře i obřadech a dobrou kázeň v lidu i duchovenstvu, a nabízel druhým stranám v církvi této místo, uznají-li stanovisko synody horské, představující vůli utra- kvistické většiny a tím i vůli národní“1. Poněvadž usnesení kutno- horská znamenala jisté přiblížení k straně Příbramově, nepůsobilo připojení její k straně Rokycanově žádných zvláštních obtíží, takže ani nevíme nic určitého, kdy a jak k němu došlo — víme jen, že na sjezdu čtyř krajů na Mělníce dne 9. července 1442 utrakvisté mírnější byli již za jedno se stranou Rokycanovou2. Mnohem obtížnější bylo přiměti Tábory, aby se vzdali svého zvláštního postavení, které se opíralo jednak o jejich pořád ještě značnou moc politickou, jednak o slib krále Zikmunda (z 18. listo- padu 1436), že do jisté doby budou ponecháni na pokoji se svými řády náboženskými a církevními. První krok učinil v té věci Ptáček jménem čtyř spojených krajů někdy v únoru nebo v březnu r. 1442 tím, že do Tábora poslal poselství s řadou politických a nábožen- ských stížností proti Táborům žádaje, aby za účelem očištění dostavili se na sjezd čtyř spojených krajů, svolaných k 8. dubnu 1442 do Kouřimě a aby se „s mistry a ostatními kněžími srovnali podle kompaktát“3. Co do stížností náboženských vytýkáno bylo kněžím tábor- ským, že káží proti sedmi svátostem a proti obřadům církevním, Z obrany, kterou kněží táborští pak čtli na sjezdě Kouřimském, vidíme, s čím vlastně odpůrci Táborů nebyli spokojeni. Táboři t. nepokládali svátosti za absolutně4 nezbytné čili za „z núze po- třebné“ tak, aby bez jejich přijímání nemohl býti někdo spasen, nýbrž pouze za „užitečná a spasitedlná (= prospěšná)5 lékařstvie duší“. Uznávali svátosti, pokud jsou „pravě a upřímně“ založeny v Písmě, zamítajíce všecky věci „v témž zákoně nezaložené“ Tamže str. 782. 2 Poněvadž na sjezdu Kouřimském (8./4. 1442) bylo nepochybně na Tábory naléháno, aby se podrobili správě jednotné církve podobojí (viz níže str. 14), lze míti za to, že sjednocení strany Příbramovy a Rokycanovy někdy počátkem r. 1442 bylo již hotovo. HÖFLER II, 733. HÖFLER II, 734: simpliciter. Tamže: salubria. Archiv český I, 377.
TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. 13 Ptáčkovi a Rokycanovi) běželo o to, aby pro tento program získali obě husitské strany, které dosud stály mimo akci sjednocovací, t. jednak mírnou stranu Příbramovu, jednak krajní stranu táborskou. Rokycana „staral se, aby jeho církev měla pevný základ své budoucnosti, určitou cestu ve víře i obřadech a dobrou kázeň v lidu i duchovenstvu, a nabízel druhým stranám v církvi této místo, uznají-li stanovisko synody horské, představující vůli utra- kvistické většiny a tím i vůli národní“1. Poněvadž usnesení kutno- horská znamenala jisté přiblížení k straně Příbramově, nepůsobilo připojení její k straně Rokycanově žádných zvláštních obtíží, takže ani nevíme nic určitého, kdy a jak k němu došlo — víme jen, že na sjezdu čtyř krajů na Mělníce dne 9. července 1442 utrakvisté mírnější byli již za jedno se stranou Rokycanovou2. Mnohem obtížnější bylo přiměti Tábory, aby se vzdali svého zvláštního postavení, které se opíralo jednak o jejich pořád ještě značnou moc politickou, jednak o slib krále Zikmunda (z 18. listo- padu 1436), že do jisté doby budou ponecháni na pokoji se svými řády náboženskými a církevními. První krok učinil v té věci Ptáček jménem čtyř spojených krajů někdy v únoru nebo v březnu r. 1442 tím, že do Tábora poslal poselství s řadou politických a nábožen- ských stížností proti Táborům žádaje, aby za účelem očištění dostavili se na sjezd čtyř spojených krajů, svolaných k 8. dubnu 1442 do Kouřimě a aby se „s mistry a ostatními kněžími srovnali podle kompaktát“3. Co do stížností náboženských vytýkáno bylo kněžím tábor- ským, že káží proti sedmi svátostem a proti obřadům církevním, Z obrany, kterou kněží táborští pak čtli na sjezdě Kouřimském, vidíme, s čím vlastně odpůrci Táborů nebyli spokojeni. Táboři t. nepokládali svátosti za absolutně4 nezbytné čili za „z núze po- třebné“ tak, aby bez jejich přijímání nemohl býti někdo spasen, nýbrž pouze za „užitečná a spasitedlná (= prospěšná)5 lékařstvie duší“. Uznávali svátosti, pokud jsou „pravě a upřímně“ založeny v Písmě, zamítajíce všecky věci „v témž zákoně nezaložené“ Tamže str. 782. 2 Poněvadž na sjezdu Kouřimském (8./4. 1442) bylo nepochybně na Tábory naléháno, aby se podrobili správě jednotné církve podobojí (viz níže str. 14), lze míti za to, že sjednocení strany Příbramovy a Rokycanovy někdy počátkem r. 1442 bylo již hotovo. HÖFLER II, 733. HÖFLER II, 734: simpliciter. Tamže: salubria. Archiv český I, 377.
Strana XIV
I4 TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. Co se týče kázání kněží táborských proti obřadům, o tom se nic určitějšího nedovídáme. Ze zmíněné obrany soudíc, šlo asi spíše o hájení obřadů vlastních než o hanění cizích, ale ovšem nejspíše tak, že obrana vlastního zavírala v sobě nezbytně zamítání cizího. Na sjezdě Kouřimském (8. dubna 1442), k němuž se dostavili poslové obce Táborské, naléháno nepochybně na Tábory, aby své řády přizpůsobili řádům ostatních podobojích a uznali Rokycanu za hlavu jednotné církve podobojí. Táboři však odpověděli vy- hýbavě a jednak dovolávali se kompaktát a výše dotčeného zápisu krále Zikmunda, jednak kladli za podmínku, aby byla řádně zřízena správa duchovní v zemi s výhradou, že i pak bude pro ně směro- datným „soudce Chebský“ (t. Písmo, prakse Kristova, apoštolů i prvotní církve spolu s koncily a učiteli církevními, kteří se v nich pravě zakládají)í. Poněvadž tímto mírnějším způsobem nebylo docíleno žádoucího výsledku, sáhnuto bylo k nátlaku silnějšímu. Někdy na počátku r. 1443 Ptáček jménem svým i ostatních hejtmanů čtyř spojených krajů poslal listy do Tábora, Žatce, Písku a do Klatov se stížností, že se vyskytují mnozí lidé, kteří nesprávně věří v eucharistii, zejména pak že kněží těchto měst nesprávně věří o těle božím a jiné že nesprávně učí; proto aby tomu učiněna byla přítrž, že stanoví synodu do Kutné Hory na 14. května (1443), ke které nechť dotčená města pošlou své kněží i světské zástupce. Kdo by se nedostavil, sám se uvede v podezření, že jest vinen. Podobné půhony zaslal i Rokycana jednotlivým výše jmenovaným městům táborským. Strana táborská nemohouc pomýšleti na nový zápas válečný se svými mocnějšími soupeři a odpůrci odhodlala se na sjezdu v Táboře dne 14. června 1443 vyhověti výše dotčeným požadavkům, ale za jiných podmínek a na jiném místě neutrálním, nepodléha- jícím moci Ptáčkově. Kněží táborští byli ochotni dostaviti se na určité místo v určitý čas pod řádnými glejty a dáti odpověď o své víře před osobami s obojí strany k tomu cíli zvolenými. Slyšení obou stran mělo býti úplné a svobodné tak, aby každá měla dost času si všecko náležitě rozvážiti. Obce táborské si vyhražovaly, aby se žalobci vystupující proti nim nebo jejich kněžím písemně zavázali, že své žaloby pod trestem dle práva dokáží, a žádaly aby strana straně, bude-li o to žádána, vydala písemný tekst žalob Srov. NOVOTNÝ—URBÁNEK III. 1, 91.
I4 TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. Co se týče kázání kněží táborských proti obřadům, o tom se nic určitějšího nedovídáme. Ze zmíněné obrany soudíc, šlo asi spíše o hájení obřadů vlastních než o hanění cizích, ale ovšem nejspíše tak, že obrana vlastního zavírala v sobě nezbytně zamítání cizího. Na sjezdě Kouřimském (8. dubna 1442), k němuž se dostavili poslové obce Táborské, naléháno nepochybně na Tábory, aby své řády přizpůsobili řádům ostatních podobojích a uznali Rokycanu za hlavu jednotné církve podobojí. Táboři však odpověděli vy- hýbavě a jednak dovolávali se kompaktát a výše dotčeného zápisu krále Zikmunda, jednak kladli za podmínku, aby byla řádně zřízena správa duchovní v zemi s výhradou, že i pak bude pro ně směro- datným „soudce Chebský“ (t. Písmo, prakse Kristova, apoštolů i prvotní církve spolu s koncily a učiteli církevními, kteří se v nich pravě zakládají)í. Poněvadž tímto mírnějším způsobem nebylo docíleno žádoucího výsledku, sáhnuto bylo k nátlaku silnějšímu. Někdy na počátku r. 1443 Ptáček jménem svým i ostatních hejtmanů čtyř spojených krajů poslal listy do Tábora, Žatce, Písku a do Klatov se stížností, že se vyskytují mnozí lidé, kteří nesprávně věří v eucharistii, zejména pak že kněží těchto měst nesprávně věří o těle božím a jiné že nesprávně učí; proto aby tomu učiněna byla přítrž, že stanoví synodu do Kutné Hory na 14. května (1443), ke které nechť dotčená města pošlou své kněží i světské zástupce. Kdo by se nedostavil, sám se uvede v podezření, že jest vinen. Podobné půhony zaslal i Rokycana jednotlivým výše jmenovaným městům táborským. Strana táborská nemohouc pomýšleti na nový zápas válečný se svými mocnějšími soupeři a odpůrci odhodlala se na sjezdu v Táboře dne 14. června 1443 vyhověti výše dotčeným požadavkům, ale za jiných podmínek a na jiném místě neutrálním, nepodléha- jícím moci Ptáčkově. Kněží táborští byli ochotni dostaviti se na určité místo v určitý čas pod řádnými glejty a dáti odpověď o své víře před osobami s obojí strany k tomu cíli zvolenými. Slyšení obou stran mělo býti úplné a svobodné tak, aby každá měla dost času si všecko náležitě rozvážiti. Obce táborské si vyhražovaly, aby se žalobci vystupující proti nim nebo jejich kněžím písemně zavázali, že své žaloby pod trestem dle práva dokáží, a žádaly aby strana straně, bude-li o to žádána, vydala písemný tekst žalob Srov. NOVOTNÝ—URBÁNEK III. 1, 91.
Strana XV
TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. I5 nebo svých odpovědí a aby i žalobci byli povinni se jim zodpo- vídati podle „soudce Chebského“. Poněvadž strana Ptáčkova tyto podmínky táborské odmítla, jednalo se o nové na sněmu červnovém r. 1443 v Praze, k němuž Bedřich ze Strážnice přijel do Prahy spolu s Mikulášem Biskupcem. Bedřich a Biskupec žádali stavy, aby nevěřili žalobám, jež se na Tábory svalují, dokud nepodají důkazů, a podávali podobné pod- mínky, jako předložili straně Ptáčkově. Ale sněm postavil se na stranu Ptáčkovu, žádal, aby Táboři se zúčastnili nového sjezdu v Kutné Hoře, a zamítl podmínky, které opětovali Táboři, t. aby spor byl ponechán samým duchovním s obou stran a aby byly zvoleny s obou stran osoby, jež by řídily synodu a rozhodly o tom, v čem by se strany nemohly dohodnouti. Sněm zaujal v té věci stanovisko Rokycanovo a Příbramovo, aby rozhodnutí o sporných otázkách bylo svěřeno „moci světského ramene“ čili sněmu. Kdyby se strany neshodly na sjezdu, měly příštímu sněmu podati své spisy o sporných kusích, a sněm měl rozhodnouti podle normy Tábory navrhované. Táborům po jistém zdráhání nezbylo než dáti své svolení k tomuto způsobu řešení. Na tomto podkladě pak došlo mezi oběma stranami 25. června 1443 k smlouvě o tom, jak se má konati jejich sjezd. Jmenovitě bylo smluveno, že jej budou říditi dvě osoby, každá z nich od jedné strany zvolená. Účelem sjezdu nebo synody mělo býti docílení jednotného „vyznání víry křesťanské obecné o božím těle v svátosti oltářní vedle čtení a doktoruov svatých ve čtení se právě zakládajících,“ ale měla býti volná diskuse a polemika tak, „aby svobodně jeden na druhého utknouti mohl“ ... „co by se kázání, mluvení, učení, traktátu kteréhokoli dotýkalo a zvláště o těle božím“.! Smluvený sjezd nebo synoda sešla se v Kutné Hoře dne 6. července 1443 a 7. července byla první její schůze. Skončila se nedlouho před 21. červencem2. Z Prahy byli tam přítomni mistr Příbram a Prokop z Plzně s konšely obou měst. Přijel i Menhart z Hradce a snad i jiní světští členové strany mírnější. Strana Ptáčkova a Rokycanova, jak se zdá, byla zastoupena hojně. Z Tá- borů dostavilo se všech pět obeslaných kněží s Mikulášem Biskupcem v čele a s nimi přišlo i několik zástupců dotyčných měst táborských. Mimo to byl tu Bedřich ze Strážnice. I NEJEDLÝ, Prameny 40. * Datum jest patrné z „Listu M. Jana Přibrama Jakoubkovi z Vřesovic“ (NEJEDLY, Prameny 42—44).
TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. I5 nebo svých odpovědí a aby i žalobci byli povinni se jim zodpo- vídati podle „soudce Chebského“. Poněvadž strana Ptáčkova tyto podmínky táborské odmítla, jednalo se o nové na sněmu červnovém r. 1443 v Praze, k němuž Bedřich ze Strážnice přijel do Prahy spolu s Mikulášem Biskupcem. Bedřich a Biskupec žádali stavy, aby nevěřili žalobám, jež se na Tábory svalují, dokud nepodají důkazů, a podávali podobné pod- mínky, jako předložili straně Ptáčkově. Ale sněm postavil se na stranu Ptáčkovu, žádal, aby Táboři se zúčastnili nového sjezdu v Kutné Hoře, a zamítl podmínky, které opětovali Táboři, t. aby spor byl ponechán samým duchovním s obou stran a aby byly zvoleny s obou stran osoby, jež by řídily synodu a rozhodly o tom, v čem by se strany nemohly dohodnouti. Sněm zaujal v té věci stanovisko Rokycanovo a Příbramovo, aby rozhodnutí o sporných otázkách bylo svěřeno „moci světského ramene“ čili sněmu. Kdyby se strany neshodly na sjezdu, měly příštímu sněmu podati své spisy o sporných kusích, a sněm měl rozhodnouti podle normy Tábory navrhované. Táborům po jistém zdráhání nezbylo než dáti své svolení k tomuto způsobu řešení. Na tomto podkladě pak došlo mezi oběma stranami 25. června 1443 k smlouvě o tom, jak se má konati jejich sjezd. Jmenovitě bylo smluveno, že jej budou říditi dvě osoby, každá z nich od jedné strany zvolená. Účelem sjezdu nebo synody mělo býti docílení jednotného „vyznání víry křesťanské obecné o božím těle v svátosti oltářní vedle čtení a doktoruov svatých ve čtení se právě zakládajících,“ ale měla býti volná diskuse a polemika tak, „aby svobodně jeden na druhého utknouti mohl“ ... „co by se kázání, mluvení, učení, traktátu kteréhokoli dotýkalo a zvláště o těle božím“.! Smluvený sjezd nebo synoda sešla se v Kutné Hoře dne 6. července 1443 a 7. července byla první její schůze. Skončila se nedlouho před 21. červencem2. Z Prahy byli tam přítomni mistr Příbram a Prokop z Plzně s konšely obou měst. Přijel i Menhart z Hradce a snad i jiní světští členové strany mírnější. Strana Ptáčkova a Rokycanova, jak se zdá, byla zastoupena hojně. Z Tá- borů dostavilo se všech pět obeslaných kněží s Mikulášem Biskupcem v čele a s nimi přišlo i několik zástupců dotyčných měst táborských. Mimo to byl tu Bedřich ze Strážnice. I NEJEDLÝ, Prameny 40. * Datum jest patrné z „Listu M. Jana Přibrama Jakoubkovi z Vřesovic“ (NEJEDLY, Prameny 42—44).
Strana XVI
Ió TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. Schůze zahajovací i část druhého dne vyplněny sporem o složení přiznávacích listů, jimiž by jednotlivé obce táborské Pražskou smlouvu, týkající se konání synody, uznávaly za podklad jednání synodního. Za ředitele synody zvoleni byli Petr Engliš ze strany táborské a Václav z Dráchova ze strany Ptáčkovy. Vlastní jednání se začalo 8. července ve farním chrámě sv. Jakuba, kdež Rokycana pro- mluvil napomínaje ke klidu a mírnosti a předložil svůj návrh stran eucharistie. Formulace víry o eucharistii, její výklad a rozumění byly hlavním předmětem diskuse a sporů. Rokycana předložil ku přijetí formuli strany pražské, t. 3. článek usnesení Kutnohorské synody ze 4. října 1441: „Věřeno má býti, že v svátosti velebné těla a krve boží jest celý Kristus, pravý Bůh a pravý člověk s svým vlastním přirozením a podstatou svého přirozeného bytu, kteroužto podstatu měl z Panny Marie, kteroužto sedí na pravici Boha Otce“1 Naproti tomu však Táboři podali svoji vlastní formuli: „Věříme, věřili sme a věřiti míníme, že v velebné svátosti těla a krve božie jest celý Kristus, pravý Bóh a pravý člověk, jehožto tělo z Panny Marie narozené, které na kříži visalo a sedí na pravici Boha Otce, spojené osobně s božstvím, věříme býti v svátosti posvátně, du- chovně, mocně a právě“2. O výklad obojí formule, zvláště však o způsob přítomnosti Kristovy v eucharistii, jakož i o různé praktické, jmenovitě kultové důsledky různého mínění v té věci rozvinul se obsáhlý zápas slovní; genetický však průběh sporů a vůbec jednání synody Kutnohorské není znám. Hlavní obsah jeho lze rekonstruovati pouze z několika thesí a narážek obsažených v polemických se- psáních obou stran, vzniklých po synodě Kutnohorské a s ní souvisících. Tak se dovídáme, že Rokycana výše zmíněnou svoji formuli podal hned při počátku synody (8. července). Dne 12. čer- vence Táboři podali synodě zvláštní spis o svátosti oltářní a rovněž tak učinil (snad po Táborech) i Rokycana. Ve smyslu úmluvy z 25. června (str. 15) Rokycana „utekl na traktáty“ táborské, „že sú bludny“, a vybral z nich řadu věcí, jež vytýkal jako kacířské. Byly to vlastně traktáty Biskupcovy, zejména latinský traktát „De non adorando corpore Christi in sacramento eucharistiae cultu latriae“ a český traktát o svátosti oltářní psaný pro Chelčického. AII f. 73b. NEJEDLÝ, Prameny 146. A II f. 113b; srov. A II f. 81b a NEJEDLY, Prameny 146.
Ió TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. Schůze zahajovací i část druhého dne vyplněny sporem o složení přiznávacích listů, jimiž by jednotlivé obce táborské Pražskou smlouvu, týkající se konání synody, uznávaly za podklad jednání synodního. Za ředitele synody zvoleni byli Petr Engliš ze strany táborské a Václav z Dráchova ze strany Ptáčkovy. Vlastní jednání se začalo 8. července ve farním chrámě sv. Jakuba, kdež Rokycana pro- mluvil napomínaje ke klidu a mírnosti a předložil svůj návrh stran eucharistie. Formulace víry o eucharistii, její výklad a rozumění byly hlavním předmětem diskuse a sporů. Rokycana předložil ku přijetí formuli strany pražské, t. 3. článek usnesení Kutnohorské synody ze 4. října 1441: „Věřeno má býti, že v svátosti velebné těla a krve boží jest celý Kristus, pravý Bůh a pravý člověk s svým vlastním přirozením a podstatou svého přirozeného bytu, kteroužto podstatu měl z Panny Marie, kteroužto sedí na pravici Boha Otce“1 Naproti tomu však Táboři podali svoji vlastní formuli: „Věříme, věřili sme a věřiti míníme, že v velebné svátosti těla a krve božie jest celý Kristus, pravý Bóh a pravý člověk, jehožto tělo z Panny Marie narozené, které na kříži visalo a sedí na pravici Boha Otce, spojené osobně s božstvím, věříme býti v svátosti posvátně, du- chovně, mocně a právě“2. O výklad obojí formule, zvláště však o způsob přítomnosti Kristovy v eucharistii, jakož i o různé praktické, jmenovitě kultové důsledky různého mínění v té věci rozvinul se obsáhlý zápas slovní; genetický však průběh sporů a vůbec jednání synody Kutnohorské není znám. Hlavní obsah jeho lze rekonstruovati pouze z několika thesí a narážek obsažených v polemických se- psáních obou stran, vzniklých po synodě Kutnohorské a s ní souvisících. Tak se dovídáme, že Rokycana výše zmíněnou svoji formuli podal hned při počátku synody (8. července). Dne 12. čer- vence Táboři podali synodě zvláštní spis o svátosti oltářní a rovněž tak učinil (snad po Táborech) i Rokycana. Ve smyslu úmluvy z 25. června (str. 15) Rokycana „utekl na traktáty“ táborské, „že sú bludny“, a vybral z nich řadu věcí, jež vytýkal jako kacířské. Byly to vlastně traktáty Biskupcovy, zejména latinský traktát „De non adorando corpore Christi in sacramento eucharistiae cultu latriae“ a český traktát o svátosti oltářní psaný pro Chelčického. AII f. 73b. NEJEDLÝ, Prameny 146. A II f. 113b; srov. A II f. 81b a NEJEDLY, Prameny 146.
Strana XVII
TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. 17 S druhé strany však i Táboři, jak se zdá, útočili na traktáty Rokycanovy a Příbramovyl. V pramenech synody Kutnohorské se sice uvádí diskuse o formuli eucharistickou a vytýkání kacířství ve spisech a kázáních ja ko dvě věci po sobě jdoucí, není však pochyby, že ve skutečnosti tak postupováno nebylo (ač program2 snad tento postup před- pisoval), nýbrž že se oba tyto předměty neustále proplétaly. Diskuse na synodě Kutnohorské a po ní následovavší písemné polemiky, které jsou vlastně pramenem k historii této synody, osvětlují dosti jasně věroučné a kultovní rozdíly obou stran, jejich stanoviska a zásady, jakož i taktiku, kterou vedly vzájemný zápas. Táboři odmítali hmotnou a přirozenou (fysickou) přítomnost těla Kristova. Přes to však, jak se zdá, připouštěli přítomnost skutečnou, ale nedovedli to, tuším, náležitě vyjádřiti. Tolik zdá se jisto, že svátostný chléb a víno jim nebyly pouhými zname- ními těla a krve Kristovy. Táboři ve své polemice proti spisu, který Rokycana podal sněmu lednovému r. 1444, rozhodně se opí- rají jeho tvrzení, že by slovům „Totoť jest tělo mé“ rozuměli pouze „to znamená tělo mé“. Jejich formule, že tělo Kristovo přítomno jest posvátně, znamenala nepochybně už jim totéž, co později bratřím českým, kteří ji od nich přijali, t. přítomnost sice skutečnou čili reální, a přece ne hmotnou a fysickou, neboť takové odporovalo přece smyslové vnímání. Táboři (a bratří) vycházeli zajisté z (nevysloveného) předpokladu, že kdyby Kristus v eucha- ristii byl přítomen hmotně a fysicky, muselo by jeho tělo býti na- hmatáno a muselo by míti vůbec vlastnosti, bez nichž žádná hmota nemůže existovati — tedy na př. nemohlo by býti zároveň na několika místech, muselo by míti jisté rozměry (sebe menší) a p. Tomu nasvědčuje okolnost, že Táboři takovéto věci vytýkají jako absurdní, na př.: Kdyby tělo Kristovo bylo ve svátosti svou pod- statou a bylo tam živé, vidělo by a slyšelo, zhaslá svíce by Kristovi samému zapáchala, myš, jež hryzá hostii, hryzala by i tělo Kristovo a p. Formuli táborskou, jež jest vlastně formulí Wyclifovou, dlužno nepochybně pokládati za pokus prostředkovati mezi dvěma krajními názory, t. o přítomnosti hmotné a fysické a o pouhém znamení. Formuli táborskou přijímal Chelčický — a můžeme bezpečně míti za to, že bylo mnoho lidí, kteří dobře chápali, co jí bylo míněno, I NEJEDLÝ, Prameny 101, 102. Program tento jest obsažen v „Zápise mezi kněžstvem strany pražské a táborské“ (NEJEDLY, Prameny 40). II
TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. 17 S druhé strany však i Táboři, jak se zdá, útočili na traktáty Rokycanovy a Příbramovyl. V pramenech synody Kutnohorské se sice uvádí diskuse o formuli eucharistickou a vytýkání kacířství ve spisech a kázáních ja ko dvě věci po sobě jdoucí, není však pochyby, že ve skutečnosti tak postupováno nebylo (ač program2 snad tento postup před- pisoval), nýbrž že se oba tyto předměty neustále proplétaly. Diskuse na synodě Kutnohorské a po ní následovavší písemné polemiky, které jsou vlastně pramenem k historii této synody, osvětlují dosti jasně věroučné a kultovní rozdíly obou stran, jejich stanoviska a zásady, jakož i taktiku, kterou vedly vzájemný zápas. Táboři odmítali hmotnou a přirozenou (fysickou) přítomnost těla Kristova. Přes to však, jak se zdá, připouštěli přítomnost skutečnou, ale nedovedli to, tuším, náležitě vyjádřiti. Tolik zdá se jisto, že svátostný chléb a víno jim nebyly pouhými zname- ními těla a krve Kristovy. Táboři ve své polemice proti spisu, který Rokycana podal sněmu lednovému r. 1444, rozhodně se opí- rají jeho tvrzení, že by slovům „Totoť jest tělo mé“ rozuměli pouze „to znamená tělo mé“. Jejich formule, že tělo Kristovo přítomno jest posvátně, znamenala nepochybně už jim totéž, co později bratřím českým, kteří ji od nich přijali, t. přítomnost sice skutečnou čili reální, a přece ne hmotnou a fysickou, neboť takové odporovalo přece smyslové vnímání. Táboři (a bratří) vycházeli zajisté z (nevysloveného) předpokladu, že kdyby Kristus v eucha- ristii byl přítomen hmotně a fysicky, muselo by jeho tělo býti na- hmatáno a muselo by míti vůbec vlastnosti, bez nichž žádná hmota nemůže existovati — tedy na př. nemohlo by býti zároveň na několika místech, muselo by míti jisté rozměry (sebe menší) a p. Tomu nasvědčuje okolnost, že Táboři takovéto věci vytýkají jako absurdní, na př.: Kdyby tělo Kristovo bylo ve svátosti svou pod- statou a bylo tam živé, vidělo by a slyšelo, zhaslá svíce by Kristovi samému zapáchala, myš, jež hryzá hostii, hryzala by i tělo Kristovo a p. Formuli táborskou, jež jest vlastně formulí Wyclifovou, dlužno nepochybně pokládati za pokus prostředkovati mezi dvěma krajními názory, t. o přítomnosti hmotné a fysické a o pouhém znamení. Formuli táborskou přijímal Chelčický — a můžeme bezpečně míti za to, že bylo mnoho lidí, kteří dobře chápali, co jí bylo míněno, I NEJEDLÝ, Prameny 101, 102. Program tento jest obsažen v „Zápise mezi kněžstvem strany pražské a táborské“ (NEJEDLY, Prameny 40). II
Strana XVIII
I8 TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. a že to byl zvláště Rokycana, který byl zběhlým theologem, ovládajícím jemné odstíny theologických pojmů. Nelze tudíž po- kládati za správný názor Urbánkův, že „vrstevníci nechápali rozdílu, jenž lišil Táborské od pikhartů“l, a rovněž tak nelze souhlasiti s jeho míněním, že „Rokycana byl přesvědčen, že Táborští svátost pokládají jen za znamení Kristovo, a obrany jejich pokládal jen za sofistické vytáčky“2. Rokycanova zpráva o synodě Kutnohorské z r. 1443, kterou připravil pro lednový sněm r. 1444, může každého přesvědčiti o tom, že tvrzení a vývody táborské (na různých místech před tím projevené), jakož i jejich obranu posuzoval vědomě a úmyslně nesprávně, zamlčuje a zastíraje vlastní smysl jejich, tak aby, jsouce bez náležitého vysvětlení vytrženy z příslušné souvislosti, budily pohoršení. Rokycana dokazuje ve svých písemných projevech (a zajisté činil tak i v ústní diskusi), že Táboři „posvátnou“ pří- tomností rozumějí přítomnost pouze „skrze dary a milosti“, že jako Kristus „všudy jest svou mocí, tak také i tu v té svátosti“. Co se týče pak výrazu „v pravdě a právě“, jež Táboři přičiňovali k výrazům „posvátně a mocně“, vyjadřujícím způsob přítomnosti Kristovy, tvrdil, že je nevztahují k přítomnosti Kristově v svátosti, nýbrž jen jako dodatek ve smyslu: opravdu a pravě posvátně. Proto prohlašoval Rokycana formuli táborskou za faleš a za krásná slova „na zakrytí úmyslů scestných“4. Tážeme-li se, proč Rokycana tímto způsobem proti Táborům vystupoval, jest odpověď snadná. Rokycana, ač vynikající theolog, byl přece především politik a jednal s Tábory jako politik. S tohoto stanoviska táborská formule se mu nehodila, neboť nebylo na- prosto žádné vyhlídky, že by na tomto podkladě bylo možno se dodělati konečného smíru s církví obecnou, ve které transsubstan- ciace platila za pevné, neochvějné dogma“. Proto bylo nutno podkládati formuli táborské smysl pikhartský, což ostatně nebylo nesnadné proto, že Táboři vedle této formule pronášeli názory, jež ji činily podezřelou, a v oboru kultu se zdáli blízkými pikhartství. —856. 116 sl.). 5 Přibram. NOVOTNÝ—URBÁNEK III, I, 830. 2 Tamže 831. Rovněž tak jsou nesprávné vývody Urbánkovy na str. 855 Zvláště v traktátu „De existencia corporis Christi“ (NEJEDLY, Prameny A II f. 81b, 82a. Dlužno pochybovati, že by se byl dal získati pro formuli táborskou i jen
I8 TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. a že to byl zvláště Rokycana, který byl zběhlým theologem, ovládajícím jemné odstíny theologických pojmů. Nelze tudíž po- kládati za správný názor Urbánkův, že „vrstevníci nechápali rozdílu, jenž lišil Táborské od pikhartů“l, a rovněž tak nelze souhlasiti s jeho míněním, že „Rokycana byl přesvědčen, že Táborští svátost pokládají jen za znamení Kristovo, a obrany jejich pokládal jen za sofistické vytáčky“2. Rokycanova zpráva o synodě Kutnohorské z r. 1443, kterou připravil pro lednový sněm r. 1444, může každého přesvědčiti o tom, že tvrzení a vývody táborské (na různých místech před tím projevené), jakož i jejich obranu posuzoval vědomě a úmyslně nesprávně, zamlčuje a zastíraje vlastní smysl jejich, tak aby, jsouce bez náležitého vysvětlení vytrženy z příslušné souvislosti, budily pohoršení. Rokycana dokazuje ve svých písemných projevech (a zajisté činil tak i v ústní diskusi), že Táboři „posvátnou“ pří- tomností rozumějí přítomnost pouze „skrze dary a milosti“, že jako Kristus „všudy jest svou mocí, tak také i tu v té svátosti“. Co se týče pak výrazu „v pravdě a právě“, jež Táboři přičiňovali k výrazům „posvátně a mocně“, vyjadřujícím způsob přítomnosti Kristovy, tvrdil, že je nevztahují k přítomnosti Kristově v svátosti, nýbrž jen jako dodatek ve smyslu: opravdu a pravě posvátně. Proto prohlašoval Rokycana formuli táborskou za faleš a za krásná slova „na zakrytí úmyslů scestných“4. Tážeme-li se, proč Rokycana tímto způsobem proti Táborům vystupoval, jest odpověď snadná. Rokycana, ač vynikající theolog, byl přece především politik a jednal s Tábory jako politik. S tohoto stanoviska táborská formule se mu nehodila, neboť nebylo na- prosto žádné vyhlídky, že by na tomto podkladě bylo možno se dodělati konečného smíru s církví obecnou, ve které transsubstan- ciace platila za pevné, neochvějné dogma“. Proto bylo nutno podkládati formuli táborské smysl pikhartský, což ostatně nebylo nesnadné proto, že Táboři vedle této formule pronášeli názory, jež ji činily podezřelou, a v oboru kultu se zdáli blízkými pikhartství. —856. 116 sl.). 5 Přibram. NOVOTNÝ—URBÁNEK III, I, 830. 2 Tamže 831. Rovněž tak jsou nesprávné vývody Urbánkovy na str. 855 Zvláště v traktátu „De existencia corporis Christi“ (NEJEDLY, Prameny A II f. 81b, 82a. Dlužno pochybovati, že by se byl dal získati pro formuli táborskou i jen
Strana XIX
TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. 19 Tak v názorech christologických tvrdili, že Kristus svým přirozeným tělem po nanebevstoupení jest přítomen v nebi po pravici Boha Otce, kdež zůstane tělesně, místně a rozměrově až do dne soudného. Rozeznávali trojí tělo boží: přirozené, mystické a svátostné. O poměru božské a lidské přirozenosti Kristovy soudili, že tělo Kristovo jest sice spojeno s božstvím, ale od něho přirozeně rozlišeno, ač ne skutečně odděleno. Tak zvaná „commu- nicatio idiomatum“ čili vzájemné sdělování božských a lidských vlastností božské a lidské osoby Kristovy, přítomné ve svátosti oltářní, která („communicatio“) byla v době reformace předmětem nekonečných sporů, zde zajisté také stála v popředí úvah, jsouc jednak prostředkem, jednak důsledkem dotčeného názoru o způ- sobu přítomnosti Kristovy v eucharistiil. Co se týče kultu, zamítali Táboři klanění (latria) eucharistii, pokud se béře zřetel k tělu nebo k člověčenství Kristovu v svátosti přítomnému, připouštějíce pouze „adoratio vicaria“, nechtěli jí schovávati a vystavovati, poněvadž prý Kristus ji ustanovil ku požívání a ne k dívání a k modlení a p. Tyto praktické, kultové důsledky, jakož i rouhavě znící vývody a závěry, kterými Táboři dokazovali absurdnost formule římské, a zvláště transsubstanciace, posloužily Rokycanovi za prostředek, aby je usvědčil, že nevěří v skutečnou přítomnost Kristovu v eucharistii. Bylo to zejména tvrzení, že Kristus v duši člověka jest lépe přítomen než v svátosti oltářní, ježto v té bude přítomen pouze až do dne soudného, kdežto v duši člověka dobrého na věky, dále poněvadž duši člověka svou přítomností zdokonaluje, což v svátosti není možné, a že zdokonalení duše lidské jest vlastním cílem svátosti oltářní. Jiné závadné výroky byly, že Kristus ve vyvolených jest skutečněji přítomen než v svátosti a přece že nemá býti ctěn klaněním; že Duch svatý jest větší než tělo Kristovo, a protože byl v apoštolích tedy byli by zasluhovali apoštolé, aby byli uctíváni klaněním; že Bůh jest větší než tělo Kristovo a že jest lépe v kterémkoli stvoření než tělo Kristovo v svátosti; že člověk spravedlivý má býti více ctěn než svátost oltářní; že méně lidé hřešili klanějíce se kdysi krtům a netopýrům než svátosti oltářní (nepravé — t. takové, v jakou věří odpůrci Táborů) a že jest lépe klekati před čertem než před svátostí oltářní (t. nepravou). NOVOTNÝ—URBÁNEK III, 1, 848, 852. Srov. NEJEDLÝ, Prameny 143, 147, 148. II*
TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. 19 Tak v názorech christologických tvrdili, že Kristus svým přirozeným tělem po nanebevstoupení jest přítomen v nebi po pravici Boha Otce, kdež zůstane tělesně, místně a rozměrově až do dne soudného. Rozeznávali trojí tělo boží: přirozené, mystické a svátostné. O poměru božské a lidské přirozenosti Kristovy soudili, že tělo Kristovo jest sice spojeno s božstvím, ale od něho přirozeně rozlišeno, ač ne skutečně odděleno. Tak zvaná „commu- nicatio idiomatum“ čili vzájemné sdělování božských a lidských vlastností božské a lidské osoby Kristovy, přítomné ve svátosti oltářní, která („communicatio“) byla v době reformace předmětem nekonečných sporů, zde zajisté také stála v popředí úvah, jsouc jednak prostředkem, jednak důsledkem dotčeného názoru o způ- sobu přítomnosti Kristovy v eucharistiil. Co se týče kultu, zamítali Táboři klanění (latria) eucharistii, pokud se béře zřetel k tělu nebo k člověčenství Kristovu v svátosti přítomnému, připouštějíce pouze „adoratio vicaria“, nechtěli jí schovávati a vystavovati, poněvadž prý Kristus ji ustanovil ku požívání a ne k dívání a k modlení a p. Tyto praktické, kultové důsledky, jakož i rouhavě znící vývody a závěry, kterými Táboři dokazovali absurdnost formule římské, a zvláště transsubstanciace, posloužily Rokycanovi za prostředek, aby je usvědčil, že nevěří v skutečnou přítomnost Kristovu v eucharistii. Bylo to zejména tvrzení, že Kristus v duši člověka jest lépe přítomen než v svátosti oltářní, ježto v té bude přítomen pouze až do dne soudného, kdežto v duši člověka dobrého na věky, dále poněvadž duši člověka svou přítomností zdokonaluje, což v svátosti není možné, a že zdokonalení duše lidské jest vlastním cílem svátosti oltářní. Jiné závadné výroky byly, že Kristus ve vyvolených jest skutečněji přítomen než v svátosti a přece že nemá býti ctěn klaněním; že Duch svatý jest větší než tělo Kristovo, a protože byl v apoštolích tedy byli by zasluhovali apoštolé, aby byli uctíváni klaněním; že Bůh jest větší než tělo Kristovo a že jest lépe v kterémkoli stvoření než tělo Kristovo v svátosti; že člověk spravedlivý má býti více ctěn než svátost oltářní; že méně lidé hřešili klanějíce se kdysi krtům a netopýrům než svátosti oltářní (nepravé — t. takové, v jakou věří odpůrci Táborů) a že jest lépe klekati před čertem než před svátostí oltářní (t. nepravou). NOVOTNÝ—URBÁNEK III, 1, 848, 852. Srov. NEJEDLÝ, Prameny 143, 147, 148. II*
Strana XX
20 TRAKTÁT RROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. Poněvadž Táboři v praksi prokazovali eucharistii úctu klaněním a lid k tomu vedli, Rokycana podezříval je z neupřímnosti, z po- krytectví, jež provádějí, „aby ve svých blouzněních nebyli od lidí poznáni“, pro zájem materiální, pro chlébl. Skoro o všech těchto sporných otázkách bylo v Kutné Hoře mluveno. Vedle diskuse o eucharistii dotkli se odpůrci Táborů i mnoha jiných věcí, které se jim zdály závadné. Kromě Rokycany útočil na Tábory též mistr Příbram, jenž Korandu, Biskupce a jiné kněží táborské obviňoval ze 200 kusů kacířských2 a naléhal na ně, aby z nich před synodou odpovídali. Z polemiky, vedené mezi kněžími pražskými a táborskými po synodě Kutnohorské, jest viděti, že kněží táborští měli býti překvapeni tak, aby bez přípravy k výtkám odpovídali a mohli býti snadno usvědčeni. Ale Táboři se nedali. Chytivše se slova trvali na tom, aby Příbram každému vypočetl doslovně a písemně všech 200 kusů kacířských, Korandovi, Biskupcovi a jiným kněžím jejich. Rokycanovi připomínali Táboři jeho dřívější mínění o remanenci a potírali transsubstanciaci, kterou teď zastával, nazývajíce „bělost aneb okrúhlost aneb jiný případek chleba bez podstati zuostávajicie“ svátostí „omylnou a smyšlenou“. Došlo též ke konfliktu mezi mistry Příbramem a Englišem, ale tak, že vlastně mluvil jeden o druhém a ne k sobě vzájemně. Příbram, jak se zdá, vyslovil o Englišovi po česku jistá nařčení z kacířství, a Engliš zase o Příbramovi po latinsku, slovně však se neutkali, protože Engliš česky nerozuměl a Příbram po latinsku disputovati nechtěl. Zdá se, že k přímé slovní potýčce mezi nimi nedošlo proto, že to ku programu synody nepatřilo nebo lépe snad, že to Rokycana na program synody nechtěl položiti. Konflikt tento byl nepochybně zcela vedlejší episodou, při které se ovšem ohřívaly staré spory — t. z r. 1437 a snad i z červnového sněmu r. 14433. Předmětem výtek činěných Englišovi byl asi viklefism, jím hlásaný. Engliš pak Příbramovi vytýkal nedůslednost v názorech o eucharistii. V pozdějším Biskupcově „Traktátu“ líčí se vystupo- vání Příbramovo proti Englišovi jak na synodě Kutnohorské, tak i v dřívějších jejich sporech jako nemužné, úskočné a tichošlápské, ježto prý Příbram Engliše pomlouval a osočoval, ale přímé diskusi 1 NOVOTNÝ—URBÁNEK III, 1, 833. 2 Spor o to vznikl již ve schůzi zahajovací (NOVOTNÝ—URBÁNEK III 1, 820—821). 3 NOVOTNÝ—URBÁNEK III, 1, 817, pozn. 1, 860—861.
20 TRAKTÁT RROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. Poněvadž Táboři v praksi prokazovali eucharistii úctu klaněním a lid k tomu vedli, Rokycana podezříval je z neupřímnosti, z po- krytectví, jež provádějí, „aby ve svých blouzněních nebyli od lidí poznáni“, pro zájem materiální, pro chlébl. Skoro o všech těchto sporných otázkách bylo v Kutné Hoře mluveno. Vedle diskuse o eucharistii dotkli se odpůrci Táborů i mnoha jiných věcí, které se jim zdály závadné. Kromě Rokycany útočil na Tábory též mistr Příbram, jenž Korandu, Biskupce a jiné kněží táborské obviňoval ze 200 kusů kacířských2 a naléhal na ně, aby z nich před synodou odpovídali. Z polemiky, vedené mezi kněžími pražskými a táborskými po synodě Kutnohorské, jest viděti, že kněží táborští měli býti překvapeni tak, aby bez přípravy k výtkám odpovídali a mohli býti snadno usvědčeni. Ale Táboři se nedali. Chytivše se slova trvali na tom, aby Příbram každému vypočetl doslovně a písemně všech 200 kusů kacířských, Korandovi, Biskupcovi a jiným kněžím jejich. Rokycanovi připomínali Táboři jeho dřívější mínění o remanenci a potírali transsubstanciaci, kterou teď zastával, nazývajíce „bělost aneb okrúhlost aneb jiný případek chleba bez podstati zuostávajicie“ svátostí „omylnou a smyšlenou“. Došlo též ke konfliktu mezi mistry Příbramem a Englišem, ale tak, že vlastně mluvil jeden o druhém a ne k sobě vzájemně. Příbram, jak se zdá, vyslovil o Englišovi po česku jistá nařčení z kacířství, a Engliš zase o Příbramovi po latinsku, slovně však se neutkali, protože Engliš česky nerozuměl a Příbram po latinsku disputovati nechtěl. Zdá se, že k přímé slovní potýčce mezi nimi nedošlo proto, že to ku programu synody nepatřilo nebo lépe snad, že to Rokycana na program synody nechtěl položiti. Konflikt tento byl nepochybně zcela vedlejší episodou, při které se ovšem ohřívaly staré spory — t. z r. 1437 a snad i z červnového sněmu r. 14433. Předmětem výtek činěných Englišovi byl asi viklefism, jím hlásaný. Engliš pak Příbramovi vytýkal nedůslednost v názorech o eucharistii. V pozdějším Biskupcově „Traktátu“ líčí se vystupo- vání Příbramovo proti Englišovi jak na synodě Kutnohorské, tak i v dřívějších jejich sporech jako nemužné, úskočné a tichošlápské, ježto prý Příbram Engliše pomlouval a osočoval, ale přímé diskusi 1 NOVOTNÝ—URBÁNEK III, 1, 833. 2 Spor o to vznikl již ve schůzi zahajovací (NOVOTNÝ—URBÁNEK III 1, 820—821). 3 NOVOTNÝ—URBÁNEK III, 1, 817, pozn. 1, 860—861.
Strana XXI
TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. 21 s ním se vyhýbal — bohužel mluví Biskupec jen v narážkách, tak že není s dostatek konkrétních faktů k posouzení, zdali Příbram jednal správně čili nic. Mimo to došlo na synodě Kutnohorské i k rozpravě o ně- kterých řádech, zvycích a obřadech církevních, jimiž obě strany od sebe se lišily: o modlení a dobrých skutcích za zemřelé, o očistci, o vzývání Panny Marie a svatých, o postech, o mši, o ornátech a o chodění se svátostí oltářní k nemocným. Hádání trvalo mnoho dní, jak praví „Chronicon Taboritarum“ (750). Táboři žádali, aby výtky, které se jim činily, byly jim dány písemně a aby se o nich jednalo později ve zvláštním shromáždění, jež mělo býti pokračováním nebo doplňkem synody Kutnohorské, ale toho si strana Rokycanova nepřála, ježto o dorozumění a přesvědčení Táborů se jí nejednalo, nýbrž o potlačení víry a cír- kevní samostatnosti táborské. Synoda Kutnohorská skončila se tedy — jak ostatně bylo předvídáno — bezvýsledně. Konečné rozhodnutí sporů zůstaveno nejbližšímu zemskému sněmu. Ačkoliv vlastní původcové celé „smiřovací“ akce, Hynek Ptáček z Pirkštejna a Rokycana, při rozchodu synody prohlásili, že jednání její má do příštího sněmu zůstati v tajnosti, zrušili právě Ptáček, Rokycana, Příbram a vedle nich též Matěj Louda záhy tuto úmluvu! Ptáček rozeslal „pánóm, městóm a obcem“ stručnou sice, ale dosti obsažnou strannickou zprávu o průběhu synody ke zhyždění kněží táborských. Svědčí o tom „List M. Jana Příbrama p. Jakubovi z Vřesovic“ z 21. července 14432, kterým mu zasílá dotčenou zprávu Ptáčkovu, přičiňuje k ní vlastní poznámky, jmenovitě „kterak sú ti kněžie táborští zlí svódce sú byli a kterak sú zemi těmi bludy naprznili od let od dvadceti“ ...3 Autorem zprávy této však není asi sám Ptáček, nýbrž spíše Rokycana, jenž o jednání synody Kutnohorské a o rozdílech mezi Tábory a kněžími pražskými pro lednový sněm r. 1444 sepsal a sněmu nepochybně i předložil obšírnější poněkud zprávu, která větším dílem doslovně reprodukuje zprávu Ptáčkem rozeslanou. Zpráva Rokycanova pro sněm sepsaná zachována jest v A II f. 72a sl. a bude o ní pojednáno níže. Mimo to psali Rokycana a Prokop z Plzně s jinými mistry proti Táborům též na Moravu4. Srov. NEJEDLÝ, Prameny k synodám 165. 2 U NEJEDLÉHO, Prameny 42—44. 3 Tamže str. 44. “ NOVOTNÝ—URBÁNEK III, 1, 862—863.
TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. 21 s ním se vyhýbal — bohužel mluví Biskupec jen v narážkách, tak že není s dostatek konkrétních faktů k posouzení, zdali Příbram jednal správně čili nic. Mimo to došlo na synodě Kutnohorské i k rozpravě o ně- kterých řádech, zvycích a obřadech církevních, jimiž obě strany od sebe se lišily: o modlení a dobrých skutcích za zemřelé, o očistci, o vzývání Panny Marie a svatých, o postech, o mši, o ornátech a o chodění se svátostí oltářní k nemocným. Hádání trvalo mnoho dní, jak praví „Chronicon Taboritarum“ (750). Táboři žádali, aby výtky, které se jim činily, byly jim dány písemně a aby se o nich jednalo později ve zvláštním shromáždění, jež mělo býti pokračováním nebo doplňkem synody Kutnohorské, ale toho si strana Rokycanova nepřála, ježto o dorozumění a přesvědčení Táborů se jí nejednalo, nýbrž o potlačení víry a cír- kevní samostatnosti táborské. Synoda Kutnohorská skončila se tedy — jak ostatně bylo předvídáno — bezvýsledně. Konečné rozhodnutí sporů zůstaveno nejbližšímu zemskému sněmu. Ačkoliv vlastní původcové celé „smiřovací“ akce, Hynek Ptáček z Pirkštejna a Rokycana, při rozchodu synody prohlásili, že jednání její má do příštího sněmu zůstati v tajnosti, zrušili právě Ptáček, Rokycana, Příbram a vedle nich též Matěj Louda záhy tuto úmluvu! Ptáček rozeslal „pánóm, městóm a obcem“ stručnou sice, ale dosti obsažnou strannickou zprávu o průběhu synody ke zhyždění kněží táborských. Svědčí o tom „List M. Jana Příbrama p. Jakubovi z Vřesovic“ z 21. července 14432, kterým mu zasílá dotčenou zprávu Ptáčkovu, přičiňuje k ní vlastní poznámky, jmenovitě „kterak sú ti kněžie táborští zlí svódce sú byli a kterak sú zemi těmi bludy naprznili od let od dvadceti“ ...3 Autorem zprávy této však není asi sám Ptáček, nýbrž spíše Rokycana, jenž o jednání synody Kutnohorské a o rozdílech mezi Tábory a kněžími pražskými pro lednový sněm r. 1444 sepsal a sněmu nepochybně i předložil obšírnější poněkud zprávu, která větším dílem doslovně reprodukuje zprávu Ptáčkem rozeslanou. Zpráva Rokycanova pro sněm sepsaná zachována jest v A II f. 72a sl. a bude o ní pojednáno níže. Mimo to psali Rokycana a Prokop z Plzně s jinými mistry proti Táborům též na Moravu4. Srov. NEJEDLÝ, Prameny k synodám 165. 2 U NEJEDLÉHO, Prameny 42—44. 3 Tamže str. 44. “ NOVOTNÝ—URBÁNEK III, 1, 862—863.
Strana XXII
22 TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. Na obranu proti spisu Ptáčkovu sepsali Táboři nepochybně záhy (tedy někdy asi v srpnu 1443) spis zachovaný v A II f. 112" — 119b pod názvem Traktát proti Rokycánovi a jeho kněžstvu, v němž se oznamuje, v kterých kusích Rokycán s svými kněžími táborským kněžím křivdu a ublížení slovy i rozpisováním o nich činil. Kromě tekstu AII vyskytuje se též tekst v rukopise univ. knihovny Vratislavské (sign. IV Q 231). Oba teksty rozcházejí se v odstavcích začínajících slovy: „Osmé píší“, „Deváté píší“ a „Dále píší protivníci“; mimo to chybí v tekstu A II konec tekstu Vratislavského, začínající slovy: „přede pány českými ...“ jak viděti v edici na str. 120 po poznámce . Z rozdílů těchto dlužno souditi na dvě redakce téhož spisu. Pokud se týče odstavců „Osmé píší“ a „Deváté píší“, jest tekst A II stručnější, ale co do odstavce „Dále píší protivníci“, má tekst AII delší jeden odstavec, který chybí v rkpe Vratislavském. Rozhodnouti, která z obou redakcí jest původnější, není možné pro nedostatek příslušných pomůcek. Nelze však pochybovati o tom, že obě redakce nejsou časově od sebe daleko vzdálené a že obě byly uveřejněny (jedna dříve, druhá později) před lednovým sněmem r. 1444, neboť šlo zajisté o to, paralysovat akci strany podobojí, která měla připravit Táborům nepříznivé rozhodnutí tohoto sněmu. Z toho, že v A II odstavec „Osmé píší“ jest stručněji formulován než v rukopise Vratislavském, soudil bych, že tekst A II představuje redakci první, ale vadí tomu stať, odstavec „Dále píší protivníci“, jež v rukopise Vratislavském chybí. Proto rozhodl jsem se položiti za základ svého vydání tekst jazykově starší, t. tekst rukopisu Vratislavského; tekst A II ne kombinuji s tekstem rukopisu Vratislavského, jak to učinil Nejedlý, nýbrž uvádím jej mezi varianty pod čarou. Věcně sice nebyla by kombinace obou tekstů chybná, ježto není mezi nimi věcných rozdílů nebo dokonce odporů, ale se stanoviska tekstové kritiky dlužno čtenáři ponechati možnost posouditi znovu, který z obou tekstů je původnější a tedy také starší. Spisovatel sepsání tohoto sice se výslovně nejmenuje, ale dosti zřetelně se naznačuje — jest to nejspíše Mikuláš Biskupec“ a vedle něho účastnili se jeho složení asi i jiní kněží táborští, jako Koranda. Spisovatel cituje vždycky kus výše dotčeného „Listu M. Jana Příbrama p. Jakubovi z Vřesovic“2 a proti tvrzení odpůrců I Srov. NOVOTNÝ—URBÁNEK III, 1, 863—864, pozn. 4. NEJEDLY, Prameny 42—44.
22 TRAKTÁT PROTI ROKYCANOVI A JEHO KNĚŽSTVU. Na obranu proti spisu Ptáčkovu sepsali Táboři nepochybně záhy (tedy někdy asi v srpnu 1443) spis zachovaný v A II f. 112" — 119b pod názvem Traktát proti Rokycánovi a jeho kněžstvu, v němž se oznamuje, v kterých kusích Rokycán s svými kněžími táborským kněžím křivdu a ublížení slovy i rozpisováním o nich činil. Kromě tekstu AII vyskytuje se též tekst v rukopise univ. knihovny Vratislavské (sign. IV Q 231). Oba teksty rozcházejí se v odstavcích začínajících slovy: „Osmé píší“, „Deváté píší“ a „Dále píší protivníci“; mimo to chybí v tekstu A II konec tekstu Vratislavského, začínající slovy: „přede pány českými ...“ jak viděti v edici na str. 120 po poznámce . Z rozdílů těchto dlužno souditi na dvě redakce téhož spisu. Pokud se týče odstavců „Osmé píší“ a „Deváté píší“, jest tekst A II stručnější, ale co do odstavce „Dále píší protivníci“, má tekst AII delší jeden odstavec, který chybí v rkpe Vratislavském. Rozhodnouti, která z obou redakcí jest původnější, není možné pro nedostatek příslušných pomůcek. Nelze však pochybovati o tom, že obě redakce nejsou časově od sebe daleko vzdálené a že obě byly uveřejněny (jedna dříve, druhá později) před lednovým sněmem r. 1444, neboť šlo zajisté o to, paralysovat akci strany podobojí, která měla připravit Táborům nepříznivé rozhodnutí tohoto sněmu. Z toho, že v A II odstavec „Osmé píší“ jest stručněji formulován než v rukopise Vratislavském, soudil bych, že tekst A II představuje redakci první, ale vadí tomu stať, odstavec „Dále píší protivníci“, jež v rukopise Vratislavském chybí. Proto rozhodl jsem se položiti za základ svého vydání tekst jazykově starší, t. tekst rukopisu Vratislavského; tekst A II ne kombinuji s tekstem rukopisu Vratislavského, jak to učinil Nejedlý, nýbrž uvádím jej mezi varianty pod čarou. Věcně sice nebyla by kombinace obou tekstů chybná, ježto není mezi nimi věcných rozdílů nebo dokonce odporů, ale se stanoviska tekstové kritiky dlužno čtenáři ponechati možnost posouditi znovu, který z obou tekstů je původnější a tedy také starší. Spisovatel sepsání tohoto sice se výslovně nejmenuje, ale dosti zřetelně se naznačuje — jest to nejspíše Mikuláš Biskupec“ a vedle něho účastnili se jeho složení asi i jiní kněží táborští, jako Koranda. Spisovatel cituje vždycky kus výše dotčeného „Listu M. Jana Příbrama p. Jakubovi z Vřesovic“2 a proti tvrzení odpůrců I Srov. NOVOTNÝ—URBÁNEK III, 1, 863—864, pozn. 4. NEJEDLY, Prameny 42—44.
Strana XXIII
HÁDKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. 25 táborských staví tvrzení svoje, snaže se dokázati, že obvinění na Tábory svalovaná jsou křivá, že plynou ze špatného pochopení jejich názorů a tvrzení, nebo že úmyslně se jim podkládá význam kacířský a také že spisy táborské nesprávně se citují. Poněvadž výtky činěné Táborům v „Listě Příbramově“ byly sestaveny ne podle toho, v jakém pořádku byly na synodě Kutnohorské pro- jednávány, nýbrž podle svého věcného a logického obsahu, za- chovává také Biskupcův „Traktát“ tento pořádek. Nejprve se odůvodňuje, proč Táboři nechtěli přijmouti eu- charistickou formuli Rokycanovu. Pak se vykládá, jaké klanění eucharistii Táboři připouštějí. Dále se vykládají a na pravou míru uvádějí domněle rouhavé výroky a závěry táborské o dokonalejší přítomnosti Kristově v člověku dobrém a p. (viz shora str. 19) a vyličuje se spor Příbramův s Korandou a s Englišem. V celku dovozuje se, že se Táborům děje křivda, že jejich výroky se pře- krucují a nesprávně vykládají, že jejich nepřátelé je usilují „zhyzditi a ohavny učiniti lidu křesťanskému“1. Biskupec opakuje tu nepo- chybně hlavní myšlenky a vývody svých starších traktátů (srov. f. 114a—114b). 2. Hádka Rokycánova s Tábory na sněmu u Hory léta Páně 1444 atd. Bylo-li na repliku táborskou odpověděno se strany pražské nějakou duplikou, nevíme; klidu však nebylo, ježto skoro současně se spisem táborským Rokycana nedlouho po synodě Kutnohorské2 sepsal svůj obšírný traktát „De existencia corporis Christi in sacramento eucharistiae“, jímž obšírně dovozuje, že Táboři věří pouze v duchovní přítomnost Kristovu v eucharistii, tvrdíce, že jest přítomen pouze skrze své dary a moci (viz str. 18)3, a také snad Příbram písemně se ozval proti Táborům. Obě strany asi se usilovně připravovaly na lednový sněm, jemuž každá měla podati písemnou zprávu, jaké rozdíly v učení jejich byly v Kutné Hoře shledány.4 Táboři podali obšírný latinský spis, Biskupcem sepsaný, známý pode jménem „Scriptum sacerdotum Thaboriensium“5, menší spis český „Viera kněží táborských o velebné svátosti oltářnie“6 a 1 O jazykovém významu spisu viz NOVOTNY- URBÁNEK III, 1, 864. NEJEDLY, Prameny 125. 3 Srov. NOVOTNÝ—URBÁNEK III, 1, 866—867. 4 Tamže 867, pozn. 2. 5 U HÖFLERA II, 753--797. U NEJEDLÉHO, Prameny 95—100. 6
HÁDKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. 25 táborských staví tvrzení svoje, snaže se dokázati, že obvinění na Tábory svalovaná jsou křivá, že plynou ze špatného pochopení jejich názorů a tvrzení, nebo že úmyslně se jim podkládá význam kacířský a také že spisy táborské nesprávně se citují. Poněvadž výtky činěné Táborům v „Listě Příbramově“ byly sestaveny ne podle toho, v jakém pořádku byly na synodě Kutnohorské pro- jednávány, nýbrž podle svého věcného a logického obsahu, za- chovává také Biskupcův „Traktát“ tento pořádek. Nejprve se odůvodňuje, proč Táboři nechtěli přijmouti eu- charistickou formuli Rokycanovu. Pak se vykládá, jaké klanění eucharistii Táboři připouštějí. Dále se vykládají a na pravou míru uvádějí domněle rouhavé výroky a závěry táborské o dokonalejší přítomnosti Kristově v člověku dobrém a p. (viz shora str. 19) a vyličuje se spor Příbramův s Korandou a s Englišem. V celku dovozuje se, že se Táborům děje křivda, že jejich výroky se pře- krucují a nesprávně vykládají, že jejich nepřátelé je usilují „zhyzditi a ohavny učiniti lidu křesťanskému“1. Biskupec opakuje tu nepo- chybně hlavní myšlenky a vývody svých starších traktátů (srov. f. 114a—114b). 2. Hádka Rokycánova s Tábory na sněmu u Hory léta Páně 1444 atd. Bylo-li na repliku táborskou odpověděno se strany pražské nějakou duplikou, nevíme; klidu však nebylo, ježto skoro současně se spisem táborským Rokycana nedlouho po synodě Kutnohorské2 sepsal svůj obšírný traktát „De existencia corporis Christi in sacramento eucharistiae“, jímž obšírně dovozuje, že Táboři věří pouze v duchovní přítomnost Kristovu v eucharistii, tvrdíce, že jest přítomen pouze skrze své dary a moci (viz str. 18)3, a také snad Příbram písemně se ozval proti Táborům. Obě strany asi se usilovně připravovaly na lednový sněm, jemuž každá měla podati písemnou zprávu, jaké rozdíly v učení jejich byly v Kutné Hoře shledány.4 Táboři podali obšírný latinský spis, Biskupcem sepsaný, známý pode jménem „Scriptum sacerdotum Thaboriensium“5, menší spis český „Viera kněží táborských o velebné svátosti oltářnie“6 a 1 O jazykovém významu spisu viz NOVOTNY- URBÁNEK III, 1, 864. NEJEDLY, Prameny 125. 3 Srov. NOVOTNÝ—URBÁNEK III, 1, 866—867. 4 Tamže 867, pozn. 2. 5 U HÖFLERA II, 753--797. U NEJEDLÉHO, Prameny 95—100. 6
Strana XXIV
24 HADKA ROKYCANOVA S TABORY R. 1444. „Žaloby kněží táborských na mistry Pražské“1. Jménem strany pražské podán byl spis sepsaný od Rokycany, který jest zachován v AII pod názvem „Položení mistra Jana z Rokycan a mistrův jiných a kněží v rozdílu s kněžími táborskými“ (viz níže). Nejprve čteno bylo „Scriptum sacerdotum Thaboriensium“, pak „Položení mistra Jana z Rokycan“. Kdy čteny byly spisy ostatní, není známo. „Položení mistra Jana z Rokycan“ jest zachováno v sepsání bratra Lukáše, nazývaném obyčejně „Trialog“, obraně to víry táborské a bratrské. Bratr Lukáš měl před sebou nějaký spis, v němž sloučena byla tato práce Rokycanova s výrokem sněmu r. 1444, který však sám je také asi prací Rokycanovou (viz níže). Forma této obrany Lukášovy jest taková, že spisovatel cituje kus po kuse spis Rokycanův a po něm pak výrok lednového sněmu r. 1444 o sporu mezi Tábory a stranou Rokycanovou a k tomu přičiňuje jednak polemiku táborskou, jednak polemiku svoji. Spojíme-li citované kusy spisu Rokycanova, obdržíme spis celý. Ze spisu Rokycanova, jak jej Lukáš uvádí, nevysvítá sice, že jej Rokycana sepsal, pouze Lukáš jej jako spisovatele jmenuje, ale svědectví toto vzhledem k jeho povaze a k vynikajícímu účastenství Rokycanovu v těchto událostech může nám úplně postačiti. Sepsání Lukášovo, do něhož spis Rokycanův jest inserován, má v AII f. 72a tento nadpis: Hádka Rokycánova s Tábory na sněmu u Hory léta Páně 1444, sepsaná od něho, jakž se mu libilo. A mezi tou obojí stranou přidal soud zákona božího bratr Lukáš . .. Rokycana vyjadřuje, a to dosti striktně a stručně, buď názory své strany vytýkaje zároveň, v čem Táboři se od nich liší i s dů- vody těchto odchylek, buď vyjadřuje názory táborské a přičiňuje k nim rozdíly strany pražské. Začátek spisu jest psán tak, že Rokycana uvádí eucharistickou formuli strany pražské a po ní konstatuje, že byly shledány v té věci mezi oběma stranami čtyři rozdíly. Ale při této disposici odpovídající účelu spisu (t. vytknouti rozdíly obou stran) důsledně netrvá, nýbrž mění ji tak, že pak uvádí thése vybrané z traktátů a kázání táborských a proti nim polemisuje. Tím vlastně svůj spis, který původně zamýšlel nepo- chybně psáti jako prostě referující, přeměnil ve spis polemický a zároveň ovšem i apologetický. Vlastní spis Rokycanův, Položení mistra Jana z Rokycan, končí se v sepsání Lukášově na f. 87 odstavcem nadepsaným 1 Tamže 100—106. Srov. NOVOTNÝ—URBÁNEK III, 1, 869.
24 HADKA ROKYCANOVA S TABORY R. 1444. „Žaloby kněží táborských na mistry Pražské“1. Jménem strany pražské podán byl spis sepsaný od Rokycany, který jest zachován v AII pod názvem „Položení mistra Jana z Rokycan a mistrův jiných a kněží v rozdílu s kněžími táborskými“ (viz níže). Nejprve čteno bylo „Scriptum sacerdotum Thaboriensium“, pak „Položení mistra Jana z Rokycan“. Kdy čteny byly spisy ostatní, není známo. „Položení mistra Jana z Rokycan“ jest zachováno v sepsání bratra Lukáše, nazývaném obyčejně „Trialog“, obraně to víry táborské a bratrské. Bratr Lukáš měl před sebou nějaký spis, v němž sloučena byla tato práce Rokycanova s výrokem sněmu r. 1444, který však sám je také asi prací Rokycanovou (viz níže). Forma této obrany Lukášovy jest taková, že spisovatel cituje kus po kuse spis Rokycanův a po něm pak výrok lednového sněmu r. 1444 o sporu mezi Tábory a stranou Rokycanovou a k tomu přičiňuje jednak polemiku táborskou, jednak polemiku svoji. Spojíme-li citované kusy spisu Rokycanova, obdržíme spis celý. Ze spisu Rokycanova, jak jej Lukáš uvádí, nevysvítá sice, že jej Rokycana sepsal, pouze Lukáš jej jako spisovatele jmenuje, ale svědectví toto vzhledem k jeho povaze a k vynikajícímu účastenství Rokycanovu v těchto událostech může nám úplně postačiti. Sepsání Lukášovo, do něhož spis Rokycanův jest inserován, má v AII f. 72a tento nadpis: Hádka Rokycánova s Tábory na sněmu u Hory léta Páně 1444, sepsaná od něho, jakž se mu libilo. A mezi tou obojí stranou přidal soud zákona božího bratr Lukáš . .. Rokycana vyjadřuje, a to dosti striktně a stručně, buď názory své strany vytýkaje zároveň, v čem Táboři se od nich liší i s dů- vody těchto odchylek, buď vyjadřuje názory táborské a přičiňuje k nim rozdíly strany pražské. Začátek spisu jest psán tak, že Rokycana uvádí eucharistickou formuli strany pražské a po ní konstatuje, že byly shledány v té věci mezi oběma stranami čtyři rozdíly. Ale při této disposici odpovídající účelu spisu (t. vytknouti rozdíly obou stran) důsledně netrvá, nýbrž mění ji tak, že pak uvádí thése vybrané z traktátů a kázání táborských a proti nim polemisuje. Tím vlastně svůj spis, který původně zamýšlel nepo- chybně psáti jako prostě referující, přeměnil ve spis polemický a zároveň ovšem i apologetický. Vlastní spis Rokycanův, Položení mistra Jana z Rokycan, končí se v sepsání Lukášově na f. 87 odstavcem nadepsaným 1 Tamže 100—106. Srov. NOVOTNÝ—URBÁNEK III, 1, 869.
Strana XXV
HÁDKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. 25 „Zavření řeči“, v němž Rokycana vyzývá sněm, aby zavrhl bludy a schválil pravou víru. Hned za ním následuje odstavec uvádějící dotčená usnesení sněmovní: „Toto pochválení víry této stalo se jest při sněmu valním království Českého na radném domu Starého Města Pražského ten pátek před matkou boží, jenž slove Hromnic, léta od narození božího 1444“. Na to následuje tekst sněmovního usnesení, jejž bratr Lukáš zase kus po kuse cituje. Toto sněmovní usnesení zajisté nebylo v prvotním spise Rokycanově vzniklém před sněmem r. 1444, nýbrž bylo k němu přičiněno teprve po sněmu jako dodatek. Možná, že to učinil sám Rokycana, možná, že někdo jiný. V této však podobě asi teprve spis Rokycanův stal se majetkem veřejnosti. Lukáš však, zdá se, nepostřehl, že má před sebou doslovné usnesení sněmovní, nýbrž pokládal je asi za Rokycanovu parafrázi tohoto usnesení. Polemisuje s ním jako s vlastním spisem Rokycanovým. Ovšem i sněmovní usnesení je nepochybně práce Rokycanova. Jest to v podstatě odborný spis theologický — polemika i apologie zároveň — který ze světských sněmovníků nebyl by asi nikdo dovedl. Na Rokycanu jako na vlastního autora usnesení ukazuje nejen celé jeho postavení, nýbrž i sloh a věcný obsah, souhlas jednotlivých míst jeho se současným traktátem Rokycanovým „De existencia corporis Christi“ a rozsáhlá sčetlost autora v církevních otcích a spisovatelích, pro Rokycanu karakteristická. Položení mistra Jana z Rokycan shoduje se větším dílem doslovně se zprávou, kterou hned po synodě Kutnohorské o ní rozesílal pan Ptáček a která jest zachována v „Listě mistra Pří- brama p. Jakoubkovi z Vřesovic“ (z 21. července 1443). Liší se od ní pouze tím, že obsahuje o něco více výtek a že podává místy obšírné odůvodnění názorů strany pražské a širší polemiku proti názorům táborským. Pak dovídáme se odtud několik výtek, jež, tuším, spadají na vrub oněch „200 kusův kacířských“, které Příbram sliboval dokázati Biskupcovi a Korandovi, že je drží (srov. str. 20). K táborské replice vydané proti zprávě o synodě Kutnohorské, Ptáčkem rozesílané, Rokycana nepřihlíží. Vyskytují-li se v jeho spise narážky na vývody táborské, obsažené v oné replice, dlužno to vysvětlit tím, že Táboři tutéž argumentaci vedli již na synodě Kutnohorské. První věc, kterou se Rokycana obírá, jest rozdíl mezi Tábory a stranou Rokycanovou v otázce přítomnosti Kristovy ve svátosti oltářní, ale ve skutečnosti, jak to již bratr Lukáš naznačil, názory a důvody táborské neosvětluje, nestaví vedle svých, nýbrž jen
HÁDKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. 25 „Zavření řeči“, v němž Rokycana vyzývá sněm, aby zavrhl bludy a schválil pravou víru. Hned za ním následuje odstavec uvádějící dotčená usnesení sněmovní: „Toto pochválení víry této stalo se jest při sněmu valním království Českého na radném domu Starého Města Pražského ten pátek před matkou boží, jenž slove Hromnic, léta od narození božího 1444“. Na to následuje tekst sněmovního usnesení, jejž bratr Lukáš zase kus po kuse cituje. Toto sněmovní usnesení zajisté nebylo v prvotním spise Rokycanově vzniklém před sněmem r. 1444, nýbrž bylo k němu přičiněno teprve po sněmu jako dodatek. Možná, že to učinil sám Rokycana, možná, že někdo jiný. V této však podobě asi teprve spis Rokycanův stal se majetkem veřejnosti. Lukáš však, zdá se, nepostřehl, že má před sebou doslovné usnesení sněmovní, nýbrž pokládal je asi za Rokycanovu parafrázi tohoto usnesení. Polemisuje s ním jako s vlastním spisem Rokycanovým. Ovšem i sněmovní usnesení je nepochybně práce Rokycanova. Jest to v podstatě odborný spis theologický — polemika i apologie zároveň — který ze světských sněmovníků nebyl by asi nikdo dovedl. Na Rokycanu jako na vlastního autora usnesení ukazuje nejen celé jeho postavení, nýbrž i sloh a věcný obsah, souhlas jednotlivých míst jeho se současným traktátem Rokycanovým „De existencia corporis Christi“ a rozsáhlá sčetlost autora v církevních otcích a spisovatelích, pro Rokycanu karakteristická. Položení mistra Jana z Rokycan shoduje se větším dílem doslovně se zprávou, kterou hned po synodě Kutnohorské o ní rozesílal pan Ptáček a která jest zachována v „Listě mistra Pří- brama p. Jakoubkovi z Vřesovic“ (z 21. července 1443). Liší se od ní pouze tím, že obsahuje o něco více výtek a že podává místy obšírné odůvodnění názorů strany pražské a širší polemiku proti názorům táborským. Pak dovídáme se odtud několik výtek, jež, tuším, spadají na vrub oněch „200 kusův kacířských“, které Příbram sliboval dokázati Biskupcovi a Korandovi, že je drží (srov. str. 20). K táborské replice vydané proti zprávě o synodě Kutnohorské, Ptáčkem rozesílané, Rokycana nepřihlíží. Vyskytují-li se v jeho spise narážky na vývody táborské, obsažené v oné replice, dlužno to vysvětlit tím, že Táboři tutéž argumentaci vedli již na synodě Kutnohorské. První věc, kterou se Rokycana obírá, jest rozdíl mezi Tábory a stranou Rokycanovou v otázce přítomnosti Kristovy ve svátosti oltářní, ale ve skutečnosti, jak to již bratr Lukáš naznačil, názory a důvody táborské neosvětluje, nestaví vedle svých, nýbrž jen
Strana XXVI
20 HADKA ROKYCANOVA S TABORY R. 1444. zlehka se jich dotýká a hlavně dovozuje správnost názorů vlast- ních. Tak na f. 74a—74b praví: „Druhý rozdíl mezi námi a jimi tento: My držíme a věříme, že v svátosti velebné jest tělo Kristovo tak dobře spojeno s božstvím jako na pravici Boha Otce sedí. K tomu kněží táborští a jiní svoliti sou nechtěli“. Nebo o něco níže: „Třetí rozdíl mezi námi a kněžími táborskými: „My věříme a držíme, že v svátosti velebné oltářní jest tělo Kristovo živé a že tu v svátosti jest Kristus živ a že v tom těle jeho drahém jest krev... Táborští kněží ... takto dali odpověd s námi se nesrovná- vajíce: Nezdá se nám, by lid křesťanský měl obtížen býti takovou věrou, kteráž nemůž býti dokázána našim míněním z písma svatého“... A hned na to vyvozuje tyto důsledky: „Račiž každý pomysleti nejprv to, kterak lehkou a malou víru mají o těle božím, neb nevěříce, by tu bylo tělo boží v svátosti živo, zjevně ukazují, že tělo Kristovo z panny Marie není v svátosti svým bytem ... Zkrátka Rokycana jen jako mimochodem naznačuje hlavní thése táborské, aniž by čtenáře náležitě zasvětil v jejich základ, východiště a důvody. Nebojuje „s otevřeným hledím“. Ale také tam, kde bychom očekávali, že se bude snažiti své odpůrce po- raziti tíhou pádných důvodů (na př. kde Táboři uvádějí místa z Písma na potvrzení svých názorů), Rokycana nechápe se příle- žitosti, takže jeho argumentace vypadá velice chabě a slabě. Teprve probíraje dále traktáty táborské uvádí jednotlivá jejich tvrzení o svátosti oltářní. Tak polemisuje nejprve proti názoru, že „v takovém rozumu Kristus chléb posvátný tělem svým nazývá, v kterakém rozumu nazvána jest skála ona, z nížto synové izraelští pili sou, Kristus, a Jan Eliášem, t. že ten chléb znamenává tělo Kristovo, kteréž za nás zrazeno“ (A II f. 763). Dále uvádí stručně důvody táborské z Písma proti klanění svátosti oltářní a proti jejímu přeceňování. Ale srovnáme-li to, co Rokycana uvádí, s tím, co Táboři sami na odůvodnění svých názorů kladou (v replice srov. str. 17 a 19), shledáme, že nechtěl své přivržence náležitě orientovat. Totéž platí i o obvinění, že „kázali sou a psali kněží táborští, že chléb posvátný jsa v svém přirození věc bezdušná jest na menší vážnosti než netopýř, krt a had; item: menšími sou modloslúhy byli, kteříž někdy klaněli sou se krtóm, netopýřóm a hadóm než biskupové římští tomu chlebu jako Bohu se klanějíce“, ač dlužno přiznati, že v tomto spise svém Rokycana mluví jasněji a upřímněji než ve své zprávě Ptáčkem rozesílané. Odbývaje dosti krátce mínění Táborů, že lidé se mají raději klaněti Kristovi na nebesích než v svátosti a že se lidé mají modliti
20 HADKA ROKYCANOVA S TABORY R. 1444. zlehka se jich dotýká a hlavně dovozuje správnost názorů vlast- ních. Tak na f. 74a—74b praví: „Druhý rozdíl mezi námi a jimi tento: My držíme a věříme, že v svátosti velebné jest tělo Kristovo tak dobře spojeno s božstvím jako na pravici Boha Otce sedí. K tomu kněží táborští a jiní svoliti sou nechtěli“. Nebo o něco níže: „Třetí rozdíl mezi námi a kněžími táborskými: „My věříme a držíme, že v svátosti velebné oltářní jest tělo Kristovo živé a že tu v svátosti jest Kristus živ a že v tom těle jeho drahém jest krev... Táborští kněží ... takto dali odpověd s námi se nesrovná- vajíce: Nezdá se nám, by lid křesťanský měl obtížen býti takovou věrou, kteráž nemůž býti dokázána našim míněním z písma svatého“... A hned na to vyvozuje tyto důsledky: „Račiž každý pomysleti nejprv to, kterak lehkou a malou víru mají o těle božím, neb nevěříce, by tu bylo tělo boží v svátosti živo, zjevně ukazují, že tělo Kristovo z panny Marie není v svátosti svým bytem ... Zkrátka Rokycana jen jako mimochodem naznačuje hlavní thése táborské, aniž by čtenáře náležitě zasvětil v jejich základ, východiště a důvody. Nebojuje „s otevřeným hledím“. Ale také tam, kde bychom očekávali, že se bude snažiti své odpůrce po- raziti tíhou pádných důvodů (na př. kde Táboři uvádějí místa z Písma na potvrzení svých názorů), Rokycana nechápe se příle- žitosti, takže jeho argumentace vypadá velice chabě a slabě. Teprve probíraje dále traktáty táborské uvádí jednotlivá jejich tvrzení o svátosti oltářní. Tak polemisuje nejprve proti názoru, že „v takovém rozumu Kristus chléb posvátný tělem svým nazývá, v kterakém rozumu nazvána jest skála ona, z nížto synové izraelští pili sou, Kristus, a Jan Eliášem, t. že ten chléb znamenává tělo Kristovo, kteréž za nás zrazeno“ (A II f. 763). Dále uvádí stručně důvody táborské z Písma proti klanění svátosti oltářní a proti jejímu přeceňování. Ale srovnáme-li to, co Rokycana uvádí, s tím, co Táboři sami na odůvodnění svých názorů kladou (v replice srov. str. 17 a 19), shledáme, že nechtěl své přivržence náležitě orientovat. Totéž platí i o obvinění, že „kázali sou a psali kněží táborští, že chléb posvátný jsa v svém přirození věc bezdušná jest na menší vážnosti než netopýř, krt a had; item: menšími sou modloslúhy byli, kteříž někdy klaněli sou se krtóm, netopýřóm a hadóm než biskupové římští tomu chlebu jako Bohu se klanějíce“, ač dlužno přiznati, že v tomto spise svém Rokycana mluví jasněji a upřímněji než ve své zprávě Ptáčkem rozesílané. Odbývaje dosti krátce mínění Táborů, že lidé se mají raději klaněti Kristovi na nebesích než v svátosti a že se lidé mají modliti
Strana XXVII
HADKA ROKYCANOVA S TABORY R. 1444. 27 v duchu bez chrámů a bez tělesných poklon, vykládá šíře, jak Táboři rozumějí své formuli, hledící ku přítomnosti Kristově ve svátosti oltářní. Velmi slabá jest argumentace Rokycanova proti místům z Písma uváděným Tábory na doklad správnosti jejich názoru, že Kristus svým hmotným tělem sedí na pravici boží a tudíž hmotně nemůže býti zároveň ve svátosti oltářní. Jediným protidůvodem jeho jest citát z Lombarda, který však obsahuje jen prosté tvrzení, že tělo Kristovo „na každém oltáři jest“. Velmi slabě dopadá též výčitka Biskupcovi, že před dvacíti lety smýšlel pravověrněji (se stanoviska Rokycanova), když t. psal proti Petru Kanišovi. Pak Rokycana vytýká Táborům, že vůbec svátosti jinak po- jímají než kněží pražští, že nevěří v očistec, zamítají modlení k svatým a posty, že zavrhují mši a roucha bohoslužebná (ornáty) a že nechodí s tělem božím k nemocným — předpokládaje mlčky, že nesprávnost těchto věcí jest samozřejmá. Již bratr Lukáš po- znamenal k tomu, že „tuto se pokládají důtky toliko Rokycánovy na kněží táborské, ale nepokládají se odporové i mocní důvodové táborských“ (f. 85a). Na to přechází Rokycana ku předehře synody Kutnohorské z r. 1443 a uvádí zejména znění smlouvy zavřené 25. června 1443 mezi ním a Biskupcem o nestranné vedení této synody a pojaté do smlouvy, kterou o budoucí synodě Kutnohorské Bedřich a Šimon ze Strážnice a jiní náčelníci strany táborské dojednali s účast- níky červnového sněmu r. 1443, a končí, jak již vzpomenuto (str. 25), vyzváním, aby sněm schválil víru kněží pražských a zavrhl víru kněží táborských tak, aby již přestaly rozdíly ve víře. Usnesení sněmu třikrálového z r. 1444 ve sporu strany pražské a táborské připravila formálně jakási komise sněmem k tomu zvolená. V podstatě však je to nepochybně, jak již výše dotčeno, elaborát Rokycanův. Text jeho zachován jest ve třech exemplářích, t. v A II f. 88b a násl., v rukopise universitní bibliothéky Pražské sign. XVII A 16 f. 78a—94b (tekst P) a ve spise Bohuslava Bílejovského, „Kronika česká“, str. 104—127 (tekst B)4. Teksty B a P jeví skoro tytéž odchylky od tekstu AII, takže nejspíše měly za základ stejný exemplář. Kromě věcných rozdílů liší se od tekstu A II také tím, že jsou v nich zachovány starobylejší formy jazykové a grafika, NEJEDLÝ, Prameny 24 tekst Bílejovského mylně pokládá za chybný.
HADKA ROKYCANOVA S TABORY R. 1444. 27 v duchu bez chrámů a bez tělesných poklon, vykládá šíře, jak Táboři rozumějí své formuli, hledící ku přítomnosti Kristově ve svátosti oltářní. Velmi slabá jest argumentace Rokycanova proti místům z Písma uváděným Tábory na doklad správnosti jejich názoru, že Kristus svým hmotným tělem sedí na pravici boží a tudíž hmotně nemůže býti zároveň ve svátosti oltářní. Jediným protidůvodem jeho jest citát z Lombarda, který však obsahuje jen prosté tvrzení, že tělo Kristovo „na každém oltáři jest“. Velmi slabě dopadá též výčitka Biskupcovi, že před dvacíti lety smýšlel pravověrněji (se stanoviska Rokycanova), když t. psal proti Petru Kanišovi. Pak Rokycana vytýká Táborům, že vůbec svátosti jinak po- jímají než kněží pražští, že nevěří v očistec, zamítají modlení k svatým a posty, že zavrhují mši a roucha bohoslužebná (ornáty) a že nechodí s tělem božím k nemocným — předpokládaje mlčky, že nesprávnost těchto věcí jest samozřejmá. Již bratr Lukáš po- znamenal k tomu, že „tuto se pokládají důtky toliko Rokycánovy na kněží táborské, ale nepokládají se odporové i mocní důvodové táborských“ (f. 85a). Na to přechází Rokycana ku předehře synody Kutnohorské z r. 1443 a uvádí zejména znění smlouvy zavřené 25. června 1443 mezi ním a Biskupcem o nestranné vedení této synody a pojaté do smlouvy, kterou o budoucí synodě Kutnohorské Bedřich a Šimon ze Strážnice a jiní náčelníci strany táborské dojednali s účast- níky červnového sněmu r. 1443, a končí, jak již vzpomenuto (str. 25), vyzváním, aby sněm schválil víru kněží pražských a zavrhl víru kněží táborských tak, aby již přestaly rozdíly ve víře. Usnesení sněmu třikrálového z r. 1444 ve sporu strany pražské a táborské připravila formálně jakási komise sněmem k tomu zvolená. V podstatě však je to nepochybně, jak již výše dotčeno, elaborát Rokycanův. Text jeho zachován jest ve třech exemplářích, t. v A II f. 88b a násl., v rukopise universitní bibliothéky Pražské sign. XVII A 16 f. 78a—94b (tekst P) a ve spise Bohuslava Bílejovského, „Kronika česká“, str. 104—127 (tekst B)4. Teksty B a P jeví skoro tytéž odchylky od tekstu AII, takže nejspíše měly za základ stejný exemplář. Kromě věcných rozdílů liší se od tekstu A II také tím, že jsou v nich zachovány starobylejší formy jazykové a grafika, NEJEDLÝ, Prameny 24 tekst Bílejovského mylně pokládá za chybný.
Strana XXVIII
28 HADKA ROKYCANOVA S TABORY R. 1444. kdežto tekst AII je značně modernisován. Modernisaci tuto pro- vedl nepochybně opisovač, kterým byl asi bratr Jan Blahoslav okolo r. 1555. Tekst P byl opisován značně později, t. nepochybně až na rozhraní století 16. a 17., a přece nebyl zmodernisován. Podle f. 201b zdá se, že opisovačem byl kněz Jan Jiří Račevský, jenž o sobě tam zapsal jistou zprávu r. 1612. Tekst B, tištěný r. 1537, jest vlastně originálu po stránce vnější (co do forem jazykových a grafiky) nejbližšíl. Tekst A II má řadu tekstových chyb a omylů a vůbec zdá se méně odpovídati tekstu originálnímu než teksty B a P. Proto vzaty ty teksty za základ edice a z AII uvádějí se varianty. Podle AII f. 88a bylo usnesení shora dotčené prohlášeno na Staroměstské radnici v pátek 31. ledna 1444. V P uvádí se pod záhlavím „Vejpověd sněmovní mezi mistry a kněžími pražské s jedné a kněžími táborskými strany druhé, kteří se vedlé uvolení svého u Hory snésti nemohli“ atd., že vejpověd sněmovní se stala r. 1444 „při božím křtění“, ale to jistě není datování originální, nýbrž odhad nějakého opisovače, který ve své předloze určitého data nenalezl. Po úvodě, v němž se stručně sděluje, že obě strany se ne- mohly dohodnouti na synodě Kutnohorské (v červenci r. 1443), prohlašuje sněm nejprve všeobecně, „že bezpečnější, lepší a jistší seznání víry o těle božím jest mistra Jana Rokycana a Jana Pří- brama i jiných mistruov a kněží, než kněze Mikuláše Biskupce s jinými jeho se přidržejícími“. Pak ve čtyřech odstavcích se po- jednává o otázkách eucharistických, a to o přítomnosti Kristově ve svátosti oltářní formulí usnesenou již na synodě Kutnohorské z r. 1441, pak o klanění a o důsledcích vyvozovaných Tábory z jejich základního názoru. V prvém odstavci se zdůrazňuje pod- statná přítomnost Kristova v eucharistii, v druhém se tvrdí, že v eucharistii jest živé tělo Kristovo, s božstvím spojené, s krví a s duší, totéž, které sedí v nebi na pravici boží. Třetí odstavec žádá, aby se křesťané klaněli Kristovi v svátosti oltářní jako Bohu a aby kněží se svátostí pod obojí způsobou navštěvovali nemocné. Ve čtvrtém odstavci zapovídá sněm, aby kněží nekázali lidu theo- logické vývody týkající se přítomnosti Kristovy v eucharistii, jichž nemůže chápati. Jsou to věci, jimž, jak se zdá, strana Rokycanova nemohla upříti jisté logické správnosti, ne-li hned v diskusi na 1 Vedle tekstu originálního jest též latinský překlad sněmovního usnesení v rkpe univ. knihovny Vratislavské, sign. IV Q 231 f. 171a—177a.
28 HADKA ROKYCANOVA S TABORY R. 1444. kdežto tekst AII je značně modernisován. Modernisaci tuto pro- vedl nepochybně opisovač, kterým byl asi bratr Jan Blahoslav okolo r. 1555. Tekst P byl opisován značně později, t. nepochybně až na rozhraní století 16. a 17., a přece nebyl zmodernisován. Podle f. 201b zdá se, že opisovačem byl kněz Jan Jiří Račevský, jenž o sobě tam zapsal jistou zprávu r. 1612. Tekst B, tištěný r. 1537, jest vlastně originálu po stránce vnější (co do forem jazykových a grafiky) nejbližšíl. Tekst A II má řadu tekstových chyb a omylů a vůbec zdá se méně odpovídati tekstu originálnímu než teksty B a P. Proto vzaty ty teksty za základ edice a z AII uvádějí se varianty. Podle AII f. 88a bylo usnesení shora dotčené prohlášeno na Staroměstské radnici v pátek 31. ledna 1444. V P uvádí se pod záhlavím „Vejpověd sněmovní mezi mistry a kněžími pražské s jedné a kněžími táborskými strany druhé, kteří se vedlé uvolení svého u Hory snésti nemohli“ atd., že vejpověd sněmovní se stala r. 1444 „při božím křtění“, ale to jistě není datování originální, nýbrž odhad nějakého opisovače, který ve své předloze určitého data nenalezl. Po úvodě, v němž se stručně sděluje, že obě strany se ne- mohly dohodnouti na synodě Kutnohorské (v červenci r. 1443), prohlašuje sněm nejprve všeobecně, „že bezpečnější, lepší a jistší seznání víry o těle božím jest mistra Jana Rokycana a Jana Pří- brama i jiných mistruov a kněží, než kněze Mikuláše Biskupce s jinými jeho se přidržejícími“. Pak ve čtyřech odstavcích se po- jednává o otázkách eucharistických, a to o přítomnosti Kristově ve svátosti oltářní formulí usnesenou již na synodě Kutnohorské z r. 1441, pak o klanění a o důsledcích vyvozovaných Tábory z jejich základního názoru. V prvém odstavci se zdůrazňuje pod- statná přítomnost Kristova v eucharistii, v druhém se tvrdí, že v eucharistii jest živé tělo Kristovo, s božstvím spojené, s krví a s duší, totéž, které sedí v nebi na pravici boží. Třetí odstavec žádá, aby se křesťané klaněli Kristovi v svátosti oltářní jako Bohu a aby kněží se svátostí pod obojí způsobou navštěvovali nemocné. Ve čtvrtém odstavci zapovídá sněm, aby kněží nekázali lidu theo- logické vývody týkající se přítomnosti Kristovy v eucharistii, jichž nemůže chápati. Jsou to věci, jimž, jak se zdá, strana Rokycanova nemohla upříti jisté logické správnosti, ne-li hned v diskusi na 1 Vedle tekstu originálního jest též latinský překlad sněmovního usnesení v rkpe univ. knihovny Vratislavské, sign. IV Q 231 f. 171a—177a.
Strana XXIX
HADKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. 29 synodě Kutnohorské r. 1443, tedy aspoň po obraně táborské vy- dané proti Ptáčkově zprávě o této synodě (viz str. 21). V této obraně Táboři totiž mimo jiné věci odůvodňují správnost thésí, že Bůh jest větší než tělo Kristovo a že jest lépe nebo dokonaleji ve věrném člověku než tělo Kristovo v svátosti, že člověk spra- vedlivý má býti více ctěn než svátost oltářní, že lidé kdysi méně hřešili, když se klaněli krtům, netopýrům a hadům než když kněží římští se klanějí svátosti oltářní. Thése tyto sněm zapovídá hlásati lidu, ale neprohlašuje jich za bludné, nýbrž pouze za nebezpečné, ježto „jsú i pro hlubokost a vysokost nechopné“ a sprostní mohou bez jich seznání spaseni býti. Dále se zapovídá táborská thése: „Kristus není zde na světě podstatně místem v té velikosti, v které jest vstal z mrtvých a tak roztažitě s údy roztaženými jako sedí na nebi“ čili zapovídá se popírati hmotnou nebo fysickou přítomnost Kristovu v svátosti oltářní. V dalších odstavcích se stanoví sedm svátostí a výslovně se žádá užívati oleje při nemocných a při křtu dětí, schvaluje se víra v očistec a vzývání svatých, uznává se potřeba a oprávněnost postů a zpovědi, užívání rouch bohoslužebných a zachovávání starodávného řádu. Vše to odůvodňuje se obšírně a důkladně Písmem a zvláště svatými otci a spisovateli církevními a nad to dokládá se výňatky ze starších spisů táborských, na důkaz, že sami Táboři dříve drželi se týchž pravověrných názorů, proti nimž nyní vystupují. Zejména v otázce eucharistie se cituje Biskupcův traktát proti knězi Petru Kanišovi, upálenému od Žižky někdy v dubnu r. 1421 pro bludy eucharistické. Citáty tyto nemožno sice srovnati se spisem Biskupco- vým, poněvadž se nám nezachoval, přes to však dlužno je poklá- dati za authentické, neboť nelze mysliti, že by se byl Rokycana odvážil je podvrhnouti, poněvadž Biskupec sám by se byl jistě ozval proti falšování svých slov. Můžeme je srovnati s citáty téhož spisu Biskupcova v Rokycanově „Tractatu de existencia corporis Christi“ (vydaném Nejedlým, Prameny str. 116 a násl.). Kromě toho dovolává se sněmovní usnesení vyznání víry, které r. 1427 učinil a napsal Petr Engliš, nejspíše když po zajetí Zikmunda Korybutoviče s Rokycanou postupoval proti Příbramovil, a Englišovy výpovědi z r. 1436, kterou učinil na základě 1 Viz NOVOTNÝ—URBÁNEK III, 1, 874, pozn. 2. Srov. BARTOŠ, K trak- tátovým cyklům Jana Příbrama v Listech Filolog. 1914, 112 a násl.
HADKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. 29 synodě Kutnohorské r. 1443, tedy aspoň po obraně táborské vy- dané proti Ptáčkově zprávě o této synodě (viz str. 21). V této obraně Táboři totiž mimo jiné věci odůvodňují správnost thésí, že Bůh jest větší než tělo Kristovo a že jest lépe nebo dokonaleji ve věrném člověku než tělo Kristovo v svátosti, že člověk spra- vedlivý má býti více ctěn než svátost oltářní, že lidé kdysi méně hřešili, když se klaněli krtům, netopýrům a hadům než když kněží římští se klanějí svátosti oltářní. Thése tyto sněm zapovídá hlásati lidu, ale neprohlašuje jich za bludné, nýbrž pouze za nebezpečné, ježto „jsú i pro hlubokost a vysokost nechopné“ a sprostní mohou bez jich seznání spaseni býti. Dále se zapovídá táborská thése: „Kristus není zde na světě podstatně místem v té velikosti, v které jest vstal z mrtvých a tak roztažitě s údy roztaženými jako sedí na nebi“ čili zapovídá se popírati hmotnou nebo fysickou přítomnost Kristovu v svátosti oltářní. V dalších odstavcích se stanoví sedm svátostí a výslovně se žádá užívati oleje při nemocných a při křtu dětí, schvaluje se víra v očistec a vzývání svatých, uznává se potřeba a oprávněnost postů a zpovědi, užívání rouch bohoslužebných a zachovávání starodávného řádu. Vše to odůvodňuje se obšírně a důkladně Písmem a zvláště svatými otci a spisovateli církevními a nad to dokládá se výňatky ze starších spisů táborských, na důkaz, že sami Táboři dříve drželi se týchž pravověrných názorů, proti nimž nyní vystupují. Zejména v otázce eucharistie se cituje Biskupcův traktát proti knězi Petru Kanišovi, upálenému od Žižky někdy v dubnu r. 1421 pro bludy eucharistické. Citáty tyto nemožno sice srovnati se spisem Biskupco- vým, poněvadž se nám nezachoval, přes to však dlužno je poklá- dati za authentické, neboť nelze mysliti, že by se byl Rokycana odvážil je podvrhnouti, poněvadž Biskupec sám by se byl jistě ozval proti falšování svých slov. Můžeme je srovnati s citáty téhož spisu Biskupcova v Rokycanově „Tractatu de existencia corporis Christi“ (vydaném Nejedlým, Prameny str. 116 a násl.). Kromě toho dovolává se sněmovní usnesení vyznání víry, které r. 1427 učinil a napsal Petr Engliš, nejspíše když po zajetí Zikmunda Korybutoviče s Rokycanou postupoval proti Příbramovil, a Englišovy výpovědi z r. 1436, kterou učinil na základě 1 Viz NOVOTNÝ—URBÁNEK III, 1, 874, pozn. 2. Srov. BARTOŠ, K trak- tátovým cyklům Jana Příbrama v Listech Filolog. 1914, 112 a násl.
Strana XXX
30 HADKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. zmocnění sněmu svatohavelského r. 1434 nedlouho po přijetí Zikmunda Lucemburského za krále Českého, okolo svatého Václava 1436. Výrok tento nemá již té váhy jako Englišovo vyznání víry z r. 1427, poněvadž učinil jej z donucení a netajil se, že osobní jeho přesvědčení s výrokem jeho všude nesouhlasí. Sněmovní usnesení klade zvláštní důraz na to, že Engliš svá tvrzení dovozuje Viklefem, jemuž Táboři přikládají velikou váhu. Proto také Roky- cana jim Viklefa zvláště ještě v usnesení sněmovním připomíná. Vedle toho také spisy Husovy, jmenovitě jeho výklad na sentence — Petra Lombarda. Co bratra Lukáše přimělo, aby napsal sepsání zvané „Trialog“, vykládá sám v předmluvě (f. 73b), že t. se spisu Rokycanova užívalo „proti bratřím ku potupě jich“. Kdy a proč se tak dělo, Lukáš sice nepraví, ale není nesnadno vyšetřiti to. Podle závěrku „Trialogu“ byl tento spis dokončen před narozením panny Marie (tedy snad 7. září) 1524; jest tudíž na snadě výklad, že se spisu Rokycanova užívalo proti bratřím nedlouho před tím — tedy během r. 1524, a snad již i o něco dříve. Věc souvisí nepochybně s ná- boženskými spory a jednáními mezi podobojími, nakloněnými Lutherově reformaci a podobojími, přejícími si zachování starých řádů církve římské a konečného smíru s ní; spory tyto byly vedeny na sjezdech stavů a na sněmích r. 1523—1525. Vrchol sporů těchto znamená nepochybně svatomarketský sněm r. 1524, který se pro prudké neshody mezi oběma stranami rozešel bezvýsledně. Na sněmu mělo býti docíleno dohodnutí obou stran, aby na tomto základě se pak mohlo jednati o sjednocení českých podobojích s církví římskou. Dohodnutí toto mělo míti pak nepochybně dů- sledky, jež se obracely proti Jednotě bratrské, neboť Olomoucký biskup Stanislav, hlavní z poslů krále Ludvíka k sněmu vyslaných, ve svém přednesení naléhal na zachování mandátu proti pikhartům z r. 1508. Že králi běželo o potlačování Jednoty bratrské (vedle lutherství), jest viděti i z jeho listů, jež před sněmem poslal purk- mistru a radům měst Pražských, v nichž vyslovoval svou nelibost nad tím, že po jeho odjezdu z Čech se rozmohly bludy pikhartské a lutherské a žádal je, aby tomu učinili přítrž. Již před sněmem a ještě více po sněmu rozpoutaly se vášně a projevovaly se všeli- kými hanlivými písněmi, hádkami po veřejných místnostech a rvačkami po ulicíchl. Jest tudíž pravdě podobné, že v této době docházelo i k písemným hádkám a že pro ušetření práce od kon- Srov. TOMEK, Dějepis Prahy X, 546 a násl.
30 HADKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. zmocnění sněmu svatohavelského r. 1434 nedlouho po přijetí Zikmunda Lucemburského za krále Českého, okolo svatého Václava 1436. Výrok tento nemá již té váhy jako Englišovo vyznání víry z r. 1427, poněvadž učinil jej z donucení a netajil se, že osobní jeho přesvědčení s výrokem jeho všude nesouhlasí. Sněmovní usnesení klade zvláštní důraz na to, že Engliš svá tvrzení dovozuje Viklefem, jemuž Táboři přikládají velikou váhu. Proto také Roky- cana jim Viklefa zvláště ještě v usnesení sněmovním připomíná. Vedle toho také spisy Husovy, jmenovitě jeho výklad na sentence — Petra Lombarda. Co bratra Lukáše přimělo, aby napsal sepsání zvané „Trialog“, vykládá sám v předmluvě (f. 73b), že t. se spisu Rokycanova užívalo „proti bratřím ku potupě jich“. Kdy a proč se tak dělo, Lukáš sice nepraví, ale není nesnadno vyšetřiti to. Podle závěrku „Trialogu“ byl tento spis dokončen před narozením panny Marie (tedy snad 7. září) 1524; jest tudíž na snadě výklad, že se spisu Rokycanova užívalo proti bratřím nedlouho před tím — tedy během r. 1524, a snad již i o něco dříve. Věc souvisí nepochybně s ná- boženskými spory a jednáními mezi podobojími, nakloněnými Lutherově reformaci a podobojími, přejícími si zachování starých řádů církve římské a konečného smíru s ní; spory tyto byly vedeny na sjezdech stavů a na sněmích r. 1523—1525. Vrchol sporů těchto znamená nepochybně svatomarketský sněm r. 1524, který se pro prudké neshody mezi oběma stranami rozešel bezvýsledně. Na sněmu mělo býti docíleno dohodnutí obou stran, aby na tomto základě se pak mohlo jednati o sjednocení českých podobojích s církví římskou. Dohodnutí toto mělo míti pak nepochybně dů- sledky, jež se obracely proti Jednotě bratrské, neboť Olomoucký biskup Stanislav, hlavní z poslů krále Ludvíka k sněmu vyslaných, ve svém přednesení naléhal na zachování mandátu proti pikhartům z r. 1508. Že králi běželo o potlačování Jednoty bratrské (vedle lutherství), jest viděti i z jeho listů, jež před sněmem poslal purk- mistru a radům měst Pražských, v nichž vyslovoval svou nelibost nad tím, že po jeho odjezdu z Čech se rozmohly bludy pikhartské a lutherské a žádal je, aby tomu učinili přítrž. Již před sněmem a ještě více po sněmu rozpoutaly se vášně a projevovaly se všeli- kými hanlivými písněmi, hádkami po veřejných místnostech a rvačkami po ulicíchl. Jest tudíž pravdě podobné, že v této době docházelo i k písemným hádkám a že pro ušetření práce od kon- Srov. TOMEK, Dějepis Prahy X, 546 a násl.
Strana XXXI
HÁDKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. 31 servativních podobojích byl proti bratřím prostě vytažen starý polemický spis Rokycanův namířený proti Táborům!. Poněvadž v závěrečném odstavci bratr Lukáš obraceje se k členům Jednoty, praví: „A z toho poznati sluší (t. z toho, jak Rokycana a jeho přivrženci neupřímně jednali s Tábory), jak to nebezpečné jest mocí světa povstati v při víry a spasení a se pány a mocnými spojovati se v jednotu..., druhé, k výstraze jest, aby s odpornou stranou v žádné se smlouvy nedávali, vědouce, že na tom nepřestanou, ale chytře a lstivě pod moc svou uvedou a tudy k konci míněnému, aby potom mocí utiskli, jakož i nyní tím štrychem se pokoušejí, aby ukrutnost svou působili“ (f. 108a) zdá se, že strana přející lutherské reformaci se pokoušela o spojení s Jednotou bratrskou, že jistá část bratří nebyla tomu na odpor, že však bratr Lukáš opíraje se o souhlas jiné části (nejspíše většiny) to zamezil, nepochybně z obavy, že by Jednota jakožto menšina později byla přinucena vzdáti se své církevní samostatnosti. Usne- sení sněmu z r. 1525, které ovšem bylo vynuceno nátlakem knížete Karla Minsterberského, zástupce králova, nasvědčuje tomu, že Lukáš situaci dosti dobře rozuměl, neboť strana pod jednou i podobojí smluvily se, že budou zachovávati kompaktáta a domáhati se jejich potvrzení, že však zbory bratří českých mají býti zavřeny? Ostatně jest známo, že bratr Lukáš v podrobné věroučné diskusi s Lutherem r. 1523 vytkl rozdíly, jimiž bratří lišili se od Luthera a nebyl ochoten jeho autoritě prostě se podříditi, nýbrž snažil se nepochybně uchrániti Jednotu před ztrátou její věroučné samo- statnosti. Jest velice možné, že jednání bratří s Lutherem v letech 1522—1523 jest v příčinné souvislosti se snahou lutherských podobojích získati Jednotu bratrskou ke spojenectví. Ač bratří záměr tento zmařili, přece je nemyslitelné, že by byli lutherští podobojí proti Jednotě užívali spisu Rokycanova, ježto se v něm Táborům vytýkají věci, které chtěli a hájili sami přivrženci Lutherovi. Zajímavo, že Bartoš Písař ztotožňuje bratří doby Rokycanovy s Tábory pravě, že odvolací formule (z r. 1461), jež bratři čeští museli přijmouti, týkaly se kněží táborských a jejich následovníků (srov. ERBEN, Bartošova kronika 149—150, srov. ŠIMÁK ve Věstn. české akademie 1903, 558 a násl.). 2 Srov. TOMEK, Dějepis Prahy X, 569. Na sněm r. 1525 bratří poslali jakousi petici, jež jest zároveň i apologií, zachovanou pouze v současném ně- meckém překladě; je otištěna u PAL'MOVA, Braťja češskie I, 2, 365 a sl. (srov. PAL'MOV I, 1, 290 sl.).
HÁDKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. 31 servativních podobojích byl proti bratřím prostě vytažen starý polemický spis Rokycanův namířený proti Táborům!. Poněvadž v závěrečném odstavci bratr Lukáš obraceje se k členům Jednoty, praví: „A z toho poznati sluší (t. z toho, jak Rokycana a jeho přivrženci neupřímně jednali s Tábory), jak to nebezpečné jest mocí světa povstati v při víry a spasení a se pány a mocnými spojovati se v jednotu..., druhé, k výstraze jest, aby s odpornou stranou v žádné se smlouvy nedávali, vědouce, že na tom nepřestanou, ale chytře a lstivě pod moc svou uvedou a tudy k konci míněnému, aby potom mocí utiskli, jakož i nyní tím štrychem se pokoušejí, aby ukrutnost svou působili“ (f. 108a) zdá se, že strana přející lutherské reformaci se pokoušela o spojení s Jednotou bratrskou, že jistá část bratří nebyla tomu na odpor, že však bratr Lukáš opíraje se o souhlas jiné části (nejspíše většiny) to zamezil, nepochybně z obavy, že by Jednota jakožto menšina později byla přinucena vzdáti se své církevní samostatnosti. Usne- sení sněmu z r. 1525, které ovšem bylo vynuceno nátlakem knížete Karla Minsterberského, zástupce králova, nasvědčuje tomu, že Lukáš situaci dosti dobře rozuměl, neboť strana pod jednou i podobojí smluvily se, že budou zachovávati kompaktáta a domáhati se jejich potvrzení, že však zbory bratří českých mají býti zavřeny? Ostatně jest známo, že bratr Lukáš v podrobné věroučné diskusi s Lutherem r. 1523 vytkl rozdíly, jimiž bratří lišili se od Luthera a nebyl ochoten jeho autoritě prostě se podříditi, nýbrž snažil se nepochybně uchrániti Jednotu před ztrátou její věroučné samo- statnosti. Jest velice možné, že jednání bratří s Lutherem v letech 1522—1523 jest v příčinné souvislosti se snahou lutherských podobojích získati Jednotu bratrskou ke spojenectví. Ač bratří záměr tento zmařili, přece je nemyslitelné, že by byli lutherští podobojí proti Jednotě užívali spisu Rokycanova, ježto se v něm Táborům vytýkají věci, které chtěli a hájili sami přivrženci Lutherovi. Zajímavo, že Bartoš Písař ztotožňuje bratří doby Rokycanovy s Tábory pravě, že odvolací formule (z r. 1461), jež bratři čeští museli přijmouti, týkaly se kněží táborských a jejich následovníků (srov. ERBEN, Bartošova kronika 149—150, srov. ŠIMÁK ve Věstn. české akademie 1903, 558 a násl.). 2 Srov. TOMEK, Dějepis Prahy X, 569. Na sněm r. 1525 bratří poslali jakousi petici, jež jest zároveň i apologií, zachovanou pouze v současném ně- meckém překladě; je otištěna u PAL'MOVA, Braťja češskie I, 2, 365 a sl. (srov. PAL'MOV I, 1, 290 sl.).
Strana XXXII
32 HÁDKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. Pro Jednotu doby Lukášovy jest velice příznačné, že se věroučné názory její staví od jejich odpůrců do jedné řady s věro- učnými názory táborskými a že bratr Lukáš vystupuje nejen na obranu své Jednoty, nýbrž hájí upřímně větším dílem i názory táborské. Stará Jednota bratrská jevila příkrý odpor proti Táborům, vidouc v nich především prolevače krve pro víru, v „Trialogu Lukášově však pozorujeme jasné vědomí dogmatické příbuznosti Jednoty s Tábory. Jak výše již bylo podotknuto (str. 24), počíná si bratr Lukáš při vyvracení spisu Rokycanova a sněmovního usnesení z r. 1444, které k němu jest připojeno, čistě mechanicky, tak že cituje jed- notlivé jeho odstavce, jak po sobě následují a k nim přičiňuje svou obranu. Proti thesi Rokycanově o přítomnosti Kristově v eucharistii dovozuje výňatky z Písma, že tělo Kristovo není přítomno v chlebě svátostném, nýbrž ve vzetí, lámání, dání a jedení, že slova Kristova neznamenala přítomnost pravého Boha a pravého člověka, nýbrž že chléb je tělem Kristovým zvláště a víno krví Kristovou zvláště a konečně, že nic v Písmě není o tom, zdali v chlebě svátostném je týž Kristus, který sedí na pravici boží. Podle Písma chléb daný k jedení jest tělo Kristovo, a to ono, které mělo býti zrazeno a odděleno od krve i od duše, a ne ono, jež sedí na pravici boží. A totéž prý platí i o víně. Ani chléb zvláště ani víno zvláště není celý Kristus, tím méně pak živý Kristus jako při svém vzkříšení a vstoupení na nebesa. Kristus neslyší modlitby v svátosti, nýbrž v nebi. Ve svátosti není Kristus přítomen živý, celý „bytně ani posvátně“, nýbrž „živý, pravý, celý“ jest v nebi. Dále vykládá Lukáš, co mínili Táboři, když tvrdili, že Kristus pravě: „Totoť jest tělo mé“ vyslovil tento výrok v témž smyslu jako když Písmo Krista nazývá skalou a Jana Eliášem. Tvrdí, že Táboři ono jest nebrali jen ve významu „znamená“, nýbrž že chtěli dokázati, že slovo „jest“ nemá vždycky praegnantního významu naprosté totožnosti jedné věci s druhou. Táboři zamítajíce při eucharistii „jest“ ve významu úplné totožnosti chleba s tělem Kristovým, připouštěli, že chléb jest přece tělem Kristovým, ale „z ustavení a vysvědčení Kristova... posvátně, ne v samém zna- mení, ale v pravdě těla Kristova bytu posvátného“ (f. 77a). Rokycanovi vytýká Lukáš, že „slovům připisuje moc činiti tělo Kristovo časem a místem a ne úmyslu Kristovu a jeho zřízení a ustavení, neb slova neustavují ani činí, ale vysvědčují podle úmyslu ustavení a zřízení jeho (f. 77a).
32 HÁDKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. Pro Jednotu doby Lukášovy jest velice příznačné, že se věroučné názory její staví od jejich odpůrců do jedné řady s věro- učnými názory táborskými a že bratr Lukáš vystupuje nejen na obranu své Jednoty, nýbrž hájí upřímně větším dílem i názory táborské. Stará Jednota bratrská jevila příkrý odpor proti Táborům, vidouc v nich především prolevače krve pro víru, v „Trialogu Lukášově však pozorujeme jasné vědomí dogmatické příbuznosti Jednoty s Tábory. Jak výše již bylo podotknuto (str. 24), počíná si bratr Lukáš při vyvracení spisu Rokycanova a sněmovního usnesení z r. 1444, které k němu jest připojeno, čistě mechanicky, tak že cituje jed- notlivé jeho odstavce, jak po sobě následují a k nim přičiňuje svou obranu. Proti thesi Rokycanově o přítomnosti Kristově v eucharistii dovozuje výňatky z Písma, že tělo Kristovo není přítomno v chlebě svátostném, nýbrž ve vzetí, lámání, dání a jedení, že slova Kristova neznamenala přítomnost pravého Boha a pravého člověka, nýbrž že chléb je tělem Kristovým zvláště a víno krví Kristovou zvláště a konečně, že nic v Písmě není o tom, zdali v chlebě svátostném je týž Kristus, který sedí na pravici boží. Podle Písma chléb daný k jedení jest tělo Kristovo, a to ono, které mělo býti zrazeno a odděleno od krve i od duše, a ne ono, jež sedí na pravici boží. A totéž prý platí i o víně. Ani chléb zvláště ani víno zvláště není celý Kristus, tím méně pak živý Kristus jako při svém vzkříšení a vstoupení na nebesa. Kristus neslyší modlitby v svátosti, nýbrž v nebi. Ve svátosti není Kristus přítomen živý, celý „bytně ani posvátně“, nýbrž „živý, pravý, celý“ jest v nebi. Dále vykládá Lukáš, co mínili Táboři, když tvrdili, že Kristus pravě: „Totoť jest tělo mé“ vyslovil tento výrok v témž smyslu jako když Písmo Krista nazývá skalou a Jana Eliášem. Tvrdí, že Táboři ono jest nebrali jen ve významu „znamená“, nýbrž že chtěli dokázati, že slovo „jest“ nemá vždycky praegnantního významu naprosté totožnosti jedné věci s druhou. Táboři zamítajíce při eucharistii „jest“ ve významu úplné totožnosti chleba s tělem Kristovým, připouštěli, že chléb jest přece tělem Kristovým, ale „z ustavení a vysvědčení Kristova... posvátně, ne v samém zna- mení, ale v pravdě těla Kristova bytu posvátného“ (f. 77a). Rokycanovi vytýká Lukáš, že „slovům připisuje moc činiti tělo Kristovo časem a místem a ne úmyslu Kristovu a jeho zřízení a ustavení, neb slova neustavují ani činí, ale vysvědčují podle úmyslu ustavení a zřízení jeho (f. 77a).
Strana XXXIII
HÁDKA ROKYCANOVA S TABORY R. 1444. 33 Dalším předmětem polemiky Lukášovy proti Rokycanovi jest otázka, zdali Kristu v eucharistii přísluší klanění, „kteréž na Boha sluší“ (f. 77a). Lukáš přirozeně vyslovuje se proti tomu, a to z toho důvodu, že Kristus chléb vysvědčil svým tělem „skrze zrazení umrtveným a rozděleným od krve a tomu chlebu vysvědčenému tělem příčinu odjal klanění kázav jej jísti na pamět smrti své (f. 77b). Mimo to „Kristus po svém odchodu Krista ukazovaného zde věřiti zapověděl a ovšem poctu činiti“ (f. 77b). Poněvadž Rokycana proti Táborům tvrdícím, že Kristus nikde nenařídil klanění svému tělu, vyvozuje povinnost klaněti se ze slov sv. Pavla „Zkus sám sebe člověk“. Lukáš nazývá důkaz ten dětinským a vyvrací jej. Rovněž tak odporuje jinému důkazu Rokycanovu vedenému ze symbolu víry, ze slov „sedí na pravici Boha Otce všemohoucího“. Pak obírá se Lukáš Rokycanovou polemikou proti paradox- nostem, jimiž Táboři chtěli ukázati nevhodnost klanění eucharistii, t. že Bůh jest větší než tělo Kristovo, že jest mnohem lépe a dokonaleji v kterémkoli stvoření než tělo Kristovo v svátosti, že Bůh v člověku věrném jest mnohem dokonaleji než Kristus v svá- tosti, že člověk spravedlivý má býti více ctěn než velebná svátost a že „Kristus jest nižším obyčejem v svátosti než v člověku anebo na nebi“ (f. 78a—78b). Lukáš vykládá zde na odůvodnění správnosti těchto vět názor o bytech Kristových, t. o bytě přirozeném a o bytě duchovním, zdá se však, že tím hořejších thésí táborských neschvaluje úplně, nýbrž jen potud, že duchovní byt Kristův v duších účastností těla a krve Kristovy pokládá za nejvyšší. Schéma scholastických distinkcí, jež tu Lukáš vykládá, vypadá takto: Byty Kristovy přirozený duchovní smrtedlný nesmrtedlný v duších účastností těla a krve Kristovy v církvi jako hlava v kněžích ve svátostech a slově božím posvátný dělí se podle svátostí jednotlivých, nejvyšší jest ve křtu. Bratr Lukáš jednak stručně opakuje, jednak doplňuje tu to, co napsal nedlouho před tím (t. r. 1523) v „Odpovědi bratřie na spis Martina Lutera“ (f. A Vlb a násl.). Oba jeho výklady (jak III
HÁDKA ROKYCANOVA S TABORY R. 1444. 33 Dalším předmětem polemiky Lukášovy proti Rokycanovi jest otázka, zdali Kristu v eucharistii přísluší klanění, „kteréž na Boha sluší“ (f. 77a). Lukáš přirozeně vyslovuje se proti tomu, a to z toho důvodu, že Kristus chléb vysvědčil svým tělem „skrze zrazení umrtveným a rozděleným od krve a tomu chlebu vysvědčenému tělem příčinu odjal klanění kázav jej jísti na pamět smrti své (f. 77b). Mimo to „Kristus po svém odchodu Krista ukazovaného zde věřiti zapověděl a ovšem poctu činiti“ (f. 77b). Poněvadž Rokycana proti Táborům tvrdícím, že Kristus nikde nenařídil klanění svému tělu, vyvozuje povinnost klaněti se ze slov sv. Pavla „Zkus sám sebe člověk“. Lukáš nazývá důkaz ten dětinským a vyvrací jej. Rovněž tak odporuje jinému důkazu Rokycanovu vedenému ze symbolu víry, ze slov „sedí na pravici Boha Otce všemohoucího“. Pak obírá se Lukáš Rokycanovou polemikou proti paradox- nostem, jimiž Táboři chtěli ukázati nevhodnost klanění eucharistii, t. že Bůh jest větší než tělo Kristovo, že jest mnohem lépe a dokonaleji v kterémkoli stvoření než tělo Kristovo v svátosti, že Bůh v člověku věrném jest mnohem dokonaleji než Kristus v svá- tosti, že člověk spravedlivý má býti více ctěn než velebná svátost a že „Kristus jest nižším obyčejem v svátosti než v člověku anebo na nebi“ (f. 78a—78b). Lukáš vykládá zde na odůvodnění správnosti těchto vět názor o bytech Kristových, t. o bytě přirozeném a o bytě duchovním, zdá se však, že tím hořejších thésí táborských neschvaluje úplně, nýbrž jen potud, že duchovní byt Kristův v duších účastností těla a krve Kristovy pokládá za nejvyšší. Schéma scholastických distinkcí, jež tu Lukáš vykládá, vypadá takto: Byty Kristovy přirozený duchovní smrtedlný nesmrtedlný v duších účastností těla a krve Kristovy v církvi jako hlava v kněžích ve svátostech a slově božím posvátný dělí se podle svátostí jednotlivých, nejvyšší jest ve křtu. Bratr Lukáš jednak stručně opakuje, jednak doplňuje tu to, co napsal nedlouho před tím (t. r. 1523) v „Odpovědi bratřie na spis Martina Lutera“ (f. A Vlb a násl.). Oba jeho výklady (jak III
Strana XXXIV
34 HADKA ROKYCANOVA S TABORY R. 1444. v „Trialogu“, tak i v dotčené „Odpovědi“) vzájemně se doplňují a objasňují; spíše však pochopíme to, co je v „Trialogu“ bez pomoci „Odpovědi“, než naopakl. V obojím spise posvátný byt Kristův se pokládá za nejnižší. Z „Odpovědi“ pak vidíme, že podle stupně jednotlivých bytů Kristových se řídí také stupeň úcty, jež příslušnému bytu Kristovu má býti prokazována. Nejvyšší pocta jest klanění — tato tedy naprosto nepřísluší nejnižšímu bytu Kristovu. Co se týče paradoxních důsledků plynoucích z víry ve hmotnou přítomnost Kristovu v eucharistii Tábory vyvozovaných, že t. „chléb posvátný jsa v svém přirození věc bezdušná“ zasluhuje menší vážnosti než netopýr, krt a had a že byli menšími modloslužebníky lidé, kteří se kdysi těmto živočichům klaněli, než římští kněží klanějící se posvátnému chlebu, Lukáš omlouvá Tábory, že tímto způsobem po příkladě Wyclifově chtěli ukázati jen absurdnost transsubstanciace, nesouhlasí však s nimi, nýbrž má za to, že „kdež se podlé úmyslu Kristova večeře jeho působívá, že chléb a víno pro byt duchovní a posvátný důstojnější nad přirozeni chleba pouhého a vína, má i v vážnosti i v poctivosti jmín býti a že žádné přirození bezdušné, ano ani životčichné ... nemá předloženo té důstojnosti býti“ (f 79b). Co do výtky Rokycanovy, že Táboři sice se klanějí „Kristovi v té svátosti“, že však toto klanění vztahují ke Kristu sedícímu na nebesích anebo k Bohu Otci, Lukáš souhlasí s Tábory a do- vozuje správnost jejich počínání pravě, „že jiné jest Kristu v svá- tosti se klaněti a jiné při svátosti ... a že při svátosti modlitby i poklony z víry mají býti k Bohu Otci v nebe skrz Krista Ježíše“ (f. 80a—80b), že Kristus učil „modliti se ne sobě v svátosti .. ., ale Otci, jenž v svátosti není“ (f. 80b). Poněvadž Rokycana zavrhuje názor Táborů, že křesťané se mají modliti v duchu bez chrámů a tělesných poklon dovolávaje se výroku Matěje z Janova, jenž tělo Kristovo prohlašuje za chrám božství a žádá tudíž pro eucharistii nejvyšší poctu, bratr Lukáš rozepisuje se o pěti druzích chrámů. Z nich nejvýše stojí chrám, kterým jest „ouda každého i těla posvěcení“, takže „zde každý věrný a ovšem dva nebo tři na všelikém místě mohou, jsouc chrám Ducha Svatého a těla duchovního, čistou ruku zdvíhati k chrámu nebeskému, t. ke Kristu v nebi." K věci srov. též pojednání ČIHULOVO, Poměr Jednoty bratří českých k Martinu Lutherovi ve „Věstníku král. české společ. nauk r. 1897, str. 22 24.
34 HADKA ROKYCANOVA S TABORY R. 1444. v „Trialogu“, tak i v dotčené „Odpovědi“) vzájemně se doplňují a objasňují; spíše však pochopíme to, co je v „Trialogu“ bez pomoci „Odpovědi“, než naopakl. V obojím spise posvátný byt Kristův se pokládá za nejnižší. Z „Odpovědi“ pak vidíme, že podle stupně jednotlivých bytů Kristových se řídí také stupeň úcty, jež příslušnému bytu Kristovu má býti prokazována. Nejvyšší pocta jest klanění — tato tedy naprosto nepřísluší nejnižšímu bytu Kristovu. Co se týče paradoxních důsledků plynoucích z víry ve hmotnou přítomnost Kristovu v eucharistii Tábory vyvozovaných, že t. „chléb posvátný jsa v svém přirození věc bezdušná“ zasluhuje menší vážnosti než netopýr, krt a had a že byli menšími modloslužebníky lidé, kteří se kdysi těmto živočichům klaněli, než římští kněží klanějící se posvátnému chlebu, Lukáš omlouvá Tábory, že tímto způsobem po příkladě Wyclifově chtěli ukázati jen absurdnost transsubstanciace, nesouhlasí však s nimi, nýbrž má za to, že „kdež se podlé úmyslu Kristova večeře jeho působívá, že chléb a víno pro byt duchovní a posvátný důstojnější nad přirozeni chleba pouhého a vína, má i v vážnosti i v poctivosti jmín býti a že žádné přirození bezdušné, ano ani životčichné ... nemá předloženo té důstojnosti býti“ (f 79b). Co do výtky Rokycanovy, že Táboři sice se klanějí „Kristovi v té svátosti“, že však toto klanění vztahují ke Kristu sedícímu na nebesích anebo k Bohu Otci, Lukáš souhlasí s Tábory a do- vozuje správnost jejich počínání pravě, „že jiné jest Kristu v svá- tosti se klaněti a jiné při svátosti ... a že při svátosti modlitby i poklony z víry mají býti k Bohu Otci v nebe skrz Krista Ježíše“ (f. 80a—80b), že Kristus učil „modliti se ne sobě v svátosti .. ., ale Otci, jenž v svátosti není“ (f. 80b). Poněvadž Rokycana zavrhuje názor Táborů, že křesťané se mají modliti v duchu bez chrámů a tělesných poklon dovolávaje se výroku Matěje z Janova, jenž tělo Kristovo prohlašuje za chrám božství a žádá tudíž pro eucharistii nejvyšší poctu, bratr Lukáš rozepisuje se o pěti druzích chrámů. Z nich nejvýše stojí chrám, kterým jest „ouda každého i těla posvěcení“, takže „zde každý věrný a ovšem dva nebo tři na všelikém místě mohou, jsouc chrám Ducha Svatého a těla duchovního, čistou ruku zdvíhati k chrámu nebeskému, t. ke Kristu v nebi." K věci srov. též pojednání ČIHULOVO, Poměr Jednoty bratří českých k Martinu Lutherovi ve „Věstníku král. české společ. nauk r. 1897, str. 22 24.
Strana XXXV
HÁDKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. 35 K Rokycanově výtce, že táborští kněží sice na oko formulují svůj názor o těle božím tak, aby vypadal jako pravověrný, že však ve skutečnosti takový není a že nevkládají správného smyslu do příslovcí „posvátně, duchovně, mocně, v pravdě a právě“, že t. jmenovitě nevěří, že by v eucharistii byl živý Kristus přítomen a že není tam Kristus tak přítomen jako na pravici boží, Lukáš v odstavci těžko srozumitelném (na počátku jeho jest nedokončená, anakoluthická věta, chtějící vyjádřiti pravou víru o eucharistii) hájí oprávněnost těchto příslovcí a vykládá, jak dlužno jim roz- uměti. Slovce »posvátně“ znamená, že chléb jest tělem Kristovým „netoliko k vyznamenání a k připomínání i k svědectví k zrazení těla na smrt i způsob jeho ku pokrmu i účastnost jeho všech věrných, ale aby byl posvátně, t. vyznamenaně tělem Kristovým přirozeným i duchovním k duchovnímu požívaní“ (f. 82a) — to jest: chléb jest netoliko znamením, památkou a dokladem zničení těla Kristova, netoliko památkou večeře Páně, nýbrž i znamením duchovního těla Kristova, jež věřící požívají. Příslovce „duchovně jest jen doplněk příslovce „posvátně“. Příslovce „mocně“ znamená tolik co účinně, takže svátostný chléb hodným prospívá a ne- hodným jest „k vinění, soudu i k trestání“. Příslovce „právě a v pravdě“ vyjadřuje skutečné působení eucharistie „u přirovnání figur starých“ (f. 82b). Dalším předmětem sporným jest otázka, jak úmysl (intence) kněze posvěcujícího působí při posvěcování eucharistie. Podle Rokycany kněží táborští (majíce na zřeteli tvrzení Jakoubka ze Stříbra, že kněží nevěřící, že tělo Kristovo jest přítomno ve svá- tosti oltářní, neposvěcují) tvrdili, že neposvěcují takoví kněží, kteří nevěří, že chléb po posvěcení zůstává chlebem. Podle Lukáše ne- posvěcuje kněz, „kterýž není Kristův a jeho úmysla i smysla z víry nezná ani má ..., ale jsa z původu Antikrista všemu tomu odporný životem, smyslem i úmyslem ..., právě z víry čtení ne- vyznává, ano zamlčívá chleba býti tělem jeho“ .. . (f. 83a). Poněvadž Rokycana Táborům vytýkal, že zbytečně lidi znepoko- jují výklady, jakým způsobem jest Kristus přítomen v eucharistii, a upíral jim oprávněnost tvrzením, že Kristus „nepřikázal znáti a vě- děti“ „o těch povahách a zvláštnostech, kteréž již má to tělo drahé“ (f. 82b), bratr Lukáš naznačuje, že to byla vytáčka, kterou se hleděl Rokycana dostati z nesnází, do kterých jej Táboři uváděli svými dů- vody proti hmotné přítomnosti těla Kristova, a uvádí na doklad toho okolnost, že Rokycana na synodě kutnohorské nechtěl jim odpo- věděti na jejich otázku, nač Kristus ukázal slovy: „Toť jest“. III*
HÁDKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. 35 K Rokycanově výtce, že táborští kněží sice na oko formulují svůj názor o těle božím tak, aby vypadal jako pravověrný, že však ve skutečnosti takový není a že nevkládají správného smyslu do příslovcí „posvátně, duchovně, mocně, v pravdě a právě“, že t. jmenovitě nevěří, že by v eucharistii byl živý Kristus přítomen a že není tam Kristus tak přítomen jako na pravici boží, Lukáš v odstavci těžko srozumitelném (na počátku jeho jest nedokončená, anakoluthická věta, chtějící vyjádřiti pravou víru o eucharistii) hájí oprávněnost těchto příslovcí a vykládá, jak dlužno jim roz- uměti. Slovce »posvátně“ znamená, že chléb jest tělem Kristovým „netoliko k vyznamenání a k připomínání i k svědectví k zrazení těla na smrt i způsob jeho ku pokrmu i účastnost jeho všech věrných, ale aby byl posvátně, t. vyznamenaně tělem Kristovým přirozeným i duchovním k duchovnímu požívaní“ (f. 82a) — to jest: chléb jest netoliko znamením, památkou a dokladem zničení těla Kristova, netoliko památkou večeře Páně, nýbrž i znamením duchovního těla Kristova, jež věřící požívají. Příslovce „duchovně jest jen doplněk příslovce „posvátně“. Příslovce „mocně“ znamená tolik co účinně, takže svátostný chléb hodným prospívá a ne- hodným jest „k vinění, soudu i k trestání“. Příslovce „právě a v pravdě“ vyjadřuje skutečné působení eucharistie „u přirovnání figur starých“ (f. 82b). Dalším předmětem sporným jest otázka, jak úmysl (intence) kněze posvěcujícího působí při posvěcování eucharistie. Podle Rokycany kněží táborští (majíce na zřeteli tvrzení Jakoubka ze Stříbra, že kněží nevěřící, že tělo Kristovo jest přítomno ve svá- tosti oltářní, neposvěcují) tvrdili, že neposvěcují takoví kněží, kteří nevěří, že chléb po posvěcení zůstává chlebem. Podle Lukáše ne- posvěcuje kněz, „kterýž není Kristův a jeho úmysla i smysla z víry nezná ani má ..., ale jsa z původu Antikrista všemu tomu odporný životem, smyslem i úmyslem ..., právě z víry čtení ne- vyznává, ano zamlčívá chleba býti tělem jeho“ .. . (f. 83a). Poněvadž Rokycana Táborům vytýkal, že zbytečně lidi znepoko- jují výklady, jakým způsobem jest Kristus přítomen v eucharistii, a upíral jim oprávněnost tvrzením, že Kristus „nepřikázal znáti a vě- děti“ „o těch povahách a zvláštnostech, kteréž již má to tělo drahé“ (f. 82b), bratr Lukáš naznačuje, že to byla vytáčka, kterou se hleděl Rokycana dostati z nesnází, do kterých jej Táboři uváděli svými dů- vody proti hmotné přítomnosti těla Kristova, a uvádí na doklad toho okolnost, že Rokycana na synodě kutnohorské nechtěl jim odpo- věděti na jejich otázku, nač Kristus ukázal slovy: „Toť jest“. III*
Strana XXXVI
36 HÁDKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. Táboři prohlašovali o Rokycanově formuli názoru o eucha- ristii, že nesouhlasí s Písmem, a Rokycana zase totéž tvrdil o formuli táborské. Bratr Lukáš tvrdí, že slova formule táborské „posvátně, duchovně, mocně, právě a v pravdě“, ač z Písma jich doslovně vyvoditi nelze, přece shodují se se smyslem Písma, ale důkazu pro to žádného nepodává; pouze poukazuje na potřebu, aby jich bylo používáno od té doby, co pravá víra rozličnými bludy byla pomatena a zatemněna. Dále polemisuje Lukáš proti názoru Rokycanovu, že řada míst z Písma, jimiž Táboři dokazovali své mínění, že Kristus po svém vstoupení na nebesa není přítomen na zemi tělesně nebo hmotně, nemají toho smyslu, a podpírá názor táborský. Na výtku Rokycanovu, že sami Táboři upálili kdysi kněze Petra Kaniše pro jeho názory o eucharistii a že sám Mikuláš z Pelhřimova proti němu traktát sepsal, Lukáš prohlašuje upálení Kanišovo a jeho přivrženců za křivdu a stoupence názorů toho druhu za mučedníky. Pokud se týče obřadů a náboženských úkonů, modlení a milosrdných skutků za mrtvé, modlení k Panně Marii a svatým, postů a almužen, jakož i rouch bohoslužebných a navštěvování nemocných s tělem božím, sporných mezi Rokycanou a Tábory, ukazuje na to bratr Lukáš, že Rokycana ve spise svém neuvádí silných důvodů, jimiž Táboři své řády odůvodnili ve svých kroni- kách, a řády obvyklé v církvi římské (podobojí) vyvozuje odtud, že přivrženci její nevěří, „by toliko Kristus přistojící byl v nebi“ (f. 85b). Poněvadž Rokycana vyslovil stížnost na Tábory, že o tyto vnější otázky mezi nimi a stranou Pražskou stalo se dohodnutí (r. 1436), že však Táboři smlouvu nedodrželi, bratr Lukáš viní mistry Pražské, že podobné smlouvy nedodrželi dvakráte. Smlouvu Táborů stran synody kutnohorské (r. 1443) a pří- padného rozhodnutí sporu mezi Tábory a stranou Rokycanovou sněmem (r. 1444) kritisuje Lukáš správně, vytýkaje její jedno- strannost, pojišťující již předem vítězství Rokycanovi a násilné podrobení Táborů názorům jejím, a v dalším odstavci se vysmívá, že Rokycana byl nucen ku podepření své víry žádati pomoc světskou nepochybně proto, že cítil, že jeho pravda není jistá a pravá. O něco níže v jiné souvislosti (u příležitosti polemiky proti třetímu odstavci sněmovního usnesení z r. 1444) Lukáš poukazuje na nářek mistra Korandy, že „pře jich není souzena, kde praví sou a kde nic“ (f. 97a), nýbrž že prostě bez náležitého usvědčení v bludech byli Táboři sněmem umlčeni (srov. f. 87b).
36 HÁDKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. Táboři prohlašovali o Rokycanově formuli názoru o eucha- ristii, že nesouhlasí s Písmem, a Rokycana zase totéž tvrdil o formuli táborské. Bratr Lukáš tvrdí, že slova formule táborské „posvátně, duchovně, mocně, právě a v pravdě“, ač z Písma jich doslovně vyvoditi nelze, přece shodují se se smyslem Písma, ale důkazu pro to žádného nepodává; pouze poukazuje na potřebu, aby jich bylo používáno od té doby, co pravá víra rozličnými bludy byla pomatena a zatemněna. Dále polemisuje Lukáš proti názoru Rokycanovu, že řada míst z Písma, jimiž Táboři dokazovali své mínění, že Kristus po svém vstoupení na nebesa není přítomen na zemi tělesně nebo hmotně, nemají toho smyslu, a podpírá názor táborský. Na výtku Rokycanovu, že sami Táboři upálili kdysi kněze Petra Kaniše pro jeho názory o eucharistii a že sám Mikuláš z Pelhřimova proti němu traktát sepsal, Lukáš prohlašuje upálení Kanišovo a jeho přivrženců za křivdu a stoupence názorů toho druhu za mučedníky. Pokud se týče obřadů a náboženských úkonů, modlení a milosrdných skutků za mrtvé, modlení k Panně Marii a svatým, postů a almužen, jakož i rouch bohoslužebných a navštěvování nemocných s tělem božím, sporných mezi Rokycanou a Tábory, ukazuje na to bratr Lukáš, že Rokycana ve spise svém neuvádí silných důvodů, jimiž Táboři své řády odůvodnili ve svých kroni- kách, a řády obvyklé v církvi římské (podobojí) vyvozuje odtud, že přivrženci její nevěří, „by toliko Kristus přistojící byl v nebi“ (f. 85b). Poněvadž Rokycana vyslovil stížnost na Tábory, že o tyto vnější otázky mezi nimi a stranou Pražskou stalo se dohodnutí (r. 1436), že však Táboři smlouvu nedodrželi, bratr Lukáš viní mistry Pražské, že podobné smlouvy nedodrželi dvakráte. Smlouvu Táborů stran synody kutnohorské (r. 1443) a pří- padného rozhodnutí sporu mezi Tábory a stranou Rokycanovou sněmem (r. 1444) kritisuje Lukáš správně, vytýkaje její jedno- strannost, pojišťující již předem vítězství Rokycanovi a násilné podrobení Táborů názorům jejím, a v dalším odstavci se vysmívá, že Rokycana byl nucen ku podepření své víry žádati pomoc světskou nepochybně proto, že cítil, že jeho pravda není jistá a pravá. O něco níže v jiné souvislosti (u příležitosti polemiky proti třetímu odstavci sněmovního usnesení z r. 1444) Lukáš poukazuje na nářek mistra Korandy, že „pře jich není souzena, kde praví sou a kde nic“ (f. 97a), nýbrž že prostě bez náležitého usvědčení v bludech byli Táboři sněmem umlčeni (srov. f. 87b).
Strana XXXVII
HÁDKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. 37 Na to následuje kritika dotčeného usnesení sněmovního, jež se kus po kuse uvádí. Především tvrdí Lukáš, že „pravda víry skrze Rokycánu a jiné není přemožena písmy zákona, ... ale mocí světa a soudem těch, jenž v ní svědomi právě nebyli“ (f. 88b). Formuli Rokycanovu stran eucharistie, jmenovitě co do učení, jak tělo Kristovo jest v ní přítomno, prohlašuje za neodpovídající Písmu a tvrdí, že podle Písma Kristus prostě chléb, který do rukou vzal, dobrořečil, lámal a k jedení podával, označil jakožto své tělo, které mělo býti zrazeno. Formule Rokycanova jest tudíž podle bratra Lukáše výplodem rozumové úvahy. Táboři měli se držeti prostě slov Písma a neměli vycházeti vstříc názorům Rokycanovým, třebas to bylo jen na oko. Formule Rokycanova předpokládá ne- správně přítomnost těla Kristova bez podstaly chleba (transsub- stanciaci). Kristus „nebytně a podstatně“ „ustavil a vysvědčil“ chléb svým tělem, nýbrž posvátně, „jináč neměl by co dáti zraditi“ Doklady ze svatých otců, jež Rokycana uvádí pro správnost své formule, na Lukáše nepůsobí. Ukazuje, že si vzájemně dosti odporují a že vlastně ani nedokazují, co Rokycana chce. Lukášovi zdá se velmi neslušným, že Rokycana na doklad správnosti svého názoru se dovolává traktátu Mikuláše z Pelhřimova proti Kanišovi. Co se týče vyznání mistra Engliše z r. 1427 a dorozumění Táborů — s ostatními husity z r. 1421 o eucharistii, o tom Lukáš mlčí snad proto, že mlčky soudí o tom stejně jako o Mikuláši z Pel- hřimova. Velmi obšírně polemisuje Lukáš proti druhému odstavci sněmovního usnesení, vyslovujícímu, „že v svátosti oltářní jest tělo Kristovo živé, spojené s božstvím, jako na pravici boží a že tu též jest Kristus živý“ (f. 92a), opakuje znovu, co již výše (f. 82a) pověděl o způsobu přítomnosti Kristovy v eucharistii, jenže na tomto místě výklad jeho jest daleko obšírnější. Podstatný obsah jeho jest ten, že Kristus chléb své poslední večeře prohlásil za své tělo, které má býti zrazeno a víno za svou krev, jež bude vylita, neřekl však, že ten chléb jest on sám, aniž že je to jeho tělo s božstvím spojené, poněvadž božství nemohlo býti zrazeno. „Chléb vysvědčený tělem k smrti není živý ani ovšem jest osobou Syna božího“ (f. 93b). Kristus „není chléb jím vysvědčený, ale tou osobou učiněnou tělem, přítomnou, za večeří sedící“ (f. 93b). „Ani samo tělo ani sama duše ani sám duch ani sama krev v rozdílnosti neslove žádná částka oblášť znamená Kristus, ale Kristova duše, Kristův duch, Kristovo tělo, Kristova krev. Tou příčinou chléb a víno není pánem Kristem vysvědčen a vysvědčeno
HÁDKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. 37 Na to následuje kritika dotčeného usnesení sněmovního, jež se kus po kuse uvádí. Především tvrdí Lukáš, že „pravda víry skrze Rokycánu a jiné není přemožena písmy zákona, ... ale mocí světa a soudem těch, jenž v ní svědomi právě nebyli“ (f. 88b). Formuli Rokycanovu stran eucharistie, jmenovitě co do učení, jak tělo Kristovo jest v ní přítomno, prohlašuje za neodpovídající Písmu a tvrdí, že podle Písma Kristus prostě chléb, který do rukou vzal, dobrořečil, lámal a k jedení podával, označil jakožto své tělo, které mělo býti zrazeno. Formule Rokycanova jest tudíž podle bratra Lukáše výplodem rozumové úvahy. Táboři měli se držeti prostě slov Písma a neměli vycházeti vstříc názorům Rokycanovým, třebas to bylo jen na oko. Formule Rokycanova předpokládá ne- správně přítomnost těla Kristova bez podstaly chleba (transsub- stanciaci). Kristus „nebytně a podstatně“ „ustavil a vysvědčil“ chléb svým tělem, nýbrž posvátně, „jináč neměl by co dáti zraditi“ Doklady ze svatých otců, jež Rokycana uvádí pro správnost své formule, na Lukáše nepůsobí. Ukazuje, že si vzájemně dosti odporují a že vlastně ani nedokazují, co Rokycana chce. Lukášovi zdá se velmi neslušným, že Rokycana na doklad správnosti svého názoru se dovolává traktátu Mikuláše z Pelhřimova proti Kanišovi. Co se týče vyznání mistra Engliše z r. 1427 a dorozumění Táborů — s ostatními husity z r. 1421 o eucharistii, o tom Lukáš mlčí snad proto, že mlčky soudí o tom stejně jako o Mikuláši z Pel- hřimova. Velmi obšírně polemisuje Lukáš proti druhému odstavci sněmovního usnesení, vyslovujícímu, „že v svátosti oltářní jest tělo Kristovo živé, spojené s božstvím, jako na pravici boží a že tu též jest Kristus živý“ (f. 92a), opakuje znovu, co již výše (f. 82a) pověděl o způsobu přítomnosti Kristovy v eucharistii, jenže na tomto místě výklad jeho jest daleko obšírnější. Podstatný obsah jeho jest ten, že Kristus chléb své poslední večeře prohlásil za své tělo, které má býti zrazeno a víno za svou krev, jež bude vylita, neřekl však, že ten chléb jest on sám, aniž že je to jeho tělo s božstvím spojené, poněvadž božství nemohlo býti zrazeno. „Chléb vysvědčený tělem k smrti není živý ani ovšem jest osobou Syna božího“ (f. 93b). Kristus „není chléb jím vysvědčený, ale tou osobou učiněnou tělem, přítomnou, za večeří sedící“ (f. 93b). „Ani samo tělo ani sama duše ani sám duch ani sama krev v rozdílnosti neslove žádná částka oblášť znamená Kristus, ale Kristova duše, Kristův duch, Kristovo tělo, Kristova krev. Tou příčinou chléb a víno není pánem Kristem vysvědčen a vysvědčeno
Strana XXXVIII
38 HADKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. za Krista, neb by byli již tehdy dva, jeden ustavuje a vysvědčuje a druhý ustavený a vysvědčený, a to proti víře jest“ (f. 93b). Tělo a krev Kristova — ne Kristus — „mohlo i mělo z potřeby ku památce ustanoveno býti tak, aby jediné smrtedlné bylo a samým bytem posvátným od bytu podstatnosti se dělilo“ tak, aby bylo týmž, jímž bylo při večeři Páně, až do soudného dne čili do příští Kristova (f. 93b). Proto tudíž „posvátně a právě chléb není tělem živým ... nazván ani víno krví živou v těle a s tělem spojenou“ ... (f. 94a). Jestliže se Rokycana dovolává četných otců církevních pro správnost svého mínění, z předešlého výkladu jest viděti, „že se nezákládají právě na zákonu božím ..., ale ... že oni své důmysly a důvtipy zakládají falešně a kuse na některé částce řečí“... (f. 94a). Podle Lukáše věděl Kristus, že nevěrným nenáleží požívání posvátného bytu těla a krve jeho, nýbrž pouze požívání duchovní, podstatné a služebné. Požívání posvátné přísluší pouze věrným a hodným. Dále velmi obšírně vyvrací Lukáš důvody Rokycanovy uváděné k dotvrzení správnosti třetího usnesení sněmovního, které žádá, aby křesťané se klaněli jako Bohu Kristu v svátosti oltářní. Připouští pouze klanění Kristu mimo svátost oltářní. Kristus sám jsa na zemi klanění nevyžadoval. Místa z Písma, jež se uvádějí na doklad, že Kristu ve svátosti se dlužno klaněti, nemají toho smyslu, jaký se jim podkládá. K zápovědi sněmu (4. usnesení), aby kněží lidu nevykládali rozličné subtilní filosofické otázky o svátosti oltářní, kterých lid nechápe a které spíše je pohoršují než vzdělávají, jako že Bůh jest větší než tělo Kristovo a vůbec všeliké paradoxní výroky, o nichž byla řeč již výše (str. 19), bratr Lukáš podobně, jako již shora, myslí, že by takových výroků nebylo potřebí, kdyby se bylo přestávalo vždycky „na sprostném vyznání o těle Kristově tak, jakož evangelistové seznávají“ (f. 983). „Než když nejprvé doktoři školní, jako Tomáš z Aquiny, Scotus, Veliký Albrecht a jiní netoliko věci nebeské, ale i samého Boha v podstatě v osobách v hádky a v otázky vzevše domnínkami svými vyměřovati v svých summách pokusili sou se, tak sou i všechny skutky boží vyměřujíc v pohádkách a domnínkách nejistých pozůstavili a tak nic věcí víry nenechali, by rozumy svými v domnění pochybná neuvedli“ (f. 98a). Rokycana pak ještě více výmyslů nakupil než tito starší doktoři. Proto „Bůh spravedlivě dopustil, aby na odpor proti těm bludom ta mluvení povstala, kteráž tak víry neurážejí, jako to smýšlení Rokycánovo“ (f. 98b). „Poněvadž ti bludové v církvi
38 HADKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. za Krista, neb by byli již tehdy dva, jeden ustavuje a vysvědčuje a druhý ustavený a vysvědčený, a to proti víře jest“ (f. 93b). Tělo a krev Kristova — ne Kristus — „mohlo i mělo z potřeby ku památce ustanoveno býti tak, aby jediné smrtedlné bylo a samým bytem posvátným od bytu podstatnosti se dělilo“ tak, aby bylo týmž, jímž bylo při večeři Páně, až do soudného dne čili do příští Kristova (f. 93b). Proto tudíž „posvátně a právě chléb není tělem živým ... nazván ani víno krví živou v těle a s tělem spojenou“ ... (f. 94a). Jestliže se Rokycana dovolává četných otců církevních pro správnost svého mínění, z předešlého výkladu jest viděti, „že se nezákládají právě na zákonu božím ..., ale ... že oni své důmysly a důvtipy zakládají falešně a kuse na některé částce řečí“... (f. 94a). Podle Lukáše věděl Kristus, že nevěrným nenáleží požívání posvátného bytu těla a krve jeho, nýbrž pouze požívání duchovní, podstatné a služebné. Požívání posvátné přísluší pouze věrným a hodným. Dále velmi obšírně vyvrací Lukáš důvody Rokycanovy uváděné k dotvrzení správnosti třetího usnesení sněmovního, které žádá, aby křesťané se klaněli jako Bohu Kristu v svátosti oltářní. Připouští pouze klanění Kristu mimo svátost oltářní. Kristus sám jsa na zemi klanění nevyžadoval. Místa z Písma, jež se uvádějí na doklad, že Kristu ve svátosti se dlužno klaněti, nemají toho smyslu, jaký se jim podkládá. K zápovědi sněmu (4. usnesení), aby kněží lidu nevykládali rozličné subtilní filosofické otázky o svátosti oltářní, kterých lid nechápe a které spíše je pohoršují než vzdělávají, jako že Bůh jest větší než tělo Kristovo a vůbec všeliké paradoxní výroky, o nichž byla řeč již výše (str. 19), bratr Lukáš podobně, jako již shora, myslí, že by takových výroků nebylo potřebí, kdyby se bylo přestávalo vždycky „na sprostném vyznání o těle Kristově tak, jakož evangelistové seznávají“ (f. 983). „Než když nejprvé doktoři školní, jako Tomáš z Aquiny, Scotus, Veliký Albrecht a jiní netoliko věci nebeské, ale i samého Boha v podstatě v osobách v hádky a v otázky vzevše domnínkami svými vyměřovati v svých summách pokusili sou se, tak sou i všechny skutky boží vyměřujíc v pohádkách a domnínkách nejistých pozůstavili a tak nic věcí víry nenechali, by rozumy svými v domnění pochybná neuvedli“ (f. 98a). Rokycana pak ještě více výmyslů nakupil než tito starší doktoři. Proto „Bůh spravedlivě dopustil, aby na odpor proti těm bludom ta mluvení povstala, kteráž tak víry neurážejí, jako to smýšlení Rokycánovo“ (f. 98b). „Poněvadž ti bludové v církvi
Strana XXXIX
HÁDKA ROKYCANOVA S TABORY R. 1444. 39 proti čtení se rozmohli na škodu spasení, ... musí ta pravda v svých bytích a rozdílích zpytována býti“ ... (f. 98b). Sněm umlčuje spasitelné kázání, „také zastavuje potřebný rozdíl činiti ku poznání bludův a pravdy i ku poznání služby posvátné i ku požívání potřebnému skrze ni mezi bytem podstatným a posvátným činiti, bez kteréhož rozdílu a řádu jeho nikoli není pravda, nemůž průchodu míti, ani bludové mohou poznáni býti“... (f. 99a). S pátým usnesením sněmovním, jímž se nařizuje zachovávání sedmi svátostí, zvláště pak posledního pomazání, Lukáš nevalně případně srovnává pozdější kázání Rokycanova o svátostech z dob krále Ladislava, jak je bratří doby Rehořovy ve svých písemných projevech zachovali, a dovozuje, že posledního pomazání nelze vyvoditi z Písma, že apoštolé mazáním a kladením rukou na nemocné je uzdravovali tělesně a ne duševně. Dále vyvrací bratr Lukáš správnost usnesení sněmovního stran očistce a dovozuje, že ho nelze z Písma dokázati. Bůh má deset způsobů, jimiž čistí své spasence, t. milostí svou, zadost- učiněním Kristovým na kříži, Duchem Svatým, slovem božím, svátostmi, zachováváním svých řečí, láskou, skutky milosrdenství, pokušeními, trpělivostí a setrváním až do konce. Že očistce vlast- ního není, vysvítá z Písma mluvícího pouze o dvou místech, kde budou duše po smrti. Očistec římské církve jest jen prostředek k hromadění všelikých nadání pro kněží, kteří pak s dušemi ob- choduji, což se dovozuje několika doklady z Písma a jinými se dokazuje, že očistce není. Jedním z hlavních původců víry v očistec jest Tomáš Aquinský, který rozeznává tři druhy pekla. Vzývání svatých bratr Lukáš zamítá. Připouští sice, že „lidé pomoci andělů na světě požívali a že svaté lidi žádali za jejich modlitby, ale nikdež není v žádném Písmě Bohem vdechnutém, by kdo na onom světě prosil kterého svatého zač“ ... (f. 102a). „Volání k svatým pošlo z pouhé nevěry o pánu Kristu, o dosta- tečnosti jeho“ (f. 102a), ač „pán Ježíš jest sám zřízený pomocník, prostředník i orodovník před Otcem nejmilejší a nejvzácnější“ (tamže), což se dovozuje několika doklady z Písma. „Protož tito důvodové Rokycánovi k smíchu jsou podobni“ (f. 102b), neboť v Starém zákoně duše svatých ani nebyly ještě v nebi. Co se postů týče, uznává Lukáš, že jsou Písmem doloženy a má za to, že „půst řádně zvolený, potřebně ustavený, samému Bohu ke cti z příčin hodných má od křesťanů zachován býti“ od těch, jejichž tělo je dobře snese. Posty ke cti svatých nejsou správné. Posty páteční jsou přípustné, ale nemají býti pojímány
HÁDKA ROKYCANOVA S TABORY R. 1444. 39 proti čtení se rozmohli na škodu spasení, ... musí ta pravda v svých bytích a rozdílích zpytována býti“ ... (f. 98b). Sněm umlčuje spasitelné kázání, „také zastavuje potřebný rozdíl činiti ku poznání bludův a pravdy i ku poznání služby posvátné i ku požívání potřebnému skrze ni mezi bytem podstatným a posvátným činiti, bez kteréhož rozdílu a řádu jeho nikoli není pravda, nemůž průchodu míti, ani bludové mohou poznáni býti“... (f. 99a). S pátým usnesením sněmovním, jímž se nařizuje zachovávání sedmi svátostí, zvláště pak posledního pomazání, Lukáš nevalně případně srovnává pozdější kázání Rokycanova o svátostech z dob krále Ladislava, jak je bratří doby Rehořovy ve svých písemných projevech zachovali, a dovozuje, že posledního pomazání nelze vyvoditi z Písma, že apoštolé mazáním a kladením rukou na nemocné je uzdravovali tělesně a ne duševně. Dále vyvrací bratr Lukáš správnost usnesení sněmovního stran očistce a dovozuje, že ho nelze z Písma dokázati. Bůh má deset způsobů, jimiž čistí své spasence, t. milostí svou, zadost- učiněním Kristovým na kříži, Duchem Svatým, slovem božím, svátostmi, zachováváním svých řečí, láskou, skutky milosrdenství, pokušeními, trpělivostí a setrváním až do konce. Že očistce vlast- ního není, vysvítá z Písma mluvícího pouze o dvou místech, kde budou duše po smrti. Očistec římské církve jest jen prostředek k hromadění všelikých nadání pro kněží, kteří pak s dušemi ob- choduji, což se dovozuje několika doklady z Písma a jinými se dokazuje, že očistce není. Jedním z hlavních původců víry v očistec jest Tomáš Aquinský, který rozeznává tři druhy pekla. Vzývání svatých bratr Lukáš zamítá. Připouští sice, že „lidé pomoci andělů na světě požívali a že svaté lidi žádali za jejich modlitby, ale nikdež není v žádném Písmě Bohem vdechnutém, by kdo na onom světě prosil kterého svatého zač“ ... (f. 102a). „Volání k svatým pošlo z pouhé nevěry o pánu Kristu, o dosta- tečnosti jeho“ (f. 102a), ač „pán Ježíš jest sám zřízený pomocník, prostředník i orodovník před Otcem nejmilejší a nejvzácnější“ (tamže), což se dovozuje několika doklady z Písma. „Protož tito důvodové Rokycánovi k smíchu jsou podobni“ (f. 102b), neboť v Starém zákoně duše svatých ani nebyly ještě v nebi. Co se postů týče, uznává Lukáš, že jsou Písmem doloženy a má za to, že „půst řádně zvolený, potřebně ustavený, samému Bohu ke cti z příčin hodných má od křesťanů zachován býti“ od těch, jejichž tělo je dobře snese. Posty ke cti svatých nejsou správné. Posty páteční jsou přípustné, ale nemají býti pojímány
Strana XL
40 HADKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. pouze jako výběr jídel bez skutečné újmy v jídle a nemají to býti postní jídla z mozolů jiných lidí vydřená. Není správné také obtěžovati zbytečnými posty lid těžce pracující. Správný půst má míti význam pokání za hříchy. Kdežto sněmovní usnesení za tři hlavní stránky pokání uznává zkroušení srdce, zpověď a dostiučinění za hříchy, bratr Lukáš má za to, že tři základní části pravého pokání jsou „srdce zkrúšené, srdce ponížené a ducha zarmoucení“ — čili tři čistě vnitřní, du- ševní pochody. Zpověď jest vnější akt, kterým se prostě projevuje vnitřní přeměna smýšlení hříšníkova toužícího uleviti si sdělením svého vnitřního stavu. Poznamenává, že Táboři zpověď jakožto pravidelný úkon křesťana pokládali za ustanovení papeže Innocence (nevíme, kolikátého), nevyvrací to aniž potvrzuje, ale mlčky ne- pochybně souhlasí s tím, aby zpověď pravidelně byla opakována — neboť to byla věc v Jednotě od jejího počátku obvyklá. Dosti- učinění nepokládá sice za věc Písmem ustanovenou, ale připouští je, když zpovědník je uzná za potřebné, „co by sloužilo k trestání hřícha a k nenavracování“ (f. 104a), a prostředkem takovým mohou býti i milosrdné skutky. Na požadavek, užívati zvláštních rouch bohoslužebných, zvláště ornátů, odpovídá bratr Lukáš obšírnou polemikou, v níž opětně se zabývá názorem o eucharistii, poněvadž tu běží přiro- zeně především o roucha mešní. Odstavec začíná výkladem rozdílu mezi věcmi podstatnými, služebnými a případnými. Podstatné jsou víra, láska a naděje, služebné slovo boží a svátosti, případné jsou „čas, místo, potřeby rozličné, pokudž by sloužily služebným“ (f. 105a). Případné věci při poslední večeři Kristově byly roucho jeho, sedění, jedení beránka, místo v domu večer prostřené. Apoštolé a nástupci jejich činili totéž, co Kristus „proměnivše toliko čas a jídlo tělesné večeře,“ ale později, když pravá víra upadala, začali lidé případky rozličné množiti, obtíženější nad zákon starý v ne- svobodu ... a ty věci případné světiti a zbožňovati“ (f. 105b), tak že konečně ustavení Kristovo a vysvědčení z kořen vyvráceno a připsán tu byt Kristův božský i lidský bytně.“ „Tu ku poctivosti Kristu zřídili roucho, díl císařské, světské, díl židovské i pohanské a zákony při tom rozličné i zbožňování tak, aby což za Krista a za apoštolův slušné bylo, to již aby za hřích položeno bylo“... (f. 105b). „Kristus nedal žádnému moci z podstaty chleba činiti sebe“ a tím méně obětovati, poněvadž přijav kněžství a biskupství sám v nebi ustavičně obětuje — čili krátce řečeno, jak dlužno vyvozovati, jediným knězem jest Kristus. Proto obřadná roucha
40 HADKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. pouze jako výběr jídel bez skutečné újmy v jídle a nemají to býti postní jídla z mozolů jiných lidí vydřená. Není správné také obtěžovati zbytečnými posty lid těžce pracující. Správný půst má míti význam pokání za hříchy. Kdežto sněmovní usnesení za tři hlavní stránky pokání uznává zkroušení srdce, zpověď a dostiučinění za hříchy, bratr Lukáš má za to, že tři základní části pravého pokání jsou „srdce zkrúšené, srdce ponížené a ducha zarmoucení“ — čili tři čistě vnitřní, du- ševní pochody. Zpověď jest vnější akt, kterým se prostě projevuje vnitřní přeměna smýšlení hříšníkova toužícího uleviti si sdělením svého vnitřního stavu. Poznamenává, že Táboři zpověď jakožto pravidelný úkon křesťana pokládali za ustanovení papeže Innocence (nevíme, kolikátého), nevyvrací to aniž potvrzuje, ale mlčky ne- pochybně souhlasí s tím, aby zpověď pravidelně byla opakována — neboť to byla věc v Jednotě od jejího počátku obvyklá. Dosti- učinění nepokládá sice za věc Písmem ustanovenou, ale připouští je, když zpovědník je uzná za potřebné, „co by sloužilo k trestání hřícha a k nenavracování“ (f. 104a), a prostředkem takovým mohou býti i milosrdné skutky. Na požadavek, užívati zvláštních rouch bohoslužebných, zvláště ornátů, odpovídá bratr Lukáš obšírnou polemikou, v níž opětně se zabývá názorem o eucharistii, poněvadž tu běží přiro- zeně především o roucha mešní. Odstavec začíná výkladem rozdílu mezi věcmi podstatnými, služebnými a případnými. Podstatné jsou víra, láska a naděje, služebné slovo boží a svátosti, případné jsou „čas, místo, potřeby rozličné, pokudž by sloužily služebným“ (f. 105a). Případné věci při poslední večeři Kristově byly roucho jeho, sedění, jedení beránka, místo v domu večer prostřené. Apoštolé a nástupci jejich činili totéž, co Kristus „proměnivše toliko čas a jídlo tělesné večeře,“ ale později, když pravá víra upadala, začali lidé případky rozličné množiti, obtíženější nad zákon starý v ne- svobodu ... a ty věci případné světiti a zbožňovati“ (f. 105b), tak že konečně ustavení Kristovo a vysvědčení z kořen vyvráceno a připsán tu byt Kristův božský i lidský bytně.“ „Tu ku poctivosti Kristu zřídili roucho, díl císařské, světské, díl židovské i pohanské a zákony při tom rozličné i zbožňování tak, aby což za Krista a za apoštolův slušné bylo, to již aby za hřích položeno bylo“... (f. 105b). „Kristus nedal žádnému moci z podstaty chleba činiti sebe“ a tím méně obětovati, poněvadž přijav kněžství a biskupství sám v nebi ustavičně obětuje — čili krátce řečeno, jak dlužno vyvozovati, jediným knězem jest Kristus. Proto obřadná roucha
Strana XLI
HÁDKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. 41 jsou zcela zbytečná a v Písmu žádné opory nemají. Rovněž tak obřady mešní a eucharistické z Písma odvoditi nelze, neboť ze slov svatého Pavla jest viděti, že večeře Páně se v jeho době ko- nala bez nich. Kněží římští jednají proti svědectví svatého Pavla také tím, že „sloužíce jazykem lidu nedostupným i sami požívají bez lidu“ a lid se jen dívá, dále že nepronášejí slov Kristových hlasitě, že provádějí dvoje obětování, t. jedno zvané offertorium spojené s kollektami, které druhdy byly určeny pro chudé, a druhé pravé pozdvihování. „Protož marně obětují v domnění toliko chléb a víno proti úmyslu a ustavení i vysvědčení Kristovu, poněvadž jeho bytu podstatného nemají, ani smrtedlného ani oslaveného (f. 107a). Podle Lukáše a bratří, jak známo, Kristus v eucharistii jest přítomen bytem posvátným, ale tento „byt posvátný těla a krve jeho nemá obětován býti v obět Bohu, ale lidu věrnému a hodnému k přijímání (podáván) podlé zákona božího“ (f. 107a). Poněvadž lid se smí jen dívati na obřady eucharistie a přijímání kněze, „protož již scházejícím se do kostela nelze podlé řádu Kristem zřízeného večeři Páně slaviti pro večeři papežskou, od- pornou Kristově i první církve“ (f. 107a). Ke konečnému závěrku celého usnesení sněmovního, v němž se praví, že se opírá o zákon boží a svaté otce, kteří se na zákoně tomto právě zakládají a ukládá se oběma stranám, aby usnesení sněmovní „z úmluv učiněných a pro uvarování pokut na to umluvených“ přijaly a zachovávaly, připojuje bratr Lukáš svůj celkový úsudek a naučení, které odtud vyplývá pro současnou Jednotu bratrskou. Usnesení sněmovní „není podlé víry zákona božího ani k vzdělání, ale k zrušení naprosto zevrub víry a zákona božího,... k chvále světa a k pokoji, kteréhož Kristus nepřišel dáti, a k jednotě, kteréž shromažďovati nechce“ (f. 107a). Sněmovní usnesení způsobilo potupení pravdy evangelické, povznesení bludů a pronásledování věrných. Bylo to rozhodnutí pře náboženské světským násilím. Táboři byli oklamáni, poněvadž mysleli, že pře jejich bude se rozsuzovati na základě zákona božího. „A z toho poznati sluší — uzavírá spisovatel — jak to nebezpečné jest mocí světa povstati v při víry a spasení a se pány a s mocnými spojovati se v jednotu“ ..., „druhé k výstraze jest, aby s odpornou stranou v žádné se smlouvy nedávali vědouce, že na tom nepřestanou, ale chytře a lstivě pod moc svou uvedou a tudy k konci míně- nému, aby potom mocí utiskli, jakož i nyní tím štrychem se po- koušejí, aby ukrutnost svou působili“ (f. 108a). Za pronásledování Táborů dopustil Bůh „hrozné trestání na krále Jiřího i na krá-
HÁDKA ROKYCANOVA S TÁBORY R. 1444. 41 jsou zcela zbytečná a v Písmu žádné opory nemají. Rovněž tak obřady mešní a eucharistické z Písma odvoditi nelze, neboť ze slov svatého Pavla jest viděti, že večeře Páně se v jeho době ko- nala bez nich. Kněží římští jednají proti svědectví svatého Pavla také tím, že „sloužíce jazykem lidu nedostupným i sami požívají bez lidu“ a lid se jen dívá, dále že nepronášejí slov Kristových hlasitě, že provádějí dvoje obětování, t. jedno zvané offertorium spojené s kollektami, které druhdy byly určeny pro chudé, a druhé pravé pozdvihování. „Protož marně obětují v domnění toliko chléb a víno proti úmyslu a ustavení i vysvědčení Kristovu, poněvadž jeho bytu podstatného nemají, ani smrtedlného ani oslaveného (f. 107a). Podle Lukáše a bratří, jak známo, Kristus v eucharistii jest přítomen bytem posvátným, ale tento „byt posvátný těla a krve jeho nemá obětován býti v obět Bohu, ale lidu věrnému a hodnému k přijímání (podáván) podlé zákona božího“ (f. 107a). Poněvadž lid se smí jen dívati na obřady eucharistie a přijímání kněze, „protož již scházejícím se do kostela nelze podlé řádu Kristem zřízeného večeři Páně slaviti pro večeři papežskou, od- pornou Kristově i první církve“ (f. 107a). Ke konečnému závěrku celého usnesení sněmovního, v němž se praví, že se opírá o zákon boží a svaté otce, kteří se na zákoně tomto právě zakládají a ukládá se oběma stranám, aby usnesení sněmovní „z úmluv učiněných a pro uvarování pokut na to umluvených“ přijaly a zachovávaly, připojuje bratr Lukáš svůj celkový úsudek a naučení, které odtud vyplývá pro současnou Jednotu bratrskou. Usnesení sněmovní „není podlé víry zákona božího ani k vzdělání, ale k zrušení naprosto zevrub víry a zákona božího,... k chvále světa a k pokoji, kteréhož Kristus nepřišel dáti, a k jednotě, kteréž shromažďovati nechce“ (f. 107a). Sněmovní usnesení způsobilo potupení pravdy evangelické, povznesení bludů a pronásledování věrných. Bylo to rozhodnutí pře náboženské světským násilím. Táboři byli oklamáni, poněvadž mysleli, že pře jejich bude se rozsuzovati na základě zákona božího. „A z toho poznati sluší — uzavírá spisovatel — jak to nebezpečné jest mocí světa povstati v při víry a spasení a se pány a s mocnými spojovati se v jednotu“ ..., „druhé k výstraze jest, aby s odpornou stranou v žádné se smlouvy nedávali vědouce, že na tom nepřestanou, ale chytře a lstivě pod moc svou uvedou a tudy k konci míně- nému, aby potom mocí utiskli, jakož i nyní tím štrychem se po- koušejí, aby ukrutnost svou působili“ (f. 108a). Za pronásledování Táborů dopustil Bůh „hrozné trestání na krále Jiřího i na krá-
Strana XLII
42 TRAKTÁT PANA VANKA VALEČOVSKÉHO. lovství české“ (1. c.), ale zároveň touž dobou způsobil vznik Jednoty bratrské, „shromáždění k víře obecné, křesťanské, v pomoci zřízené bez meče a bez mocných světa, moudrých, učených i nábožných světa“ ... (f. 108a). 3. Traktát pana Vaňka Valečovského proti Rokycánovi a jeho kněžím. Sepsání toto jest jakési odvolání pisatele k celé české veřejnosti a ospravedlnění jeho z opatření, které učinil jakožto podkomoří království Českého, poněvadž se pro ně dostal v rozpor s kněžstvem podobojím a zvláště s Rokycanou jakožto jejich nej- vyšším církevním představeným. Valečovský, jenž při ustanovení Jiřího z Poděbrad za správce zemského byl sněmem zvolen za člena jeho rady a později r. 1453 od krále Ladislava jmenován podko- mořím království Českéhol, jal se totiž zaváděti v městech krá- lovských náležitý pořádek, jmenovitě asi v poměrech majetkových, jak patrno jest zvláště z jeho členství v komisi, která měla provésti revisi zápisů dřívějších panovníků. Co vše Valečovský jakožto podkomoří (v letech 1453—1468) podnikal a prováděl, o tom ne- víme mnoho konkrétního; pouze všeobecně možno říci, že se přičiňoval o povznesení moci královské, takže snaha Jiřího z Poděbrad jakožto správce zemského i jakožto krále, opírati se o bohatý a silný stav městský i rytířský a míti v nich protiváhu proti panské oligarchii, nalézala v něm ochotného podporovatele a spolu- pracovníka. Pokud z traktátu výše dotčeného ve spojení se všeobecným stavem země České možno souditi, zdá se, že přechod z dřívějšího mnohaletého bezvládí nebo lépe stavovské volnosti k poslušenství nejvyšší moci státní, byl pro stav městský dosti nepříjemný a obtížný, poněvadž se měšťanům bylo rozloučiti s leckterou výhodou, která pomalu již měla význam práva nebo zákonité výsady. Z toho vyplývaly zajisté rozličné rozpory a srážky městských správ s krá- lovským podkomořím, jehož povinností bylo hájiti zájmy královy ve městech, zvláště pak hospodářské. Při velikém vlivu, jakého v průběhu válek husitských nabyli v české společnosti, jmenovitě pak ve středních vrstvách, kněží podobojí, jest přirozeno, že ve správě měst na mnoze rozhodovali kněží, také proto, že vzděláním asi zpravidla předčili nad obyčejné měšťany, takže podle jejich přání a vůle obsazovány byly rady městské. Není ovšem pochyby, NOVOTNÝ-URBÁNEK, České dějiny III, 2, 2, 634 a 785. Tamže viz také zprávy o Valečovském před tím, než se stal podkomořím.
42 TRAKTÁT PANA VANKA VALEČOVSKÉHO. lovství české“ (1. c.), ale zároveň touž dobou způsobil vznik Jednoty bratrské, „shromáždění k víře obecné, křesťanské, v pomoci zřízené bez meče a bez mocných světa, moudrých, učených i nábožných světa“ ... (f. 108a). 3. Traktát pana Vaňka Valečovského proti Rokycánovi a jeho kněžím. Sepsání toto jest jakési odvolání pisatele k celé české veřejnosti a ospravedlnění jeho z opatření, které učinil jakožto podkomoří království Českého, poněvadž se pro ně dostal v rozpor s kněžstvem podobojím a zvláště s Rokycanou jakožto jejich nej- vyšším církevním představeným. Valečovský, jenž při ustanovení Jiřího z Poděbrad za správce zemského byl sněmem zvolen za člena jeho rady a později r. 1453 od krále Ladislava jmenován podko- mořím království Českéhol, jal se totiž zaváděti v městech krá- lovských náležitý pořádek, jmenovitě asi v poměrech majetkových, jak patrno jest zvláště z jeho členství v komisi, která měla provésti revisi zápisů dřívějších panovníků. Co vše Valečovský jakožto podkomoří (v letech 1453—1468) podnikal a prováděl, o tom ne- víme mnoho konkrétního; pouze všeobecně možno říci, že se přičiňoval o povznesení moci královské, takže snaha Jiřího z Poděbrad jakožto správce zemského i jakožto krále, opírati se o bohatý a silný stav městský i rytířský a míti v nich protiváhu proti panské oligarchii, nalézala v něm ochotného podporovatele a spolu- pracovníka. Pokud z traktátu výše dotčeného ve spojení se všeobecným stavem země České možno souditi, zdá se, že přechod z dřívějšího mnohaletého bezvládí nebo lépe stavovské volnosti k poslušenství nejvyšší moci státní, byl pro stav městský dosti nepříjemný a obtížný, poněvadž se měšťanům bylo rozloučiti s leckterou výhodou, která pomalu již měla význam práva nebo zákonité výsady. Z toho vyplývaly zajisté rozličné rozpory a srážky městských správ s krá- lovským podkomořím, jehož povinností bylo hájiti zájmy královy ve městech, zvláště pak hospodářské. Při velikém vlivu, jakého v průběhu válek husitských nabyli v české společnosti, jmenovitě pak ve středních vrstvách, kněží podobojí, jest přirozeno, že ve správě měst na mnoze rozhodovali kněží, také proto, že vzděláním asi zpravidla předčili nad obyčejné měšťany, takže podle jejich přání a vůle obsazovány byly rady městské. Není ovšem pochyby, NOVOTNÝ-URBÁNEK, České dějiny III, 2, 2, 634 a 785. Tamže viz také zprávy o Valečovském před tím, než se stal podkomořím.
Strana XLIII
TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. 43 že v mnoha případech kněží těžili ze svého vlivu jednak ve pro- spěch svého stavu, jednak ve vlastní svůj prospěch osobní, a to tak, že někteří z nich dopouštěli se při tom skutků a zlořádů pohoršlivýchl. Co Valečovský ve svém listě obšírně líčí, jak si kněží počínali v záležitostech dědických, zdá se, že má za podklad skutečné, konkrétní případy, že Valečovský žádán byl o pomoc a zakročení a že asi při tom překračoval meze své pravomoci, když kněží provinilé stíhal a Rokycanovi ku potrestání posílal. Vedle toho Valečovský vůbec asi nechtěl trpěti soutěže vlivných kněží se svou pravomocí a přicházíval s nimi v rozpor i o rozličné jejich úchvaty co do příjmů a majetku, jež spadaly v obor komory královské anebo potřeb městských. Zdá se, že Valečovský nejednou ostře vystupoval a naléhal na potrestání kněží nepodajných, tito však hledali a nalézali přirozené zastání a účinnou pomoc svého nejvyššího představeného, voleného arcibiskupa Rokycany, jemuž úřad podkomořský je posílal k odsouzení a potrestání. Rokycana osvobozoval a posílal je nazpět do jejich působišť se psaními omluvnými a ochrannými2. To zajisté popuzovalo Valečovského, který se asi čím dále, tím více přesvědčoval o veliké moci a vlivu kněžstva, jakož i o nemožnosti zjednati svým snahám a záměrům proti nim náležitou platnost. Poněvadž asi sám, když býval purk- mistrem a členem městské rady, z vlastní zkušenosti znal nároky a zasahování kněží, proto asi pak jako podkomoří tím ostřeji proti nim vystupoval. Poněvadž Valečovský ke konci svého listu vysvětluje, proč nevystupuje také proti kněžím podjednou tím, že tito podle kom- paktát nejsou povinni zachovávati to, co si jimi vyhradila pro sebe strana podobojí, a že mu nesáhají v jeho úřad jako Rokycana se svými kněžími, z nichž mnozí nemají ani pořádného svěcení, zdá se (v souvislosti s celým listem Valečovského), že Valečovský z kompaktát chtěl vyvozovati zákonitost a oprávněnost svého úsilí, zbaviti světské moci a vlivu kněžstvo podobojí; kněžstvo podjednou ani zdaleka nemohlo se v té věci měřiti s kněžstvem podoboji a mimo to nebylo mu výslovně zapověděno, že nesmí „světsky vládnouti“. Co do jeho mravní jakosti, Valečovský myslí, že to jest věc papežova, kdežto o kněží podobojí měl by se v tom ohledu starati Rokycana, ale ten že své povinnosti neplní. Zdá se že Valečovský měl na zřeteli zvláště ty kněží podobojí, kteří ne- 1 Srovn. A II f. 216b, 217b, 218a. Srov. Palacký, Dějiny IV, 1, 404. 2
TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. 43 že v mnoha případech kněží těžili ze svého vlivu jednak ve pro- spěch svého stavu, jednak ve vlastní svůj prospěch osobní, a to tak, že někteří z nich dopouštěli se při tom skutků a zlořádů pohoršlivýchl. Co Valečovský ve svém listě obšírně líčí, jak si kněží počínali v záležitostech dědických, zdá se, že má za podklad skutečné, konkrétní případy, že Valečovský žádán byl o pomoc a zakročení a že asi při tom překračoval meze své pravomoci, když kněží provinilé stíhal a Rokycanovi ku potrestání posílal. Vedle toho Valečovský vůbec asi nechtěl trpěti soutěže vlivných kněží se svou pravomocí a přicházíval s nimi v rozpor i o rozličné jejich úchvaty co do příjmů a majetku, jež spadaly v obor komory královské anebo potřeb městských. Zdá se, že Valečovský nejednou ostře vystupoval a naléhal na potrestání kněží nepodajných, tito však hledali a nalézali přirozené zastání a účinnou pomoc svého nejvyššího představeného, voleného arcibiskupa Rokycany, jemuž úřad podkomořský je posílal k odsouzení a potrestání. Rokycana osvobozoval a posílal je nazpět do jejich působišť se psaními omluvnými a ochrannými2. To zajisté popuzovalo Valečovského, který se asi čím dále, tím více přesvědčoval o veliké moci a vlivu kněžstva, jakož i o nemožnosti zjednati svým snahám a záměrům proti nim náležitou platnost. Poněvadž asi sám, když býval purk- mistrem a členem městské rady, z vlastní zkušenosti znal nároky a zasahování kněží, proto asi pak jako podkomoří tím ostřeji proti nim vystupoval. Poněvadž Valečovský ke konci svého listu vysvětluje, proč nevystupuje také proti kněžím podjednou tím, že tito podle kom- paktát nejsou povinni zachovávati to, co si jimi vyhradila pro sebe strana podobojí, a že mu nesáhají v jeho úřad jako Rokycana se svými kněžími, z nichž mnozí nemají ani pořádného svěcení, zdá se (v souvislosti s celým listem Valečovského), že Valečovský z kompaktát chtěl vyvozovati zákonitost a oprávněnost svého úsilí, zbaviti světské moci a vlivu kněžstvo podobojí; kněžstvo podjednou ani zdaleka nemohlo se v té věci měřiti s kněžstvem podoboji a mimo to nebylo mu výslovně zapověděno, že nesmí „světsky vládnouti“. Co do jeho mravní jakosti, Valečovský myslí, že to jest věc papežova, kdežto o kněží podobojí měl by se v tom ohledu starati Rokycana, ale ten že své povinnosti neplní. Zdá se že Valečovský měl na zřeteli zvláště ty kněží podobojí, kteří ne- 1 Srovn. A II f. 216b, 217b, 218a. Srov. Palacký, Dějiny IV, 1, 404. 2
Strana XLIV
44 TRAKTÁT PANA VANKA VALEČOVSKÉHO. mohli dokázati náležitě své posvěcení, a že jich ani kněží nemravných, pokud mohl, nechtěl ve městech královských trpětil. Poněvadž rozpory Valečovského s Rokycanou jakožto popu- lárním náčelníkem církve podobojí byly ve společnosti české sledo- vány tak, že se tato rozdělila na dvě strany, proto asi chtěl Valečovský vysvětliti veřejně své stanovisko, směr i účel svých snah a ukázati, že vlastním vinníkem jest kněžstvo a Rokycana jakožto jeho ochránce. Učinil to ve formě jakéhosi veřejného nebo otevřeného listu, kterým se obrací sice k nějaké vynikající osobě, blízké asi tehdejšímu králi Ladislavovi a zemskému správci Jiřímu z Poděbrad2 (podle Čelakovského snad k nejvyššímu kancléři Prokopovi z Rabštejna), ale začátek listu nasvědčuje tomu, že počítal i se širokou veřejností?. Poněvadž Valečovský v listě svém mluví, že pracuje v zájmu krále a správce zemského4, jest patrno, že list jeho vznikl někdy v letech 1453—1457; určitěji označiti dobu vzniku nelze pro ne- dostatek příslušných zprávě. Na počátku svého listu naznačuje pisatel jeho účel a příčinu: Maje na zřeteli řádné plnění svého úřadu podkomořského chce upozorniti na kněží, aby proti králi země nevzbouřili, jako to kdysi učinili kněží táborští, kteří „pod jménem zákona božího a pokrytou pokorou oni sou byli zbouřili lidi na kněžstvo a ouřad duchovní zkazivše, žádnému poddánu býti nechtěvše, než aby sami vládli, lid sobě a města podmanivše“ ... (f. 216a). Podobojí kněží nejsou lepší, neboť se nestarají o nic jiného nežli o svůj hmotný prospěch a smyslné požitky, takže činí opak těch zásad a požadavků, jež obsahují kompaktáta. Místo, aby slovo boží svobodně hlásali, sedí raději v bezpečí hrazených měst u starého piva a dobrého vína a nevycházejí, „leč za glejty“ a místo, aby za své ovce život vydávali, nastrkují laiky. Nikdo se nesmí odvážit proti nim nic říci, nerci-li užíti proti nim násilí. Kdysi vystupovali a potlačovali světské panování kněží, až tím veliké bouře a krve- 1 Přípisek přičiněný ke konci traktátu Valečovského praví sice, že příčinou vystoupení Valečovského byl jeho konflikt s Rokycanou proto, že tento „jest chtěl ve všech radách býti světských pánem“, ale toto tvrzení nelze bráti v úvahu, ježto nevíme, kdo a kdy to napsal a poněvadž je to řečeno příliš neurčitě. 2 Srov. A II f. 220b. Srov. A II f. 216a. A II f. 220b —221a. Čelakovský (ve Věstníku kr. české spol. nauk 1881, 330) soudí, že spíše blíže k r. 1453 než k r. 1457 vznikl.
44 TRAKTÁT PANA VANKA VALEČOVSKÉHO. mohli dokázati náležitě své posvěcení, a že jich ani kněží nemravných, pokud mohl, nechtěl ve městech královských trpětil. Poněvadž rozpory Valečovského s Rokycanou jakožto popu- lárním náčelníkem církve podobojí byly ve společnosti české sledo- vány tak, že se tato rozdělila na dvě strany, proto asi chtěl Valečovský vysvětliti veřejně své stanovisko, směr i účel svých snah a ukázati, že vlastním vinníkem jest kněžstvo a Rokycana jakožto jeho ochránce. Učinil to ve formě jakéhosi veřejného nebo otevřeného listu, kterým se obrací sice k nějaké vynikající osobě, blízké asi tehdejšímu králi Ladislavovi a zemskému správci Jiřímu z Poděbrad2 (podle Čelakovského snad k nejvyššímu kancléři Prokopovi z Rabštejna), ale začátek listu nasvědčuje tomu, že počítal i se širokou veřejností?. Poněvadž Valečovský v listě svém mluví, že pracuje v zájmu krále a správce zemského4, jest patrno, že list jeho vznikl někdy v letech 1453—1457; určitěji označiti dobu vzniku nelze pro ne- dostatek příslušných zprávě. Na počátku svého listu naznačuje pisatel jeho účel a příčinu: Maje na zřeteli řádné plnění svého úřadu podkomořského chce upozorniti na kněží, aby proti králi země nevzbouřili, jako to kdysi učinili kněží táborští, kteří „pod jménem zákona božího a pokrytou pokorou oni sou byli zbouřili lidi na kněžstvo a ouřad duchovní zkazivše, žádnému poddánu býti nechtěvše, než aby sami vládli, lid sobě a města podmanivše“ ... (f. 216a). Podobojí kněží nejsou lepší, neboť se nestarají o nic jiného nežli o svůj hmotný prospěch a smyslné požitky, takže činí opak těch zásad a požadavků, jež obsahují kompaktáta. Místo, aby slovo boží svobodně hlásali, sedí raději v bezpečí hrazených měst u starého piva a dobrého vína a nevycházejí, „leč za glejty“ a místo, aby za své ovce život vydávali, nastrkují laiky. Nikdo se nesmí odvážit proti nim nic říci, nerci-li užíti proti nim násilí. Kdysi vystupovali a potlačovali světské panování kněží, až tím veliké bouře a krve- 1 Přípisek přičiněný ke konci traktátu Valečovského praví sice, že příčinou vystoupení Valečovského byl jeho konflikt s Rokycanou proto, že tento „jest chtěl ve všech radách býti světských pánem“, ale toto tvrzení nelze bráti v úvahu, ježto nevíme, kdo a kdy to napsal a poněvadž je to řečeno příliš neurčitě. 2 Srov. A II f. 220b. Srov. A II f. 216a. A II f. 220b —221a. Čelakovský (ve Věstníku kr. české spol. nauk 1881, 330) soudí, že spíše blíže k r. 1453 než k r. 1457 vznikl.
Strana XLV
TRAKTÁT PANA VANKA VALEČOVSKÉHO. 45 prolití způsobili, ale sami již jsou na téže cestě, neboť všelikými praktikami a lstmi shánějí peníze a hmotné statky, zvláště z od- kazů zemřelých na úkor pozůstalých, chtějí také „v městech konšely saditi a více vlásti, panovati a rozkazovati než ani král ani kteří úředníci jeho!“ (f. 208a). Svůj úřad duchovní vykonávají jen za žold a „když se jim kterého groše na týden aneb kupeckého žoldu nedostane, tehdy hned nechtí býti“, takže pro ně musejí býti peníze na chudých lidech násilně vymáhány. Světské statky pro- hlašují za otcovské dědictví Kristovo, jako by tento byl sirotek. Při otázce přijímání pod obojí způsobou mají kněží na zřeteli hlavně svůj vlastní prospěch, jak jest viděti z kompaktát. Kdežto dříve pro přijímání pod obojí odpírali císaři Zikmundovi jeho dědictví, pak se přece se stranou pod jednou smířili „a slíbili se s nimi ve všech řádích kostelních srovnati kromě přijímání pod obojí způsobou“, a „když se jim císař zapsal, aby byli někteří arcibiskupové, tehdy jemu teprův právo a spravedlnost k českému království nalezli“ (f. 218b). Rokycana tvrdí, že přijímati pod obojí jest boží přikázání; podle toho by přijímání pod jednou přikázáním božím nebylo — je-li však tomu tak, jak mohl Rokycana svoliti „na úmluvách s císařem učiněných, aby žáky oboje světil na kněžstvo, totiž i ty, kteří by rozdávali pod obojí, i ty, ježto pod jednou způsobou!“ (f. 218b). „A tak můž každý rozuměti světle, že ne pro zákon boží k tomu svolil, ale pro své důstojenství, aby arcibiskupem byl“... (f. 219a). Když však Rokycana a Lupač ne- dosáhli od císaře biskupských hodností, „tehdy zjevně i tajně bouřili proti císaři ... a Rokycán v jednu neděli s některými kněžími kradmo a hanebně utekl ven z Prahy a Lupač z Chrudimi vyhnán a kdež byli, tu opět nic dobrého o něm nepověděli, ale zbouřili svým kázaním všecku zemi proti němu“ (209b). Když sami nemohou dosíci hodností biskupských, nechtějí připustiti jiných, kteří by nenáleželi k straně podobojí, byť by i k tomu hodni byli. Dále vede spisovatel stížnost na to, že z nedostatku řádně svěceného duchovenstva v straně podobojí vzpupně sobě vedou kněží nemravní, které Rokycana béře v ochranu, když jejich věřící se jejich nemravnosti vzpírají, takže laikové jsou proti kněžstvu úplně bezmocni. Dříve když některý laik se dopustil cizoložství, byl přísně od kněží stíhán, ale později, když kněží sami to činili, jali se pokání usnadňovati, ukládajíce různé užitečné pokuty, ale kněží v témž hříchu postižení nezaplatí nic. Jest tudíž potřebí,
TRAKTÁT PANA VANKA VALEČOVSKÉHO. 45 prolití způsobili, ale sami již jsou na téže cestě, neboť všelikými praktikami a lstmi shánějí peníze a hmotné statky, zvláště z od- kazů zemřelých na úkor pozůstalých, chtějí také „v městech konšely saditi a více vlásti, panovati a rozkazovati než ani král ani kteří úředníci jeho!“ (f. 208a). Svůj úřad duchovní vykonávají jen za žold a „když se jim kterého groše na týden aneb kupeckého žoldu nedostane, tehdy hned nechtí býti“, takže pro ně musejí býti peníze na chudých lidech násilně vymáhány. Světské statky pro- hlašují za otcovské dědictví Kristovo, jako by tento byl sirotek. Při otázce přijímání pod obojí způsobou mají kněží na zřeteli hlavně svůj vlastní prospěch, jak jest viděti z kompaktát. Kdežto dříve pro přijímání pod obojí odpírali císaři Zikmundovi jeho dědictví, pak se přece se stranou pod jednou smířili „a slíbili se s nimi ve všech řádích kostelních srovnati kromě přijímání pod obojí způsobou“, a „když se jim císař zapsal, aby byli někteří arcibiskupové, tehdy jemu teprův právo a spravedlnost k českému království nalezli“ (f. 218b). Rokycana tvrdí, že přijímati pod obojí jest boží přikázání; podle toho by přijímání pod jednou přikázáním božím nebylo — je-li však tomu tak, jak mohl Rokycana svoliti „na úmluvách s císařem učiněných, aby žáky oboje světil na kněžstvo, totiž i ty, kteří by rozdávali pod obojí, i ty, ježto pod jednou způsobou!“ (f. 218b). „A tak můž každý rozuměti světle, že ne pro zákon boží k tomu svolil, ale pro své důstojenství, aby arcibiskupem byl“... (f. 219a). Když však Rokycana a Lupač ne- dosáhli od císaře biskupských hodností, „tehdy zjevně i tajně bouřili proti císaři ... a Rokycán v jednu neděli s některými kněžími kradmo a hanebně utekl ven z Prahy a Lupač z Chrudimi vyhnán a kdež byli, tu opět nic dobrého o něm nepověděli, ale zbouřili svým kázaním všecku zemi proti němu“ (209b). Když sami nemohou dosíci hodností biskupských, nechtějí připustiti jiných, kteří by nenáleželi k straně podobojí, byť by i k tomu hodni byli. Dále vede spisovatel stížnost na to, že z nedostatku řádně svěceného duchovenstva v straně podobojí vzpupně sobě vedou kněží nemravní, které Rokycana béře v ochranu, když jejich věřící se jejich nemravnosti vzpírají, takže laikové jsou proti kněžstvu úplně bezmocni. Dříve když některý laik se dopustil cizoložství, byl přísně od kněží stíhán, ale později, když kněží sami to činili, jali se pokání usnadňovati, ukládajíce různé užitečné pokuty, ale kněží v témž hříchu postižení nezaplatí nic. Jest tudíž potřebí,
Strana XLVI
46 TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. aby laikové kněží podobně stíhali a trestali jako kněží laiky, zvláště když jejich neřesti všeobecně jsou známy. Také proto zasluhuje Rokycana a jeho kněží pokárání, že svým jednáním s Řeky velice zahanbil Čechy, kteří dříve v jeho prospěch psali papeži a vydávali o něm znamenité svědectví. Jest velice pochybno, bude-li král moci za něho opět se přimlouvati u papeže. Spisovatel osvědčuje na konec, že proti kněžstvu podobojímu vystupuje v zájmu krále Ladislava, správce království Českého, Jiřího z Poděbrad, v zájmu země a pro svou čest, aby před ním varoval. Žádá, aby kněží byli náležitě potrestáni, když on jako podkomoří jim něco „slušně a řádně“ dokáže, anebo aby to na- pravili a více se toho nedopouštěli. Chtějí-li kněží, aby je spiso- vatel nechal na pokoji, „nechť zaručí rukojměmi hodnými ... pod 20 tisíci kop grošův“, že za jeho úřadu nebudou nic kázati, ani jednati „proti králi Jeho Milosti, pánu zprávci a této zemi“ — a spisovatel zase se své strany dá jim záruku „pány, rytíři, zemany i jinými dobrými a hodnými lidmi pod tolikýmž neb větším zá- kladem,“ že jim nebude překážeti „skutkem ani řečí“ a tak bude moci mezi oběma stranami býti mír. Na konec osvědčuje Valečovský, že příčinou jeho projevu, Rokycanovi a kněžstvu jeho nepříznivého, není odvrácení se od strany podobojí, nýbrž že jest věrným přivržencem přijímání pod obojí a kompaktát. Kněží pod jednou proto prý se nedotýká, poněvadž podle kompaktát mu to nepřísluší a poněvadž mu v jeho úřad nezasahovali. Podle toho, že se proti kněžím Rokycanovým dovolává mistra Příbrama, že ten by mohl o nich říci, jací jsou, kdyby vstal z mrtvých, zdá se, že Valečovský náležel mezi vlažné nebo mírné utrakvisty. Na to by ukazovalo i jeho mínění, že by se arcibiskupem mohl státi někdo se strany pod jednou. — Veřejný list Valečovského jest velmi zajímavý projev českého laika proti převaze duchovenstva podobojího ve společnosti a státní organisaci české. Vyzírá z něho hluboká nechut a nepřízeň k du- chovenstvu a přesvědčení, že ono jest překážkou řádného a zákonitého rozvoje. Vane z něho novověký názor o poměru církve k státu a požadavek, aby církev a duchovenstvo své zájmy pod- řizovali zájmům státu. Lze v něm postřehnouti i rysy humanistického přezírání zájmů náboženských a touhu po konečném odklizení hádek a sporů náboženských a ustálení normálních řádů církevních. Spisovatel proto asi přeje si náležitého zachovávání kompaktát se strany podobojí a sblížení její se stranou podjednou a kloní se
46 TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. aby laikové kněží podobně stíhali a trestali jako kněží laiky, zvláště když jejich neřesti všeobecně jsou známy. Také proto zasluhuje Rokycana a jeho kněží pokárání, že svým jednáním s Řeky velice zahanbil Čechy, kteří dříve v jeho prospěch psali papeži a vydávali o něm znamenité svědectví. Jest velice pochybno, bude-li král moci za něho opět se přimlouvati u papeže. Spisovatel osvědčuje na konec, že proti kněžstvu podobojímu vystupuje v zájmu krále Ladislava, správce království Českého, Jiřího z Poděbrad, v zájmu země a pro svou čest, aby před ním varoval. Žádá, aby kněží byli náležitě potrestáni, když on jako podkomoří jim něco „slušně a řádně“ dokáže, anebo aby to na- pravili a více se toho nedopouštěli. Chtějí-li kněží, aby je spiso- vatel nechal na pokoji, „nechť zaručí rukojměmi hodnými ... pod 20 tisíci kop grošův“, že za jeho úřadu nebudou nic kázati, ani jednati „proti králi Jeho Milosti, pánu zprávci a této zemi“ — a spisovatel zase se své strany dá jim záruku „pány, rytíři, zemany i jinými dobrými a hodnými lidmi pod tolikýmž neb větším zá- kladem,“ že jim nebude překážeti „skutkem ani řečí“ a tak bude moci mezi oběma stranami býti mír. Na konec osvědčuje Valečovský, že příčinou jeho projevu, Rokycanovi a kněžstvu jeho nepříznivého, není odvrácení se od strany podobojí, nýbrž že jest věrným přivržencem přijímání pod obojí a kompaktát. Kněží pod jednou proto prý se nedotýká, poněvadž podle kompaktát mu to nepřísluší a poněvadž mu v jeho úřad nezasahovali. Podle toho, že se proti kněžím Rokycanovým dovolává mistra Příbrama, že ten by mohl o nich říci, jací jsou, kdyby vstal z mrtvých, zdá se, že Valečovský náležel mezi vlažné nebo mírné utrakvisty. Na to by ukazovalo i jeho mínění, že by se arcibiskupem mohl státi někdo se strany pod jednou. — Veřejný list Valečovského jest velmi zajímavý projev českého laika proti převaze duchovenstva podobojího ve společnosti a státní organisaci české. Vyzírá z něho hluboká nechut a nepřízeň k du- chovenstvu a přesvědčení, že ono jest překážkou řádného a zákonitého rozvoje. Vane z něho novověký názor o poměru církve k státu a požadavek, aby církev a duchovenstvo své zájmy pod- řizovali zájmům státu. Lze v něm postřehnouti i rysy humanistického přezírání zájmů náboženských a touhu po konečném odklizení hádek a sporů náboženských a ustálení normálních řádů církevních. Spisovatel proto asi přeje si náležitého zachovávání kompaktát se strany podobojí a sblížení její se stranou podjednou a kloní se
Strana XLVII
TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. 47 i k možnosti zřízení hierarchie ze strany podjednou, zvláště když Rokycana jednáním s Řeky se stal jakožto arcibiskup takřka ne- možným. Jeho smířlivé smýšlení se stranou podjednou jeví se i v posuzování krále Zikmunda, kterého pokládá za oprávněného dědice koruny české. Valečovský jde ve svém nepříznivém posu- zování kněží podobojích tak daleko, že na ně (a na kněží táborské) svaluje veškeru vinu bouří husitských. To však dlužno vysvětliti tendencí celého listu, který činnost Rokycanovu a kněží podobojích hledí vylíčiti co nejčerněji za tím účelem, aby laikům ukázal vše- obecnou škodlivost působení a vlivu kněžstva a docílil tím sou- činnosti jejich k obmezení a k vymanění z něho. List Valečovského bylo by možno pro přepiaté pojetí v líčení kněží táborských, Rokycany a jeho kněžstva a vášnivý tón nazvati pamíletem, ale pro účel, jejž má na zřeteli, dlužno jej spíše po- kládati za jakousi obranu. Poněvadž Valečovský v předposledním odstavci obrací se k osobě, kteréž píše, tak, že projevuje ochotu „opraviti“, jak tato rozkáže, že však žádá, aby také kněží byli potrestáni nebo „opravili“ to, co jim slušně a řádně dokáže, zdá se, že tato osoba měla býti prostředníkem a rozhodčím mezi Valečovským a Rokycanou jakožto hlavou církve podobojí. Odtud také jest viděti značnou moc duchovenstva podobojího, když ani král ani správce země Jiří z Poděbrad si netroufali postaviti se rozhodně na stranu podkomořího, výkonného orgánu moci a zástupce zájmů královských. Bohužel nemáme zpráv, jak se tento spor skončil. Se zřetelem k tomu, že i Rokycana podržel postavení význačné jakožto přední důvěrník a rádce Jiřího z Poděbrad a že i Valečovský zůstal až do r. 1468 podkomořím, zdá se, že se k nějakému smíru dospělo. V době rozporů Valečovského s Rokycanou vznikl nepochybně obraz, představující vůz, do něhož s obou stran jsou zapřaženi koně, které formani pobízejí, který Valečovský dal namalovati na zdi svého domu v Dlouhé třídě v Praze (srov. Akty I, str. 547, pozn. 1). Poněvadž Rokycana ve svých kázáních líčil takto kněží, kteří nejsou v pravé a svaté jednotě, zdá se, že Valečovský právě odtud vzal si podnět k demonstraci výše dotčené. (Srov. Goll, Chelčický a Jednota 68—69). Obraz a tekst, který snad pod obrazem byl v tom znění, jak je uvádí AII f. 222a, dobře se shoduje s myšlenkami a tendencí veřejného listu Valečovského. VAII (f. 215a a násl.), kde veřejný list Valečovského jest zachován, uvádí se krátkým listem, kterým neznámý pisatel jej posílá Zdeňkovi Kostkovi z Postupic, přednímu rádci a důvěrníku
TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. 47 i k možnosti zřízení hierarchie ze strany podjednou, zvláště když Rokycana jednáním s Řeky se stal jakožto arcibiskup takřka ne- možným. Jeho smířlivé smýšlení se stranou podjednou jeví se i v posuzování krále Zikmunda, kterého pokládá za oprávněného dědice koruny české. Valečovský jde ve svém nepříznivém posu- zování kněží podobojích tak daleko, že na ně (a na kněží táborské) svaluje veškeru vinu bouří husitských. To však dlužno vysvětliti tendencí celého listu, který činnost Rokycanovu a kněží podobojích hledí vylíčiti co nejčerněji za tím účelem, aby laikům ukázal vše- obecnou škodlivost působení a vlivu kněžstva a docílil tím sou- činnosti jejich k obmezení a k vymanění z něho. List Valečovského bylo by možno pro přepiaté pojetí v líčení kněží táborských, Rokycany a jeho kněžstva a vášnivý tón nazvati pamíletem, ale pro účel, jejž má na zřeteli, dlužno jej spíše po- kládati za jakousi obranu. Poněvadž Valečovský v předposledním odstavci obrací se k osobě, kteréž píše, tak, že projevuje ochotu „opraviti“, jak tato rozkáže, že však žádá, aby také kněží byli potrestáni nebo „opravili“ to, co jim slušně a řádně dokáže, zdá se, že tato osoba měla býti prostředníkem a rozhodčím mezi Valečovským a Rokycanou jakožto hlavou církve podobojí. Odtud také jest viděti značnou moc duchovenstva podobojího, když ani král ani správce země Jiří z Poděbrad si netroufali postaviti se rozhodně na stranu podkomořího, výkonného orgánu moci a zástupce zájmů královských. Bohužel nemáme zpráv, jak se tento spor skončil. Se zřetelem k tomu, že i Rokycana podržel postavení význačné jakožto přední důvěrník a rádce Jiřího z Poděbrad a že i Valečovský zůstal až do r. 1468 podkomořím, zdá se, že se k nějakému smíru dospělo. V době rozporů Valečovského s Rokycanou vznikl nepochybně obraz, představující vůz, do něhož s obou stran jsou zapřaženi koně, které formani pobízejí, který Valečovský dal namalovati na zdi svého domu v Dlouhé třídě v Praze (srov. Akty I, str. 547, pozn. 1). Poněvadž Rokycana ve svých kázáních líčil takto kněží, kteří nejsou v pravé a svaté jednotě, zdá se, že Valečovský právě odtud vzal si podnět k demonstraci výše dotčené. (Srov. Goll, Chelčický a Jednota 68—69). Obraz a tekst, který snad pod obrazem byl v tom znění, jak je uvádí AII f. 222a, dobře se shoduje s myšlenkami a tendencí veřejného listu Valečovského. VAII (f. 215a a násl.), kde veřejný list Valečovského jest zachován, uvádí se krátkým listem, kterým neznámý pisatel jej posílá Zdeňkovi Kostkovi z Postupic, přednímu rádci a důvěrníku
Strana XLVIII
84 PSÁNÍ M. JANA ROKYCÁNA PETROVI CHELČICKÉMU. krále Jiřího. S listem tímto nepochybně sepsání Valečovského stalo se majetkem veřejnosti a bratrský pořadatel II. svazku Aktů měl před sebou zajisté exemplář, v němž oba kusy byly zároveň opsány a nejspíše i třetí kus „O vozu malovaném“. Pisatelem listu k Zdeňku Kostkovi jest asi nějaký duchovní podobojí, který ironicky nazývá „vyznání“ Valečovského o kněžích „slavným“ a hned na to praví o něm, že Valečovský jakožto laik „nemnoho duchovně mluviti umí, ale z hloupa naprosto“. Možná, že to jest sám Rokycana. Pořadateli II. svazku Aktů Jednoty bratrské hodilo se zajisté zařaditi traktát Valečovského do své sbírky, poněvadž vrhá ne- příznivé světlo na Rokycanu a kněžstvo podobojí, úhlavní nepřátele Jednoty bratrské, a přispívá tudíž i k ospravedlnění toho, že se bratří čeští od církve podobojí odtrhli. 4. Psání mistra Jana Rokycána Petrovi Chelčickému. K ma- teriálům, týkajícím se osobnosti Rokycanovy, náleží také č. 33. (f. 224a—227b) nadepsané tak, jak svrchu jest uvedeno. Spisovatel vzpomíná rozmluvy, kterou měl s adresátem o tom, proč kněži lidem svým učením neprospívají a (uvažovav nepochybně o tom ještě později sám doma) dospěl k názoru, že jsou příčiny čtvery: Předně, že kněžím chybí náležité k tomu povolání boží a vyvo- lení církve Kristovy, „a oni se v to svévolně vetřeli“ podobně „jako rychtář aneb některý jiný úředník, kdyby se svévolně vetřel v ouřad bez povolání obce vší a vyvolení“ (224a) — z čehož se zdá, že pisatel pokládá za potřebné, aby kněží byli povoláváni volbou obcí za jejich pastýře tak, aby mohli jejich úplné důvěry požívati. Podle toho pak lze porozuměti druhé příčině neúspěchu kněží u lidu, „že sou se (kněží) v ten ouřad křivě vmluvili a koupili od svatoprodavačův, lakomých, falešných a bludných pro- rokův“ (224b), čímž, jak z dalších slov vysvítá, dlužno rozuměti hierarchy (papeže, biskupy) a nepochybně i světské patrony, kteří za propůjčení církevních beneficií vyžadují rozmanité poplatky a závazky. Třetí příčina jest ta, že kněží „zle a falešně učí, jináč, než Kristus s svými učedlníky učil“ (224b). Čtvrtá příčina jest „zlý a nepříkladný život“ kněží. Takových kněží (u nichž pozorují se závady výše řečené) každý křesťan má se varovati, poněvadž mu spíše uškodí nežli prospějí, což jest i patrno na lidech, kteří jich následují, „že není pod nebem na zemi horších a nešlechetnějších lidí, jako ti kostelní nábožníci, neb Žid Židu ani pohan pohanu neučiní toho zlého nešlechetného jako sobě činí to vodné a ko- stelní a falešné křesťanstvo“ (225b) čili, jak dlužno rozuměti, lidé,
84 PSÁNÍ M. JANA ROKYCÁNA PETROVI CHELČICKÉMU. krále Jiřího. S listem tímto nepochybně sepsání Valečovského stalo se majetkem veřejnosti a bratrský pořadatel II. svazku Aktů měl před sebou zajisté exemplář, v němž oba kusy byly zároveň opsány a nejspíše i třetí kus „O vozu malovaném“. Pisatelem listu k Zdeňku Kostkovi jest asi nějaký duchovní podobojí, který ironicky nazývá „vyznání“ Valečovského o kněžích „slavným“ a hned na to praví o něm, že Valečovský jakožto laik „nemnoho duchovně mluviti umí, ale z hloupa naprosto“. Možná, že to jest sám Rokycana. Pořadateli II. svazku Aktů Jednoty bratrské hodilo se zajisté zařaditi traktát Valečovského do své sbírky, poněvadž vrhá ne- příznivé světlo na Rokycanu a kněžstvo podobojí, úhlavní nepřátele Jednoty bratrské, a přispívá tudíž i k ospravedlnění toho, že se bratří čeští od církve podobojí odtrhli. 4. Psání mistra Jana Rokycána Petrovi Chelčickému. K ma- teriálům, týkajícím se osobnosti Rokycanovy, náleží také č. 33. (f. 224a—227b) nadepsané tak, jak svrchu jest uvedeno. Spisovatel vzpomíná rozmluvy, kterou měl s adresátem o tom, proč kněži lidem svým učením neprospívají a (uvažovav nepochybně o tom ještě později sám doma) dospěl k názoru, že jsou příčiny čtvery: Předně, že kněžím chybí náležité k tomu povolání boží a vyvo- lení církve Kristovy, „a oni se v to svévolně vetřeli“ podobně „jako rychtář aneb některý jiný úředník, kdyby se svévolně vetřel v ouřad bez povolání obce vší a vyvolení“ (224a) — z čehož se zdá, že pisatel pokládá za potřebné, aby kněží byli povoláváni volbou obcí za jejich pastýře tak, aby mohli jejich úplné důvěry požívati. Podle toho pak lze porozuměti druhé příčině neúspěchu kněží u lidu, „že sou se (kněží) v ten ouřad křivě vmluvili a koupili od svatoprodavačův, lakomých, falešných a bludných pro- rokův“ (224b), čímž, jak z dalších slov vysvítá, dlužno rozuměti hierarchy (papeže, biskupy) a nepochybně i světské patrony, kteří za propůjčení církevních beneficií vyžadují rozmanité poplatky a závazky. Třetí příčina jest ta, že kněží „zle a falešně učí, jináč, než Kristus s svými učedlníky učil“ (224b). Čtvrtá příčina jest „zlý a nepříkladný život“ kněží. Takových kněží (u nichž pozorují se závady výše řečené) každý křesťan má se varovati, poněvadž mu spíše uškodí nežli prospějí, což jest i patrno na lidech, kteří jich následují, „že není pod nebem na zemi horších a nešlechetnějších lidí, jako ti kostelní nábožníci, neb Žid Židu ani pohan pohanu neučiní toho zlého nešlechetného jako sobě činí to vodné a ko- stelní a falešné křesťanstvo“ (225b) čili, jak dlužno rozuměti, lidé,
Strana XLIX
PSÁNÍ M. JANA ROKYCÁNA PETROVI CHELČICKÉMU. 49 kteří jsou křesťany jen podle jména a zevně, neboť jejich křesťanství záleží jen ve formálním křtu a v navštěvování kostela. Pravý kněz nesmí býti pokrytcem, nesmí jen na oko pravdu Kristovu hlásati, aby se jen lidem líbil nebo se jich obával, neboť „kdožkoli zapírá Krista pána a stydí se za pravdu jeho, nesmí jí vyznávati před lidmi pro strach a bázeň jich, chtěje tudy život svůj zachovati a ujíti protivných věcí, aby pro Krista nic netrpěl, ten a takový člověk ztratí život věčný a pohaněn i potupen bude od K(rista) pána v den soudný“ (226b). Napomíná tudíž na konec spisovatel adresáta, aby se bál více pána Boha nežli lidí, neboť prý „kdož se bojí pána Boha, ten se nebude žádného báti“ (2270). Jak z obsahu vysvítá, jest adresát nejspíše sám knězem. Jest tudíž velmi pochybné, že by tímto adresátem byl Petr Chelčický, jak v A II v nadpise i na konec kusu jest zapsáno. Jako pisatel označen jest Rokycana. Goll (Quellen II, 67) vyslovil domněnku, že spíše Chelčický jest pisatelem a Rokycana adresátem!; tomu však vadí okolnost, že Chelčický ve své „Replice proti Rokycanovi“ oslovuje Rokycanu vždy jen „mistře“, kdežto zde by jej nazýval „bratrem“. Zdá se tedy, že tradice bratrská vyjádřená v nadpise a ke konci našeho kusu jest mylná, pokud se týče Chelčického. Naproti tomu co do autorství Rokycanova zdá se dosti pravdě- podobnou podle slohu a zvláště podle velmi hojných citátů bi- blických, jimiž Rokycana zpravidla přecpával své plody literární. Poh ešujeme tu ovšem citace svatých otců a význačných theologů scholastických, s nimiž se hojně setkáváme v jiných spisích Rokycanových, to však může býti nahodilé a možno vysvětliti i tím, že Rokycana s sebou neměl svůj theologický aparát do- kladový, psal-li svůj list ve vyhnanství, jak níže uvádím. Písmo uměl zajisté z paměti a bibli dostal všude. Jest tedy kus náš nejspíše listem Rokycanovým nějakému stejně smýšlejícímu knězi, jehož Rokycana povzbuzuje k statečnému zastávání úřadu kněž- ského bez ohledu na přízeň nebo nepřízeň lídskou tak, jak to náboženská povinnost žádá. Rokycana vystupuje v listě svém zřejmě jako poučující, jako věci znalejší. Hledě k této autoritativnosti jeho nelze míti za to, že by byl tímto tónem psal Chelčickému. Se zřetelem k důrazu, jaký klade pisatel hned na počátku listu 1 Podle MÜLLERA, Gesch. d. böhm. Brüder I, 67 pozn. 171 jest prý na- prosto jisto, že list složil Chelčický a že příjemce jeho byl Rokycana! Srov. na př. spisy vydané NEJEDLYM, Prameny k synodám str. 116 a násl. IV
PSÁNÍ M. JANA ROKYCÁNA PETROVI CHELČICKÉMU. 49 kteří jsou křesťany jen podle jména a zevně, neboť jejich křesťanství záleží jen ve formálním křtu a v navštěvování kostela. Pravý kněz nesmí býti pokrytcem, nesmí jen na oko pravdu Kristovu hlásati, aby se jen lidem líbil nebo se jich obával, neboť „kdožkoli zapírá Krista pána a stydí se za pravdu jeho, nesmí jí vyznávati před lidmi pro strach a bázeň jich, chtěje tudy život svůj zachovati a ujíti protivných věcí, aby pro Krista nic netrpěl, ten a takový člověk ztratí život věčný a pohaněn i potupen bude od K(rista) pána v den soudný“ (226b). Napomíná tudíž na konec spisovatel adresáta, aby se bál více pána Boha nežli lidí, neboť prý „kdož se bojí pána Boha, ten se nebude žádného báti“ (2270). Jak z obsahu vysvítá, jest adresát nejspíše sám knězem. Jest tudíž velmi pochybné, že by tímto adresátem byl Petr Chelčický, jak v A II v nadpise i na konec kusu jest zapsáno. Jako pisatel označen jest Rokycana. Goll (Quellen II, 67) vyslovil domněnku, že spíše Chelčický jest pisatelem a Rokycana adresátem!; tomu však vadí okolnost, že Chelčický ve své „Replice proti Rokycanovi“ oslovuje Rokycanu vždy jen „mistře“, kdežto zde by jej nazýval „bratrem“. Zdá se tedy, že tradice bratrská vyjádřená v nadpise a ke konci našeho kusu jest mylná, pokud se týče Chelčického. Naproti tomu co do autorství Rokycanova zdá se dosti pravdě- podobnou podle slohu a zvláště podle velmi hojných citátů bi- blických, jimiž Rokycana zpravidla přecpával své plody literární. Poh ešujeme tu ovšem citace svatých otců a význačných theologů scholastických, s nimiž se hojně setkáváme v jiných spisích Rokycanových, to však může býti nahodilé a možno vysvětliti i tím, že Rokycana s sebou neměl svůj theologický aparát do- kladový, psal-li svůj list ve vyhnanství, jak níže uvádím. Písmo uměl zajisté z paměti a bibli dostal všude. Jest tedy kus náš nejspíše listem Rokycanovým nějakému stejně smýšlejícímu knězi, jehož Rokycana povzbuzuje k statečnému zastávání úřadu kněž- ského bez ohledu na přízeň nebo nepřízeň lídskou tak, jak to náboženská povinnost žádá. Rokycana vystupuje v listě svém zřejmě jako poučující, jako věci znalejší. Hledě k této autoritativnosti jeho nelze míti za to, že by byl tímto tónem psal Chelčickému. Se zřetelem k důrazu, jaký klade pisatel hned na počátku listu 1 Podle MÜLLERA, Gesch. d. böhm. Brüder I, 67 pozn. 171 jest prý na- prosto jisto, že list složil Chelčický a že příjemce jeho byl Rokycana! Srov. na př. spisy vydané NEJEDLYM, Prameny k synodám str. 116 a násl. IV
Strana L
50 KAZÁNÍ MISTROVO NA JAN 16. na povolání od církve Kristovy a na volbu vší obce, možno souditi, že Rokycana list svůj napsal v době svého vyhnanství 1437—1448 a že adresátem jest kněz, který byl podobně jako on ze svého místa vypuzen za reakce vlády Zikmundovy. Nelze tedy s Gollem (Quellen II, 67) a Müllerem (viz výše poznámku 1 na str. 49) pokládati náš kus za projev nebo počátek styků Chelčického s Rokycanou. Ostatně z Chelčického „Repliky proti Rokycanovi“ jest viděti, že k písemnému styku jejich dal podnět Chelčický listem, jejž napsal „toliko skrze jiných napomí- nání“i, takže ani s Rokycanou osobně se neznal, kdežto zde se předpokládá předcházející již rozmluva pisatele s příjemcem listu. Nevztahuje se tedy zmínka o rozmluvě pisatelově s adresátem (f. 224a) na rozmluvu Rokycanovu s Chelčickým. 5. Kázání mistrovo na to slovo podepsané Jan 16. Pod tímto nadpisem se nalézá nejprve výňatek z kázání Rokycanova, v němž kazatel vykládá, že lid nedbá snahy Kristovy o smíření světa s Bohem a když se mu káže, co má činiti, aby byl spasen, rmoutí se z toho, „ano se toho nechce, což Bůh přikazuje, ano nemilo, nechutno, těžko, a což zapovídá, to chutno, sladko a milo“ (228b); spíše obrací se k těm, „kteříž jeho potěší lekcíce ušima jeho“. Lid, který nezůstává v učení a přikázání Kristově, činí všecko v bludu a ve lži, třebas by „kterejmižkoli stránkami aneb zname- ními“ se jeho přidržoval. Krmí se tudíž jen „jako matolinami bez jádra“, „jako syn marnotratný žádal naplniti mlátem břich svůj“ K tomu připojena jest jakási poznámka, za jejíhož autora označen jest Jan Kolář z Vitanovic, člen sdružení zvaného bratři Chelčičtí2. Kolář praví, že marnotratnému synovi „je to k otci pomohlo, když jemu žádný mláta nedával“, že „však tento lid marný má dosti mistrův a kněží Antikristových, ješto dosti jemu dadí mláta a matolin ... i krmí ten lid, aby nikdy nepoznal jádra a ani po otci a po chlebích toužil“... (228a). Na to neznámý spisovatel uvádí výňatek z Origena, že hřích svádí člověka k modloslužbě, a výňatek ze svatého Augustina, že mnozí lidé zevně vyznávají pravou víru, „avšak nevěrně jsou živi“. Máme tedy před sebou asi koncept nějaké úvahy o thematu, že mnozí lidé jsou jen zevně a povrchně křesťany, žijí však ne- křesťansky — tedy o věci, která jest z hlavních myšlenek, z nichž vyrostla a žila Jednota bratrská. 1 Listy Filologické 1898, 261. Viz o něm GOLL, Chelčický a Jednota 76, 80, 91—94, 237. 2
50 KAZÁNÍ MISTROVO NA JAN 16. na povolání od církve Kristovy a na volbu vší obce, možno souditi, že Rokycana list svůj napsal v době svého vyhnanství 1437—1448 a že adresátem jest kněz, který byl podobně jako on ze svého místa vypuzen za reakce vlády Zikmundovy. Nelze tedy s Gollem (Quellen II, 67) a Müllerem (viz výše poznámku 1 na str. 49) pokládati náš kus za projev nebo počátek styků Chelčického s Rokycanou. Ostatně z Chelčického „Repliky proti Rokycanovi“ jest viděti, že k písemnému styku jejich dal podnět Chelčický listem, jejž napsal „toliko skrze jiných napomí- nání“i, takže ani s Rokycanou osobně se neznal, kdežto zde se předpokládá předcházející již rozmluva pisatele s příjemcem listu. Nevztahuje se tedy zmínka o rozmluvě pisatelově s adresátem (f. 224a) na rozmluvu Rokycanovu s Chelčickým. 5. Kázání mistrovo na to slovo podepsané Jan 16. Pod tímto nadpisem se nalézá nejprve výňatek z kázání Rokycanova, v němž kazatel vykládá, že lid nedbá snahy Kristovy o smíření světa s Bohem a když se mu káže, co má činiti, aby byl spasen, rmoutí se z toho, „ano se toho nechce, což Bůh přikazuje, ano nemilo, nechutno, těžko, a což zapovídá, to chutno, sladko a milo“ (228b); spíše obrací se k těm, „kteříž jeho potěší lekcíce ušima jeho“. Lid, který nezůstává v učení a přikázání Kristově, činí všecko v bludu a ve lži, třebas by „kterejmižkoli stránkami aneb zname- ními“ se jeho přidržoval. Krmí se tudíž jen „jako matolinami bez jádra“, „jako syn marnotratný žádal naplniti mlátem břich svůj“ K tomu připojena jest jakási poznámka, za jejíhož autora označen jest Jan Kolář z Vitanovic, člen sdružení zvaného bratři Chelčičtí2. Kolář praví, že marnotratnému synovi „je to k otci pomohlo, když jemu žádný mláta nedával“, že „však tento lid marný má dosti mistrův a kněží Antikristových, ješto dosti jemu dadí mláta a matolin ... i krmí ten lid, aby nikdy nepoznal jádra a ani po otci a po chlebích toužil“... (228a). Na to neznámý spisovatel uvádí výňatek z Origena, že hřích svádí člověka k modloslužbě, a výňatek ze svatého Augustina, že mnozí lidé zevně vyznávají pravou víru, „avšak nevěrně jsou živi“. Máme tedy před sebou asi koncept nějaké úvahy o thematu, že mnozí lidé jsou jen zevně a povrchně křesťany, žijí však ne- křesťansky — tedy o věci, která jest z hlavních myšlenek, z nichž vyrostla a žila Jednota bratrská. 1 Listy Filologické 1898, 261. Viz o něm GOLL, Chelčický a Jednota 76, 80, 91—94, 237. 2
Strana LI
PSÁNÍ MISTRŮ PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. 51 Kdo jest spisovatelem této úvahy a kdy vznikla, nesnadno určiti. Se zřetelem k tomu, že spisovatel se dovolává názoru Koláře z Vitanovic, možno souditi, že vznikla v době, kdy se členové budoucí Jednoty bratrské, posluchači kázaní Rokycanových, stýkali s bratřími Chelčickými — tedy snad před r. 1457 (nebo mezi léty 1453—1457). Spisovatelem tedy jest asi někdo z Rokycanových posluchačů. Viz též pozn. 1. na str. 264. Třetí skupina kusů obsažených v II. svazku Aktů se skládá z č. 16. a 21.—29., které osvětlují poměr bratří českých k nejvyšší církevní a theologické autoritě české, t. k mistrům Pražské uni- versity (viz str. 5). Z nich nejstarší se zdá býti č. 21. nesoucí v AII i v AXI nadpis: 6. Psání mistrův Pražských proti (B)ratřím ku potvrzení listu Rokycánova proti (B)ratřím psaného. A to bylo již po Rokycánově smrti. Nadpis tento není originální, nýbrž přičiněn byl některým z pozdějších opisovačů. Do A II nebyl opsán přímo z originálu, nýbrž již z nějakého opisu, který si pořídil nějaký odpůrce bratří českých, jak vysvítá z přípisku přidaného ke konci „Psání“: „Tu chvíli psáno“ atd. Nějaký člen Jednoty bratrské opsal si „Psání“ z tohoto opisu a přidal k hořejšímu přípisku ještě větu tupící mistry Pražské: „A my mistři lháti sme se nic nestyděli“, kterou přejali ti, kdož kus opisovali do A II a A XI, ale ten, kdo tyto svazky později přehlížel (nejspíše Vavřinec Orlík), ji škrtl. Po této škrtnuté větě jest letopočet 1475, který napsal nepochybně onen odpůrce Jednoty. Letopočet tento znamená zajisté rok, kdy tento odpůrce si „Psání“ opsal, nikoliv rok, kdy toto bylo napsáno a posláno. Letopočet tento ovšem ukazuje neomylně, že „Psání“ ne- vzniklo po r. 1475. Poněvadž však ve „Psání“ se mluví o tom, že s pisateli (vydavateli) „Psání“ bratří, kněz Michal a Jaroš, roz- mlouvali r. 1473 o víru, vysvítá, že „Psání“ nevzniklo před r. 1473. Přesnější určení data „Psání“ jest možné pomocí této úvahy: Pisatelé a vydavatelé „Psání“ jsou nepochybně mistři Pražské university, jak v nadpisu jeho některý opisovač správně naznačil, poněvadž celé „Psání“ má povahu veřejného úředního projevu nějaké vysoké církevní autority, obracející se k svým věřícím, aby se nedali svésti bludnými názory a agitací bratří českých. Tudíž IV-
PSÁNÍ MISTRŮ PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. 51 Kdo jest spisovatelem této úvahy a kdy vznikla, nesnadno určiti. Se zřetelem k tomu, že spisovatel se dovolává názoru Koláře z Vitanovic, možno souditi, že vznikla v době, kdy se členové budoucí Jednoty bratrské, posluchači kázaní Rokycanových, stýkali s bratřími Chelčickými — tedy snad před r. 1457 (nebo mezi léty 1453—1457). Spisovatelem tedy jest asi někdo z Rokycanových posluchačů. Viz též pozn. 1. na str. 264. Třetí skupina kusů obsažených v II. svazku Aktů se skládá z č. 16. a 21.—29., které osvětlují poměr bratří českých k nejvyšší církevní a theologické autoritě české, t. k mistrům Pražské uni- versity (viz str. 5). Z nich nejstarší se zdá býti č. 21. nesoucí v AII i v AXI nadpis: 6. Psání mistrův Pražských proti (B)ratřím ku potvrzení listu Rokycánova proti (B)ratřím psaného. A to bylo již po Rokycánově smrti. Nadpis tento není originální, nýbrž přičiněn byl některým z pozdějších opisovačů. Do A II nebyl opsán přímo z originálu, nýbrž již z nějakého opisu, který si pořídil nějaký odpůrce bratří českých, jak vysvítá z přípisku přidaného ke konci „Psání“: „Tu chvíli psáno“ atd. Nějaký člen Jednoty bratrské opsal si „Psání“ z tohoto opisu a přidal k hořejšímu přípisku ještě větu tupící mistry Pražské: „A my mistři lháti sme se nic nestyděli“, kterou přejali ti, kdož kus opisovali do A II a A XI, ale ten, kdo tyto svazky později přehlížel (nejspíše Vavřinec Orlík), ji škrtl. Po této škrtnuté větě jest letopočet 1475, který napsal nepochybně onen odpůrce Jednoty. Letopočet tento znamená zajisté rok, kdy tento odpůrce si „Psání“ opsal, nikoliv rok, kdy toto bylo napsáno a posláno. Letopočet tento ovšem ukazuje neomylně, že „Psání“ ne- vzniklo po r. 1475. Poněvadž však ve „Psání“ se mluví o tom, že s pisateli (vydavateli) „Psání“ bratří, kněz Michal a Jaroš, roz- mlouvali r. 1473 o víru, vysvítá, že „Psání“ nevzniklo před r. 1473. Přesnější určení data „Psání“ jest možné pomocí této úvahy: Pisatelé a vydavatelé „Psání“ jsou nepochybně mistři Pražské university, jak v nadpisu jeho některý opisovač správně naznačil, poněvadž celé „Psání“ má povahu veřejného úředního projevu nějaké vysoké církevní autority, obracející se k svým věřícím, aby se nedali svésti bludnými názory a agitací bratří českých. Tudíž IV-
Strana LII
32 PSÁNÍ MISTRŮ PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. shora dotčené rozmlouvání o víru mezi pisateli a vydavateli „Psání“ a bratřími Michalem a Jarošem bylo nepochybně úřední nebo veřejné slyšení bratří u mistrů Pražské university jakožto nejvyšší církevní autority české, jehož se Jednota bratrská domáhala již od r. 14681. Toto slyšení, jež „Psání“ klade do r. 1473, možno zajisté uvésti v souvislost s Benešovským sněmem r. 1473, jenž se konal od 28. května do 9. června a usnesl se „správce Jednoty kaziti“2. Jestliže usnesení sněmu Benešovského bylo bratřím tak nepříznivé, že tito roku následujícího (1474)' zvláštním listem, adreso- vaným královně Johanně (hlavní původkyni usnesení) „i také spolu všem stavuom království Českého“ viděli se nuceni hájiti, vysvítá z toho, že shora zmíněné rozmlouvání o víře bylo před sněmem Benešovským. Je-li tomu tak, pak rozmlouvání o víře nebo veřejné slyšení bratří bylo výsledkem jejich úsilí, docíliti buď zákonitého uznání jako zvláštní církev nebo aspoň trpění ve státě, jež bratří vyvíjeli už v době mezivládí po smrti krále Jiřího a na počátku vlády krále Vladislava, úsilí, jehož doklady jsou jejich listy Mýtským (č. 33. a 36. Předmluvy k I. svazku Aktů) a Staro- městským (č. 34. tamže), jakož List všem vůbec z r. 1472 (č. 37. tamže). Nepříznivé kroky sněmu Benešovského byly nepochybně následkem toho, že při veřejném slyšení bratří před sněmem4 se poznalo, jak daleko se bratří odchylují od církve státní a že zů- stávají tkvěti při týchž zásadách, názorech a pokračují v témž jed- nání, pro které proti nim vystupoval Rokycana a král Jiří. „Psání mistrů Pražských“ jest ohlasem slyšení bratří českých před Benešovským sněmem r. 1473, ale nepochází asi z r. 1473, poněvadž by pisatelé jeho byli zajisté užili jiného obratu k chro- nologickému určení jeho nežli „item, léta božího 1473 kněz Michal a Jaroš, když sou s námi rozmlouvali o víru, tu sme z jich řeči mnohé bludy znamenali“... Ze slov právě uvedených dlužno zajisté souditi, že „Psání“ bylo psáno aspoň již roku následují- cího, 1474. Jedna okolnost svědčí, že bylo psáno právě toho roku: Na f. 138a se píše, že „ti učitelé kněz Michal a Rehoř krejčí Srov. BIDLO, Akty I, Rejstřík pod heslem Bratří čeští: žadosti za ve- řejné slyšení, str. 673. 2 GOLL, Chelčický a Jednota 53, 154. 3 MÜLLER, G. d. böhm. Brüder 1, 167, pozn. 413, klade list ten do r. 1473 ale nepràvem. 4 GOLL, Chelčický a Jednota, str. 149, a MULLER, G. d. böhm. Br. 1, 167, kladou slyšení bratří po sněmu Benešovském. Také v Aktech I, Př. str. 135, se toto mínění přijímá.
32 PSÁNÍ MISTRŮ PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. shora dotčené rozmlouvání o víru mezi pisateli a vydavateli „Psání“ a bratřími Michalem a Jarošem bylo nepochybně úřední nebo veřejné slyšení bratří u mistrů Pražské university jakožto nejvyšší církevní autority české, jehož se Jednota bratrská domáhala již od r. 14681. Toto slyšení, jež „Psání“ klade do r. 1473, možno zajisté uvésti v souvislost s Benešovským sněmem r. 1473, jenž se konal od 28. května do 9. června a usnesl se „správce Jednoty kaziti“2. Jestliže usnesení sněmu Benešovského bylo bratřím tak nepříznivé, že tito roku následujícího (1474)' zvláštním listem, adreso- vaným královně Johanně (hlavní původkyni usnesení) „i také spolu všem stavuom království Českého“ viděli se nuceni hájiti, vysvítá z toho, že shora zmíněné rozmlouvání o víře bylo před sněmem Benešovským. Je-li tomu tak, pak rozmlouvání o víře nebo veřejné slyšení bratří bylo výsledkem jejich úsilí, docíliti buď zákonitého uznání jako zvláštní církev nebo aspoň trpění ve státě, jež bratří vyvíjeli už v době mezivládí po smrti krále Jiřího a na počátku vlády krále Vladislava, úsilí, jehož doklady jsou jejich listy Mýtským (č. 33. a 36. Předmluvy k I. svazku Aktů) a Staro- městským (č. 34. tamže), jakož List všem vůbec z r. 1472 (č. 37. tamže). Nepříznivé kroky sněmu Benešovského byly nepochybně následkem toho, že při veřejném slyšení bratří před sněmem4 se poznalo, jak daleko se bratří odchylují od církve státní a že zů- stávají tkvěti při týchž zásadách, názorech a pokračují v témž jed- nání, pro které proti nim vystupoval Rokycana a král Jiří. „Psání mistrů Pražských“ jest ohlasem slyšení bratří českých před Benešovským sněmem r. 1473, ale nepochází asi z r. 1473, poněvadž by pisatelé jeho byli zajisté užili jiného obratu k chro- nologickému určení jeho nežli „item, léta božího 1473 kněz Michal a Jaroš, když sou s námi rozmlouvali o víru, tu sme z jich řeči mnohé bludy znamenali“... Ze slov právě uvedených dlužno zajisté souditi, že „Psání“ bylo psáno aspoň již roku následují- cího, 1474. Jedna okolnost svědčí, že bylo psáno právě toho roku: Na f. 138a se píše, že „ti učitelé kněz Michal a Rehoř krejčí Srov. BIDLO, Akty I, Rejstřík pod heslem Bratří čeští: žadosti za ve- řejné slyšení, str. 673. 2 GOLL, Chelčický a Jednota 53, 154. 3 MÜLLER, G. d. böhm. Brüder 1, 167, pozn. 413, klade list ten do r. 1473 ale nepràvem. 4 GOLL, Chelčický a Jednota, str. 149, a MULLER, G. d. böhm. Br. 1, 167, kladou slyšení bratří po sněmu Benešovském. Také v Aktech I, Př. str. 135, se toto mínění přijímá.
Strana LIII
PSÁNÍ MISTRŮ PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. 53 nejvíc spasení zakládají v ctnostném životě“, z čehož možno souditi, že „Psání“ vzniklo ještě za živobytí bratra Rehoře, který zemřel 12. srpna 1474, neboť nelze mysliti, že by Pražským mistrům byla ušla vědomost o smrti muže tak všeobecně známého nebo že by o mrtvém byli psali tak, jako by byl dosud živ. V A II jest jméno bratra Rehoře na tomto místě teprve později jiným inkoustem připsáno a v obou našich předlohách (v AII i v AXI) na dalších několika místech jest po slovech „kněz Michal“ necháno prázdné místo (kteréž jsem vyplnil slovy: (Rehoř krejčí), z čehož dlužno souditi, že se opisovačům bratrským zdálo býti chybným položiti na těch místech jméno „Rehoř krejčí“, a to proto, že se o něm mluví jako o žijícím, ač ke konci „Psání“ četli letopočet 1475. Bratr Blahoslav při přehlížení AII napsal jméno Rehořovo, jejž četl v předloze, přece na f. 138a, ale na dalších však místech nechal místo prázdné. Mátlo jej asi také to, že shora se mluví o Michalovi a Jarošovi a níže o Michalovi a Rehořovi. Avšak bratrští opisovači přehlédli, že letopočet na konci „Psání“ položený neznamená datum napsání nebo vydání jeho, nýbrž datum jeho opsání. Poněvadž tedy „Psání“ bylo napsáno ještě před smrtí bratra Rehoře, dlužno jeho vznik klásti do r. 1474 před 12. srpen. Je-li tomu tak a konalo-li se veřejné slyšení bratří českých u mistrů Pražské university před Benešovským sněmem r. 1473, nelze jejich „Psání“ pokládati za důsledek a přímý ohlas tohoto slyšení, třebas se ve „Psání“ podává jakási zpráva o něm. Spíše se zdá, že „Psání“ bylo vyvoláno nějakým traktátem bratra Michala, o němž se ve „Psání“ na dvou místech děje zmínka2. Tento traktát vydal bratr Michal nejspíše na obranu Jednoty bratrské, když v důsledku usnesení sněmu Benešovského Jednota pociťovala tlak nového pronásledování. Poněvadž se v úvodě „Psání“ praví, že „kněz Michal traktátce skládá proti kněžím“ „hněvem přílišným 1 Rukopisná Historia fratrum (rukopis Pražské univ. knih. sign. XVII F 51) praví sice na f. 105: „L. P. 1475 učinili mistři Pražští psání, kteréž vůbec mezi lidi rozestřeli, kterýmžto psáním potvrzují listu Rokycanova, (že) v svém listu jisté a pravé věci psal k obhájení své cti proti nářkům bratrským“, ale zpráva ta je odvozena z AII nebo z A XI. Tato okolnost jest tudíž novou pomůckou k určení doby, kdy „Historia fratrum“ byla sepsána. 2 A II f. 137a: . . . „kněz Michal ... ve dne i v noci vtipy a rozumy divné zbírá a traktátce skládá“ ... a f. 137b: „když sme s nimi oustně rozmlouvali a potom čtouc jejich traktátec řeči jich s pilností sme rozjímali, poznali sme“... Srov. i Akty I, Př. str. 135.
PSÁNÍ MISTRŮ PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. 53 nejvíc spasení zakládají v ctnostném životě“, z čehož možno souditi, že „Psání“ vzniklo ještě za živobytí bratra Rehoře, který zemřel 12. srpna 1474, neboť nelze mysliti, že by Pražským mistrům byla ušla vědomost o smrti muže tak všeobecně známého nebo že by o mrtvém byli psali tak, jako by byl dosud živ. V A II jest jméno bratra Rehoře na tomto místě teprve později jiným inkoustem připsáno a v obou našich předlohách (v AII i v AXI) na dalších několika místech jest po slovech „kněz Michal“ necháno prázdné místo (kteréž jsem vyplnil slovy: (Rehoř krejčí), z čehož dlužno souditi, že se opisovačům bratrským zdálo býti chybným položiti na těch místech jméno „Rehoř krejčí“, a to proto, že se o něm mluví jako o žijícím, ač ke konci „Psání“ četli letopočet 1475. Bratr Blahoslav při přehlížení AII napsal jméno Rehořovo, jejž četl v předloze, přece na f. 138a, ale na dalších však místech nechal místo prázdné. Mátlo jej asi také to, že shora se mluví o Michalovi a Jarošovi a níže o Michalovi a Rehořovi. Avšak bratrští opisovači přehlédli, že letopočet na konci „Psání“ položený neznamená datum napsání nebo vydání jeho, nýbrž datum jeho opsání. Poněvadž tedy „Psání“ bylo napsáno ještě před smrtí bratra Rehoře, dlužno jeho vznik klásti do r. 1474 před 12. srpen. Je-li tomu tak a konalo-li se veřejné slyšení bratří českých u mistrů Pražské university před Benešovským sněmem r. 1473, nelze jejich „Psání“ pokládati za důsledek a přímý ohlas tohoto slyšení, třebas se ve „Psání“ podává jakási zpráva o něm. Spíše se zdá, že „Psání“ bylo vyvoláno nějakým traktátem bratra Michala, o němž se ve „Psání“ na dvou místech děje zmínka2. Tento traktát vydal bratr Michal nejspíše na obranu Jednoty bratrské, když v důsledku usnesení sněmu Benešovského Jednota pociťovala tlak nového pronásledování. Poněvadž se v úvodě „Psání“ praví, že „kněz Michal traktátce skládá proti kněžím“ „hněvem přílišným 1 Rukopisná Historia fratrum (rukopis Pražské univ. knih. sign. XVII F 51) praví sice na f. 105: „L. P. 1475 učinili mistři Pražští psání, kteréž vůbec mezi lidi rozestřeli, kterýmžto psáním potvrzují listu Rokycanova, (že) v svém listu jisté a pravé věci psal k obhájení své cti proti nářkům bratrským“, ale zpráva ta je odvozena z AII nebo z A XI. Tato okolnost jest tudíž novou pomůckou k určení doby, kdy „Historia fratrum“ byla sepsána. 2 A II f. 137a: . . . „kněz Michal ... ve dne i v noci vtipy a rozumy divné zbírá a traktátce skládá“ ... a f. 137b: „když sme s nimi oustně rozmlouvali a potom čtouc jejich traktátec řeči jich s pilností sme rozjímali, poznali sme“... Srov. i Akty I, Př. str. 135.
Strana LIV
54 PSÁNÍ MISTRŮ PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. jsa zapálen pro list Rokycanův proti bratřím r. 14691 vydaný“, zdá se, že Benešovský sněm tohoto listu Rokycanova se dovolával na odůvodnění svých kroků proti bratřím namířených. Traktát bratra Michala byl tedy asi hlavně polemikou proti veřejnému listu Rokycanovu z r. 1469. Poněvadž Rokycanův list se obracel proti tomu, že bratří zamítají klanění svátosti oltářní a že nevěří ve skutečnou přítomnost těla Kristova v této svátosti a poněvadž i „Psání mistrův Pražských“ hlavně těmito dvěma věcmi se obírá, zdá se, že hlavním předmětem polemiky Michalovy byla otázka přítomnosti Kristovy v eucharistii a otázka, dlužno-li se svátosti oltářní klaněti. Traktát Michalův nebyl jistě jediným literárním plodem svého druhu a obsahu v té době, uvážíme-li, že z téže asi doby pocházejí polemiky mistra Václava Korandy proti dvěma polemickým spisům bratrským, jejichž obsah Koranda do jisté míry sám uvádí2. Všecka tři bratrská sepsání právě dotčená jsou svědectvím, že bratří již neohroženě a sebevědomě vystupovali s veřejným hlásáním a hájením svých názorů. Stížnost mistrů Pražských v jejich „Psání“, že bratr Michal svými traktátci „zbouřil světské lidi“ (f. 1372) proti kněžím, a okolnost, že mistr Koranda jeden svůj traktát proti bratřím psal „k žádosti jednoho pána znamenitého“ a druhý „ad postulacionem sacerdotum Zaczensium“, nasvědčuje tomu, že bratří měli značný úspěch se svými polemikami. „Psání mistrů Pražských z r. 1474 bylo tedy vyvoláno skutečnou potřebou a nebezpečím hrozícím církvi podobojí od čilé agitace Jednoty bratrské, jejíž důvody a činnost dovedly spíše získávati než negativní obrana a setrvačnost církve podobojí. Poněvadž, jak shora (str. 54) bylo řečeno, traktát bratra Michala se obíral veřejným listem Rokycanovým proti bratřím z r. 1469, proto mistři Pražští rozesílajíce své „Psání“, Michalovu traktátu čelící, přiložili k němu dotčený list Rokycanův (viz f. 137a). V „Psání“ pak samém vykládají nejprve příčiny, proč je sepsali a vydávají, t. že z rozmluvy (slyšení) s bratřími Michalem a Jarošem r. 1473 se přesvědčili, že „v velikou lehkost vzali sou sobě tělo a krev pána Ježíše“, pravíce, že viditelná svátost jest „nejmenší a nejposlednější věc“, že brojí proti klanění svátosti oltářní a Srov. BIDLO, Akty I, Předml. str. 77—78 a tekst str. 488 a násl. 2 Odpor proti pikhartským matlokám“ a „Proti jinému pikúsovi bez peřie v Žaci“ (TRUHLÁR, Manualník M. Vácslava Korandy, str. 160—182). Srov. KROFTA, O spisech Václava Korandy Mladšího v Listech Filolog. 1912, str. 18 (podle zvl. otisku) a KROFTA, Václav Koranda Mladší z Nové Plzně ve Sborníku městsk. histor. musea v Plzni III, 1913, str. 20 (podle zvl. otisku).
54 PSÁNÍ MISTRŮ PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. jsa zapálen pro list Rokycanův proti bratřím r. 14691 vydaný“, zdá se, že Benešovský sněm tohoto listu Rokycanova se dovolával na odůvodnění svých kroků proti bratřím namířených. Traktát bratra Michala byl tedy asi hlavně polemikou proti veřejnému listu Rokycanovu z r. 1469. Poněvadž Rokycanův list se obracel proti tomu, že bratří zamítají klanění svátosti oltářní a že nevěří ve skutečnou přítomnost těla Kristova v této svátosti a poněvadž i „Psání mistrův Pražských“ hlavně těmito dvěma věcmi se obírá, zdá se, že hlavním předmětem polemiky Michalovy byla otázka přítomnosti Kristovy v eucharistii a otázka, dlužno-li se svátosti oltářní klaněti. Traktát Michalův nebyl jistě jediným literárním plodem svého druhu a obsahu v té době, uvážíme-li, že z téže asi doby pocházejí polemiky mistra Václava Korandy proti dvěma polemickým spisům bratrským, jejichž obsah Koranda do jisté míry sám uvádí2. Všecka tři bratrská sepsání právě dotčená jsou svědectvím, že bratří již neohroženě a sebevědomě vystupovali s veřejným hlásáním a hájením svých názorů. Stížnost mistrů Pražských v jejich „Psání“, že bratr Michal svými traktátci „zbouřil světské lidi“ (f. 1372) proti kněžím, a okolnost, že mistr Koranda jeden svůj traktát proti bratřím psal „k žádosti jednoho pána znamenitého“ a druhý „ad postulacionem sacerdotum Zaczensium“, nasvědčuje tomu, že bratří měli značný úspěch se svými polemikami. „Psání mistrů Pražských z r. 1474 bylo tedy vyvoláno skutečnou potřebou a nebezpečím hrozícím církvi podobojí od čilé agitace Jednoty bratrské, jejíž důvody a činnost dovedly spíše získávati než negativní obrana a setrvačnost církve podobojí. Poněvadž, jak shora (str. 54) bylo řečeno, traktát bratra Michala se obíral veřejným listem Rokycanovým proti bratřím z r. 1469, proto mistři Pražští rozesílajíce své „Psání“, Michalovu traktátu čelící, přiložili k němu dotčený list Rokycanův (viz f. 137a). V „Psání“ pak samém vykládají nejprve příčiny, proč je sepsali a vydávají, t. že z rozmluvy (slyšení) s bratřími Michalem a Jarošem r. 1473 se přesvědčili, že „v velikou lehkost vzali sou sobě tělo a krev pána Ježíše“, pravíce, že viditelná svátost jest „nejmenší a nejposlednější věc“, že brojí proti klanění svátosti oltářní a Srov. BIDLO, Akty I, Předml. str. 77—78 a tekst str. 488 a násl. 2 Odpor proti pikhartským matlokám“ a „Proti jinému pikúsovi bez peřie v Žaci“ (TRUHLÁR, Manualník M. Vácslava Korandy, str. 160—182). Srov. KROFTA, O spisech Václava Korandy Mladšího v Listech Filolog. 1912, str. 18 (podle zvl. otisku) a KROFTA, Václav Koranda Mladší z Nové Plzně ve Sborníku městsk. histor. musea v Plzni III, 1913, str. 20 (podle zvl. otisku).
Strana LV
PSÁNÍ MISTRA KORANDY JANU KOSTKOVI. 55 jmenovitě proti vystavování „těla a krve pána Ježíše“ v monstranci a proti pozdvihování při mši. Dále prý z jejich řeči »porozuměli, že oni život věčný více sobě zakládají na životě ctnostném a mravném než v vidomých svátostech těla a krve pána Ježíše. Když prý mistři „potom čtouce jejich traktátec řeči jejich s pilností ... rozjímali“, shledali, že „sou velmi v rozumu nakažení“ a že „diábel hledí skrze ně v lid veliké zlé uvesti i pochybování u víře“. Dále prý „znamenali“, že „kněz Michal se vší svou rotou příliš všetečně svým vtipům a rozumům velmi věří“ a vykládaje písma svatá tak, aby se shodovala s jeho bludy, zamítá svaté doktory. Jest prý on i jeho rota tak domýšlivý, že má za to, že „sou již pravou a jistou cestu nalezli do nebe“. Osvědčují prý, že chtějí býti za jedno s církví svatou, ale jejich odlučnost svědčí proti tomu. Vyloživše tyto závady a bludy bratří českých dovozují mistři ve třech odstavcích správnost víry, „že v svátosti oltářní jest pravé tělo Kristovo, kteréž vzal z panny Marie a kteréž ukřižováno jest“ (f. 188a), „že svátosti oltářní má klaníno býti“ (f. 139b) a „že Kristus tělo své dal nám netoliko k jedení a k klanění, ale také v monstrancí a na mši k pozdvihování“ (f. 140a). Argumentace se děje uváděním četných míst z Písma a ze svatých otců. Z obsahu těchto tří odstavců možno souditi, že otázka pří- tomnosti Kristovy v eucharistii a kultovních důsledků z jejího zodpovědění plynoucích, byla hlavním předmětem sporu při slyšení r. 1473 i v diskusi vedené po sněmu Benešovském a že opatření sněmu Jednotě nepříznivá vyplývala hlavně z toho, že v bratřích byli spatřováni právem pikharti. 7. Psání mistra Korandy panu Janu Kostkovi. Obranná činnost Jednoty bratrské, kterou rozvíjela po sněmu Bene- šovském (srov. str. 53), měla ten výsledek, že sněm r. 1478 bratřím povolil nové slyšení, které se konalo v září (před sv. Václavem) r. 1478 v koleji Karlově. Jednotu bratrskou zastupovali bratří: kněz Michal, bratr Jan Chelčický a bakalář Prokop z Jindřichova Hradcel. Slyšení nebo kollokvium řídil mistr Václav Koranda, představený konsistoře podobojí. O průběhu a výsledku tohoto slyšení podal Koranda psaním výše uvedeným zprávu panu Janu Kostkovi z Postupic, pánu na Brandýse, Litomyšli a Landšperku, který spolu s Janem Tovačovským z Cimburka na předcházejícím sněmu se bratří horlivě zastával a poněvadž (jak z listu Korandova vysvítá) na statcích Kostkových bratří a zejména výše zmínění 1 Viz Akty I, Př. str. 136.
PSÁNÍ MISTRA KORANDY JANU KOSTKOVI. 55 jmenovitě proti vystavování „těla a krve pána Ježíše“ v monstranci a proti pozdvihování při mši. Dále prý z jejich řeči »porozuměli, že oni život věčný více sobě zakládají na životě ctnostném a mravném než v vidomých svátostech těla a krve pána Ježíše. Když prý mistři „potom čtouce jejich traktátec řeči jejich s pilností ... rozjímali“, shledali, že „sou velmi v rozumu nakažení“ a že „diábel hledí skrze ně v lid veliké zlé uvesti i pochybování u víře“. Dále prý „znamenali“, že „kněz Michal se vší svou rotou příliš všetečně svým vtipům a rozumům velmi věří“ a vykládaje písma svatá tak, aby se shodovala s jeho bludy, zamítá svaté doktory. Jest prý on i jeho rota tak domýšlivý, že má za to, že „sou již pravou a jistou cestu nalezli do nebe“. Osvědčují prý, že chtějí býti za jedno s církví svatou, ale jejich odlučnost svědčí proti tomu. Vyloživše tyto závady a bludy bratří českých dovozují mistři ve třech odstavcích správnost víry, „že v svátosti oltářní jest pravé tělo Kristovo, kteréž vzal z panny Marie a kteréž ukřižováno jest“ (f. 188a), „že svátosti oltářní má klaníno býti“ (f. 139b) a „že Kristus tělo své dal nám netoliko k jedení a k klanění, ale také v monstrancí a na mši k pozdvihování“ (f. 140a). Argumentace se děje uváděním četných míst z Písma a ze svatých otců. Z obsahu těchto tří odstavců možno souditi, že otázka pří- tomnosti Kristovy v eucharistii a kultovních důsledků z jejího zodpovědění plynoucích, byla hlavním předmětem sporu při slyšení r. 1473 i v diskusi vedené po sněmu Benešovském a že opatření sněmu Jednotě nepříznivá vyplývala hlavně z toho, že v bratřích byli spatřováni právem pikharti. 7. Psání mistra Korandy panu Janu Kostkovi. Obranná činnost Jednoty bratrské, kterou rozvíjela po sněmu Bene- šovském (srov. str. 53), měla ten výsledek, že sněm r. 1478 bratřím povolil nové slyšení, které se konalo v září (před sv. Václavem) r. 1478 v koleji Karlově. Jednotu bratrskou zastupovali bratří: kněz Michal, bratr Jan Chelčický a bakalář Prokop z Jindřichova Hradcel. Slyšení nebo kollokvium řídil mistr Václav Koranda, představený konsistoře podobojí. O průběhu a výsledku tohoto slyšení podal Koranda psaním výše uvedeným zprávu panu Janu Kostkovi z Postupic, pánu na Brandýse, Litomyšli a Landšperku, který spolu s Janem Tovačovským z Cimburka na předcházejícím sněmu se bratří horlivě zastával a poněvadž (jak z listu Korandova vysvítá) na statcích Kostkových bratří a zejména výše zmínění 1 Viz Akty I, Př. str. 136.
Strana LVI
56 PSÁNÍ MISTRA KORANDY JANU KOSTKOVI. zástupci Jednoty bratrské měli své útočiště. List Korandův byl psán nepochybně hned po kollokviu nějaký den před sv. Václavem r. 1478, jak stojí v nadpise jeho v „Manuálníku“ Korandově. Z listu Korandova vyzírá jakási obava, že přízeň páně Kostkova k bratřím přesahuje již meze pouhého vrchnostenského zájmu o udržení dobrých poddaných na svých statcích. Koranda tudíž snaží se pohnouti Kostku, aby přinutil bratří k nápravě a nedávaje se mýliti jejich vnější líčenou zbožností, aby měl na zřeteli jejich bludy, kterými daleko se odchylují od pravé víry, neboť proto zajisté již Rokycana (r. 1468) vydal proti nim veřejný list, jehož exemplář Koranda Kostkovi posílá k jeho poučení. List Korandův Kostkovi jest jediná přímá zpráva o kollokviu bratří s mistry Pražskými a má velikou důležitost nejen pro toto kollokvium, nýbrž i pro poměr Jednoty bratrské k církvi podobojí, zvláště co do názorů věroučných. Závadné články, k nimž se bratři při kollokviu přiznali a jež Koranda Kostkovi sděluje, podávají první určitější a jasnější formulaci jejich věroučných názorů, které z pramenů dřívějších jen nepřímo možno konstruovati a zprávu o praktických důsledcích těchto názorů. Vidíme především, že bratří každého nového člena své Jednoty po druhé křtili. Křest dětí, ač ho nepokládali za úplně správný a o jeho odstranění uvažovali, přece neodstranili. Dále vidíme u nich radikální před- stavu o svěcení na kněžství, neboť k tomu, aby někdo byl skutečným knězem, pokládají za dostatečné prosté jeho zvolení a přijetí volby od zvoleného — Koranda ovšem tu zamlčuje nezbytnou podmínku takovéhoto kněžství, kterou bratří jistě při kollokviu vyložili náležitě, t. život opravdu ctnostný, kterým vlastně každý člověk „virtuálně“ t. j. co do možnosti, stává se knězem. V poznámkách tekstových uvádím příslušné k tomu doklady. Na základě dotčené nezbytné podmínky kněžství jsou pochopitelné i důsledky bratrského názoru o ceně kněžství římského a odpor proti svátostem římskými kněžími udíleným. Co do eucharistie, vyjadřuje Koranda názory bratrské příliš stručně, ale i z této formulace hlavně dvě věci jsou patrné t., že Kristus jest přítomen ve způsobách svátosti pouze při přijímání a že bratří odmítají klanění eucharistii. Při biřmování a svěcení na kněžství neměli bratří žádné pevné, určité formy kromě vzklá- dání rukou, o Písmo se opírající. Pro otázku, jak bratří si zřídili svůj kněžský řád, má velikou cenu to, co o tom pověděl při kollokviu bratr Michal a jeho sou- druzi. Na otázku mistrů, -proč jedie, pijí, obcují se pány i s jinými,
56 PSÁNÍ MISTRA KORANDY JANU KOSTKOVI. zástupci Jednoty bratrské měli své útočiště. List Korandův byl psán nepochybně hned po kollokviu nějaký den před sv. Václavem r. 1478, jak stojí v nadpise jeho v „Manuálníku“ Korandově. Z listu Korandova vyzírá jakási obava, že přízeň páně Kostkova k bratřím přesahuje již meze pouhého vrchnostenského zájmu o udržení dobrých poddaných na svých statcích. Koranda tudíž snaží se pohnouti Kostku, aby přinutil bratří k nápravě a nedávaje se mýliti jejich vnější líčenou zbožností, aby měl na zřeteli jejich bludy, kterými daleko se odchylují od pravé víry, neboť proto zajisté již Rokycana (r. 1468) vydal proti nim veřejný list, jehož exemplář Koranda Kostkovi posílá k jeho poučení. List Korandův Kostkovi jest jediná přímá zpráva o kollokviu bratří s mistry Pražskými a má velikou důležitost nejen pro toto kollokvium, nýbrž i pro poměr Jednoty bratrské k církvi podobojí, zvláště co do názorů věroučných. Závadné články, k nimž se bratři při kollokviu přiznali a jež Koranda Kostkovi sděluje, podávají první určitější a jasnější formulaci jejich věroučných názorů, které z pramenů dřívějších jen nepřímo možno konstruovati a zprávu o praktických důsledcích těchto názorů. Vidíme především, že bratří každého nového člena své Jednoty po druhé křtili. Křest dětí, ač ho nepokládali za úplně správný a o jeho odstranění uvažovali, přece neodstranili. Dále vidíme u nich radikální před- stavu o svěcení na kněžství, neboť k tomu, aby někdo byl skutečným knězem, pokládají za dostatečné prosté jeho zvolení a přijetí volby od zvoleného — Koranda ovšem tu zamlčuje nezbytnou podmínku takovéhoto kněžství, kterou bratří jistě při kollokviu vyložili náležitě, t. život opravdu ctnostný, kterým vlastně každý člověk „virtuálně“ t. j. co do možnosti, stává se knězem. V poznámkách tekstových uvádím příslušné k tomu doklady. Na základě dotčené nezbytné podmínky kněžství jsou pochopitelné i důsledky bratrského názoru o ceně kněžství římského a odpor proti svátostem římskými kněžími udíleným. Co do eucharistie, vyjadřuje Koranda názory bratrské příliš stručně, ale i z této formulace hlavně dvě věci jsou patrné t., že Kristus jest přítomen ve způsobách svátosti pouze při přijímání a že bratří odmítají klanění eucharistii. Při biřmování a svěcení na kněžství neměli bratří žádné pevné, určité formy kromě vzklá- dání rukou, o Písmo se opírající. Pro otázku, jak bratří si zřídili svůj kněžský řád, má velikou cenu to, co o tom pověděl při kollokviu bratr Michal a jeho sou- druzi. Na otázku mistrů, -proč jedie, pijí, obcují se pány i s jinými,
Strana LVII
PSÁNÍ MISTRA KORANDY JANU KOSTKOVI. 57 kteříž nejsú v jich cierkvi“, odpověděli bratří, že pouze s odpadlíky od své církve neobcují. To ukazuje na účinnou propagandu bratří mezi šlechtou, takže to již církvi podobojí začínalo býti nepříjemné. Již ve „Spise o ouzké cestě Kristově“ z r. 1470 se praví, že v Jednotě jsou lidé i „z rytieřského řádu, ačkoli nemnozí“i. Z vý- slechu bratří v Kladsku r. 1480 možno souditi, že v té době při- stupování osob šlechtických k Jednotě bylo již dosti častým zjevem2 Mezi šlechtickými příznivci Jednoty byly asi různé stupně náklonnosti a leckterý procházel nepochybně delším stadiem kolísání, nežli se odhodlal státi členem Jednoty, která kladla za podmínku, aby vrchnosti se vzdávaly své soudní pravomoci nad poddanými. Mezi takové, kteří se delší dobu rozpakovali, náležel nepochybně i Jan Kostka z Postupic, který již r. 1468 při smrti svého strýce Zdeňka Kostky († 2. října 1468)3 před jeho mrtvolou bratru Rehořovi osvědčil, že bratřím chce „všecko dobré činiti“. Zdědiv po Zdeňkovi jeho panství přijímal bratří odjinud vypověděné, zvláště též z panství královského, takže tím Litomyšl za jeho doby se velice povznesla hospodářsky. Teprve značně později se stal členem Jednoty bratrské. R. 1478, kdy mu psal Koranda o kollokviu s bratřími, k Jednotě ještě nenáležel. Pro otázku, kdy Jan Kostka se stal členem Jednoty bratrské, poskytuje jakousi látku list mistra Korandy témuž Kostkovi z r. 14794, z něhož lze souditi, že tou dobou již Kostka byl značně zviklán ve své dosavadní příslušnosti k církvi podobojí, takže Koranda pokusil se ještě takřka v poslední chvíli, aby jej odvrátil od formálního odpadnutí. Věta: „Račte uposlechnůti, račte přijieti (t. napomenutí), toť bude Vaše nynějšie i budúcie poctivé, dobré, i spasitedlné, a zviete, že sobě potom budete děkovati, v tom sě Srov. GOLL, Chelčický a Jednota 226. Srov. GOLL, Chelčický a Jednota 173, pozn. 2. a Podle SEDLÁČKA, Ottův Slovník Naučný XIV, 946, byl Jan Kostka z Postupic synem Zdeňka Kostky, jenž 2. října r. 1468 padl u Zvole a v dějinách Jednoty stal se známým umořením čtyř bratří skutečských na Rychmburce v dů- sledku prvního veřejného listu Rokycanova proti bratřím z r. 1468. Ale dlužno zajisté věřiti spíše určitému svědectví bratra Tůmy, jenž Zdeňka jmenuje strýcem Jana Kostky a podle toho opraviti rodokmen Sedláčkem stanovený. (Srov. GOLL, Chelčický a Jednota 56- 57, 173—174). Otcem Jana Kostky byl snad bratr Zdeňkův Jan. Jiným jejich bratrem byl Abrecht Kostka, jenž jsa přivržencem krále Matyáše po smrti Zdeňkově přejal panství nad moravskými statky zboží Kostkovského Tomuto Albrechtovi psali bratří r. 1470 nebo 1471 svůj list nadepsaný v AI PANU ALBRECHTOVI. 4 TRUHLÁR, Manuálník 38—41.
PSÁNÍ MISTRA KORANDY JANU KOSTKOVI. 57 kteříž nejsú v jich cierkvi“, odpověděli bratří, že pouze s odpadlíky od své církve neobcují. To ukazuje na účinnou propagandu bratří mezi šlechtou, takže to již církvi podobojí začínalo býti nepříjemné. Již ve „Spise o ouzké cestě Kristově“ z r. 1470 se praví, že v Jednotě jsou lidé i „z rytieřského řádu, ačkoli nemnozí“i. Z vý- slechu bratří v Kladsku r. 1480 možno souditi, že v té době při- stupování osob šlechtických k Jednotě bylo již dosti častým zjevem2 Mezi šlechtickými příznivci Jednoty byly asi různé stupně náklonnosti a leckterý procházel nepochybně delším stadiem kolísání, nežli se odhodlal státi členem Jednoty, která kladla za podmínku, aby vrchnosti se vzdávaly své soudní pravomoci nad poddanými. Mezi takové, kteří se delší dobu rozpakovali, náležel nepochybně i Jan Kostka z Postupic, který již r. 1468 při smrti svého strýce Zdeňka Kostky († 2. října 1468)3 před jeho mrtvolou bratru Rehořovi osvědčil, že bratřím chce „všecko dobré činiti“. Zdědiv po Zdeňkovi jeho panství přijímal bratří odjinud vypověděné, zvláště též z panství královského, takže tím Litomyšl za jeho doby se velice povznesla hospodářsky. Teprve značně později se stal členem Jednoty bratrské. R. 1478, kdy mu psal Koranda o kollokviu s bratřími, k Jednotě ještě nenáležel. Pro otázku, kdy Jan Kostka se stal členem Jednoty bratrské, poskytuje jakousi látku list mistra Korandy témuž Kostkovi z r. 14794, z něhož lze souditi, že tou dobou již Kostka byl značně zviklán ve své dosavadní příslušnosti k církvi podobojí, takže Koranda pokusil se ještě takřka v poslední chvíli, aby jej odvrátil od formálního odpadnutí. Věta: „Račte uposlechnůti, račte přijieti (t. napomenutí), toť bude Vaše nynějšie i budúcie poctivé, dobré, i spasitedlné, a zviete, že sobě potom budete děkovati, v tom sě Srov. GOLL, Chelčický a Jednota 226. Srov. GOLL, Chelčický a Jednota 173, pozn. 2. a Podle SEDLÁČKA, Ottův Slovník Naučný XIV, 946, byl Jan Kostka z Postupic synem Zdeňka Kostky, jenž 2. října r. 1468 padl u Zvole a v dějinách Jednoty stal se známým umořením čtyř bratří skutečských na Rychmburce v dů- sledku prvního veřejného listu Rokycanova proti bratřím z r. 1468. Ale dlužno zajisté věřiti spíše určitému svědectví bratra Tůmy, jenž Zdeňka jmenuje strýcem Jana Kostky a podle toho opraviti rodokmen Sedláčkem stanovený. (Srov. GOLL, Chelčický a Jednota 56- 57, 173—174). Otcem Jana Kostky byl snad bratr Zdeňkův Jan. Jiným jejich bratrem byl Abrecht Kostka, jenž jsa přivržencem krále Matyáše po smrti Zdeňkově přejal panství nad moravskými statky zboží Kostkovského Tomuto Albrechtovi psali bratří r. 1470 nebo 1471 svůj list nadepsaný v AI PANU ALBRECHTOVI. 4 TRUHLÁR, Manuálník 38—41.
Strana LVIII
58 PRVNÍ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. radovati i za dobré mieti; pakli opustíce mieru, prostředek, pravidlo zákona božieho, vydáte sě na krajinu z jedné neb z strany druhé, a přátelské, věrné napomenutí opovržete, třeba sě báti, jakož sě mnohým v světě velikým a znamenitým přiházelo, aby na Vás nepřišlo“...I, zní skutečně jako poslední napomenutí. Že se tu jedná o možnost přestoupení Kostkova k Jednotě, viděti z celého listu, zavrhujícího jednání a víru pikhartů. Tím liší se tento list Korandův značně od jeho listu z r. 1478, kde čteme ještě napo- menutí, aby pan Kostka bratří přinutil upustiti od svých bludů. Teď už se jedná o nápravu Kostky samého. Zdá se tedy, že přestoupení Kostkovo k Jednotě stalo se nedlouho po tomto listě Korandově, tedy snad r. 1479—1480, asi šest let před smrtí Kostkovou († snad r. 1486). Zdali Kostka při svém přistoupení k Jednotě se skutečně vzdal svých statků, jak soudí Goll2, zdá se pochybné, ježto bratr Tůma praví, že „když v dobré naději dokonal, spadlo panství Litomyšlské“3 na jeho syny (Bohuše a Jana). 8. Na f. 152a—188a nalézá se řada listů, které krátce možno označiti jakožto Korrespondenci pana Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti s mistry Pražské university a s bratřími. Chybí v nich sice odpověď, kterou mistři Pražští dali panu Zajícovi, najdeme ji však v Korandově „Manuálníku“. a) Jest to nejprve První list pana Jana Zajice z Hasen- burka mistrům Pražské university (A II f. 152a—158a), jehož obsah jest tento: Pisatel omlouvá se na počátku, že on neučený píše učeným mistrům; nechce však prý je poučovati, nýbrž pouze z křesťanské lásky jim něco připomenouti. V zemi české není prý žádné lásky jak v lidech světských, tak zvláště v duchovních. Tito o lásce pouze káží, ale skutkem provozují nelásku a pýchu, zejména tím, „že kázáním svým hledí, aby lid oborem i od jiných far a kazatelův odvrátili a k sobě přitáhli ... k své chloubě a rotné postati v světských i tělesných věcech“ (f. 153a), což prý je patrno z toho, že lid vedou sice k častému přijímání těla a krve Kristovy, ale nedbají, zdali se kdo zpovídal. Zpovědi užívají k tomu, aby lid podněcovali ke vzpouře proti svým „vyšším duchovním a světským“, a říkají tomu »pro zákon boží“. Rovněž tak činí, když někdo od- 3 TRUHLÁŘ, Manuálník 41. 2 GOLL, Chelčický a Jednota 174, pozn. 1. Tamže 57.
58 PRVNÍ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. radovati i za dobré mieti; pakli opustíce mieru, prostředek, pravidlo zákona božieho, vydáte sě na krajinu z jedné neb z strany druhé, a přátelské, věrné napomenutí opovržete, třeba sě báti, jakož sě mnohým v světě velikým a znamenitým přiházelo, aby na Vás nepřišlo“...I, zní skutečně jako poslední napomenutí. Že se tu jedná o možnost přestoupení Kostkova k Jednotě, viděti z celého listu, zavrhujícího jednání a víru pikhartů. Tím liší se tento list Korandův značně od jeho listu z r. 1478, kde čteme ještě napo- menutí, aby pan Kostka bratří přinutil upustiti od svých bludů. Teď už se jedná o nápravu Kostky samého. Zdá se tedy, že přestoupení Kostkovo k Jednotě stalo se nedlouho po tomto listě Korandově, tedy snad r. 1479—1480, asi šest let před smrtí Kostkovou († snad r. 1486). Zdali Kostka při svém přistoupení k Jednotě se skutečně vzdal svých statků, jak soudí Goll2, zdá se pochybné, ježto bratr Tůma praví, že „když v dobré naději dokonal, spadlo panství Litomyšlské“3 na jeho syny (Bohuše a Jana). 8. Na f. 152a—188a nalézá se řada listů, které krátce možno označiti jakožto Korrespondenci pana Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti s mistry Pražské university a s bratřími. Chybí v nich sice odpověď, kterou mistři Pražští dali panu Zajícovi, najdeme ji však v Korandově „Manuálníku“. a) Jest to nejprve První list pana Jana Zajice z Hasen- burka mistrům Pražské university (A II f. 152a—158a), jehož obsah jest tento: Pisatel omlouvá se na počátku, že on neučený píše učeným mistrům; nechce však prý je poučovati, nýbrž pouze z křesťanské lásky jim něco připomenouti. V zemi české není prý žádné lásky jak v lidech světských, tak zvláště v duchovních. Tito o lásce pouze káží, ale skutkem provozují nelásku a pýchu, zejména tím, „že kázáním svým hledí, aby lid oborem i od jiných far a kazatelův odvrátili a k sobě přitáhli ... k své chloubě a rotné postati v světských i tělesných věcech“ (f. 153a), což prý je patrno z toho, že lid vedou sice k častému přijímání těla a krve Kristovy, ale nedbají, zdali se kdo zpovídal. Zpovědi užívají k tomu, aby lid podněcovali ke vzpouře proti svým „vyšším duchovním a světským“, a říkají tomu »pro zákon boží“. Rovněž tak činí, když někdo od- 3 TRUHLÁŘ, Manuálník 41. 2 GOLL, Chelčický a Jednota 174, pozn. 1. Tamže 57.
Strana LIX
PRVNÍ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. 59 poruje tomu, aby sami užívali světských rozkoší. U světských (rozumějme: následkem toho) „všecky ctnosti hynou a všecky nešlechetnosti se sílé“, vzmáhá se pýcha a lakomství, tak že „vyšší poddané své přes spravedlnost a povinnost“ obtěžují a odírají. Všecko to podle mínění páně Zajícova zavinili nejvíce kněží, „že lidem pro své skutky zlé a rozkoše tělesné hříchy zlehčili a z bázně a poslušenství duchovního i světského vyvedli“ (f. 153b). Proto se blíží pomsta boží, patrná jednak v tom, že „pohané (= Turci) se přibližují“, jednak v tom, že „domácí pikharti a velmi bludní se rozmáhají“ (f. 154a). Poněvadž mistři Pražští jsou nejvyšší církevní vrchnost strany podobojí, píše jim pan Zajíc, aby pečovali o odstranění kacířství a bludů, jmenovitě pak pikhartství. Aby však to mohli činiti, musejí napřed poznati sami své poblouzení a svou roztržku s církví římskou, neboť by jim pikharti snadno při slyšení a hádání mohli namítnouti, že když je nutí k svému poslušenství, měli by se sami předem vrátiti ku poslušenství církve římské; a prý také skutečně se tak vymlouvají. Pan Zajíc uznává, že mají pikharti pravdu, neboť předchůdcové mistrův jim dali příklad k následování, když „žádajíce z pýchy pochvalu míti v učení svém a chtíce po sobě rotu míti i odřezali se a odstoupili od jednoty obecné, svaté církve“ (f. 155a), a to jmenovitě v otázce přijímání těla a krve Páně pod obojí způsobou. Církevní sněm Basilejský dovolil ovšem „obyčej majícím a s náboženstvím žádajícím rozdávati a přijímati pod dvojí způsobou“, ale Rokycana se všemi mistry a kněžími jemu poddanými slíbili církvi poslušenství. „A stálo tak velmi dobře drahně let v městech Pražských i po vší zemi, že duchovní i světští měli se v božské lásce beze všech svárů a hádek a obojí kněží sloužili při farách ve všech kostelích a jakž kdo z obecných svět- ských lidí měl obyčej a žádost pod obojí neb pod jednou způsobou, tak jim jest svobodně dáváno“ (f. 156a), ale později kněží vzájemně proti sobě jali se brojiti a také „proti těm slavným kompaktátům“. A kdežto dříve „při každém sjezdu s pilností mluveno, aby kom- paktáta byla držána a zachována“, nyní prý již o tom ani zmínky není, nýbrž každý si dělá, co chce, takže vznikají bludy, „jakož již několikeří bludní pikhartové povstali sou“ (f. 156a). Vytýká mistrům, že oni a kněží jsou příčinou církevní roztržky a krvavých válek odtud pošlých, zvláště proto, že neústupně se drží přijímání pod obojí způsobou a brojí proti představitelům církve římské. Napomíná je, aby pracovali k svému sjednocení s církví římskou a vystoupili proti pikhartům. Dále vyčítá mistrům, že nenávidí
PRVNÍ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. 59 poruje tomu, aby sami užívali světských rozkoší. U světských (rozumějme: následkem toho) „všecky ctnosti hynou a všecky nešlechetnosti se sílé“, vzmáhá se pýcha a lakomství, tak že „vyšší poddané své přes spravedlnost a povinnost“ obtěžují a odírají. Všecko to podle mínění páně Zajícova zavinili nejvíce kněží, „že lidem pro své skutky zlé a rozkoše tělesné hříchy zlehčili a z bázně a poslušenství duchovního i světského vyvedli“ (f. 153b). Proto se blíží pomsta boží, patrná jednak v tom, že „pohané (= Turci) se přibližují“, jednak v tom, že „domácí pikharti a velmi bludní se rozmáhají“ (f. 154a). Poněvadž mistři Pražští jsou nejvyšší církevní vrchnost strany podobojí, píše jim pan Zajíc, aby pečovali o odstranění kacířství a bludů, jmenovitě pak pikhartství. Aby však to mohli činiti, musejí napřed poznati sami své poblouzení a svou roztržku s církví římskou, neboť by jim pikharti snadno při slyšení a hádání mohli namítnouti, že když je nutí k svému poslušenství, měli by se sami předem vrátiti ku poslušenství církve římské; a prý také skutečně se tak vymlouvají. Pan Zajíc uznává, že mají pikharti pravdu, neboť předchůdcové mistrův jim dali příklad k následování, když „žádajíce z pýchy pochvalu míti v učení svém a chtíce po sobě rotu míti i odřezali se a odstoupili od jednoty obecné, svaté církve“ (f. 155a), a to jmenovitě v otázce přijímání těla a krve Páně pod obojí způsobou. Církevní sněm Basilejský dovolil ovšem „obyčej majícím a s náboženstvím žádajícím rozdávati a přijímati pod dvojí způsobou“, ale Rokycana se všemi mistry a kněžími jemu poddanými slíbili církvi poslušenství. „A stálo tak velmi dobře drahně let v městech Pražských i po vší zemi, že duchovní i světští měli se v božské lásce beze všech svárů a hádek a obojí kněží sloužili při farách ve všech kostelích a jakž kdo z obecných svět- ských lidí měl obyčej a žádost pod obojí neb pod jednou způsobou, tak jim jest svobodně dáváno“ (f. 156a), ale později kněží vzájemně proti sobě jali se brojiti a také „proti těm slavným kompaktátům“. A kdežto dříve „při každém sjezdu s pilností mluveno, aby kom- paktáta byla držána a zachována“, nyní prý již o tom ani zmínky není, nýbrž každý si dělá, co chce, takže vznikají bludy, „jakož již několikeří bludní pikhartové povstali sou“ (f. 156a). Vytýká mistrům, že oni a kněží jsou příčinou církevní roztržky a krvavých válek odtud pošlých, zvláště proto, že neústupně se drží přijímání pod obojí způsobou a brojí proti představitelům církve římské. Napomíná je, aby pracovali k svému sjednocení s církví římskou a vystoupili proti pikhartům. Dále vyčítá mistrům, že nenávidí
Strana LX
60 PRVNÍ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. zbožné přivržence přijímání pod jednou, že však trpí mezi sebou a laskavě se chovají i k takovým svým přivržencům, kteří třebas od dětinství anebo dlouhou řadu let vůbec nepřijímali svátosti oltářní, a že rádi u sebe přijímají Řeky, Srby a Rusy i sběhlé mnichy, z nichž dělají světské kněze, ač ani papež nemá moci sliby řeholní rušiti. List Zajícův není datován, lze však dobu jeho složení dosti přesně určiti z druhého jeho listu mistrům Pražským poslaného (A II f. 158b), kde Zajíc praví, že svůj první list jim poslal o suchých dnech postních. Poněvadž odpověď mistrů Pražských na první list Zajícův (v „Manualníku“ Korandově vyd. Truhlářem, str. 35) jest datována 10. ledna 1489, vysvítá z toho, že první list Zajícův vznikl o postních suchých dnech r. 1488, jak také se udává v jeho nadpise v A II a v A XI, a ne tedy r. 1489, jak jej datuje Korandův „Manuálník“ (vyd. Truhlářovo, str. 1). Suché dni postní r. 1488 připadly na týden od 25. února do 1. března. Mistři Pražští v odpovědi své na list páně Zajícův r. 1489 složené vytýkají, že jim jeho psaní „prvotnie nenie dodáno, také ani kto sě podepsal, ovšem ani pečeti pro jistotu nebylo přitisknuto“. Uvážíme-li k tomu jejich tvrzení, že pan Zajíc své spisy rozhlašuje a rozpisuje a ohlášení, že i oni svou odpověď po případě i vy- tisknouti dají „pro širšie oznámenie“,2 shledáme, že první list páně Zajícův mistrům Pražským byl jakýmsi otevřeným listem, s nímž mistři se obeznámili, když v opisech koloval českou veřejností. V dotčené své odpovědi ozývajíce se na vyzvání Zajicovo, aby společně se stranou katolickou předsevzali jisté kroky směřující k utlumení nebo zastavení vzrůstu Jednoty bratrské, mistři poukazují na to, že již předešlého roku 1488 to činili, „až naposledy o let- nicích jeden, potom při sv. Václavu druhý list napsavše poslali, králi, pánům, rytířstvu, zemanům a městům na sněmu shromážděným žádajíce, aby „to slyšenie“ (t. patrně bratří českých) bylo uskutečněno. List tento byl prý čten na sněmu, ale bezvýsledně, „nebo páni obojie strany v sobě rozdělení, jedni proti nim (t. bratřím) do- mlúvali k tomu slyšení ponúkajíce, jiní je zastávali, jim svobodu pod sebú davše, snad pro nic jiného nežli pro puožitky časné“3. Mimo to obrátili prý se mistři v téže věci i na probošta kapituly TRUHLÁR, Manualník M. V. Korandy 10. Tamže 9. Tamže 33.
60 PRVNÍ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. zbožné přivržence přijímání pod jednou, že však trpí mezi sebou a laskavě se chovají i k takovým svým přivržencům, kteří třebas od dětinství anebo dlouhou řadu let vůbec nepřijímali svátosti oltářní, a že rádi u sebe přijímají Řeky, Srby a Rusy i sběhlé mnichy, z nichž dělají světské kněze, ač ani papež nemá moci sliby řeholní rušiti. List Zajícův není datován, lze však dobu jeho složení dosti přesně určiti z druhého jeho listu mistrům Pražským poslaného (A II f. 158b), kde Zajíc praví, že svůj první list jim poslal o suchých dnech postních. Poněvadž odpověď mistrů Pražských na první list Zajícův (v „Manualníku“ Korandově vyd. Truhlářem, str. 35) jest datována 10. ledna 1489, vysvítá z toho, že první list Zajícův vznikl o postních suchých dnech r. 1488, jak také se udává v jeho nadpise v A II a v A XI, a ne tedy r. 1489, jak jej datuje Korandův „Manuálník“ (vyd. Truhlářovo, str. 1). Suché dni postní r. 1488 připadly na týden od 25. února do 1. března. Mistři Pražští v odpovědi své na list páně Zajícův r. 1489 složené vytýkají, že jim jeho psaní „prvotnie nenie dodáno, také ani kto sě podepsal, ovšem ani pečeti pro jistotu nebylo přitisknuto“. Uvážíme-li k tomu jejich tvrzení, že pan Zajíc své spisy rozhlašuje a rozpisuje a ohlášení, že i oni svou odpověď po případě i vy- tisknouti dají „pro širšie oznámenie“,2 shledáme, že první list páně Zajícův mistrům Pražským byl jakýmsi otevřeným listem, s nímž mistři se obeznámili, když v opisech koloval českou veřejností. V dotčené své odpovědi ozývajíce se na vyzvání Zajicovo, aby společně se stranou katolickou předsevzali jisté kroky směřující k utlumení nebo zastavení vzrůstu Jednoty bratrské, mistři poukazují na to, že již předešlého roku 1488 to činili, „až naposledy o let- nicích jeden, potom při sv. Václavu druhý list napsavše poslali, králi, pánům, rytířstvu, zemanům a městům na sněmu shromážděným žádajíce, aby „to slyšenie“ (t. patrně bratří českých) bylo uskutečněno. List tento byl prý čten na sněmu, ale bezvýsledně, „nebo páni obojie strany v sobě rozdělení, jedni proti nim (t. bratřím) do- mlúvali k tomu slyšení ponúkajíce, jiní je zastávali, jim svobodu pod sebú davše, snad pro nic jiného nežli pro puožitky časné“3. Mimo to obrátili prý se mistři v téže věci i na probošta kapituly TRUHLÁR, Manualník M. V. Korandy 10. Tamže 9. Tamže 33.
Strana LXI
PRVNÍ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. 61 Hradčanské, „aby, kdež vie, jim překazil a pomohl proti nim i k tomu slyšené“l, ale také marně. Poněvadž pan Jan Zajíc z Hasenburka a z Kosti byl náčel- níkem strany katolické2, dlužno podle okolností shora uvedených jeho otevřený list mistrům Pražským pokládati za projev smýšlení celé jeho strany, kterým tato mistrům Pražské university i celé straně podobojí chce dáti na srozuměnou, že společný postup strany katolické se stranou podobojí by byl možný tehdy, kdyby strana podobojí se sjednotila s církví římskou nebo jinými slovy, kdyby se církvi římské podrobila. Smír nebo podrobení strany podobojí církvi římské dlužno tedy označiti za vlastní účel listu Zajícova. Zajícovi a jeho straně jedná se bezpochyby o to, aby se opět zahájilo jednání o to mezi oběma stranami a s kurií papežskou, ačkoliv nedávné usnesení sněmu Kutnohorského z r. 1485, které stanovilo jakési náboženské příměří nebo „interim“ na dobu 31 let, podnět k novému jednáni o konečný smír vyhrazovalo straně podobojí. Náboženské příměří, které straně podobojí po dlouhém zápase zabezpečovalo zase delší klid a volný rozvoj, tak že i poddaným katolických vrchností se zaručovala jistá svoboda náboženská, ukazovalo se straně katolické velice nevýhodným, zvláště když král se vzdal svých dosavadních snah jednostranně ji podporovati. Příznačný jest povzdech Zajícův, že „dříve vždycky při každém sjezdu s pilností mluveno, aby kompaktáta byla držána a zachována, ale již žádné zmínky nečiní se o to“ (f. 156a). Straně podobojí ovšem teď již valně na po- tvrzení kompaktát papežem nezáleželo. Naproti tomu strana katolická začala nemile pociťovati soutěž strany podobojí v získá- vání přivrženců. Mimo to ukazovalo se, tuším, že strana podoboji se stává následkem své resignace na potvrzení kompaktát papežem radikálnější, jak tomu nasvědčují zejména věroučné názory Václava Korandy mladšího, který pomýšlel, jak se zdá, na sloučení s církví východní.3 Společný postup proti pikhartům, o který strana podobojí stála, zavdal nepochybně straně katolické příležitost, aby opět hnula otázkou definitivního smíru obou stran, která na tak dlouho byla odložena sněmem r. 1485. 1TRUHLÁŘ, Manuálník 33. 2 PALACKÝ Dějiny V, 1, 222. 3 Srov. A II, f. 158a; KROFTA, Václ. Koranda mladší ve Slovníku měst. hist. musea v Plzni, III, 38, 57 sl.
PRVNÍ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. 61 Hradčanské, „aby, kdež vie, jim překazil a pomohl proti nim i k tomu slyšené“l, ale také marně. Poněvadž pan Jan Zajíc z Hasenburka a z Kosti byl náčel- níkem strany katolické2, dlužno podle okolností shora uvedených jeho otevřený list mistrům Pražským pokládati za projev smýšlení celé jeho strany, kterým tato mistrům Pražské university i celé straně podobojí chce dáti na srozuměnou, že společný postup strany katolické se stranou podobojí by byl možný tehdy, kdyby strana podobojí se sjednotila s církví římskou nebo jinými slovy, kdyby se církvi římské podrobila. Smír nebo podrobení strany podobojí církvi římské dlužno tedy označiti za vlastní účel listu Zajícova. Zajícovi a jeho straně jedná se bezpochyby o to, aby se opět zahájilo jednání o to mezi oběma stranami a s kurií papežskou, ačkoliv nedávné usnesení sněmu Kutnohorského z r. 1485, které stanovilo jakési náboženské příměří nebo „interim“ na dobu 31 let, podnět k novému jednáni o konečný smír vyhrazovalo straně podobojí. Náboženské příměří, které straně podobojí po dlouhém zápase zabezpečovalo zase delší klid a volný rozvoj, tak že i poddaným katolických vrchností se zaručovala jistá svoboda náboženská, ukazovalo se straně katolické velice nevýhodným, zvláště když král se vzdal svých dosavadních snah jednostranně ji podporovati. Příznačný jest povzdech Zajícův, že „dříve vždycky při každém sjezdu s pilností mluveno, aby kompaktáta byla držána a zachována, ale již žádné zmínky nečiní se o to“ (f. 156a). Straně podobojí ovšem teď již valně na po- tvrzení kompaktát papežem nezáleželo. Naproti tomu strana katolická začala nemile pociťovati soutěž strany podobojí v získá- vání přivrženců. Mimo to ukazovalo se, tuším, že strana podoboji se stává následkem své resignace na potvrzení kompaktát papežem radikálnější, jak tomu nasvědčují zejména věroučné názory Václava Korandy mladšího, který pomýšlel, jak se zdá, na sloučení s církví východní.3 Společný postup proti pikhartům, o který strana podobojí stála, zavdal nepochybně straně katolické příležitost, aby opět hnula otázkou definitivního smíru obou stran, která na tak dlouho byla odložena sněmem r. 1485. 1TRUHLÁŘ, Manuálník 33. 2 PALACKÝ Dějiny V, 1, 222. 3 Srov. A II, f. 158a; KROFTA, Václ. Koranda mladší ve Slovníku měst. hist. musea v Plzni, III, 38, 57 sl.
Strana LXII
O2 DRUHÝ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. Rozhlédneme-li se po známých událostech té doby, shledáme, že r. 1493 z podnětu některých katolíků a ne bez účastenství králova stal se pokus provésti smíření nebo podrobení podobojích církvi římské. V té době vznikl též velmi zajímavý projev proslu- lého básníka Bohuslava z Lobkovic (10. října 1493) psaný Janovi z Domaslavě o důležitosti a potřebě takového smíru, který tou dobou nejen v Čechách, nýbrž i v cizině s napětím byl očekávání Očekávání toto ovšem bylo velice zklamáno, když na sněmích r. 1494 (v únoru a v září) na základě královské proposice skutečně o věci se začalo jednati. Strana podobojí přirozeně (z důvodů výše vyložených) věci nepřála. Příznačný jest veršovaný projev znamenitého Viktorina Kornela ze Všehrd, jímž se ozval proti projevu Bohuslava z Lobkovic a roztržka těchto dvou dlouholetých přátel, jež potom následovala2. Výmluvněji a bezohledněji vyjádřili své mínění o výše dotčených snahách strany katolické mistři Pražské university ve své odpovědi na list páně Zajícův, jež jest zapsána v „Manuálníku“ Korandově p. t. „Responsum super scriptum precedens 1489“3. b) Druhý list Jana Zajice z Hasenburka mistrům Pražské university a jejich odpověď na oba jeho listy. Mistři Pražští (t. j. vlastně Václav Koranda)4 složili na otevřený (první) list páně Zajícův obšírnou odpověď, která jest zapsána v „Manuálníku“ Korandově (vyd. Truhlářovo str. 9—35), jest ne- pochybně prací Korandovou a nese na konci svém datum: 1489, v sobotu Vendicat t. j. 10. ledna 1489. Odpověď tuto však Zajícovi neodeslali hned, nýbrž teprve r. 1493, když se pisatel o ni sám přihlásil novým listem (A II f. 1588—159b), který v neděli před vánočními svátky mistrům poslal „po panu Janovi, pana Albrechta Vojieře synu“ (t. j. 22. prosince 1493)5, v němž vzpomínaje krátce obsahu svého veřejného listu z r. 1488 osvědčuje, že v nejlepším úmyslu vybízí mistry opětně k akci proti bratřím českým, jmeno- vitě pak, aby bylo uspořádáno slyšení „k napravení těch lidí“, kteří nesprávně se chtějí říditi příkladem nedokonalé církve prvotní. Smysl a účel této upomínky páně Zajícovy stává se jasným Téže věci věnoval Bohuslav i zvláštní báseň. Srov. PALACKÝ, Dějiny V, I, 343 353. 3 Ve vydání Truhlářově č. II (str. 10—35). 4 Srov. KROFTA, O spisech Václava Korandy Mladšího v Listech Filolog. 1912, str. 11 (podle zvláštního otisku). 5 TRUHLÁŘ, Manuálník 9. Srov. KROFTA, Spisy Václava Korandy Mladšího v Listech Filolog. 1912 str. 30 (podle zvl. otisku).
O2 DRUHÝ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. Rozhlédneme-li se po známých událostech té doby, shledáme, že r. 1493 z podnětu některých katolíků a ne bez účastenství králova stal se pokus provésti smíření nebo podrobení podobojích církvi římské. V té době vznikl též velmi zajímavý projev proslu- lého básníka Bohuslava z Lobkovic (10. října 1493) psaný Janovi z Domaslavě o důležitosti a potřebě takového smíru, který tou dobou nejen v Čechách, nýbrž i v cizině s napětím byl očekávání Očekávání toto ovšem bylo velice zklamáno, když na sněmích r. 1494 (v únoru a v září) na základě královské proposice skutečně o věci se začalo jednati. Strana podobojí přirozeně (z důvodů výše vyložených) věci nepřála. Příznačný jest veršovaný projev znamenitého Viktorina Kornela ze Všehrd, jímž se ozval proti projevu Bohuslava z Lobkovic a roztržka těchto dvou dlouholetých přátel, jež potom následovala2. Výmluvněji a bezohledněji vyjádřili své mínění o výše dotčených snahách strany katolické mistři Pražské university ve své odpovědi na list páně Zajícův, jež jest zapsána v „Manuálníku“ Korandově p. t. „Responsum super scriptum precedens 1489“3. b) Druhý list Jana Zajice z Hasenburka mistrům Pražské university a jejich odpověď na oba jeho listy. Mistři Pražští (t. j. vlastně Václav Koranda)4 složili na otevřený (první) list páně Zajícův obšírnou odpověď, která jest zapsána v „Manuálníku“ Korandově (vyd. Truhlářovo str. 9—35), jest ne- pochybně prací Korandovou a nese na konci svém datum: 1489, v sobotu Vendicat t. j. 10. ledna 1489. Odpověď tuto však Zajícovi neodeslali hned, nýbrž teprve r. 1493, když se pisatel o ni sám přihlásil novým listem (A II f. 1588—159b), který v neděli před vánočními svátky mistrům poslal „po panu Janovi, pana Albrechta Vojieře synu“ (t. j. 22. prosince 1493)5, v němž vzpomínaje krátce obsahu svého veřejného listu z r. 1488 osvědčuje, že v nejlepším úmyslu vybízí mistry opětně k akci proti bratřím českým, jmeno- vitě pak, aby bylo uspořádáno slyšení „k napravení těch lidí“, kteří nesprávně se chtějí říditi příkladem nedokonalé církve prvotní. Smysl a účel této upomínky páně Zajícovy stává se jasným Téže věci věnoval Bohuslav i zvláštní báseň. Srov. PALACKÝ, Dějiny V, I, 343 353. 3 Ve vydání Truhlářově č. II (str. 10—35). 4 Srov. KROFTA, O spisech Václava Korandy Mladšího v Listech Filolog. 1912, str. 11 (podle zvláštního otisku). 5 TRUHLÁŘ, Manuálník 9. Srov. KROFTA, Spisy Václava Korandy Mladšího v Listech Filolog. 1912 str. 30 (podle zvl. otisku).
Strana LXIII
DRUHÝ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. 63 v souvislosti s chystanou akcí smiřovací, výše vylíčenou (str. 62), jež se chystala na sněm, svolaný o něco později, t. 16. ledna 1494 k 20. únoru r. 1494. Ze způsobu, jakým se k upomínce Zajícově zachovali mistři Pražští, mohla strana katolická již před svoláním sněmu pochopiti, co od chystaného smiřování možno očekávati. Mistři t. teď panu Zajícovi poslali zamítavou odpověď, ostrou a příkrou, kterou již r. 1489 sepsali a ke které teď připojili jen stručný, nevalně zdvořilý doprovod, kterým mu sdělovali, že jejich stanovisko jest totéž jako před čtyřmi lety. V odpovědi své stěžuji sobě nejprve mistři Pražští, že pan Zajíc na počátku listu svého jich ani nepozdravil a že nedostalo se jim originálního listu jeho, takže bylo jim napřed zjistiti, že list onen skutečně pochází od něho, než přikročili k napsání od- povědi. Pak reagují na jeho omluvu, že jako neučený píše učeným: nepokládají se za tak učené, aby odmítali poučení „dobré, věrné, pravé a nade vše spasitedlné“, zvláště když by plynulo z dobrého úmyslu; spostřehli ovšem, že skutečně list pochází od neučeného, neboť není ani náležitě spořádán, takže totéž na dvou místech opakuje a příklad o oslici z Písma přiveden jest nenáležitě, po- něvadž oslice nedopustila se žádného hanění jako „pan Jan“, který se dotkl jejich cti, dobrého jména nebo pověsti. Pisatel prý sice osvědčuje, že mistrům píše z lásky, ale list jeho svědčí o opaku toho. Poněvadž pan Zajíc v listě svém vedl stížnost na duchovní podobojí, „když jim k jich vůli nechce folkovati, že hned proti nim bouří a v tom skrze ně zbouření co se mordy křesťanské krve prolí a na statcích obloupením zchudí“ (f. 156b), mistři od- mítajíce toto obvinění zvláště od sebe samých, poukazují mu na jeho účastenství v odboji proti králi Jiřímu, v němž strana Zajícova a její duchovenstvo byli příčinou hrozných běd, jež stihly země a obyvatelstvo české a připomínají, „že kroniky ještě sě o tom spisují a zuostavie ku památce“ (str. 14)1. Dále odmítajíce nařknutí, že písma svatá vykládají podle svého rozumu bludně, ukazují na to, že pan Zajíc „nic nejmenuje, v čem aneb v kterém článku viery aneb proti svatým doktoróm“ vystoupili, takže si počíná tak, jako by někoho vinil z krádeže, ale nejmenoval to, co ukradl. Zdá se, že se tu slibuje nějaké historické sepsání bud samého Korandy nebo některého význačného duchovního strany podobojí jakožto oficiální spis snad samé konsistoře podobojí.
DRUHÝ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. 63 v souvislosti s chystanou akcí smiřovací, výše vylíčenou (str. 62), jež se chystala na sněm, svolaný o něco později, t. 16. ledna 1494 k 20. únoru r. 1494. Ze způsobu, jakým se k upomínce Zajícově zachovali mistři Pražští, mohla strana katolická již před svoláním sněmu pochopiti, co od chystaného smiřování možno očekávati. Mistři t. teď panu Zajícovi poslali zamítavou odpověď, ostrou a příkrou, kterou již r. 1489 sepsali a ke které teď připojili jen stručný, nevalně zdvořilý doprovod, kterým mu sdělovali, že jejich stanovisko jest totéž jako před čtyřmi lety. V odpovědi své stěžuji sobě nejprve mistři Pražští, že pan Zajíc na počátku listu svého jich ani nepozdravil a že nedostalo se jim originálního listu jeho, takže bylo jim napřed zjistiti, že list onen skutečně pochází od něho, než přikročili k napsání od- povědi. Pak reagují na jeho omluvu, že jako neučený píše učeným: nepokládají se za tak učené, aby odmítali poučení „dobré, věrné, pravé a nade vše spasitedlné“, zvláště když by plynulo z dobrého úmyslu; spostřehli ovšem, že skutečně list pochází od neučeného, neboť není ani náležitě spořádán, takže totéž na dvou místech opakuje a příklad o oslici z Písma přiveden jest nenáležitě, po- něvadž oslice nedopustila se žádného hanění jako „pan Jan“, který se dotkl jejich cti, dobrého jména nebo pověsti. Pisatel prý sice osvědčuje, že mistrům píše z lásky, ale list jeho svědčí o opaku toho. Poněvadž pan Zajíc v listě svém vedl stížnost na duchovní podobojí, „když jim k jich vůli nechce folkovati, že hned proti nim bouří a v tom skrze ně zbouření co se mordy křesťanské krve prolí a na statcích obloupením zchudí“ (f. 156b), mistři od- mítajíce toto obvinění zvláště od sebe samých, poukazují mu na jeho účastenství v odboji proti králi Jiřímu, v němž strana Zajícova a její duchovenstvo byli příčinou hrozných běd, jež stihly země a obyvatelstvo české a připomínají, „že kroniky ještě sě o tom spisují a zuostavie ku památce“ (str. 14)1. Dále odmítajíce nařknutí, že písma svatá vykládají podle svého rozumu bludně, ukazují na to, že pan Zajíc „nic nejmenuje, v čem aneb v kterém článku viery aneb proti svatým doktoróm“ vystoupili, takže si počíná tak, jako by někoho vinil z krádeže, ale nejmenoval to, co ukradl. Zdá se, že se tu slibuje nějaké historické sepsání bud samého Korandy nebo některého význačného duchovního strany podobojí jakožto oficiální spis snad samé konsistoře podobojí.
Strana LXIV
64 DRUHÝ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. Co se týče výtky, že by duchovní pod obojí „od jedné fary k druhé aneb jedni od druhých lid přitahovali“ (str. 15), poukazují na nemožnost toho, „an v tom svoboda po Praze Pražanóm choditi, bývati na kázaní, v kterémž chtie kostele, také poslové ani na rynku, ani po ulicéch běhajíce s mečem, kycúnem neb bičem ne- nutkají lidí sem nebo tam na kázanie jíti“. Mistři a kněží strany podobojí nikoho na kázání k sobě nevábí a nikomu nezapovídají choditi jinam, nýbrž pouze potírají bludy a přemrštěnosti kazatelů, kteří v minulých letech lidu hlásali všelijaké nejapnosti, jejichž zajímavý seznam se v listě uvádí. Kněží podobojí ovšem z po- vinnosti své napomínají lid, „aby sě takových kaziteluov varovali (str. 16). Na výtku Zajícovu, „že pozdvihše se v Luciperově pýše nechtíce pod poslušenstvím a učením spasitedlným býti ... vyklá- dají zákon boží a písma svatá lidem světským k lahodnému slyšení“ (A II f. 153a), odpovídají mistři, že dlužno činiti rozdíl mezi po- slušenstvím Boha a lidí. Co se týče poslušenství lidí uznávají, že nižší mají poslouchati vyšších ve všech věcech spasitelných, a to také jejich předkové činili, když se podrobili výroku koncilu Ba- silejského, který jim dovolil přijímati pod obojí způsobou. Jestliže se žádá podle výroku Písma „na stolici Mojžiešově sediece všecko, cožkoli vám povědie, učiňte“ — bezpodmínečná poslušnost vrchností církevních, je to nesprávné, ježto s druhé strany Kristus varuje před falešnými proroky. Mnozí lidé kladou přílišný důraz na to, „že papeže, kardináluov má posloucháno býti“ (str. 20), ale pří- činou toho není uznávání jejich vyšší autority, nýbrž spíše jejich veliká moc světská. Kdyby této neměli, lidé by se na ně tolik neohlíželi. Odmítají výtku, že oni a jejich předkové „vystúpili od jednoty obecné svaté cierkve římské... a že líbiece sě sobě a v své rozumy úfajíce“, vykládají písma jinak a nechtějí přijmouti poučení, poukazujíce k tomu, že předkové hledali v Basileji po- učení, a že pan Zajíc neukázal konkrétně, v čem by bloudili. Aby dokázali, že z církve obecné nevystoupili, vykládají mistři Pražští na tomto místě svůj názor o církvi, zajímavý zvláště tím, že se v podstatě shoduje s názorem bratrským a vyplynul nej- spíše z téže příčiny jako u bratří (nepochybně již před ustálením názoru bratrského, který asi přejat byl od theologů podobojích), t. z odporu proti mínění, že církev římská jest totožná s církvi obecnou a svatou. Theologickým pramenem obojího názoru (utra- kvistického i bratrského) jest ovšem názor svatého Augustina. „Cierkev svatú obecnú — píší mistři — my věříme býti [po všem
64 DRUHÝ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. Co se týče výtky, že by duchovní pod obojí „od jedné fary k druhé aneb jedni od druhých lid přitahovali“ (str. 15), poukazují na nemožnost toho, „an v tom svoboda po Praze Pražanóm choditi, bývati na kázaní, v kterémž chtie kostele, také poslové ani na rynku, ani po ulicéch běhajíce s mečem, kycúnem neb bičem ne- nutkají lidí sem nebo tam na kázanie jíti“. Mistři a kněží strany podobojí nikoho na kázání k sobě nevábí a nikomu nezapovídají choditi jinam, nýbrž pouze potírají bludy a přemrštěnosti kazatelů, kteří v minulých letech lidu hlásali všelijaké nejapnosti, jejichž zajímavý seznam se v listě uvádí. Kněží podobojí ovšem z po- vinnosti své napomínají lid, „aby sě takových kaziteluov varovali (str. 16). Na výtku Zajícovu, „že pozdvihše se v Luciperově pýše nechtíce pod poslušenstvím a učením spasitedlným býti ... vyklá- dají zákon boží a písma svatá lidem světským k lahodnému slyšení“ (A II f. 153a), odpovídají mistři, že dlužno činiti rozdíl mezi po- slušenstvím Boha a lidí. Co se týče poslušenství lidí uznávají, že nižší mají poslouchati vyšších ve všech věcech spasitelných, a to také jejich předkové činili, když se podrobili výroku koncilu Ba- silejského, který jim dovolil přijímati pod obojí způsobou. Jestliže se žádá podle výroku Písma „na stolici Mojžiešově sediece všecko, cožkoli vám povědie, učiňte“ — bezpodmínečná poslušnost vrchností církevních, je to nesprávné, ježto s druhé strany Kristus varuje před falešnými proroky. Mnozí lidé kladou přílišný důraz na to, „že papeže, kardináluov má posloucháno býti“ (str. 20), ale pří- činou toho není uznávání jejich vyšší autority, nýbrž spíše jejich veliká moc světská. Kdyby této neměli, lidé by se na ně tolik neohlíželi. Odmítají výtku, že oni a jejich předkové „vystúpili od jednoty obecné svaté cierkve římské... a že líbiece sě sobě a v své rozumy úfajíce“, vykládají písma jinak a nechtějí přijmouti poučení, poukazujíce k tomu, že předkové hledali v Basileji po- učení, a že pan Zajíc neukázal konkrétně, v čem by bloudili. Aby dokázali, že z církve obecné nevystoupili, vykládají mistři Pražští na tomto místě svůj názor o církvi, zajímavý zvláště tím, že se v podstatě shoduje s názorem bratrským a vyplynul nej- spíše z téže příčiny jako u bratří (nepochybně již před ustálením názoru bratrského, který asi přejat byl od theologů podobojích), t. z odporu proti mínění, že církev římská jest totožná s církvi obecnou a svatou. Theologickým pramenem obojího názoru (utra- kvistického i bratrského) jest ovšem názor svatého Augustina. „Cierkev svatú obecnú — píší mistři — my věříme býti [po všem
Strana LXV
DRUHÝ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. 65 světě, kdež sú Kristovi volení...], kterážto svatá jest, neb pán Kristus jest jejie hlava a ona jeho tělo, a jsúci jemu poddána hledí zachovati zřiezenie a přikázanie jeho a varuje sě od nálezkuov lidských tomu odporných a škodných... A to jest obecná ..., to jest po všem světě, kdežkoli sú boží volení, tehdy žádný sě ne- domnievej, byť byla zavřiena na jediném miestě... K této cierkvi tak svaté a tak obecné sě přiznáváme... Dále, aby římská cierkev měla býti obecná aneb zasě obecná cierkev svatá měla slúti římská, tohoť nepuojčujeme“. Jako bratří, i mistři podobojí jsou přesvěd- čeni, že „mnozí dobří křesťané byli, jsú a budú v dalekých zemích, buď v Indí, v Así i jinde, jakož kroniky okazují, a ti k římské stolici nehleděli“2. Zajímavo, že nároky římské církve býti uzná- vánu za obecnou, mistři vyvozují z politických snah říše Římské, jež středověku platila za „orbis universus“. Také co do názoru o církvi prvotní (apoštolské) mistři Pražští odpovídajíce panu Zajícovi projevují názory podobné jako bratří a jmenovitě vyvracejí jeho názor, „že by nynější (cierkev) byla dokonalejšie i viera nad cierkev svatú prvotní“ (str. 22), „nebo za prvotní cierkve přijali Ducha Svatého jedni v znamení vidědlném, jiní bez znamenie a obojí byli plni Ducha Svatého. Na důkaz, že současná církev římská není naplněna Duchem Svatým, uvádějí se výroky Eneáše Silvia o mravní pokleslosti její. Ovšem hned na to činí mistři zásadní ústupek připouštějíce, že mravními zlořády svého nositele netrpí výkonnost úřadu duchovního, „když jediné od viery nebude vypadeno, muož posluhováno býti podlé zřiezenie božieho, kterýžto z dobroty své a všemohúcnosti dary své skrze posluhovánie ta- kového lidem dává“ ... „a tak Čechové neb Moravané přijímajíce kněžstvie od cierkve římské přijímají to kněžstvie prostně od samého Boha“ (str. 24)3. V dalším odstavci probírá se otázka, zdali jest správnější přijímání pod jednou či pod obojí způsobou, a dovozuje se, že správnější jest toto. Slova položená v závorce, jsou v rukopise přetržena, ale toto přetržení neznamená odvolání příslušného názoru, jak z další souvislosti jest patrno. 2 Názory bratří českých o církvi viz v AKTECH I, podle Rejstříku. 3 KROFTA ve spise „Václav Koranda mladší“ názory theologické v odpo- vědi mistrů Pražských panu Zajícovi (z r. 1489) projevené stotožňuje s názory Korandovými, což sice nelze pokládati za nesprávné, ale dlužno přece míti na zřeteli, že ostatní mistři sotva asi prostě dali svůj souhlas ke Korandově formulaci jejich, jak ji dotčená odpověď podává. — S tím, co o církvi je pověděno v od- povědi panu Zajícovi, jest poučno srovnati to, co Krofta na uv. místě vypsal z jiných spisů Korandových (viz tam str. 33—38).
DRUHÝ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. 65 světě, kdež sú Kristovi volení...], kterážto svatá jest, neb pán Kristus jest jejie hlava a ona jeho tělo, a jsúci jemu poddána hledí zachovati zřiezenie a přikázanie jeho a varuje sě od nálezkuov lidských tomu odporných a škodných... A to jest obecná ..., to jest po všem světě, kdežkoli sú boží volení, tehdy žádný sě ne- domnievej, byť byla zavřiena na jediném miestě... K této cierkvi tak svaté a tak obecné sě přiznáváme... Dále, aby římská cierkev měla býti obecná aneb zasě obecná cierkev svatá měla slúti římská, tohoť nepuojčujeme“. Jako bratří, i mistři podobojí jsou přesvěd- čeni, že „mnozí dobří křesťané byli, jsú a budú v dalekých zemích, buď v Indí, v Así i jinde, jakož kroniky okazují, a ti k římské stolici nehleděli“2. Zajímavo, že nároky římské církve býti uzná- vánu za obecnou, mistři vyvozují z politických snah říše Římské, jež středověku platila za „orbis universus“. Také co do názoru o církvi prvotní (apoštolské) mistři Pražští odpovídajíce panu Zajícovi projevují názory podobné jako bratří a jmenovitě vyvracejí jeho názor, „že by nynější (cierkev) byla dokonalejšie i viera nad cierkev svatú prvotní“ (str. 22), „nebo za prvotní cierkve přijali Ducha Svatého jedni v znamení vidědlném, jiní bez znamenie a obojí byli plni Ducha Svatého. Na důkaz, že současná církev římská není naplněna Duchem Svatým, uvádějí se výroky Eneáše Silvia o mravní pokleslosti její. Ovšem hned na to činí mistři zásadní ústupek připouštějíce, že mravními zlořády svého nositele netrpí výkonnost úřadu duchovního, „když jediné od viery nebude vypadeno, muož posluhováno býti podlé zřiezenie božieho, kterýžto z dobroty své a všemohúcnosti dary své skrze posluhovánie ta- kového lidem dává“ ... „a tak Čechové neb Moravané přijímajíce kněžstvie od cierkve římské přijímají to kněžstvie prostně od samého Boha“ (str. 24)3. V dalším odstavci probírá se otázka, zdali jest správnější přijímání pod jednou či pod obojí způsobou, a dovozuje se, že správnější jest toto. Slova položená v závorce, jsou v rukopise přetržena, ale toto přetržení neznamená odvolání příslušného názoru, jak z další souvislosti jest patrno. 2 Názory bratří českých o církvi viz v AKTECH I, podle Rejstříku. 3 KROFTA ve spise „Václav Koranda mladší“ názory theologické v odpo- vědi mistrů Pražských panu Zajícovi (z r. 1489) projevené stotožňuje s názory Korandovými, což sice nelze pokládati za nesprávné, ale dlužno přece míti na zřeteli, že ostatní mistři sotva asi prostě dali svůj souhlas ke Korandově formulaci jejich, jak ji dotčená odpověď podává. — S tím, co o církvi je pověděno v od- povědi panu Zajícovi, jest poučno srovnati to, co Krofta na uv. místě vypsal z jiných spisů Korandových (viz tam str. 33—38).
Strana LXVI
Oô DRUHÝ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. Co se týče tří závěrečných výtek Zajícových, k první, že mistři nedopouštějí, aby jejich přivrženci milovali příslušníky strany pod jednou, odpovídají, že samo Písmo nařizuje nemíti žádného styku s tím, „kdo nezuostává v naučení Kristovu“ a že tak jedná i strana podjednou. K výtce druhé, že mistři příslušníkům církve východní prokazují velikou čest a lásku, praví, že podle svědectví svatého Jeronyma a sv. Pavla jich nepokládají za zmatečné ve víře. Zcela jinak chovají se příslušníci strany podjednou k českým podobojím, ač jim „přikazuje sněm Basilejský ... (je) mieti za dobré a věrné křesťany a s nimi dobrotivě nakládati“ (str. 29). Že podobojí přijímají lidi a duchovní od strany podjednou od- stouplé, je správné, poněvadž se to děje v předpokladu, že pře- stupují „pro zákon Kristův“ a totéž činila a činí strana podjednou s těmi, kdo odstupují od strany podobojí. Že mniši odkládajíce řeholní roucho chodí ve straně podobojí „v oděvu kněžském poctivém“, vysvětluje se tím, že se uznává za správné odložení toho oděvu, který slouží ku pokrytectví. Při této příležitosti pro- nášejí mistři několik sarkastických poznámek o mniších, svědčících o tom, jak jimi opovrhují a jich nenávidí. Uznávajíce jaksi oprávně- nost mnišství původního, zavrhují rozhodně současné mnišství, které od tohoto se úplně zvrhlo. Na stížnost Zajícovu, „že již pohříchu oborem dali se kněží ve všeliké rozkoše tělesné bez bázně božské i bez studu lidského (A II f. 153b) odpovídají mistři, že „rozkoše pocházejí ze zboží hojného“, jakého však kněží podobojí nemají, „než, majíce skrovnost vyměřenú k živnosti, práci vedú kostelní“... (str. 31). Proto jinde (t. ve straně podjednou) jest hledati duchovní roz- košnické, zvláště „v najvyšších kniežatech kněžských“, kteří vládnou jako skuteční světští panovníci, „v jiném také kněžstvu, kanovnickém mnišském ... ba i mezi mnichy žebravými“, kde jest „chudoba bez nedostatku“. V Čechách ovšem byla tomu učiněna přítrž pány světskými, z nichž „i nabyli z toho nejedni dosti“ a možno jim to přáti, „by jediné, to majíce, báli sě pána Boha, k dobrému tohoto královstvie věrně pomáhali, poddaných neutiskali“ (str. 31). Proti výtce, že kněží jsou vinni rozmáháním se pýchy, lakomství a všelikých mravních zlořádů ve stavu světském, hájí se mistři tím, že oni a jejich kněží to všecko potírají tak, že tím trpí i všeliká protivenství, „tak že obžalováni bývají, z bydlišť vypo- viedáni, někdy jim statky poberú, někdy vsázejí i do žaláře“ (str. 32). Spíše dlužno viniti „veliké preláty“ a kněžstvo podjednou. Vyskytne-li se však někdo v něm, kdo jen zlehka se dotýká zlo-
Oô DRUHÝ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. Co se týče tří závěrečných výtek Zajícových, k první, že mistři nedopouštějí, aby jejich přivrženci milovali příslušníky strany pod jednou, odpovídají, že samo Písmo nařizuje nemíti žádného styku s tím, „kdo nezuostává v naučení Kristovu“ a že tak jedná i strana podjednou. K výtce druhé, že mistři příslušníkům církve východní prokazují velikou čest a lásku, praví, že podle svědectví svatého Jeronyma a sv. Pavla jich nepokládají za zmatečné ve víře. Zcela jinak chovají se příslušníci strany podjednou k českým podobojím, ač jim „přikazuje sněm Basilejský ... (je) mieti za dobré a věrné křesťany a s nimi dobrotivě nakládati“ (str. 29). Že podobojí přijímají lidi a duchovní od strany podjednou od- stouplé, je správné, poněvadž se to děje v předpokladu, že pře- stupují „pro zákon Kristův“ a totéž činila a činí strana podjednou s těmi, kdo odstupují od strany podobojí. Že mniši odkládajíce řeholní roucho chodí ve straně podobojí „v oděvu kněžském poctivém“, vysvětluje se tím, že se uznává za správné odložení toho oděvu, který slouží ku pokrytectví. Při této příležitosti pro- nášejí mistři několik sarkastických poznámek o mniších, svědčících o tom, jak jimi opovrhují a jich nenávidí. Uznávajíce jaksi oprávně- nost mnišství původního, zavrhují rozhodně současné mnišství, které od tohoto se úplně zvrhlo. Na stížnost Zajícovu, „že již pohříchu oborem dali se kněží ve všeliké rozkoše tělesné bez bázně božské i bez studu lidského (A II f. 153b) odpovídají mistři, že „rozkoše pocházejí ze zboží hojného“, jakého však kněží podobojí nemají, „než, majíce skrovnost vyměřenú k živnosti, práci vedú kostelní“... (str. 31). Proto jinde (t. ve straně podjednou) jest hledati duchovní roz- košnické, zvláště „v najvyšších kniežatech kněžských“, kteří vládnou jako skuteční světští panovníci, „v jiném také kněžstvu, kanovnickém mnišském ... ba i mezi mnichy žebravými“, kde jest „chudoba bez nedostatku“. V Čechách ovšem byla tomu učiněna přítrž pány světskými, z nichž „i nabyli z toho nejedni dosti“ a možno jim to přáti, „by jediné, to majíce, báli sě pána Boha, k dobrému tohoto královstvie věrně pomáhali, poddaných neutiskali“ (str. 31). Proti výtce, že kněží jsou vinni rozmáháním se pýchy, lakomství a všelikých mravních zlořádů ve stavu světském, hájí se mistři tím, že oni a jejich kněží to všecko potírají tak, že tím trpí i všeliká protivenství, „tak že obžalováni bývají, z bydlišť vypo- viedáni, někdy jim statky poberú, někdy vsázejí i do žaláře“ (str. 32). Spíše dlužno viniti „veliké preláty“ a kněžstvo podjednou. Vyskytne-li se však někdo v něm, kdo jen zlehka se dotýká zlo-
Strana LXVII
DRUHÝ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. 67 řádů stavu světského, trpí podobně, jako kněží podobojí. Jest tedy světský stav sám vinen a má všecku moc, aby zlořády ony za- mezoval, kdyby chtěl a příklad vyšších mohl by blahodárně působiti na nižší. O svém poměru k bratřím českým mluví mistři na dvou místech. Na prvním odmítají s rozhořčením mínění Zajícovo, že strana podobojí svou roztržkou s církví římskou zavdává jim pří- činu, aby touto roztržkou odůvodňovali své odtržení a svůj odpor proti podrobení církvi podobojí. Mistři poukazují na to, jak veliký jest rozdíl mezi stranou podobojí a pikharty v odlučování od církve římské, ježto podobojí pouze „u některých bězích“ a „ne zpurně, ani všetečně“ se odchylují, kdežto pikharti „od viery křesťanské poběhli v mnohých svých neřádiech, všetečnostech, bludiech, čas od času mezi nimi proměnných“ a „od pravd znamenitých zákonu božieho“ a „od řádu dobrého křesťanského“ (str. 17). Není po- třebí, aby mistři byli zvláště napomínáni, by proti pikhartům vystupovali, jednak proto, že více jich přibývá ze strany podjednou než ze strany podobojí „zvláště v Němcích a jinde“1, jednak proto, že mistři několikrát a zvláště předešlého roku (1488) marně usilovali o to, aby sněm i král předsevzali rázné kroky proti nim (srov. str. 60), a bezvýsledně se snažili získati ku spolupůsobení probošta kapituly Pražské. Kdyby došlo k slyšení pikhartů, jehož mistři sobě přejí, ukázalo by se nejen nemálo jejich bludů a lží, nýbrž bylo by vyvráceno i mínění o jejich „dobrém životě“, a ukázalo by se jejich „pokrytstvie... jako poknířile se mieti, pošmúrnú tvář okazovati, zticha, smutně někdy mluviti a o sobě sě chlubiti, aby v tom viděni byli“ (str. 33). Pikharti, poněvadž jich přibylo, domnívají se, že se udrží, ale stačil by jen malý náraz, aby toto jejich mínění bylo vyvráceno. Projev mistrů Pražských o otázce smíru strany podobojí s církví římskou jest velice karakteristický pro smýšlení valné většiny strany podobojí. Na základě jeho můžeme posouditi, jak málo znamenala akce, kterou během r. 1493 jistá část této strany (hlavně někteří Pražané) podnikala, aby smiřování připravovala2. Zdá se, že nejednala ani z vlastního počinu, nýbrž z nátlaku vý- značných osob strany katolické a kruhů dvorských. A tak nepo- chybně dlužno posuzovati i následující akce smiřovací, na pr. nejblíže potom následující jednání r. 1502. Zde se patrně pikhartství béře v širším smyslu než jako českobratrství. 2 PALACKÝ, Dějiny V, 1, 343 a násl. V*
DRUHÝ LIST JANA ZAJÍCE MISTRŮM PRAŽSKÝM. 67 řádů stavu světského, trpí podobně, jako kněží podobojí. Jest tedy světský stav sám vinen a má všecku moc, aby zlořády ony za- mezoval, kdyby chtěl a příklad vyšších mohl by blahodárně působiti na nižší. O svém poměru k bratřím českým mluví mistři na dvou místech. Na prvním odmítají s rozhořčením mínění Zajícovo, že strana podobojí svou roztržkou s církví římskou zavdává jim pří- činu, aby touto roztržkou odůvodňovali své odtržení a svůj odpor proti podrobení církvi podobojí. Mistři poukazují na to, jak veliký jest rozdíl mezi stranou podobojí a pikharty v odlučování od církve římské, ježto podobojí pouze „u některých bězích“ a „ne zpurně, ani všetečně“ se odchylují, kdežto pikharti „od viery křesťanské poběhli v mnohých svých neřádiech, všetečnostech, bludiech, čas od času mezi nimi proměnných“ a „od pravd znamenitých zákonu božieho“ a „od řádu dobrého křesťanského“ (str. 17). Není po- třebí, aby mistři byli zvláště napomínáni, by proti pikhartům vystupovali, jednak proto, že více jich přibývá ze strany podjednou než ze strany podobojí „zvláště v Němcích a jinde“1, jednak proto, že mistři několikrát a zvláště předešlého roku (1488) marně usilovali o to, aby sněm i král předsevzali rázné kroky proti nim (srov. str. 60), a bezvýsledně se snažili získati ku spolupůsobení probošta kapituly Pražské. Kdyby došlo k slyšení pikhartů, jehož mistři sobě přejí, ukázalo by se nejen nemálo jejich bludů a lží, nýbrž bylo by vyvráceno i mínění o jejich „dobrém životě“, a ukázalo by se jejich „pokrytstvie... jako poknířile se mieti, pošmúrnú tvář okazovati, zticha, smutně někdy mluviti a o sobě sě chlubiti, aby v tom viděni byli“ (str. 33). Pikharti, poněvadž jich přibylo, domnívají se, že se udrží, ale stačil by jen malý náraz, aby toto jejich mínění bylo vyvráceno. Projev mistrů Pražských o otázce smíru strany podobojí s církví římskou jest velice karakteristický pro smýšlení valné většiny strany podobojí. Na základě jeho můžeme posouditi, jak málo znamenala akce, kterou během r. 1493 jistá část této strany (hlavně někteří Pražané) podnikala, aby smiřování připravovala2. Zdá se, že nejednala ani z vlastního počinu, nýbrž z nátlaku vý- značných osob strany katolické a kruhů dvorských. A tak nepo- chybně dlužno posuzovati i následující akce smiřovací, na pr. nejblíže potom následující jednání r. 1502. Zde se patrně pikhartství béře v širším smyslu než jako českobratrství. 2 PALACKÝ, Dějiny V, 1, 343 a násl. V*
Strana LXVIII
68 PRVNÍ LIST JANA ZAJÍCE BRATŘÍM. c) První list Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti bratřím českým. Na základě ocenění korespondence pana Jana Zajíce s mistry Pražskými z let 1488—1493 (str. 58—67) lze určiti vlastní účel a smysl jeho nedatované korespondence s bratřími. Diskuse s bratřími zde vedená na oko za tím účelem, aby je přiměl k návratu do církve římské, a to na základě jejich veřejného slyšení, o němž současně píše mistrům Pražským, má krýti a odůvodniti jeho snahu o smíření církve podobojí s církví římskou. Proto první list Zajícův k bratřím jest zajisté současný s jeho prvním listem k mistrům Pražským, t. j. vznikl někdy okolo suchých dní postních (25. února — 1. března) r. 14881. Tomu nasvědčuje i doslovné téměř opakování některých myšlenek, vy- slovených Zajícem v listě mistrům Pražským, jak ve věcných poznámkách v tekstu na svých místech jest uvedeno. Obsah tohoto dlouhého listu jest v podstatě ten, že bratří vyzývá, aby se vrátili k jednotě s církví římskou, což odůvodňuje takto: Ač jest člověk „malého učení“, přece z lásky křesťanské pokládá za svou povinnost napomenouti bratří, u nichž se po- zdvihuje právě blud valdenský, aby se napravili a svých bludů zanechali. Připomíná jim, že bez opory poslušenství církve svaté dábel všecky dobré vlastnosti jejich (jako ctné obyčeje, pokornost, milostivost, spravedlivost, touhu po pochopení Písma sv.) může zvrátiti v neřesti, zvláště pak v pýchu. Jestliže se od církve od- vrátili pro neřesti kněžstva, nejednali správně podle Písma, neboť toto nařizuje poslouchati i zlých úředníků, jestliže dobré nařizují. Dobře bratří činí, že si zvolili za vzor církev prvotní, ale tato nebyla ještě tak dokonalá, jako církev pozdější. Avšak již apoštolé trestali ty, kteří třebas v dobrém úmyslu (jako jáhen Mikuláš) nebyli jich poslušni. Bratří se pokusili o hrozné věci opovážlivě a zajisté nevyšli z Boha, „nebo Bůh neposílá k rozdvojení a ne- jednotě svaté věci obecné, křesťanské“ (f. 163b). Roztržka jejich by mohla snadno míti tytéž hrozné následky (války a jiné násil- nosti) jako roztržka následovníků Husových. Dějepisné zprávy V rukopisné „Historia fratrum“ (rkpis univ. knih. XVII F 51) se sice kladou 3 listy páně Zajícovy bratřím do r. 1489, ale vzhledem k pozdnímu složení tohoto spisu dlužno tento údaj pokládati za kombinaci spisovatele na základě toho, co mohl vyčísti z „Aktů Jednoty bratrské“, které mu asi byly přístupné. Totéž platí i o datování listu bratra Prokopa bratru Lukášovi, v němž se děje zmínka o Lukášově spisu „Bárka“ a o Prokopově spise o dobré vůli, z něhož výňatek obsahuje druhá odpověď bratří panu Zajícovi. (Srov. A II, str. 189, pozn. 1).
68 PRVNÍ LIST JANA ZAJÍCE BRATŘÍM. c) První list Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti bratřím českým. Na základě ocenění korespondence pana Jana Zajíce s mistry Pražskými z let 1488—1493 (str. 58—67) lze určiti vlastní účel a smysl jeho nedatované korespondence s bratřími. Diskuse s bratřími zde vedená na oko za tím účelem, aby je přiměl k návratu do církve římské, a to na základě jejich veřejného slyšení, o němž současně píše mistrům Pražským, má krýti a odůvodniti jeho snahu o smíření církve podobojí s církví římskou. Proto první list Zajícův k bratřím jest zajisté současný s jeho prvním listem k mistrům Pražským, t. j. vznikl někdy okolo suchých dní postních (25. února — 1. března) r. 14881. Tomu nasvědčuje i doslovné téměř opakování některých myšlenek, vy- slovených Zajícem v listě mistrům Pražským, jak ve věcných poznámkách v tekstu na svých místech jest uvedeno. Obsah tohoto dlouhého listu jest v podstatě ten, že bratří vyzývá, aby se vrátili k jednotě s církví římskou, což odůvodňuje takto: Ač jest člověk „malého učení“, přece z lásky křesťanské pokládá za svou povinnost napomenouti bratří, u nichž se po- zdvihuje právě blud valdenský, aby se napravili a svých bludů zanechali. Připomíná jim, že bez opory poslušenství církve svaté dábel všecky dobré vlastnosti jejich (jako ctné obyčeje, pokornost, milostivost, spravedlivost, touhu po pochopení Písma sv.) může zvrátiti v neřesti, zvláště pak v pýchu. Jestliže se od církve od- vrátili pro neřesti kněžstva, nejednali správně podle Písma, neboť toto nařizuje poslouchati i zlých úředníků, jestliže dobré nařizují. Dobře bratří činí, že si zvolili za vzor církev prvotní, ale tato nebyla ještě tak dokonalá, jako církev pozdější. Avšak již apoštolé trestali ty, kteří třebas v dobrém úmyslu (jako jáhen Mikuláš) nebyli jich poslušni. Bratří se pokusili o hrozné věci opovážlivě a zajisté nevyšli z Boha, „nebo Bůh neposílá k rozdvojení a ne- jednotě svaté věci obecné, křesťanské“ (f. 163b). Roztržka jejich by mohla snadno míti tytéž hrozné následky (války a jiné násil- nosti) jako roztržka následovníků Husových. Dějepisné zprávy V rukopisné „Historia fratrum“ (rkpis univ. knih. XVII F 51) se sice kladou 3 listy páně Zajícovy bratřím do r. 1489, ale vzhledem k pozdnímu složení tohoto spisu dlužno tento údaj pokládati za kombinaci spisovatele na základě toho, co mohl vyčísti z „Aktů Jednoty bratrské“, které mu asi byly přístupné. Totéž platí i o datování listu bratra Prokopa bratru Lukášovi, v němž se děje zmínka o Lukášově spisu „Bárka“ a o Prokopově spise o dobré vůli, z něhož výňatek obsahuje druhá odpověď bratří panu Zajícovi. (Srov. A II, str. 189, pozn. 1).
Strana LXIX
ODPOVĚD BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV. 69 nasvědčují tomu, že, odtrhli-li se kdy někteří lidé od jednoty církevní, obyčejně „rozmohše se, že sou ve všecko zlé a zoufalství vstoupili, ukrutnými mordy, loupeží, žhářstvím i všelikterakým neřádným rozpuštěním v bludích i v obyčejích a skutcích“ (f. 164a). Také není žádného příkladu nebo dokladu, že by nějaká sekta mohla lidi osvítiti, nýbrž naopak shledává se, že se nevěrou sekt lidé zatemňují. Poněvadž kacíři bývají od Boha posíláni na křesťany jako pometlo, které je čistí, nechť bratří dají pozor, aby nebyli takovýmto pometlem, kteréž, když splnilo svůj úkol, se ohněm spaluje. d) Odpověď bratří na první list pana Jana Zajíce. Bratří obdrževše list páně Zajícův odepsali mu bez průtahu, poněvadž ve svém listě praví, že odpověď mu „krátce učinili a napsali někteří v Litomyšli, nemajíce při tom jiných, kteříž po krajinách svá obydlé majíce vzdáleni sou“. Z toho zároveň vysvítá, že od- pověď ona nebyla složena po úradě a ve jménu úzké rady nebo dokonce synody, nýbrž že ji složili jen někteří členové úzké rady, ovšem asi nejvýznačnější, poněvadž Litomyšl v té době byla asi nejpřednějším sídlem Jednoty bratrské. Tam byl tou dobou asi správcem zboru bratrského Jan Táborský, který tehdy spolu s Janem Klenovským, jak se zdá, zaujímal vůdčí postavení v Jednotě, neboť Krasonický praví o nich, že „přednost mezi bratřími několiko let drželi“, t. j. před smrtí Táborského r. 1495.1 Odpověď bratři litomyšlských panu Zajícovi, jest tudíž nejspíše asi prací Jana Táborského. Vedle něho bylo by možno mysliti snad i na bratra Prokopa, ježto v odpovědi bratří na druhý list Zajícův se nalézá výklad názoru o dobré vůli jakožto základu spasení (srov. pozn. na str. 189). Prokop byl tehdy správcem bratrského zboru v Bran- dýse nad Orlicí,2 odkud do Litomyšle není příliš daleko. Z důvodů výše uvedených lze klásti vznik odpovědi bratrské panu Zajícovi do počátku března r. 1488. Obsah odpovědi, kterou dali bratří panu Zajícovi na jeho list jest tento: Bratří nemají za to, že byli dáblem svedeni, jak pan Zajíc myslí, když se jako zvláštní církev ustavili, nýbrž učinili to „z nouze a z potřeby spasení svého, nižádné v tom lehkosti ani všetečnosti nepožívajíce, ale s mnohou bázní a s mnohým uptáním i s bděním na modlitbách“ (f. 165b). Vytýkaje jim, že vystoupili 2 GOLL, Chelčický a Jednota 208, 238, 242. GOLL, Chelčický a Jednota 169.
ODPOVĚD BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV. 69 nasvědčují tomu, že, odtrhli-li se kdy někteří lidé od jednoty církevní, obyčejně „rozmohše se, že sou ve všecko zlé a zoufalství vstoupili, ukrutnými mordy, loupeží, žhářstvím i všelikterakým neřádným rozpuštěním v bludích i v obyčejích a skutcích“ (f. 164a). Také není žádného příkladu nebo dokladu, že by nějaká sekta mohla lidi osvítiti, nýbrž naopak shledává se, že se nevěrou sekt lidé zatemňují. Poněvadž kacíři bývají od Boha posíláni na křesťany jako pometlo, které je čistí, nechť bratří dají pozor, aby nebyli takovýmto pometlem, kteréž, když splnilo svůj úkol, se ohněm spaluje. d) Odpověď bratří na první list pana Jana Zajíce. Bratří obdrževše list páně Zajícův odepsali mu bez průtahu, poněvadž ve svém listě praví, že odpověď mu „krátce učinili a napsali někteří v Litomyšli, nemajíce při tom jiných, kteříž po krajinách svá obydlé majíce vzdáleni sou“. Z toho zároveň vysvítá, že od- pověď ona nebyla složena po úradě a ve jménu úzké rady nebo dokonce synody, nýbrž že ji složili jen někteří členové úzké rady, ovšem asi nejvýznačnější, poněvadž Litomyšl v té době byla asi nejpřednějším sídlem Jednoty bratrské. Tam byl tou dobou asi správcem zboru bratrského Jan Táborský, který tehdy spolu s Janem Klenovským, jak se zdá, zaujímal vůdčí postavení v Jednotě, neboť Krasonický praví o nich, že „přednost mezi bratřími několiko let drželi“, t. j. před smrtí Táborského r. 1495.1 Odpověď bratři litomyšlských panu Zajícovi, jest tudíž nejspíše asi prací Jana Táborského. Vedle něho bylo by možno mysliti snad i na bratra Prokopa, ježto v odpovědi bratří na druhý list Zajícův se nalézá výklad názoru o dobré vůli jakožto základu spasení (srov. pozn. na str. 189). Prokop byl tehdy správcem bratrského zboru v Bran- dýse nad Orlicí,2 odkud do Litomyšle není příliš daleko. Z důvodů výše uvedených lze klásti vznik odpovědi bratrské panu Zajícovi do počátku března r. 1488. Obsah odpovědi, kterou dali bratří panu Zajícovi na jeho list jest tento: Bratří nemají za to, že byli dáblem svedeni, jak pan Zajíc myslí, když se jako zvláštní církev ustavili, nýbrž učinili to „z nouze a z potřeby spasení svého, nižádné v tom lehkosti ani všetečnosti nepožívajíce, ale s mnohou bázní a s mnohým uptáním i s bděním na modlitbách“ (f. 165b). Vytýkaje jim, že vystoupili 2 GOLL, Chelčický a Jednota 208, 238, 242. GOLL, Chelčický a Jednota 169.
Strana LXX
70 DRUHÝ LIST JANA ZAJÍCE BRATŘÍM. z poslušenství církve svaté, neukázal prý jim pan Zajíc, „v čem záleží to poslušenství“. Uváděje jim na pamět výrok Kristův o mistrech zákonnících sedících na stolici Mojžíšově, naznačil jim, že by měli poslouchati kněží, kteří činí zlé skutky, ale bratří tento výrok Kristův nevztahují na kněží novozákonní a spíše mají na zřeteli jeho výrok varující před falešnými proroky. Pan Zajíc vy- slovil mínění, že pro zlé kněží nemá se člověk pohoršovati, nýbrž doufati v jejich nápravu, ale měl-li při tom na mysli kněží římské, jest marná jeho naděje. Poslouchati pak římských kněží nehodí se také proto, že tito sami „poslouchají Otce nejvyššího, pokudž chtí a v čemž chtí a nejvíce potud, pokudž by své lepší podlé světa anebo podlé těla viděli“ (166b). Obava, že by bratří mohli vyvolati rozbroje a domácí války, jest zbytečná a pan Zajíc spíše by se s ní měl obrátiti na ty, kteří v předešlých letech (míní se patrně občanské války za krále Jiřího rozpoutané, v nichž pan Zajíc jakožto přední člen panské jednoty byl spoluvinníkem) „sou sobě vespolek taková ukrutenství i v této zemi činili“, že i poddaní páně Zajícovi tolik utrpěli, „že snad ještě i podnes ve vsech ně- kterých nemohou se spraviti“ (f. 167a). A z původců těchto běd byli zvláště mniši a bosáci. Dále odmítají bratří Zajícův názor o nedokonalosti církve prvotní, která bratřím jest vzorem, a tvrdí, že nezměnili víry Bohem lidem dané, poněvadž jí vůbec změniti nelze, nýbrž pouze od ní se od- chýliti nebo přijmouti něco za víru, co věrou není. „O víru pravou a živou, kteráž jest láskou ozdobena, žádný se vaditi nemůže s svým bližním, zvláště nemilostivě a zlobivě, neb ona v sobě zavírá milost a pokoj“ ... (f. 168b). Nikdo na světě nemůže proměniti víru, nýbrž pouze zevnitřní obyčeje zvláště bohoslužebné, ale přivrženci různých takových obyčejů mohou všichni náležeti k jediné církvi svaté obecné, jejížto údové jsou rozprostřeni po celém světě. e) Druhý list Jana Zajice z Hasenburka a z Kosti bratřím. Pan Zajíc ozval se na odpověď, kterou mu bratří dali, novým listem, v němž jednak hájí své stanovisko, jednak se brání proti výtkám bratří, ale vedle toho projevuje své nepříznivé smýšlení o jejich chování a víře, vytýkaje jim jejich bludy, jak z pověsti je znal a rozpor mezi jejich zásadami a praksí. List jeho po této stránce osvětluje zajímavě vzrůst Jednoty bratrské podobně, jako odpověď mistrů Pražských na první list Zajícův jim psaný. Poněvadž dlužno míti za to, že pan Zajíc neměl příčiny, proč by byl odkládal se sepsáním svého druhého listu bratřím, možno jej položiti ještě do r. 1488.
70 DRUHÝ LIST JANA ZAJÍCE BRATŘÍM. z poslušenství církve svaté, neukázal prý jim pan Zajíc, „v čem záleží to poslušenství“. Uváděje jim na pamět výrok Kristův o mistrech zákonnících sedících na stolici Mojžíšově, naznačil jim, že by měli poslouchati kněží, kteří činí zlé skutky, ale bratří tento výrok Kristův nevztahují na kněží novozákonní a spíše mají na zřeteli jeho výrok varující před falešnými proroky. Pan Zajíc vy- slovil mínění, že pro zlé kněží nemá se člověk pohoršovati, nýbrž doufati v jejich nápravu, ale měl-li při tom na mysli kněží římské, jest marná jeho naděje. Poslouchati pak římských kněží nehodí se také proto, že tito sami „poslouchají Otce nejvyššího, pokudž chtí a v čemž chtí a nejvíce potud, pokudž by své lepší podlé světa anebo podlé těla viděli“ (166b). Obava, že by bratří mohli vyvolati rozbroje a domácí války, jest zbytečná a pan Zajíc spíše by se s ní měl obrátiti na ty, kteří v předešlých letech (míní se patrně občanské války za krále Jiřího rozpoutané, v nichž pan Zajíc jakožto přední člen panské jednoty byl spoluvinníkem) „sou sobě vespolek taková ukrutenství i v této zemi činili“, že i poddaní páně Zajícovi tolik utrpěli, „že snad ještě i podnes ve vsech ně- kterých nemohou se spraviti“ (f. 167a). A z původců těchto běd byli zvláště mniši a bosáci. Dále odmítají bratří Zajícův názor o nedokonalosti církve prvotní, která bratřím jest vzorem, a tvrdí, že nezměnili víry Bohem lidem dané, poněvadž jí vůbec změniti nelze, nýbrž pouze od ní se od- chýliti nebo přijmouti něco za víru, co věrou není. „O víru pravou a živou, kteráž jest láskou ozdobena, žádný se vaditi nemůže s svým bližním, zvláště nemilostivě a zlobivě, neb ona v sobě zavírá milost a pokoj“ ... (f. 168b). Nikdo na světě nemůže proměniti víru, nýbrž pouze zevnitřní obyčeje zvláště bohoslužebné, ale přivrženci různých takových obyčejů mohou všichni náležeti k jediné církvi svaté obecné, jejížto údové jsou rozprostřeni po celém světě. e) Druhý list Jana Zajice z Hasenburka a z Kosti bratřím. Pan Zajíc ozval se na odpověď, kterou mu bratří dali, novým listem, v němž jednak hájí své stanovisko, jednak se brání proti výtkám bratří, ale vedle toho projevuje své nepříznivé smýšlení o jejich chování a víře, vytýkaje jim jejich bludy, jak z pověsti je znal a rozpor mezi jejich zásadami a praksí. List jeho po této stránce osvětluje zajímavě vzrůst Jednoty bratrské podobně, jako odpověď mistrů Pražských na první list Zajícův jim psaný. Poněvadž dlužno míti za to, že pan Zajíc neměl příčiny, proč by byl odkládal se sepsáním svého druhého listu bratřím, možno jej položiti ještě do r. 1488.
Strana LXXI
DRUHÝ LIST JANA ZAJÍCE BRATŘÍM. 71 Na počátku svého druhého listu odpovídá pan Zajíc na osvědčení bratří, že oni pokládají za základ víry víru v Boha Otce všemohoucího, Krista Ježíše, syna jeho jediného, a v Ducha Svatého, kterou také sami vyznávají. Praví, že to nestačí, nýbrž že vedle víry v Boha je potřebná též víra o Bohu a víra Bohu. K víře o Bohu náleží zvláště věřiti, že Kristus pod způsobou chleba a vína se oslavil. K víře Bohu náleží zvláště věřiti v církev svatou obecnou, jejímiž představiteli jsou biskupové římští. To pak do- kazuje mnoha doklady čerpanými ze spisů a výroků různých otců církevních i papežů. Bratří velice by chybili, kdyby zamítali poučení svatých otců, za jejichž správnost ručí sama církev. Spoléhají-li na modlitbu, že tato je ochrání před poblouzením, jsou na omylu, poněvadž modlitba těch, kteří opustili jednotu církve svaté, se Bohu nelíbí. Pan Zajíc zavrhuje dále odůvodnění, proč se bratří oddělili od církve římské (vzájemné rozbroje českých stran pod jednou a podobojí) a praví, že se měli obrátit raději o pomoc k stolici papežské, než novou různici začínati. K námitce bratří, že nevysvětlil ve svém prvním listě, v čem záleží poslušenství církve svaté, nevykládá pan Zajíc této otázky, nýbrž trvá na svém dřívějším odůvodnění z Písma (o stolici Moj- žíšově) a vytýká bratřím, že nesprávně odpírají poslušenství církvi římské pro „zboží nadaná a pro pýchu chodu od šatství etc. (172a). Filiberta, biskupa Kostnického, kterého osobně znal, uvádí za příklad preláta, který, jak to úřad jeho vyžadoval, „v šarlatě chodil i jezdil“, ale v soukromí byl velikým asketou. Bratří po- suzují prý preláty a papeže vůbec jen povrchně, podle zevnějšího jejich vystupování — nejsouce ovšem s to, viděti jejich nitro. Bratří pohoršují se papežem, „že jest bohatý, pyšný a lakomý a že sedí v stolici císařské“, ale sami počínají si neskromně, stavíce na odiv svou pokoru a trpělivost. „Papež, otec svatý, a jiní preláti proto zboží mají, aby od nevěrných nepřátel víry křesťanské ne- majíce obrany od světských, nehned tak zlehka dali kostely a své poddané i jiné křesťany utisknouti“ (1731). Však bratří raději „mocné i s hrady a městy i s penězi v své bratrstvo a roty“ rádi přijímají i peníze chovají, než by víry a zákona božího hájili... K ironické otázce, kde nebo lépe odkud pan Zajíc očekává nápravu církve římské, odkazuje pisatel bratří v první řadě k du- chovní správě „arcibiskupství kostela pražského, kdežto učení tu doktorové a mistři sou“, v další pak řadě k universitám Lipské, Pařížské a Bolognské a konečně ke stolici papežské dokládaje,
DRUHÝ LIST JANA ZAJÍCE BRATŘÍM. 71 Na počátku svého druhého listu odpovídá pan Zajíc na osvědčení bratří, že oni pokládají za základ víry víru v Boha Otce všemohoucího, Krista Ježíše, syna jeho jediného, a v Ducha Svatého, kterou také sami vyznávají. Praví, že to nestačí, nýbrž že vedle víry v Boha je potřebná též víra o Bohu a víra Bohu. K víře o Bohu náleží zvláště věřiti, že Kristus pod způsobou chleba a vína se oslavil. K víře Bohu náleží zvláště věřiti v církev svatou obecnou, jejímiž představiteli jsou biskupové římští. To pak do- kazuje mnoha doklady čerpanými ze spisů a výroků různých otců církevních i papežů. Bratří velice by chybili, kdyby zamítali poučení svatých otců, za jejichž správnost ručí sama církev. Spoléhají-li na modlitbu, že tato je ochrání před poblouzením, jsou na omylu, poněvadž modlitba těch, kteří opustili jednotu církve svaté, se Bohu nelíbí. Pan Zajíc zavrhuje dále odůvodnění, proč se bratří oddělili od církve římské (vzájemné rozbroje českých stran pod jednou a podobojí) a praví, že se měli obrátit raději o pomoc k stolici papežské, než novou různici začínati. K námitce bratří, že nevysvětlil ve svém prvním listě, v čem záleží poslušenství církve svaté, nevykládá pan Zajíc této otázky, nýbrž trvá na svém dřívějším odůvodnění z Písma (o stolici Moj- žíšově) a vytýká bratřím, že nesprávně odpírají poslušenství církvi římské pro „zboží nadaná a pro pýchu chodu od šatství etc. (172a). Filiberta, biskupa Kostnického, kterého osobně znal, uvádí za příklad preláta, který, jak to úřad jeho vyžadoval, „v šarlatě chodil i jezdil“, ale v soukromí byl velikým asketou. Bratří po- suzují prý preláty a papeže vůbec jen povrchně, podle zevnějšího jejich vystupování — nejsouce ovšem s to, viděti jejich nitro. Bratří pohoršují se papežem, „že jest bohatý, pyšný a lakomý a že sedí v stolici císařské“, ale sami počínají si neskromně, stavíce na odiv svou pokoru a trpělivost. „Papež, otec svatý, a jiní preláti proto zboží mají, aby od nevěrných nepřátel víry křesťanské ne- majíce obrany od světských, nehned tak zlehka dali kostely a své poddané i jiné křesťany utisknouti“ (1731). Však bratří raději „mocné i s hrady a městy i s penězi v své bratrstvo a roty“ rádi přijímají i peníze chovají, než by víry a zákona božího hájili... K ironické otázce, kde nebo lépe odkud pan Zajíc očekává nápravu církve římské, odkazuje pisatel bratří v první řadě k du- chovní správě „arcibiskupství kostela pražského, kdežto učení tu doktorové a mistři sou“, v další pak řadě k universitám Lipské, Pařížské a Bolognské a konečně ke stolici papežské dokládaje,
Strana LXXII
72 ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. že doma člověk sedě málo se naučí a pozná, že musí jako řádný řemeslník jíti do světa se rozhlédnouti. Dále snaží se pan Zajíc uvésti na pravou míru výtku bratří, že církev římská nevěstky připouští jako věc nezbytnou, dovolávaje se kardinála svatého Angela, jenž prý tvrdil, „že pro vyvarování většího zlého, menší zlé musí se přezříti“ (174a). Pan Zajíc uznává, že bratří mnohé věci pěkně a křesťansky píší, má však za to, že tím zakrývají své bludy, které někteří z nich mimovolně projevují, na př., že Kristus není Bůh, že panna Maria byla obyčejnou ženou, vedou všeliké rouhavé řeči o svátosti oltářní a zamítají očistec. Proto je napomíná důtklivě, aby své bludy poznali a napravili se, zvláště co do víry o svátosti oltářní, poukazuje na to, že člověk mnoho jiných obyčejnějších, všedních věcí si nedovede vysvětliti, pročež nezbývá mu, leč prostě věřiti v přítomnost Kristovu ve svátosti oltářní. K svému vyzvání připojuje pan Zajíc nepřímé obvinění bratří, že „znamení umučení božího to v posměchu a v nenávisti mají a ta kazí a ruší a týmž znamením nedadí se žehnati a řkouc: Co se šermuješ“?“ (f. 176b)... „před svátostí se bojí, ani chtí ji líbati ... vodou posvěcenou nechtí se kropiti ... do kostelů posvěcených nechtí choditi“... (f. 176b). Zpozdilé jest, když bratří chtějí, aby k Jednotě jejich všichni lidé přistoupili, proto nechť raději přistoupí k jednotě církve svaté. ƒ) Odpověd bratři na druhý list Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti. Poněvadž bratří z druhého listu Zajícova seznali jeho nepříznivé smýšlení o sobě a jeho křivé mínění o své víře, chtějí ho svým druhým listem poučiti, jakou mají vlastně víru a odůvodniti její správnost. List tento vznikl asi brzy po druhém listě Zajícově — a to buď ještě r. 1488 nebo počátkem r. 1489. Skladateli jeho byli opět bratří Jan Táborský a bratr Prokop bakalář (viz str. 69). Výklad o dobré vůli jakožto základu spasení jest nepochybně výňatkem ze ztraceného spisu Prokopova o tomto předmětul. Viz o té věci pozn. 1 na str. 189. Obsah sepsání jest tento: Poněvadž z druhého listu Zajícova seznali, že má o nich velmi nepříznivé mínění, proto chtějí mu obšírněji vyložiti upřímně svoji víru podle pořádku t. zv. apoštolského vyznání víry. Para- frazují tedy a rozvádějí toto symbolum. Až do článku o církvi není tam obsaženo nic pozoruhodného. Teprve odtud počínaje pozorujeme, že bratří názory své vyjadřují tak, aby vytknuli své 1 Srov. GOLL, Chelčický a Jednota 169.
72 ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. že doma člověk sedě málo se naučí a pozná, že musí jako řádný řemeslník jíti do světa se rozhlédnouti. Dále snaží se pan Zajíc uvésti na pravou míru výtku bratří, že církev římská nevěstky připouští jako věc nezbytnou, dovolávaje se kardinála svatého Angela, jenž prý tvrdil, „že pro vyvarování většího zlého, menší zlé musí se přezříti“ (174a). Pan Zajíc uznává, že bratří mnohé věci pěkně a křesťansky píší, má však za to, že tím zakrývají své bludy, které někteří z nich mimovolně projevují, na př., že Kristus není Bůh, že panna Maria byla obyčejnou ženou, vedou všeliké rouhavé řeči o svátosti oltářní a zamítají očistec. Proto je napomíná důtklivě, aby své bludy poznali a napravili se, zvláště co do víry o svátosti oltářní, poukazuje na to, že člověk mnoho jiných obyčejnějších, všedních věcí si nedovede vysvětliti, pročež nezbývá mu, leč prostě věřiti v přítomnost Kristovu ve svátosti oltářní. K svému vyzvání připojuje pan Zajíc nepřímé obvinění bratří, že „znamení umučení božího to v posměchu a v nenávisti mají a ta kazí a ruší a týmž znamením nedadí se žehnati a řkouc: Co se šermuješ“?“ (f. 176b)... „před svátostí se bojí, ani chtí ji líbati ... vodou posvěcenou nechtí se kropiti ... do kostelů posvěcených nechtí choditi“... (f. 176b). Zpozdilé jest, když bratří chtějí, aby k Jednotě jejich všichni lidé přistoupili, proto nechť raději přistoupí k jednotě církve svaté. ƒ) Odpověd bratři na druhý list Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti. Poněvadž bratří z druhého listu Zajícova seznali jeho nepříznivé smýšlení o sobě a jeho křivé mínění o své víře, chtějí ho svým druhým listem poučiti, jakou mají vlastně víru a odůvodniti její správnost. List tento vznikl asi brzy po druhém listě Zajícově — a to buď ještě r. 1488 nebo počátkem r. 1489. Skladateli jeho byli opět bratří Jan Táborský a bratr Prokop bakalář (viz str. 69). Výklad o dobré vůli jakožto základu spasení jest nepochybně výňatkem ze ztraceného spisu Prokopova o tomto předmětul. Viz o té věci pozn. 1 na str. 189. Obsah sepsání jest tento: Poněvadž z druhého listu Zajícova seznali, že má o nich velmi nepříznivé mínění, proto chtějí mu obšírněji vyložiti upřímně svoji víru podle pořádku t. zv. apoštolského vyznání víry. Para- frazují tedy a rozvádějí toto symbolum. Až do článku o církvi není tam obsaženo nic pozoruhodného. Teprve odtud počínaje pozorujeme, že bratří názory své vyjadřují tak, aby vytknuli své 1 Srov. GOLL, Chelčický a Jednota 169.
Strana LXXIII
ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. 73 stanovisko. Církev definují tak, „že církev svatá obecná jest zbor všech vyvolených božích, kteřížkoli byli od počátku světa, jsou a budou až do skonání, jejížto oudové rozprostřeni sou po všem světě“ ... (f. 178a). „Než pak kdežkoli jest shromáždění lidí u víře pána Krista podlé přítomné nebo nynější spravedlnosti místem některým a časem, ty nejsa církev svatá obecná, ale slouti mohou particularis ecclesia, (totiž) částka církve svaté obecné, jako byli v Římě, v Korintu, v Efezu anebo jinde“... (f. 178b). V takovém shromáždění vždycky byli zlí mezi dobrými a pokrytci, „jichžto církev svatá prázdna není“. O obcování svatých věří bratří, že jen ti jsou účastni jeho (t. zásluh Kristových a všech darů, které Bůh dává) jakožto údové těla, jehož hlavou jest Kristus, kteří jsou bez hříchu. „Protož příliš jest nebezpečné a oklamání o duše i o statek blízké spoléhati na cizí modlitby a dobré skutky“ poněvadž člověku prospějí jen vlastní dobré skutky, konané ve stavu bezhříšném. Proto jest potřebí pečovati o odpuštění hříchů. Ovšem tento článek víry jest velice choulostivý, neboť zavdává na mnoze příčinu k tomu, že se lidé příliš spoléhají na to, že jim hříchy budou odpuštěny a jiní (kněží) z toho těží. Poněvadž pan Zajíc bratří upozorňoval, že nestačí pouze věřiti v Boha, nýbrž jest potřebí i o Bohu a Bohu věřiti, bratří praví, „že jest to nejvyšší stupeň víry v Boha věřiti, neb to samým dobrým přileží“ (f. 180a), kdežto věřiti o Bohu a Bohu jsou před- běžné stupně víry, a vykládají pak, že skutečná víra v Boha záleží v náležitém plnění jeho vůle, ve varování se hříchů, neboť „jakž kdo mocněji věří anebo mdleji, tak také žádostem těla odpírá“ ... (f. 181a). V dalším odstavci se praví, že bratří za podstatný základ spasení pokládají dobrou vůli člověka, mocí boží opravenou a milostí boží ustavenou, „jíž člověk chce pokorně všecko věřiti, co Bůh chce věřeno míti“ (f. 181a), to jest skutečná nebo účinná víra, čili, jak bratří slovy sv. Pavla se vyjadřují, „víra, kteráž skrze lásku dělá“. „Takové napravení u vůli... jest nejpotřebnější a nejdo- statečnější k spasení všech časů i věků, neb vůle jest hlava jiných mocí duše a hýbe jimi k skutkům jich“ ... (f. 181b). Mnozí doktoři píší prý, „že všecko zasloužení člověčí jest na dobré vůli, bez níž člověk ovšem spasen býti nemůž“ (1. c.). „V tom jest skutečné zákona plnění ..., aby chtěl všecko činiti, což B(ůh) chce od koho činěno míti a činil, což ví a můž,... aby chtěl od lidí přijímati naučení výstrahy i trestání a opravoval neb opraviti chtěl svá vyvinutí pokorně...“ (f. 181b). Kdo má dobrou vůli, může dojíti
ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. 73 stanovisko. Církev definují tak, „že církev svatá obecná jest zbor všech vyvolených božích, kteřížkoli byli od počátku světa, jsou a budou až do skonání, jejížto oudové rozprostřeni sou po všem světě“ ... (f. 178a). „Než pak kdežkoli jest shromáždění lidí u víře pána Krista podlé přítomné nebo nynější spravedlnosti místem některým a časem, ty nejsa církev svatá obecná, ale slouti mohou particularis ecclesia, (totiž) částka církve svaté obecné, jako byli v Římě, v Korintu, v Efezu anebo jinde“... (f. 178b). V takovém shromáždění vždycky byli zlí mezi dobrými a pokrytci, „jichžto církev svatá prázdna není“. O obcování svatých věří bratří, že jen ti jsou účastni jeho (t. zásluh Kristových a všech darů, které Bůh dává) jakožto údové těla, jehož hlavou jest Kristus, kteří jsou bez hříchu. „Protož příliš jest nebezpečné a oklamání o duše i o statek blízké spoléhati na cizí modlitby a dobré skutky“ poněvadž člověku prospějí jen vlastní dobré skutky, konané ve stavu bezhříšném. Proto jest potřebí pečovati o odpuštění hříchů. Ovšem tento článek víry jest velice choulostivý, neboť zavdává na mnoze příčinu k tomu, že se lidé příliš spoléhají na to, že jim hříchy budou odpuštěny a jiní (kněží) z toho těží. Poněvadž pan Zajíc bratří upozorňoval, že nestačí pouze věřiti v Boha, nýbrž jest potřebí i o Bohu a Bohu věřiti, bratří praví, „že jest to nejvyšší stupeň víry v Boha věřiti, neb to samým dobrým přileží“ (f. 180a), kdežto věřiti o Bohu a Bohu jsou před- běžné stupně víry, a vykládají pak, že skutečná víra v Boha záleží v náležitém plnění jeho vůle, ve varování se hříchů, neboť „jakž kdo mocněji věří anebo mdleji, tak také žádostem těla odpírá“ ... (f. 181a). V dalším odstavci se praví, že bratří za podstatný základ spasení pokládají dobrou vůli člověka, mocí boží opravenou a milostí boží ustavenou, „jíž člověk chce pokorně všecko věřiti, co Bůh chce věřeno míti“ (f. 181a), to jest skutečná nebo účinná víra, čili, jak bratří slovy sv. Pavla se vyjadřují, „víra, kteráž skrze lásku dělá“. „Takové napravení u vůli... jest nejpotřebnější a nejdo- statečnější k spasení všech časů i věků, neb vůle jest hlava jiných mocí duše a hýbe jimi k skutkům jich“ ... (f. 181b). Mnozí doktoři píší prý, „že všecko zasloužení člověčí jest na dobré vůli, bez níž člověk ovšem spasen býti nemůž“ (1. c.). „V tom jest skutečné zákona plnění ..., aby chtěl všecko činiti, což B(ůh) chce od koho činěno míti a činil, což ví a můž,... aby chtěl od lidí přijímati naučení výstrahy i trestání a opravoval neb opraviti chtěl svá vyvinutí pokorně...“ (f. 181b). Kdo má dobrou vůli, může dojíti
Strana LXXIV
74 TŘETÍ LIST JANA ZAJÍCE BRATŘÍM. spasení, byť by ani žádné svátosti nedosáhl ..., „neb od pána Krista to znamenitě jest oznámeno, že zjevný hříšník beze všech svátostí a pomocí lidských pro srdce pokorné a modlitby živé z milosti boží spravedliv jsa učiněn sstoupil do domu svého“... (f. 182a—182b). K napomenutí páně Zajícovu, aby si nebrali pohoršení z bo- hatství a stkvělého vnějšího vystupování prelátů, bratří, děkujíce mu za to, připomínají mu, že by měl napomenouti též kněží římské a zvláště mnichy, kteří neznají pravé míry v kárání hříchů a naopak zase ve shovívavosti k nim. Na jedné straně prováději přemrštěnou askési, ale na druhé straně trpí všecky neřesti u těch světských lidí, „kteréž milují a v své bratrstvo přijímají aneb kterýchž se bojí“ (f. 182b). Přes to však připouštějí bratří, že i mezi nimi mohou býti lidé opravdu zbožní a ctnostní, kteří mají dobrou vůli činiti to, co Bůh chce a přikazuje. Na doklad, že správný jest tento názor, uvádějí mínění „vykladačů písma“ z doby pa- pežské dvojice na rozhraní století 14. a 15., „že kdožkoli z lidi přidržel se některého z těch papežův a svědomí jeho jej k tomu vedlo a ukazovalo, že to jest pravý papež, hotov jsa pustiti se ho a k jinému se přivinouti, když by jediné poznal, že by tento nebyl pravý papež, ale onenno jiný, žádný z těch lidí nemá jmín býti za bludného ani oddělence od církve svaté“ . . . (f. 184a). Radu páně Zajícovu, aby hledali nápravu svoji u správců Pražského arcibiskupství, odmítají bratří z toho důvodu, že to jsou jejich zásadní nepřátelé, kterým není žádný prostředek dosti špatný, aby nebyli ochotni ho použíti k jejich zkáze. Co se týče pak universit, na které pan Zajíc bratří odkazuje, mají bratří za to, že na nich mnohé bludy kvetou; někteří bratří, kteří byli v Italii a Řecku, shledali, „že ti, kteříž by měli ty zlé věci trescíce na jiných zastavovati, oni pak jiné v tom převyšují“ (f. 184b). Celá církev římská jest proniknuta zkázou, jak patrno zvláště z nádherného vnějšího vystupování prelátů, jak píše sv. Bernard. Pan Zajíc měl by bratří spíše ochraňovati, než jim se proti- viti, ježto v těchto nebezpečných časích o skutečnou nápravu usilují. Bratří nepokládají svou církev za jedině spasitelnou, jako církev římská a jiné jednoty. 8) Třetí list Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti bratřím. Listem tímto zavírá pan Zajíc svoji diskusi s bratřími tváře se jako by se vzdával naděje v jejich nápravu, o kterou prý se upřímně snažil. Ve skutečnosti ovšem to znamená, že neměl dalšího zájmu s bratřími jednati. Napsal jej někdy r. 1488 nebo 1489.
74 TŘETÍ LIST JANA ZAJÍCE BRATŘÍM. spasení, byť by ani žádné svátosti nedosáhl ..., „neb od pána Krista to znamenitě jest oznámeno, že zjevný hříšník beze všech svátostí a pomocí lidských pro srdce pokorné a modlitby živé z milosti boží spravedliv jsa učiněn sstoupil do domu svého“... (f. 182a—182b). K napomenutí páně Zajícovu, aby si nebrali pohoršení z bo- hatství a stkvělého vnějšího vystupování prelátů, bratří, děkujíce mu za to, připomínají mu, že by měl napomenouti též kněží římské a zvláště mnichy, kteří neznají pravé míry v kárání hříchů a naopak zase ve shovívavosti k nim. Na jedné straně prováději přemrštěnou askési, ale na druhé straně trpí všecky neřesti u těch světských lidí, „kteréž milují a v své bratrstvo přijímají aneb kterýchž se bojí“ (f. 182b). Přes to však připouštějí bratří, že i mezi nimi mohou býti lidé opravdu zbožní a ctnostní, kteří mají dobrou vůli činiti to, co Bůh chce a přikazuje. Na doklad, že správný jest tento názor, uvádějí mínění „vykladačů písma“ z doby pa- pežské dvojice na rozhraní století 14. a 15., „že kdožkoli z lidi přidržel se některého z těch papežův a svědomí jeho jej k tomu vedlo a ukazovalo, že to jest pravý papež, hotov jsa pustiti se ho a k jinému se přivinouti, když by jediné poznal, že by tento nebyl pravý papež, ale onenno jiný, žádný z těch lidí nemá jmín býti za bludného ani oddělence od církve svaté“ . . . (f. 184a). Radu páně Zajícovu, aby hledali nápravu svoji u správců Pražského arcibiskupství, odmítají bratří z toho důvodu, že to jsou jejich zásadní nepřátelé, kterým není žádný prostředek dosti špatný, aby nebyli ochotni ho použíti k jejich zkáze. Co se týče pak universit, na které pan Zajíc bratří odkazuje, mají bratří za to, že na nich mnohé bludy kvetou; někteří bratří, kteří byli v Italii a Řecku, shledali, „že ti, kteříž by měli ty zlé věci trescíce na jiných zastavovati, oni pak jiné v tom převyšují“ (f. 184b). Celá církev římská jest proniknuta zkázou, jak patrno zvláště z nádherného vnějšího vystupování prelátů, jak píše sv. Bernard. Pan Zajíc měl by bratří spíše ochraňovati, než jim se proti- viti, ježto v těchto nebezpečných časích o skutečnou nápravu usilují. Bratří nepokládají svou církev za jedině spasitelnou, jako církev římská a jiné jednoty. 8) Třetí list Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti bratřím. Listem tímto zavírá pan Zajíc svoji diskusi s bratřími tváře se jako by se vzdával naděje v jejich nápravu, o kterou prý se upřímně snažil. Ve skutečnosti ovšem to znamená, že neměl dalšího zájmu s bratřími jednati. Napsal jej někdy r. 1488 nebo 1489.
Strana LXXV
ODPOVĚD BRATŘÍ NA TŘETÍ LIST ZAJÍCŮV. 75 Praví, že v předešlé (druhé) odpovědi bratří shledal „drahně křesťanského o víře“, porozuměl však také, že se nechtějí napravit a všecky ostatní potupují. Má za to, že oni neprovedou nápravy církve. Horší než zlé skutky jsou pro tuto bludy, „neb pro hřích každý toliko osobou svou přijde ku pomstě, ale bludy na mnohých se rozmnoží“ (f. 186b). Vytýká bratřím, že shodují se se Židy a pohany v odmítání zbožných úkonů křesťanských a dokládá to zajímavými podrobnostmi: „ .. do kostelů křesťanských nechodíte; pakli se kterému udá vjíti, tehdy klečíce ne k oltáři, ale do země hledí a když má kněz tělo pána Krista pozdvihati, tehdy neb prvé z kostela vyjde aneb k oltáři nehledí a když kněz s božím tělem jde, tehdy vystoupí na stranu nechtíce se potkati jako Žid neb pohan“ (f. 186b). Bratří jsou tudíž na cestě státi se skutečnými pohany a jest nebezpečí, že nedospějí-li k tomu sami, tedy stanou se pohany jejich potomci. Bratří prý počítají s přestoupením ně- kolika význačných osob a snad pak to opravdu provedou. h) Odpověď bratří na třetí list Jana Zajice z Hasenburka a z Kosti. List tento jest poslední slovo, které bratří v diskusi s Janem Zajícem chtěli míti. Vznikl tedy také asi bud r. 1488 nebo r. 1489. Bratří sdílejí s panem Zajícem jeho přání, aby „všecky bez- potřebné vtipy a chytrosti opustíce v svaté víře obecné, křesťanské zemřeli, chtíce rádi zachovati poslušenství pánu Bohu napřed a všelikému lidskému stvoření pro Buoh“ (f. 187b). Není pravda, že bratří se nechtějí napraviti, nýbrž že všecky hyzdí a za své ne- přátele pokládají, nýbrž pravda jest, že bratří ze zkušenosti vědí, kdo jsou jejich zlí a zásadní nepřátelé. Odmítajíce od takových napravování, jsou ochotni vždycky přijmouti poučení a opravení od člověka moudrého a v Písmě zběhlého, „kterýž by z lásky naučiti chtěl dobrému a dada pravdě místo a od zlého vystřáhl“ — (f. 188a) nehledaje jejich zkázy. V závěru úvah o korespondenci pana Zajíce s mistry Pražské university a s bratřími dlužno se dotknouti vnější formy oněch písemností. Nápadná jest jejich zdvořilost, společenská uhlazenost, kterou se vyznačují zvláště listy Zajícovy. Dosti ostře a příkře psán jest list mistrů Pražských — ale ani jemu nelze upříti umírněnost a zdvořilost ve výrazích. Jest to snad vliv humanistického proudění, které tou dobou podmaňovalo sobě českou společnost. Listy Zajícovy zajímavo jest srovnati po stránce formální s výše dotčenými projevy Bohuslava z Lobkovic o smíření Čechů s Římem (str. 62). Zajíc jest ovšem dosud více theolog než humanista, jak
ODPOVĚD BRATŘÍ NA TŘETÍ LIST ZAJÍCŮV. 75 Praví, že v předešlé (druhé) odpovědi bratří shledal „drahně křesťanského o víře“, porozuměl však také, že se nechtějí napravit a všecky ostatní potupují. Má za to, že oni neprovedou nápravy církve. Horší než zlé skutky jsou pro tuto bludy, „neb pro hřích každý toliko osobou svou přijde ku pomstě, ale bludy na mnohých se rozmnoží“ (f. 186b). Vytýká bratřím, že shodují se se Židy a pohany v odmítání zbožných úkonů křesťanských a dokládá to zajímavými podrobnostmi: „ .. do kostelů křesťanských nechodíte; pakli se kterému udá vjíti, tehdy klečíce ne k oltáři, ale do země hledí a když má kněz tělo pána Krista pozdvihati, tehdy neb prvé z kostela vyjde aneb k oltáři nehledí a když kněz s božím tělem jde, tehdy vystoupí na stranu nechtíce se potkati jako Žid neb pohan“ (f. 186b). Bratří jsou tudíž na cestě státi se skutečnými pohany a jest nebezpečí, že nedospějí-li k tomu sami, tedy stanou se pohany jejich potomci. Bratří prý počítají s přestoupením ně- kolika význačných osob a snad pak to opravdu provedou. h) Odpověď bratří na třetí list Jana Zajice z Hasenburka a z Kosti. List tento jest poslední slovo, které bratří v diskusi s Janem Zajícem chtěli míti. Vznikl tedy také asi bud r. 1488 nebo r. 1489. Bratří sdílejí s panem Zajícem jeho přání, aby „všecky bez- potřebné vtipy a chytrosti opustíce v svaté víře obecné, křesťanské zemřeli, chtíce rádi zachovati poslušenství pánu Bohu napřed a všelikému lidskému stvoření pro Buoh“ (f. 187b). Není pravda, že bratří se nechtějí napraviti, nýbrž že všecky hyzdí a za své ne- přátele pokládají, nýbrž pravda jest, že bratří ze zkušenosti vědí, kdo jsou jejich zlí a zásadní nepřátelé. Odmítajíce od takových napravování, jsou ochotni vždycky přijmouti poučení a opravení od člověka moudrého a v Písmě zběhlého, „kterýž by z lásky naučiti chtěl dobrému a dada pravdě místo a od zlého vystřáhl“ — (f. 188a) nehledaje jejich zkázy. V závěru úvah o korespondenci pana Zajíce s mistry Pražské university a s bratřími dlužno se dotknouti vnější formy oněch písemností. Nápadná jest jejich zdvořilost, společenská uhlazenost, kterou se vyznačují zvláště listy Zajícovy. Dosti ostře a příkře psán jest list mistrů Pražských — ale ani jemu nelze upříti umírněnost a zdvořilost ve výrazích. Jest to snad vliv humanistického proudění, které tou dobou podmaňovalo sobě českou společnost. Listy Zajícovy zajímavo jest srovnati po stránce formální s výše dotčenými projevy Bohuslava z Lobkovic o smíření Čechů s Římem (str. 62). Zajíc jest ovšem dosud více theolog než humanista, jak
Strana LXXVI
76 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. svědčí zvláště jeho znalost dekrétu a otců církevních, kterou jeví ve svém druhém listě bratřím českým. 9. Ctvrtou skupinu látky A II tvoří kus nadepsaný Psání kněze Jana, faráře Lipenského panu Václavovi etc. na potupu bratři a odpověd na ně bratra Lukášova (f. 192a—211b); obsahuje jednak polemiku Lipnického faráře proti bratřím, jednak obranou odpověď bratra Lukáše, a to tak, že na zevnějšek je to obrana Lukášova, ale poněvadž Lukáš spis odpůrcův kus po kuse uvádí a proti každému zvláště polemisuje, dostává se nám tím celého spisu faráře Lipnického. Spis faráře Lipnického kněze Jana, jak z jeho zakončení jest viděti, byl dokončen 3. prosince r. 1503 v Lipníku' a podle svého úvodu určen byl v první řadě pro pana Václava z Dobřenice, náležejícího asi k četně rozvětvenému rodu pánů z Dobřenic. Spisovatel posílaje mu své sepsání vzpomíná v dotčeném úvodě svých častých rozmluv s ním, takže jest možné, že (jmenovitě v první části spisu) buď doslovně opakuje nebo aspoň svými slovy vyjadřuje názory jmenovaného šlechtice, že totiž modlitbou lze obyčejný obytný dům proměniti v kostel, poněvadž sama modlitba jest kostelem a duchovním domem všech lidí. Tato myšlenka se pak odůvodňuje takto: Jako v kostele tak i v modlitbě přebývá Bůh, jak viděti jest už ze začátku Otčenáše, v němž „Otec náš nebeský vmíšen jest“, takže modlící se má před sebou Boha jako ve skutečném kostele. Dále zavírá v sobě modlitba sedm svátostí, které se jí vyprošují a jí udílejí: Svátost oltářní se obětuje „ve mnohých modlitbách ve mšále zapsaných“ (f. 197a), křest v modlitbách „v agendě za- psaných přisluhován bývá“ (198a), „a svátost biřmování potvrzujícího u víře, že sou apoštolé v Samaří pokřtěným posluhovali ne bez modlení jich, o tom Skutkové apoštolští svědčí“ (198a), „svědčí spolkem i to, že svátost pokání čarodějníku jest v modlitbě od- kázána hledati“ (198b), „svátost též kněžského řádu v modlitebném viatiku na hodiny rozděleném schráněnu býti známe“ (f. 198b), „jak pak býti má a jest svátost manželství v modlitbě, anděl k Tobiášovi a apoštolé křesťanom zjevili sou“ (198b). Také svátost posledního pomazání jest v modlitbě obsažena. Dále jest v modlitbě obsaženo všechno duchovní i tělesné pohodlí, neboť Písmo praví, ! Podle f. 208a bylo podvržené kázání bratra Lukáše, jež se ve spise uvádí, složeno nedlouho po jeho zvolení za biskupa, jež se stalo r. 1500 (srov. GOLL, Chelčický a Jednota 188—189).
76 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. svědčí zvláště jeho znalost dekrétu a otců církevních, kterou jeví ve svém druhém listě bratřím českým. 9. Ctvrtou skupinu látky A II tvoří kus nadepsaný Psání kněze Jana, faráře Lipenského panu Václavovi etc. na potupu bratři a odpověd na ně bratra Lukášova (f. 192a—211b); obsahuje jednak polemiku Lipnického faráře proti bratřím, jednak obranou odpověď bratra Lukáše, a to tak, že na zevnějšek je to obrana Lukášova, ale poněvadž Lukáš spis odpůrcův kus po kuse uvádí a proti každému zvláště polemisuje, dostává se nám tím celého spisu faráře Lipnického. Spis faráře Lipnického kněze Jana, jak z jeho zakončení jest viděti, byl dokončen 3. prosince r. 1503 v Lipníku' a podle svého úvodu určen byl v první řadě pro pana Václava z Dobřenice, náležejícího asi k četně rozvětvenému rodu pánů z Dobřenic. Spisovatel posílaje mu své sepsání vzpomíná v dotčeném úvodě svých častých rozmluv s ním, takže jest možné, že (jmenovitě v první části spisu) buď doslovně opakuje nebo aspoň svými slovy vyjadřuje názory jmenovaného šlechtice, že totiž modlitbou lze obyčejný obytný dům proměniti v kostel, poněvadž sama modlitba jest kostelem a duchovním domem všech lidí. Tato myšlenka se pak odůvodňuje takto: Jako v kostele tak i v modlitbě přebývá Bůh, jak viděti jest už ze začátku Otčenáše, v němž „Otec náš nebeský vmíšen jest“, takže modlící se má před sebou Boha jako ve skutečném kostele. Dále zavírá v sobě modlitba sedm svátostí, které se jí vyprošují a jí udílejí: Svátost oltářní se obětuje „ve mnohých modlitbách ve mšále zapsaných“ (f. 197a), křest v modlitbách „v agendě za- psaných přisluhován bývá“ (198a), „a svátost biřmování potvrzujícího u víře, že sou apoštolé v Samaří pokřtěným posluhovali ne bez modlení jich, o tom Skutkové apoštolští svědčí“ (198a), „svědčí spolkem i to, že svátost pokání čarodějníku jest v modlitbě od- kázána hledati“ (198b), „svátost též kněžského řádu v modlitebném viatiku na hodiny rozděleném schráněnu býti známe“ (f. 198b), „jak pak býti má a jest svátost manželství v modlitbě, anděl k Tobiášovi a apoštolé křesťanom zjevili sou“ (198b). Také svátost posledního pomazání jest v modlitbě obsažena. Dále jest v modlitbě obsaženo všechno duchovní i tělesné pohodlí, neboť Písmo praví, ! Podle f. 208a bylo podvržené kázání bratra Lukáše, jež se ve spise uvádí, složeno nedlouho po jeho zvolení za biskupa, jež se stalo r. 1500 (srov. GOLL, Chelčický a Jednota 188—189).
Strana LXXVII
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 77 že všecko, začkoli kdo bude prositi, dostane, a tomu nasvědčuje i věta Otčenáše „Přijď království tvé“. Věta „Buď vůle tvá“... znamená, že v modlitbě jako v domě má každý svou zvůli a věta „Chléb náš vezdejší“ ukazuje, že v ní jako v domě jsou „špižírny, kuchyně, pivnice, nábytek, dobytek“ (199b). Věta „Odpusť nám naše viny“ znamená, že, co v domě bylo zaviněno, bývá snáze odpuštěno než to, co veřejně bylo spácháno. Věta „Neuvoď nás v pokušení“ a věta „Ale zbav nás zlého“ znamenají, že člověk v domě nebydlí sám, nýbrž se svou čeládkou a že v modlitbě nalézá ochranu jako v domě „před lotry a škodou“, „před vichrem slotami, vedrem i zimou“ (200a). „Amen“, zavírající „Otčenáš „také zapaditého zámku domovního moc má“ (200a). Srovnání modlitby s domem zavírá se opakováním tvrzení v čelo postaveného, „že podobenstvím hmotného, tělesného domu modlitbu svou stavěti v ní se jako v domu bezpečna, sobě volna, silna, tepla, zásobna podle duše i těla věřiti jest hmotný dům v duchovenství přijíti a z domu tělesného duchovní a z lidského boží kostel učiniti“ (f. 200a). Na to přechází spisovatel k vlastnímu předmětu svého sepsání, t. k důkazu, že pikharti svým působením a svými skutky dělají jak z kostelů, tak i z domů opak toho, co z nich činí modlitba, t. peleš lotrovskou. Aby to dokázal, uvádí kázání bratří Michala, „biskupa“ bratrského, Vavřince Krasonického a Lukáše Pražského, jež nepochybně pokládá za hlavní a nejvýznačnější představitele Jednoty bratrské a za zástupce tří vývojných stadií, jež Jednota bratrská od svého počátku proběhla. Ctenář pozná bez velikých obtíží, že kázání ona nejsou authentická, nýbrž že to jest pamflet složený samým knězem Janem. Tomu nasvědčuje také okolnost, že v kázáních dotčených pokračuje se dále, rozvíjí podobenství modlitby s domem tím, že také Jednota co do složení svého členstva se přirovnává k domu. Bratr Michal vylíčen jest svým domnělým kázáním jakožto představitel staré, původní Jednoty bratrské, skládající se hlavně ze sedláků a řemeslníků, které jejich vrchnosti trpí a ochraňují jako pracovité a dobré poddané na svých statcích. Jednota bratrská jest živý zbor, chrám — praví bratr Michal — který místo o půdu zemskou opírá se o lidi selské a zemi vzdělávající, místo ze stěn zbudován jest „z kovářův, z tesařův i ze všech řemeslníkův, jenž dříví dělají, místo kamen z hrnčířův, zedníkův, místo mšení z tkadlcův, ševcův, z krejčí, z soukeníkův, z kožišníkův, z koželuhův, z pradlí, místo stolů přisluhujících, místo lavic z dětí nízkých, místo z oken z učitelův
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 77 že všecko, začkoli kdo bude prositi, dostane, a tomu nasvědčuje i věta Otčenáše „Přijď království tvé“. Věta „Buď vůle tvá“... znamená, že v modlitbě jako v domě má každý svou zvůli a věta „Chléb náš vezdejší“ ukazuje, že v ní jako v domě jsou „špižírny, kuchyně, pivnice, nábytek, dobytek“ (199b). Věta „Odpusť nám naše viny“ znamená, že, co v domě bylo zaviněno, bývá snáze odpuštěno než to, co veřejně bylo spácháno. Věta „Neuvoď nás v pokušení“ a věta „Ale zbav nás zlého“ znamenají, že člověk v domě nebydlí sám, nýbrž se svou čeládkou a že v modlitbě nalézá ochranu jako v domě „před lotry a škodou“, „před vichrem slotami, vedrem i zimou“ (200a). „Amen“, zavírající „Otčenáš „také zapaditého zámku domovního moc má“ (200a). Srovnání modlitby s domem zavírá se opakováním tvrzení v čelo postaveného, „že podobenstvím hmotného, tělesného domu modlitbu svou stavěti v ní se jako v domu bezpečna, sobě volna, silna, tepla, zásobna podle duše i těla věřiti jest hmotný dům v duchovenství přijíti a z domu tělesného duchovní a z lidského boží kostel učiniti“ (f. 200a). Na to přechází spisovatel k vlastnímu předmětu svého sepsání, t. k důkazu, že pikharti svým působením a svými skutky dělají jak z kostelů, tak i z domů opak toho, co z nich činí modlitba, t. peleš lotrovskou. Aby to dokázal, uvádí kázání bratří Michala, „biskupa“ bratrského, Vavřince Krasonického a Lukáše Pražského, jež nepochybně pokládá za hlavní a nejvýznačnější představitele Jednoty bratrské a za zástupce tří vývojných stadií, jež Jednota bratrská od svého počátku proběhla. Ctenář pozná bez velikých obtíží, že kázání ona nejsou authentická, nýbrž že to jest pamflet složený samým knězem Janem. Tomu nasvědčuje také okolnost, že v kázáních dotčených pokračuje se dále, rozvíjí podobenství modlitby s domem tím, že také Jednota co do složení svého členstva se přirovnává k domu. Bratr Michal vylíčen jest svým domnělým kázáním jakožto představitel staré, původní Jednoty bratrské, skládající se hlavně ze sedláků a řemeslníků, které jejich vrchnosti trpí a ochraňují jako pracovité a dobré poddané na svých statcích. Jednota bratrská jest živý zbor, chrám — praví bratr Michal — který místo o půdu zemskou opírá se o lidi selské a zemi vzdělávající, místo ze stěn zbudován jest „z kovářův, z tesařův i ze všech řemeslníkův, jenž dříví dělají, místo kamen z hrnčířův, zedníkův, místo mšení z tkadlcův, ševcův, z krejčí, z soukeníkův, z kožišníkův, z koželuhův, z pradlí, místo stolů přisluhujících, místo lavic z dětí nízkých, místo z oken z učitelův
Strana LXXVIII
78 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. osvícených umění světlem. Toho a takového zboru grunt sou páni“, kteří členy Jednoty bratrské „na svých gruntích trpí“ a kteří jich zastávají a hájí. „Střechať sou, a to šindelová domu našeho“... Dále dosti správně vystihují se příčiny, pro které se Jednota zorganisovala jako zvláštní společnost církevní, podstatný směr náboženského smýšlení bratří, důvěrný a něžný poměr kněží ku věřícím v prvotní Jednotě, jakož i názory prvních bratří na poměr jejich k světským vrchnostem. Pro pochopení nálady kruhů lidových a úspěchů, jichž pokrokoví reformní kněží měli v nich, jest toto fingované kázání výbornou pomůckou. Příčina, pro kterou se bratří oddělili od kněží a od kostelů (římských) jest ta, že tito je sužují »poplatky, desátky, ofěrami, žebrotami na kostel, na kalichy, na archy a vosky“, dále že bratři zamítají posty, oleje, svátky, neděle a p. v. Odvracejíce se od církve papežské hledí bratří „k podstatným a duchovním věcem“ (202a) a jsou přesvědčeni, že v Jednotě „slyší a čtou čtení svaté a zákon, svátost sedmeru s náboženstvím přijímajíc a věříc v pravé pravdě v nich býti spasení“. Kněží bratrští chtějíce zachovati lásku k bratřím, aby tato je jako teplo ve hmotném zboru zahřívala, doznávají proto „křivdy, hanění, pikhartování, loupeže“ a trpí tudíž jako ti, kdo v kamnech topí, „učedění, zahoření, smrad i dymnaté, plačtivé v oči štípění“ (202a). „Nebo jako dým z jizby ze vší ke dveřům a oknám se valí“, tak na kněží — dvéře — všechna po- hanění se vrhají. Vyzývá tudíž předstíraný mluvčí bratrský členy Jednoty bratrské, aby své kněží milovali. Tito nežádají prý sice od nich žádné hmotné podpory, nepohrdají však, jestliže věříci jim něco dají. Chtějí-li „déle teplo lásky a milostí duchovních v sobě zachovati“, nechť kněží šetří a nechť také ochotně dláždí grunt zboru, t. pány, a to „ouroky a robotami“ a nechť pilně opatrují střechu jeho, t. pány, kteří bratří zastávají a hájí. Na to následuje předstírané kázání Vavřince Krasonického. Tento se v něm jeví jako vlastní původce a představitel změny, která v Jednotě byla provedena v letech 1490—1494 ve směru jejího sblížení se skutečným životem čili se světem. Odůvodňuje tam potřebu, aby Jednota bratrská dovolovala svým členům pří- sahati, souditi se před světskými soudy, moc a panování světské s jeho odznaky a poctami, trest smrti a službu vojenskou tak, aby se k ní mohli připojovati „také páni, vládyky, služební ouředníci, konšelé, přísežní rychtáři, kupci i cechmistři“. V domě, kterému Jednota bratrská se podobá, úředníci, konšelé a kupci budou „místo hmoty nebo pavlače podstropní“; přistoupí-li páni, promění
78 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. osvícených umění světlem. Toho a takového zboru grunt sou páni“, kteří členy Jednoty bratrské „na svých gruntích trpí“ a kteří jich zastávají a hájí. „Střechať sou, a to šindelová domu našeho“... Dále dosti správně vystihují se příčiny, pro které se Jednota zorganisovala jako zvláštní společnost církevní, podstatný směr náboženského smýšlení bratří, důvěrný a něžný poměr kněží ku věřícím v prvotní Jednotě, jakož i názory prvních bratří na poměr jejich k světským vrchnostem. Pro pochopení nálady kruhů lidových a úspěchů, jichž pokrokoví reformní kněží měli v nich, jest toto fingované kázání výbornou pomůckou. Příčina, pro kterou se bratří oddělili od kněží a od kostelů (římských) jest ta, že tito je sužují »poplatky, desátky, ofěrami, žebrotami na kostel, na kalichy, na archy a vosky“, dále že bratři zamítají posty, oleje, svátky, neděle a p. v. Odvracejíce se od církve papežské hledí bratří „k podstatným a duchovním věcem“ (202a) a jsou přesvědčeni, že v Jednotě „slyší a čtou čtení svaté a zákon, svátost sedmeru s náboženstvím přijímajíc a věříc v pravé pravdě v nich býti spasení“. Kněží bratrští chtějíce zachovati lásku k bratřím, aby tato je jako teplo ve hmotném zboru zahřívala, doznávají proto „křivdy, hanění, pikhartování, loupeže“ a trpí tudíž jako ti, kdo v kamnech topí, „učedění, zahoření, smrad i dymnaté, plačtivé v oči štípění“ (202a). „Nebo jako dým z jizby ze vší ke dveřům a oknám se valí“, tak na kněží — dvéře — všechna po- hanění se vrhají. Vyzývá tudíž předstíraný mluvčí bratrský členy Jednoty bratrské, aby své kněží milovali. Tito nežádají prý sice od nich žádné hmotné podpory, nepohrdají však, jestliže věříci jim něco dají. Chtějí-li „déle teplo lásky a milostí duchovních v sobě zachovati“, nechť kněží šetří a nechť také ochotně dláždí grunt zboru, t. pány, a to „ouroky a robotami“ a nechť pilně opatrují střechu jeho, t. pány, kteří bratří zastávají a hájí. Na to následuje předstírané kázání Vavřince Krasonického. Tento se v něm jeví jako vlastní původce a představitel změny, která v Jednotě byla provedena v letech 1490—1494 ve směru jejího sblížení se skutečným životem čili se světem. Odůvodňuje tam potřebu, aby Jednota bratrská dovolovala svým členům pří- sahati, souditi se před světskými soudy, moc a panování světské s jeho odznaky a poctami, trest smrti a službu vojenskou tak, aby se k ní mohli připojovati „také páni, vládyky, služební ouředníci, konšelé, přísežní rychtáři, kupci i cechmistři“. V domě, kterému Jednota bratrská se podobá, úředníci, konšelé a kupci budou „místo hmoty nebo pavlače podstropní“; přistoupí-li páni, promění
Strana LXXIX
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 79 se písečný základ domu Jednoty ve skalní a střecha šindelová promění se v cihelnou, „rozkošné pak vládyky v obrázky a svícníky živými ... budou v zboru“ ... (204b). Poněvadž tito nejsou zvyklí jizbám začouzeným, musí se „změniti jizby v zbor podobný (= úhledný), aby byl světnicí, kamna lásky prskem zpět ven obrátíc a krb ode dveří poprav pro oharky udělajíc“ (204b) čili Jednota musí jim dovoliti, aby užívali katů a biřiců a také sama jich musí užívati. „Avšak pak z lásky neškodí odpraviti a pomstíti nad člověkem, to jest pro jeho hříchu shlazení a ne z hněvu“... (204b—205a). Jak patrno, vystihuje pisatel pamfletu i v tomto pří- padě dosti dobře příčiny, jež způsobily proměnu v názorech mladší generace bratrské asi dvacet let po smrti zakladatele Jednoty, ač ovšem přemršťuje. Poněvadž pamflet jest psán r. 1503, můžeme se domnívati, že spisovatel se nemýlí, jestliže Vavřince Krasonického pokládá za vlastního představitele větší strany v Jednotě bratrské. Že Krasonický měl vynikající účastenství v zápase vlastní Jednoty s tak zv. malou stránkou, vysvítá dosti jasně z jeho spisu „O učených“1 Na základě pamfletu faráře Lipnického bylo by tudíž opraviti mínění Gollovo2, jemuž podle jiných pramenů (ovšem skoupých) se zdá, že v tomto zápase vůdčí úloha připadala bratřím Klenov- skému a Prokopovi. Pokládati výše dotčené mínění kněze Jana za správné, a to nejspíše za ohlas mínění v jeho době kolujícího, tomu nikterak není na závadu okolnost, že pisatel pamfletu v další části jeho nesprávně Krasonického prohlašuje i za šiřitele názoru o potřebě věroučných změn v Jednotě, neboť příslušné věroučné názory Krasonickému přičítané jsou zcela patrně jen smyšlenky pamfletářovy. Tento tvrdí totiž, že Krasonický prohlašoval, že křest nemá žádného účinku, že svátost oltářní jest „jen znamení jakés těla a krve Páně“ (205b), „svátost řád kněžství řečená jestiť od- volaná svatým Petrem, jenž praví, že jste všichni kněží“ (206b), že manželství lze uzavříti znovu, když žena se zestará nebo „ochrne“, že pokání v Jednotě není zapotřebí, poněvadž se v ní dává „plné rozhříšení“ a rovněž ani posledního pomazání. Jestliže bratr Michal vylíčen jest jakožto představitel rozkolu a kacířství, plynoucího z opravdového přesvědčení a z nespokoje- nosti nižších vrstev s vykořisťováním od církve a kněží a bratr Vavřinec Krasonický jakožto představitel proudu světáckého, bratr Lukáš vypadá jako ztělesnění směru atheistického a anarchického, 1 Rukopis mus. V F 4I f. 21b—22a. 2 GOLL, Chelčický a Jednota 177—179.
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 79 se písečný základ domu Jednoty ve skalní a střecha šindelová promění se v cihelnou, „rozkošné pak vládyky v obrázky a svícníky živými ... budou v zboru“ ... (204b). Poněvadž tito nejsou zvyklí jizbám začouzeným, musí se „změniti jizby v zbor podobný (= úhledný), aby byl světnicí, kamna lásky prskem zpět ven obrátíc a krb ode dveří poprav pro oharky udělajíc“ (204b) čili Jednota musí jim dovoliti, aby užívali katů a biřiců a také sama jich musí užívati. „Avšak pak z lásky neškodí odpraviti a pomstíti nad člověkem, to jest pro jeho hříchu shlazení a ne z hněvu“... (204b—205a). Jak patrno, vystihuje pisatel pamfletu i v tomto pří- padě dosti dobře příčiny, jež způsobily proměnu v názorech mladší generace bratrské asi dvacet let po smrti zakladatele Jednoty, ač ovšem přemršťuje. Poněvadž pamflet jest psán r. 1503, můžeme se domnívati, že spisovatel se nemýlí, jestliže Vavřince Krasonického pokládá za vlastního představitele větší strany v Jednotě bratrské. Že Krasonický měl vynikající účastenství v zápase vlastní Jednoty s tak zv. malou stránkou, vysvítá dosti jasně z jeho spisu „O učených“1 Na základě pamfletu faráře Lipnického bylo by tudíž opraviti mínění Gollovo2, jemuž podle jiných pramenů (ovšem skoupých) se zdá, že v tomto zápase vůdčí úloha připadala bratřím Klenov- skému a Prokopovi. Pokládati výše dotčené mínění kněze Jana za správné, a to nejspíše za ohlas mínění v jeho době kolujícího, tomu nikterak není na závadu okolnost, že pisatel pamfletu v další části jeho nesprávně Krasonického prohlašuje i za šiřitele názoru o potřebě věroučných změn v Jednotě, neboť příslušné věroučné názory Krasonickému přičítané jsou zcela patrně jen smyšlenky pamfletářovy. Tento tvrdí totiž, že Krasonický prohlašoval, že křest nemá žádného účinku, že svátost oltářní jest „jen znamení jakés těla a krve Páně“ (205b), „svátost řád kněžství řečená jestiť od- volaná svatým Petrem, jenž praví, že jste všichni kněží“ (206b), že manželství lze uzavříti znovu, když žena se zestará nebo „ochrne“, že pokání v Jednotě není zapotřebí, poněvadž se v ní dává „plné rozhříšení“ a rovněž ani posledního pomazání. Jestliže bratr Michal vylíčen jest jakožto představitel rozkolu a kacířství, plynoucího z opravdového přesvědčení a z nespokoje- nosti nižších vrstev s vykořisťováním od církve a kněží a bratr Vavřinec Krasonický jakožto představitel proudu světáckého, bratr Lukáš vypadá jako ztělesnění směru atheistického a anarchického, 1 Rukopis mus. V F 4I f. 21b—22a. 2 GOLL, Chelčický a Jednota 177—179.
Strana LXXX
80 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. v Jednotě zavládnuvšího. Lipnický farář klade Lukášovi do úst prohlášení, že bratří na Michalovi své víry nezaložili a že Lorek jim není zákonem, „že zákon jest jakás tvárnost pravdy, t(otiž) obluda lidmi vymyšlená s kostely i s jich svátostmi“. Napomíná bratří, aby se nebáli, poněvadž není „ani Boha, ani matky jeho, ani Syna, ani andělův, ani svatých, ani nebe, ani pekla, ani sou ďábli, ani vzkříšení mrtvých, ani odplata dobrých, ani pomsta zlých“, nýbrž že lidé zmizí se světa „příkladem hovad“ a duše lidí zemřelých přejdou v těla dětská podobně „jako hovadské v jiná hovada“ (208a). Vyzývá tudíž bratří, aby jedli, pili a byli veselí, aby však z opatrnosti se stavěli smutnými a toto tajemství, jež jim sděluje, prozrazovali jen tomu, komu jsou nakloněni. Na základě těchto předstíraných kázání tří náčelníků Jednoty bratrské vyvozuje spisovatel pamfletu, že „sou pikharti z hmotného domu lotrovskou peleš udělali“ (209b), že „octli se rozsypaní na zemi v zemských hovadných smyslech a v žádostech“ (210) a že mnozí z nich už poznávají, že se nalézají na špatné cestě. Proto všichni lidé jsou povinni se pikhartům posmívati „jako na divadlo hledíc a řkouc: „Ejhle, dívej se těchto lidí, ježto sou začali stavěti věži a nemohli dostavěti proto, že sou prvé neposeděli v pokoře a nerozmyslili se na náklady, totiž na moc svou, mají-li s to dosti, aby nové spasení lidem ustavěli“ (211a). Spisovatel pamfletu chce patrně ukázati, že Jednota bratrská oddělivši se jednou od pravé církve, třebas v nejlepším úmyslu, dostala se časem nevyhnutelně na bezcestí; bratr Michal jest před- stavitelem dobrých a poctivých snah reformních, Krasonický znamená začátek poblouzení a zkázy, Lukáš pak, který od r. 1500 nebo 1501 jakožto biskup se stal skutečným náčelníkem Jednotyl, jest představitelem naprosté bezbožnosti. Ač polemiku faráře Lipnického nelze dnes nazvati zdařilou, třebas že jeví dosti dobrou znalost Jednoty bratrské, zvláště pak jejích vnitřních sporů, které v letech 1490—1500 ji zaměstnávaly, měla přece značný úspěch, když se dostala do veřejnosti. Kolovala asi v četných opisích, z nichž nějaký se dostal do rukou známého odpůrce Jednoty bratrské, bosáka Jana Vodňanského, který před- stíraná kázání bratří Michala, Krasonického a Lukáše pojal do své „Satanášovy věže“ (rukopis univ. knihovny Pražské, sign. XVII G 13, f. 51b—57b) r. 1529 vydané. (Srov. Truhlář, O životě a spisech bosáka Jana Vodňanského v ČČM 1884). Jaký úspěch 1 GOLL, Chelčický a Jednota 188—189.
80 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. v Jednotě zavládnuvšího. Lipnický farář klade Lukášovi do úst prohlášení, že bratří na Michalovi své víry nezaložili a že Lorek jim není zákonem, „že zákon jest jakás tvárnost pravdy, t(otiž) obluda lidmi vymyšlená s kostely i s jich svátostmi“. Napomíná bratří, aby se nebáli, poněvadž není „ani Boha, ani matky jeho, ani Syna, ani andělův, ani svatých, ani nebe, ani pekla, ani sou ďábli, ani vzkříšení mrtvých, ani odplata dobrých, ani pomsta zlých“, nýbrž že lidé zmizí se světa „příkladem hovad“ a duše lidí zemřelých přejdou v těla dětská podobně „jako hovadské v jiná hovada“ (208a). Vyzývá tudíž bratří, aby jedli, pili a byli veselí, aby však z opatrnosti se stavěli smutnými a toto tajemství, jež jim sděluje, prozrazovali jen tomu, komu jsou nakloněni. Na základě těchto předstíraných kázání tří náčelníků Jednoty bratrské vyvozuje spisovatel pamfletu, že „sou pikharti z hmotného domu lotrovskou peleš udělali“ (209b), že „octli se rozsypaní na zemi v zemských hovadných smyslech a v žádostech“ (210) a že mnozí z nich už poznávají, že se nalézají na špatné cestě. Proto všichni lidé jsou povinni se pikhartům posmívati „jako na divadlo hledíc a řkouc: „Ejhle, dívej se těchto lidí, ježto sou začali stavěti věži a nemohli dostavěti proto, že sou prvé neposeděli v pokoře a nerozmyslili se na náklady, totiž na moc svou, mají-li s to dosti, aby nové spasení lidem ustavěli“ (211a). Spisovatel pamfletu chce patrně ukázati, že Jednota bratrská oddělivši se jednou od pravé církve, třebas v nejlepším úmyslu, dostala se časem nevyhnutelně na bezcestí; bratr Michal jest před- stavitelem dobrých a poctivých snah reformních, Krasonický znamená začátek poblouzení a zkázy, Lukáš pak, který od r. 1500 nebo 1501 jakožto biskup se stal skutečným náčelníkem Jednotyl, jest představitelem naprosté bezbožnosti. Ač polemiku faráře Lipnického nelze dnes nazvati zdařilou, třebas že jeví dosti dobrou znalost Jednoty bratrské, zvláště pak jejích vnitřních sporů, které v letech 1490—1500 ji zaměstnávaly, měla přece značný úspěch, když se dostala do veřejnosti. Kolovala asi v četných opisích, z nichž nějaký se dostal do rukou známého odpůrce Jednoty bratrské, bosáka Jana Vodňanského, který před- stíraná kázání bratří Michala, Krasonického a Lukáše pojal do své „Satanášovy věže“ (rukopis univ. knihovny Pražské, sign. XVII G 13, f. 51b—57b) r. 1529 vydané. (Srov. Truhlář, O životě a spisech bosáka Jana Vodňanského v ČČM 1884). Jaký úspěch 1 GOLL, Chelčický a Jednota 188—189.
Strana LXXXI
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 81 měla polemika faráře Lipnického, jest také viděti odtud, že bratr Lukáš k žádosti nějakého bratra, nejspíše bratrského kněze, který byl správcem zboru Lipnického, napsal na dotčený pamflet od- pověď, ač se právě nalézal na cestě a mnohými pracemi byl za- městnán, takže jen „běžně na cestě, jakž kdy možnost a prázdnost dopustila“ učinil „odpis“ (f, 211b). Poněvadž „odpis“ Lukášův byl skončen teprve 9. října 1513 a tedy vznikl skoro deset let po pamfletu Lipnického faráře, zdá se, že se tento do veřejnosti ne- dostal hned po sepsání, nýbrž teprve o několik let později. Ježto v polemice bratra Šimona s Hranickým farářem Tomášem, uveřejněné tiskem r. 15071, děje se již zmínka o útocích a sporech faráře Lipnického s bratřími, souvisí zajisté proniknutí jeho pamfletu do veřejnosti s onou polemikou. Šimon Hranický ve své „Ceduli“ (list IIa a Mlb) faráře Lipnického přímo jmenuje tovaryšem svého odpůrce, faráře Hranického a Vavřinec Krasonický faráře Lipnického nazývá pastéřem, t. j. dozorcem a správcem faráře Hranického?. Poněvadž farář Lipnický, spisovatel pamfletu, jmenuje sám sebe v něm „kněz Jan V.“ (f. 193b), kdežto v „Ceduli“ Šimonově na- zývá se farář Lipnický „knězem Jindřichem“, zdá se, že kněz Jindřich byl již nástupcem kněze Jana V. Avšak nástupce pokračoval asi v díle svého předchůdce, jak vysvítá ze stížnosti bratra Šimona, že farář Lipnický odpírá pohřbívati na hřbitově ty, kdož od kněží podobojích nepřijímají (list I la), neboť to právě bylo také jedním z předmětů sporných mezi bratřími a farářem Lipnickým, jichž se dotýká polemika mezi knězem Janem V. a bratrem Lukášem (A II, f. 210b). Z narážek na spory bratří Lipnických s tamějším farářem podobojím, obsažených v „Cedulích“ bratra Šimona a Hranického faráře Tomáše (listy A VIIIb, B IIb, C IIIa, I Ia, I IIIb) možno souditi, že pamflet kněze Jana V. dal podnět k polemice Šimonově s fa- rářem Tomášem a že tím, jakož i dalšími třenicemi v Lipníku stalo se naléhavým, aby někdo z význačnějších bratří odpověděl na onen pamflet faráře Jana V. Zajímavo, že Šimon obviňuje faráře Lipnického (Jindřicha), že zbil starého bratrského kněze (asi Lipnického) „sám druhý“ (I IIb), kdežto Tomáš viní bratří, že tito přišli na kázání faráře Lipnického „pro žádné naučení pravdy ani náboženství“, „ale naprosto pro polapení v řeči i přidávaní aneb převracení řeči“ (list A VIIIb). 1 Tisk nár. musea Ceského, sign. 25 F 6. Rukopis nár. musea V F 41 f. 249a. 2
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 81 měla polemika faráře Lipnického, jest také viděti odtud, že bratr Lukáš k žádosti nějakého bratra, nejspíše bratrského kněze, který byl správcem zboru Lipnického, napsal na dotčený pamflet od- pověď, ač se právě nalézal na cestě a mnohými pracemi byl za- městnán, takže jen „běžně na cestě, jakž kdy možnost a prázdnost dopustila“ učinil „odpis“ (f, 211b). Poněvadž „odpis“ Lukášův byl skončen teprve 9. října 1513 a tedy vznikl skoro deset let po pamfletu Lipnického faráře, zdá se, že se tento do veřejnosti ne- dostal hned po sepsání, nýbrž teprve o několik let později. Ježto v polemice bratra Šimona s Hranickým farářem Tomášem, uveřejněné tiskem r. 15071, děje se již zmínka o útocích a sporech faráře Lipnického s bratřími, souvisí zajisté proniknutí jeho pamfletu do veřejnosti s onou polemikou. Šimon Hranický ve své „Ceduli“ (list IIa a Mlb) faráře Lipnického přímo jmenuje tovaryšem svého odpůrce, faráře Hranického a Vavřinec Krasonický faráře Lipnického nazývá pastéřem, t. j. dozorcem a správcem faráře Hranického?. Poněvadž farář Lipnický, spisovatel pamfletu, jmenuje sám sebe v něm „kněz Jan V.“ (f. 193b), kdežto v „Ceduli“ Šimonově na- zývá se farář Lipnický „knězem Jindřichem“, zdá se, že kněz Jindřich byl již nástupcem kněze Jana V. Avšak nástupce pokračoval asi v díle svého předchůdce, jak vysvítá ze stížnosti bratra Šimona, že farář Lipnický odpírá pohřbívati na hřbitově ty, kdož od kněží podobojích nepřijímají (list I la), neboť to právě bylo také jedním z předmětů sporných mezi bratřími a farářem Lipnickým, jichž se dotýká polemika mezi knězem Janem V. a bratrem Lukášem (A II, f. 210b). Z narážek na spory bratří Lipnických s tamějším farářem podobojím, obsažených v „Cedulích“ bratra Šimona a Hranického faráře Tomáše (listy A VIIIb, B IIb, C IIIa, I Ia, I IIIb) možno souditi, že pamflet kněze Jana V. dal podnět k polemice Šimonově s fa- rářem Tomášem a že tím, jakož i dalšími třenicemi v Lipníku stalo se naléhavým, aby někdo z význačnějších bratří odpověděl na onen pamflet faráře Jana V. Zajímavo, že Šimon obviňuje faráře Lipnického (Jindřicha), že zbil starého bratrského kněze (asi Lipnického) „sám druhý“ (I IIb), kdežto Tomáš viní bratří, že tito přišli na kázání faráře Lipnického „pro žádné naučení pravdy ani náboženství“, „ale naprosto pro polapení v řeči i přidávaní aneb převracení řeči“ (list A VIIIb). 1 Tisk nár. musea Ceského, sign. 25 F 6. Rukopis nár. musea V F 41 f. 249a. 2
Strana LXXXII
82 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. Jak patrno, byl Lipník (kde nedlouho před svou smrtí žil jediný tehdy biskup Jednoty bratrské, bratr Matěj) zápasištěm dvou ostře soutěžících stran náboženských, Jednoty a utrakvistů. Podobně bylo i v Hranicích a o něco později (1519) v Třebíči (o čemž svědčí polemika Vavřince Krasonického s farářem Třebíčským v rukopise musejním sign. V F 41). Že místní soutěž a zápas lipnicko- hranický měl i literární ohlas, dlužno, tuším, uvésti ve spojení s kritickou vnější situací Jednoty, nad kterou se od r. 1503 stahovala hrozivá mračna pronásledování, až r. 1508 vydán byl proti ní mandát svatojakubský, což mělo vliv i na zhoršení jejího posta- vení na Moravě. Bratr Lukáš sleduje ve své odpovědi pořádek spisu odpůrcova, vyvrací nejprve obšírně jeho tvrzení, že modlitba jest dům duchovní. Vycházeje od scholastického rozdělení domů v tělesné a duchovní (z nichž každý druh se zase dělí na dvé) dovozuje, „že v Písmě svatém modlitba nikdy se nenazývá domem duchovním neb kostelem neb chrámem“ (194a) a že naopak i dům hmotný zasluhuje jméno domu duchovního, když se v něm působí duchovní pravda „hodně od lidu božího a svatého i od sluh hodných a věrných“ (194a); „bude-li pravda prvotně podstatná víry živé, lásky neomylné a pravé naděje, tehdy od té pravdy lid posvěcen jsa bude příbytkem božím ... a ten lid duchovní učiní i dům hmotný zemský duchovní, posvěcený“ (195a). Proti tvrzení, že Bůh přebývá v modlitbě jako v kostele a že na potvrzení toho hned na počátku Otčenáše jest to vyjádřeno, dovozuje Lukáš, že Bůh v kostele jest přítomen pouze „tím bytem, kterýmž zaslíbil býti v věrných sluhách i v služebnostech, totiž duchovně, v pravdě, milosti a účastnosti své, skrze víru v moci slova i v poselství svém“ (195b). „A poněvadž v kostele není Boha, leč v lidu s kněžími jest, kterýž v kostele jest..., tehdy nad to v modlitbě není, neb bytně, podstatně, osobně v oslavnosti jest v nebi“ (196a). Tvrzení, že „modlitba v sobě sedmeru svátost zavírá, neb všecky svátosti i každá zvlášť zavírá se v modlitbě a v ní jako v kostele vyprošeny a dávány bývají“ (196b), bratr Lukáš vyvrací tím, že jako „kostel neb dům hmotný bez pravdy sluh a lidu a služebností Kristových i podstaty sám z sebe ani pro žádné jiné posvěcení nezavírá v sobě pravdy, ani podstatné, ani služebné“ a tudíž svátostí nemá, tak jest tomu i při modlitbě, ježto svátosti jsou obsaženy „v moci zřízené a v pravdě hodné“ (196b) nebo jinak: Lukáš chce říci, že svátosti jsou svátostmi pouze v tom
82 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. Jak patrno, byl Lipník (kde nedlouho před svou smrtí žil jediný tehdy biskup Jednoty bratrské, bratr Matěj) zápasištěm dvou ostře soutěžících stran náboženských, Jednoty a utrakvistů. Podobně bylo i v Hranicích a o něco později (1519) v Třebíči (o čemž svědčí polemika Vavřince Krasonického s farářem Třebíčským v rukopise musejním sign. V F 41). Že místní soutěž a zápas lipnicko- hranický měl i literární ohlas, dlužno, tuším, uvésti ve spojení s kritickou vnější situací Jednoty, nad kterou se od r. 1503 stahovala hrozivá mračna pronásledování, až r. 1508 vydán byl proti ní mandát svatojakubský, což mělo vliv i na zhoršení jejího posta- vení na Moravě. Bratr Lukáš sleduje ve své odpovědi pořádek spisu odpůrcova, vyvrací nejprve obšírně jeho tvrzení, že modlitba jest dům duchovní. Vycházeje od scholastického rozdělení domů v tělesné a duchovní (z nichž každý druh se zase dělí na dvé) dovozuje, „že v Písmě svatém modlitba nikdy se nenazývá domem duchovním neb kostelem neb chrámem“ (194a) a že naopak i dům hmotný zasluhuje jméno domu duchovního, když se v něm působí duchovní pravda „hodně od lidu božího a svatého i od sluh hodných a věrných“ (194a); „bude-li pravda prvotně podstatná víry živé, lásky neomylné a pravé naděje, tehdy od té pravdy lid posvěcen jsa bude příbytkem božím ... a ten lid duchovní učiní i dům hmotný zemský duchovní, posvěcený“ (195a). Proti tvrzení, že Bůh přebývá v modlitbě jako v kostele a že na potvrzení toho hned na počátku Otčenáše jest to vyjádřeno, dovozuje Lukáš, že Bůh v kostele jest přítomen pouze „tím bytem, kterýmž zaslíbil býti v věrných sluhách i v služebnostech, totiž duchovně, v pravdě, milosti a účastnosti své, skrze víru v moci slova i v poselství svém“ (195b). „A poněvadž v kostele není Boha, leč v lidu s kněžími jest, kterýž v kostele jest..., tehdy nad to v modlitbě není, neb bytně, podstatně, osobně v oslavnosti jest v nebi“ (196a). Tvrzení, že „modlitba v sobě sedmeru svátost zavírá, neb všecky svátosti i každá zvlášť zavírá se v modlitbě a v ní jako v kostele vyprošeny a dávány bývají“ (196b), bratr Lukáš vyvrací tím, že jako „kostel neb dům hmotný bez pravdy sluh a lidu a služebností Kristových i podstaty sám z sebe ani pro žádné jiné posvěcení nezavírá v sobě pravdy, ani podstatné, ani služebné“ a tudíž svátostí nemá, tak jest tomu i při modlitbě, ježto svátosti jsou obsaženy „v moci zřízené a v pravdě hodné“ (196b) nebo jinak: Lukáš chce říci, že svátosti jsou svátostmi pouze v tom
Strana LXXXIII
PSANÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 83 případě, když přijímající a udílející mají k tomu náležité podmínky, čili že svátosti záležejí na hodnosti přijímajících a udílejících. Jinak uznává Lukáš, „že modlitba pravá v hodnosti pravdy a zvlášť služebníka potřebná jest při všech svátostech“ (na uv. m.). Jestliže zlí kněží říkají modlitbu potřebnou k svátosti, „Bůh jich netoliko neslyší, ale tvář svou odvracuje“ (tamže). Poněvadž „kněží zlí modlitby v duchu a v pravdě nemají, tehdy ani svátostí nemají“ (tamže). K udílení svátostí není nutně zapotřebí kostela. Ovšem kostel řádně zařízený „bez obrazů, podobizn a bez modloslužby ..., bez překážek nynějších, povyků v poutničím jazyku ..., bez modliteb k svatým a světicem etc. a k kázaní slova božího bez bludův proti víře a zřízenému spasení ... a k přisluhování posvátnému lidu samému hodnému bez ustanovení lidských, svatokupectví“ ... (197a) měl by svátosti „ne bytně ani mocně, ale příčinně a místně t. j. hodil by se k udílení svátostí. Na tvrzení, „že velebná svátost oltářní ve mnohých modlitbách ve mšálech zapsaných se obětuje“, odpovídá Lukáš, že modlitba svátosti v sobě obsahuje pouze „prositebně a oznamovaně“ (197a) Jest to tedy značné přiblížení k názoru odpůrcovu, proti němuž v předcházejícím odstavci se vystupuje, pokud tento tvrdí, že se v modlitbě svátosti udílejí. Podle mínění Lukášova „Otčenáš“ zavírá v sobě („prositebně a oznamovaně“) „podstatnou pravdu svátosti, na níž hodnost záleží“ (197a) t. pravdu víry, „pravdu lásky aneb spravedlnosti z víry“, „pravdu naděje“ „i posilnění k tomu prvotně duchovní a obdarování Ducha Svatého“. „Tu pravdu podstatnou prvotně zavírá páteř, za niž bez výminky sluší se modliti a podlé toho i za služebnosti, prvotně slova a potom svátosti v přisluho- vání“. Nelíbí se však Lukášovi, že odpůrce začíná se svátostí oltářní, ježto na prvním místě má státi křest, a že ji tímto jménem nazývá t. j. podle zákona „ustavení lidského“. Poněvadž odpůrce praví, že se svátost oltářní obětuje „v modlitbách ve mšále za- psaných“, Lukáš dovozuje, že sv. Petr, jenž „první mši sloužil, neříkal než „Otčenáš“ a po něm jiní za dlouhý čas, dokudž mšál nebyl složen“ (197b). Uznává sice, „žeť jest potřebná modlitba před tou svátostí, při té svátosti, při požívaní i po požívaní“, ale zavrhuje „mnohé mluvení a šeptání neb zpívaní bez pravdy, buď ve mšále, buď v agendách, v viaticích, donaticích ... a v jiných romějech“, kteréž nemá za modlení, leč by se v modlitbě Kristově v duchu a v pravdě činilo Bohu Otci skrze Krista Ježíše“ (198a) Na větu, že křest v modlitbách v agendě se nalézajících bývá přisluhován, odpovídá Lukáš tím, že zavrhuje všeliké obřady křestní Vi*
PSANÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 83 případě, když přijímající a udílející mají k tomu náležité podmínky, čili že svátosti záležejí na hodnosti přijímajících a udílejících. Jinak uznává Lukáš, „že modlitba pravá v hodnosti pravdy a zvlášť služebníka potřebná jest při všech svátostech“ (na uv. m.). Jestliže zlí kněží říkají modlitbu potřebnou k svátosti, „Bůh jich netoliko neslyší, ale tvář svou odvracuje“ (tamže). Poněvadž „kněží zlí modlitby v duchu a v pravdě nemají, tehdy ani svátostí nemají“ (tamže). K udílení svátostí není nutně zapotřebí kostela. Ovšem kostel řádně zařízený „bez obrazů, podobizn a bez modloslužby ..., bez překážek nynějších, povyků v poutničím jazyku ..., bez modliteb k svatým a světicem etc. a k kázaní slova božího bez bludův proti víře a zřízenému spasení ... a k přisluhování posvátnému lidu samému hodnému bez ustanovení lidských, svatokupectví“ ... (197a) měl by svátosti „ne bytně ani mocně, ale příčinně a místně t. j. hodil by se k udílení svátostí. Na tvrzení, „že velebná svátost oltářní ve mnohých modlitbách ve mšálech zapsaných se obětuje“, odpovídá Lukáš, že modlitba svátosti v sobě obsahuje pouze „prositebně a oznamovaně“ (197a) Jest to tedy značné přiblížení k názoru odpůrcovu, proti němuž v předcházejícím odstavci se vystupuje, pokud tento tvrdí, že se v modlitbě svátosti udílejí. Podle mínění Lukášova „Otčenáš“ zavírá v sobě („prositebně a oznamovaně“) „podstatnou pravdu svátosti, na níž hodnost záleží“ (197a) t. pravdu víry, „pravdu lásky aneb spravedlnosti z víry“, „pravdu naděje“ „i posilnění k tomu prvotně duchovní a obdarování Ducha Svatého“. „Tu pravdu podstatnou prvotně zavírá páteř, za niž bez výminky sluší se modliti a podlé toho i za služebnosti, prvotně slova a potom svátosti v přisluho- vání“. Nelíbí se však Lukášovi, že odpůrce začíná se svátostí oltářní, ježto na prvním místě má státi křest, a že ji tímto jménem nazývá t. j. podle zákona „ustavení lidského“. Poněvadž odpůrce praví, že se svátost oltářní obětuje „v modlitbách ve mšále za- psaných“, Lukáš dovozuje, že sv. Petr, jenž „první mši sloužil, neříkal než „Otčenáš“ a po něm jiní za dlouhý čas, dokudž mšál nebyl složen“ (197b). Uznává sice, „žeť jest potřebná modlitba před tou svátostí, při té svátosti, při požívaní i po požívaní“, ale zavrhuje „mnohé mluvení a šeptání neb zpívaní bez pravdy, buď ve mšále, buď v agendách, v viaticích, donaticích ... a v jiných romějech“, kteréž nemá za modlení, leč by se v modlitbě Kristově v duchu a v pravdě činilo Bohu Otci skrze Krista Ježíše“ (198a) Na větu, že křest v modlitbách v agendě se nalézajících bývá přisluhován, odpovídá Lukáš tím, že zavrhuje všeliké obřady křestní Vi*
Strana LXXXIV
84 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. podle agendy římské udílené. Dále co do biřmování popírá, že by se dělo tak, jako za doby apoštolů. Pak pokládá za nesprávný odpůrcův výklad místa ze Skutků apoštolských o Šimonu magovi, uváděný k tvrzení, že také svátost pokání jest obsažena v modlitbě. Nesprávnost tvrzení odpůrcova, že „svátost též kněžského řádu v modlitebném viatiku na hodiny rozděleném schráněnu býti známe“, dovozuje důsledkem, že „jestliť kněžství v viatiku..., první toto odtud půjde, že apoštolé i potomci až do viatiku složení kněžími nebyli“ (198b), ... „druhé to, že nynější kněží nejsou kněžími, neb teprův po řízení na kněžství k říkaní hodin se zavazují“. Také co do svátosti manželství a posledního pomazání má Lukáš námitky proti tvrzení odpůrcovu. Polemika Lukášova proti srovnání modlitby s hmotným domem jest velmi slabá. Je vidět, že se Lukáš velice nutí k tomu, aby vůbec něco mohl namítnouti. Jeho hlavní námitka jest, že ne v modlitbě jsou obsaženy dary a milosti, jež člověk od Boha dostává, nýbrž v Bohu; „protož nemá modlitba povah domu opravdově, ale v modlitbě oznamují se býti“ (199b). „A tak nad to býti nemůž, aby samou modlitbou dům nebo kostel hmotný učinil duchovní a lidský ustavil boží, zemský, nebeský, neb modlitba nečiní domu božího, ale pravda ta duchovní, v níž sou lidé“... „a kdež není víry živé, lásky neomylné a lidé v hříších a ne- pravostech jsou bez pokání, písma svatá svrchu přivedená praví, že to poškvrňují, by byl i dům svatý“ (200b). K obvinění, že „z kostelův i z domův pikharti peleš lotrovskou samým sobě ke škodě činí“ (200b), Lukáš odpovídá, že ne bratří, nýbrž souvěrci kněze Jana to činí, ježto „nevylučují z nich kněží svatokupecké, neřádné ... a lid mnohý světa milovný ..., druhé, že věci ohavné postavují v kostelích nekřesťanské, jako obrazy rytí malované, podobizny k pokloně, k poctě, k službě svatých ... a kryjí pod tím svatokupectví, modloslužbu ... mylnou naději,... třetí, že mnozí místo slova božího aneb pod ním proti víře i skutkům i proti zřízenému spasení káží... a ustavení lidská za přikázaní boží“ ... (201a). Rozhodně popírá bratr Lukáš, že by byli bratří Michal, Vavřinec a on sám měli takové kázání, jaké kněz Jan předstírá a jim podkládá. Odpovídaje nejprve na domnělé kázání bratra Michala Lukáš, jak již v předmluvě ohlašuje (f. 193a), vykládá, „na čem bratří... spasení své zakládají, že na víře obecné, křesťanské a na pravdě její podstatné i služebné a že oddělení jich (t. od církve římské)
84 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. podle agendy římské udílené. Dále co do biřmování popírá, že by se dělo tak, jako za doby apoštolů. Pak pokládá za nesprávný odpůrcův výklad místa ze Skutků apoštolských o Šimonu magovi, uváděný k tvrzení, že také svátost pokání jest obsažena v modlitbě. Nesprávnost tvrzení odpůrcova, že „svátost též kněžského řádu v modlitebném viatiku na hodiny rozděleném schráněnu býti známe“, dovozuje důsledkem, že „jestliť kněžství v viatiku..., první toto odtud půjde, že apoštolé i potomci až do viatiku složení kněžími nebyli“ (198b), ... „druhé to, že nynější kněží nejsou kněžími, neb teprův po řízení na kněžství k říkaní hodin se zavazují“. Také co do svátosti manželství a posledního pomazání má Lukáš námitky proti tvrzení odpůrcovu. Polemika Lukášova proti srovnání modlitby s hmotným domem jest velmi slabá. Je vidět, že se Lukáš velice nutí k tomu, aby vůbec něco mohl namítnouti. Jeho hlavní námitka jest, že ne v modlitbě jsou obsaženy dary a milosti, jež člověk od Boha dostává, nýbrž v Bohu; „protož nemá modlitba povah domu opravdově, ale v modlitbě oznamují se býti“ (199b). „A tak nad to býti nemůž, aby samou modlitbou dům nebo kostel hmotný učinil duchovní a lidský ustavil boží, zemský, nebeský, neb modlitba nečiní domu božího, ale pravda ta duchovní, v níž sou lidé“... „a kdež není víry živé, lásky neomylné a lidé v hříších a ne- pravostech jsou bez pokání, písma svatá svrchu přivedená praví, že to poškvrňují, by byl i dům svatý“ (200b). K obvinění, že „z kostelův i z domův pikharti peleš lotrovskou samým sobě ke škodě činí“ (200b), Lukáš odpovídá, že ne bratří, nýbrž souvěrci kněze Jana to činí, ježto „nevylučují z nich kněží svatokupecké, neřádné ... a lid mnohý světa milovný ..., druhé, že věci ohavné postavují v kostelích nekřesťanské, jako obrazy rytí malované, podobizny k pokloně, k poctě, k službě svatých ... a kryjí pod tím svatokupectví, modloslužbu ... mylnou naději,... třetí, že mnozí místo slova božího aneb pod ním proti víře i skutkům i proti zřízenému spasení káží... a ustavení lidská za přikázaní boží“ ... (201a). Rozhodně popírá bratr Lukáš, že by byli bratří Michal, Vavřinec a on sám měli takové kázání, jaké kněz Jan předstírá a jim podkládá. Odpovídaje nejprve na domnělé kázání bratra Michala Lukáš, jak již v předmluvě ohlašuje (f. 193a), vykládá, „na čem bratří... spasení své zakládají, že na víře obecné, křesťanské a na pravdě její podstatné i služebné a že oddělení jich (t. od církve římské)
Strana LXXXV
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 3 jest pro odporné věci víře a pravdě této obojí i skutkům jejím i zřízenému spasení“ (tamže). Nechtěje se ve svém „Odpise o věcech těchto šířiti, odkazuje čtenáře na bratrské vyznání víry, které Jednota nedávno podala králi Vladislavovi — t. nejspíše na její konfessi z r. 1503, jejímž skladatelem byl asi sám bratr Lukáši. Hově své zálibě v scholastických distinkcích (srov. str. 33) vykládá nejprve několikerý smysl a význam slov „kostel“ a „církev“. Slova tato berou se t. jednak ve smyslu příbytku určeného k tomu, aby se v něm lidé shromažďovali k bohoslužbám a dále ve smyslu samého shromáždění náboženského čili církve. Toto může býti buď shromážděním církví zlých nebo vyvolených nebo vůbec shromážděním „všeho křesťanstva k víře obecné, křesťanské“ čili shromážděním povolaných i vyvolených. Základem církve svaté, zejména té, která se skládá z vyvolených k spasení jest Kristus (a nikoliv, jak kněz Jan V. bratru Michalovi v ústa klade, světští páni), pak víra, láska a naděje. Na to líčí se, jak podle Písma má býti církev zorganisována. „Spojení toho domu neb zboru živého v Kristu jest Duch Svatý ..., místo pak nejvyšší měli by v zboru strany služebností býti služebníci k službě oddaní..., místo strany řádu nejvyšší jest těch, jenž původ jsou sluh,... strany pak lidu obecného místo nejnižší jest znovu obrácených neb kajících ..., vyšší místo jest povolaných k požívaní svědomí dobrého v Kristu a k požívaní naděje,... nejvyšší místo jest setrvání v trpělivosti a v pravdě k věčnému životu“ (203a). Služebné dvéře církve jest Kristus a jeho služební poslové, Duch Sv. jest vrátným, který otvírá „v lidu věrném srdce i mysl“ a sluhám dává rozeznávání (dobrých a zlých). Bůh jest střechou tohoto domu církve. Bratří nepokládají sami sebe za církev, nýbrž pouze za část její a snaží se vypátrati vědomosti správnější o pravdě „vší církve svaté“. Od jiných podobných jednot (t. církví částečných) odvracejí se jen pro odporné věci základným i služebným pravdám víry... k spasení potřebným“ (203b). Proto není správné tvrditi, že by bratří se od nich odlučovali pro posty, svátky a p. Není pravda, že by bratří chlebem eucharistickým se chtěli nasycovati, neboť ho užívají „k konci pánem Kristem vydanému“, nepohrdají svá- tostmi, ač ovšem jich „v Jednotě své toliko“ požívají. Co do kněží chtějí, aby byli buď svobodni nebo vdovci, ač by nepohrdali ani knězem ženatým, kdyby „měl povahy od apoštola vypsané“. Bratří netrpí mezi sebou kněží nekajících a pečují o to, aby „kněží, kteříž GOLL, Chelčický a Jednota 57.
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 3 jest pro odporné věci víře a pravdě této obojí i skutkům jejím i zřízenému spasení“ (tamže). Nechtěje se ve svém „Odpise o věcech těchto šířiti, odkazuje čtenáře na bratrské vyznání víry, které Jednota nedávno podala králi Vladislavovi — t. nejspíše na její konfessi z r. 1503, jejímž skladatelem byl asi sám bratr Lukáši. Hově své zálibě v scholastických distinkcích (srov. str. 33) vykládá nejprve několikerý smysl a význam slov „kostel“ a „církev“. Slova tato berou se t. jednak ve smyslu příbytku určeného k tomu, aby se v něm lidé shromažďovali k bohoslužbám a dále ve smyslu samého shromáždění náboženského čili církve. Toto může býti buď shromážděním církví zlých nebo vyvolených nebo vůbec shromážděním „všeho křesťanstva k víře obecné, křesťanské“ čili shromážděním povolaných i vyvolených. Základem církve svaté, zejména té, která se skládá z vyvolených k spasení jest Kristus (a nikoliv, jak kněz Jan V. bratru Michalovi v ústa klade, světští páni), pak víra, láska a naděje. Na to líčí se, jak podle Písma má býti církev zorganisována. „Spojení toho domu neb zboru živého v Kristu jest Duch Svatý ..., místo pak nejvyšší měli by v zboru strany služebností býti služebníci k službě oddaní..., místo strany řádu nejvyšší jest těch, jenž původ jsou sluh,... strany pak lidu obecného místo nejnižší jest znovu obrácených neb kajících ..., vyšší místo jest povolaných k požívaní svědomí dobrého v Kristu a k požívaní naděje,... nejvyšší místo jest setrvání v trpělivosti a v pravdě k věčnému životu“ (203a). Služebné dvéře církve jest Kristus a jeho služební poslové, Duch Sv. jest vrátným, který otvírá „v lidu věrném srdce i mysl“ a sluhám dává rozeznávání (dobrých a zlých). Bůh jest střechou tohoto domu církve. Bratří nepokládají sami sebe za církev, nýbrž pouze za část její a snaží se vypátrati vědomosti správnější o pravdě „vší církve svaté“. Od jiných podobných jednot (t. církví částečných) odvracejí se jen pro odporné věci základným i služebným pravdám víry... k spasení potřebným“ (203b). Proto není správné tvrditi, že by bratří se od nich odlučovali pro posty, svátky a p. Není pravda, že by bratří chlebem eucharistickým se chtěli nasycovati, neboť ho užívají „k konci pánem Kristem vydanému“, nepohrdají svá- tostmi, ač ovšem jich „v Jednotě své toliko“ požívají. Co do kněží chtějí, aby byli buď svobodni nebo vdovci, ač by nepohrdali ani knězem ženatým, kdyby „měl povahy od apoštola vypsané“. Bratří netrpí mezi sebou kněží nekajících a pečují o to, aby „kněží, kteříž GOLL, Chelčický a Jednota 57.
Strana LXXXVI
80 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. mohou a umějí, rukama pracovali“, poněvadž to pokládají za prospěšné „k výstraze lhostejného, prázdného, sodomského života“ (204a). Na konec Lukáš odmítá tvrzení, že bratr Michal jest „původ zboru Jednoty bratrství“. Uznává však, „že on jsa kněz a zvolen jsa od kněží i lidu na biskupství a potvrzen jsa od jiných po- tvrdil zvolených na kněžství a na biskupství, neb to za první církve bylo jednostejně dáváno“ — proto „on původ řádu kněžského mezi bratřími jest“ (204a). V odpovědi na podvržené kázání Vavřince Krasonického hledí bratr Lukáš uvésti na pravou míru tvrzení kněze Jana V. stran přizpůsobení prvotní Jednoty bratrské světu, a vykládá nejprve, co podlé staré víry písem zákona (bratří) smyslé o moci a mocných, podlé čeho mohou v církvi býti a podlé čeho v pravdě nemohou býti a nebudou spaseni“ (205a): Jestliže urození a mocní řádně plní své povinnosti křesťanské (rozumí se podle názorů bratrských), nemá se jimi v církvi pohrdati, nýbrž mají býti učeni „hodnému chození povoláním“. „Co se tkne moci požívaní“, bratří při věcech náboženských ji nechávají stranou a užívají „moci světské“ pouze v časných věcech. „Kdožkoli nás obraňuje — praví bratr Lukáš — a přívětivost k nám má, tomu sme rádi i pánu Bohu se modlíme za ni“ (t. za moc světskou)... „a ti, kteříž při nás z mocných sou, učeni bývají, aby jí v milostivosti požívali a v spravedlnosti k poddaným“ (205a). Přísahati dopouští se bratřím, „když nucen by byl kdo z věrných od světských a nemohl beze lsti ujíti“. Že by však bratří „katu a biřici místo dali, aby skrze ně pomsty nad škůdcemi činili“ — to není pravda. Rovněž tak, že by bratří při- pouštěli okrasy a šperky, ježto „všudy vede se práce proti tomu (205b). Jak patrno, jest tento projev Lukášův důležitým doplňkem synodních dekretů bratrských, hledících k praksi mravního života v Jednotě. Odmítaje tvrzení, že by Krasonický byl jménem bratří pro- hlašoval křest za bezcenný, vykládá Lukáš, že sice bratří křest duchovní (t. vnitřní očištění) pokládají za přední a podstatnější než křest svátostný, že však duchovní bez posvátného (= svátost- ného) zřízeně požíván býti nemůž“, poněvadž tento jest mocným (utvrzujícím) svědectvím, jímž se zvěstuje spasení „a oblečení v pána Krista“ (205b—206a). Odkazuje na konfessi králi Vladisla- vovi podanou, vysvětluje názor bratří o svátostech vůbec. Od kněží římských bratří jich přijímati nechtějí, poněvadž „oni v svátostech pravdu bytně, podstatně skládají“ (206a) myslíce a učíce, že samy svátosti dostačují, že jich zneužívají k modloslužbě a že mnozí
80 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. mohou a umějí, rukama pracovali“, poněvadž to pokládají za prospěšné „k výstraze lhostejného, prázdného, sodomského života“ (204a). Na konec Lukáš odmítá tvrzení, že bratr Michal jest „původ zboru Jednoty bratrství“. Uznává však, „že on jsa kněz a zvolen jsa od kněží i lidu na biskupství a potvrzen jsa od jiných po- tvrdil zvolených na kněžství a na biskupství, neb to za první církve bylo jednostejně dáváno“ — proto „on původ řádu kněžského mezi bratřími jest“ (204a). V odpovědi na podvržené kázání Vavřince Krasonického hledí bratr Lukáš uvésti na pravou míru tvrzení kněze Jana V. stran přizpůsobení prvotní Jednoty bratrské světu, a vykládá nejprve, co podlé staré víry písem zákona (bratří) smyslé o moci a mocných, podlé čeho mohou v církvi býti a podlé čeho v pravdě nemohou býti a nebudou spaseni“ (205a): Jestliže urození a mocní řádně plní své povinnosti křesťanské (rozumí se podle názorů bratrských), nemá se jimi v církvi pohrdati, nýbrž mají býti učeni „hodnému chození povoláním“. „Co se tkne moci požívaní“, bratří při věcech náboženských ji nechávají stranou a užívají „moci světské“ pouze v časných věcech. „Kdožkoli nás obraňuje — praví bratr Lukáš — a přívětivost k nám má, tomu sme rádi i pánu Bohu se modlíme za ni“ (t. za moc světskou)... „a ti, kteříž při nás z mocných sou, učeni bývají, aby jí v milostivosti požívali a v spravedlnosti k poddaným“ (205a). Přísahati dopouští se bratřím, „když nucen by byl kdo z věrných od světských a nemohl beze lsti ujíti“. Že by však bratří „katu a biřici místo dali, aby skrze ně pomsty nad škůdcemi činili“ — to není pravda. Rovněž tak, že by bratří při- pouštěli okrasy a šperky, ježto „všudy vede se práce proti tomu (205b). Jak patrno, jest tento projev Lukášův důležitým doplňkem synodních dekretů bratrských, hledících k praksi mravního života v Jednotě. Odmítaje tvrzení, že by Krasonický byl jménem bratří pro- hlašoval křest za bezcenný, vykládá Lukáš, že sice bratří křest duchovní (t. vnitřní očištění) pokládají za přední a podstatnější než křest svátostný, že však duchovní bez posvátného (= svátost- ného) zřízeně požíván býti nemůž“, poněvadž tento jest mocným (utvrzujícím) svědectvím, jímž se zvěstuje spasení „a oblečení v pána Krista“ (205b—206a). Odkazuje na konfessi králi Vladisla- vovi podanou, vysvětluje názor bratří o svátostech vůbec. Od kněží římských bratří jich přijímati nechtějí, poněvadž „oni v svátostech pravdu bytně, podstatně skládají“ (206a) myslíce a učíce, že samy svátosti dostačují, že jich zneužívají k modloslužbě a že mnozí
Strana LXXXVII
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 87 kněží, je udílející, jsou nehodní. Bratří naproti tomu užívají svátostí jako doplňku a k utvrzení vnitřního zlepšení nebo změny neza- chovávajíce všelikých obřadů, které podstatně k nim nenáležejí. Tvrzení, že bratří jsou stoupenci názoru o všeobecném kněžství, bratr Lukáš hledí uvésti na pravou míru výkladem o kněžství duchovním a posvátném (čili svátostném). Kněžství duchovní přísluší jednak pouze Kristovi, jednak všem lidem, kteří mají býti spaseni, kněžství svátostné pak kněžím v obvyklém slova toho smyslu, jakými byli kněží starozákonní a jsou novozákonní. Tvrzení, že by Jednota připouštěla rozlučitelnost manželství, Lukáš odmítá. Rovněž tak tvrzení, že se v Jednotě uděluje snadno rozhřešování a že poslední pomazání se neudílí. Na anarchické a atheistické kázání, které kněz Jan V. jemu samému do úst klade, odpovídá bratr Lukáš tím, že poukazuje na pronásledování, jež bratří trpí pro své přesvědčení. Kdyby bylo pravda, že se drží názorů bezbožných, pak by zajisté pečovali o to, aby se především měli dobře. Bratří však mohou se vykázati příklady takovými, že mnozí z nich opustili pro své náboženské přesvědčení čest, důstojenství, panství, moc i bohatství. Pokud se pak jeho samého dotýče, poukazuje na řadu svých spisů dosud vydaných, jež dokazují opak tvrzení odpůrcova. Poněvadž kněz Jan V. v závěrku svého sepsání opakuje, že pikharti „z hmotného domu lotrovskou peleš udělali“ (209b), že sami mezi sebou se nesrovnávají v názorech, takže jejich přivrženci poznávají a doznávají zvláště umírajíce, že jimi byli podvedeni a chtějí býti aspoň pohřbeni u kostela, „do něhož za živa nechodili“, bratr Lukáš mu to vrací a obrací na římskou církev a její kněží. Pokud se týče poznámky o pohřbívání bratří na hřbitovích u kato- lických kostelů vrhá odpověd Lukášova zajímavé světlo na otázku, kde bratří členy své Jednoty pohřbívali. Lukáš praví, že, kde bratři mohou míti svůj vlastní hřbitov, jsou tomu rádi a že „skrze to s lidmi té obce pokoj“ mají, kde však to není možné, že přispívají obci na hřbitov a proto také na něm své příslušníky pohřbívají. Na konec svého sepsání bratr Lukáš odmítá posměch, který odpůrce na Jednotu vrhá a vyslovuje přesvědčení, že tato jest dílo boží. „Odpis“ bratra Lukáše jest typický příklad tehdejší theologické repliky, která nehledí k podstatnému a logickému obsahu polemiky odpůrcovy, nýbrž snaží se vyvrátiti vůbec všecka její tvrzení v témž pořádku, v jakém jsou sepsána. Tutéž formu má výše zmíněná polemika Vavřince Krasonického proti faráři Třebíčskému (z r. 1519
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 87 kněží, je udílející, jsou nehodní. Bratří naproti tomu užívají svátostí jako doplňku a k utvrzení vnitřního zlepšení nebo změny neza- chovávajíce všelikých obřadů, které podstatně k nim nenáležejí. Tvrzení, že bratří jsou stoupenci názoru o všeobecném kněžství, bratr Lukáš hledí uvésti na pravou míru výkladem o kněžství duchovním a posvátném (čili svátostném). Kněžství duchovní přísluší jednak pouze Kristovi, jednak všem lidem, kteří mají býti spaseni, kněžství svátostné pak kněžím v obvyklém slova toho smyslu, jakými byli kněží starozákonní a jsou novozákonní. Tvrzení, že by Jednota připouštěla rozlučitelnost manželství, Lukáš odmítá. Rovněž tak tvrzení, že se v Jednotě uděluje snadno rozhřešování a že poslední pomazání se neudílí. Na anarchické a atheistické kázání, které kněz Jan V. jemu samému do úst klade, odpovídá bratr Lukáš tím, že poukazuje na pronásledování, jež bratří trpí pro své přesvědčení. Kdyby bylo pravda, že se drží názorů bezbožných, pak by zajisté pečovali o to, aby se především měli dobře. Bratří však mohou se vykázati příklady takovými, že mnozí z nich opustili pro své náboženské přesvědčení čest, důstojenství, panství, moc i bohatství. Pokud se pak jeho samého dotýče, poukazuje na řadu svých spisů dosud vydaných, jež dokazují opak tvrzení odpůrcova. Poněvadž kněz Jan V. v závěrku svého sepsání opakuje, že pikharti „z hmotného domu lotrovskou peleš udělali“ (209b), že sami mezi sebou se nesrovnávají v názorech, takže jejich přivrženci poznávají a doznávají zvláště umírajíce, že jimi byli podvedeni a chtějí býti aspoň pohřbeni u kostela, „do něhož za živa nechodili“, bratr Lukáš mu to vrací a obrací na římskou církev a její kněží. Pokud se týče poznámky o pohřbívání bratří na hřbitovích u kato- lických kostelů vrhá odpověd Lukášova zajímavé světlo na otázku, kde bratří členy své Jednoty pohřbívali. Lukáš praví, že, kde bratři mohou míti svůj vlastní hřbitov, jsou tomu rádi a že „skrze to s lidmi té obce pokoj“ mají, kde však to není možné, že přispívají obci na hřbitov a proto také na něm své příslušníky pohřbívají. Na konec svého sepsání bratr Lukáš odmítá posměch, který odpůrce na Jednotu vrhá a vyslovuje přesvědčení, že tato jest dílo boží. „Odpis“ bratra Lukáše jest typický příklad tehdejší theologické repliky, která nehledí k podstatnému a logickému obsahu polemiky odpůrcovy, nýbrž snaží se vyvrátiti vůbec všecka její tvrzení v témž pořádku, v jakém jsou sepsána. Tutéž formu má výše zmíněná polemika Vavřince Krasonického proti faráři Třebíčskému (z r. 1519
Strana LXXXVIII
88 PSÁNÍ PETRA CHELČICKÉHO DVĚMA KNĚŽÍM. a bylo by možno uvésti ještě celou řadu jiných dokladů, že se tehdy vůbec tímto způsobem polemisovalo. Poněvadž Lukáš se snaží dokázati příliš mnoho, zeslabuje celkový svůj účinek a úspěch. Avšak tehdejší názory nepochybně vyžadovaly takovýto způsob obrany. Stoupencům obhájcovým bylo jím zajisté vyhověno; pokud se týče odpůrců, tito zajisté přesvědčiti se nedali, ale nemohli obránci vytýkati, že zůstal v něčem dlužen odpověď. To by mu asi bylo bývalo s obou stran špatně vykládáno. Jaký účinek měl spis Lukášův na lidi kolísající mezi sympatiemi k bratřím a k jejich odpůrcům, ovšem nevíme. Posuzovati s dnešního stanoviska, je-li obrana bratra Lukáše zdařilá čili nic, bylo by zajisté zbytečné. Pro nás dotčený spis Lukášův má význam jednak jako příklad apologetické literární činnosti jeho, jednak svým faktovým materiálem, osvětlujícím dějiny Jednoty bratrské. Jsa pouze vydavatelem „Odpisu“ Lukášova nemohu se zde pouštěti do literárně-historického rozboru jeho, jmenovitě pak do srovnávání jeho s jinými spisy Lukášovými. Pouze jaksi příležitostně poznamenávám, že v „Odpise“ jeví se táž záliba Lukášova v scho- lastických distinkcích a rozdělování pojmů jako v jiných jeho spisích (srov. str. 85). Co do látky v „Odpise“ obsažené, dlužno říci, že tu najdeme leckteré osvětlení věroučných názorů Jednoty bratrské, v celku však nic podstatného a nového. Pouze co do otázky kněžství zdá se, že ne tak „Odpis“ Lukášův jako „Psání“ faráře Lipnického svědčí o dalším kroku Jednoty ve směru k Lu- therovu názoru o všeobecném kněžství (viz str. 79), později se vyskytnuvšímu, k němuž se Jednota přibližuje již ve „Spise o dobrých a zlých kněžiech“ z r. 1468—14691. 10. Ku páté skupině látky A II náležejí č. 35.—37., a to nej prve kus č. 35. nadepsaný Psání toto jest Petra Chelčického dvěma kněžím, kteréž tu jmenuje. Jména kněží těchto jsou Mikuláš a Martin. Kněz Mikuláš jest nepochybně týž, který se jmenuje v listě Chelčického, zapsaném v AI f. 332a—338b, neboť obsah obou listů jest v podstatě týž a vzájemně se doplňuje. Poněvadž „List knězi Mikulášovi“, v AI se vyskytující, pochází bez pochyby skutečně od Chelčického (srov. Př. A I, str. 144), lze tedy důvodně uznati tradici bratrskou připisující i č. 35. A II Chelčickému, za správnou. Poněvadž „List knězi Mikulášovi“ jest druhým listem Chelčického tomuto knězi, lze míti za to, že list psaný Mikulášovi a Martinovi Srov. AKTY I, str. 101.
88 PSÁNÍ PETRA CHELČICKÉHO DVĚMA KNĚŽÍM. a bylo by možno uvésti ještě celou řadu jiných dokladů, že se tehdy vůbec tímto způsobem polemisovalo. Poněvadž Lukáš se snaží dokázati příliš mnoho, zeslabuje celkový svůj účinek a úspěch. Avšak tehdejší názory nepochybně vyžadovaly takovýto způsob obrany. Stoupencům obhájcovým bylo jím zajisté vyhověno; pokud se týče odpůrců, tito zajisté přesvědčiti se nedali, ale nemohli obránci vytýkati, že zůstal v něčem dlužen odpověď. To by mu asi bylo bývalo s obou stran špatně vykládáno. Jaký účinek měl spis Lukášův na lidi kolísající mezi sympatiemi k bratřím a k jejich odpůrcům, ovšem nevíme. Posuzovati s dnešního stanoviska, je-li obrana bratra Lukáše zdařilá čili nic, bylo by zajisté zbytečné. Pro nás dotčený spis Lukášův má význam jednak jako příklad apologetické literární činnosti jeho, jednak svým faktovým materiálem, osvětlujícím dějiny Jednoty bratrské. Jsa pouze vydavatelem „Odpisu“ Lukášova nemohu se zde pouštěti do literárně-historického rozboru jeho, jmenovitě pak do srovnávání jeho s jinými spisy Lukášovými. Pouze jaksi příležitostně poznamenávám, že v „Odpise“ jeví se táž záliba Lukášova v scho- lastických distinkcích a rozdělování pojmů jako v jiných jeho spisích (srov. str. 85). Co do látky v „Odpise“ obsažené, dlužno říci, že tu najdeme leckteré osvětlení věroučných názorů Jednoty bratrské, v celku však nic podstatného a nového. Pouze co do otázky kněžství zdá se, že ne tak „Odpis“ Lukášův jako „Psání“ faráře Lipnického svědčí o dalším kroku Jednoty ve směru k Lu- therovu názoru o všeobecném kněžství (viz str. 79), později se vyskytnuvšímu, k němuž se Jednota přibližuje již ve „Spise o dobrých a zlých kněžiech“ z r. 1468—14691. 10. Ku páté skupině látky A II náležejí č. 35.—37., a to nej prve kus č. 35. nadepsaný Psání toto jest Petra Chelčického dvěma kněžím, kteréž tu jmenuje. Jména kněží těchto jsou Mikuláš a Martin. Kněz Mikuláš jest nepochybně týž, který se jmenuje v listě Chelčického, zapsaném v AI f. 332a—338b, neboť obsah obou listů jest v podstatě týž a vzájemně se doplňuje. Poněvadž „List knězi Mikulášovi“, v AI se vyskytující, pochází bez pochyby skutečně od Chelčického (srov. Př. A I, str. 144), lze tedy důvodně uznati tradici bratrskou připisující i č. 35. A II Chelčickému, za správnou. Poněvadž „List knězi Mikulášovi“ jest druhým listem Chelčického tomuto knězi, lze míti za to, že list psaný Mikulášovi a Martinovi Srov. AKTY I, str. 101.
Strana LXXXIX
ZDALI ZLÝM MÁ BÝTI PODÁVÁNA SVATOST TĚLA BOŽÍHO. 89 jest prvním jeho listem. Kdo jest kněz Mikuláš a kdo kněz Martin, nelze zevrubněji určiti. Martinem by mohl býti Martin Lupač (srov. Goll, Chelčický a Jednota 138). Obsah listu byl podán v Př. A I. str. 144. Psán byl snad někdy r. 1450. 11. Zdali zlým má býti podávána svátost těla božího. Ná- zev tohoto kusu (č. 36.) beru z první jeho věty, podle které pisatel praví, že mu jeho „bratří a přátelé milí“ (tak je totiž oslovuje) psali „o podávání svátosti velebné těla božího, aby nebylo zlým podáváno“, vyslovujíce prý zároveň obavu, aby jejich duše (totiž pisatelova a jiných kněží) netrpěly, když by (jak dlužno rozuměti) nehodným svátost podávali. Pisatel uznávaje dobrý úmysl svých přátel souhlasí, že by bylo chvalitebné, kdyby „žádný nehodný a neřádný nepřistupoval k té svátosti velebné“, dovolává se však svědectví Matěje z Janova a ve formě citátů (nejsou to však citáty) parafrazuje, rozvádí a některými novými důvody podpírá myšlenky Matějovy, vyslovené v jeho spise „Regulae veteris et novi testa- menti“, že stačí, jestliže kněží „učiní, což jest na nich, věrně učíce právě a napomínajíce“, ježto sám Kristus dal svátost Jidášovi. Kněží jsou jako služebníci v podobenství Kristově o svatbě, kteří pozvali hosty bez výběru a přece za to od krále nebyli potrestáni, nýbrž potrestán byl host, který neměl roucha svatebního. „Stav a povaha nynější církve“, „stav služebníkův církve“, „povaha a soud zlých lidí“, „stav a povaha pána Ježíše Krista“ chce tomu (praví), aby svátost těla božího byla podávána spravedlivým i nespravedlivým bez rozdílu. Kněží nemohou býti zodpovědnými za to, jestliže někdo přijímá svátost nehodně. Podle Matěje z Janova i zlí, kteří dobrovolně přistupují ku přijímání, mají v sobě jakousi jiskru „zřízení dobrého k Bohu a jeho církvi“ (233b). Zavírá tudíž pisatel svůj list tím, že „kdo by uměl v to uhoditi vedlé písma svatého a tak vůle boží, aby zlí byli odraženi od přijímaní svátosti“, nebyl by tomu na odpor a že to prakticky do jisté míry provádí tím, že „na zpovědi slyše zlé svědomí a život neřádný“, nedovoluje takovým lidem přijímati, pokud se nepřesvědčí, že se opravdu polepšili. Pořadatel II. svazku Aktů (Blahoslav) nevěděl, od koho se- psání toto pochází. My však můžeme s jistou pravděpodobnosti spisovatele určiti. Poněvadž na otázku, která staré bratří velice zajímala a kterou oni řešili radikálně požadavkem, aby kněží lidí nehodné k přijímání svátosti těla božího nepřipouštěli, odpovídá se stanoviska praktické možnosti, ač v zásadě souhlasí s názorem radikálním, možno za spisovatele označiti Martina Lupače, jenž
ZDALI ZLÝM MÁ BÝTI PODÁVÁNA SVATOST TĚLA BOŽÍHO. 89 jest prvním jeho listem. Kdo jest kněz Mikuláš a kdo kněz Martin, nelze zevrubněji určiti. Martinem by mohl býti Martin Lupač (srov. Goll, Chelčický a Jednota 138). Obsah listu byl podán v Př. A I. str. 144. Psán byl snad někdy r. 1450. 11. Zdali zlým má býti podávána svátost těla božího. Ná- zev tohoto kusu (č. 36.) beru z první jeho věty, podle které pisatel praví, že mu jeho „bratří a přátelé milí“ (tak je totiž oslovuje) psali „o podávání svátosti velebné těla božího, aby nebylo zlým podáváno“, vyslovujíce prý zároveň obavu, aby jejich duše (totiž pisatelova a jiných kněží) netrpěly, když by (jak dlužno rozuměti) nehodným svátost podávali. Pisatel uznávaje dobrý úmysl svých přátel souhlasí, že by bylo chvalitebné, kdyby „žádný nehodný a neřádný nepřistupoval k té svátosti velebné“, dovolává se však svědectví Matěje z Janova a ve formě citátů (nejsou to však citáty) parafrazuje, rozvádí a některými novými důvody podpírá myšlenky Matějovy, vyslovené v jeho spise „Regulae veteris et novi testa- menti“, že stačí, jestliže kněží „učiní, což jest na nich, věrně učíce právě a napomínajíce“, ježto sám Kristus dal svátost Jidášovi. Kněží jsou jako služebníci v podobenství Kristově o svatbě, kteří pozvali hosty bez výběru a přece za to od krále nebyli potrestáni, nýbrž potrestán byl host, který neměl roucha svatebního. „Stav a povaha nynější církve“, „stav služebníkův církve“, „povaha a soud zlých lidí“, „stav a povaha pána Ježíše Krista“ chce tomu (praví), aby svátost těla božího byla podávána spravedlivým i nespravedlivým bez rozdílu. Kněží nemohou býti zodpovědnými za to, jestliže někdo přijímá svátost nehodně. Podle Matěje z Janova i zlí, kteří dobrovolně přistupují ku přijímání, mají v sobě jakousi jiskru „zřízení dobrého k Bohu a jeho církvi“ (233b). Zavírá tudíž pisatel svůj list tím, že „kdo by uměl v to uhoditi vedlé písma svatého a tak vůle boží, aby zlí byli odraženi od přijímaní svátosti“, nebyl by tomu na odpor a že to prakticky do jisté míry provádí tím, že „na zpovědi slyše zlé svědomí a život neřádný“, nedovoluje takovým lidem přijímati, pokud se nepřesvědčí, že se opravdu polepšili. Pořadatel II. svazku Aktů (Blahoslav) nevěděl, od koho se- psání toto pochází. My však můžeme s jistou pravděpodobnosti spisovatele určiti. Poněvadž na otázku, která staré bratří velice zajímala a kterou oni řešili radikálně požadavkem, aby kněží lidí nehodné k přijímání svátosti těla božího nepřipouštěli, odpovídá se stanoviska praktické možnosti, ač v zásadě souhlasí s názorem radikálním, možno za spisovatele označiti Martina Lupače, jenž
Strana XC
90 NAPOMENUTÍ K NÁPRAVĚ. podobně asi zodpověděl bratřím jejich dotaz stran přítomnosti Kristovy ve svátosti těla a krve Kristovy (r. 1466)1. Z jeho péra pochází nepochybně též projev o tom, zdali zlý kněz posvěcuje2. S tímto projevem shoduje se náš kus potud, že jako onen projev se dovolává autority Husovy a uvádí obšírný výňatek z jeho spisu „De decimis“, tak tento hledá oporu u Matěje z Janova. Poněvadž Lupač zemřel 20. dubna 1468, vznikl kus náš před tímto datem; přesnější však určení není možné — leda že bychom řekli, že náleží asi do doby, kdy Jednota bratrská se zřizovala a ustavovala; tedy snad asi do r. 1466, kdy Lupač k žádosti bratří vyjádřil své mínění o eucharistii. Také náš kus vznikl nepochybně ku podnětu bratří českých, kteří Lupače častěji se o radu jeho a mínění tázali. Goll (Chelčický a Jednota 65 a 75) pokládá list náš za list Rokycanův svědčící bratřím Chelčickým. Autorství Rokycanovo vyvozuje asi z přípisku, jenž se čte ke konci našeho kusu: „To jest konec toho spisu mistrova“ — ale mistrem byl též Lupač, nejen Rokycana. Mimo to Goll sám o odstavec výše uvádí výňatek z Postilly Rokycanovy, kde tento horlí proti těm, kdo v hříchu přijímají, říkajíce, že netřeba nechat dobrého pro zlé ... Plody Rokycanovy lze snadno poznati podle toho, že jsou přeplněny mnoha citáty nejen z Písma, nýbrž i z hojné literatury theologické — na př. jen Veřejný list Rokycanův proti bratřím z r. 1468 (srov. str. 49). Že by list náš platil bratřím Chelčickým, tohoto mínění nelze ničím podepříti. V konfessi bratrské z r. 1471—72 mluví se o Vi- lémovských, že učili, že má člověk přijímati v hříších smrtelných, ale o pisateli našeho kusu nelze říci, že by hájil jejich názoru. Možná, že byly mezi Chelčickými a Vilémovskými spory m. j. také o otázku, jíž se obírá náš kus, ale poněvadž autorem jeho není Rokycana, který podle druhého listu bratří k Mýtským mezi oběma stranami k jejich žádosti prostředkoval, nelze kus náš vztahovati bezpečně nebo přímo k dotčeným sporům. Snad jen nepřímo — tak že totiž bratřím odtud přišel podnět, aby se ve sporné otázce otázali Lupače o jeho mínění. 12. Poslední kus II. svazku Aktů možno nadepsati: Napome- nutí k nápravě. Neznámý pisatel, nejspíše člen Jednoty bratrské, napomíná jiného, nám neznámého člena jejího, aby se v této ne- Otištěn v AKTECH I, str. 491—492. Otištěn v AKTECH I, str. 583—585. Srov. Předmluvu k I. svazku AKTU, str. 110.
90 NAPOMENUTÍ K NÁPRAVĚ. podobně asi zodpověděl bratřím jejich dotaz stran přítomnosti Kristovy ve svátosti těla a krve Kristovy (r. 1466)1. Z jeho péra pochází nepochybně též projev o tom, zdali zlý kněz posvěcuje2. S tímto projevem shoduje se náš kus potud, že jako onen projev se dovolává autority Husovy a uvádí obšírný výňatek z jeho spisu „De decimis“, tak tento hledá oporu u Matěje z Janova. Poněvadž Lupač zemřel 20. dubna 1468, vznikl kus náš před tímto datem; přesnější však určení není možné — leda že bychom řekli, že náleží asi do doby, kdy Jednota bratrská se zřizovala a ustavovala; tedy snad asi do r. 1466, kdy Lupač k žádosti bratří vyjádřil své mínění o eucharistii. Také náš kus vznikl nepochybně ku podnětu bratří českých, kteří Lupače častěji se o radu jeho a mínění tázali. Goll (Chelčický a Jednota 65 a 75) pokládá list náš za list Rokycanův svědčící bratřím Chelčickým. Autorství Rokycanovo vyvozuje asi z přípisku, jenž se čte ke konci našeho kusu: „To jest konec toho spisu mistrova“ — ale mistrem byl též Lupač, nejen Rokycana. Mimo to Goll sám o odstavec výše uvádí výňatek z Postilly Rokycanovy, kde tento horlí proti těm, kdo v hříchu přijímají, říkajíce, že netřeba nechat dobrého pro zlé ... Plody Rokycanovy lze snadno poznati podle toho, že jsou přeplněny mnoha citáty nejen z Písma, nýbrž i z hojné literatury theologické — na př. jen Veřejný list Rokycanův proti bratřím z r. 1468 (srov. str. 49). Že by list náš platil bratřím Chelčickým, tohoto mínění nelze ničím podepříti. V konfessi bratrské z r. 1471—72 mluví se o Vi- lémovských, že učili, že má člověk přijímati v hříších smrtelných, ale o pisateli našeho kusu nelze říci, že by hájil jejich názoru. Možná, že byly mezi Chelčickými a Vilémovskými spory m. j. také o otázku, jíž se obírá náš kus, ale poněvadž autorem jeho není Rokycana, který podle druhého listu bratří k Mýtským mezi oběma stranami k jejich žádosti prostředkoval, nelze kus náš vztahovati bezpečně nebo přímo k dotčeným sporům. Snad jen nepřímo — tak že totiž bratřím odtud přišel podnět, aby se ve sporné otázce otázali Lupače o jeho mínění. 12. Poslední kus II. svazku Aktů možno nadepsati: Napome- nutí k nápravě. Neznámý pisatel, nejspíše člen Jednoty bratrské, napomíná jiného, nám neznámého člena jejího, aby se v této ne- Otištěn v AKTECH I, str. 491—492. Otištěn v AKTECH I, str. 583—585. Srov. Předmluvu k I. svazku AKTU, str. 110.
Strana XCI
NAPOMENUTÍ K NÁPRAVĚ. 91 bezpečné době (na konci světa) nadobro zhostil svých dřívějších hříchů a úplně se napravil. Za tím účelem nechť poslouchá bratří (patrně již dokonalých) ve všem dobrém, jmenovitě pak rad svého učitele (t. j. nepochybně svého duchovního správce). Pisatel vzkazuje ke konci pozdrav jiným bratřím a prosí, aby adresát se za něho modlil se svými spolubratřími. List působí v celku dojem, že byl psán v prvních dobách Jednoty bratrské, kdy tato se shromaždovala, jak staří bratří rádi říkali, „po zrnéčku“. Napomínaný byl asi osoba společensky vý- značnější, jíž některý z vedoucích bratří věnoval zvláštní pozornost. Povahou svou jest „Napomenutí k nápravě“ podobné listům psaným bratru Petrovi a sestři Káči, zachovaným v A I, f. 338b—340a „Napomenutí k nápravě“ možno tudíž položiti do r. asi 1460. Inaannannnnnnan urnnusarEaí EEánEnEn I
NAPOMENUTÍ K NÁPRAVĚ. 91 bezpečné době (na konci světa) nadobro zhostil svých dřívějších hříchů a úplně se napravil. Za tím účelem nechť poslouchá bratří (patrně již dokonalých) ve všem dobrém, jmenovitě pak rad svého učitele (t. j. nepochybně svého duchovního správce). Pisatel vzkazuje ke konci pozdrav jiným bratřím a prosí, aby adresát se za něho modlil se svými spolubratřími. List působí v celku dojem, že byl psán v prvních dobách Jednoty bratrské, kdy tato se shromaždovala, jak staří bratří rádi říkali, „po zrnéčku“. Napomínaný byl asi osoba společensky vý- značnější, jíž některý z vedoucích bratří věnoval zvláštní pozornost. Povahou svou jest „Napomenutí k nápravě“ podobné listům psaným bratru Petrovi a sestři Káči, zachovaným v A I, f. 338b—340a „Napomenutí k nápravě“ možno tudíž položiti do r. asi 1460. Inaannannnnnnan urnnusarEaí EEánEnEn I
Strana XCII
Chronologický pořádek kusů obsažených v II. svazku „Aktů Jednoty bratrské“. 1437—1438. Psání mistra Jana Rokycána Petrovi Chelčickému 1443. - . Srpen: Traktát proti Rokycánovi a jeho kněžstvu Koncem roku: Hádka Rokycánova s Tábory na sněmu u Hory léta Páně 1444 . . . . f. 224 a, str. 255. f. 112 a, str. 100. f. 72 a, str. 25. 1450 (?). Psání toto jest Petra Chelčického dvěma kněžím 1453—1457. Traktát pana Vaňka Valečovského etc. Kázaní mistrovo na to slovo podepsané Jan 16 . 1460. Napomenutí k nápravě f. 229 b, str. 265. . f. 215 a, str. 242. f. 228 a, str. 262 . . . . f. 234 a, str. 273. 1466. Zdali zlým má býti podávána svátost těla božího 1468. Koncem července nebo počátkem srpna: List od týchž bratří psaný mistrům Pražským List od bratří králi Jiřímu Srpen: Psání mistra Jana Rokycany . . . . . . . f. 232 a, str. 269. f. 36b, str. 5. . f. 37 b, str. 7. . . . . . . f. 60 a, str. 11. 1470—1471. Sedmý a poslední list mistru Rokycanovi od bratří. 1471. Srpen neb září: Psání pánuov Mejtských k bratřím učiněné . f. 43b, str. 9. . . . f. 34b, str. 1. 1474. Před 12. srpnem: Psání mistrův Pražských proti bratřím . . f. 136 a, str. 122. 1478. Před 28. zářím: Psání mistra Korandy panu Janu Kostkovi . f. 69 a, str. 17. 1488. Mezi 25. únorem a I. březnem: Toto psal pan Jan Zajíc mistróm do kolejí Pražských. . . Konec února: Toto psání ... psal a poslal pan Jan Zajíc bratřím do Litomyšle f. 152 a, str. 132. f. 159b, str. 149. .
Chronologický pořádek kusů obsažených v II. svazku „Aktů Jednoty bratrské“. 1437—1438. Psání mistra Jana Rokycána Petrovi Chelčickému 1443. - . Srpen: Traktát proti Rokycánovi a jeho kněžstvu Koncem roku: Hádka Rokycánova s Tábory na sněmu u Hory léta Páně 1444 . . . . f. 224 a, str. 255. f. 112 a, str. 100. f. 72 a, str. 25. 1450 (?). Psání toto jest Petra Chelčického dvěma kněžím 1453—1457. Traktát pana Vaňka Valečovského etc. Kázaní mistrovo na to slovo podepsané Jan 16 . 1460. Napomenutí k nápravě f. 229 b, str. 265. . f. 215 a, str. 242. f. 228 a, str. 262 . . . . f. 234 a, str. 273. 1466. Zdali zlým má býti podávána svátost těla božího 1468. Koncem července nebo počátkem srpna: List od týchž bratří psaný mistrům Pražským List od bratří králi Jiřímu Srpen: Psání mistra Jana Rokycany . . . . . . . f. 232 a, str. 269. f. 36b, str. 5. . f. 37 b, str. 7. . . . . . . f. 60 a, str. 11. 1470—1471. Sedmý a poslední list mistru Rokycanovi od bratří. 1471. Srpen neb září: Psání pánuov Mejtských k bratřím učiněné . f. 43b, str. 9. . . . f. 34b, str. 1. 1474. Před 12. srpnem: Psání mistrův Pražských proti bratřím . . f. 136 a, str. 122. 1478. Před 28. zářím: Psání mistra Korandy panu Janu Kostkovi . f. 69 a, str. 17. 1488. Mezi 25. únorem a I. březnem: Toto psal pan Jan Zajíc mistróm do kolejí Pražských. . . Konec února: Toto psání ... psal a poslal pan Jan Zajíc bratřím do Litomyšle f. 152 a, str. 132. f. 159b, str. 149. .
Strana XCIII
CHRONOLOGICKÝ POŘÁDEK KUSŮ. 93 Březen: Toto jsú pak bratři odepsali panu Janu Zajícovi na . jeho první ceduli V létě (2): Toto jest psal pan Zajíc po druhé bratřím do Lito- myšle . Na podzim (2): Toto sou odepsali zase bratři panu Janu Za- jícovi na jeho druhou ceduli . f. 164b, str. 158. f. 169 a, str. 166. f. 177 a, str. 180. 1488—1489. Toto jest psal po třetí pan Jan Zajíc týmž bratřím. Odpověd bratrská na třetí list panu Zajícovi . . . . f. 186 a, str. 197. . . f. 187 a, str. 200. 1493. Nedlouho před 22. prosincem: Toto jest psal po druhé pan Jan Zajíc mistruom do kolejí Pražských . . . . f. 158 a, str. 147. 1503. 3. prosince: Psání kněze Jana, faráře Lipenského ... na potupu bratří f. 192 a, str. 202. 1513. 9. říjen: Odpověd bratra Jana Lukáše na Psání kněze Jana, faráře Lipenského . . . f. 192 a, str. 202. . 1524. 7. září: „Trialog“ bratra Jana Lukáše. . . f. 112 a, str. 100.
CHRONOLOGICKÝ POŘÁDEK KUSŮ. 93 Březen: Toto jsú pak bratři odepsali panu Janu Zajícovi na . jeho první ceduli V létě (2): Toto jest psal pan Zajíc po druhé bratřím do Lito- myšle . Na podzim (2): Toto sou odepsali zase bratři panu Janu Za- jícovi na jeho druhou ceduli . f. 164b, str. 158. f. 169 a, str. 166. f. 177 a, str. 180. 1488—1489. Toto jest psal po třetí pan Jan Zajíc týmž bratřím. Odpověd bratrská na třetí list panu Zajícovi . . . . f. 186 a, str. 197. . . f. 187 a, str. 200. 1493. Nedlouho před 22. prosincem: Toto jest psal po druhé pan Jan Zajíc mistruom do kolejí Pražských . . . . f. 158 a, str. 147. 1503. 3. prosince: Psání kněze Jana, faráře Lipenského ... na potupu bratří f. 192 a, str. 202. 1513. 9. říjen: Odpověd bratra Jana Lukáše na Psání kněze Jana, faráře Lipenského . . . f. 192 a, str. 202. . 1524. 7. září: „Trialog“ bratra Jana Lukáše. . . f. 112 a, str. 100.
Strana XCIV
Názvy spisů v knize uvedených. AKTY JEDNOTY BRATRSKÉ. Vydává Jaroslav Bidlo. Svazek I. Brno 1915. B. ALBERTI MAGNI, Ratisbonensis Episcopi, Opera, quae hactenus haberi potuerunt. Tomi XXI, vol. 17, Lugduni 1651. ARCHIV ČESKÝ čili staré písemné památky české i moravské. 33 svazky. Praha 184—01921. BARTOŠOVA KRONIKA PRAŽSKÁ (1524—1530). Dle dvou rukopisů... k vydání upravil K. J. Erben. Praha 1878. BARTOŠ F. M., K traktatovým cyklům Jana Příbrama: Listy Filologické r. 1914. —, Valdenský biskup Štěpán z Basileje a jeho účast při ustavení Jednoty bratrské: Č. Č. M. 1916. —, Z počátků Jednoty bratrské: Č. Č. M. 1922. BIBLIA MAXIMA versionum... earumque concordia cum vulgata... cum adnotati- onibus Nicolai de Lyra... authore R. P. Joanne de Haye, Lutetiae Parisiorum 1660. BIDLO JAR., Jednota bratrská v prvním vyhnanství, 3 svazky, Praha 1900—1909. BÍLEJOVSKÝ BOHUSLAV, Kronika česká, Norimberk 1537. ČELAKOVSKÝ JAR., Traktát podkomořího Vaňka Valečovského proti panování kněžstva: Zprávy o zasedání král. české společnosti nauk r. 1881 (Praha 1882). ČIHULA Jos., Poměr Jednoty bratří českých k Martinu Lutherovi: Věstník král. české společnosti nauk 1897, č. IV. DECRETUM MAGISTRI GRATIANI. Editio Lipsiensis secunda. Post Aem. Lud. Richteri curas ad librorum manuscriptorum et editionis Romanae fidem recognovit... Aemilius Friedberg: Corpus iuris canonici pars prior, Lipsiae 1879.. DU CANGE, Glossarium mediae et infimae latinitatis, conditum a CAROLO DU FRESNE DOM. DU CANGE ... digessit G. A. L. Henschel, Editio nova a Léop. Favre, 10 svazků, Niost 1883—1887. ERBEN K. JAR., Výbor z literatury české, díl 2., Praha 1868. EISLER, Wörterbuch der philosophischen Begriffe, 2. vydání. FIEDLER Jos., Todtenbuch der Geistlichkeit der böhmischen Brüder: Fontes rerum austriacarum I. Scriptores. Sv. 5. Wien 1863. GINDELY ANT., Geschichte der böhmishen Brüder, 2 sv., Prag 1857—1858 : Böhmen und Mähren im Zeitalter der Reformation. GOLL JAR., Spisek Víta z Krupé proti bratřím: Zprávy o zasedání král. české společnosti nauk v Praze, roč. 1878 (1879). — Quellen und Untersuchugen zur Geschichte der böhmischen Brüder. Heraus- gegeben von... 2 sv. Prag 1878, 1882. Č. Č. M. = Časopis Českého Musea. Č. M. M. = Časopis Matice Moravské.
Názvy spisů v knize uvedených. AKTY JEDNOTY BRATRSKÉ. Vydává Jaroslav Bidlo. Svazek I. Brno 1915. B. ALBERTI MAGNI, Ratisbonensis Episcopi, Opera, quae hactenus haberi potuerunt. Tomi XXI, vol. 17, Lugduni 1651. ARCHIV ČESKÝ čili staré písemné památky české i moravské. 33 svazky. Praha 184—01921. BARTOŠOVA KRONIKA PRAŽSKÁ (1524—1530). Dle dvou rukopisů... k vydání upravil K. J. Erben. Praha 1878. BARTOŠ F. M., K traktatovým cyklům Jana Příbrama: Listy Filologické r. 1914. —, Valdenský biskup Štěpán z Basileje a jeho účast při ustavení Jednoty bratrské: Č. Č. M. 1916. —, Z počátků Jednoty bratrské: Č. Č. M. 1922. BIBLIA MAXIMA versionum... earumque concordia cum vulgata... cum adnotati- onibus Nicolai de Lyra... authore R. P. Joanne de Haye, Lutetiae Parisiorum 1660. BIDLO JAR., Jednota bratrská v prvním vyhnanství, 3 svazky, Praha 1900—1909. BÍLEJOVSKÝ BOHUSLAV, Kronika česká, Norimberk 1537. ČELAKOVSKÝ JAR., Traktát podkomořího Vaňka Valečovského proti panování kněžstva: Zprávy o zasedání král. české společnosti nauk r. 1881 (Praha 1882). ČIHULA Jos., Poměr Jednoty bratří českých k Martinu Lutherovi: Věstník král. české společnosti nauk 1897, č. IV. DECRETUM MAGISTRI GRATIANI. Editio Lipsiensis secunda. Post Aem. Lud. Richteri curas ad librorum manuscriptorum et editionis Romanae fidem recognovit... Aemilius Friedberg: Corpus iuris canonici pars prior, Lipsiae 1879.. DU CANGE, Glossarium mediae et infimae latinitatis, conditum a CAROLO DU FRESNE DOM. DU CANGE ... digessit G. A. L. Henschel, Editio nova a Léop. Favre, 10 svazků, Niost 1883—1887. ERBEN K. JAR., Výbor z literatury české, díl 2., Praha 1868. EISLER, Wörterbuch der philosophischen Begriffe, 2. vydání. FIEDLER Jos., Todtenbuch der Geistlichkeit der böhmischen Brüder: Fontes rerum austriacarum I. Scriptores. Sv. 5. Wien 1863. GINDELY ANT., Geschichte der böhmishen Brüder, 2 sv., Prag 1857—1858 : Böhmen und Mähren im Zeitalter der Reformation. GOLL JAR., Spisek Víta z Krupé proti bratřím: Zprávy o zasedání král. české společnosti nauk v Praze, roč. 1878 (1879). — Quellen und Untersuchugen zur Geschichte der böhmischen Brüder. Heraus- gegeben von... 2 sv. Prag 1878, 1882. Č. Č. M. = Časopis Českého Musea. Č. M. M. = Časopis Matice Moravské.
Strana XCV
NÁZVY SPISŮ V KNIZE UVEDENÝCH. 95 GOLL JAR., Jednota bratrská v 15. století: Č. Č. M. 1883—1886. —, Chelčický a Jednota v 15. století, Praha 1916. HÖFLER CONST., Geschichtsschreiber der hussitischen Bewegung in Böhmen, 3 dily : Fontes rerum austriacarum, I. Abteilung, Scriptores Bd. II, VI, VII, Wien 1856—1866. HUS JAN M., Super IV sententiarum: Spisy M. Jana Husi č. 4.—6. Vydal V. Flajšhans, Praha 1904. JACOBUS DE VORAGINE, Legenda aurea. Herausgegeben von Joh. Graesse, 3. vyd. Breslau 1890. KROFTA K., Václav Koranda mladší z Nové Plzně a jeho názory náboženské: Sborník městského historického musea v Plzni, III. (1913). —, O spisech Václava Korandy: Listy Filologické 1912. KYBAL VLAST., M. Matěj z Janova. Jeho život, spisy a učení. Praha 1905. MIGNE J. P., Patrologiae cursus completus, series latina, 167 svazků, Parisiis 1844 etc. —, Patrologiae cursus completus, series graeca, 225 svazků, Parisiis 1857 etc. MÜLLER JOs. TH., Der Waldenserbischof Stephan und die Weihe der ersten Brüderpriester: Zeitschrift für Brüdergeschichte 1916. —, Geschichte und Inhalt der Acta Unitatis Fratrum: Zeitschrift für Brüder- geschichte 1913. —, Geschichte der böhmischen Brüder, I. Band, Herrnhut 1922. NEJEDLÝ ZD., Prameny k synodám strany Pražské a Táborské (vznik husitské konfese) v letech 1441—1444, Praha 1900. —, Dějiny husitského zpěvu za válek husitských, Praha 1913. —, Recense Aktů Jednoty bratrské, svazek I.: Č. M. M. 1916. NOVOTNÝ VÁCL.-URBÁNEK RUD., České dějiny, díl III, 1. 2. Praha 1915—1918. PALACKÝ FRANT., Dějiny národu českého, 3. vydání Kalouskovo, 5 dílů, Praha 1876 —1878. PAL'MOV IV., Češskie braťja v svoich konfessijach do načala sbliženija ich s pro- testantami v koncě pervoj četverti XVI. stolětija, Tom I., vypusk 1. 2., Praga 1904. PAPROCKÝ BARTOLOMĚJ, Diadochos, id est succesio, jinak posloupnost knížat a králův českých a všech stavův slavného království českého, to jest panského atd. Praha 1598, 5 dílů v 1 svazku. PAULOVÁ M., Styky českých husitů s Cařihradskou církví na základě církevních poměrů byzantských: Č. Č. M. 1918—1919. REALENZYKLOPAEDIE für Protestantische Theologie und Kirche. Begründet von J. J. Herzog. In dritter verbesserter und vermehrter Auflage... herausgegeben von D. Albert Hauck. 22 + 2 svazky, Leipzig 1896—1913. SEDLÁK JAN, Táborské traktáty eucharistické: Hlídka 1913 (a zvláštní otisk, Brno 1913). SCHNEIDER. Uber die Entwickelung des Kartenbildes von Böhmen: Mitteilungen des Vereines für Geschichte der Deutschen in Böhmen, 1907. B. SIMONIS FIDATI DE CASSIA, Gesta Salvatoris Domini nostri Jesu Christi seu Commentaria super IV evangelia in XV libros in duobus tomis distributa, 2 svazky, Ratisbonnae 1733-34.
NÁZVY SPISŮ V KNIZE UVEDENÝCH. 95 GOLL JAR., Jednota bratrská v 15. století: Č. Č. M. 1883—1886. —, Chelčický a Jednota v 15. století, Praha 1916. HÖFLER CONST., Geschichtsschreiber der hussitischen Bewegung in Böhmen, 3 dily : Fontes rerum austriacarum, I. Abteilung, Scriptores Bd. II, VI, VII, Wien 1856—1866. HUS JAN M., Super IV sententiarum: Spisy M. Jana Husi č. 4.—6. Vydal V. Flajšhans, Praha 1904. JACOBUS DE VORAGINE, Legenda aurea. Herausgegeben von Joh. Graesse, 3. vyd. Breslau 1890. KROFTA K., Václav Koranda mladší z Nové Plzně a jeho názory náboženské: Sborník městského historického musea v Plzni, III. (1913). —, O spisech Václava Korandy: Listy Filologické 1912. KYBAL VLAST., M. Matěj z Janova. Jeho život, spisy a učení. Praha 1905. MIGNE J. P., Patrologiae cursus completus, series latina, 167 svazků, Parisiis 1844 etc. —, Patrologiae cursus completus, series graeca, 225 svazků, Parisiis 1857 etc. MÜLLER JOs. TH., Der Waldenserbischof Stephan und die Weihe der ersten Brüderpriester: Zeitschrift für Brüdergeschichte 1916. —, Geschichte und Inhalt der Acta Unitatis Fratrum: Zeitschrift für Brüder- geschichte 1913. —, Geschichte der böhmischen Brüder, I. Band, Herrnhut 1922. NEJEDLÝ ZD., Prameny k synodám strany Pražské a Táborské (vznik husitské konfese) v letech 1441—1444, Praha 1900. —, Dějiny husitského zpěvu za válek husitských, Praha 1913. —, Recense Aktů Jednoty bratrské, svazek I.: Č. M. M. 1916. NOVOTNÝ VÁCL.-URBÁNEK RUD., České dějiny, díl III, 1. 2. Praha 1915—1918. PALACKÝ FRANT., Dějiny národu českého, 3. vydání Kalouskovo, 5 dílů, Praha 1876 —1878. PAL'MOV IV., Češskie braťja v svoich konfessijach do načala sbliženija ich s pro- testantami v koncě pervoj četverti XVI. stolětija, Tom I., vypusk 1. 2., Praga 1904. PAPROCKÝ BARTOLOMĚJ, Diadochos, id est succesio, jinak posloupnost knížat a králův českých a všech stavův slavného království českého, to jest panského atd. Praha 1598, 5 dílů v 1 svazku. PAULOVÁ M., Styky českých husitů s Cařihradskou církví na základě církevních poměrů byzantských: Č. Č. M. 1918—1919. REALENZYKLOPAEDIE für Protestantische Theologie und Kirche. Begründet von J. J. Herzog. In dritter verbesserter und vermehrter Auflage... herausgegeben von D. Albert Hauck. 22 + 2 svazky, Leipzig 1896—1913. SEDLÁK JAN, Táborské traktáty eucharistické: Hlídka 1913 (a zvláštní otisk, Brno 1913). SCHNEIDER. Uber die Entwickelung des Kartenbildes von Böhmen: Mitteilungen des Vereines für Geschichte der Deutschen in Böhmen, 1907. B. SIMONIS FIDATI DE CASSIA, Gesta Salvatoris Domini nostri Jesu Christi seu Commentaria super IV evangelia in XV libros in duobus tomis distributa, 2 svazky, Ratisbonnae 1733-34.
Strana XCVI
96 NÁZVY SPISŮ V KNIZE UVEDENÝCH. ŠAFAŘÍK P. Jos., Studie o Petru Chelčickém: Č. Č. M. 1874. ŠIMÁK Jos., Kronika Bartoše Písaře: Věstník české akademie, 1903 (roč. XII). THOMAS AQUINAS, Opera omnia, 25 svazků, Parmae 1852—1869. TOMEK V. V., Dějepis města Prahy, 12 dílů, 1855—1901, Praha. TRUHLÁŘ Jos., Manuálník M. Václava Korandy. Praha 1888. VLČEK JAR., Dějiny české literatury. Díl I, 1. Praha 1897. WETZER UND WELTE'S KIRCHENLEXIKON oder Encyklopaedie der katholischen Theologie etc. 2. Aufl. in neuer Bearbeitung... begonnen von Jos. Card. Her- genröther, fortgesetzt von Dr. Fr. Kaulen. 12 + 1 svazků, Freiburg in B. 1882— 1903, WYCLIF JOHN, Latin works, 20 sv., London 1883 etc. —, Trialogus cum supplemento trialogi. Ed. G. Lechler, Oxonii 1869. ZÖCKLER O., Hieronymus. Sein Leben u. Wirken. Gotha 1865.
96 NÁZVY SPISŮ V KNIZE UVEDENÝCH. ŠAFAŘÍK P. Jos., Studie o Petru Chelčickém: Č. Č. M. 1874. ŠIMÁK Jos., Kronika Bartoše Písaře: Věstník české akademie, 1903 (roč. XII). THOMAS AQUINAS, Opera omnia, 25 svazků, Parmae 1852—1869. TOMEK V. V., Dějepis města Prahy, 12 dílů, 1855—1901, Praha. TRUHLÁŘ Jos., Manuálník M. Václava Korandy. Praha 1888. VLČEK JAR., Dějiny české literatury. Díl I, 1. Praha 1897. WETZER UND WELTE'S KIRCHENLEXIKON oder Encyklopaedie der katholischen Theologie etc. 2. Aufl. in neuer Bearbeitung... begonnen von Jos. Card. Her- genröther, fortgesetzt von Dr. Fr. Kaulen. 12 + 1 svazků, Freiburg in B. 1882— 1903, WYCLIF JOHN, Latin works, 20 sv., London 1883 etc. —, Trialogus cum supplemento trialogi. Ed. G. Lechler, Oxonii 1869. ZÖCKLER O., Hieronymus. Sein Leben u. Wirken. Gotha 1865.
Strana 1
i Listové starých br(atří), psaní k mišstru Janovi Rokycánovi, f. VIIa v kterých se zpravují všech věcí, kteréž před sebe vzali strany oddělení svého od církve římské i od strany pod obojí, proč a z jakých příčin to učinili, počet o všech věcech víry obecné kře- sťanské vydávajíce etc.a První list od bratří mistru Janovi Rokycánovi. f. 1a—2b (Otištěn v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I. str. 1—9.) Druhý list od týchž bratři k mistru Rokycánovi. f. 2b—3a (Otištěn v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I. str. 10—13.) Třetí list témuž mistru Janovi Rokycánovi, kterýžto list dán f. 3b—4b jest jemu i s tím se vším psáním, v němž se počet dává z víry i ze všech svátostí. (Otištěn v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I. str. 13—16.) Čtvrtý list mistru Rokycánovi, v němž počet vydávají z víry f. 4b—19a a z naděje i z jiných věcí křesťanských, zvlášť o svátostech. (Otištěn v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I. str. 16—54.) Pátý list od bratří mistru Janovi Rokycánovi poslaný. (Otištěn v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I. str. 462-473.) Šestý list od bratří k mistru Janovi Rokycánovi, jímž odpověd f. 24b—34b dávají na list jeho, kterýž proti nim vydal mistr Rokycána svým farářuom, vyhlašuje bratří za kacíře a od nich vystříhaje, jejž kněží lidu na kázání čítali etc. (Otištěn v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I str. 54—79.) f. 19a—24a Sedmý a poslední list mistru Rokycanovi od bratři. Napsán a f. 34b poslán jemu okolo leta Páně 1470. Mistrul osvícenému a poctivému žádostinaše nejlepšího f. 35a dobrého, aby Bůh a Otec pána našeho Ježíše Kristaa učinil tě vhodný příbytek sobě a zplodil ovotce Ducha svého Svatého v srdci a Tento nadpis se vztahuje k celé skupině materiálů obsažených na f. 1a—53a. — Na téže stránce dole v levo rukou Blahoslavovou poznámka hledící k obsahu dotyčného listu v témž svazku: Při vyzdvižení jednoty jak se měli a co činili 10. a Parafráze 2 Kor. 1, 3. 1 Výňatky z kusu tohoto otiskl GOLL v ČČM 1885, 62—63. (Chelčický a Jednota, str. 136—137). Obsah jeho podává PAL'MOV, I, 1, 118—119. Auto-
i Listové starých br(atří), psaní k mišstru Janovi Rokycánovi, f. VIIa v kterých se zpravují všech věcí, kteréž před sebe vzali strany oddělení svého od církve římské i od strany pod obojí, proč a z jakých příčin to učinili, počet o všech věcech víry obecné kře- sťanské vydávajíce etc.a První list od bratří mistru Janovi Rokycánovi. f. 1a—2b (Otištěn v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I. str. 1—9.) Druhý list od týchž bratři k mistru Rokycánovi. f. 2b—3a (Otištěn v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I. str. 10—13.) Třetí list témuž mistru Janovi Rokycánovi, kterýžto list dán f. 3b—4b jest jemu i s tím se vším psáním, v němž se počet dává z víry i ze všech svátostí. (Otištěn v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I. str. 13—16.) Čtvrtý list mistru Rokycánovi, v němž počet vydávají z víry f. 4b—19a a z naděje i z jiných věcí křesťanských, zvlášť o svátostech. (Otištěn v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I. str. 16—54.) Pátý list od bratří mistru Janovi Rokycánovi poslaný. (Otištěn v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I. str. 462-473.) Šestý list od bratří k mistru Janovi Rokycánovi, jímž odpověd f. 24b—34b dávají na list jeho, kterýž proti nim vydal mistr Rokycána svým farářuom, vyhlašuje bratří za kacíře a od nich vystříhaje, jejž kněží lidu na kázání čítali etc. (Otištěn v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I str. 54—79.) f. 19a—24a Sedmý a poslední list mistru Rokycanovi od bratři. Napsán a f. 34b poslán jemu okolo leta Páně 1470. Mistrul osvícenému a poctivému žádostinaše nejlepšího f. 35a dobrého, aby Bůh a Otec pána našeho Ježíše Kristaa učinil tě vhodný příbytek sobě a zplodil ovotce Ducha svého Svatého v srdci a Tento nadpis se vztahuje k celé skupině materiálů obsažených na f. 1a—53a. — Na téže stránce dole v levo rukou Blahoslavovou poznámka hledící k obsahu dotyčného listu v témž svazku: Při vyzdvižení jednoty jak se měli a co činili 10. a Parafráze 2 Kor. 1, 3. 1 Výňatky z kusu tohoto otiskl GOLL v ČČM 1885, 62—63. (Chelčický a Jednota, str. 136—137). Obsah jeho podává PAL'MOV, I, 1, 118—119. Auto-
Strana 2
2 SEDMÝ A POSLEDNÍ LIST MISTRU ROKYCANOVI. tvém, lásku, pokoj a radosta etc. A za to se i modlíme, aťby to učinil podlé bohatství slávy své, rozmnožuje tě v dařích svých duchovních, ve vší moudrosti a opatrnosti,y k tomu aby poznal tajemství vůle jeho, osvícen jsa uměním jasnosti jeho, i přišel k pravdě, k známosti spravedlnosti jeho, kteráž jest z víry Jezu Kristovy, kteráž z Boha jest u víře v poznání jeho a v moci vzkří- šení jeho, aby byl tovaryš utrpení jeho, připodobněn jsa k smrti jeho, tak doběhl vzkříšení oslaveného,« jako slunce stkvoucího, aby přijal království vší krásy z ruky Boha svého. A tato cesta jest k tomu: skrze víru a trpělivost toho očekávati zaslíbení spolu s těmi, kteříž následují šlepějí pána Krista na ouzké cestě, jichžto jest málo, ješto ji nalézají.? Dejžť ji milý Bůh poznati spolu s námi v jednom duchu, dobrému povolném, litostivém, bratrstva milovném a milosrdném,« aby se víc neprotivil, ale radějše spomocníkem byl těm, kteříž pro jméno pána Krista pohanění od světa trpí, chtíc se zachovati v lásce, v srdci čistém a v svědomí dobrém a u víře neomylné pro naději věčného života, neb věz, že sme chtěli vám rádi pokorně poddáni býti a poslušni ve všem,i věříce vám víc než samým sobě i všem lidem na světě, tak že což byšte řekli: „zlé jest“, to za zlé míti, a což za dobré, to za dobré, a čehož byšte se kázali varovati, toho se vystříhati, a což byšte kázali činiti, to činiti s milostí nemajíce sami v tom soudu, ale vašemu rozsouzení úplně věříce, a tak ve všem, u víře i v skutcích, když byšte podstatně v tom sami byli i lid ustavovali v tom, což jest spasitedlné, a toho varovali,a což jest zatracení podstatné (pro věci případné nikoli bychom z poslušenství tvého nebyli vystupovali). Ale co by to nám platno bylo tak poslouchati, svět opustivše i nemoci naděje míti, o lepších věcech, poněvadž jsme v jistotě shledali, že s papežem i s světem vůbec lida stojíš základně u víře i v skutcích a toho si nás účastny činil skrze služebnost svou spolu f. 35b rem jest nepochybně bratr Rehoř (viz AKTY JEDNOTY BRATRSKÉ. I. I, pozn. 1). Psaní bylo napsáno nejspíše nedlouho před smrtí Rokycanovou (22. února 1471), bud koncem r. 1470 nebo počátkem r. 1471 (srov. Př. AI, str. 80—91 a GOLL, Chelčický a Jednota 50). a V originále: varovati. a Parafráze Gal. 5, 22. Parafráze Ef. 3, 16. 7 Parafráze Ef. 1, 8. ô Parafráze Ef. 1, 9. e Parafráze Fil. 3, 9, 10. Narážka na Mat. 13, 43. 7 Parafráze Řím. 8, 25. 3 Parafráze Mat. 7, 14. « Parafráze 1. Petr 3, 8. Srovnej LIST OD TÝCHŽ BRATŘÍ PSANÝ MISTRŮM PRAŽSKÝM, A II f. 36 b.
2 SEDMÝ A POSLEDNÍ LIST MISTRU ROKYCANOVI. tvém, lásku, pokoj a radosta etc. A za to se i modlíme, aťby to učinil podlé bohatství slávy své, rozmnožuje tě v dařích svých duchovních, ve vší moudrosti a opatrnosti,y k tomu aby poznal tajemství vůle jeho, osvícen jsa uměním jasnosti jeho, i přišel k pravdě, k známosti spravedlnosti jeho, kteráž jest z víry Jezu Kristovy, kteráž z Boha jest u víře v poznání jeho a v moci vzkří- šení jeho, aby byl tovaryš utrpení jeho, připodobněn jsa k smrti jeho, tak doběhl vzkříšení oslaveného,« jako slunce stkvoucího, aby přijal království vší krásy z ruky Boha svého. A tato cesta jest k tomu: skrze víru a trpělivost toho očekávati zaslíbení spolu s těmi, kteříž následují šlepějí pána Krista na ouzké cestě, jichžto jest málo, ješto ji nalézají.? Dejžť ji milý Bůh poznati spolu s námi v jednom duchu, dobrému povolném, litostivém, bratrstva milovném a milosrdném,« aby se víc neprotivil, ale radějše spomocníkem byl těm, kteříž pro jméno pána Krista pohanění od světa trpí, chtíc se zachovati v lásce, v srdci čistém a v svědomí dobrém a u víře neomylné pro naději věčného života, neb věz, že sme chtěli vám rádi pokorně poddáni býti a poslušni ve všem,i věříce vám víc než samým sobě i všem lidem na světě, tak že což byšte řekli: „zlé jest“, to za zlé míti, a což za dobré, to za dobré, a čehož byšte se kázali varovati, toho se vystříhati, a což byšte kázali činiti, to činiti s milostí nemajíce sami v tom soudu, ale vašemu rozsouzení úplně věříce, a tak ve všem, u víře i v skutcích, když byšte podstatně v tom sami byli i lid ustavovali v tom, což jest spasitedlné, a toho varovali,a což jest zatracení podstatné (pro věci případné nikoli bychom z poslušenství tvého nebyli vystupovali). Ale co by to nám platno bylo tak poslouchati, svět opustivše i nemoci naděje míti, o lepších věcech, poněvadž jsme v jistotě shledali, že s papežem i s světem vůbec lida stojíš základně u víře i v skutcích a toho si nás účastny činil skrze služebnost svou spolu f. 35b rem jest nepochybně bratr Rehoř (viz AKTY JEDNOTY BRATRSKÉ. I. I, pozn. 1). Psaní bylo napsáno nejspíše nedlouho před smrtí Rokycanovou (22. února 1471), bud koncem r. 1470 nebo počátkem r. 1471 (srov. Př. AI, str. 80—91 a GOLL, Chelčický a Jednota 50). a V originále: varovati. a Parafráze Gal. 5, 22. Parafráze Ef. 3, 16. 7 Parafráze Ef. 1, 8. ô Parafráze Ef. 1, 9. e Parafráze Fil. 3, 9, 10. Narážka na Mat. 13, 43. 7 Parafráze Řím. 8, 25. 3 Parafráze Mat. 7, 14. « Parafráze 1. Petr 3, 8. Srovnej LIST OD TÝCHŽ BRATŘÍ PSANÝ MISTRŮM PRAŽSKÝM, A II f. 36 b.
Strana 3
ŠEDMÝ A POSLEDNÍ LIST MISTRU ROKYCANOVI. 3 v jednotě hříšníkův zjevných i smyslů zlých papežských, duchu božímu odporných? A skrze to nouze spasení našeho k tomu nás připudila, abychom se v tom opatřilil; neb by byl jediné se k tomu skutečně měl, cos na kázaních zjevně mluvil vyznávaje za zlé býti a opět za dobré, by byl od toho zlého odkročil a toho se dobrého chopil, byli bychom se rádi tebe přidrželi i k smrti přistoupili na tom, neb, což my můžem rozuměti,a že máte známosti nad jiné mnohé o cestě boží. Ale co vám překazilo vkročiti na ni? A ještě těm sobě pokorně poddaným se protiviti i krále v tom postaviti i jiné k tomu vésti a popuzovati, aby nenáviděli i všecko zlé mluvili, u vězeních trápili i mučili, a to ty, ješto z upřímnosti srdce té cesty hledali a tě nade všecky lidi milovali i králib dobrého přáli, ještě prvé, než byl v tomto povýšení, žádali jemu nad jiné pány dobrých věcí v tomto času i na věky a tak tobě i jemu i všemu království Českému věrnost sme zachovali, proto i pohanění podstupujíce od protivníkův vašich, pak takové tak snadně a lehce ohavně za bludné a za kacíře potupiti pro nálezky papežské a pro jich smysly zlé, víře pána Krista odporné! Ó rozpomeň se na to ještě a neumírej tak, neb věz, žet některým pán Bůh dává i kněžím, žeť se poznávají a velmi toho želejí někteří, a zvláště když mají umříti, neb věz, žeť pán Bůh dobré věci obmyšluje těm, ješto věrnost zachovávají v sprostnosti srdce tomu, komuž mají poddáni býti, jakož sme vám byli i ještě sme v tom, v čemž sluší, pro Bůh ve všem pokorně.2 Když by ty, o někom z nás nětco zlého slyše, vzkázal po nejmenším, aby k tobě přišel, aby s ním rozmluvil a ten, kdož naň mluví, aby dovedl, nevěře takovým řečem nepravým i lidem zlým, naděje by byla, že by mohl spíše přijíti k známosti toho dobrého, spasitedl- ného, kteréžť Bůh způsobuje v tomto času posledním,3 nebť by tebe nic tajno nebylo skrze laskavé rozmluvení, když by ty k tomu milost měl a světa se opovážiti směl, ale tím obyčejem mluvíce jako Kaifáš neb Pilát s Ježíšem, aby po mluvení do vězení dali, mučili i zabili, takť sou řádové Rímského/císařství, jichž požíváte f. 36a k důvodu všeho toho, což chcete míti. Protož, milý mistře, poznej se! Však věz jistě, žeť toho z upřím- nosti žádáme, přejíc rádi spasení. A také bychom nerádi tomu, aby a Anakoluth místo: ... rozuměti, máte ... b V originále: krále. Srovnej PRVNÍ LIST K MISTRU ROKYCANOVI (AKTY I, str. 6). 2 Srovnej AKTY I, str. 52, pozn. 1. 3 Srovnej AKTY I, str. 10, pozn. 2.
ŠEDMÝ A POSLEDNÍ LIST MISTRU ROKYCANOVI. 3 v jednotě hříšníkův zjevných i smyslů zlých papežských, duchu božímu odporných? A skrze to nouze spasení našeho k tomu nás připudila, abychom se v tom opatřilil; neb by byl jediné se k tomu skutečně měl, cos na kázaních zjevně mluvil vyznávaje za zlé býti a opět za dobré, by byl od toho zlého odkročil a toho se dobrého chopil, byli bychom se rádi tebe přidrželi i k smrti přistoupili na tom, neb, což my můžem rozuměti,a že máte známosti nad jiné mnohé o cestě boží. Ale co vám překazilo vkročiti na ni? A ještě těm sobě pokorně poddaným se protiviti i krále v tom postaviti i jiné k tomu vésti a popuzovati, aby nenáviděli i všecko zlé mluvili, u vězeních trápili i mučili, a to ty, ješto z upřímnosti srdce té cesty hledali a tě nade všecky lidi milovali i králib dobrého přáli, ještě prvé, než byl v tomto povýšení, žádali jemu nad jiné pány dobrých věcí v tomto času i na věky a tak tobě i jemu i všemu království Českému věrnost sme zachovali, proto i pohanění podstupujíce od protivníkův vašich, pak takové tak snadně a lehce ohavně za bludné a za kacíře potupiti pro nálezky papežské a pro jich smysly zlé, víře pána Krista odporné! Ó rozpomeň se na to ještě a neumírej tak, neb věz, žet některým pán Bůh dává i kněžím, žeť se poznávají a velmi toho želejí někteří, a zvláště když mají umříti, neb věz, žeť pán Bůh dobré věci obmyšluje těm, ješto věrnost zachovávají v sprostnosti srdce tomu, komuž mají poddáni býti, jakož sme vám byli i ještě sme v tom, v čemž sluší, pro Bůh ve všem pokorně.2 Když by ty, o někom z nás nětco zlého slyše, vzkázal po nejmenším, aby k tobě přišel, aby s ním rozmluvil a ten, kdož naň mluví, aby dovedl, nevěře takovým řečem nepravým i lidem zlým, naděje by byla, že by mohl spíše přijíti k známosti toho dobrého, spasitedl- ného, kteréžť Bůh způsobuje v tomto času posledním,3 nebť by tebe nic tajno nebylo skrze laskavé rozmluvení, když by ty k tomu milost měl a světa se opovážiti směl, ale tím obyčejem mluvíce jako Kaifáš neb Pilát s Ježíšem, aby po mluvení do vězení dali, mučili i zabili, takť sou řádové Rímského/císařství, jichž požíváte f. 36a k důvodu všeho toho, což chcete míti. Protož, milý mistře, poznej se! Však věz jistě, žeť toho z upřím- nosti žádáme, přejíc rádi spasení. A také bychom nerádi tomu, aby a Anakoluth místo: ... rozuměti, máte ... b V originále: krále. Srovnej PRVNÍ LIST K MISTRU ROKYCANOVI (AKTY I, str. 6). 2 Srovnej AKTY I, str. 52, pozn. 1. 3 Srovnej AKTY I, str. 10, pozn. 2.
Strana 4
4 SEDMÝ A POSLEDNÍ LIST MISTRU ROKYCANOVI. skrze odsuzování, kteráž na kázaních činíš zjevně i v listu, jejž s rozepsal, kterýž se rozhlásil v Čechách i v Moravě,1 aby krev nevinných vylévána byla a na tě přišla i na tvé poddané a tak na království České, jakož se k tomu chystá, nezmění-li toho pán Bůh tohoto času (ale víme, že jest tak předpovědíno pánem Kristem i skrze apoštoly, žeť tudy jest brána do věčného království, skrze trpělivost a mučedlnictvo). Ale víť pán Bůh, že bychom tobě toho nerádi přáli, aby v tom následoval papežův s kněžstvem, dovodě poslušenství svého takovými věcmi ukrutnými. Také by to nemělo býti při vás jako při nich, abyšte tak smyslili, že by neslušelo pánu Bohu skrze lidi prosté, na světě ponížené dělati dílo své podlé rady vůle své líbezné ku prospěchu spasení lidu svého. Také se nedomnívej, bychom se kterak jinak měli, nežť zjevně mluvíme a píšem, nebť radějše trpíme nežli bychom se v čem jinak měli aneb mluvili.? Pakli díš, že se ne na všech tak shledává a také ne všichni trvají, však víš, že tak písma svědčí, a poněvadž to i za apoštolův bylo, ovšem nyní v posledním času3 v lidu příliš zlostí přemoženém a smysly zkaženém učeními mnohotvár- nými. Také by mohl řéci, že se někteří bratří ve zlých věcech nalézají. I myť to víme a skrze takové zámutky trpíme; a známo jest vám, že sou byli po všecky časy i před námi, ale myť jich hledíme prázdni býti; a pakli se kdo zjeví mezi námi v čem zlém, trescem, a neopraví-li, oddělujem se od něho.4 Také víš, že to velmi překáželo poznati oněm pána Krista, že na něm ourazy zbírali i na učedlnících jeho. Otevřiž pán Bůh srdce tvé a dejžť známost z milosti své, aby poznal dílo jeho za času svého, kteréžť jest k chvále jeho a k užitku spasení věřícím ve jméno jeho a ješto milují jeden druhého, jakož on miloval je, i ke všem lidem milost mají, nižád- nému zlého za zlé neodplacujíce i nepřátelom dobré věci ob- myšlujíce. Amen. Míni se druhý veřejný list Rokycanův proti bratřím z r. 1469. (Srovnej AKTY I, str. 78 Předmluvy). 2 Srovnej AKTY I, str. 221. Srovnej AKTY I, str. 10, pozn. 2. * Srovnej AKTY I, str. 221, 471—472.
4 SEDMÝ A POSLEDNÍ LIST MISTRU ROKYCANOVI. skrze odsuzování, kteráž na kázaních činíš zjevně i v listu, jejž s rozepsal, kterýž se rozhlásil v Čechách i v Moravě,1 aby krev nevinných vylévána byla a na tě přišla i na tvé poddané a tak na království České, jakož se k tomu chystá, nezmění-li toho pán Bůh tohoto času (ale víme, že jest tak předpovědíno pánem Kristem i skrze apoštoly, žeť tudy jest brána do věčného království, skrze trpělivost a mučedlnictvo). Ale víť pán Bůh, že bychom tobě toho nerádi přáli, aby v tom následoval papežův s kněžstvem, dovodě poslušenství svého takovými věcmi ukrutnými. Také by to nemělo býti při vás jako při nich, abyšte tak smyslili, že by neslušelo pánu Bohu skrze lidi prosté, na světě ponížené dělati dílo své podlé rady vůle své líbezné ku prospěchu spasení lidu svého. Také se nedomnívej, bychom se kterak jinak měli, nežť zjevně mluvíme a píšem, nebť radějše trpíme nežli bychom se v čem jinak měli aneb mluvili.? Pakli díš, že se ne na všech tak shledává a také ne všichni trvají, však víš, že tak písma svědčí, a poněvadž to i za apoštolův bylo, ovšem nyní v posledním času3 v lidu příliš zlostí přemoženém a smysly zkaženém učeními mnohotvár- nými. Také by mohl řéci, že se někteří bratří ve zlých věcech nalézají. I myť to víme a skrze takové zámutky trpíme; a známo jest vám, že sou byli po všecky časy i před námi, ale myť jich hledíme prázdni býti; a pakli se kdo zjeví mezi námi v čem zlém, trescem, a neopraví-li, oddělujem se od něho.4 Také víš, že to velmi překáželo poznati oněm pána Krista, že na něm ourazy zbírali i na učedlnících jeho. Otevřiž pán Bůh srdce tvé a dejžť známost z milosti své, aby poznal dílo jeho za času svého, kteréžť jest k chvále jeho a k užitku spasení věřícím ve jméno jeho a ješto milují jeden druhého, jakož on miloval je, i ke všem lidem milost mají, nižád- nému zlého za zlé neodplacujíce i nepřátelom dobré věci ob- myšlujíce. Amen. Míni se druhý veřejný list Rokycanův proti bratřím z r. 1469. (Srovnej AKTY I, str. 78 Předmluvy). 2 Srovnej AKTY I, str. 221. Srovnej AKTY I, str. 10, pozn. 2. * Srovnej AKTY I, str. 221, 471—472.
Strana 5
LIST OD TÝCHŽ BRATŘÍ, PSANÝ MISTRŮM PRAŽSKÝM. 5 List od týchž br(atří), psaný mistrům Pražským. i Osvícenými a poctivým mistrům. Žádost náše nejlepšího f. 36b dobrého, aby Bůh a Otec pána našeho Ježíše Krista a rozmnožil vás v dařích svých, ve vší moudrosti a opatrnosti, abyšte poznali tajemství vůle jeho, osvíceni jsouce uměním jasnosti jeho, i prohlédli k tomu, co Bůh způsobuje užitečného k spasení všech časův i nyní skrze Krista Ježíše v Duchu Svatém, a zakusili ovotce toho nej- lepšího, poznání Boha samého pravého i Ježíše Krista, syna jeho. A toť jest život věčný a za toť se i pánu Bohu modlíme, aby to učinil vám podlé bohatství slávy své,v abyšte i tohoto času, k sko- nání věkův,2 zvěděli pravý smysl písem, kteráž se plní za dnův vašich, abyšte se uměli vystříci zlých věcí i jiné a také abyšte se neprotivili dílu božímu, prospěšnému k spasení lidu jeho, ale radše spomocníci byli, milost majíce v jednotě ducha přebývati s těmi, kteříž milování boží mají v srdci čistém a v svědomí dobrém a u víře neomylné pro naději věčného života. Neb vězte, žeť sme s milostí chtěli rádi vám poddáni býti pokorně i ve všem poslušni, když byšte kročili k tomu skutečně, což jest skrze vás mistry i jiné učené i kněží vyšlo na jevo těchto let skrze psání i některých zjevné mluvení na kázaních, jakožto Miličína, Pařížského, Jakoubka, i jiných, kteříž sou oznámili zavedení římské církve a také, kterak by měli křesťané býti právě živí u víře i v skutcích, jakožto v první církvi od apoštolův vyučené; a pak, což my můžem rozuměti, že máte známost nad jiné první o cestě boží.a Protož nám jest to věc divná i těžká, že tak mnoho znajíce i lidu obecnému známo učinivše, zůstali ste sami vždy v jednotě moci ouřadu papeže, kteréhož za Antikrista vypsali i zjevně vyhlásili,4 pak v té moci věřilib užitek svého spasení i skrze služebnost jeho poslův, ješto vám známo jest, kterak neřádně v to kněžstvo vcházejí a kterak ho požívají a v něm živi sou. Protož bojíme se, aby na vás ne- a Týž výšin z vazby jako na f. 35b. b V originále: věřiti. a Parafráze 2 Kor. 1, 3. Parafráze Ef. 1, 8. 7 Parafráze Ef. 3, 16. 1 Obsah naznačuje GOLL, Chelčický a Jednota 48; podrobněji PAL'MOV I, I, 119—120. List vznikl buď koncem července nebo počátkem srpna 1468 (sou- časně asi s listem bratři králi Jiřímu). Viz o tom, jakož i o významu tohoto kusu, Př. A I, str. 64—65. 2 Srovnej AKTY I, str. 10, pozn. 2. Srovnej AKTY II, str. 4. (Sedmý list mistru Rokycanovi). Srovnej AKTY I, str. 76, 128, 628.
LIST OD TÝCHŽ BRATŘÍ, PSANÝ MISTRŮM PRAŽSKÝM. 5 List od týchž br(atří), psaný mistrům Pražským. i Osvícenými a poctivým mistrům. Žádost náše nejlepšího f. 36b dobrého, aby Bůh a Otec pána našeho Ježíše Krista a rozmnožil vás v dařích svých, ve vší moudrosti a opatrnosti, abyšte poznali tajemství vůle jeho, osvíceni jsouce uměním jasnosti jeho, i prohlédli k tomu, co Bůh způsobuje užitečného k spasení všech časův i nyní skrze Krista Ježíše v Duchu Svatém, a zakusili ovotce toho nej- lepšího, poznání Boha samého pravého i Ježíše Krista, syna jeho. A toť jest život věčný a za toť se i pánu Bohu modlíme, aby to učinil vám podlé bohatství slávy své,v abyšte i tohoto času, k sko- nání věkův,2 zvěděli pravý smysl písem, kteráž se plní za dnův vašich, abyšte se uměli vystříci zlých věcí i jiné a také abyšte se neprotivili dílu božímu, prospěšnému k spasení lidu jeho, ale radše spomocníci byli, milost majíce v jednotě ducha přebývati s těmi, kteříž milování boží mají v srdci čistém a v svědomí dobrém a u víře neomylné pro naději věčného života. Neb vězte, žeť sme s milostí chtěli rádi vám poddáni býti pokorně i ve všem poslušni, když byšte kročili k tomu skutečně, což jest skrze vás mistry i jiné učené i kněží vyšlo na jevo těchto let skrze psání i některých zjevné mluvení na kázaních, jakožto Miličína, Pařížského, Jakoubka, i jiných, kteříž sou oznámili zavedení římské církve a také, kterak by měli křesťané býti právě živí u víře i v skutcích, jakožto v první církvi od apoštolův vyučené; a pak, což my můžem rozuměti, že máte známost nad jiné první o cestě boží.a Protož nám jest to věc divná i těžká, že tak mnoho znajíce i lidu obecnému známo učinivše, zůstali ste sami vždy v jednotě moci ouřadu papeže, kteréhož za Antikrista vypsali i zjevně vyhlásili,4 pak v té moci věřilib užitek svého spasení i skrze služebnost jeho poslův, ješto vám známo jest, kterak neřádně v to kněžstvo vcházejí a kterak ho požívají a v něm živi sou. Protož bojíme se, aby na vás ne- a Týž výšin z vazby jako na f. 35b. b V originále: věřiti. a Parafráze 2 Kor. 1, 3. Parafráze Ef. 1, 8. 7 Parafráze Ef. 3, 16. 1 Obsah naznačuje GOLL, Chelčický a Jednota 48; podrobněji PAL'MOV I, I, 119—120. List vznikl buď koncem července nebo počátkem srpna 1468 (sou- časně asi s listem bratři králi Jiřímu). Viz o tom, jakož i o významu tohoto kusu, Př. A I, str. 64—65. 2 Srovnej AKTY I, str. 10, pozn. 2. Srovnej AKTY II, str. 4. (Sedmý list mistru Rokycanovi). Srovnej AKTY I, str. 76, 128, 628.
Strana 6
O LIST OD TÝCHŽ BRATŘÍ, PSANÝ MISTRŮM PRAŽSKYM. f. 373 přišlo, jakož psáno: Běda tobě Korozaim, běda tobě Bethsaida!... A ty, Kafarnaum, až k nebi povýšeno si etc.« Protož třebať se vám v tom opatřiti. Ó byšte ještě cestu papežovu opustili s jeho milovníky, co byšte/sobě dobře učinili, ustavíc se na cestě ouzké k následování šlepějí pána Krista, abyšte jeho duchem chodili, a tak i jiným mohli byšte prospěti k užitku spasení! A vězte, žeť sme my drahně let očekávali vás, tlukouce na vás skrze mnohé příčiny i s někte- rými mluvíce o to.1 Ale když sme již zjevně odraženi od vás tím, že ste nepřijali sprostnosti naší, kteráž jest v Kristu Ježíši, ale jinak se o nás domnívali i za bludné potupovali někteří učení i kněží na káza- ních ohlásili, jakož i podnes to činí: Ó, milí mistři, co ste to učinili, že ste se tak tvrdě o ouřad papežův zasadili i o jeho posly v témž duchu světa s zjevnými skutky zlými, že by oni užitečně k spasení lidem prospívali, a dovodíce toho stolicí Mojžíšovou!? Zdali nevíte, že oni z stolice Mojžíšovy pána Krista za zločince a za svůdci potupili, i posly jeho tryzňovali a hrdla zbavili, o nichž sám dí, že já budu k vám posílati mistry a učené a z těch budete puditi a zabíjeti, na něž i osmeru bídu vydal a také i sv. Štěpán mlu- vil k nim: Že ste se vždycky Duchu Svatému protivili i otcové váši kterému z spravedlivých neprotivili sou se, ale mordovali je? Protož, milí mistři, nebezpečně tím dovodíte. A také ještě pohleďte na dílo jich, co se děje zlého skrze ně těchto časův! Neb již i sprostní lidé poznávají je, že skrze příčinu ouřadu jich, k němuž mocí pudí, pálí, hubí a mordují etc. A také i to poznávají, že kdož se s nimi nesrovnávají a tomu nepovolují od obojích, trpí pro tu příčinu, nechtíc zlého účastni býti, ale radše dobrého zboru křesťanského, věrného, kterýž jest od počátku učení z úřadu apo- štolského, z moci slova Ducha Svatého, ješto ostříhali řečí božích k následování pána Krista Ježíše na cestě ouzké, po níž jdou skrze těsnou bránu trpělivosti po všecky časy i nyní, jakož písma svědčí, Bohem vdechnutá. Pakli kdo dí, že bychom blud vedli neb co zlého činili u víře aneb v skutcích, již v prodlení časův let mohlo by se zvěděti, neb Pán Ježíš dí: Není nic skryto, co by na jevo nevyšlo, ani tajného co, ješto by nebylo zvědíno.s Pakli kdo a Mat. 11, 21, 23. 3 Mat. 23, 34. r Sk. 7, 51, 52. 3 Narážka na Mat. 7, 14. s Mat. 10, 26. Srovnej AKTY I, str. 48, pozn. 1, a str. 695. Srovnej AKTY I, str. 80, 88—90, 95, 96, 102, 115, 116 (Spis o dobrých a zlých kněžiech).
O LIST OD TÝCHŽ BRATŘÍ, PSANÝ MISTRŮM PRAŽSKYM. f. 373 přišlo, jakož psáno: Běda tobě Korozaim, běda tobě Bethsaida!... A ty, Kafarnaum, až k nebi povýšeno si etc.« Protož třebať se vám v tom opatřiti. Ó byšte ještě cestu papežovu opustili s jeho milovníky, co byšte/sobě dobře učinili, ustavíc se na cestě ouzké k následování šlepějí pána Krista, abyšte jeho duchem chodili, a tak i jiným mohli byšte prospěti k užitku spasení! A vězte, žeť sme my drahně let očekávali vás, tlukouce na vás skrze mnohé příčiny i s někte- rými mluvíce o to.1 Ale když sme již zjevně odraženi od vás tím, že ste nepřijali sprostnosti naší, kteráž jest v Kristu Ježíši, ale jinak se o nás domnívali i za bludné potupovali někteří učení i kněží na káza- ních ohlásili, jakož i podnes to činí: Ó, milí mistři, co ste to učinili, že ste se tak tvrdě o ouřad papežův zasadili i o jeho posly v témž duchu světa s zjevnými skutky zlými, že by oni užitečně k spasení lidem prospívali, a dovodíce toho stolicí Mojžíšovou!? Zdali nevíte, že oni z stolice Mojžíšovy pána Krista za zločince a za svůdci potupili, i posly jeho tryzňovali a hrdla zbavili, o nichž sám dí, že já budu k vám posílati mistry a učené a z těch budete puditi a zabíjeti, na něž i osmeru bídu vydal a také i sv. Štěpán mlu- vil k nim: Že ste se vždycky Duchu Svatému protivili i otcové váši kterému z spravedlivých neprotivili sou se, ale mordovali je? Protož, milí mistři, nebezpečně tím dovodíte. A také ještě pohleďte na dílo jich, co se děje zlého skrze ně těchto časův! Neb již i sprostní lidé poznávají je, že skrze příčinu ouřadu jich, k němuž mocí pudí, pálí, hubí a mordují etc. A také i to poznávají, že kdož se s nimi nesrovnávají a tomu nepovolují od obojích, trpí pro tu příčinu, nechtíc zlého účastni býti, ale radše dobrého zboru křesťanského, věrného, kterýž jest od počátku učení z úřadu apo- štolského, z moci slova Ducha Svatého, ješto ostříhali řečí božích k následování pána Krista Ježíše na cestě ouzké, po níž jdou skrze těsnou bránu trpělivosti po všecky časy i nyní, jakož písma svědčí, Bohem vdechnutá. Pakli kdo dí, že bychom blud vedli neb co zlého činili u víře aneb v skutcích, již v prodlení časův let mohlo by se zvěděti, neb Pán Ježíš dí: Není nic skryto, co by na jevo nevyšlo, ani tajného co, ješto by nebylo zvědíno.s Pakli kdo a Mat. 11, 21, 23. 3 Mat. 23, 34. r Sk. 7, 51, 52. 3 Narážka na Mat. 7, 14. s Mat. 10, 26. Srovnej AKTY I, str. 48, pozn. 1, a str. 695. Srovnej AKTY I, str. 80, 88—90, 95, 96, 102, 115, 116 (Spis o dobrých a zlých kněžiech).
Strana 7
LIST OD BRATŘÍ KRÁLI JIŘÍMU. co ví, nechť provede! A také mohli byšte zvěděti skrze laskavé rozmluvení v duchu tichostil; nebo vězte, žeť nic netajíme. A pakli/co víte v jistotě, že by scestné anebo v skutku zlé bylo, chceme rádi toho nechati a s milostí lepší naučení přijíti.2 A také sme slyšeli, že vás došli listové, kteréž sme mistru psali, nebť sme krátce dotykali písem, chtíc pak s mistrem oustně o to mlu- viti, což jest při nás v kterém smyslu co psáno, jakož se jest i stalo“ a také sme napsali lístek vůbec,4 kterýž přečtěte, a jestliže by se co vám nelíbilo při nás, ale odpusťte nám! Učiniž pán Bůh z mi- losti své, aby srdce váše bylo osvícené k srozumění tomu, což se jeho milosti líbí k spasení lidu, jakož vám o tom píšem. Přijmětež od nás jako od sprostných, ale dobrého žádajících jako sobě, takéž i vám života věčného! Amen.a f. 37b List od bratří králi Jiřímu. f. 37b Nejjasnější“ kníže a králi dobrotivý! f. 38a Prožsímeť pokorně Vaší Milosti, abyšte ráčili lítost nad námi míti pro milosrdenství boží a trpělivě snésti v našem povolání, nebť nižádných věcí jiných v tom nehledáme než toho, kterak bychom mohli se zachovati pánu Bohu i Vaší Milosti pokorně poddáni jsouce, jakož se líbí pánu Kristu. Protož prosíme, račte to učiniti pro jméno jeho a popříti nám místa v pánování Vašem, nebť o to pečujem, kterak bychom živi byli bez žaloby před Bohem a ješto by Vaší Milosti bez hanby bylo před ním tak, jakož sluší na křesťany, Bohu i lidem pokorně poddané, u víře pána Krista věříce všem věcem, jako i první křesťané věrní kte- a Mezi timto a následujícím kusem jest mezera 6 řádků. b Nadpis tento stojí osamoceně asi v polovici stránky f. 37b. Psán jest tučným písmem. Po něm jest polovice stránky prázdné. Srovnej DRUHÝ LIST VŠEM VUBEC, AKTY I, str. 222, pozn. 3. Srovnej AKTY I, str. 201, pozn. 2, a REJSTŘÍK k I. svazku AKTŮ. Míní se nejspíše ČTVRTÝ LIST K MISTRU ROKYCANOVI a rozmluva po něm a také po ŠESTÉM LISTĚ. Srovnej AKTY I, str. 74, 80—81 Předmluvy. Mini se PRVNÍ LIST VSEM VUBEC z r. 1468 (A I f. 103b—104b) — srovnej AKTY I, str. 64 Předmluvy. 5 Kus tento otiskl PAL'MOV, Braťja, I, 2, 23—25. Srovnej též PAL'MOV I, 1, 120. Napsán a vydán byl asi koncem července nebo počátkem srpna 1468. Viz o tom jakož i o obsahu a významu kusu Předmluvu k I. sv. AKTŮ, str. 64, a srovnej GOLL, Chelčický a Jednota 48.
LIST OD BRATŘÍ KRÁLI JIŘÍMU. co ví, nechť provede! A také mohli byšte zvěděti skrze laskavé rozmluvení v duchu tichostil; nebo vězte, žeť nic netajíme. A pakli/co víte v jistotě, že by scestné anebo v skutku zlé bylo, chceme rádi toho nechati a s milostí lepší naučení přijíti.2 A také sme slyšeli, že vás došli listové, kteréž sme mistru psali, nebť sme krátce dotykali písem, chtíc pak s mistrem oustně o to mlu- viti, což jest při nás v kterém smyslu co psáno, jakož se jest i stalo“ a také sme napsali lístek vůbec,4 kterýž přečtěte, a jestliže by se co vám nelíbilo při nás, ale odpusťte nám! Učiniž pán Bůh z mi- losti své, aby srdce váše bylo osvícené k srozumění tomu, což se jeho milosti líbí k spasení lidu, jakož vám o tom píšem. Přijmětež od nás jako od sprostných, ale dobrého žádajících jako sobě, takéž i vám života věčného! Amen.a f. 37b List od bratří králi Jiřímu. f. 37b Nejjasnější“ kníže a králi dobrotivý! f. 38a Prožsímeť pokorně Vaší Milosti, abyšte ráčili lítost nad námi míti pro milosrdenství boží a trpělivě snésti v našem povolání, nebť nižádných věcí jiných v tom nehledáme než toho, kterak bychom mohli se zachovati pánu Bohu i Vaší Milosti pokorně poddáni jsouce, jakož se líbí pánu Kristu. Protož prosíme, račte to učiniti pro jméno jeho a popříti nám místa v pánování Vašem, nebť o to pečujem, kterak bychom živi byli bez žaloby před Bohem a ješto by Vaší Milosti bez hanby bylo před ním tak, jakož sluší na křesťany, Bohu i lidem pokorně poddané, u víře pána Krista věříce všem věcem, jako i první křesťané věrní kte- a Mezi timto a následujícím kusem jest mezera 6 řádků. b Nadpis tento stojí osamoceně asi v polovici stránky f. 37b. Psán jest tučným písmem. Po něm jest polovice stránky prázdné. Srovnej DRUHÝ LIST VŠEM VUBEC, AKTY I, str. 222, pozn. 3. Srovnej AKTY I, str. 201, pozn. 2, a REJSTŘÍK k I. svazku AKTŮ. Míní se nejspíše ČTVRTÝ LIST K MISTRU ROKYCANOVI a rozmluva po něm a také po ŠESTÉM LISTĚ. Srovnej AKTY I, str. 74, 80—81 Předmluvy. Mini se PRVNÍ LIST VSEM VUBEC z r. 1468 (A I f. 103b—104b) — srovnej AKTY I, str. 64 Předmluvy. 5 Kus tento otiskl PAL'MOV, Braťja, I, 2, 23—25. Srovnej též PAL'MOV I, 1, 120. Napsán a vydán byl asi koncem července nebo počátkem srpna 1468. Viz o tom jakož i o obsahu a významu kusu Předmluvu k I. sv. AKTŮ, str. 64, a srovnej GOLL, Chelčický a Jednota 48.
Strana 8
8 LIST OD BRATŘÍ KRÁLI JIŘÍMU. f. 38b řížkoli od apoštolů naučení všech časův i toho, kdež sou koli po všem světě v též pravdě víry i skutkův, a k tomu my se přizná- váme, neb sme o tom mnoho slyšali i čtli, že se to za nejlepší chválilo i za nejbezpečnější k spasení od některých mistrův i kněží i lidu sprostného ctnostného: tak přebývati u víře i v skutcích, jako první křesťané od apoštolův naučení, tak zůstati v Kristu a v církvi, jakož svědčí písma Bohem vdechnutá.1 Pak jest-li to pravé před Bohem, že by takový lid měl potupen býti také od křesťanův věrných (ale písma svědčí, že od nepravých křesťanův) aneb který král křesťanský činil jest kdy přísahu na to, aby takové lidi sužoval?2 A také nevíme, by který sněm křesťanský odsoudil ty lidi za zlé.3 Pakli touž příčinou jako pod oběma způsoboma přijímaní těla a krve pána Krista, pravíce, že jest se v tom pánu Bohu líbil smrtedlný hřích a kacířství: myť se k tomu známe, abychom tak věřili i činili, jako ti křesťané v první církvi, ješto pod oběma způsoboma přijímali, a víme v jistotě, že se v tom pánu Bohu libili, když statečně a ctnostně k tomu živi byli. A také věříme, že i tohoto času pán Bůh provede to k chvále své a k spa- sení těm, kdož jeho syna milého poslouchají, a kdož se tomu protiví, pána Boha hněvají a pomstu na se uvodí. Protož račtež věděti, milostivý králi, že nižádný neobdržal proti Bohu nebeskému, neb jistá písma jsou, že v kterémkoli království dílo boží zjeveno bylo,/ v tom že Bůh vybíral sobě lid k spasení a kdož se koli tomu protivili, zlé věci na se uvedli. Protož neračtež hleděti na množství, neb tak bylo i za králův Izrahelských, ješto se protivili stádci malému za dnův Eliáše a Mi- cheáše a Jeremiáše;4 račtež čísti a zvíte, neb ty věci figůra ny- nějším časům byly sou, a pak víte, kterak množství v Čechách zjevné rozkázaní pána Krista i skutek jeho potupili. Protož račte věděti, Váše Milost, žeť máme úmysl vydati písma zjevná, jistá a stálá, Bohem vdechnutá, a zvláště na ten sněm, když by mohl býti, vší říše křesťanské, že hodné jest odtrhnouti se od poslu- šenství kostela římského a že papežův ouřad není v moci ducha božího a jich žehnání i klátba nejsou z moci slova pána Krista v ouřadě apoštolském a tak že jeho důstojenství a povýšení jest Srovnej AKTY I, str. 201, pozn. 1. Srovne] AKTY I, str. 261, pozn. 1. Srovnej AKTY I, str. 201, pozn. 3. Srovnej AKTY I, 103—105 a j. (viz heslo PROROCI FALEŠNI v Raj- stříku k I. svazku AKTU).
8 LIST OD BRATŘÍ KRÁLI JIŘÍMU. f. 38b řížkoli od apoštolů naučení všech časův i toho, kdež sou koli po všem světě v též pravdě víry i skutkův, a k tomu my se přizná- váme, neb sme o tom mnoho slyšali i čtli, že se to za nejlepší chválilo i za nejbezpečnější k spasení od některých mistrův i kněží i lidu sprostného ctnostného: tak přebývati u víře i v skutcích, jako první křesťané od apoštolův naučení, tak zůstati v Kristu a v církvi, jakož svědčí písma Bohem vdechnutá.1 Pak jest-li to pravé před Bohem, že by takový lid měl potupen býti také od křesťanův věrných (ale písma svědčí, že od nepravých křesťanův) aneb který král křesťanský činil jest kdy přísahu na to, aby takové lidi sužoval?2 A také nevíme, by který sněm křesťanský odsoudil ty lidi za zlé.3 Pakli touž příčinou jako pod oběma způsoboma přijímaní těla a krve pána Krista, pravíce, že jest se v tom pánu Bohu líbil smrtedlný hřích a kacířství: myť se k tomu známe, abychom tak věřili i činili, jako ti křesťané v první církvi, ješto pod oběma způsoboma přijímali, a víme v jistotě, že se v tom pánu Bohu libili, když statečně a ctnostně k tomu živi byli. A také věříme, že i tohoto času pán Bůh provede to k chvále své a k spa- sení těm, kdož jeho syna milého poslouchají, a kdož se tomu protiví, pána Boha hněvají a pomstu na se uvodí. Protož račtež věděti, milostivý králi, že nižádný neobdržal proti Bohu nebeskému, neb jistá písma jsou, že v kterémkoli království dílo boží zjeveno bylo,/ v tom že Bůh vybíral sobě lid k spasení a kdož se koli tomu protivili, zlé věci na se uvedli. Protož neračtež hleděti na množství, neb tak bylo i za králův Izrahelských, ješto se protivili stádci malému za dnův Eliáše a Mi- cheáše a Jeremiáše;4 račtež čísti a zvíte, neb ty věci figůra ny- nějším časům byly sou, a pak víte, kterak množství v Čechách zjevné rozkázaní pána Krista i skutek jeho potupili. Protož račte věděti, Váše Milost, žeť máme úmysl vydati písma zjevná, jistá a stálá, Bohem vdechnutá, a zvláště na ten sněm, když by mohl býti, vší říše křesťanské, že hodné jest odtrhnouti se od poslu- šenství kostela římského a že papežův ouřad není v moci ducha božího a jich žehnání i klátba nejsou z moci slova pána Krista v ouřadě apoštolském a tak že jeho důstojenství a povýšení jest Srovnej AKTY I, str. 201, pozn. 1. Srovne] AKTY I, str. 261, pozn. 1. Srovnej AKTY I, str. 201, pozn. 3. Srovnej AKTY I, 103—105 a j. (viz heslo PROROCI FALEŠNI v Raj- stříku k I. svazku AKTU).
Strana 9
PSÁNÍ PÁNUOV MEJTSKÝCH K BRATŘÍM. ohavnost před Bohem a nemá umění klíče k rozeznání zlého a dobrého, též i moci k rozvázaní a k svázaní a tak i jeho po- slové, kteříž jeho šlepějí následují a v témž duchu chodí jako on. Otevřiž pán Bůh srdce Váše a navštěv osvícením, abyšte poznali ty věci škodlivé k víře křesťanské i také k spasení užitečné. A tohoť Vaší Milosti žádáme i pánu Bohu modléce se, ačkoli neužitečné slouhy pána Krista. A také račte věděti, žeť sme napsali lístek i jiným vůbec, aby vidouc, co jest při nás, nevěřili těm věcem zlým, kteréž na nás praví. Protož prosíme Vaší Milosti neračte nám za zlé míti, nebť bychom rádi ve všech věcech za- chovali věrnost i poslušenství, jakož v tom listu vůbec psali sme, kterýž rač Vaše Milost přečísti. Amen.a Pánuom purgmistru a radě i staršiem města Vysokého Mejta f. 41a —43a i všie obci. (Otištěn v I. sv. AKTŮ JEDNOTY BRATRSKÉ, str. 223—230.) Psání pánuov Mejtských k bratřím učiněné z příčiny psání f. 43b napřed položeného, jim od bratří učiněného a poslaného. Bratří3 milí v pánu Bohu v naději života bohamyslného! Podlé zprávy, kteráž nám od Vás dána jest, nepochybujem o po- čátku cesty života věčného etc. Ale že mezi tak potřebnými skutky znamenitými o nejlepším dobrém zmínka žádná není, o drahé svátosti těla pána Ježíše, kterážto svátost všech dobrých skutkuov dokonalé stvrzení nepochybně má býti, i není otevřína rozumu našemu v celém položení vašem, kterak vy o již jmenované svá- tosti držíte? Nebo víme, že chrám Šalomúnuov mnohými okrasami vzdělán jest byl, ješto pod nebem o takovém není slejcháno, avšak pro nedostatek některý k dokonalému zkažení přijíti jest musil. Ale chrám života věčného neb bohomyslného nebude-li dokonalý podlé zákona božího, v kterémžto zákoně božím ti všichni skut- a Následují prázdné listy ƒ. 39a a 39b, 40a a 40b. Miní se PRVNÍ LIST VŠEM VUBEC z r. 1468 (srovnej AKTY I, 63 Předmluvy). 2 Viz hořejší pozn. 1. 3 Psaní toto vzniklo snad někdy v srpnu nebo v září r. 1471 nebo již o něco dříve (v době interregna). Viz o tom Př. A I., str. 130—131, kde též o významu a obsahu listu. Srovnej NEJEDLÝ v ČMM 1916, 221; též GOLL, Chelčický a Jednota 53 a PAL'MOV I, I, 120.
PSÁNÍ PÁNUOV MEJTSKÝCH K BRATŘÍM. ohavnost před Bohem a nemá umění klíče k rozeznání zlého a dobrého, též i moci k rozvázaní a k svázaní a tak i jeho po- slové, kteříž jeho šlepějí následují a v témž duchu chodí jako on. Otevřiž pán Bůh srdce Váše a navštěv osvícením, abyšte poznali ty věci škodlivé k víře křesťanské i také k spasení užitečné. A tohoť Vaší Milosti žádáme i pánu Bohu modléce se, ačkoli neužitečné slouhy pána Krista. A také račte věděti, žeť sme napsali lístek i jiným vůbec, aby vidouc, co jest při nás, nevěřili těm věcem zlým, kteréž na nás praví. Protož prosíme Vaší Milosti neračte nám za zlé míti, nebť bychom rádi ve všech věcech za- chovali věrnost i poslušenství, jakož v tom listu vůbec psali sme, kterýž rač Vaše Milost přečísti. Amen.a Pánuom purgmistru a radě i staršiem města Vysokého Mejta f. 41a —43a i všie obci. (Otištěn v I. sv. AKTŮ JEDNOTY BRATRSKÉ, str. 223—230.) Psání pánuov Mejtských k bratřím učiněné z příčiny psání f. 43b napřed položeného, jim od bratří učiněného a poslaného. Bratří3 milí v pánu Bohu v naději života bohamyslného! Podlé zprávy, kteráž nám od Vás dána jest, nepochybujem o po- čátku cesty života věčného etc. Ale že mezi tak potřebnými skutky znamenitými o nejlepším dobrém zmínka žádná není, o drahé svátosti těla pána Ježíše, kterážto svátost všech dobrých skutkuov dokonalé stvrzení nepochybně má býti, i není otevřína rozumu našemu v celém položení vašem, kterak vy o již jmenované svá- tosti držíte? Nebo víme, že chrám Šalomúnuov mnohými okrasami vzdělán jest byl, ješto pod nebem o takovém není slejcháno, avšak pro nedostatek některý k dokonalému zkažení přijíti jest musil. Ale chrám života věčného neb bohomyslného nebude-li dokonalý podlé zákona božího, v kterémžto zákoně božím ti všichni skut- a Následují prázdné listy ƒ. 39a a 39b, 40a a 40b. Miní se PRVNÍ LIST VŠEM VUBEC z r. 1468 (srovnej AKTY I, 63 Předmluvy). 2 Viz hořejší pozn. 1. 3 Psaní toto vzniklo snad někdy v srpnu nebo v září r. 1471 nebo již o něco dříve (v době interregna). Viz o tom Př. A I., str. 130—131, kde též o významu a obsahu listu. Srovnej NEJEDLÝ v ČMM 1916, 221; též GOLL, Chelčický a Jednota 53 a PAL'MOV I, I, 120.
Strana 10
10 PSÁNÍ PÁNUOV MEJTSKÝCH K BRATŘIM. kové dobří, kterýchž vy dotýčete, nalezeni mohou býti a ta pře- drahá svátost, kterážto v 6. kapitole svatého Jána těch všech skut- kuov dobrých, o kterýchž vy zmínku činíte, potvrzuje etc? I žádost máme věděti listem vaším, kterak vy o té velebné svátosti i o jiných svátostech kostelních držíte, nebo muožete tomu rozuměti, byť byla nejlíbeznější krmě i nejlép připravena, kdyby k ní jedu bylo přičiněno, netoliko ta krmě byla by zkažena, ale ti všichni, kteříž by jí požívali, zkaženi by býti musili. Ačkoli počtu vašeho nevíme, tvárnosti vaší neznáme, příbytkuov vašich sme neviděli, i žádáte s námi osobného rozmluvení; jestliže o těchto kusích od nás po- ložených nepochybujete, rozmluviti s vámi o životu bohomyslném neodpíráme. Odpovědi žádáme listem vaším. Dán v Mejtě Vysokém. f. 44a—53a Druhý list od bratří tejmž pánuom do Vysokého Mejta z příčiny psaní jejich bratřím poslaného. (Otištěn v I. sv. AKTU JEDNOTY BRATRSKÉ str. 230—257.) (F. 53b—55b jest prázdné.)
10 PSÁNÍ PÁNUOV MEJTSKÝCH K BRATŘIM. kové dobří, kterýchž vy dotýčete, nalezeni mohou býti a ta pře- drahá svátost, kterážto v 6. kapitole svatého Jána těch všech skut- kuov dobrých, o kterýchž vy zmínku činíte, potvrzuje etc? I žádost máme věděti listem vaším, kterak vy o té velebné svátosti i o jiných svátostech kostelních držíte, nebo muožete tomu rozuměti, byť byla nejlíbeznější krmě i nejlép připravena, kdyby k ní jedu bylo přičiněno, netoliko ta krmě byla by zkažena, ale ti všichni, kteříž by jí požívali, zkaženi by býti musili. Ačkoli počtu vašeho nevíme, tvárnosti vaší neznáme, příbytkuov vašich sme neviděli, i žádáte s námi osobného rozmluvení; jestliže o těchto kusích od nás po- ložených nepochybujete, rozmluviti s vámi o životu bohomyslném neodpíráme. Odpovědi žádáme listem vaším. Dán v Mejtě Vysokém. f. 44a—53a Druhý list od bratří tejmž pánuom do Vysokého Mejta z příčiny psaní jejich bratřím poslaného. (Otištěn v I. sv. AKTU JEDNOTY BRATRSKÉ str. 230—257.) (F. 53b—55b jest prázdné.)
Strana 11
Listové mistra Rokycány proti bratřím k potupě a zošklivení f. 56a jich lidu vůbec.a (Ostatek f. 56a a celé f. 56b jest prázdné.) List mistra Rokycány proti pikhartom. Rozeslán po městech věrných a zapsán na rathouze Pražském Starého Města. (Otištěn v I. sv. AKTŮ JEDNOTY BRATRSKÉ str. 448—491.) f. 57a—582 (Následuje f. 58b—59 prázdné.) Psání mistra Jana Rokycany.b f. 60a Milost! pána Ježíše« a láska božied a účastnost Ducha Svatého s vámi se všemi!a Časové nynější že jsú plni nebezpečenstvie, neboe příchod Antikrista, jakož dief s. Pavel, vedlé jednánie bude diáblova« ve všelikém svedení nepravosti,8 i já mistr Jan z Rokycanh žádost maje vašeho spasenie, že s. Pavel die k Timoteovi: V posledních a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem a vztahuje se ke třem kusům následujícím na ƒ. 57a—67a. b Takto zní nadpis v AII, v AXI: Rokycána. V „Manuálníku“ Korandově (f. 34b) zní nadpis takto: List mistra Jana z Rokycan proti pighartom po Čechách i Moravě rozeslaný. e VAIIi XI chybí. V AXI ná- sleduje: Krista. dVAIIi XI chybí. e AII i XI: neb. 1VAIIi XI chybí. s AII: diáblova bude. h A XI: Rokycán. a 2 Kor. 13, 13. ß 2 Tes. 2, 9. 10. Týž kus nalézá se též v AXI, f. 141a—142b a v MANUÁLNÍKU Korandově (rukopis univ. knihovny Pražské XVII F2 f. 34b-36b). Otištěn byl pouze podle tohoto exempláře TRUHLAREM, Manualník M. V. Korandy. str. 42—44, a před tím již ve VÝBORU Z LITERATURY ČESKÉ, dil II, str. 734—738. O obsahu a významu listu tohoto viz GOLL, Chelčický a Jednota 49. PAL'MOV, Braťja I, 1, 112, 121 a Př. A I, str. 64—65. Skladatelem jest, jak z obsahu vysvítá, mistr Jan Rokycana, který jej sepsal a vydal v srpnu 1468. Podle listu Korandova panu Janu Kostkovi z r. 1478 (A II f. 71a) určen byl list Rokycanův též pro Moravu. V MANUÁLNÍKU Korandově máme tekst se staršími tvary jazykovými než v AKTECH. Proto beru tekst MANUÁLNÍKU (= M.) za základ vydání a zAII i z AXI uvádím varianty.
Listové mistra Rokycány proti bratřím k potupě a zošklivení f. 56a jich lidu vůbec.a (Ostatek f. 56a a celé f. 56b jest prázdné.) List mistra Rokycány proti pikhartom. Rozeslán po městech věrných a zapsán na rathouze Pražském Starého Města. (Otištěn v I. sv. AKTŮ JEDNOTY BRATRSKÉ str. 448—491.) f. 57a—582 (Následuje f. 58b—59 prázdné.) Psání mistra Jana Rokycany.b f. 60a Milost! pána Ježíše« a láska božied a účastnost Ducha Svatého s vámi se všemi!a Časové nynější že jsú plni nebezpečenstvie, neboe příchod Antikrista, jakož dief s. Pavel, vedlé jednánie bude diáblova« ve všelikém svedení nepravosti,8 i já mistr Jan z Rokycanh žádost maje vašeho spasenie, že s. Pavel die k Timoteovi: V posledních a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem a vztahuje se ke třem kusům následujícím na ƒ. 57a—67a. b Takto zní nadpis v AII, v AXI: Rokycána. V „Manuálníku“ Korandově (f. 34b) zní nadpis takto: List mistra Jana z Rokycan proti pighartom po Čechách i Moravě rozeslaný. e VAIIi XI chybí. V AXI ná- sleduje: Krista. dVAIIi XI chybí. e AII i XI: neb. 1VAIIi XI chybí. s AII: diáblova bude. h A XI: Rokycán. a 2 Kor. 13, 13. ß 2 Tes. 2, 9. 10. Týž kus nalézá se též v AXI, f. 141a—142b a v MANUÁLNÍKU Korandově (rukopis univ. knihovny Pražské XVII F2 f. 34b-36b). Otištěn byl pouze podle tohoto exempláře TRUHLAREM, Manualník M. V. Korandy. str. 42—44, a před tím již ve VÝBORU Z LITERATURY ČESKÉ, dil II, str. 734—738. O obsahu a významu listu tohoto viz GOLL, Chelčický a Jednota 49. PAL'MOV, Braťja I, 1, 112, 121 a Př. A I, str. 64—65. Skladatelem jest, jak z obsahu vysvítá, mistr Jan Rokycana, který jej sepsal a vydal v srpnu 1468. Podle listu Korandova panu Janu Kostkovi z r. 1478 (A II f. 71a) určen byl list Rokycanův též pro Moravu. V MANUÁLNÍKU Korandově máme tekst se staršími tvary jazykovými než v AKTECH. Proto beru tekst MANUÁLNÍKU (= M.) za základ vydání a zAII i z AXI uvádím varianty.
Strana 12
12 PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCANY. časiech odstúpie někteří od viery povolujíce duchom bludu a na- učenía diábelskému v pokrytství mluviece« lež,a id napomínám vás, abyšte pilni byli viery, neb die Duch Svatý: Při každém skutku tvém věř z viery duše tvéß, neb bez viery nelze sě líbit Bohu, die s. Pavel,y by pak nevěděe kterakkoli dobré vedl « skutky Druhé u vieře poznalé pravé nebývajte lehcí a vrtlaví, neb psáno jesth: Buď pevný na cestě božie? a nekráčej na každú cestu,e neb tak vrtlavý že jest hřiešník, dokázán bývá, jednak této,i jednak jiné lehce bez písma chápaje sě viery. A že nynie při vieře nesnázky a výtržkym druzí v lidu činie při těle božiem i při jiných kusiech, vy takto věřte, držte a vyzná- vajten: „Věříme, že v svátosti velebné oltářní“ jest pravé tělo pána Ježíše Krista, z Panny Marie vzaté a na kříži pověšené“, neb tak sám pán Kristusr řekl: Vezměte a jezte, toťs jest tělot mé, kteréž za vás zrazenou bude.“ Tomu tělu písmon pravie,v že před umu- čením i po z mrtvých vstání klaněli sě lidé a v prvotní cierkvi s. Dionysius píše a řka: My, ktoy sme dokonali k vnitřním věcem, svátostí zevnitřních znamenie vidíme,z abychom tajnost aa těla svatého bb skrze osviecenie pánac Ježíšed dosáhli a die dále: To abychom obdržeti mohli, k němu modlitbu nábožnúe učiníme * a tak s poctivostí a se ctí prosil 88 téhož pána Krista, aby osvietil a AIIi XI: učením. b VM před tím přetržené: v pokrytství. C AII i XI: jenž mluviti budou. d VAIIi XI chybí. e AIIi Xl: nevím. f AII i XI: kterak. g AIIi XI: vedl dobré. h AIIi XI: písmo dí. i AXI. jednák. j AII i XI: oné. k A XI: jednák. 1 AIIi XI: nesnáze. mAHiXI: roztržení. nAIIi XI: vyznávejte a držte. o AIIi XI: na oltáři. PVAII podtrženo: pravé tělo pána. r VAIIi XI chybí. s AII i XI: to. t VAII i XI podtrženo: jest tělo. u AII i XI: bude zrazeno. v VA II podtrženo: písma praví. X AII i XI: první. y AII i XI: kdo. z AII. viděni; AXI: vidíme. aa AII i XI: tajnosti. bb AII i XI: svatého těla. Ce VAIIiXI následuje: našeho. dd VAIIi XI následuje: K. ee AII i XI: přenábožnou. fí AIIiXI: pak. gg V rukopisech: prosili. a 1 Tim. 4, 12. p Ekkl. 32, 27. r Žid. 11, 6. 3 Sir. 5, 12. e Sir. 5, 11. Mat. 26, 26. 7 V A II za tímto slovem znaménko t a k tomu po straně po- známka: ty to pravíš, ale písmo nic o tom neví. Psána jest rukou C I. svazku Aktů (viz o ní v Př. A I str. 28—29). a Jest míněn nepochybně Dionysios Areo- pagita, poněvadž Rokycana cituje totéž místo ve svém traktátě „De existencia corporis Christi in sacramento altaris“, rukopis universitní knihovny pražské, III G8, f. 18b a dovolává se jeho spisu „De ecclesiastica hierarchia“, ale místo toto se nevyskytuje ve vydání spisů Dionysiových u Migne, Patrologia, ser. graeca t. 3, aniž v překladu jejich, který provedl Jan Duns Scotus (Migne, Patrologia, ser. lat. t. 122., str. 1069—1112).
12 PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCANY. časiech odstúpie někteří od viery povolujíce duchom bludu a na- učenía diábelskému v pokrytství mluviece« lež,a id napomínám vás, abyšte pilni byli viery, neb die Duch Svatý: Při každém skutku tvém věř z viery duše tvéß, neb bez viery nelze sě líbit Bohu, die s. Pavel,y by pak nevěděe kterakkoli dobré vedl « skutky Druhé u vieře poznalé pravé nebývajte lehcí a vrtlaví, neb psáno jesth: Buď pevný na cestě božie? a nekráčej na každú cestu,e neb tak vrtlavý že jest hřiešník, dokázán bývá, jednak této,i jednak jiné lehce bez písma chápaje sě viery. A že nynie při vieře nesnázky a výtržkym druzí v lidu činie při těle božiem i při jiných kusiech, vy takto věřte, držte a vyzná- vajten: „Věříme, že v svátosti velebné oltářní“ jest pravé tělo pána Ježíše Krista, z Panny Marie vzaté a na kříži pověšené“, neb tak sám pán Kristusr řekl: Vezměte a jezte, toťs jest tělot mé, kteréž za vás zrazenou bude.“ Tomu tělu písmon pravie,v že před umu- čením i po z mrtvých vstání klaněli sě lidé a v prvotní cierkvi s. Dionysius píše a řka: My, ktoy sme dokonali k vnitřním věcem, svátostí zevnitřních znamenie vidíme,z abychom tajnost aa těla svatého bb skrze osviecenie pánac Ježíšed dosáhli a die dále: To abychom obdržeti mohli, k němu modlitbu nábožnúe učiníme * a tak s poctivostí a se ctí prosil 88 téhož pána Krista, aby osvietil a AIIi XI: učením. b VM před tím přetržené: v pokrytství. C AII i XI: jenž mluviti budou. d VAIIi XI chybí. e AIIi Xl: nevím. f AII i XI: kterak. g AIIi XI: vedl dobré. h AIIi XI: písmo dí. i AXI. jednák. j AII i XI: oné. k A XI: jednák. 1 AIIi XI: nesnáze. mAHiXI: roztržení. nAIIi XI: vyznávejte a držte. o AIIi XI: na oltáři. PVAII podtrženo: pravé tělo pána. r VAIIi XI chybí. s AII i XI: to. t VAII i XI podtrženo: jest tělo. u AII i XI: bude zrazeno. v VA II podtrženo: písma praví. X AII i XI: první. y AII i XI: kdo. z AII. viděni; AXI: vidíme. aa AII i XI: tajnosti. bb AII i XI: svatého těla. Ce VAIIiXI následuje: našeho. dd VAIIi XI následuje: K. ee AII i XI: přenábožnou. fí AIIiXI: pak. gg V rukopisech: prosili. a 1 Tim. 4, 12. p Ekkl. 32, 27. r Žid. 11, 6. 3 Sir. 5, 12. e Sir. 5, 11. Mat. 26, 26. 7 V A II za tímto slovem znaménko t a k tomu po straně po- známka: ty to pravíš, ale písmo nic o tom neví. Psána jest rukou C I. svazku Aktů (viz o ní v Př. A I str. 28—29). a Jest míněn nepochybně Dionysios Areo- pagita, poněvadž Rokycana cituje totéž místo ve svém traktátě „De existencia corporis Christi in sacramento altaris“, rukopis universitní knihovny pražské, III G8, f. 18b a dovolává se jeho spisu „De ecclesiastica hierarchia“, ale místo toto se nevyskytuje ve vydání spisů Dionysiových u Migne, Patrologia, ser. graeca t. 3, aniž v překladu jejich, který provedl Jan Duns Scotus (Migne, Patrologia, ser. lat. t. 122., str. 1069—1112).
Strana 13
PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCANY. 13 rozum jeho světlem viery.a Tak Origenes, starýb doktor po apo- štoléch,“ píše: Tělo zajisté božie poctivost božstvie při jímá.« Tak f. 60b s. Euzebius píše o smrti s. Jeronyma praví,d žee když na smrti k němu přišel« s tělem božím, takto jest mluvil: Ó přeušlechtilé hody, vch nichžto pod způsobú chleba a vína celý Kristus, Buoh a člověk, sě přijímá!! A potom níže: O pokrme převysoké pocti- vosti a modlenie, klaněnie a velebenie všemi chvalami hodný,k jenž máš oblíben býti!? K témužl die s. Augustinm: Já božiemu tělu i dokonalému vn Kristu“ člověčenství proto sě klaniem, že od božstvie přijato jest a s božstvím spojeno.) Toho všeho potvr- zujep s. Pavelr a s řkat: Klanějteu sě jemuv všichnix anjeléy boží! Jestz k tomu aa viece písem svatých, ješto ukazují klaněnie tělu pána Ježíše Krista,bb protož ti učitelé, kněz Michal,c kněz Martin,dd lajkové ce s nimi, Rehoř krajčí,“ Kakamerdaggi a jiní té roty s nimi z své všetečnosti, kterúž do sebe mají praviece, že zjevenie mají odhh Boha a že by, což činie, z Ducha Svatého vedli, a kterak mají volení boží mieti sě,li že sě tak mezi nimiji shle- dávákk (a písmo die proti tomu: Žádný nevie, jest-li hoden mi- losti božie čili nenávisti,« a pán Ježíš die: Když všecky věci uči- a AIIi XI: rozumu. b VAIIi XI následuje: první církve. cVAII i XI chybí: po apoštoléch. dVAHIi XI chybí. e VAIIi XI chybí. fVA IIiXI následuje: kněz. g VAHIiXI chybí. h VAIIi XI následuje: přišel. ch AIIi XI: na. i AII i XI: přijímá se. j M: převysoký. k VAIIi XI chybí. 1 AIliXI: i k témuž. m AHIi XI: s. Augustin dí. nVAIIi XI chybí. oVA IIiXI následuje: v. P VAIIi XI chybí: Toho všeho potvrzuje. rAHiXI: A s. Pavel. SVAHi XI chybí. tAIIiXI: di. u AII i XI: klanějtež. v AII i XI: mu. x AIIiXI: všickni. y AII i XI: andělé. zAIIi XI: a jest. aa VAHiXI chybí. bb VAIIi XI chybí. Následuje: a. ce VAII podtrženo. dd VAII podtrženo. ee A II: a lejkové. ff VAII podtrženo: Řehoř krejčí. g8 VAIIi XI následuje: a. hh VA II podtrženo. chch V M chybí. ii VAHi XI chybí. ji AII i XI: při nich. kk AIIi XI: nalézá. a Origenes, In Isaiam homilia VI (Migne, Patrologia graeca t. XIII, 335). P Citát tento jest vzat z domnělého listu Jeronymova žáka Eusebia Damasovi, biskupu Portskému, a římskému senátorovi Theodosiovi, vypravujícího o smrti Jeronymově. List tento jest nepochybně podvržený. Otiskl jej Migne, Patrol. ser. lat. t. 22, str. 239 sl. Hořejši místo se čte na str. 272—273. Srovnej Zöckler, Hieronymus (Gotha 1865) str. 319. 7 Migne, Patrologia, ser. lat. t. 39, str. 2200 (Appendix tomi quinti operum sancti Augustini complectens sermones suppositios, sermo CCXLVI, olim de Verbis Domini 58. Prior pars est Tractatus 78. in Joannis evangelium, posterior ab istis verbis „Objiciunt Arriani“ est incerti autoris). ô Žid. 1, 6. s Ekkl. 9, 1. O Kakamerdovi viz AKTY I, str. 71, pozn. 1.
PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCANY. 13 rozum jeho světlem viery.a Tak Origenes, starýb doktor po apo- štoléch,“ píše: Tělo zajisté božie poctivost božstvie při jímá.« Tak f. 60b s. Euzebius píše o smrti s. Jeronyma praví,d žee když na smrti k němu přišel« s tělem božím, takto jest mluvil: Ó přeušlechtilé hody, vch nichžto pod způsobú chleba a vína celý Kristus, Buoh a člověk, sě přijímá!! A potom níže: O pokrme převysoké pocti- vosti a modlenie, klaněnie a velebenie všemi chvalami hodný,k jenž máš oblíben býti!? K témužl die s. Augustinm: Já božiemu tělu i dokonalému vn Kristu“ člověčenství proto sě klaniem, že od božstvie přijato jest a s božstvím spojeno.) Toho všeho potvr- zujep s. Pavelr a s řkat: Klanějteu sě jemuv všichnix anjeléy boží! Jestz k tomu aa viece písem svatých, ješto ukazují klaněnie tělu pána Ježíše Krista,bb protož ti učitelé, kněz Michal,c kněz Martin,dd lajkové ce s nimi, Rehoř krajčí,“ Kakamerdaggi a jiní té roty s nimi z své všetečnosti, kterúž do sebe mají praviece, že zjevenie mají odhh Boha a že by, což činie, z Ducha Svatého vedli, a kterak mají volení boží mieti sě,li že sě tak mezi nimiji shle- dávákk (a písmo die proti tomu: Žádný nevie, jest-li hoden mi- losti božie čili nenávisti,« a pán Ježíš die: Když všecky věci uči- a AIIi XI: rozumu. b VAIIi XI následuje: první církve. cVAII i XI chybí: po apoštoléch. dVAHIi XI chybí. e VAIIi XI chybí. fVA IIiXI následuje: kněz. g VAHIiXI chybí. h VAIIi XI následuje: přišel. ch AIIi XI: na. i AII i XI: přijímá se. j M: převysoký. k VAIIi XI chybí. 1 AIliXI: i k témuž. m AHIi XI: s. Augustin dí. nVAIIi XI chybí. oVA IIiXI následuje: v. P VAIIi XI chybí: Toho všeho potvrzuje. rAHiXI: A s. Pavel. SVAHi XI chybí. tAIIiXI: di. u AII i XI: klanějtež. v AII i XI: mu. x AIIiXI: všickni. y AII i XI: andělé. zAIIi XI: a jest. aa VAHiXI chybí. bb VAIIi XI chybí. Následuje: a. ce VAII podtrženo. dd VAII podtrženo. ee A II: a lejkové. ff VAII podtrženo: Řehoř krejčí. g8 VAIIi XI následuje: a. hh VA II podtrženo. chch V M chybí. ii VAHi XI chybí. ji AII i XI: při nich. kk AIIi XI: nalézá. a Origenes, In Isaiam homilia VI (Migne, Patrologia graeca t. XIII, 335). P Citát tento jest vzat z domnělého listu Jeronymova žáka Eusebia Damasovi, biskupu Portskému, a římskému senátorovi Theodosiovi, vypravujícího o smrti Jeronymově. List tento jest nepochybně podvržený. Otiskl jej Migne, Patrol. ser. lat. t. 22, str. 239 sl. Hořejši místo se čte na str. 272—273. Srovnej Zöckler, Hieronymus (Gotha 1865) str. 319. 7 Migne, Patrologia, ser. lat. t. 39, str. 2200 (Appendix tomi quinti operum sancti Augustini complectens sermones suppositios, sermo CCXLVI, olim de Verbis Domini 58. Prior pars est Tractatus 78. in Joannis evangelium, posterior ab istis verbis „Objiciunt Arriani“ est incerti autoris). ô Žid. 1, 6. s Ekkl. 9, 1. O Kakamerdovi viz AKTY I, str. 71, pozn. 1.
Strana 14
14 PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCANY. f. 613 níte, kteréž sú vám přikázány, rcete: Neužitečné slúhy jsme« a mudrci pravie,a žeb doufánie svého vtipu mnohé jest v blud uvedlo), tito takéd převysocee sáhají na čest pána Ježíše, že kla- něti sěh pánu Ježíšovi nechtějích a od klaněnie odvodie, ani Buoh Otec dal čest tomu člověku pánu Ježíšovi, aby ve jménok jeho každé koleno klekalo, nebeské, zemské i pekelnie.m3 Dále odtrhli sú sě titon ode všeho kněžstva iP od jich ode všech skutkuov i posluhovánie, kteréží sě nynie v cierkvi svaté zachovává, tupiece jich skutky i posluhovánie při věcech spasitelných as praviece, že oni sami lajkyt na kněžstvie,u na biskupstvie volivšev dobře sú učinili a že dobře stojie. Ay tak byz z jichž řečí i skutkuov nikdiež aa těla božieho nebylo bb v svátosti, v žádné zemi nic v městě ni ve vsi, kdež by koli byli kněžie řádem kostela římského svě- cení, ješto toho žádným písmem nedokáží; idď neslušie jim v tom věřiti.dd Dáleee z toho jich poblúzenie upadli“ sú v jiný blud,“ že lidi 88 došlé k rozumu 88 podruhé křtie proti vieře křesťanské, neb křest vedlé s. Pavlahlděje sě v smrti pána Ježíše Krista a chch jakož Kristus jedinú jest umřelli/, tak člověk jedinú má křtěn býti ji a a ne viece; pokánie toť sě opětuje, ale ne křest. A tak i při křtu ikk při těle božiem kk neřádně sě mají" proti vieře,mm kterúžní staří doktorové světí vyznávali, pP an i torr v svém psaní položiliss o těle božím“: Někteříu poznavše Boha ne jako Boha otcev a Krista b VAII i XI chybl. c VAII i XI následuje: neb a A II i XI: řkou. rozumu. dVAIIi XI chybí: tito také. Následuje: Ó. e AIIi XI: převysoceť. fVAIIi XI následuje: ti lidé, kteříž. g VAHIi XI chybí. hAIIiXI: se kla- něti. ch AIIi XI: nechtí. i VAII i XI následuje: kteroužto čest dal jest Bůh Otec. JVAIIi XI chybí. kAIIi XI: jménu. IAIIi XI: klekalo každé koleno. mAIIi XI: pekelné. nAIIi XI: ti takoví lidé. o VAIIi XI ná- sleduje: kteréž nyní v církvi svaté zachovává se. PAIIi XI: a. ráV AII i XI chybí: kteréž X posluhovánie. SVAII i XI chybí. tAII i XI: lejky. uVAII i XI následuje: i. v AIIi XI: zvolivše. X VAIIi XI následuje: etc. y VAHIi XI chybí. z VAIIi XI chybí. žVAII i XI následuje: povah. aa AII i XI: nikdíž by. bb V AII podtrženo: nikdíž by těla božího nebylo. ce VAII i XI chybí. dd AII i XI: I tomu věřiti jim nesluší v tom. ee AII i XI: a. ff AII i XI: v ten blud sou upadli. gg AII i XI: lidi rozumu došlé. Následuje: druhé jako v letech ve čtyřidceti. hh V AIIi XI chybí: vedlé s. Pavla chch VAIIi XI chybí: Krista a. il AIIi XI: jednou umřel jest. Následuje: a více neumírá. ji V M. připsáno po straně, kk V AII. i XI chybí: i X božiem. HVAII i XI následuje: jakož i při těle božím. mm AII i XI: víry pravé. nn V M. opraveno místo pův.: kteříž. V AII i XI následuje: světí a. oo VAII i XI chybí, pp AII i XI: drželi svou; následuje: nevyznávají a píšíce sami. rr VAIIi XI chybl: an i to. Ss VAII i XI chybí. tt V AII i XI následuje: i toto kladou. uu V AII i XI chybi. vv AIIi XI: ctili. ß Fil. 2, 10. a Luk. 17, 10.
14 PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCANY. f. 613 níte, kteréž sú vám přikázány, rcete: Neužitečné slúhy jsme« a mudrci pravie,a žeb doufánie svého vtipu mnohé jest v blud uvedlo), tito takéd převysocee sáhají na čest pána Ježíše, že kla- něti sěh pánu Ježíšovi nechtějích a od klaněnie odvodie, ani Buoh Otec dal čest tomu člověku pánu Ježíšovi, aby ve jménok jeho každé koleno klekalo, nebeské, zemské i pekelnie.m3 Dále odtrhli sú sě titon ode všeho kněžstva iP od jich ode všech skutkuov i posluhovánie, kteréží sě nynie v cierkvi svaté zachovává, tupiece jich skutky i posluhovánie při věcech spasitelných as praviece, že oni sami lajkyt na kněžstvie,u na biskupstvie volivšev dobře sú učinili a že dobře stojie. Ay tak byz z jichž řečí i skutkuov nikdiež aa těla božieho nebylo bb v svátosti, v žádné zemi nic v městě ni ve vsi, kdež by koli byli kněžie řádem kostela římského svě- cení, ješto toho žádným písmem nedokáží; idď neslušie jim v tom věřiti.dd Dáleee z toho jich poblúzenie upadli“ sú v jiný blud,“ že lidi 88 došlé k rozumu 88 podruhé křtie proti vieře křesťanské, neb křest vedlé s. Pavlahlděje sě v smrti pána Ježíše Krista a chch jakož Kristus jedinú jest umřelli/, tak člověk jedinú má křtěn býti ji a a ne viece; pokánie toť sě opětuje, ale ne křest. A tak i při křtu ikk při těle božiem kk neřádně sě mají" proti vieře,mm kterúžní staří doktorové světí vyznávali, pP an i torr v svém psaní položiliss o těle božím“: Někteříu poznavše Boha ne jako Boha otcev a Krista b VAII i XI chybl. c VAII i XI následuje: neb a A II i XI: řkou. rozumu. dVAIIi XI chybí: tito také. Následuje: Ó. e AIIi XI: převysoceť. fVAIIi XI následuje: ti lidé, kteříž. g VAHIi XI chybí. hAIIiXI: se kla- něti. ch AIIi XI: nechtí. i VAII i XI následuje: kteroužto čest dal jest Bůh Otec. JVAIIi XI chybí. kAIIi XI: jménu. IAIIi XI: klekalo každé koleno. mAIIi XI: pekelné. nAIIi XI: ti takoví lidé. o VAIIi XI ná- sleduje: kteréž nyní v církvi svaté zachovává se. PAIIi XI: a. ráV AII i XI chybí: kteréž X posluhovánie. SVAII i XI chybí. tAII i XI: lejky. uVAII i XI následuje: i. v AIIi XI: zvolivše. X VAIIi XI následuje: etc. y VAHIi XI chybí. z VAIIi XI chybí. žVAII i XI následuje: povah. aa AII i XI: nikdíž by. bb V AII podtrženo: nikdíž by těla božího nebylo. ce VAII i XI chybí. dd AII i XI: I tomu věřiti jim nesluší v tom. ee AII i XI: a. ff AII i XI: v ten blud sou upadli. gg AII i XI: lidi rozumu došlé. Následuje: druhé jako v letech ve čtyřidceti. hh V AIIi XI chybí: vedlé s. Pavla chch VAIIi XI chybí: Krista a. il AIIi XI: jednou umřel jest. Následuje: a více neumírá. ji V M. připsáno po straně, kk V AII. i XI chybí: i X božiem. HVAII i XI následuje: jakož i při těle božím. mm AII i XI: víry pravé. nn V M. opraveno místo pův.: kteříž. V AII i XI následuje: světí a. oo VAII i XI chybí, pp AII i XI: drželi svou; následuje: nevyznávají a píšíce sami. rr VAIIi XI chybl: an i to. Ss VAII i XI chybí. tt V AII i XI následuje: i toto kladou. uu V AII i XI chybi. vv AIIi XI: ctili. ß Fil. 2, 10. a Luk. 17, 10.
Strana 15
PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCANY. 15 Ježíše vezdajší oběta potlačují,b neb« ohavnost opuštěnie stojí na miestě svatém.« Toto písmoe jest Daniele prorokaß proti mod- lám pohanským“ a8 béře-li jeh ktoch a přilepujel k svátosti velebné, těla božieho, zle a neprávě činí proti písmom svatýchi ik skutkom, kteříž sú sě klaněli pánu Ježíšovi a jeho tělu v1 svátosti velebné. Pakm mluvie a píší, že by takové výtržky a naučenie scestná z mých kázaní měli. Odpoviedáma k tomu: Před pánem Bohem“ mi křivdu činie, neb takové věci aP naučenie i jich smyšlenkys nikdy sú mi s po- volením v srdce nevstúpily, ale odporen jsem jim“ býval a jsem.u Než oni žev písma svatého a svatých doktoruov nepřivodie (neb« jich k svýmy smyšlenkám nemajíz ani k svým skutkom a jednání,aa kterážbb začali,c čím oo tvrditice mohú), i křivým“ připisováním mnú to 88 by nahraditihh chtěli. Píší také chtějícechch měil zmazati a k ii dobrým lidem kk zhyzditi praviece: „Mistře kázal's, že ke všem mu svátostem čert a Antikrist jest vkročilmm 2.“ Znám to, že sem n mluvil, ale ne k tomu úmyslu falešnému,o jakož pP oni táhnú, nebr sem nemluvil k nižádné nepoctivostiss, k újmě nebolitt útržce svátostem, ale proti nehodnému požívaní,uu a AIIi XI: oběť vezdejší. bAIIi XI: potlačili. CAIIi XI: a pak. dVAII. i XI chybí. eV M následuje přetržené: že. f AIIi XI: to jest Daniel psal proti modlám pohanským. gAIIi XI: pak. hVAIIi XI chybí. ch AII i XI: kto; následuje: to písmo. I VAIIi XI následuje: je. j AIIi XI: svatým. kAIIi XI: a. IVAHiXI následuje: té. mAIIiXI: a že. nAIIi XI: odpovídámť. o VAHIiXI následuje: žef. pVAHIiXI chybí. rAIIi XI: a. s AHIiXI: myšlenky. tVAIIi XI chybí. u VAIIi XI chybí: a jsem. V VAII i XI chybí: oni že. x AII i XI: nebť; následuje: jeho k. y VAIIi XI chybí: k svým. z AIIiXI: není. aa AIIi XI: jednáním. bb V AIIi XI následuje: sou. ce VAIIi XI následuje: svatých řečmi. dd VAIIi XI chybí. ee AIIi XI: potvrditi. f VAIIi XI následuje: mně. ggVAIIi XI chybí: mnú to by ſih V AII i XI následuje: by. chch AIIi XI: chtice. ii AHi XI: mne. iVAII i XI chybí: a k. kk VAIIi XI následuje: a. uVAIIi XI chybí. mm AIIi XI: vkročil jest. V A XI podtrženo: že ke všem X vkročil jest. nn VAIIi XI ná- sleduje: tak. 0o VAIIi XI chybi. pp AIIi XI: jakž. rr AIIi XI: nebť. ss VAHIi XI následuje: aneb. tt AIIiXI: aneb. uu V A II podtrženo: proti nehodnému požívání. a To jest citát ze „Čtvrtého listu k mistru Rokycanovi“. (A I f. 14a =. Akty Jednoty bratrské I, 43.) Srovnej Goll, Chelčický a Jednota 49 Dan. 11, 31. Mini se první a čtvrtý list bratři k Rokycanovi (srovnej AKTY I, str. 1, 20, 47, 53). 2 Míní se čtvrtý list bratří k Rokycanovi (srovnej AKTY I. str. 1).
PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCANY. 15 Ježíše vezdajší oběta potlačují,b neb« ohavnost opuštěnie stojí na miestě svatém.« Toto písmoe jest Daniele prorokaß proti mod- lám pohanským“ a8 béře-li jeh ktoch a přilepujel k svátosti velebné, těla božieho, zle a neprávě činí proti písmom svatýchi ik skutkom, kteříž sú sě klaněli pánu Ježíšovi a jeho tělu v1 svátosti velebné. Pakm mluvie a píší, že by takové výtržky a naučenie scestná z mých kázaní měli. Odpoviedáma k tomu: Před pánem Bohem“ mi křivdu činie, neb takové věci aP naučenie i jich smyšlenkys nikdy sú mi s po- volením v srdce nevstúpily, ale odporen jsem jim“ býval a jsem.u Než oni žev písma svatého a svatých doktoruov nepřivodie (neb« jich k svýmy smyšlenkám nemajíz ani k svým skutkom a jednání,aa kterážbb začali,c čím oo tvrditice mohú), i křivým“ připisováním mnú to 88 by nahraditihh chtěli. Píší také chtějícechch měil zmazati a k ii dobrým lidem kk zhyzditi praviece: „Mistře kázal's, že ke všem mu svátostem čert a Antikrist jest vkročilmm 2.“ Znám to, že sem n mluvil, ale ne k tomu úmyslu falešnému,o jakož pP oni táhnú, nebr sem nemluvil k nižádné nepoctivostiss, k újmě nebolitt útržce svátostem, ale proti nehodnému požívaní,uu a AIIi XI: oběť vezdejší. bAIIi XI: potlačili. CAIIi XI: a pak. dVAII. i XI chybí. eV M následuje přetržené: že. f AIIi XI: to jest Daniel psal proti modlám pohanským. gAIIi XI: pak. hVAIIi XI chybí. ch AII i XI: kto; následuje: to písmo. I VAIIi XI následuje: je. j AIIi XI: svatým. kAIIi XI: a. IVAHiXI následuje: té. mAIIiXI: a že. nAIIi XI: odpovídámť. o VAHIiXI následuje: žef. pVAHIiXI chybí. rAIIi XI: a. s AHIiXI: myšlenky. tVAIIi XI chybí. u VAIIi XI chybí: a jsem. V VAII i XI chybí: oni že. x AII i XI: nebť; následuje: jeho k. y VAIIi XI chybí: k svým. z AIIiXI: není. aa AIIi XI: jednáním. bb V AIIi XI následuje: sou. ce VAIIi XI následuje: svatých řečmi. dd VAIIi XI chybí. ee AIIi XI: potvrditi. f VAIIi XI následuje: mně. ggVAIIi XI chybí: mnú to by ſih V AII i XI následuje: by. chch AIIi XI: chtice. ii AHi XI: mne. iVAII i XI chybí: a k. kk VAIIi XI následuje: a. uVAIIi XI chybí. mm AIIi XI: vkročil jest. V A XI podtrženo: že ke všem X vkročil jest. nn VAIIi XI ná- sleduje: tak. 0o VAIIi XI chybi. pp AIIi XI: jakž. rr AIIi XI: nebť. ss VAHIi XI následuje: aneb. tt AIIiXI: aneb. uu V A II podtrženo: proti nehodnému požívání. a To jest citát ze „Čtvrtého listu k mistru Rokycanovi“. (A I f. 14a =. Akty Jednoty bratrské I, 43.) Srovnej Goll, Chelčický a Jednota 49 Dan. 11, 31. Mini se první a čtvrtý list bratři k Rokycanovi (srovnej AKTY I, str. 1, 20, 47, 53). 2 Míní se čtvrtý list bratří k Rokycanovi (srovnej AKTY I. str. 1).
Strana 16
16 PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCANY. neboa křtu svatého nejednú požívajíc v pýše, v kněžstvo vchá- zejíd zlí a neřádní, v manželstvoe lotři a nevěstky a ne do jedi- něchť jest to, že kteříž sú před lidmi manželé, jsú lotři a rufiáni před tváří boží. Protož nemajíce písma8 při svých bludiech i výtržciech,h i chtie mnů dovoditich f. 61b I prosím vás všechi věrných pro vaše spasenie: Buďtek opatrní a vizte, abyšte ne každému1 duchu věřilia, a držte sě vý- strahym s. Pavla,n kdež die k Kolocenským: Nižádný vás nesvoďt pokorú a náboženstvím anjelskýms a níže die: I těm, kteřížv těla nelitují, cti v světě nedbají, do sytosti sě nenajedie?, neb anjely šatanuov proměňuje sě v anjelaaa světlosti.ô Po- mnětebb na ono naučenie s. Pavla, kdežc die k Korintóm: Prosím vásd/ skrze jméno pána Ježíše Krista, abyšte téžee smýšlelit všichniss aby s mezi vámí nebyli rozdielové, ale abyšte byli dokonali v témž smyslu a v témž umění,“ nebo s těmito běhyhh povstanúci jiná rota, kdybyli sobě takéž ji jako tito biskupa svého volilikk a kněží nadělali, potom! jiná rotamm třetie též,nn kde by konec byl těm roztržkám a všetečnostem pp? Protožr pilni buďte žádajíc toho na pánu Bohu“ v jednotě viery státiss, novin nejistých“ sě varujteuu, a AIIi XI: neb. bAIIi XI: nejedni. c VA II podtrženo: nejedni požívají. d V AII podtrženo: v kněžstvo vcházejí. e AIIi XI: v manželství. fAHiXI: jedněch. g AII chybí: protož nemajíce písma. hVAIIiXI chybí: při svých bludiech i vytržciech, ch V AII chybí: i chtie mnú dovoditi. 1 AIIi XI: prosímť. j VAII podtrženo: vás všech. k AIIi XI: buďtež. 1 V AII podtrženo: abyšte ne každému. m V A II podtrženo: se výstrahy. nVAII i XI následuje: k Kolocenským. o A II i XI: když. pVAIIi XI chybí: k Kolocenským. rVAII podtrženo. sAIIi XI: andělským. tAIIi XI: a vypravuje tudíž níže řka. uVAIIi XI následuje: že. VVAIIi XI chybí. X V AII podtrženo. y AII i XI: anděl. x AIIiXI: satanů. aa AIIi XI: anděla. bb AIIi XI: po- mnětež, ce AIIi XI: jenž. dd VAIIi XI následuje: bratří. ee AIIi XI: totéž. ff AIIi XI: mluvili. gg AIIi XI: všickni. hl VAIIi XI chybí: nebo s těmito běhy. Místo toho stojí tam: a z této roty. ii AII i XI: když by. ji AIIi XI. také. kk AIIi XI: zvolili. I VAIIi XI chybí: potom; následuje: i. mmi VAII i XI chybí. nn AIIi XI: opět. oo AIIiXI: roztržením. PpVAIIi XI chybí: a všetečnostem. rr VAHIiXI chybí: Protož X Bohu; místo toho stojí tam: protož žádejte. ss AII podtrženo: v jednotě víry státi. tt V A II následuje: pilně. uu AIIi XI: varovati; následuje: a. a Parafráze 1. Jan 4. 1. Kol. 2, 18. 7 Parafráze Kol. 2, 23. ô 2 Kor. 11, 14. s V Manuálníku Korandově jsou na hořejším okraji f. 36b připsány dvě po- známky, které nemají s obsahem listu Rokycanova nic společného. Otiskl je Truhlář, Manuálník str. 44 a přičinil vysvětlující poznámku. §1 Kor. 1, 10.
16 PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCANY. neboa křtu svatého nejednú požívajíc v pýše, v kněžstvo vchá- zejíd zlí a neřádní, v manželstvoe lotři a nevěstky a ne do jedi- něchť jest to, že kteříž sú před lidmi manželé, jsú lotři a rufiáni před tváří boží. Protož nemajíce písma8 při svých bludiech i výtržciech,h i chtie mnů dovoditich f. 61b I prosím vás všechi věrných pro vaše spasenie: Buďtek opatrní a vizte, abyšte ne každému1 duchu věřilia, a držte sě vý- strahym s. Pavla,n kdež die k Kolocenským: Nižádný vás nesvoďt pokorú a náboženstvím anjelskýms a níže die: I těm, kteřížv těla nelitují, cti v světě nedbají, do sytosti sě nenajedie?, neb anjely šatanuov proměňuje sě v anjelaaa světlosti.ô Po- mnětebb na ono naučenie s. Pavla, kdežc die k Korintóm: Prosím vásd/ skrze jméno pána Ježíše Krista, abyšte téžee smýšlelit všichniss aby s mezi vámí nebyli rozdielové, ale abyšte byli dokonali v témž smyslu a v témž umění,“ nebo s těmito běhyhh povstanúci jiná rota, kdybyli sobě takéž ji jako tito biskupa svého volilikk a kněží nadělali, potom! jiná rotamm třetie též,nn kde by konec byl těm roztržkám a všetečnostem pp? Protožr pilni buďte žádajíc toho na pánu Bohu“ v jednotě viery státiss, novin nejistých“ sě varujteuu, a AIIi XI: neb. bAIIi XI: nejedni. c VA II podtrženo: nejedni požívají. d V AII podtrženo: v kněžstvo vcházejí. e AIIi XI: v manželství. fAHiXI: jedněch. g AII chybí: protož nemajíce písma. hVAIIiXI chybí: při svých bludiech i vytržciech, ch V AII chybí: i chtie mnú dovoditi. 1 AIIi XI: prosímť. j VAII podtrženo: vás všech. k AIIi XI: buďtež. 1 V AII podtrženo: abyšte ne každému. m V A II podtrženo: se výstrahy. nVAII i XI následuje: k Kolocenským. o A II i XI: když. pVAIIi XI chybí: k Kolocenským. rVAII podtrženo. sAIIi XI: andělským. tAIIi XI: a vypravuje tudíž níže řka. uVAIIi XI následuje: že. VVAIIi XI chybí. X V AII podtrženo. y AII i XI: anděl. x AIIiXI: satanů. aa AIIi XI: anděla. bb AIIi XI: po- mnětež, ce AIIi XI: jenž. dd VAIIi XI následuje: bratří. ee AIIi XI: totéž. ff AIIi XI: mluvili. gg AIIi XI: všickni. hl VAIIi XI chybí: nebo s těmito běhy. Místo toho stojí tam: a z této roty. ii AII i XI: když by. ji AIIi XI. také. kk AIIi XI: zvolili. I VAIIi XI chybí: potom; následuje: i. mmi VAII i XI chybí. nn AIIi XI: opět. oo AIIiXI: roztržením. PpVAIIi XI chybí: a všetečnostem. rr VAHIiXI chybí: Protož X Bohu; místo toho stojí tam: protož žádejte. ss AII podtrženo: v jednotě víry státi. tt V A II následuje: pilně. uu AIIi XI: varovati; následuje: a. a Parafráze 1. Jan 4. 1. Kol. 2, 18. 7 Parafráze Kol. 2, 23. ô 2 Kor. 11, 14. s V Manuálníku Korandově jsou na hořejším okraji f. 36b připsány dvě po- známky, které nemají s obsahem listu Rokycanova nic společného. Otiskl je Truhlář, Manuálník str. 44 a přičinil vysvětlující poznámku. §1 Kor. 1, 10.
Strana 17
PŠÁNÍ MISTRA KORANDY PANU JANU KOSTKOVI. 17 v lásce,a svornosti přebývajíce,b v nichžto“ pán Ježíš na věky po- žehnanýd rač vás zachovati a potome do věčné radosti přivésti. Amen. Anno Domini 1471.1 Odpověd bratří starých všem vuobec na psání mistra Jana f.628—67a z Rokycan, kteréž učinil ohyžďuje a haněje bratří a kněží jiné k témuž psáním svým zbuzuje, aby i oni na kázaní čtuc ohyžďo- vali bratří lidem a bouřili etc. proti nim. Léta 1470. (Otištěno v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I, str. 493 503.) (F. 67b a 68 jest prázdné). Psání mistra Korandy“ panu Janu Kostkovi.g Službu2 svú vzkazujemeh s žádostí všeho dobréhoch, urozený pane, pane milýi! f. 69а a VAIIi XI následuje: a v jednotě. bAIIi XI: přebývati. CAIIi XI: v nižto. dVAIIi XI chybí: na věky požehnaný. e AIIi XI: konečně. f VAII: Koramby. g V Manuálníku Korandově zní nadpis takto: Domino Johanni Kostka anno 1478 ante Venceslai de pighardis. h V A II chybí. ch V AII následuje: k spasení věčnému. i V AII chybí: pane milý. 1 Letopočet tento jest nesprávný. Srovnej GOLL, Chelčický a Jednota 49. 2 Čte se v Manuálníku (cituje se M.) Korandově (rukopis univ. knihovny Pražské, XVII F 2 f. 29a—31b). Vydal TRUHLAR, Manualník M. V. Korandy, str. 35—38, a před tím již otištěno v ARCHIVU CESKÉM, sv. VI, 173—75. O obsahu GOLL, Quellen 25—26, a GOLL, Chelčický a Jednota 54, PAL'MOV, Braťja I. 1, 121—123, a Př. AI, str. 136. Pisatelem jest mistr Václav Koranda mladši, tehdy představený konsistoře podobojí. Datum nalézá se v nadpise kusu, jak jest v Manuálníku: 1478 ante Venceslai. Tekst Manuálníku (M.), který neoznačuje kvantity, zdá se původnějším a starším, jmenovitě podle tvarů jazykových, proto vzat jest za základ tohoto vydání. Pokud se týče věcných rozdílů mezi tekstem AII a M., dlužno je vy- světliti tím, že v M. je koncept Korandův, kdežto bratří měli před sebou dopis, jak byl Kostkovi skutečně poslán. Je to viděti ze slov „jakož ted přípis listu jeho (J. Rokycanova proti bratřím) posílám“ na ƒ. 69b (ke konci), jež chybějí v M., pak ze slov: „abyšte útržky všelikteraké mohli pominouti“, která v M. rovněž chybějí. V některých případech však se zdá, že bratří neopisovali originálu věrně, nýbrž že si jej poněkud upravovali, jmenovitě že vynechávali místa nepříjemná, jako na f. 69a: »(my) zachovávajíce k nim (bratřím) TI- CHOST“, na ƒ. 70a, kde se praví, že Michalovi bylo připomenuto, že se za Rokycany přiznal k svým bludům a slíbil je opraviti, „KDY A KDE BUDE
PŠÁNÍ MISTRA KORANDY PANU JANU KOSTKOVI. 17 v lásce,a svornosti přebývajíce,b v nichžto“ pán Ježíš na věky po- žehnanýd rač vás zachovati a potome do věčné radosti přivésti. Amen. Anno Domini 1471.1 Odpověd bratří starých všem vuobec na psání mistra Jana f.628—67a z Rokycan, kteréž učinil ohyžďuje a haněje bratří a kněží jiné k témuž psáním svým zbuzuje, aby i oni na kázaní čtuc ohyžďo- vali bratří lidem a bouřili etc. proti nim. Léta 1470. (Otištěno v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I, str. 493 503.) (F. 67b a 68 jest prázdné). Psání mistra Korandy“ panu Janu Kostkovi.g Službu2 svú vzkazujemeh s žádostí všeho dobréhoch, urozený pane, pane milýi! f. 69а a VAIIi XI následuje: a v jednotě. bAIIi XI: přebývati. CAIIi XI: v nižto. dVAIIi XI chybí: na věky požehnaný. e AIIi XI: konečně. f VAII: Koramby. g V Manuálníku Korandově zní nadpis takto: Domino Johanni Kostka anno 1478 ante Venceslai de pighardis. h V A II chybí. ch V AII následuje: k spasení věčnému. i V AII chybí: pane milý. 1 Letopočet tento jest nesprávný. Srovnej GOLL, Chelčický a Jednota 49. 2 Čte se v Manuálníku (cituje se M.) Korandově (rukopis univ. knihovny Pražské, XVII F 2 f. 29a—31b). Vydal TRUHLAR, Manualník M. V. Korandy, str. 35—38, a před tím již otištěno v ARCHIVU CESKÉM, sv. VI, 173—75. O obsahu GOLL, Quellen 25—26, a GOLL, Chelčický a Jednota 54, PAL'MOV, Braťja I. 1, 121—123, a Př. AI, str. 136. Pisatelem jest mistr Václav Koranda mladši, tehdy představený konsistoře podobojí. Datum nalézá se v nadpise kusu, jak jest v Manuálníku: 1478 ante Venceslai. Tekst Manuálníku (M.), který neoznačuje kvantity, zdá se původnějším a starším, jmenovitě podle tvarů jazykových, proto vzat jest za základ tohoto vydání. Pokud se týče věcných rozdílů mezi tekstem AII a M., dlužno je vy- světliti tím, že v M. je koncept Korandův, kdežto bratří měli před sebou dopis, jak byl Kostkovi skutečně poslán. Je to viděti ze slov „jakož ted přípis listu jeho (J. Rokycanova proti bratřím) posílám“ na ƒ. 69b (ke konci), jež chybějí v M., pak ze slov: „abyšte útržky všelikteraké mohli pominouti“, která v M. rovněž chybějí. V některých případech však se zdá, že bratří neopisovali originálu věrně, nýbrž že si jej poněkud upravovali, jmenovitě že vynechávali místa nepříjemná, jako na f. 69a: »(my) zachovávajíce k nim (bratřím) TI- CHOST“, na ƒ. 70a, kde se praví, že Michalovi bylo připomenuto, že se za Rokycany přiznal k svým bludům a slíbil je opraviti, „KDY A KDE BUDE
Strana 18
18 PSÁNÍ MISTRA KORANDY PANU JANU KOSTKOVI Když k nám přišli Michal, Prokop a Chelčický,al zachováva- jíce k nim tichost ib slušnú poctivost, než jsmec oč počínali, což sme k nim měli mluviti o jich výtržnostech, napředd mezi námi s obú stran přestáno jest na jistém súdci, kteréhož i předkové naši na Basilejském zboru sě dovolali, totiž na zákonu božiem, na skutciech podstatníche prvotnie cierkve svaté i, na svatých doktořiech starých, zákládajících sě na témže zákonu, aby podlé toho, což jest viery, coch příslušie k vieře i také což jest řiezene v řádu křesťanském témuž zákonu neodporného!, pósobeno bylo mezi námi buď k držení, naučení neb napravení. V tom když s nimi v jistých časiech, i ráno i před nešporemi, rozmlú- váno bylok o tom, což o nich píší i mluvie, oni před námi na- před položivšem svého běhu“ základ (a ten ovšem“ nedokonalý?, o němž Vaši Milost zpravím potom časem příhodným8), k čemu sú sě přiznali, věděti račte: 1. Vyznalit, že dietky nemají křtěnyu býti praviece, že na- učenie nepřijímají a že to ještě mají v súdu“. JEMU ROZKAZANO A ŽE TOMU DOSTI NEUCINIL“, na f. 70a: „kdož by jim v tom spletku nechtěl povoliti a s nimi býti“. Na f. 71a AII má: o „těch BRATŘÍCH,“ ale M.: o těchto BRATRÍCIECH. — Něco podobného vidíme v opisu listu Rokycanova proti bratřím na f. 61a, kde jsou vynechána slova. vztahující se na bratří: „při svých bludiech a výtržcích.“ a AII: Jan Chelčický. b V AII chybí: tichost i. c V AII chybí: než jsme X jich výtržnostech. d A II: předovším. e V AII chybí. f AII: a. gVAII chybí. h AII: zákoně; následuje: božím. ch AII: což. i V AII chybí: témuž zákonu neodporného. j V AII chybí: i ráno i před nešporem. k V AII chybí. 1 AII: umluví. m AII: položivše napřed. n AII: běhu svého. o VAII chybí. p VAII následuje: ovšem. r VAII chybí. s AII: svým. t Číslice jednotlivých odstavců se v M. nalézají po straně. V AII jich není. u AII: křtěny nemají. 1 Míní se přední členové Jednoty bratrské a její úzké rady, t. kněz Michal, někdy farář Žamberský, bakalář Prokop z Jindřichova Hradce a Jan Chelčický, O knězi Michalovi viz u GOLLA, Chelčický a Jednota, 85, 88, 95—8, 105—7, 116—18, 127—8, 148—152, 177, 178, 182, 239, 242, o Prokopovi tamtéž 150—2. 159, 162, 169, 175—180, 184, 187—8, 206—8, 237, 241—2, 246, o Janu Chelčickém tamtéž 48, 92—3, 150, 194, 239, 240. 2 Míni se tak zv. soudce Chebský, k němuž v květnu r. 1432 zástupci koncilu Basilejského svolili na sjezdě v Chebu. (Viz NOVOTNÝ-URBÁNEK. České dějiny III, I, 91). 3 Srovnáme-li s tímto místem to, co bratří ve „Čtvrtém listě k mistru Rokycanovi“ pověděli o křtu dětí, vidíme, že sice nepokládali za správné děti křtíti, že však se dosud neodvážili křest jim odpírati a že tedy až dosud o věci uvažovali. Srovnej Předmluvu k Aktům I, str. 59, 62, 80.
18 PSÁNÍ MISTRA KORANDY PANU JANU KOSTKOVI Když k nám přišli Michal, Prokop a Chelčický,al zachováva- jíce k nim tichost ib slušnú poctivost, než jsmec oč počínali, což sme k nim měli mluviti o jich výtržnostech, napředd mezi námi s obú stran přestáno jest na jistém súdci, kteréhož i předkové naši na Basilejském zboru sě dovolali, totiž na zákonu božiem, na skutciech podstatníche prvotnie cierkve svaté i, na svatých doktořiech starých, zákládajících sě na témže zákonu, aby podlé toho, což jest viery, coch příslušie k vieře i také což jest řiezene v řádu křesťanském témuž zákonu neodporného!, pósobeno bylo mezi námi buď k držení, naučení neb napravení. V tom když s nimi v jistých časiech, i ráno i před nešporemi, rozmlú- váno bylok o tom, což o nich píší i mluvie, oni před námi na- před položivšem svého běhu“ základ (a ten ovšem“ nedokonalý?, o němž Vaši Milost zpravím potom časem příhodným8), k čemu sú sě přiznali, věděti račte: 1. Vyznalit, že dietky nemají křtěnyu býti praviece, že na- učenie nepřijímají a že to ještě mají v súdu“. JEMU ROZKAZANO A ŽE TOMU DOSTI NEUCINIL“, na f. 70a: „kdož by jim v tom spletku nechtěl povoliti a s nimi býti“. Na f. 71a AII má: o „těch BRATŘÍCH,“ ale M.: o těchto BRATRÍCIECH. — Něco podobného vidíme v opisu listu Rokycanova proti bratřím na f. 61a, kde jsou vynechána slova. vztahující se na bratří: „při svých bludiech a výtržcích.“ a AII: Jan Chelčický. b V AII chybí: tichost i. c V AII chybí: než jsme X jich výtržnostech. d A II: předovším. e V AII chybí. f AII: a. gVAII chybí. h AII: zákoně; následuje: božím. ch AII: což. i V AII chybí: témuž zákonu neodporného. j V AII chybí: i ráno i před nešporem. k V AII chybí. 1 AII: umluví. m AII: položivše napřed. n AII: běhu svého. o VAII chybí. p VAII následuje: ovšem. r VAII chybí. s AII: svým. t Číslice jednotlivých odstavců se v M. nalézají po straně. V AII jich není. u AII: křtěny nemají. 1 Míní se přední členové Jednoty bratrské a její úzké rady, t. kněz Michal, někdy farář Žamberský, bakalář Prokop z Jindřichova Hradce a Jan Chelčický, O knězi Michalovi viz u GOLLA, Chelčický a Jednota, 85, 88, 95—8, 105—7, 116—18, 127—8, 148—152, 177, 178, 182, 239, 242, o Prokopovi tamtéž 150—2. 159, 162, 169, 175—180, 184, 187—8, 206—8, 237, 241—2, 246, o Janu Chelčickém tamtéž 48, 92—3, 150, 194, 239, 240. 2 Míni se tak zv. soudce Chebský, k němuž v květnu r. 1432 zástupci koncilu Basilejského svolili na sjezdě v Chebu. (Viz NOVOTNÝ-URBÁNEK. České dějiny III, I, 91). 3 Srovnáme-li s tímto místem to, co bratří ve „Čtvrtém listě k mistru Rokycanovi“ pověděli o křtu dětí, vidíme, že sice nepokládali za správné děti křtíti, že však se dosud neodvážili křest jim odpírati a že tedy až dosud o věci uvažovali. Srovnej Předmluvu k Aktům I, str. 59, 62, 80.
Strana 19
PSÁNÍ MISTRA KORANDY PANU JANU KOSTKOVI. 19 2. Item, že sú po druhé křtěni a tak každého, kdoa k nim přistúpí, křtie znovab praviece, že prvníc křest nebyl z viery anie volenie zboru 11. 3. Item, Michal že znova seg po druhé křtilg ih kněžstvie přijalch pravě, že prvnieho neměl za kněžstvie. 4. Item, pravili: „Kdyži sme sě odtrhli od římské cierkve i od vás, tehdy, kteříži by mezi námi měli býtik za knězel a a který z nich biskupem, o to sme losovali. A když přišel los na tři a z těch na jednoho, aby byl biskupem, tehdy má-li to tak ostáti, bylo mezi námi rozdělenie. Avšak potom ode všechm k tomu svoleno, že sme vyslali k biskupu valdenskému, kterýžto mnea (mluvie Michal o sobě) posvětil na biskupstvie, a já sě navrátiv světil sem jednoho z těch tří na kněž/stvie i na biskupstvie. Přes f. 69b to, abych dal znáti, že na sobě nic římského nemám a jiným abych dal příkladu, vzdal sem to kněžstvie římské neměv jeho za kněžstvie, i svěcen sem na kněžstvie od toho znova,ň kohož semo světil na kněžstvie“2 5. ltem: „Při svěcenie na kněžstvie nemáme jistép formy v sloviech, ale podlé modlitby a žádosti zborus bývá volenie a potom potvrzovánie skrze vzkládánie rukú“.3 a AII: kdož. b AII: znovu. c AII: prvé. d AII: nebyl křtěn. eVAII chybí; následuje: a. f AII: církve. gV M. chybí: se podruhé křtil. b V AII chybí. ch V AII následuje: seznal se. i AII: že když. j AII: kteří. k AII: měli býti mezi námi. 1 AII: kněží. m V AII chybí: ode všech. n AII: příklad dal. ň V AII chybí. o VAII následuje: prvé. p AII: jistých. Násle- duje: slov. r V AII chybí: formy v sloviech. s AII: církve. a V M. po straně: Svěcení pikhartův. O bratrském novokřtěnectví viz Předmluvu k Aktům I, str. 59, 70, 77, 80. 2 Výrok tento kněze Michala jest důležitý doklad k otázce posvěcení prvních kněží bratrských. Viz o věci AKTY I, str. 31, pozn. I, BARTOŠŮV článek „Valdenský biskup Štěpán z Basileje a jeho účast při ustavení Jednoty bratrské“ v ČČM. 1916. a pojednání MÜLLEROVO, Der Waldenserbischof Stephan und die Weihe der ersten Brüderpriester v ZEITET F. BRUDER- GESCHICHTE 1916 (X). kde se dovozuje, že biskup, jenž bratra Michala vy- světil, jest totožný se starým knězem valdenským, který podle některých pramenů ještě ve volebním shromáždění tři zvolené kněží posvětil. (Srovnej též CCH. 1916, 494—496). Viz též pozn. k f. 204a. 3 Ordinování kněží v Jednotě bratrské vůbec slulo potvrzování a záleželo hlavně ve vzkládání rukou potvrzujícího a v nějaké modlitbě. To se opíralo o zřejmá svědectví Písma. Dokladu k tomu poskytuje již volba prvních kněží a jejich potvrzování, o níž viz AKTY I, str. 31, pozn. l. Srovnej též AKTYI, str. 477. O pozdějších řádech viz GOLL, Chelčický a Jednota 184. 2*
PSÁNÍ MISTRA KORANDY PANU JANU KOSTKOVI. 19 2. Item, že sú po druhé křtěni a tak každého, kdoa k nim přistúpí, křtie znovab praviece, že prvníc křest nebyl z viery anie volenie zboru 11. 3. Item, Michal že znova seg po druhé křtilg ih kněžstvie přijalch pravě, že prvnieho neměl za kněžstvie. 4. Item, pravili: „Kdyži sme sě odtrhli od římské cierkve i od vás, tehdy, kteříži by mezi námi měli býtik za knězel a a který z nich biskupem, o to sme losovali. A když přišel los na tři a z těch na jednoho, aby byl biskupem, tehdy má-li to tak ostáti, bylo mezi námi rozdělenie. Avšak potom ode všechm k tomu svoleno, že sme vyslali k biskupu valdenskému, kterýžto mnea (mluvie Michal o sobě) posvětil na biskupstvie, a já sě navrátiv světil sem jednoho z těch tří na kněž/stvie i na biskupstvie. Přes f. 69b to, abych dal znáti, že na sobě nic římského nemám a jiným abych dal příkladu, vzdal sem to kněžstvie římské neměv jeho za kněžstvie, i svěcen sem na kněžstvie od toho znova,ň kohož semo světil na kněžstvie“2 5. ltem: „Při svěcenie na kněžstvie nemáme jistép formy v sloviech, ale podlé modlitby a žádosti zborus bývá volenie a potom potvrzovánie skrze vzkládánie rukú“.3 a AII: kdož. b AII: znovu. c AII: prvé. d AII: nebyl křtěn. eVAII chybí; následuje: a. f AII: církve. gV M. chybí: se podruhé křtil. b V AII chybí. ch V AII následuje: seznal se. i AII: že když. j AII: kteří. k AII: měli býti mezi námi. 1 AII: kněží. m V AII chybí: ode všech. n AII: příklad dal. ň V AII chybí. o VAII následuje: prvé. p AII: jistých. Násle- duje: slov. r V AII chybí: formy v sloviech. s AII: církve. a V M. po straně: Svěcení pikhartův. O bratrském novokřtěnectví viz Předmluvu k Aktům I, str. 59, 70, 77, 80. 2 Výrok tento kněze Michala jest důležitý doklad k otázce posvěcení prvních kněží bratrských. Viz o věci AKTY I, str. 31, pozn. I, BARTOŠŮV článek „Valdenský biskup Štěpán z Basileje a jeho účast při ustavení Jednoty bratrské“ v ČČM. 1916. a pojednání MÜLLEROVO, Der Waldenserbischof Stephan und die Weihe der ersten Brüderpriester v ZEITET F. BRUDER- GESCHICHTE 1916 (X). kde se dovozuje, že biskup, jenž bratra Michala vy- světil, jest totožný se starým knězem valdenským, který podle některých pramenů ještě ve volebním shromáždění tři zvolené kněží posvětil. (Srovnej též CCH. 1916, 494—496). Viz též pozn. k f. 204a. 3 Ordinování kněží v Jednotě bratrské vůbec slulo potvrzování a záleželo hlavně ve vzkládání rukou potvrzujícího a v nějaké modlitbě. To se opíralo o zřejmá svědectví Písma. Dokladu k tomu poskytuje již volba prvních kněží a jejich potvrzování, o níž viz AKTY I, str. 31, pozn. l. Srovnej též AKTYI, str. 477. O pozdějších řádech viz GOLL, Chelčický a Jednota 184. 2*
Strana 20
20 PSÁNÍ MISTRA KORANDY PANU JANU KOSTKOVI. 6. Item: „By pak zbor neměl žádného kněze, tehdy podlé dověřenie k Bohu, kohož sobě za kněze zvolí zbor,a kterýžb sě k té služebnosti hodí, ten přijma to volenie, zuostane“ za kněze“. A protož Prokopovi“ přivedeno, což on jindyď mluvil a řkae „Máme kněze ani od římských, ani od Valdenských“ a8 hned jemu řečeno,ch že knězem nenie, aby toho nechal i s jinými.“ 7. Item, pravili, žej kněžie, kteřížk od biskupuov římských pošlim, nepošlin podlé řádu, kterýž Buoh Otec zřiedil skrze Syna svého a kterýž zachovávali apoštolé, a protož° nesmieme osvěd- čiti,P žer by byli kněžie.s2 8. Item: „Od vašeho kněze, by na něho nic nebylo zlého věděno,u nechtěli bychom svátostí přijímati, neb nenie knězem z řádu a z volenie cierkve, aniž takovýv má které moci« poslu- hovati svátostmi.“3 9. Item, tázáni jsúce,y proč jedie, pijí, obcují se pány i s ji- nými, kteříž nejsú v jich cierkvi, odpověděli: „Kteříž jsú s námi, když potom odstupují od nás, s těmi neobcujemz podlé naučenie písem, ale kteříž k nám nepřistúpili ani (jsme) jich křtili aa, s těmi jiesti, píti, obcovati muožem, neb die s. Pavel: Jestliže by kto z nevěrných povolalbb vásce k večeři a chcete jíti, což vám předlo- cca ženo bude, jezte etc. a V AII chybí. b AII: když. c A II: zuostává. d AII: Prokop, jakož jemu přivedeno, pravil jindy. e V AII chybí: mluvil a řka. f AII: kněži. g AII: i. h V AIIchybí. ch AII: řečeno jemu. I V AII následuje: takovými. V AII chybí: pravili, že. k V AII chybí. 1 AII: římských biskupuov. Následuje: že. m AII: nepošli. nV AII chybí. o V AII chybí: a protož. P AII: svědčiti. r VAII chybí. s V AII následuje: odstoupili jsme od římských i od vás, neb oborem kněží i lidé přestupují boží přikázání. t AII: nebylo na něho nic. u AII: vědíno. v V A II následuje: muož. X V AII chybí: má které moci. y AII: jsúc. z AII:neobcujeme. aa AII: jichž sme nekřtili. bb V AII následuje. k stolu etc. ce V A II chybí: vás X jezte etc. a 1 Kor. 10, 27. 1 Tím potvrzuje se to, co již dosti zřetelně vyzírá ze „Spisu o dobrých a zlých kněžiech“, že člověk opravdu ctnostný jest vlastně skutečně již knězem a že obřad potvrzení jest pouhá formalita. Správně tudíž MULLER má za to, že bratří již potvrzení svých kněží valdenským knězem (nebo biskupem) při- kládali význam pouze formální. Srovnej AKTY I, Předmluva str. 101, 108 a tekst str. 29, pozn. 1. 2 Jak tomu dlužno rozuměti, vysvítá dostatečně z odpovědi, kterou bratři dali na pastýřské listy, které konsistoř podobojí po kollokviu s bratřími vydala koncem listopadu 1478; srovnej AKTY I, str. 138 Předmluvy a str. 477, k tomu pozn. I na str. 29. Srovnej výše pozn. 2.
20 PSÁNÍ MISTRA KORANDY PANU JANU KOSTKOVI. 6. Item: „By pak zbor neměl žádného kněze, tehdy podlé dověřenie k Bohu, kohož sobě za kněze zvolí zbor,a kterýžb sě k té služebnosti hodí, ten přijma to volenie, zuostane“ za kněze“. A protož Prokopovi“ přivedeno, což on jindyď mluvil a řkae „Máme kněze ani od římských, ani od Valdenských“ a8 hned jemu řečeno,ch že knězem nenie, aby toho nechal i s jinými.“ 7. Item, pravili, žej kněžie, kteřížk od biskupuov římských pošlim, nepošlin podlé řádu, kterýž Buoh Otec zřiedil skrze Syna svého a kterýž zachovávali apoštolé, a protož° nesmieme osvěd- čiti,P žer by byli kněžie.s2 8. Item: „Od vašeho kněze, by na něho nic nebylo zlého věděno,u nechtěli bychom svátostí přijímati, neb nenie knězem z řádu a z volenie cierkve, aniž takovýv má které moci« poslu- hovati svátostmi.“3 9. Item, tázáni jsúce,y proč jedie, pijí, obcují se pány i s ji- nými, kteříž nejsú v jich cierkvi, odpověděli: „Kteříž jsú s námi, když potom odstupují od nás, s těmi neobcujemz podlé naučenie písem, ale kteříž k nám nepřistúpili ani (jsme) jich křtili aa, s těmi jiesti, píti, obcovati muožem, neb die s. Pavel: Jestliže by kto z nevěrných povolalbb vásce k večeři a chcete jíti, což vám předlo- cca ženo bude, jezte etc. a V AII chybí. b AII: když. c A II: zuostává. d AII: Prokop, jakož jemu přivedeno, pravil jindy. e V AII chybí: mluvil a řka. f AII: kněži. g AII: i. h V AIIchybí. ch AII: řečeno jemu. I V AII následuje: takovými. V AII chybí: pravili, že. k V AII chybí. 1 AII: římských biskupuov. Následuje: že. m AII: nepošli. nV AII chybí. o V AII chybí: a protož. P AII: svědčiti. r VAII chybí. s V AII následuje: odstoupili jsme od římských i od vás, neb oborem kněží i lidé přestupují boží přikázání. t AII: nebylo na něho nic. u AII: vědíno. v V A II následuje: muož. X V AII chybí: má které moci. y AII: jsúc. z AII:neobcujeme. aa AII: jichž sme nekřtili. bb V AII následuje. k stolu etc. ce V A II chybí: vás X jezte etc. a 1 Kor. 10, 27. 1 Tím potvrzuje se to, co již dosti zřetelně vyzírá ze „Spisu o dobrých a zlých kněžiech“, že člověk opravdu ctnostný jest vlastně skutečně již knězem a že obřad potvrzení jest pouhá formalita. Správně tudíž MULLER má za to, že bratří již potvrzení svých kněží valdenským knězem (nebo biskupem) při- kládali význam pouze formální. Srovnej AKTY I, Předmluva str. 101, 108 a tekst str. 29, pozn. 1. 2 Jak tomu dlužno rozuměti, vysvítá dostatečně z odpovědi, kterou bratři dali na pastýřské listy, které konsistoř podobojí po kollokviu s bratřími vydala koncem listopadu 1478; srovnej AKTY I, str. 138 Předmluvy a str. 477, k tomu pozn. I na str. 29. Srovnej výše pozn. 2.
Strana 21
PSÁNÍ MISTRA KORANDY PANU JANA KOSTKOVI. 21 10. Item: „Mistr Jan z Rokycan pravil k nám: Byl bych rád s vámi, ale byl bych potupen, jakožto i vy.““1 K tomu jim pověděno,a že toho nenie, neb mistr proti nim zjevněb kázal i psal, jakož teď přípis listu jeho posílám,“ a Micha- lovi připomenuto, kterak za mistra dobré paměti seznal sě v svých bludiech/poddav sě k tomu, že chce opraviti, kdyd a kde bude f. 70a jemu rozkázáno, a že tomu dosti neučinil.d2. 11. Item, pravili, žee „při biřmování« nemáme formy, ani oleje, než potvrzovánie děje seg rukú vzkládaním“.3 12. Item, o těle božím a krvi jeho svaté? seznalih: „Než sě jie a pie, nemáme vysvědčenie, by v těch zpósobách bylo tělo a krev božie,ch anii také máme vysvědčenie, by v těch zpósobách bylo tělo a krev božie, anii také máme vysvědčenie, by tělu Kristovu mělo sě klaněnok býti v svátosti.“4 Pane milý,r tyto kusy i jiných viece, ač mnoho obrtlíkuov umietali, vyslyševše, navrátili sme sě k jich základu o dietek nekřtění, položivšel před ně písma podlé súdce předepsaného, že dietky mají křtěny býti. Ty jsú přijali praviec, že tomu chtie obyk- núti.m Potom“ sme sstúpili,o že křest nemá opětován býti, dovedli a A II: povědíno. b AII: zjevně proti nim. c V M. chybí: jakož teď přípis jeho listu posílám. dV AII chybí: kdy X neučinil. eV AII chybí. fVAII následuje: slov. g AII: se děje. h V AII chybí: jeho svaté seznali. ch VAII následuje: item. 1 V AII chybí: aniXbožie. Následuje: item. jAII: aniž. k AII: klaníno. 1AII: předloživše a položivše. m AII: obvyknouti. nVAII následuje: když. o M.: stúpíli. AII: sstoupili. a V M. po straně touž rukou: Confirmatio. BV M. po straně touž rukou: De cucharistia. Y V M. po straně touž rukou: De parvulis baptisandis. ôV M. po straně touž rukou: De iteratione baptismi. Tento Rokycanův výrok uvádí se již v prvním listě bratří k Rokycanovi (AKTY I. str. 3). O věci píše Koranda ještě r. 1479 panu Kostkovi takto: „Item, opěňují hanby své, když své zlosti, bludy premují i řeči i pošmúrnú pokrytostí, a to když jsú ne před svými, jako mezi jinými Michal, zmařilý kněz, slíbiv své bludy odvolati a u vieře se sjednati, toho neučinil, a slíbiv hospodáři na rathúze neucházeti, i odšel jest kradmo, měv klíče svěřené, avšak to opěňuje pravě, že Buoh jemu pomohl“ (TRUHLAR, Manualník 40). Obojí narážka hledí asi k prvnímu pronásledování bratři r. 1461. (Srovnej GOLL, Chelčický a Jednota 102, 118—119). Že tomu tak skutečně bylo, viz AKTY I, str. 59 a 138 Předmluvy a str. 40, 41, 294, 475, 632 tekstu. 4 Tím jest krátce vyjádřen hlavní rozdíl, kterým liší se názor bratrský o eucharistii od katolického. O názorech bratrských stran eucharistie viz AKTY I, str. 6, pozn. 2.
PSÁNÍ MISTRA KORANDY PANU JANA KOSTKOVI. 21 10. Item: „Mistr Jan z Rokycan pravil k nám: Byl bych rád s vámi, ale byl bych potupen, jakožto i vy.““1 K tomu jim pověděno,a že toho nenie, neb mistr proti nim zjevněb kázal i psal, jakož teď přípis listu jeho posílám,“ a Micha- lovi připomenuto, kterak za mistra dobré paměti seznal sě v svých bludiech/poddav sě k tomu, že chce opraviti, kdyd a kde bude f. 70a jemu rozkázáno, a že tomu dosti neučinil.d2. 11. Item, pravili, žee „při biřmování« nemáme formy, ani oleje, než potvrzovánie děje seg rukú vzkládaním“.3 12. Item, o těle božím a krvi jeho svaté? seznalih: „Než sě jie a pie, nemáme vysvědčenie, by v těch zpósobách bylo tělo a krev božie,ch anii také máme vysvědčenie, by v těch zpósobách bylo tělo a krev božie, anii také máme vysvědčenie, by tělu Kristovu mělo sě klaněnok býti v svátosti.“4 Pane milý,r tyto kusy i jiných viece, ač mnoho obrtlíkuov umietali, vyslyševše, navrátili sme sě k jich základu o dietek nekřtění, položivšel před ně písma podlé súdce předepsaného, že dietky mají křtěny býti. Ty jsú přijali praviec, že tomu chtie obyk- núti.m Potom“ sme sstúpili,o že křest nemá opětován býti, dovedli a A II: povědíno. b AII: zjevně proti nim. c V M. chybí: jakož teď přípis jeho listu posílám. dV AII chybí: kdy X neučinil. eV AII chybí. fVAII následuje: slov. g AII: se děje. h V AII chybí: jeho svaté seznali. ch VAII následuje: item. 1 V AII chybí: aniXbožie. Následuje: item. jAII: aniž. k AII: klaníno. 1AII: předloživše a položivše. m AII: obvyknouti. nVAII následuje: když. o M.: stúpíli. AII: sstoupili. a V M. po straně touž rukou: Confirmatio. BV M. po straně touž rukou: De cucharistia. Y V M. po straně touž rukou: De parvulis baptisandis. ôV M. po straně touž rukou: De iteratione baptismi. Tento Rokycanův výrok uvádí se již v prvním listě bratří k Rokycanovi (AKTY I. str. 3). O věci píše Koranda ještě r. 1479 panu Kostkovi takto: „Item, opěňují hanby své, když své zlosti, bludy premují i řeči i pošmúrnú pokrytostí, a to když jsú ne před svými, jako mezi jinými Michal, zmařilý kněz, slíbiv své bludy odvolati a u vieře se sjednati, toho neučinil, a slíbiv hospodáři na rathúze neucházeti, i odšel jest kradmo, měv klíče svěřené, avšak to opěňuje pravě, že Buoh jemu pomohl“ (TRUHLAR, Manualník 40). Obojí narážka hledí asi k prvnímu pronásledování bratři r. 1461. (Srovnej GOLL, Chelčický a Jednota 102, 118—119). Že tomu tak skutečně bylo, viz AKTY I, str. 59 a 138 Předmluvy a str. 40, 41, 294, 475, 632 tekstu. 4 Tím jest krátce vyjádřen hlavní rozdíl, kterým liší se názor bratrský o eucharistii od katolického. O názorech bratrských stran eucharistie viz AKTY I, str. 6, pozn. 2.
Strana 22
22 PSÁNÍ MISTRA KORANDY PANU JANU KOSTKOVI. f. 70b sme toho písmy stálými, i to a přidavše,b kohož oni křtie ve jméno Trojice svaté majíce« o tom vieru, že myd nedopustili bychom po druhé křtíti, abychom křivdye svátosti neučinili ani zlehčenie jménu“ i moci Trojice svaté, is řečeno jim,h aby toho nechali, ani tak smýšleli,ch poněvadž jest proti vieře, proti písmom a veliká jich ukrutnost v tom tak všecky kromě sebe odsuzovati za ne- křesťany i k zatracení věčnému,i ktož byk jim v tom zpletku nechtěl povoliti a s nimi býti.k A my to vidúce nechtěli jsme s nimi o jiné mluviti artikule nebo jich smyšlenky,m poněvadž sě při tomto měli zatvrzeně i pověděvše jim, v čem jmenovitě blúdie, řekli sme jim, aby opra- vili, že na zlém stojie a že jim to nezuostane, ani jimn budeo trpieno. I kázali sme jim z Prahy odjíti pro jisté a hodné příčiny, jakož potom Tvé Milosti budú? pověděny. Přes to i to račtes vě- děti, že jsme k nim měli sět dobrotivě, poctivě i pokojněu krom toho, cožv jim naposledy z té příčiny, jakož předepsáno, ale bez haněnie, pověděno.* I rač z toho ze všeho pohleděti na jich vše- tečnost, bludy i neústupnost. Písemy nechtějí přijieti, na smyšlen- káchz/ své vóličky ustrnují aa; protož bb nenie, z čeho by měli c milo- váni býti dd neb zastáváni, ale bylo by dobré, aby naučenie přijali, jakož sě zapsali povolni býti písmóm svatým jistým,ce svévolnosti výtržné a takové pletichy, ješto neostane,“ nechajíce. Vašie Milosti také bude to 88 slušné i poctivé, k tomu je napomenúti, th „abyšte chch útržky všelikteraké mohli pominouti“ chch Toť já z té povinnosti, kterúž mám k Tvél Milosti, z lásky za výstrahu předkládám, neboji nerád bychkk tomu, co by při vás bylo, ješto by před pánem Bohem i dobrými lidmi Tvé“ Milosti mělo za vinu počteno býti. A protož že jste v Krista pána uvěřili a žemm jste pokřtěni a tak jste křesťanem a že v svátostech Kristo- a V AII následuje: jim. b AII: pravíce; následuje: že my. c AII: majíc. d V AII chybí: že my. e V AII následuje: té. f AII: jména. g V AII následuje: napomenuti jsou. h V AII chybí: řečeno jim. ch A II: smyslili. 1 AII: takže. j V AII následuje: nechtěli k tomu povoliti. k V AII chybí: ktožby X s nimi býti. 1 AII: artikule mluviti. m V AII chybí: nebo jich myšlenky. n VAII chybl: nezuostane, ani jim o AII: nebude. P AII: budou Tvé Milosti. rAII: povědiny. s A II: račte přes to i to. t A II: se k nim měli. u AII: pokorně. v AII: co. x AII: povědíno. y AII: písma. z V AII následuje: podlé. aa AII: ustrnujíce. bb AII: i. ce V AII následuje: chváleni býti a. dd V AII chybí. ce AII: jistým a svatým. ff AII: nestane. gg AII: to bude. hh AII: napo- mínati. chch V M. chybí: abysteX pominouti. Ii AII: Vaší. ji AII: neb. kk AII: bych nerád. I1 AII: Vaší. mm V AII chybí.
22 PSÁNÍ MISTRA KORANDY PANU JANU KOSTKOVI. f. 70b sme toho písmy stálými, i to a přidavše,b kohož oni křtie ve jméno Trojice svaté majíce« o tom vieru, že myd nedopustili bychom po druhé křtíti, abychom křivdye svátosti neučinili ani zlehčenie jménu“ i moci Trojice svaté, is řečeno jim,h aby toho nechali, ani tak smýšleli,ch poněvadž jest proti vieře, proti písmom a veliká jich ukrutnost v tom tak všecky kromě sebe odsuzovati za ne- křesťany i k zatracení věčnému,i ktož byk jim v tom zpletku nechtěl povoliti a s nimi býti.k A my to vidúce nechtěli jsme s nimi o jiné mluviti artikule nebo jich smyšlenky,m poněvadž sě při tomto měli zatvrzeně i pověděvše jim, v čem jmenovitě blúdie, řekli sme jim, aby opra- vili, že na zlém stojie a že jim to nezuostane, ani jimn budeo trpieno. I kázali sme jim z Prahy odjíti pro jisté a hodné příčiny, jakož potom Tvé Milosti budú? pověděny. Přes to i to račtes vě- děti, že jsme k nim měli sět dobrotivě, poctivě i pokojněu krom toho, cožv jim naposledy z té příčiny, jakož předepsáno, ale bez haněnie, pověděno.* I rač z toho ze všeho pohleděti na jich vše- tečnost, bludy i neústupnost. Písemy nechtějí přijieti, na smyšlen- káchz/ své vóličky ustrnují aa; protož bb nenie, z čeho by měli c milo- váni býti dd neb zastáváni, ale bylo by dobré, aby naučenie přijali, jakož sě zapsali povolni býti písmóm svatým jistým,ce svévolnosti výtržné a takové pletichy, ješto neostane,“ nechajíce. Vašie Milosti také bude to 88 slušné i poctivé, k tomu je napomenúti, th „abyšte chch útržky všelikteraké mohli pominouti“ chch Toť já z té povinnosti, kterúž mám k Tvél Milosti, z lásky za výstrahu předkládám, neboji nerád bychkk tomu, co by při vás bylo, ješto by před pánem Bohem i dobrými lidmi Tvé“ Milosti mělo za vinu počteno býti. A protož že jste v Krista pána uvěřili a žemm jste pokřtěni a tak jste křesťanem a že v svátostech Kristo- a V AII následuje: jim. b AII: pravíce; následuje: že my. c AII: majíc. d V AII chybí: že my. e V AII následuje: té. f AII: jména. g V AII následuje: napomenuti jsou. h V AII chybí: řečeno jim. ch A II: smyslili. 1 AII: takže. j V AII následuje: nechtěli k tomu povoliti. k V AII chybí: ktožby X s nimi býti. 1 AII: artikule mluviti. m V AII chybí: nebo jich myšlenky. n VAII chybl: nezuostane, ani jim o AII: nebude. P AII: budou Tvé Milosti. rAII: povědiny. s A II: račte přes to i to. t A II: se k nim měli. u AII: pokorně. v AII: co. x AII: povědíno. y AII: písma. z V AII následuje: podlé. aa AII: ustrnujíce. bb AII: i. ce V AII následuje: chváleni býti a. dd V AII chybí. ce AII: jistým a svatým. ff AII: nestane. gg AII: to bude. hh AII: napo- mínati. chch V M. chybí: abysteX pominouti. Ii AII: Vaší. ji AII: neb. kk AII: bych nerád. I1 AII: Vaší. mm V AII chybí.
Strana 23
PSÁNÍ MISTRA KORANDY PANU JANU KOSTKOVI. 23 vých, kteréž z milosti své za lékařstvie dušem lidským ustanoviti ráčil, mátea věřitib a tito bratříkové po druhé křtiece k újmě toho křtu a k zlehčení« a tak samého Kristaď i jiné jehoe svátosti vypraz- ňují,“ jakož z jich seznánie předepsaného muož hojně srozuměnog býti: slušie vám v tom vieru, čest i ustanovenie pána Krista zastati, tyh bratříky k tomu držeti, aby slyševšek písma jistál ještěm napra- vili v svých výstupciech a zvláště, poněvadž nebylo hleděno " k jich zkažení, ale k napravení, jakož nenie málo, ale mnoho, při čem by napraviti měli. Jistě, pane, neslýchal sem, ani čítal o takových zmatciech při vieře, jakož sě přiznali bratříkové tito, a mám za to, že při nich jest toho viece, neb nám nejedni oznamovali i° psaliP o jich běziech, v nichž? sě tajie,s aby nebyli ovšem poznáni a v mrzkost dáni čijíce do sebe, že by jim to nestálo, kdyby naprosto bylo zvěděno.t! Ale nicť nenie tak tajného, byť časem svým nebylo zjeveno. I dobré by jim bylo rozómu i vuoli vieře poddati, dokadž čas příhodný. Také nenie co patřiti na jich buďto skutky pošmúrné, buďto mluvenie poknířilé«; však pán Kristus najviece proti pokryt- cóm domlúval!2 Anjely také šatanášuovz umieť sě proměniti a v anjelabb světlosti,a a takových podlé řeči s. Pavla � naj/viece f. 71a sě varovati a vystřéhati jest slušné i potřebné. Již jsem něco c prodlil, kteráž někdy miery nemá, z té lásky, kterúž mám k Tvédd Milosti. To mi, jakož prosím, odpustíte. a V AII chybí. b AII: věříte. c V AII chybí: k zlehčení. dV AII násle- duje: činí. e V AII chybí. f AII: vypraždňují. g AII: srozumíno. h A II: je. i VAII chybí. j V AII následuje: ještě. k AII: slyšavše. 1 AII: stálá. mVAII chybí. n A II: hledíno. o V AII chybí. P V AII následuje: pravíce. rAII: že se v nich. s V AII následuje: a tajiti budou. t AII: zvědíno. u A II: rozum. v A II: dokudž. x A II: pokňouřilé. y A II: anděl. z A II: satanášův. aa AII: přeměniti. bb A II: anděla. ce AII: nětco; následuje: řečí. dd AII: Vaší a 2 Kor. 11, 14. 2 Kor. 11, 1 a násl. 1 Již ve ČTVRTÉM LISTĚ K ROKYCANOVI stěžují si bratří do různých pomluv (AKTY I, 46). V DRUHÉM LISTÉ VŠEM VUBEC (AKTY I, 211) stěžují si na veřejné mínění, že ve skutečnosti jsou horšími, než se veřejně ukazují. Srovnej též SEDMÝ LIST MISTRU ROKYCANOVI AII. Srovnej též níže pozn. 2. 2 Srovnej k tomu odpověď mistrů Pražských panu Janu Zajícovi z Hasen- burka z r. 1489 (respektive 1493) v Manuálníku Korandově (vyd. Truhlářovo, str. 33): „Ještě že někteří držie a mluvie o jich dobrém životě, my toho čásku známe a byť o nich mohly stěny mluviti, okázala by sě jich ne svatost, ale ne- šlechetnost, ne pravda, ale pokrytstvie i to pokrytstvie, kteréž při nich jest, jako poknířile sě mieti, pošmúrnú tvář okazovati, z ticha smutně někdy mluviti a o sobě sě chlubiti, aby v tom viděni byli...“
PSÁNÍ MISTRA KORANDY PANU JANU KOSTKOVI. 23 vých, kteréž z milosti své za lékařstvie dušem lidským ustanoviti ráčil, mátea věřitib a tito bratříkové po druhé křtiece k újmě toho křtu a k zlehčení« a tak samého Kristaď i jiné jehoe svátosti vypraz- ňují,“ jakož z jich seznánie předepsaného muož hojně srozuměnog býti: slušie vám v tom vieru, čest i ustanovenie pána Krista zastati, tyh bratříky k tomu držeti, aby slyševšek písma jistál ještěm napra- vili v svých výstupciech a zvláště, poněvadž nebylo hleděno " k jich zkažení, ale k napravení, jakož nenie málo, ale mnoho, při čem by napraviti měli. Jistě, pane, neslýchal sem, ani čítal o takových zmatciech při vieře, jakož sě přiznali bratříkové tito, a mám za to, že při nich jest toho viece, neb nám nejedni oznamovali i° psaliP o jich běziech, v nichž? sě tajie,s aby nebyli ovšem poznáni a v mrzkost dáni čijíce do sebe, že by jim to nestálo, kdyby naprosto bylo zvěděno.t! Ale nicť nenie tak tajného, byť časem svým nebylo zjeveno. I dobré by jim bylo rozómu i vuoli vieře poddati, dokadž čas příhodný. Také nenie co patřiti na jich buďto skutky pošmúrné, buďto mluvenie poknířilé«; však pán Kristus najviece proti pokryt- cóm domlúval!2 Anjely také šatanášuovz umieť sě proměniti a v anjelabb světlosti,a a takových podlé řeči s. Pavla � naj/viece f. 71a sě varovati a vystřéhati jest slušné i potřebné. Již jsem něco c prodlil, kteráž někdy miery nemá, z té lásky, kterúž mám k Tvédd Milosti. To mi, jakož prosím, odpustíte. a V AII chybí. b AII: věříte. c V AII chybí: k zlehčení. dV AII násle- duje: činí. e V AII chybí. f AII: vypraždňují. g AII: srozumíno. h A II: je. i VAII chybí. j V AII následuje: ještě. k AII: slyšavše. 1 AII: stálá. mVAII chybí. n A II: hledíno. o V AII chybí. P V AII následuje: pravíce. rAII: že se v nich. s V AII následuje: a tajiti budou. t AII: zvědíno. u A II: rozum. v A II: dokudž. x A II: pokňouřilé. y A II: anděl. z A II: satanášův. aa AII: přeměniti. bb A II: anděla. ce AII: nětco; následuje: řečí. dd AII: Vaší a 2 Kor. 11, 14. 2 Kor. 11, 1 a násl. 1 Již ve ČTVRTÉM LISTĚ K ROKYCANOVI stěžují si bratří do různých pomluv (AKTY I, 46). V DRUHÉM LISTÉ VŠEM VUBEC (AKTY I, 211) stěžují si na veřejné mínění, že ve skutečnosti jsou horšími, než se veřejně ukazují. Srovnej též SEDMÝ LIST MISTRU ROKYCANOVI AII. Srovnej též níže pozn. 2. 2 Srovnej k tomu odpověď mistrů Pražských panu Janu Zajícovi z Hasen- burka z r. 1489 (respektive 1493) v Manuálníku Korandově (vyd. Truhlářovo, str. 33): „Ještě že někteří držie a mluvie o jich dobrém životě, my toho čásku známe a byť o nich mohly stěny mluviti, okázala by sě jich ne svatost, ale ne- šlechetnost, ne pravda, ale pokrytstvie i to pokrytstvie, kteréž při nich jest, jako poknířile sě mieti, pošmúrnú tvář okazovati, z ticha smutně někdy mluviti a o sobě sě chlubiti, aby v tom viděni byli...“
Strana 24
24 PSÁNÍ MISTRA KORANDY PANU JANU KOSTKOVI. A pak aby nebylo řečeno, že sem samotně o těchto a bratříciechb psal, i jiníť« sě k tomu, což sem psal, seznají a nad to« teď posielám Tvéd Milostie přiepis listu dobré paměti mistra Jana' Rokycany, kterak vědah jich položenie v něčem,i i psal o nich po České zemik i Moravské,l1 abyšte i to vědúce uměli sě k nim tiem pří- hodnějie mieti, jem držeti in napomínati k napravení hodnému.? (F. 71b jest prázdné). a AII: těch. b AII: bratřích. c VAII chybí: i jiníťXnad to. d AII: Vaší. e AII: Vaší Milosti posílám. f V AII chybl. g AII: Rokycány. h V AII násle- duje: v straně. i V AII chybí: v něčem. j A II: Čechách. kV AII chybí. 1AII: Moravě. m V AII chybí. n V AII chybí. o AII: napomínajíce; násle- duje: je. p Více než 23 stránky další je prázdné. 1 Přílohou zde dotčenou jest nepochybně prvnt veřejný list Rokycanův proti bratřím ze srpna 1468, který ob ieden kus následuje v Manuálníku Korandově.
24 PSÁNÍ MISTRA KORANDY PANU JANU KOSTKOVI. A pak aby nebylo řečeno, že sem samotně o těchto a bratříciechb psal, i jiníť« sě k tomu, což sem psal, seznají a nad to« teď posielám Tvéd Milostie přiepis listu dobré paměti mistra Jana' Rokycany, kterak vědah jich položenie v něčem,i i psal o nich po České zemik i Moravské,l1 abyšte i to vědúce uměli sě k nim tiem pří- hodnějie mieti, jem držeti in napomínati k napravení hodnému.? (F. 71b jest prázdné). a AII: těch. b AII: bratřích. c VAII chybí: i jiníťXnad to. d AII: Vaší. e AII: Vaší Milosti posílám. f V AII chybl. g AII: Rokycány. h V AII násle- duje: v straně. i V AII chybí: v něčem. j A II: Čechách. kV AII chybí. 1AII: Moravě. m V AII chybí. n V AII chybí. o AII: napomínajíce; násle- duje: je. p Více než 23 stránky další je prázdné. 1 Přílohou zde dotčenou jest nepochybně prvnt veřejný list Rokycanův proti bratřím ze srpna 1468, který ob ieden kus následuje v Manuálníku Korandově.
Strana 25
Hádka Rokycánova s Tábory i na sněmu u Hory léta Páně 1444, f. 72a sepsaná od něho, jakž se mu líbilo.1 A mezi tou obojí stranou přidal soud zákona božího b(ratr) Lukáš, [kterýž v Jednotě v pěti letech od počátku svého k bratřím přijití všech pět stupňů neb hřiven ouřadů přijal; prvé byl baka- lářem v Praze. Živ byl 70 let. Biskupem v Jednotě byl 28 let. Umřel pak týž b(ratr) Lukáš léta Páně 1528 ten pátek před S. Lucí].a2 Předmluva na spis Rokycánův. f. 73а i Časův těchto našeho pokušení přišel v rušce spis učiněný z hádek, kteréž měl Rokycán s svými proti táborským kněžím u Hory3 etc.; a nyní naskýtá se ne pro jiné než proti bratřím a Část nadpisu označená závorkou IJ jest připsána (později) jinou rukou než ostatní tekst. Jest to ruka C z I. svazku Aktů Jednoty bratrské. Viz o ní AKTY I, str. 28—29 Předmluvy. Po nadpise jsou 2a stránky prázdné. Ná- sledující f. 72b jest také prázdné. 1 Sepsání toto bratra Lukáše, označované obyčejně jménem „Trialogus“, vydal Z. NEJEDLY, Prameny k synodám strany pražské a táborské str. 56—95. V něm obsažen jest spis Rokycanův o rozdílech ve víře, jimiž se lišili kněží táborští od mistrů a kněží jeho strany, podaný lednovému sněmu r. 1444, jakož i usnesení tohoto sněmu, kteréž jest rovněž nejspíše dilem Rokycanovým. Poněvadž obě sepsání Rokycanova ve spise Lukášově vystupují ve formě citátových vložek, proti nimž spisovatel polemisuje, otiskují se menším písmem. — O obsahu viz NEJEDLÝ na uv. místě, str. 21-22, 23—24 a PAL'MOV, Braťja I, I, 123—124. Lukášův „Trialogus“ a spis Rokycanův k sněmu ledno- vému r. 1444 jsou pouze v rukopise AII f. 72a a násl., ale výrok sněmu vyskytuje se ve více rukopisích (jak na příslušném místě níže bude poznamenáno), k nimž se při vydání též přihlíží. — Nadpis, který sepsání naše má, jest ne- vhodný a také nesprávný, pokud se týče disputace Kutnohorské, ježto tato byla r. 1443, kdežto r. 1444 (v lednu) byl sněm v Praze, jenž učinil výrok, čí víra, zda strany Rokycanovy či Táborů, jest správná. — Tekst AII jest velmi zhusta podtrháván, poněvadž však podtrhování jest provedeno velmi libovolně, takže není patrna příčina nebo účel, proto ve vydání tomto se k němu ne- přihlíží. II. prosince. Životopisné zprávy o bratru Lukášovi zde uvedené vy- skytují se skoro doslovně v bratrském nekrologiu vydaném FIEDLEREM, Todtenbuch der Geistlichkeit der böhmischen Brüder, str. 224. Autorem obojich zpráv jest bratr Jan Blahoslav. 3 Miní se synoda Kutnohorská v červenci (6. nebo 8.) r. 1443. Viz PŘEDMLUVU.
Hádka Rokycánova s Tábory i na sněmu u Hory léta Páně 1444, f. 72a sepsaná od něho, jakž se mu líbilo.1 A mezi tou obojí stranou přidal soud zákona božího b(ratr) Lukáš, [kterýž v Jednotě v pěti letech od počátku svého k bratřím přijití všech pět stupňů neb hřiven ouřadů přijal; prvé byl baka- lářem v Praze. Živ byl 70 let. Biskupem v Jednotě byl 28 let. Umřel pak týž b(ratr) Lukáš léta Páně 1528 ten pátek před S. Lucí].a2 Předmluva na spis Rokycánův. f. 73а i Časův těchto našeho pokušení přišel v rušce spis učiněný z hádek, kteréž měl Rokycán s svými proti táborským kněžím u Hory3 etc.; a nyní naskýtá se ne pro jiné než proti bratřím a Část nadpisu označená závorkou IJ jest připsána (později) jinou rukou než ostatní tekst. Jest to ruka C z I. svazku Aktů Jednoty bratrské. Viz o ní AKTY I, str. 28—29 Předmluvy. Po nadpise jsou 2a stránky prázdné. Ná- sledující f. 72b jest také prázdné. 1 Sepsání toto bratra Lukáše, označované obyčejně jménem „Trialogus“, vydal Z. NEJEDLY, Prameny k synodám strany pražské a táborské str. 56—95. V něm obsažen jest spis Rokycanův o rozdílech ve víře, jimiž se lišili kněží táborští od mistrů a kněží jeho strany, podaný lednovému sněmu r. 1444, jakož i usnesení tohoto sněmu, kteréž jest rovněž nejspíše dilem Rokycanovým. Poněvadž obě sepsání Rokycanova ve spise Lukášově vystupují ve formě citátových vložek, proti nimž spisovatel polemisuje, otiskují se menším písmem. — O obsahu viz NEJEDLÝ na uv. místě, str. 21-22, 23—24 a PAL'MOV, Braťja I, I, 123—124. Lukášův „Trialogus“ a spis Rokycanův k sněmu ledno- vému r. 1444 jsou pouze v rukopise AII f. 72a a násl., ale výrok sněmu vyskytuje se ve více rukopisích (jak na příslušném místě níže bude poznamenáno), k nimž se při vydání též přihlíží. — Nadpis, který sepsání naše má, jest ne- vhodný a také nesprávný, pokud se týče disputace Kutnohorské, ježto tato byla r. 1443, kdežto r. 1444 (v lednu) byl sněm v Praze, jenž učinil výrok, čí víra, zda strany Rokycanovy či Táborů, jest správná. — Tekst AII jest velmi zhusta podtrháván, poněvadž však podtrhování jest provedeno velmi libovolně, takže není patrna příčina nebo účel, proto ve vydání tomto se k němu ne- přihlíží. II. prosince. Životopisné zprávy o bratru Lukášovi zde uvedené vy- skytují se skoro doslovně v bratrském nekrologiu vydaném FIEDLEREM, Todtenbuch der Geistlichkeit der böhmischen Brüder, str. 224. Autorem obojich zpráv jest bratr Jan Blahoslav. 3 Miní se synoda Kutnohorská v červenci (6. nebo 8.) r. 1443. Viz PŘEDMLUVU.
Strana 26
26 HADKA ROKYCANOVA S TABORY. k potupě jich, (k) kterýž vzat před se — ne pro vysvobození pravdy od protivnice její křivdy — Antikristem pod věrou smyšlenou. A že v tom spisu dvoje strana se pokládá, jedna mocná Rokycánova s kněžími a druhá kněží táborských, první sama své vynáší, jakž nejvíc můž, bez dostatečnosti, druhé ale kuse a necele pokládá a ne tak, jako se jinde v kronikách šíře s důvody klade: a ne proto se před se béře to sepsání, aby tudy kněží táborští bráněni byli, ale pro úmysl těch, jenž nás tím odsouditi a potupiti usilují s nimi, jako bychom my touž při s nimi vedli: protož se spis učiní proti těm a jich úmyslu a k obraně víry a k zkáze bludu proti čtení svatému a ten spis jich položí se po částkách tak, jakž se pokládá od nich na dvé, jedno s strany kněží táborských v odporu a druhé s strany Rokycánovy. A mezi tím, aby ten trialog byl, položí se za prostředek zákon víry čtení svatého na pravo i na levo tak, aby každý čta, mohl poznati pravdu a vystříci se bludů proti ní nepravých Antikristových, kte- rýž nyní vida, že jeho lstivé jednání oznamuje se i ruší, povstal v oudech svých mocí světa a ukrutností proti ní, neb zákon milosti nic nemůž proti pravdě, i utekl se k ukrutnosti a k branám pe- kelným. Než my trpělivostí a důvody pravdy z víry písem svatých máme bojovati proti němu a jeho svodům vždy vzývajíce jméno toho, číž pravda jest ku pomoci i k dostatečnosti. f. 73b Položení mistra Jana z Rokycan a mistrův jiných a kněží v rozdílu s kněžími táborskými.a Ve jméno pána našeho Ježíše Krista. Léta od narození božího 1443b tu sobotu po svatém Prokopu uložen a jednán sněm kněžský u Hory Kutny,1 na kterémžto sněmu oč a v čem jest rozdíl byl, tuto jest položen. A o tom sněmu viz z zadu před smluvou.* * Nejprv mistr Jan z Rokycan ž od sebe a od mistrův jiných a kněží podal jest kněžím táborským i jiným jich se přídržejícím této víry o těle božím, na kteréžto víře před půl druhým létem den svatého Františka na sněmu kněžském u Hory svolilo se jest kněží víc než půl čtvrta sta3: a Nadpis tento jest psán velkým tučným písmem. b V rukopise nesprávně: 1444. Srovnej pozn. na str. 25. 6. července. O průběhu viz Předmluvu. 2 Srovnej f. 86a. 3 Míní se synoda Kutnohorská ze 4. října 1441, která Rokycanovi zjednala postavení skutečného duchovního náčelníka podobojích v celé zemi. O ní víz v PREDMLUVÉ a srov. NEJEDLY, Prameny k synodám, str. 7 a násl., 17. 32.
26 HADKA ROKYCANOVA S TABORY. k potupě jich, (k) kterýž vzat před se — ne pro vysvobození pravdy od protivnice její křivdy — Antikristem pod věrou smyšlenou. A že v tom spisu dvoje strana se pokládá, jedna mocná Rokycánova s kněžími a druhá kněží táborských, první sama své vynáší, jakž nejvíc můž, bez dostatečnosti, druhé ale kuse a necele pokládá a ne tak, jako se jinde v kronikách šíře s důvody klade: a ne proto se před se béře to sepsání, aby tudy kněží táborští bráněni byli, ale pro úmysl těch, jenž nás tím odsouditi a potupiti usilují s nimi, jako bychom my touž při s nimi vedli: protož se spis učiní proti těm a jich úmyslu a k obraně víry a k zkáze bludu proti čtení svatému a ten spis jich položí se po částkách tak, jakž se pokládá od nich na dvé, jedno s strany kněží táborských v odporu a druhé s strany Rokycánovy. A mezi tím, aby ten trialog byl, položí se za prostředek zákon víry čtení svatého na pravo i na levo tak, aby každý čta, mohl poznati pravdu a vystříci se bludů proti ní nepravých Antikristových, kte- rýž nyní vida, že jeho lstivé jednání oznamuje se i ruší, povstal v oudech svých mocí světa a ukrutností proti ní, neb zákon milosti nic nemůž proti pravdě, i utekl se k ukrutnosti a k branám pe- kelným. Než my trpělivostí a důvody pravdy z víry písem svatých máme bojovati proti němu a jeho svodům vždy vzývajíce jméno toho, číž pravda jest ku pomoci i k dostatečnosti. f. 73b Položení mistra Jana z Rokycan a mistrův jiných a kněží v rozdílu s kněžími táborskými.a Ve jméno pána našeho Ježíše Krista. Léta od narození božího 1443b tu sobotu po svatém Prokopu uložen a jednán sněm kněžský u Hory Kutny,1 na kterémžto sněmu oč a v čem jest rozdíl byl, tuto jest položen. A o tom sněmu viz z zadu před smluvou.* * Nejprv mistr Jan z Rokycan ž od sebe a od mistrův jiných a kněží podal jest kněžím táborským i jiným jich se přídržejícím této víry o těle božím, na kteréžto víře před půl druhým létem den svatého Františka na sněmu kněžském u Hory svolilo se jest kněží víc než půl čtvrta sta3: a Nadpis tento jest psán velkým tučným písmem. b V rukopise nesprávně: 1444. Srovnej pozn. na str. 25. 6. července. O průběhu viz Předmluvu. 2 Srovnej f. 86a. 3 Míní se synoda Kutnohorská ze 4. října 1441, která Rokycanovi zjednala postavení skutečného duchovního náčelníka podobojích v celé zemi. O ní víz v PREDMLUVÉ a srov. NEJEDLY, Prameny k synodám, str. 7 a násl., 17. 32.
Strana 27
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. Clánek víry té a: Věřenob má býti, že v svátosti velebné těla a krve boží jest celý Kristus, pravý Bůh a pravý člověk s svým vlastním přirozením a podstatou svého přirozeného bytu, kteroužto podstatu vzal z panny Marie, kteroužto sedí na nebi na pravici Boha Otce.« Té víry dovedl zákonem božím, jenž dí: Vezměte a jezte! Tot jest tělo mé, kteréž za vás zrazeno budeß; a že zrazeno jest v svém přirození a podstatě, kterouž jest vzal z panny Marie, protož v témž přirození a podstatě dává se v svátosti velebné. Také dovedl doktory svatými, jenž tak mluví, že v svátosti jest pravá podstata těla božího a že přirození svého těla s přirozením božským v svátosti věrným křesťanom dává.b Rozdíl prvníc: K té víře kněží táborští i jiní s nimi nechtěli sou svoliti,) ač i staré ukázali sme svaté, ani takovými slovy víru o těle božím sezná- vajíc a tak křesťané obecně všickni drží. f. 74a Odpověd z úsudku zákona čteníd: Věřeno má býti srdcem i ústy vyznáváno, že pán Ježíš na své velebné večeři vzal v ruce své chléb, díky činil, lámal a dal učedlníkom svým a řka: Vezměte a jezte! Toť jest tělo mé, jenž bude za vás zrazeno, to čiňte na mé spolupamatování. Též i kalich, když byl večeřel, vzev a dobrořečil, učedlníkům dal řka: Píte z něho všickni. Tenť jest nové svědectví v mé krvi: Aneb: To jest krev má nového svědectví, kteráž za vás i za mnohé vylita bude na odpuštění hříchův.« To čiňte na mé spolupamatování! A svatý Pavel: Kolikrátkoli jísti a píti budete, smrt Páně zvěsto- vati budete, ažť i přijde.n Aj toť vyznání víry celé zákona božího věrné a sprostné a má soudce býti mezi těmito stranoma obojíma a přisouditi pravdu té straně, jenž bližší jest tohoto vyznávaní. A že mistr Rokycán zjevně proti tomuto vyznání dí: Věřeno má býti, že v svátosti a Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. b V originále jest celý tento odstavec označen po straně velikou červenou závorkou. c Nadpis tento jest psán tučným písmem. d Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. e Následuje přetržené: v mé. a Citát z usnesení synody Kutnohorské r. 1441. (Srovnej Nejedlý, Prameny 33, 42 a 118.) ß Mat. 26, 26. x Srovnej list M. J. Přibrama u Nejedlého, Pra- meny 42. ô Luk. 22, 19, 20. s Mat. 26, 28. § Luk. 22, 19. 7 1 Kor. 11, 26.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. Clánek víry té a: Věřenob má býti, že v svátosti velebné těla a krve boží jest celý Kristus, pravý Bůh a pravý člověk s svým vlastním přirozením a podstatou svého přirozeného bytu, kteroužto podstatu vzal z panny Marie, kteroužto sedí na nebi na pravici Boha Otce.« Té víry dovedl zákonem božím, jenž dí: Vezměte a jezte! Tot jest tělo mé, kteréž za vás zrazeno budeß; a že zrazeno jest v svém přirození a podstatě, kterouž jest vzal z panny Marie, protož v témž přirození a podstatě dává se v svátosti velebné. Také dovedl doktory svatými, jenž tak mluví, že v svátosti jest pravá podstata těla božího a že přirození svého těla s přirozením božským v svátosti věrným křesťanom dává.b Rozdíl prvníc: K té víře kněží táborští i jiní s nimi nechtěli sou svoliti,) ač i staré ukázali sme svaté, ani takovými slovy víru o těle božím sezná- vajíc a tak křesťané obecně všickni drží. f. 74a Odpověd z úsudku zákona čteníd: Věřeno má býti srdcem i ústy vyznáváno, že pán Ježíš na své velebné večeři vzal v ruce své chléb, díky činil, lámal a dal učedlníkom svým a řka: Vezměte a jezte! Toť jest tělo mé, jenž bude za vás zrazeno, to čiňte na mé spolupamatování. Též i kalich, když byl večeřel, vzev a dobrořečil, učedlníkům dal řka: Píte z něho všickni. Tenť jest nové svědectví v mé krvi: Aneb: To jest krev má nového svědectví, kteráž za vás i za mnohé vylita bude na odpuštění hříchův.« To čiňte na mé spolupamatování! A svatý Pavel: Kolikrátkoli jísti a píti budete, smrt Páně zvěsto- vati budete, ažť i přijde.n Aj toť vyznání víry celé zákona božího věrné a sprostné a má soudce býti mezi těmito stranoma obojíma a přisouditi pravdu té straně, jenž bližší jest tohoto vyznávaní. A že mistr Rokycán zjevně proti tomuto vyznání dí: Věřeno má býti, že v svátosti a Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. b V originále jest celý tento odstavec označen po straně velikou červenou závorkou. c Nadpis tento jest psán tučným písmem. d Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. e Následuje přetržené: v mé. a Citát z usnesení synody Kutnohorské r. 1441. (Srovnej Nejedlý, Prameny 33, 42 a 118.) ß Mat. 26, 26. x Srovnej list M. J. Přibrama u Nejedlého, Pra- meny 42. ô Luk. 22, 19, 20. s Mat. 26, 28. § Luk. 22, 19. 7 1 Kor. 11, 26.
Strana 28
28 HADKA ROKYCÁNOVA S TABORY. velebné etc.« a zákon praví, že Kristus vzal chléb a neřekl: „V tom chlebě velebné svátosti“, ale ukázav na chleba vzetí, lámaní, dání a jedení a řekl: Toť jest tělo méß etc. Druhé, nevyznává zákon, by chléb byl v svém od Krista vzetí, dobrořečení, lámaní, dání a jedení, pravý Bůh a pravý člověk etc., ale vyznává, že jest toliko tělem jeho oblášť a víno krví oblášť. Třetí, nevyznává zákon, ten chléb s vydáním k jedení by byl tentýž Kristus jako na pravici v slávě, ale vyznává, že jest tělo jeho, jenž mělo zrazeno býti. A tím trojím zákon boží potupuje to vyznání, že není než smyš- lénka a důvtip a důmysl lidského domnění; a doktoří, kteřížkoli to smyšlení protí zákonu božímu tvrdí, nikoli nemají přijati býti i se všemi svolujícími, byť jich pak bylo jako za Achaba půl deváta sta. A kněží táborští, že tomu smyšlení nesvolili, ani za víru přijali, nemají podlé zákona božího (s) strany té potupeni býti. To na první rozdíl. f. 74b (Dí dále Rokycán): „Druhý rozdíl mezi námi a jimi tentož: My držíme a věříme, že v svátosti velebné jest tělo Kristovo tak dobře spojeno s božstvím, jako na pravici Boha Otce/ sedí. K tomu kněží táborští a jiní s nimi svoliti sou nechtěli. Ale tuto krátce dotknuto buď takto: že tělo Kristovo drahé, jakž jest v životě panny Marie s božstvím spojeno, již se nikdy nemůž děliti od jeho božství, i na kříži když jest pán Kristus umřel i v hrob vložen, vždycky božství s jeho tělem drahým bylo jest spo- jeno, a tak mluví doktorové, že v svátosti není jedno přirození, ale jedno jest božské a druhé člověcské a spojeno jest obé spolu i tu v svátosti“. * Prostředník i soudce zákoninevyznává jiné věci, než že chléb daný, jedený jest tělem jeho, ne kteréž na pravici, ale jenž mělo zrazeno býti, ne k rozdělení od božství, ale od krve i od duše. A poněvádž zákon to a ne jiné vyznává, dobře učinili kněží tá- borští, že tomu Rokycánovu bludnému vyznání nepovolili. Dí dále Rokycána: „Třetí rozdíl mezi námi a kněžími táborskými: My věříme a držíme, že v svátosti velebné oltářní jest tělo Kristovo živé a že tu v svátosti jest Kristus živ a že v tom těle jeho drahém jest krev, a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Viz shora „Článek víry té“... Luk. 22, 19.
28 HADKA ROKYCÁNOVA S TABORY. velebné etc.« a zákon praví, že Kristus vzal chléb a neřekl: „V tom chlebě velebné svátosti“, ale ukázav na chleba vzetí, lámaní, dání a jedení a řekl: Toť jest tělo méß etc. Druhé, nevyznává zákon, by chléb byl v svém od Krista vzetí, dobrořečení, lámaní, dání a jedení, pravý Bůh a pravý člověk etc., ale vyznává, že jest toliko tělem jeho oblášť a víno krví oblášť. Třetí, nevyznává zákon, ten chléb s vydáním k jedení by byl tentýž Kristus jako na pravici v slávě, ale vyznává, že jest tělo jeho, jenž mělo zrazeno býti. A tím trojím zákon boží potupuje to vyznání, že není než smyš- lénka a důvtip a důmysl lidského domnění; a doktoří, kteřížkoli to smyšlení protí zákonu božímu tvrdí, nikoli nemají přijati býti i se všemi svolujícími, byť jich pak bylo jako za Achaba půl deváta sta. A kněží táborští, že tomu smyšlení nesvolili, ani za víru přijali, nemají podlé zákona božího (s) strany té potupeni býti. To na první rozdíl. f. 74b (Dí dále Rokycán): „Druhý rozdíl mezi námi a jimi tentož: My držíme a věříme, že v svátosti velebné jest tělo Kristovo tak dobře spojeno s božstvím, jako na pravici Boha Otce/ sedí. K tomu kněží táborští a jiní s nimi svoliti sou nechtěli. Ale tuto krátce dotknuto buď takto: že tělo Kristovo drahé, jakž jest v životě panny Marie s božstvím spojeno, již se nikdy nemůž děliti od jeho božství, i na kříži když jest pán Kristus umřel i v hrob vložen, vždycky božství s jeho tělem drahým bylo jest spo- jeno, a tak mluví doktorové, že v svátosti není jedno přirození, ale jedno jest božské a druhé člověcské a spojeno jest obé spolu i tu v svátosti“. * Prostředník i soudce zákoninevyznává jiné věci, než že chléb daný, jedený jest tělem jeho, ne kteréž na pravici, ale jenž mělo zrazeno býti, ne k rozdělení od božství, ale od krve i od duše. A poněvádž zákon to a ne jiné vyznává, dobře učinili kněží tá- borští, že tomu Rokycánovu bludnému vyznání nepovolili. Dí dále Rokycána: „Třetí rozdíl mezi námi a kněžími táborskými: My věříme a držíme, že v svátosti velebné oltářní jest tělo Kristovo živé a že tu v svátosti jest Kristus živ a že v tom těle jeho drahém jest krev, a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Viz shora „Článek víry té“... Luk. 22, 19.
Strana 29
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 29 božství i duše, kterouž jest za nás na kříži vypustil.a Táborští kněží s svými pomocníky takto dali odpověd, s námi se nesrovnávajícea Nezdá se nám, by lid křestanský měl obtížen býti takovou věrou, kteráž nemůž býti dokázána naším míněním z písma svatého, z nížto pochází nesnáze převelmi těžké a nesnadné každému člověku v tomto světě“. To kněží táborští“. Zákon boží soudceb: Kristus nevysvědčil v chlebu vzatém, lámaném, daném, jede- ném se samého, živého, Boha pravého a člověka s duší a se krví, ale vysvědčil tělem, jenž mělo zradou umrtveno býti a rozděleno od krve i od duše, a též víno krví rozdělenou od těla, vylitou na kříži z rukou i z nohou, ještě živého a umrtveného/ z boku. f. 75a Protož, poněvádž to vyznání Rokycánovo nesjednává se s záko- nem čtení svatého, nemá za víru, ale za domnění odporné víře držáno býti, (a) právě řkou Táboři, že nemůž právě prokázáno býti z písma svatého. Dí Rokycán: „Račiž každý pomysliti nejprv to, kterak lehkou a malou víru mají o těle božím, neb nevěříce, by tu bylo tělo boží v svátosti živo, zjevně ukazují, že tělo Kristovo z panny Marie není v svátosti svým bytem, neb to, kdež jest svým bytem, živo jest a spojeno jest s božstvím. Z toho opět toto druhé máme, žeť proti víře činí, neb tělo Kristovo jest v svátosti, kteréž za nás zrazeno, protož živé jest tu tělo v svátosti. Třetí, ač mluví kněží táborští o těle božím v svátosti, ale nazývají tu svátost vidomou tělem aneb dary a milostmi, kteréž Bůh dává, kdož hodně a způsobně na památku jeho smrti přijímá. Ale to obě státi nemůž proto, neb ani svátost vidomá ani milosti netrpěly sou za nás na kříži, ale tělo jeho v podstatě přirozené, kteréž jest za nás živé zrazeno, protož i živé jest v svátosti. Čtvrté, kdyby nebyl tu v svátosti živý Kristus, tehdy by ani slyšel, ani viděl a tak nebylo by slušné jemu tu se modliti, aniž by tu našich modliteb slyšel. A to jest nepodobné a víře naší odporné. V tom pak mistr Jan z Rokycan potekl se na traktáty Táborských, že sou bludní a držíce je že bloudí, neb to se v jich psání shledává.“r a V originále jest k tomuto místu po straně červená závorka. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. c Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Po straně červeně touž rukou jako hlavní tekst: Smysl kališných o svátosti. Srovnej List M. Jana Přibrama u Nejedlého, Prameny 43. v Srovnej List M. Jana Příbrama u Nejedlého, Prameny 42.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 29 božství i duše, kterouž jest za nás na kříži vypustil.a Táborští kněží s svými pomocníky takto dali odpověd, s námi se nesrovnávajícea Nezdá se nám, by lid křestanský měl obtížen býti takovou věrou, kteráž nemůž býti dokázána naším míněním z písma svatého, z nížto pochází nesnáze převelmi těžké a nesnadné každému člověku v tomto světě“. To kněží táborští“. Zákon boží soudceb: Kristus nevysvědčil v chlebu vzatém, lámaném, daném, jede- ném se samého, živého, Boha pravého a člověka s duší a se krví, ale vysvědčil tělem, jenž mělo zradou umrtveno býti a rozděleno od krve i od duše, a též víno krví rozdělenou od těla, vylitou na kříži z rukou i z nohou, ještě živého a umrtveného/ z boku. f. 75a Protož, poněvádž to vyznání Rokycánovo nesjednává se s záko- nem čtení svatého, nemá za víru, ale za domnění odporné víře držáno býti, (a) právě řkou Táboři, že nemůž právě prokázáno býti z písma svatého. Dí Rokycán: „Račiž každý pomysliti nejprv to, kterak lehkou a malou víru mají o těle božím, neb nevěříce, by tu bylo tělo boží v svátosti živo, zjevně ukazují, že tělo Kristovo z panny Marie není v svátosti svým bytem, neb to, kdež jest svým bytem, živo jest a spojeno jest s božstvím. Z toho opět toto druhé máme, žeť proti víře činí, neb tělo Kristovo jest v svátosti, kteréž za nás zrazeno, protož živé jest tu tělo v svátosti. Třetí, ač mluví kněží táborští o těle božím v svátosti, ale nazývají tu svátost vidomou tělem aneb dary a milostmi, kteréž Bůh dává, kdož hodně a způsobně na památku jeho smrti přijímá. Ale to obě státi nemůž proto, neb ani svátost vidomá ani milosti netrpěly sou za nás na kříži, ale tělo jeho v podstatě přirozené, kteréž jest za nás živé zrazeno, protož i živé jest v svátosti. Čtvrté, kdyby nebyl tu v svátosti živý Kristus, tehdy by ani slyšel, ani viděl a tak nebylo by slušné jemu tu se modliti, aniž by tu našich modliteb slyšel. A to jest nepodobné a víře naší odporné. V tom pak mistr Jan z Rokycan potekl se na traktáty Táborských, že sou bludní a držíce je že bloudí, neb to se v jich psání shledává.“r a V originále jest k tomuto místu po straně červená závorka. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. c Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Po straně červeně touž rukou jako hlavní tekst: Smysl kališných o svátosti. Srovnej List M. Jana Přibrama u Nejedlého, Prameny 43. v Srovnej List M. Jana Příbrama u Nejedlého, Prameny 42.
Strana 30
30 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. Soudce zákon odpovídáa: Táboři věřili sou, že chléb často řečený, vysvědčený tělem Kristovým, jest tělo jeho podlé zákona; tehdy věřili právě a ne lehce ani málo. Ale Rokycán věře, že Kristus jest v svátosti živý s tělem i se krví etc., té víry své nemůž nikoli provesti právě čtením zákona božího. A ač Kristus tělo živé zraditi dal, však na smrt dal, aby rozděleno smrtí bylo od du/še i od krve. A jakož chléb od vína i jeho jedení i potřeba dělí se, tak ku památce rozdvojení vysvědčil zvlášť chléb etc. tělem a zvlášť víno krví tak, jakož smrtedlné při smrti dělilo se a ne tak, jak živé spolu bylo, a to ku paměti jeho smrti rozdělení umrtveného těla a vylité krve, rozkázal jísti a tu smrt a ne život zvěstovati, doníž nepřijde. A podnes totéž tělo jeho vysvědčuje se na smrt zrazené v bytu smrtedlnosti, ale ne v bytu života slavnosti, neb pravda nahá bez svátosti totéž svědčí, že tělo jeho umrtvené právě jest pokrm a krev vylitá z něho právě nápoj, neb zrno to obilné, kdyby nebylo umrtveno, ono samo v sobě by zůstalo a užitku by pokrmu a ná- poje nepůsobilo a neprospělo by nic.« A což kněží táborští nazý- vají svátost vidomou, to zákon nazývá chléb a víno, ustavený i ustavenou tělem a krví. A ač chléb a víno není za nás zrazeno, ale tělo a krev, jímžto jest chléb a víno, to zrazeno jest v pod- statě přirozené. A z toho jisté, že chléb, jenž jest tělem jeho, není celý Kristus, ani víno jeho krví oblášť vysvědčený celý Kristus (neb to oboje rozdílně vydáno tak, jakož mělo smrtí na kříži děleno býti), a ovšem není celý živý spojený s tělem a se krví jako při vzkříšení, ovšem na nebe vstoupení byl a jest; neb nezaslíbil ani v svátosti ve jménu svém slyšeti modlitby, ale v nebi u Otce na pravici, jakož teprův bera se od nich to jim oznámil, že po jeho vstoupení ten den vy ve jméno mé prositi budete.? A poněvádž smrtedlný byt jeho odšel a víc neumírá, ani mu smrt panovati bude a on toliko chléb tím tělem smrtedlným a víno krví smrte- dlnou rozdílně tak, jako při smrti, vysvědčil na pamět svou: jisté z toho, že ho tu v té již smrtedlnosti v tom bytu bytně, posvátně není, ani bude, ale posvátně. A živý celý po vzkříšení se tu ne- vysvědčil ani bytně, ani posvátně, ale živý, pravý, celý v nebi v nesmrtedlnosti, kdež ctěn i vyznáván býti má. A z toho známo, f. 76a že Rokycán příliš proti víře pravé bloudí./ f. 75b a Nadpis tento jest psán tučným písmem. b Místo: vysvědčené. a Narážka na Jana 12, 24. ß Jan 16, 26.
30 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. Soudce zákon odpovídáa: Táboři věřili sou, že chléb často řečený, vysvědčený tělem Kristovým, jest tělo jeho podlé zákona; tehdy věřili právě a ne lehce ani málo. Ale Rokycán věře, že Kristus jest v svátosti živý s tělem i se krví etc., té víry své nemůž nikoli provesti právě čtením zákona božího. A ač Kristus tělo živé zraditi dal, však na smrt dal, aby rozděleno smrtí bylo od du/še i od krve. A jakož chléb od vína i jeho jedení i potřeba dělí se, tak ku památce rozdvojení vysvědčil zvlášť chléb etc. tělem a zvlášť víno krví tak, jakož smrtedlné při smrti dělilo se a ne tak, jak živé spolu bylo, a to ku paměti jeho smrti rozdělení umrtveného těla a vylité krve, rozkázal jísti a tu smrt a ne život zvěstovati, doníž nepřijde. A podnes totéž tělo jeho vysvědčuje se na smrt zrazené v bytu smrtedlnosti, ale ne v bytu života slavnosti, neb pravda nahá bez svátosti totéž svědčí, že tělo jeho umrtvené právě jest pokrm a krev vylitá z něho právě nápoj, neb zrno to obilné, kdyby nebylo umrtveno, ono samo v sobě by zůstalo a užitku by pokrmu a ná- poje nepůsobilo a neprospělo by nic.« A což kněží táborští nazý- vají svátost vidomou, to zákon nazývá chléb a víno, ustavený i ustavenou tělem a krví. A ač chléb a víno není za nás zrazeno, ale tělo a krev, jímžto jest chléb a víno, to zrazeno jest v pod- statě přirozené. A z toho jisté, že chléb, jenž jest tělem jeho, není celý Kristus, ani víno jeho krví oblášť vysvědčený celý Kristus (neb to oboje rozdílně vydáno tak, jakož mělo smrtí na kříži děleno býti), a ovšem není celý živý spojený s tělem a se krví jako při vzkříšení, ovšem na nebe vstoupení byl a jest; neb nezaslíbil ani v svátosti ve jménu svém slyšeti modlitby, ale v nebi u Otce na pravici, jakož teprův bera se od nich to jim oznámil, že po jeho vstoupení ten den vy ve jméno mé prositi budete.? A poněvádž smrtedlný byt jeho odšel a víc neumírá, ani mu smrt panovati bude a on toliko chléb tím tělem smrtedlným a víno krví smrte- dlnou rozdílně tak, jako při smrti, vysvědčil na pamět svou: jisté z toho, že ho tu v té již smrtedlnosti v tom bytu bytně, posvátně není, ani bude, ale posvátně. A živý celý po vzkříšení se tu ne- vysvědčil ani bytně, ani posvátně, ale živý, pravý, celý v nebi v nesmrtedlnosti, kdež ctěn i vyznáván býti má. A z toho známo, f. 76a že Rokycán příliš proti víře pravé bloudí./ f. 75b a Nadpis tento jest psán tučným písmem. b Místo: vysvědčené. a Narážka na Jana 12, 24. ß Jan 16, 26.
Strana 31
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 31 Píše Rokycán čtvrtý rozdíla: „Kněží táborští s jinými svými drží a věří, kdež Kristus řekl jest: Toť jest tělo mé,a že v takovém rozumu Kristus chléb posvátný tělem svým nazývá, v kterakém rozumu nazvána jest skála ona, z nížto synové izrahelští pili sou,8 Kristus a Jan Eliášem,v t. že ten chléb znamenává tělo Kristovo, kteréž za nás zrazeno.1 Odpovídajíc k tomu, takto sme řekli: „Že daleko v jiném rozumu dí s. Pavel: Skála bíše Kristus,ô a (ne) k rozumu těch slov, když pán Kristus řekl:b Toť jest tělo més; neb slova ta Kristova mají moc učiniti, abyš tělo Kristovo místem a časem bylo v svátosti, ale slova ona: Skála bíše Kristus,7 Jan jest Eliáš," neučinila sou toho, aby Eliášova osoba byla v Janově osobě, ani také osoba Kristova byla jest skála, než pro některakou moc, kterouž skála mějíše, nazvána jest Kristem; také, ač zevnitřní svátost vidomá znamená tělo Kristovo, netoliko však znamená, ale také v pravdě má pravé jeho tělo. A tak není týž rozum jedněch jako druhých slov. Takéť mnozí mnějí, mluví i drží, že ta svátost toliko znamená tělo Kristovo, ale my k tomu držíme, že v pravdě v sobě má drahé tělo. To« v traktátu píše,2 že svátosti zákona nového znamenajíce Krista mají některak jeho přítomna. Ej, kterak lehce kladou ,některak“ pravíce, že mají jeho přítomna, ale mělo by býti položeno, že svátost těla a krve boží má úplně právě Ježíše drahého v sobě jeho přirozeným bytem, jímž sedí u Boha na pravici.“ Odpověd podle zákona“: Neměl by žádný živý měniti toho, což Kristus ráčil ustaviti i vysvědčiti. A že chleba nechtěl míti rozdílného od těla, ani vína od krve své, protož ustaviv obé spolu, obé i vysvědčil, totiž chléb tělem svým a víno krví svou a ani při chlebu krve, ani při vínu f. 76b a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b Hrubý latinismus; podle vazby alius atque = jiný než. Smysl věty jest asi tento: Výrok: Skála biše Kristus dlužno vykládati v jiném smyslu než slova: Toť jest tělo mé. c Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Mat. 26, 26. Narážka na 4. M. 20, 8. v Narážka na Mat. 11, 14 a na Jana 1, 21. 3 1 Kor. 4, 10. e Mat. 26, 26. Po straně: Vlastněji by se četlo, aby chleb byl tělem Kristovým. Rukou C I. svazku Aktů. 7 1 Kor. 4, 10. Mat. 11, 14. Připsáno jako doplněk: Jest jeho drahým tělem. Rukou CI. svazku Aktů. Podle traktátu Rokycanova „De existencia corporis Christi“ takovýto výklad podával zejména Mikuláš Biskupec „in quodam tractatu suo vulgari“ (srovnej NEJEDLY, Prameny k synodám 120). Zde patrně zapomněl Rokycana uvésti jméno spisovatelovo.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 31 Píše Rokycán čtvrtý rozdíla: „Kněží táborští s jinými svými drží a věří, kdež Kristus řekl jest: Toť jest tělo mé,a že v takovém rozumu Kristus chléb posvátný tělem svým nazývá, v kterakém rozumu nazvána jest skála ona, z nížto synové izrahelští pili sou,8 Kristus a Jan Eliášem,v t. že ten chléb znamenává tělo Kristovo, kteréž za nás zrazeno.1 Odpovídajíc k tomu, takto sme řekli: „Že daleko v jiném rozumu dí s. Pavel: Skála bíše Kristus,ô a (ne) k rozumu těch slov, když pán Kristus řekl:b Toť jest tělo més; neb slova ta Kristova mají moc učiniti, abyš tělo Kristovo místem a časem bylo v svátosti, ale slova ona: Skála bíše Kristus,7 Jan jest Eliáš," neučinila sou toho, aby Eliášova osoba byla v Janově osobě, ani také osoba Kristova byla jest skála, než pro některakou moc, kterouž skála mějíše, nazvána jest Kristem; také, ač zevnitřní svátost vidomá znamená tělo Kristovo, netoliko však znamená, ale také v pravdě má pravé jeho tělo. A tak není týž rozum jedněch jako druhých slov. Takéť mnozí mnějí, mluví i drží, že ta svátost toliko znamená tělo Kristovo, ale my k tomu držíme, že v pravdě v sobě má drahé tělo. To« v traktátu píše,2 že svátosti zákona nového znamenajíce Krista mají některak jeho přítomna. Ej, kterak lehce kladou ,některak“ pravíce, že mají jeho přítomna, ale mělo by býti položeno, že svátost těla a krve boží má úplně právě Ježíše drahého v sobě jeho přirozeným bytem, jímž sedí u Boha na pravici.“ Odpověd podle zákona“: Neměl by žádný živý měniti toho, což Kristus ráčil ustaviti i vysvědčiti. A že chleba nechtěl míti rozdílného od těla, ani vína od krve své, protož ustaviv obé spolu, obé i vysvědčil, totiž chléb tělem svým a víno krví svou a ani při chlebu krve, ani při vínu f. 76b a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b Hrubý latinismus; podle vazby alius atque = jiný než. Smysl věty jest asi tento: Výrok: Skála biše Kristus dlužno vykládati v jiném smyslu než slova: Toť jest tělo mé. c Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Mat. 26, 26. Narážka na 4. M. 20, 8. v Narážka na Mat. 11, 14 a na Jana 1, 21. 3 1 Kor. 4, 10. e Mat. 26, 26. Po straně: Vlastněji by se četlo, aby chleb byl tělem Kristovým. Rukou C I. svazku Aktů. 7 1 Kor. 4, 10. Mat. 11, 14. Připsáno jako doplněk: Jest jeho drahým tělem. Rukou CI. svazku Aktů. Podle traktátu Rokycanova „De existencia corporis Christi“ takovýto výklad podával zejména Mikuláš Biskupec „in quodam tractatu suo vulgari“ (srovnej NEJEDLY, Prameny k synodám 120). Zde patrně zapomněl Rokycana uvésti jméno spisovatelovo.
Strana 32
32 HADKA ROKYCANOVA S TABORY. f. 77a těla vysvědčil, neb to jakož v bytu přirozeném, zemském rozdílně, aby podobné bylo pravdě nahé, podstatné. A z toho známo, že Rokycána při obém bloudí. Jedno po- svátnost chleba a vína dělí od pravdy těla a krve jeho a nevyznává s Kristem jednospolně chleba býti tělem a víno krví posvátně, než dělí svátost od těla a od krve. A toho z zákona nemá; neb Kristus, chtě jednospolnost posvátnou ustaviti, vysvědčil ne chléb obláště svátostí, ale chléb tělem svým ukázav na něj vysvědčil etc. Druhé bloudí v tom: kdež Kristus rozdílně klade, to on spojuje. Kristus rozdílně klade chléb tělem svým od vína, jež krví svou klade, tu on při první způsobě spojuje spolu tělo, duši a krev. A v tom příliš proti úmyslu i ustavení i proti vysvědčení slov Kristových bloudí. Třetí bloudí, že tu Krista živého, pravého tvrdí i dovodí na se hrozný blud, jedno, že Krista zde ještě smrtedlného, živého, jenž bude zrazen, musí vyznávati, neb Kristus ukázav na chléb dí: Toť jest mé tělo, jenž bude za vás zrazeno,“ t. smrtedlné na smrt, a on na těch slovích lépá vyznání víry, že v svátosti jest celý, živý, pravý, tehdy bude smrtedlný; druhé dovodí na se blud, že vyznává tu Krista celého, pravého jako na pravici Otce proti čtení; i budou tu dva Kristové, jeden smrtedlný, druhý nesmrtedlný, oslavený; pakli dí, že jeden, tehdy bude spolu smrtedlný i oslavený; a kam se koli hne s tou bludnou věrou, jemu nelze než proti čtení zřejmě vyznávati etc. Také se zdá, že křivdu dělá kněžím táborským v tom, kdež oni dávali příklad na skáleß a na Janovir nerovnajíce ani slov, ani příkladu k svátosti, ale to slovo „jest“ vykládajíce, že nemá za jednobytnost podstatnou bráno býti, ale posvátnou, i dávali příklad na skále, že ona jednobytně s strany podstaty nebyla Kristem, ale s strany vyznamenanosti figůrné; též Jan v osobě své nebyl Eliášovou osobou, avšak byl způsobem a příkladem Eliáše.“ Podobně chléb v bytu chlebném není podstatným, zemským, při- rozeným tělem Kristovým bytným, avšak z ustavení a vysvědčení Kristova jest tělem jeho pravým, přirozeným posvátně, ne v sa- mém znamení, ale v pravdě těla Kristova bytu posvátného. A ač chléb je tělem Kristovým a víno krví posvátně, však rozdílně od svátosti starého svědectví, neb ačkoli figůry staré, jako beránek, skála, krev kozlův, býkův etc., byly věci posvátné, však pravdy budoucí, ale nestalé, ani přítomné v Kristu a v dušech i v církvi; a V originále: Eliášem. z Luk. 22, 19. ß Narážka na 1 Kor. 4, 10. 7 Narážka na Mat. 11, 14.
32 HADKA ROKYCANOVA S TABORY. f. 77a těla vysvědčil, neb to jakož v bytu přirozeném, zemském rozdílně, aby podobné bylo pravdě nahé, podstatné. A z toho známo, že Rokycána při obém bloudí. Jedno po- svátnost chleba a vína dělí od pravdy těla a krve jeho a nevyznává s Kristem jednospolně chleba býti tělem a víno krví posvátně, než dělí svátost od těla a od krve. A toho z zákona nemá; neb Kristus, chtě jednospolnost posvátnou ustaviti, vysvědčil ne chléb obláště svátostí, ale chléb tělem svým ukázav na něj vysvědčil etc. Druhé bloudí v tom: kdež Kristus rozdílně klade, to on spojuje. Kristus rozdílně klade chléb tělem svým od vína, jež krví svou klade, tu on při první způsobě spojuje spolu tělo, duši a krev. A v tom příliš proti úmyslu i ustavení i proti vysvědčení slov Kristových bloudí. Třetí bloudí, že tu Krista živého, pravého tvrdí i dovodí na se hrozný blud, jedno, že Krista zde ještě smrtedlného, živého, jenž bude zrazen, musí vyznávati, neb Kristus ukázav na chléb dí: Toť jest mé tělo, jenž bude za vás zrazeno,“ t. smrtedlné na smrt, a on na těch slovích lépá vyznání víry, že v svátosti jest celý, živý, pravý, tehdy bude smrtedlný; druhé dovodí na se blud, že vyznává tu Krista celého, pravého jako na pravici Otce proti čtení; i budou tu dva Kristové, jeden smrtedlný, druhý nesmrtedlný, oslavený; pakli dí, že jeden, tehdy bude spolu smrtedlný i oslavený; a kam se koli hne s tou bludnou věrou, jemu nelze než proti čtení zřejmě vyznávati etc. Také se zdá, že křivdu dělá kněžím táborským v tom, kdež oni dávali příklad na skáleß a na Janovir nerovnajíce ani slov, ani příkladu k svátosti, ale to slovo „jest“ vykládajíce, že nemá za jednobytnost podstatnou bráno býti, ale posvátnou, i dávali příklad na skále, že ona jednobytně s strany podstaty nebyla Kristem, ale s strany vyznamenanosti figůrné; též Jan v osobě své nebyl Eliášovou osobou, avšak byl způsobem a příkladem Eliáše.“ Podobně chléb v bytu chlebném není podstatným, zemským, při- rozeným tělem Kristovým bytným, avšak z ustavení a vysvědčení Kristova jest tělem jeho pravým, přirozeným posvátně, ne v sa- mém znamení, ale v pravdě těla Kristova bytu posvátného. A ač chléb je tělem Kristovým a víno krví posvátně, však rozdílně od svátosti starého svědectví, neb ačkoli figůry staré, jako beránek, skála, krev kozlův, býkův etc., byly věci posvátné, však pravdy budoucí, ale nestalé, ani přítomné v Kristu a v dušech i v církvi; a V originále: Eliášem. z Luk. 22, 19. ß Narážka na 1 Kor. 4, 10. 7 Narážka na Mat. 11, 14.
Strana 33
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 33 ale svátosti nového svědectví zpět. A ač Rokycána dí, že v jiném rozumu apoštol nazývá skálu Krista, však v jakém rozumu, neb neuměl neb nesměl pověděti, než utekl se k slovům, aby rozdíl ukázal. A i v tom příliš bloudil, že slovům připisuje moc činiti tělo Kristovo časem a místem a ne úmyslu Kristovu a jeho zřízení a ustavení; neb slova neustavují, ani činí, ale vysvědčují podlé umysla ustavení a zřízení jeho. A že Rokycána vyznává proti úmy- slu i ustavení i proti vysvědčení Kristovu v odporném smyslu, protož, co posvěcoval, on vidí. Zavříti tehdy sluší, že zákon boží vyznává netoliko, by chléb vyznamenal obláštně krom těla Kristova, ale že jest vyznamenaně neb posvátně, právě bytem posvátným, přirozeným, pravým tělem Kristovým, jenž mělo zrazeno na smrt býti etc. Píše Rokycán pátý rozdíla: „Táborští kněží s svými píší, drží, že křestané Pánu Ježíšovi nejsou povinni klaněti se a modliti v svátosti klaněním, kteréž na Boha sluší.“a ž Odpovídá Rokycán: „Nedržíme v tom s nimi, ale za blud to máme, neb Kristus jest jméno osoby, dvoje přirození v sobě mající, božství a člověčenství, a kdežkoli ta jest osoba, sluší se klaněti a modliti jako Bohu.“ Zákon soudce odpovídáb: Svrchu ze čtení zákona ukázáno, že Kristus vzev chléb a víno etc.P nevysvědčil osoby své, jenž jediná jest synovství jednorozené z Otce, kterouž jsa spojen s člověčenstvím, neráčil chleba vysvěd- čiti osobou svou, ani spolu celého člověčenství, ale toliko chléb vysvědčil tělem skrze zrazení umrtveným a rozděleným od krve, a tomu chlebu vysvědčenému tělem příčinu odjal klanění kázav jej jísti na pamět smrti své. Apoštolé tak skutkem činili i první církev. Kristus po svém odchodu Krista ukazovaného zde věřiti zapověděl a ovšem poctu činiti, a kdož to učí, velí činiti, toho za falšíře míti. Krista po vstoupení i apoštol vyznávati v slávě i ctíti velí etc. Protož ta pocta a poklona pod hříchem náramným zapo- vědína a kněží Táboři dobře činí nenásledujíce víry a pocty Anti- f. 77b a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Srovnej List M. Jana Příbrama u Nejedlého, Prameny 42. Mat. 26, 26.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 33 ale svátosti nového svědectví zpět. A ač Rokycána dí, že v jiném rozumu apoštol nazývá skálu Krista, však v jakém rozumu, neb neuměl neb nesměl pověděti, než utekl se k slovům, aby rozdíl ukázal. A i v tom příliš bloudil, že slovům připisuje moc činiti tělo Kristovo časem a místem a ne úmyslu Kristovu a jeho zřízení a ustavení; neb slova neustavují, ani činí, ale vysvědčují podlé umysla ustavení a zřízení jeho. A že Rokycána vyznává proti úmy- slu i ustavení i proti vysvědčení Kristovu v odporném smyslu, protož, co posvěcoval, on vidí. Zavříti tehdy sluší, že zákon boží vyznává netoliko, by chléb vyznamenal obláštně krom těla Kristova, ale že jest vyznamenaně neb posvátně, právě bytem posvátným, přirozeným, pravým tělem Kristovým, jenž mělo zrazeno na smrt býti etc. Píše Rokycán pátý rozdíla: „Táborští kněží s svými píší, drží, že křestané Pánu Ježíšovi nejsou povinni klaněti se a modliti v svátosti klaněním, kteréž na Boha sluší.“a ž Odpovídá Rokycán: „Nedržíme v tom s nimi, ale za blud to máme, neb Kristus jest jméno osoby, dvoje přirození v sobě mající, božství a člověčenství, a kdežkoli ta jest osoba, sluší se klaněti a modliti jako Bohu.“ Zákon soudce odpovídáb: Svrchu ze čtení zákona ukázáno, že Kristus vzev chléb a víno etc.P nevysvědčil osoby své, jenž jediná jest synovství jednorozené z Otce, kterouž jsa spojen s člověčenstvím, neráčil chleba vysvěd- čiti osobou svou, ani spolu celého člověčenství, ale toliko chléb vysvědčil tělem skrze zrazení umrtveným a rozděleným od krve, a tomu chlebu vysvědčenému tělem příčinu odjal klanění kázav jej jísti na pamět smrti své. Apoštolé tak skutkem činili i první církev. Kristus po svém odchodu Krista ukazovaného zde věřiti zapověděl a ovšem poctu činiti, a kdož to učí, velí činiti, toho za falšíře míti. Krista po vstoupení i apoštol vyznávati v slávě i ctíti velí etc. Protož ta pocta a poklona pod hříchem náramným zapo- vědína a kněží Táboři dobře činí nenásledujíce víry a pocty Anti- f. 77b a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Srovnej List M. Jana Příbrama u Nejedlého, Prameny 42. Mat. 26, 26.
Strana 34
34 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. kristem smyšlené a svod jest, by povinni křesťané byli, Kristu v svátosti se klaněti, ale tu, kdež vyznával, vyznávati. f. 78а Píše Rokycán šestý rozdíl řkaa: „Drží a píší táborští kněží, že Kristus neřekl jest: vyzdvihněte a klanějte“ se, ale jezte a píte“, a že nikdež zákon nový nepřikazuje, aby se Kristovi v svátosti klaněli na Boha slušným klaněním, a aniž sou kde apoštolé tak svátosti na to vyzdvihli, aby Kristovi v ní se klaněli, ani toho církev svatá první zachovala.“ Odpověd Rokycánova: „Nedržíme s nimi v tom, neb zle dovodí a řkouce: „V epištole k Kori(ntuom) svatý Pavel nižádné zmínky nečiní“ etc.b a Svatý Pavel, jakož vykladačí písem svatých dotykají, trojí věci při božím těle učí: bázeň aby měli, když dí: Kdo jí a pí nehodně, soud sobě ji a píß etc., víře, když píše: Toť jest tělo mé,y a poctivosti, když dí: Zkus sám sebe člověk a tak z toho chleba jez etc.ô A v pravé poctivosti i klanění se zavírá. Ne, díme, že v onom slovu víry: Sedí na pravici Boha Otce všemohúcího,e že tělu Kristovu, protože jest a jelikož jest/ s božstvím spojeno, táž poctivost má se díti od křesťanův jako samému Bohu a že jest to seděti na pravici boží.“ Odpověd podlé zákona víry«: Ó hanba muži tak slovutnému dětinsky odpovídati a víc utíkati než dosti činiti! I to-li pravý důvod z víry písma toho: Zkus sebe sám etc.«, že apoštol mínil poctu božskou Kristu v svá- tosti činiti? Však ne to, ale bázeň míti, nehodně k soudu a k vinění jísti a píti, nejsa prvé zkušený v učastnosti Krista. Ani té tvé víře učil, Krista vyznávati v svátosti, neb by musil říci: „Já vzal sem pána Krista, jehož sem v svátosti i vydal vám“, ale dí: Ode Pána etc.n Druhé, vedeš křivě, že to jest seděti na pravici: s božstvím spojenu býti. Však Kristus osobně s božstvím v člověčenství spojen byl v životě hned panny Marie, avšak do nanebevstoupení na pra- vici neseděl podlé jistých písem. A tak Kristus, když měl zrazen býti na smrt, svého těla s božstvím spojeného v bytu oslaveném nevydal v svátosti, ale v bytu smrtedlném. Viziž, jaký tvůj důvod pravicí boží jest! a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b Dlužno doplniti: o klanění. Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a 1 Kor. 11, 23 a násl. 1 Kor. 11, 27. r 1 Kor. 11, 24. ô 1 Kor. 11, 28. e Slova t. zv. apoštolského vyznáni víry. §1 Kor. 11, 28. 7 1 Kor. 11, 23.
34 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. kristem smyšlené a svod jest, by povinni křesťané byli, Kristu v svátosti se klaněti, ale tu, kdež vyznával, vyznávati. f. 78а Píše Rokycán šestý rozdíl řkaa: „Drží a píší táborští kněží, že Kristus neřekl jest: vyzdvihněte a klanějte“ se, ale jezte a píte“, a že nikdež zákon nový nepřikazuje, aby se Kristovi v svátosti klaněli na Boha slušným klaněním, a aniž sou kde apoštolé tak svátosti na to vyzdvihli, aby Kristovi v ní se klaněli, ani toho církev svatá první zachovala.“ Odpověd Rokycánova: „Nedržíme s nimi v tom, neb zle dovodí a řkouce: „V epištole k Kori(ntuom) svatý Pavel nižádné zmínky nečiní“ etc.b a Svatý Pavel, jakož vykladačí písem svatých dotykají, trojí věci při božím těle učí: bázeň aby měli, když dí: Kdo jí a pí nehodně, soud sobě ji a píß etc., víře, když píše: Toť jest tělo mé,y a poctivosti, když dí: Zkus sám sebe člověk a tak z toho chleba jez etc.ô A v pravé poctivosti i klanění se zavírá. Ne, díme, že v onom slovu víry: Sedí na pravici Boha Otce všemohúcího,e že tělu Kristovu, protože jest a jelikož jest/ s božstvím spojeno, táž poctivost má se díti od křesťanův jako samému Bohu a že jest to seděti na pravici boží.“ Odpověd podlé zákona víry«: Ó hanba muži tak slovutnému dětinsky odpovídati a víc utíkati než dosti činiti! I to-li pravý důvod z víry písma toho: Zkus sebe sám etc.«, že apoštol mínil poctu božskou Kristu v svá- tosti činiti? Však ne to, ale bázeň míti, nehodně k soudu a k vinění jísti a píti, nejsa prvé zkušený v učastnosti Krista. Ani té tvé víře učil, Krista vyznávati v svátosti, neb by musil říci: „Já vzal sem pána Krista, jehož sem v svátosti i vydal vám“, ale dí: Ode Pána etc.n Druhé, vedeš křivě, že to jest seděti na pravici: s božstvím spojenu býti. Však Kristus osobně s božstvím v člověčenství spojen byl v životě hned panny Marie, avšak do nanebevstoupení na pra- vici neseděl podlé jistých písem. A tak Kristus, když měl zrazen býti na smrt, svého těla s božstvím spojeného v bytu oslaveném nevydal v svátosti, ale v bytu smrtedlném. Viziž, jaký tvůj důvod pravicí boží jest! a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b Dlužno doplniti: o klanění. Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a 1 Kor. 11, 23 a násl. 1 Kor. 11, 27. r 1 Kor. 11, 24. ô 1 Kor. 11, 28. e Slova t. zv. apoštolského vyznáni víry. §1 Kor. 11, 28. 7 1 Kor. 11, 23.
Strana 35
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 35 Ale Táboři vyznávajíce, že tělu Kristovu v bytu posvátném smrtedlnosti jeho památky nemá poklona božská činěna býti, právě podlé víry zákona božího vyznávají, neb apoštol dí: Povstali-li ste s Kristem, které věci sou svrchu, ne dole, ale nahoře čení- chejte, kdež Kristus na pravici boží sedí,« neb ho tu povýšil Bůh a dal mu jméno nad každé jméno, aby ve jméno jeho každé koleno klekalo a každý jazyk vyznával, že pán Kristus jest v slávě Boha Otce. Protož to povýšení a zvelebení v důstojnosti královské, kněžské a biskupské slove pravice boží, čehož Kristus zde putuje neměl. Píše sedmý rozdíla: „Chtíce dovoditi kněží táborští, že nemá Kristu klanění, kteréž na Boha sluší, býti v svátosti, i kladou tyto řeči a drží, že Bůh, jenž jest větší než tělo Kristovo, jest mnohem lépe a dokonaleji v kterémkoli stvoření než tělo Kristovo v svátosti. Item, kladou, že Bůh v člověku věrném mnohem dokonaleji než Kristus/ v svátosti jest, tím chtíce, f. 78b že poněvádž člověka nectíme ani kterého stvoření jako Boha, ano v něm Bůh, tehdá ani těla Kristova tak ctíti máme. Item, že člověk spravedlivý mnohem víc má ctěn býti než svátost velebná. Item, píší, že Kristus jest nižším obyčejem v svátosti než v člověku věrném anebo na nebi.“1 Odpověd Rokycánova: ž „Takových řečí přivedení k tomu konci, jako se přivodí, nejsou k vzdělání víry a poctivosti tělu božímu v svátosti, protož my takových rozumův neoblibujem a jako odporné drahé cti Ježíše zamítáme, neb takové řeči to uvodí, že Kristus není bytem svým v svátosti; neb v člověku věrném Kristus jest dary; a jest-li těmi lépe neb více než v svátosti, tehdy není bytem svým v svátosti; a to jest proti víře naší.“ Odpověd z rozsudku zákonab: To jisté z zákona jest, že hlava Kristova podlé člověčenství Bůh a (s) strany té jest menší Otce, jenž s strany té stvoření jsa ctil Otce, klaněl se, modlil, na tvář padal etc., a to ponížené, smrte- dlné tělo posvátně ráčil rozdělené smrtí vydati od krve. a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Kol. 3, 1. ß Fil. 2, 9.—11. Srovnej LIST M. JANA PŘÍBRAMA u NEJEDLÉHO, Prameny 43. Viz též TRAKTAT PROTI ROKYCANOVI v AII f. 115b a 114a—114b. 3°
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 35 Ale Táboři vyznávajíce, že tělu Kristovu v bytu posvátném smrtedlnosti jeho památky nemá poklona božská činěna býti, právě podlé víry zákona božího vyznávají, neb apoštol dí: Povstali-li ste s Kristem, které věci sou svrchu, ne dole, ale nahoře čení- chejte, kdež Kristus na pravici boží sedí,« neb ho tu povýšil Bůh a dal mu jméno nad každé jméno, aby ve jméno jeho každé koleno klekalo a každý jazyk vyznával, že pán Kristus jest v slávě Boha Otce. Protož to povýšení a zvelebení v důstojnosti královské, kněžské a biskupské slove pravice boží, čehož Kristus zde putuje neměl. Píše sedmý rozdíla: „Chtíce dovoditi kněží táborští, že nemá Kristu klanění, kteréž na Boha sluší, býti v svátosti, i kladou tyto řeči a drží, že Bůh, jenž jest větší než tělo Kristovo, jest mnohem lépe a dokonaleji v kterémkoli stvoření než tělo Kristovo v svátosti. Item, kladou, že Bůh v člověku věrném mnohem dokonaleji než Kristus/ v svátosti jest, tím chtíce, f. 78b že poněvádž člověka nectíme ani kterého stvoření jako Boha, ano v něm Bůh, tehdá ani těla Kristova tak ctíti máme. Item, že člověk spravedlivý mnohem víc má ctěn býti než svátost velebná. Item, píší, že Kristus jest nižším obyčejem v svátosti než v člověku věrném anebo na nebi.“1 Odpověd Rokycánova: ž „Takových řečí přivedení k tomu konci, jako se přivodí, nejsou k vzdělání víry a poctivosti tělu božímu v svátosti, protož my takových rozumův neoblibujem a jako odporné drahé cti Ježíše zamítáme, neb takové řeči to uvodí, že Kristus není bytem svým v svátosti; neb v člověku věrném Kristus jest dary; a jest-li těmi lépe neb více než v svátosti, tehdy není bytem svým v svátosti; a to jest proti víře naší.“ Odpověd z rozsudku zákonab: To jisté z zákona jest, že hlava Kristova podlé člověčenství Bůh a (s) strany té jest menší Otce, jenž s strany té stvoření jsa ctil Otce, klaněl se, modlil, na tvář padal etc., a to ponížené, smrte- dlné tělo posvátně ráčil rozdělené smrtí vydati od krve. a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Kol. 3, 1. ß Fil. 2, 9.—11. Srovnej LIST M. JANA PŘÍBRAMA u NEJEDLÉHO, Prameny 43. Viz též TRAKTAT PROTI ROKYCANOVI v AII f. 115b a 114a—114b. 3°
Strana 36
30 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 79a Druhé to z zákona jisté a pravé jest, že byt Kristův jest dvůj, jeden přirozený a druhý duchovní. Přirozený dvůj: jeden smrtedlný, v němž zde byt svůj měl až do smrti své, druhý ne- smrtedlný, v němž vzkříšen vstoupil v nebe. Prvním bytem, smrte- dlným, vykoupení a spasení způsobil zde, druhým (nesmrtedlným) přístojí tváři boží a Ducha Svatého posílá, účastnost svou dává, prostředníkem i dveřmi k Otci jest etc. Duchovní byt jeho dvůj: jeden v dušech účastností těla a krve v zasloužení svém — a ten byt po prvním podlé písem nejdůstojnější jest, pro nějž vše Kristus učinil, až i svátosti ustavil a proňža má přijíti s nebe k soudu k dokonání jeho, aby zůstal na věky mimo posvátný, jenž má trvati toliko do příští Páně; druhý duchovní v církvi jako hlava,a kněz,e biskup svrchovaný,v vinný kořenô etc. A ten dvůj: jeden mocný, v sluhách služebný, druhý bytný i duchovní Kristův v služebno- stech. A ten/ dvůj: jeden v slovu čtení víry a zákona víry, jenž prvotnější i potřebnější jest, druhý posvátný. A ten se dělí podlé řádu sedmeré svátosti a jest nejnižší ze všech bytův. A podlé těch bytův zřízených má se díti pánu Kristu zřízená pocta bez nezříze- ného stavení jednoho bytí nad druhý. A že všickni bytové služební Kristovi jsou pro byt duchovní v lidech: a ten má nejvážnější býti; a divná slepota při Rokycánovi, že jsa mistr, těchto věcí nezná strany bytův a řádův jich, neb byť znal a půjčil toho, ihned jeho pocta a poklona v svátosti Kristu padla by. Píše dál osmý rozdílb: „Kázali sou a psali kněží táborští, že chléb posvátný jsa v svém přirození věc bezdušná jest menší vážnosti než netopýř, krt a had. Item: Menší sou modloslouhy byli, kteříž někdy klaněli sou se krtom, netopýřom a hadom, než biskupové římští tomu chlebu jako Bohu se klanějíce, neb chléb posvátný v svém přirození jest věc bezdušná menší jsa vážností než již řečené věci.“1 Odpověd Rokycánova: „Zvíte kněží, co ste učinili vnášejíce takové věci v lid tak potupně skutku božímu mluvíce! Neb čím by mohla ta svátost tak v rouhání veliké uvedena býti, jako tím ponížujíc ji pod hada, pod krta? Z toho dále i za modlu od mnohých jest pokládána. a V originále: pronž. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Narážka na 1 Kor. 1, 13. ß Narážka na Žid. 7, 21. r Narážka na Žid. 4, 14. ô Jan 5, 15. 1 Srovnej List M. Jana Příbrama u NEJEDLÉHO, Prameny str. 43 a TRAKTAT PROTI ROKYCANOVI v AII, ƒ. II6a.
30 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 79a Druhé to z zákona jisté a pravé jest, že byt Kristův jest dvůj, jeden přirozený a druhý duchovní. Přirozený dvůj: jeden smrtedlný, v němž zde byt svůj měl až do smrti své, druhý ne- smrtedlný, v němž vzkříšen vstoupil v nebe. Prvním bytem, smrte- dlným, vykoupení a spasení způsobil zde, druhým (nesmrtedlným) přístojí tváři boží a Ducha Svatého posílá, účastnost svou dává, prostředníkem i dveřmi k Otci jest etc. Duchovní byt jeho dvůj: jeden v dušech účastností těla a krve v zasloužení svém — a ten byt po prvním podlé písem nejdůstojnější jest, pro nějž vše Kristus učinil, až i svátosti ustavil a proňža má přijíti s nebe k soudu k dokonání jeho, aby zůstal na věky mimo posvátný, jenž má trvati toliko do příští Páně; druhý duchovní v církvi jako hlava,a kněz,e biskup svrchovaný,v vinný kořenô etc. A ten dvůj: jeden mocný, v sluhách služebný, druhý bytný i duchovní Kristův v služebno- stech. A ten/ dvůj: jeden v slovu čtení víry a zákona víry, jenž prvotnější i potřebnější jest, druhý posvátný. A ten se dělí podlé řádu sedmeré svátosti a jest nejnižší ze všech bytův. A podlé těch bytův zřízených má se díti pánu Kristu zřízená pocta bez nezříze- ného stavení jednoho bytí nad druhý. A že všickni bytové služební Kristovi jsou pro byt duchovní v lidech: a ten má nejvážnější býti; a divná slepota při Rokycánovi, že jsa mistr, těchto věcí nezná strany bytův a řádův jich, neb byť znal a půjčil toho, ihned jeho pocta a poklona v svátosti Kristu padla by. Píše dál osmý rozdílb: „Kázali sou a psali kněží táborští, že chléb posvátný jsa v svém přirození věc bezdušná jest menší vážnosti než netopýř, krt a had. Item: Menší sou modloslouhy byli, kteříž někdy klaněli sou se krtom, netopýřom a hadom, než biskupové římští tomu chlebu jako Bohu se klanějíce, neb chléb posvátný v svém přirození jest věc bezdušná menší jsa vážností než již řečené věci.“1 Odpověd Rokycánova: „Zvíte kněží, co ste učinili vnášejíce takové věci v lid tak potupně skutku božímu mluvíce! Neb čím by mohla ta svátost tak v rouhání veliké uvedena býti, jako tím ponížujíc ji pod hada, pod krta? Z toho dále i za modlu od mnohých jest pokládána. a V originále: pronž. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Narážka na 1 Kor. 1, 13. ß Narážka na Žid. 7, 21. r Narážka na Žid. 4, 14. ô Jan 5, 15. 1 Srovnej List M. Jana Příbrama u NEJEDLÉHO, Prameny str. 43 a TRAKTAT PROTI ROKYCANOVI v AII, ƒ. II6a.
Strana 37
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 37 Mělo-li by povýšení vždy jíti pro živost, tehdy by i čert měl povýšen býti, neb jest stvoření netoliko hýbavé, ale i rozumné a tak před čertem lépe by se bylo klaněti než před tou svátostí, jenž dosti nepodobné jest to pomysliti křesťanom věrným.1 Než doktorové řkou, že Pán jest tu v svátosti jako v místě přeslavného obývání, jako v síni sladkého nakrmení a duchovního obětování, a protož tu svátost přebožskou nazývají doktorové a nižádný tak potupně o ní jako oni nemluví.“ Odpověd na to'a: Zdá se, že Rokycán nesrozuměl Táborům, odkud oni to mlu- vení vzali, že z Wiglefa,2 kterýž píše proti římským, jenž drží, f. 79b že by chléb se v podstatě obracoval v tělo Kristovo a že pří- padkové, jako bělost, okrúhlost etc., divem bez podstaty stojí, avšak ti způsobové neb případci u nich za nic se pokládají a ne- jsouce v nich ničímž, však se za svátost pokládají; i mluví on k tomu, že to modloslužba jest a daleko větší, neb nerozumnější jest než tehdy byla těch, jenž majíce za bohy krty, netopýře a hady živé i klaněli sou se jim. Ten rozum zdá se on vesti. Než jak oni mluvili neb jiní je slyšeli (létať sou měli), zdá se, žeť sou odpo- věd dali.3 Než to jisté, kdež se podlé úmysla Kristova večeře jeho působívá, že chléb a víno pro byt duchovní a posvátný důstojnější nad přirození chleba pouhého a vína má i v vážnosti i v poctivosti jmín býti a že žádné přirození bezdušné, ano ani životčichné krom samého bytu duchovního, podstatného, v duši věrné nemá předloženo té důstojnosti býti. Píše devátý rozdíl Rokycán:b „Kněží táborští a jich pomocníci, jakož shledává se z“ jich psání a učení, tak lid vedou, aby, ač se klanějí Kristovi v té svátosti, ale mají žádostí a náboženstvím do nebe se vrci a tam ustrnouti přivodíc k tomu, že jest na nebesa vstoupil a sobě anděly poddal, kdež se jemu všichni andělé klanějí, k tomu vedouc, že s. Štěpán vida Ježíše v nebi tam a Nadpís tento jest psán velikým tučným písmem. b a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. c V originále: s. Srovnej NEJEDLÝ, Prameny str. 43. 2 Srovnej JOH. WYCLIF, De eucharistia tractatus maior (ed. Loserth) ve Wyclifs Latin works t. XIII, str. 20. 3 Větě této dlužno rozuměti asi takto: Nevíme sice, co Táboři k výtce Rokycanově odpověděli, zdá se však, že jej odbyli týmž způsobem, neboť měli k tomu dost rozumu.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 37 Mělo-li by povýšení vždy jíti pro živost, tehdy by i čert měl povýšen býti, neb jest stvoření netoliko hýbavé, ale i rozumné a tak před čertem lépe by se bylo klaněti než před tou svátostí, jenž dosti nepodobné jest to pomysliti křesťanom věrným.1 Než doktorové řkou, že Pán jest tu v svátosti jako v místě přeslavného obývání, jako v síni sladkého nakrmení a duchovního obětování, a protož tu svátost přebožskou nazývají doktorové a nižádný tak potupně o ní jako oni nemluví.“ Odpověd na to'a: Zdá se, že Rokycán nesrozuměl Táborům, odkud oni to mlu- vení vzali, že z Wiglefa,2 kterýž píše proti římským, jenž drží, f. 79b že by chléb se v podstatě obracoval v tělo Kristovo a že pří- padkové, jako bělost, okrúhlost etc., divem bez podstaty stojí, avšak ti způsobové neb případci u nich za nic se pokládají a ne- jsouce v nich ničímž, však se za svátost pokládají; i mluví on k tomu, že to modloslužba jest a daleko větší, neb nerozumnější jest než tehdy byla těch, jenž majíce za bohy krty, netopýře a hady živé i klaněli sou se jim. Ten rozum zdá se on vesti. Než jak oni mluvili neb jiní je slyšeli (létať sou měli), zdá se, žeť sou odpo- věd dali.3 Než to jisté, kdež se podlé úmysla Kristova večeře jeho působívá, že chléb a víno pro byt duchovní a posvátný důstojnější nad přirození chleba pouhého a vína má i v vážnosti i v poctivosti jmín býti a že žádné přirození bezdušné, ano ani životčichné krom samého bytu duchovního, podstatného, v duši věrné nemá předloženo té důstojnosti býti. Píše devátý rozdíl Rokycán:b „Kněží táborští a jich pomocníci, jakož shledává se z“ jich psání a učení, tak lid vedou, aby, ač se klanějí Kristovi v té svátosti, ale mají žádostí a náboženstvím do nebe se vrci a tam ustrnouti přivodíc k tomu, že jest na nebesa vstoupil a sobě anděly poddal, kdež se jemu všichni andělé klanějí, k tomu vedouc, že s. Štěpán vida Ježíše v nebi tam a Nadpís tento jest psán velikým tučným písmem. b a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. c V originále: s. Srovnej NEJEDLÝ, Prameny str. 43. 2 Srovnej JOH. WYCLIF, De eucharistia tractatus maior (ed. Loserth) ve Wyclifs Latin works t. XIII, str. 20. 3 Větě této dlužno rozuměti asi takto: Nevíme sice, co Táboři k výtce Rokycanově odpověděli, zdá se však, že jej odbyli týmž způsobem, neboť měli k tomu dost rozumu.
Strana 38
38 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 80a klaněl se jest jemu, také Kristus že jest učil řka: „Takto vy se budete modliti: Otče náš, jenž jsi v nebesích“,a chtíc tím, aby na nebi se modlili. * Odpověd na to Rokycánova: „Náše víra jest, kdo se klaní a modlí Ježíšovi v svátosti, klaní se jemu, jenž jest na nebi, neb ne dva sou, ale jeden Kristus," jako kdo se modlí Bohu Otci, modlí se i Synu i Duchu Svatému, a kdož se klaní Duchu Svatému, i Otci i Synu se klaní. Než také učení Táborských jest, aby svou žádost a duši na nebe obrátili na to, že nevěříc, by bylo tělo Kristovo svou podstatou v svátosti, aby nebyli pode- zřeni, také se klanějí a klekají před svátostí. Toho/ tělu pána Ježíše v svátosti nečiní, neb jeho těla tu býti nevěří, jakož sme to slyšeli od těch bab, kteréž sou v Hradci odvolávaly: »Ač sme klekaly před svátostí v kostele, ale Bohu, kterýž na nebi, to sme činily. A my bychom před stěnou klekaly.““a 1 Odpověd z zákona víryb: Jakož žádný z zákona víry neprovede byt osobný a přirozený Kristův podstatný býti zde na zemi po vstoupení jeho v nebe, ovšem v svátosti (neb to jistými písmy a věrou obecnou stvrzeno jest, neb smrtedlný pominul a nesmrtedlný toliko v nebi zůstává), tak nedovede ovšem pocty a poklony osobě Syna Božího a jeho bytu přirozenému obojímu. A že jediný Kristus jest v bytnosti řečené v nebi a býti má vyznáván tam i ctěn s Otcem i s Duchem Svatým a tím (s) strany božství jediný s Otcem i s Duchem Svatým nerozdílný jest a (s) strany člověčenství, jímž menší Otce, jest prostřed- ník svou obětí těla a krve, bytu přirozeného a oslaveného jest a skrze něj má modleno i klaněno i vše ve jméno jeho činěno býti (to z víry písem zákona pravé) a z toho jisté, že jiné jest v svátosti se Kristu klaněti a jiné v nebi. První není jedinému témuž se klaněti Kristu, neb ho tu tím bytem podstatným ani smrtedlným ani oslaveným není, ut supra, ale již toliko v nebi a ne jinde. Ale příklad se vede o po- kloně Boha Otce a Trojice svaté a rovná k svátosti, neb doníž Kristus na zemi putoval, pravé bylo; kdo se modlil Bohu Otci, modlil se i Synu, kterýž neopustil Otce, ani Otec Syna, ani roz- dílný božstvím byl od Otce i Ducha Svatého, než samú osobú, a V originále: klekali. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Mat. 6, 9. Po straně touž rukou jako na foliu 74b (po straně) čer- veně: Adoratio. 1 Více o tom pověděl Rokycana v traktátě „De existencia corporis Christi“, zejména že to bylo r. 1443. Srovnej NEJEDLY, Prameny k synodám, str. 136.
38 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 80a klaněl se jest jemu, také Kristus že jest učil řka: „Takto vy se budete modliti: Otče náš, jenž jsi v nebesích“,a chtíc tím, aby na nebi se modlili. * Odpověd na to Rokycánova: „Náše víra jest, kdo se klaní a modlí Ježíšovi v svátosti, klaní se jemu, jenž jest na nebi, neb ne dva sou, ale jeden Kristus," jako kdo se modlí Bohu Otci, modlí se i Synu i Duchu Svatému, a kdož se klaní Duchu Svatému, i Otci i Synu se klaní. Než také učení Táborských jest, aby svou žádost a duši na nebe obrátili na to, že nevěříc, by bylo tělo Kristovo svou podstatou v svátosti, aby nebyli pode- zřeni, také se klanějí a klekají před svátostí. Toho/ tělu pána Ježíše v svátosti nečiní, neb jeho těla tu býti nevěří, jakož sme to slyšeli od těch bab, kteréž sou v Hradci odvolávaly: »Ač sme klekaly před svátostí v kostele, ale Bohu, kterýž na nebi, to sme činily. A my bychom před stěnou klekaly.““a 1 Odpověd z zákona víryb: Jakož žádný z zákona víry neprovede byt osobný a přirozený Kristův podstatný býti zde na zemi po vstoupení jeho v nebe, ovšem v svátosti (neb to jistými písmy a věrou obecnou stvrzeno jest, neb smrtedlný pominul a nesmrtedlný toliko v nebi zůstává), tak nedovede ovšem pocty a poklony osobě Syna Božího a jeho bytu přirozenému obojímu. A že jediný Kristus jest v bytnosti řečené v nebi a býti má vyznáván tam i ctěn s Otcem i s Duchem Svatým a tím (s) strany božství jediný s Otcem i s Duchem Svatým nerozdílný jest a (s) strany člověčenství, jímž menší Otce, jest prostřed- ník svou obětí těla a krve, bytu přirozeného a oslaveného jest a skrze něj má modleno i klaněno i vše ve jméno jeho činěno býti (to z víry písem zákona pravé) a z toho jisté, že jiné jest v svátosti se Kristu klaněti a jiné v nebi. První není jedinému témuž se klaněti Kristu, neb ho tu tím bytem podstatným ani smrtedlným ani oslaveným není, ut supra, ale již toliko v nebi a ne jinde. Ale příklad se vede o po- kloně Boha Otce a Trojice svaté a rovná k svátosti, neb doníž Kristus na zemi putoval, pravé bylo; kdo se modlil Bohu Otci, modlil se i Synu, kterýž neopustil Otce, ani Otec Syna, ani roz- dílný božstvím byl od Otce i Ducha Svatého, než samú osobú, a V originále: klekali. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Mat. 6, 9. Po straně touž rukou jako na foliu 74b (po straně) čer- veně: Adoratio. 1 Více o tom pověděl Rokycana v traktátě „De existencia corporis Christi“, zejména že to bylo r. 1443. Srovnej NEJEDLY, Prameny k synodám, str. 136.
Strana 39
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 3 kterouž byl v Otci a touž v človečenství. Než po vstoupení již tou osobou s přirozením bytným, lidským jest toliko v nebi a není na zemi a tam již tři jedno jsou. Protož ten příklad nemůž slou- žiti k tomu. A z toho také jisté, že jiné jest Kristu v svátosti se klaněti a jiné při svátosti. První nemůž z zákona božího průvodu míti, ale druhá důvod má, neb apoštol dí: Cožkoli činíte v slovu nebo v skutku i posvátném, to vše ve jménu Pána Jezu Krista čiňtea A že při svátosti modlitby i poklony z víry mají býti k Bohu Otci/ v nebe skrze Krista Ježíše, jakož Syn Boží učil se modliti ne sobě v svátosti, ani ve jménu svém tu, ale Otci, jenž v svá- tosti není, [a z toho jisté, že Kristu v svátosti nesluší toho činiti, neb ho tu bytem často řečeným není].a A z toho jisté, že víra Rokycánova bludná i poklona neslušná. f. 80b Desátý rozdíl píšeb: „Píší kněží táborští, že Kristus učil křesťany bez chrámu a bez tělesných poklon prostě v duchu se modliti řka, že takových modlitebníkův hledá a žádá.“ * Odpověd Rokycánova: „Mistr Matěj Pařížský takto píše a to my oblibujem za odpověd: Tělo Ježíše jest chrám božství neb přesvaté Trojice, protož hodné jest, špravedlivé i spasitedlné, aby křesťané tuto svátost měli v svrchované poctivosti a bázni, milosti a žádosti na zemi, a kdežkoli jest kostel osady a jest tu tělo Kristovo, mají nejprv kněží a žáci svá zpívání tu v kostele činiti, kde jest to tělo Kristovo, král a pán vší země, kdež jest množství andělův svatýchß a přivodí k tomu písmo Davida, jenž dí: Před tváří andělův budu chváliti teber a Slova v závorce položená I psána jsou jinou rukou nežli hlavní tekst; snad rukou Orlíkovou. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Kol. 3, 17. ß Matěj z Janova, Regulae Veteris et Novi Testamenti, kniha IV., articulus V., cap. 6. v rukopise musea českého v Praze XIII E 13 f. 331b—332a; originální znění dotčeného místa jest toto: „Corpus siquidem Christi est templum deitatis et sanctissimae trinitatis et ipsum est templum christianorum electorum, quapropter iustum et sanctum esset, aequum et salutare, quia christiani haberent hoc sacramentum in summa reverencia et timore et in summo desiderio et amore super terram. Et quod ubicunque est parochialis ecclesia, suas orationes et psalmodias frequentare vel ibi in praesencia, ubi iacet corpus Christi, rex et deus omnis terrae, ubi est frequencia angelorum, sicut scriptum est: In conspectu angelorum psallam et adorabo ad templum sanctum tuum et confitebor nomini tuo... Ubicunque sunt vel orant vel psallunt vel quid aliud faciunt, semper habere fortem memoriam et vivacem respectum vel mentis recursum ad locum, ubi est in eadem parochia corpus
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 3 kterouž byl v Otci a touž v človečenství. Než po vstoupení již tou osobou s přirozením bytným, lidským jest toliko v nebi a není na zemi a tam již tři jedno jsou. Protož ten příklad nemůž slou- žiti k tomu. A z toho také jisté, že jiné jest Kristu v svátosti se klaněti a jiné při svátosti. První nemůž z zákona božího průvodu míti, ale druhá důvod má, neb apoštol dí: Cožkoli činíte v slovu nebo v skutku i posvátném, to vše ve jménu Pána Jezu Krista čiňtea A že při svátosti modlitby i poklony z víry mají býti k Bohu Otci/ v nebe skrze Krista Ježíše, jakož Syn Boží učil se modliti ne sobě v svátosti, ani ve jménu svém tu, ale Otci, jenž v svá- tosti není, [a z toho jisté, že Kristu v svátosti nesluší toho činiti, neb ho tu bytem často řečeným není].a A z toho jisté, že víra Rokycánova bludná i poklona neslušná. f. 80b Desátý rozdíl píšeb: „Píší kněží táborští, že Kristus učil křesťany bez chrámu a bez tělesných poklon prostě v duchu se modliti řka, že takových modlitebníkův hledá a žádá.“ * Odpověd Rokycánova: „Mistr Matěj Pařížský takto píše a to my oblibujem za odpověd: Tělo Ježíše jest chrám božství neb přesvaté Trojice, protož hodné jest, špravedlivé i spasitedlné, aby křesťané tuto svátost měli v svrchované poctivosti a bázni, milosti a žádosti na zemi, a kdežkoli jest kostel osady a jest tu tělo Kristovo, mají nejprv kněží a žáci svá zpívání tu v kostele činiti, kde jest to tělo Kristovo, král a pán vší země, kdež jest množství andělův svatýchß a přivodí k tomu písmo Davida, jenž dí: Před tváří andělův budu chváliti teber a Slova v závorce položená I psána jsou jinou rukou nežli hlavní tekst; snad rukou Orlíkovou. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Kol. 3, 17. ß Matěj z Janova, Regulae Veteris et Novi Testamenti, kniha IV., articulus V., cap. 6. v rukopise musea českého v Praze XIII E 13 f. 331b—332a; originální znění dotčeného místa jest toto: „Corpus siquidem Christi est templum deitatis et sanctissimae trinitatis et ipsum est templum christianorum electorum, quapropter iustum et sanctum esset, aequum et salutare, quia christiani haberent hoc sacramentum in summa reverencia et timore et in summo desiderio et amore super terram. Et quod ubicunque est parochialis ecclesia, suas orationes et psalmodias frequentare vel ibi in praesencia, ubi iacet corpus Christi, rex et deus omnis terrae, ubi est frequencia angelorum, sicut scriptum est: In conspectu angelorum psallam et adorabo ad templum sanctum tuum et confitebor nomini tuo... Ubicunque sunt vel orant vel psallunt vel quid aliud faciunt, semper habere fortem memoriam et vivacem respectum vel mentis recursum ad locum, ubi est in eadem parochia corpus
Strana 40
40 HADKA ROKYCANOVA S TABORY. a chváliti tě budu v chrámu tvém svatém a chváliti budu jméno tvé.« Nedaleko tu píše: Kdekoli křesťané jinde se modlé, aby své zření obrátili k chrámu, a myslí ustrnutí, kdež jest tělo pána Ježíše v svá- tosti, aby byloß. Z toho pochodí, že kostelové v nedbání jsou dáni a jako chlévův nedbají, neb malá víra jest k tělu božímu.“ f. 81a Odpověd z zákonaa: Chrám židovský, jediný Bohem rozkázaný v jeho jménu, byl figůrou nejprv těla Kristova, smrtedlného bytu zde, o němž sám dí: Zrušte chrám tento,y druhé bytu téhož těla oslaveného, o němž dí: A já po třech dnech ustavím jej,a třetí chrámu nebeského širšího a dokonalejšího, ne rukou udělaného. A to přivedené písmo Davida o Kristu v nebi pravé jest podlé člověčenství: Před tváří andělův chváliti budu těs a Chváliti tě budu v chrámu tvém svatém,“ o němž apoštol dí, že po vstoupení do nebe do něho všel ve krvi své, aby Pán byl v chrámu svatém svém.: A tu ob chrámu jeho vše dí David/: Všichni řkou slávu,“ t. že Kristus jest v slávě Boha Otce, vyznávati všelikým jazykem budou. A tu sluší poklonu činiti, jakož dí David: A klaněti se budu k chrámu svatému tvému. Čtvrtý chrám jest duchovní, duchovního bytu Kristova svrchu oznámeného, nejprv v církvi věrných shromáždění většího neb menšího, posvěceného Bohu, až do dvou ve jménu jeho, o němž dí: Kdež dva nebo tři zberou se ve jménu mém, jáť sem mezi nimi,ž a apoštol: Kristus v vás jestk a: Aby Kristus přebýval v srdcích vašichy a: K němu přijdeme a příbytek u něho učiníme. A že tu na všelikém místě panování jména Kristova v tom shromáždění ne pro tělo bytu posvátného, ale pro Krista, hlavu a tělo jeho duchovní, sluší se modliti v tom chrámu, o němž dí apoštol: Vy jste chrám Ducha Svatého.o Sluší se modliti, jakož dí: Začkoli modléce se prositi budou ve jménu mém, staneť se jim. A tak kostel kamený neb dřevěný“ i se všemi služebnostmi Christi“... Totéž místo z Matěje Janova cituje Rokycana ve svém „Tractatu de existencia corporis Christi“, rukopis Pražské universitní knihovny III G 8 f. 23a (Srovnej Nejedlý, Prameny 140). Viz též Kybal, Matěj z Janova, str. 253. r Ž. 137, 1. a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b V originále: v. c V originále: dřevěnný. a Ž. 21, 23. Ž. 144, 2. P Srovnej výše pozn. p na str. 39. 7 Jan 2, 19. ô Jan 2, 19. s Ž. 137, 2. § Ž. 21, 23. 7 Narážka na Žid. 9, 11, 12. 9Ž. 28, 9. Z. 5, 8. z Mat. 18, 20. A Rím. 8, 10. p. Ef. 3, 17. » Jan 14, 23. o 1 Kor. 6, 19. r Jan 14, 14.
40 HADKA ROKYCANOVA S TABORY. a chváliti tě budu v chrámu tvém svatém a chváliti budu jméno tvé.« Nedaleko tu píše: Kdekoli křesťané jinde se modlé, aby své zření obrátili k chrámu, a myslí ustrnutí, kdež jest tělo pána Ježíše v svá- tosti, aby byloß. Z toho pochodí, že kostelové v nedbání jsou dáni a jako chlévův nedbají, neb malá víra jest k tělu božímu.“ f. 81a Odpověd z zákonaa: Chrám židovský, jediný Bohem rozkázaný v jeho jménu, byl figůrou nejprv těla Kristova, smrtedlného bytu zde, o němž sám dí: Zrušte chrám tento,y druhé bytu téhož těla oslaveného, o němž dí: A já po třech dnech ustavím jej,a třetí chrámu nebeského širšího a dokonalejšího, ne rukou udělaného. A to přivedené písmo Davida o Kristu v nebi pravé jest podlé člověčenství: Před tváří andělův chváliti budu těs a Chváliti tě budu v chrámu tvém svatém,“ o němž apoštol dí, že po vstoupení do nebe do něho všel ve krvi své, aby Pán byl v chrámu svatém svém.: A tu ob chrámu jeho vše dí David/: Všichni řkou slávu,“ t. že Kristus jest v slávě Boha Otce, vyznávati všelikým jazykem budou. A tu sluší poklonu činiti, jakož dí David: A klaněti se budu k chrámu svatému tvému. Čtvrtý chrám jest duchovní, duchovního bytu Kristova svrchu oznámeného, nejprv v církvi věrných shromáždění většího neb menšího, posvěceného Bohu, až do dvou ve jménu jeho, o němž dí: Kdež dva nebo tři zberou se ve jménu mém, jáť sem mezi nimi,ž a apoštol: Kristus v vás jestk a: Aby Kristus přebýval v srdcích vašichy a: K němu přijdeme a příbytek u něho učiníme. A že tu na všelikém místě panování jména Kristova v tom shromáždění ne pro tělo bytu posvátného, ale pro Krista, hlavu a tělo jeho duchovní, sluší se modliti v tom chrámu, o němž dí apoštol: Vy jste chrám Ducha Svatého.o Sluší se modliti, jakož dí: Začkoli modléce se prositi budou ve jménu mém, staneť se jim. A tak kostel kamený neb dřevěný“ i se všemi služebnostmi Christi“... Totéž místo z Matěje Janova cituje Rokycana ve svém „Tractatu de existencia corporis Christi“, rukopis Pražské universitní knihovny III G 8 f. 23a (Srovnej Nejedlý, Prameny 140). Viz též Kybal, Matěj z Janova, str. 253. r Ž. 137, 1. a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b V originále: v. c V originále: dřevěnný. a Ž. 21, 23. Ž. 144, 2. P Srovnej výše pozn. p na str. 39. 7 Jan 2, 19. ô Jan 2, 19. s Ž. 137, 2. § Ž. 21, 23. 7 Narážka na Žid. 9, 11, 12. 9Ž. 28, 9. Z. 5, 8. z Mat. 18, 20. A Rím. 8, 10. p. Ef. 3, 17. » Jan 14, 23. o 1 Kor. 6, 19. r Jan 14, 14.
Strana 41
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 41 nečiní chrámu duchovního v shromáždění posvěceného k poklo- nám, ale duch víry a pravda lásky, spravedlnosti v Kristu to činí a ovšem chrámu nebeského. Pátý chrám jest ouda každého i těla posvěcení, jeho kněžství i obětí duchovních, jakož svědčí s. Petr i svatý Pavel«. Protož z toho zavříti sluší, že zde každý věrný a ovšem dva nebo tří na všelikém místě mohou, jsouc chrám Ducha Svatého a těla duchovního, čistou ruku zdvíhati k chrámu nebeskému podlé toho, jakož dí: K tobě pozdvihl sem duše mé, kterýž přebýváš v nebesíché, a to k tělu Pána Jezu Krista a k krvi jeho, kterouž přístojí v tom chrámu, v prostřednictví a skrze něj a tu obět chrámu slavného modlitby i poklony činiti Bohu Otci, jakož apo- štol dí: Klekám na kolena má k Otci pána našeho Jezu Krista.) To pravé a věrné naučení jest z zákona a ne to rozprávění básnivé Rokycánovo i s Matějem Pařížským proti víře a pravdě. (Dí dále Rokycán): * Sluší jedenáctý rozdíl znáti při vířež: Kněží táborští krásně mluvíc o těle božím, avšak proto u/ víře své s křesťany nesjednávají f. 81b se, než pod pěknou řečí na to složenou lidí sprostných odbývají a obecný lid jim nerozuměje mní, by dobře seznávali. Takto chtíc se spravedliva u Hory učiniti podali: „Věříme a věřiti míníme, že v svátosti velebné těla a krve boží jest celý Kristus a pravý Bůh a pravý člověk, jehož tělo narozené z blahoslavené Panny, umučené na kříži etc., spojené osobně s Synem božím věříme, že jest v řečené svátosti posvátně, duchovně, mocně, v pravdě a právě“.“ š Odpovídajíc takto dímei: Že sme s nimi v rozumu těch slov rozdílní, neb podali sme jim u Hory. Chtí-li tato slova v tomto rozumu vzíti, tehdy se s nimi sjednáváme: „Věříme, že jest tu tělo Kristovo posvátně, duchovně, mocně, v pravdě etc., totiž s svým životem duchovním, pravým, božským a nevidomým svého vlastního bytu a při- rození etc.' Nikoli sou v tom rozumu svého toho vyznání víry nechtěli půj- čiti, ale míníť oni jiný rozum dobře daleký té víry pravé, tento: Posvátně, t(otiž) že svátost vidomá znamená tělo boží, jakož tak píší: »Toť jest a 1 Kor. 6, 19; 1 Petr 2, 5. ß Ž. 123, 1. 7 Ef. 3, 14. 1 Tak se uvádí táborská formule také v TRAKTÁTĚ PROTIROKYCÁNOVI. AIIf. 113b a f. 117b. Srovnej též ŽALOBY KNĚŽÍTÁBORSKÝCH u NEJEDLÉHO, Prameny str. 101 a ROKYCANUV „Tractatus de existencia corporis Christi“ tamže str. 146. Spis táborský, podaný synodě Kutnohorské r. 1443 se nezachoval (srovnej NEJEDLY l. o. 19).
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 41 nečiní chrámu duchovního v shromáždění posvěceného k poklo- nám, ale duch víry a pravda lásky, spravedlnosti v Kristu to činí a ovšem chrámu nebeského. Pátý chrám jest ouda každého i těla posvěcení, jeho kněžství i obětí duchovních, jakož svědčí s. Petr i svatý Pavel«. Protož z toho zavříti sluší, že zde každý věrný a ovšem dva nebo tří na všelikém místě mohou, jsouc chrám Ducha Svatého a těla duchovního, čistou ruku zdvíhati k chrámu nebeskému podlé toho, jakož dí: K tobě pozdvihl sem duše mé, kterýž přebýváš v nebesíché, a to k tělu Pána Jezu Krista a k krvi jeho, kterouž přístojí v tom chrámu, v prostřednictví a skrze něj a tu obět chrámu slavného modlitby i poklony činiti Bohu Otci, jakož apo- štol dí: Klekám na kolena má k Otci pána našeho Jezu Krista.) To pravé a věrné naučení jest z zákona a ne to rozprávění básnivé Rokycánovo i s Matějem Pařížským proti víře a pravdě. (Dí dále Rokycán): * Sluší jedenáctý rozdíl znáti při vířež: Kněží táborští krásně mluvíc o těle božím, avšak proto u/ víře své s křesťany nesjednávají f. 81b se, než pod pěknou řečí na to složenou lidí sprostných odbývají a obecný lid jim nerozuměje mní, by dobře seznávali. Takto chtíc se spravedliva u Hory učiniti podali: „Věříme a věřiti míníme, že v svátosti velebné těla a krve boží jest celý Kristus a pravý Bůh a pravý člověk, jehož tělo narozené z blahoslavené Panny, umučené na kříži etc., spojené osobně s Synem božím věříme, že jest v řečené svátosti posvátně, duchovně, mocně, v pravdě a právě“.“ š Odpovídajíc takto dímei: Že sme s nimi v rozumu těch slov rozdílní, neb podali sme jim u Hory. Chtí-li tato slova v tomto rozumu vzíti, tehdy se s nimi sjednáváme: „Věříme, že jest tu tělo Kristovo posvátně, duchovně, mocně, v pravdě etc., totiž s svým životem duchovním, pravým, božským a nevidomým svého vlastního bytu a při- rození etc.' Nikoli sou v tom rozumu svého toho vyznání víry nechtěli půj- čiti, ale míníť oni jiný rozum dobře daleký té víry pravé, tento: Posvátně, t(otiž) že svátost vidomá znamená tělo boží, jakož tak píší: »Toť jest a 1 Kor. 6, 19; 1 Petr 2, 5. ß Ž. 123, 1. 7 Ef. 3, 14. 1 Tak se uvádí táborská formule také v TRAKTÁTĚ PROTIROKYCÁNOVI. AIIf. 113b a f. 117b. Srovnej též ŽALOBY KNĚŽÍTÁBORSKÝCH u NEJEDLÉHO, Prameny str. 101 a ROKYCANUV „Tractatus de existencia corporis Christi“ tamže str. 146. Spis táborský, podaný synodě Kutnohorské r. 1443 se nezachoval (srovnej NEJEDLY l. o. 19).
Strana 42
42 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 82a tělo mé, t(otiž) znamená tělo mé duchovní, totiž skrze duchovní milosti a dary mocně, skrze panování nebo jako Pán, jenž všudy jest svou mocí, tak také i tu v té svátosti. A když řkou „v pravdě a právě“, míní, že tak v pravdě a právě, t(otiž), že jest tu posvátně, duchovně a mocně, ale byť věřili přes to tak pěkně vyznávajíc, že tu jest s svým vlastním přirozením a podstatou, z Marie vzatou, tohoť se neshledává. A ačkoli duchovní jest a oslavené, avšak přirození a pravdu má v svá- tosti. A znamenajte toto s pilností, že jest v té svátosti pravý Bůh a pravý člověk. A když otázáni sou, jest-li tu Bůh živ a živ Kristus v svátosti, toho půjčiti nikoli nechtěli. Opět praví, že v svátosti jest tělo Kristovo narozené z blažené panny i umučené etc., a když otížeš se, jest-li tu v svátosti živo, nikoli toho nepůjčí. Opět praví, že jest v svá- tosti tělo boží osobně s Synem božím etc.; když díš: Povězte, jest-li tu v svátosti tělo Kristovo tak dobře spojené s božstvím v jedné osobě, jako na pravici Otce, k tomuť nikoliv svo/liti u Hory nechtěli. A tak máš, že ač krásně mluví, jestiť to vše na zakrytí svých úmyslův scestných. Odpověd z zákona vírya: Všeliké vyznání zjevné neb tajné, nepocházející podlé slov a úmysla i smysla k konci jím míněnému, nemá býti ani slouti Kristovo, ani církve jeho za pravé: slova Kristova jsou víry a k víře v nich tohoto obojí strany vyznání nenalézá se; neb věřeno býti má: kdež se úmyslem Kristovým k konci jím míněnému, slovy Kristovými od slouhy jeho na místě poselství jeho vysvědčí chléb a víno tělem jeho, jenž mělo zrazeno na smrt býti a zasloužiti pokrmu spravedlnosti a býti jim k zasloužení vší milosti a pravdy a býti nápojem jejím a víno krev, jenž měla vylita býti k zaslou- žení vší milosti a pravdy a býti nápojem jejím.b To vyznání víry sprostné jest podlé slov i smyslu a úmyslu Kristova a poráží všechna jiná vyznání na pravo i na levo a věrný nemá se žádným domnínkám ani vtipným otázkám, ani cizoložným vedením písem rozumův z té víry dáti se vyvesti zhůru ani dolů. A jakož tu nesnázka o ta slova, jimiž každá strana smysl víry své otvírá, totiž »posvátně, duchovně“, mocně a právě v prav- dě“, ta slova podlé čtení víry v pravém smyslu vzatá neruší víry slov a úmysla Kristova, mohou dobře vzata býti, že chléb a víno jest tělem a krví Páně ,posvátně“, t(otiž) ne naze, jako byt pravdy a Nadpis tento jest psán velikým tučným vísmem. b Věta tato je ana- koluth.
42 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 82a tělo mé, t(otiž) znamená tělo mé duchovní, totiž skrze duchovní milosti a dary mocně, skrze panování nebo jako Pán, jenž všudy jest svou mocí, tak také i tu v té svátosti. A když řkou „v pravdě a právě“, míní, že tak v pravdě a právě, t(otiž), že jest tu posvátně, duchovně a mocně, ale byť věřili přes to tak pěkně vyznávajíc, že tu jest s svým vlastním přirozením a podstatou, z Marie vzatou, tohoť se neshledává. A ačkoli duchovní jest a oslavené, avšak přirození a pravdu má v svá- tosti. A znamenajte toto s pilností, že jest v té svátosti pravý Bůh a pravý člověk. A když otázáni sou, jest-li tu Bůh živ a živ Kristus v svátosti, toho půjčiti nikoli nechtěli. Opět praví, že v svátosti jest tělo Kristovo narozené z blažené panny i umučené etc., a když otížeš se, jest-li tu v svátosti živo, nikoli toho nepůjčí. Opět praví, že jest v svá- tosti tělo boží osobně s Synem božím etc.; když díš: Povězte, jest-li tu v svátosti tělo Kristovo tak dobře spojené s božstvím v jedné osobě, jako na pravici Otce, k tomuť nikoliv svo/liti u Hory nechtěli. A tak máš, že ač krásně mluví, jestiť to vše na zakrytí svých úmyslův scestných. Odpověd z zákona vírya: Všeliké vyznání zjevné neb tajné, nepocházející podlé slov a úmysla i smysla k konci jím míněnému, nemá býti ani slouti Kristovo, ani církve jeho za pravé: slova Kristova jsou víry a k víře v nich tohoto obojí strany vyznání nenalézá se; neb věřeno býti má: kdež se úmyslem Kristovým k konci jím míněnému, slovy Kristovými od slouhy jeho na místě poselství jeho vysvědčí chléb a víno tělem jeho, jenž mělo zrazeno na smrt býti a zasloužiti pokrmu spravedlnosti a býti jim k zasloužení vší milosti a pravdy a býti nápojem jejím a víno krev, jenž měla vylita býti k zaslou- žení vší milosti a pravdy a býti nápojem jejím.b To vyznání víry sprostné jest podlé slov i smyslu a úmyslu Kristova a poráží všechna jiná vyznání na pravo i na levo a věrný nemá se žádným domnínkám ani vtipným otázkám, ani cizoložným vedením písem rozumův z té víry dáti se vyvesti zhůru ani dolů. A jakož tu nesnázka o ta slova, jimiž každá strana smysl víry své otvírá, totiž »posvátně, duchovně“, mocně a právě v prav- dě“, ta slova podlé čtení víry v pravém smyslu vzatá neruší víry slov a úmysla Kristova, mohou dobře vzata býti, že chléb a víno jest tělem a krví Páně ,posvátně“, t(otiž) ne naze, jako byt pravdy a Nadpis tento jest psán velikým tučným vísmem. b Věta tato je ana- koluth.
Strana 43
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 43 bez svátosti těla téhož přítomného byl, ale tak, jakož chléb měl i mohl býti ku potřebě věrných úmyslem Kristovým ustaven a vy- svědčen netoliko k vyznamenání i k připomínaní i k svědectví k zrazení těla na smrt i způsob jeho ku pokrmu i účastnost jeho všech věrných, ale aby byl ,posvátně, t(otiž) vyznamenaně tělem Kristovým přirozeným i duchovním k duchovnímu požívání. To v sobě nese to slovo ,posvátně“. Druhé,duchovně, totiž ne tělesně jako tělo samo smrtedlné bez svátosti bylo, chléb tělem Kristovým týmž jest, ale duchovním posvátným bytem těla Kristova pravého, obojího, přirozeného i duchovního, a tak strany obojí, i chleba i těla Kristova, ne tělesně a hmotně, jako Židé mněli, že je jísti mají, ale jakož dí Kristus: Slova má, kteráž já mluvím vám, duch a život sou, neb duch obživuje, ale tělo neprospívá ničehéhož.« Třetí ,mocně, t(otiž) v novém svědectví a v poručenství, jehož f. 82b těla moc hodným i nehodným oznamuje se: hodným účastností duchovní v pravém požívaní, v svědomí i v naději v svědectví jeho a nehodným k vinění, k soudu i k trestání, jakož apoštol do- vodí. Čtvrté ,právě a v pravdě“ u přirovnání figůr starých, v nichž ač vyznamenání pravé bylo, však pravdy stalé a v účastnost dané k požívání přítomnému v svědomí i v naději nebylo jako v Kristu, v těle jeho pravém bytně jest a v svátosti posvátně a v věrných účastně. To vyložení podlé víry čtení a úmysla Páně můž i má státi. (Dí dále Rokycán): i „Rozdíl i tento jestž: Přivedli sme i za pravé to máme, že mistr Jakoubek dobré paměti učící v škole pražské, věrné naučení a položení o těle božím proti bludným klade tak a pokládá: „Ti kněží, kteříž drží a učí, by tělo Kristovo s svým bytem vedle života duchov- ního a božského toliko bylo na pravici Boha Otce a s námi že by nebylo v svátosti oltářní, tací bloudíce těžce neposvěcují neb otazujíce se, že by neposvěcovali, když nemíní, by tu tělo Kristovo s svým bytem bylo; z toho a proto neposvěcují, leč by jinudy snad pro úmysl církve svaté neb volené boží posvěcovali.v Důvod toho, neb ku posvěcení potřebí jest pravého úmyslu s pravou věrou i s řádem kněžstva. a Jan 6, 63. S Narážka na 1 Kor. 11, 27. 7 Výňatek tento pochází z trak- tátu Jakoubkova „De existencia corporis et sanguinis Christi“ otištěného u Hardta III, 884—932. Výňatek najde se na str. 921: „Item ex praedictis sequitur, quod illi, qui dicunt, docent et tenent temerarie corpus Christi in sua existencia secundum suam vitam spiritualem et divinam solum esse in coelo ad dextram dei patris et non apud nos hic in sacramento altaris, errant graviter et periculose...
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 43 bez svátosti těla téhož přítomného byl, ale tak, jakož chléb měl i mohl býti ku potřebě věrných úmyslem Kristovým ustaven a vy- svědčen netoliko k vyznamenání i k připomínaní i k svědectví k zrazení těla na smrt i způsob jeho ku pokrmu i účastnost jeho všech věrných, ale aby byl ,posvátně, t(otiž) vyznamenaně tělem Kristovým přirozeným i duchovním k duchovnímu požívání. To v sobě nese to slovo ,posvátně“. Druhé,duchovně, totiž ne tělesně jako tělo samo smrtedlné bez svátosti bylo, chléb tělem Kristovým týmž jest, ale duchovním posvátným bytem těla Kristova pravého, obojího, přirozeného i duchovního, a tak strany obojí, i chleba i těla Kristova, ne tělesně a hmotně, jako Židé mněli, že je jísti mají, ale jakož dí Kristus: Slova má, kteráž já mluvím vám, duch a život sou, neb duch obživuje, ale tělo neprospívá ničehéhož.« Třetí ,mocně, t(otiž) v novém svědectví a v poručenství, jehož f. 82b těla moc hodným i nehodným oznamuje se: hodným účastností duchovní v pravém požívaní, v svědomí i v naději v svědectví jeho a nehodným k vinění, k soudu i k trestání, jakož apoštol do- vodí. Čtvrté ,právě a v pravdě“ u přirovnání figůr starých, v nichž ač vyznamenání pravé bylo, však pravdy stalé a v účastnost dané k požívání přítomnému v svědomí i v naději nebylo jako v Kristu, v těle jeho pravém bytně jest a v svátosti posvátně a v věrných účastně. To vyložení podlé víry čtení a úmysla Páně můž i má státi. (Dí dále Rokycán): i „Rozdíl i tento jestž: Přivedli sme i za pravé to máme, že mistr Jakoubek dobré paměti učící v škole pražské, věrné naučení a položení o těle božím proti bludným klade tak a pokládá: „Ti kněží, kteříž drží a učí, by tělo Kristovo s svým bytem vedle života duchov- ního a božského toliko bylo na pravici Boha Otce a s námi že by nebylo v svátosti oltářní, tací bloudíce těžce neposvěcují neb otazujíce se, že by neposvěcovali, když nemíní, by tu tělo Kristovo s svým bytem bylo; z toho a proto neposvěcují, leč by jinudy snad pro úmysl církve svaté neb volené boží posvěcovali.v Důvod toho, neb ku posvěcení potřebí jest pravého úmyslu s pravou věrou i s řádem kněžstva. a Jan 6, 63. S Narážka na 1 Kor. 11, 27. 7 Výňatek tento pochází z trak- tátu Jakoubkova „De existencia corporis et sanguinis Christi“ otištěného u Hardta III, 884—932. Výňatek najde se na str. 921: „Item ex praedictis sequitur, quod illi, qui dicunt, docent et tenent temerarie corpus Christi in sua existencia secundum suam vitam spiritualem et divinam solum esse in coelo ad dextram dei patris et non apud nos hic in sacramento altaris, errant graviter et periculose...
Strana 44
44 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TABORY. ž Táboři takto sou proti tomu položiliš: ,Pravíme o kněžích praž- ských, kteříž nevěří ani vyznávati zjevně chtí, že chléb, kterýž jest Kristus vzal, požehnal, lámal a řekl: Toť jest tělo me etc.,a že by ten chléb byl tělo boží a že by chléb zůstával, takoví neposvěcují“. Ještě pak jinou nesnáz umítají v lidi říkajíce: „Kristus není zde na světě podstatně, místem, v té velikosti, v kteréž vstal z mrtvých, a tak roztažitě s oudy 1 roztaženými, jako sedí na nebi.“ f. 83а Odpovídá Rokycán š: „Pán Kristus přikázal jest nám věřiti o svém těle, když jest řekl: Tot jest tělo mél, a jísti to tělo drahé a řka: Vezměte a jezte,y ale o těch povahách a zvláštnostech, které již máa to tělo drahé,/ nepřikázal znáti a věděti, neb do plna ty zná a ví jediný. Ale takými řečmi chtí svým smyslem tělo boží zavříti na jednom místě, jako by Bůh nemohl učiniti, co jest mluvil, aby své tělo dal lidem k jedení.“ Odpověd z zákonab: Jistá věc, že kněz, kterýž není Kristův a jeho úmysla i smysla z víry nezná ani má a v tom slov z víry úmysla upřímého v po- selství Krista lidu věrnému a hodnému, přítomnému, hotovému k přijímaní nemluví, ale jsa z původu Antikrista všemu tomu odporný životem, smyslem i úmyslem neb i skutkem takový neposvěcuje. A z toho znáti z vyznání Rokycánova, že právě z víry čtení nevyznává, ano zamlčívá chleba býti tělem jeho, zapírá i jedení jeho z rozkázaní Kristova, protož pak posvěcoval-li, on vidí i jini bludův jeho následující. Také známo býti má, že u Hory naň táborští kněží otázku činili, aby jim pověděl, nač jest Kristus ukázal tím slovem ,Toť jest. Za tři dni jim neodpověděl, neb neuměl neb nesměl, ale jakž mohl, ucházel. Ano i to divné, že dovodícím byt jediný, vlastní, přirozený a osobný v nebi maje odpovídati i utíká Item ex praedictis videtur sequi, quod tales praetendentes se conficere non intendunt in existere corpus Christi ex sua incredulitate et per consequens ex illa intencione non conficiunt, quia non faciunt in virtute divinorum verborum existere corpus Christi, nisi forte aliunde de aliqua alia intencione universalis ecclesiae electos dei conficerent“. — Srovnej též Rokycanův „Tractatus de existencia corporis Christi“ u Nejedlého, Prameny str. 144, a poznámku Nejedlého, Prameny str. 69. a V originále: na. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. c V originále: takovým. Mat. 26, 26. Mat. 26, 26. 7 Mat. 26, 26. Srovnej f. 97b.
44 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TABORY. ž Táboři takto sou proti tomu položiliš: ,Pravíme o kněžích praž- ských, kteříž nevěří ani vyznávati zjevně chtí, že chléb, kterýž jest Kristus vzal, požehnal, lámal a řekl: Toť jest tělo me etc.,a že by ten chléb byl tělo boží a že by chléb zůstával, takoví neposvěcují“. Ještě pak jinou nesnáz umítají v lidi říkajíce: „Kristus není zde na světě podstatně, místem, v té velikosti, v kteréž vstal z mrtvých, a tak roztažitě s oudy 1 roztaženými, jako sedí na nebi.“ f. 83а Odpovídá Rokycán š: „Pán Kristus přikázal jest nám věřiti o svém těle, když jest řekl: Tot jest tělo mél, a jísti to tělo drahé a řka: Vezměte a jezte,y ale o těch povahách a zvláštnostech, které již máa to tělo drahé,/ nepřikázal znáti a věděti, neb do plna ty zná a ví jediný. Ale takými řečmi chtí svým smyslem tělo boží zavříti na jednom místě, jako by Bůh nemohl učiniti, co jest mluvil, aby své tělo dal lidem k jedení.“ Odpověd z zákonab: Jistá věc, že kněz, kterýž není Kristův a jeho úmysla i smysla z víry nezná ani má a v tom slov z víry úmysla upřímého v po- selství Krista lidu věrnému a hodnému, přítomnému, hotovému k přijímaní nemluví, ale jsa z původu Antikrista všemu tomu odporný životem, smyslem i úmyslem neb i skutkem takový neposvěcuje. A z toho znáti z vyznání Rokycánova, že právě z víry čtení nevyznává, ano zamlčívá chleba býti tělem jeho, zapírá i jedení jeho z rozkázaní Kristova, protož pak posvěcoval-li, on vidí i jini bludův jeho následující. Také známo býti má, že u Hory naň táborští kněží otázku činili, aby jim pověděl, nač jest Kristus ukázal tím slovem ,Toť jest. Za tři dni jim neodpověděl, neb neuměl neb nesměl, ale jakž mohl, ucházel. Ano i to divné, že dovodícím byt jediný, vlastní, přirozený a osobný v nebi maje odpovídati i utíká Item ex praedictis videtur sequi, quod tales praetendentes se conficere non intendunt in existere corpus Christi ex sua incredulitate et per consequens ex illa intencione non conficiunt, quia non faciunt in virtute divinorum verborum existere corpus Christi, nisi forte aliunde de aliqua alia intencione universalis ecclesiae electos dei conficerent“. — Srovnej též Rokycanův „Tractatus de existencia corporis Christi“ u Nejedlého, Prameny str. 144, a poznámku Nejedlého, Prameny str. 69. a V originále: na. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. c V originále: takovým. Mat. 26, 26. Mat. 26, 26. 7 Mat. 26, 26. Srovnej f. 97b.
Strana 45
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 45 tím, že Kristus nepřikázal toho znáti, ano jisté i důvodné, že při- kázal znáti předpovídaje i sebe s nebe čekati k soudu, a zase, kdež nic nevysvědčil a nezapověděla při svátosti těla svého ani božského života ani osoby etc., tu pilnost náramnou přiložil k vyta- zování, o čemž čtení mlčí a někde i zápovědi činí a není po- třebné, ale příliš škodné. Píše dálb (Rokycán): „Také mluví Táborští takto, když se jim pravá víra podá pod těmi slovy, ješto staří světí tak mluví, jako napřed podaná, říkají: „Jsou to slova nesnadná, nad zákon boží vymyšlená“ chtíc zniknouti pravého víry seznání. Odpovídámeš: Oni častokrát tak mluví, tak i věří, ješto ani zákon, ani staří svatí tak nemluví, jako že jest posvátně, duchovně, mocně a právě. V pravdě těch slov nedokáží z zákona ani z starých svatých, avšak chtí, aby jich šla, a ta, kteráž světí kladou, jediné že sou/ f. 83b proti nim, nechtí jim místa dáti.“ Odpověd z zákona: Jisté jest, že Rokycána se vší římskou církví i s doktory těch slov u vyznání víry své neprokáže z zákona božího, ze čtení a z epištol, jakož ukázáno svrchu a zase jistá věc jest, že podlé vyznání čtení svatého ta slova mohou prokázána býti. A nejprv to slovo ,posvátně“ by nikdýž nebylo jmenováno obláštně, však v pravdě míněno Synem božím, když vzav chléb lámal, dával a rozkázal jísti a ten chléb v tom vysvědčil tělem svým, tu ozná- mil skutečně byt posvátný. A posvátný jest posvátně tělo a krev, jako i při křtu neráčil nazvati posvátný křest a posvátného křtění, avšak jest v pravdě posvátný i posvátné, jako i biřmování, řízení kněží, manželství, pokání, nemocných mazání, slove posvátně tělo a krev pána Ježíše. Též to slovo ,duchovně; jakož Kristus chleba a vína nevy- svědčil naze, bez věcí zemských těch tělem a krví, tak ani tělesně a hmotně, ale posvátně a duchovně, t(otiž) bytem duchovním posvátným. Též to slovo ,mocně' v svědectví a v soudu i v úsudku hodným i nehodným podlé uložení svého mocného. Též to slovo a V originále: nazapověděl. b Tento nadpis jest psán velikým tučným písmem. c Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 45 tím, že Kristus nepřikázal toho znáti, ano jisté i důvodné, že při- kázal znáti předpovídaje i sebe s nebe čekati k soudu, a zase, kdež nic nevysvědčil a nezapověděla při svátosti těla svého ani božského života ani osoby etc., tu pilnost náramnou přiložil k vyta- zování, o čemž čtení mlčí a někde i zápovědi činí a není po- třebné, ale příliš škodné. Píše dálb (Rokycán): „Také mluví Táborští takto, když se jim pravá víra podá pod těmi slovy, ješto staří světí tak mluví, jako napřed podaná, říkají: „Jsou to slova nesnadná, nad zákon boží vymyšlená“ chtíc zniknouti pravého víry seznání. Odpovídámeš: Oni častokrát tak mluví, tak i věří, ješto ani zákon, ani staří svatí tak nemluví, jako že jest posvátně, duchovně, mocně a právě. V pravdě těch slov nedokáží z zákona ani z starých svatých, avšak chtí, aby jich šla, a ta, kteráž světí kladou, jediné že sou/ f. 83b proti nim, nechtí jim místa dáti.“ Odpověd z zákona: Jisté jest, že Rokycána se vší římskou církví i s doktory těch slov u vyznání víry své neprokáže z zákona božího, ze čtení a z epištol, jakož ukázáno svrchu a zase jistá věc jest, že podlé vyznání čtení svatého ta slova mohou prokázána býti. A nejprv to slovo ,posvátně“ by nikdýž nebylo jmenováno obláštně, však v pravdě míněno Synem božím, když vzav chléb lámal, dával a rozkázal jísti a ten chléb v tom vysvědčil tělem svým, tu ozná- mil skutečně byt posvátný. A posvátný jest posvátně tělo a krev, jako i při křtu neráčil nazvati posvátný křest a posvátného křtění, avšak jest v pravdě posvátný i posvátné, jako i biřmování, řízení kněží, manželství, pokání, nemocných mazání, slove posvátně tělo a krev pána Ježíše. Též to slovo ,duchovně; jakož Kristus chleba a vína nevy- svědčil naze, bez věcí zemských těch tělem a krví, tak ani tělesně a hmotně, ale posvátně a duchovně, t(otiž) bytem duchovním posvátným. Též to slovo ,mocně' v svědectví a v soudu i v úsudku hodným i nehodným podlé uložení svého mocného. Též to slovo a V originále: nazapověděl. b Tento nadpis jest psán velikým tučným písmem. c Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem.
Strana 46
46 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. správě v pravdě' u přirovnání figůr starých podlé toho: Zákon skrze Mojžíše dán, ale milost a pravda skrze Krista stala se.« A nediv, že sou staří těch slov nemluvili, neb svod Antikristův při té svátosti tak se byl ještě nerozšířil, ješto k přemáhaní jeho hanebné směsice, kněžství, oběti a jiných věcí museli z víry písem ta slova vyhledávána býti, neb byť pravá víra všudy ve všem zů- stávala podlé čtení, nebylo by třeba těch rozdílův, že jiné říci podstatně' a jiné ,posvátně' etc. A tak věz, že toho všeho příčina jsou bludní Antikristovi učitelé, mistři a kněží, kteříž se v moc a v právo přísežné kněžství Kristova loupežně vetřeli, tak velmi je opanovali, aby ho věřiti v své moci ouřadné býti přikazovali, že ho tvořiti z chleba takéhož, jako na pravici jest, moc mají se všemi milostmi k spasení. A tak o jiných bludích. Protož nelze bylo než z písma svatého ty rozdíly nalezti i položiti k rozeznání pravdy od bludův. Píše Rokycána: f. 84a „Písma přivedena sou od Táborských kněží: Pán Ježíš dí: Chudé s sebou vždycky máte, ale mne ne vždy s seboub míti budete,ß item, řekl Ježíš: Opět opouštím svět a jdu k němu, kdo mne jest poslal, item: Vstoupil na nebesa, sedí na pravici boží," item: Andělé řekli, když vstupoval v nebe: „Tak přijde, jako ste viděli jeho, item: V Skutcích apoštolských mluví s. Petr o pánu Ježíšovi, i dí: „Kteréhož musí nebe přijíti až do času navrácení všech věcí.“ Přivedli také písma svatých, Jeronýma, Bédy, Augustína, jenž dí: Dokud se svět ne- skoná, nahoře jest Pán etc. a že tělo Kristovo, kteréž jest z mrtvých vstalo, na jednom místě musí býti.“7! * Odpověd Rokycána Š: „Písma sou v sobě pravá, ale v rozumu se dělíme, neb Táborští na to je vedou, že tělo pána Ježíše s svým přirozením jest v nebi a do dne soudného zde nebude (a tak kněz Mikuláš píše v jednom svém traktátu řka, že tak má rozumíno býti o tělu již oslaveném Kristovu, že jest v jednom zvláštním místě tím tělem přirozeným, kterýmž jest na nebesa vstoupil, a není spolkem a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b V originále ná- sleduje zbytečné: vždycky máte, ale mne ne vždy s sebou. a Jan 1, 17. ß Mat. 26, 11. 7 Jan 7, 33. 5 Mk 16, 19. e Sk. 11, 11. Sk. 3, 21. 7 S. Aurelii Augustini, In Joannis evangellum tractatus XXX. u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 35., str. 1632. Srovnej Rokycanův „Tractatus de existencia corporis Christi“ u Ne- jedlého, Prameny, str. 145.
46 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. správě v pravdě' u přirovnání figůr starých podlé toho: Zákon skrze Mojžíše dán, ale milost a pravda skrze Krista stala se.« A nediv, že sou staří těch slov nemluvili, neb svod Antikristův při té svátosti tak se byl ještě nerozšířil, ješto k přemáhaní jeho hanebné směsice, kněžství, oběti a jiných věcí museli z víry písem ta slova vyhledávána býti, neb byť pravá víra všudy ve všem zů- stávala podlé čtení, nebylo by třeba těch rozdílův, že jiné říci podstatně' a jiné ,posvátně' etc. A tak věz, že toho všeho příčina jsou bludní Antikristovi učitelé, mistři a kněží, kteříž se v moc a v právo přísežné kněžství Kristova loupežně vetřeli, tak velmi je opanovali, aby ho věřiti v své moci ouřadné býti přikazovali, že ho tvořiti z chleba takéhož, jako na pravici jest, moc mají se všemi milostmi k spasení. A tak o jiných bludích. Protož nelze bylo než z písma svatého ty rozdíly nalezti i položiti k rozeznání pravdy od bludův. Píše Rokycána: f. 84a „Písma přivedena sou od Táborských kněží: Pán Ježíš dí: Chudé s sebou vždycky máte, ale mne ne vždy s seboub míti budete,ß item, řekl Ježíš: Opět opouštím svět a jdu k němu, kdo mne jest poslal, item: Vstoupil na nebesa, sedí na pravici boží," item: Andělé řekli, když vstupoval v nebe: „Tak přijde, jako ste viděli jeho, item: V Skutcích apoštolských mluví s. Petr o pánu Ježíšovi, i dí: „Kteréhož musí nebe přijíti až do času navrácení všech věcí.“ Přivedli také písma svatých, Jeronýma, Bédy, Augustína, jenž dí: Dokud se svět ne- skoná, nahoře jest Pán etc. a že tělo Kristovo, kteréž jest z mrtvých vstalo, na jednom místě musí býti.“7! * Odpověd Rokycána Š: „Písma sou v sobě pravá, ale v rozumu se dělíme, neb Táborští na to je vedou, že tělo pána Ježíše s svým přirozením jest v nebi a do dne soudného zde nebude (a tak kněz Mikuláš píše v jednom svém traktátu řka, že tak má rozumíno býti o tělu již oslaveném Kristovu, že jest v jednom zvláštním místě tím tělem přirozeným, kterýmž jest na nebesa vstoupil, a není spolkem a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b V originále ná- sleduje zbytečné: vždycky máte, ale mne ne vždy s sebou. a Jan 1, 17. ß Mat. 26, 11. 7 Jan 7, 33. 5 Mk 16, 19. e Sk. 11, 11. Sk. 3, 21. 7 S. Aurelii Augustini, In Joannis evangellum tractatus XXX. u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 35., str. 1632. Srovnej Rokycanův „Tractatus de existencia corporis Christi“ u Ne- jedlého, Prameny, str. 145.
Strana 47
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 47 v jeden čas všudy aneb na místech rozličných),1 ale my takto rozumíme těm písmom, jako mistr hlubokých smyslův, že Kristus zde nebude do dne soudného t(otiž) vedlé tělesné přítomnosti, kterouž jest s učedlníky obcoval a tak i řeč svatého Augustína vykládá, kdež dí, že tělo Kristovo na jednom místě musí býtia, t(otiž) vidomě ve způsobě člověčí, ale kdež dí Augustín: Ale pravda jest zde s námi na zemi,8 mistr hlubokých smyslův dí přidávaje: Pravda jeho t(otiž) pravé tělo jeho na každém oltáři jest, kdež se koli mše slouží.) Znamenejž, kterak daleko jinak doktorové písem rozumějí než Táboři.“ Odpověd z zákona:a Jisté a průvodné jest z zákona božího, že jediné přirození lidské vzal, jedinou duši a jediné tělo, jenž se podlé bytu/ přiro- zeného množiti v podstatě přirození, neb jeden a týž čas a chvíli na místech rozličných býti nikoli nemůž, ale vždy ne tolik smrtedlné, ale i oslavené jediné jest a na jednom místě podlé písem svatých. Druhé to jisté jest a nepochybné, že jakož se předpověděl řečmi zjevnými i podobenstvími vstoupiti a odjíti k Otci v nebe, tak odšel. A jináč by byl utěšitel nepřišel, a byl by s svými duchovně skrze? Ducha Svatého v oučastnosti své nikoli nebyl do skonání, neb jakož zde pro byt duchovní byl a vše činil, tak i pro týž i v nebe vstoupil, aby skrze Ducha Svatého u vyvolených a s věrnými byl do skonání. A protož zde v církvi i v věrných vše duchovně působí, neb dí: Kterýž s vámi zůstane na věky,s on mne oslaví, neb z mého vezme,« zvěstovati, učiti všeliké pravdě, bude zpomínati, vnukati etc.7 A z toho jisté, poněvádž ta potřeba byla odjití jeho, že právě a jistě svým vlastním jediným, přirozeným, podstatným bytem odšel, aby pravda duchovního jeho bytu posvátného i služebného byla s námi. A z toho znáti se dává přílišná slepota těch, jenž ho chtí míti v tom bytu těla zde na zemi přirození vlastního, že nic právě nerozumějí spasení zde připravenému, s nimiž přítomen f. 84b a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Petri Lombardi, Sententiarum 1. IV. distinctio 10. u Migne, Patrologia, ser. lat t. 222, str. 350. Srovnej S. Aurelii Augustini, In Joannis evangelium tractatus XXX u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 35, str. 1632. Viz předcházející poznámku. x Petri Lombardi, Sententiarum 1. IV. distinctione 10. u Migne. Patro- logila, ser. lat. t. 222, str. 350. ô Po straně rukou C svazku I.: Byt Kristů du- chovní. s Jan 14, 16. ( Jan 16, 14. 7 Jan 16, 13. 1 Citovaný traktát Biskupcův se nezachoval.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 47 v jeden čas všudy aneb na místech rozličných),1 ale my takto rozumíme těm písmom, jako mistr hlubokých smyslův, že Kristus zde nebude do dne soudného t(otiž) vedlé tělesné přítomnosti, kterouž jest s učedlníky obcoval a tak i řeč svatého Augustína vykládá, kdež dí, že tělo Kristovo na jednom místě musí býtia, t(otiž) vidomě ve způsobě člověčí, ale kdež dí Augustín: Ale pravda jest zde s námi na zemi,8 mistr hlubokých smyslův dí přidávaje: Pravda jeho t(otiž) pravé tělo jeho na každém oltáři jest, kdež se koli mše slouží.) Znamenejž, kterak daleko jinak doktorové písem rozumějí než Táboři.“ Odpověd z zákona:a Jisté a průvodné jest z zákona božího, že jediné přirození lidské vzal, jedinou duši a jediné tělo, jenž se podlé bytu/ přiro- zeného množiti v podstatě přirození, neb jeden a týž čas a chvíli na místech rozličných býti nikoli nemůž, ale vždy ne tolik smrtedlné, ale i oslavené jediné jest a na jednom místě podlé písem svatých. Druhé to jisté jest a nepochybné, že jakož se předpověděl řečmi zjevnými i podobenstvími vstoupiti a odjíti k Otci v nebe, tak odšel. A jináč by byl utěšitel nepřišel, a byl by s svými duchovně skrze? Ducha Svatého v oučastnosti své nikoli nebyl do skonání, neb jakož zde pro byt duchovní byl a vše činil, tak i pro týž i v nebe vstoupil, aby skrze Ducha Svatého u vyvolených a s věrnými byl do skonání. A protož zde v církvi i v věrných vše duchovně působí, neb dí: Kterýž s vámi zůstane na věky,s on mne oslaví, neb z mého vezme,« zvěstovati, učiti všeliké pravdě, bude zpomínati, vnukati etc.7 A z toho jisté, poněvádž ta potřeba byla odjití jeho, že právě a jistě svým vlastním jediným, přirozeným, podstatným bytem odšel, aby pravda duchovního jeho bytu posvátného i služebného byla s námi. A z toho znáti se dává přílišná slepota těch, jenž ho chtí míti v tom bytu těla zde na zemi přirození vlastního, že nic právě nerozumějí spasení zde připravenému, s nimiž přítomen f. 84b a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Petri Lombardi, Sententiarum 1. IV. distinctio 10. u Migne, Patrologia, ser. lat t. 222, str. 350. Srovnej S. Aurelii Augustini, In Joannis evangelium tractatus XXX u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 35, str. 1632. Viz předcházející poznámku. x Petri Lombardi, Sententiarum 1. IV. distinctione 10. u Migne. Patro- logila, ser. lat. t. 222, str. 350. ô Po straně rukou C svazku I.: Byt Kristů du- chovní. s Jan 14, 16. ( Jan 16, 14. 7 Jan 16, 13. 1 Citovaný traktát Biskupcův se nezachoval.
Strana 48
48 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TABORY. u Otce k dávaní účastnosti jeho tak, aby skrze něj přístup byl k Otci etc. A protož nemá v tom žádný přijímán býti, kdož proti jistým písmom svatým svědčil by byt Kristův osobný zde přirozený, tělesný těla jeho, jakékoli starodávnosti neb svatosti neb moudrosti etc. zdál by se býti. A nebuď i to tajno, jak Rokycána kuse a necele vede důvody Táborských a v tom křivdu činí a i k tomu, což vede, žádné odpovědi a odporu písem svatých neukazuje. f. 85a Píše dál Rokycána: „Oznamuji také toto, že před lety snad dvatcíti na Táboře byl kněz Petr některaký Kaniš příjmím, ten jest proti tělu božímu mluvil a učil, bráně se klaněti pánu Ježíšovi v svátosti etc. Proti tomu povstal mistr Jičínb dobré paměti a kněz Mikuláš z Pelřímova a traktát sepsal proti jeho bludom ku poctivosti těla božího s jinými kněžími jsa proti němul, kteréhožto Kaniše potom sou/ upálili na Táboře,2 a již pak sám Mikuláš rovně odporně píše proti prvnímu svému psání a učení jinak veda, než víra křesťanská ukazuje, a s tím Kanišem se sjednávaje. “ 3 Odpověd z zákona: Nic divného, že Kaniš (a) jiní mnozí za Žižky obžalováni křivě, spáleni u Tábora v Klokotech a až do dnešního dne pro ten článek víry protivenství se děje: Sedí na pravici Boha Otce všemohúcího. Kteřížkoli vyznávali Krista toliko po vstoupení v nebi a ne u Antikrista v rukou býti a zase proti tomu zde proti zá- povědi nechtěli Krista vyznávati, ale pro jméno jeho trpěli jako bludní a jsouc praví ctitelé z víry Krista Ježíše, jistě ti mučedlníci byli i jsou, jakož i nýní pro touž víru mnozí trpí vězením i mrskání od těch bludných,4 jakož skrze Rokycánu mnoho jich zmučeno u vězení i zmořeno z příčin jeho, jenž naplnil míru otcův svých.« a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. bV originále: Jiří. c Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Narážka na Mat. 23, 32. Srovnej Rokycanův traktát „De existencia corporis Christi“ u NE- JEDLÉHO, Prameny k synodám 150. Srovnej A II f. 91a. Nač Rokycana naráží, vysvítá do jisté míry ze zprávy „Starých letopisů českých“ u PALACKÉHO, Dějiny III, 2, 18, pozn. 12. Traktát Biskupcův proti Kanišovi není zachován. 2 Viz PALACKY, Dějiny III, 2, 22 -23. 3 Srovnej shora pozn. 1. 4 Nač bije tato narážka, nelze dobře uhodnouti. Persekuce přívrženců lutherství a bratrství, na kterou by se mohla vztahovati, jest o něco pozdější než sepsání Lukášovo, ukončené 7. března 1524, a souvisí s reakcí starověreckou
48 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TABORY. u Otce k dávaní účastnosti jeho tak, aby skrze něj přístup byl k Otci etc. A protož nemá v tom žádný přijímán býti, kdož proti jistým písmom svatým svědčil by byt Kristův osobný zde přirozený, tělesný těla jeho, jakékoli starodávnosti neb svatosti neb moudrosti etc. zdál by se býti. A nebuď i to tajno, jak Rokycána kuse a necele vede důvody Táborských a v tom křivdu činí a i k tomu, což vede, žádné odpovědi a odporu písem svatých neukazuje. f. 85a Píše dál Rokycána: „Oznamuji také toto, že před lety snad dvatcíti na Táboře byl kněz Petr některaký Kaniš příjmím, ten jest proti tělu božímu mluvil a učil, bráně se klaněti pánu Ježíšovi v svátosti etc. Proti tomu povstal mistr Jičínb dobré paměti a kněz Mikuláš z Pelřímova a traktát sepsal proti jeho bludom ku poctivosti těla božího s jinými kněžími jsa proti němul, kteréhožto Kaniše potom sou/ upálili na Táboře,2 a již pak sám Mikuláš rovně odporně píše proti prvnímu svému psání a učení jinak veda, než víra křesťanská ukazuje, a s tím Kanišem se sjednávaje. “ 3 Odpověd z zákona: Nic divného, že Kaniš (a) jiní mnozí za Žižky obžalováni křivě, spáleni u Tábora v Klokotech a až do dnešního dne pro ten článek víry protivenství se děje: Sedí na pravici Boha Otce všemohúcího. Kteřížkoli vyznávali Krista toliko po vstoupení v nebi a ne u Antikrista v rukou býti a zase proti tomu zde proti zá- povědi nechtěli Krista vyznávati, ale pro jméno jeho trpěli jako bludní a jsouc praví ctitelé z víry Krista Ježíše, jistě ti mučedlníci byli i jsou, jakož i nýní pro touž víru mnozí trpí vězením i mrskání od těch bludných,4 jakož skrze Rokycánu mnoho jich zmučeno u vězení i zmořeno z příčin jeho, jenž naplnil míru otcův svých.« a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. bV originále: Jiří. c Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Narážka na Mat. 23, 32. Srovnej Rokycanův traktát „De existencia corporis Christi“ u NE- JEDLÉHO, Prameny k synodám 150. Srovnej A II f. 91a. Nač Rokycana naráží, vysvítá do jisté míry ze zprávy „Starých letopisů českých“ u PALACKÉHO, Dějiny III, 2, 18, pozn. 12. Traktát Biskupcův proti Kanišovi není zachován. 2 Viz PALACKY, Dějiny III, 2, 22 -23. 3 Srovnej shora pozn. 1. 4 Nač bije tato narážka, nelze dobře uhodnouti. Persekuce přívrženců lutherství a bratrství, na kterou by se mohla vztahovati, jest o něco pozdější než sepsání Lukášovo, ukončené 7. března 1524, a souvisí s reakcí starověreckou
Strana 49
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 49 (Píše dál Rokycán): „Také po jiném tření u Hory toto se stalo: Utkli sme na kněží táborské a jich se přídržející a z toho jim vinu dávajíce, nejprvé, že v skutku k svátostem kostelním tak se jako my nemají i také, což příleží, při svátostech nezachovávají a nás v tom tupíce, co my vedeme (zákona k tomu ani starých doktorův nemajíc), by to bylo zlé; druhé, že lid od modlení a od skutkův milosrdných za duše mrtvých činiti brání a odvodí a tak o očistci po tomto životě nedrží; třetí, že brání křesťanom žádati panny Marie i jiných svatých, jež sou v nebi, pomoci; čtvrté, že jich zanedbáním a kázaním posty v církvi uložené lidem skládají a na lakotu se dávají hrdlu povolujíce; páté, že řád na mši i při jiné službě boží opovrhli sou i ornáty a ku pohoršení i k hanbě vší zemi cos sobě smyslivše vedou a k tomu ke všemu zákona božího ani svatých nemajíc; šesté, že v druhých městech táborští kněží nechodí nad nemocné s tělem božím, a to proto, aby neklekali.“1 Odpověd na tob. Tuto se podkládají důtky toliko Rokycánovy na kněží táborské, ale nepokládají se odporové i mocní důvodové Táborských,/ moc- nější a pevnější než Rokycánovi, jakož sou sepsáni v kronikách jichž a znáti má každý, že tyto věci Rokycánem dotčené nejdou odjinud než z bludův a nevěry,a z nevěry, že nevěří, by toliko Kristus přístojící byl v nebi, neb ho chtí míti na zemi a svaté v nebi, a by byl dostatečný, jediný kněz, biskup svrchovaný, dvéře a přístojící, pravý, jediný sám prostředník k orodování; protož, stojí o přímluvy svatých, světic, panny Marie, aby od pravého Krista odvedli k svému Kristu, aby na něm dosti neměli, a k tomu službu svatým v poklonách a v poctách zamyslili, v postech a svátkův svěcení a k modloslužbě i k pověrám přivedli. Také z té nevěry o těle božím chtíc míti zde Krista i jeho vy- znávati, tu jemu služby mší podlé rozličných ustavení a ceremoní f. 85b zahájenou obnovením městské rady Pražské 13. března 1524. Vztahuje se tedy snad na pronásledování bratří r. 1503—4 a 1508, jest však nápadné, že Lukáš se nedotýká upálení šesti bratří r. 1504 (srovnej GINDELY, GB I, 119). a V originále: přidržejících. b Nadpis tento jest psán velikým tučným pismem. a Po straně: Odkud pocházejí bludové? rukou C z I. svazku Aktů. Srovnej „List M. Jana Příbrama“ u NEJEDLÉHO, Prameny 43—44. Miní se zajisté „Chronicon Taboritarum“, vydaná v HOFLEROVÝCH Geschichtsschreiber der hussit. Bewegung II, 475 a násl.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 49 (Píše dál Rokycán): „Také po jiném tření u Hory toto se stalo: Utkli sme na kněží táborské a jich se přídržející a z toho jim vinu dávajíce, nejprvé, že v skutku k svátostem kostelním tak se jako my nemají i také, což příleží, při svátostech nezachovávají a nás v tom tupíce, co my vedeme (zákona k tomu ani starých doktorův nemajíc), by to bylo zlé; druhé, že lid od modlení a od skutkův milosrdných za duše mrtvých činiti brání a odvodí a tak o očistci po tomto životě nedrží; třetí, že brání křesťanom žádati panny Marie i jiných svatých, jež sou v nebi, pomoci; čtvrté, že jich zanedbáním a kázaním posty v církvi uložené lidem skládají a na lakotu se dávají hrdlu povolujíce; páté, že řád na mši i při jiné službě boží opovrhli sou i ornáty a ku pohoršení i k hanbě vší zemi cos sobě smyslivše vedou a k tomu ke všemu zákona božího ani svatých nemajíc; šesté, že v druhých městech táborští kněží nechodí nad nemocné s tělem božím, a to proto, aby neklekali.“1 Odpověd na tob. Tuto se podkládají důtky toliko Rokycánovy na kněží táborské, ale nepokládají se odporové i mocní důvodové Táborských,/ moc- nější a pevnější než Rokycánovi, jakož sou sepsáni v kronikách jichž a znáti má každý, že tyto věci Rokycánem dotčené nejdou odjinud než z bludův a nevěry,a z nevěry, že nevěří, by toliko Kristus přístojící byl v nebi, neb ho chtí míti na zemi a svaté v nebi, a by byl dostatečný, jediný kněz, biskup svrchovaný, dvéře a přístojící, pravý, jediný sám prostředník k orodování; protož, stojí o přímluvy svatých, světic, panny Marie, aby od pravého Krista odvedli k svému Kristu, aby na něm dosti neměli, a k tomu službu svatým v poklonách a v poctách zamyslili, v postech a svátkův svěcení a k modloslužbě i k pověrám přivedli. Také z té nevěry o těle božím chtíc míti zde Krista i jeho vy- znávati, tu jemu služby mší podlé rozličných ustavení a ceremoní f. 85b zahájenou obnovením městské rady Pražské 13. března 1524. Vztahuje se tedy snad na pronásledování bratří r. 1503—4 a 1508, jest však nápadné, že Lukáš se nedotýká upálení šesti bratří r. 1504 (srovnej GINDELY, GB I, 119). a V originále: přidržejících. b Nadpis tento jest psán velikým tučným pismem. a Po straně: Odkud pocházejí bludové? rukou C z I. svazku Aktů. Srovnej „List M. Jana Příbrama“ u NEJEDLÉHO, Prameny 43—44. Miní se zajisté „Chronicon Taboritarum“, vydaná v HOFLEROVÝCH Geschichtsschreiber der hussit. Bewegung II, 475 a násl.
Strana 50
50 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. i svatým zřídili. Také nedbajíc víry a spravedlnosti z víry a učení věrného zachovati, ale hřešiti, avšak bez naděje nebýti, k tomu mnohé svody, omylné naděje, až i očistec zamyslili, kořen žádosti lakomé. Ti a jiní bludové nesčíslní vše odtud sou pošli, z od- stoupení od pravé víry. Píše dál Rokycána: „Konečně račte věděti, že za císaře Zikmunda o tyto věci obápolně přišli sme byli na mistra Petra Engliše, jenž jest vyřekl před císařem, " 1 a oni Táboři svévolně toho vyrčení nedrží a nezachovávají. Odpovědb: Veliké nesnáze a hádky bývaly mezi těmito stranoma, až mezi sebou některé prostředníky působily. Ale že ti prostředníci více byli nakloněni k Rokycánově straně než k zákonu božímu, protož ne vždy mohli na nich přestávati, ano to jisté, že měli různici o ornáty náramnou tak, že vojska s obou stran zšikovaná proti sobě byla, aby bitva o ně byla, a mezi to někteří páni vkročivše prostředek sou našli ten, aby kněží táborští vydali z sebe jednoho, aby sloužil v ornátě, a pražští jednoho, aby sloužil bez ornátu, a to proto, aby ukázáno bylo, že můž vše býti i s ornátem i bez ornátu. Táboři tomu nálezu dosti učinili, ale mistři potom nezdrželi.? Též o těle božím smlouva byla, aby ten traktát k zve- lebení pravdy těla a krve Pána Krista etc., při němž svolení f. 86 a učinili,/ aby jako křesťanský držán byl, a z té příčiny na rathouze v Praze zapsán, potom mistři s kněžími nedrželi. A velmi mnoho toho jest bylo, oč svůlky mívali a mistry nejvíc scházelo. a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. Po bitvě u Lipan na sněmu svatohavelském r. 1434 strana Rokycanova a Táboři zvolili si Petra Payna za rozhodčího ve svých sporech věroučných na základě „soudce Chebského“. Payne výrok svůj pronesl teprve r. 1436 okolo svatého Václava byv k tomu od krále Zikmunda a od pánů téměř násilím donucen. Výrok jeho vyzněl ve všech otázkách pro stranu Rokycanovu a proti Táborům, ač Payne netajil se tím, že jeho osobní přesvědčení nesouhlasí všude s jeho výrokem. Srovnej PALACKÝ, Dějiny III. 3, 168, 221 a „Chronicon Taboritarum“ u HÖFLERA, Geschichtsschreiber II, 704—707. Viz též AII, f. 990. 2 Týká se hádání v domě Zmrzlíkově 10. prosince r. 1420 a hádání u Konopiště r. 1423 (viz PALACKY, Dějiny III, 2, 52 a násl., 185—186). 3 Míni se asi články, které r. 1427 (ke konci dubna nebo počátkem května) vedením Jakoubka ze Stříbra byly v Praze vyhlášeny za účelem zachování svornosti a pokoje (srovnej PALACKY, Dějiny III. 2, 271). Otištěny jsou v ARCHIVU CESKÉM III, 261—264.
50 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. i svatým zřídili. Také nedbajíc víry a spravedlnosti z víry a učení věrného zachovati, ale hřešiti, avšak bez naděje nebýti, k tomu mnohé svody, omylné naděje, až i očistec zamyslili, kořen žádosti lakomé. Ti a jiní bludové nesčíslní vše odtud sou pošli, z od- stoupení od pravé víry. Píše dál Rokycána: „Konečně račte věděti, že za císaře Zikmunda o tyto věci obápolně přišli sme byli na mistra Petra Engliše, jenž jest vyřekl před císařem, " 1 a oni Táboři svévolně toho vyrčení nedrží a nezachovávají. Odpovědb: Veliké nesnáze a hádky bývaly mezi těmito stranoma, až mezi sebou některé prostředníky působily. Ale že ti prostředníci více byli nakloněni k Rokycánově straně než k zákonu božímu, protož ne vždy mohli na nich přestávati, ano to jisté, že měli různici o ornáty náramnou tak, že vojska s obou stran zšikovaná proti sobě byla, aby bitva o ně byla, a mezi to někteří páni vkročivše prostředek sou našli ten, aby kněží táborští vydali z sebe jednoho, aby sloužil v ornátě, a pražští jednoho, aby sloužil bez ornátu, a to proto, aby ukázáno bylo, že můž vše býti i s ornátem i bez ornátu. Táboři tomu nálezu dosti učinili, ale mistři potom nezdrželi.? Též o těle božím smlouva byla, aby ten traktát k zve- lebení pravdy těla a krve Pána Krista etc., při němž svolení f. 86 a učinili,/ aby jako křesťanský držán byl, a z té příčiny na rathouze v Praze zapsán, potom mistři s kněžími nedrželi. A velmi mnoho toho jest bylo, oč svůlky mívali a mistry nejvíc scházelo. a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. Po bitvě u Lipan na sněmu svatohavelském r. 1434 strana Rokycanova a Táboři zvolili si Petra Payna za rozhodčího ve svých sporech věroučných na základě „soudce Chebského“. Payne výrok svůj pronesl teprve r. 1436 okolo svatého Václava byv k tomu od krále Zikmunda a od pánů téměř násilím donucen. Výrok jeho vyzněl ve všech otázkách pro stranu Rokycanovu a proti Táborům, ač Payne netajil se tím, že jeho osobní přesvědčení nesouhlasí všude s jeho výrokem. Srovnej PALACKÝ, Dějiny III. 3, 168, 221 a „Chronicon Taboritarum“ u HÖFLERA, Geschichtsschreiber II, 704—707. Viz též AII, f. 990. 2 Týká se hádání v domě Zmrzlíkově 10. prosince r. 1420 a hádání u Konopiště r. 1423 (viz PALACKY, Dějiny III, 2, 52 a násl., 185—186). 3 Míni se asi články, které r. 1427 (ke konci dubna nebo počátkem května) vedením Jakoubka ze Stříbra byly v Praze vyhlášeny za účelem zachování svornosti a pokoje (srovnej PALACKY, Dějiny III. 2, 271). Otištěny jsou v ARCHIVU CESKÉM III, 261—264.
Strana 51
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 51 (Píše dál Rokycán)1: „A když půtky náramné byly mezi nimi a srovnati se nikoli nemohli, tehdy uložili sněm s obou stran a na tom zůstali, aby u Hory o to hádky měli tím úmyslem,2 mohli-li by se smluviti a rozeznati, která strana bližší pravdy zákona božího byla i učinili na to smlouvu tuto: „Umluva mistra Jana z Rokycan s jinými mistry s kněžími táborskými: My kněz Bedřich a Šimon, bratří z Strážnice, Jan Sudlice z Běst- viny,a hajtman na Kolíně, Jan Sýkora z Hlučína, purgmistr a konšelé je všecka obecd Kolína města Nového nad Labem, vyznáváme tímto listem obecněe přede všemi, ktož jej uzří neb čtúcí slyšeti budou, že jsme učinili smlouvu se pány, rytíři, panošemi, zemany i městy království Českého i s mistry, s mistrem Janem Rokycanem,g s mistrem Janem Příbramem i s jinými mistry a kněžími na sněmu obecním a valnímh o svaté Trojici v Praze sebranými a v kterúžto a v takovúž podlé sebe úmluvu k sobě přijímáme kněze Mikuláše Biskupa,i zprávcí na Písku, i s tím městem i obcík téhož města, kněze Václava Korandu, zprávcí a AII: Byštiviny. b VAII chybí: a konšelé. c AII: a. d V AII násle- duje: z. e V AII chybí. f AII: čtouc. g AII: z Rokycan. h A II: valném. iAII: sebraném. j V A II následuje: z Pelřímova. k AII: s obcí. V P. ná- sleduje: Písku. 1 Poněvadž bratr Lukáš o něco níže (ƒ. 87a a násl.) nejen polemisuje proti obsahu smlouvy Rokycanovy s kněžími táborskými a proti zápisu měst táborských, nýbrž přímo i pochybuje o authentičnosti smluv těchto, nelze předpokládati, že on to jest, který znění jejich uvádí, nýbrž dlužno míti za to, že jest to Rokycana, který před jejich citací položil krátký úvod. To je patrno i ze souvislosti s odstavcem, začínajícím slovy: „Zavření řeči“. 2Srovnej f. 73b (str. 26—27). Tekst následující smlouvy nalézá se též v rukopise univ. knihovny Pražské XVII A 16, f. 74b a násl. (= tekst P.) a v BÍLEJOVSKÉHO Kronice církevní str. 96 a násl. ( tekst B.). Oba tyto teksty jsou skoro současné reprodukce tekstu původního, neboť rukopis P. pochází asi z první čtvrti století 16. Oba reprodukují tekst původní věrněji než AII, což jest viděti zvláště ze závěru smlouvy na konci f. 86b (srov. tam příslušnou poznámku tekstovou). Mimo to jsou v nich zachovány starší tvary jazykové, kdežto AII svou předlohu modernisuje — nehledě ovšem k duálu, který však se zdá spíše umělým archaisováním bratrského opisovače, než tvarem authentickým. Dávaje přednost jazykovým tvarům B. a P., pokud se liší od novějších tvarů AII, nevytýkám rozdílů tekstových po této stránce ve variantech. V P. má kus tento záhlaví: „Snešení společné mistrův a kněží pražských s kněžími a obcemi táborskými o rozdíly v náboženství z poručení všech stavuov na obecním sněmě v Praze léta MCCCCXLIII při památce svaté Trojice shromážděných učiněné, kteréhožto snešení zdělány jsou mezi nimi listové úmluvní tito:“
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 51 (Píše dál Rokycán)1: „A když půtky náramné byly mezi nimi a srovnati se nikoli nemohli, tehdy uložili sněm s obou stran a na tom zůstali, aby u Hory o to hádky měli tím úmyslem,2 mohli-li by se smluviti a rozeznati, která strana bližší pravdy zákona božího byla i učinili na to smlouvu tuto: „Umluva mistra Jana z Rokycan s jinými mistry s kněžími táborskými: My kněz Bedřich a Šimon, bratří z Strážnice, Jan Sudlice z Běst- viny,a hajtman na Kolíně, Jan Sýkora z Hlučína, purgmistr a konšelé je všecka obecd Kolína města Nového nad Labem, vyznáváme tímto listem obecněe přede všemi, ktož jej uzří neb čtúcí slyšeti budou, že jsme učinili smlouvu se pány, rytíři, panošemi, zemany i městy království Českého i s mistry, s mistrem Janem Rokycanem,g s mistrem Janem Příbramem i s jinými mistry a kněžími na sněmu obecním a valnímh o svaté Trojici v Praze sebranými a v kterúžto a v takovúž podlé sebe úmluvu k sobě přijímáme kněze Mikuláše Biskupa,i zprávcí na Písku, i s tím městem i obcík téhož města, kněze Václava Korandu, zprávcí a AII: Byštiviny. b VAII chybí: a konšelé. c AII: a. d V AII násle- duje: z. e V AII chybí. f AII: čtouc. g AII: z Rokycan. h A II: valném. iAII: sebraném. j V A II následuje: z Pelřímova. k AII: s obcí. V P. ná- sleduje: Písku. 1 Poněvadž bratr Lukáš o něco níže (ƒ. 87a a násl.) nejen polemisuje proti obsahu smlouvy Rokycanovy s kněžími táborskými a proti zápisu měst táborských, nýbrž přímo i pochybuje o authentičnosti smluv těchto, nelze předpokládati, že on to jest, který znění jejich uvádí, nýbrž dlužno míti za to, že jest to Rokycana, který před jejich citací položil krátký úvod. To je patrno i ze souvislosti s odstavcem, začínajícím slovy: „Zavření řeči“. 2Srovnej f. 73b (str. 26—27). Tekst následující smlouvy nalézá se též v rukopise univ. knihovny Pražské XVII A 16, f. 74b a násl. (= tekst P.) a v BÍLEJOVSKÉHO Kronice církevní str. 96 a násl. ( tekst B.). Oba tyto teksty jsou skoro současné reprodukce tekstu původního, neboť rukopis P. pochází asi z první čtvrti století 16. Oba reprodukují tekst původní věrněji než AII, což jest viděti zvláště ze závěru smlouvy na konci f. 86b (srov. tam příslušnou poznámku tekstovou). Mimo to jsou v nich zachovány starší tvary jazykové, kdežto AII svou předlohu modernisuje — nehledě ovšem k duálu, který však se zdá spíše umělým archaisováním bratrského opisovače, než tvarem authentickým. Dávaje přednost jazykovým tvarům B. a P., pokud se liší od novějších tvarů AII, nevytýkám rozdílů tekstových po této stránce ve variantech. V P. má kus tento záhlaví: „Snešení společné mistrův a kněží pražských s kněžími a obcemi táborskými o rozdíly v náboženství z poručení všech stavuov na obecním sněmě v Praze léta MCCCCXLIII při památce svaté Trojice shromážděných učiněné, kteréhožto snešení zdělány jsou mezi nimi listové úmluvní tito:“
Strana 52
52 HADKA ROKYCÁNOVA S TABORY. města“ Žateckého, i to město Žatecb se vší jich obcí, kněze Václava Bajovce,“ zprávcí v Klatovech, i s tím městem Klatovy,d i s jich obcí, kněze Rohlíka,f zprávcí Tábora,« i s tím městem ih obcíi táborskú, kněze Vavřince Němce z Reichspachu,j zprávcí Lamšperkuk hradu, i s Šárovci, Čeňkem, Janem a Vaňkem,m bratřími z Šárova, a my nadepsaní slibu- jeme,n že kněží již psaní stanú u Hory v sobotu po svatém Prokopu najprv příštím° 1 a smlúvy k tomu sněmu? obápolně učiněné zdrží a úplně zachovají, kteréžto mezi stranami“ jsou tyto: Já kněz Mikuláš z Pelhřimovas s kněžími strany“ mé takto f. 86b ju s mistrem Janem z Rokycan zuostali sme spolu,v abychom v jednostaj- ném vyznání víry křesťanské obecné o božím těle vě svátosti oltářní vedle čtení svatého a doktorův svatých,y ve čteníz sež právě na za- kládajících, zuostali. Druhé, aby svobodně jeden na druhého utknúti mohl,bb kněz na kněze i na mistra a mistr na kněze a tak jeden na druhého ktokoli, co by se kázaní,c mluvení,dd učení,ce traktátů,“ kterého g8 dotýkalohl a li zvláštěji o těle božím, akk z těch aby práv byl a vedle duovodného vyvinutí aby se! polepšil. Třetí zuostáváme, abychom se spolka obápolně proti těm všem, kdožmm by se víře křesťanské, o níž zůstaneme,nn protivil,o odmlouval aneb kterakkoli zpěčoval,pp všichni jednostejně spolkem proti takovým byli a sobě věrně a právě byli pomocni obyčejem slušným a řádným. Při kterémžto sněmu u Horyss mají dvě osobě vydány býti, jedna osoba ode všeho sněmu a druhá od nás nadepsaných, o kteréžtoss osoby tato jest smlouva: Tito dva,t kteřížuu budou vydáni od strany obojí, sněm kněžský ať řídí.yy A bude-li který rozdílz sepsaný od obojí strany, vezmúce a V B. chybí. b AII: Žateč. c AII: Kajovce. d AII: klatovským. e All i B.: s obcí jich. f AII: Rohlína. g P.Pi B.: s Tábora. h P.: a. i P.: s obcí. j AII: Rajpáchu. k AII: Lanšperka. LAIIi P.: s Čeňkem. m AII: Vaňkem a Janem. n AII: slibujem. o AII: v sobotu před svatým Prokopem nejprv příští. PVAIIi P. chybí. r AII: stranoma. S AII: Pelřímova, P.: Peldřimova. t B.: z strany. u V A II chybí. v V P. chybí. X V AII chybí. y V AII chybí. z AII: v témž čtení. ž V. AII chybí. aa V AII následuje: se. bb B.: moh- ce A II: kázaním. dd AII: mluvením. ee V AII chybí. ff AII: traktátův; B. i P.: traktátu. g8 A II: kteréhokoli. hh AII: dotýkali. li V AII chybl. ii AII. zvlášť. kk V AII chybí. II V AII chybí. mm AII: kdo. nn AII: zůstáváme. o P. iB.: protivili. Pp P.: zpečoval. rr AII: jednomyslně. ss V AII chybí: u Hory X o kteréžto. t AII: Ta dva. uu AII: kterážto. vv AII: budeta. XX AII: vydána. vy AII: řed'ta. zz V AII následuje: ten. 1 = 6. července.
52 HADKA ROKYCÁNOVA S TABORY. města“ Žateckého, i to město Žatecb se vší jich obcí, kněze Václava Bajovce,“ zprávcí v Klatovech, i s tím městem Klatovy,d i s jich obcí, kněze Rohlíka,f zprávcí Tábora,« i s tím městem ih obcíi táborskú, kněze Vavřince Němce z Reichspachu,j zprávcí Lamšperkuk hradu, i s Šárovci, Čeňkem, Janem a Vaňkem,m bratřími z Šárova, a my nadepsaní slibu- jeme,n že kněží již psaní stanú u Hory v sobotu po svatém Prokopu najprv příštím° 1 a smlúvy k tomu sněmu? obápolně učiněné zdrží a úplně zachovají, kteréžto mezi stranami“ jsou tyto: Já kněz Mikuláš z Pelhřimovas s kněžími strany“ mé takto f. 86b ju s mistrem Janem z Rokycan zuostali sme spolu,v abychom v jednostaj- ném vyznání víry křesťanské obecné o božím těle vě svátosti oltářní vedle čtení svatého a doktorův svatých,y ve čteníz sež právě na za- kládajících, zuostali. Druhé, aby svobodně jeden na druhého utknúti mohl,bb kněz na kněze i na mistra a mistr na kněze a tak jeden na druhého ktokoli, co by se kázaní,c mluvení,dd učení,ce traktátů,“ kterého g8 dotýkalohl a li zvláštěji o těle božím, akk z těch aby práv byl a vedle duovodného vyvinutí aby se! polepšil. Třetí zuostáváme, abychom se spolka obápolně proti těm všem, kdožmm by se víře křesťanské, o níž zůstaneme,nn protivil,o odmlouval aneb kterakkoli zpěčoval,pp všichni jednostejně spolkem proti takovým byli a sobě věrně a právě byli pomocni obyčejem slušným a řádným. Při kterémžto sněmu u Horyss mají dvě osobě vydány býti, jedna osoba ode všeho sněmu a druhá od nás nadepsaných, o kteréžtoss osoby tato jest smlouva: Tito dva,t kteřížuu budou vydáni od strany obojí, sněm kněžský ať řídí.yy A bude-li který rozdílz sepsaný od obojí strany, vezmúce a V B. chybí. b AII: Žateč. c AII: Kajovce. d AII: klatovským. e All i B.: s obcí jich. f AII: Rohlína. g P.Pi B.: s Tábora. h P.: a. i P.: s obcí. j AII: Rajpáchu. k AII: Lanšperka. LAIIi P.: s Čeňkem. m AII: Vaňkem a Janem. n AII: slibujem. o AII: v sobotu před svatým Prokopem nejprv příští. PVAIIi P. chybí. r AII: stranoma. S AII: Pelřímova, P.: Peldřimova. t B.: z strany. u V A II chybí. v V P. chybí. X V AII chybí. y V AII chybí. z AII: v témž čtení. ž V. AII chybí. aa V AII následuje: se. bb B.: moh- ce A II: kázaním. dd AII: mluvením. ee V AII chybí. ff AII: traktátův; B. i P.: traktátu. g8 A II: kteréhokoli. hh AII: dotýkali. li V AII chybl. ii AII. zvlášť. kk V AII chybí. II V AII chybí. mm AII: kdo. nn AII: zůstáváme. o P. iB.: protivili. Pp P.: zpečoval. rr AII: jednomyslně. ss V AII chybí: u Hory X o kteréžto. t AII: Ta dva. uu AII: kterážto. vv AII: budeta. XX AII: vydána. vy AII: řed'ta. zz V AII následuje: ten. 1 = 6. července.
Strana 53
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 53 potom na sněma obecníb nejprvnější buď vzneseno.“ A má k sněmu“ řečeno býti, aby, hledící ku pánu Bohu a k lidskému spasení a8 země této k upokojení, aby pochválili strany pravé podlé zákona božího a doktoruov svatých, kteříž se v zákoně božím právě zakládají, a čehož pak již sněm tak pochválí, což víry křesťanské obecnéh ani zákona božího neruší, to buď přijato od strany obojí. A my nadepsaní, kněz Bedřich a Šimon, bratří z Strážnice, Jan Sudlice z Běstviny,i Jan Sýkora, purgmistri ak konšelé i všecka obec města Kolína Novéhol nad Labem! slibujemem to pochválení vedlen smlúvy předepsanén přijíti a v skutku zachovati pod svou ctí a vírú“ a té pře ztracením.P Jestliže by kněží naši, a zvlášť na kterér budes utknuto,t u Hory nestáli a stojíc ujištění takového v táž“ slova, jakož sme se smluvili obápolně i zapečetili, že by neučinili, listů na pergaméně s pečetmi visutými neboli co umluvenéhov nezachovali i s občemi i s kněžími všemič svými neboy jestliže by pochválení sněmem uči- něného kteříž přijíti nechtěli a v skutku zachovati, aa tehdy slibujem naší dobrů věrú a ctí od takových neb od takového se odtrhnoutibb a straně, kteréž tuto slibujeme,c radni add pomocni býti hrdly i statky svými a kněžíse sobě vzíti a je u sebe držeti, kteříž by to vyrčení sněmem učiněné, jakž nahoře dotčeno jest, přijali a zachovali. Toho všeho na svědomí a na zdržení pečeti naše vlastní s naším vědomím i přiznáním dobrovolně sú k tomuto listu přivěšeny, jenž jest dán a psán v Praze léta božího MCCCCXLIII, v outerý po svatém Janu Křtiteli božím,“ íí 1 a A II: na sněm potom. bV AII chybí. c B. i P.: vznešeno. d A II: k němu. e VAII chybí. f AII: hledice. g V AII následuje: k. h AII. obecné křesťanské. i A II: Byštvyny. jA II: purkrabě. k V AII chybí. V AII chybí: Nového nad Labem. m AII: slibujem. n V AII chybi: vedle smlúvy předepsané. o AII a P.: věrou. p AII: ztraceni. rAIiP.: kteréž. s B.: jest. t AII: utýkáno. u AIIi P.. ta. v AII: umluveno. X VAII následuje: i. y AII: neb. z AII a B.: kteříž. aa AII a P.: zachovávati. bb AII: odtrhnouti se. cc AII: slibujem. dd A II: i. ee V AII následuje: k. ff V AII chybí: by to vyrčeníXJanu Křtiteli božím. Místo toho jest tam toto: sjednávali by se s mistrem Janem Rokycánem i s jinými mistry a s kněžími, jež sou za něho (místo správnějšího: za jedno) v té při proti nám se postavili. Tomu na svědomí k tomuto listu své sme pečeti přivěsili. Srovnání těchto dvou závěrků nutí k úsudku, že závěrek A II nepochází z listíny authentické, nýbrž že spíše dlužno se to domnívati o závěrku B. i P. 25. června.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 53 potom na sněma obecníb nejprvnější buď vzneseno.“ A má k sněmu“ řečeno býti, aby, hledící ku pánu Bohu a k lidskému spasení a8 země této k upokojení, aby pochválili strany pravé podlé zákona božího a doktoruov svatých, kteříž se v zákoně božím právě zakládají, a čehož pak již sněm tak pochválí, což víry křesťanské obecnéh ani zákona božího neruší, to buď přijato od strany obojí. A my nadepsaní, kněz Bedřich a Šimon, bratří z Strážnice, Jan Sudlice z Běstviny,i Jan Sýkora, purgmistri ak konšelé i všecka obec města Kolína Novéhol nad Labem! slibujemem to pochválení vedlen smlúvy předepsanén přijíti a v skutku zachovati pod svou ctí a vírú“ a té pře ztracením.P Jestliže by kněží naši, a zvlášť na kterér budes utknuto,t u Hory nestáli a stojíc ujištění takového v táž“ slova, jakož sme se smluvili obápolně i zapečetili, že by neučinili, listů na pergaméně s pečetmi visutými neboli co umluvenéhov nezachovali i s občemi i s kněžími všemič svými neboy jestliže by pochválení sněmem uči- něného kteříž přijíti nechtěli a v skutku zachovati, aa tehdy slibujem naší dobrů věrú a ctí od takových neb od takového se odtrhnoutibb a straně, kteréž tuto slibujeme,c radni add pomocni býti hrdly i statky svými a kněžíse sobě vzíti a je u sebe držeti, kteříž by to vyrčení sněmem učiněné, jakž nahoře dotčeno jest, přijali a zachovali. Toho všeho na svědomí a na zdržení pečeti naše vlastní s naším vědomím i přiznáním dobrovolně sú k tomuto listu přivěšeny, jenž jest dán a psán v Praze léta božího MCCCCXLIII, v outerý po svatém Janu Křtiteli božím,“ íí 1 a A II: na sněm potom. bV AII chybí. c B. i P.: vznešeno. d A II: k němu. e VAII chybí. f AII: hledice. g V AII následuje: k. h AII. obecné křesťanské. i A II: Byštvyny. jA II: purkrabě. k V AII chybí. V AII chybí: Nového nad Labem. m AII: slibujem. n V AII chybi: vedle smlúvy předepsané. o AII a P.: věrou. p AII: ztraceni. rAIiP.: kteréž. s B.: jest. t AII: utýkáno. u AIIi P.. ta. v AII: umluveno. X VAII následuje: i. y AII: neb. z AII a B.: kteříž. aa AII a P.: zachovávati. bb AII: odtrhnouti se. cc AII: slibujem. dd A II: i. ee V AII následuje: k. ff V AII chybí: by to vyrčeníXJanu Křtiteli božím. Místo toho jest tam toto: sjednávali by se s mistrem Janem Rokycánem i s jinými mistry a s kněžími, jež sou za něho (místo správnějšího: za jedno) v té při proti nám se postavili. Tomu na svědomí k tomuto listu své sme pečeti přivěsili. Srovnání těchto dvou závěrků nutí k úsudku, že závěrek A II nepochází z listíny authentické, nýbrž že spíše dlužno se to domnívati o závěrku B. i P. 25. června.
Strana 54
54 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 87a Města zápis, Táborského města i jiných. A pak takto sou se Táborští zapsali listem i s pečetí visutou a též i jiná města listy své dali, jakožto Písek, Klatovy etc.: a 1 My purgmistrb a konšelé i všecka obec města Táborského« vyzná- váme tímto listem obecně přede všemi, kdož jej uzří neb čtouc slyšeti budú, že smlúvu, kterúž jest učinil kněz Bedřich z Strážnice se pány. rytíři, panošemi, sd zemany a městy na sněmu obecném v Praze nyní den svaté Trojice2 sebranémť a nás i s kněžími našimi v túž smlúvu přijal jestg i zadržení za nás slíbil jest, my svrchu psaní tu smlúvu oblibujem a přijímáme slibujíce tímtoh listem naším pod svú vírúj i ctí aj té pře ztracenímk všecko cele a plněl zachovati a věrně v skutku držeti. A jestliže bym náš který kněz nebolin my v kterém kusu té smlouvy“ knězem P Bedřichem učiněné v cele? nezachovali neb neza- choval, takového slibujem u sebe netrpěti a takovés kněží míti, kteříž by vyrčení sněmem obecnímt učiněnéu přijali a drželi, jakož obapolně smlúvy svědčí. Toho na svědomí náši pečet našeho města k tomuto listu jsme přivěsili, jenž jest dán léta odv božího narození MCCCCXLIIIY v outerý poz svatémaa Janubb Křtiteli ce božím.“dd3 Odpověd na to ee: U velikém podezření psání toto Rokycánovo jest všecko: Nejprvé s strany sněmu, kterýž byl před hádkami u Hory s kně- žími táborskými leta 14444, že smlouvu píše, že se stala obápolně a Úvod tento chybí v B. a P. bAII: purgmistři. č A II: Tábora. dVAII chybí. e A II: mistry. fAII: sebranými. g VAII chybí. hVAII následuje: psáním. i V AII následuje: naší. j AII:i. k AII: stracení. VAII i P.: úplně. m VAII chybí. nB.: aneboli. o AII: smlouvy té. PVAIIiP. chybí: knězemX v cele. rV AII chybí: neb nezachoval. s AII: a tak také k tomu. tAII: obecně. u V AII chybí, VVAHIi v P. chybí. XVAHivP. chybí. y AIIi P.: 1443. z A II: před. aa A II: svatým. bb AII: Janem. ce A II. Křtitelem. dd V B. i P. následuje: V táž slova jsú i jiných měst listové, obcí i jich se přidržejících. ee Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. 1 Také následující smlouva jest zachována mimo A II též v rukopise univ. knihovny pražské XVII A 16 f. 77 a násl. (tekst P.) a v BÍLEJOVSKÉHO Kronice církevní, str. 99 a násl. (tekst B.). Poměr jejich k tekstu A II jest týž, jako při smlouvě předešlé (srovnej str. 51 pozn.). V rukopise P. má kus tento toto záhlaví: „Přípis listu měst a obcí táborských, jich se přidržejících.“ 2 = 16. června. 3 = 25. června. * Srovnej výše ƒ. 86b (str. 52).
54 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 87a Města zápis, Táborského města i jiných. A pak takto sou se Táborští zapsali listem i s pečetí visutou a též i jiná města listy své dali, jakožto Písek, Klatovy etc.: a 1 My purgmistrb a konšelé i všecka obec města Táborského« vyzná- váme tímto listem obecně přede všemi, kdož jej uzří neb čtouc slyšeti budú, že smlúvu, kterúž jest učinil kněz Bedřich z Strážnice se pány. rytíři, panošemi, sd zemany a městy na sněmu obecném v Praze nyní den svaté Trojice2 sebranémť a nás i s kněžími našimi v túž smlúvu přijal jestg i zadržení za nás slíbil jest, my svrchu psaní tu smlúvu oblibujem a přijímáme slibujíce tímtoh listem naším pod svú vírúj i ctí aj té pře ztracenímk všecko cele a plněl zachovati a věrně v skutku držeti. A jestliže bym náš který kněz nebolin my v kterém kusu té smlouvy“ knězem P Bedřichem učiněné v cele? nezachovali neb neza- choval, takového slibujem u sebe netrpěti a takovés kněží míti, kteříž by vyrčení sněmem obecnímt učiněnéu přijali a drželi, jakož obapolně smlúvy svědčí. Toho na svědomí náši pečet našeho města k tomuto listu jsme přivěsili, jenž jest dán léta odv božího narození MCCCCXLIIIY v outerý poz svatémaa Janubb Křtiteli ce božím.“dd3 Odpověd na to ee: U velikém podezření psání toto Rokycánovo jest všecko: Nejprvé s strany sněmu, kterýž byl před hádkami u Hory s kně- žími táborskými leta 14444, že smlouvu píše, že se stala obápolně a Úvod tento chybí v B. a P. bAII: purgmistři. č A II: Tábora. dVAII chybí. e A II: mistry. fAII: sebranými. g VAII chybí. hVAII následuje: psáním. i V AII následuje: naší. j AII:i. k AII: stracení. VAII i P.: úplně. m VAII chybí. nB.: aneboli. o AII: smlouvy té. PVAIIiP. chybí: knězemX v cele. rV AII chybí: neb nezachoval. s AII: a tak také k tomu. tAII: obecně. u V AII chybí, VVAHIi v P. chybí. XVAHivP. chybí. y AIIi P.: 1443. z A II: před. aa A II: svatým. bb AII: Janem. ce A II. Křtitelem. dd V B. i P. následuje: V táž slova jsú i jiných měst listové, obcí i jich se přidržejících. ee Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. 1 Také následující smlouva jest zachována mimo A II též v rukopise univ. knihovny pražské XVII A 16 f. 77 a násl. (tekst P.) a v BÍLEJOVSKÉHO Kronice církevní, str. 99 a násl. (tekst B.). Poměr jejich k tekstu A II jest týž, jako při smlouvě předešlé (srovnej str. 51 pozn.). V rukopise P. má kus tento toto záhlaví: „Přípis listu měst a obcí táborských, jich se přidržejících.“ 2 = 16. června. 3 = 25. června. * Srovnej výše ƒ. 86b (str. 52).
Strana 55
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. D3 s obou stran a ujištění té smlouvy listy pod pečetmi visutými, avšak tuto jedinou stranu sobě a svým odpornou klade s zápisem jejím druhé straně a druhou neklade (svou) k též smlouvě, ani zápisu jejímu pod pečetmi. Poněvádž oboje strana proti sobě s kněžími každá svými v při byla, i zdá se konečně, že měla položena býti; a že není, v podezření jest. Druhé, i to v podezření jest: Smlouva ta učiněná, nejprvé kněží táborští že stanou s druhou stranou a konec toho se klade, aby oboje v jednostajném vyznání víry křesťanské obecné vedlé čtení svatého a doktorů etc. zůstali o těle božím. Považiž a sjednejž s tím konec smlouvy, kdež se píše: „A kněží k sobě vzíti a je u sebe držeti, kteříž sjednávali by se s mistrem Janem Rokycánem i s jinými mistry a s kněžími, jenž sou za jedno v té při proti f. 87b nám se postavili“.1 To odporné zdá se tomu, že by mělo položeno býti: „Kteříž sjednávali by se s zákonem čtení etc. kteréžkoli strany sněmem pochválené“. Rozuměl Rokycán, že on svou při mocí a moudrostí vtipu a důmyslu svého vyvede, protož dřív, než mu dáno vítězství, již je vypisuje v smlouvu, neb smlouva ta jest: „podlé pravdy víry obecné, křesťanské čtení svatého“,2 a jestliže by oboje strana právě poznajíc kteříkolivěk, že jest jisté z víry čtení, aby ze spolka obápolně proti těm všem, kdož by se té víře křesťanské protivili, sobě radní i pomocni byli, buď pak z Táborův neb z kněží Rokycánových. To opět zdá se, že podezřeně s velikým nedostatkem položeno od Rokycány. Třetí i to, že oboje strana v při byla, každá své, s důvody; nebudou-li se moci oč svoliti, má se k ohledání sněmu dáti a sněm k tomu soudce podlé zákona čtení a doktorův na něm se právě zakládajících zvolitia k rozeznání, v čem která strana bližší, důvodnější pravdu má3. Tuto zpět Táboři se vším zavříni a potu- peni a Rokycán se vším přijat bez výminky, onino, že vše proti čtení věřili, učili, psali etc., tito, že vše až do posledního očistce podlé čtení věřili, učili, psali.4 a V originále: svoliti. Srovnej výše f. 86b (str. 53). Srovnej výše f. 86a (str. 52). Lukáš cituje jen podle smyslu, jak sám jej pojímá. 3 Tento výklad Lukášův neshoduje se se smlouvou, kde o volbě nějakých rozhodčích se neděje zmínka. Ve skutečnosti ovšem se tak stalo; byl zvolen sněmovní výbor, podle jehož návrhu sněm učinil konečný výrok. Srovnej NOVOTNÝ-URBÁNEK, České dějiny III, I, 873—874. Toto tvrzení mohlo by vésti k nesprávnému rozumění, že sněm jednal
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. D3 s obou stran a ujištění té smlouvy listy pod pečetmi visutými, avšak tuto jedinou stranu sobě a svým odpornou klade s zápisem jejím druhé straně a druhou neklade (svou) k též smlouvě, ani zápisu jejímu pod pečetmi. Poněvádž oboje strana proti sobě s kněžími každá svými v při byla, i zdá se konečně, že měla položena býti; a že není, v podezření jest. Druhé, i to v podezření jest: Smlouva ta učiněná, nejprvé kněží táborští že stanou s druhou stranou a konec toho se klade, aby oboje v jednostajném vyznání víry křesťanské obecné vedlé čtení svatého a doktorů etc. zůstali o těle božím. Považiž a sjednejž s tím konec smlouvy, kdež se píše: „A kněží k sobě vzíti a je u sebe držeti, kteříž sjednávali by se s mistrem Janem Rokycánem i s jinými mistry a s kněžími, jenž sou za jedno v té při proti f. 87b nám se postavili“.1 To odporné zdá se tomu, že by mělo položeno býti: „Kteříž sjednávali by se s zákonem čtení etc. kteréžkoli strany sněmem pochválené“. Rozuměl Rokycán, že on svou při mocí a moudrostí vtipu a důmyslu svého vyvede, protož dřív, než mu dáno vítězství, již je vypisuje v smlouvu, neb smlouva ta jest: „podlé pravdy víry obecné, křesťanské čtení svatého“,2 a jestliže by oboje strana právě poznajíc kteříkolivěk, že jest jisté z víry čtení, aby ze spolka obápolně proti těm všem, kdož by se té víře křesťanské protivili, sobě radní i pomocni byli, buď pak z Táborův neb z kněží Rokycánových. To opět zdá se, že podezřeně s velikým nedostatkem položeno od Rokycány. Třetí i to, že oboje strana v při byla, každá své, s důvody; nebudou-li se moci oč svoliti, má se k ohledání sněmu dáti a sněm k tomu soudce podlé zákona čtení a doktorův na něm se právě zakládajících zvolitia k rozeznání, v čem která strana bližší, důvodnější pravdu má3. Tuto zpět Táboři se vším zavříni a potu- peni a Rokycán se vším přijat bez výminky, onino, že vše proti čtení věřili, učili, psali etc., tito, že vše až do posledního očistce podlé čtení věřili, učili, psali.4 a V originále: svoliti. Srovnej výše f. 86b (str. 53). Srovnej výše f. 86a (str. 52). Lukáš cituje jen podle smyslu, jak sám jej pojímá. 3 Tento výklad Lukášův neshoduje se se smlouvou, kde o volbě nějakých rozhodčích se neděje zmínka. Ve skutečnosti ovšem se tak stalo; byl zvolen sněmovní výbor, podle jehož návrhu sněm učinil konečný výrok. Srovnej NOVOTNÝ-URBÁNEK, České dějiny III, I, 873—874. Toto tvrzení mohlo by vésti k nesprávnému rozumění, že sněm jednal
Strana 56
Ob HÁDKA ROKYCÁNOVA S TABORY. Nechť to každý rozsoudí, právěli a věrně-li Rokycána kněžím táborským činil čili zpět. A byť zvelebení pravdy hledal a neměl srdce zlostného a mstivého, však by bázeň měl v jeden kraj sturmovati a svou při nedůvodnou zvelebovati a druhou s důvody věrnějšími a bližšími potupovati, neb on jako vítěz nečekaje roz- sudku takto píše: „Zavření řečia: Protož urození, stateční, slovoutní a opatrní páni, rytíří i města, prosíme podlé svolení na vás obápolně učiněného o svaté Trojici v Praze na sněmu obecném1 račte učiniti a té víry o těle božím i o jiných svátostech a řádích božských k chvále boží a k zvelebení víry křesťanské i spasení mnohých duší pochvalte, bludy potupíce, a což jest pravého vedlé zákona božího a svatých věrně a právě se zakláda- jících velebíce, nahlédněte v to pilně, ať již rozdílův víc u víře není, jinak nestanete dobře nikoli, nebudete-li, což božího dbáti; neb i Bůh vás zapomene, když vy nad jeho věrou a ctí a chvalou budete shledáni f. 88a nepilní a nedbánliví.“ 2 „Toto pochválení víry této stalo se jest při sněmu valním obecném království českého na radném domu Starého Města pražského ten pátek před matkou boží, jenž slove Hromic,3 léta od narození božího 1444. Odpověd na tob: By pravdu měl jistou a pravou, neprosil by světa neznajícího ani zákona čtení, ani jí, ale boje se za ni, jakož si jí u Hory neprovedl z zákona božího, ani těm, jenž by na něm právě za- loženi byli, i žebřeš, aby od moci světa i s světských pochválena byla. Pohleď, od koho chvály hledáš, odtud-li zákon boží chvály nabývati pravdy učí! By z pravdy byl, měl by věrné napomenouti, aby bez přijímání osob pravdu soudili božím soudem zákona bez přijímání osoby tvé, neb pravda vítězí a zůstává na věky, a ne- cítil-li by toho, nesměl by tak pohrůžek činiti, kteréž činíš. Protož všudy tvá nesprostnost se znáti dává. i formálně jednostranně; ve sněmovním výboru však byli i Táboři zastoupení. Srovnej výše pozn. l. Srovnej též f. 97a. a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. 1 = 16. června 1443. Srovnej f. 88a (str. 57). Zde se patrně končil původní spis Rokycanův, sněmu podaný. Usnesení sněmovní bylo pak prostě k němu připojeno. 3 — 31. ledna 1444.
Ob HÁDKA ROKYCÁNOVA S TABORY. Nechť to každý rozsoudí, právěli a věrně-li Rokycána kněžím táborským činil čili zpět. A byť zvelebení pravdy hledal a neměl srdce zlostného a mstivého, však by bázeň měl v jeden kraj sturmovati a svou při nedůvodnou zvelebovati a druhou s důvody věrnějšími a bližšími potupovati, neb on jako vítěz nečekaje roz- sudku takto píše: „Zavření řečia: Protož urození, stateční, slovoutní a opatrní páni, rytíří i města, prosíme podlé svolení na vás obápolně učiněného o svaté Trojici v Praze na sněmu obecném1 račte učiniti a té víry o těle božím i o jiných svátostech a řádích božských k chvále boží a k zvelebení víry křesťanské i spasení mnohých duší pochvalte, bludy potupíce, a což jest pravého vedlé zákona božího a svatých věrně a právě se zakláda- jících velebíce, nahlédněte v to pilně, ať již rozdílův víc u víře není, jinak nestanete dobře nikoli, nebudete-li, což božího dbáti; neb i Bůh vás zapomene, když vy nad jeho věrou a ctí a chvalou budete shledáni f. 88a nepilní a nedbánliví.“ 2 „Toto pochválení víry této stalo se jest při sněmu valním obecném království českého na radném domu Starého Města pražského ten pátek před matkou boží, jenž slove Hromic,3 léta od narození božího 1444. Odpověd na tob: By pravdu měl jistou a pravou, neprosil by světa neznajícího ani zákona čtení, ani jí, ale boje se za ni, jakož si jí u Hory neprovedl z zákona božího, ani těm, jenž by na něm právě za- loženi byli, i žebřeš, aby od moci světa i s světských pochválena byla. Pohleď, od koho chvály hledáš, odtud-li zákon boží chvály nabývati pravdy učí! By z pravdy byl, měl by věrné napomenouti, aby bez přijímání osob pravdu soudili božím soudem zákona bez přijímání osoby tvé, neb pravda vítězí a zůstává na věky, a ne- cítil-li by toho, nesměl by tak pohrůžek činiti, kteréž činíš. Protož všudy tvá nesprostnost se znáti dává. i formálně jednostranně; ve sněmovním výboru však byli i Táboři zastoupení. Srovnej výše pozn. l. Srovnej též f. 97a. a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. 1 = 16. června 1443. Srovnej f. 88a (str. 57). Zde se patrně končil původní spis Rokycanův, sněmu podaný. Usnesení sněmovní bylo pak prostě k němu připojeno. 3 — 31. ledna 1444.
Strana 57
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 57 Píše dál Rokycán o sněmu a schválení jeho a1: „Z dopuštění božího, když se stal rozdíl mezi kněžími v naší zemi o těle božím v svátosti oltářní a o jiných rozdílech,b tehdy“ páni, rytíři, zemané,d města i veškerene sněm země této české, kterýž tehdyť byl v Praze při hodu svaté Trojice léta8 MCCCCXLIII,h2 uložili jsú kněžím sněmi na Horách Kutnách tu sobotu po svatém Prokopu téhož leta tak, aby tu byli mistr Jan z Rokycan, mistr Jan Příbram a jiní mistři jk s kněžími jinými s jedné strany a kněz Bedřich z Strážnice, kněz Mikuláš z Pelhřimova! Biskupec s jinými kněžími jich se přídržejícími sm strany druhé an tu aby rozjímali a hádání měli o potřebné věci u víře (jakož se jest to stalo) a bude-li který rozdíl mezi nimi, sepsaný od obojí strany, na sněm první obecní? země ten aby byl vznesen, a kteréž strany pochválí sněm vedlé zákona božího a svatých doktoruov, kteříž se v zákoně božím právě zakládají a ješto víry křesťanské obecné ani zákona božíhoť neruší, tak sú se svolili obapolně, že má to býti přijato od strany obojí pod pokutú uloženú, jakož listové ukazují obapolnéu na to učinění.“ A když pohříchu nemohliv se smuvíti oč, se dřívey zapsali,z na sněm jsú vznesli obecní, a kterýž nyní jest v Praze při božím křtění léta MCCCCXLIIII.bb 4 f. 885 a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b AII: rozdílích. c AII: tehda. d VAII následuje: i. e AII: všecken. f AII: tehdáž. g VAII nůsleduje: od narození božího. h AII: 1443. i V AII chybí. i V B. a P. chybí. V All následuje: kněžský, k V AII chybí. IAII: Pelřímova; P.: Peldřimova. m VAII chybí. n V P. chybí. o AII: rozjímání. P A II: obecný. r AII: které. s AII: obecné křesťanské. t AII: jeho. u AII: obapolně. v V AII následuje sou. A AII: svoliti. y V AII chybí. z AII: dělili; následuje: sepsavše. aa AII: obecný. bb AII: 1444. O tekstech usnesení sněmovního viz v PŘEDMLUVĚ. Otiskl je NE- JEDLY, Prameny k synodám, str. 107—116. Zde se béře za základ tekst uni- versitní knihovny Pražské (P.) a tekst Bílejovského (B.). Moje vydání chce býti lepším než vydání Nejedlého. 16. června 1443. Mini se smlouva Mikuláše Biskupce a Jana Rokycany z 25. června 1443. otištěná NEJEDLÝM, Prameny 40—41 a zapsaná též v AII f. 86a—86b, a její potvrzení od představitelů strany táborské (srovnej NEJEDLY, Prameny 19. 39—42), jakož i od představitelů strany pražské (srovnej NEJEDLY, Prameny 19 42). V AII ƒ. 86a a 87a jest zapsáno potvrzení bratři ze Strážnice a obce Kolínské a potvrzení obce Táborské. sSvátek božího křtění čili svatých tří králů jest 6. ledna. Rozumí se nepochybně lhůta, ke které byl svolán. Jednání začalo se snad 7. ledna (v úterý). Sněmovní usnesení o sporu mezi stranou pražskou a táborskou stalo se podle úvodu k tekstu tohoto usnesení 31. ledna 1444 (srovnej A II f. 88a). Sněm konal se asi na radnici Staroměstské, kdež usnesení bylo ohlášeno (A II f. 88a).
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 57 Píše dál Rokycán o sněmu a schválení jeho a1: „Z dopuštění božího, když se stal rozdíl mezi kněžími v naší zemi o těle božím v svátosti oltářní a o jiných rozdílech,b tehdy“ páni, rytíři, zemané,d města i veškerene sněm země této české, kterýž tehdyť byl v Praze při hodu svaté Trojice léta8 MCCCCXLIII,h2 uložili jsú kněžím sněmi na Horách Kutnách tu sobotu po svatém Prokopu téhož leta tak, aby tu byli mistr Jan z Rokycan, mistr Jan Příbram a jiní mistři jk s kněžími jinými s jedné strany a kněz Bedřich z Strážnice, kněz Mikuláš z Pelhřimova! Biskupec s jinými kněžími jich se přídržejícími sm strany druhé an tu aby rozjímali a hádání měli o potřebné věci u víře (jakož se jest to stalo) a bude-li který rozdíl mezi nimi, sepsaný od obojí strany, na sněm první obecní? země ten aby byl vznesen, a kteréž strany pochválí sněm vedlé zákona božího a svatých doktoruov, kteříž se v zákoně božím právě zakládají a ješto víry křesťanské obecné ani zákona božíhoť neruší, tak sú se svolili obapolně, že má to býti přijato od strany obojí pod pokutú uloženú, jakož listové ukazují obapolnéu na to učinění.“ A když pohříchu nemohliv se smuvíti oč, se dřívey zapsali,z na sněm jsú vznesli obecní, a kterýž nyní jest v Praze při božím křtění léta MCCCCXLIIII.bb 4 f. 885 a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b AII: rozdílích. c AII: tehda. d VAII následuje: i. e AII: všecken. f AII: tehdáž. g VAII nůsleduje: od narození božího. h AII: 1443. i V AII chybí. i V B. a P. chybí. V All následuje: kněžský, k V AII chybí. IAII: Pelřímova; P.: Peldřimova. m VAII chybí. n V P. chybí. o AII: rozjímání. P A II: obecný. r AII: které. s AII: obecné křesťanské. t AII: jeho. u AII: obapolně. v V AII následuje sou. A AII: svoliti. y V AII chybí. z AII: dělili; následuje: sepsavše. aa AII: obecný. bb AII: 1444. O tekstech usnesení sněmovního viz v PŘEDMLUVĚ. Otiskl je NE- JEDLY, Prameny k synodám, str. 107—116. Zde se béře za základ tekst uni- versitní knihovny Pražské (P.) a tekst Bílejovského (B.). Moje vydání chce býti lepším než vydání Nejedlého. 16. června 1443. Mini se smlouva Mikuláše Biskupce a Jana Rokycany z 25. června 1443. otištěná NEJEDLÝM, Prameny 40—41 a zapsaná též v AII f. 86a—86b, a její potvrzení od představitelů strany táborské (srovnej NEJEDLY, Prameny 19. 39—42), jakož i od představitelů strany pražské (srovnej NEJEDLY, Prameny 19 42). V AII ƒ. 86a a 87a jest zapsáno potvrzení bratři ze Strážnice a obce Kolínské a potvrzení obce Táborské. sSvátek božího křtění čili svatých tří králů jest 6. ledna. Rozumí se nepochybně lhůta, ke které byl svolán. Jednání začalo se snad 7. ledna (v úterý). Sněmovní usnesení o sporu mezi stranou pražskou a táborskou stalo se podle úvodu k tekstu tohoto usnesení 31. ledna 1444 (srovnej A II f. 88a). Sněm konal se asi na radnici Staroměstské, kdež usnesení bylo ohlášeno (A II f. 88a).
Strana 58
8 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. Sněm pak,a tak škodlivý rozdíl u víře znamenaje,b lítost maje k pánu Ježíšovi,“ víře jeho a pověsti i dobrého tohoto království Českého, vydal jest z sebe u počet osoby vybrané, múdré a vzácné,d 1 jim poroučeje, aby v úklidu a v lepším upokojení jsúce bez hřmotu uvážilie to, oč jest s obú stran rozdíl, napřed abyg Bohu našemu, víře jeho i stranámu křivdy nečinili, než s pilností a radou lidí múdrých i obojíi strany osoby některé přijmúcek s nimi se tázali, v takové pří- hodě co by mělo učiněno býti, všecko aby jednali podlé zákona božího a doktoruov, jenž se právě v zákoně božím! zakládají, a všechno,m což se jim bude zdáti,n spíšíco na sněm veškeren aby vznesli, jakož pak již tak se jest? všeckor stalo. Protos páni, rytíři, zemané, města i všecekt sněm nyní, jakož již svrchu jmenováno, sebraní,u hledíce k zákonu božímu a doktoruom svatým, jenž se právěv v zákoně božím zakládají, v té při mezi již jmenovanými stranami vedlé na ně svolení učiněného chválé, že bez- pečnější, lepší a jistší seznání víry o těle božím jest mistra? Jana z Rokycan a Jana Příbramay i jiných mistruo a jich kněží než kněze Mikuláše Biskupce s jinými se jeho přidržejícími, neb svatí znamenití a mnozíz víru tuto položenů a námi chválenú seznávají.“ Odpověd na to aa: Známo buď, že pravda víry skrze Rokycána i jiné není pře- možena písmy zákona ani těmi, jenž se právě zakládají na něm, ale mocí světa a soudem těch, jenž v ní svědomi právě nebyli, neb světu se líbiti chtěli a osoby přijímali, neb dobře a svatě sněm volencům pravil, aby s pilností v klidu lepším vážili, křivdy ani Bohu ani víře ani stranoma aby nečinili, ale stran obojich povolali etc.2 Ó, kdo by byl dal srdce těmto volencom, aby ne- potupovali dřív, než by právě tak, jakož uloženo, podlé zákona božího rozsoudili! A kdo by byl dada sněmu, aby ne jich ústa a V AII chybí. b AII: znamenaje u víře. c AII: Ježíši. d AII: vážné. e AII: vážili. f VP. jest podtrženo. g V AII chybi. h V A II následuje: aby. i AII: s radou. i AII: s obojí. k AII: příjmou. 1 A II: vedle zákona božího. m AII: všecko. n AII: jim zdáti se bude. o AII: píšíce. PVA II chybí: tak se jest. r VAII následuje: se. SAII a B.: protož. t AII: veškeren. u A II: sebraný. v A II: v zákoně božím právě. x A II: mistrův. y A II: z Příbramě. z AII: a mnozí znamenití. aa Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. Srovnej výše f. 88b a viz NOVOTNÝ-URBÁNEK, České dějiny III. I, 873 i pozn. 2 na str. 67. Srovnej pozn. 4 na str. 55.
8 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. Sněm pak,a tak škodlivý rozdíl u víře znamenaje,b lítost maje k pánu Ježíšovi,“ víře jeho a pověsti i dobrého tohoto království Českého, vydal jest z sebe u počet osoby vybrané, múdré a vzácné,d 1 jim poroučeje, aby v úklidu a v lepším upokojení jsúce bez hřmotu uvážilie to, oč jest s obú stran rozdíl, napřed abyg Bohu našemu, víře jeho i stranámu křivdy nečinili, než s pilností a radou lidí múdrých i obojíi strany osoby některé přijmúcek s nimi se tázali, v takové pří- hodě co by mělo učiněno býti, všecko aby jednali podlé zákona božího a doktoruov, jenž se právě v zákoně božím! zakládají, a všechno,m což se jim bude zdáti,n spíšíco na sněm veškeren aby vznesli, jakož pak již tak se jest? všeckor stalo. Protos páni, rytíři, zemané, města i všecekt sněm nyní, jakož již svrchu jmenováno, sebraní,u hledíce k zákonu božímu a doktoruom svatým, jenž se právěv v zákoně božím zakládají, v té při mezi již jmenovanými stranami vedlé na ně svolení učiněného chválé, že bez- pečnější, lepší a jistší seznání víry o těle božím jest mistra? Jana z Rokycan a Jana Příbramay i jiných mistruo a jich kněží než kněze Mikuláše Biskupce s jinými se jeho přidržejícími, neb svatí znamenití a mnozíz víru tuto položenů a námi chválenú seznávají.“ Odpověd na to aa: Známo buď, že pravda víry skrze Rokycána i jiné není pře- možena písmy zákona ani těmi, jenž se právě zakládají na něm, ale mocí světa a soudem těch, jenž v ní svědomi právě nebyli, neb světu se líbiti chtěli a osoby přijímali, neb dobře a svatě sněm volencům pravil, aby s pilností v klidu lepším vážili, křivdy ani Bohu ani víře ani stranoma aby nečinili, ale stran obojich povolali etc.2 Ó, kdo by byl dal srdce těmto volencom, aby ne- potupovali dřív, než by právě tak, jakož uloženo, podlé zákona božího rozsoudili! A kdo by byl dada sněmu, aby ne jich ústa a V AII chybí. b AII: znamenaje u víře. c AII: Ježíši. d AII: vážné. e AII: vážili. f VP. jest podtrženo. g V AII chybi. h V A II následuje: aby. i AII: s radou. i AII: s obojí. k AII: příjmou. 1 A II: vedle zákona božího. m AII: všecko. n AII: jim zdáti se bude. o AII: píšíce. PVA II chybí: tak se jest. r VAII následuje: se. SAII a B.: protož. t AII: veškeren. u A II: sebraný. v A II: v zákoně božím právě. x A II: mistrův. y A II: z Příbramě. z AII: a mnozí znamenití. aa Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. Srovnej výše f. 88b a viz NOVOTNÝ-URBÁNEK, České dějiny III. I, 873 i pozn. 2 na str. 67. Srovnej pozn. 4 na str. 55.
Strana 59
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. D ani svatých nezaložených o té víře na čtení, ale ústa boží čtení svatého/ rozsouzení i chválení aby činila. Ale psáno: Ne ten, kdož f. 89 a se sám aneb ústa jeho chválí, ale kohož Bůh v při chváli.« A jakžkoli strana Táborův s některými nedostatky jest, však bližší pravdy čtení jest a tuto nezastávají se oni, ale čtení svaté neb svrchu zákonem božím právě ukázáno jest i dovedena víra pravá o těle a o krvi boží prostředkem jdoucí mezi stranoma oběma i bude. Článek víry zchválenýa: „A ta víra, kterůž chválíme, jest tato: Věřeno má býti, že v svátosti velebné těla a krve Kristovy jest pravý Buoh a pravý člověk svým vlastním přirozením a podstatú svého přirozeného bytu, kterýžb jest vzal z panny Marie a jímž sedí na nebi na pravici Boha Otce.2 Tu“ víru, dosti chtěď úmluvěe učiniti chválíme z řeči pána Ježíše a svatého Pavla, kdežť jest řekl Pán: Vezměte a jezte, toť jest tělo mé, kteréž za vás zrazeno bude.ß Tug dí výklad pořádný neb obecný na to slovo: kteréžh bude za vás zrazeno, a řka: Totéž podstatně,i kteréž za vás bude zrazeno.i 7 Toť písmo z božího zákona o jeho podstatě. Odpověd z zákonak: Dovedeno svrchu' z zákona božího, čtení svatého, že to schválení vyznání nesjednává se s vyznáním řeči čtení evange- list(ů) ani s svatým Pavlem. Tak i nyní se opakuje. Viz i sud každý věrný. Neb čtení vyznává, že pán Ježíš, když sou večeřeli, vzal chléb a dobrořečil a lámal a dal učedlníkom řka: Vezměte a jezte, toť jest tělo mé, jenž bude za vás zrazeno, též i kalich, ut supra. A ta řeč čtení nese v sobě vyznání víry toto,s že věřeno a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b AII: kteréž. cA II: tuto. d AII: chtíc. V P. chybně: chce. e P.: výmluvě. f AII: jenž. gAII: tuf. h AII: jenž. i AII: podstatné; následuje: to. j AII: zrazeno bude. Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a 2 Kor. 10, 18. B Mat. 26, 26; Luk. 22, 19; 1 Kor. 11, 23 a násl. 7 Nelze říci, jaký nebo čí výklad jest zde míněn; ve známých glossách a ve vý- kladech, jako jest Lyrův, se nevyskytuje. Mat. 26, 26, 27. s Po straně: Smysl pravý o večeři Páně rukou C ze svazku l Aktů. Od tohoto místa až k místu označenému hvězdičkou * jest po straně tekst označen čarou. Srovnej NOVOTNÝ-URBÁNEK, České dějiny III. 1, 873, pozn. 1. 2 Tak latinsky v usnesení synody Kutnohorské r. 1441 (viz NEJEDLY, Prameny 33). Srovnej f. 74a (str. 27—28).
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. D ani svatých nezaložených o té víře na čtení, ale ústa boží čtení svatého/ rozsouzení i chválení aby činila. Ale psáno: Ne ten, kdož f. 89 a se sám aneb ústa jeho chválí, ale kohož Bůh v při chváli.« A jakžkoli strana Táborův s některými nedostatky jest, však bližší pravdy čtení jest a tuto nezastávají se oni, ale čtení svaté neb svrchu zákonem božím právě ukázáno jest i dovedena víra pravá o těle a o krvi boží prostředkem jdoucí mezi stranoma oběma i bude. Článek víry zchválenýa: „A ta víra, kterůž chválíme, jest tato: Věřeno má býti, že v svátosti velebné těla a krve Kristovy jest pravý Buoh a pravý člověk svým vlastním přirozením a podstatú svého přirozeného bytu, kterýžb jest vzal z panny Marie a jímž sedí na nebi na pravici Boha Otce.2 Tu“ víru, dosti chtěď úmluvěe učiniti chválíme z řeči pána Ježíše a svatého Pavla, kdežť jest řekl Pán: Vezměte a jezte, toť jest tělo mé, kteréž za vás zrazeno bude.ß Tug dí výklad pořádný neb obecný na to slovo: kteréžh bude za vás zrazeno, a řka: Totéž podstatně,i kteréž za vás bude zrazeno.i 7 Toť písmo z božího zákona o jeho podstatě. Odpověd z zákonak: Dovedeno svrchu' z zákona božího, čtení svatého, že to schválení vyznání nesjednává se s vyznáním řeči čtení evange- list(ů) ani s svatým Pavlem. Tak i nyní se opakuje. Viz i sud každý věrný. Neb čtení vyznává, že pán Ježíš, když sou večeřeli, vzal chléb a dobrořečil a lámal a dal učedlníkom řka: Vezměte a jezte, toť jest tělo mé, jenž bude za vás zrazeno, též i kalich, ut supra. A ta řeč čtení nese v sobě vyznání víry toto,s že věřeno a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b AII: kteréž. cA II: tuto. d AII: chtíc. V P. chybně: chce. e P.: výmluvě. f AII: jenž. gAII: tuf. h AII: jenž. i AII: podstatné; následuje: to. j AII: zrazeno bude. Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a 2 Kor. 10, 18. B Mat. 26, 26; Luk. 22, 19; 1 Kor. 11, 23 a násl. 7 Nelze říci, jaký nebo čí výklad jest zde míněn; ve známých glossách a ve vý- kladech, jako jest Lyrův, se nevyskytuje. Mat. 26, 26, 27. s Po straně: Smysl pravý o večeři Páně rukou C ze svazku l Aktů. Od tohoto místa až k místu označenému hvězdičkou * jest po straně tekst označen čarou. Srovnej NOVOTNÝ-URBÁNEK, České dějiny III. 1, 873, pozn. 1. 2 Tak latinsky v usnesení synody Kutnohorské r. 1441 (viz NEJEDLY, Prameny 33). Srovnej f. 74a (str. 27—28).
Strana 60
60 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 89b má býti, že chléb Kristem vzatý a dobrořečený, lámaný, učedlníkom k jedení daný jest tělo jeho, jenž mělo zrazeno býti, též víno krví jeho, jenž měla vylita býti etc. A to vyznání právě se sjednává se čtením, ale Rokycánovo nikoli; neb dí schválené Rokycánovo vyznání: „Věřeno býti má, že v svátosti velebné“ etc., a Kristus vzav chléb, neřekl: „Toť jest svátost velebná oltářní“, ale chléb dobrořeče a ustavuje tělem svým lámal a dal učedlníkom svým kázav jísti, nevysvědčil ho tím, jako v Rokycánově vyznání Bohem pravým a člověkem celým/ s podstatou přirozeného bytu i duše i krve, kterouž z panny vzal, ale ten chleb vyznal i vysvědčil toliko tělem svým, jenž zrazeno mělo býti na smrt k rozděleni od krve. A z toho zřejmé, že to vyznání víry není z víry; neb není z slyšení slova božího, ale z důmyslův a důvtipův a založení lidského bludného proti víře pravé i písmom svatým i proti pravdě spasení; a není ten chvály hodný, kohož ústa jeho chválí, ale ten, kohož Bůh chválí zákonem“ řečí svých,« neb dí: Zvelebení od lidí nepřijímám.“ Protož kterak vy můžte věřiti, kteříž chvály jeho od druhých hledáte? A byť byli kněží táborští nechajíc uchylování svého k podobnému vyznání Rokycánovu stáli věrně při čtení a nedali se od slov Kristových hýbati, ale tak sprostně vyznávali, jakž Pán ráčil vyznati, neupadli by v potupu tu aniž by jich mohli u vyznání jich tak nechati, než chtíce slovy zamyšlenými jich druhé straně podlé smyslů jich svou víru vyznávati, tudy sou pravdu boží ponížili, neb ona nepotřebuje slov lidské moudrosti a důvtipu vymyšleného a vytaženého i falešně na čtení založeného, neb div se jich vyznání ne víry čtení, ale nevěry, že přeskočivše čtení vyznání o chlebu vzatém, dobrořečeném, lámaném etc., i utekli se k vysvědčení samému, bez chleba těla jeho, jenž mělo zrazeno býti, a na tom kusém vzetí již vše své, což se jim zdá, lépají. A kdoť odpírati má řeči té strany, by pravá nebyla, že Kristus to tělo mínil pravé, podstatné, vlastní, z Marie panny vzaté, kteréž měl dáti zraditi? Ale odpírá se chytrosti lstivé, od- porné čtení, že pominuvše úmysl v svědectví chleba a vína dáni i jedení i pití a vysvědčení chleba a vína, i utekli se k nahému, tělesnému bytu bez chleba, aby tu tělo samo bez podstaty chleba vyznávali, pravé, přirozené, vlastního bytu, netolik smrtedlného, ale i oslaveného, jímž jest na pravici, svědčili a neměli ani na * Viz shora poznámku e na str. 59. a Parafráze 2 Kor. 10, 18. ß Jan 5, 41.
60 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 89b má býti, že chléb Kristem vzatý a dobrořečený, lámaný, učedlníkom k jedení daný jest tělo jeho, jenž mělo zrazeno býti, též víno krví jeho, jenž měla vylita býti etc. A to vyznání právě se sjednává se čtením, ale Rokycánovo nikoli; neb dí schválené Rokycánovo vyznání: „Věřeno býti má, že v svátosti velebné“ etc., a Kristus vzav chléb, neřekl: „Toť jest svátost velebná oltářní“, ale chléb dobrořeče a ustavuje tělem svým lámal a dal učedlníkom svým kázav jísti, nevysvědčil ho tím, jako v Rokycánově vyznání Bohem pravým a člověkem celým/ s podstatou přirozeného bytu i duše i krve, kterouž z panny vzal, ale ten chleb vyznal i vysvědčil toliko tělem svým, jenž zrazeno mělo býti na smrt k rozděleni od krve. A z toho zřejmé, že to vyznání víry není z víry; neb není z slyšení slova božího, ale z důmyslův a důvtipův a založení lidského bludného proti víře pravé i písmom svatým i proti pravdě spasení; a není ten chvály hodný, kohož ústa jeho chválí, ale ten, kohož Bůh chválí zákonem“ řečí svých,« neb dí: Zvelebení od lidí nepřijímám.“ Protož kterak vy můžte věřiti, kteříž chvály jeho od druhých hledáte? A byť byli kněží táborští nechajíc uchylování svého k podobnému vyznání Rokycánovu stáli věrně při čtení a nedali se od slov Kristových hýbati, ale tak sprostně vyznávali, jakž Pán ráčil vyznati, neupadli by v potupu tu aniž by jich mohli u vyznání jich tak nechati, než chtíce slovy zamyšlenými jich druhé straně podlé smyslů jich svou víru vyznávati, tudy sou pravdu boží ponížili, neb ona nepotřebuje slov lidské moudrosti a důvtipu vymyšleného a vytaženého i falešně na čtení založeného, neb div se jich vyznání ne víry čtení, ale nevěry, že přeskočivše čtení vyznání o chlebu vzatém, dobrořečeném, lámaném etc., i utekli se k vysvědčení samému, bez chleba těla jeho, jenž mělo zrazeno býti, a na tom kusém vzetí již vše své, což se jim zdá, lépají. A kdoť odpírati má řeči té strany, by pravá nebyla, že Kristus to tělo mínil pravé, podstatné, vlastní, z Marie panny vzaté, kteréž měl dáti zraditi? Ale odpírá se chytrosti lstivé, od- porné čtení, že pominuvše úmysl v svědectví chleba a vína dáni i jedení i pití a vysvědčení chleba a vína, i utekli se k nahému, tělesnému bytu bez chleba, aby tu tělo samo bez podstaty chleba vyznávali, pravé, přirozené, vlastního bytu, netolik smrtedlného, ale i oslaveného, jímž jest na pravici, svědčili a neměli ani na * Viz shora poznámku e na str. 59. a Parafráze 2 Kor. 10, 18. ß Jan 5, 41.
Strana 61
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 61 tom kusém vyznání dosti, než aby důmysly a důvtipy svými proti zápovědi tu pravého Boha a člověka a Krista jediného a téhož, jenž na pravici jest, vyznávali a tudy jeho jisté řeči nevěrně a neprávě zvykládali a falešným Kristem od pravého i od pravdy jeho svedli a ukázali se jistě ti býti, o nichž svými ústy pro- rokoval, že mnozí falešní učitelé povstanou a svedou mnohém říka- jíce: „Věřeno býti má, že v svátosti velebné oltářní jest celý pravý, živý Kristus, Bůh a člověk celý“, a tudy zapíralia v nebi toliko býti Pána a panovníka, jenž je koupil, a jich smilství mělo množství jich následovati a tudy cesta pravdy v nebe měla se rouhati i potupovati a blud horoucí, odporný víře zchválen za pravdu měl býti a tak aby sluch od pravdy odvrácen byl a k básněm těmto, ne učením z zákona obrácen. f. 90a Píše dál Rokycánab: „Potom z svatých“ doktoruov naučení, jenž se právě v zákoně božímd zakládají, chválíme,e neb Hilarius svatý v knihách o Trojici svaté dí, že přirození svého těla s přirozením božským pod svátosti smisil jest.ô Tu již praví tento svatý g o přirození těla, kteréž dává v svátosti.h Též nápodobně Paskasiusi starýj doktor s svatým Hilariem sjednávajek se! dí,m že přirození svého těla pod svátosti nám k jedení dává.s Damascenus doktor dí také,n že učinil jest Buoh, aby chléb a vino bylo tělo jeho a krev a spojil s těmi věcmi i božství. “ Augustin svatý“ píše, že svátost P oltářní má v sobě a zavírá pravdu a přirození těla Kristova.v Item svatý Bernarts píše, že v svátosti jest podstata těla a krve Kristovy a že tu jest podstatně, tomu věříme, jehož tvárnost se nevidí.* Item svatý Anshelmus též držalu a řka, že jest v svátostech ti mě a V originále: zazpívali. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. c AII: svatých. d V AII chybí. e V AII chybí. (P. a B.: smysl. g VAII chybí. h V B. po straně současnou rukou připsáno: věřícím. I AII: Paškarius. j V AII chybí. k AII: sjednávají. IV AII následuje: i. m AII: drží. n AII: tak dí. o AII: svatý Augustin. P AII: v svátosti. r V A II chybí. s AII: Bernard. t A II: jest tu. u AII: držel. a Mat. 24, 11. pV originále po straně: NB. 7 Parafráze 2 Petr 2, 2. à Sancti Hilarii, Pictaviensis episcopi De Trinitate 11. XII v Migne, Patrologia, ser. lat. t. 10, str. 246. s S. Paschasii Radberti, abbatis Corbeiensis, Liber de corpore et sanguine Domini u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 120, str. 1296. Joannes Damascenus, Expositio accurata fidei orthodoxae, liber IV. cap. XIII u Migne Patrologia ser. graeca t. 94, str. 1143—1144. 7 Toto místo se mi ne- podařilo zjistiti. * Sermo de excellentia ss. sacramenti et dignitate sacerdotum u Migne, Patrologia latina t. 184, str. 989 (spis není Bernardův — srov. Migne tamže, str. 981).
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 61 tom kusém vyznání dosti, než aby důmysly a důvtipy svými proti zápovědi tu pravého Boha a člověka a Krista jediného a téhož, jenž na pravici jest, vyznávali a tudy jeho jisté řeči nevěrně a neprávě zvykládali a falešným Kristem od pravého i od pravdy jeho svedli a ukázali se jistě ti býti, o nichž svými ústy pro- rokoval, že mnozí falešní učitelé povstanou a svedou mnohém říka- jíce: „Věřeno býti má, že v svátosti velebné oltářní jest celý pravý, živý Kristus, Bůh a člověk celý“, a tudy zapíralia v nebi toliko býti Pána a panovníka, jenž je koupil, a jich smilství mělo množství jich následovati a tudy cesta pravdy v nebe měla se rouhati i potupovati a blud horoucí, odporný víře zchválen za pravdu měl býti a tak aby sluch od pravdy odvrácen byl a k básněm těmto, ne učením z zákona obrácen. f. 90a Píše dál Rokycánab: „Potom z svatých“ doktoruov naučení, jenž se právě v zákoně božímd zakládají, chválíme,e neb Hilarius svatý v knihách o Trojici svaté dí, že přirození svého těla s přirozením božským pod svátosti smisil jest.ô Tu již praví tento svatý g o přirození těla, kteréž dává v svátosti.h Též nápodobně Paskasiusi starýj doktor s svatým Hilariem sjednávajek se! dí,m že přirození svého těla pod svátosti nám k jedení dává.s Damascenus doktor dí také,n že učinil jest Buoh, aby chléb a vino bylo tělo jeho a krev a spojil s těmi věcmi i božství. “ Augustin svatý“ píše, že svátost P oltářní má v sobě a zavírá pravdu a přirození těla Kristova.v Item svatý Bernarts píše, že v svátosti jest podstata těla a krve Kristovy a že tu jest podstatně, tomu věříme, jehož tvárnost se nevidí.* Item svatý Anshelmus též držalu a řka, že jest v svátostech ti mě a V originále: zazpívali. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. c AII: svatých. d V AII chybí. e V AII chybí. (P. a B.: smysl. g VAII chybí. h V B. po straně současnou rukou připsáno: věřícím. I AII: Paškarius. j V AII chybí. k AII: sjednávají. IV AII následuje: i. m AII: drží. n AII: tak dí. o AII: svatý Augustin. P AII: v svátosti. r V A II chybí. s AII: Bernard. t A II: jest tu. u AII: držel. a Mat. 24, 11. pV originále po straně: NB. 7 Parafráze 2 Petr 2, 2. à Sancti Hilarii, Pictaviensis episcopi De Trinitate 11. XII v Migne, Patrologia, ser. lat. t. 10, str. 246. s S. Paschasii Radberti, abbatis Corbeiensis, Liber de corpore et sanguine Domini u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 120, str. 1296. Joannes Damascenus, Expositio accurata fidei orthodoxae, liber IV. cap. XIII u Migne Patrologia ser. graeca t. 94, str. 1143—1144. 7 Toto místo se mi ne- podařilo zjistiti. * Sermo de excellentia ss. sacramenti et dignitate sacerdotum u Migne, Patrologia latina t. 184, str. 989 (spis není Bernardův — srov. Migne tamže, str. 981).
Strana 62
62 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. podstata praváa božího těla.ba Též“ jiní svatí mluvili súd držíce, že přirozením pravým, podstatú svú v pravdě podstatněe jest tělo Kristovo v svátosti, jenž na tom Kristovu slovu se zakládají, že řekl: kteréž za vás zrazeno bude.ß Tak sú drželi a8 psali“h f. 90b Odpověd z zákonach: Svrchu tomu dosti učiněno slovu „Toť jest tělo mé“, že se věří i drží, že mluvil o podstatném těle svém, pravém, vlastním, přirozeném, kteréž zraditi dáti měll; o to žádná nesnáz u víře není, než o to nesnáz jest podlé čtení podlé zákona, že nemínil svého těla dátir a krve v tom bytu řečeném naze, tělesně, bytně, ale posvátně. A tou příčinou chléb vzatý etc. vysvědčil tělem svým, aby, ač tělo/ přirozené dal zraditi, však chléb tím tělem ustavuje, posvátně toliko jej i ustavil i vysvědčil a ne bytně a podstatně; jináč neměl by co dáti zraditi by byly dvě podstaty spolu, t. chleba a těla Páně; ale tuto jediná podstata chleba bytně zůstávající jest podstatou druhého, t(otiž) těla Páně, posvátně. A z těchto doktorův přivedených znáti se dává,? že z nich řídcí zakládají se právě na zákonu slov Kristových, tak, aby nepřidávali ani ujímali; protož jim není co věřiti ani po nich jíti, neb nad čtení, o němž svrchu, neb přidávají neb ujímají a nesjednávají se spolu s ním ani vespolek, jakož tu známo, že Damascenus vyznává, že učinil to Bůh, aby chléb a víno bylo tělo a krev jeho«, a hned jiní jináč vyznávají. A divné, proč nedovodí toho kusu, že jest tu ve velebné svátosti celý pravý Bůh a člověk, Kristus Ježíš, než dovodí celý byt těla jeho. I kdo toho neví, že chléb jest přirozeným tělem Kristovým? Ale toho žádné jistoty není, by chléb pravým Bohem a člověkem a Kristem měl býti aneb i tělo jeho, jímž chléb jest, aby Kristem byloi, neb Kristus jest Bůh a člověk v osobě své, a A II: pravá podstata. b AII: těla božího. c V A II následuje: i. dVAII chybí. e A II: podstatné. fAII: slovu Kristovu. g AII: i. hV AII násle- duje: etc. ch Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. i V originále: aby. j V originále následuje přetržené: jimž. a Guillelmi Epistola ad quendam monachum, qui de corpore et sanguine Domini scripserat u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 180, str. 343. Spis se mylně pokládal za dílo Anselmovo (srovnej Migne, Patrol. lat. 58, str. 15). ß Luk. 22, 19. Po straně: K jedení rukou C z I. svazku Aktů. a Za tímto slovem následuje znaménko = ukazující k postranní poznámce označeně týmž znaménkem a psané rukou C z I. svazku Aktů: že Rokycán smyslu jejich nerozuměje v cizím smyslu je přivozuje. Joannes Damascenus, Expositio accurata fidei orthodoxae, liber IV. cap. XIII. u Migne, Patrologia ser. gr. t. 94, str. 1143—1144. Srov. f. 89a—89b.
62 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. podstata praváa božího těla.ba Též“ jiní svatí mluvili súd držíce, že přirozením pravým, podstatú svú v pravdě podstatněe jest tělo Kristovo v svátosti, jenž na tom Kristovu slovu se zakládají, že řekl: kteréž za vás zrazeno bude.ß Tak sú drželi a8 psali“h f. 90b Odpověd z zákonach: Svrchu tomu dosti učiněno slovu „Toť jest tělo mé“, že se věří i drží, že mluvil o podstatném těle svém, pravém, vlastním, přirozeném, kteréž zraditi dáti měll; o to žádná nesnáz u víře není, než o to nesnáz jest podlé čtení podlé zákona, že nemínil svého těla dátir a krve v tom bytu řečeném naze, tělesně, bytně, ale posvátně. A tou příčinou chléb vzatý etc. vysvědčil tělem svým, aby, ač tělo/ přirozené dal zraditi, však chléb tím tělem ustavuje, posvátně toliko jej i ustavil i vysvědčil a ne bytně a podstatně; jináč neměl by co dáti zraditi by byly dvě podstaty spolu, t. chleba a těla Páně; ale tuto jediná podstata chleba bytně zůstávající jest podstatou druhého, t(otiž) těla Páně, posvátně. A z těchto doktorův přivedených znáti se dává,? že z nich řídcí zakládají se právě na zákonu slov Kristových, tak, aby nepřidávali ani ujímali; protož jim není co věřiti ani po nich jíti, neb nad čtení, o němž svrchu, neb přidávají neb ujímají a nesjednávají se spolu s ním ani vespolek, jakož tu známo, že Damascenus vyznává, že učinil to Bůh, aby chléb a víno bylo tělo a krev jeho«, a hned jiní jináč vyznávají. A divné, proč nedovodí toho kusu, že jest tu ve velebné svátosti celý pravý Bůh a člověk, Kristus Ježíš, než dovodí celý byt těla jeho. I kdo toho neví, že chléb jest přirozeným tělem Kristovým? Ale toho žádné jistoty není, by chléb pravým Bohem a člověkem a Kristem měl býti aneb i tělo jeho, jímž chléb jest, aby Kristem byloi, neb Kristus jest Bůh a člověk v osobě své, a A II: pravá podstata. b AII: těla božího. c V A II následuje: i. dVAII chybí. e A II: podstatné. fAII: slovu Kristovu. g AII: i. hV AII násle- duje: etc. ch Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. i V originále: aby. j V originále následuje přetržené: jimž. a Guillelmi Epistola ad quendam monachum, qui de corpore et sanguine Domini scripserat u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 180, str. 343. Spis se mylně pokládal za dílo Anselmovo (srovnej Migne, Patrol. lat. 58, str. 15). ß Luk. 22, 19. Po straně: K jedení rukou C z I. svazku Aktů. a Za tímto slovem následuje znaménko = ukazující k postranní poznámce označeně týmž znaménkem a psané rukou C z I. svazku Aktů: že Rokycán smyslu jejich nerozuměje v cizím smyslu je přivozuje. Joannes Damascenus, Expositio accurata fidei orthodoxae, liber IV. cap. XIII. u Migne, Patrologia ser. gr. t. 94, str. 1143—1144. Srov. f. 89a—89b.
Strana 63
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 63 ale tělo smrtí na kříži rozdělené od duše a od krve není ani celý člověk, jímž posvátně a ne bytně chléb jest, protož není nikoli Kristus. A tu Rokycán umlkl dovoditi svého vyznání, než zakládá se falešně na kuse a ne na celosti čtení. A divná věc jest, že o pod- statě těla Kristova tak pilně stojí chtíc míti v svátosti k požívaní bytnému, ale z dopuštění božího nestojí v té pravdě duchovní, pro niž podstata těla zrazena, aby tou pravdou duchovně a právě pokrmem byla nehynoucím, jako svátost hyne a konec míti bude; ale zasloužená Kristem spravedlnost těla jeho smrtí způso- beného ku pokrmu a milost i pravda nápoje krve jeho, to obé z víry došlé i požívané zůstává na věky, jakož dí: Kdož ji mé tělo a pie krev mous, t(otiž) prvotně bez výminky duchovně a s výminkou posvátně, má věčný život, neb samo tělo ani sama krev v podstatě tělesnéé aniž můž tak požívati se zde, ni od duše ni od těla, ale duchovně v milosti a v spravedlnosti, skrze víru účastně i posvátně, zřízeně skrze trojí svátost. O tom nižádné nesnáze nečiní, bez čehož není života věčného, neb ta duchovní milost a pravda v účastnost daná a svědčená křtem i biřmováním v účastnících tě/la přirozeného, jenž sou tělem jeho duchovním, f. 91 a zavírá se v slovích vyznání Kristova: Toť jest tělo mé, jenž bude za vás zrazeno,y ale ďábel oslepil oči, aby této pravdy ani služby její neznali ani o ni a o její vyznání stáli. Píše dál Rokycána: „Ale svědectví ve všech soudích a právích jest příjemné, když kdo sám proti sobě svědčí. Protož tu víru sněmem pochválenú kněz Mikuláš Biskupec takb tvrdí a píše v traktátu proti knězi Petrovi Kanišovi, kteréhož jsú Táboři upálili pro jeho bludy, a takto v V.c kap(itole) dí: Kristus též tělo pravé, ješto zde v něml na světě byl a jenž již sedí na pravici Otce, dává věrným k jedení, tělo pod zpuosobem chleba a krev ku piti pod způosobem vína a tudíž dí, že nemá toe rozumíno býti toliko v znamení, ale v pravděf. Item dí v III.8 ka(pitole) proti témuž Kanišovi, a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b AII: takto. c AII: páté. d AII: v něm zde. e A II: to nemá. f P.: pravdě. g AII: 3. a Jan 6, 54. V originále následuje za tímto slovem znaménko + ukazující ku postranní poznámce, psané rukou C z I. svazku Aktů: nedává se hmotně a tělesně. r Mat. 26, 26. Srov. A II f. 85a (str. 48).
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 63 ale tělo smrtí na kříži rozdělené od duše a od krve není ani celý člověk, jímž posvátně a ne bytně chléb jest, protož není nikoli Kristus. A tu Rokycán umlkl dovoditi svého vyznání, než zakládá se falešně na kuse a ne na celosti čtení. A divná věc jest, že o pod- statě těla Kristova tak pilně stojí chtíc míti v svátosti k požívaní bytnému, ale z dopuštění božího nestojí v té pravdě duchovní, pro niž podstata těla zrazena, aby tou pravdou duchovně a právě pokrmem byla nehynoucím, jako svátost hyne a konec míti bude; ale zasloužená Kristem spravedlnost těla jeho smrtí způso- beného ku pokrmu a milost i pravda nápoje krve jeho, to obé z víry došlé i požívané zůstává na věky, jakož dí: Kdož ji mé tělo a pie krev mous, t(otiž) prvotně bez výminky duchovně a s výminkou posvátně, má věčný život, neb samo tělo ani sama krev v podstatě tělesnéé aniž můž tak požívati se zde, ni od duše ni od těla, ale duchovně v milosti a v spravedlnosti, skrze víru účastně i posvátně, zřízeně skrze trojí svátost. O tom nižádné nesnáze nečiní, bez čehož není života věčného, neb ta duchovní milost a pravda v účastnost daná a svědčená křtem i biřmováním v účastnících tě/la přirozeného, jenž sou tělem jeho duchovním, f. 91 a zavírá se v slovích vyznání Kristova: Toť jest tělo mé, jenž bude za vás zrazeno,y ale ďábel oslepil oči, aby této pravdy ani služby její neznali ani o ni a o její vyznání stáli. Píše dál Rokycána: „Ale svědectví ve všech soudích a právích jest příjemné, když kdo sám proti sobě svědčí. Protož tu víru sněmem pochválenú kněz Mikuláš Biskupec takb tvrdí a píše v traktátu proti knězi Petrovi Kanišovi, kteréhož jsú Táboři upálili pro jeho bludy, a takto v V.c kap(itole) dí: Kristus též tělo pravé, ješto zde v něml na světě byl a jenž již sedí na pravici Otce, dává věrným k jedení, tělo pod zpuosobem chleba a krev ku piti pod způosobem vína a tudíž dí, že nemá toe rozumíno býti toliko v znamení, ale v pravděf. Item dí v III.8 ka(pitole) proti témuž Kanišovi, a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b AII: takto. c AII: páté. d AII: v něm zde. e A II: to nemá. f P.: pravdě. g AII: 3. a Jan 6, 54. V originále následuje za tímto slovem znaménko + ukazující ku postranní poznámce, psané rukou C z I. svazku Aktů: nedává se hmotně a tělesně. r Mat. 26, 26. Srov. A II f. 85a (str. 48).
Strana 64
64 HADKA ROKYCÁNOVA S TABORY. že děje se sycenía těla Kristova pravého z panny Marie narozeného, na kříži obětovaného, již duchovního a oslaveného právě a podlé jeho bytu. Též b kněz Mikuláš Biskupec“ mluvěd proti Kanišovi v III. kap (itole)e vykládá to slovo Kristovo: Vezměte a jezte, tot jest tělo mé, kteréž za vás zrazeno bude,ga řka, že nemíní Spasitel o ctnostech ani totiko, v znamení aby jedli, ale o svém osobném těle. Item opět v 3. ka(pitole)h proti Kanišovi píše kněz Mikuláši hyzdě Kaniše s jinými, jenž rozumějí a drží, že by toliko v znamení pán Kristusk tělo své a krev svú dal a píšel tudíž: Tehdy Kristus malú odměnu dal byl křesťanuom, kteříž bym opustili život světský.“ A opět tudíž též svatý Pavel, kdežď dí: Chléb, kterýž lámeme, však účastenstvío těla Kristova jest,y to nemá se rozuměti tak, jakož oni rozumějí,? by svatý Pavel to účastenství v znamení toliko mínil, ale chceť svatý Pavel, že křesťan jeda chléb posvátný a víno pije netolikor účasten jests těla Kristovať a jeho svaté krveu v znamení, ale v pravé pravděv; neboť kdyby svatý Pavel kladl to účastenství toliko v znamení, tehdy by jinde neřekl: Ktokoliy bude jistiz chléb tentoaa a kalich píti nehodně, vinen bude tělem a krví Páně a že sobě soud jí a pí, nerozsuzujebb tělace božího.“) f. 91b Odpověd na todd: Hanba by měla býti tomuto mistru vésti psání toho kněze, doníž/ s nimi byl v témž smyslu bloudě, proti tomu, což potom poznav bližší k pravdě věc protivě se jí i psal. To bráti za svědectví v právích a v soudích žádné moci nemá; jináč, což apoštol v nevěře jsa proti Kristu mluvil i činil v nevědomí a v bludu, mohli by byli nevěrní Židé bráti to na svědectví své nevěry, že by pravda byla, dovodíc řečí i psáním někdejším jeho, neb dí apoštol: Což sem činil v nevědomí, v nevěře.« Než to by pravé bylo, když by jsa jedno s Kanišem v přiznání i psal by neb mluvil neb odporně neb na stranu Rokycánovu, avšak by při a AII: nasycení. b AII: týž. c VAII chybí. d V P. chybí. eVAII chybí. f V A II: chybí: a jezte. g VAII chybl: kteréž X bude. h AII: v kapitole 3. i VAII chybí: kněz Mikuláš. j V A II chybí. k AII: Kristus toliko v znamení. 1 VAII chybí: a píše X dal by; v B. chybí: by. m VAII ná- sleduje: pro něho. n AII: když. o AII: účastnost. P AII: rozuměli. rAII: netolik. s A II: jest účasten. t VAII chybí. u AII: krve jeho; svaté chybí. v AII: v pravdě pravé. X AII: neb. y kdožkoli; P.: kdokoli. z AII: jísti bude. aa V P. chybí. bb P.: nerozusuje. ce B.:tiala. dd Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Luk. 22, 19. Biskupcův traktát proti Kanišovi se nezachoval. r 1 Kor. 10, 16. ô 1 Kor., 11, 27, 29. s 1 Tim., 1. 13.
64 HADKA ROKYCÁNOVA S TABORY. že děje se sycenía těla Kristova pravého z panny Marie narozeného, na kříži obětovaného, již duchovního a oslaveného právě a podlé jeho bytu. Též b kněz Mikuláš Biskupec“ mluvěd proti Kanišovi v III. kap (itole)e vykládá to slovo Kristovo: Vezměte a jezte, tot jest tělo mé, kteréž za vás zrazeno bude,ga řka, že nemíní Spasitel o ctnostech ani totiko, v znamení aby jedli, ale o svém osobném těle. Item opět v 3. ka(pitole)h proti Kanišovi píše kněz Mikuláši hyzdě Kaniše s jinými, jenž rozumějí a drží, že by toliko v znamení pán Kristusk tělo své a krev svú dal a píšel tudíž: Tehdy Kristus malú odměnu dal byl křesťanuom, kteříž bym opustili život světský.“ A opět tudíž též svatý Pavel, kdežď dí: Chléb, kterýž lámeme, však účastenstvío těla Kristova jest,y to nemá se rozuměti tak, jakož oni rozumějí,? by svatý Pavel to účastenství v znamení toliko mínil, ale chceť svatý Pavel, že křesťan jeda chléb posvátný a víno pije netolikor účasten jests těla Kristovať a jeho svaté krveu v znamení, ale v pravé pravděv; neboť kdyby svatý Pavel kladl to účastenství toliko v znamení, tehdy by jinde neřekl: Ktokoliy bude jistiz chléb tentoaa a kalich píti nehodně, vinen bude tělem a krví Páně a že sobě soud jí a pí, nerozsuzujebb tělace božího.“) f. 91b Odpověd na todd: Hanba by měla býti tomuto mistru vésti psání toho kněze, doníž/ s nimi byl v témž smyslu bloudě, proti tomu, což potom poznav bližší k pravdě věc protivě se jí i psal. To bráti za svědectví v právích a v soudích žádné moci nemá; jináč, což apoštol v nevěře jsa proti Kristu mluvil i činil v nevědomí a v bludu, mohli by byli nevěrní Židé bráti to na svědectví své nevěry, že by pravda byla, dovodíc řečí i psáním někdejším jeho, neb dí apoštol: Což sem činil v nevědomí, v nevěře.« Než to by pravé bylo, když by jsa jedno s Kanišem v přiznání i psal by neb mluvil neb odporně neb na stranu Rokycánovu, avšak by při a AII: nasycení. b AII: týž. c VAII chybí. d V P. chybí. eVAII chybí. f V A II: chybí: a jezte. g VAII chybl: kteréž X bude. h AII: v kapitole 3. i VAII chybí: kněz Mikuláš. j V A II chybí. k AII: Kristus toliko v znamení. 1 VAII chybí: a píše X dal by; v B. chybí: by. m VAII ná- sleduje: pro něho. n AII: když. o AII: účastnost. P AII: rozuměli. rAII: netolik. s A II: jest účasten. t VAII chybí. u AII: krve jeho; svaté chybí. v AII: v pravdě pravé. X AII: neb. y kdožkoli; P.: kdokoli. z AII: jísti bude. aa V P. chybí. bb P.: nerozusuje. ce B.:tiala. dd Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Luk. 22, 19. Biskupcův traktát proti Kanišovi se nezachoval. r 1 Kor. 10, 16. ô 1 Kor., 11, 27, 29. s 1 Tim., 1. 13.
Strana 65
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 65 proti tomu vedl, to v soudích a v právích by mocné bylo. Protož vedení odepsaného prvního traktátu jeho a umrtveného posledním, nic moci nemajícího neprovede. Píše dál Rokycán: a „Tohoto také pochválení sněmemb potvrzuje vyznání víry o těle božím od“ mistra Engliše, kteréž jest učinil a napsal léta MCCCCXXVII," a to jest takto: Věřím, že tělo Kristovo pravé, narozené z Marie pannye, umučené na kříži, jest pravég vedlé své podstatyh a vedlé bytu pravého v každé stránce svátostich vidomé.1 Item před lety XXIIi při svátku svatéhoi Prokopa byl jest sněm kněžstva z Čech ak z Moravy, na němž i vy táborští kněží! jsouce svolili ste s jinými, aby věříc srdcem, ústy vyznávali, že pod zpuosobem chleba a vína jest celý Kristus, pravý Buoh a pravý člověk, svýmm vlastním tělem a krví s námi svún pravú přítomností.2 A tak již z řečí zákona božího, doktoruov svatých, jenž se v něm právě zakládají, i z vaší psané víry pochválení víry od sněmu učiněnéo jest pravé a řádné.“ p Odpovědr: Srovnej to vyznání s doktory přivedenými! Ty vyznáváš s svými celého a pravého Krista, Boha a člověka, a oni toliko tělo a krev boží. I mětete a pletete jednak celého Krista, jednak tělo jeho; a to když se důvodův nedostává (jakož žádných nemáte, byl by tu Kristus tentýž v bytu svém týmž, jímž na pravici), tehdy utečete se k řeči Kristově a ji beřete kuse, bez počátku, k čemuž ji mluví, a na to kusé vzetí lépáte vyznání podlé zdání srdce svého, ale ne podlé/ pravdy čtení víry. A protož to pochválení f. 92 a a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b AII: sněm. CVAII chybi. d AII: 1427. e V AII chybí; P.: z panny Marie. f V AII následuje: etc. a B: právě. hV AII následuje: ne. ch V AII chybí. i Slova: item X svatého jsou v AII podtržena červenou čarou a také po straně k tomuto místu se vztahuje červená kolmice. i A II: 22. k AII: i. LAII: kněží táborští. m AII: s svým. n P.: jsou. o AII: učiněného. p AII: pravé a řádné jest. r Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. Souvisí asi s hádáním na Žebráce, jež se začalo 29. prosince 1427. (Srov. PALACKÝ, Dějiny III, 2, 301). 2 Příslušný odstavec synodního usnesení (r. 1421) zní: „quod omnes sacerdotes in divinissimo eucharistiae sacramento... credant..., tam sub forma panis, quam sub forma vini totum dominum Jesum Christum verum deum et hominem cum suo proprio corpore et sanguine nobiscum esse sua praesentia reali...“ (PALACKÝ, Urkundl. Beiträge 130—131). Podle PALACKÉHO, Dějiny III, 2, 96 nebylo usnesení synody r. 1421 nikterak jednomyslné a byli to jme- novitě Táboři, kteří se mu stavěli na odpor.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 65 proti tomu vedl, to v soudích a v právích by mocné bylo. Protož vedení odepsaného prvního traktátu jeho a umrtveného posledním, nic moci nemajícího neprovede. Píše dál Rokycán: a „Tohoto také pochválení sněmemb potvrzuje vyznání víry o těle božím od“ mistra Engliše, kteréž jest učinil a napsal léta MCCCCXXVII," a to jest takto: Věřím, že tělo Kristovo pravé, narozené z Marie pannye, umučené na kříži, jest pravég vedlé své podstatyh a vedlé bytu pravého v každé stránce svátostich vidomé.1 Item před lety XXIIi při svátku svatéhoi Prokopa byl jest sněm kněžstva z Čech ak z Moravy, na němž i vy táborští kněží! jsouce svolili ste s jinými, aby věříc srdcem, ústy vyznávali, že pod zpuosobem chleba a vína jest celý Kristus, pravý Buoh a pravý člověk, svýmm vlastním tělem a krví s námi svún pravú přítomností.2 A tak již z řečí zákona božího, doktoruov svatých, jenž se v něm právě zakládají, i z vaší psané víry pochválení víry od sněmu učiněnéo jest pravé a řádné.“ p Odpovědr: Srovnej to vyznání s doktory přivedenými! Ty vyznáváš s svými celého a pravého Krista, Boha a člověka, a oni toliko tělo a krev boží. I mětete a pletete jednak celého Krista, jednak tělo jeho; a to když se důvodův nedostává (jakož žádných nemáte, byl by tu Kristus tentýž v bytu svém týmž, jímž na pravici), tehdy utečete se k řeči Kristově a ji beřete kuse, bez počátku, k čemuž ji mluví, a na to kusé vzetí lépáte vyznání podlé zdání srdce svého, ale ne podlé/ pravdy čtení víry. A protož to pochválení f. 92 a a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b AII: sněm. CVAII chybi. d AII: 1427. e V AII chybí; P.: z panny Marie. f V AII následuje: etc. a B: právě. hV AII následuje: ne. ch V AII chybí. i Slova: item X svatého jsou v AII podtržena červenou čarou a také po straně k tomuto místu se vztahuje červená kolmice. i A II: 22. k AII: i. LAII: kněží táborští. m AII: s svým. n P.: jsou. o AII: učiněného. p AII: pravé a řádné jest. r Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. Souvisí asi s hádáním na Žebráce, jež se začalo 29. prosince 1427. (Srov. PALACKÝ, Dějiny III, 2, 301). 2 Příslušný odstavec synodního usnesení (r. 1421) zní: „quod omnes sacerdotes in divinissimo eucharistiae sacramento... credant..., tam sub forma panis, quam sub forma vini totum dominum Jesum Christum verum deum et hominem cum suo proprio corpore et sanguine nobiscum esse sua praesentia reali...“ (PALACKÝ, Urkundl. Beiträge 130—131). Podle PALACKÉHO, Dějiny III, 2, 96 nebylo usnesení synody r. 1421 nikterak jednomyslné a byli to jme- novitě Táboři, kteří se mu stavěli na odpor.
Strana 66
60 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. sněmu i svolení jisté jest, že jest proti zákonu božímu, nemaje žádného utvrzení z něho, než jest utvrzení víry složené Rokycánem a jeho pomocníky. Druhé chválení píšeb: „Právě věříc kněží a mistři,d držíce, žee v svátosti oltářní jest tělo Kristovo živé, spojené s božstvím jako na pravici boží a že tu téže jest Kristusl živých, v jehoži tělej tu jest krev i duše na kříži vy- puštěná. Pochválení toto má místo ve čtení, kdež Kristusk dí: Vezměte a jezte, toť jest tělo mé, a přidává řka: kteréž za vás zrazeno bude. Ale že jest živé zrazeno, s božstvím spojené a živý Kristus, protož také i živé dal jest Kristus a dává s božstvím spojené, živé il podnes v svátosti. K témužm na ono slovo svatého Jana mluví doktorové, jenž dí: Chléb, kterýž já dám, tělo mé jest za životn světa, tu doktor Lyra° dí na to slovo »Tělo mé jest: Jenž jest jiné od duše a od krve,P neboť ač pod zpuosobú chleba jest duše a krev, to však není mocí svátosti, ale spojení skutečného, jakož i božství jest 7 To ten doktor. Takét výklad pořádný“ na kapitolu svatého Jana VI,v kdež pán Ježíš mluvě o chlebu živém takto dí, vykládají někteří svatí o jeden oltářním a dobře řkú etc., totiž řeč tu o živém chlebě, tudíž takto se dí: Až dosavád neučinil jest zmínky o jedení svátosti oltářní.« A poněvadž posvátné jedení vykládají o živém chlebě, tehday v svátosti jest živý chléb. Také takz kněz Mikuláš proti Kanišovi píšícaa dí, že řeč svatého Janabb v Vícc ka(pitole) má rozumína býti o posvátném jedení, neb takto píše: Ta řec, kterúž jest napřed Kristusdů propověděl:ee Nebudete-li jisti těla Syna člověka etc.“ 5 k kterému ag rozumu má vzata býti a a B. a P.: druhé pochválení. b Nadpis tento jest psán velikým tučným pismem. cB. a P.: praví více. d AII: mistři a kněží. e V AII chybí. fVAII následuje: že. g V AII chybí. h AII: Kristus jest. ch AII: živ. 1AII: jeho. i VAII následuje: a. kV AII chybí. IV AII chybí. m AII: kteříž. n P.: ži- vota. o V AII chybí. p V AII zní toto místo takto: jenž jest duše a krev, od duše a od krve. r AII: neb. s V AII následuje: tuto. t AII: též. u AII: obecný. v AII: šestou; P.: v VI. x AII: chlebu. y AII: tehdy. z AII i P.: tak také. aa AII i P.: píše. bb V AII chybí: svatého Jana. ce A II: 6. dd AII: Kristus napřed. ee AII: pověděl. f V P. chybí. 8g B.: kterému. a Luk. 22, 19. § Jan 6, 51. K tomuto místu jest v A II po straně přičiněno toto znameni: .. v Biblia maxima versionum ... eorumque concordia cum vulgata... cum adnotationibus Nicolai de Lyra... authore R. P. Joanne de la Haye, Lutetiae Parisiorum 1660, sv. XIII. a XIV., str. 394. ô Narážka na Jan 6, 51. s Nelze říci, jaký nebo či výklad jest tu míněn; ve známých glossách ani ve výkladech, jako jest Lyrův, se nevyskytuje. Jan 6, 53.
60 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. sněmu i svolení jisté jest, že jest proti zákonu božímu, nemaje žádného utvrzení z něho, než jest utvrzení víry složené Rokycánem a jeho pomocníky. Druhé chválení píšeb: „Právě věříc kněží a mistři,d držíce, žee v svátosti oltářní jest tělo Kristovo živé, spojené s božstvím jako na pravici boží a že tu téže jest Kristusl živých, v jehoži tělej tu jest krev i duše na kříži vy- puštěná. Pochválení toto má místo ve čtení, kdež Kristusk dí: Vezměte a jezte, toť jest tělo mé, a přidává řka: kteréž za vás zrazeno bude. Ale že jest živé zrazeno, s božstvím spojené a živý Kristus, protož také i živé dal jest Kristus a dává s božstvím spojené, živé il podnes v svátosti. K témužm na ono slovo svatého Jana mluví doktorové, jenž dí: Chléb, kterýž já dám, tělo mé jest za životn světa, tu doktor Lyra° dí na to slovo »Tělo mé jest: Jenž jest jiné od duše a od krve,P neboť ač pod zpuosobú chleba jest duše a krev, to však není mocí svátosti, ale spojení skutečného, jakož i božství jest 7 To ten doktor. Takét výklad pořádný“ na kapitolu svatého Jana VI,v kdež pán Ježíš mluvě o chlebu živém takto dí, vykládají někteří svatí o jeden oltářním a dobře řkú etc., totiž řeč tu o živém chlebě, tudíž takto se dí: Až dosavád neučinil jest zmínky o jedení svátosti oltářní.« A poněvadž posvátné jedení vykládají o živém chlebě, tehday v svátosti jest živý chléb. Také takz kněz Mikuláš proti Kanišovi píšícaa dí, že řeč svatého Janabb v Vícc ka(pitole) má rozumína býti o posvátném jedení, neb takto píše: Ta řec, kterúž jest napřed Kristusdů propověděl:ee Nebudete-li jisti těla Syna člověka etc.“ 5 k kterému ag rozumu má vzata býti a a B. a P.: druhé pochválení. b Nadpis tento jest psán velikým tučným pismem. cB. a P.: praví více. d AII: mistři a kněží. e V AII chybí. fVAII následuje: že. g V AII chybí. h AII: Kristus jest. ch AII: živ. 1AII: jeho. i VAII následuje: a. kV AII chybí. IV AII chybí. m AII: kteříž. n P.: ži- vota. o V AII chybí. p V AII zní toto místo takto: jenž jest duše a krev, od duše a od krve. r AII: neb. s V AII následuje: tuto. t AII: též. u AII: obecný. v AII: šestou; P.: v VI. x AII: chlebu. y AII: tehdy. z AII i P.: tak také. aa AII i P.: píše. bb V AII chybí: svatého Jana. ce A II: 6. dd AII: Kristus napřed. ee AII: pověděl. f V P. chybí. 8g B.: kterému. a Luk. 22, 19. § Jan 6, 51. K tomuto místu jest v A II po straně přičiněno toto znameni: .. v Biblia maxima versionum ... eorumque concordia cum vulgata... cum adnotationibus Nicolai de Lyra... authore R. P. Joanne de la Haye, Lutetiae Parisiorum 1660, sv. XIII. a XIV., str. 394. ô Narážka na Jan 6, 51. s Nelze říci, jaký nebo či výklad jest tu míněn; ve známých glossách ani ve výkladech, jako jest Lyrův, se nevyskytuje. Jan 6, 53.
Strana 67
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. bl úmyslua Kristovu, potom jest sám v skutku vyložil; když před smrtí svú veliků večeři ustavil,b dal jest nám.“ obci křesťanské, tělo své k jedení pod zpuosobem! chleba a krev sv pod zpuosobeme vína, jakoží svědčí evanjelistové třís a takéh svatý Pavel. Tudíž v téch kapitole IIIi klade rozum o téj řeči Kristověk: Chléb, kterýž já dám, tělo mé jest za život světa“ a dí, že Kristus tu řeč potom v skutku vyložil, když řekl: Vezměte a jezte, tot jest/ tělo mé, kteréž za vás f. 92b zrazeno budelB, že to pravil jest o svém osobném těle etc. To z traktátu kněze Mikuláše.m7 A každý rozumí, že tehdy“ tělo Kristovo osobně bylo jesto živo s duší? s božstvím spojeno, protožs tu bylo jest v svátosti tělou živo a Kristus živ. Tak svatý Bernarty v kázaní o večeři boží mluvě dí: Aniž má rozumíno býti, by v přijímaní krve samu dušiy a ne tělo aneb v přijí- maní těla samého (tělo samé) a ne dušiz brali, ale v přijímaní krve celého pravého Krista, Boha a člověka a v přijímaní těla též celého. To svatýaa Bernart.bb Též dovodí Veliký Albert, cc kterak rozličné milosti dávají se křesťanuom skrze přijímaní těla božího, i dovodí, že od těla, kterédd jest tu podstatú svú, dávají se zvláštní milosti, od duše jiné, od krve jiné, od ducha jehoce jiné a od božství jinéff, a tak vede, že tu jest celý Kristus a živý.gg A tak mluvěha týž doktor dí,chchže Kristus, jelikožtoji pokrm duchovní, jest vedlé pravého bytu těla,ji krve, duše,kk duchu i božství all všech svých úduov pod zpuosobemmm chleba a vína.« O spojení také těla Kristova s božstvím v svátosti takto svědčí kněz Mikuláš proti Kanišovi v traktátu svém ann píše0: A já člověčen- a AII: k úmyslu. bAII: ustaviv. c AII: na ní. d P.: způsobou. e P.: způsobou. f AII: jakž. g A II: tři evanjelistové. h AII: tak. ch V A II chybí. i AII: 10. j AII: oné.' k AII: Kristovy. 1AII: bude zrazeno. m AII: Miku- lášova. n A II: tehda. o VAII chybí. pVAII následuje: i. rAII: spojené. s VAII následuje: to. t A II: bylo jest tu. u V AII chybí. v AII: Bernard. xVAII chybí. y A II: sama duše. z AII: duše. aa V A II chybí. bb A: Bernard. ce A II: Albertus; P.: Albrecht. dd A II: kteréž. ee V AII chybí. ti AII: od božství jiné, od krve jiné, od ducha jiné. gg A II: živ. hh A II: mluví. chch V AII chybí. ii A II: jelikož. ji V A II následuje: a. kk V AII následuje:a. lI AII: i. mm AII: způsobou. nn V AII chybí: svém a. oo V AII následuje: dí. a Jan 6, 51. Luk. 22, 19. 7 Traktát Mikuláše Biskupce proti Kanišovi jest ztracen. 3 Místo toto v latinském znění uvádí Rokycana ve svém „Tractatu de existencia corporis Christi“ dovolávaje se Bernardovy řeči „sermo de coena domini“, ale řeč tato se nevyskytuje mezi vydanými spisy Bernardovými. Zde vyjadřuje se smysl (ač ne přesně a věrně) toho, co jest obsaženo v „Liber de sacramento eucharistiae“ distinctio III., tractatus III. a distinctio IV., caput I—VII v Beati Alberti Magni Ratisbonensis episcopi Operum t. XXI, str. 67—73 a 81—86. 5*
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. bl úmyslua Kristovu, potom jest sám v skutku vyložil; když před smrtí svú veliků večeři ustavil,b dal jest nám.“ obci křesťanské, tělo své k jedení pod zpuosobem! chleba a krev sv pod zpuosobeme vína, jakoží svědčí evanjelistové třís a takéh svatý Pavel. Tudíž v téch kapitole IIIi klade rozum o téj řeči Kristověk: Chléb, kterýž já dám, tělo mé jest za život světa“ a dí, že Kristus tu řeč potom v skutku vyložil, když řekl: Vezměte a jezte, tot jest/ tělo mé, kteréž za vás f. 92b zrazeno budelB, že to pravil jest o svém osobném těle etc. To z traktátu kněze Mikuláše.m7 A každý rozumí, že tehdy“ tělo Kristovo osobně bylo jesto živo s duší? s božstvím spojeno, protožs tu bylo jest v svátosti tělou živo a Kristus živ. Tak svatý Bernarty v kázaní o večeři boží mluvě dí: Aniž má rozumíno býti, by v přijímaní krve samu dušiy a ne tělo aneb v přijí- maní těla samého (tělo samé) a ne dušiz brali, ale v přijímaní krve celého pravého Krista, Boha a člověka a v přijímaní těla též celého. To svatýaa Bernart.bb Též dovodí Veliký Albert, cc kterak rozličné milosti dávají se křesťanuom skrze přijímaní těla božího, i dovodí, že od těla, kterédd jest tu podstatú svú, dávají se zvláštní milosti, od duše jiné, od krve jiné, od ducha jehoce jiné a od božství jinéff, a tak vede, že tu jest celý Kristus a živý.gg A tak mluvěha týž doktor dí,chchže Kristus, jelikožtoji pokrm duchovní, jest vedlé pravého bytu těla,ji krve, duše,kk duchu i božství all všech svých úduov pod zpuosobemmm chleba a vína.« O spojení také těla Kristova s božstvím v svátosti takto svědčí kněz Mikuláš proti Kanišovi v traktátu svém ann píše0: A já člověčen- a AII: k úmyslu. bAII: ustaviv. c AII: na ní. d P.: způsobou. e P.: způsobou. f AII: jakž. g A II: tři evanjelistové. h AII: tak. ch V A II chybí. i AII: 10. j AII: oné.' k AII: Kristovy. 1AII: bude zrazeno. m AII: Miku- lášova. n A II: tehda. o VAII chybí. pVAII následuje: i. rAII: spojené. s VAII následuje: to. t A II: bylo jest tu. u V AII chybí. v AII: Bernard. xVAII chybí. y A II: sama duše. z AII: duše. aa V A II chybí. bb A: Bernard. ce A II: Albertus; P.: Albrecht. dd A II: kteréž. ee V AII chybí. ti AII: od božství jiné, od krve jiné, od ducha jiné. gg A II: živ. hh A II: mluví. chch V AII chybí. ii A II: jelikož. ji V A II následuje: a. kk V AII následuje:a. lI AII: i. mm AII: způsobou. nn V AII chybí: svém a. oo V AII následuje: dí. a Jan 6, 51. Luk. 22, 19. 7 Traktát Mikuláše Biskupce proti Kanišovi jest ztracen. 3 Místo toto v latinském znění uvádí Rokycana ve svém „Tractatu de existencia corporis Christi“ dovolávaje se Bernardovy řeči „sermo de coena domini“, ale řeč tato se nevyskytuje mezi vydanými spisy Bernardovými. Zde vyjadřuje se smysl (ač ne přesně a věrně) toho, co jest obsaženo v „Liber de sacramento eucharistiae“ distinctio III., tractatus III. a distinctio IV., caput I—VII v Beati Alberti Magni Ratisbonensis episcopi Operum t. XXI, str. 67—73 a 81—86. 5*
Strana 68
68 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. ství jeho od božství děliti nechci, neb s. Jan dí v kanonice: Všeliký auch, kterýžb dělí Ježíše, z Boha není a tentc jest Antikrist.« A svatý Pavel k Korintuom: Žádný v duchud božím mluvě nedí rozdělení Ježí- šovi, to jest, bye se jedno dělilo od druhého, božství od člověčenství neboť člověčenství od božství. Protož hodné jest pro takás mnohá i jiná písma pochválení sněmem učiněné,h aby je všickni přijali za pravé a věrnéi etc., a kněz Mikuláš také přijmi i s jinýmij pro svýchk samých svědectví.“ f. 93. a Odpověd z zákona!: Jakož svrchu dovedeno zákonem čtení, že první zchválení sněmu není pravé ani z pravdy, neb není z zákona božího čtení svatého, ale víře té i vyznání evanjelist i svatého Pavla od- porné, tak i toto druhé sněmu zchválení, ano víc Rokycánovi s jeho rotou pochlebování, jakož dí Jeremiáš: Proroci prorokovali lež a kněží poplesováchu rukama svýma a lid můj miloval tako/vé věci.x Protož není pravé ani (z) pravdy, ale proti zákonu čtení, neb čtení dí, že Kristus vzal chléb a dobrořečil, lámal a ten dal učedlníkom, ten ustaviv tělem svým, kázal jej vzíti a jísti a ten vysvědčil v tom ve všem činu řečeném tělem svým řka,ô ukázav na to vzetí, lámaní chleba etc. a ne na se ani na svou osobu ani na přirození božské ani na lidské, ale na ten chléb vzetý etc., ustavený tělem svým: Toť jest tělo mé, jenž bude za vás zrazeno,a skrze Jidáše vydáno na smrt k rozdělení od krve tak, aby v něm života ani krve, stolice života nezůstalo, a to jedení toho chleba učiněného tělem na smrt zrazeným čiňte na mé spolupamatování,“ tak, jakož apoštol vykládaje dí: Kolikrátkoli jísti a píti budete, smrt a ne život Páně zvěstovati budete, ažť i přijde,v též i kalich vzev dobrořečil i ustanovil jej krví svou rozdělenou od těla, učedlníkom svým dal přikázav všem z něho píti i pili sou a vysvědčil ne tělem ani duší ani duchem, ale krví pravou přirozenou, bytnou, vlastní řka, ukázav na to víno i na pití jeho: Toť jest a AII: v své kanonice. b AII: jenž. C AII: ten. dAII: v duch. e AII- aby. fA II: aneb. g AII: taková. h B. a P.: pro taká mnohá hodná pochválení sněmem učiněné; A II: pro taková i jiná písma pochválení sněmu učiněné; P.: učiněné. i AII: za věrné a pravé, následuje: křesťanské. j AII: svými. k AII: své. „ Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Traktát Biskupcův proti Kanišovi jest ztracen. 1 Jan 4, 3. B 1 Kor. 12, 3. 7 Jer. 14, 14. ô Mat. 26, 26; Mk. 14, 22. e Luk. 22, 19. ( Luk. 22, 19. 7 Pa- rafráze 1 Kor. 11, 24, 26.
68 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. ství jeho od božství děliti nechci, neb s. Jan dí v kanonice: Všeliký auch, kterýžb dělí Ježíše, z Boha není a tentc jest Antikrist.« A svatý Pavel k Korintuom: Žádný v duchud božím mluvě nedí rozdělení Ježí- šovi, to jest, bye se jedno dělilo od druhého, božství od člověčenství neboť člověčenství od božství. Protož hodné jest pro takás mnohá i jiná písma pochválení sněmem učiněné,h aby je všickni přijali za pravé a věrnéi etc., a kněz Mikuláš také přijmi i s jinýmij pro svýchk samých svědectví.“ f. 93. a Odpověd z zákona!: Jakož svrchu dovedeno zákonem čtení, že první zchválení sněmu není pravé ani z pravdy, neb není z zákona božího čtení svatého, ale víře té i vyznání evanjelist i svatého Pavla od- porné, tak i toto druhé sněmu zchválení, ano víc Rokycánovi s jeho rotou pochlebování, jakož dí Jeremiáš: Proroci prorokovali lež a kněží poplesováchu rukama svýma a lid můj miloval tako/vé věci.x Protož není pravé ani (z) pravdy, ale proti zákonu čtení, neb čtení dí, že Kristus vzal chléb a dobrořečil, lámal a ten dal učedlníkom, ten ustaviv tělem svým, kázal jej vzíti a jísti a ten vysvědčil v tom ve všem činu řečeném tělem svým řka,ô ukázav na to vzetí, lámaní chleba etc. a ne na se ani na svou osobu ani na přirození božské ani na lidské, ale na ten chléb vzetý etc., ustavený tělem svým: Toť jest tělo mé, jenž bude za vás zrazeno,a skrze Jidáše vydáno na smrt k rozdělení od krve tak, aby v něm života ani krve, stolice života nezůstalo, a to jedení toho chleba učiněného tělem na smrt zrazeným čiňte na mé spolupamatování,“ tak, jakož apoštol vykládaje dí: Kolikrátkoli jísti a píti budete, smrt a ne život Páně zvěstovati budete, ažť i přijde,v též i kalich vzev dobrořečil i ustanovil jej krví svou rozdělenou od těla, učedlníkom svým dal přikázav všem z něho píti i pili sou a vysvědčil ne tělem ani duší ani duchem, ale krví pravou přirozenou, bytnou, vlastní řka, ukázav na to víno i na pití jeho: Toť jest a AII: v své kanonice. b AII: jenž. C AII: ten. dAII: v duch. e AII- aby. fA II: aneb. g AII: taková. h B. a P.: pro taká mnohá hodná pochválení sněmem učiněné; A II: pro taková i jiná písma pochválení sněmu učiněné; P.: učiněné. i AII: za věrné a pravé, následuje: křesťanské. j AII: svými. k AII: své. „ Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Traktát Biskupcův proti Kanišovi jest ztracen. 1 Jan 4, 3. B 1 Kor. 12, 3. 7 Jer. 14, 14. ô Mat. 26, 26; Mk. 14, 22. e Luk. 22, 19. ( Luk. 22, 19. 7 Pa- rafráze 1 Kor. 11, 24, 26.
Strana 69
HÁDKA ROKYCANOVA S TABORY. 69 krev má, jenž za vás i mnohé bude vylitaa z těla mučeného před smrtí i po smrti, to čiňte etc. Aj toť zchválení čtení svatého sněmu zboru křesťanského jinou pravdu oznamuje než Rokycánovo smyšlení, odporné vyznání i schválení, neb tuto čtení mlčí o všem vyznání jeho, ale a odporně vyznává proti němu a nejprvé nepraví, by on, jenž ten chléb vzal, dobrořečil etc., aby se tím ustaviv vysvědčil řka: „Toť já jsem živý chléb nebeský s hůry stupující“, ani dí: „Tento chléb jest mé tělo, jenž bude spojeno se krví při vzkříšení a v nebe živé, pravé stoupí k Otci“, ale dí: „Jenž bude za vás zrazeno a smrtí rozděleno“. Jináč, byť chtěl míti chléb tělem živým, spojeným se krví, mělť přidati: „jenž bude vzkříšeno a vstoupí na pravici“ a též při vínu etc. Ale toho neráčil učiniti, ale chléb tělem ustaviti k paměti tak, jakož smrtedlné mělo na smrt dáno býti i od krve děleno, a on již živ i spojen v celém přirození a smrt jemu nebude panovati. Avšak jeho chléb tělem smrtedlným k zrazení, ku památce smrti ustavený, jednou vždy ta/kovýž a ne v jiném bytu zůstává. Nechť k tomu Rokycána se všemi svými doktory, umí-liť, odpovídá. A ač tělem smrtedlným k smrti chléb ustavený byl, kteréž tělo s božstvím spojeno bylo, však proto není vysvědčeno s božstvím spojené, neb božství ne- mohlo k smrti zrazeno býti a tak ani osoba Kristova, ale tělo spojené s božstvím osobně to zrazeno a žádná částka přirození lidského není od božství dělená, a jakož Kristus tělo své posvátně vydal do dne smrtedlné, k smrti zrazené, tak posvátně i s bož- stvím spojené. A ač již smrtedlnost odešla těla a krve, však pravda táž v posvátnosti ku památce zůstává. A z toho jisté jest, že chléb vysvědčený tělem k smrti není živý, ani ovšem jest osobou Syna božího, jenž jest chléb živý, s hůry (s)stupující, živý i život dávajícíb, chléb jím vysvěd- čený; ale tou osobou učiněnou tělem,r přítomnou, za večeří sedíci jest chléb v podstatě i v případcích ustaven i vysvědčen tělem jeho oblášť a víno krví oblášť etc. tak, jakž mělo smrtí děleno býti. A že Syn boží, pravý Bůh a člověk, neměl se děliti od těla a od krve na smrt, protož ani ustavil chleba a vína ani vysvědčil osobou svou ani božstvím ani jedné částky celým člověčenstvím ani nad to Kristem to vše spolu zavírajícím, neb jakož není osoba jeho celý Kristus ani slove, ale Kristova, též božství jeho samo f. 93b a V originále následuje přetržené: pr. b V originále následuje: není. u Mat. 26, 26. Luk. 22, 19. r Po straně: Ale od té doby učiněné tělem rukou C z I. svazku Aktů.
HÁDKA ROKYCANOVA S TABORY. 69 krev má, jenž za vás i mnohé bude vylitaa z těla mučeného před smrtí i po smrti, to čiňte etc. Aj toť zchválení čtení svatého sněmu zboru křesťanského jinou pravdu oznamuje než Rokycánovo smyšlení, odporné vyznání i schválení, neb tuto čtení mlčí o všem vyznání jeho, ale a odporně vyznává proti němu a nejprvé nepraví, by on, jenž ten chléb vzal, dobrořečil etc., aby se tím ustaviv vysvědčil řka: „Toť já jsem živý chléb nebeský s hůry stupující“, ani dí: „Tento chléb jest mé tělo, jenž bude spojeno se krví při vzkříšení a v nebe živé, pravé stoupí k Otci“, ale dí: „Jenž bude za vás zrazeno a smrtí rozděleno“. Jináč, byť chtěl míti chléb tělem živým, spojeným se krví, mělť přidati: „jenž bude vzkříšeno a vstoupí na pravici“ a též při vínu etc. Ale toho neráčil učiniti, ale chléb tělem ustaviti k paměti tak, jakož smrtedlné mělo na smrt dáno býti i od krve děleno, a on již živ i spojen v celém přirození a smrt jemu nebude panovati. Avšak jeho chléb tělem smrtedlným k zrazení, ku památce smrti ustavený, jednou vždy ta/kovýž a ne v jiném bytu zůstává. Nechť k tomu Rokycána se všemi svými doktory, umí-liť, odpovídá. A ač tělem smrtedlným k smrti chléb ustavený byl, kteréž tělo s božstvím spojeno bylo, však proto není vysvědčeno s božstvím spojené, neb božství ne- mohlo k smrti zrazeno býti a tak ani osoba Kristova, ale tělo spojené s božstvím osobně to zrazeno a žádná částka přirození lidského není od božství dělená, a jakož Kristus tělo své posvátně vydal do dne smrtedlné, k smrti zrazené, tak posvátně i s bož- stvím spojené. A ač již smrtedlnost odešla těla a krve, však pravda táž v posvátnosti ku památce zůstává. A z toho jisté jest, že chléb vysvědčený tělem k smrti není živý, ani ovšem jest osobou Syna božího, jenž jest chléb živý, s hůry (s)stupující, živý i život dávajícíb, chléb jím vysvěd- čený; ale tou osobou učiněnou tělem,r přítomnou, za večeří sedíci jest chléb v podstatě i v případcích ustaven i vysvědčen tělem jeho oblášť a víno krví oblášť etc. tak, jakž mělo smrtí děleno býti. A že Syn boží, pravý Bůh a člověk, neměl se děliti od těla a od krve na smrt, protož ani ustavil chleba a vína ani vysvědčil osobou svou ani božstvím ani jedné částky celým člověčenstvím ani nad to Kristem to vše spolu zavírajícím, neb jakož není osoba jeho celý Kristus ani slove, ale Kristova, též božství jeho samo f. 93b a V originále následuje přetržené: pr. b V originále následuje: není. u Mat. 26, 26. Luk. 22, 19. r Po straně: Ale od té doby učiněné tělem rukou C z I. svazku Aktů.
Strana 70
70 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 94a neslove Kristus, ale Kristovo, též ani samo tělo ani sama duše ani sám duch ani sama krev v rozdílnosti neslove žádná částka oblášť znamenaná Kristus, ale Kristova duše, Kristův duch, Kristovo tělo, Kristova krev. Tou příčinou chléb a víno není pánem Kristem vysvědčen a vysvědčeno za Krista, neb by byli již tehdy dva, jeden ustavuje a vysvědčuje a druhý ustavený a vysvědčený, a to proti víře jest, ale tělo jeho a krev v bytu přirozeném a v pod- statném a v smrtedlném, to ač v jiném bytu, avšak též tělo a krev, mohlo i mělo z potřeby ku památce ustaveno býti tak, aby jediné smrtedlné bylo a samým bytem posvátným od bytu podstatnosti se dělilo tak, aby nám totéž v témž bytu až do dnešního dne trvati, ano až do příští Kristova mohlo v též pravdě a v též po- třebnosti a v pravém svém duchovenství, v pravé moci i v pravé pravdě. A že ne živé tělo, ale rozdělené od života skrze obláštnost krve chléb učiněn a víno (neb vykoupení z smrti i z knížete smrti i zceptrum zákona smrti tudy mělo se státi a zasloužením té smrti měl život milosti i spravedlnosti i věčné slávy tudy způsoben býti po smrti i v den vzkříšení a účastnost toho dána býti i po- žívána): tou potřebou posvátně a právě chléb není tělem živým strany konce nazván ani víno krví živou v těle a s tělem spojenou. ale tak zrazením vydané a vydanou na smrt z potřeby již řečené. A toto tajemství víry tajno jest těch, jenž chtí míti netolik tělo živé, od Krista vzaté, ale Krista v těle přítomného a živého. Což že se živý v těle zraditi dal? Však nedal těla na život zraditi, ale na smrt, skrze niž tělo rozdělil od krve a chléb rozdílně tělem a víno rozdílně krví ustavil v památce a v zvěstování smrti. A z toho hojná odpověd na to bludné sněmu schválení dů- vtipu Rokycánova a z toho odpověd na všechny přivedené doktory, že se nezakládají právě na zákonu božím při té věci ani na slovích ani na úmyslu slov ani na smyslu, ale což hůř a nebezpečněji, že oni své smysly a důmysly a důvtipy zakládají falešně a kuse na některé částce řečí, ut supral, a písma neprávě vedou, jako řeč Kristovu v 6. svatého Jana mluvenou z příčiny nasycení z chlebůva a příčiny dané o manněs, kdež mluviti ráčil o víře osobného (s)stoupení, že on jest ten chléb mannou vyznamenaný, andělský, s hůry (s)stupující, k vtělení, narození, potom o svém umučení i o způsobení těla svého v bytu přirozeném, v mukách a v smrti právě pokrmem duchovním spravedlnosti i krve vylité a Narážka na Jan 6, 5—14. ß Narážka na Jan 6, 48—58. Srov. str. 68—69.
70 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 94a neslove Kristus, ale Kristovo, též ani samo tělo ani sama duše ani sám duch ani sama krev v rozdílnosti neslove žádná částka oblášť znamenaná Kristus, ale Kristova duše, Kristův duch, Kristovo tělo, Kristova krev. Tou příčinou chléb a víno není pánem Kristem vysvědčen a vysvědčeno za Krista, neb by byli již tehdy dva, jeden ustavuje a vysvědčuje a druhý ustavený a vysvědčený, a to proti víře jest, ale tělo jeho a krev v bytu přirozeném a v pod- statném a v smrtedlném, to ač v jiném bytu, avšak též tělo a krev, mohlo i mělo z potřeby ku památce ustaveno býti tak, aby jediné smrtedlné bylo a samým bytem posvátným od bytu podstatnosti se dělilo tak, aby nám totéž v témž bytu až do dnešního dne trvati, ano až do příští Kristova mohlo v též pravdě a v též po- třebnosti a v pravém svém duchovenství, v pravé moci i v pravé pravdě. A že ne živé tělo, ale rozdělené od života skrze obláštnost krve chléb učiněn a víno (neb vykoupení z smrti i z knížete smrti i zceptrum zákona smrti tudy mělo se státi a zasloužením té smrti měl život milosti i spravedlnosti i věčné slávy tudy způsoben býti po smrti i v den vzkříšení a účastnost toho dána býti i po- žívána): tou potřebou posvátně a právě chléb není tělem živým strany konce nazván ani víno krví živou v těle a s tělem spojenou. ale tak zrazením vydané a vydanou na smrt z potřeby již řečené. A toto tajemství víry tajno jest těch, jenž chtí míti netolik tělo živé, od Krista vzaté, ale Krista v těle přítomného a živého. Což že se živý v těle zraditi dal? Však nedal těla na život zraditi, ale na smrt, skrze niž tělo rozdělil od krve a chléb rozdílně tělem a víno rozdílně krví ustavil v památce a v zvěstování smrti. A z toho hojná odpověd na to bludné sněmu schválení dů- vtipu Rokycánova a z toho odpověd na všechny přivedené doktory, že se nezakládají právě na zákonu božím při té věci ani na slovích ani na úmyslu slov ani na smyslu, ale což hůř a nebezpečněji, že oni své smysly a důmysly a důvtipy zakládají falešně a kuse na některé částce řečí, ut supral, a písma neprávě vedou, jako řeč Kristovu v 6. svatého Jana mluvenou z příčiny nasycení z chlebůva a příčiny dané o manněs, kdež mluviti ráčil o víře osobného (s)stoupení, že on jest ten chléb mannou vyznamenaný, andělský, s hůry (s)stupující, k vtělení, narození, potom o svém umučení i o způsobení těla svého v bytu přirozeném, v mukách a v smrti právě pokrmem duchovním spravedlnosti i krve vylité a Narážka na Jan 6, 5—14. ß Narážka na Jan 6, 48—58. Srov. str. 68—69.
Strana 71
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 71 k nápoji duchovnímu milosti a pravdy, zaslibuje jedoucím a pijícím život věčný a zavazuje k tomu všechny bez výmínky k duchovnímu požívaní těla a krve své etc. Toto oni (o čemž žádné zmínky, t(otiž) o posvátném chlebu i o jedení etc.) natahují tou řeči falešně a svodně k němu, pravíce, že Kristus mínil to v svátosti, a neznají, že Kristus nebyl nemoudrý a podobný jim, aby napřed před pod- statnou pravdou duchovní, pravou, z níž samé v účastnost dané i pravda i hodnost pochází, kladl a představoval/ posvátnou, bez níž posvátná pravda těla a krve Páně netolik neprospívá, ale příliš škodí a u vinu a v soud uvodí; nevěrným zajisté Kristus k obrá- cení a k víře kázal, aby věříc čtení mohli k duchovnímu, podstat- nému i služebnému požívaní jeho oběda i večeře přijíti, jimž ne- slušalo svatého dávati, t(otiž) posvátného bytu těla a krve, k požívání, ale věrným a hodným. A divné, že Lyru přivodí na všecku tu řeč v 6., a on píše, že o duchovní pravdě mluvil až do toho místa: Nebudete-li jisti těla etc.a, že by tu teprův o posvátném mluvilé, ač i tu on práv není, avšak Rokycán nestydí se na celou kap(itolu) přivoditi, jakož i Biskupcovi křivdu činí, přivodě jeho v tom čase píšícího, když byl v slepotě podobné mistru Rokycánovi, a ne tehdy, když z ní vyšel a ji za blud potupil. Příklad na Augustínovi, kterýž vida, že mnohé kusy bludně držal i psal, i učinil knihy Retractationuma, aby žádný toho, čehož se odčítal, nepožíval, a byť kdo najda v jeho spisích prvních chtěl proti němu tím jíti, nic by neobdržal. Tak i tuto při Biskupcovi. f. 94b Píše Rokycána třetí sněmu schválení: „Třetí chválí sněm víru mistruov a kněží a za jistú“ pravdu d se- znává, že křesťané pánu Ježíšovi, jenž jest v svátosti velebné, mají se klaněti jako Bohu a jej ctíti i jeho tudíž svaté tělo. Toe pochválení v zákoně božím zakládají doktorové na rozličných místech zákona božího; jedni onde: Klanějte se« podnoží noh jeho,y druzí,h kdežch svatý Pavel dí: Klanějte se jemu všickni andělé boží, ô třetí tudíž,j kdež dí písmo: a V originále: Retractanciom. b P.: Třetí pochválení. Nadpis jest psán velikým tučným písmem. c V AII následuje: a. d AII: pravou. e AII: toto. f AII: jednou. g AII: a klanějte se. h V AII následuje: onde. ch A II: jenž. i AII: jeho. j AII: tu. a Jan 6, 53. ß Srov. Biblia maxima versionum... earumque concordia cum vulgata... cum adnotationibus Nicolai de Lyra... authore R. P. Joanne de Haye, Lutetiae Parisiorum 1660 t. XIII a XIV str. 394—396. r Ž. 98, 5. ô Žid. I, 6.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 71 k nápoji duchovnímu milosti a pravdy, zaslibuje jedoucím a pijícím život věčný a zavazuje k tomu všechny bez výmínky k duchovnímu požívaní těla a krve své etc. Toto oni (o čemž žádné zmínky, t(otiž) o posvátném chlebu i o jedení etc.) natahují tou řeči falešně a svodně k němu, pravíce, že Kristus mínil to v svátosti, a neznají, že Kristus nebyl nemoudrý a podobný jim, aby napřed před pod- statnou pravdou duchovní, pravou, z níž samé v účastnost dané i pravda i hodnost pochází, kladl a představoval/ posvátnou, bez níž posvátná pravda těla a krve Páně netolik neprospívá, ale příliš škodí a u vinu a v soud uvodí; nevěrným zajisté Kristus k obrá- cení a k víře kázal, aby věříc čtení mohli k duchovnímu, podstat- nému i služebnému požívaní jeho oběda i večeře přijíti, jimž ne- slušalo svatého dávati, t(otiž) posvátného bytu těla a krve, k požívání, ale věrným a hodným. A divné, že Lyru přivodí na všecku tu řeč v 6., a on píše, že o duchovní pravdě mluvil až do toho místa: Nebudete-li jisti těla etc.a, že by tu teprův o posvátném mluvilé, ač i tu on práv není, avšak Rokycán nestydí se na celou kap(itolu) přivoditi, jakož i Biskupcovi křivdu činí, přivodě jeho v tom čase píšícího, když byl v slepotě podobné mistru Rokycánovi, a ne tehdy, když z ní vyšel a ji za blud potupil. Příklad na Augustínovi, kterýž vida, že mnohé kusy bludně držal i psal, i učinil knihy Retractationuma, aby žádný toho, čehož se odčítal, nepožíval, a byť kdo najda v jeho spisích prvních chtěl proti němu tím jíti, nic by neobdržal. Tak i tuto při Biskupcovi. f. 94b Píše Rokycána třetí sněmu schválení: „Třetí chválí sněm víru mistruov a kněží a za jistú“ pravdu d se- znává, že křesťané pánu Ježíšovi, jenž jest v svátosti velebné, mají se klaněti jako Bohu a jej ctíti i jeho tudíž svaté tělo. Toe pochválení v zákoně božím zakládají doktorové na rozličných místech zákona božího; jedni onde: Klanějte se« podnoží noh jeho,y druzí,h kdežch svatý Pavel dí: Klanějte se jemu všickni andělé boží, ô třetí tudíž,j kdež dí písmo: a V originále: Retractanciom. b P.: Třetí pochválení. Nadpis jest psán velikým tučným písmem. c V AII následuje: a. d AII: pravou. e AII: toto. f AII: jednou. g AII: a klanějte se. h V AII následuje: onde. ch A II: jenž. i AII: jeho. j AII: tu. a Jan 6, 53. ß Srov. Biblia maxima versionum... earumque concordia cum vulgata... cum adnotationibus Nicolai de Lyra... authore R. P. Joanne de Haye, Lutetiae Parisiorum 1660 t. XIII a XIV str. 394—396. r Ž. 98, 5. ô Žid. I, 6.
Strana 72
62 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 95 Sedí na pravici boži.« A k tomu Origenes v jednom svém kázaní obecném k lidu zakládá v zákoně a mluvě dí: Tělo boží poctivost božství máß a přivodí písmo Davida, jenž dí: Klanějtea se podnoží noh jeho, nebo jest svaté.by Jiní pak zakládají klanění tělu božímu onde, kdež se dí ve čtení: Sedí na pravici boží," kteréžto sedění zavírá spolek ve cti, nebď toue poctivostí ctěno mál býti tělo boží jako Bůh, jelikožto jest spojenos s božstvím. A k tomu mluví svatý Augustín ah výklad též pořádný na epištolu k Galatom, řka: Odpírají kacíři a řkú: I proč jest, že tě/lo, kteréž jest stvořeno,j s božstvím spolkemk se jemu klaníš a jemu neméně než božství sloužíš? Odpovídaje díl: Já božímu tělu proto se klaním, nebom od božství jest přijaton a s božstvím jesto spojeno.Pe A tudíž v dole dí: Protož klaněti se bude-li kdo tupiti, věčnés muky trpěti bude.s: Tak svatý Jeroným nábožně klaněl se jest převelmi a modlil se, když kněz k němu na smrtedlné posteli s tělem božím jest přišel,n jakož píše Eusebius.“ Jiní také zakládají poctivost au klanění tělu pána Ježíše v svátosti onde, kdež svatý Pavel dí: Zkus sám sebe člověk a tak z toho chleba jez a z kalicha pív2; a tak kněze Mikulášovo psaní k tomu přivodíme, jenž protiv Kanišovi upálenému pro ten blud v V kap(itole) takto píše: Chce-li kněz Petr Kaniš svatého Pavla takz vzíti, že by chtěl svatý Pavel, aby ten při tom modloslužebnost činil, kdo by, jeda Kristovo tělo pod zpuosobem chleba a pije krev pod zpuosobem vína, pána Ježíše tu řádně ctil a řádne se tusa jemu klaněl věře, že se tu jemu dává za pravý pokrm a za pravý nápoj, tehdy neprávě Kanišbb praví, aniž jemu má věřeno býti a dovodí starými otci, kteříž mannu jedouce Krista budúcího v duchu jsú ctili a budúcímu se klaněli. Mojžíš, dí, a synové izrahelští klaněli a AII: a klanějte se. b AII: svaté jest. C VAII chybí. d AII: nebo. e A II: touž. f AII: má ctěno. g AII: spojeno jest. h V AII chybí. i VAII chybí. i AII: stvoření. k AII: spolkem s božstvím. 1 AII: díš. m AII: neb. n A II: přijaté. o V A II chybí. P A II: spojené. r A II: bude-li kdo tupiti klaněti se. s VAII: věčně umře. Následuje: etc. t A II: Cyrillus. Následuje: etc. u V AII chybí. v VAII chybí: a z kalicha pí. X AII: svědectví. y V AII ná- sleduje: knězi. z A II: tak svatého. aa V A II chybí. bb V AHichybí. a Mk. 16, 19. � Origenes, In Isaiam homilia VI. (Migne, Patrologia, ser. gr. t. 13, 325). r Ž. 98, 5. 5 Mk. 16, 19. s Migne, Patrologia, ser. lat. t. 39. str. 2200 (appendix tomi quinti operum sancti Augustini, complectens sermones suppositios, sermo CCXLVI, olim de Verbis Domíni 58. Prior pars est Tractatus 78. in Joannis evangelium, posterior ab istis verbis „Objiciunt Arriani“ est incerti autoris). Tamže. 9 Míní se domnělý list Jeronymova žáka Eusebia Damasovi, biskupovi Portskému a římskému senátorovi Theodosiovi o smrti Jeronymově. List jest nepochybně podvržený. Otiskl jej Migne, Patrologia, ser. lat. t. 22, str. 239 sl. 9 1 Kor. 11, 28.
62 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 95 Sedí na pravici boži.« A k tomu Origenes v jednom svém kázaní obecném k lidu zakládá v zákoně a mluvě dí: Tělo boží poctivost božství máß a přivodí písmo Davida, jenž dí: Klanějtea se podnoží noh jeho, nebo jest svaté.by Jiní pak zakládají klanění tělu božímu onde, kdež se dí ve čtení: Sedí na pravici boží," kteréžto sedění zavírá spolek ve cti, nebď toue poctivostí ctěno mál býti tělo boží jako Bůh, jelikožto jest spojenos s božstvím. A k tomu mluví svatý Augustín ah výklad též pořádný na epištolu k Galatom, řka: Odpírají kacíři a řkú: I proč jest, že tě/lo, kteréž jest stvořeno,j s božstvím spolkemk se jemu klaníš a jemu neméně než božství sloužíš? Odpovídaje díl: Já božímu tělu proto se klaním, nebom od božství jest přijaton a s božstvím jesto spojeno.Pe A tudíž v dole dí: Protož klaněti se bude-li kdo tupiti, věčnés muky trpěti bude.s: Tak svatý Jeroným nábožně klaněl se jest převelmi a modlil se, když kněz k němu na smrtedlné posteli s tělem božím jest přišel,n jakož píše Eusebius.“ Jiní také zakládají poctivost au klanění tělu pána Ježíše v svátosti onde, kdež svatý Pavel dí: Zkus sám sebe člověk a tak z toho chleba jez a z kalicha pív2; a tak kněze Mikulášovo psaní k tomu přivodíme, jenž protiv Kanišovi upálenému pro ten blud v V kap(itole) takto píše: Chce-li kněz Petr Kaniš svatého Pavla takz vzíti, že by chtěl svatý Pavel, aby ten při tom modloslužebnost činil, kdo by, jeda Kristovo tělo pod zpuosobem chleba a pije krev pod zpuosobem vína, pána Ježíše tu řádně ctil a řádne se tusa jemu klaněl věře, že se tu jemu dává za pravý pokrm a za pravý nápoj, tehdy neprávě Kanišbb praví, aniž jemu má věřeno býti a dovodí starými otci, kteříž mannu jedouce Krista budúcího v duchu jsú ctili a budúcímu se klaněli. Mojžíš, dí, a synové izrahelští klaněli a AII: a klanějte se. b AII: svaté jest. C VAII chybí. d AII: nebo. e A II: touž. f AII: má ctěno. g AII: spojeno jest. h V AII chybí. i VAII chybí. i AII: stvoření. k AII: spolkem s božstvím. 1 AII: díš. m AII: neb. n A II: přijaté. o V A II chybí. P A II: spojené. r A II: bude-li kdo tupiti klaněti se. s VAII: věčně umře. Následuje: etc. t A II: Cyrillus. Následuje: etc. u V AII chybí. v VAII chybí: a z kalicha pí. X AII: svědectví. y V AII ná- sleduje: knězi. z A II: tak svatého. aa V A II chybí. bb V AHichybí. a Mk. 16, 19. � Origenes, In Isaiam homilia VI. (Migne, Patrologia, ser. gr. t. 13, 325). r Ž. 98, 5. 5 Mk. 16, 19. s Migne, Patrologia, ser. lat. t. 39. str. 2200 (appendix tomi quinti operum sancti Augustini, complectens sermones suppositios, sermo CCXLVI, olim de Verbis Domíni 58. Prior pars est Tractatus 78. in Joannis evangelium, posterior ab istis verbis „Objiciunt Arriani“ est incerti autoris). Tamže. 9 Míní se domnělý list Jeronymova žáka Eusebia Damasovi, biskupovi Portskému a římskému senátorovi Theodosiovi o smrti Jeronymově. List jest nepochybně podvržený. Otiskl jej Migne, Patrologia, ser. lat. t. 22, str. 239 sl. 9 1 Kor. 11, 28.
Strana 73
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 73 jsú se Bohu ve kři hořicím, v oblace aa v arše, v nižto byla manna etc. i dí tudíž:b Proč by křesťané nectili pána Ježíše a neklaněli se jemu, těluď a krvi jeho svaté? A dí potom dálee týž kněz Mikuláš dovodě řečí svatého Pavla klanění a pocty božímu tělu takto: Protož svatý Pavel chtě naučiti věrné, aby poctivost měli k tělu božímu a krvig boží, před přijímaním té velebné svátosti velí samému sebeh zkusiti, ktoch jest — že červ, kteraký — že sej všech stran bídnýj, a dí níže: A má-li to býti zkušení, nemuož býti bez ponížení sebe velikého a Boha povýšení a tak bez nábožného před božím tělem a před boží krví klanění. A málo dále potomk tudíž! dí, že není tu modloslužeb- nost, ktom by jeda tělo Kristovo pod zpuosobem chleba a pije krev jeho pod zpuošobem vína jeho tu ctil a řádně se jemun klaněla. Též mistr Petr Engliš v své víry“ vyznání klada,P že jest v svátosti tělo Kristovo vedlé své podstaty a vedlé bytu svéhoť pravého, dí tudíž: Kterémužto křesťané věrní se klanějíß. A tak vy sami pochválení sněmem učiněného svými písmy tvrdítes a/ chválíte, jakož i sám kněz Mikuláš tak jest prvé učil i psal, proti f. 95b Kanišovi píšet dovodě řečí svatého Pavla, kdež dí: Zkus sám sebe člověky, klaněníu tělu pána Ježíše v svátosti aby bylov. A tak již chválíme a tak pravíme, aby kněží s tělem božím a krvíy svatů chodili z kosteluov nad nemocné tolikrát, jakož toho bude potřebíz, a lidéaa aby učeni byli od kněží klekati a modliti se.“ Odpověd z zákonabb: Toto zchválení předešlými odpovědmi na dvoje zchválení zevrub jest poraženo a žádné stálosti nemá, neb ani z řeči Kristovy při tom skutku ani z rozkázání pána Krista ani z skutkův apoštol- ských ani z naučení jich ani z písem svatých ani z první církve můž býti to Antikristovo vymyšlení původné, neb Pánce s místem a A II chybí. b A II: tudíž dí. c V A II následuje:a. d V A II následuje: jeho. e V A II následuje: opět. f AII: z řeči. g AII:k krvi. h A II: sebe samého. ch AII:kdo. i AII: ze. j VB. následuje:etc. k AII: potom dále. I V AII chybí. m A II: kdož. P.: kdo. n VAII chybí. o AII: víře. P AII: klade. rVAII chybí. s A II: hyzdíte. t V A II chybí. u V rukopisech i v B.: klaněním. v AII: aby bylo v svátosti. XV A II chybí. y A II: se krví. z A II: potřeba. aa P.: kněží. bb Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem, ce V origi- nále následuje přetržené: z řeči Kri. a Biskupcův traktát proti Kanišovi se nezachoval. B Miní se ztracené Englišovo vyznání víry o těle božím z r. 1427, jež cituje sněmovní usnesení na f. 91b (str. 65). ƒ1 Kor. 11. 28.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 73 jsú se Bohu ve kři hořicím, v oblace aa v arše, v nižto byla manna etc. i dí tudíž:b Proč by křesťané nectili pána Ježíše a neklaněli se jemu, těluď a krvi jeho svaté? A dí potom dálee týž kněz Mikuláš dovodě řečí svatého Pavla klanění a pocty božímu tělu takto: Protož svatý Pavel chtě naučiti věrné, aby poctivost měli k tělu božímu a krvig boží, před přijímaním té velebné svátosti velí samému sebeh zkusiti, ktoch jest — že červ, kteraký — že sej všech stran bídnýj, a dí níže: A má-li to býti zkušení, nemuož býti bez ponížení sebe velikého a Boha povýšení a tak bez nábožného před božím tělem a před boží krví klanění. A málo dále potomk tudíž! dí, že není tu modloslužeb- nost, ktom by jeda tělo Kristovo pod zpuosobem chleba a pije krev jeho pod zpuošobem vína jeho tu ctil a řádně se jemun klaněla. Též mistr Petr Engliš v své víry“ vyznání klada,P že jest v svátosti tělo Kristovo vedlé své podstaty a vedlé bytu svéhoť pravého, dí tudíž: Kterémužto křesťané věrní se klanějíß. A tak vy sami pochválení sněmem učiněného svými písmy tvrdítes a/ chválíte, jakož i sám kněz Mikuláš tak jest prvé učil i psal, proti f. 95b Kanišovi píšet dovodě řečí svatého Pavla, kdež dí: Zkus sám sebe člověky, klaněníu tělu pána Ježíše v svátosti aby bylov. A tak již chválíme a tak pravíme, aby kněží s tělem božím a krvíy svatů chodili z kosteluov nad nemocné tolikrát, jakož toho bude potřebíz, a lidéaa aby učeni byli od kněží klekati a modliti se.“ Odpověd z zákonabb: Toto zchválení předešlými odpovědmi na dvoje zchválení zevrub jest poraženo a žádné stálosti nemá, neb ani z řeči Kristovy při tom skutku ani z rozkázání pána Krista ani z skutkův apoštol- ských ani z naučení jich ani z písem svatých ani z první církve můž býti to Antikristovo vymyšlení původné, neb Pánce s místem a A II chybí. b A II: tudíž dí. c V A II následuje:a. d V A II následuje: jeho. e V A II následuje: opět. f AII: z řeči. g AII:k krvi. h A II: sebe samého. ch AII:kdo. i AII: ze. j VB. následuje:etc. k AII: potom dále. I V AII chybí. m A II: kdož. P.: kdo. n VAII chybí. o AII: víře. P AII: klade. rVAII chybí. s A II: hyzdíte. t V A II chybí. u V rukopisech i v B.: klaněním. v AII: aby bylo v svátosti. XV A II chybí. y A II: se krví. z A II: potřeba. aa P.: kněží. bb Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem, ce V origi- nále následuje přetržené: z řeči Kri. a Biskupcův traktát proti Kanišovi se nezachoval. B Miní se ztracené Englišovo vyznání víry o těle božím z r. 1427, jež cituje sněmovní usnesení na f. 91b (str. 65). ƒ1 Kor. 11. 28.
Strana 74
74 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TABORY. f. 96a a s koncem ráčil vysvědčiti, co má věřeno i činěno býti a neráčil k tomu zavázati, aby mu ta neb jeho tělu a krvi poctivost měla činěna býti, poněvádž, jakož dovedeno, bytem svým podstatným ní osobou božskou ní přirozenou bytností člověčenství celého, ovšem oslaveného, tu neráčil se vysvědčiti, ano výstrahu zjevnou učiniti, nazývaje ty falešné doktory neb mistry, kteříž by jeho tu neb onde i onde vyznávali, a svým věrným zapovídá věřiti, vycházeti, následovati. Neb jistými řečmi i podobenstvími odjití pravé a nebytí zde do dne soudného utvrditi ráčil a znamení jistá svého příští k soudu ukázal. Neb poněvádž on v člověčenství jsa zde v smrtedlnosti spojený s božstvím, avšak pocty a poklony božské neráčil na se tahnouti ani přikazoval ji sobě činiti (neb sebe samého zmařil, způsob služebníka přijal, ponížil se samého, klekal, modlil se, na tvář padal i ctil Otce, menší se strany té seznávaje až i do smrti a on chléb vzatý etc., tím tělem ponížení svého a zmaření, jímž poddán byl Otci božství i pokoušín až k smrti kříže ustavil v bytu mnohém nižším, avšak téhož a nejiného těla etc.): i jakým rozumem neb písmem bude moci kdo právě dovesti, by v tom bytu posvátném měla jemu poklona činěna býti? Než to jisté a průvodné v času smrtedlnosti, kdož jeho z víry drželi za pravého Syna božího a za pravého Krista a poklonu činili, že sou/ právě i dobře činili vnitř věrou a zevnitř i tělem právě se klaněli, než o svátosti není důvodné žádným důvodem, by jeden titlík zákona božího k tomu byl; než což písem tuto Rokycán vede i s doktory, nezaloženě a neprávě je vede s chvalou tohoto světa, kteréž hledal. Ale Kristus teprův po smrti při vzkříšení a na nebe vstoupení hodný strany člověčenství učiněn bytu oslaveného a neutrpného přijíti, čest, moc, moudrost boží a povýšení důstojné, království, kněžství etc. pro utrpení smrti a teprův čtením provoláno, aby všeliké koleno klekalo a všeliký jazyk vyznával jeho v nebi v slávě otce«, neb tu, jakož Daniel dí, přišel až k starému dnůvě ((otiž) k Otci i obětovali sou jeho jemu i dána mu čest a moc věčná stolice Davidem prorokovanár, a té slávy žádal jsa zde dojíti. Tu oslavu předloživ strpěl jest kříž, hanbou pohrdav sedí na pravici velebnosti, na výsosti, jakož dí: Opět vidíme Ježíše pro utrpení smrti slavou a ctí korunovaného; nad kůry andělské jsa povýšen i nad všeliké stvoření, jméno v nebi i v zemiô etc. Avšak tím bytem oslaveným neustavil svého těla a krve v svátosti, a Parafráze Fil. 2, 10, 11. Dan. 7, 13. r Dan. 7, 14. 3 Parafráze Žid. 2, 9.
74 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TABORY. f. 96a a s koncem ráčil vysvědčiti, co má věřeno i činěno býti a neráčil k tomu zavázati, aby mu ta neb jeho tělu a krvi poctivost měla činěna býti, poněvádž, jakož dovedeno, bytem svým podstatným ní osobou božskou ní přirozenou bytností člověčenství celého, ovšem oslaveného, tu neráčil se vysvědčiti, ano výstrahu zjevnou učiniti, nazývaje ty falešné doktory neb mistry, kteříž by jeho tu neb onde i onde vyznávali, a svým věrným zapovídá věřiti, vycházeti, následovati. Neb jistými řečmi i podobenstvími odjití pravé a nebytí zde do dne soudného utvrditi ráčil a znamení jistá svého příští k soudu ukázal. Neb poněvádž on v člověčenství jsa zde v smrtedlnosti spojený s božstvím, avšak pocty a poklony božské neráčil na se tahnouti ani přikazoval ji sobě činiti (neb sebe samého zmařil, způsob služebníka přijal, ponížil se samého, klekal, modlil se, na tvář padal i ctil Otce, menší se strany té seznávaje až i do smrti a on chléb vzatý etc., tím tělem ponížení svého a zmaření, jímž poddán byl Otci božství i pokoušín až k smrti kříže ustavil v bytu mnohém nižším, avšak téhož a nejiného těla etc.): i jakým rozumem neb písmem bude moci kdo právě dovesti, by v tom bytu posvátném měla jemu poklona činěna býti? Než to jisté a průvodné v času smrtedlnosti, kdož jeho z víry drželi za pravého Syna božího a za pravého Krista a poklonu činili, že sou/ právě i dobře činili vnitř věrou a zevnitř i tělem právě se klaněli, než o svátosti není důvodné žádným důvodem, by jeden titlík zákona božího k tomu byl; než což písem tuto Rokycán vede i s doktory, nezaloženě a neprávě je vede s chvalou tohoto světa, kteréž hledal. Ale Kristus teprův po smrti při vzkříšení a na nebe vstoupení hodný strany člověčenství učiněn bytu oslaveného a neutrpného přijíti, čest, moc, moudrost boží a povýšení důstojné, království, kněžství etc. pro utrpení smrti a teprův čtením provoláno, aby všeliké koleno klekalo a všeliký jazyk vyznával jeho v nebi v slávě otce«, neb tu, jakož Daniel dí, přišel až k starému dnůvě ((otiž) k Otci i obětovali sou jeho jemu i dána mu čest a moc věčná stolice Davidem prorokovanár, a té slávy žádal jsa zde dojíti. Tu oslavu předloživ strpěl jest kříž, hanbou pohrdav sedí na pravici velebnosti, na výsosti, jakož dí: Opět vidíme Ježíše pro utrpení smrti slavou a ctí korunovaného; nad kůry andělské jsa povýšen i nad všeliké stvoření, jméno v nebi i v zemiô etc. Avšak tím bytem oslaveným neustavil svého těla a krve v svátosti, a Parafráze Fil. 2, 10, 11. Dan. 7, 13. r Dan. 7, 14. 3 Parafráze Žid. 2, 9.
Strana 75
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 15 kterýmž zde není a nebude do dne soudu. Ku písmom pak, kteráž se cize a neprávě k svátosti vedou, a nejprv k tomu písmu: Kla- nějte se podnoži noh jeho«, že to David jinde vykládá o člově- čenství jeho povýšeném na pravici řka: Řekl Pán Pánu mému, sea na pravicích mých, dokudž nepodložím nepřátel tvých podnože noh tvýche, jakož apoštol dí: Protož ho Bůh povýšil a dal jemu jméno, jenž jest nad každé jméno, aby všeliké koleno klekalo ve jménu jeho etc.r, t(otiž) tomu člověčenství poddáno bylo oslave- nému a zvelebenému v nebi, jakož David dí: Všecky věci poddal si pod nohy jehob a Pán vstupuje na nebe dí: Dána mi všeliká moc na nebi i na zemis: aj z toho jisté, že to nemluví o svátosti, by ona byla podnože noh, ale o samém pouhém přirození člověčském oslaveném v moci a ve cti postaveném. A že archa neb skříně toho figůru nesla, že byla podnože dcky modlitebné a znamenala člověčenství, v němž manna osoby Syna božího a moc důstojnosti kněžství,/ prostřednictví jeho i zákon nového svědectví, to vše zavříno, kteroužto archu svatý Jan ne zde na oltáři zemském, ale nebeském viděl, o níž i David vykládaje o Kristu i dí: Vstaň, Pane, t(otiž) z mrtvých, a vstup do odpočinutí tvého, Ty i archa posvěcení tvéhoť, t(otiž) v samo nebe: aj vidíš, žeť to písmo není o svátosti, ani o Kristu v svátosti, ale o Kristu v nebi, v slávě Boha Otce. Též k druhému písmu: Klanějte se jemu všickni andělé jehon apoštol vykládá ne o svátosti, ani o Kristu v svá- tosti, ale ústy Davida dí: Když uvodí prvorozeného na okršlek světa, aby činil vůli jeho skrze narození, tu přikázal andělom, aby mu poklonu v službě činili v přirození lidském, bez svátosti"; protož zle to písmo k svátosti vede, ano ďábel, ač zle a úmyslem nepravým písmo to vedl: Andělom svým přikázal o tobě etc.«, avšak blíže k pravdě o samém Kristu v přirození lidském než nynější o svátosti. A dí se o přivedení písma, a ne o jiné zlosti jeho. K třetímu písmu: Sedí na pravici Boha Otcez, to písmo naprosto bludně a scestně i cizoložně přivodí. I kdo slýchal pravici boží býti vysvědčenou na zemi v svátosti? Však v nebi slove pravice Boha Otce v slávě. Moc království a zprávaa panství, cti a důstojnosti etc. Protož rouhání toto více jest nežli jaký důvod neb svod a horoucí klam jest, by Kristus f. 96b a V originále: sláva opraveno v: zpráva. a Ž. 99, 5. ߎ. 110, 1. 7 Fil. 2, 9, 10. ò Ž. 8, 7. s Mat. 28, 18. §Ž. 132, 8. 9 Žid. 1, 6. 8 Narážka na Ž. 91, 11, 12. « Narážka na Mat. 4, 6 a Luk. 4, 10, 11. x Mk. 16, 19.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 15 kterýmž zde není a nebude do dne soudu. Ku písmom pak, kteráž se cize a neprávě k svátosti vedou, a nejprv k tomu písmu: Kla- nějte se podnoži noh jeho«, že to David jinde vykládá o člově- čenství jeho povýšeném na pravici řka: Řekl Pán Pánu mému, sea na pravicích mých, dokudž nepodložím nepřátel tvých podnože noh tvýche, jakož apoštol dí: Protož ho Bůh povýšil a dal jemu jméno, jenž jest nad každé jméno, aby všeliké koleno klekalo ve jménu jeho etc.r, t(otiž) tomu člověčenství poddáno bylo oslave- nému a zvelebenému v nebi, jakož David dí: Všecky věci poddal si pod nohy jehob a Pán vstupuje na nebe dí: Dána mi všeliká moc na nebi i na zemis: aj z toho jisté, že to nemluví o svátosti, by ona byla podnože noh, ale o samém pouhém přirození člověčském oslaveném v moci a ve cti postaveném. A že archa neb skříně toho figůru nesla, že byla podnože dcky modlitebné a znamenala člověčenství, v němž manna osoby Syna božího a moc důstojnosti kněžství,/ prostřednictví jeho i zákon nového svědectví, to vše zavříno, kteroužto archu svatý Jan ne zde na oltáři zemském, ale nebeském viděl, o níž i David vykládaje o Kristu i dí: Vstaň, Pane, t(otiž) z mrtvých, a vstup do odpočinutí tvého, Ty i archa posvěcení tvéhoť, t(otiž) v samo nebe: aj vidíš, žeť to písmo není o svátosti, ani o Kristu v svátosti, ale o Kristu v nebi, v slávě Boha Otce. Též k druhému písmu: Klanějte se jemu všickni andělé jehon apoštol vykládá ne o svátosti, ani o Kristu v svá- tosti, ale ústy Davida dí: Když uvodí prvorozeného na okršlek světa, aby činil vůli jeho skrze narození, tu přikázal andělom, aby mu poklonu v službě činili v přirození lidském, bez svátosti"; protož zle to písmo k svátosti vede, ano ďábel, ač zle a úmyslem nepravým písmo to vedl: Andělom svým přikázal o tobě etc.«, avšak blíže k pravdě o samém Kristu v přirození lidském než nynější o svátosti. A dí se o přivedení písma, a ne o jiné zlosti jeho. K třetímu písmu: Sedí na pravici Boha Otcez, to písmo naprosto bludně a scestně i cizoložně přivodí. I kdo slýchal pravici boží býti vysvědčenou na zemi v svátosti? Však v nebi slove pravice Boha Otce v slávě. Moc království a zprávaa panství, cti a důstojnosti etc. Protož rouhání toto více jest nežli jaký důvod neb svod a horoucí klam jest, by Kristus f. 96b a V originále: sláva opraveno v: zpráva. a Ž. 99, 5. ߎ. 110, 1. 7 Fil. 2, 9, 10. ò Ž. 8, 7. s Mat. 28, 18. §Ž. 132, 8. 9 Žid. 1, 6. 8 Narážka na Ž. 91, 11, 12. « Narážka na Mat. 4, 6 a Luk. 4, 10, 11. x Mk. 16, 19.
Strana 76
76 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 97a v svátosti podstatně byl tak svým tělem jako v slávě Otce. A nad to svod i klam jest, aby měl zde touž ctí jako v nebi pravice boží ctěn býti. Nikdá B(ůh) Otec, prvé než Syn jeho vstoupil v nebe, neměl pravice své v svátosti, protož ani Syn boží nikdý nevstoupil na pravici Otce v svátost, aby tu jako v nebi ctěn byl, neb svátost není nebe, ale věc v přirození svém zemská. Ó nepraví svůdce falešným Kristem od pravého a jediného biskupa v nebi bytného a kněze s obětí pravou, kněžství jeho přístojícího ve vší potřebě spasení k Bohu, že kdy smíte jazyky rouhavé v nebe klásti, aby z toho břícha váše po zemi se vlékla a psáti i mluviti proti stánku i arše pravé Krista na pravici a tudy svoditi od spasení! K Augustínově pak řeči, mínil-li to o těle Páně bytu přiroze- ného, státi můž to; pakli o bytu posvátném, nikoli pravé není. Také, což Jeroným činil, v tom/ žádnému ku příkladu není; on již vidí, co jest činil. Na to pak slovo svatého Pavla, v němž poctu zákládají: Zkus sám sebe člověk etc.«, odpověd svrchu dána, i na psání někdejší Biskupcovo, kteráž nižádné moci nejsou k dů- vodu, poněvádž je odvolal potomním seznáním, jako apoštol přišed k víře odvolal bludy své etc. To až potud buď na to schválení sněmu třetí podle vůle i sepsání Rokycánova. Než byť měli Táboři proti tomu své důvody stavěti a Rokycána i s sněmem k nim odpovídati, zahřeliť by čelo. Avšak jakož mistr Koranda řekl zaplakav, že se jim veliká křivda stala, neb pře jich není souzena, kde praví sou a kde nic, než což rozuměti, že nehledal Rokycán jiného než jich potupení a zadusení a svého zvelebení a nepravdy, a což myslil, doplnil, za to, kdež u Hory v mnohém důvodně přemáhán neuměl a někdy nesměl odpovídati, pomstil se chytrým jednáním sněmu a skrze krále Jiřího potom doplnil, aby zjímáni byli a na Liticích, na Počtajně i na Poděbradech zmořeni, jako kněz Mikuláš Biskupec, kněz Vavřinec Kvirína a jiní kněží táborští!. A protož znej každý, že nejsou přemoženi žádnými písmy ani důvody pravými, jakož kroniky ukazují, než samou chytrostí a mocí světa. a V originále: Kvilin. a 1 Kor. 11, 28. Táboršti, kteří se dlouho vzpěčovali uznati Jiřího z Poděbrad za správce zemského, byli k tomu od něho donuceni válečným tažením 29. srpna 1452. Nedlouho na to kněží táborští, kteří se nechtěli podvoliti Rokycanovi a uznati jeho věroučné formule, byli zatčeni a uvězněni. Okolnosti, za jakých se to stalo, nejsou známy, poněvadž prameny se o tom zmiňují jen velmi stručně. Srov. PALACKÝ, Dějiny IV. 2, 269—270 a NOVOTNÝ—URBÁNEK. České dějiny III, 2, 667, 675—677.
76 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 97a v svátosti podstatně byl tak svým tělem jako v slávě Otce. A nad to svod i klam jest, aby měl zde touž ctí jako v nebi pravice boží ctěn býti. Nikdá B(ůh) Otec, prvé než Syn jeho vstoupil v nebe, neměl pravice své v svátosti, protož ani Syn boží nikdý nevstoupil na pravici Otce v svátost, aby tu jako v nebi ctěn byl, neb svátost není nebe, ale věc v přirození svém zemská. Ó nepraví svůdce falešným Kristem od pravého a jediného biskupa v nebi bytného a kněze s obětí pravou, kněžství jeho přístojícího ve vší potřebě spasení k Bohu, že kdy smíte jazyky rouhavé v nebe klásti, aby z toho břícha váše po zemi se vlékla a psáti i mluviti proti stánku i arše pravé Krista na pravici a tudy svoditi od spasení! K Augustínově pak řeči, mínil-li to o těle Páně bytu přiroze- ného, státi můž to; pakli o bytu posvátném, nikoli pravé není. Také, což Jeroným činil, v tom/ žádnému ku příkladu není; on již vidí, co jest činil. Na to pak slovo svatého Pavla, v němž poctu zákládají: Zkus sám sebe člověk etc.«, odpověd svrchu dána, i na psání někdejší Biskupcovo, kteráž nižádné moci nejsou k dů- vodu, poněvádž je odvolal potomním seznáním, jako apoštol přišed k víře odvolal bludy své etc. To až potud buď na to schválení sněmu třetí podle vůle i sepsání Rokycánova. Než byť měli Táboři proti tomu své důvody stavěti a Rokycána i s sněmem k nim odpovídati, zahřeliť by čelo. Avšak jakož mistr Koranda řekl zaplakav, že se jim veliká křivda stala, neb pře jich není souzena, kde praví sou a kde nic, než což rozuměti, že nehledal Rokycán jiného než jich potupení a zadusení a svého zvelebení a nepravdy, a což myslil, doplnil, za to, kdež u Hory v mnohém důvodně přemáhán neuměl a někdy nesměl odpovídati, pomstil se chytrým jednáním sněmu a skrze krále Jiřího potom doplnil, aby zjímáni byli a na Liticích, na Počtajně i na Poděbradech zmořeni, jako kněz Mikuláš Biskupec, kněz Vavřinec Kvirína a jiní kněží táborští!. A protož znej každý, že nejsou přemoženi žádnými písmy ani důvody pravými, jakož kroniky ukazují, než samou chytrostí a mocí světa. a V originále: Kvilin. a 1 Kor. 11, 28. Táboršti, kteří se dlouho vzpěčovali uznati Jiřího z Poděbrad za správce zemského, byli k tomu od něho donuceni válečným tažením 29. srpna 1452. Nedlouho na to kněží táborští, kteří se nechtěli podvoliti Rokycanovi a uznati jeho věroučné formule, byli zatčeni a uvězněni. Okolnosti, za jakých se to stalo, nejsou známy, poněvadž prameny se o tom zmiňují jen velmi stručně. Srov. PALACKÝ, Dějiny IV. 2, 269—270 a NOVOTNÝ—URBÁNEK. České dějiny III, 2, 667, 675—677.
Strana 77
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 77 Píše dále čtvrté schválenía: „Čtvrté,b znamenaje sněm ono slovo svatého Pavla k Římanům v XIVe ka(pitole)d jenž dí: Které věci jsú pokoje, těch se držmee a které věci jsú k vzdělání,f vespolek ostříhajmeg a (tu di s. Remigius: Aby vzdělání víry ostříhajíce bratři ještě málí u víře skrze nás byli vzděláni)e, druhé slovo též svatého Pavla: Jednomu každému rozdělil jest Buoh míru víryr, tu dí doktor Lyra: Není všem jedna míra víry, neb ti, kteříž mají kázati víru a ji proti nevěrným brániti, mají při těch věcech, kteréž příslušeji k vířeh hlúběl vztazovati učiti se), nebk jakož Origenes mluvím v Vn kázaní k lidu na III° knihy Mojžíšovy?, že jsú některá naučení v církvir svaté skrytá, kterýchž dosáhati i kněžím nesluší, tudíž klade, že jiná jsú, jenž na jáhny slušejís a jiná, jenž na lajkyus. A protož týžv Origenes na též knihy mluvě v kázaní XIIY dí: Aby přestaly mudrcuov chytrostiaa u víře prosté, sobě Kristusbb osobil jest církev, jehož víry neporušuje smysl mudrcuo“. A v kázaní XIII mluvě jec dídd: Slova božího ne každý muožee slyšeti tajnosti, ale svatých lidí jest tol toliko, kteřígg očištění jsú v my-sli, kteříhh čistého srdce, kteříchch prostého jsú úmysluji, kteříji života nepoškvrněného, kteříkk v svědomí svobodní, těm mohú skryté věci vyprávěnýmm býti a dovodí písmem pána našehonn Ježíše Kristaro, jenž dí: Vám jest dáno znáti skryté věci království božího, ale oněm t(otiž) kteří?p sú a Celý nadpis jest psán význačným tučným písmem. bVA II chybí. c V předlohách: XIII. d VA II chybí: k Římanům v XIII kapitole. e A II: držíme. f VAII následuje: těch ostřiháme. g V AII chybí: vespolek ostřihajme. h AII: víře příslušejí. i B.: hlúbe. j P: vztahovati; A II: ztazovati; následuje: a. kAII: ne. I AII: jako. m AII: mluvil. n AII: pátém. o AII: třetí. PB.: Mojžíše. r A II: církve. s AII: příslušejí. t V B. chybí. u AII: lejky. v AII: též. X AII: mluvie. y A II: třináctém. z V AII následuje: myšlenky. aa VAII chybí: chytrosti. bb A II: Kristus sobě. ce V P. chybí. dd V AII následuje: že. ce AII: může. I VAII chybí. gg AII: kteříž. hl A II: kteříž. chch VAHI chybí: čistého srdce, kteří, il AII: úmysla. ji AII: kteříž. kk AII: kteříž. 1I AII: těmf. mm A II: vypravovány; B.: vypraveny. nn V AII chybí. Oo VAII chybí. pp B.: kteříž. a Řím. 14, 19. Expositio in epistolas s. Pauli u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 117, str. 492, kdež spis jest připsán Haymonovi, biskupovi halberstadtskému. Srov. Migne, Patrologia, ser. lat. t. 131, p. 47. x Řím. 12, 3. à Biblia maxima versionum ... earumque concordia cum vulgata... cum adnotationibus Nicolai de Lyra ... authore R. P. Joanne de la Haye, Lutetiae—Parisiis 1660, tom XV, Epistola B. Pauli ad Romanos, cap. Xll. v. 3. p. 241 AB. s Origenis in Levi- ticum Homilia V, cap. 3. u Migne, Patrologia, ser. gr. t. 12, str. 452. * Origenis in Leviticum Homilia XII, cap. V u Migne, Patrologia, ser. gr. t. 12, 541. 7 Ori- genis in Leviticum Homilia XIII, cap. 6 u Migne, Patrologia, ser. gr. t. 12, str. 551—552. f. 97b
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 77 Píše dále čtvrté schválenía: „Čtvrté,b znamenaje sněm ono slovo svatého Pavla k Římanům v XIVe ka(pitole)d jenž dí: Které věci jsú pokoje, těch se držmee a které věci jsú k vzdělání,f vespolek ostříhajmeg a (tu di s. Remigius: Aby vzdělání víry ostříhajíce bratři ještě málí u víře skrze nás byli vzděláni)e, druhé slovo též svatého Pavla: Jednomu každému rozdělil jest Buoh míru víryr, tu dí doktor Lyra: Není všem jedna míra víry, neb ti, kteříž mají kázati víru a ji proti nevěrným brániti, mají při těch věcech, kteréž příslušeji k vířeh hlúběl vztazovati učiti se), nebk jakož Origenes mluvím v Vn kázaní k lidu na III° knihy Mojžíšovy?, že jsú některá naučení v církvir svaté skrytá, kterýchž dosáhati i kněžím nesluší, tudíž klade, že jiná jsú, jenž na jáhny slušejís a jiná, jenž na lajkyus. A protož týžv Origenes na též knihy mluvě v kázaní XIIY dí: Aby přestaly mudrcuov chytrostiaa u víře prosté, sobě Kristusbb osobil jest církev, jehož víry neporušuje smysl mudrcuo“. A v kázaní XIII mluvě jec dídd: Slova božího ne každý muožee slyšeti tajnosti, ale svatých lidí jest tol toliko, kteřígg očištění jsú v my-sli, kteříhh čistého srdce, kteříchch prostého jsú úmysluji, kteříji života nepoškvrněného, kteříkk v svědomí svobodní, těm mohú skryté věci vyprávěnýmm býti a dovodí písmem pána našehonn Ježíše Kristaro, jenž dí: Vám jest dáno znáti skryté věci království božího, ale oněm t(otiž) kteří?p sú a Celý nadpis jest psán význačným tučným písmem. bVA II chybí. c V předlohách: XIII. d VA II chybí: k Římanům v XIII kapitole. e A II: držíme. f VAII následuje: těch ostřiháme. g V AII chybí: vespolek ostřihajme. h AII: víře příslušejí. i B.: hlúbe. j P: vztahovati; A II: ztazovati; následuje: a. kAII: ne. I AII: jako. m AII: mluvil. n AII: pátém. o AII: třetí. PB.: Mojžíše. r A II: církve. s AII: příslušejí. t V B. chybí. u AII: lejky. v AII: též. X AII: mluvie. y A II: třináctém. z V AII následuje: myšlenky. aa VAII chybí: chytrosti. bb A II: Kristus sobě. ce V P. chybí. dd V AII následuje: že. ce AII: může. I VAII chybí. gg AII: kteříž. hl A II: kteříž. chch VAHI chybí: čistého srdce, kteří, il AII: úmysla. ji AII: kteříž. kk AII: kteříž. 1I AII: těmf. mm A II: vypravovány; B.: vypraveny. nn V AII chybí. Oo VAII chybí. pp B.: kteříž. a Řím. 14, 19. Expositio in epistolas s. Pauli u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 117, str. 492, kdež spis jest připsán Haymonovi, biskupovi halberstadtskému. Srov. Migne, Patrologia, ser. lat. t. 131, p. 47. x Řím. 12, 3. à Biblia maxima versionum ... earumque concordia cum vulgata... cum adnotationibus Nicolai de Lyra ... authore R. P. Joanne de la Haye, Lutetiae—Parisiis 1660, tom XV, Epistola B. Pauli ad Romanos, cap. Xll. v. 3. p. 241 AB. s Origenis in Levi- ticum Homilia V, cap. 3. u Migne, Patrologia, ser. gr. t. 12, str. 452. * Origenis in Leviticum Homilia XII, cap. V u Migne, Patrologia, ser. gr. t. 12, 541. 7 Ori- genis in Leviticum Homilia XIII, cap. 6 u Migne, Patrologia, ser. gr. t. 12, str. 551—552. f. 97b
Strana 78
18 HADKA ROKYCANOVA S TABORY. nezaslúžili ani sú zpuosobnia k rozumu skrytých věcí) těm nica. A tudíž v témž kázaní učí, aby kněz, má-li umění tajných věcí neb skrytých, jako o víře boží, o tajemství Kristovu, o svatého Ducha jednotě, opatrně to« vypravovald, alee lidu obecnému napomínání aby bylo o skutcích milosrdných a8 o dobrodinství všelikém božském h p. Protož sněm tato písma znamenaje chválí a chvále chcech, aby nižádný kněz k lidu nekázali těch věcí o těle božím, které nejsú k vzděláník víry, ale více k urážcel, a které jsú pro hlubokost a vyso- kostm nechopné, bez jichžn seznání mohú sprostní spaseni býti, jakož jsú ty řeči, že Bůh jest většír než tělo Kristovo, a protož mnohem lépe jest nebs dokonalejí v kterémkolit stvoření než tělo Kristovo v svátosti, item, že Buoh v člověku věrném dokonalejí jest než Kristus v svátosti, item, že člověk spravedlivý mnohemu vícev má ctěn býti, než svátost těla Kristovač, item, že chléb posvátný jsa v svém přirození věc bez- dušná jest menší vážnosti než netopýř, krtz a had, item: Menší jsú modloslužebníci byli, kteříž někdy klaněli jsúa se krtuom, netopýřombl a haduom, nežc biskupovédd římští tomu chlebu jako Bohu se klanějícece etc.( 1. Takové řeči a k těm podobné že nejsú k vzdělání, ale více ku pohoršení víry naší a k urážce posluchačom, již aby ovšem přestaly svár také uvodí v lidi neužitečný a nedadí v pokoji býti v Kristu Ježíši. K tomu chválíme, aby takég i tato řeč v lid nebylahh umítána: „Kristus není zde nal světě podstatně místem v té velikosti, v kteréž jest vstal z mrtvých, a tak roztažitě s údy roztaženými jako sedíkk na nebi2, neb takové řeči těžké jsú ku pohoršení lidem sprostnýmmm, a AII: způsobeni. b AII: učení. c V AII chybl. dB.: vyznával. e AII: aby. f AII: bylo napomínání. g V AII chybí. h A II: božím. ch V AII ná- sleduje: tomu. 1 A II: nekázal k lidu. j AII: kteréž. k B: zdělání. 1AII: k ourážce. m AII: vysokost a hlubokost. n B. a P.: jich. o AII: věrní. pAII: jako. r A II: větší jest. sAII: a. t B.: v kterémžkoli. u AII: mnoho. v AII: víc. x B.: božího. y AII: v svém přisouzení jsa. z AII: krt, netopýř. aa V P. chybí. bb A II: netopýrom. cc A II: nežli. dd AII: biskupi. ee B. i P. klanějí se. f VAII chybí. gg V AII chybí. lih A II: nebyla v lidi. ii AII: v. ji A II: kteréž. kk AII: je. II AII: sou těžké. mm A II: prostým. a Mat. 13, 11. P Parafráze místa uvedeného v poznámce r na str. 77. Vše to jsou thése táborských kněží, s nimiž o to byla rozepře na synodě kutnohorské; viz NEJEDLY, Prameny str. 42—43, TRAKTAT PROTI ROKYCANOVI, AII f. II4a, 114b, I15b, 1I6a a HÁDKA ROKYCANOVA, AII f. 78a, 78b, 79b. To vytýká Rokycana Táborům ve spise svém podaném lednovému sněmu r. 1444 — viz HADKA, AII f. 82b (str. 44) a též jeho TRACTATUS DE EXISTENCIA, kap. 17. (NEJEDLY, Prameny str. 142).
18 HADKA ROKYCANOVA S TABORY. nezaslúžili ani sú zpuosobnia k rozumu skrytých věcí) těm nica. A tudíž v témž kázaní učí, aby kněz, má-li umění tajných věcí neb skrytých, jako o víře boží, o tajemství Kristovu, o svatého Ducha jednotě, opatrně to« vypravovald, alee lidu obecnému napomínání aby bylo o skutcích milosrdných a8 o dobrodinství všelikém božském h p. Protož sněm tato písma znamenaje chválí a chvále chcech, aby nižádný kněz k lidu nekázali těch věcí o těle božím, které nejsú k vzděláník víry, ale více k urážcel, a které jsú pro hlubokost a vyso- kostm nechopné, bez jichžn seznání mohú sprostní spaseni býti, jakož jsú ty řeči, že Bůh jest většír než tělo Kristovo, a protož mnohem lépe jest nebs dokonalejí v kterémkolit stvoření než tělo Kristovo v svátosti, item, že Buoh v člověku věrném dokonalejí jest než Kristus v svátosti, item, že člověk spravedlivý mnohemu vícev má ctěn býti, než svátost těla Kristovač, item, že chléb posvátný jsa v svém přirození věc bez- dušná jest menší vážnosti než netopýř, krtz a had, item: Menší jsú modloslužebníci byli, kteříž někdy klaněli jsúa se krtuom, netopýřombl a haduom, nežc biskupovédd římští tomu chlebu jako Bohu se klanějícece etc.( 1. Takové řeči a k těm podobné že nejsú k vzdělání, ale více ku pohoršení víry naší a k urážce posluchačom, již aby ovšem přestaly svár také uvodí v lidi neužitečný a nedadí v pokoji býti v Kristu Ježíši. K tomu chválíme, aby takég i tato řeč v lid nebylahh umítána: „Kristus není zde nal světě podstatně místem v té velikosti, v kteréž jest vstal z mrtvých, a tak roztažitě s údy roztaženými jako sedíkk na nebi2, neb takové řeči těžké jsú ku pohoršení lidem sprostnýmmm, a AII: způsobeni. b AII: učení. c V AII chybl. dB.: vyznával. e AII: aby. f AII: bylo napomínání. g V AII chybí. h A II: božím. ch V AII ná- sleduje: tomu. 1 A II: nekázal k lidu. j AII: kteréž. k B: zdělání. 1AII: k ourážce. m AII: vysokost a hlubokost. n B. a P.: jich. o AII: věrní. pAII: jako. r A II: větší jest. sAII: a. t B.: v kterémžkoli. u AII: mnoho. v AII: víc. x B.: božího. y AII: v svém přisouzení jsa. z AII: krt, netopýř. aa V P. chybí. bb A II: netopýrom. cc A II: nežli. dd AII: biskupi. ee B. i P. klanějí se. f VAII chybí. gg V AII chybí. lih A II: nebyla v lidi. ii AII: v. ji A II: kteréž. kk AII: je. II AII: sou těžké. mm A II: prostým. a Mat. 13, 11. P Parafráze místa uvedeného v poznámce r na str. 77. Vše to jsou thése táborských kněží, s nimiž o to byla rozepře na synodě kutnohorské; viz NEJEDLY, Prameny str. 42—43, TRAKTAT PROTI ROKYCANOVI, AII f. II4a, 114b, I15b, 1I6a a HÁDKA ROKYCANOVA, AII f. 78a, 78b, 79b. To vytýká Rokycana Táborům ve spise svém podaném lednovému sněmu r. 1444 — viz HADKA, AII f. 82b (str. 44) a též jeho TRACTATUS DE EXISTENCIA, kap. 17. (NEJEDLY, Prameny str. 142).
Strana 79
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 79 neba z toho mnozíb ihned sobě berú, že by tělo Kristovo toliko na jednom místě bylo, a i kněz Mikuláš učil proti tomu takto proti Kani- šovi píše: Ač jest mnoho míst, na nichžtod Kristus spolu a pojednú nebo v jeden čas jest, však proto Kristuov mnoho není, jakož jest Petr Kaniš nemúdře a neduovodně řekl, že kdybye Kristus v každé částce chleba posvátného byl aneboť vína posvátného, tehdy by mnoho Kristuov bylo. I ptáti se na obyčej, kterak jest Kristus v svátosti a to lidem sprostným umítati o8 vyměření těla jeho svatého, není potřebíh( k spasení, f. 98a jakož i kněz Mikuláš učil jest, jenž proti Kanišovi píše takto dí: A (o) obyčeji, kterým a kterak se tu dává jisti a píti, ptáti se na to všetečně a doplna nesmím boje se, abych více nesmyslil, než potřebach jestu. To řeč kněze Mikulášova a tui bázeň chválíme a přáli bychom jí každému knězi a křesťanu!“. Odpověd z zákonaj: Byť na sprostném vyznání o těle Kristově tak, jakož evan- jelistové seznávají, zůstáno bylo bez vyměřování nynějšího od- porného vší víře čtení svatého, nikdý by na odpor těch řečí nebylo potřebí mluviti, aniž by příčina se jim dáti mohla. Než když nejprvé doktoří školní jako Tomáš z Aquiny, Scotus, Veliký Albrecht a jiní netoliko věci nebeské, ale i samého Boha v podstatě v osobách v hádky a v otázky vzevše domnínkami svými vyměřovati v svých Summáchl pokusili sou se, tak sou i všechny skutky boží vymě- řujíc v pohádkách a v domnínkách nejistých pozůstavili a tak nic věcí víry nenechali, by rozumy svými v domnění pochybná neuvedli, jakož Lupač k Zacheovi píše: A mezi církevními věcmi o moci ouřadné, o svátostech a zvláště o této svátosti divné pohádky a domnínky v spisích svých i v hádaní svém způsobili, kterak se tu Kristus, kterou cestou, z čeho a čím působí, aby tudy na- prosto víru čtení odjali a své domnínky u víru uvedli, t(otiž) když kněz slova propoví, již se podstata chleba obracuje v pod- statuk těla Kristova a tudy v celého Krista a víc chleba nezůstává, a AII: nebo. b V P.chybí. c AII: až. d AII: nichž. e AII: by. f AII: nebo. g V P. chybí. h AII: potřebné. ch AII: potřebí. i V A II chybí: a tu X křesťanu. j Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. k Voriginále následuje přetržené: chleb. a Traktát Biskupcův proti Kanišovi jest ztracen. Míni se spisy dotčených učenců nadepsané „Summa theologiae“.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 79 neba z toho mnozíb ihned sobě berú, že by tělo Kristovo toliko na jednom místě bylo, a i kněz Mikuláš učil proti tomu takto proti Kani- šovi píše: Ač jest mnoho míst, na nichžtod Kristus spolu a pojednú nebo v jeden čas jest, však proto Kristuov mnoho není, jakož jest Petr Kaniš nemúdře a neduovodně řekl, že kdybye Kristus v každé částce chleba posvátného byl aneboť vína posvátného, tehdy by mnoho Kristuov bylo. I ptáti se na obyčej, kterak jest Kristus v svátosti a to lidem sprostným umítati o8 vyměření těla jeho svatého, není potřebíh( k spasení, f. 98a jakož i kněz Mikuláš učil jest, jenž proti Kanišovi píše takto dí: A (o) obyčeji, kterým a kterak se tu dává jisti a píti, ptáti se na to všetečně a doplna nesmím boje se, abych více nesmyslil, než potřebach jestu. To řeč kněze Mikulášova a tui bázeň chválíme a přáli bychom jí každému knězi a křesťanu!“. Odpověd z zákonaj: Byť na sprostném vyznání o těle Kristově tak, jakož evan- jelistové seznávají, zůstáno bylo bez vyměřování nynějšího od- porného vší víře čtení svatého, nikdý by na odpor těch řečí nebylo potřebí mluviti, aniž by příčina se jim dáti mohla. Než když nejprvé doktoří školní jako Tomáš z Aquiny, Scotus, Veliký Albrecht a jiní netoliko věci nebeské, ale i samého Boha v podstatě v osobách v hádky a v otázky vzevše domnínkami svými vyměřovati v svých Summáchl pokusili sou se, tak sou i všechny skutky boží vymě- řujíc v pohádkách a v domnínkách nejistých pozůstavili a tak nic věcí víry nenechali, by rozumy svými v domnění pochybná neuvedli, jakož Lupač k Zacheovi píše: A mezi církevními věcmi o moci ouřadné, o svátostech a zvláště o této svátosti divné pohádky a domnínky v spisích svých i v hádaní svém způsobili, kterak se tu Kristus, kterou cestou, z čeho a čím působí, aby tudy na- prosto víru čtení odjali a své domnínky u víru uvedli, t(otiž) když kněz slova propoví, již se podstata chleba obracuje v pod- statuk těla Kristova a tudy v celého Krista a víc chleba nezůstává, a AII: nebo. b V P.chybí. c AII: až. d AII: nichž. e AII: by. f AII: nebo. g V P. chybí. h AII: potřebné. ch AII: potřebí. i V A II chybí: a tu X křesťanu. j Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. k Voriginále následuje přetržené: chleb. a Traktát Biskupcův proti Kanišovi jest ztracen. Míni se spisy dotčených učenců nadepsané „Summa theologiae“.
Strana 80
80 HADKA ROKYCÁNOVA S TABORY. f. 98b dále, jak tu Kristus jest, vyměřili proti čtení, že tentýž týmž bytem jako na pravici«, a tento Rokycán v bludích římských zrodilý a v školách Antikristových vykrmený ještě více z vyměřování přidal nad to, nežli oni staří první smyslili, věřili, drželi bludně vyměřujíce za víru celého pravého Boha a pravého člověka, z panny narozeného, a byt vypisuje podstatný jeho, jako v nebi jest, a mnohé jiné věci, jichž nikoli provesti právě a v pravdě písmy zákona v pravém rozumu, Duchem Svatým míněném (nemůže), zvlášť odpory tuhé maje z písem i z řečí kněží táborských, již se utíká ne ke čtení, ale k dřív řečeným domnínkám, nazývaje je věrou sprostnou, ano je podvod a nevěra, a moc vzbuzuje, spisy ji tem- perujea,/ aby zastavila jeho bludom odporná mluvení pod jakousi bázní a litostí sprostných lidí. A jistě že Bůh spravedlivě dopustil, aby na odpor proti těm bludom ta mluvení povstala, kteráž tak víry neurážejí, jako to smyšlení Rokycánovo, ano ani takové škody dušem přivodí a o spasení připravují, ano s mnohé strany potřebná sou, aby lidem věrným příčina se dala, aby to přišlo pohoršení potřebné nad těmito bludy, neb o nic nestojí při té svátosti, než aby moc a důstojenství své falešně a loupežně proti Kristu vy- zdvihli a jej s jeho věrou čtení svatého potupili. Protož každý znej, poněvádž ti bludové v církvi proti čtení se rozmohli na škodu spasení, že musí ta pravda v svých bytích a rozdílích zpytována býti při Kristu a při jeho všech věcech proti Antikristu, jenž se nade vše vyvýšil netolik nad lidi účastné Krista, ale i nad Krista, takže nechce a nežádá smysliti, by Kristus byl vyšším bytem v věrných svých účastnících, nežli jest v svátosti této. A ta věc jest pravá a důvodná z písem svatých a ku požívaní věrným velmi potřebná, chtícím hodně této svátosti požívati aneb i sluhám ma- jícím skrze ni věrným sloužiti, neb beztoho i tato svátost nehodně se přijímá i škodně se jí slouží a nemůž bez účastnosti té žádný hodný a ovšem skrze tu samu svátost spasen býti. Pohlediž každý, co tento sněm pochlebný mistru tomuto schvaluje, aby to spasitedlné kázaní bylo (u)mlčeno, mluvě neprávě, že lid bez něho můž spasen býti, též brání to oznamovati, že člověk spravedlivý z víry, v němž Kristus, ano Trojice svatá pře- bývá a přebývati zaslibuje a příbytek i chrám svůj míti, že mnohem a V originále: pertemperuje; předpona per naznačena je zkratkou a přetržena. a Toto místo se nevyskytuje v zachovaných spisích Lupačových v rkpe Gersdorfské knihovny v Budyšíně (sign. B 6 29).
80 HADKA ROKYCÁNOVA S TABORY. f. 98b dále, jak tu Kristus jest, vyměřili proti čtení, že tentýž týmž bytem jako na pravici«, a tento Rokycán v bludích římských zrodilý a v školách Antikristových vykrmený ještě více z vyměřování přidal nad to, nežli oni staří první smyslili, věřili, drželi bludně vyměřujíce za víru celého pravého Boha a pravého člověka, z panny narozeného, a byt vypisuje podstatný jeho, jako v nebi jest, a mnohé jiné věci, jichž nikoli provesti právě a v pravdě písmy zákona v pravém rozumu, Duchem Svatým míněném (nemůže), zvlášť odpory tuhé maje z písem i z řečí kněží táborských, již se utíká ne ke čtení, ale k dřív řečeným domnínkám, nazývaje je věrou sprostnou, ano je podvod a nevěra, a moc vzbuzuje, spisy ji tem- perujea,/ aby zastavila jeho bludom odporná mluvení pod jakousi bázní a litostí sprostných lidí. A jistě že Bůh spravedlivě dopustil, aby na odpor proti těm bludom ta mluvení povstala, kteráž tak víry neurážejí, jako to smyšlení Rokycánovo, ano ani takové škody dušem přivodí a o spasení připravují, ano s mnohé strany potřebná sou, aby lidem věrným příčina se dala, aby to přišlo pohoršení potřebné nad těmito bludy, neb o nic nestojí při té svátosti, než aby moc a důstojenství své falešně a loupežně proti Kristu vy- zdvihli a jej s jeho věrou čtení svatého potupili. Protož každý znej, poněvádž ti bludové v církvi proti čtení se rozmohli na škodu spasení, že musí ta pravda v svých bytích a rozdílích zpytována býti při Kristu a při jeho všech věcech proti Antikristu, jenž se nade vše vyvýšil netolik nad lidi účastné Krista, ale i nad Krista, takže nechce a nežádá smysliti, by Kristus byl vyšším bytem v věrných svých účastnících, nežli jest v svátosti této. A ta věc jest pravá a důvodná z písem svatých a ku požívaní věrným velmi potřebná, chtícím hodně této svátosti požívati aneb i sluhám ma- jícím skrze ni věrným sloužiti, neb beztoho i tato svátost nehodně se přijímá i škodně se jí slouží a nemůž bez účastnosti té žádný hodný a ovšem skrze tu samu svátost spasen býti. Pohlediž každý, co tento sněm pochlebný mistru tomuto schvaluje, aby to spasitedlné kázaní bylo (u)mlčeno, mluvě neprávě, že lid bez něho můž spasen býti, též brání to oznamovati, že člověk spravedlivý z víry, v němž Kristus, ano Trojice svatá pře- bývá a přebývati zaslibuje a příbytek i chrám svůj míti, že mnohem a V originále: pertemperuje; předpona per naznačena je zkratkou a přetržena. a Toto místo se nevyskytuje v zachovaných spisích Lupačových v rkpe Gersdorfské knihovny v Budyšíně (sign. B 6 29).
Strana 81
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 81 víc má ctěn býti než ta svátost, jenž proň a ne on pro ni učiněn. Bojí se Antikrist, kdyby to učení šlo, že by nákladové kostelův, klášterův, oltářův, kněží, roucha, osudí, žákovstva a rozličné zjedi daremné a rozličných aparátův, kteréž na jeho falešné víry vyznání nakládali, že by netoliko přestala, ale na chudé věrné účastníky Kristovy ku poctě v nich Krista pravé a potřebnější než v svátosti a vyšší byli by obracováni a přestalo by se od nadávaní na takové zjedí prázdné, zahálevé, žeroucí to, což by mělo chudým dáno býti, neb to vyznání víry Rokycánovy vše to působilo i působí. Také zastavuje potřebný rozdíl činiti ku poznání bludův a pravdy i ku poznání služby posvátné i ku požívaní potřebnému skrze ni mezi bytem podstatným a posvátným činiti, bez kteréhož rozdílu a řádu jeho nikoli není pravda, nemůž průchodu míti, ani bludové mohou poznáni býti proti víře i proti zřízenému spasení. Ty a mnohé jiné věci tento bludný sněm Rokycánem svedený za nepotřebné věci k spasení soudí, krom toho lehkého mluvení nepotřebného a pravdě škodného i všetečného (toť hodné bylo zastaviti), jako i podnes bývají všetečná, škodná, ouražčivá, nepotřebná často při té svátosti mluvení! Než mluvení o rozličnosti bytův Krista Ježíše, těla a krve jeho i účastnosti i pravd víry, o rozdílích podstatných i služebných i případných, to jistě nyní potřebné učení všem jest a divná věc jest do těch mistrův, že nic víc nechtí míti při té svátosti, než aby Kristus, celý Bůh a člověk věřen a ctěn by poklonou božskou! Ale by oni na to se ptali, poněvádž tato slu- žebnost Kristova jest, nač a (k) které potřebě lidu měla by ustavena býti, aneb kterak a (k) kterému konci mělo by skrze ně slouženo býti, toho všeho úmysla Kristova nechavše, se i lid na to uvedli, aby Kristu tu domnělému v té svátosti sloužili božskou službou i poklonou vnitřní i zevnitřní, rozličností aparátův a zvukův i slav- ností a potom aby se s svou zjedí na to chovali, povinnosti mše, každého dne ku poctě a k oběti té svátosti způsobivše tu všecku víru i poklonu i spasení i náboženství i život věčný složili etc. f. 99a (Píše dál Rokycán): „O jiné rozdíly mezi stranami mistruov a kněží táborskýcha takéa jest na pochválení sněmu podánob. a Protož o svátostech takto sněm chválí: Sedmera“ svátost, totiž křest, biřmování, pokání, tělo a krev boží, kněžstvod, a AII: tak. b A II: podán. cA II: sedmeru. d V A II následuje: a. a K tomuto místu v B. in margine rukou 16. století: Pro pána Boha.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 81 víc má ctěn býti než ta svátost, jenž proň a ne on pro ni učiněn. Bojí se Antikrist, kdyby to učení šlo, že by nákladové kostelův, klášterův, oltářův, kněží, roucha, osudí, žákovstva a rozličné zjedi daremné a rozličných aparátův, kteréž na jeho falešné víry vyznání nakládali, že by netoliko přestala, ale na chudé věrné účastníky Kristovy ku poctě v nich Krista pravé a potřebnější než v svátosti a vyšší byli by obracováni a přestalo by se od nadávaní na takové zjedí prázdné, zahálevé, žeroucí to, což by mělo chudým dáno býti, neb to vyznání víry Rokycánovy vše to působilo i působí. Také zastavuje potřebný rozdíl činiti ku poznání bludův a pravdy i ku poznání služby posvátné i ku požívaní potřebnému skrze ni mezi bytem podstatným a posvátným činiti, bez kteréhož rozdílu a řádu jeho nikoli není pravda, nemůž průchodu míti, ani bludové mohou poznáni býti proti víře i proti zřízenému spasení. Ty a mnohé jiné věci tento bludný sněm Rokycánem svedený za nepotřebné věci k spasení soudí, krom toho lehkého mluvení nepotřebného a pravdě škodného i všetečného (toť hodné bylo zastaviti), jako i podnes bývají všetečná, škodná, ouražčivá, nepotřebná často při té svátosti mluvení! Než mluvení o rozličnosti bytův Krista Ježíše, těla a krve jeho i účastnosti i pravd víry, o rozdílích podstatných i služebných i případných, to jistě nyní potřebné učení všem jest a divná věc jest do těch mistrův, že nic víc nechtí míti při té svátosti, než aby Kristus, celý Bůh a člověk věřen a ctěn by poklonou božskou! Ale by oni na to se ptali, poněvádž tato slu- žebnost Kristova jest, nač a (k) které potřebě lidu měla by ustavena býti, aneb kterak a (k) kterému konci mělo by skrze ně slouženo býti, toho všeho úmysla Kristova nechavše, se i lid na to uvedli, aby Kristu tu domnělému v té svátosti sloužili božskou službou i poklonou vnitřní i zevnitřní, rozličností aparátův a zvukův i slav- ností a potom aby se s svou zjedí na to chovali, povinnosti mše, každého dne ku poctě a k oběti té svátosti způsobivše tu všecku víru i poklonu i spasení i náboženství i život věčný složili etc. f. 99a (Píše dál Rokycán): „O jiné rozdíly mezi stranami mistruov a kněží táborskýcha takéa jest na pochválení sněmu podánob. a Protož o svátostech takto sněm chválí: Sedmera“ svátost, totiž křest, biřmování, pokání, tělo a krev boží, kněžstvod, a AII: tak. b A II: podán. cA II: sedmeru. d V A II následuje: a. a K tomuto místu v B. in margine rukou 16. století: Pro pána Boha.
Strana 82
82 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 99b manželstvo, olej svatý mají držány a zachoványa býti od křesťanuovb tak, jakož příleží na křesťanské stavy a osoby. Olej svatý na nemocného buď/ kladen od kněží a křížmo svaté na děti na křtu obyčejem navyklým a řádem a buďte lidé učeni od kněžíe, aby těch věcí žádali. Stojí o tom psáno v VI ka(pitole) svatého Marka, že Kristovi učedlníci8 kladli jsú olej na nemocnéa, a svatý Jakub tak nemocné učí, aby žádali od kněžíh oleje svatého kladení?. K tomu súch doktorové, svatý Béda na svatého Lukášer, svatý Augustíni, svatýj Tomáš, Innocentiusk, Lyra a jiní mnozí etc. Tohotom pochválení o svátostech potvrzuje° mistr Petr Engliš onou? vejpovědír, když tos za císaře Zigmundá mezi mistry a mezit táborskými kněžími“ vypověděl jest o sedmeré svátosti, aby byla držána a zachovávánal, a k tomu jesty přivedl mistra Jana Viglefa, že tak držal v Trialogu v I, v II a v III ka(pitole)), a mistra Jana Husi na čtvrté knihy hlubokých smysluov2. Odpověd z zákonaz: A ty Jordáne, obrátil si se spátkem! Však za krále mladého chystaje se k smrti jináč si o zavedení při svátostech kázal řka, že ve všecky svátosti diábel duchem svým vkročil a k svému zisku jich požívá, i vyčítal si pořád řka: „V bludu se a ve lži křtí, biřmují, tělo a krev Kristovu přijímají etc.4“ a o kněžství zvláště řekl, že se mnozí holé a řídcí světí5 — a tuto pak bez vymínky a V AII chybí: a zachovány. b V AII následuje: a zachovávány. C AII: sluší. d AII: buď kladený na nemocné. e V AII chybí: od kněží. IVAII chybí. g B.: učedlíci. h AII: od kněze. ch B.i P.: se. 1 P.iB.: se. j VAII ná- sleduje: Jeroným. k VAII chybí. 1AII: s Innocenciem. m AIIchybí. n AHaB.: chválení. o AII: potvrzují. P AII: v oné. r V AII následuje: dí. s AII: kdežto tV B. chybí. u AII: kněžími táborskými. v V AII chybí. x V AII chybí. y AII: prvé, druhé i třetí v kapitolách. z Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Mk 6, 13. ß Jak. 5, 14. Y Bedae Venerabilis in Lucae evangelium expositio u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 92., str. 447. 1 O výpovědi Englišově viz pozn. na str. 50. Srovnej HOFLER, Geschichts- schreiber II, 706 (WYCLIF, Trialogus lib. IV.. cap. 1—3 ve vydání Lechlerově /Oxford 1869] str. 244—254). 2 Míní se Husův výklad na Sentence Petra Lombarda (vydán FLAJŠ- HANSEM, Spisy M. Jana Husi, sv. 4—6, r. 1904). 3 O tom, že za panování Ladislava Pohrobka Rokycana byl pronásledován, není zpráv současných, ale Krasonický praví, že „když mladý král umřel, již se Rokycana nebál smrti jako dříve“ (srov. Akty I, str. 2 pozn.). 4 Srovnej o kázáních Rokycanových Akty I, str. 1, pozn. 2 a str. 693 a k tomuto místu zvláště AKTY I, str. 605. Srov. AKTY I, str. 322.
82 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 99b manželstvo, olej svatý mají držány a zachoványa býti od křesťanuovb tak, jakož příleží na křesťanské stavy a osoby. Olej svatý na nemocného buď/ kladen od kněží a křížmo svaté na děti na křtu obyčejem navyklým a řádem a buďte lidé učeni od kněžíe, aby těch věcí žádali. Stojí o tom psáno v VI ka(pitole) svatého Marka, že Kristovi učedlníci8 kladli jsú olej na nemocnéa, a svatý Jakub tak nemocné učí, aby žádali od kněžíh oleje svatého kladení?. K tomu súch doktorové, svatý Béda na svatého Lukášer, svatý Augustíni, svatýj Tomáš, Innocentiusk, Lyra a jiní mnozí etc. Tohotom pochválení o svátostech potvrzuje° mistr Petr Engliš onou? vejpovědír, když tos za císaře Zigmundá mezi mistry a mezit táborskými kněžími“ vypověděl jest o sedmeré svátosti, aby byla držána a zachovávánal, a k tomu jesty přivedl mistra Jana Viglefa, že tak držal v Trialogu v I, v II a v III ka(pitole)), a mistra Jana Husi na čtvrté knihy hlubokých smysluov2. Odpověd z zákonaz: A ty Jordáne, obrátil si se spátkem! Však za krále mladého chystaje se k smrti jináč si o zavedení při svátostech kázal řka, že ve všecky svátosti diábel duchem svým vkročil a k svému zisku jich požívá, i vyčítal si pořád řka: „V bludu se a ve lži křtí, biřmují, tělo a krev Kristovu přijímají etc.4“ a o kněžství zvláště řekl, že se mnozí holé a řídcí světí5 — a tuto pak bez vymínky a V AII chybí: a zachovány. b V AII následuje: a zachovávány. C AII: sluší. d AII: buď kladený na nemocné. e V AII chybí: od kněží. IVAII chybí. g B.: učedlíci. h AII: od kněze. ch B.i P.: se. 1 P.iB.: se. j VAII ná- sleduje: Jeroným. k VAII chybí. 1AII: s Innocenciem. m AIIchybí. n AHaB.: chválení. o AII: potvrzují. P AII: v oné. r V AII následuje: dí. s AII: kdežto tV B. chybí. u AII: kněžími táborskými. v V AII chybí. x V AII chybí. y AII: prvé, druhé i třetí v kapitolách. z Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Mk 6, 13. ß Jak. 5, 14. Y Bedae Venerabilis in Lucae evangelium expositio u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 92., str. 447. 1 O výpovědi Englišově viz pozn. na str. 50. Srovnej HOFLER, Geschichts- schreiber II, 706 (WYCLIF, Trialogus lib. IV.. cap. 1—3 ve vydání Lechlerově /Oxford 1869] str. 244—254). 2 Míní se Husův výklad na Sentence Petra Lombarda (vydán FLAJŠ- HANSEM, Spisy M. Jana Husi, sv. 4—6, r. 1904). 3 O tom, že za panování Ladislava Pohrobka Rokycana byl pronásledován, není zpráv současných, ale Krasonický praví, že „když mladý král umřel, již se Rokycana nebál smrti jako dříve“ (srov. Akty I, str. 2 pozn.). 4 Srovnej o kázáních Rokycanových Akty I, str. 1, pozn. 2 a str. 693 a k tomuto místu zvláště AKTY I, str. 605. Srov. AKTY I, str. 322.
Strana 83
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 83 svátostia všecky chválíš. Byloť by jistě co chváliti, kdyby jich kněží neřádně od Antikrista nepřijímali v jeho smyslu a úmyslu scestném a kdyby jimi na svých místech bylo v jich pravém smyslu i úmyslu k pravdě podstatné víry čtení svatého zákona úmluvy věrně a právě i zřízeně slouženo. Než tak, jak se jim podlé nynějších smyslův a cerimoní slouží k zavedení od zřízeného v pravdě spasení a na nich se mylně v křesťanství i ve všem náboženství i se všemi duchovními věcmi staví svátost i církev nynější s sluhami marně, bludně a falešně zakládá, není co o ně státi ani pochvalovati; neb pravda jich duchovní podstatná, ano právě ani služebná se nezná, ani před nimi hodnosti nabývá, ani k ní lidé skrze ně zřízeně uvedeni bývají k požívaní jejímu, ale což jest hůř, že pravda podstatná mocně se jim nynější víře o nich odporně proti zákonu čtení připisuje a jimi v slovu čtení se neslouží k víře a k spravedlnosti z víry, ale jim se slouží a z samého způsobení zevnitřního a přijímaní svědčí se to, což v Kristu z mi/losti skrze f. 100a víru čtení svatého dává se od Boha a jimi se kupčí o duše a loupí se svět etc. Co se tkne poslední svátosti olejem mazání, to provedeno nemůž býti ze čtení svatého; neb ještě tehdy svátosti nového svědectví nebyly vydány, ani křest, první svátost a ovšem ani jiné, tak, aby tato poslední byla a také apoštolé těch služebností sami nedošli, ale na starou vinnici byli posláni a tím mazáním nečinili ani znamenali ani svědčili zdraví duší v odpuštění hříchův, ale těl, místo čehož potom ruce na nemocné kladli a dobře se na těle měli. A kdož právě by v soud vzal řeč svatého Jakuba«, nalezl by, že on nemocnému nekázal prvotně kněze zboru volati pro mazání olejem, ale pro modlitbu víry, jížto připisuje zdraví i od- puštění hříchův, a toho na znamení t(otiž) velí mazati olejem nic mu nepřipisuje ani jeho světiti káže ani zaň podymní vybírati. Protož zdá se, že velmi jest lehké chválení jeho. By byli radče zchválili, aby kněží učili se i lid, proč mají volati kněží, že pro zprávu naděje a pro rozsouzení, byl-li by v ní v pravdě, a pro utvrzení v ní k požívaní etc., toť by chvály hodné bylo. Píše dále chválení sněmu«: „Item, chválíme to křesťanómd, kteříž očistec držíce po tomtop životěe za duše věrné modlé se a skutky jiné činí z lásky. A že kněží a V originále následuje ještě jednou: svátosti. b V originále: poddymní. c Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. dV B. a P. chybí: to křesťanóm. e B.: životu. f AII: mrtvé. a Jak. 5, 14—15. p VAII po straně: očistec rukou C z I svazku Aktů. 6*
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 83 svátostia všecky chválíš. Byloť by jistě co chváliti, kdyby jich kněží neřádně od Antikrista nepřijímali v jeho smyslu a úmyslu scestném a kdyby jimi na svých místech bylo v jich pravém smyslu i úmyslu k pravdě podstatné víry čtení svatého zákona úmluvy věrně a právě i zřízeně slouženo. Než tak, jak se jim podlé nynějších smyslův a cerimoní slouží k zavedení od zřízeného v pravdě spasení a na nich se mylně v křesťanství i ve všem náboženství i se všemi duchovními věcmi staví svátost i církev nynější s sluhami marně, bludně a falešně zakládá, není co o ně státi ani pochvalovati; neb pravda jich duchovní podstatná, ano právě ani služebná se nezná, ani před nimi hodnosti nabývá, ani k ní lidé skrze ně zřízeně uvedeni bývají k požívaní jejímu, ale což jest hůř, že pravda podstatná mocně se jim nynější víře o nich odporně proti zákonu čtení připisuje a jimi v slovu čtení se neslouží k víře a k spravedlnosti z víry, ale jim se slouží a z samého způsobení zevnitřního a přijímaní svědčí se to, což v Kristu z mi/losti skrze f. 100a víru čtení svatého dává se od Boha a jimi se kupčí o duše a loupí se svět etc. Co se tkne poslední svátosti olejem mazání, to provedeno nemůž býti ze čtení svatého; neb ještě tehdy svátosti nového svědectví nebyly vydány, ani křest, první svátost a ovšem ani jiné, tak, aby tato poslední byla a také apoštolé těch služebností sami nedošli, ale na starou vinnici byli posláni a tím mazáním nečinili ani znamenali ani svědčili zdraví duší v odpuštění hříchův, ale těl, místo čehož potom ruce na nemocné kladli a dobře se na těle měli. A kdož právě by v soud vzal řeč svatého Jakuba«, nalezl by, že on nemocnému nekázal prvotně kněze zboru volati pro mazání olejem, ale pro modlitbu víry, jížto připisuje zdraví i od- puštění hříchův, a toho na znamení t(otiž) velí mazati olejem nic mu nepřipisuje ani jeho světiti káže ani zaň podymní vybírati. Protož zdá se, že velmi jest lehké chválení jeho. By byli radče zchválili, aby kněží učili se i lid, proč mají volati kněží, že pro zprávu naděje a pro rozsouzení, byl-li by v ní v pravdě, a pro utvrzení v ní k požívaní etc., toť by chvály hodné bylo. Píše dále chválení sněmu«: „Item, chválíme to křesťanómd, kteříž očistec držíce po tomtop životěe za duše věrné modlé se a skutky jiné činí z lásky. A že kněží a V originále následuje ještě jednou: svátosti. b V originále: poddymní. c Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. dV B. a P. chybí: to křesťanóm. e B.: životu. f AII: mrtvé. a Jak. 5, 14—15. p VAII po straně: očistec rukou C z I svazku Aktů. 6*
Strana 84
84 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 100b táborští mnoho ka Viglefovi hledíb, jeho tu jime před očid klademe, že v knihách o světském panování zakládá očistec v zákoně božím na řeč svatého Pavla k Korintuom« a dí, že to písmo svatý Augustin ae jiní svatí doktorové často vykládají o očistci, a dí: Kterakýkolif rozum jest svatého Pavla v jeho řeči, jistá jest věce, že zuostává muka očistce po tomto životěß. Nebh i v onomch písmě zakládái, jenži pán Ježíš dí, že hřích proti Duchu Svatému neodpustík se ani na tomto světě ani na budúcímr. K témuž jest svatý Kliment, učedlník svatého Petra, Dionysius!, učedlníkm svatého Pavla, Origenes, Augustín, Jeroným, Rehoř a jiní mnozí doktorové. K témuž jest vejpověd svrchu psanán mistra Petra“ Engliše, jenž takto dí: OP očišťování duši z tělí vyšlých v Novém zákoně má držáno býti a že mají se za/ duše modliti a jiné skutky milosrdné činitiô1, a dovodí toho Viklefems v Dekalogu at v jiných několiko“ knihách a mistrem Husí na knihy čtvrté hlubokých smysluovy?“ Odpověd z zákona: Očistec po smrti duší nikdý se v písmích nenalézá, neb jest proti víře zde Bohem zřízeného spasení; neb Bůh své spasence zde čistí na duši nejprv milostí svou, druhé u vykoupení a v dosti- činění v zasloužení smrti a vylití krve Syna božího na očištění a na odpuštění všech všeho světa hříchův, třetí Duch svatý čistí skrze víru srdce i svědomí, čtvrté čistí slovo boží v poslušenství víry a pokání, páté čistí smlouva zákona božího nového svědectví v přisluhování svátostí, křtu a jiných, a zvlášť pravda pravého pokání i modlitba víry, šesté čistí zachovávaní řečí božích, sedmé čistí láska a milování, osmé čistí skutkové milosrdní, duchovní i tělesní, deváté čistí pokušení mnohá zde v pravdě, desáté čistí trpělivost v dlouhočekání a v setrvání do konce. a VB. následuje: k mistru. b AII: hledíc. cB.: jmě. d AII: tu před oči jim. e P. a AII: i. fB.: kterýžkoli; AII: kterýkoli. g AII: věc jest. h B. ne. ch AII: i na onom. i AII: zakládají. j AII: že. k AII: neodpouští. 1 AII: svatý Dionysius. m V P. a B. chybí. n AII: jmenovaná. oVAIIiP. chybí. P V AII chybí. rAIIiP.: z těla. S AII: Vigleffem. t AII:i. u AII. několika. v V AII následuje: etc. x Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a 1 Kor. 3, 8. ß Johannis Wyclif, De civili dominio liber tertius, cap. XXVII ve Wyclifs Latin Works II, de civili dominio vol. IV., str. 633—634. 7 Mat. 12. 31 a Mk. 3, 28. ô Höfler, Geschichtsschreiber II, 706. 1 O výpovědi Englišově (r. 1436) viz pozn. na str. 50. Mini se výklad na Sentence Petra Lombarda. (Vyd. Flajšhans). 2
84 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 100b táborští mnoho ka Viglefovi hledíb, jeho tu jime před očid klademe, že v knihách o světském panování zakládá očistec v zákoně božím na řeč svatého Pavla k Korintuom« a dí, že to písmo svatý Augustin ae jiní svatí doktorové často vykládají o očistci, a dí: Kterakýkolif rozum jest svatého Pavla v jeho řeči, jistá jest věce, že zuostává muka očistce po tomto životěß. Nebh i v onomch písmě zakládái, jenži pán Ježíš dí, že hřích proti Duchu Svatému neodpustík se ani na tomto světě ani na budúcímr. K témuž jest svatý Kliment, učedlník svatého Petra, Dionysius!, učedlníkm svatého Pavla, Origenes, Augustín, Jeroným, Rehoř a jiní mnozí doktorové. K témuž jest vejpověd svrchu psanán mistra Petra“ Engliše, jenž takto dí: OP očišťování duši z tělí vyšlých v Novém zákoně má držáno býti a že mají se za/ duše modliti a jiné skutky milosrdné činitiô1, a dovodí toho Viklefems v Dekalogu at v jiných několiko“ knihách a mistrem Husí na knihy čtvrté hlubokých smysluovy?“ Odpověd z zákona: Očistec po smrti duší nikdý se v písmích nenalézá, neb jest proti víře zde Bohem zřízeného spasení; neb Bůh své spasence zde čistí na duši nejprv milostí svou, druhé u vykoupení a v dosti- činění v zasloužení smrti a vylití krve Syna božího na očištění a na odpuštění všech všeho světa hříchův, třetí Duch svatý čistí skrze víru srdce i svědomí, čtvrté čistí slovo boží v poslušenství víry a pokání, páté čistí smlouva zákona božího nového svědectví v přisluhování svátostí, křtu a jiných, a zvlášť pravda pravého pokání i modlitba víry, šesté čistí zachovávaní řečí božích, sedmé čistí láska a milování, osmé čistí skutkové milosrdní, duchovní i tělesní, deváté čistí pokušení mnohá zde v pravdě, desáté čistí trpělivost v dlouhočekání a v setrvání do konce. a VB. následuje: k mistru. b AII: hledíc. cB.: jmě. d AII: tu před oči jim. e P. a AII: i. fB.: kterýžkoli; AII: kterýkoli. g AII: věc jest. h B. ne. ch AII: i na onom. i AII: zakládají. j AII: že. k AII: neodpouští. 1 AII: svatý Dionysius. m V P. a B. chybí. n AII: jmenovaná. oVAIIiP. chybí. P V AII chybí. rAIIiP.: z těla. S AII: Vigleffem. t AII:i. u AII. několika. v V AII následuje: etc. x Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a 1 Kor. 3, 8. ß Johannis Wyclif, De civili dominio liber tertius, cap. XXVII ve Wyclifs Latin Works II, de civili dominio vol. IV., str. 633—634. 7 Mat. 12. 31 a Mk. 3, 28. ô Höfler, Geschichtsschreiber II, 706. 1 O výpovědi Englišově (r. 1436) viz pozn. na str. 50. Mini se výklad na Sentence Petra Lombarda. (Vyd. Flajšhans). 2
Strana 85
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 85 V tom desateru čištění podlé písem zákona jistý očistec se zde svědčí, neb to schválení očistce netoliko proti víře písem svatých jest o dvojí cestě a o dvojím konci při smrti spravedlivých i nepravých, o dvojím místě po smrti, v nebi neb v pekle etc., ale jest i proti rozumu, aby samy duše bez těl, v nichž hřešily, měly čištěny býti a aby muka ohně pekelného diáblu i andělom jeho připravená měla dokonati spasení a čištění duše; neb ti, jenž ten očistec z ukázování snův nalezený tvrdí býti pravý, vypisují, že tam s hříchy smrtedlnými, nekajícími žádný nejde, než toliko kající, a to ti, jenž by dosti neučinili uložení kněžskému při zpo- vědi, pokut, modliteb říkaní, Bohu, svatým, světicem, panně Mariji, postům k nim neb bděním, poutem, oferám neb jiným romějem, ale jsouc brže zachváceni smrtí, že ti jdou do očistce a tu za to mají trpěti, leč je živí vymodlé a nadáním za duše vyprosí, a na to sou nadání na duchovenstvo, klášterové, oltářové, kupování mší etc. Proti čemuž s. Jakub svědčí, že bude-li v hříších nemocný při smrti, k víře a k modlitbě kněžské před smrtí budou jemu všechny odpuštěny i s pokutamia, neb dí: Smiloval se Pán nad ním a dluh odpustil i propustil jehoß. Ale tito, aby zamyšlenými slovy kupčiliv o duše mrtvých a loupili živé prodávajíc odpustky, mše, svá bratrství hříšníkom světa, tak, aby svět, jenž pravdy lásky nepřijalô a sluch od ní odvrátil, oklamali zamyšlenými slovy, kupčí oa spasení« od počátku křtem až do konce troštu falešného čištění po smrti. Ku písmom pak, na nichž se jim zdá základně státi to ne- moudré schválení, dí se: A nejprv k řeči svatého Pavla k Korintom, jenž o zprávách na základu Krista a čtení víry stavějících učení, rozdíl mezi nimi klade, že jedni zlato, stříbro a drahé kamení stavějíš, totiž víru a spravedlnost z víry i skutky z ní pocházející, vzdělávají a někteří dříví, seno, strništěn, t(otiž) zákonní věci, oby- čeje otcův a ustavení lidská, i dí: Dílo učení jednoho každého, jaké jest, oheň zkusí“, ne očistcový po smrti na onom světě, ale pokušení při víře podlé toho: Osudí hrnčířova zkušuje pec, ale lidi spravedlivé pokušení« a s. Petr: Aby zkušení víry vaší mnohém dražší bylo než zlato, jenž se v ohni zkušujez a čí?, totiž učení a V originále opraveno z: od. b V originále jest toto slovo připsáno po straně se značkou, že patří na toto místo. a Jak. 5, 15. Mat. 18, 27. 7 Narážka na 2 Petr 2, 3. ô Narážka na 2 Tes. 2, 10. s Narážka na 2 Petr 2, 3. Narážka na 1 Kor. 3, 12. 7 Narážka na 1 Kor. 3, 12. 1 Kor. 3, 13. Sir. 27, 6. z 1 Petr 1, 7. RVAI po straně: učení, rukou C svazku I. Aktů. f. 101 a
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 85 V tom desateru čištění podlé písem zákona jistý očistec se zde svědčí, neb to schválení očistce netoliko proti víře písem svatých jest o dvojí cestě a o dvojím konci při smrti spravedlivých i nepravých, o dvojím místě po smrti, v nebi neb v pekle etc., ale jest i proti rozumu, aby samy duše bez těl, v nichž hřešily, měly čištěny býti a aby muka ohně pekelného diáblu i andělom jeho připravená měla dokonati spasení a čištění duše; neb ti, jenž ten očistec z ukázování snův nalezený tvrdí býti pravý, vypisují, že tam s hříchy smrtedlnými, nekajícími žádný nejde, než toliko kající, a to ti, jenž by dosti neučinili uložení kněžskému při zpo- vědi, pokut, modliteb říkaní, Bohu, svatým, světicem, panně Mariji, postům k nim neb bděním, poutem, oferám neb jiným romějem, ale jsouc brže zachváceni smrtí, že ti jdou do očistce a tu za to mají trpěti, leč je živí vymodlé a nadáním za duše vyprosí, a na to sou nadání na duchovenstvo, klášterové, oltářové, kupování mší etc. Proti čemuž s. Jakub svědčí, že bude-li v hříších nemocný při smrti, k víře a k modlitbě kněžské před smrtí budou jemu všechny odpuštěny i s pokutamia, neb dí: Smiloval se Pán nad ním a dluh odpustil i propustil jehoß. Ale tito, aby zamyšlenými slovy kupčiliv o duše mrtvých a loupili živé prodávajíc odpustky, mše, svá bratrství hříšníkom světa, tak, aby svět, jenž pravdy lásky nepřijalô a sluch od ní odvrátil, oklamali zamyšlenými slovy, kupčí oa spasení« od počátku křtem až do konce troštu falešného čištění po smrti. Ku písmom pak, na nichž se jim zdá základně státi to ne- moudré schválení, dí se: A nejprv k řeči svatého Pavla k Korintom, jenž o zprávách na základu Krista a čtení víry stavějících učení, rozdíl mezi nimi klade, že jedni zlato, stříbro a drahé kamení stavějíš, totiž víru a spravedlnost z víry i skutky z ní pocházející, vzdělávají a někteří dříví, seno, strništěn, t(otiž) zákonní věci, oby- čeje otcův a ustavení lidská, i dí: Dílo učení jednoho každého, jaké jest, oheň zkusí“, ne očistcový po smrti na onom světě, ale pokušení při víře podlé toho: Osudí hrnčířova zkušuje pec, ale lidi spravedlivé pokušení« a s. Petr: Aby zkušení víry vaší mnohém dražší bylo než zlato, jenž se v ohni zkušujez a čí?, totiž učení a V originále opraveno z: od. b V originále jest toto slovo připsáno po straně se značkou, že patří na toto místo. a Jak. 5, 15. Mat. 18, 27. 7 Narážka na 2 Petr 2, 3. ô Narážka na 2 Tes. 2, 10. s Narážka na 2 Petr 2, 3. Narážka na 1 Kor. 3, 12. 7 Narážka na 1 Kor. 3, 12. 1 Kor. 3, 13. Sir. 27, 6. z 1 Petr 1, 7. RVAI po straně: učení, rukou C svazku I. Aktů. f. 101 a
Strana 86
86 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 101b kterého učitele, stane, t(otiž) v pokušení v lidech, u víře, (k) kteréž vzdělává, odplatu vezme, neb den Páně, t(otiž) pokušení, v ohně k zkušení se ukáže, k ukázaní po zkušení stálosti díla, jaké by bylo číkoli z učitelův; pakli čí dilo hořeti bude v pokušení, ni v lidech, ní s lidmi u víře nestane, ale vypadnou tím učením z víry. Škodu ten učitel strany své mzdy míti bude; sám, bude-li jináč věrný a neznající, by zlé vzdělával, aneb poznaje pokání i nápravu činil by, bude spasen, ale jako skrze oheňu pokušení, zármutkův i hanby i práce etc. A z toho jisté, že to písmo není o tom snovém očišťování po smrti, jináč musili by sami do něho zprávce, učitelé a kněží, neb oni vzdělávají učení etc., o nichž apoštol mluví a ne o poddaných. K druhému pak písmu, že hřích proti Duchu Svatému nebude odpuštěn ani na tomto světě ani na budoucíme, tu řeč svou vy- kládá sám Pán řka: Což rozvížeš na zemi neb svížeš, rozvázáno neb svázáno bude v nebir, a komuž odpustíte hříchy neb zadržíte, odpuštěny neb zadržány budou jima./ Vidíš-liž, že svět zde na zemi jest a svět jiný v nebi a ne v pekle jest. A poněvádž tato i jiná písma bludně berou a svodně přivodí, z toho jisté, že toto schválení sněmu očistce bludné jest, při němž se nesjednávají ani doktoři ani strany místa ani strany času ani muk, neb z vidění snův a z ukazování ve snách mrtvých počal se a potom domnínkami a falešným písem natahováním tvrzen zvlášť Tomášem z Aquíny, kterýž mu nalezl místo, rozděliv peklo na tré, jednu částku dětem nekřtěným bez muk vyměřil, druhou částku s mukami ohně čistícího dušem, třetí částku téhož ohně zatracencův«. To jeho smyšlenka, po níž všickni postoupili. A bylo by ptáti se jich, kam pak čistiti se chodily duše před Kristem, doníž ještě nebylo tohoto očistce nalezení, neb Kristus o dvou mluví, o bohatcovi a o Lazarovi, o jednom, že do lůna Abra- hamova šel, a druhém, že do pekla pravě, že mezi místy těch dvou cíl veliký utvrzen etc.* a 1 Kor. 3, 13—15. ß Mat. 12, 31 a Mk. 3, 28. 7 Mat. 16, 19. ô Jan 20, 23. s Srov. Thomae Aquinatis, Summa theologica, pars tertia, Supplementum, Appen- dix, Questio prima, secunda, articuli duo, Sancti Thomae Aquinatis Opera omnia t. IV. (Parmae 1854) str. 682 a násl. Luk. 16, 20—26.
86 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 101b kterého učitele, stane, t(otiž) v pokušení v lidech, u víře, (k) kteréž vzdělává, odplatu vezme, neb den Páně, t(otiž) pokušení, v ohně k zkušení se ukáže, k ukázaní po zkušení stálosti díla, jaké by bylo číkoli z učitelův; pakli čí dilo hořeti bude v pokušení, ni v lidech, ní s lidmi u víře nestane, ale vypadnou tím učením z víry. Škodu ten učitel strany své mzdy míti bude; sám, bude-li jináč věrný a neznající, by zlé vzdělával, aneb poznaje pokání i nápravu činil by, bude spasen, ale jako skrze oheňu pokušení, zármutkův i hanby i práce etc. A z toho jisté, že to písmo není o tom snovém očišťování po smrti, jináč musili by sami do něho zprávce, učitelé a kněží, neb oni vzdělávají učení etc., o nichž apoštol mluví a ne o poddaných. K druhému pak písmu, že hřích proti Duchu Svatému nebude odpuštěn ani na tomto světě ani na budoucíme, tu řeč svou vy- kládá sám Pán řka: Což rozvížeš na zemi neb svížeš, rozvázáno neb svázáno bude v nebir, a komuž odpustíte hříchy neb zadržíte, odpuštěny neb zadržány budou jima./ Vidíš-liž, že svět zde na zemi jest a svět jiný v nebi a ne v pekle jest. A poněvádž tato i jiná písma bludně berou a svodně přivodí, z toho jisté, že toto schválení sněmu očistce bludné jest, při němž se nesjednávají ani doktoři ani strany místa ani strany času ani muk, neb z vidění snův a z ukazování ve snách mrtvých počal se a potom domnínkami a falešným písem natahováním tvrzen zvlášť Tomášem z Aquíny, kterýž mu nalezl místo, rozděliv peklo na tré, jednu částku dětem nekřtěným bez muk vyměřil, druhou částku s mukami ohně čistícího dušem, třetí částku téhož ohně zatracencův«. To jeho smyšlenka, po níž všickni postoupili. A bylo by ptáti se jich, kam pak čistiti se chodily duše před Kristem, doníž ještě nebylo tohoto očistce nalezení, neb Kristus o dvou mluví, o bohatcovi a o Lazarovi, o jednom, že do lůna Abra- hamova šel, a druhém, že do pekla pravě, že mezi místy těch dvou cíl veliký utvrzen etc.* a 1 Kor. 3, 13—15. ß Mat. 12, 31 a Mk. 3, 28. 7 Mat. 16, 19. ô Jan 20, 23. s Srov. Thomae Aquinatis, Summa theologica, pars tertia, Supplementum, Appen- dix, Questio prima, secunda, articuli duo, Sancti Thomae Aquinatis Opera omnia t. IV. (Parmae 1854) str. 682 a násl. Luk. 16, 20—26.
Strana 87
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TABORY. 87 Píše dáleaa: „Item chválíc pravíme, že svatých� pomoci, kteříž jsú v nebeském království, mají hodně od zde přebývajících křesťanuov žádány býti. Zakládá tuto pravdu svatý Tomášy v řeči svatého Joba, kdež se dí: Volej, jest-li, kto by tobě odpověděl, a k některému svatému“ se obraťo. Protož náše volání jestd, jakož dí svatý Rehoře, pokornú prosbúť prositi«. Opět na oné řeči proroka Ozee? zakládá ses, kdež Jákob statečně se měl k anjelovih a posílench jsa plakali a prosil jesti jeho. Tu dí výklad pořádný na to slovo „statečně se měl“: Totiž prosbamik žádav požehnání a posilnění jest po přijatém požehnání! od anjelamy, nebon plakal jest prose požehnání“ on Jákob a prosil jeho řka: Nepustím tebe jediné, leč prvé požehnáš mi“. Tak Origenes na mnoho° místech dotýká drže pravdu svrchu položenú a naP prvním kázaní na Ezechiele proroka mluvě o tom i dí prose anděla: Zavítej, anděle, přijmi starce obráceného od bludu prvního a dí dále: A přijma jeho jako dobrý lékař, zachovaj a naučí. Též s. Augustín držal jest, svatý Jeroným a Rehoř a svatý Ambrož“ v knihách třetích o vdovách píše, že mají prošeni býti anjelés, jenž jsú ku po- moci nám dáni i svatí mučedlníci . It dí s. Ambrož: Oni mohů za naše hříchy prositi, kteříž své vlastní hříchy“, ač jsú které měli, obmyli jsúv ve krvič). / f. 102a K témuž jest mistr Engliš v svrchu řečenéy vejpovědil a dovodí mistrem Janem Viglefemz v Trialogu v ka(pitole) XXXIaa a (mistrem Janem Husí) v kázaní o matce boží na ono slovo: Maria nejlepší stránku jest vyvolilabby a mistrem Janem Husí na čtvrté knihy hlubokých smyslův.2“ a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b B.: žádáni. c AII: k některým z svatých. dV A II chybí. e V AII následuje: jest. f AII: prozbou. gV AII chybí. h B. a AII: andělovi. ch B.: posilněn. i AII: plakal jest. iVAII chybí. k AII: prozbami. IV A II chybí: a posilněn X požehnání mAIIiB.: anděla. n V P. a AII chybí: nebo X požehnání. o AII: mnoha. pAII: v. r AII: s svatým Jeronýmem a svatým Ambrožem. s B. i AII: andělé. t V AII chybí. u V AII následuje: i. v AII: svou. x A II: krví. y B.: pravé. z VA II chybí. aa A II: 31. bb AII: vyvolila jest. a VAII po straně červeně rukou C z I. svazku Aktů: Vzývání svatých. VB. po straně: Angelové. 7 Thomae Aquinatis, Expositio in librum beati Job v „Opera omnia“ t. 14., pag. 22 (Parmae 1852—1869). ô Job 5, 1. s Gregorii Magni, Moralium liber V u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 75., str. 723. § Oz. 1, 3. v Nelze říci, jaký nebo čí výklad jest tu míněn; ve známých glossách a ve výkladech jako jest Lyrův se nevyskytuje. » 1. M. 32, 26. Origenes, In Ezechielem homilia I u Migne, Patrologia, ser. gr. t. 13., str. 675. z S. Am- brosii. De viduis liber unus u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 16. str. 251 (srov. tamže str. 263—264). A Tamže. u Luk. 10, 42. 1 O výpovědi Englišově viz pozn. 1 na str. 50. Srov. HÖFLER, Ge- schichtsschreiber II, 706. WYCLIF, Trialogus, lib. IV., cap. 31, vyd. Lechler, Oxford 1869, str. 353 a násl. Mini se výklad na Sentence Petra Lombarda. (Vyd. Flajšhans).
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TABORY. 87 Píše dáleaa: „Item chválíc pravíme, že svatých� pomoci, kteříž jsú v nebeském království, mají hodně od zde přebývajících křesťanuov žádány býti. Zakládá tuto pravdu svatý Tomášy v řeči svatého Joba, kdež se dí: Volej, jest-li, kto by tobě odpověděl, a k některému svatému“ se obraťo. Protož náše volání jestd, jakož dí svatý Rehoře, pokornú prosbúť prositi«. Opět na oné řeči proroka Ozee? zakládá ses, kdež Jákob statečně se měl k anjelovih a posílench jsa plakali a prosil jesti jeho. Tu dí výklad pořádný na to slovo „statečně se měl“: Totiž prosbamik žádav požehnání a posilnění jest po přijatém požehnání! od anjelamy, nebon plakal jest prose požehnání“ on Jákob a prosil jeho řka: Nepustím tebe jediné, leč prvé požehnáš mi“. Tak Origenes na mnoho° místech dotýká drže pravdu svrchu položenú a naP prvním kázaní na Ezechiele proroka mluvě o tom i dí prose anděla: Zavítej, anděle, přijmi starce obráceného od bludu prvního a dí dále: A přijma jeho jako dobrý lékař, zachovaj a naučí. Též s. Augustín držal jest, svatý Jeroným a Rehoř a svatý Ambrož“ v knihách třetích o vdovách píše, že mají prošeni býti anjelés, jenž jsú ku po- moci nám dáni i svatí mučedlníci . It dí s. Ambrož: Oni mohů za naše hříchy prositi, kteříž své vlastní hříchy“, ač jsú které měli, obmyli jsúv ve krvič). / f. 102a K témuž jest mistr Engliš v svrchu řečenéy vejpovědil a dovodí mistrem Janem Viglefemz v Trialogu v ka(pitole) XXXIaa a (mistrem Janem Husí) v kázaní o matce boží na ono slovo: Maria nejlepší stránku jest vyvolilabby a mistrem Janem Husí na čtvrté knihy hlubokých smyslův.2“ a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b B.: žádáni. c AII: k některým z svatých. dV A II chybí. e V AII následuje: jest. f AII: prozbou. gV AII chybí. h B. a AII: andělovi. ch B.: posilněn. i AII: plakal jest. iVAII chybí. k AII: prozbami. IV A II chybí: a posilněn X požehnání mAIIiB.: anděla. n V P. a AII chybí: nebo X požehnání. o AII: mnoha. pAII: v. r AII: s svatým Jeronýmem a svatým Ambrožem. s B. i AII: andělé. t V AII chybí. u V AII následuje: i. v AII: svou. x A II: krví. y B.: pravé. z VA II chybí. aa A II: 31. bb AII: vyvolila jest. a VAII po straně červeně rukou C z I. svazku Aktů: Vzývání svatých. VB. po straně: Angelové. 7 Thomae Aquinatis, Expositio in librum beati Job v „Opera omnia“ t. 14., pag. 22 (Parmae 1852—1869). ô Job 5, 1. s Gregorii Magni, Moralium liber V u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 75., str. 723. § Oz. 1, 3. v Nelze říci, jaký nebo čí výklad jest tu míněn; ve známých glossách a ve výkladech jako jest Lyrův se nevyskytuje. » 1. M. 32, 26. Origenes, In Ezechielem homilia I u Migne, Patrologia, ser. gr. t. 13., str. 675. z S. Am- brosii. De viduis liber unus u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 16. str. 251 (srov. tamže str. 263—264). A Tamže. u Luk. 10, 42. 1 O výpovědi Englišově viz pozn. 1 na str. 50. Srov. HÖFLER, Ge- schichtsschreiber II, 706. WYCLIF, Trialogus, lib. IV., cap. 31, vyd. Lechler, Oxford 1869, str. 353 a násl. Mini se výklad na Sentence Petra Lombarda. (Vyd. Flajšhans).
Strana 88
88 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 102b Odpověd z zákonaa: V písmích svatých nalézá se, že lidé pomoci svatých andělův zde na světě požívali a slušnou na ně jim poctivost činili i prosby, jako Abraham činil, když tří andělé přišli k němu a o podvrácení Sodomy oznamovalia, a též jiní. O lidech svatých máme, že zde pomoci jich s prosbami žádali, jako apoštol pomoci žádaje prosil od svatých zde modliteb a svatých vyšlých z těla požívali pomoci v následování víry, v trpělivosti, jakož apoštol k Židom píše řka: Majíce tak veliký oblak svědkův nasledůjtež víryß. A opět: Pomnětež na vládaře své, kteříž vám mluvili slovo boží, na jichžto východ patříce následůjtež víryr. A zde svatý Pavel s jinými po- mocníkem se nazýval řka: Pomocníci boží jsme a spomáhajíce napomínáme váss a nikdež není v žádném písmě Bohem vdechnutém, by kdo na onom světě prosil kterého svatého zač, krom bohatce v pekle, doníž lůno Abrahamovo bylo, a ten jest nic neobdržal. Také jisté, že to volání k svatým pošlo z pouhé nevěry o pánu Kristu, o dostatečnosti jeho, jako i očistec, neb to z víry má držáno i smyšleno býti, že pán Ježíš jest sám zřízený pomocník i pro- středník i orodovník, před Otcem nejmilejší a nejvzácnější, v němž mu se dobře slíbilo, ve jménu jeho prosby a modlitby slyšeti chce, neb jiné není žádné dáno lidem jméno ní k spasení“, ní k uslyšení modliteb, ní k doufaní dojíti vší milosti i pomoci než jméno jeho, jenž jest v moci a v důstojnosti nad každé jméno“, neb o něm psáno: A budeť Pán jeden a jméno jeho jedno“, v němž zaslíbení toto drahé jest. Budete-li co prositi ve jméno mé otce, dáť vám«. Proste a vezmete, neb on cestak i dvéřen k Bohu jest všeho přístupu k Bohu, všech modliteb i vší pomoci i milosti i slávy dojití, jakož dí, že žádný nepřijde k Otci jedi né skrze mne? Protož apoštol dí: Cožkoli činíte v slovu nebo v skutku, vše ve jméno pána Krista čiňteř, neb dí: Kdež se dva nebo tří zberou ve jméno mé, jáť sem mezi nimi a začkoli poprosí ve jméno mé, staneť se jimo. A dokudž tato víra stála a dokudž Krista z víry v nebi požívali, nebyli sou tito bludové na světě, jako modlitby k svatým a rozličná ve jménu jich modlosloužení etc., ale, jakož ještě v mšalech se nalézá, že nižádné prosby k svatým ani skrzeb svaté a jich jména, aleb skrze samého Krista dály se. a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. bV Originále při- psáno po straně: skrze svaté a jich jména, ale. a 1 M. 18. Žid. 12,1. r Žid. 13,7. 31 Kor. 3, 9. s2 Kor. 6, 1. 5Sk. 4, 12. z Narážka na Luk. 4, 12. Zach. 14,9. . Jan 14,13. x Jan 15,17. k Narážka na Jan 14, 6. p Narážka na Jan 10, 7. » Jan, 14, 6. § Kol. 3, 17. o Mat. 18, 20.
88 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 102b Odpověd z zákonaa: V písmích svatých nalézá se, že lidé pomoci svatých andělův zde na světě požívali a slušnou na ně jim poctivost činili i prosby, jako Abraham činil, když tří andělé přišli k němu a o podvrácení Sodomy oznamovalia, a též jiní. O lidech svatých máme, že zde pomoci jich s prosbami žádali, jako apoštol pomoci žádaje prosil od svatých zde modliteb a svatých vyšlých z těla požívali pomoci v následování víry, v trpělivosti, jakož apoštol k Židom píše řka: Majíce tak veliký oblak svědkův nasledůjtež víryß. A opět: Pomnětež na vládaře své, kteříž vám mluvili slovo boží, na jichžto východ patříce následůjtež víryr. A zde svatý Pavel s jinými po- mocníkem se nazýval řka: Pomocníci boží jsme a spomáhajíce napomínáme váss a nikdež není v žádném písmě Bohem vdechnutém, by kdo na onom světě prosil kterého svatého zač, krom bohatce v pekle, doníž lůno Abrahamovo bylo, a ten jest nic neobdržal. Také jisté, že to volání k svatým pošlo z pouhé nevěry o pánu Kristu, o dostatečnosti jeho, jako i očistec, neb to z víry má držáno i smyšleno býti, že pán Ježíš jest sám zřízený pomocník i pro- středník i orodovník, před Otcem nejmilejší a nejvzácnější, v němž mu se dobře slíbilo, ve jménu jeho prosby a modlitby slyšeti chce, neb jiné není žádné dáno lidem jméno ní k spasení“, ní k uslyšení modliteb, ní k doufaní dojíti vší milosti i pomoci než jméno jeho, jenž jest v moci a v důstojnosti nad každé jméno“, neb o něm psáno: A budeť Pán jeden a jméno jeho jedno“, v němž zaslíbení toto drahé jest. Budete-li co prositi ve jméno mé otce, dáť vám«. Proste a vezmete, neb on cestak i dvéřen k Bohu jest všeho přístupu k Bohu, všech modliteb i vší pomoci i milosti i slávy dojití, jakož dí, že žádný nepřijde k Otci jedi né skrze mne? Protož apoštol dí: Cožkoli činíte v slovu nebo v skutku, vše ve jméno pána Krista čiňteř, neb dí: Kdež se dva nebo tří zberou ve jméno mé, jáť sem mezi nimi a začkoli poprosí ve jméno mé, staneť se jimo. A dokudž tato víra stála a dokudž Krista z víry v nebi požívali, nebyli sou tito bludové na světě, jako modlitby k svatým a rozličná ve jménu jich modlosloužení etc., ale, jakož ještě v mšalech se nalézá, že nižádné prosby k svatým ani skrzeb svaté a jich jména, aleb skrze samého Krista dály se. a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. bV Originále při- psáno po straně: skrze svaté a jich jména, ale. a 1 M. 18. Žid. 12,1. r Žid. 13,7. 31 Kor. 3, 9. s2 Kor. 6, 1. 5Sk. 4, 12. z Narážka na Luk. 4, 12. Zach. 14,9. . Jan 14,13. x Jan 15,17. k Narážka na Jan 14, 6. p Narážka na Jan 10, 7. » Jan, 14, 6. § Kol. 3, 17. o Mat. 18, 20.
Strana 89
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. S Protož tito důvodové Rokycánovi k smíchu sou podobni. A nejprv, kdež Eliphasa, přítel Jobův, mluvě proti němu, jakož i trestán byl s jinými domnívaje se, že by Job to pro hříchy své trpěl, i bláznivou mu radu dával, aby volal, byl-li by kdo jemu odpovídaje aneb k některému z svatých se obrátile, nejprv to jisté, že ještě svatých duše tehdy v nebi nebyly, ale v lůnu Abrahamovu, protož neukazovali mu v nebe ani do pekla, tehdya museliť mu zde ukazovati, poněvádž mu zde volati veleli, a to mluvení bylo trestání hodné; protož z toho není žádného jiného důvodu, než trestání tohoto mistra i sněmu slepého následujícího. Též prosba Jákobova nebyla k andělu v nebe, ale zde na světěr, a tím opět se nic neprovede. A tak na základu zle položeném všecko chválení sněmu i s Rokycánem i s doktory ten blud za pravdu tvrdícími padne, jakož sou se kněží táborští neobmeškali proti těmto všem věcem na odpor s důvody jistými vyjíti, jakož v kronice jich věrně a pravě obě i Rokycánova pře i s jich důvody pokládá sel, než že mocí, ale ne pravdou utištěni, ano před časy slyšeti bylo, že jeden znamenitý z mistrův čta kroniky ty, měl jest k jiným, jimž věřil, říci, že daleko důvodové táborských kněží silnější sou než Roky- cánovi a nevím, proč nejsou přijati etc." Píše dál Rokycánb: „Item chválíme pravíce“, že křesťané mají posty zachovatid) v církvi svaté řádem, jakž která země obyčej má a kněží mají lid k těm postuom napomínati a vésti. Příklad dal náme sám Pán, že se postil a jakoť před- kládaje« půst učíh ve čtení svatého Matúše, kterak půstch má zachován býti řkal: Když se postíte, neroďte býti jako pokrytci smutní«. A svatý Pavel díl: V postech mnohýchš. A o onomk Korneliovi, když se postil a modlil, ukázall se jemum anděl uče jej cestě spasení, stojí psáno f. 103а a V originále bylo napsáno původně: tehdyť. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. C A II: chválil sněm pravě. d AII: zachovati posty. e VB chybí. f V AII chybí. g AII: předkládal. h V AII chybí; následuje: tak jakož. ch V AII chybí. i VAII chybí. i VAII chybí. k P. a B.: onomu. 1 B.: okázal. m A II: mu. a Narážka na Job 4, 1—20, 42, 7—9. Job 5, 1. 7 Narážka na 1 M. 31, 24 sl. Po straně v AII: O postech, rukou C z I. svazku Aktů. e Mat. 6, 16. 2 Kor. 11, 27. 1 Míní se zajisté známé „Chronicon Taboritarum“, otištěné Höflerem, Geschichtsschreiber der husitischen Bewegung, sv. HI. Nelze říci, koho tím br. Lukáš míní.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. S Protož tito důvodové Rokycánovi k smíchu sou podobni. A nejprv, kdež Eliphasa, přítel Jobův, mluvě proti němu, jakož i trestán byl s jinými domnívaje se, že by Job to pro hříchy své trpěl, i bláznivou mu radu dával, aby volal, byl-li by kdo jemu odpovídaje aneb k některému z svatých se obrátile, nejprv to jisté, že ještě svatých duše tehdy v nebi nebyly, ale v lůnu Abrahamovu, protož neukazovali mu v nebe ani do pekla, tehdya museliť mu zde ukazovati, poněvádž mu zde volati veleli, a to mluvení bylo trestání hodné; protož z toho není žádného jiného důvodu, než trestání tohoto mistra i sněmu slepého následujícího. Též prosba Jákobova nebyla k andělu v nebe, ale zde na světěr, a tím opět se nic neprovede. A tak na základu zle položeném všecko chválení sněmu i s Rokycánem i s doktory ten blud za pravdu tvrdícími padne, jakož sou se kněží táborští neobmeškali proti těmto všem věcem na odpor s důvody jistými vyjíti, jakož v kronice jich věrně a pravě obě i Rokycánova pře i s jich důvody pokládá sel, než že mocí, ale ne pravdou utištěni, ano před časy slyšeti bylo, že jeden znamenitý z mistrův čta kroniky ty, měl jest k jiným, jimž věřil, říci, že daleko důvodové táborských kněží silnější sou než Roky- cánovi a nevím, proč nejsou přijati etc." Píše dál Rokycánb: „Item chválíme pravíce“, že křesťané mají posty zachovatid) v církvi svaté řádem, jakž která země obyčej má a kněží mají lid k těm postuom napomínati a vésti. Příklad dal náme sám Pán, že se postil a jakoť před- kládaje« půst učíh ve čtení svatého Matúše, kterak půstch má zachován býti řkal: Když se postíte, neroďte býti jako pokrytci smutní«. A svatý Pavel díl: V postech mnohýchš. A o onomk Korneliovi, když se postil a modlil, ukázall se jemum anděl uče jej cestě spasení, stojí psáno f. 103а a V originále bylo napsáno původně: tehdyť. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. C A II: chválil sněm pravě. d AII: zachovati posty. e VB chybí. f V AII chybí. g AII: předkládal. h V AII chybí; následuje: tak jakož. ch V AII chybí. i VAII chybí. i VAII chybí. k P. a B.: onomu. 1 B.: okázal. m A II: mu. a Narážka na Job 4, 1—20, 42, 7—9. Job 5, 1. 7 Narážka na 1 M. 31, 24 sl. Po straně v AII: O postech, rukou C z I. svazku Aktů. e Mat. 6, 16. 2 Kor. 11, 27. 1 Míní se zajisté známé „Chronicon Taboritarum“, otištěné Höflerem, Geschichtsschreiber der husitischen Bewegung, sv. HI. Nelze říci, koho tím br. Lukáš míní.
Strana 90
90 HADKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. v Skutcích apoštolských«. Neb jakožto na knížataa sluší práva světská ukládati, tak na duchovní preláty slušíb přikázati« ty věci, kteréž příslušejí ku požitku křesťanoma v duchovenství, neb dí Pán jim poroučejee: Kdo vás slyší, mne slyšíß. Protož svatý Jeroným mluvě k Luciánovi o postech ií dí: Jednakaždá krajina má svuoj důmysl a přikázaní starších za práva měj apoštolskár. Dí dekrét jeden: Postové od kněží ustavení bez hodné příčiny nebuďte rušeni". Tak svatý Rehoř píše k Augustinovi biskupus englickémuh a stojí v dekrétě psánoch takto: Málo jest těchto dnuov zdržeti se od masi hovad, ale i od mléka, sýrak il vajec, ale křesťanum ryb jedení tak se dopouští, aby jemu bylo máloby“ potěšenío, ale neP zápal k smilstvus. Svatý Tomáš mluví, aby masa nechali v postní dny, ale ryb požívali“ i přivodí Davida, jenž jest řekl: Kolena má zemdlená jsú od postu a tělo mé změnilo se jest pro olejn. Tak Teo- dorusr píše v kniháchs o pokání (svatém)t: Směl si v postěu maso jisti, netoliko vinen budeš z mrtvýchvstáním Páně, ale zbaven budeš ten den těla božího. A to tobě odměněno buď ku pomstě, aby celý rok od všelikého masa jedeníž zdržaly se, že si v svaté dniz postů aa zapomenul abb.“ Odpověd z zákonace: Základ postu křesťanského jest řeč Kristova, kdež dí: Když bude od nich odjat ženich, tehdy se budou postiti«. Půst řádně zvolený, potřebně ustavený, samému Bohu ke cti z příčin hodných má od křesťanův zachován býti od těch osob, jenž s to býti mo- hou, kdež se vynímají z toho mdlí, nemocní, nestateční etc. A zase a V A II následuje: světská. b AII: sluší preláty. « V AII chybí. dAII: křesťanom ku požitku. e V AII chybí. IVAIIi P. chybí. g AII: biskupovi. h B.: engliaskému. ch AII: psáno v decretě. i AII: těch. j AII: massa. k AII: sýrův. 1AII: a. m A II: křesťanom. n AII: mdloby bylo. o AII: posilení. pP.: na. r AII: svatý Teodorus. s VAII chybí: v knihách. tVAIIi P. chybí. u AII: posty. v V P. chybí. X AII: jedení massa. y AII: zdržel. z AII: dny. aa AII: postův. bb V A II následuje: kázní. ce Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Sk. 10, 3. Luk. 10, 16. 7 Sancti Hieronymi Epistola LXXI ad Luci- nium u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 22, str. 672. ô Decreti Gratiani tertia pars de consecratione dist. V. c. 17 (Friedberg, Corpus iuris canonici I, 1416). s Frag- menta epistolarum, quas Gratianus sancto Gregorio tribuit u Migne, Patrologia. ser. lat. t. 77., str. 1351. Decreti Gratiani prima pars distinctionis IV. c. 6. § 2. „Par autem est...“ *Tohoto místa se mi nepodařilo zjistiti. 7 Ž. 109, 24. * Toto místo pochází nejspíše z „Poenitentiale“ Theodora, arcibiskupa Canter- burského, ale ve vydání, obsaženém v 99. svazku Migne, Patrologia, ser. lat., se nevyskytuje. Mat. 9, 15.
90 HADKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. v Skutcích apoštolských«. Neb jakožto na knížataa sluší práva světská ukládati, tak na duchovní preláty slušíb přikázati« ty věci, kteréž příslušejí ku požitku křesťanoma v duchovenství, neb dí Pán jim poroučejee: Kdo vás slyší, mne slyšíß. Protož svatý Jeroným mluvě k Luciánovi o postech ií dí: Jednakaždá krajina má svuoj důmysl a přikázaní starších za práva měj apoštolskár. Dí dekrét jeden: Postové od kněží ustavení bez hodné příčiny nebuďte rušeni". Tak svatý Rehoř píše k Augustinovi biskupus englickémuh a stojí v dekrétě psánoch takto: Málo jest těchto dnuov zdržeti se od masi hovad, ale i od mléka, sýrak il vajec, ale křesťanum ryb jedení tak se dopouští, aby jemu bylo máloby“ potěšenío, ale neP zápal k smilstvus. Svatý Tomáš mluví, aby masa nechali v postní dny, ale ryb požívali“ i přivodí Davida, jenž jest řekl: Kolena má zemdlená jsú od postu a tělo mé změnilo se jest pro olejn. Tak Teo- dorusr píše v kniháchs o pokání (svatém)t: Směl si v postěu maso jisti, netoliko vinen budeš z mrtvýchvstáním Páně, ale zbaven budeš ten den těla božího. A to tobě odměněno buď ku pomstě, aby celý rok od všelikého masa jedeníž zdržaly se, že si v svaté dniz postů aa zapomenul abb.“ Odpověd z zákonace: Základ postu křesťanského jest řeč Kristova, kdež dí: Když bude od nich odjat ženich, tehdy se budou postiti«. Půst řádně zvolený, potřebně ustavený, samému Bohu ke cti z příčin hodných má od křesťanův zachován býti od těch osob, jenž s to býti mo- hou, kdež se vynímají z toho mdlí, nemocní, nestateční etc. A zase a V A II následuje: světská. b AII: sluší preláty. « V AII chybí. dAII: křesťanom ku požitku. e V AII chybí. IVAIIi P. chybí. g AII: biskupovi. h B.: engliaskému. ch AII: psáno v decretě. i AII: těch. j AII: massa. k AII: sýrův. 1AII: a. m A II: křesťanom. n AII: mdloby bylo. o AII: posilení. pP.: na. r AII: svatý Teodorus. s VAII chybí: v knihách. tVAIIi P. chybí. u AII: posty. v V P. chybí. X AII: jedení massa. y AII: zdržel. z AII: dny. aa AII: postův. bb V A II následuje: kázní. ce Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Sk. 10, 3. Luk. 10, 16. 7 Sancti Hieronymi Epistola LXXI ad Luci- nium u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 22, str. 672. ô Decreti Gratiani tertia pars de consecratione dist. V. c. 17 (Friedberg, Corpus iuris canonici I, 1416). s Frag- menta epistolarum, quas Gratianus sancto Gregorio tribuit u Migne, Patrologia. ser. lat. t. 77., str. 1351. Decreti Gratiani prima pars distinctionis IV. c. 6. § 2. „Par autem est...“ *Tohoto místa se mi nepodařilo zjistiti. 7 Ž. 109, 24. * Toto místo pochází nejspíše z „Poenitentiale“ Theodora, arcibiskupa Canter- burského, ale ve vydání, obsaženém v 99. svazku Migne, Patrologia, ser. lat., se nevyskytuje. Mat. 9, 15.
Strana 91
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 91 postové lidmi ustavení, modlářští, k svatým neb světicem, ti tím úmyslem nemají zachováváni býti, neb původ jich tehdy zešel, když se paměti apoštolův dály, bývaly vigilgie, totiž bdění noční v kostelích, a potom ta bdění noční obrácena v posty denní, kteréž měly v památkách svatých k Bohu obráceny býti, i obráceny sou k svatým, aby tím svatí ctěni byli. Postové křesťanští, jako pátkové/ a jiní, ač při nich ouraz a pohoršení má varováno býti tak, jakž kde v jaké míře pokrmův dějí se, však v tom zákona neproměni- tedlného v závazku ke všem jednostajného býti nemůž, buď zdržeti se v něm od pokrmův vaječných etc., neb v tom zákon boží milosti břemen nemožných a obtížených neukládá, než ti pokrytci, jenž syté posty a rozkošné na mozoly lidské mají, tiť ne na se, ale na ty chudé, jichž ousilé užívají, posty hladné, obtížené v pra- cech jich ukládají tak, aby jim v hřích obrátili mléčných věcí a někdy chleba pojesti a lid slepý ta obtížení ukrutná vzal za boží vůli, aby těmi nálezky Boha se bál i ctil a neznal toho, že nemá postu tělesného zachovati pro žádnou příčinu než pro duchovní, aby hříchův neb se kál neb se varoval a vůli boží neb oblášť neb s jinými v náboženství činil. A takový půst Pán zvoluje, neb postu v samých jalových krmiech není nikdý založení v písmě a zvlášť, když tím úmyslem není uložen pro skrocení těla k pomoci postu duchovního. f. 103b Píše dálea: „Item, jakož svatí obecně praví, že pokání svaté tři stránky zavírá v soběb, totiž zkrúšení srdce, zpověd a dosti učinění“ za hříchyda, chvá- lícee chce tomu sněm, aby kněží lid napomínali, když jest a kolikrát potřebí, kněžím aby se zpovídali a sami také kněží zpověd hříchuo“ aby činili, neboť na ono slovo, kdežh jest řekl pánch Ježíš malomocnému: Jdi a ukaž se kněžím, takto dí doktori Lyra: Skrze to znamenalo se jest, že hříšníki skrze málomocného znamenaný, ač by byl očištěn od málomocenství hříchuk skrze skroušení, však ještě povinen jest knězi se ukázatil skrze zpovědr. A též svatý Augustín, Origenes i jiní dokto- rové tvrdí a chválé zpověd chtíce, aby kněžím byla učiněnam.“ a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b AII: v sobě zavírá. c AII: činění. dV AII podtržena červeně slova: dosti činění za hříchy. e AII: chvále. f AII: z hříchův. g AII: neb. h AII: když. ch V AII chybí. IVAII chybí. j AII: hříšný. k AII: hřícha. 1 AII: ukázati se. m AII: činěna. a VAII po straně červeně touž rukou jako tekst: dostičinění. Luk. 17, 14. r Biblia maxima versionum... earum que concordia cum vulgata... cum adnotationibus Nicol. de Lyra... authore R. P. Joanne de la Haye t. XIII, p 85 (Lutetiae—Parisiis 1660).
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 91 postové lidmi ustavení, modlářští, k svatým neb světicem, ti tím úmyslem nemají zachováváni býti, neb původ jich tehdy zešel, když se paměti apoštolův dály, bývaly vigilgie, totiž bdění noční v kostelích, a potom ta bdění noční obrácena v posty denní, kteréž měly v památkách svatých k Bohu obráceny býti, i obráceny sou k svatým, aby tím svatí ctěni byli. Postové křesťanští, jako pátkové/ a jiní, ač při nich ouraz a pohoršení má varováno býti tak, jakž kde v jaké míře pokrmův dějí se, však v tom zákona neproměni- tedlného v závazku ke všem jednostajného býti nemůž, buď zdržeti se v něm od pokrmův vaječných etc., neb v tom zákon boží milosti břemen nemožných a obtížených neukládá, než ti pokrytci, jenž syté posty a rozkošné na mozoly lidské mají, tiť ne na se, ale na ty chudé, jichž ousilé užívají, posty hladné, obtížené v pra- cech jich ukládají tak, aby jim v hřích obrátili mléčných věcí a někdy chleba pojesti a lid slepý ta obtížení ukrutná vzal za boží vůli, aby těmi nálezky Boha se bál i ctil a neznal toho, že nemá postu tělesného zachovati pro žádnou příčinu než pro duchovní, aby hříchův neb se kál neb se varoval a vůli boží neb oblášť neb s jinými v náboženství činil. A takový půst Pán zvoluje, neb postu v samých jalových krmiech není nikdý založení v písmě a zvlášť, když tím úmyslem není uložen pro skrocení těla k pomoci postu duchovního. f. 103b Píše dálea: „Item, jakož svatí obecně praví, že pokání svaté tři stránky zavírá v soběb, totiž zkrúšení srdce, zpověd a dosti učinění“ za hříchyda, chvá- lícee chce tomu sněm, aby kněží lid napomínali, když jest a kolikrát potřebí, kněžím aby se zpovídali a sami také kněží zpověd hříchuo“ aby činili, neboť na ono slovo, kdežh jest řekl pánch Ježíš malomocnému: Jdi a ukaž se kněžím, takto dí doktori Lyra: Skrze to znamenalo se jest, že hříšníki skrze málomocného znamenaný, ač by byl očištěn od málomocenství hříchuk skrze skroušení, však ještě povinen jest knězi se ukázatil skrze zpovědr. A též svatý Augustín, Origenes i jiní dokto- rové tvrdí a chválé zpověd chtíce, aby kněžím byla učiněnam.“ a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b AII: v sobě zavírá. c AII: činění. dV AII podtržena červeně slova: dosti činění za hříchy. e AII: chvále. f AII: z hříchův. g AII: neb. h AII: když. ch V AII chybí. IVAII chybí. j AII: hříšný. k AII: hřícha. 1 AII: ukázati se. m AII: činěna. a VAII po straně červeně touž rukou jako tekst: dostičinění. Luk. 17, 14. r Biblia maxima versionum... earum que concordia cum vulgata... cum adnotationibus Nicol. de Lyra... authore R. P. Joanne de la Haye t. XIII, p 85 (Lutetiae—Parisiis 1660).
Strana 92
92 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TABORY. Odpověd z zákonaa: Pokání pravé má tři částky základné: nejprv srdce skrou- šené, druhé srdce ponížené, třetí ducha zarmoucení, jakož David dí: Srdce skroušené a ponížené a duch zarmou/ cený, Bože, ne- pohrzíša. A v tom Bůh volá hříšné ku pokání řka: Obraťte se ke mně v celém srdci vašeme etc. Než pokání lidmi ustavené v tom záleží: v zpovědi a v dostičinění časem ouročním, třikrát neb jednou v rok, proti čemuž sou Táboři čelili, pravíce, že není z ustavení zákona, ale papeže Innocencial, než zpověd kajícího padlého majícího skroušení, ponížení ducha, zarmoucení a vyzná- vajícího se pánu Bohu příkladem marnotratného syna otci aneb publikána hříchův zůstávajícího a úmysla k hřešení nemají- cího a potom pro soud úmluvy zákona svědectví božího a pro zřízené pořádné spasení témuž pánu Bohu před zpovědlníkem místo a poselství Kristovo dějícím, hříchův vyznávajícího, hotového vše podniknouti, co by razeno bylo umyslem přímým k dojiti pokoje v svědomí skrze Krista k Bohu, ta zpověd má základ v zákoně. Dí s. Jakub: Zpovídajte se druh druhému a modlte se jedni za druhé, abyšte spaseni bylir. A s. Jan: Budeme-li se vy- znávati hříchův našich, věrný a spravedlivý jest, aby nám od- pustil hříchy náše), neb kdož tají hříchův svých, nebude spravedliv učiněn etc. To o zpovědi z zákona božího, kteráž můž býti částka pokání, když při ní a skrze ni pronáší se srdce skroušené a ponížené s studem a duch zarmoucený, žalostný, lítostivý hříchův. Toť jest, což v Kristu u víře jeho obráceného očišťuje od hříchův a v tom kající aby seznán byl i služebně očištěn, má se knězi čistý ukázati, kterýž by uměl i mohl čisté od nečistého odděliti etc. Dosti pak činění za hříchy to nemá žádného základu v zákoně, podobně jako zpověd knězi činěná a ne Bohu samému před knězem z potřeby svrchu jmenované, než dostičinění uložené (ku) pokutě neb radě soudce a zprávce zpovědlníka to míti můž, když rada jest zdravá. Nejprv co by sloužilo k trestání hřícha a k nenavracování, jako příčin se varovati zlých, buď zlého tovarystva neb těch, skrze něž by ku pádu hřícha přišel a příčiny lepší podlé f. 104 a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Ž. 51, 19. Joel 2, 12. 7 Jak. 5, 16. ô 1 Jan 1, 9. I Miní se papež Innocenc III., za jehož doby se konalo čtvrté Lateránské koncilium (r. 1215), jež zavedlo pro věříci povinnost se zpovídati nejméně jednou v roce. Srov. WETZER-WELTE, Kirchenlexicon II. str. 222 a násl., HERZOG-HAUCK, Realencyklopaedie II3, str. 533 a násl.
92 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TABORY. Odpověd z zákonaa: Pokání pravé má tři částky základné: nejprv srdce skrou- šené, druhé srdce ponížené, třetí ducha zarmoucení, jakož David dí: Srdce skroušené a ponížené a duch zarmou/ cený, Bože, ne- pohrzíša. A v tom Bůh volá hříšné ku pokání řka: Obraťte se ke mně v celém srdci vašeme etc. Než pokání lidmi ustavené v tom záleží: v zpovědi a v dostičinění časem ouročním, třikrát neb jednou v rok, proti čemuž sou Táboři čelili, pravíce, že není z ustavení zákona, ale papeže Innocencial, než zpověd kajícího padlého majícího skroušení, ponížení ducha, zarmoucení a vyzná- vajícího se pánu Bohu příkladem marnotratného syna otci aneb publikána hříchův zůstávajícího a úmysla k hřešení nemají- cího a potom pro soud úmluvy zákona svědectví božího a pro zřízené pořádné spasení témuž pánu Bohu před zpovědlníkem místo a poselství Kristovo dějícím, hříchův vyznávajícího, hotového vše podniknouti, co by razeno bylo umyslem přímým k dojiti pokoje v svědomí skrze Krista k Bohu, ta zpověd má základ v zákoně. Dí s. Jakub: Zpovídajte se druh druhému a modlte se jedni za druhé, abyšte spaseni bylir. A s. Jan: Budeme-li se vy- znávati hříchův našich, věrný a spravedlivý jest, aby nám od- pustil hříchy náše), neb kdož tají hříchův svých, nebude spravedliv učiněn etc. To o zpovědi z zákona božího, kteráž můž býti částka pokání, když při ní a skrze ni pronáší se srdce skroušené a ponížené s studem a duch zarmoucený, žalostný, lítostivý hříchův. Toť jest, což v Kristu u víře jeho obráceného očišťuje od hříchův a v tom kající aby seznán byl i služebně očištěn, má se knězi čistý ukázati, kterýž by uměl i mohl čisté od nečistého odděliti etc. Dosti pak činění za hříchy to nemá žádného základu v zákoně, podobně jako zpověd knězi činěná a ne Bohu samému před knězem z potřeby svrchu jmenované, než dostičinění uložené (ku) pokutě neb radě soudce a zprávce zpovědlníka to míti můž, když rada jest zdravá. Nejprv co by sloužilo k trestání hřícha a k nenavracování, jako příčin se varovati zlých, buď zlého tovarystva neb těch, skrze něž by ku pádu hřícha přišel a příčiny lepší podlé f. 104 a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. a Ž. 51, 19. Joel 2, 12. 7 Jak. 5, 16. ô 1 Jan 1, 9. I Miní se papež Innocenc III., za jehož doby se konalo čtvrté Lateránské koncilium (r. 1215), jež zavedlo pro věříci povinnost se zpovídati nejméně jednou v roce. Srov. WETZER-WELTE, Kirchenlexicon II. str. 222 a násl., HERZOG-HAUCK, Realencyklopaedie II3, str. 533 a násl.
Strana 93
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 93 možnosti obmýšleti: a k tomu potřebí postův, bdění i modlitby. Druhé raditi nápravu možnou činiti, a nemůž-li, ale pokorou a skutky milosrdnými aneb tím, což zbývá, což na něm, hříchy proti bliž-ním činěné vykupovati, jakož zákon boží tomu učí, dosti- činění, neb i k tomu to můž přivedeno býti: Buď povolen protiv- níku tvému, doníž jsi s ním na cestěa etc. a: Má-li co bratr tvůj proti tobě etc.ß a: Žádnému nebývejte nic dlužni, všem dluhy plaťte etc.x Třetí věc: nehřešiti více, ale oudy své vydávati slou- žiti spravedlnosti, jakož apoštol učí: Jakož ste vydávali oudy váše nepravosti, tak vydávejte oudy váše k spravedlnosti v po- svěcení etc.3 To a k tomu podobné slove dostičinění, ne aby v tom oufal, když to vyplní, že bude mu Bůh milostiv, ale maje milost v Kristu již svědčenou, aby této radě dosti čině pomoc měl k ne- hřešení a v té milosti pokoje požívání k Bohu i k lidem a v tom k stálému trvání do smrti. To až potud buď o dosti činění podlé zákona božího a ne podlé bludův nynějších. f. 104b Píše jiné zchválenía: „Item, chválíme a pravíme, že jest slušné a hodné, abys kněží při službě boží roucha zvláštního požívali, jakožto“ ornátuov a jiného a řád takéé od staradávnad zjednaný aby jednosvorně zachovalie. Poněvadž kněží táborští mistru Viglefovi věří, jeho tu napřed přivedemť, jenž klada8 základ v zákoně božím obyčejuov řádných ih v knihách o papežově moci mluvě béře ona slova svatého Pavla k Korintuom, kdežch dí: Všecky věci poctivě a vedlel řádu buďten i dí takto: V kterémžto slovuj zavírají se všickni obyčejové kostelní při službě boží, všickni obyčejové zákonuov a krátce každý obyčej lajkovskýk nebl kněžský chvály hodný?. A málo napřed tudíž dím: Puojčuje se, že má zachován býti obyčej kostelní hodný chvályn, ač není zjevně položen v písmě božího zákonao, ale zavřín jest, neb příliš veliký a těžký? byl by zákon Kristuov, kdyby všicknis takovi obyčejové zvláštnostit byli a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. bV AII následuje: roucha. c AII: taký. dAIIiP.: starodávna. e A II: zachovávali. f AII: před- pověděné. g AII: klade. h V AII chybí. ch AII: jenž. iAHIi P.: podlé. j AII: slově. k AII: lejkovský. I AII: nebo. mVAII chybí. n AII: chvály hodný. o AII: zákona božího. p AII: těžký a veliký. r AII: když by. s B.: všicknie. t AII: zvláštnostmi. a Mat. 5, 25. S Mat. 5, 23. z Řím. 13, 8. ô Řím. 6, 19. a Po straně v AII: o rouchu kněžském. Rukou C svazku I Aktů. V P. po straně: vide! 7 1 Kor. 14, 40. 9 Joannis Wyclif, Tractatus de potestate papae, cap. IX (Wyclif's Latin Works t. XVIII, str. 294).
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 93 možnosti obmýšleti: a k tomu potřebí postův, bdění i modlitby. Druhé raditi nápravu možnou činiti, a nemůž-li, ale pokorou a skutky milosrdnými aneb tím, což zbývá, což na něm, hříchy proti bliž-ním činěné vykupovati, jakož zákon boží tomu učí, dosti- činění, neb i k tomu to můž přivedeno býti: Buď povolen protiv- níku tvému, doníž jsi s ním na cestěa etc. a: Má-li co bratr tvůj proti tobě etc.ß a: Žádnému nebývejte nic dlužni, všem dluhy plaťte etc.x Třetí věc: nehřešiti více, ale oudy své vydávati slou- žiti spravedlnosti, jakož apoštol učí: Jakož ste vydávali oudy váše nepravosti, tak vydávejte oudy váše k spravedlnosti v po- svěcení etc.3 To a k tomu podobné slove dostičinění, ne aby v tom oufal, když to vyplní, že bude mu Bůh milostiv, ale maje milost v Kristu již svědčenou, aby této radě dosti čině pomoc měl k ne- hřešení a v té milosti pokoje požívání k Bohu i k lidem a v tom k stálému trvání do smrti. To až potud buď o dosti činění podlé zákona božího a ne podlé bludův nynějších. f. 104b Píše jiné zchválenía: „Item, chválíme a pravíme, že jest slušné a hodné, abys kněží při službě boží roucha zvláštního požívali, jakožto“ ornátuov a jiného a řád takéé od staradávnad zjednaný aby jednosvorně zachovalie. Poněvadž kněží táborští mistru Viglefovi věří, jeho tu napřed přivedemť, jenž klada8 základ v zákoně božím obyčejuov řádných ih v knihách o papežově moci mluvě béře ona slova svatého Pavla k Korintuom, kdežch dí: Všecky věci poctivě a vedlel řádu buďten i dí takto: V kterémžto slovuj zavírají se všickni obyčejové kostelní při službě boží, všickni obyčejové zákonuov a krátce každý obyčej lajkovskýk nebl kněžský chvály hodný?. A málo napřed tudíž dím: Puojčuje se, že má zachován býti obyčej kostelní hodný chvályn, ač není zjevně položen v písmě božího zákonao, ale zavřín jest, neb příliš veliký a těžký? byl by zákon Kristuov, kdyby všicknis takovi obyčejové zvláštnostit byli a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. bV AII následuje: roucha. c AII: taký. dAIIiP.: starodávna. e A II: zachovávali. f AII: před- pověděné. g AII: klade. h V AII chybí. ch AII: jenž. iAHIi P.: podlé. j AII: slově. k AII: lejkovský. I AII: nebo. mVAII chybí. n AII: chvály hodný. o AII: zákona božího. p AII: těžký a veliký. r AII: když by. s B.: všicknie. t AII: zvláštnostmi. a Mat. 5, 25. S Mat. 5, 23. z Řím. 13, 8. ô Řím. 6, 19. a Po straně v AII: o rouchu kněžském. Rukou C svazku I Aktů. V P. po straně: vide! 7 1 Kor. 14, 40. 9 Joannis Wyclif, Tractatus de potestate papae, cap. IX (Wyclif's Latin Works t. XVIII, str. 294).
Strana 94
94 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 105a v zákoně popsánia, protož má věřeno býti, že Duch Svatý potřebné věci křestanuom vypověděl jest a snad seb v kterakéms zavinutí položil. To vše Viglefu. Tak takéč svatý Jeronym píše na onu řeč zákona božího: Ad roucheme Ezau, kteréž u sebe měla, nejlepším' Rebeka« oblékla jest Jákobaß, že prvorození synové v zákoně přirozeném kněžský ouřad jsúh měli oběti Bohu obětujíc a k tomu zvláštní roucho bylo, v něž jsú se obláčeli, když jsú Bohu obětovali v zákoněch Starém. Potom Pán Buoh rozkázal zvláštní rouchol míti při obětech Starého zákona, jistěj hodné a spravedlivé jestk, aby při najvyšší oběti křesťanské těla a krve boží zvláštní bylo roucho pro poctivost tak veliké obětir. Také doktor Lyra dí na knihy Judit vykládaje obět církve svaté, jenž jest tělo a krev boží: Není slušné obětovati, jediném v slušném neb v hodném rouše pro poctivost svátosti). Též Anakletu, učedlník svatého Petra“ Štepán papež mučedlník, a svatýp Kliment, učedlník svatého Petra, v knihách conciliorum píše o zvláštním rouchu“ při službě božíe. K tomu doktor Veliký Albertus píše, že kněz, slúží-li bez roucha zvláštního, hřeší proti ustanovenís církve svaté a poctivosti svátosti a protož má sstržent býti a těžce nad ním pomštěnoš. K témuž i Hugo doktor“ píše o zvláštním rouše při službě božív 7. K témuž našemu pochválení jest mistr Engliš v té výpovědi již jmenované nahořel, kdyžy vyřekl a řka, že sluší kněžím křestanským, když mšez slúží neb službu boží vedou, požívati roucha k té službě obecně zjednaného a dovodí tohoaa mistrem Viglefem“.“ Odpověd z zákonabb. Troje se věci z zákona božího shledávají, jedny podstatné, druhé služebné a třetí případné. A mezi těmi věcmi řád býti má a AII: popsáni v zákoně. bAII: snadší. CV AII chybí. d AII: o. e AII: rouchu. f VAII chybí. gVAII následuje: a. h V AII chybí. ch AII v Starém zákoně. 1 AII: zvláštní roucho rozkázal. j A II: jisté. kB.: jist. AII: a tak. m AII: jedno. n P.: Anaglet. o V P. následuje přetržené. v knihách conciliorum píše. PAII chybí. rAII: rouše. s AII: ustavené. t B.: sstrčen, AII: z sazen. u AII: doktor Hugo. v AII: boží službě. X AII: tomu. y V AII: následuje: jest. zAIIi P.: mši. aa AII i P.: se. bb Nadpis tento jest psán tučným písmem. a Tamže. P 1. M. 27, 15. v Tohoto místa se minepodařilo zjistiti. »Blblia maxima versionum... cum adnotationibus Nicolai de Lyra... authore R. P. Joanne de la Haye, Lutetiae Parisiorum 1660, t. V, str. 404. s Tohoto místa se mi nepodařilo zjistiti. (Tohoto místa se mi nepodařilo zjistiti. 7 Viz Hugo de S. Victore, De caeremoniis, sacramentis, officiis et observationibus ecclesiasticis l. I, cap. 45—57 u Migne, Patrologia lat. t. 177, str. 403—406. * Srov. Höfler, Geschichtsschreiber II, 706—707. O výpovědi Englišově viz pozn. na str. 50.
94 HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 105a v zákoně popsánia, protož má věřeno býti, že Duch Svatý potřebné věci křestanuom vypověděl jest a snad seb v kterakéms zavinutí položil. To vše Viglefu. Tak takéč svatý Jeronym píše na onu řeč zákona božího: Ad roucheme Ezau, kteréž u sebe měla, nejlepším' Rebeka« oblékla jest Jákobaß, že prvorození synové v zákoně přirozeném kněžský ouřad jsúh měli oběti Bohu obětujíc a k tomu zvláštní roucho bylo, v něž jsú se obláčeli, když jsú Bohu obětovali v zákoněch Starém. Potom Pán Buoh rozkázal zvláštní rouchol míti při obětech Starého zákona, jistěj hodné a spravedlivé jestk, aby při najvyšší oběti křesťanské těla a krve boží zvláštní bylo roucho pro poctivost tak veliké obětir. Také doktor Lyra dí na knihy Judit vykládaje obět církve svaté, jenž jest tělo a krev boží: Není slušné obětovati, jediném v slušném neb v hodném rouše pro poctivost svátosti). Též Anakletu, učedlník svatého Petra“ Štepán papež mučedlník, a svatýp Kliment, učedlník svatého Petra, v knihách conciliorum píše o zvláštním rouchu“ při službě božíe. K tomu doktor Veliký Albertus píše, že kněz, slúží-li bez roucha zvláštního, hřeší proti ustanovenís církve svaté a poctivosti svátosti a protož má sstržent býti a těžce nad ním pomštěnoš. K témuž i Hugo doktor“ píše o zvláštním rouše při službě božív 7. K témuž našemu pochválení jest mistr Engliš v té výpovědi již jmenované nahořel, kdyžy vyřekl a řka, že sluší kněžím křestanským, když mšez slúží neb službu boží vedou, požívati roucha k té službě obecně zjednaného a dovodí tohoaa mistrem Viglefem“.“ Odpověd z zákonabb. Troje se věci z zákona božího shledávají, jedny podstatné, druhé služebné a třetí případné. A mezi těmi věcmi řád býti má a AII: popsáni v zákoně. bAII: snadší. CV AII chybí. d AII: o. e AII: rouchu. f VAII chybí. gVAII následuje: a. h V AII chybí. ch AII v Starém zákoně. 1 AII: zvláštní roucho rozkázal. j A II: jisté. kB.: jist. AII: a tak. m AII: jedno. n P.: Anaglet. o V P. následuje přetržené. v knihách conciliorum píše. PAII chybí. rAII: rouše. s AII: ustavené. t B.: sstrčen, AII: z sazen. u AII: doktor Hugo. v AII: boží službě. X AII: tomu. y V AII: následuje: jest. zAIIi P.: mši. aa AII i P.: se. bb Nadpis tento jest psán tučným písmem. a Tamže. P 1. M. 27, 15. v Tohoto místa se minepodařilo zjistiti. »Blblia maxima versionum... cum adnotationibus Nicolai de Lyra... authore R. P. Joanne de la Haye, Lutetiae Parisiorum 1660, t. V, str. 404. s Tohoto místa se mi nepodařilo zjistiti. (Tohoto místa se mi nepodařilo zjistiti. 7 Viz Hugo de S. Victore, De caeremoniis, sacramentis, officiis et observationibus ecclesiasticis l. I, cap. 45—57 u Migne, Patrologia lat. t. 177, str. 403—406. * Srov. Höfler, Geschichtsschreiber II, 706—707. O výpovědi Englišově viz pozn. na str. 50.
Strana 95
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 95 slušný podlé písem svatých tak, aby podstatné zákona božího přednost i prvotnost měly a k jich službě aby oboje služebné i případné přisluhovaly. Po nich služebné druhé místo držeti mají a ku pomoci své případných požívati, pokud by k vzdělání byly jim. Třetí případné, ty najposléz mají váženy býti tak a potud, pokudž by služebným nápomocny byly a sloužily. Podstatné jsou víra, láska, naděje s příležitostmi svými. Služebné jsou dvoje: jedny slova božího a druhé svátosti. Připadné jsou jako čas, místo potřeby rozličné, pokudž by sloužily služeb- ným. První i druhé nejsou v moci církve, ale třetí jsou poručeny k opatrování, co by dalo snadnost i příčinu pomoc činiti služebným. Také z zákona božího jisté, že Pán Ježíš, původ a kořen a nejvyšší apoštol a slouha nového svědectví, on nejprv ke třem letom jednak sloužil slovem čtení v zvěstování i v učení podstat- ném víře a pokání a spravedlnosti z víry, a když měl zrazen býti, teprův sloužiti ráčil svátostmi při večeři své. Nejprv v první částce posvátné služby křtu při té službě požíval případných věcí k té službě jako roucha složení svého; prostěradlem přepásaní, lití vody prosté do medenice. Ty věci byly sou případné k času, k místu i k potřebě služby k vyznamenání. Potom při druhé částce večeře služby posvátné těla a krve své ráčil užívati případných věcí jako roucha svého, sedění, času, večeře beránka, místa v domu ostře- ného večer. Ty a těm věcem podobné, tak ráčil času toho jich užívati jakž potřeba kázala, nečině skrze ně zákona nepo- hnutého, avšak příklad dávaje potomkům, kterakého při nich za- městknání měli by požívati tak, jak by daly snadnost k sloužení služebným. A apoštolé naučení Páně činili i potomci, proměnivše toliko čas a jídlo tělesné večeře a doníž víra pravá při svátosti stála a služba její, i požívaní její zřízené. Než jakž víra čtení sva- tého pomíjela při té svátosti i služba skrze ni podstatě účastnosti Kristově a jakž místo toho v ní podstata kladena byla bytně a ne v Kristu ani v učastnících, tak vždy víc a víc počali k poctivosti i k službě již svátostí připadky rozličné množiti, obtíženější nad zákon starý v nesvobodu a v službu, podrobující k modloslužbě, k marnému náboženství i k mylné naději na vyhlazení víry a pravdy nalézati a množiti a ty věci případné světiti a zbožňovati A když svoboda v církvi přišla a bludové se rozmáhali v církvi, takže ustavení Kristovo a vysvědčení z kořen vyvráceno a připsán tu byt Kristův božský i lidský bytně etc., tu ku poctivosti Kristu zřídil(i) roucho, díl císařské, světské, díl židovské i pohanské a zákony při tom rozličné i zbožňování tak, aby, což za Krista a za f. 105b
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 95 slušný podlé písem svatých tak, aby podstatné zákona božího přednost i prvotnost měly a k jich službě aby oboje služebné i případné přisluhovaly. Po nich služebné druhé místo držeti mají a ku pomoci své případných požívati, pokud by k vzdělání byly jim. Třetí případné, ty najposléz mají váženy býti tak a potud, pokudž by služebným nápomocny byly a sloužily. Podstatné jsou víra, láska, naděje s příležitostmi svými. Služebné jsou dvoje: jedny slova božího a druhé svátosti. Připadné jsou jako čas, místo potřeby rozličné, pokudž by sloužily služeb- ným. První i druhé nejsou v moci církve, ale třetí jsou poručeny k opatrování, co by dalo snadnost i příčinu pomoc činiti služebným. Také z zákona božího jisté, že Pán Ježíš, původ a kořen a nejvyšší apoštol a slouha nového svědectví, on nejprv ke třem letom jednak sloužil slovem čtení v zvěstování i v učení podstat- ném víře a pokání a spravedlnosti z víry, a když měl zrazen býti, teprův sloužiti ráčil svátostmi při večeři své. Nejprv v první částce posvátné služby křtu při té službě požíval případných věcí k té službě jako roucha složení svého; prostěradlem přepásaní, lití vody prosté do medenice. Ty věci byly sou případné k času, k místu i k potřebě služby k vyznamenání. Potom při druhé částce večeře služby posvátné těla a krve své ráčil užívati případných věcí jako roucha svého, sedění, času, večeře beránka, místa v domu ostře- ného večer. Ty a těm věcem podobné, tak ráčil času toho jich užívati jakž potřeba kázala, nečině skrze ně zákona nepo- hnutého, avšak příklad dávaje potomkům, kterakého při nich za- městknání měli by požívati tak, jak by daly snadnost k sloužení služebným. A apoštolé naučení Páně činili i potomci, proměnivše toliko čas a jídlo tělesné večeře a doníž víra pravá při svátosti stála a služba její, i požívaní její zřízené. Než jakž víra čtení sva- tého pomíjela při té svátosti i služba skrze ni podstatě účastnosti Kristově a jakž místo toho v ní podstata kladena byla bytně a ne v Kristu ani v učastnících, tak vždy víc a víc počali k poctivosti i k službě již svátostí připadky rozličné množiti, obtíženější nad zákon starý v nesvobodu a v službu, podrobující k modloslužbě, k marnému náboženství i k mylné naději na vyhlazení víry a pravdy nalézati a množiti a ty věci případné světiti a zbožňovati A když svoboda v církvi přišla a bludové se rozmáhali v církvi, takže ustavení Kristovo a vysvědčení z kořen vyvráceno a připsán tu byt Kristův božský i lidský bytně etc., tu ku poctivosti Kristu zřídil(i) roucho, díl císařské, světské, díl židovské i pohanské a zákony při tom rozličné i zbožňování tak, aby, což za Krista a za f. 105b
Strana 96
9f HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 106b apoštolův slušné bylo, to již aby za hřích položeno bylo, a tudy aby lid v bludích více a vííce utvrzen byl tak, aby ty věci pří- padné za služebné měli a z podstaty svátosti potřebné a služebné, posvátné za bytné a podstatné. Ale to jisté, že zákon, přirozený i psaný s obětmi i s rouchem figůrným pominul, neb noc pomi- nula i stín její a že obět Kristova jedinou zde na kříži obětovaná bez roucha, nahá obětována jest a na pamět její chléb a víno tím tělem a krví ustavené nemá míti při požívaní roucha figůrného, neb se pravda stala, ale roucho duchovní svatebné a tatáž obět oslavená vzata v nebe, aby v tom chrámu obětována byla v při- stojenství tváři boží k orodování etc. A poněvádž při pravdě pod- statné oběti pravé nebylo třeba roucha, ovšem při památce oběti obětované nemělo by býti potřebí, neb Kristus nedal žádnému moci z podstaty chleba činiti sebe, ovšem obětovati (neb žádnému kněžství sobě vlastního nesvěřil), neb toho jednou toliko sám učinil na krátce na kříži, ale v nebi kněžství a biskupství podlé života neporušeného přijav ustavičně sám obětuje, a poněvádž té moci nedal obětovati svátosti: i jaká nemoudrost tříti se v to do- mněle a ne v pravdě, loupežně a svodně a chtíti kněžství Kristova sobě nesvěřeného, jako Choré, Dátan a Abiron, požívati a roucho k tomu se všemi aparáty strojiti poutničí i cizí, kterýmž Kristus k posměchu od pohanův byl i od Erodesa oblečen?a Protož ta roucha nyní, počnouc od nejvyšších do nejnižších nemají žádného založení v zákoně Novém a bez nich mohou věrní poslové i mají služby činiti beze všeho hříchu, neb tu Antikrist pro svá ustavení, když by kdo neplnil jich, víc by trestal i msti než pro zrušení božích přikázaní. Co se pak tkne řádu a ceremon. kostelních, zle k nim učení apoštola přivodí: Všecky věci mezi vámi dějte se poctivě a podlé řádu«, neb známo, že těch nyněj- ších řádův obtížených, rozmnožených nad židovské nebylo za svatého Pavla, odporných zákonův i víře i svododě, ale v kratičkém zaměstknání večeře Páně pamatována byla v kázaní slova božího s modlitbami v požívaní ode všech věrných, jakož apoštol ozna- muje, co jest při ní vzal ode Pána, to že vydal věrnýmß a při tom řád napravoval: Jedno, večeře tělesné, kterouž přijímali a pro ně se soudili i v nehodnost vcházeli, ty složil pravě,/ že toho nevzal ode Pánar. Druhé, ustavil, aby sebe očekávali», proti čemuž a V originále následuje pak ještě věta: na něž chce navštíviti, která s předešlým nedává smyslu. a 1 Kor. 14, 40. ß 1 Kor. 11, 23. v Narážka na 1 kor 11, 18—22. ò Na- rážka na 1 Kor. 11, 33. f. 106a
9f HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. f. 106b apoštolův slušné bylo, to již aby za hřích položeno bylo, a tudy aby lid v bludích více a vííce utvrzen byl tak, aby ty věci pří- padné za služebné měli a z podstaty svátosti potřebné a služebné, posvátné za bytné a podstatné. Ale to jisté, že zákon, přirozený i psaný s obětmi i s rouchem figůrným pominul, neb noc pomi- nula i stín její a že obět Kristova jedinou zde na kříži obětovaná bez roucha, nahá obětována jest a na pamět její chléb a víno tím tělem a krví ustavené nemá míti při požívaní roucha figůrného, neb se pravda stala, ale roucho duchovní svatebné a tatáž obět oslavená vzata v nebe, aby v tom chrámu obětována byla v při- stojenství tváři boží k orodování etc. A poněvádž při pravdě pod- statné oběti pravé nebylo třeba roucha, ovšem při památce oběti obětované nemělo by býti potřebí, neb Kristus nedal žádnému moci z podstaty chleba činiti sebe, ovšem obětovati (neb žádnému kněžství sobě vlastního nesvěřil), neb toho jednou toliko sám učinil na krátce na kříži, ale v nebi kněžství a biskupství podlé života neporušeného přijav ustavičně sám obětuje, a poněvádž té moci nedal obětovati svátosti: i jaká nemoudrost tříti se v to do- mněle a ne v pravdě, loupežně a svodně a chtíti kněžství Kristova sobě nesvěřeného, jako Choré, Dátan a Abiron, požívati a roucho k tomu se všemi aparáty strojiti poutničí i cizí, kterýmž Kristus k posměchu od pohanův byl i od Erodesa oblečen?a Protož ta roucha nyní, počnouc od nejvyšších do nejnižších nemají žádného založení v zákoně Novém a bez nich mohou věrní poslové i mají služby činiti beze všeho hříchu, neb tu Antikrist pro svá ustavení, když by kdo neplnil jich, víc by trestal i msti než pro zrušení božích přikázaní. Co se pak tkne řádu a ceremon. kostelních, zle k nim učení apoštola přivodí: Všecky věci mezi vámi dějte se poctivě a podlé řádu«, neb známo, že těch nyněj- ších řádův obtížených, rozmnožených nad židovské nebylo za svatého Pavla, odporných zákonův i víře i svododě, ale v kratičkém zaměstknání večeře Páně pamatována byla v kázaní slova božího s modlitbami v požívaní ode všech věrných, jakož apoštol ozna- muje, co jest při ní vzal ode Pána, to že vydal věrnýmß a při tom řád napravoval: Jedno, večeře tělesné, kterouž přijímali a pro ně se soudili i v nehodnost vcházeli, ty složil pravě,/ že toho nevzal ode Pánar. Druhé, ustavil, aby sebe očekávali», proti čemuž a V originále následuje pak ještě věta: na něž chce navštíviti, která s předešlým nedává smyslu. a 1 Kor. 14, 40. ß 1 Kor. 11, 23. v Narážka na 1 kor 11, 18—22. ò Na- rážka na 1 Kor. 11, 33. f. 106a
Strana 97
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 97 nynější činí, že sami kněží sloužíce jazykem lidu nechopným i sami požívají bez lidu a lid se podívá, protož k nynějším a k ceremoním (pro ně nemůž podlé úmysla Kristova večeře pa- matována ni požívána býti) nemůž řeč ta apoštola přivedena býti, neb by se jich zhrozil a řekl by, že sem jich nevzal ode Pána ani vydal, neb sou odporní, jedno, že v jazyku nerozumném proti učení apoštola mnohé věci se působí, druhé, od samého kněze bez lidu věrného, třetí, že nevysvědčuje se nahlas k lidu slovy celými Kristovými než tajně a kuse toliko: Toť jest tělo mér, bez toho vysvědčení: jenž bude za vás zrazeno a toť jest zajisté krev már, bez toho: jenž bude za vás vylita na odpuštění hři- chůvô a ovšem bez toho: to čiňte na mé spolupamatování: a tak že kněží celých slov Kristových neříkají, aby své bludné nevěry potvrzovali, čtvrté, že se děje u Říman dvoje obětování, jedno peněz k lakomé žádosti (což někdy zbírky bývaly na chudé, to kněží za obět sobě osobili a na to ofěrtoře a collecty ustavili), druhé obětování skrze pozdvíhání bývá chleba a vína posvátného, vysvědčeného tělem Kristovým a krví jeho a u nich domněle, ale ne v pravdě proměněného z podstaty chleba a vína Krista pravého Boha a člověka tím umyslem, aby ho obětovali Bohu Otci, obět svatou, Bohu libou a vzácnou za živé i za mrtvé. A to obětování smyšlené naprosto proti víře jest všeho kněžství vlastního Kristova a nemá žádného založení v zákoně Páně ní rozkázaní ní příkladu, a jest na to, aby lid zapomenul jména Páně oběti pravé, nyní se v nebi obětující, neb první obětování v smrtedlnosti již konec má a toliko pamět Kristem rozkázaná zůstává při posvátném jedení a pití a již se víc neobětuje smrtedlná, neb již neumírá ani smrt více panovati bude jí, ale nyní se obětuje chléb a víno od Mel- chisedecha Krista krále a kněze velikého na oltáři pravice v životu neporušeném, kterouž obětí zde není ani s chrámem ani s oltářem ani s rouchem slavným, velmi dobrým a nebude až do dne soudu a k soudu bez obětí slitování se ukáže. Protož marně obějtují v domnění toliko chléb a víno proti úmyslu a ustavení i vysvědčení Kristovu, poněvádž jeho bytu podstatného nemají, ani smrtedlného ani oslaveného. A byt posvátný těla a krve jeho nemá obětován býti v obět Bohu, ale lidu věrnému a hodnému k přijímání (po- dáván) podlé zákona božího a oni nechavše přijímaní, nuž ustavili místo toho dívaní tak, aby často kněz sám přijímal a lid se díval. A to má-li slouti řád a poctivost, poněvádž proti zřízení Kristovu f. 107a a Luk. 22,19. Luk. 22, 19. r Mat. 26, 28. ô Mat. 26, 28. e Luk. 22, 19.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 97 nynější činí, že sami kněží sloužíce jazykem lidu nechopným i sami požívají bez lidu a lid se podívá, protož k nynějším a k ceremoním (pro ně nemůž podlé úmysla Kristova večeře pa- matována ni požívána býti) nemůž řeč ta apoštola přivedena býti, neb by se jich zhrozil a řekl by, že sem jich nevzal ode Pána ani vydal, neb sou odporní, jedno, že v jazyku nerozumném proti učení apoštola mnohé věci se působí, druhé, od samého kněze bez lidu věrného, třetí, že nevysvědčuje se nahlas k lidu slovy celými Kristovými než tajně a kuse toliko: Toť jest tělo mér, bez toho vysvědčení: jenž bude za vás zrazeno a toť jest zajisté krev már, bez toho: jenž bude za vás vylita na odpuštění hři- chůvô a ovšem bez toho: to čiňte na mé spolupamatování: a tak že kněží celých slov Kristových neříkají, aby své bludné nevěry potvrzovali, čtvrté, že se děje u Říman dvoje obětování, jedno peněz k lakomé žádosti (což někdy zbírky bývaly na chudé, to kněží za obět sobě osobili a na to ofěrtoře a collecty ustavili), druhé obětování skrze pozdvíhání bývá chleba a vína posvátného, vysvědčeného tělem Kristovým a krví jeho a u nich domněle, ale ne v pravdě proměněného z podstaty chleba a vína Krista pravého Boha a člověka tím umyslem, aby ho obětovali Bohu Otci, obět svatou, Bohu libou a vzácnou za živé i za mrtvé. A to obětování smyšlené naprosto proti víře jest všeho kněžství vlastního Kristova a nemá žádného založení v zákoně Páně ní rozkázaní ní příkladu, a jest na to, aby lid zapomenul jména Páně oběti pravé, nyní se v nebi obětující, neb první obětování v smrtedlnosti již konec má a toliko pamět Kristem rozkázaná zůstává při posvátném jedení a pití a již se víc neobětuje smrtedlná, neb již neumírá ani smrt více panovati bude jí, ale nyní se obětuje chléb a víno od Mel- chisedecha Krista krále a kněze velikého na oltáři pravice v životu neporušeném, kterouž obětí zde není ani s chrámem ani s oltářem ani s rouchem slavným, velmi dobrým a nebude až do dne soudu a k soudu bez obětí slitování se ukáže. Protož marně obějtují v domnění toliko chléb a víno proti úmyslu a ustavení i vysvědčení Kristovu, poněvádž jeho bytu podstatného nemají, ani smrtedlného ani oslaveného. A byt posvátný těla a krve jeho nemá obětován býti v obět Bohu, ale lidu věrnému a hodnému k přijímání (po- dáván) podlé zákona božího a oni nechavše přijímaní, nuž ustavili místo toho dívaní tak, aby často kněz sám přijímal a lid se díval. A to má-li slouti řád a poctivost, poněvádž proti zřízení Kristovu f. 107a a Luk. 22,19. Luk. 22, 19. r Mat. 26, 28. ô Mat. 26, 28. e Luk. 22, 19.
Strana 98
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. jest i apoštolskému? A co z toho pověr i při tom i marného ná- boženství i mylné naděje pochází, kdo ty věci vyčte! Protož již scházejícím se do kostela nelze podlé řádu Kristem zřízeného ve- čeři Páně slaviti pro večeři papežskou, odpornou Kristově i první církve, kteréž Kristus nezřídil v tom úmysle ani v těch ceremoních, neb nic nezůstává z večeře Páně, ani ta slova jeho. Protož to obláčeti chvalitebnúa řečí apoštola jest ohavnost postavenou na místě svatém přikrývati řádem a poctivostí. Píše konec chválení sněmub: „A tak zřejměc každý muožď věděti, že vedle zákona božího a svatých doktoruo, jenž se v něm právě zakládají, učinili jsme toto pochválení hledíc v tom, co by bylo chvály boží a spasení lidského a této země poctivého, jednoty ie pokoje a cof jest vypovědíno, neruší víry ani zákona božího. Protož z úmluv učiněných a pro uvarování pokut na to umluvených obě straně mátes toto pochválení sněmem učiněné přijíti a pevně držeti a v skutku zachovatih.“ f. 107b Odpověd z zákonach: Z odpovědí svrchu položených z zákona božího můž každý, kdož boží zákon zná a v něm osvícen, v pravdě víry jeho poznati jistě a nepochybně, že zchválení tohoto sněmu Rokycánem od pravdy svedeného není podle víry zákona božího, ani k vzdělání, ale k zrušení naprosto zevrub víry a zákona božího k převrácení proti pravdě spasení zřízenému k rozmnožení modloslužby, hříchův a nepravostí marného náboženství i mylné naděje, k chvále světa a k pokoji, kteréhož Kristus nepřišel dáti a k jednotě, kteréž shro mažďovati nechce, jakož hojně dovedeno jest. A z toho sněmu pošlo potupení pravdy víry čtení svatého spasení lidského k veliké neúctě boží a vyzdvižení bludův Antikristových a postavení jich mocně tu, kdež nesluší, k náramnému nepokoji a pokušení věrných a k chvále Antikrista míru a pokoje s nimi k zachování životův i statkův zemských a věřící pravdě boží, aby tudy v loupež a v rozličná pokušení, někteří až v smrt upadli a zbíleni a přečištěni byli mučedlnictvem. Na toť toto zchválení sněmu podlé vůle Rokycány přivedlo, neb což Rokycána s svými nemohl provesti a V originále: chvalitebné. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. c AII: zjevně. d AII: můž každý. e AIIiP.: a. f AII: což. g AII: máta. h A II: zachovávati v skutku. ch Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. jest i apoštolskému? A co z toho pověr i při tom i marného ná- boženství i mylné naděje pochází, kdo ty věci vyčte! Protož již scházejícím se do kostela nelze podlé řádu Kristem zřízeného ve- čeři Páně slaviti pro večeři papežskou, odpornou Kristově i první církve, kteréž Kristus nezřídil v tom úmysle ani v těch ceremoních, neb nic nezůstává z večeře Páně, ani ta slova jeho. Protož to obláčeti chvalitebnúa řečí apoštola jest ohavnost postavenou na místě svatém přikrývati řádem a poctivostí. Píše konec chválení sněmub: „A tak zřejměc každý muožď věděti, že vedle zákona božího a svatých doktoruo, jenž se v něm právě zakládají, učinili jsme toto pochválení hledíc v tom, co by bylo chvály boží a spasení lidského a této země poctivého, jednoty ie pokoje a cof jest vypovědíno, neruší víry ani zákona božího. Protož z úmluv učiněných a pro uvarování pokut na to umluvených obě straně mátes toto pochválení sněmem učiněné přijíti a pevně držeti a v skutku zachovatih.“ f. 107b Odpověd z zákonach: Z odpovědí svrchu položených z zákona božího můž každý, kdož boží zákon zná a v něm osvícen, v pravdě víry jeho poznati jistě a nepochybně, že zchválení tohoto sněmu Rokycánem od pravdy svedeného není podle víry zákona božího, ani k vzdělání, ale k zrušení naprosto zevrub víry a zákona božího k převrácení proti pravdě spasení zřízenému k rozmnožení modloslužby, hříchův a nepravostí marného náboženství i mylné naděje, k chvále světa a k pokoji, kteréhož Kristus nepřišel dáti a k jednotě, kteréž shro mažďovati nechce, jakož hojně dovedeno jest. A z toho sněmu pošlo potupení pravdy víry čtení svatého spasení lidského k veliké neúctě boží a vyzdvižení bludův Antikristových a postavení jich mocně tu, kdež nesluší, k náramnému nepokoji a pokušení věrných a k chvále Antikrista míru a pokoje s nimi k zachování životův i statkův zemských a věřící pravdě boží, aby tudy v loupež a v rozličná pokušení, někteří až v smrt upadli a zbíleni a přečištěni byli mučedlnictvem. Na toť toto zchválení sněmu podlé vůle Rokycány přivedlo, neb což Rokycána s svými nemohl provesti a V originále: chvalitebné. b Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. c AII: zjevně. d AII: můž každý. e AIIiP.: a. f AII: což. g AII: máta. h A II: zachovávati v skutku. ch Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem.
Strana 99
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 99 hádkami a svými odpory přemoci táborské kněží, o to pokusil se chytrostí svou: Nejprv mocí sněmu, aby v sněmu svolení činili obou stran kněží sjití míti a hádky působiti, druhé, v čem se nebudou moci svoliti, na sněm dáti, aby sněm, čí pře zákonem božím a doktory právě založenými na něm pochválí, aby na tom zůstáno bylo. A tudy podvedeni sou Táboři domnívajíce se takového soudu i zchválení, ano pak na odpor, neb sněm vydal osoby z sebe k soudu mezi pří a pří, přikazuje podlé zákona božího a doktorův na něm se právě zakládajících pravdy vyhledávati etc., a což by našli, to na sněm k pochválení dáti. Pak volenci, soudili-li sou čili nic, toto zjevné, že pře Táborských v ničemž nedotkli, by kde pravdu měli v důvodích jistých zákona, ale při Rokycánovu tak, jakož jest sepsaná v hádce proti Táborům bez pře a důvodův jich podávali na sněm. A sněm bez spravedlivého soudu touž při Rokycánovu v celosti jeho spisu přijav zchválil a Táboři, kteříž víc milovali nad pravdu statky, cti i životy podlé závazkův svých, musili Rokycánovo sepsání přijíti. A divné, že mohouc a majíc spravedlivou při, nesměli se opříti, že není podlé zákona božího pravé usouzení, neb sou na to přišli, nejprv, aby víru podlé zákona božího pravé usouzení neb sou u Hory provedenou se všemi přemi potupili a jí se odpověděli, ale podlé přiřknutí a zavázaní chytrého, aby víru Rokycánovu a jeho vyznání odporné přijíti za víru musilil. A když sou nechtěli potom svoliti, na to přišlo, aby svoji je v moc vydávali, jako Táborští vydali králi Jiřímu kněží f. 108a své a (ti) tudy zjímáni i zmořeni2. A z toho poznati sluší, jak to nebezpečné jest mocí světa povstati v při víry a spasení a se pány a s mocnými spojovati se v jednotu3. A jináč podlé toho nelze než na to přijíti: Kdož meč beře, od meče sejdeu, jakož tak přišlo. Druhé, k výstraze jest, aby s odpornou stranou v žádné se smlouvy nedávali, vědouce, že na tom nepřestanou, ale chytře a lstivě pod moc svou uvedou a tudy k konci míněnému, aby potom mocí utiskli, jakož i nyní tím a Mat. 26, 52. Smysl této pomatené věty jest asi ten: Jest divné, že Táboři, majíce pravdu, nepostavili se na odpor na základě zákona božího, když v Kutné Hoře svou věc obhájili, nýbrž že se dali podvésti, aby přijali víru Rokycanovu. 2 Týká se podrobení Tábora Jiřímu z Poděbrad, jakožto správci země české r. 1452. O uvěznění kněží táborských není nic určitějšího známo. Srov. PALACKÝ, Dějiny IV, I, 269 a NOVOTNÝ-URBÁNEK, České dějiny III, 2, 667 a 675—677. Srov. příslušné místo Předmluvy.
HÁDKA ROKYCÁNOVA S TÁBORY. 99 hádkami a svými odpory přemoci táborské kněží, o to pokusil se chytrostí svou: Nejprv mocí sněmu, aby v sněmu svolení činili obou stran kněží sjití míti a hádky působiti, druhé, v čem se nebudou moci svoliti, na sněm dáti, aby sněm, čí pře zákonem božím a doktory právě založenými na něm pochválí, aby na tom zůstáno bylo. A tudy podvedeni sou Táboři domnívajíce se takového soudu i zchválení, ano pak na odpor, neb sněm vydal osoby z sebe k soudu mezi pří a pří, přikazuje podlé zákona božího a doktorův na něm se právě zakládajících pravdy vyhledávati etc., a což by našli, to na sněm k pochválení dáti. Pak volenci, soudili-li sou čili nic, toto zjevné, že pře Táborských v ničemž nedotkli, by kde pravdu měli v důvodích jistých zákona, ale při Rokycánovu tak, jakož jest sepsaná v hádce proti Táborům bez pře a důvodův jich podávali na sněm. A sněm bez spravedlivého soudu touž při Rokycánovu v celosti jeho spisu přijav zchválil a Táboři, kteříž víc milovali nad pravdu statky, cti i životy podlé závazkův svých, musili Rokycánovo sepsání přijíti. A divné, že mohouc a majíc spravedlivou při, nesměli se opříti, že není podlé zákona božího pravé usouzení, neb sou na to přišli, nejprv, aby víru podlé zákona božího pravé usouzení neb sou u Hory provedenou se všemi přemi potupili a jí se odpověděli, ale podlé přiřknutí a zavázaní chytrého, aby víru Rokycánovu a jeho vyznání odporné přijíti za víru musilil. A když sou nechtěli potom svoliti, na to přišlo, aby svoji je v moc vydávali, jako Táborští vydali králi Jiřímu kněží f. 108a své a (ti) tudy zjímáni i zmořeni2. A z toho poznati sluší, jak to nebezpečné jest mocí světa povstati v při víry a spasení a se pány a s mocnými spojovati se v jednotu3. A jináč podlé toho nelze než na to přijíti: Kdož meč beře, od meče sejdeu, jakož tak přišlo. Druhé, k výstraze jest, aby s odpornou stranou v žádné se smlouvy nedávali, vědouce, že na tom nepřestanou, ale chytře a lstivě pod moc svou uvedou a tudy k konci míněnému, aby potom mocí utiskli, jakož i nyní tím a Mat. 26, 52. Smysl této pomatené věty jest asi ten: Jest divné, že Táboři, majíce pravdu, nepostavili se na odpor na základě zákona božího, když v Kutné Hoře svou věc obhájili, nýbrž že se dali podvésti, aby přijali víru Rokycanovu. 2 Týká se podrobení Tábora Jiřímu z Poděbrad, jakožto správci země české r. 1452. O uvěznění kněží táborských není nic určitějšího známo. Srov. PALACKÝ, Dějiny IV, I, 269 a NOVOTNÝ-URBÁNEK, České dějiny III, 2, 667 a 675—677. Srov. příslušné místo Předmluvy.
Strana 100
100 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. štrychem se pokoušejí, aby ukrutnost svou působilil. Avšak jest se co boží moudrosti podiviti, když to spuntování se dálo a utrpení všem nastávalo těm, jenž by v Kristu Ježíši milostivě v zákoně jeho chtěli živi býti tak, aby se s nimi trápili i o životy připra- vovali, dopustil pán B(ůh) potom hrozné trestání na krále Jiřího i na království České. A v tom Pán Bůh své dílo v pokoře a v trpělivosti započal a shromáždění k víře obecné, křesťanské, v pomoci zřízené bez meče a bez mocných světa, moudrých, učených i nábožných světa působil, jsa toho sám původem, ředitelem a obráncí i ochráncí tak, aby celou při vší víry obecné, křesťanské a zřízeného spasení v podstatě i v službě čtení svatého a zákona úmluvy skutečného vyzdvihnouti z bludův ráčil, nechtě hluku ani směsice ani z původu bludův a zavedení k tomu shromáždění činiti a v té pravdě, jakž ráčil vzdělání kdy míti pořádné článkův víry, v té trpělivosti a v pokoře choval v rozličném pokušení až do tohoto času, kdež mimo jiný čas lid mnohý počal skrze čtení psané i kázané zbuzovati se k pravdě. I závidě diábel spasení lidskému zbouřil moc světa vespolek odporného tak, aby chtíc se mstíti neprávě proti spravedlivějším, pod nimiž lid svůj Pán B(ůh) chová, i zbudili protivenství tak, aby zastavili dílo boží v scházení zborův. A kudyž diábel mní, že zastaví dílo boží, an pak Pán B(ůh), jakž obvykl, v trpělivosti činí prospěch, jemuž buď chvála na věky věkův požehnanému. Amen. 1524. Ante nativitatis Mariaea. f. 112a ž Traktát proti Rokycánovi a jeho š kněžstvu, v němž se oznamuje, v kterých kusích Rokycán s svými kněžími táborským kněžím křivdu a ublížení slovy i rozpisováním o nich činilb. Že nepřietelé a protivníci kněží táborských i jich sě přidržících hledie je zhyzditi a ohavny učiniti lidu křesťanskému, proti nim svévolně rozdávajíce a rozpisujíce kusy, o kteréžto ondy a Slova: Ante nativitatis Mariae jsou psána latinkou. Následují prázdná folia 108b—11Ib. b Po nadpisu následuje 3/4 stránky prázdné. Také f. 112b jest prázdné. V rukopise univ. knihovny Vratislavské, sign. IV Q 231 f. 191a má kus tento nadpis: Scriptum longius scriptum Taboriensium et responsiones ad articulos contra eosdem disseminatos, psaný podle všeho jinou rukou, než ostatní tekst. Nadpis psán jest zběžným písmem 15. století. I Vysvětlení viz v Předmluvě. 2 Týž kus nalézá se též v rukopise univ. knihovny Vratislavské, sign. IV Q 231 f. 191a—201b. Z něho otiskl iej NEJEDLY, Prameny k synodám f. 113a
100 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. štrychem se pokoušejí, aby ukrutnost svou působilil. Avšak jest se co boží moudrosti podiviti, když to spuntování se dálo a utrpení všem nastávalo těm, jenž by v Kristu Ježíši milostivě v zákoně jeho chtěli živi býti tak, aby se s nimi trápili i o životy připra- vovali, dopustil pán B(ůh) potom hrozné trestání na krále Jiřího i na království České. A v tom Pán Bůh své dílo v pokoře a v trpělivosti započal a shromáždění k víře obecné, křesťanské, v pomoci zřízené bez meče a bez mocných světa, moudrých, učených i nábožných světa působil, jsa toho sám původem, ředitelem a obráncí i ochráncí tak, aby celou při vší víry obecné, křesťanské a zřízeného spasení v podstatě i v službě čtení svatého a zákona úmluvy skutečného vyzdvihnouti z bludův ráčil, nechtě hluku ani směsice ani z původu bludův a zavedení k tomu shromáždění činiti a v té pravdě, jakž ráčil vzdělání kdy míti pořádné článkův víry, v té trpělivosti a v pokoře choval v rozličném pokušení až do tohoto času, kdež mimo jiný čas lid mnohý počal skrze čtení psané i kázané zbuzovati se k pravdě. I závidě diábel spasení lidskému zbouřil moc světa vespolek odporného tak, aby chtíc se mstíti neprávě proti spravedlivějším, pod nimiž lid svůj Pán B(ůh) chová, i zbudili protivenství tak, aby zastavili dílo boží v scházení zborův. A kudyž diábel mní, že zastaví dílo boží, an pak Pán B(ůh), jakž obvykl, v trpělivosti činí prospěch, jemuž buď chvála na věky věkův požehnanému. Amen. 1524. Ante nativitatis Mariaea. f. 112a ž Traktát proti Rokycánovi a jeho š kněžstvu, v němž se oznamuje, v kterých kusích Rokycán s svými kněžími táborským kněžím křivdu a ublížení slovy i rozpisováním o nich činilb. Že nepřietelé a protivníci kněží táborských i jich sě přidržících hledie je zhyzditi a ohavny učiniti lidu křesťanskému, proti nim svévolně rozdávajíce a rozpisujíce kusy, o kteréžto ondy a Slova: Ante nativitatis Mariae jsou psána latinkou. Následují prázdná folia 108b—11Ib. b Po nadpisu následuje 3/4 stránky prázdné. Také f. 112b jest prázdné. V rukopise univ. knihovny Vratislavské, sign. IV Q 231 f. 191a má kus tento nadpis: Scriptum longius scriptum Taboriensium et responsiones ad articulos contra eosdem disseminatos, psaný podle všeho jinou rukou, než ostatní tekst. Nadpis psán jest zběžným písmem 15. století. I Vysvětlení viz v Předmluvě. 2 Týž kus nalézá se též v rukopise univ. knihovny Vratislavské, sign. IV Q 231 f. 191a—201b. Z něho otiskl iej NEJEDLY, Prameny k synodám f. 113a
Strana 101
TRAKTAT PROTI ROKYCÁNOVI. 101 u Hory na sněmu byl jest rozdiel (kteřížtoa kusové vedlé úmluvy v Praze učiněné měli by na najprvniemb sněmu obecném tohoto královstvie v ruce pánóv a obcí položeni býti)i: protož hodné jest, aby kněžie táborští jich rozpisováním jsúcec při- nutkáni svým protivníkóm tak, jakož slušie, odepřěli pro zachovánie a ohrazenie pravdy božie, kterúž sú kázali, a své cti, pro domněnie zlého zapuzenie a zlých věcí vyvarovánie, točižď rozbrojóv, sváróv a bojóv, kteříž, jakož toho strach jest, vzniknú z toho běhu od některých začatého, a který sě pohřiechu den ode dne koná, neráčí-li pán Bóh s výsokostie sám sě k tomu přičiniti a hnúti těmi, kteříž sú jeho svatú pravdu poznali a jimž by božské a obecné dobré a královstvie tohoto poctivé milo bylo, obyčejem a prostředkem některým múdrým k tomu přizřieti. Aby však pravda v tom lépe a pravějie poznána byla a strana nikteráž nejsúc slyšiena druhéh po řečech stranych, tak lehce potupována a odsuzována nebyla, slušie, což jedna strana kuse a s ujímaním druhdej řečí a přidávaním rozpisuje, řečí strany druhé při tom tknúti. Ti tehdy nadepsaní protivníci na počátku píší: „Takto sě dálo nyniek u Hory na sněmu kněžském2: Najprvé mistr Jan z Rokycanl s jinými mistry pražskými a kněžími podal kněžím táborským této viery: strany pražské a táborské str. 44—56, ale vydání toto nelze nazvati uspokojivým, jednak proto, že nepřihlíží náležitě k variantům tekstu zachovaného v AII, jednak proto, že na str. 48 v řádku 9. jest vynechána celá věta a tamže v řádku 37. sedm slov. Citáty obsahuje také Bílejovského Kronika česká, r. 1537 tištěná, str. 102—104. Obsahu kusu dotýká se NEJEDLY, Prameny str. 20—21. Tam také se najde poučení o shora dotčeném rukopise Vratislavském. Dosti podrobně obsah jeho podává a význam jeho oceňuje PAL'MOV. Braťja I, I, 124—128. Srov. též PALACKY, Dějiny IV, I, 92, a VLČEK, Dějiny lite- ratury české I, 157. TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI vznikl brzy po červencové synodě Kutnohorské z r. 1443 — tedy asi V SRPNU 1443. Spiso- vatelem jeho podle narážek v něm obsažených jest hlavně asi Mikuláš Bisku- pec, ale spolupracovníkem byl nepochybně i Václav Koranda, ne-li ještě jiní kněží táborští. O způsobu edice viz PŘEDMLUVU, kde jest vyloženo, proč se za základ vydáni tohoto kusu béře rukopis universitní knihovny Vratislavské, sign. IVQ 231 (označuji jej krátce Vr.). Místa tištěná proloženě jsou ve Vratislavském rukopise podtržena červeně. a AII: kteříž. b AII: najprvnějším. c AII: jsouc. d AII: totiž. e AII: s výsosti. f AII: nejsouci. g AII: slyšána. h V AII chybí. ch V AII následuje: druhé. i Vr.: kusie. j AII: druhé. k AII: nyní dálo. 1AII: Rokycán. Míní se sněm lednový r. 1444. (Srov. Předmluvu). 2 Miní se synoda duchovenstva v Kutné Hoře, jež se začala 7. července 1443.
TRAKTAT PROTI ROKYCÁNOVI. 101 u Hory na sněmu byl jest rozdiel (kteřížtoa kusové vedlé úmluvy v Praze učiněné měli by na najprvniemb sněmu obecném tohoto královstvie v ruce pánóv a obcí položeni býti)i: protož hodné jest, aby kněžie táborští jich rozpisováním jsúcec při- nutkáni svým protivníkóm tak, jakož slušie, odepřěli pro zachovánie a ohrazenie pravdy božie, kterúž sú kázali, a své cti, pro domněnie zlého zapuzenie a zlých věcí vyvarovánie, točižď rozbrojóv, sváróv a bojóv, kteříž, jakož toho strach jest, vzniknú z toho běhu od některých začatého, a který sě pohřiechu den ode dne koná, neráčí-li pán Bóh s výsokostie sám sě k tomu přičiniti a hnúti těmi, kteříž sú jeho svatú pravdu poznali a jimž by božské a obecné dobré a královstvie tohoto poctivé milo bylo, obyčejem a prostředkem některým múdrým k tomu přizřieti. Aby však pravda v tom lépe a pravějie poznána byla a strana nikteráž nejsúc slyšiena druhéh po řečech stranych, tak lehce potupována a odsuzována nebyla, slušie, což jedna strana kuse a s ujímaním druhdej řečí a přidávaním rozpisuje, řečí strany druhé při tom tknúti. Ti tehdy nadepsaní protivníci na počátku píší: „Takto sě dálo nyniek u Hory na sněmu kněžském2: Najprvé mistr Jan z Rokycanl s jinými mistry pražskými a kněžími podal kněžím táborským této viery: strany pražské a táborské str. 44—56, ale vydání toto nelze nazvati uspokojivým, jednak proto, že nepřihlíží náležitě k variantům tekstu zachovaného v AII, jednak proto, že na str. 48 v řádku 9. jest vynechána celá věta a tamže v řádku 37. sedm slov. Citáty obsahuje také Bílejovského Kronika česká, r. 1537 tištěná, str. 102—104. Obsahu kusu dotýká se NEJEDLY, Prameny str. 20—21. Tam také se najde poučení o shora dotčeném rukopise Vratislavském. Dosti podrobně obsah jeho podává a význam jeho oceňuje PAL'MOV. Braťja I, I, 124—128. Srov. též PALACKY, Dějiny IV, I, 92, a VLČEK, Dějiny lite- ratury české I, 157. TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI vznikl brzy po červencové synodě Kutnohorské z r. 1443 — tedy asi V SRPNU 1443. Spiso- vatelem jeho podle narážek v něm obsažených jest hlavně asi Mikuláš Bisku- pec, ale spolupracovníkem byl nepochybně i Václav Koranda, ne-li ještě jiní kněží táborští. O způsobu edice viz PŘEDMLUVU, kde jest vyloženo, proč se za základ vydáni tohoto kusu béře rukopis universitní knihovny Vratislavské, sign. IVQ 231 (označuji jej krátce Vr.). Místa tištěná proloženě jsou ve Vratislavském rukopise podtržena červeně. a AII: kteříž. b AII: najprvnějším. c AII: jsouc. d AII: totiž. e AII: s výsosti. f AII: nejsouci. g AII: slyšána. h V AII chybí. ch V AII následuje: druhé. i Vr.: kusie. j AII: druhé. k AII: nyní dálo. 1AII: Rokycán. Míní se sněm lednový r. 1444. (Srov. Předmluvu). 2 Miní se synoda duchovenstva v Kutné Hoře, jež se začala 7. července 1443.
Strana 102
102 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. f. 113b Věřeno má býti, že v velebné svátosti těla a krve božie jest celý Kristus, pravý Bóh a pravý člověk, svým vlastním přirozením a podstatú svého přirozeného bytu, kterú podstatu jest vzal z Marie panny a kterú podstatú sedí na nebi na pravici Boha Otce“l a že by k té vieře táborští kněžie i jiní jich sě přidržící nikoli svoliti nechtělia. Tuto protivníci nestydí sě proti zápovědi boží křivdy psáti, praviece, by kněžie táborští k té vieře od mistróv po- dané nikoli svoliti nechtěli, neb k první stránce jie úplně sú svolili, točíža že věřeno má býti, že v velebné svátosti těla a krve božie jest celý Kristus, pravý Bóh a pravý člověk“ a (k) druhé stránce té víry chtěli sú také svoliti (k témuž sě i dnes poddávajíce), když byb jim ta slova byla vyložena a právě zákonem božím a doktory, kteříž sě právě v témž zákoně zakládají dovedena, že by točiž Kristus byl v té svátosti „svým vlastním přirozením a podstatú svého přirozeného bytu, kterú“ podstatu jest vzal z Marie panny a kterú sedí na nebi na pravici Boha Otce“r. A proto k té stránce druhé kvapni sú svoliti nebyli, neb svědomo jest z viery obecné křesťanské i z písma čtenie svatého a doktoróv svatých, v témž sě čtení právě zakládajících, že Kristus vedlé vlastnieho tělesného přirozenie podstaty svého přirozeného bytu hmotně a tělestně po svém na nebesa vstúpení sedí na pravici Boha Otce a že vedlé zákona obecného tak až do dne súdného není ani budee zde s námi na zemi a že vedlé svého tohos bytu tak na jedinkém miestě v nebih jest, ač vedlé svého bytu posvátného, duchovnieho, mocného a pravého tělo jeho jest zde s námi v svátosti velebné, jakož ty všecky věci jsú široce kněžími táborskými z písem svatých i z doktoróv v tom sě právě zakládajících vedeny a okázánoch, že tak drží veliká strana a AII: to. b AII: kdyby. c AII: kterouž. d AII: tělesně. e AII: a ne- bude. fV AII chybí: s námi. g AII: toho svého. h V AII chybí: v nebi ch V AII následuje: jest. a List M. Jana Příbrama p. Jakubovi (Nejedlý, Prameny str. 42). Je to vlastně 3. článek z usnesení synody Kutnohorské r. 1441 (Nejedlý, Prameny str. 33). Srov. též Hádka Rokycánova v A II f. 73b a „Tractatus de existencia corporis Christi“ u Nejedlého, Prameny, str. 118. List M. J. Příbrama u Nejedlého, Prameny str. 41. z Tamže. Srov. CHRONICON THABORITARUM u HOFLERA, Geschichts- schreiber II, 753—754. Srov. Chronicon Thaboritarum (HOFLER, Geschichtsschreiber II, 762).
102 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. f. 113b Věřeno má býti, že v velebné svátosti těla a krve božie jest celý Kristus, pravý Bóh a pravý člověk, svým vlastním přirozením a podstatú svého přirozeného bytu, kterú podstatu jest vzal z Marie panny a kterú podstatú sedí na nebi na pravici Boha Otce“l a že by k té vieře táborští kněžie i jiní jich sě přidržící nikoli svoliti nechtělia. Tuto protivníci nestydí sě proti zápovědi boží křivdy psáti, praviece, by kněžie táborští k té vieře od mistróv po- dané nikoli svoliti nechtěli, neb k první stránce jie úplně sú svolili, točíža že věřeno má býti, že v velebné svátosti těla a krve božie jest celý Kristus, pravý Bóh a pravý člověk“ a (k) druhé stránce té víry chtěli sú také svoliti (k témuž sě i dnes poddávajíce), když byb jim ta slova byla vyložena a právě zákonem božím a doktory, kteříž sě právě v témž zákoně zakládají dovedena, že by točiž Kristus byl v té svátosti „svým vlastním přirozením a podstatú svého přirozeného bytu, kterú“ podstatu jest vzal z Marie panny a kterú sedí na nebi na pravici Boha Otce“r. A proto k té stránce druhé kvapni sú svoliti nebyli, neb svědomo jest z viery obecné křesťanské i z písma čtenie svatého a doktoróv svatých, v témž sě čtení právě zakládajících, že Kristus vedlé vlastnieho tělesného přirozenie podstaty svého přirozeného bytu hmotně a tělestně po svém na nebesa vstúpení sedí na pravici Boha Otce a že vedlé zákona obecného tak až do dne súdného není ani budee zde s námi na zemi a že vedlé svého tohos bytu tak na jedinkém miestě v nebih jest, ač vedlé svého bytu posvátného, duchovnieho, mocného a pravého tělo jeho jest zde s námi v svátosti velebné, jakož ty všecky věci jsú široce kněžími táborskými z písem svatých i z doktoróv v tom sě právě zakládajících vedeny a okázánoch, že tak drží veliká strana a AII: to. b AII: kdyby. c AII: kterouž. d AII: tělesně. e AII: a ne- bude. fV AII chybí: s námi. g AII: toho svého. h V AII chybí: v nebi ch V AII následuje: jest. a List M. Jana Příbrama p. Jakubovi (Nejedlý, Prameny str. 42). Je to vlastně 3. článek z usnesení synody Kutnohorské r. 1441 (Nejedlý, Prameny str. 33). Srov. též Hádka Rokycánova v A II f. 73b a „Tractatus de existencia corporis Christi“ u Nejedlého, Prameny, str. 118. List M. J. Příbrama u Nejedlého, Prameny str. 41. z Tamže. Srov. CHRONICON THABORITARUM u HOFLERA, Geschichts- schreiber II, 753—754. Srov. Chronicon Thaboritarum (HOFLER, Geschichtsschreiber II, 762).
Strana 103
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 103 kněžstva a lidu v světě přebývajíciehol. Protož každý z těchto věcí móž srozuměti, že kněžím táborským krátko na tom protivníci jich činie rozpisujíce, by oni k té jich vieře svoliti nikoli nechtěli. Než aby lidé z toho sobě nebrali, by kněžie táborští o ve- lebné svátosti těla“ krve Kristovy nevěřili, aneb bytu slušného jeho svatého těla v svátosti otpieralib, buď všem známo, ktože toto psání uzřie neb uslyšie, že kněžie táborští tudiež u Hory na sněmu takovúž sú víru vyznali: Věříme, věřili sme i věřiti mieníme, že v velebné svátosti těla a krve božied jest celý Kristus, pravý Bóh a pra- vý člověk, jehožto tělo z panny Marie narozené, které na kříži visalo a sedí na pravici Boha Otce, spojené osobně s božstvím, věříme býti v svátosti posvátně, duchovně, mocně a právě“.2 Druhé protivníci píší, že by mistr Rokycán z traktátóv kněží táborských dokázal, že to píší a jiným jest roz- dáno, že křesťané vedlé čtenie svatého nemají sě klaněti Kristovi v svátosti klaněním, kteréž na Boha slušiea. V tom opěte kusu protivníci nepíší pravdy. Najprvé v tom, když pravie, byť kněží táborských bylih traktátové a že by oni psali a je jiným rozdávali, neb jedna osoba z kněží těch tach toliko jest ty traktáty psala a k tomu sě jest seznala.3 Druhé v tom pravdy nepíší, že té osobě v tom kusu slova měnie, neb kdež ta osoba píše, že křesťané vedlé čtenie svatého „nejsú dlužni“ klaněti sě Kristovi4 etc., tu oni píší, že by ta osoba a V AII následuje: a. b AII: odpírali. C AII: kdož. d AII: Kristovy. e AII: opět v tom. f VAII chybí: najprvé v tom, když pravie. gVAII ná- sleduje: to byli. h V AII chybl. ch V AII chybí. a Citát z „Listu M. Jana Příbrama“ (Nejedlý, Prameny, 42). Srov. Hádka, A II f. 77a (str. 33). O průběhu jednání kutnohorského vypravuje Chronicon Thaboritarum u HÖFLERA, Geschichtsschreiber II, 753 a násl. 2 Tak se uvádí formule táborská též v Chronicon Thaboritarum u HOF- LERA, Geschichtsschreiber II, 764 a v HADCE, A II ƒ. 81b (str. 41). Srov. též „Žaloby kněží táborských“ u NEJEDLÉHO, Prameny, str. 101 a Rokycanův „Tractatus de existencia corporis Christi“ u Nejedlého, Prameny str. 146. 3 Miní se nepochybně Mikuláš Biskupec. Také níže několikrát se děje narážka na Biskupce. Z traktátů zmíněných hledí k této otázce nejspíše hlavně Biskupcův (ztracený nyní) traktát „De non adorando corpore Christi in sacra- mento eucharistiae cultu latriae“. Srov. NEJEDLÝ, Prameny, str. 27, a SED- LAK, Táborské traktáty eucharistické. Otisk z „Hlídky“, Brno 1918, str. 14—19. * Míní se nepochybně Biskupcův traktát „De non adorando“, dotčený shora v poznámce 3. Dotýčné místo cituje Rokycana ve svém „Tractatus de
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 103 kněžstva a lidu v světě přebývajíciehol. Protož každý z těchto věcí móž srozuměti, že kněžím táborským krátko na tom protivníci jich činie rozpisujíce, by oni k té jich vieře svoliti nikoli nechtěli. Než aby lidé z toho sobě nebrali, by kněžie táborští o ve- lebné svátosti těla“ krve Kristovy nevěřili, aneb bytu slušného jeho svatého těla v svátosti otpieralib, buď všem známo, ktože toto psání uzřie neb uslyšie, že kněžie táborští tudiež u Hory na sněmu takovúž sú víru vyznali: Věříme, věřili sme i věřiti mieníme, že v velebné svátosti těla a krve božied jest celý Kristus, pravý Bóh a pra- vý člověk, jehožto tělo z panny Marie narozené, které na kříži visalo a sedí na pravici Boha Otce, spojené osobně s božstvím, věříme býti v svátosti posvátně, duchovně, mocně a právě“.2 Druhé protivníci píší, že by mistr Rokycán z traktátóv kněží táborských dokázal, že to píší a jiným jest roz- dáno, že křesťané vedlé čtenie svatého nemají sě klaněti Kristovi v svátosti klaněním, kteréž na Boha slušiea. V tom opěte kusu protivníci nepíší pravdy. Najprvé v tom, když pravie, byť kněží táborských bylih traktátové a že by oni psali a je jiným rozdávali, neb jedna osoba z kněží těch tach toliko jest ty traktáty psala a k tomu sě jest seznala.3 Druhé v tom pravdy nepíší, že té osobě v tom kusu slova měnie, neb kdež ta osoba píše, že křesťané vedlé čtenie svatého „nejsú dlužni“ klaněti sě Kristovi4 etc., tu oni píší, že by ta osoba a V AII následuje: a. b AII: odpírali. C AII: kdož. d AII: Kristovy. e AII: opět v tom. f VAII chybí: najprvé v tom, když pravie. gVAII ná- sleduje: to byli. h V AII chybl. ch V AII chybí. a Citát z „Listu M. Jana Příbrama“ (Nejedlý, Prameny, 42). Srov. Hádka, A II f. 77a (str. 33). O průběhu jednání kutnohorského vypravuje Chronicon Thaboritarum u HÖFLERA, Geschichtsschreiber II, 753 a násl. 2 Tak se uvádí formule táborská též v Chronicon Thaboritarum u HOF- LERA, Geschichtsschreiber II, 764 a v HADCE, A II ƒ. 81b (str. 41). Srov. též „Žaloby kněží táborských“ u NEJEDLÉHO, Prameny, str. 101 a Rokycanův „Tractatus de existencia corporis Christi“ u Nejedlého, Prameny str. 146. 3 Miní se nepochybně Mikuláš Biskupec. Také níže několikrát se děje narážka na Biskupce. Z traktátů zmíněných hledí k této otázce nejspíše hlavně Biskupcův (ztracený nyní) traktát „De non adorando corpore Christi in sacra- mento eucharistiae cultu latriae“. Srov. NEJEDLÝ, Prameny, str. 27, a SED- LAK, Táborské traktáty eucharistické. Otisk z „Hlídky“, Brno 1918, str. 14—19. * Míní se nepochybně Biskupcův traktát „De non adorando“, dotčený shora v poznámce 3. Dotýčné místo cituje Rokycana ve svém „Tractatus de
Strana 104
104 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. f. 114a psala, že „nemají“ sě klaněti Kristovi etc. Než aby lidé z toho sobě« nebrali, by ta osoba, kteréž sě to b dotýče, těmi slovy, kteráž píše, rozuměla a mienila, by osobě božské Kristově v té svátosti klaněníme, kteréž na Bohaslušie, křesťané sě klaněti neměli, protož ta řečená osoba, když jestd u Hory na sněmu tiem potkánal, předloživši najprv z viery písma, že Kristus tři přirozenie sobě zavierá od sebe rozdielná, z nichžto jedno/ druhým sě nejmenuje, točiže bozstvie, tělo a duši, a písmo každé přirozenie Kristovo z těch Kristem druhde nazývá, a tak že Kristus vedlé člověčenstvie jest stvořenie, druhé, předloživši ta osoba z písma svatéhoť a z8 doktoróv svatých, že modlenie ně- které jest najvyšší, jenž jest poctivost samému Bohu příslušejície a jiné jest nižšie, kteréž příslušieh člověčenství Kristovu nad jiná všecka stvořenie, jelikožch je převyšuje, třetie, ta osoba, oznámivši svój úmysl, že jest tiem svým řčením chtěla odlúčiti rozum hrubý, kterýž někteří při svátosti mají domnievajíce sě, by tělo Kristovo bytem přirozeným, tak jakož v nebi na pravici boží sedí, bylo v svátosti, chtiec, aby lidé tak ku pánu Kristu kdežkolivěk jest, sě měli, jakož tu jest, aby jinak k němu sěj majíce než tu jest, i neblúdili4: i takto jest k tomu odpověděla, že křesťané vedlé čtenie svatého nejsú dlužni klaněti sě Kristovi v svá- tosti klaněním, kteréž na Boha slušiek5, rozumějíc a mieniec, že Kristovi vedlé jeho těla tak, jakož dotčeno jest, od božstvie roz- dielného v přirození, nemá sě býti tak v svátosti modleno, jakožto písma doktoróv svatých i dekretu ukazují, nikdy tiem ta osoba nerozumějíc, ani mieniec, by té osobě bozské Kristově v té svátosti klaněním, kteréž na Boha slušie, křesťané sě klaněti neměli neb mistr hlubokých smyslóv píše: Některým sě vidí, že tělu existencia corporis Christi“ takto: „secundum legem evangelicam fideles non necessitantur Christum in sacramento eukaristie adoratione latrie adorare (srov. NEJEDLÝ, Prameny, str. 134). a AII: sobě z toho, b AII: tuto. c V AII chybí. d V AII následuje: byla. e A II: totiž. f V AII chybí. g VAII chybí. h V AII následuje: k. ch AII: jelikožto. I V AII následuje: Ježíši. jV AII chybí. k V AII následuje přetržené: křesťané se klaněti neměli. 1 V AII chybí: rozumějícX sě klaněti neměli. a V rukopise Vratislavském po straně touž rukou jako hlavní tekst a to červeně podtrženo: super 3° distinctione 9. Srov. pozn. 3 na str. 103. Srov. HÖFLER, Geschichtsschreiber II, 780—781. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II, 780. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II. 782—783. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II, 783. 5
104 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. f. 114a psala, že „nemají“ sě klaněti Kristovi etc. Než aby lidé z toho sobě« nebrali, by ta osoba, kteréž sě to b dotýče, těmi slovy, kteráž píše, rozuměla a mienila, by osobě božské Kristově v té svátosti klaněníme, kteréž na Bohaslušie, křesťané sě klaněti neměli, protož ta řečená osoba, když jestd u Hory na sněmu tiem potkánal, předloživši najprv z viery písma, že Kristus tři přirozenie sobě zavierá od sebe rozdielná, z nichžto jedno/ druhým sě nejmenuje, točiže bozstvie, tělo a duši, a písmo každé přirozenie Kristovo z těch Kristem druhde nazývá, a tak že Kristus vedlé člověčenstvie jest stvořenie, druhé, předloživši ta osoba z písma svatéhoť a z8 doktoróv svatých, že modlenie ně- které jest najvyšší, jenž jest poctivost samému Bohu příslušejície a jiné jest nižšie, kteréž příslušieh člověčenství Kristovu nad jiná všecka stvořenie, jelikožch je převyšuje, třetie, ta osoba, oznámivši svój úmysl, že jest tiem svým řčením chtěla odlúčiti rozum hrubý, kterýž někteří při svátosti mají domnievajíce sě, by tělo Kristovo bytem přirozeným, tak jakož v nebi na pravici boží sedí, bylo v svátosti, chtiec, aby lidé tak ku pánu Kristu kdežkolivěk jest, sě měli, jakož tu jest, aby jinak k němu sěj majíce než tu jest, i neblúdili4: i takto jest k tomu odpověděla, že křesťané vedlé čtenie svatého nejsú dlužni klaněti sě Kristovi v svá- tosti klaněním, kteréž na Boha slušiek5, rozumějíc a mieniec, že Kristovi vedlé jeho těla tak, jakož dotčeno jest, od božstvie roz- dielného v přirození, nemá sě býti tak v svátosti modleno, jakožto písma doktoróv svatých i dekretu ukazují, nikdy tiem ta osoba nerozumějíc, ani mieniec, by té osobě bozské Kristově v té svátosti klaněním, kteréž na Boha slušie, křesťané sě klaněti neměli neb mistr hlubokých smyslóv píše: Některým sě vidí, že tělu existencia corporis Christi“ takto: „secundum legem evangelicam fideles non necessitantur Christum in sacramento eukaristie adoratione latrie adorare (srov. NEJEDLÝ, Prameny, str. 134). a AII: sobě z toho, b AII: tuto. c V AII chybí. d V AII následuje: byla. e A II: totiž. f V AII chybí. g VAII chybí. h V AII následuje: k. ch AII: jelikožto. I V AII následuje: Ježíši. jV AII chybí. k V AII následuje přetržené: křesťané se klaněti neměli. 1 V AII chybí: rozumějícX sě klaněti neměli. a V rukopise Vratislavském po straně touž rukou jako hlavní tekst a to červeně podtrženo: super 3° distinctione 9. Srov. pozn. 3 na str. 103. Srov. HÖFLER, Geschichtsschreiber II, 780—781. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II, 780. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II. 782—783. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II, 783. 5
Strana 105
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 105 Kristovu neboli duši má sě býti modleno ne tiem modlením, kteréž na Boha slušie, ale tiem, kteréž a člověčenství Kristovu příslušieb nad jiná stvořenie, neb kdyby duši aneb tělu Kristovu vzdáno bylo modlenie samému stvořiteli přislušujícé, poňavadž duše Kristova neboli tělo stvořenie toliko jest, stvoření by vzdáno bylo, což na stvořitele slušie, a učinil-li by to ktod, za modloslužeb- nost by jemu počteno byloce. Toť řeč jehoß. K témuž jest výklad na dekrety, kdež takto psáno stojí: Modlíme se zajisté člověčenství Kristovu kterakús poctivostí věččít než všem stvořením, ne tiem, kteréž nas Boha slušier. Toť řeč jehol. Z kterýchžto řečíh móž každý rozumětich, že Kristovi vedlé jeho těla tak, jakož řečeno jest, od božstvie v přirození rozdielného, nemá sě modleno býti modlením, kteréži na Boha slušie v svátosti, ač té osoběj Kristově bozskék v té svátosti klaněním, kteréž na Boha slušie, křesťané sě klaněti mají.“ Třetí, nepřietelé kněží táborských rozpisují, že by mistr Jan zm Rokycan na kněží táborskůr dokázal, ani držie, že Kristus lépe jest v člověku dobrém než v svátostiô. V tomto opěto kusu protivníci řeč tomu, kohož sě dotýčep, měnie, svú v tom neupřiemnost oznamujíce, neb kdež on klade, že Kristus pravějie a dokonaleji jest v duši člověka dobrého než v svátosti2, tu oni pravie, by řekl, že Kristus lépe jest v člověku do/brém než v svátosti. A to jest ten, kohož sě dotýče, tak, jakož f. 114b a AII: kterým. b AII: příleží. c AII: příslušející. d AII: kdo to. e AII: jemu by bylo počteno. fAII: větší. g V AII následuje: samého. h AII: z kte- réžto řeči, ch AII: znamenati. i AII: kteréžto. j V AII následuje: božské. k V ATI chybí. 1 AII: nemají. m V AII chybí. n AII: táborské. o AII: opět v tomto. p VAII následuje: to. r Ve Vr. chybí: a dokonaleji. a Petri Lombardi Sententiarum lib. III. distinct. 9. u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 222., str. 266. (Citát není doslovný; spisovatel citoval asi z paměti). V rkpise Vratislavském po straně touž rukou jako hlavní tekst, a to červeně podtrženo. de consecratione distinctione 2. accesserunt super verbo nemo. 7 Glossa ordi- naria super verbo „manducat“ ad can. 92 (Accesserunt), Distinctio II. De con- secratione:... „Adoramus quidem humanitatem eius quadam adoratione maiori quam universas creaturas: illa tamen, quae dulia est, non est latria.“ ô Citát z „Listu M. Jana Příbrama“ u Nejedlého, Prameny 43. Srov. Hádka v A II f. 78a—78b. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II, 784. Sám Biskupec praví v Chronicon Thabor, že v jednom svem spise piše, »quod modus ille, quo Christus est in anima fidelis hominis per gratiam, est realior et perfectior illo eius essendi modo, quo est in sacramento“ (HOFLER na uv. m. 794). Srov. „Tractatus de existencia corporis Christi“ u NEJEDLÉHO Prameny 132.
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 105 Kristovu neboli duši má sě býti modleno ne tiem modlením, kteréž na Boha slušie, ale tiem, kteréž a člověčenství Kristovu příslušieb nad jiná stvořenie, neb kdyby duši aneb tělu Kristovu vzdáno bylo modlenie samému stvořiteli přislušujícé, poňavadž duše Kristova neboli tělo stvořenie toliko jest, stvoření by vzdáno bylo, což na stvořitele slušie, a učinil-li by to ktod, za modloslužeb- nost by jemu počteno byloce. Toť řeč jehoß. K témuž jest výklad na dekrety, kdež takto psáno stojí: Modlíme se zajisté člověčenství Kristovu kterakús poctivostí věččít než všem stvořením, ne tiem, kteréž nas Boha slušier. Toť řeč jehol. Z kterýchžto řečíh móž každý rozumětich, že Kristovi vedlé jeho těla tak, jakož řečeno jest, od božstvie v přirození rozdielného, nemá sě modleno býti modlením, kteréži na Boha slušie v svátosti, ač té osoběj Kristově bozskék v té svátosti klaněním, kteréž na Boha slušie, křesťané sě klaněti mají.“ Třetí, nepřietelé kněží táborských rozpisují, že by mistr Jan zm Rokycan na kněží táborskůr dokázal, ani držie, že Kristus lépe jest v člověku dobrém než v svátostiô. V tomto opěto kusu protivníci řeč tomu, kohož sě dotýčep, měnie, svú v tom neupřiemnost oznamujíce, neb kdež on klade, že Kristus pravějie a dokonaleji jest v duši člověka dobrého než v svátosti2, tu oni pravie, by řekl, že Kristus lépe jest v člověku do/brém než v svátosti. A to jest ten, kohož sě dotýče, tak, jakož f. 114b a AII: kterým. b AII: příleží. c AII: příslušející. d AII: kdo to. e AII: jemu by bylo počteno. fAII: větší. g V AII následuje: samého. h AII: z kte- réžto řeči, ch AII: znamenati. i AII: kteréžto. j V AII následuje: božské. k V ATI chybí. 1 AII: nemají. m V AII chybí. n AII: táborské. o AII: opět v tomto. p VAII následuje: to. r Ve Vr. chybí: a dokonaleji. a Petri Lombardi Sententiarum lib. III. distinct. 9. u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 222., str. 266. (Citát není doslovný; spisovatel citoval asi z paměti). V rkpise Vratislavském po straně touž rukou jako hlavní tekst, a to červeně podtrženo. de consecratione distinctione 2. accesserunt super verbo nemo. 7 Glossa ordi- naria super verbo „manducat“ ad can. 92 (Accesserunt), Distinctio II. De con- secratione:... „Adoramus quidem humanitatem eius quadam adoratione maiori quam universas creaturas: illa tamen, quae dulia est, non est latria.“ ô Citát z „Listu M. Jana Příbrama“ u Nejedlého, Prameny 43. Srov. Hádka v A II f. 78a—78b. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II, 784. Sám Biskupec praví v Chronicon Thabor, že v jednom svem spise piše, »quod modus ille, quo Christus est in anima fidelis hominis per gratiam, est realior et perfectior illo eius essendi modo, quo est in sacramento“ (HOFLER na uv. m. 794). Srov. „Tractatus de existencia corporis Christi“ u NEJEDLÉHO Prameny 132.
Strana 106
106 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. řečeno jest, proto mluvil, aby lidé sobě vážili netoliko dóstojenstvie svátosti velebné, ale také dóstojenstvie duše člověka dobrého, neb jakož Kristus jest v svátosti, tak jest také i v dóstojné dobrého člověka dušial. Ale kdež die, že Kristusb pravějie a dokonalejie jest v duši člověka věrného než v svátosti, to jest řečeno z těchto příčin: Najprvé proto, neb svátost oltářnie, v niežto jest Kristus vedlé tělae posvátně, duchovně, mocně a právě, státi a trvati bude toliko do dne súdného, ale duše člověka dobrého, v niežto jest Kristus, na věky trvati budež. Druhéf proto, neb Kristus jest v duši člověka dobrého skrze milost přidržící sě duše člověčieg a vzácnul ji před Bohem činících, kterážto v sěl tak, jakož řečeno jest, milosti berúck toho člověkal dušim vzácnu“ činí, rozum jeho uměním a radú osvěcuje, vóli jeho lásků a náboženstvím zapaluje; kterakéhožto bytuo svátost posvěcená na sě nepřijímá, aniž těch daróv móž býti tak? pochopna?. Třetie proto Kristus jest dokonalejie v duši člověka dobrého než v svá- tosti, neb ta dokonalost, jížto duše člověka dobrého sě dokonává skrze přebývanie Krista v ní, jest konec, pro kterýžto Kristus jest v svátosti; neb proto jest nám v svátosti ostaven, aby skrze hodné přijímanie svátosti byl v dušech našich. Protož Kristus jest tu dokonalejie, kdež svého cíle docházie, než dokavadž jest v prostředku k tomu konci. Protož Kristus pravějie a dokonalejie jest v duši člověka dobrého než v svátostit. A tomu na potvrzenie, že Bóh převýšenějie jest v svatých lidech než v jiných věcech, mistr hlubokých smyslóv takto píšea: Vědieno má býti, že Bóh neproměnitedlný vždy v sobě jsa jest přítomně, mocně a bytně v každém přirození, v každý čas a v každém miestě, ale v dušech svatých jest převýšenějie skrze milost v nich přebývaje; ale v člověku Kristu“ jest naj- a AII: duši člověka dobrého. b V AII následuje: jest. o V AII chybí. d V AII následuje: dobrého a. e V AII chybí. fAII: a. g AII: člověka h AII: vzácnou. ch AII: činí. i V AII chybí; následuje: milost. j VAII chybí. k V AII následuje: v se. 1 AII: člověka toho. m V AII následuje: jeho. n AII: vzácnou. o AII: Bohu. Před tím přetržené: ko. p AII: tak býti. r V originále: Kristus. a V rkpe Vratislavském po straně touž rukou jako hlavní tekst červeně: Magister sententiarum primi, distinctione 37. Srov. HOFLER na uv. m. str. 794. 2 Srov. HOFLER na uv. m. str. 794. 3 Srov. tamže. Srov. tamže str. 795. 4
106 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. řečeno jest, proto mluvil, aby lidé sobě vážili netoliko dóstojenstvie svátosti velebné, ale také dóstojenstvie duše člověka dobrého, neb jakož Kristus jest v svátosti, tak jest také i v dóstojné dobrého člověka dušial. Ale kdež die, že Kristusb pravějie a dokonalejie jest v duši člověka věrného než v svátosti, to jest řečeno z těchto příčin: Najprvé proto, neb svátost oltářnie, v niežto jest Kristus vedlé tělae posvátně, duchovně, mocně a právě, státi a trvati bude toliko do dne súdného, ale duše člověka dobrého, v niežto jest Kristus, na věky trvati budež. Druhéf proto, neb Kristus jest v duši člověka dobrého skrze milost přidržící sě duše člověčieg a vzácnul ji před Bohem činících, kterážto v sěl tak, jakož řečeno jest, milosti berúck toho člověkal dušim vzácnu“ činí, rozum jeho uměním a radú osvěcuje, vóli jeho lásků a náboženstvím zapaluje; kterakéhožto bytuo svátost posvěcená na sě nepřijímá, aniž těch daróv móž býti tak? pochopna?. Třetie proto Kristus jest dokonalejie v duši člověka dobrého než v svá- tosti, neb ta dokonalost, jížto duše člověka dobrého sě dokonává skrze přebývanie Krista v ní, jest konec, pro kterýžto Kristus jest v svátosti; neb proto jest nám v svátosti ostaven, aby skrze hodné přijímanie svátosti byl v dušech našich. Protož Kristus jest tu dokonalejie, kdež svého cíle docházie, než dokavadž jest v prostředku k tomu konci. Protož Kristus pravějie a dokonalejie jest v duši člověka dobrého než v svátostit. A tomu na potvrzenie, že Bóh převýšenějie jest v svatých lidech než v jiných věcech, mistr hlubokých smyslóv takto píšea: Vědieno má býti, že Bóh neproměnitedlný vždy v sobě jsa jest přítomně, mocně a bytně v každém přirození, v každý čas a v každém miestě, ale v dušech svatých jest převýšenějie skrze milost v nich přebývaje; ale v člověku Kristu“ jest naj- a AII: duši člověka dobrého. b V AII následuje: jest. o V AII chybí. d V AII následuje: dobrého a. e V AII chybí. fAII: a. g AII: člověka h AII: vzácnou. ch AII: činí. i V AII chybí; následuje: milost. j VAII chybí. k V AII následuje: v se. 1 AII: člověka toho. m V AII následuje: jeho. n AII: vzácnou. o AII: Bohu. Před tím přetržené: ko. p AII: tak býti. r V originále: Kristus. a V rkpe Vratislavském po straně touž rukou jako hlavní tekst červeně: Magister sententiarum primi, distinctione 37. Srov. HOFLER na uv. m. str. 794. 2 Srov. HOFLER na uv. m. str. 794. 3 Srov. tamže. Srov. tamže str. 795. 4
Strana 107
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 107 převýšenějie skrze milost dvojieho přirozenie v Kristu spojenie. Jest také Bóh zvláštnějie v svatých než v jiných věcech, v nichža netoliko jest, ale přebývá v nich a kraluje, a jest také v nich plnějie než v jiných věcech, v nichžto tak jest, aby je zčinil chrámem svým«, jakož tudíž dolejie týž mistr hlubokých smyslóv pokládá; kdož jeho chce čísti, to vše naleznel. Nepokládád, že Bóh zvláštnějším obyčejem jest v svatých než v jiných věcech, když zavieraje svú řeč takto píše: Vyznáno tehdy má býtid, že Bóh všudy jest skrze přítomnost božstvie, ale nenie všudye skrze milost přebývanie, neb prof přebývanie milosti jeho neřiekáme: „Otče náš, kterýž jsi všudy“, ač i to pravé jest, ale řiekáme: „Otče náš, jenž jsi v nebesiech“, točíž v svatýchh, v nichžto jest obyčejem kterakýms převýšenějšíme. Toťřečjeh o2. K témuž mluví Lyrar, obecný vykladač bibléch na onu řeč čtenie svatého Otče náš jenž jsi v nebesiech), kdež takto píše: Otec nebeský, ač jest ve všech věcech skrze bytnost, přítomnosti a moc, ale však zvláštním obyčejem jest v spravedlivých skrze milost a najzvláštnějie převýšenost jeho sě stkvie v blahoslavených skrze slávus. Toť tohoj řečk. Ktožl by tehdym tyto řeči vážil, nemělo by jemu divno býti, že jest povědieno, že Kristus jest pravějie a dokonalejien v člověku dobrém než svátosti3. Čtvrté nadepsaní protivníci píší, že dokázáno na kněží táborskúr, ani držie, že jest nevydal Kristus svátosti, aby sě tu klaněli křesťané, ale řekl jest?, aby jedli a pili. f. 115a a AII: v nichžto. b AII: činil. c AII: tu. d Ve vydání Nejedlého vy- necháno: nepokládá X má býti. e V AII chybí. f AII: po. g VAII následuje ještě jedno: jenž. h V AII chybí: točíž v svatých. ch AII: bibli. i V AII chybí. JVAII chybl. k VAII následuje: jeho. 1AII: kdož. m AII: tehda. n AII: pravěji a dokonaleji jest. o AII: táborské. P V A II chybí. a Petri Lombardi Sententiarum liber I, distinctio 37. u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 222, str. 111—113. (Citát není doslovný; spisovatel citoval asi z paměti). p Citát tento není ze Sentencií Petra Lombarda, ač místo pod a uvedené para- frázuje. Y V rkpě Vratislavském touž rukou jako hlavní tekst červeně: Lyra. ) Mat. 6, 9. a Biblia maxima versionum ... cum annotationibus Nicol. de Lyra... authore R. P. Joanne de la Haye, Lutetiae Parisiorum 1660, sv. XIII—XIV, str. 66. Citát z Listu M. Jana Příbrama (Nejedlý, Prameny 43). Srov. Hádka A lI, f. 77a 1 Srov. HOFLER na uv. m. str. 795. 2 Srov. tamže. Srov. tamže str. 795—796.
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 107 převýšenějie skrze milost dvojieho přirozenie v Kristu spojenie. Jest také Bóh zvláštnějie v svatých než v jiných věcech, v nichža netoliko jest, ale přebývá v nich a kraluje, a jest také v nich plnějie než v jiných věcech, v nichžto tak jest, aby je zčinil chrámem svým«, jakož tudíž dolejie týž mistr hlubokých smyslóv pokládá; kdož jeho chce čísti, to vše naleznel. Nepokládád, že Bóh zvláštnějším obyčejem jest v svatých než v jiných věcech, když zavieraje svú řeč takto píše: Vyznáno tehdy má býtid, že Bóh všudy jest skrze přítomnost božstvie, ale nenie všudye skrze milost přebývanie, neb prof přebývanie milosti jeho neřiekáme: „Otče náš, kterýž jsi všudy“, ač i to pravé jest, ale řiekáme: „Otče náš, jenž jsi v nebesiech“, točíž v svatýchh, v nichžto jest obyčejem kterakýms převýšenějšíme. Toťřečjeh o2. K témuž mluví Lyrar, obecný vykladač bibléch na onu řeč čtenie svatého Otče náš jenž jsi v nebesiech), kdež takto píše: Otec nebeský, ač jest ve všech věcech skrze bytnost, přítomnosti a moc, ale však zvláštním obyčejem jest v spravedlivých skrze milost a najzvláštnějie převýšenost jeho sě stkvie v blahoslavených skrze slávus. Toť tohoj řečk. Ktožl by tehdym tyto řeči vážil, nemělo by jemu divno býti, že jest povědieno, že Kristus jest pravějie a dokonalejien v člověku dobrém než svátosti3. Čtvrté nadepsaní protivníci píší, že dokázáno na kněží táborskúr, ani držie, že jest nevydal Kristus svátosti, aby sě tu klaněli křesťané, ale řekl jest?, aby jedli a pili. f. 115a a AII: v nichžto. b AII: činil. c AII: tu. d Ve vydání Nejedlého vy- necháno: nepokládá X má býti. e V AII chybí. f AII: po. g VAII následuje ještě jedno: jenž. h V AII chybí: točíž v svatých. ch AII: bibli. i V AII chybí. JVAII chybl. k VAII následuje: jeho. 1AII: kdož. m AII: tehda. n AII: pravěji a dokonaleji jest. o AII: táborské. P V A II chybí. a Petri Lombardi Sententiarum liber I, distinctio 37. u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 222, str. 111—113. (Citát není doslovný; spisovatel citoval asi z paměti). p Citát tento není ze Sentencií Petra Lombarda, ač místo pod a uvedené para- frázuje. Y V rkpě Vratislavském touž rukou jako hlavní tekst červeně: Lyra. ) Mat. 6, 9. a Biblia maxima versionum ... cum annotationibus Nicol. de Lyra... authore R. P. Joanne de la Haye, Lutetiae Parisiorum 1660, sv. XIII—XIV, str. 66. Citát z Listu M. Jana Příbrama (Nejedlý, Prameny 43). Srov. Hádka A lI, f. 77a 1 Srov. HOFLER na uv. m. str. 795. 2 Srov. tamže. Srov. tamže str. 795—796.
Strana 108
108 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. f. 115b V tomto opěta kusu ti, kdož píší, krátkoťb kněžím táborským činie, by drželi a že by na ně to dokázáno bylo, by Kristus ne- vydal svátosti, aby sě tu klaněli křesťané, neb kněžie táborští držie i káží, aby svátost velebnú těla a krve Kristovy křesťané měli ve vší poctivosti jie slušné, a protož před mnohod léty na jednom svém sněmu svolili sú sě všickni na tom a to lidem často prohlašovali i dnes prohlašují v těchto sloviech: Všickni ze- spolka pravíme, že hodné a spasitedlné jest, aby věrní ten drahý pokrm a nápoj jedli a pili věrně sě modléce pánu Ježíšovi, kteréhož věřiee v tompokrmu a nápoji; neb to bezpečně zvěstujemí člověku kaž- dému, že těžce hřeší, ktožg nevěrně a nenábožně aneb nepoctivě i podlé těla i podlé duše má sě k tomu po- krmu drahémuh a nápojil. Ale ten pak, na kteréhož jest tiem tknuto, takto jest mluvil: že „zůstavovati svátost do zajtřie a obecně vystavovati ji k modlení nenie obyčej prvotnie cierkve svaté, nebo toho času nehodní nebývali sú obecně připúštěnich viděti svátost oltářní, ale toliko sú ti připúštěnil, ktož sú v naději byli hodni jiesti a píti, jakož o tom píše svatý Dionysius, Anaklétus a s. Jan Zlatoústý. Z tohoj sě nevidí, by Kristus ustavil svátost prvotně k dívaní a klanění, jako k nynie křestané na tol zvedeni jsům, aby jediné svátost opatřiece a jí sě pokloniece na tom dosti mělin a málo tbají° vedlé přikázanie Kristova, aby? často sě připravovali k hod- nému“, posvátnému a duchovniemu jedení a pití. A tomu na znamenie v epištole sv. Pavla k Korintóm nenie zmienky o takovém modlení, ale o jedení as pití hodném svátosti té drahé řeč sě dlúží«. A Kristus také neřekl jest: „vyzdvihněte svátost a modlte sě“, ale řekl jest: „jezte a píte“, ačkolivěk Kristu tak, jakož řečeno jest, před svátostí i v svátosti poctivost na něho slušná od křesťanův má sě dieti. a AII: opět v tomto. b AII: krátko. c AII: držali. d AII: mnoha. e AII: věříme. f AII: zvěstujeme. g AII: kdož. h AII: drahému pokrmu. ch AII. dopúštění. i AII: dopuštění. j A II: z čehož. k AII: jakož. 1 VAII chybí: na to. m V AII následuje: na to. n AII: jměli. o AII: dbají; následuje: aby. P VAII chybí: aby. r V AII následuje: a. s AII: o. a Narážka na 1 Kor. 11, 23 a násl. Není známo, kdy a na které synodě táborské se toto usnesení stalo. Nejspíše okolo r. 1420, kdy bylo potíráno pikhartství Martina Housky a Petra Kaniše.
108 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. f. 115b V tomto opěta kusu ti, kdož píší, krátkoťb kněžím táborským činie, by drželi a že by na ně to dokázáno bylo, by Kristus ne- vydal svátosti, aby sě tu klaněli křesťané, neb kněžie táborští držie i káží, aby svátost velebnú těla a krve Kristovy křesťané měli ve vší poctivosti jie slušné, a protož před mnohod léty na jednom svém sněmu svolili sú sě všickni na tom a to lidem často prohlašovali i dnes prohlašují v těchto sloviech: Všickni ze- spolka pravíme, že hodné a spasitedlné jest, aby věrní ten drahý pokrm a nápoj jedli a pili věrně sě modléce pánu Ježíšovi, kteréhož věřiee v tompokrmu a nápoji; neb to bezpečně zvěstujemí člověku kaž- dému, že těžce hřeší, ktožg nevěrně a nenábožně aneb nepoctivě i podlé těla i podlé duše má sě k tomu po- krmu drahémuh a nápojil. Ale ten pak, na kteréhož jest tiem tknuto, takto jest mluvil: že „zůstavovati svátost do zajtřie a obecně vystavovati ji k modlení nenie obyčej prvotnie cierkve svaté, nebo toho času nehodní nebývali sú obecně připúštěnich viděti svátost oltářní, ale toliko sú ti připúštěnil, ktož sú v naději byli hodni jiesti a píti, jakož o tom píše svatý Dionysius, Anaklétus a s. Jan Zlatoústý. Z tohoj sě nevidí, by Kristus ustavil svátost prvotně k dívaní a klanění, jako k nynie křestané na tol zvedeni jsům, aby jediné svátost opatřiece a jí sě pokloniece na tom dosti mělin a málo tbají° vedlé přikázanie Kristova, aby? často sě připravovali k hod- nému“, posvátnému a duchovniemu jedení a pití. A tomu na znamenie v epištole sv. Pavla k Korintóm nenie zmienky o takovém modlení, ale o jedení as pití hodném svátosti té drahé řeč sě dlúží«. A Kristus také neřekl jest: „vyzdvihněte svátost a modlte sě“, ale řekl jest: „jezte a píte“, ačkolivěk Kristu tak, jakož řečeno jest, před svátostí i v svátosti poctivost na něho slušná od křesťanův má sě dieti. a AII: opět v tomto. b AII: krátko. c AII: držali. d AII: mnoha. e AII: věříme. f AII: zvěstujeme. g AII: kdož. h AII: drahému pokrmu. ch AII. dopúštění. i AII: dopuštění. j A II: z čehož. k AII: jakož. 1 VAII chybí: na to. m V AII následuje: na to. n AII: jměli. o AII: dbají; následuje: aby. P VAII chybí: aby. r V AII následuje: a. s AII: o. a Narážka na 1 Kor. 11, 23 a násl. Není známo, kdy a na které synodě táborské se toto usnesení stalo. Nejspíše okolo r. 1420, kdy bylo potíráno pikhartství Martina Housky a Petra Kaniše.
Strana 109
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 109 Páté rozpisují, že dokázáno na kněží táborskú, ani držie, že Bóh jest věččíb než tělo Kristovo; lépe že by byl v kterémkoli stvoření než tělo Kristovo“ v svátostia, Při tom ten, kteréhož sě to dotýče, k tomuď sě jest přiznal, že tato jest řeč jehoe byla, že Bóh, který jest věččí těla Kristova, jest mnoho pravějie v kterékoli věci světa tohoto (nebh bytně a podstatně) než tělo Kristovo v svátosti, (kterážto slova jemu z neupřiemnosti proměňujích), a diví sě, proči ta řeč komuj sěk měla nepodobná zdáti, ktož věří oné řeči Kristově, kdež die: Otec věččí mnel jest, jiežto ten rozum jest, že Krista vedlé člověčenstvie, vedlé něhož jest stvoře- nie, věččím jest Otec, jsa stvořitel vedlé božstvie, neb každý sroz- uměti móž, že stvořitel, který jest věččí" stvořenie° a jsaP bytně a podstatně netoliko v svátosti, ale v každé věci, netoliko nebeské, ale i zemské v každém času a v každém miestě (jakož die skrze Jeremiáše proroka: Zdali já nenaplňuji nebe i zeměr?, a s. Pavel o něm die, že v něm živi jsme, hýbáme sě i jsmetô a žes z něho a skrze něho a v něm jsú všecky věcie) mnoho pravějie jest v každé věci světa tohoto, jsa všudy a každý čas než tělo Kristovo v svátosti, jsa tu posvátně a nikdežt jinde tak nejsa. Také móž každý z tohou rozuměti, že Bóh, který jest věččí těla Kristova, jest mnoho pravějie v kterékoli věci světa tohoto než tělo Kristovo v svátosti, neb Trojice nestvořená viec má byt- nosti a jest věc, od niežy všecky věci jiné pochodie, a jest viece bytně v každém stvoření než tělo Kristovo v svátosti a má věččie zřenie k každému stvoření, v kterémaa jest, než svátost má k tělu Kristovu v sobě přítomnému2. Protož jestliže pro které zřenie tělo Kristovo má právě řečeno býti v svátosti, tehdy pro věččiebb zřenie Bóh má pravějie řečen a AII: táborské. b AII: větší. c V AII chybí: lépe že X tělo Kristovo. d AII: tomuto. e A II: jeho řeč. fAII: větší. g AII: pravější. hV AII ná- sleduje: jest. ch Slova v závorce () v AII chybí. i V AII následuje: by se. i AII: k tomu. k V AII chybí. 1 AII: mne větší. m AII: větší. n AII: větší. o V AII následuje: svého. P AII: jest. r VAII následuje: t. v bytu svém. s VAII chybí. t AII: nikdiž. u AII: z toho každý. v A II: kterýž. X AII: větší jest. y AII: nížto. z AII: větší. aa AII: kterémž. bb AII: větší. a Citát z Listu M. Jana Příbrama (Nejedlý, Prameny 43). Srov. Hádka. A II, f. 78a a Chronicon Thaboritar. u Höflera, Geschichtsschreiber II, 791. B Jan 14, 28. r Jer. 23, 24. ô Sk. 17, 28. e Řím. 11, 36. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II. 792. Srov. tamže II, 792.
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 109 Páté rozpisují, že dokázáno na kněží táborskú, ani držie, že Bóh jest věččíb než tělo Kristovo; lépe že by byl v kterémkoli stvoření než tělo Kristovo“ v svátostia, Při tom ten, kteréhož sě to dotýče, k tomuď sě jest přiznal, že tato jest řeč jehoe byla, že Bóh, který jest věččí těla Kristova, jest mnoho pravějie v kterékoli věci světa tohoto (nebh bytně a podstatně) než tělo Kristovo v svátosti, (kterážto slova jemu z neupřiemnosti proměňujích), a diví sě, proči ta řeč komuj sěk měla nepodobná zdáti, ktož věří oné řeči Kristově, kdež die: Otec věččí mnel jest, jiežto ten rozum jest, že Krista vedlé člověčenstvie, vedlé něhož jest stvoře- nie, věččím jest Otec, jsa stvořitel vedlé božstvie, neb každý sroz- uměti móž, že stvořitel, který jest věččí" stvořenie° a jsaP bytně a podstatně netoliko v svátosti, ale v každé věci, netoliko nebeské, ale i zemské v každém času a v každém miestě (jakož die skrze Jeremiáše proroka: Zdali já nenaplňuji nebe i zeměr?, a s. Pavel o něm die, že v něm živi jsme, hýbáme sě i jsmetô a žes z něho a skrze něho a v něm jsú všecky věcie) mnoho pravějie jest v každé věci světa tohoto, jsa všudy a každý čas než tělo Kristovo v svátosti, jsa tu posvátně a nikdežt jinde tak nejsa. Také móž každý z tohou rozuměti, že Bóh, který jest věččí těla Kristova, jest mnoho pravějie v kterékoli věci světa tohoto než tělo Kristovo v svátosti, neb Trojice nestvořená viec má byt- nosti a jest věc, od niežy všecky věci jiné pochodie, a jest viece bytně v každém stvoření než tělo Kristovo v svátosti a má věččie zřenie k každému stvoření, v kterémaa jest, než svátost má k tělu Kristovu v sobě přítomnému2. Protož jestliže pro které zřenie tělo Kristovo má právě řečeno býti v svátosti, tehdy pro věččiebb zřenie Bóh má pravějie řečen a AII: táborské. b AII: větší. c V AII chybí: lépe že X tělo Kristovo. d AII: tomuto. e A II: jeho řeč. fAII: větší. g AII: pravější. hV AII ná- sleduje: jest. ch Slova v závorce () v AII chybí. i V AII následuje: by se. i AII: k tomu. k V AII chybí. 1 AII: mne větší. m AII: větší. n AII: větší. o V AII následuje: svého. P AII: jest. r VAII následuje: t. v bytu svém. s VAII chybí. t AII: nikdiž. u AII: z toho každý. v A II: kterýž. X AII: větší jest. y AII: nížto. z AII: větší. aa AII: kterémž. bb AII: větší. a Citát z Listu M. Jana Příbrama (Nejedlý, Prameny 43). Srov. Hádka. A II, f. 78a a Chronicon Thaboritar. u Höflera, Geschichtsschreiber II, 791. B Jan 14, 28. r Jer. 23, 24. ô Sk. 17, 28. e Řím. 11, 36. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II. 792. Srov. tamže II, 792.
Strana 110
110 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. býti v každém stvoření a tak i v svátosti, poněvadža Bóh má mnohé obyčeje bytie svého v stvoření, kteříž obyčejové nepříležie tělu Kristovu v svátosti. A k tomu uvedena sú písma z zákona božieho mnohá. Protož ktob by tyto věci uměl vážiti, nemělo by jemu to pověděnie tak divno býtil. Šesté rozpisují, že by do kněží táborských shledáno f. 116a bylo, ani/ držie, že člověk spravedlivý mnohém viece má ctěn býti než svátost oltářnie«. K tomu tene, kohož sě to dotýkalo, takto jest mluvil, že ačkolivěk velebná svátost v svém položení má tak, jakož na ni slušie, ctěna býti a od nižádného nemá býti potupována«, ale však proto, že spravedlivý člověkh z ustavenie božieho věččiech jest do- konalosti přirozené než ta svátost drahá a svým během Krista, pravého Boha a člověka, znamenává a v něho se vtěluje, kteréhož on velmi miluje (neb die: Co ste jednomu z mých najmenších učinili, mně ste učinili*), z toho móž srozumieno býti, že Kristus vedlé zvláštnieho kterakéhos účastenstvie spojuje sě s svými údy, kterakéhožto spojenie mezi svátostí a tělem Kristovým sě neshle- dává a člověk také jest jednoho pokoleniel člověckého s Kristem člověkem a svátost vidomá v tom od něho jest rozdielná, člověk opět spravedlivý na věky má trvati a bude blahoslavený, a svátost vidomá, trvajíc toliko do dne súdného, do blahoslavenstvie nepřijde: protož z těch příčin ten, kohož sě jest to dotklo, věda, že Kristus ve čtení die: Ačk mi kto slúžiti budek, bude jej ctiti Otec mój, jenž v nebesiech jestr (kterakovúž ctí nebude ctíti svátosti v krá- lovství nebeskéml, když přestane a již tam nebude) a věda, že David v žaltáři die: Mně přieliš mají v poctivosti jmieni býti přietelé tvoji, Bože), i řekl jest, že by člověk spravedlivý z té strany jmělm mnohem viecu ctěn býti než svátost oltářnie, té svátosti cti jie příslušejície nikoli neotjímaje°. Sedmé rozepisují, že by sě, seznal jeden z kněží táborských, ane kázal, že sú méně hřešili někdy a A II: poněvádž. b AII: kdo. c V AII následuje: uměl. d V AII chybí. e AII: ten k tomu. f AII: dotklo. g AII: potupována býti. h AII: člověk spravedlivý. ch AII: větší. 1 V AII chybí. J AII: přirození. k AII: bude-li mně kdo sloužiti. 1 AII: božím. m AII: měl. n AII: více. o AII: neodjímaje. P VAII chybí. r AII: zhřešili. a Citát z Listu M. Jana Přibrama (Nejedlý, Prameny 43). Srov. Hádka, A II, f. 78b. ß Mat. 25, 40. ƒ Jan 12, 26. ô Ž. 138, 17. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II, 793.
110 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. býti v každém stvoření a tak i v svátosti, poněvadža Bóh má mnohé obyčeje bytie svého v stvoření, kteříž obyčejové nepříležie tělu Kristovu v svátosti. A k tomu uvedena sú písma z zákona božieho mnohá. Protož ktob by tyto věci uměl vážiti, nemělo by jemu to pověděnie tak divno býtil. Šesté rozpisují, že by do kněží táborských shledáno f. 116a bylo, ani/ držie, že člověk spravedlivý mnohém viece má ctěn býti než svátost oltářnie«. K tomu tene, kohož sě to dotýkalo, takto jest mluvil, že ačkolivěk velebná svátost v svém položení má tak, jakož na ni slušie, ctěna býti a od nižádného nemá býti potupována«, ale však proto, že spravedlivý člověkh z ustavenie božieho věččiech jest do- konalosti přirozené než ta svátost drahá a svým během Krista, pravého Boha a člověka, znamenává a v něho se vtěluje, kteréhož on velmi miluje (neb die: Co ste jednomu z mých najmenších učinili, mně ste učinili*), z toho móž srozumieno býti, že Kristus vedlé zvláštnieho kterakéhos účastenstvie spojuje sě s svými údy, kterakéhožto spojenie mezi svátostí a tělem Kristovým sě neshle- dává a člověk také jest jednoho pokoleniel člověckého s Kristem člověkem a svátost vidomá v tom od něho jest rozdielná, člověk opět spravedlivý na věky má trvati a bude blahoslavený, a svátost vidomá, trvajíc toliko do dne súdného, do blahoslavenstvie nepřijde: protož z těch příčin ten, kohož sě jest to dotklo, věda, že Kristus ve čtení die: Ačk mi kto slúžiti budek, bude jej ctiti Otec mój, jenž v nebesiech jestr (kterakovúž ctí nebude ctíti svátosti v krá- lovství nebeskéml, když přestane a již tam nebude) a věda, že David v žaltáři die: Mně přieliš mají v poctivosti jmieni býti přietelé tvoji, Bože), i řekl jest, že by člověk spravedlivý z té strany jmělm mnohem viecu ctěn býti než svátost oltářnie, té svátosti cti jie příslušejície nikoli neotjímaje°. Sedmé rozepisují, že by sě, seznal jeden z kněží táborských, ane kázal, že sú méně hřešili někdy a A II: poněvádž. b AII: kdo. c V AII následuje: uměl. d V AII chybí. e AII: ten k tomu. f AII: dotklo. g AII: potupována býti. h AII: člověk spravedlivý. ch AII: větší. 1 V AII chybí. J AII: přirození. k AII: bude-li mně kdo sloužiti. 1 AII: božím. m AII: měl. n AII: více. o AII: neodjímaje. P VAII chybí. r AII: zhřešili. a Citát z Listu M. Jana Přibrama (Nejedlý, Prameny 43). Srov. Hádka, A II, f. 78b. ß Mat. 25, 40. ƒ Jan 12, 26. ô Ž. 138, 17. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II, 793.
Strana 111
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 111 lidé klanějíce sě krtóm a netopýřóm nežlia svá- tosti olářníal. V tom kusu niepřieteléb kněží táborských, kteříž rozpisují, velikú neupřiemnost a křivdu proti nim vylévají, z niež bez po- chybenie časem svým, nespravie-li, od Boha sůzeni budú, a tu zlost a křivdu okazujíc najprvd v tom, kdež píší, by sě seznal jeden z kněží táborských k tomu, což píší, neb sě jest nikdy nižádnýe z nich k tomu neseznal. Druhé, neupřiemnost v tom okazují“, neb tomu, kteréhož sě to dotýče, té řeči, k kteréž sě jest přiznal, z úmysla ujímají. Kte- réhožto tato jsú slova byla«: „Že menší sú někdy modlo- služebníci byli klanějíce sě krtóm a netopýřóm než nynější, klanějíce sě svátosti vidomé jako Bohu“; a k těm sě jest znal. A oni pak k zhyždění a jiných proti němu popuzení tě slově poslední „jako Bohu“h, v nichž vešken rozum toho pověděnie sě zavierá,/ nevěrně ujímají. Třetie, jich zlost a neupřiemost v tom sě okazujech, že to, což ten, kteréhol sě to dotýče, o svátosti smyšlené a omylné mluvil v těch sloviech, k kterýmž sě zná, kteráž v pravdě nenie svátost, na to sě neobracujíce proti jeho úmyslu na něho zvodie, že by to mluvil ku potupě svátosti pravé, od pána Jezul Krista ustavené, ač ani té sě má ktok klaněti tak, jako Bohu, neb toto má každý věděti, že jsú někteří z nynějších, kteříž nevěřie, by tato vidomá svátost božieho těla byla to v svém přirození, což sú světí slušně věřili jim býti v prvotní cierkvi svaté, točíže chléb posvátný, ale že za svátost mají toliko bělost aneb okrúhlost aneb jiný případek chleba bez podstati jeho zóstávajície; a někteří f. 116b a AII: než. bAII: nepřátelé v tom kusu. c AII: ukazují. d AII: nej- prvé. e AII: nižádný nikdy. f A II: ukazují. g AII: byla slova. h V AII slova: „jako Bohu“ jsou v závorce. ch AII: ukazuje. i AII: kteréhož. j V AII chybí. k AII: kdo má. 1 V A II následuje: jí. m V AII chybí. n AII: první. o AII: totiž. P AII: anebo. r AII: podstaty. a Citát z Listu M. Jana Přibrama (Nejedlý, Prameny 43). Srov. Hádka A II, f. 79а. Podle Rokycanova „Tractatu de existencia corporis Christi“, Biskupec podobně psal v traktátě „De non adorando Christo“. (Srov. NEJEDLY, Prameny 138). a Rokycana v „Tractatu de existencia corp. Chr.“ uvádí citát z traktátu Biskupcova „De non adorando Christo“, který se shoduje s tímto citátem: „remissiores ydololatrae fuerunt, qui quondam adoraverunt talpas et vespertiliones et serpentes, quam pontifices romani illum panem ut deum adorantes“ (NEJEDLY, Prameny 138).
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 111 lidé klanějíce sě krtóm a netopýřóm nežlia svá- tosti olářníal. V tom kusu niepřieteléb kněží táborských, kteříž rozpisují, velikú neupřiemnost a křivdu proti nim vylévají, z niež bez po- chybenie časem svým, nespravie-li, od Boha sůzeni budú, a tu zlost a křivdu okazujíc najprvd v tom, kdež píší, by sě seznal jeden z kněží táborských k tomu, což píší, neb sě jest nikdy nižádnýe z nich k tomu neseznal. Druhé, neupřiemnost v tom okazují“, neb tomu, kteréhož sě to dotýče, té řeči, k kteréž sě jest přiznal, z úmysla ujímají. Kte- réhožto tato jsú slova byla«: „Že menší sú někdy modlo- služebníci byli klanějíce sě krtóm a netopýřóm než nynější, klanějíce sě svátosti vidomé jako Bohu“; a k těm sě jest znal. A oni pak k zhyždění a jiných proti němu popuzení tě slově poslední „jako Bohu“h, v nichž vešken rozum toho pověděnie sě zavierá,/ nevěrně ujímají. Třetie, jich zlost a neupřiemost v tom sě okazujech, že to, což ten, kteréhol sě to dotýče, o svátosti smyšlené a omylné mluvil v těch sloviech, k kterýmž sě zná, kteráž v pravdě nenie svátost, na to sě neobracujíce proti jeho úmyslu na něho zvodie, že by to mluvil ku potupě svátosti pravé, od pána Jezul Krista ustavené, ač ani té sě má ktok klaněti tak, jako Bohu, neb toto má každý věděti, že jsú někteří z nynějších, kteříž nevěřie, by tato vidomá svátost božieho těla byla to v svém přirození, což sú světí slušně věřili jim býti v prvotní cierkvi svaté, točíže chléb posvátný, ale že za svátost mají toliko bělost aneb okrúhlost aneb jiný případek chleba bez podstati jeho zóstávajície; a někteří f. 116b a AII: než. bAII: nepřátelé v tom kusu. c AII: ukazují. d AII: nej- prvé. e AII: nižádný nikdy. f A II: ukazují. g AII: byla slova. h V AII slova: „jako Bohu“ jsou v závorce. ch AII: ukazuje. i AII: kteréhož. j V AII chybí. k AII: kdo má. 1 V A II následuje: jí. m V AII chybí. n AII: první. o AII: totiž. P AII: anebo. r AII: podstaty. a Citát z Listu M. Jana Přibrama (Nejedlý, Prameny 43). Srov. Hádka A II, f. 79а. Podle Rokycanova „Tractatu de existencia corporis Christi“, Biskupec podobně psal v traktátě „De non adorando Christo“. (Srov. NEJEDLY, Prameny 138). a Rokycana v „Tractatu de existencia corp. Chr.“ uvádí citát z traktátu Biskupcova „De non adorando Christo“, který se shoduje s tímto citátem: „remissiores ydololatrae fuerunt, qui quondam adoraverunt talpas et vespertiliones et serpentes, quam pontifices romani illum panem ut deum adorantes“ (NEJEDLY, Prameny 138).
Strana 112
112 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. ji šlapějía chleba nazývají, ješto to vše v pravdě nic nenie, ale lidské proti čtení smyšlenie. O té takových lidí smýšlené svátosti ten, kohob sě jest to dotklo, ta slova, k kterýmž sě zná, mluvil jest, pravě, že ta jich smyšlená svátoste byla by daleko nedokonalejšieho přirozenie, než kterákoli podstata tělestná (buď krt neb netopýř) mohla by jmeno- vánas býti. A protož ten jest rozum jeho řeči, že by menší hřiech byl, přidati něčemu čest bozskú, což něcoh jest, aneb což by doko- nalejšiehoch přirozenie bylo než ji přidati tomu, což nic nenie. Neb onen znamenitý Linco(1)niensis píše, že čímž která věc od svrchovaného dobrého jest vzdálenějšie, tím té věci čest svrchovaného dobrého přidati jest věc nešlechetnějšie a svrcho- vané spravedlivosti nelibějšie«. Toť řeč jeho. K tomu tehdy rozumu mluvil jest ten, kohož sě dotýče, a k tomu sě zná, že jest to řeč jeho byla, že menší sú byli někdyk modloslužebníci klanějíce sě krtóm a neto- pýřóm než nynější klanějíce se svátosti vidomé jako Bohu, tomu tak rozuměje, že ta jich omylná svátost, by pak něcol byla, byla by nedokonalejšieho přirozenie než jest krt am netopýř; protož věččí by hřiech byl přidati takové svátosti čest boží než ji přidati těmto dokonalejším stvořením vedle řeči Linco(1)niensis nadepsaného. Ale nevstupuje to v srdce komu, by ten, kohož sě tor dotýče, svú řečí mienil, by svátosti pravé, od Krista ustavené, rovně sě mělo s krtem a s netopýřem klaněno býti, zvláště jelikožtos ta svátost drahá posvátně jest spojena s tělem Kristovým z panny narozeným, nebť píše takto mistr Jan Wikleft: Ač beránek velikonoční v svém přirození převyšuje svátost našiu, kterúž na památku pravého beránka přijímáme, avšak posvátně a k rozumu duchovniemu: tato našev svátost nesmierně převyšuje svátosti f. 117 a AII: šlépějí. b AII: kohož. c AII: kterýmž. d AII: jich ta. e VAII následuje: by pak nětco byla. f AII: tělesná. g AII: mohlo by jmenováno. h AII: nětco. ch V AII: dokonalejší, opraveno z pův.: dokonalejšího. i VAII chybí. j A II: tehda. k AII: někdy byli. 1 AII: nětco. m AII: neb. n AII: větší. o V AII následuje: jich. P AII: nevstupůj. r V AII chybí. s AII: jeli- kož. t A II: neb mistr Jan Wiglef píše takto. u AII: náši. v AII: náše. a Citovaný Lincolniensis jest Robert Grosseteste, biskup Lincolnský (v l. 1235—1253), kterého ve svých spisech zhusta cituje Wyclif. Místo zde uvedené nepodařilo se mi nalézti v přístupných, tiskem vydaných spisech Grossetestových.
112 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. ji šlapějía chleba nazývají, ješto to vše v pravdě nic nenie, ale lidské proti čtení smyšlenie. O té takových lidí smýšlené svátosti ten, kohob sě jest to dotklo, ta slova, k kterýmž sě zná, mluvil jest, pravě, že ta jich smyšlená svátoste byla by daleko nedokonalejšieho přirozenie, než kterákoli podstata tělestná (buď krt neb netopýř) mohla by jmeno- vánas býti. A protož ten jest rozum jeho řeči, že by menší hřiech byl, přidati něčemu čest bozskú, což něcoh jest, aneb což by doko- nalejšiehoch přirozenie bylo než ji přidati tomu, což nic nenie. Neb onen znamenitý Linco(1)niensis píše, že čímž která věc od svrchovaného dobrého jest vzdálenějšie, tím té věci čest svrchovaného dobrého přidati jest věc nešlechetnějšie a svrcho- vané spravedlivosti nelibějšie«. Toť řeč jeho. K tomu tehdy rozumu mluvil jest ten, kohož sě dotýče, a k tomu sě zná, že jest to řeč jeho byla, že menší sú byli někdyk modloslužebníci klanějíce sě krtóm a neto- pýřóm než nynější klanějíce se svátosti vidomé jako Bohu, tomu tak rozuměje, že ta jich omylná svátost, by pak něcol byla, byla by nedokonalejšieho přirozenie než jest krt am netopýř; protož věččí by hřiech byl přidati takové svátosti čest boží než ji přidati těmto dokonalejším stvořením vedle řeči Linco(1)niensis nadepsaného. Ale nevstupuje to v srdce komu, by ten, kohož sě tor dotýče, svú řečí mienil, by svátosti pravé, od Krista ustavené, rovně sě mělo s krtem a s netopýřem klaněno býti, zvláště jelikožtos ta svátost drahá posvátně jest spojena s tělem Kristovým z panny narozeným, nebť píše takto mistr Jan Wikleft: Ač beránek velikonoční v svém přirození převyšuje svátost našiu, kterúž na památku pravého beránka přijímáme, avšak posvátně a k rozumu duchovniemu: tato našev svátost nesmierně převyšuje svátosti f. 117 a AII: šlépějí. b AII: kohož. c AII: kterýmž. d AII: jich ta. e VAII následuje: by pak nětco byla. f AII: tělesná. g AII: mohlo by jmenováno. h AII: nětco. ch V AII: dokonalejší, opraveno z pův.: dokonalejšího. i VAII chybí. j A II: tehda. k AII: někdy byli. 1 AII: nětco. m AII: neb. n AII: větší. o V AII následuje: jich. P AII: nevstupůj. r V AII chybí. s AII: jeli- kož. t A II: neb mistr Jan Wiglef píše takto. u AII: náši. v AII: náše. a Citovaný Lincolniensis jest Robert Grosseteste, biskup Lincolnský (v l. 1235—1253), kterého ve svých spisech zhusta cituje Wyclif. Místo zde uvedené nepodařilo se mi nalézti v přístupných, tiskem vydaných spisech Grossetestových.
Strana 113
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 113 zákona staréhou. A jinde týž mistr píše: Pojčuji, že tato našea svátost v svém přirození jest nedokonalejšíe než beránek veliko- noční, ale posvátně našeb svátost jest dokonalejšie beránka, neb jest právě tělo Kristovoß1. Toťd řeč jeho. Z toho móž každý rozuměti, ktoe by chtěl rozumí vážiti, k kterému jest ten, kohož sěh dotýče, ta slova mluvil, že by jeho v tom ne tak měli, proč viniti. Osmé píších, že by jeden z táborských seznal sě, že byl řekl: Radějí bych před čertem klekl než před tú svátostí oltářnír2. a AII: náše. b AII: náše. c A II: pravé. d VA II následuje: jest. e AII: kdo. f A II: rozumu. g VA II následuje: rozumu. h V AII chybí: sě. ch VAII za incipit „Osmé píší“ následuje to, co v rkpe Vratislavském se nalézá pod incipit „Deváté píší“. Pak teprve následuje tento odstavec, který však se značně liší svým zněním od tekstu rukopisu Vratislavského: Také píší, že by jeden z táborských seznal se, že by řekl: „Raději bych před čertem klekl než před túna svátosti oltářní“. Ten k tomu praví, kohož se to dotklo, že jemu v tom křivdu činí, neb toho jest tak sprostně nemluvil. Ale předpověděv o svátosti oltářní rozum těch, kteříž nevěří, by svátostbb božího těla byla to v svém přirození, co sou ji věřili býti v prvotní církvi svaté, totiž chléb posvátný, ale za svátost mají toliko případky chleba bez podstaty zůstávající, ješto v pravdě to nic není, i řekl jest toho netvrdě, ale to obé za zlé maje: „Kdyby voliti bylo, raději bych před čertem klekl než před tou svátostí, v tom lidí nadepsaných rozumu“, tomu pak rozuměje, že by menší hřích byl, klekuouti před tím, což jest v přirození andělském Bůh bez zlosti stvořil, než před tím, což v pravdě nic není. A ten rozum pravý ten, kohož se dotýče, šíře pověděl jest před sněmem u Hory. A od jednoho znamenitého z strany odporné jest jemu přisvědčeno, který při té jeho řeči byl, že jest k tomu rozumu mluvil. A z toho jest jemu tu na sněmu po jeho vyslyšení od nižádného neporokováno. A nyní pak z lásky, kterouž k kněžím táborským mají, to s veselím vypisují, neb v tom jiného nehledí, jedno zhyždění jich a krve jich prolití. f. 117b aa V A II chybí. bb V AII následuje přetržené: v prvotní církvi svaté. a Týž citát se nalézá v „Confessio sacerdotum Taboriensium“ u Höflera, Geschichtsschreiber II, str. 791, ale ve vydaných spisích Wyclifových se mi nepodařilo ho nalézti. Týž citát se nalézá v „Confessio sacerdotum Taboriensium“ u Höflera, Geschichtsschreiber, ale ve vydaných spisích Wyclifových se mi nepo- dařilo ho nalézti. x Citát z Listu M. Jana Příbrama (Nejedlý, Prameny 43). 1 Tytéž citáty se uváději ve spisu táborském, podaném sněmu r. 1444. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II, 791. 2 Totéž tvrdí Rokycana v „Tractatu de existencia corporis Christi“ (NEJEDLÝ, Prameny 138), uváděje bližší určení, t. že to kázal v Písku. Byl to kněz Kvirin z Písku, podle BÍLEJOVSKÉHO (Kronika církevní 61), přivrženec Martina Housky. NEJEDLÝ (Prameny 51, pozn. 2) má za to, že jest totožný s knězem Vavřincem Němcem z Reichenpachu.
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 113 zákona staréhou. A jinde týž mistr píše: Pojčuji, že tato našea svátost v svém přirození jest nedokonalejšíe než beránek veliko- noční, ale posvátně našeb svátost jest dokonalejšie beránka, neb jest právě tělo Kristovoß1. Toťd řeč jeho. Z toho móž každý rozuměti, ktoe by chtěl rozumí vážiti, k kterému jest ten, kohož sěh dotýče, ta slova mluvil, že by jeho v tom ne tak měli, proč viniti. Osmé píších, že by jeden z táborských seznal sě, že byl řekl: Radějí bych před čertem klekl než před tú svátostí oltářnír2. a AII: náše. b AII: náše. c A II: pravé. d VA II následuje: jest. e AII: kdo. f A II: rozumu. g VA II následuje: rozumu. h V AII chybí: sě. ch VAII za incipit „Osmé píší“ následuje to, co v rkpe Vratislavském se nalézá pod incipit „Deváté píší“. Pak teprve následuje tento odstavec, který však se značně liší svým zněním od tekstu rukopisu Vratislavského: Také píší, že by jeden z táborských seznal se, že by řekl: „Raději bych před čertem klekl než před túna svátosti oltářní“. Ten k tomu praví, kohož se to dotklo, že jemu v tom křivdu činí, neb toho jest tak sprostně nemluvil. Ale předpověděv o svátosti oltářní rozum těch, kteříž nevěří, by svátostbb božího těla byla to v svém přirození, co sou ji věřili býti v prvotní církvi svaté, totiž chléb posvátný, ale za svátost mají toliko případky chleba bez podstaty zůstávající, ješto v pravdě to nic není, i řekl jest toho netvrdě, ale to obé za zlé maje: „Kdyby voliti bylo, raději bych před čertem klekl než před tou svátostí, v tom lidí nadepsaných rozumu“, tomu pak rozuměje, že by menší hřích byl, klekuouti před tím, což jest v přirození andělském Bůh bez zlosti stvořil, než před tím, což v pravdě nic není. A ten rozum pravý ten, kohož se dotýče, šíře pověděl jest před sněmem u Hory. A od jednoho znamenitého z strany odporné jest jemu přisvědčeno, který při té jeho řeči byl, že jest k tomu rozumu mluvil. A z toho jest jemu tu na sněmu po jeho vyslyšení od nižádného neporokováno. A nyní pak z lásky, kterouž k kněžím táborským mají, to s veselím vypisují, neb v tom jiného nehledí, jedno zhyždění jich a krve jich prolití. f. 117b aa V A II chybí. bb V AII následuje přetržené: v prvotní církvi svaté. a Týž citát se nalézá v „Confessio sacerdotum Taboriensium“ u Höflera, Geschichtsschreiber II, str. 791, ale ve vydaných spisích Wyclifových se mi nepodařilo ho nalézti. Týž citát se nalézá v „Confessio sacerdotum Taboriensium“ u Höflera, Geschichtsschreiber, ale ve vydaných spisích Wyclifových se mi nepo- dařilo ho nalézti. x Citát z Listu M. Jana Příbrama (Nejedlý, Prameny 43). 1 Tytéž citáty se uváději ve spisu táborském, podaném sněmu r. 1444. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II, 791. 2 Totéž tvrdí Rokycana v „Tractatu de existencia corporis Christi“ (NEJEDLÝ, Prameny 138), uváděje bližší určení, t. že to kázal v Písku. Byl to kněz Kvirin z Písku, podle BÍLEJOVSKÉHO (Kronika církevní 61), přivrženec Martina Housky. NEJEDLÝ (Prameny 51, pozn. 2) má za to, že jest totožný s knězem Vavřincem Němcem z Reichenpachu.
Strana 114
114 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. K tomu ten, koho sě to dotklo, praví, že ti, kteříž to roz- pisují, měli by sě styděti jinak svědčiece, nežli on sě jest seznal, neb toho jest tak sprostně nemluvil a také některá slova jsú umenšena. Neb takto u Hory seznal sě jest, že viece nežli předosmnádsti léty mluvě na jednom kázaní o velebné svátosti těla a krve božie, tupil jest rozličné rozumy bludné o svátosti oltářní, a zvláště ten bludný rozum, kteříž pravie, že v té velebné svátosti chléb hyne a nic přirozenie chleba nezóstává, kteříž za svátost mají toliko bělost aneb okrúhlost aneb jiný pří- padek chleba bez podstaty jeho zóstavajície, a že to, což sě vidí, jest Bóh, jakož v kosteléch mnozí zpievají: „Nenieť chléb, ale jest Bóh“, t(očíž) to, což vidie. A to všecko jest smyšlenie lidské, jenž v pravdě nic nenie, proti čtení svatému a doktoróm svatým. I řekl jest toho netvrdě, ale obé za zlé maje: „Teď stojí čert a teď jich smyšlená svátost“ (v tom bludném rozumu, že tu chleba tělestného v jeho přirození nic nezóstává, ale že jest zhynul a že to, což sě vidí, jest Bóh), „kdyby voliti bylo, raději bych před čertem klekl nežli před tú svátostí smyšlenů“ (v tom nadepsaném lidském rozumu jako před Bohem, ačkoli obé bylo by zlé, však jedno méně nežli druhé). A ten rozum byl jest jeho, že méně by shřešil kleknuv před tiem, což jest Bóh v přirození andělském bez zlosti stvořil, nežli před tiem, což v pravdě nic nenie, jakož doktora Linko(1)niensis slova v odpovědi k sedmému kusu položená okazujíl. A svatý Augustin praví: Věřím, že všelikterací skutkové přirozenie, kteříž z posluhovánie bozské opatrnosti byli by zplozeni, mnohem lepší jsú nežli lidšti a protož bozských ctí hodnějšíp. A opět týž svatý dier: Nebud naše náboženstvie v smyšleních našich; zajisté lepšie jest všelikteré pravé, nežli cožkoli vedle vóle móž smyšleno býti?. Aniž tú svů řečí mieniel jest potupiti cti té velebné svátosti aneb pánu Kri- stovi, jehož v ní věříme, v rozumu od pána Krista vydaném, neb ihned po té řeči na tom kázaní pověděl jest, kterak sú sě svolili o tom s mistry Pražskými na Konopišti, že pánu Kri- a V originále (rukopise Vratislavském) po straně touž rukou jako hlavní tekst: de vera religione. Toto místo se mi nepodařilo zjistiti. v V originále rukopise Vratislavském) po straně touž rukou jako hlavní tekst: ibidem. à S. Aurelii Augustini De vera religione liber unus, u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 34., str. 169. Miní se hádání na Konopišti okolo 24. června 1423. O něm PALACKY, Dějiny III, 2, 186; srov. Chron. Taboritar. u HOFLERA, Geschichtsschreiber II, str. 576 a násl. Srov. pozn. a na str. 112.
114 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. K tomu ten, koho sě to dotklo, praví, že ti, kteříž to roz- pisují, měli by sě styděti jinak svědčiece, nežli on sě jest seznal, neb toho jest tak sprostně nemluvil a také některá slova jsú umenšena. Neb takto u Hory seznal sě jest, že viece nežli předosmnádsti léty mluvě na jednom kázaní o velebné svátosti těla a krve božie, tupil jest rozličné rozumy bludné o svátosti oltářní, a zvláště ten bludný rozum, kteříž pravie, že v té velebné svátosti chléb hyne a nic přirozenie chleba nezóstává, kteříž za svátost mají toliko bělost aneb okrúhlost aneb jiný pří- padek chleba bez podstaty jeho zóstavajície, a že to, což sě vidí, jest Bóh, jakož v kosteléch mnozí zpievají: „Nenieť chléb, ale jest Bóh“, t(očíž) to, což vidie. A to všecko jest smyšlenie lidské, jenž v pravdě nic nenie, proti čtení svatému a doktoróm svatým. I řekl jest toho netvrdě, ale obé za zlé maje: „Teď stojí čert a teď jich smyšlená svátost“ (v tom bludném rozumu, že tu chleba tělestného v jeho přirození nic nezóstává, ale že jest zhynul a že to, což sě vidí, jest Bóh), „kdyby voliti bylo, raději bych před čertem klekl nežli před tú svátostí smyšlenů“ (v tom nadepsaném lidském rozumu jako před Bohem, ačkoli obé bylo by zlé, však jedno méně nežli druhé). A ten rozum byl jest jeho, že méně by shřešil kleknuv před tiem, což jest Bóh v přirození andělském bez zlosti stvořil, nežli před tiem, což v pravdě nic nenie, jakož doktora Linko(1)niensis slova v odpovědi k sedmému kusu položená okazujíl. A svatý Augustin praví: Věřím, že všelikterací skutkové přirozenie, kteříž z posluhovánie bozské opatrnosti byli by zplozeni, mnohem lepší jsú nežli lidšti a protož bozských ctí hodnějšíp. A opět týž svatý dier: Nebud naše náboženstvie v smyšleních našich; zajisté lepšie jest všelikteré pravé, nežli cožkoli vedle vóle móž smyšleno býti?. Aniž tú svů řečí mieniel jest potupiti cti té velebné svátosti aneb pánu Kri- stovi, jehož v ní věříme, v rozumu od pána Krista vydaném, neb ihned po té řeči na tom kázaní pověděl jest, kterak sú sě svolili o tom s mistry Pražskými na Konopišti, že pánu Kri- a V originále (rukopise Vratislavském) po straně touž rukou jako hlavní tekst: de vera religione. Toto místo se mi nepodařilo zjistiti. v V originále rukopise Vratislavském) po straně touž rukou jako hlavní tekst: ibidem. à S. Aurelii Augustini De vera religione liber unus, u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 34., str. 169. Miní se hádání na Konopišti okolo 24. června 1423. O něm PALACKY, Dějiny III, 2, 186; srov. Chron. Taboritar. u HOFLERA, Geschichtsschreiber II, str. 576 a násl. Srov. pozn. a na str. 112.
Strana 115
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 115 stovi, pravému Bohu a člověku, jehož věříme v té svátosti, máme sě klaněti a ctítictí všelikteraků na něho slušnú. A ten rozum pravý, kohož sě to dotklo, když jest pověděl na sněmu u Hory a od jednoho znamenitého s strany odporné jest jemu přisvědčeno, který na tom kázaní jeho byl, že jest k tomu rozumu byl mluvil; a z toho jest jemu tu na sněmu po jeho vy- slyšení od nižádného neporokováno. A on byl by rád slyšal lepší rozum; a jestliže by byl v tom lépe zpraven, že by scestně to pověděl, opraviti toho by sě nestyděl. Deváté píšía, že když táborští kněžie i jiní jich sě přídržící svú řečchtiece okrášliti vieru vypravovali o těle božiem, ješto lidé mnozí slyšiece je, mněli by, že právě vyznávají, ale mistr tudiež řekl jim: „jáť vašemu falši rozumiem“, i otázalb jich: „Pověztež, věříte-li, že tu v svátosti je živé tělo Kristovo a že tu v svátosti oltářní živ jest Kristus“, nikoli toho nechtěli pójčitic, ač sú mnohokrát tázáni, ale řekli sú, že sě nám nezdá, by lid křesťanský měl takúd věrů obtiežen býti.a Tuto móž každý porozuměti, že viera, kterúž sú kněžie tá- borští o těle božiem vypravovalie, kteráž napřed při prvniem artikulu jest napsána, nenie zlá, neb sú jie mistři přede vším sněmem u Hory pójčili, toto přičinivše, že jie pojčují ne v rozumu pikarském“, to jest v bludném, v kterémžto rozumu bludnémg nižádný, leč by blázen byl, nepójčil byl i čtenie. Ale nemohúce mistři té viery kněží táborských písmem zkaziti, i jinudy hledie jie pohyzditi. Když mistr Rokycanch boje sě, jakož píšíj, by mnozí, slyšiece kněží táborskůj nemněli, žek právě vyznávajíl, řekl jimm: „Jáť vašemu falši rozumiem“pl, k tomu sú kněžie táborští řekli, žeť my v tom žádného falše nemieníme. A k tomu pak otázaní dalšiemu mistrovu takto sú řekli a toho za vieru pójčili, že tělo Kristovo živo jest maje krev a duši, kterůž jest vypustilo na kříži a kteréž s božstvímn jest spo- a Srovn. pozn. ch na str. 113. b AII: otázal se. c AII: půjčiti nechtěli. d AII: takovou. e AII: vypravovali o těle božím. f AII: pikhartském. g VAII chybí: v kterémžto rozumu bludném. h V AII chybí. ch A II: Rokycán. i AII: jakož píší boje se. j AII: táborské. k A II: by. 1 AII: vyznávali; následuje:i. m V AII chybí. n AII: božstvím. a Citát z Listu M. Jana Přibrama (Nejedlý, Prameny 43). Srov. též Hádka v AII, f. 74b. Citát z Listu M. Jana Příbrama (Nejedlý, Prameny 43). K osvětlení postupu Rokycanova proti Táborům viz jeho „Tractatus de existencia corporis Christi“, kapit. XX. u Nejedlého str. 147. 8%
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 115 stovi, pravému Bohu a člověku, jehož věříme v té svátosti, máme sě klaněti a ctítictí všelikteraků na něho slušnú. A ten rozum pravý, kohož sě to dotklo, když jest pověděl na sněmu u Hory a od jednoho znamenitého s strany odporné jest jemu přisvědčeno, který na tom kázaní jeho byl, že jest k tomu rozumu byl mluvil; a z toho jest jemu tu na sněmu po jeho vy- slyšení od nižádného neporokováno. A on byl by rád slyšal lepší rozum; a jestliže by byl v tom lépe zpraven, že by scestně to pověděl, opraviti toho by sě nestyděl. Deváté píšía, že když táborští kněžie i jiní jich sě přídržící svú řečchtiece okrášliti vieru vypravovali o těle božiem, ješto lidé mnozí slyšiece je, mněli by, že právě vyznávají, ale mistr tudiež řekl jim: „jáť vašemu falši rozumiem“, i otázalb jich: „Pověztež, věříte-li, že tu v svátosti je živé tělo Kristovo a že tu v svátosti oltářní živ jest Kristus“, nikoli toho nechtěli pójčitic, ač sú mnohokrát tázáni, ale řekli sú, že sě nám nezdá, by lid křesťanský měl takúd věrů obtiežen býti.a Tuto móž každý porozuměti, že viera, kterúž sú kněžie tá- borští o těle božiem vypravovalie, kteráž napřed při prvniem artikulu jest napsána, nenie zlá, neb sú jie mistři přede vším sněmem u Hory pójčili, toto přičinivše, že jie pojčují ne v rozumu pikarském“, to jest v bludném, v kterémžto rozumu bludnémg nižádný, leč by blázen byl, nepójčil byl i čtenie. Ale nemohúce mistři té viery kněží táborských písmem zkaziti, i jinudy hledie jie pohyzditi. Když mistr Rokycanch boje sě, jakož píšíj, by mnozí, slyšiece kněží táborskůj nemněli, žek právě vyznávajíl, řekl jimm: „Jáť vašemu falši rozumiem“pl, k tomu sú kněžie táborští řekli, žeť my v tom žádného falše nemieníme. A k tomu pak otázaní dalšiemu mistrovu takto sú řekli a toho za vieru pójčili, že tělo Kristovo živo jest maje krev a duši, kterůž jest vypustilo na kříži a kteréž s božstvímn jest spo- a Srovn. pozn. ch na str. 113. b AII: otázal se. c AII: půjčiti nechtěli. d AII: takovou. e AII: vypravovali o těle božím. f AII: pikhartském. g VAII chybí: v kterémžto rozumu bludném. h V AII chybí. ch A II: Rokycán. i AII: jakož píší boje se. j AII: táborské. k A II: by. 1 AII: vyznávali; následuje:i. m V AII chybí. n AII: božstvím. a Citát z Listu M. Jana Přibrama (Nejedlý, Prameny 43). Srov. též Hádka v AII, f. 74b. Citát z Listu M. Jana Příbrama (Nejedlý, Prameny 43). K osvětlení postupu Rokycanova proti Táborům viz jeho „Tractatus de existencia corporis Christi“, kapit. XX. u Nejedlého str. 147. 8%
Strana 116
116 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. jeno, a jest posvátně, duchovně, mocně a právě u ve- lebné svátosti oltářniel. Dále« píší protivníci, že mistr Příb ram utekl na Korandu, na Biskupa i na táborskúa kněží, že chce na ně dvě stě kusóv kacieřských dovesti; i byla róznice mezi nimi, na- pomínajíce mistra Příbrama, že by řekl každému z nich dáti dvěstě kusóv kacieřských, a zvláště Korandovi a Bis- kupovi, a mistr Příbram otpieralb, žeť jest všecky kněžie, táborskúď v tom mienilsnimi, ale neaby každému zvláště dával ty kusy. A potom sě dobrovolně k tomu podvolil, že chce dáti ihnede Biskupovi dvě stě kusóv kacieřských a to naň vésti a ihnedg potom Korandovi takež; žádal na něm, aby jim kusy napsané dal a on sěh k tomu svolil, jediné aby jemu jmenovali čas, v kterémž by na ně chtěli otpovědch dáti, a to aby bylo dříve sněmu obecného krá- lovstvie, ale zde aby jemu z několika kusóv Koranda i Biskup dostáli a odvodili. A tak přiřčenoi jim, aby aspoň s holýma rukama do své obce sě nevrátili, než aby měli něcoj viece svým obcem povědieti. Otpovědk jich: „Když ty kusy uslyšíme a je budem psané mieti, bude-li sě nám zdáti zde na který kus otpo- vědl dáti, to učiníme; pakli by sě nám nezdálo, chcme na to rozmyšlenie mieti“. Ale ke dni určenému pronižádní věc svoliti sě nechtěli. A ještě nad to jim měsiec nebo dva jmenován k rozmyšlení konečnémum, aby na to otpovědu dali aneboli ještě před sněmem svój úmysl položili. A oni jako i prvé otpierali° a jinak učiniti nechtěli. Tu mistr Příbram osvědčovalsě před sněmem, že jemu podléP úmluv otpovědietir nechtěli a že sěs jim ještě přes úmluvu předávalua. Tu protivníci některých věcí dotýčí, které sú sě tak, jakož píší, dály, alev v druhých kněžím táborským veliké bezpravie f. 118a činí, a zvláště Korandovi/ a Biskupovi, jinak než sě jest dálo a AII: táborské. b AII: odpíral. c AII: že. d AII: táborské. c AII. ihned dáti. f AII: vesti. g AII: hned. h V AII chybi. ch A II: odpověd, I AII: přirčeno. j AII: nětco. k AII: odpověd. IAII: odpověd. mAII: mocnému. n AII: odpověd. o AII: odpírali. P AII: vedlé. r AII: odpovídati. s AII: sem. tVAII chybí. u AII: přidával. v AII: a. a Celý tento odstavec jest ve Vratislavském rukopise červenými čarami podtrhán. Vše to se nalézá v Listě M. Jana Příbrama (Nejedlý, Prameny 43—44). Srov. A II f. 113b.
116 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. jeno, a jest posvátně, duchovně, mocně a právě u ve- lebné svátosti oltářniel. Dále« píší protivníci, že mistr Příb ram utekl na Korandu, na Biskupa i na táborskúa kněží, že chce na ně dvě stě kusóv kacieřských dovesti; i byla róznice mezi nimi, na- pomínajíce mistra Příbrama, že by řekl každému z nich dáti dvěstě kusóv kacieřských, a zvláště Korandovi a Bis- kupovi, a mistr Příbram otpieralb, žeť jest všecky kněžie, táborskúď v tom mienilsnimi, ale neaby každému zvláště dával ty kusy. A potom sě dobrovolně k tomu podvolil, že chce dáti ihnede Biskupovi dvě stě kusóv kacieřských a to naň vésti a ihnedg potom Korandovi takež; žádal na něm, aby jim kusy napsané dal a on sěh k tomu svolil, jediné aby jemu jmenovali čas, v kterémž by na ně chtěli otpovědch dáti, a to aby bylo dříve sněmu obecného krá- lovstvie, ale zde aby jemu z několika kusóv Koranda i Biskup dostáli a odvodili. A tak přiřčenoi jim, aby aspoň s holýma rukama do své obce sě nevrátili, než aby měli něcoj viece svým obcem povědieti. Otpovědk jich: „Když ty kusy uslyšíme a je budem psané mieti, bude-li sě nám zdáti zde na který kus otpo- vědl dáti, to učiníme; pakli by sě nám nezdálo, chcme na to rozmyšlenie mieti“. Ale ke dni určenému pronižádní věc svoliti sě nechtěli. A ještě nad to jim měsiec nebo dva jmenován k rozmyšlení konečnémum, aby na to otpovědu dali aneboli ještě před sněmem svój úmysl položili. A oni jako i prvé otpierali° a jinak učiniti nechtěli. Tu mistr Příbram osvědčovalsě před sněmem, že jemu podléP úmluv otpovědietir nechtěli a že sěs jim ještě přes úmluvu předávalua. Tu protivníci některých věcí dotýčí, které sú sě tak, jakož píší, dály, alev v druhých kněžím táborským veliké bezpravie f. 118a činí, a zvláště Korandovi/ a Biskupovi, jinak než sě jest dálo a AII: táborské. b AII: odpíral. c AII: že. d AII: táborské. c AII. ihned dáti. f AII: vesti. g AII: hned. h V AII chybi. ch A II: odpověd, I AII: přirčeno. j AII: nětco. k AII: odpověd. IAII: odpověd. mAII: mocnému. n AII: odpověd. o AII: odpírali. P AII: vedlé. r AII: odpovídati. s AII: sem. tVAII chybí. u AII: přidával. v AII: a. a Celý tento odstavec jest ve Vratislavském rukopise červenými čarami podtrhán. Vše to se nalézá v Listě M. Jana Příbrama (Nejedlý, Prameny 43—44). Srov. A II f. 113b.
Strana 117
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 117 rozpisujíce, v tom zvláště, kdež píší, by Koranda a Biskup ke dni určenému, když by v své moci měli ty kusy, z nichž by jim vinu dal, napsánya, pro nižádnú věc k tomu sě svolitib nechtěli«, aby k času tomu na ty kusy svú konečnú otpověde dali. Neb když po dokonání a zavření řečí mistrových Rokycanovýchd s kněžími táborskými ku položení vedlé úmluv kusóv, o něž mezi nimi róznice, měl mistr Příbram řeč začieti proti Korandovi, o to dlúhá třenice byla, neb Koranda často to vždy obnovoval před sněmem, že jest mistr Příbram nazval jeho býti kacieřem ve dvú stůe kusóv kacieřských, a vždy osvědčoval, že kacieřem nenie a na Příbrama bodl, aby to naň vedl a dosti své řeči učinil; ale to jemu přiřekl: „Věřímť Bohu, že prvé než toho, co si prořekls, dovedeš, že dvěstěkrát selžeš“. A to Koranda při tom znamenitě hlásil, že jemu otpoviedatih nechcech, leč napřed těch dvě stě kusóv dány jemu od Příbrama napsaní budú, k tomu přivodě práva, že to dlužen jest učinitii. A téhož Biskup jest na němk žádal slyše od něho, že by jemu chtěl také! zvláště vinum dáti viecen než ze dvú stú- kusóv kacieřských a jeho v těch kusiech dovesti býti kacieřem. A když o to dlúhá třenice byla, tehdy mistr Příbram podvolil sě jest a na tom ten den zóstáno, aby nazajtřie ráno mistr Příbram, by pak celú noc spáti neměl, položil těch dvě stě kusóv, jimiž viní [Korandu]P [a těch viece než dvě stě, jimiž viní] Biskupa, v moc mistra Janas Rokycany“; a když ti čteni“ před sně- mem budú, aby mistr Rokycanav ty, kteříž sě dotýčí Korandy, dal Korandovi, a kteří Biskupa, aby ty dal Biskupovi. A Koranda s* Biskupemy řekli sú: „Když ty kusy uslyšíme a je psané mieti budem, bude-li sě nám zde zdáti, na některéz z těch kusóv otpoviedatiaa, to učiníme; pakli sě nám zdáti nebude, chcme na to rozmysl mieti a na den určený, o který sě svolíme, na všecky otpovědbb konečnú dáti. a VAII chybí: když by X dal napsány. b AII: svoliti se. e AII: odpo- věd. dAII: Rokycánových. e AII: stech. f AII: dovedl. g AII: přiřekl. h AII: odpovídati. ch V AII chybí. i AII: budou napsaní. jV A II následuje: Neb chtěl teprův tázati Korandy, jest-li kacířem, maje již dovoditi kacířství narčené. Zdá se, že to jest poznámka bratrského opisovače. k A II: na něm jest, 1 VAII chybí. m AII: vinny. n AII:víc. o AII: set. p Vrkpe Vratislavském připsáno jest nahoře nad tekstem nepochybně jinou rukou; AII: Korandu vinní. r Slova v závorce se nalézající jsou v rkpe Vratislavském připsána nahoře nad tekstem nepochybně jinou rukou. s V AII chybí. t A II: Rokycány; následuje: doufaje. u A II: ty čteny. v AII: Rokycána. X AII: a. y AII: Biskup. z A II: které. aa AII: odpovídati. bb A II: odpověd. a Citát z Listu M. Jana Příbrama (Nejedlý, Prameny 43).
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 117 rozpisujíce, v tom zvláště, kdež píší, by Koranda a Biskup ke dni určenému, když by v své moci měli ty kusy, z nichž by jim vinu dal, napsánya, pro nižádnú věc k tomu sě svolitib nechtěli«, aby k času tomu na ty kusy svú konečnú otpověde dali. Neb když po dokonání a zavření řečí mistrových Rokycanovýchd s kněžími táborskými ku položení vedlé úmluv kusóv, o něž mezi nimi róznice, měl mistr Příbram řeč začieti proti Korandovi, o to dlúhá třenice byla, neb Koranda často to vždy obnovoval před sněmem, že jest mistr Příbram nazval jeho býti kacieřem ve dvú stůe kusóv kacieřských, a vždy osvědčoval, že kacieřem nenie a na Příbrama bodl, aby to naň vedl a dosti své řeči učinil; ale to jemu přiřekl: „Věřímť Bohu, že prvé než toho, co si prořekls, dovedeš, že dvěstěkrát selžeš“. A to Koranda při tom znamenitě hlásil, že jemu otpoviedatih nechcech, leč napřed těch dvě stě kusóv dány jemu od Příbrama napsaní budú, k tomu přivodě práva, že to dlužen jest učinitii. A téhož Biskup jest na němk žádal slyše od něho, že by jemu chtěl také! zvláště vinum dáti viecen než ze dvú stú- kusóv kacieřských a jeho v těch kusiech dovesti býti kacieřem. A když o to dlúhá třenice byla, tehdy mistr Příbram podvolil sě jest a na tom ten den zóstáno, aby nazajtřie ráno mistr Příbram, by pak celú noc spáti neměl, položil těch dvě stě kusóv, jimiž viní [Korandu]P [a těch viece než dvě stě, jimiž viní] Biskupa, v moc mistra Janas Rokycany“; a když ti čteni“ před sně- mem budú, aby mistr Rokycanav ty, kteříž sě dotýčí Korandy, dal Korandovi, a kteří Biskupa, aby ty dal Biskupovi. A Koranda s* Biskupemy řekli sú: „Když ty kusy uslyšíme a je psané mieti budem, bude-li sě nám zde zdáti, na některéz z těch kusóv otpoviedatiaa, to učiníme; pakli sě nám zdáti nebude, chcme na to rozmysl mieti a na den určený, o který sě svolíme, na všecky otpovědbb konečnú dáti. a VAII chybí: když by X dal napsány. b AII: svoliti se. e AII: odpo- věd. dAII: Rokycánových. e AII: stech. f AII: dovedl. g AII: přiřekl. h AII: odpovídati. ch V AII chybí. i AII: budou napsaní. jV A II následuje: Neb chtěl teprův tázati Korandy, jest-li kacířem, maje již dovoditi kacířství narčené. Zdá se, že to jest poznámka bratrského opisovače. k A II: na něm jest, 1 VAII chybí. m AII: vinny. n AII:víc. o AII: set. p Vrkpe Vratislavském připsáno jest nahoře nad tekstem nepochybně jinou rukou; AII: Korandu vinní. r Slova v závorce se nalézající jsou v rkpe Vratislavském připsána nahoře nad tekstem nepochybně jinou rukou. s V AII chybí. t A II: Rokycány; následuje: doufaje. u A II: ty čteny. v AII: Rokycána. X AII: a. y AII: Biskup. z A II: které. aa AII: odpovídati. bb A II: odpověd. a Citát z Listu M. Jana Příbrama (Nejedlý, Prameny 43).
Strana 118
118 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. f. 118 b Po takovém obú stranů svolení na zajtřie, když ráno bude na miestě určeném schod, tu mistr Příbrama tob změnil jinak, než sě byl svolil a než zóstáno bylo. Položil v moc mistra Rokycány něco« napsaného řka, by dvě stě kusóv kacieřských bylo, a pravě, že ty dává Biskupovi se všemi jinými kně- žími táborskými spolu; a potomd řekl dáti ihnede Korandovi tolikéž. Tu neupřiemnost, nestálost a točenie znamenavše Biskup a Koranda, nevidělo sě jim, by s Příbramem měli kterú řeč u vietr/ začieti a na haněnie toliko jeho, kterémuž jest přivyklí, leč by svému řčení a tomu, na čem bylo zóstáno, dosti učinil a ty kusy, které byl řekle napřed Korandovi dátich a potom Biskupovi, napsány skutečně dal. A když sě jest tak nestalo, to s obú stranú osvědčivše se, na tom sú sě rozešlil kněžie táborští s mistrem Příbramem i s jinými. Z toho móž každý rozumětik, že neprávě nepřietelé! kněžím táborských rozpisují, by Koranda a Biskup, kdyby jim ti řečení kusové napsáni byli dáni ke dni určenémuo, o který by sě svolili, otpovědi? konečné k tomu času na ty kusy“ dáti nechtěli, buď prvé před sněmem obecným nebos potom, než toť jest pravda, že Biskup a Koranda nechtěli sú sě podvoliti k nižádnému kusu k dání otpovědiu na ty kusy, leč by prvé ty kusy slyšeli a je napsány měli, aniž by múdré bylo, by sě prvé k tomu podvolili, neb sú řekli: „Když ty kusy uslyšíme a napsány mieti budem, mohú takoví býti, že ihnedž ke všem otpoviemev aneboz k některým z nich, a mohú býti takovíaa, ješto na ně musí býti rozmyšlenie. A nezdá sě nám, by ktobb mohl brzoce doktora kterého v křesťanství naleznúti, byc tak brzo hotov byl k toliko kusóm, zvláště viery sě dotýčícíchdd, otpoviedatice aneb který by sě tak bláznivě podvoliti chtěl“, aby v tomto s8 neb v jiném časuhh na tolik artikulóv otpovědchch konečnú dal, leč by je prvé slyšelii a měli. a AII: Příbrám. b VAII chybí. c AII: nětco. d V A II následuje: hned. e VAII chybí. fAII: pravil. g AII: řekl byl. h AII: nejprv. ch AII: dáti Korandovi. 1 AII: napsané. j A II: rozjeli. k AII: srozuměti. IV AII chybí. m AII: o kněžích. n AII: byli napsáni; následuje: a. o AII: určitému. P AII: odpovědi. r V AII následuje: odpovědi. S AII: neboli. t AII: času. u AII: odpovědi. v AII: napsané. x AII: hned. y A II: odpovíme. z A II: aneboli. aa AII: takoví býtí. bb AII: kdo. ce V AII chybí: mohl brzo X naleznúti by. dd AII: dotýkajících. ee A II: odpovídati. fí AII: chtěl tak bláznivě podvoliti. gg A II: tom. hl AII: kusu. chch AII: odpověd. ii AII: slyšal. ji V AII ná- sleduje kus tekstu, jehož v rukopise Vratislavském není a který se tudíž zdá
118 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. f. 118 b Po takovém obú stranů svolení na zajtřie, když ráno bude na miestě určeném schod, tu mistr Příbrama tob změnil jinak, než sě byl svolil a než zóstáno bylo. Položil v moc mistra Rokycány něco« napsaného řka, by dvě stě kusóv kacieřských bylo, a pravě, že ty dává Biskupovi se všemi jinými kně- žími táborskými spolu; a potomd řekl dáti ihnede Korandovi tolikéž. Tu neupřiemnost, nestálost a točenie znamenavše Biskup a Koranda, nevidělo sě jim, by s Příbramem měli kterú řeč u vietr/ začieti a na haněnie toliko jeho, kterémuž jest přivyklí, leč by svému řčení a tomu, na čem bylo zóstáno, dosti učinil a ty kusy, které byl řekle napřed Korandovi dátich a potom Biskupovi, napsány skutečně dal. A když sě jest tak nestalo, to s obú stranú osvědčivše se, na tom sú sě rozešlil kněžie táborští s mistrem Příbramem i s jinými. Z toho móž každý rozumětik, že neprávě nepřietelé! kněžím táborských rozpisují, by Koranda a Biskup, kdyby jim ti řečení kusové napsáni byli dáni ke dni určenémuo, o který by sě svolili, otpovědi? konečné k tomu času na ty kusy“ dáti nechtěli, buď prvé před sněmem obecným nebos potom, než toť jest pravda, že Biskup a Koranda nechtěli sú sě podvoliti k nižádnému kusu k dání otpovědiu na ty kusy, leč by prvé ty kusy slyšeli a je napsány měli, aniž by múdré bylo, by sě prvé k tomu podvolili, neb sú řekli: „Když ty kusy uslyšíme a napsány mieti budem, mohú takoví býti, že ihnedž ke všem otpoviemev aneboz k některým z nich, a mohú býti takovíaa, ješto na ně musí býti rozmyšlenie. A nezdá sě nám, by ktobb mohl brzoce doktora kterého v křesťanství naleznúti, byc tak brzo hotov byl k toliko kusóm, zvláště viery sě dotýčícíchdd, otpoviedatice aneb který by sě tak bláznivě podvoliti chtěl“, aby v tomto s8 neb v jiném časuhh na tolik artikulóv otpovědchch konečnú dal, leč by je prvé slyšelii a měli. a AII: Příbrám. b VAII chybí. c AII: nětco. d V A II následuje: hned. e VAII chybí. fAII: pravil. g AII: řekl byl. h AII: nejprv. ch AII: dáti Korandovi. 1 AII: napsané. j A II: rozjeli. k AII: srozuměti. IV AII chybí. m AII: o kněžích. n AII: byli napsáni; následuje: a. o AII: určitému. P AII: odpovědi. r V AII následuje: odpovědi. S AII: neboli. t AII: času. u AII: odpovědi. v AII: napsané. x AII: hned. y A II: odpovíme. z A II: aneboli. aa AII: takoví býtí. bb AII: kdo. ce V AII chybí: mohl brzo X naleznúti by. dd AII: dotýkajících. ee A II: odpovídati. fí AII: chtěl tak bláznivě podvoliti. gg A II: tom. hl AII: kusu. chch AII: odpověd. ii AII: slyšal. ji V AII ná- sleduje kus tekstu, jehož v rukopise Vratislavském není a který se tudíž zdá
Strana 119
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 119 Naposledy nadepsaní protivníci píší: „Takéa na mistra En- glišea mistr Příbram poteklb, že jest člověk bludný a ka- cieřský, jakož jest to psal žateckým měšťanóm“, žed to chce naň zaručiti pod tisícem kop grošóv a naň véstie, kdežkoli obecné učenie v kře- sťanství jest, že chce s ním státi, aneboli v Praze před mistry a ještě jemu klejtí zjednati, aneboli před sněmem pražským, kterýž nynie má býti. Také i to k konci nemohlo přijíti«“. K tomu, což se utknutie na mistra Engliše od Příbrama dotýče, známo jest pánóm žateckým, kterak když Příbramovi od mistra Engliše jmenováno jest obecné učenie v křesťanství a potom jmenovaný mistr Engliš v městě žateckém za několiko měsiecóv na to odpovědi s čekal, zvláště o položení těch tisíce kop na miestě určeném z společného svolenie a o zjednání skrze něho mistru Englišovih dostatečných a bezpečných na to glejtóv, jakož sě jest učiniti podvolil, tehdy nadepsaný Příbram jako jeden z poběhlých lstivě dlil jest otpovědích a po otjitíl teprvi mistra Engliše z města žateckého po dlúhém času, jakož sě slyší, psal jest listk pánóm žateckým, kteréhožto mistr Engliš ještě jest neviděl. A divná věc měla by býti křesťanóm, proč tento Příbram po- kusiv sě o tu při proti mistru Englišovi, nikdy jemu psáti nesmie pozdějším přídavkem ne-li nějakého bratrského opisovače, tedy aspoň po- zdějšího stranníka Táborů; tento přídavek byl nepochybně již v předloze, z níž se opisovalo do A II, a bratrský písař nepoznal, že to k původnímu tekstu nenáleží; tekst A II zní: Neb tu každý můž srozuměti, že nemíní navesti laskavě, byl-li by který nedostatek, ale jakožto nepřátelé, aby, (by) kdy bez rozmysla co pověděli, spíše mohli podtrhnouti, zhyzditi a o hrdlo připraviti. Také mistři i s Pří- bramem toho v svých rozpisích nepíší, když je rozličně rozesílají, že Koranda tu u Hory na sněmu chtěl na Příbrama potřikrát zaručiti, nejprvé že chce na Příbrama (dovesti) řádně, že jest dvěstěkrát selhal; druhé chtěl zaručiti, jestliže dovede na Korandu právě a řádně zákonem božím, že jest kacířem na dvou stou kusích kacířských, ať Koranda nevracuje se do Žatce k bydlení na věky; pakli by nedovedl, aby Příbram nevrátil se do Prahy k bydlení na věky; třetí chtěl zaručiti Koranda proti Příbramovi, dovede-li Přibram na Korandu řádně, jakož řečeno jest, že jest kacíř ve dvou stou kusích kacířských, aby se jemu stalo jako kacíři; pakli nedovede, aby Příbramovi též se stalo, což se mělo Korandovi státi. A to vše nemohlo jest jemu jíti, neb sou velmi v těch věcech stranili- Ponouká, aby na nás i s dětmi šli a mordovali napořád. A sám se, jest-li práv, nesmí k témuž poddati ani jeho vartovníci. a AII: Enkliše. b AII: pořekl. c A II: měšťanom žateckým. d AII: a že. e AII: vesti. f AII: glejt. g AII: odpovědi. h AII: Enklišovi. ch A II: odpo- vědí. 1 AII: odjití. J A II: teprův. k V AII chybí. a Celý tento odstavec je ve Vratislavském rukopise podtrhán červenými čarami. Obsahuje citát z Listu M. Příbrama (Nejedlý, Prameny 44).
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 119 Naposledy nadepsaní protivníci píší: „Takéa na mistra En- glišea mistr Příbram poteklb, že jest člověk bludný a ka- cieřský, jakož jest to psal žateckým měšťanóm“, žed to chce naň zaručiti pod tisícem kop grošóv a naň véstie, kdežkoli obecné učenie v kře- sťanství jest, že chce s ním státi, aneboli v Praze před mistry a ještě jemu klejtí zjednati, aneboli před sněmem pražským, kterýž nynie má býti. Také i to k konci nemohlo přijíti«“. K tomu, což se utknutie na mistra Engliše od Příbrama dotýče, známo jest pánóm žateckým, kterak když Příbramovi od mistra Engliše jmenováno jest obecné učenie v křesťanství a potom jmenovaný mistr Engliš v městě žateckém za několiko měsiecóv na to odpovědi s čekal, zvláště o položení těch tisíce kop na miestě určeném z společného svolenie a o zjednání skrze něho mistru Englišovih dostatečných a bezpečných na to glejtóv, jakož sě jest učiniti podvolil, tehdy nadepsaný Příbram jako jeden z poběhlých lstivě dlil jest otpovědích a po otjitíl teprvi mistra Engliše z města žateckého po dlúhém času, jakož sě slyší, psal jest listk pánóm žateckým, kteréhožto mistr Engliš ještě jest neviděl. A divná věc měla by býti křesťanóm, proč tento Příbram po- kusiv sě o tu při proti mistru Englišovi, nikdy jemu psáti nesmie pozdějším přídavkem ne-li nějakého bratrského opisovače, tedy aspoň po- zdějšího stranníka Táborů; tento přídavek byl nepochybně již v předloze, z níž se opisovalo do A II, a bratrský písař nepoznal, že to k původnímu tekstu nenáleží; tekst A II zní: Neb tu každý můž srozuměti, že nemíní navesti laskavě, byl-li by který nedostatek, ale jakožto nepřátelé, aby, (by) kdy bez rozmysla co pověděli, spíše mohli podtrhnouti, zhyzditi a o hrdlo připraviti. Také mistři i s Pří- bramem toho v svých rozpisích nepíší, když je rozličně rozesílají, že Koranda tu u Hory na sněmu chtěl na Příbrama potřikrát zaručiti, nejprvé že chce na Příbrama (dovesti) řádně, že jest dvěstěkrát selhal; druhé chtěl zaručiti, jestliže dovede na Korandu právě a řádně zákonem božím, že jest kacířem na dvou stou kusích kacířských, ať Koranda nevracuje se do Žatce k bydlení na věky; pakli by nedovedl, aby Příbram nevrátil se do Prahy k bydlení na věky; třetí chtěl zaručiti Koranda proti Příbramovi, dovede-li Přibram na Korandu řádně, jakož řečeno jest, že jest kacíř ve dvou stou kusích kacířských, aby se jemu stalo jako kacíři; pakli nedovede, aby Příbramovi též se stalo, což se mělo Korandovi státi. A to vše nemohlo jest jemu jíti, neb sou velmi v těch věcech stranili- Ponouká, aby na nás i s dětmi šli a mordovali napořád. A sám se, jest-li práv, nesmí k témuž poddati ani jeho vartovníci. a AII: Enkliše. b AII: pořekl. c A II: měšťanom žateckým. d AII: a že. e AII: vesti. f AII: glejt. g AII: odpovědi. h AII: Enklišovi. ch A II: odpo- vědí. 1 AII: odjití. J A II: teprův. k V AII chybí. a Celý tento odstavec je ve Vratislavském rukopise podtrhán červenými čarami. Obsahuje citát z Listu M. Příbrama (Nejedlý, Prameny 44).
Strana 120
120 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. (jakož on jemu píše) a tak směle jemua mluvie, jakob nestydatá prázdná žena, že by chtěl na něho dovesti, že jest kacieř a bludný. Ondy u Hory hádati sě s ním latině nesměl jestd, ale to, což proti němu mluvil, pravil jest českye věda, že téf řeči nerozumieg1 Protož ať neleze ten rak viech zpět, nechť sě s mistrem Englišem umluví o položení těch tisíc kop grošůch a zjedná jemu glejt bez- pečný a dostatečný a stojí s ním v tom jmenovaném obecném učení, což, jakož sě druhým zdá, lehcej móž učiniti, poněvádž papeže Eugenia anebo Felixa, hlavú (točížtok rozdvojitú) cierkve rytěřujície, jednoho zl jeho sě přidržícíchm jmenuje, jakož známo jest těm, kteříž v kolleji Karlově v obecné jizdbě učinili sú ně- kterakú úmluvu mezi Příbramem a M(istrem) Englišem o artiku- lech z knih Viklefovýchs vybraných, kteří by měli M(istrovi) Englišovi vypsáni“ dániv býti, neb, jakož známo jest v tomto království, Příbram miení toliko nadepsaného mistra Engliše zhy- zditi a proti němu lid český zdrážditi a smrt jemu jakož i prvé pósobiti věda, že česky mluviti neumieš, přede pány českými, ani před jinými svěckými, před nimižto, ještě sě krve nenasytiv, hledí, kterak by sě před lidmi spravedliv okázal. Aniž sě kto domnievej, byť mistr Engliš bál sě dóvodóv Příbramových aneb kterých ústupkóv před ním hleděl, poněvadž jest ondy u Hory na sněmu kněžském z jeho vlastních slov a psanie na něho dovedl, že jest zjevný kacieř, učiniv jemu tento dóvod: „Ktokolivěk die, by Kristus ukázal na chléb, když jest řekl ,Toť jest tělo mé“ jest věččí kacieř než ten člověk drže vedlé řeči jeho dvě stě kusóv kacieřských a bludných; ale že Příbram zjevně praví, že Kristus ukázal jest na chléb, když jest řekl „Toť jest tělo mé“, protož on jest věččí kacieř než ta osoba, kterůž on praví bludnú a kacieřskú ve dvú stú kusóv kacieřských. První z toho stránku mistr Pří- bram směle přede vším sněmem ohlásil jest, točíž že ktokoli die, by Kristus ukázal na chléb, když jest řekl ,Toť jest tělo mé, jest věččí kacieř než ten člověk drže dvě stě kusóv kacieřských a blud- ných. A druhá stránka nadepsané řeči pokládá sě v jednom jeho a VAII chybl. b AII: jakožto. c AII: ženka. d AII: nesměl jest latině. e V AII následuje: jako baba a ne mistr. fVAII chybí. g A II: neumí; ná- sleduje: t. české. h A II: více, ch V rkpe Vratislav, chybl. i AII: dostatečný a bezpečný. j V AII chybl. k A II: totiž. 1 V AII chybí. m A II: z přídržejí- cích. nVAII chybl. o AII: králově, p AII: jizdě. r V obou předlohách: Matějem. sAII: Wigleffových. t V obou předlohách: Matějovi, u AII: vy- psané. v dány. x Zde se konči text A II (konec f. 119a). Srov. Chron. Thaboritar. u Höflera, Geschichtsschreiber II, 752. 1
120 TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. (jakož on jemu píše) a tak směle jemua mluvie, jakob nestydatá prázdná žena, že by chtěl na něho dovesti, že jest kacieř a bludný. Ondy u Hory hádati sě s ním latině nesměl jestd, ale to, což proti němu mluvil, pravil jest českye věda, že téf řeči nerozumieg1 Protož ať neleze ten rak viech zpět, nechť sě s mistrem Englišem umluví o položení těch tisíc kop grošůch a zjedná jemu glejt bez- pečný a dostatečný a stojí s ním v tom jmenovaném obecném učení, což, jakož sě druhým zdá, lehcej móž učiniti, poněvádž papeže Eugenia anebo Felixa, hlavú (točížtok rozdvojitú) cierkve rytěřujície, jednoho zl jeho sě přidržícíchm jmenuje, jakož známo jest těm, kteříž v kolleji Karlově v obecné jizdbě učinili sú ně- kterakú úmluvu mezi Příbramem a M(istrem) Englišem o artiku- lech z knih Viklefovýchs vybraných, kteří by měli M(istrovi) Englišovi vypsáni“ dániv býti, neb, jakož známo jest v tomto království, Příbram miení toliko nadepsaného mistra Engliše zhy- zditi a proti němu lid český zdrážditi a smrt jemu jakož i prvé pósobiti věda, že česky mluviti neumieš, přede pány českými, ani před jinými svěckými, před nimižto, ještě sě krve nenasytiv, hledí, kterak by sě před lidmi spravedliv okázal. Aniž sě kto domnievej, byť mistr Engliš bál sě dóvodóv Příbramových aneb kterých ústupkóv před ním hleděl, poněvadž jest ondy u Hory na sněmu kněžském z jeho vlastních slov a psanie na něho dovedl, že jest zjevný kacieř, učiniv jemu tento dóvod: „Ktokolivěk die, by Kristus ukázal na chléb, když jest řekl ,Toť jest tělo mé“ jest věččí kacieř než ten člověk drže vedlé řeči jeho dvě stě kusóv kacieřských a bludných; ale že Příbram zjevně praví, že Kristus ukázal jest na chléb, když jest řekl „Toť jest tělo mé“, protož on jest věččí kacieř než ta osoba, kterůž on praví bludnú a kacieřskú ve dvú stú kusóv kacieřských. První z toho stránku mistr Pří- bram směle přede vším sněmem ohlásil jest, točíž že ktokoli die, by Kristus ukázal na chléb, když jest řekl ,Toť jest tělo mé, jest věččí kacieř než ten člověk drže dvě stě kusóv kacieřských a blud- ných. A druhá stránka nadepsané řeči pokládá sě v jednom jeho a VAII chybl. b AII: jakožto. c AII: ženka. d AII: nesměl jest latině. e V AII následuje: jako baba a ne mistr. fVAII chybí. g A II: neumí; ná- sleduje: t. české. h A II: více, ch V rkpe Vratislav, chybl. i AII: dostatečný a bezpečný. j V AII chybl. k A II: totiž. 1 V AII chybí. m A II: z přídržejí- cích. nVAII chybl. o AII: králově, p AII: jizdě. r V obou předlohách: Matějem. sAII: Wigleffových. t V obou předlohách: Matějovi, u AII: vy- psané. v dány. x Zde se konči text A II (konec f. 119a). Srov. Chron. Thaboritar. u Höflera, Geschichtsschreiber II, 752. 1
Strana 121
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 121 traktátu, který sě počíná takto: „Vstaň, pane, a rozptýlení buďte nepřietelé tvoji', kdež zjevně píše, že Kristus ukázal jest na chléb, když jest řekl „Toť jest tělo mé“i. Protož bez po- chybenie třetie stránka z toho sě zavierá, že mistr Příbram jest věččí kacieř než ta osoba, kterúž on praví bludnú a kacieřsků ve dvú stú kusiech kacieřských“. A v tom dóvodu Příbram česky ani latině neuměl jest úst otevřieti. Protož kacieře tak do- kázaného křesťané mají sě varovati, ale ne těch, kteříž zjevně oznamují, že bylo-li by jim z zákona božieho a z doktórov, v témž sě právě zakládajících, dokázáno, že by v čem blúdili, že by to opraviti chtěli. Při těch všech věcech kněžie táborští, což sě jich dotýče anebo některého z nich, všickni osvědčují, jakož i u Hory na sněmu sú osvědčili, že bylo-li by na ně právě dovedeno, že by v těchto věcech nadepsaných anebo v kterýchkoli jiných co tako- vého řekli anebo psali, což by vieře a čtení svatému bylo otporné, hotovi jsú opraviti a poslušni býti pravdy a zóstati s ní, že pravda nade všecko přemáhá. (F. 119 jest prázdné.) Psání kněze Martina vězně mistru Janovi Rokycánovi. (Otištěno v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I str. 558— 567.) f. 120a (F. 120b jest prázdné. Na f. 121a—125° nalézá se tekst Psání.) 587— Hádka mistra Rokycána a jeho pomocníků s knězem Martinem. f. 126a (Otištěna v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I str. 597.) (F. 130b—135b jsou prázdná.) Miní se Příbramův traktát začínající slovy „Surge, Domine, et dissipentur inimici tui“, který otiskl SEDLÁK v práci „Táborské traktáty eucharistické (Brno 1913, Otisk z Hlidky r. 1913). Místo, na které se naráží, se nalézá, tuším, ve 3. odstavci 3. kapitoly: „Ex quibus verbis fiat et primo, quod Christus, qui est veritas infallibilis et qui ecclesiam suam immo neminem decipere potest aut fraudare, dixit et asseruit panem et vinum a se acceptum et benedictum esse corpus et sanguinem suam"... Srov. Chron. Thabor. u Höflera II, 815 a „Žaloby kněží táborských“ u NEJEDLÉHO, Prameny 102. Viz NOVOTNÝ- URBANEK, České dějiny III. I, 861.
TRAKTÁT PROTI ROKYCÁNOVI. 121 traktátu, který sě počíná takto: „Vstaň, pane, a rozptýlení buďte nepřietelé tvoji', kdež zjevně píše, že Kristus ukázal jest na chléb, když jest řekl „Toť jest tělo mé“i. Protož bez po- chybenie třetie stránka z toho sě zavierá, že mistr Příbram jest věččí kacieř než ta osoba, kterúž on praví bludnú a kacieřsků ve dvú stú kusiech kacieřských“. A v tom dóvodu Příbram česky ani latině neuměl jest úst otevřieti. Protož kacieře tak do- kázaného křesťané mají sě varovati, ale ne těch, kteříž zjevně oznamují, že bylo-li by jim z zákona božieho a z doktórov, v témž sě právě zakládajících, dokázáno, že by v čem blúdili, že by to opraviti chtěli. Při těch všech věcech kněžie táborští, což sě jich dotýče anebo některého z nich, všickni osvědčují, jakož i u Hory na sněmu sú osvědčili, že bylo-li by na ně právě dovedeno, že by v těchto věcech nadepsaných anebo v kterýchkoli jiných co tako- vého řekli anebo psali, což by vieře a čtení svatému bylo otporné, hotovi jsú opraviti a poslušni býti pravdy a zóstati s ní, že pravda nade všecko přemáhá. (F. 119 jest prázdné.) Psání kněze Martina vězně mistru Janovi Rokycánovi. (Otištěno v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I str. 558— 567.) f. 120a (F. 120b jest prázdné. Na f. 121a—125° nalézá se tekst Psání.) 587— Hádka mistra Rokycána a jeho pomocníků s knězem Martinem. f. 126a (Otištěna v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I str. 597.) (F. 130b—135b jsou prázdná.) Miní se Příbramův traktát začínající slovy „Surge, Domine, et dissipentur inimici tui“, který otiskl SEDLÁK v práci „Táborské traktáty eucharistické (Brno 1913, Otisk z Hlidky r. 1913). Místo, na které se naráží, se nalézá, tuším, ve 3. odstavci 3. kapitoly: „Ex quibus verbis fiat et primo, quod Christus, qui est veritas infallibilis et qui ecclesiam suam immo neminem decipere potest aut fraudare, dixit et asseruit panem et vinum a se acceptum et benedictum esse corpus et sanguinem suam"... Srov. Chron. Thabor. u Höflera II, 815 a „Žaloby kněží táborských“ u NEJEDLÉHO, Prameny 102. Viz NOVOTNÝ- URBANEK, České dějiny III. I, 861.
Strana 122
f. 136 a Psání mistrův Pražských proti (B)ratřím ku potvrzení listu Rokycánova proti (B)ratřím psaného. f. 137 a A to bylo již po Rokycánově smrtia. i Těchtol časův povstala rota bratrská, jenž o ž těle pána Ježíše zle smyslila a o jiných svátostech a zvláště o kněžích, jenž svěceni bývají řádem kostela římského, a pravíce, že to mají z ná- vodu a povolení mistra Jana z Rokycan, protož on k zachování své pověsti psal jest a rozeslal tento list svrchu psanýb po městech, aby lid boží vystříhal se všech lidí u víře bludných a od diábla zmámených2. Item, pro tento list kněz Michal svrchu psaný hněvem příliš- ným jsa zapálen se vší svou rotou, mysle ve dne i v noci vtipy a rozumy divné zbírá a traktátce skládá proti kněžím a tudy zbou- řil světské lidi, proti nim novou rotu zbírá a divné bludy mezi ně uvodí etc. Item, léta božího 1473 kněz Michal“ a Jaroš, když sou s námi rozmlouvali o víru, tu sme z jich řeči mnohé bludy znamenali a V A II následuje 3/4 stránky prázdné. F. 136b jest také prázdné. bVAX! následuje: hněvem přílišným jsa zapálen se vší svou rotou, jest však označeno jako neplatné. 1 Týž kus se nalézá také v A XI f. 143a—147a. Zdá se, že oba teksty byly opisovány ze stejné předlohy a že tekst A XI byl pak opravován podle A II; tak lze souditi z konečného přípisku, v němž táž věta: „A my mistři lháti sme se nic nestyděli“, jest přetržena. Možná i, že tekst AXI prostě byl opsán z AII. Původci listu, jak celý jeho obsah svědčí, jsou mistři Pražské university, jakožto nejvyšší autorita církve podoboji. Psán byl r. 1474 před 12. srpnem. Viz o tom Předmluvu pod č. 3. 2 Miní se zajisté druhý veřejný list Rokycanův proti bratřím z r. 1469. nadepsaný v A I (str. 488): LIST MISTRA ROKYCÁNY PROTI PIKHARTOM. ROZESLÁN PO MĚSTECH VĚRNÝCH A ZAPSÁN NA RATHOUZE STA- RÉHO MĚSTA. 3 Kněz Michal, původně farář v Žamberce, byl první kněz, který se těšit důvěře prvních bratři a vedle bratra Rehoře asi měl největší vliv na ně. Rokycana ve svém prvním veřejném listě z r. 1468 (ze srpna) jmenuje kněze Michala na prvním místě mezi učiteli bratři (srov. A II ƒ 60b). O knězi Micha- lovi viz GOLL, Chelčický a Jednota 95 a násl. a 105—107, jakož i Rejstřík k I. svazku Aktů.
f. 136 a Psání mistrův Pražských proti (B)ratřím ku potvrzení listu Rokycánova proti (B)ratřím psaného. f. 137 a A to bylo již po Rokycánově smrtia. i Těchtol časův povstala rota bratrská, jenž o ž těle pána Ježíše zle smyslila a o jiných svátostech a zvláště o kněžích, jenž svěceni bývají řádem kostela římského, a pravíce, že to mají z ná- vodu a povolení mistra Jana z Rokycan, protož on k zachování své pověsti psal jest a rozeslal tento list svrchu psanýb po městech, aby lid boží vystříhal se všech lidí u víře bludných a od diábla zmámených2. Item, pro tento list kněz Michal svrchu psaný hněvem příliš- ným jsa zapálen se vší svou rotou, mysle ve dne i v noci vtipy a rozumy divné zbírá a traktátce skládá proti kněžím a tudy zbou- řil světské lidi, proti nim novou rotu zbírá a divné bludy mezi ně uvodí etc. Item, léta božího 1473 kněz Michal“ a Jaroš, když sou s námi rozmlouvali o víru, tu sme z jich řeči mnohé bludy znamenali a V A II následuje 3/4 stránky prázdné. F. 136b jest také prázdné. bVAX! následuje: hněvem přílišným jsa zapálen se vší svou rotou, jest však označeno jako neplatné. 1 Týž kus se nalézá také v A XI f. 143a—147a. Zdá se, že oba teksty byly opisovány ze stejné předlohy a že tekst A XI byl pak opravován podle A II; tak lze souditi z konečného přípisku, v němž táž věta: „A my mistři lháti sme se nic nestyděli“, jest přetržena. Možná i, že tekst AXI prostě byl opsán z AII. Původci listu, jak celý jeho obsah svědčí, jsou mistři Pražské university, jakožto nejvyšší autorita církve podoboji. Psán byl r. 1474 před 12. srpnem. Viz o tom Předmluvu pod č. 3. 2 Miní se zajisté druhý veřejný list Rokycanův proti bratřím z r. 1469. nadepsaný v A I (str. 488): LIST MISTRA ROKYCÁNY PROTI PIKHARTOM. ROZESLÁN PO MĚSTECH VĚRNÝCH A ZAPSÁN NA RATHOUZE STA- RÉHO MĚSTA. 3 Kněz Michal, původně farář v Žamberce, byl první kněz, který se těšit důvěře prvních bratři a vedle bratra Rehoře asi měl největší vliv na ně. Rokycana ve svém prvním veřejném listě z r. 1468 (ze srpna) jmenuje kněze Michala na prvním místě mezi učiteli bratři (srov. A II ƒ 60b). O knězi Micha- lovi viz GOLL, Chelčický a Jednota 95 a násl. a 105—107, jakož i Rejstřík k I. svazku Aktů.
Strana 123
PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. 123 a vyštěrbení z zákona božího a zvláště při těle božím, nebo v ve- likou lehkost vzali sou sobě tělo a krev pána Ježíše pravíce, že jest to nejmenší a nejposlednější věc vidomá svátost. Jižť se na nich plní proroctví Daniele proroka, že k skonání světa vezdejší obět odjata bude«, nebo oni skrze svá chytrá a lstivá učení již sou mnohým lidem zlehčili svátost těla a krve pána Ježíše odvo- díce od klanění a pravíce, že nemá býti ani v monstrancí vysta- vováno, ano mnohá písma zákona božího proti nim jsou. A že má vystavována býti svátost velebná v mon- strancí, tak Izaiáš píše v 11. kap.: V ten den bude kořen Jesseß, t. pán Ježíš, kterýžto stane na znamení lidem, jemuž národové modliti se budou. Item: Bude hrob jeho slavnýr, t. mon- strancí. Aj, zjevně písmo svaté ukazuje, že má vystavována býti svátost velebná v monstrancí na oltáři. Též o pozdviho/vání že má na mši od kněze pozdvíhánaa býti svátost velebná, dí Izaiáš prorok 18. kap.: Všickni přebývatelé země, když pozdviženo bude znamení na horách, uzříte a zvuk trouby uslyšíte). Kněží Kristovi a apoštolé hory nazývají se Mat. 24.: Utíkejte k horám etc.« Tu dí veliký Albrecht: Největšíť jest svátost kněží a andělův; to na památku umučení činice hory slovou. A když se posvětí tělo Páně, pozdviženo má býti a ode všech má se jemu klaníno býti. K kterémužto vidění a opatření množství věrných křesťanův se zběhne a kteříž nejsou přítomní uslyšíce zvuk zvoncův, aby touž poctivostí klanějice se přijali Pána přicházejícího, aby jeho povýšeného na kříži kněží opět ukazovali.: To veliký Albrecht o ustavení svátosti.v Aj, zjevněb máme písma svatá, že tělo pána Ježíše na mši od kněze má pozdvihováno býti. Item, kněz Michal a Jaroš, když sme s nimi osobně mluvili, tu sme z jich řeči porozuměli, že oni život věčný více sobě za- kládají v životě ctnostném a mravném než v vidomých svátostech těla a krve pána Ježíše. A my pak takto proti nim pravíme, držíce s nynějším kněžstvem, že ze všeho světa tato cesta jest nejbez- pečnější do nebe: plniti přikázaní boží a šlechetně f. 137 a A XI: pozdvihována. b V originále: zjevné. a Narážka na Dan. 12, 11. V AII po straně: NB. Iz. 11, 10. r Iz. 11, 10. Místo mezi poznámkou ß a v jest v A II vyznačeno postranní svislou čarou. a Iz. 18, 3. s Mat. 24, 16. * Po straně v AIIi v' AXI připsáno: snad křižo- vali. V AII touž rukou jako tekst. v D. Alberti Magni, Ratisbonensis episcopi, De sacramento eucharistiae liber, distinctio VI., tractatus 1., caput 1., str. 94 (Operum t. XXI, Lugduni 1661).
PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. 123 a vyštěrbení z zákona božího a zvláště při těle božím, nebo v ve- likou lehkost vzali sou sobě tělo a krev pána Ježíše pravíce, že jest to nejmenší a nejposlednější věc vidomá svátost. Jižť se na nich plní proroctví Daniele proroka, že k skonání světa vezdejší obět odjata bude«, nebo oni skrze svá chytrá a lstivá učení již sou mnohým lidem zlehčili svátost těla a krve pána Ježíše odvo- díce od klanění a pravíce, že nemá býti ani v monstrancí vysta- vováno, ano mnohá písma zákona božího proti nim jsou. A že má vystavována býti svátost velebná v mon- strancí, tak Izaiáš píše v 11. kap.: V ten den bude kořen Jesseß, t. pán Ježíš, kterýžto stane na znamení lidem, jemuž národové modliti se budou. Item: Bude hrob jeho slavnýr, t. mon- strancí. Aj, zjevně písmo svaté ukazuje, že má vystavována býti svátost velebná v monstrancí na oltáři. Též o pozdviho/vání že má na mši od kněze pozdvíhánaa býti svátost velebná, dí Izaiáš prorok 18. kap.: Všickni přebývatelé země, když pozdviženo bude znamení na horách, uzříte a zvuk trouby uslyšíte). Kněží Kristovi a apoštolé hory nazývají se Mat. 24.: Utíkejte k horám etc.« Tu dí veliký Albrecht: Největšíť jest svátost kněží a andělův; to na památku umučení činice hory slovou. A když se posvětí tělo Páně, pozdviženo má býti a ode všech má se jemu klaníno býti. K kterémužto vidění a opatření množství věrných křesťanův se zběhne a kteříž nejsou přítomní uslyšíce zvuk zvoncův, aby touž poctivostí klanějice se přijali Pána přicházejícího, aby jeho povýšeného na kříži kněží opět ukazovali.: To veliký Albrecht o ustavení svátosti.v Aj, zjevněb máme písma svatá, že tělo pána Ježíše na mši od kněze má pozdvihováno býti. Item, kněz Michal a Jaroš, když sme s nimi osobně mluvili, tu sme z jich řeči porozuměli, že oni život věčný více sobě za- kládají v životě ctnostném a mravném než v vidomých svátostech těla a krve pána Ježíše. A my pak takto proti nim pravíme, držíce s nynějším kněžstvem, že ze všeho světa tato cesta jest nejbez- pečnější do nebe: plniti přikázaní boží a šlechetně f. 137 a A XI: pozdvihována. b V originále: zjevné. a Narážka na Dan. 12, 11. V AII po straně: NB. Iz. 11, 10. r Iz. 11, 10. Místo mezi poznámkou ß a v jest v A II vyznačeno postranní svislou čarou. a Iz. 18, 3. s Mat. 24, 16. * Po straně v AIIi v' AXI připsáno: snad křižo- vali. V AII touž rukou jako tekst. v D. Alberti Magni, Ratisbonensis episcopi, De sacramento eucharistiae liber, distinctio VI., tractatus 1., caput 1., str. 94 (Operum t. XXI, Lugduni 1661).
Strana 124
124 PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. živu býti a často tělo a krev pána Krista přijímati. Toť jest pravá cesta Kristova a apoštolská a tu cestu nynější kněžstvo lidu oznamuje a tělo a krev Pána Krista vychvaluje a velebí«. Protož chytrý diábel chtěl by tu cestu zkaziti a nemoha tomu nic učiniti, přijal jest k sobě po- mocníky, kněze Michala s jeho rotou, aby oni jemu s ctnostným životem svým pomáhali a z cesty pravé, apoštolské, kterouž ny- nější kněží lidu káží a oznamují, kněz Michal svrchu psaný se vším svým tovaryšstvem chytrými vtipy skrze falešná učení hledí lid boží z té cesty pravé vyraziti. V pravé pravdě to pravíme, že když sme s nimi oustně rozmlouvali a potom čtouce jich traktátec řeči jich s pilností sme rozjímali, poznali sme, že sou velmi v rozumu nakažení a diábel hledí skrze ně v lid veliké zlé uvesti f. 138a i pochybování u víře. Protož napomínáme i prosíme: Držte se cesty Kristovy a tať jest v plnění všech přikázaní božích a v ctnostném životě a život věčný jest v těle a v krvi pána Ježíše, neb on sám dí: Kdož ji mé tělo a pí mou krev, má život věčnýe, nebo tudy a tou cestou, t. skrze plnění přikázaní božího a hodné požívaní svátostí velebných, skrze to lidé v mravnéma životě rostou k věčnému životu etc. Item, ještě sme znamenali, že svrchu psaný kněz Michal se vší svou rotou příliš všetečně svým vtipům a rozumům velmi věří a pokud nejvíc můž rozuměti, potud písma svatá vykládá a k svým bludom je přilepuje a doktory svaté zamítá. Nechce věřiti doktorom svatým, ano Duch svatý (mluví) skrze doktory svaté staré, jenž sou byli naplněni milostí jeho, takže sou nám otevřeli zákon boží a všecky věci užitečné oznámili lidem k spasení našemu, protož již netřeba falešným vtipom svým věřiti a nepřestupovati cíle a mezí, kteréž sou staří otcové náši, apoštolé i jiní světí doktorové položili, neb to jest rada Ducha Svatého stará a všem lidem má býti vzácná a k spasení dostatečná. A dále jsme znamenali, že kněz Michal s svou rotou příliš vysoce smyslí, víc než jest potřebí pravíce, že sou již pravou a jistou cestu nalezli do nebe, a Duch Svatý proti ním dí, že zdá se člověku cesta upřímá, ale konec její vede k zatracenír, nebo v pravé pravdě to pravíme, že mnozí skrze jich sladké a upřímé a V A II nad tím: ctnostném. a V AII červeně rukou touž jako tekst: Cesta do nebe kališných. Místo, vytištěné zde proloženě, jest v A II červenými čarami podtrženo. Jan 6, 55. v Př. 14, 12.
124 PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. živu býti a často tělo a krev pána Krista přijímati. Toť jest pravá cesta Kristova a apoštolská a tu cestu nynější kněžstvo lidu oznamuje a tělo a krev Pána Krista vychvaluje a velebí«. Protož chytrý diábel chtěl by tu cestu zkaziti a nemoha tomu nic učiniti, přijal jest k sobě po- mocníky, kněze Michala s jeho rotou, aby oni jemu s ctnostným životem svým pomáhali a z cesty pravé, apoštolské, kterouž ny- nější kněží lidu káží a oznamují, kněz Michal svrchu psaný se vším svým tovaryšstvem chytrými vtipy skrze falešná učení hledí lid boží z té cesty pravé vyraziti. V pravé pravdě to pravíme, že když sme s nimi oustně rozmlouvali a potom čtouce jich traktátec řeči jich s pilností sme rozjímali, poznali sme, že sou velmi v rozumu nakažení a diábel hledí skrze ně v lid veliké zlé uvesti f. 138a i pochybování u víře. Protož napomínáme i prosíme: Držte se cesty Kristovy a tať jest v plnění všech přikázaní božích a v ctnostném životě a život věčný jest v těle a v krvi pána Ježíše, neb on sám dí: Kdož ji mé tělo a pí mou krev, má život věčnýe, nebo tudy a tou cestou, t. skrze plnění přikázaní božího a hodné požívaní svátostí velebných, skrze to lidé v mravnéma životě rostou k věčnému životu etc. Item, ještě sme znamenali, že svrchu psaný kněz Michal se vší svou rotou příliš všetečně svým vtipům a rozumům velmi věří a pokud nejvíc můž rozuměti, potud písma svatá vykládá a k svým bludom je přilepuje a doktory svaté zamítá. Nechce věřiti doktorom svatým, ano Duch svatý (mluví) skrze doktory svaté staré, jenž sou byli naplněni milostí jeho, takže sou nám otevřeli zákon boží a všecky věci užitečné oznámili lidem k spasení našemu, protož již netřeba falešným vtipom svým věřiti a nepřestupovati cíle a mezí, kteréž sou staří otcové náši, apoštolé i jiní světí doktorové položili, neb to jest rada Ducha Svatého stará a všem lidem má býti vzácná a k spasení dostatečná. A dále jsme znamenali, že kněz Michal s svou rotou příliš vysoce smyslí, víc než jest potřebí pravíce, že sou již pravou a jistou cestu nalezli do nebe, a Duch Svatý proti ním dí, že zdá se člověku cesta upřímá, ale konec její vede k zatracenír, nebo v pravé pravdě to pravíme, že mnozí skrze jich sladké a upřímé a V A II nad tím: ctnostném. a V AII červeně rukou touž jako tekst: Cesta do nebe kališných. Místo, vytištěné zde proloženě, jest v A II červenými čarami podtrženo. Jan 6, 55. v Př. 14, 12.
Strana 125
PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. 125 řeči jsou svedeni a k tomu konci sou přišli, že sou již opustili čisté přijímaní svátosti velebné těla a krve pána Ježíše, nebo víra pravá křesťanská ukazuje, že bezpečná jest to cesta do nebe, kterouž nám Kristus v slovu svém, v těle a ve krvi své posvátně spolu i duchovně, často a hodně přijímati přikázal, a tak chce míti řka: To čiňte na mé spolupamatováni, kolikrátžkoli etc.« Item, ti učitelé, kněz Michal a Rehořa krejčí nejvíc spasení zakládají v ctnostném životě. V takovém jich učení mnozí sou pohané ctnostně a mravně živi byli, ale co jim to prospělo, když víry pravé nebylo? Protož víra jest velmi potřebná k životu ctnost- nému, neb bez víry a bez lásky a bez skutkův dobrých nelze přijíti do nebe. Item, radať jest užitečná, aby kněz Michal a (Rehoř krejčib) se vší svou/ rotou nechajíce rozbrojův a výtržek všetečných stáli f. 138b v jednotě víry a v poslušenství církve svaté a nechajíce všech svých bludův činili svaté pokání, v bázni boží aby stáli a tudy a skrze to mohli by bezpečněji spolu s jinými křesťany věrnými života blahoslaveného očekávati. Amen. Item, kněz Michal a (Rehoř krejčí«) se vší pilností o to pra- cují pravíce, že by rádi stáli v církvi svaté etc. Protož chtějí-liť ji nalezti, musíť se všech rozbrojův a výtržek a všech všetečností varovati a v jednotě víry státi, neb s. Jeroným dí, že tu jest církev svatá, kdež jest víra praváß, a ta církev svatá jest po všem světě rozlitá, neb tak vyznáváme: Te per orbem terrarum sancta confi- tetur ecclesiar, ad quam dignetur nos perducere Deus Pater per veritatem Jesu Christi. Contra pighardasd: Svatý Ambrož mluvie v knihách De sacramentise a položeno jest v Decrétu etc., kdež dovodí mnohými písmy, že se přirození a V A XI teprve později jiným inkoustem, ale touž rukou připsáno. bVAH i v AXI jest na tomto místě mezera, která vznikla asi takto: Opiso- vači (z jehož tekstu se opisovalo do A II a do A XI) bylo nápadné, že se výše dvakráte jmenuje kněz Michal a Jaroš a pak najednou viděl jméno „Rehoř krejčí“, proto toto jméno raději vynechal, pokládaje to za chybu, poněvadž opisoval už z druhé ruky. Mátlo ho také asi datum na konci listu položené 1475, kdy bratr Řehoř již byl mrtev, ale Rehoř přece mohl zde býti míněn, když se zde shrnuje to, co o bratřích platilo již za jeho života a jeho vlivem. c Viz poznámku b. d Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. e AXI: sacramentu. a Luk. 22, 19. Tohoto místa se mi nepodařilo zjistiti. r Tak zv. chvalo- zpěv sv. Ambrože (Te Deum).
PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. 125 řeči jsou svedeni a k tomu konci sou přišli, že sou již opustili čisté přijímaní svátosti velebné těla a krve pána Ježíše, nebo víra pravá křesťanská ukazuje, že bezpečná jest to cesta do nebe, kterouž nám Kristus v slovu svém, v těle a ve krvi své posvátně spolu i duchovně, často a hodně přijímati přikázal, a tak chce míti řka: To čiňte na mé spolupamatováni, kolikrátžkoli etc.« Item, ti učitelé, kněz Michal a Rehořa krejčí nejvíc spasení zakládají v ctnostném životě. V takovém jich učení mnozí sou pohané ctnostně a mravně živi byli, ale co jim to prospělo, když víry pravé nebylo? Protož víra jest velmi potřebná k životu ctnost- nému, neb bez víry a bez lásky a bez skutkův dobrých nelze přijíti do nebe. Item, radať jest užitečná, aby kněz Michal a (Rehoř krejčib) se vší svou/ rotou nechajíce rozbrojův a výtržek všetečných stáli f. 138b v jednotě víry a v poslušenství církve svaté a nechajíce všech svých bludův činili svaté pokání, v bázni boží aby stáli a tudy a skrze to mohli by bezpečněji spolu s jinými křesťany věrnými života blahoslaveného očekávati. Amen. Item, kněz Michal a (Rehoř krejčí«) se vší pilností o to pra- cují pravíce, že by rádi stáli v církvi svaté etc. Protož chtějí-liť ji nalezti, musíť se všech rozbrojův a výtržek a všech všetečností varovati a v jednotě víry státi, neb s. Jeroným dí, že tu jest církev svatá, kdež jest víra praváß, a ta církev svatá jest po všem světě rozlitá, neb tak vyznáváme: Te per orbem terrarum sancta confi- tetur ecclesiar, ad quam dignetur nos perducere Deus Pater per veritatem Jesu Christi. Contra pighardasd: Svatý Ambrož mluvie v knihách De sacramentise a položeno jest v Decrétu etc., kdež dovodí mnohými písmy, že se přirození a V A XI teprve později jiným inkoustem, ale touž rukou připsáno. bVAH i v AXI jest na tomto místě mezera, která vznikla asi takto: Opiso- vači (z jehož tekstu se opisovalo do A II a do A XI) bylo nápadné, že se výše dvakráte jmenuje kněz Michal a Jaroš a pak najednou viděl jméno „Rehoř krejčí“, proto toto jméno raději vynechal, pokládaje to za chybu, poněvadž opisoval už z druhé ruky. Mátlo ho také asi datum na konci listu položené 1475, kdy bratr Řehoř již byl mrtev, ale Rehoř přece mohl zde býti míněn, když se zde shrnuje to, co o bratřích platilo již za jeho života a jeho vlivem. c Viz poznámku b. d Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. e AXI: sacramentu. a Luk. 22, 19. Tohoto místa se mi nepodařilo zjistiti. r Tak zv. chvalo- zpěv sv. Ambrože (Te Deum).
Strana 126
126 PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. f. 139 a chleba proměňuje v přirozené tělo Kristovo: Ale snad díš: Ját jiné vidím, i kterak ty mi jistíš, že tělo boží přijímám? A protož sluší, abychom toho dovedli, neb jest mnoho důvodův a příkla- dův (rozuměj v písmě), kterýmiž dovesti můžeme, že již ta svá- tost není tím, což jest zplodilo přirození, ale tím, což jest z po- žehnání«. Nebo větší jest boží požehnání nežli moc přirození, nebo požehnáním i přirození změňuje se. Metlu držíše Mojžíš a povrhl ji. I učiněna jest hadem živým. Opět dosahl jest za ocas hada a v přirození metly navrátil se jest. Vidíš-liž, že prorockou mocí a milosti dvakrát proměnilo se přirození i hadovo i metly? A též čisté vody egyptské v krev se obrátily a opět k modlitbě Mojžíše proroka v své vodné přirození opět se obrátily přestavše krví býti. A opět Mojžíš zdvíhl jest metlu nad moře a ihned voda k způsobu zdí zsedla se jest a cestu lidu božímu učinila jest. A též Jordán opět obrátil se jest proti svému přirození. Zdaliž není zjevno, že moře i Jordán změnilo jest přirození? A též, když jest žíznil lid boží, udeřil Mojžíš skálu a voda z skály tekla jest. Zdali ne proti přirození moc proroka učinila jest, aby skála vodu vydala,/ kteréž v sobě nemělo její přirození? Marath byl jest potok přehořký, takže jeho lid píti nemožíše, Mojžíš pustil dřevo u vody a ihned přirozenou hořkost voda pustila jest, kterouž jest moc proroka osladila. Pod Elizeem prorokem železo sekery svrchu na vodě plovalo jest, a to proti přirození svému«, neb těžší jest železo nežli mokrost vodná. Již-li rozumíme, že milost boží větší jest moci nežli přirození?... Co pak díme o božském posvěcování, když slova Boha spasitele svou moc činí, neb svá- tost tato, kterouž ty přijímáš, řečí samého Boha Krista činí se. Když tehdy tolikrát mocná byla jest řeč Eliáše, aby oheň s nebe svedla dolův, i zdáť se, že Kristova řeč nebude moci proměniti chleba a vína? Četl-li si o stvoření všeho, což jest na světě, ,že on slovem řekl jest a všecky věci učiněny sou, přikázal jest a stvořeny sout? Řeč tedy boží, kteráž mohla z ničehéhož vše uči- niti, což nebíše, nebude moci proměniti těch věci, kteréž jsou, v to, což nejsou, nebť není znova dáti neb proměniti přirození? a V AII opraveno místo pův.: svéhmu. a Po straně v A II červeně touž rukou jako tekst: transsubstantiatio; o něco níže: panis et panis conversio etc. ß Decreti Gratiani tertia pars c. 69 D II de consecratione XXI pars (Friedberg, Corpus iuris canonici I, 1339—1340). Ve spise Ambrožově „De sacramentis“ (při němž ostatně autorství Ambrožovo je pochybné), jak jest vydán u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 16 se tento tekst ne- vyskytuje. Další část tohoto místa uvádí spisovatel jen podle smyslu.
126 PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. f. 139 a chleba proměňuje v přirozené tělo Kristovo: Ale snad díš: Ját jiné vidím, i kterak ty mi jistíš, že tělo boží přijímám? A protož sluší, abychom toho dovedli, neb jest mnoho důvodův a příkla- dův (rozuměj v písmě), kterýmiž dovesti můžeme, že již ta svá- tost není tím, což jest zplodilo přirození, ale tím, což jest z po- žehnání«. Nebo větší jest boží požehnání nežli moc přirození, nebo požehnáním i přirození změňuje se. Metlu držíše Mojžíš a povrhl ji. I učiněna jest hadem živým. Opět dosahl jest za ocas hada a v přirození metly navrátil se jest. Vidíš-liž, že prorockou mocí a milosti dvakrát proměnilo se přirození i hadovo i metly? A též čisté vody egyptské v krev se obrátily a opět k modlitbě Mojžíše proroka v své vodné přirození opět se obrátily přestavše krví býti. A opět Mojžíš zdvíhl jest metlu nad moře a ihned voda k způsobu zdí zsedla se jest a cestu lidu božímu učinila jest. A též Jordán opět obrátil se jest proti svému přirození. Zdaliž není zjevno, že moře i Jordán změnilo jest přirození? A též, když jest žíznil lid boží, udeřil Mojžíš skálu a voda z skály tekla jest. Zdali ne proti přirození moc proroka učinila jest, aby skála vodu vydala,/ kteréž v sobě nemělo její přirození? Marath byl jest potok přehořký, takže jeho lid píti nemožíše, Mojžíš pustil dřevo u vody a ihned přirozenou hořkost voda pustila jest, kterouž jest moc proroka osladila. Pod Elizeem prorokem železo sekery svrchu na vodě plovalo jest, a to proti přirození svému«, neb těžší jest železo nežli mokrost vodná. Již-li rozumíme, že milost boží větší jest moci nežli přirození?... Co pak díme o božském posvěcování, když slova Boha spasitele svou moc činí, neb svá- tost tato, kterouž ty přijímáš, řečí samého Boha Krista činí se. Když tehdy tolikrát mocná byla jest řeč Eliáše, aby oheň s nebe svedla dolův, i zdáť se, že Kristova řeč nebude moci proměniti chleba a vína? Četl-li si o stvoření všeho, což jest na světě, ,že on slovem řekl jest a všecky věci učiněny sou, přikázal jest a stvořeny sout? Řeč tedy boží, kteráž mohla z ničehéhož vše uči- niti, což nebíše, nebude moci proměniti těch věci, kteréž jsou, v to, což nejsou, nebť není znova dáti neb proměniti přirození? a V AII opraveno místo pův.: svéhmu. a Po straně v A II červeně touž rukou jako tekst: transsubstantiatio; o něco níže: panis et panis conversio etc. ß Decreti Gratiani tertia pars c. 69 D II de consecratione XXI pars (Friedberg, Corpus iuris canonici I, 1339—1340). Ve spise Ambrožově „De sacramentis“ (při němž ostatně autorství Ambrožovo je pochybné), jak jest vydán u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 16 se tento tekst ne- vyskytuje. Další část tohoto místa uvádí spisovatel jen podle smyslu.
Strana 127
PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. 127 A k témuž také můžeme půjčiti důvodův o vtělení Kristovu, kteréž stalo se proti přirození, že panna bez muže porodila jesta. A též to, kteréž posvěcujem, tělo z panny jest. Což tehda hledáš obyčeje přirozeného v tělu Kristovu, když se jest proti přirození pán Ježíš z panny narodil? Zajisté tělo Kristovo jest přirozené, kteréž ukřižováno jest a pohřbeno jest, jehož v pravdě tato svátost jest. A též o krvi Kristově jesta. Hledejž, což ústa mluví, aby mysl vyznala, a a což řeč vzní, žádost čilar. Hec ille. Každý věrný křesťan pravou křesťanskou věrou věřiti má, že v svátosti oltářní jest pravé tělo Kristovo, kteréž vzal z panny Marie a kteréž ukřižováno jest, neb on sám, Syn boží, jenž jest pravda, vzem pouhý „chléb“ řekl jest: To jest tělo mé, kteréž za vás zrazeno bude). Ale jiné není zrazeno a ukřižováno, jediné pravé tělo z panny Marie narozené, protož takové jest a nejiné v svátosti oltářní. A tak Bůh náš pod takovou svátostí vidomou s námi jest a s námi přebývá a přebývati bude až do skonání světa, jakož on sám dí: S vámiť jsem až do skonání světa«. Nám se samého dal za pokrm a za nápoj ne v znamení a u figůře jako dal mannu Židom, ale právě a dokonale, neb on dí: Tělo mé jest právě pokrm a krev má etc.“ Ale kterak pak z pouhého chleba bylo by tělo Kristovo, toho žádný z lidí poznati nemůž, ano ani z andělův. A protož, že to jest nad obyčej, nade všecken rozum, žádný se nemá tázati, kterakým obyčejem bývá to změnění, jakož radí Duch Svatý v knihách Ecclezi(asticus) každému věr- nému takto řka: Na vysoké věci neptej se a na hlubohé věci nevztahůj sen, neb kdož jest zpytatel slávy, t(otiž) všetečný, obražen bude od velebnosti“, neb se vztahuje na velebnost božív, ale dostiť jest věrnému křesťanu, aby z sprostnosti srdce věřil, že to obrácení chleba v pravé tělo Kristovo a vína v krev Kristovu sám Bůh působí skrze kněží jakožto služebníky mocí slova božího, nebo slovo boží všecko učiniti můž, jakož psáno jest v knihách moudrosti: Všemohúci jest řeč tvá, Pane«. Protož, poněvádž moci slova božího z ničehéhož všecky věci učinil (jakož dí David: On řekl jest a staly sou sez), tak mocí slova božího z ničehéhož můž býti nětco, totižto z pouhého chleba tělo Kristovo, jakož dí s Au- f. 139b a V AXI následuje: Ty tedy díš amen na tuto řeč, to jest: pravda jest. a Viz poznámku a na str. 126. Pokračování místa označeného v poznámce na str. 126. Další část místa se cituje pouze podle smyslu. Viz poznámku ß na str. 126, ô Luk. 22, 19. s Mat. 28, 20. § Jan 6, 55. 7 Ekkl. 3, 22. 8 Př. 25, 27. Moudr. 18, 15. x Ž. 33, 9.
PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. 127 A k témuž také můžeme půjčiti důvodův o vtělení Kristovu, kteréž stalo se proti přirození, že panna bez muže porodila jesta. A též to, kteréž posvěcujem, tělo z panny jest. Což tehda hledáš obyčeje přirozeného v tělu Kristovu, když se jest proti přirození pán Ježíš z panny narodil? Zajisté tělo Kristovo jest přirozené, kteréž ukřižováno jest a pohřbeno jest, jehož v pravdě tato svátost jest. A též o krvi Kristově jesta. Hledejž, což ústa mluví, aby mysl vyznala, a a což řeč vzní, žádost čilar. Hec ille. Každý věrný křesťan pravou křesťanskou věrou věřiti má, že v svátosti oltářní jest pravé tělo Kristovo, kteréž vzal z panny Marie a kteréž ukřižováno jest, neb on sám, Syn boží, jenž jest pravda, vzem pouhý „chléb“ řekl jest: To jest tělo mé, kteréž za vás zrazeno bude). Ale jiné není zrazeno a ukřižováno, jediné pravé tělo z panny Marie narozené, protož takové jest a nejiné v svátosti oltářní. A tak Bůh náš pod takovou svátostí vidomou s námi jest a s námi přebývá a přebývati bude až do skonání světa, jakož on sám dí: S vámiť jsem až do skonání světa«. Nám se samého dal za pokrm a za nápoj ne v znamení a u figůře jako dal mannu Židom, ale právě a dokonale, neb on dí: Tělo mé jest právě pokrm a krev má etc.“ Ale kterak pak z pouhého chleba bylo by tělo Kristovo, toho žádný z lidí poznati nemůž, ano ani z andělův. A protož, že to jest nad obyčej, nade všecken rozum, žádný se nemá tázati, kterakým obyčejem bývá to změnění, jakož radí Duch Svatý v knihách Ecclezi(asticus) každému věr- nému takto řka: Na vysoké věci neptej se a na hlubohé věci nevztahůj sen, neb kdož jest zpytatel slávy, t(otiž) všetečný, obražen bude od velebnosti“, neb se vztahuje na velebnost božív, ale dostiť jest věrnému křesťanu, aby z sprostnosti srdce věřil, že to obrácení chleba v pravé tělo Kristovo a vína v krev Kristovu sám Bůh působí skrze kněží jakožto služebníky mocí slova božího, nebo slovo boží všecko učiniti můž, jakož psáno jest v knihách moudrosti: Všemohúci jest řeč tvá, Pane«. Protož, poněvádž moci slova božího z ničehéhož všecky věci učinil (jakož dí David: On řekl jest a staly sou sez), tak mocí slova božího z ničehéhož můž býti nětco, totižto z pouhého chleba tělo Kristovo, jakož dí s Au- f. 139b a V AXI následuje: Ty tedy díš amen na tuto řeč, to jest: pravda jest. a Viz poznámku a na str. 126. Pokračování místa označeného v poznámce na str. 126. Další část místa se cituje pouze podle smyslu. Viz poznámku ß na str. 126, ô Luk. 22, 19. s Mat. 28, 20. § Jan 6, 55. 7 Ekkl. 3, 22. 8 Př. 25, 27. Moudr. 18, 15. x Ž. 33, 9.
Strana 128
128 PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM gustin: Přistoupí slovo k živlu a bývá svátosta, a to služebností kněží dobrých aneb také zlých, neb jednostejně Bůh činí změnění skrze kněží dobré i zlé, neb zlost kněze tu nepřekáží, ač zlý kněz byl by nehodný služebník toho a sobě k zatracení a ne bližním takovou svátost posvěcuje a přisluhuje, jako Kristus křest a slovo boží netoliko skrze dobré apoštoly, ale také skrze zlého Jidáše lidem k spasení uděloval. De adorationea. f. 140a Druhé, každý věrný držeti má, že svátosti oltářní má klaníno býti, neb Bohu máme se klaněti, jakož dí písmo v kni(hách) D(e)ut(e)ro(nomium): Pánu Bohu tvému klaněti se budešr. Ale že v svátosti oltářní jest pravý Bůh, protož máme se klaněti. Toto Spasitel ukazuje ve čtení, kdež dí: Věříte-li v Boha, i ve mne věřteů. Ale v kohož věříme, tomu také klaněti se máme; ale v Krista věříme, protož jemu klaněti se máme, jakož se klaněli tři králí, Petr apoštol padl k nohám i všickni apoštolé. A že Kristus tělo své netoliko dal k jedení, ale také k klanění, zjevně David v Žal/ táři ukazuje řka: Jedli sou a klaněli ses etc., jakož s. Jero- ným na smrti mluví k té svátosti napřed při takovém znamení & . A že bychom měli takové svátosti klaněti se v kostele a ne v pivnici neb na lese, tak zjevně David okazuje, takton řka: Kla- nějte se Pánu v síni svaté jeho“. Protož tělu Kristovu každý věrný má se klaněti proto, neb spojeno jest s božstvím. Protož, kdož se klaněti nechce, ani jísti není hoden. (De elevatione). Třetí, věděti má každý věrný, že Kristus tělo své dal nám netolikob k jedení a k klanění, ale také v monstrancí a na mši a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b VAII připsáno po straně touž rukou jako tekst. a S. Aurelii Augustini In Joannis evangelium tractatus LXXX., u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 35, str. 1840. VA II po straně touž rukou jako tekst: klanění svátosti. r 5. M 6, 13. ô Jan 14, 1. sŽ. 21, 30. (Naráži se asi na vypravování Eusebiovo o Jeronymově smrti, otištěné u Migne, Patro- logia, ser. lat. t. 22, str. 239 a násl., jmenovitě str. 270. Co je míněno znamením v tekstu uvedeným, nemožno říci. Opisovač tekstu A II asi neporozuměl své předloze, v níž asi byl odkaz na rukopis dotčeného vypravování Eusebiova. v němž příslušné místo bylo tímto znamením označeno. 7VAIIi AXI po straně: David jak živ na to nemyslil, k čemu ty to vedeš. 8 Ž. 100, 4.
128 PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM gustin: Přistoupí slovo k živlu a bývá svátosta, a to služebností kněží dobrých aneb také zlých, neb jednostejně Bůh činí změnění skrze kněží dobré i zlé, neb zlost kněze tu nepřekáží, ač zlý kněz byl by nehodný služebník toho a sobě k zatracení a ne bližním takovou svátost posvěcuje a přisluhuje, jako Kristus křest a slovo boží netoliko skrze dobré apoštoly, ale také skrze zlého Jidáše lidem k spasení uděloval. De adorationea. f. 140a Druhé, každý věrný držeti má, že svátosti oltářní má klaníno býti, neb Bohu máme se klaněti, jakož dí písmo v kni(hách) D(e)ut(e)ro(nomium): Pánu Bohu tvému klaněti se budešr. Ale že v svátosti oltářní jest pravý Bůh, protož máme se klaněti. Toto Spasitel ukazuje ve čtení, kdež dí: Věříte-li v Boha, i ve mne věřteů. Ale v kohož věříme, tomu také klaněti se máme; ale v Krista věříme, protož jemu klaněti se máme, jakož se klaněli tři králí, Petr apoštol padl k nohám i všickni apoštolé. A že Kristus tělo své netoliko dal k jedení, ale také k klanění, zjevně David v Žal/ táři ukazuje řka: Jedli sou a klaněli ses etc., jakož s. Jero- ným na smrti mluví k té svátosti napřed při takovém znamení & . A že bychom měli takové svátosti klaněti se v kostele a ne v pivnici neb na lese, tak zjevně David okazuje, takton řka: Kla- nějte se Pánu v síni svaté jeho“. Protož tělu Kristovu každý věrný má se klaněti proto, neb spojeno jest s božstvím. Protož, kdož se klaněti nechce, ani jísti není hoden. (De elevatione). Třetí, věděti má každý věrný, že Kristus tělo své dal nám netolikob k jedení a k klanění, ale také v monstrancí a na mši a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. b VAII připsáno po straně touž rukou jako tekst. a S. Aurelii Augustini In Joannis evangelium tractatus LXXX., u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 35, str. 1840. VA II po straně touž rukou jako tekst: klanění svátosti. r 5. M 6, 13. ô Jan 14, 1. sŽ. 21, 30. (Naráži se asi na vypravování Eusebiovo o Jeronymově smrti, otištěné u Migne, Patro- logia, ser. lat. t. 22, str. 239 a násl., jmenovitě str. 270. Co je míněno znamením v tekstu uvedeným, nemožno říci. Opisovač tekstu A II asi neporozuměl své předloze, v níž asi byl odkaz na rukopis dotčeného vypravování Eusebiova. v němž příslušné místo bylo tímto znamením označeno. 7VAIIi AXI po straně: David jak živ na to nemyslil, k čemu ty to vedeš. 8 Ž. 100, 4.
Strana 129
PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. 129 k pozdvihování«. Důvod toho máme, nebo had měděnný v Starém zákoně vyznamenal Krista. Ale jakož Bůh přikázal Mojžíšovi (Nu- meri 21), aby učinil hada měděnného a pozdvihl ho, aby patřili naň Židé všickni, kteréž sou hadové štípali, aby tak patříce naň uzdraveni byli�, tak tělo a krev Kristova má pozdvihována býti jako obět Bohu Otci pokojná na pamět umučení Kristova, kterýž pro náše spasení pozdvižen byl na kříži, a aby lidé patříce ná- božně na tělo Boha svého pozdvížené skrze to uzdraveni byli od hříchův svých. Totoa sám Spasitel ve čtení svatého Jana dokazuje, kdež dí: Jakož Mojžíš povýšil hada na poušti, tak musí povýšen býti Syn člověkar netoliko na kříži, ale na každé mši, neb on zůstavil nám tělo své na památku umučení svého řka: To čiňte na mou spolupamátku). Ale taková památka umučení nejvíce na mši se pamatuje v jedení a v pozdvihování těla Kristova, takže kněží pozdvihovati mají těla Kristova. Předešla toho figůra na Aro- novi knězi, o němž se tak čte: Leviti(ku) 8: I vzal jest pectus- culumb i pozdvihl jest jeho před Páneme, jenž okazuje se na králi Šalomúnovi, o nichž tak stojí psáno v 3. Regum 8: Stál jest Šalomún před oltářem Páně, před oblíčejem zboru izrahelského a stiskl ruce své k nebiš, a v 2. Parali (pomenon) 6: Stál jest Šalomún před oltářem Páně proti všemu množství izrahelskému a stiskl jest ruce svén. Také pozdvihování těla Kristova předpo- věděl Izai(áš), 11. ka(pitola), řka: Pozdvihneť Pán znamení nad národy“, znamení, t(otiž) Krista, nebo Kristus jest/ to znamení, f. 140b o němž Simeon řekl ku panně Mariji: Tento položen jest na zna- meníc, jemuž se budou protiviti. A tak že pozdvihování velebné svátostí vyznamenáno jest na hadu, na Aronovi, na Šalomúnovi, protož má býti v Novém zákoně, nebo tam bylo u figůře, ale tuto v pravdě. A že by mělo tělo Kristovo vystavováno býti v monstrancí a vidíno od lidí, také toho figůra předešla na stánku, nebo jakož v stánku byla mannad, t(otiž) pravé tělo Kristovo, ale stánek kněží a jáhnové okazovali sou na poušti všem Židom, aby oni vidouce jej, když by se hýbal z místa, také hnuli se, a když by stál, aby také stáli, tak také tato svátost oltářní od kněží Kristových má vystavována býti k opatření věrným. Také Kristus proto narodil se jest na tento a AXI: toho. b V originále: pectum sanctum. c AII: zemi. dVAXI následuje: tak v svátosti oltářní jest pravá manna. a VAII po straně červeně touž rukou jako tekst: pozdvihování. Na- rážka na 4. M. 21, 8. r Jan 3, 14. ô Luk. 22, 19. a 3. M. 8, 8. ( 1. Kr. 8, 22. 7 2. Par. 6, 12. 8 Iz. 11, 12. t Luk. 2, 34.
PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. 129 k pozdvihování«. Důvod toho máme, nebo had měděnný v Starém zákoně vyznamenal Krista. Ale jakož Bůh přikázal Mojžíšovi (Nu- meri 21), aby učinil hada měděnného a pozdvihl ho, aby patřili naň Židé všickni, kteréž sou hadové štípali, aby tak patříce naň uzdraveni byli�, tak tělo a krev Kristova má pozdvihována býti jako obět Bohu Otci pokojná na pamět umučení Kristova, kterýž pro náše spasení pozdvižen byl na kříži, a aby lidé patříce ná- božně na tělo Boha svého pozdvížené skrze to uzdraveni byli od hříchův svých. Totoa sám Spasitel ve čtení svatého Jana dokazuje, kdež dí: Jakož Mojžíš povýšil hada na poušti, tak musí povýšen býti Syn člověkar netoliko na kříži, ale na každé mši, neb on zůstavil nám tělo své na památku umučení svého řka: To čiňte na mou spolupamátku). Ale taková památka umučení nejvíce na mši se pamatuje v jedení a v pozdvihování těla Kristova, takže kněží pozdvihovati mají těla Kristova. Předešla toho figůra na Aro- novi knězi, o němž se tak čte: Leviti(ku) 8: I vzal jest pectus- culumb i pozdvihl jest jeho před Páneme, jenž okazuje se na králi Šalomúnovi, o nichž tak stojí psáno v 3. Regum 8: Stál jest Šalomún před oltářem Páně, před oblíčejem zboru izrahelského a stiskl ruce své k nebiš, a v 2. Parali (pomenon) 6: Stál jest Šalomún před oltářem Páně proti všemu množství izrahelskému a stiskl jest ruce svén. Také pozdvihování těla Kristova předpo- věděl Izai(áš), 11. ka(pitola), řka: Pozdvihneť Pán znamení nad národy“, znamení, t(otiž) Krista, nebo Kristus jest/ to znamení, f. 140b o němž Simeon řekl ku panně Mariji: Tento položen jest na zna- meníc, jemuž se budou protiviti. A tak že pozdvihování velebné svátostí vyznamenáno jest na hadu, na Aronovi, na Šalomúnovi, protož má býti v Novém zákoně, nebo tam bylo u figůře, ale tuto v pravdě. A že by mělo tělo Kristovo vystavováno býti v monstrancí a vidíno od lidí, také toho figůra předešla na stánku, nebo jakož v stánku byla mannad, t(otiž) pravé tělo Kristovo, ale stánek kněží a jáhnové okazovali sou na poušti všem Židom, aby oni vidouce jej, když by se hýbal z místa, také hnuli se, a když by stál, aby také stáli, tak také tato svátost oltářní od kněží Kristových má vystavována býti k opatření věrným. Také Kristus proto narodil se jest na tento a AXI: toho. b V originále: pectum sanctum. c AII: zemi. dVAXI následuje: tak v svátosti oltářní jest pravá manna. a VAII po straně červeně touž rukou jako tekst: pozdvihování. Na- rážka na 4. M. 21, 8. r Jan 3, 14. ô Luk. 22, 19. a 3. M. 8, 8. ( 1. Kr. 8, 22. 7 2. Par. 6, 12. 8 Iz. 11, 12. t Luk. 2, 34.
Strana 130
130 PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. f. 141 a svět, aby jeho viděli dobří i zlí. Ale když dobří na pána Krista patřili netoliko očima zevnitřníma, ale i vnitřníma, totižto věrou a milováním, mnohé milosti z jeho spatření brali sou jako apoštolé, ano blahoslavení od Krista nazváni sou. Též i nyní tak patříce, totižto očima vnitřníma i zevnitřnímaa skrze víru a milování, na pána Krista, milosti docházejí a blahoslaveni učiněni bývají podlé řečí Krista Pána, jenž řekl učedlníkom svým: Blahoslavené oči, kteréž vidí to, což vy vidíter. Ale oni viděli sou Krista v vlastní způsobě, protož kteříž téhož Krista vidí toliko pod způsobou chleba, blahoslavení také slovou. Také Kristus zůstavil nám tělo své na památku sebe, ale čímž více ukazovánob bývá a opatříno od věrných, tím větší bývá Kristova památka, jako nápodobně někdo umíraje zůstavil by někomu dar, aby kolikrátž by jej opatřil, jeho památku měl. Také otcové svatí v prvotní církvi kosti svatých, obrazy i všecky jiné svátosti ustavili sou po kostelích, aby na stranu byli odloženi aneb ven z kostela, a to proto, aby věrní přijdouce do kostela všickni měli zření k Bohu samému v svátosti oltářní, kteroužto svátost když sou viděli, spíš sou se k náboženství vzbuzovali, nežli by jim/ byla v arše zavřína. A ta svátost oltářní že byla vyznamenána skrz mannu, ale mannu přikázal Bůh vložiti v nádobu zlatou, aby potom Židé poznali a viděli, že jich otcové takovým pokrmem od Boha sou krmeni, protož také tělo Kristovo v monstrancí jako v nádobě zlaté okazováno bývá věrným. Ale věda diábel, že skrze krev Kristovu přemožen jest od Krista i věrní nyní touto svátosti přemáhají jeho, protož náramně vzbuzuje bludné lidi k zkažení a k zlehčení té svátosti i služebníkův jeho kněží. Ale oni služebníci tím silněji a ustavičně jim odolávati mají vědouce, že to jim před- pověděl spasitelé řka: Poněvádž sou se mně protivili, i vámť se protiviti budour a Blahoslavení budete, když by všecko zlé řekli proti vám?. A měli by tím, kteříž sou pánu Kristu věrní, takové napomínati a s apoštolem říci: Tak se o nás domnívaj člověk jakožto o služebnících božích a o vladařích svátostí jeho: A když by tak dobré domnění měli lidé o svých kněžích a dobře živi jsouce? hodně z rukou jich svátostí požívali, dal by jim Pán B(ůh) zde milost a po smrti věčnou radost. Amen. a AXI: zevnitřníma i vnitřníma. b AXI: okazováno. c A XI: svému d AII: hodné. a M t. 13, 16. ßVAHi v AXI po straně touž rukou jako tekst: trefí se. r Mat. 5, 11. 3 Jan 15, 20. e 1 Kor. 4, 1. ŠVAIivAXI po straně touž rukou jako tekst: nemají podlé čeho.
130 PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. f. 141 a svět, aby jeho viděli dobří i zlí. Ale když dobří na pána Krista patřili netoliko očima zevnitřníma, ale i vnitřníma, totižto věrou a milováním, mnohé milosti z jeho spatření brali sou jako apoštolé, ano blahoslavení od Krista nazváni sou. Též i nyní tak patříce, totižto očima vnitřníma i zevnitřnímaa skrze víru a milování, na pána Krista, milosti docházejí a blahoslaveni učiněni bývají podlé řečí Krista Pána, jenž řekl učedlníkom svým: Blahoslavené oči, kteréž vidí to, což vy vidíter. Ale oni viděli sou Krista v vlastní způsobě, protož kteříž téhož Krista vidí toliko pod způsobou chleba, blahoslavení také slovou. Také Kristus zůstavil nám tělo své na památku sebe, ale čímž více ukazovánob bývá a opatříno od věrných, tím větší bývá Kristova památka, jako nápodobně někdo umíraje zůstavil by někomu dar, aby kolikrátž by jej opatřil, jeho památku měl. Také otcové svatí v prvotní církvi kosti svatých, obrazy i všecky jiné svátosti ustavili sou po kostelích, aby na stranu byli odloženi aneb ven z kostela, a to proto, aby věrní přijdouce do kostela všickni měli zření k Bohu samému v svátosti oltářní, kteroužto svátost když sou viděli, spíš sou se k náboženství vzbuzovali, nežli by jim/ byla v arše zavřína. A ta svátost oltářní že byla vyznamenána skrz mannu, ale mannu přikázal Bůh vložiti v nádobu zlatou, aby potom Židé poznali a viděli, že jich otcové takovým pokrmem od Boha sou krmeni, protož také tělo Kristovo v monstrancí jako v nádobě zlaté okazováno bývá věrným. Ale věda diábel, že skrze krev Kristovu přemožen jest od Krista i věrní nyní touto svátosti přemáhají jeho, protož náramně vzbuzuje bludné lidi k zkažení a k zlehčení té svátosti i služebníkův jeho kněží. Ale oni služebníci tím silněji a ustavičně jim odolávati mají vědouce, že to jim před- pověděl spasitelé řka: Poněvádž sou se mně protivili, i vámť se protiviti budour a Blahoslavení budete, když by všecko zlé řekli proti vám?. A měli by tím, kteříž sou pánu Kristu věrní, takové napomínati a s apoštolem říci: Tak se o nás domnívaj člověk jakožto o služebnících božích a o vladařích svátostí jeho: A když by tak dobré domnění měli lidé o svých kněžích a dobře živi jsouce? hodně z rukou jich svátostí požívali, dal by jim Pán B(ůh) zde milost a po smrti věčnou radost. Amen. a AXI: zevnitřníma i vnitřníma. b AXI: okazováno. c A XI: svému d AII: hodné. a M t. 13, 16. ßVAHi v AXI po straně touž rukou jako tekst: trefí se. r Mat. 5, 11. 3 Jan 15, 20. e 1 Kor. 4, 1. ŠVAIivAXI po straně touž rukou jako tekst: nemají podlé čeho.
Strana 131
PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. 131 Tu chvíli psáno, když víry na světě bylo málo a když byla rota bratrská povstala a zprotivila se řádom a obyčejom prvních svatých. Do kostelův nechodili, kněží potupili i obět drahou těla a krve Kristovy a potom sami sobě kněží z ševcův nadělali. [A my mistři lháti sme se nic nestyděli.]a Anno Domini 1475.52 Odpověd bratří starých na psání mistruov Pražských, kteréž f. 142- učinili kněžím v Čechách i v Moravě obývajícím na zkázu bratřím již po Rokycanově smrti. (Otištěno v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I., str. 473—488.) (F. 150 a 151 jsou prázdná). a Slova v závorce I I jsou v AII i v A XI přeškrtnuta; v A II čarami červenými, v A XI jednou černou čarou tučnou. b Následuje asi 1/4 stránky prázdné. 1 „Psání mistrů Pražských“ končí se zajisté slovem „Amen“. Přípisek. který pak následuje, napsal nepochybně nějaký příslušník strany podobojí, který si je opsal. Z tohoto jeho opisu opsal si kus tento někdo z bratří, který pak připojil větu, položenou zde do hranatých závorek. Z tohoto druhého opisu (a kdo ví, zdali ne teprve ze třetího) se kus tento dostal do AII a A XI. Ten, kdo přehlížel A II a A XI, shledal, že věta zde v hranatých závorkách položená nenáleží k věci a proto ji škrtl (byl to asi bratr Vavřinec Orlík). Srov. výše poznámku a. 2 Tento letopočet připsal asi první opisovač tohoto kusu, který k svému opisu přičinil hořejší přípisek po slově „Amen“. 9*
PSÁNÍ MISTRŮV PRAŽSKÝCH PROTI BRATŘÍM. 131 Tu chvíli psáno, když víry na světě bylo málo a když byla rota bratrská povstala a zprotivila se řádom a obyčejom prvních svatých. Do kostelův nechodili, kněží potupili i obět drahou těla a krve Kristovy a potom sami sobě kněží z ševcův nadělali. [A my mistři lháti sme se nic nestyděli.]a Anno Domini 1475.52 Odpověd bratří starých na psání mistruov Pražských, kteréž f. 142- učinili kněžím v Čechách i v Moravě obývajícím na zkázu bratřím již po Rokycanově smrti. (Otištěno v AKTECH JEDNOTY BRATRSKÉ sv. I., str. 473—488.) (F. 150 a 151 jsou prázdná). a Slova v závorce I I jsou v AII i v A XI přeškrtnuta; v A II čarami červenými, v A XI jednou černou čarou tučnou. b Následuje asi 1/4 stránky prázdné. 1 „Psání mistrů Pražských“ končí se zajisté slovem „Amen“. Přípisek. který pak následuje, napsal nepochybně nějaký příslušník strany podobojí, který si je opsal. Z tohoto jeho opisu opsal si kus tento někdo z bratří, který pak připojil větu, položenou zde do hranatých závorek. Z tohoto druhého opisu (a kdo ví, zdali ne teprve ze třetího) se kus tento dostal do AII a A XI. Ten, kdo přehlížel A II a A XI, shledal, že věta zde v hranatých závorkách položená nenáleží k věci a proto ji škrtl (byl to asi bratr Vavřinec Orlík). Srov. výše poznámku a. 2 Tento letopočet připsal asi první opisovač tohoto kusu, který k svému opisu přičinil hořejší přípisek po slově „Amen“. 9*
Strana 132
f. 152а Anno Domini 1488. Toto psal pan Jan Zajíc mistróm do kolejí Pražských, ale nic sou jemu na to neodepsalia!: f. 153а š Poctiví mistři! Prosím, toto mé sepsánie přižjměte v lásce« křesťanské ne za učenie, ale toliko za připomenutie, neb já neučený v písmě svatém, ale z milosti božie ab z lásky, najvyššie ctnosti, žádám všem spasenie a všeho dobrého, duchovnieho i světského, jako sám sobě, neb spasitel náš ráčil jest to znamenitě« ohlásiti onomu a Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. Týž nadpis se na- lézá doslovně i v AXI. V „Manuálníku“ Korandově (M.) nese velmi těžce již čitelný nadpis: Domini Johannis Leporis 1489. Nad počátkem kusu v M. f. Ja v levo nahoře nalézá se poznámka psaná rukou století I7.: Contraversisticus (?) seu discursus, quod non debeant sub utraque specie sumere. Continet discursus ca- tholicos. Nahoře v levo (okraj f. I jest utržen nebo vydrolen) lze čísti zbytky připisků psaných pozdější rukou (podle Truhláře Balbínovou): list (Za)jíce P(?) proti(?). — VAII jsou pod nadpisem asi 1/5 stránky prázdné a také f. 152b jest prázdné. bVAHi v AXI chybí. cAIIi XI: znamenati; násle- duje: a. a V M po straně v levo: A a o něco dále: s. 1 Týž kus se nalézá též v A XI f. 1—34 a v Korandově „Manuálníku“ (rkpis univ. knihovny Pražské XVII F 2) f. 1—9. Tekst „Manuálníku“ (cituj. M.) jest zajisté originálu nejbližší, byl opsán nejspíše přímo z originálu, a to nedlouho po vzniku jeho. Proto jazyk jeho má tvary v oné době obvyklé, kdežto opisy AII a AXI setřely z veliké části originální jazykovou povahu kusu tím, že starší tvary nahrazovaly tvary novějšími. Opisovač AII moderni- soval tekst listu Zajicova větší měrou než opisovač A XI. Tekst A XI zacho- vává též pravopis staršího rázu, t. spřežkový, a neoznačuje kvantity nebo jen dosti nahodile. Tekst A II má kvantitu velmi pravidelně označovanou, takže ji lze pokládati za kvantitu té doby, kdy tento kus byl opisován. Tekst AXI byl opisován nějakým málo inteligentním písařem, a proto bylo potřebí jej zhusta opravovati. Opravy tyto prováděl asi bratr Vavřinec Orlík. Zajímavo, že písař zhusta starší Ú modernisuje v UO (na př. f. 155b: vezměte figuru kněžskuo) a často i obyčejné U mění v UO (na př. f. 157: ukazujete... ne- láskuo). Opravovatel ovšem takovéto tvary vymycoval, jak z tekstových vari- antů jest patrno. Tekst M. jest mnohem správnější věcně než teksty AII (tento jest nejméně správný) a AXI; v AII i XI nalézáme četné výpustky, takže se leckde porušuje srozumitelnost. Opisovač AXI opisoval z opisu,
f. 152а Anno Domini 1488. Toto psal pan Jan Zajíc mistróm do kolejí Pražských, ale nic sou jemu na to neodepsalia!: f. 153а š Poctiví mistři! Prosím, toto mé sepsánie přižjměte v lásce« křesťanské ne za učenie, ale toliko za připomenutie, neb já neučený v písmě svatém, ale z milosti božie ab z lásky, najvyššie ctnosti, žádám všem spasenie a všeho dobrého, duchovnieho i světského, jako sám sobě, neb spasitel náš ráčil jest to znamenitě« ohlásiti onomu a Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. Týž nadpis se na- lézá doslovně i v AXI. V „Manuálníku“ Korandově (M.) nese velmi těžce již čitelný nadpis: Domini Johannis Leporis 1489. Nad počátkem kusu v M. f. Ja v levo nahoře nalézá se poznámka psaná rukou století I7.: Contraversisticus (?) seu discursus, quod non debeant sub utraque specie sumere. Continet discursus ca- tholicos. Nahoře v levo (okraj f. I jest utržen nebo vydrolen) lze čísti zbytky připisků psaných pozdější rukou (podle Truhláře Balbínovou): list (Za)jíce P(?) proti(?). — VAII jsou pod nadpisem asi 1/5 stránky prázdné a také f. 152b jest prázdné. bVAHi v AXI chybí. cAIIi XI: znamenati; násle- duje: a. a V M po straně v levo: A a o něco dále: s. 1 Týž kus se nalézá též v A XI f. 1—34 a v Korandově „Manuálníku“ (rkpis univ. knihovny Pražské XVII F 2) f. 1—9. Tekst „Manuálníku“ (cituj. M.) jest zajisté originálu nejbližší, byl opsán nejspíše přímo z originálu, a to nedlouho po vzniku jeho. Proto jazyk jeho má tvary v oné době obvyklé, kdežto opisy AII a AXI setřely z veliké části originální jazykovou povahu kusu tím, že starší tvary nahrazovaly tvary novějšími. Opisovač AII moderni- soval tekst listu Zajicova větší měrou než opisovač A XI. Tekst A XI zacho- vává též pravopis staršího rázu, t. spřežkový, a neoznačuje kvantity nebo jen dosti nahodile. Tekst A II má kvantitu velmi pravidelně označovanou, takže ji lze pokládati za kvantitu té doby, kdy tento kus byl opisován. Tekst AXI byl opisován nějakým málo inteligentním písařem, a proto bylo potřebí jej zhusta opravovati. Opravy tyto prováděl asi bratr Vavřinec Orlík. Zajímavo, že písař zhusta starší Ú modernisuje v UO (na př. f. 155b: vezměte figuru kněžskuo) a často i obyčejné U mění v UO (na př. f. 157: ukazujete... ne- láskuo). Opravovatel ovšem takovéto tvary vymycoval, jak z tekstových vari- antů jest patrno. Tekst M. jest mnohem správnější věcně než teksty AII (tento jest nejméně správný) a AXI; v AII i XI nalézáme četné výpustky, takže se leckde porušuje srozumitelnost. Opisovač AXI opisoval z opisu,
Strana 133
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. 133 učenému v zákoně o té lásce, totiž milování pána Boha a svého bližnieho« (neb milovánie láska jest, a kdež nenie milovánie, tu lásky také nemuož býti) a zavřel na tom náš spasitel náše spa- senie, kdež ráčil říci: To čiň a život věčný obdržíš a viece, že na tom založena neb zavěšen jest zákon i prorociß; i nebuďb vám divno ode mne neučeného vám mistróm a učeným toto mé připo- menutie, ano divnějšie od voslice promluvenier ku proroku Balaa- movidě a skrze to opatřen z velikého nebezpečenstvies. Milí mistři, pomysltee na to, jest-li jaká láska v tétoš zemi v duchovních i v světských, duchovní toliko řečí maličké zmienky činiece, ale skutečně téměř v ničemž jie nenásledujíce a jiná písma a naučenie spasitedlné od cierkve svaté přijaté a utvrzené to potu- který si pořídil buď nějaký katolik nebo aspoň odpůrce Jednoty bratrské, jak jest patrno z nadpisů dalších kusů této korespondence páně Zajícovy. Opravo- vatel A XI nadpisy tyto, kde bratří se nazývají pikharty, ovšem měnil, a to podle nadpisů, jak jsou v A II. Základem vydání tohoto listu jest z důvodů výše uvedených tekst M., kdežto z AII a AXI se uvádějí pouze varianty. Kvantita (poněvadž v M. není označována) se rekonstruuje podle kvantity obvyklé ke konci století 15. a nikoli podle AII. Pisatelem listu jest pan Jan Zajic z Hasenburka a z Kosti, jenž r. 1495 zemřel jako truksas království Českého. Po míru Olomúckém (r. 1479), který mu umožnil návrat do Čech a smír s králem Vladislavem, byl náčelníkem strany katolické. Za krále Jiřího byl z hlavních náčelníků jednoty Zelenohorské a pak českým kancléřem protikrále Matyáše Korvina. (Viz o něm PALACKÉHO, Dějiny V. 1, 364 (a rejstřík) a PAPROCKÉHO, O stavu panském list 87—90). List svůj psal Zajíc buď o postních suchých dnech r. 1488, t. j. mezi 25. únorem a I. březnem, nebo krátce před tím. (Viz o tom Předmluvu pod č. 5a). Srov. KROFTA, O spisech Václava Korandy Mladšího v „Listech Filol.“ 1912, 30 (podle zvláštního otisku). Na počátku svého druhého listu mistrům Pražským rekapituluje pisatel obsah tohoto prvního listu. Podle odpovědi mistrů Pražských na druhý list Zajícův, zapsané v „Manuálníku“ Korandově (vyd. Truhlář) str. 9, sepsali mistři sice odpověd na první list Zajícův, ale neodeslali mu jí, až teprve po čtyřech letech (1493), když jim poslal druhý svůj list. (Viz Předmluvu). První list páně Zajícův mistrům Pražským jest otištěn v Truhlářově vydání „Manuálníku“ Korandova str. 1—9. a AIIi XI: záleží. bAHIi XI: nebuďť. cAIIi XI: oslice. dAHiXI: Balámovi. eAII i XI: pomyslete. a Narážka na Mat. 22, 34 sl. a Luk. 10, 25 sl. p Luk. 10, 28; Mat. 22, 40. y V M. v pravo po straně (okraj listu jest odtržen): asina iustu(?) hic ex(?) touž rukou jako tekst. V levo po straně: s. à V M. v levo po straně jinou rukou než tekst: Balaam. s Narážka na 4. M. 22, 28. § V M. po straně v levo: b (červeně) B (černě). Od slova: této až k slovu: nebeský, po straně svislá červená čára.
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. 133 učenému v zákoně o té lásce, totiž milování pána Boha a svého bližnieho« (neb milovánie láska jest, a kdež nenie milovánie, tu lásky také nemuož býti) a zavřel na tom náš spasitel náše spa- senie, kdež ráčil říci: To čiň a život věčný obdržíš a viece, že na tom založena neb zavěšen jest zákon i prorociß; i nebuďb vám divno ode mne neučeného vám mistróm a učeným toto mé připo- menutie, ano divnějšie od voslice promluvenier ku proroku Balaa- movidě a skrze to opatřen z velikého nebezpečenstvies. Milí mistři, pomysltee na to, jest-li jaká láska v tétoš zemi v duchovních i v světských, duchovní toliko řečí maličké zmienky činiece, ale skutečně téměř v ničemž jie nenásledujíce a jiná písma a naučenie spasitedlné od cierkve svaté přijaté a utvrzené to potu- který si pořídil buď nějaký katolik nebo aspoň odpůrce Jednoty bratrské, jak jest patrno z nadpisů dalších kusů této korespondence páně Zajícovy. Opravo- vatel A XI nadpisy tyto, kde bratří se nazývají pikharty, ovšem měnil, a to podle nadpisů, jak jsou v A II. Základem vydání tohoto listu jest z důvodů výše uvedených tekst M., kdežto z AII a AXI se uvádějí pouze varianty. Kvantita (poněvadž v M. není označována) se rekonstruuje podle kvantity obvyklé ke konci století 15. a nikoli podle AII. Pisatelem listu jest pan Jan Zajic z Hasenburka a z Kosti, jenž r. 1495 zemřel jako truksas království Českého. Po míru Olomúckém (r. 1479), který mu umožnil návrat do Čech a smír s králem Vladislavem, byl náčelníkem strany katolické. Za krále Jiřího byl z hlavních náčelníků jednoty Zelenohorské a pak českým kancléřem protikrále Matyáše Korvina. (Viz o něm PALACKÉHO, Dějiny V. 1, 364 (a rejstřík) a PAPROCKÉHO, O stavu panském list 87—90). List svůj psal Zajíc buď o postních suchých dnech r. 1488, t. j. mezi 25. únorem a I. březnem, nebo krátce před tím. (Viz o tom Předmluvu pod č. 5a). Srov. KROFTA, O spisech Václava Korandy Mladšího v „Listech Filol.“ 1912, 30 (podle zvláštního otisku). Na počátku svého druhého listu mistrům Pražským rekapituluje pisatel obsah tohoto prvního listu. Podle odpovědi mistrů Pražských na druhý list Zajícův, zapsané v „Manuálníku“ Korandově (vyd. Truhlář) str. 9, sepsali mistři sice odpověd na první list Zajícův, ale neodeslali mu jí, až teprve po čtyřech letech (1493), když jim poslal druhý svůj list. (Viz Předmluvu). První list páně Zajícův mistrům Pražským jest otištěn v Truhlářově vydání „Manuálníku“ Korandova str. 1—9. a AIIi XI: záleží. bAHIi XI: nebuďť. cAIIi XI: oslice. dAHiXI: Balámovi. eAII i XI: pomyslete. a Narážka na Mat. 22, 34 sl. a Luk. 10, 25 sl. p Luk. 10, 28; Mat. 22, 40. y V M. v pravo po straně (okraj listu jest odtržen): asina iustu(?) hic ex(?) touž rukou jako tekst. V levo po straně: s. à V M. v levo po straně jinou rukou než tekst: Balaam. s Narážka na 4. M. 22, 28. § V M. po straně v levo: b (červeně) B (černě). Od slova: této až k slovu: nebeský, po straně svislá červená čára.
Strana 134
134 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. j. 153b pujíce, ani jeho užívati chtiece, ale pozdvihše sě v Luciperově“ pýše, nechtiecea pod poslušenstvím a učením spasitedlným“ býti?, sami svému rozumu doufajíce a diel také (z)zůfalstvie poblúdivše, i vykládají zákon boží a písma svatá lidem světským k lahodnému slyšení v jiné, tomu odporné rozumy. Ó, těžkér zpomenutie na ono písmo: Ktoe se lidem líbí, zahanbeni jsút, neb Buohs zhrzí jes, jestli pak že právě káží o zákonu božiem a písma svatá vedů, ale to zkazí pýchů a neláskú“; pýchú, že kázaním svým hledie, aby lid oborem i od jiných far» a kazateluov odvrátili a k sobě přitáhli, ne z prostého, křesťanského milovánie, ale k své chlúbě a rotné postatil v světských i tělesných věcech. Och zlý poklad zemský za nebeský — nu8 pak o lásce, jakož písmo svědčí, že bez nie nelze spasenu« býti, kde jest ta v jich učení a kázaní? Velé a radie liduz obecnému časté přijímanie velebnú svátost těla a krve pána Ježíše Krista ne z náboženstvie spasitedlného, ale více libujíce množství z obyčeje, a/maličko na to šetřie, by se pak kdo i v roce nezpovídal; pakli se zpoviedá, ale na zpovědech i na kázaní lidská srdce proti lásce ctnostné a křesťanské zbuzu- jíce v hněv myšleními a žádostí zlú proti jich vyšším duchovním i světským a je k sobě fasujíce pro své rotyk, bylo-lil by toho potřebie, aby povstali a nelitovali ruce své okrvaviti, a přezdějí tomu: „pro zákon boží“. Ó, milí křesťané«, pomysltem na to, kterak nebezpečně přijí- máten bez lásky, bez poslušenstvie, v pýše, v hněvu proti svým bližním a spolukřesťanuom! Ao byť byla pravá viera, byli by lepši skutkovéz! Nu, také znáte, že již pohřiechu oborem dali sě kněžie a AIIi XI: pozdvihši. b AII: Luciferově. M.: spasitedlném. AII i XI: zpomenouti. e AII i XI: kdo. f AIIi XI: sou. g M.: jie. h V origi- nále: postaty. ch AII: a. 1 AIIi XI: kto. j AIIi XI: myšleními. k VAI i XI (zde připsáno po straně jinou rukou než tekst) následuje: říkajice. 1AII i XI: bylo. mAII i XI: pomyslete. nVAIIi XI chybi. oAHIiXI: 6. a V M. po straně vlevo znamení: a slovo: obedientiam. ßVM. v pravo po straně (část okraje jest utržena): coup(?). r V M. v pravo po straně: fm (- factum) ut (okraj jest utržen), o ž. 52, 6. e V M. v levo po straně: d (červeně), D (černě). V M. po straně v pravo: per superbiam jinou rukou než tekst. 7 V M. po straně v pravo: fm. 9 Odtud počínaje v M. po straně v levo svislá červená čára až k slovu: křesťanské. Vedle čáry té v levo:! V M. po straně v pravo j. r.: averte ubi. z V M. po straně v pravo j. r.: frequens communio. Na dolejším okraji listu la v M. pře- škrtaná a částečně vydrolená, těžce čitelná poznámka jiné ruky o proroku Balá- movi. V M. v levo po straně (okraj listu je utržen): (?) doctus. »VM v levo po straně: q
134 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. j. 153b pujíce, ani jeho užívati chtiece, ale pozdvihše sě v Luciperově“ pýše, nechtiecea pod poslušenstvím a učením spasitedlným“ býti?, sami svému rozumu doufajíce a diel také (z)zůfalstvie poblúdivše, i vykládají zákon boží a písma svatá lidem světským k lahodnému slyšení v jiné, tomu odporné rozumy. Ó, těžkér zpomenutie na ono písmo: Ktoe se lidem líbí, zahanbeni jsút, neb Buohs zhrzí jes, jestli pak že právě káží o zákonu božiem a písma svatá vedů, ale to zkazí pýchů a neláskú“; pýchú, že kázaním svým hledie, aby lid oborem i od jiných far» a kazateluov odvrátili a k sobě přitáhli, ne z prostého, křesťanského milovánie, ale k své chlúbě a rotné postatil v světských i tělesných věcech. Och zlý poklad zemský za nebeský — nu8 pak o lásce, jakož písmo svědčí, že bez nie nelze spasenu« býti, kde jest ta v jich učení a kázaní? Velé a radie liduz obecnému časté přijímanie velebnú svátost těla a krve pána Ježíše Krista ne z náboženstvie spasitedlného, ale více libujíce množství z obyčeje, a/maličko na to šetřie, by se pak kdo i v roce nezpovídal; pakli se zpoviedá, ale na zpovědech i na kázaní lidská srdce proti lásce ctnostné a křesťanské zbuzu- jíce v hněv myšleními a žádostí zlú proti jich vyšším duchovním i světským a je k sobě fasujíce pro své rotyk, bylo-lil by toho potřebie, aby povstali a nelitovali ruce své okrvaviti, a přezdějí tomu: „pro zákon boží“. Ó, milí křesťané«, pomysltem na to, kterak nebezpečně přijí- máten bez lásky, bez poslušenstvie, v pýše, v hněvu proti svým bližním a spolukřesťanuom! Ao byť byla pravá viera, byli by lepši skutkovéz! Nu, také znáte, že již pohřiechu oborem dali sě kněžie a AIIi XI: pozdvihši. b AII: Luciferově. M.: spasitedlném. AII i XI: zpomenouti. e AII i XI: kdo. f AIIi XI: sou. g M.: jie. h V origi- nále: postaty. ch AII: a. 1 AIIi XI: kto. j AIIi XI: myšleními. k VAI i XI (zde připsáno po straně jinou rukou než tekst) následuje: říkajice. 1AII i XI: bylo. mAII i XI: pomyslete. nVAIIi XI chybi. oAHIiXI: 6. a V M. po straně vlevo znamení: a slovo: obedientiam. ßVM. v pravo po straně (část okraje jest utržena): coup(?). r V M. v pravo po straně: fm (- factum) ut (okraj jest utržen), o ž. 52, 6. e V M. v levo po straně: d (červeně), D (černě). V M. po straně v pravo: per superbiam jinou rukou než tekst. 7 V M. po straně v pravo: fm. 9 Odtud počínaje v M. po straně v levo svislá červená čára až k slovu: křesťanské. Vedle čáry té v levo:! V M. po straně v pravo j. r.: averte ubi. z V M. po straně v pravo j. r.: frequens communio. Na dolejším okraji listu la v M. pře- škrtaná a částečně vydrolená, těžce čitelná poznámka jiné ruky o proroku Balá- movi. V M. v levo po straně (okraj listu je utržen): (?) doctus. »VM v levo po straně: q
Strana 135
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. 135 ve všeliké rozkoše tělesné bez bázni a božské i bez studu lidského, a když jim k vuoli a jich úmyslu odpornob jest, tehdya hned hledie lidi zbúřiti řečí praviec „pro zákon boží“ a i k mordóm ponúka- jíce. Ó, kterak čistým zlatohlavem přikrývají nečisté a smrduté mrchy! Pán Kristus rozkázal učedlníkóm svým, kdež jich nepřijmú, toliko prach z nohß svých a ne jiným vybíjetir a oni pak, ktožď jich nepřijímá a následováním jich pohrdáe, nuží mečis, cepy a palicemi ne z svých, ale z jiných spolukřesťanuově vybíjeti, odporně proti řeči Spasitele našeho v tom i v druhém: Mně pomsta a já odplatíme. Nu, o stavu pak světském diem: Již pohřiechu; všecky ctnosti hynú a všecky nešlechetnosti sě sílé, řiedcí jsúh ti, z povinnosti křesťanské aby hledělich a pracovali pro chválu boží, pro posilněnie a rozmnoženie svaté viery křesťanskéch a pro spravedlnosti i i obecné dobré, ale oborem pýcha a lakomstvie, nižší vyšší, utiskajícej vyšší poddané své, přes spravedlnost a povinnost obtěžujíce a derúce, a což jich deset má, to jeden žádaje jmietik bez báznil božské a bez studu. Povstaly cizoložstva, oklamánie a násilé panen, vraždy, lichvy, lánie, přísahy, rocenie, poddávajíce se věčnému zatracení a diáblu se porúčejíce, růcho a chodové oplzlí a tak i jiné mnohém věci. A z čehon to přišlo a roste? Mému malému rozumu zdá sě najvíce skrze kněžstvo, že lidem pro své skutky zlé a rozkoše tělesné hřiechy zlehčili a z báznin a z poslu- šenstvie duchovnieho i světského odvedli°. Běda! Strach/ pomsty f. 154a božie! A již ta věc jest jako před vraty, pohané se přibližují a domácí pikharti a velmi bludní se rozmáhají. A protož, mistři milí, protoť k vám píši, neb vy, jakož jsem8 zpraven, podle kněze biskupal všecky faráře a kněžstvo zpravujete a AII i XI: bázně. bAIIi XI: odporné. cAIIi XI: vybíti. dAII i XI: kdož. e V M. chybí. f M. chybi. gVAHIi XI chybí. hAIIi XI: sou. ch VAIIi XI chybí: aby hleděli X viery křesťanské. I A II i XI: spravedlnost. jAII i XI: utikajíce. k AIIi XI: míti. 1AII i XI: kázně. mAIIi XI: mnohé jiné. nAII i XI: bázně. o VAIIiXI: vyvedli. a V M. v levo po straně: fm homicidia. V M. po straně v pravo j. r.: imo etiam ut fugiant. v Narážka na Mat. 10, 14. ô Slova proloženě tištěná jsou v M. podtržena a k tomu po straně v levo připsáno červeně: NB. e 5. M. 32, 35. V M. v levo po straně: q. §V M. po straně vlevo na okraji z části strženém j. r.: (?) in causa (?) agentes, qui predicationem non advertunt evangelii (?) et possent destruere sicut et solus. 7 V M. vlevo po straně j. r.: non ex nostris, sed aliorum. ô V M. v pravo po straně j. r.: dicat hoc et scribat propriis et quod anteponit, quia in eis inve(nitur). ! Miní se nepochybně Augustin Lucián, biskup Sanktuarienský (7 1493), který v této době v Čechách prodléval a světil kněží podobojí.
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. 135 ve všeliké rozkoše tělesné bez bázni a božské i bez studu lidského, a když jim k vuoli a jich úmyslu odpornob jest, tehdya hned hledie lidi zbúřiti řečí praviec „pro zákon boží“ a i k mordóm ponúka- jíce. Ó, kterak čistým zlatohlavem přikrývají nečisté a smrduté mrchy! Pán Kristus rozkázal učedlníkóm svým, kdež jich nepřijmú, toliko prach z nohß svých a ne jiným vybíjetir a oni pak, ktožď jich nepřijímá a následováním jich pohrdáe, nuží mečis, cepy a palicemi ne z svých, ale z jiných spolukřesťanuově vybíjeti, odporně proti řeči Spasitele našeho v tom i v druhém: Mně pomsta a já odplatíme. Nu, o stavu pak světském diem: Již pohřiechu; všecky ctnosti hynú a všecky nešlechetnosti sě sílé, řiedcí jsúh ti, z povinnosti křesťanské aby hledělich a pracovali pro chválu boží, pro posilněnie a rozmnoženie svaté viery křesťanskéch a pro spravedlnosti i i obecné dobré, ale oborem pýcha a lakomstvie, nižší vyšší, utiskajícej vyšší poddané své, přes spravedlnost a povinnost obtěžujíce a derúce, a což jich deset má, to jeden žádaje jmietik bez báznil božské a bez studu. Povstaly cizoložstva, oklamánie a násilé panen, vraždy, lichvy, lánie, přísahy, rocenie, poddávajíce se věčnému zatracení a diáblu se porúčejíce, růcho a chodové oplzlí a tak i jiné mnohém věci. A z čehon to přišlo a roste? Mému malému rozumu zdá sě najvíce skrze kněžstvo, že lidem pro své skutky zlé a rozkoše tělesné hřiechy zlehčili a z báznin a z poslu- šenstvie duchovnieho i světského odvedli°. Běda! Strach/ pomsty f. 154a božie! A již ta věc jest jako před vraty, pohané se přibližují a domácí pikharti a velmi bludní se rozmáhají. A protož, mistři milí, protoť k vám píši, neb vy, jakož jsem8 zpraven, podle kněze biskupal všecky faráře a kněžstvo zpravujete a AII i XI: bázně. bAIIi XI: odporné. cAIIi XI: vybíti. dAII i XI: kdož. e V M. chybí. f M. chybi. gVAHIi XI chybí. hAIIi XI: sou. ch VAIIi XI chybí: aby hleděli X viery křesťanské. I A II i XI: spravedlnost. jAII i XI: utikajíce. k AIIi XI: míti. 1AII i XI: kázně. mAIIi XI: mnohé jiné. nAII i XI: bázně. o VAIIiXI: vyvedli. a V M. v levo po straně: fm homicidia. V M. po straně v pravo j. r.: imo etiam ut fugiant. v Narážka na Mat. 10, 14. ô Slova proloženě tištěná jsou v M. podtržena a k tomu po straně v levo připsáno červeně: NB. e 5. M. 32, 35. V M. v levo po straně: q. §V M. po straně vlevo na okraji z části strženém j. r.: (?) in causa (?) agentes, qui predicationem non advertunt evangelii (?) et possent destruere sicut et solus. 7 V M. vlevo po straně j. r.: non ex nostris, sed aliorum. ô V M. v pravo po straně j. r.: dicat hoc et scribat propriis et quod anteponit, quia in eis inve(nitur). ! Miní se nepochybně Augustin Lucián, biskup Sanktuarienský (7 1493), který v této době v Čechách prodléval a světil kněží podobojí.
Strana 136
136 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. v městech Pražských aa v jiných městech. Pro pána Boha, buďte pilněb bedlivi a nelenujte se pracovatia v téß křesťanské potřebě, abyšte nezhřešili tiem hřiechem lenosti na božie službě! Neb v tom veliká jest služba božie“, pilnost a práce pro napravenie a posil- něnie v svaté víře křesťanské ku poslušenství, k lásce a jednotěd v cierkvir svaté obecné". Milí mistři, pomysltee na to bedlivě, kteraké výtržky od té svaté cierkve dějí se a rozliční bludové povstali a vždy viece a viece povstávají a mnozí netoliko v kacieřstvo8, ale i v bludy pohanské vcházejí, jakož pak i to nové nenie, neb o tomh mnoho čtete, kterak ich v jiných rozličných zemiech takoví bludové po- zdvihovali sej a potom vždy někteří k jednotě a poslušenství cierkve svaté obecné napravili se, a kteříž se nenapravilik, ti zpohanělil«. Nu, milí mistři, to vietem lépe než já, žeť se o tom píše pokládajícen téměř za najtěžší věc samému se člověku poznati; i múdří některé věci na jiných potřebně poznají“, a sám tůž věc do sebe maje, nebude uměti ani tbátis se v tom poznatiP. I co to činí? Mněťť se zdá, že najviece to: ktožu svému smyslu nad jiné úfáv a podlé rozkoší tělesných se miluje, v tom milování a roz- koši se oslepí, diábely ohluší k slyšení zprávy od jiných a svět zaneprázdní; tož jsúsan ti třie naši velicí nepřietelébb a škodní. Divná věc jestce, že všelikterací“ řemeslníci slyšiece o sobě pověst lidskú, že nejsú dospělí v svém řemesle, hned nemeškají dobře pracně a daleko vandrovati k naučení dokonalému toho řemesla, toto pak řemeslo najpilnějšie, duchovnie, v svaté vieře křesťanské a AHIiXI: i. bAHIi XI: pilní. CAIIi XI: služba božie jest. d AXI i II: k jednotě. e AHiXI: pomyslete. I VAHIiXI chybí: a viece. g AII i XI: kacířstva. h V AIIi XI. chybí: o tom. th VAHi XI chybí: i. i VAII i XI následuje: on. j A XI: se připsáno j. r. k VAIIi XI chybí: a kteříž se nenapravili. LAIIi XI: spohanilí. m VAII i XI následuje: dobře. nAII i AXI: pokládajíc. o VAIIi XI chybí: i múdří X poznají. P V AII chybí: a sám X v tom poznati. r A XI: mněti. sAII i XI: dbáti. t AIIi AXI: mně. uAIIi XI: kdož. v VAII i XI chybí. XV AII i XI následuje: tu svých. yAIIi XI: dábel. z A IIi XI: toť. aa AII i XI: sou. bb AII i XI: ne- přátelé. ce AII i XI: jest věc. a VM, po pravé straně j. r.: avidia. PV M. v levo po straně: g. rVM. po straně v pravo j. r.: ab ecclesia avidia. ô V M. v levo po straně: q. s V M. v levo po straně: q. «V M. v pravo po straně j. r.: gnotos olitos. 7 V M. po straně: q. " V AII po straně rukou C I svazku Aktů: Škoda, že náboženství jmenuje řemeslem. «V M. v levo po straně jinou rukou než tekst hlavni: quod nolumus informacionem recipere, tamen Basileam etc.
136 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. v městech Pražských aa v jiných městech. Pro pána Boha, buďte pilněb bedlivi a nelenujte se pracovatia v téß křesťanské potřebě, abyšte nezhřešili tiem hřiechem lenosti na božie službě! Neb v tom veliká jest služba božie“, pilnost a práce pro napravenie a posil- něnie v svaté víře křesťanské ku poslušenství, k lásce a jednotěd v cierkvir svaté obecné". Milí mistři, pomysltee na to bedlivě, kteraké výtržky od té svaté cierkve dějí se a rozliční bludové povstali a vždy viece a viece povstávají a mnozí netoliko v kacieřstvo8, ale i v bludy pohanské vcházejí, jakož pak i to nové nenie, neb o tomh mnoho čtete, kterak ich v jiných rozličných zemiech takoví bludové po- zdvihovali sej a potom vždy někteří k jednotě a poslušenství cierkve svaté obecné napravili se, a kteříž se nenapravilik, ti zpohanělil«. Nu, milí mistři, to vietem lépe než já, žeť se o tom píše pokládajícen téměř za najtěžší věc samému se člověku poznati; i múdří některé věci na jiných potřebně poznají“, a sám tůž věc do sebe maje, nebude uměti ani tbátis se v tom poznatiP. I co to činí? Mněťť se zdá, že najviece to: ktožu svému smyslu nad jiné úfáv a podlé rozkoší tělesných se miluje, v tom milování a roz- koši se oslepí, diábely ohluší k slyšení zprávy od jiných a svět zaneprázdní; tož jsúsan ti třie naši velicí nepřietelébb a škodní. Divná věc jestce, že všelikterací“ řemeslníci slyšiece o sobě pověst lidskú, že nejsú dospělí v svém řemesle, hned nemeškají dobře pracně a daleko vandrovati k naučení dokonalému toho řemesla, toto pak řemeslo najpilnějšie, duchovnie, v svaté vieře křesťanské a AHIiXI: i. bAHIi XI: pilní. CAIIi XI: služba božie jest. d AXI i II: k jednotě. e AHiXI: pomyslete. I VAHIiXI chybí: a viece. g AII i XI: kacířstva. h V AIIi XI. chybí: o tom. th VAHi XI chybí: i. i VAII i XI následuje: on. j A XI: se připsáno j. r. k VAIIi XI chybí: a kteříž se nenapravili. LAIIi XI: spohanilí. m VAII i XI následuje: dobře. nAII i AXI: pokládajíc. o VAIIi XI chybí: i múdří X poznají. P V AII chybí: a sám X v tom poznati. r A XI: mněti. sAII i XI: dbáti. t AIIi AXI: mně. uAIIi XI: kdož. v VAII i XI chybí. XV AII i XI následuje: tu svých. yAIIi XI: dábel. z A IIi XI: toť. aa AII i XI: sou. bb AII i XI: ne- přátelé. ce AII i XI: jest věc. a VM, po pravé straně j. r.: avidia. PV M. v levo po straně: g. rVM. po straně v pravo j. r.: ab ecclesia avidia. ô V M. v levo po straně: q. s V M. v levo po straně: q. «V M. v pravo po straně j. r.: gnotos olitos. 7 V M. po straně: q. " V AII po straně rukou C I svazku Aktů: Škoda, že náboženství jmenuje řemeslem. «V M. v levo po straně jinou rukou než tekst hlavni: quod nolumus informacionem recipere, tamen Basileam etc.
Strana 137
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. 137 že se zanetbává naučenie přijieti, neb to řemeslo viery obecné, svaté vieryb křestanskéa tělo a statek posílí a duši spasí. Nu, milí mistřie, prozřete ve jméno božie a s pilností snažte se o ty bludnér pikharty, nemeškajícec spaste duše jichť i také své navedením“ a naučením spasitedlným! Ale zastienie-li se tiem, jakož slyším od jiných, že praviece tak: „Kterak my mámeſs od mistruov kolejí Pražských slyšenie a napravenie přijieti“ a abychom jich poslúchali, a oni sami nechtie v poslušenství státi a také to, což za vieru držíme, to od nich některých sepsánie a naučenie máme? I nechť se sami, kteřížh jsúch v tom prvnější, napraví a potom lépe budemi od nich spasitedlné naučeniek přijí- mati!“ — : i potřebiel jest vám a velmi vystřieci se od toho zlého příkladu a od té biedy, kteráž vyslovena ústy Spasitele našeho: Biedam tomu člověku, skrze kohož pohoršenie přijde?. I lekám se, přijde-li jich slyšenie a hádanie před vás, že proti nim těmito kusy a příčinami neprospějete, když dějí“: „Vy' chcete, abychom up va- šem poslušenství stáli a od Vás zprávu brali, a vy sami odřezali jste se a vystúpili z povinného poslušenstvie ustanovenie božieho a zřiezenosti cierkve pána Ježíše Krista a svým učeným kázaním i zpievaním zhyzdili ste nám i podnes hyzdíte a dopúštiete hyz- diti« najvyšší slúpy tés cierkve božie, totiž (kážíce): „Nedajte se svoditi těm falešným prorokuom, kardináluom, biskupuom“ etc.t, a my máme za to, že proto i vy chcete býti údové jichz, poněvadž od nich svěcenie“ a duostojenstvie žádáte av přijímáte. I pročež je pak haniete? Je hanějícev sami se viece haniete a potupujete, nás také ohlasně haniete a nejsúce svědomi viery, skutkuov i úmysla f. 154b a AII i XI: zanedbává. bVAIIi XI chybí. c VAIIiXI následuje: a. dVA XI následuje: jich, jež jest připsáno jinou rukou. e AII i XI: pravíce. M.: máma. g A XI i II: co. hAIIi XI: kteří. ch AII i XI: sou. i M.: pevnější. jAII i XI: budem lépe. kAIIi XI: naučení spasitedlné. LAII i XI: potřebíť. mAII i XI: běda. nAII i XI: dí. oAIIi XI: i vy. PAII i XI: v. rAII: učením. s A XI: ty. tVAIIi XI chybí, u VAII opra- veno místo původního: svědectví. v AII i XI: i. X AII i XI: tehdy. y A II i XI: haníce. a V M. v levo po straně: q. P V M. v levo po straně j. r.: contra pyghartos. r V M. v levo po straně j. r.: non monet propter nos. ô VAII po straně rukou C I. svazku Aktů: Pikharté. e V M. po straně v levo červeně veliké: NB. V M. po straně v levo j. r.: obedientia. 9 V M. po straně v levo. fm. 9 Mat. 18, 7. V M. po straně v pravo j. r.: contra communionem věrní křesťané. z V M. po straně v pravo: NB. R V M. po straně v pravo j. r.: Christus recepit et correxit. p V M. po straně v levo: q. — V M. po straně v pravo j. r.: imo cognoscimus, nam ex abundantia cordis etc. et iterum operibus credite.
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. 137 že se zanetbává naučenie přijieti, neb to řemeslo viery obecné, svaté vieryb křestanskéa tělo a statek posílí a duši spasí. Nu, milí mistřie, prozřete ve jméno božie a s pilností snažte se o ty bludnér pikharty, nemeškajícec spaste duše jichť i také své navedením“ a naučením spasitedlným! Ale zastienie-li se tiem, jakož slyším od jiných, že praviece tak: „Kterak my mámeſs od mistruov kolejí Pražských slyšenie a napravenie přijieti“ a abychom jich poslúchali, a oni sami nechtie v poslušenství státi a také to, což za vieru držíme, to od nich některých sepsánie a naučenie máme? I nechť se sami, kteřížh jsúch v tom prvnější, napraví a potom lépe budemi od nich spasitedlné naučeniek přijí- mati!“ — : i potřebiel jest vám a velmi vystřieci se od toho zlého příkladu a od té biedy, kteráž vyslovena ústy Spasitele našeho: Biedam tomu člověku, skrze kohož pohoršenie přijde?. I lekám se, přijde-li jich slyšenie a hádanie před vás, že proti nim těmito kusy a příčinami neprospějete, když dějí“: „Vy' chcete, abychom up va- šem poslušenství stáli a od Vás zprávu brali, a vy sami odřezali jste se a vystúpili z povinného poslušenstvie ustanovenie božieho a zřiezenosti cierkve pána Ježíše Krista a svým učeným kázaním i zpievaním zhyzdili ste nám i podnes hyzdíte a dopúštiete hyz- diti« najvyšší slúpy tés cierkve božie, totiž (kážíce): „Nedajte se svoditi těm falešným prorokuom, kardináluom, biskupuom“ etc.t, a my máme za to, že proto i vy chcete býti údové jichz, poněvadž od nich svěcenie“ a duostojenstvie žádáte av přijímáte. I pročež je pak haniete? Je hanějícev sami se viece haniete a potupujete, nás také ohlasně haniete a nejsúce svědomi viery, skutkuov i úmysla f. 154b a AII i XI: zanedbává. bVAIIi XI chybí. c VAIIiXI následuje: a. dVA XI následuje: jich, jež jest připsáno jinou rukou. e AII i XI: pravíce. M.: máma. g A XI i II: co. hAIIi XI: kteří. ch AII i XI: sou. i M.: pevnější. jAII i XI: budem lépe. kAIIi XI: naučení spasitedlné. LAII i XI: potřebíť. mAII i XI: běda. nAII i XI: dí. oAIIi XI: i vy. PAII i XI: v. rAII: učením. s A XI: ty. tVAIIi XI chybí, u VAII opra- veno místo původního: svědectví. v AII i XI: i. X AII i XI: tehdy. y A II i XI: haníce. a V M. v levo po straně: q. P V M. v levo po straně j. r.: contra pyghartos. r V M. v levo po straně j. r.: non monet propter nos. ô VAII po straně rukou C I. svazku Aktů: Pikharté. e V M. po straně v levo červeně veliké: NB. V M. po straně v levo j. r.: obedientia. 9 V M. po straně v levo. fm. 9 Mat. 18, 7. V M. po straně v pravo j. r.: contra communionem věrní křesťané. z V M. po straně v pravo: NB. R V M. po straně v pravo j. r.: Christus recepit et correxit. p V M. po straně v levo: q. — V M. po straně v pravo j. r.: imo cognoscimus, nam ex abundantia cordis etc. et iterum operibus credite.
Strana 138
138 PRVNÍ LIST ZAJICŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. f. 155a našeho, učiňte podlé naučenie Spasitele našeho, jenž die hrozně«: Pokrytče, vyvrz najprvéb břevno z uoka tvého a potom budeš moci také vyvrci drástu z uokad bratra tvéhoß. I napraviece se sami prvé potom budem rádi od vás naučenie a napravenie přijí- mati; budeme-li v čem scestni aneboer v lásce a povinnosti kře- sťanské, napravímy a naučenie vezmeme odtud, kdež řád a zřízenie obecné z povinnostig jest.“ Nuď, pilně a rozomněh pomysltech na to, milí mistři, že s pil- ností žádáte napravenie těch bludných pikhartuov a právě činíte a viece žádáte, aby podnikli poslušenstvie! Kdes vaše poslušenstvie? Na jich povinnost myslíte, ale sami se sobě líbiece a v své rozomy zvláštnie úfajíce) nechceten maličko na tok se rozmýšletil, v jaké povinnosti jstem z zákona" božího, z přikázaní božích", z ustano- venie apoštolského/ a zřiezenie otcuov svatých, z naučenie° Du- chem Svatým a doktoruov svatýcho, z jednoty a poslušenstvie cier- kve svaté obecné« viery, kterúž vyslovují římskú“. Nepochybují, že znáte povinnost, ale že pro strach lidský zanetbávátes v tom sez napraviti, a obyčej činí zákon dobrý k spasení, ale zlý k zatracení. Milí mistřič, vy lépe víte nežli já mnoho čtúce o poslušenství, ale já nynie jedinýt tento kus připomínám: že za Starého zákonau oběti židovské byly velmi slavné, figurú a podobenstvímuv po- tomniev oběti křesťanské těla a krve pána Ježíše Krista; co* pak Samuel prorok řekl k Saulovi králi: Buoh praví, že viece chci a AIIi XI: učiňtež. b AII i XI: nejprv. C AHi XI: oka. dAHiXI. oka. eAIIi XI: aneb. fAIIi XI: napravíme. gAIIiXI: s povinnosti. hAIIi XI: rozumně. ch AII i XI: pomyslete. IAII i XI: rozumy. jA II i XI: doufajíce. k AIIi XI: na to maličko. 1AIIi XI: rozmysliti. mAHIIX. ste. nVAHIXI následuje: a. o V AII chybí: z naučenie X svatých. PVAII i XI chybí. r AIIi XI: římská. sAII i XI: zanedbáváte. tAIIi XI: jediné. u AII i XI: podobenství; následuje: nesouce (v A XI připsáno jinou rukou). vAIIi XI: potomné. XAII i XI: což. a V M. po straně v pravo j. r.: festuca. Mat. 7, 5. z V M. po strane v pravo: contradictio. 3 V M. po straně v levo: q. s V M. po straně v pravo j. r.: non nobis, sed veritati. § V M. po straně v pravo j. r.. Iterum de obedi- entia. 7 V M. po straně v pravo: fm. 3 V M. po straně v pravo j. r.: romano cive et obedientia ex lege dei. « V M. po straně v pravo j. r.: ecclesia romana. z V M. po straně v pravo j. r.: pro strach (ostatek je utržen). Na dolejším okraji f. 3a (v M.) vlevo nalézá se téměř nečitelný přípisek touž rukou jako předcházející postranní přípisky: 2 Kor. 4 . . . non obedire praecepto evangelii... 1 Timot. A V M. po straně v levo j. r.: obedientia. V M. po straně v levo j. r.: non omnes. V M. po straně v levo j. r.: obedientia non est figura eukaristie.
138 PRVNÍ LIST ZAJICŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. f. 155a našeho, učiňte podlé naučenie Spasitele našeho, jenž die hrozně«: Pokrytče, vyvrz najprvéb břevno z uoka tvého a potom budeš moci také vyvrci drástu z uokad bratra tvéhoß. I napraviece se sami prvé potom budem rádi od vás naučenie a napravenie přijí- mati; budeme-li v čem scestni aneboer v lásce a povinnosti kře- sťanské, napravímy a naučenie vezmeme odtud, kdež řád a zřízenie obecné z povinnostig jest.“ Nuď, pilně a rozomněh pomysltech na to, milí mistři, že s pil- ností žádáte napravenie těch bludných pikhartuov a právě činíte a viece žádáte, aby podnikli poslušenstvie! Kdes vaše poslušenstvie? Na jich povinnost myslíte, ale sami se sobě líbiece a v své rozomy zvláštnie úfajíce) nechceten maličko na tok se rozmýšletil, v jaké povinnosti jstem z zákona" božího, z přikázaní božích", z ustano- venie apoštolského/ a zřiezenie otcuov svatých, z naučenie° Du- chem Svatým a doktoruov svatýcho, z jednoty a poslušenstvie cier- kve svaté obecné« viery, kterúž vyslovují římskú“. Nepochybují, že znáte povinnost, ale že pro strach lidský zanetbávátes v tom sez napraviti, a obyčej činí zákon dobrý k spasení, ale zlý k zatracení. Milí mistřič, vy lépe víte nežli já mnoho čtúce o poslušenství, ale já nynie jedinýt tento kus připomínám: že za Starého zákonau oběti židovské byly velmi slavné, figurú a podobenstvímuv po- tomniev oběti křesťanské těla a krve pána Ježíše Krista; co* pak Samuel prorok řekl k Saulovi králi: Buoh praví, že viece chci a AIIi XI: učiňtež. b AII i XI: nejprv. C AHi XI: oka. dAHiXI. oka. eAIIi XI: aneb. fAIIi XI: napravíme. gAIIiXI: s povinnosti. hAIIi XI: rozumně. ch AII i XI: pomyslete. IAII i XI: rozumy. jA II i XI: doufajíce. k AIIi XI: na to maličko. 1AIIi XI: rozmysliti. mAHIIX. ste. nVAHIXI následuje: a. o V AII chybí: z naučenie X svatých. PVAII i XI chybí. r AIIi XI: římská. sAII i XI: zanedbáváte. tAIIi XI: jediné. u AII i XI: podobenství; následuje: nesouce (v A XI připsáno jinou rukou). vAIIi XI: potomné. XAII i XI: což. a V M. po straně v pravo j. r.: festuca. Mat. 7, 5. z V M. po strane v pravo: contradictio. 3 V M. po straně v levo: q. s V M. po straně v pravo j. r.: non nobis, sed veritati. § V M. po straně v pravo j. r.. Iterum de obedi- entia. 7 V M. po straně v pravo: fm. 3 V M. po straně v pravo j. r.: romano cive et obedientia ex lege dei. « V M. po straně v pravo j. r.: ecclesia romana. z V M. po straně v pravo j. r.: pro strach (ostatek je utržen). Na dolejším okraji f. 3a (v M.) vlevo nalézá se téměř nečitelný přípisek touž rukou jako předcházející postranní přípisky: 2 Kor. 4 . . . non obedire praecepto evangelii... 1 Timot. A V M. po straně v levo j. r.: obedientia. V M. po straně v levo j. r.: non omnes. V M. po straně v levo j. r.: obedientia non est figura eukaristie.
Strana 139
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. 139 poslušenství nežli obětia«? Nub tehdyže u figuře pán Buoh předložil poslušenstvieb. Nynie pak nad to k této pravdě a oběti přeslavné, děje-li se proti poslušenství, bojímď se, že nenie příjemné a vzácné milému pánu Bohu, a vícee nynější mohli byť káráni býti? od Sa- muele proroka nežli tehdaž« král Saul. Nu, milí mistřir, pomysltel na to, z čeho tito bludové pikhartští pošli! Z jiného nic, než toliko z vás, aneb od náměstkuov a předkuov vašich, jenž žádajíce z pý- chy pochvalu mieti v učení svém a chtiece po sobě rotu míti i odřezali se a odstúpilili od jednoty obecné, cierkved svatéch a poslušenstvie stolice apoštolské a nad to ty všecky úředníky a zprávce té apoštolské a římskés stoliceš tupiece a hanějícei. Oni pak pikharti tím příkladem vaším, též ty také všecky potupují i vás také a přičínějícej vám jméno bludné a posměšné kališníciz. Nu", vzali jstek sobě také tu věc v rozdvojenie, ješto jest jedno« a křesťanská vieram děliti se nemá ani muož: totižto tělo a krev pána našeho Ježíše Krista zakládáten v svém úmyslez na tom čtení svatého Jana: Jediné leč budete jiesti tělo Syna člověka a krev jeho píti etc. A tu jest řeč pán Kristus mluvil ku pohor- šení židovskému, ale apoštoly svéu v tom ráčil opatřiti a řka: Řeč, kterůže jste slyšeli, duch a život jesty, a dále: Vám jest dáno znáti tajemství božieso, ale jiným ut přísloví, aby vidúce neviděli a slyšiece nerozuměli; i neslušie žádnému křesťanu v tom Židuov následovati, ale mnozí nechtie na to šetřiti, co ve mnohých miestech/ jest řeč boží: Já jsemu chléb živý, kterýž jest s nebe f. 155. a AII: snad obět. b V AII chybí: nu X poslušenstvie. c A XI: tehda. d AII: kajme. A XI: kejme. eVAIIiXI následuje: by. IVAHi XI chybi. gAIIi XI: tehdy. h A II: pomyslete, A XI: pomyšlete. ch AIIi XI: svaté církve. iAIIi XI: haníce. jAIIi XI: přičinějící. kAIIi XI: ste. 1AXI. křesťanskuo; A II: křesťanskou. m AIIi XI: věrou. n A II: zakladatele; v AXI následuje: to. o AII i XI: jísti budete. P AII i XI: kterou. rAHi XI: ste. s VAII chybí. CAHIiXI: v. u AIIi XI: sem. v AII: sem, v AXI opraveno m. pův.: jest. a 1 Sam. 15, 22. ß V M. po straně v levo: q. r V M. po straně v levo j. r.: pigharti unde, nisi a vobis etc. ô V M. po straně v levo červeně: NB; před tím několik slov vybledlých do nečitelnosti: obedientia ecclesia romana. e V M. po straně v pravo j. r.: non appostolorum, sed appostoli. V M. po straně v levo j. r.: quo modo eos parvipendunt, sed nobis ad eos ostendunt. » V M. po straně v pravo j. r.: et vos et illi. 9 V M. po straně v levo: q. VAXI po straně j. r.: Vacae. x V M. po straně v levo na okraji z části utrženém: (coe)nantibus. Z Jan 6, 53. p. V. M. po straně v pravo rukou 16. nebo 17. století červeně: NB. Pro una specie. » Jan 6, 63. o V M. po straně v pravo j. r. (15. stoleti): Judei non receperant similiter et adversarii. = Mat. 12, 11, 13.
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. 139 poslušenství nežli obětia«? Nub tehdyže u figuře pán Buoh předložil poslušenstvieb. Nynie pak nad to k této pravdě a oběti přeslavné, děje-li se proti poslušenství, bojímď se, že nenie příjemné a vzácné milému pánu Bohu, a vícee nynější mohli byť káráni býti? od Sa- muele proroka nežli tehdaž« král Saul. Nu, milí mistřir, pomysltel na to, z čeho tito bludové pikhartští pošli! Z jiného nic, než toliko z vás, aneb od náměstkuov a předkuov vašich, jenž žádajíce z pý- chy pochvalu mieti v učení svém a chtiece po sobě rotu míti i odřezali se a odstúpilili od jednoty obecné, cierkved svatéch a poslušenstvie stolice apoštolské a nad to ty všecky úředníky a zprávce té apoštolské a římskés stoliceš tupiece a hanějícei. Oni pak pikharti tím příkladem vaším, též ty také všecky potupují i vás také a přičínějícej vám jméno bludné a posměšné kališníciz. Nu", vzali jstek sobě také tu věc v rozdvojenie, ješto jest jedno« a křesťanská vieram děliti se nemá ani muož: totižto tělo a krev pána našeho Ježíše Krista zakládáten v svém úmyslez na tom čtení svatého Jana: Jediné leč budete jiesti tělo Syna člověka a krev jeho píti etc. A tu jest řeč pán Kristus mluvil ku pohor- šení židovskému, ale apoštoly svéu v tom ráčil opatřiti a řka: Řeč, kterůže jste slyšeli, duch a život jesty, a dále: Vám jest dáno znáti tajemství božieso, ale jiným ut přísloví, aby vidúce neviděli a slyšiece nerozuměli; i neslušie žádnému křesťanu v tom Židuov následovati, ale mnozí nechtie na to šetřiti, co ve mnohých miestech/ jest řeč boží: Já jsemu chléb živý, kterýž jest s nebe f. 155. a AII: snad obět. b V AII chybí: nu X poslušenstvie. c A XI: tehda. d AII: kajme. A XI: kejme. eVAIIiXI následuje: by. IVAHi XI chybi. gAIIi XI: tehdy. h A II: pomyslete, A XI: pomyšlete. ch AIIi XI: svaté církve. iAIIi XI: haníce. jAIIi XI: přičinějící. kAIIi XI: ste. 1AXI. křesťanskuo; A II: křesťanskou. m AIIi XI: věrou. n A II: zakladatele; v AXI následuje: to. o AII i XI: jísti budete. P AII i XI: kterou. rAHi XI: ste. s VAII chybí. CAHIiXI: v. u AIIi XI: sem. v AII: sem, v AXI opraveno m. pův.: jest. a 1 Sam. 15, 22. ß V M. po straně v levo: q. r V M. po straně v levo j. r.: pigharti unde, nisi a vobis etc. ô V M. po straně v levo červeně: NB; před tím několik slov vybledlých do nečitelnosti: obedientia ecclesia romana. e V M. po straně v pravo j. r.: non appostolorum, sed appostoli. V M. po straně v levo j. r.: quo modo eos parvipendunt, sed nobis ad eos ostendunt. » V M. po straně v pravo j. r.: et vos et illi. 9 V M. po straně v levo: q. VAXI po straně j. r.: Vacae. x V M. po straně v levo na okraji z části utrženém: (coe)nantibus. Z Jan 6, 53. p. V. M. po straně v pravo rukou 16. nebo 17. století červeně: NB. Pro una specie. » Jan 6, 63. o V M. po straně v pravo j. r. (15. stoleti): Judei non receperant similiter et adversarii. = Mat. 12, 11, 13.
Strana 140
140 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. sstúpil; jestliže ktoa bude jiesti z toho chleba, bude živ na věkyz a mluvě k úbcib ráčil jest připomenůti figuru řka: Ne jakok otcové vaši jedli jsú mannu na púšti a zemřeli jsúd, ale ktože bude jiesti chléb tento, živ bude na věkyr. Hle figura na manněť, kteráž byla suchá, nemokrá, ale proto měla nasycenie a chut všehos jiedla i pitie! Nu, vezmětes figuru lidu obecnému na beránku«, nu, vezměte figuru kněžskúh na mokré obětiš, již pak v pravé křesťanské pravdě veliký jest rozdiely a má býti při té velebné svátosti mezi obětujícími, totiže kněžstvem, a mezi přijímajícími, totiž lidem obecným, ano« pán Kristus ráčil ukázati veliký rozdiel mezi apoštoly svými větčímich, na poslednie večeři zdělavi je kněžími a poručiv jim to svaté obětovánie, a mezi obecními, totižto menšími učedlníky, v Emaus přijímajícími. A pak, milí mistři, znáte to dobře, že takové věci vysoké poručeno jest cierkvi svaté obecné zboru křesťanského říditi a nám poslúchatiu spasitedlné jest. A die-li kdo: Více slušie Boha poslúchati nežlik lidío, i ovšem, ale proč ta řeč jest Spasitele našeho: Ktož vása slyší, mne slyší, a ktožm vámi zhrzie, mnů zhrzien? A svatý Petr s jinými apoštoly majíce tu moc od pána Ježíše Krista, neru- šiece viery, ale posilňujíce, vidůce a znajíce to křesťanské vieře potřebu i přestúpili přikázanie božie, totižto v tom, kdež jim přikázal řka: Jděte a křtěte ve jměn Otce i Syna i Ducha Svatého- a oni dlúhý čas proměnili tu formu a křtili" i kázali křtíti: „Já tě křtím ve jméno pána Ježíše Krista«“. A ktožo by tehdyž? byl ten zprotivě a AHIiXI: kdo. bAHIiXI: k obci. CAIIi XI: sou. dAIIi XI: sou. e AHIi XI: kdo. f VAXI opraveno místo původního: náramně. g V AII chybi: nu vezměte X na beránku. h A XI: kněžskuo. ch AIIiXI: většími. HAHiXI: vzdělav. jAIIi XI: poslouchati Boha. kAIIi XI: než. 1 AIIi XI: kdož. mAHIiXI: kdo. nAIIi XI: jméno. o AIIi XI: kdož. PAIIi XI: tehdáž. a Jan 6, 52. V M. po straně v pravo j. r.: manna. 7 Jan 6, 49, 51. à V M. po straně v pravo j. r.: tunc et sacerdotes sic debent facere. a V M. po straně v levo j. r.: quis hoc dicit, imo aquam eciam. V M. po strane v pravo j. r.: agnus. 7 V M. po straně v pravo j. r.: unde, inquam (?), quod re- ceptionem seu participationem. § VM. po straně v pravo j. r.: in primitiva ecclesia nescierunt illam distinctionem; ubi est recepta. Slova: ano X rozdíl jsou v A XI podtržena. Po straně jinou rukou než tekst: NB. Sana doctrina, imo egregia pleticha obecnou religí s (slovo nečitelné) posvátnou rovnající; trefiť se to jako (pěst) na nos. z V M. po straně v pravo j. r.: Emaus. A V M. po straně v pravo j. r.: ecclesia. u V M. po straně v pravo j. r.: Basilea. z V M. po straně v pravo j. r.: obedire oportet magis deo. o Sk. 5, 29. r V M. po straně v levo j. r.: discipulos, de quibus dictum: vere discipuli mei eritis etc. o Luk. 10, 16. o V M. v levo po straně j. r.: appostoli transgressi preceptum in baptismo. r Mat. 28, 19. » V M. po straně v levo j. r.: nullibi scribitur. Narážka na Sk. 2, 38; 19, 5. Srov. I. list Zajícův bratřím v AII f. 162a, 162b.
140 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. sstúpil; jestliže ktoa bude jiesti z toho chleba, bude živ na věkyz a mluvě k úbcib ráčil jest připomenůti figuru řka: Ne jakok otcové vaši jedli jsú mannu na púšti a zemřeli jsúd, ale ktože bude jiesti chléb tento, živ bude na věkyr. Hle figura na manněť, kteráž byla suchá, nemokrá, ale proto měla nasycenie a chut všehos jiedla i pitie! Nu, vezmětes figuru lidu obecnému na beránku«, nu, vezměte figuru kněžskúh na mokré obětiš, již pak v pravé křesťanské pravdě veliký jest rozdiely a má býti při té velebné svátosti mezi obětujícími, totiže kněžstvem, a mezi přijímajícími, totiž lidem obecným, ano« pán Kristus ráčil ukázati veliký rozdiel mezi apoštoly svými větčímich, na poslednie večeři zdělavi je kněžími a poručiv jim to svaté obětovánie, a mezi obecními, totižto menšími učedlníky, v Emaus přijímajícími. A pak, milí mistři, znáte to dobře, že takové věci vysoké poručeno jest cierkvi svaté obecné zboru křesťanského říditi a nám poslúchatiu spasitedlné jest. A die-li kdo: Více slušie Boha poslúchati nežlik lidío, i ovšem, ale proč ta řeč jest Spasitele našeho: Ktož vása slyší, mne slyší, a ktožm vámi zhrzie, mnů zhrzien? A svatý Petr s jinými apoštoly majíce tu moc od pána Ježíše Krista, neru- šiece viery, ale posilňujíce, vidůce a znajíce to křesťanské vieře potřebu i přestúpili přikázanie božie, totižto v tom, kdež jim přikázal řka: Jděte a křtěte ve jměn Otce i Syna i Ducha Svatého- a oni dlúhý čas proměnili tu formu a křtili" i kázali křtíti: „Já tě křtím ve jméno pána Ježíše Krista«“. A ktožo by tehdyž? byl ten zprotivě a AHIiXI: kdo. bAHIiXI: k obci. CAIIi XI: sou. dAIIi XI: sou. e AHIi XI: kdo. f VAXI opraveno místo původního: náramně. g V AII chybi: nu vezměte X na beránku. h A XI: kněžskuo. ch AIIiXI: většími. HAHiXI: vzdělav. jAIIi XI: poslouchati Boha. kAIIi XI: než. 1 AIIi XI: kdož. mAHIiXI: kdo. nAIIi XI: jméno. o AIIi XI: kdož. PAIIi XI: tehdáž. a Jan 6, 52. V M. po straně v pravo j. r.: manna. 7 Jan 6, 49, 51. à V M. po straně v pravo j. r.: tunc et sacerdotes sic debent facere. a V M. po straně v levo j. r.: quis hoc dicit, imo aquam eciam. V M. po strane v pravo j. r.: agnus. 7 V M. po straně v pravo j. r.: unde, inquam (?), quod re- ceptionem seu participationem. § VM. po straně v pravo j. r.: in primitiva ecclesia nescierunt illam distinctionem; ubi est recepta. Slova: ano X rozdíl jsou v A XI podtržena. Po straně jinou rukou než tekst: NB. Sana doctrina, imo egregia pleticha obecnou religí s (slovo nečitelné) posvátnou rovnající; trefiť se to jako (pěst) na nos. z V M. po straně v pravo j. r.: Emaus. A V M. po straně v pravo j. r.: ecclesia. u V M. po straně v pravo j. r.: Basilea. z V M. po straně v pravo j. r.: obedire oportet magis deo. o Sk. 5, 29. r V M. po straně v levo j. r.: discipulos, de quibus dictum: vere discipuli mei eritis etc. o Luk. 10, 16. o V M. v levo po straně j. r.: appostoli transgressi preceptum in baptismo. r Mat. 28, 19. » V M. po straně v levo j. r.: nullibi scribitur. Narážka na Sk. 2, 38; 19, 5. Srov. I. list Zajícův bratřím v AII f. 162a, 162b.
Strana 141
PRVNÍ LIST ŽAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. 141 se poslušenství apoštolskému a řka: „Vieceť já chci poslúchati Boha nežli lidí, Petra a Pavla“ a přes to křtil tú formú, kterůž pán Kristus vyslovila, nebyl by tehdyža pravý křest pro tu pýchuß a neposlušenstvie, dokudž jsúb se apoštolér v túž formu zase ne- navrátili. I znáte to, milí mistři, žeť jest cierkev svatá, to jest zbor křesťanský, veliké moci, neb jest toho pán Kristus svú řečí ráčil potvrditi a řka: S vámi jseme až do skonánie/ světač. I neslušie se tomu protiviti, ale odtud od matky své slušie křesťanuom na- učenie bráti, jakože pak vám známo jest, když které concilium jest, že bude pospolu na několiko set mistruov a doktoruov ze všeho křesťanstvied, což najmůdřejších a najučenějších v písmě svatém i ve všem umění jest. I byli jste aneb vaši starší od tohou sva- tého zboru bazilejského obdržalie z poslušenstvie lidu kře- sťanskému obyčej majícím a s náboženstvím žádajícím rozdávati a přijímati pod uobojí zpuosobú tu velebnú svátost, totižtos tělo a krev pána našeho Ježíše Krista, neb mistr Jan Rokycan“ se všemi mistry a kněžími jemu poddanými přistúpili a podnikli i vysoce slíbili ve všem držeti a zachovati to svaté poslušenstvie a stálo tak velmi dobře drahně let v městech Pražských i po všie zemi, že duchovní i světští měli se v božské lásce beze všech sváruov ab hádek a obojí kněžiez slúžili? při farách ve všech ko- steléch, a jakž ktoch z uobecních světských lidí měl obyčej a žádost pod uobojí neb pod jednú zpuosobú«, tak jim jest svobodně dáváno, až v prodleném času diábel, nepřietel lidského pokolenie, žádaje vsieti v křesťany), zvláštěk v duchovnie, pýchu, nelásku a nesvor- f. 156 a a AIIi XI: tehdy. b V AII chybí. A XI: sou. cAIIi XI: sem. d AII i A XI: křesťanstva. e AIIi XI: obdrželi. fAIIi XI: dvojí. gAIIi XI: totiž. h VAHIi XI chybí. ch AIIi XI: kdo. i AIIi XI: z obecných. j VAIIiXI následuje: a. k AXI: zvláštně. a VAXI po straně j. r. než tekst: Blázne, rozdíl podlé usta(vení) této svátosti, avšak při světu jest jen jedna velmi mízerná, ale při (slovo nečitelné) u Páně drženo, to jest učiniti holube(m) zajíc: pravíš zajíc s oslovýma ušima. ß Slova: nebyl by X pro tu pýchu, jsou v A XI podtržena. v V M. po straně v levo j. r.: causa magnae auctoritatis; za tim: q. ô Mat. 28, 20. s V M. po straně v levo j. r.: Concilium Basiliense. §V AXI po straně touž rukou jako postranní přípisek hořejší: Tak jest, že od matky a ne od kurvy babylonské nestydaté, která všecku čistotu v ohavnost mění pod zástěrou ličidla svého a titule církevního. 1 V M. po straně v levo pozdější rukou: NB. 9 V M. po straně v levo j. r.: magister Rokycana promisit. V M. v pravo po straně j. r.: fm; prius bene. z V M. po straně v pravo: fm. X V M. po straně v levo: x. uV M. po straně v pravo j. r.: utrius bene. »V M. po straně v pravo j. r.: iam male.
PRVNÍ LIST ŽAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. 141 se poslušenství apoštolskému a řka: „Vieceť já chci poslúchati Boha nežli lidí, Petra a Pavla“ a přes to křtil tú formú, kterůž pán Kristus vyslovila, nebyl by tehdyža pravý křest pro tu pýchuß a neposlušenstvie, dokudž jsúb se apoštolér v túž formu zase ne- navrátili. I znáte to, milí mistři, žeť jest cierkev svatá, to jest zbor křesťanský, veliké moci, neb jest toho pán Kristus svú řečí ráčil potvrditi a řka: S vámi jseme až do skonánie/ světač. I neslušie se tomu protiviti, ale odtud od matky své slušie křesťanuom na- učenie bráti, jakože pak vám známo jest, když které concilium jest, že bude pospolu na několiko set mistruov a doktoruov ze všeho křesťanstvied, což najmůdřejších a najučenějších v písmě svatém i ve všem umění jest. I byli jste aneb vaši starší od tohou sva- tého zboru bazilejského obdržalie z poslušenstvie lidu kře- sťanskému obyčej majícím a s náboženstvím žádajícím rozdávati a přijímati pod uobojí zpuosobú tu velebnú svátost, totižtos tělo a krev pána našeho Ježíše Krista, neb mistr Jan Rokycan“ se všemi mistry a kněžími jemu poddanými přistúpili a podnikli i vysoce slíbili ve všem držeti a zachovati to svaté poslušenstvie a stálo tak velmi dobře drahně let v městech Pražských i po všie zemi, že duchovní i světští měli se v božské lásce beze všech sváruov ab hádek a obojí kněžiez slúžili? při farách ve všech ko- steléch, a jakž ktoch z uobecních světských lidí měl obyčej a žádost pod uobojí neb pod jednú zpuosobú«, tak jim jest svobodně dáváno, až v prodleném času diábel, nepřietel lidského pokolenie, žádaje vsieti v křesťany), zvláštěk v duchovnie, pýchu, nelásku a nesvor- f. 156 a a AIIi XI: tehdy. b V AII chybí. A XI: sou. cAIIi XI: sem. d AII i A XI: křesťanstva. e AIIi XI: obdrželi. fAIIi XI: dvojí. gAIIi XI: totiž. h VAHIi XI chybí. ch AIIi XI: kdo. i AIIi XI: z obecných. j VAIIiXI následuje: a. k AXI: zvláštně. a VAXI po straně j. r. než tekst: Blázne, rozdíl podlé usta(vení) této svátosti, avšak při světu jest jen jedna velmi mízerná, ale při (slovo nečitelné) u Páně drženo, to jest učiniti holube(m) zajíc: pravíš zajíc s oslovýma ušima. ß Slova: nebyl by X pro tu pýchu, jsou v A XI podtržena. v V M. po straně v levo j. r.: causa magnae auctoritatis; za tim: q. ô Mat. 28, 20. s V M. po straně v levo j. r.: Concilium Basiliense. §V AXI po straně touž rukou jako postranní přípisek hořejší: Tak jest, že od matky a ne od kurvy babylonské nestydaté, která všecku čistotu v ohavnost mění pod zástěrou ličidla svého a titule církevního. 1 V M. po straně v levo pozdější rukou: NB. 9 V M. po straně v levo j. r.: magister Rokycana promisit. V M. v pravo po straně j. r.: fm; prius bene. z V M. po straně v pravo: fm. X V M. po straně v levo: x. uV M. po straně v pravo j. r.: utrius bene. »V M. po straně v pravo j. r.: iam male.
Strana 142
142 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. . 156b nost, i zbudil duchovnie kázaním proti sobě a i proti těm slavným kompaktatuom neba smlúváme, že z nich i z poslušenstvie vystú- pili a z toho opět vešlo v ruoznici a v pohádky. A dřieve vždycky při každémr sjezdu s pilností mluveno, aby kompaktata byla držána a zachována“, ale již i žádnéa o to zmienky nečiniebl, než každý, jakž ktor chces, k svému rozomu viery sobě bludné vymýšlejí svobodně, jakož jižš několikeří bludní pikhartové povstali jsúe. Ó, milí mistřir, rozpomeňte se na to s boží pomocí, co vám příslušie a kterů* v tom povinnost máte, a v lásce upokojené, ne v horlivosti mé toto sprostnieg a hlůpé připomenutie přijměte a nelenujte se na božie službě v tom velikém smrtedlném hřieše, neb jest najvětčieh služba božie o vieru svatú křesťansků praco- vati. Vy, mistři, v této zemi vezete ten vuoz viery, převrátili jstech jej; Boha dle vyzdvihněte jej zase pracujíce bez hněvu a horlivosti, ale v lásce křesťanské připomínajíce sobě častok čtenie pána našeho Ježíše Krista o láscen a epištolu svatého Pavla a doktory svaté vše o lásce, že žádní skutkové dobří bez lásky nic platní nejsú k spasení:. Ó, hrozná věc, ktoj se na to chtiek rozpomínati, že té spasitedlné lásky velmi maličko křesťané v této zemi majír a zvláště mezi duchovními, ktoží jim k jich vuoli nechce folkovati«, že hned proti nim búřie! A v tom skrze ně zbúřením cožm se mordy kře- sťanské krve prolé a na statciech oblúpením zchudie«, z toho sobě nechtie svědomie žádného učiniti, ale vždy proto úrupně své věci předsen vedú chtiece a žádajíce, aby jich všichni poslúchali, ale oni žádného! a A XI i II: žádné. bAIIi XI: nečiní o to. c AIIi XI: kdo. dAHiXI: rozumu. e AIIi XI: sou. f AIIi XI: upokojení. gAHIiXI: prosté. hAHiXI: největši. ch AIIi XI: ste. i VAIIi XI chybí: vše o lásce. j AIIi XI: kdož. kAHi XI: chce. 1AIIi XI: kdož. m AIIi XI: co. nAIIi XI: předce. a V M. po straně v pravo j. r.: Compactata. P V M. po straně v levo: y. V M. po straně v pravo j. r. pozdější: NB. ôV M. po straně v levo: z. s V M. po straně v pravo j. r.: fm. (V M. po straně v levo: q. 7 V M. po straně v pravo j. r.: ad magistros. 9 V M. v pravo po straně jinou (pozdější) rukou (16. nebo 17. století): Pikharti. V M. po straně v levo: ad. x V M. po straně v pravo j. r.: magistri currum perverterunt. AV M. po straně v pravo j. r.: iterum de caritate. p Mar. 12, 30—31. v 1. Kor. 13. o V M. po straně v levo: fm. z V M. po straně v levo j. r.: sacerdotes turbant. p V M. v pravo po straně červeně: NB. o V M. po straně v levo j. r.: obedientia. Poslední smlouva o to, aby kompaktáta byla zachovávána, stala se mezi stranou pod jednou a pod obojí na Kutnohorském sněmu r. 1485. Na to teprve zase až r. 1494, ale ku podnětu královu, hnuto bylo otázkou potvrzení kompaktát od kurie papežské, na sněmu Pražském. List páně Zajícův osvětluje
142 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. . 156b nost, i zbudil duchovnie kázaním proti sobě a i proti těm slavným kompaktatuom neba smlúváme, že z nich i z poslušenstvie vystú- pili a z toho opět vešlo v ruoznici a v pohádky. A dřieve vždycky při každémr sjezdu s pilností mluveno, aby kompaktata byla držána a zachována“, ale již i žádnéa o to zmienky nečiniebl, než každý, jakž ktor chces, k svému rozomu viery sobě bludné vymýšlejí svobodně, jakož jižš několikeří bludní pikhartové povstali jsúe. Ó, milí mistřir, rozpomeňte se na to s boží pomocí, co vám příslušie a kterů* v tom povinnost máte, a v lásce upokojené, ne v horlivosti mé toto sprostnieg a hlůpé připomenutie přijměte a nelenujte se na božie službě v tom velikém smrtedlném hřieše, neb jest najvětčieh služba božie o vieru svatú křesťansků praco- vati. Vy, mistři, v této zemi vezete ten vuoz viery, převrátili jstech jej; Boha dle vyzdvihněte jej zase pracujíce bez hněvu a horlivosti, ale v lásce křesťanské připomínajíce sobě častok čtenie pána našeho Ježíše Krista o láscen a epištolu svatého Pavla a doktory svaté vše o lásce, že žádní skutkové dobří bez lásky nic platní nejsú k spasení:. Ó, hrozná věc, ktoj se na to chtiek rozpomínati, že té spasitedlné lásky velmi maličko křesťané v této zemi majír a zvláště mezi duchovními, ktoží jim k jich vuoli nechce folkovati«, že hned proti nim búřie! A v tom skrze ně zbúřením cožm se mordy kře- sťanské krve prolé a na statciech oblúpením zchudie«, z toho sobě nechtie svědomie žádného učiniti, ale vždy proto úrupně své věci předsen vedú chtiece a žádajíce, aby jich všichni poslúchali, ale oni žádného! a A XI i II: žádné. bAIIi XI: nečiní o to. c AIIi XI: kdo. dAHiXI: rozumu. e AIIi XI: sou. f AIIi XI: upokojení. gAHIiXI: prosté. hAHiXI: největši. ch AIIi XI: ste. i VAIIi XI chybí: vše o lásce. j AIIi XI: kdož. kAHi XI: chce. 1AIIi XI: kdož. m AIIi XI: co. nAIIi XI: předce. a V M. po straně v pravo j. r.: Compactata. P V M. po straně v levo: y. V M. po straně v pravo j. r. pozdější: NB. ôV M. po straně v levo: z. s V M. po straně v pravo j. r.: fm. (V M. po straně v levo: q. 7 V M. po straně v pravo j. r.: ad magistros. 9 V M. v pravo po straně jinou (pozdější) rukou (16. nebo 17. století): Pikharti. V M. po straně v levo: ad. x V M. po straně v pravo j. r.: magistri currum perverterunt. AV M. po straně v pravo j. r.: iterum de caritate. p Mar. 12, 30—31. v 1. Kor. 13. o V M. po straně v levo: fm. z V M. po straně v levo j. r.: sacerdotes turbant. p V M. v pravo po straně červeně: NB. o V M. po straně v levo j. r.: obedientia. Poslední smlouva o to, aby kompaktáta byla zachovávána, stala se mezi stranou pod jednou a pod obojí na Kutnohorském sněmu r. 1485. Na to teprve zase až r. 1494, ale ku podnětu královu, hnuto bylo otázkou potvrzení kompaktát od kurie papežské, na sněmu Pražském. List páně Zajícův osvětluje
Strana 143
PRVNÍ LIST ŽAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. 143 Ó, škodná, zatracená pýchoaz! I udělali skrze svú vuoli roz- dvojenie mezi lidmi křesťanskýmič, dvojiece to, což jest jedno, totižtob tělo a krev pána našeho Ježíše Krista pod podstatú chleba i v najmenšie částce a též pod podstatú vína i v najmenšie kruopičce, a tak i po všem světě od řádně svěcených kněží křesťanských posvěcujíce tu velebnú svátost a rozomema křesťanským je věrů, ne svátost, ale pravého, živéhoť Boha a člověkar. Proto množstvím těch kněžís té velebné svátosti nic nepřibude a v malostih kněží až i od jediného kněze nic neubudeh, neb jeden Buoh v své moci a slávě jest jako jedno slunce, kteréž po všem světě svietí. Nu, milí mistři a kněžie, kterak jste z rozomuovchs vystúpili, že jsúce povinni svým učením, radú a kázaním lidi křesťanské v lásce, v jednotě a v poslušenství držeti, a vy pak tú velebnú svátostí rozdvojením neopatrnými jék rozdělili tu dobrú a dokonalů milost i zpětně uvedli ste v mordy“ al v hněvy, v závisti, v sváry, v nelásku? I pomysltem na to: byť to rozdvojenie bylo z vůle božie, rostioť by ve všicku“ ctnost! Ale co z toho jste“ přivedli proti zá- konu božiemu, proti přikázaní božiemu, proti lásce, proti poslu- šenství! Ó, běda vám, mistři a zákonníci etc.n! řeč božie a viece opět: Blahoslavený, ktože se nade mnú pohoršovati nebude?. Znáte to, ktožkoli přijímá tu velebnú svátost, buď pod jednú neb pod uobojí zpuosobú, lásky nemajes, ale rotná a búřlivá kázanie dobře náladu strany podoboji, zaživši tolikeré zklamání v této věci. Srov. PALACKY, Dějiny V. I, 246, 352. a AII: pýcha, AXI: pejcha. bA IIi XI: totiž. cAIIi XI: krůpějce. dAIIi XI: rozumem. e V M. následuje přetržené: chleba. fAHiXI: a. gAIIiXI: věcí. hVAIIiXI chybí: a v malosti X neubude. ch AIIi XI: z rozumu. F AIIi XI: svátost. jAIIi XI: vopatrným. k VAIIi XI chybí. iVAIIiXI chybí. mAHIi XI: pomyslete. nAIIi XI: všelikou. oAHIi XI: ste. PAHIiXI: kdož. rAHIiXI: kdežkoli. sAHIi XI: nemajíce. a V M. po straně v levo j. r.: de meo sacramento. P V M. po straně v pravo: bb a nad tím - - xVAHi vAXI po straně podobnou a touž rukou jako tekst: Jedno slunce. Jeden Bůh. Jeden cisař. Jeden papež. V A XI k slovům: Jeden císař připsáno jinou rukou: není jeden, však jest turecký druhý a mnohem mocnější; k slovům: Jeden papež připsáno jinou rukou: ne vždycky jeden, někdy dva, tří i čtyři bývali a někdy žádný. a V M. po straně v levo j. r.: e) magistri exiverunt ab ratione circa eucharistiam. s V M. po straně v pravo: cc. Odtud po pravé straně po- stranní čára až k slovům: ale co. V M. v pravo po straně: — 7 Mat. 23, 13. a Mat. 11, 6. « V M. po straně v pravo j. r.: sine caritate nulla communio.
PRVNÍ LIST ŽAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. 143 Ó, škodná, zatracená pýchoaz! I udělali skrze svú vuoli roz- dvojenie mezi lidmi křesťanskýmič, dvojiece to, což jest jedno, totižtob tělo a krev pána našeho Ježíše Krista pod podstatú chleba i v najmenšie částce a též pod podstatú vína i v najmenšie kruopičce, a tak i po všem světě od řádně svěcených kněží křesťanských posvěcujíce tu velebnú svátost a rozomema křesťanským je věrů, ne svátost, ale pravého, živéhoť Boha a člověkar. Proto množstvím těch kněžís té velebné svátosti nic nepřibude a v malostih kněží až i od jediného kněze nic neubudeh, neb jeden Buoh v své moci a slávě jest jako jedno slunce, kteréž po všem světě svietí. Nu, milí mistři a kněžie, kterak jste z rozomuovchs vystúpili, že jsúce povinni svým učením, radú a kázaním lidi křesťanské v lásce, v jednotě a v poslušenství držeti, a vy pak tú velebnú svátostí rozdvojením neopatrnými jék rozdělili tu dobrú a dokonalů milost i zpětně uvedli ste v mordy“ al v hněvy, v závisti, v sváry, v nelásku? I pomysltem na to: byť to rozdvojenie bylo z vůle božie, rostioť by ve všicku“ ctnost! Ale co z toho jste“ přivedli proti zá- konu božiemu, proti přikázaní božiemu, proti lásce, proti poslu- šenství! Ó, běda vám, mistři a zákonníci etc.n! řeč božie a viece opět: Blahoslavený, ktože se nade mnú pohoršovati nebude?. Znáte to, ktožkoli přijímá tu velebnú svátost, buď pod jednú neb pod uobojí zpuosobú, lásky nemajes, ale rotná a búřlivá kázanie dobře náladu strany podoboji, zaživši tolikeré zklamání v této věci. Srov. PALACKY, Dějiny V. I, 246, 352. a AII: pýcha, AXI: pejcha. bA IIi XI: totiž. cAIIi XI: krůpějce. dAIIi XI: rozumem. e V M. následuje přetržené: chleba. fAHiXI: a. gAIIiXI: věcí. hVAIIiXI chybí: a v malosti X neubude. ch AIIi XI: z rozumu. F AIIi XI: svátost. jAIIi XI: vopatrným. k VAIIi XI chybí. iVAIIiXI chybí. mAHIi XI: pomyslete. nAIIi XI: všelikou. oAHIi XI: ste. PAHIiXI: kdož. rAHIiXI: kdežkoli. sAHIi XI: nemajíce. a V M. po straně v levo j. r.: de meo sacramento. P V M. po straně v pravo: bb a nad tím - - xVAHi vAXI po straně podobnou a touž rukou jako tekst: Jedno slunce. Jeden Bůh. Jeden cisař. Jeden papež. V A XI k slovům: Jeden císař připsáno jinou rukou: není jeden, však jest turecký druhý a mnohem mocnější; k slovům: Jeden papež připsáno jinou rukou: ne vždycky jeden, někdy dva, tří i čtyři bývali a někdy žádný. a V M. po straně v levo j. r.: e) magistri exiverunt ab ratione circa eucharistiam. s V M. po straně v pravo: cc. Odtud po pravé straně po- stranní čára až k slovům: ale co. V M. v pravo po straně: — 7 Mat. 23, 13. a Mat. 11, 6. « V M. po straně v pravo j. r.: sine caritate nulla communio.
Strana 144
144 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. slyšiece, va hněvu/ naplněni jsúceb protic svým vyšším i spolubližním křesťanuom, že v smrtedlném hřiešed přijímají«. O bieda, ano té hodiny v myšlení jsúce by mohlie dojíti papeže nebo kardinála neb biskupa neb mnicha, že by jehor hned rozsekali! Ó, toť ne- přivodí ta dobráe milost, ale z prohřešenie diábel a promění se to přijímanie v Jidášovo přijímanie! Milí“ mistři, veďte lidi k lásce, k jednotě, k svornosti a poslu- šenství svatémus, křesťanuom povinnému! Také se na to rozmý- šlejteš, žen z přijímanie té velebné svátosti buď pod uobojí neb pod jednú zpuosobů neruší viery, když jedno jinak pravú a pevnů vieru má k té velebné svátosti, ale ta viera bludná od těch pik- hartuov“ ruší vieru, neb o té velebné svátosti bludně věřie od obojích kněží posvěcujících. Ó, milí mistři, pro pána Boha, pro povinnost křesťansků« a pro své i všech vámi seh zpravujících křesťanuov spasení hledajte, myslte a jednajte k srovnání křesťan- skému o to, co jest jedno a děliti se nemuož, a povstaňte proti těm“ bludným pikhartuom, dokudž se viece nerozmohú, nebťch již velmi mnoho rozličných bluduov vymýšlejí! Ale proto i to povstánie proti nim aby bylo z lásky křesťanské, neb máme milovati v pánu« Bohu všecky, netoliko křesťany, ale i kacieře, pohany i Židy. Neb dnes bludný a zajtra z milosti božie muož býti právě křesťanskýk a máme všickni duchovní i světští snažnú pilnost o něm mieti, o jich spasenie etc. Nu, milí mistři, ještě vám připomenu tři kusy sprostně k-va- šiemu vyššiemu rozumu: Proč nemáteo a nedáte mieti k spolukřesťanuom lásky k těm, kteříž z viery a poslušenstvie« přijímají tu velebnú svátost j. 157 a a VAHIi XI chybi. bAIIi XI: souce. cAIIi XI: proto. dAHiXI hřichu. e AXI: dobrota. f AIIiXI: k poslušenství. g AXI: křesťanskuo. h VM chybí. ch AIIi XI: neb. IAIIi XI: ke všemu. a V M. po straně v levo: ee. 3 V M. po straně v pravo j. r.: fm. YVM. po straně v pravo j. r.: NB (červeně). a V M. po straně v pravo j. r.: ecclesi- asticam obedientiam. e V M. po straně v levo: q. § V M. po straně v pravo j. r.: idem sub una sub utraque communicatur, ergo nostros non admittunt. v V M. po straně v levo: ff. * V M. po straně v pravo: fm; o něco málo níže: contra pyghardos. Vedle tekstu po pravé straně svislá čára. V M. po straně v levo: q; o něco máloníže: gg. « M. po straně v pravo j. r.: sed non errores, odivi virtutem, odio deus habet peccatorem, ergo deus improbis etc. k V M. po straně v levo j. r.: proč jsú mistra Husi etc. p. V M. dole v levo pod tekstem j. r.: hh. v V M. po straně v levo j. r.: tria proponit, j. r. pozdější červeně: 3a puncta, quare non admittunt unius speciei. o V M. po straně v pravo j. r.: jest z obyčeje. z V M. po straně v levo: 1, 1m.
144 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. slyšiece, va hněvu/ naplněni jsúceb protic svým vyšším i spolubližním křesťanuom, že v smrtedlném hřiešed přijímají«. O bieda, ano té hodiny v myšlení jsúce by mohlie dojíti papeže nebo kardinála neb biskupa neb mnicha, že by jehor hned rozsekali! Ó, toť ne- přivodí ta dobráe milost, ale z prohřešenie diábel a promění se to přijímanie v Jidášovo přijímanie! Milí“ mistři, veďte lidi k lásce, k jednotě, k svornosti a poslu- šenství svatémus, křesťanuom povinnému! Také se na to rozmý- šlejteš, žen z přijímanie té velebné svátosti buď pod uobojí neb pod jednú zpuosobů neruší viery, když jedno jinak pravú a pevnů vieru má k té velebné svátosti, ale ta viera bludná od těch pik- hartuov“ ruší vieru, neb o té velebné svátosti bludně věřie od obojích kněží posvěcujících. Ó, milí mistři, pro pána Boha, pro povinnost křesťansků« a pro své i všech vámi seh zpravujících křesťanuov spasení hledajte, myslte a jednajte k srovnání křesťan- skému o to, co jest jedno a děliti se nemuož, a povstaňte proti těm“ bludným pikhartuom, dokudž se viece nerozmohú, nebťch již velmi mnoho rozličných bluduov vymýšlejí! Ale proto i to povstánie proti nim aby bylo z lásky křesťanské, neb máme milovati v pánu« Bohu všecky, netoliko křesťany, ale i kacieře, pohany i Židy. Neb dnes bludný a zajtra z milosti božie muož býti právě křesťanskýk a máme všickni duchovní i světští snažnú pilnost o něm mieti, o jich spasenie etc. Nu, milí mistři, ještě vám připomenu tři kusy sprostně k-va- šiemu vyššiemu rozumu: Proč nemáteo a nedáte mieti k spolukřesťanuom lásky k těm, kteříž z viery a poslušenstvie« přijímají tu velebnú svátost j. 157 a a VAHIi XI chybi. bAIIi XI: souce. cAIIi XI: proto. dAHiXI hřichu. e AXI: dobrota. f AIIiXI: k poslušenství. g AXI: křesťanskuo. h VM chybí. ch AIIi XI: neb. IAIIi XI: ke všemu. a V M. po straně v levo: ee. 3 V M. po straně v pravo j. r.: fm. YVM. po straně v pravo j. r.: NB (červeně). a V M. po straně v pravo j. r.: ecclesi- asticam obedientiam. e V M. po straně v levo: q. § V M. po straně v pravo j. r.: idem sub una sub utraque communicatur, ergo nostros non admittunt. v V M. po straně v levo: ff. * V M. po straně v pravo: fm; o něco málo níže: contra pyghardos. Vedle tekstu po pravé straně svislá čára. V M. po straně v levo: q; o něco máloníže: gg. « M. po straně v pravo j. r.: sed non errores, odivi virtutem, odio deus habet peccatorem, ergo deus improbis etc. k V M. po straně v levo j. r.: proč jsú mistra Husi etc. p. V M. dole v levo pod tekstem j. r.: hh. v V M. po straně v levo j. r.: tria proponit, j. r. pozdější červeně: 3a puncta, quare non admittunt unius speciei. o V M. po straně v pravo j. r.: jest z obyčeje. z V M. po straně v levo: 1, 1m.
Strana 145
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. 145 pod jednú zpuosobú, ano mezi vámi mnozí jsúa toliko řečí, ale skutečně nepřijímavše od svého dětinstvie a někteří od několiko- nádstib let, a jsteč proto na ně laskavi, „nábludně“, mluviece, „ale bez pohoršenie viery“. By pak bylo méně milosti pod jednú než pod uobojí, i zdali by nebylo lépe než nic? Ó, jak diábel to roz- dvojenie chytře v křesťany/ vsel, jako i nynie skrze ty pikharty f. 157b poda pokorú lidem oblibující bludy rozličné a zastienil pokorú zevnitřní, velikú pýchu vnitřní! Nu, druhý kus: Že ktožď přijeder nebe přijde mezi vás zmatečný u vieře, Řek, Rác nebo Rous?, jak je ctíte a lásku k nim okazujete s hřiechem potvrzujíce je skrze to laskavé obcovánie v jich nedóvěře a pak, když mezi vás přijde spolukřesťan viery pravé, jediné že přijímá pod jednú zpuosobú, aneb kněz nebs mníšek, jakúh k nim nekřesťanskú neláskuj ukážetek! Ale hned hledíte jeho pohanbenie a s hněvem a útržkami! i s haněním vyhnati. Ó, lekajte se toho, jaká to křesťanská, ale právě řkúces nekřesťanská láska jest! Třetí kúsm: Milí mistři, pomyslten i na to, jest-li to z kře- sťanskéhoo běhu, v čemž najvyšší preláti cierkve svaté i otec svatý, papež, moci nemají, mnicha svléci z jeho rúcha neb habitu proti starodávniemu ustanovení otcuov svatých a zákonuov zaslíbených a zapřísežených těžkými přísahami, a vaši pak proti tomu, kterýž mnich pro neřád z klášterap uteče, hned jej s radostí přijmú a z toho růcha neb habituv svlekú a oblekú v jiné růcho, světského kněze z něho udělají a tomu mnichus, by pak byl najhorší, pro kteréžkoli neřády z zákonut vyběhlý, přezději hned, že poznal zá- kon boží“. Ó, hřiešná a posměšná věc, ten jeho neřád a pýchu a neposlušenstvie přirovnávati ku poznání zákona božieho! Nu, kdež a AIIi XI: sou. b AIIi XI: několikonácte. c M.: ještě. d AIIi XI: kdož. e AHi XI: nebo. IAHIi XI: ukazujete. gAIli XI: aneb. h A XI: jakuo; A II: jakú. I AXI: nekřesťanskuo. j VA XI opraveno místo pův. neláskuo. kAIIiXI: ukazujete. 1AIIiXI: outkami; opraveno v A XI místo pův.: utkání. m VAXI opraveno místo pův.: kuos; kvantita tam není označena. n AIIiXI: pomyslete. o V M. následuje přetržené: zboru. P M.: claštera. rVAXI opraveno místo pův.: svlekou. s VAXI opraveno místo pův.: mni- chuo. tV AXI opraveno místo pův.: zákonuo. u V M. opraveno místo: božie. vVAXI opr. m. pův.: pejchuo. XVAIIi XI následuje: ste; V A XI jest při- psáno jinou rukou. a V M. po straně v pravo j. r.: pykardus. V M. po straně vlevo: 2m, 2. r V M. po straně j. r. vlevo: Grecus, Racis. ô V A XI po straně jinou rukou nežli tekst: vide diligenter. a V M, po levé straně: 3. V M. po levé straně: 3. r V M. vpravo po straně: NB. 10
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. 145 pod jednú zpuosobú, ano mezi vámi mnozí jsúa toliko řečí, ale skutečně nepřijímavše od svého dětinstvie a někteří od několiko- nádstib let, a jsteč proto na ně laskavi, „nábludně“, mluviece, „ale bez pohoršenie viery“. By pak bylo méně milosti pod jednú než pod uobojí, i zdali by nebylo lépe než nic? Ó, jak diábel to roz- dvojenie chytře v křesťany/ vsel, jako i nynie skrze ty pikharty f. 157b poda pokorú lidem oblibující bludy rozličné a zastienil pokorú zevnitřní, velikú pýchu vnitřní! Nu, druhý kus: Že ktožď přijeder nebe přijde mezi vás zmatečný u vieře, Řek, Rác nebo Rous?, jak je ctíte a lásku k nim okazujete s hřiechem potvrzujíce je skrze to laskavé obcovánie v jich nedóvěře a pak, když mezi vás přijde spolukřesťan viery pravé, jediné že přijímá pod jednú zpuosobú, aneb kněz nebs mníšek, jakúh k nim nekřesťanskú neláskuj ukážetek! Ale hned hledíte jeho pohanbenie a s hněvem a útržkami! i s haněním vyhnati. Ó, lekajte se toho, jaká to křesťanská, ale právě řkúces nekřesťanská láska jest! Třetí kúsm: Milí mistři, pomyslten i na to, jest-li to z kře- sťanskéhoo běhu, v čemž najvyšší preláti cierkve svaté i otec svatý, papež, moci nemají, mnicha svléci z jeho rúcha neb habitu proti starodávniemu ustanovení otcuov svatých a zákonuov zaslíbených a zapřísežených těžkými přísahami, a vaši pak proti tomu, kterýž mnich pro neřád z klášterap uteče, hned jej s radostí přijmú a z toho růcha neb habituv svlekú a oblekú v jiné růcho, světského kněze z něho udělají a tomu mnichus, by pak byl najhorší, pro kteréžkoli neřády z zákonut vyběhlý, přezději hned, že poznal zá- kon boží“. Ó, hřiešná a posměšná věc, ten jeho neřád a pýchu a neposlušenstvie přirovnávati ku poznání zákona božieho! Nu, kdež a AIIi XI: sou. b AIIi XI: několikonácte. c M.: ještě. d AIIi XI: kdož. e AHi XI: nebo. IAHIi XI: ukazujete. gAIli XI: aneb. h A XI: jakuo; A II: jakú. I AXI: nekřesťanskuo. j VA XI opraveno místo pův. neláskuo. kAIIiXI: ukazujete. 1AIIiXI: outkami; opraveno v A XI místo pův.: utkání. m VAXI opraveno místo pův.: kuos; kvantita tam není označena. n AIIiXI: pomyslete. o V M. následuje přetržené: zboru. P M.: claštera. rVAXI opraveno místo pův.: svlekou. s VAXI opraveno místo pův.: mni- chuo. tV AXI opraveno místo pův.: zákonuo. u V M. opraveno místo: božie. vVAXI opr. m. pův.: pejchuo. XVAIIi XI následuje: ste; V A XI jest při- psáno jinou rukou. a V M. po straně v pravo j. r.: pykardus. V M. po straně vlevo: 2m, 2. r V M. po straně j. r. vlevo: Grecus, Racis. ô V A XI po straně jinou rukou nežli tekst: vide diligenter. a V M, po levé straně: 3. V M. po levé straně: 3. r V M. vpravo po straně: NB. 10
Strana 146
146 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. f. 158a tu moc vzali? Ale to jiný nečiní nežli diábel a pýcha jeho, jenž hledí vždycky rušenie pokoje a všech zákonuovb ustanovených« od otcuov“ svatých. I milí mistři, vezměte to sobě podlé rozomuóva vašich potřeb- nějí a šíře porozomietee i v té věci, jaké jest toť zprotivenie proti zřiezení křesťanskému. Nu, milí mistři, pán Buoh mé svědomie zná, že toto mé připomenutie sprostnie ode mne neučeného vám mistruom vtipu a učenieh velikého neniech z úmysla utrhavého ani k zlehčení vašemu, ale z prosté láskyr křesťanské, žádajej, aby povinnost vaše na ty potřebné křesťanské kusy šíře, rozum (n)ějí a vtipnějí rozmýšlela a vedli k lásce, k jednotě a poslušenství pro spasenie své i nás všech spoluk křesťanuov; a když to i jiné křesťanské řeči a psánie k sobě v lásce přijmete bez horlivosti a hněvu, i to maličké připomenutie z milosti božie muož hnutie býti k dobrému; pakli s hněvem, pomnětel na to, žeť se zane- prázdní hněvem! vešken rozomm podlé toho písma: V zlobivú duši nevejde duch“ múdrosti), a jinéo opět: Hněv překážie umu aneb rozomus, aby uměl rozeznati pravéti. Vy pak tomu všemu lépe rozomieteu nežli“ já neučený, i prosím, pochybil-li bych v čem, nemějte za zlé; nepřišloť by mi to z vuole, ale toliko z sprostnosti, neumieiem' písma a učenie etc. Posilniž nás všech a potvrď uč milosti své svaté a v lásce křesťanské i ve všem dobrém a spasitedlném blahoslovená a naj- světějšie Trojice svatá, jeden Buoh nerozdielný. Amen. Milí» mistři, pracujte a choďte po světle, dokudž je máte, aby vás tmy nezasáhly k starosti zemdlené v rozomu a potom smrt bez úžitkusa křesťanského potomním, a také rozmysltebb se na to, že jest jedinkác viera obecná křesťanská a jinéť jsú všecko a M.: jiné. b AII: zákonů, AXI: zákonuo. e AII: otců, A XI: otcuo. d AII: rozumův, A XI: rozumuov. e AIIi XI: porozumíte. f AIIi XI: jakožto. gAIIiXI: sprostné. hAIIi XI: vážení. ch AII i XI: není velikého. 1 AII i XI: žehrání. JAIIi XI: žádajíce. k V AXI opraveno místo pův.: spoluo. IVAIIi XI chybí: pomněte X veškeren. m AIIi XI: rozum. n AXI opraveno místo pův.: duoch. oAHIiXI: jiný. PAIiXI: umění. rAHiXI: neb. sAHIiXI: rozumu. tAIIiXI: právě. u AHIiXI: rozumíte. v AXI: ne- uměním. x AIIi XI: v. y AHIiXI: nezastihly. z AIIi XI: rozumu. aa VAXI opraveno místo pův.: užitkuo. bbAIIi XI: rozmyslete. ce AIIi XI: jedno. a V M. vlevo po straně: q. v M. po pravé straně obrys ruky uka- zujíci na toto místo. x V M. po levé straně v levo obrys ruky ukazující na toto misto. ô Moudr. 1, 4. s Místo toto není z bible. V M. po levé straně: kk. v V M. po levé straně: q.
146 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. f. 158a tu moc vzali? Ale to jiný nečiní nežli diábel a pýcha jeho, jenž hledí vždycky rušenie pokoje a všech zákonuovb ustanovených« od otcuov“ svatých. I milí mistři, vezměte to sobě podlé rozomuóva vašich potřeb- nějí a šíře porozomietee i v té věci, jaké jest toť zprotivenie proti zřiezení křesťanskému. Nu, milí mistři, pán Buoh mé svědomie zná, že toto mé připomenutie sprostnie ode mne neučeného vám mistruom vtipu a učenieh velikého neniech z úmysla utrhavého ani k zlehčení vašemu, ale z prosté láskyr křesťanské, žádajej, aby povinnost vaše na ty potřebné křesťanské kusy šíře, rozum (n)ějí a vtipnějí rozmýšlela a vedli k lásce, k jednotě a poslušenství pro spasenie své i nás všech spoluk křesťanuov; a když to i jiné křesťanské řeči a psánie k sobě v lásce přijmete bez horlivosti a hněvu, i to maličké připomenutie z milosti božie muož hnutie býti k dobrému; pakli s hněvem, pomnětel na to, žeť se zane- prázdní hněvem! vešken rozomm podlé toho písma: V zlobivú duši nevejde duch“ múdrosti), a jinéo opět: Hněv překážie umu aneb rozomus, aby uměl rozeznati pravéti. Vy pak tomu všemu lépe rozomieteu nežli“ já neučený, i prosím, pochybil-li bych v čem, nemějte za zlé; nepřišloť by mi to z vuole, ale toliko z sprostnosti, neumieiem' písma a učenie etc. Posilniž nás všech a potvrď uč milosti své svaté a v lásce křesťanské i ve všem dobrém a spasitedlném blahoslovená a naj- světějšie Trojice svatá, jeden Buoh nerozdielný. Amen. Milí» mistři, pracujte a choďte po světle, dokudž je máte, aby vás tmy nezasáhly k starosti zemdlené v rozomu a potom smrt bez úžitkusa křesťanského potomním, a také rozmysltebb se na to, že jest jedinkác viera obecná křesťanská a jinéť jsú všecko a M.: jiné. b AII: zákonů, AXI: zákonuo. e AII: otců, A XI: otcuo. d AII: rozumův, A XI: rozumuov. e AIIi XI: porozumíte. f AIIi XI: jakožto. gAIIiXI: sprostné. hAIIi XI: vážení. ch AII i XI: není velikého. 1 AII i XI: žehrání. JAIIi XI: žádajíce. k V AXI opraveno místo pův.: spoluo. IVAIIi XI chybí: pomněte X veškeren. m AIIi XI: rozum. n AXI opraveno místo pův.: duoch. oAHIiXI: jiný. PAIiXI: umění. rAHiXI: neb. sAHIiXI: rozumu. tAIIiXI: právě. u AHIiXI: rozumíte. v AXI: ne- uměním. x AIIi XI: v. y AHIiXI: nezastihly. z AIIi XI: rozumu. aa VAXI opraveno místo pův.: užitkuo. bbAIIi XI: rozmyslete. ce AIIi XI: jedno. a V M. vlevo po straně: q. v M. po pravé straně obrys ruky uka- zujíci na toto místo. x V M. po levé straně v levo obrys ruky ukazující na toto misto. ô Moudr. 1, 4. s Místo toto není z bible. V M. po levé straně: kk. v V M. po levé straně: q.
Strana 147
DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. 147 výtržky, jakož ti pikarti bludní chtie sobě novů« vieru zamýšleti. Ale psáno jest: Jeden Buoh, jedna viera a jeden křest etc.« 1489. Toto jest psal po druhé pan Jan Zajíc mistruom do kolejí Pražských. Také i na to sú jemu nic neodepsalial. * Poctiví mistři kolejí v městech Pražských, a v pánu Bohu f. 158b křesťansky mně milí! Psal sem k vám při suchých dnech postních minulých nějakou ceduli, ačkoli sprostný a při malém rozumu, ale z doufání pána Boha všemohúcího žádaje z lásky křesťanský vašeho rozumnějšího hnutí ku povinnosti proti bluduom a bludným, k jeho svaté chvále a víry svaté křesťanské ku posilnění a vysvětlení a bluduov ku potupení, kteréžto věci ku posile a napravení nejlepší sou podpory: láska a pokorné poslušenství. Milí mistři, dotekl sem v prvním spisu něcoť o vaší povinnosti a lásce křesťanské z poslušenství k spasení povinném, také o nerozumném rozdvojení v uobyčejid i řeči na kázaních i jinak o té velebné a spasitedlné svátosti těla a krve pána našeho Ježíše Krista a s největší žádostí a pečlivostí o ty bludné pikharty2, kteříž sou již pohříchu několikeří a někteří příliš kacířští, škodnější, horší proti svaté víře nežli kteří Židé neb pohané, a čímž dále, vždy více a více se rozmáhají v množství osob v bludích. Ó, co veliká hanba, duchovní i světská, všem Čechuom, že nechtí na to pamatovati, co dříve ohlasně a hlučně zpívali: „Nebyl jest kacíř Čech, aniž jest nalezen v těch dnech“ etc. Nu, co již pak, milí mistři, v kterémžto spisu dotekl sem, aby snažnost a pilnost váše byla o slyšení k napravení těch bludných4, diáblem chytře svedených lidí, kteréž diábel při počátku nalezl bez lásky křesťanské a bez pokorného poslušenství i po- a V AII jest po nadpisu 1/5 stránky prázdná. Nadpis jest psán tučným písmem. b AII: křesťanské. c AII: nětco. d AII: v obyčeji. a Ef. 4, 5. V M. po pravé straně: pygharti. 1 Pisatelem tohoto listu jest Jan Zajíc z Hasenburka a z Kosti, o němž viz shora str. 133 pozn. List vznikl nedlouho před 22. prosincem 1493 (viz Předmluvu pod č. 8b). List jest zapsán také v AXI. O poměru tekstu A XI k tekstu A II viz poznámku I na str. 132. Zde se béře za základ tekst A XI, ale kvantita se nechává tak, jak jest označována v A II. 2 Srov. A II f. 153a—153b (str. 132 —135), f. 154a—154b (str. 135—138). Z písně „Čechové pomněte“, Invectiva contra Hussitas, u HOFLERA, Geschichtsschreiber I, 631. Srov. A II f. 154a (str. 136). 10*
DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. 147 výtržky, jakož ti pikarti bludní chtie sobě novů« vieru zamýšleti. Ale psáno jest: Jeden Buoh, jedna viera a jeden křest etc.« 1489. Toto jest psal po druhé pan Jan Zajíc mistruom do kolejí Pražských. Také i na to sú jemu nic neodepsalial. * Poctiví mistři kolejí v městech Pražských, a v pánu Bohu f. 158b křesťansky mně milí! Psal sem k vám při suchých dnech postních minulých nějakou ceduli, ačkoli sprostný a při malém rozumu, ale z doufání pána Boha všemohúcího žádaje z lásky křesťanský vašeho rozumnějšího hnutí ku povinnosti proti bluduom a bludným, k jeho svaté chvále a víry svaté křesťanské ku posilnění a vysvětlení a bluduov ku potupení, kteréžto věci ku posile a napravení nejlepší sou podpory: láska a pokorné poslušenství. Milí mistři, dotekl sem v prvním spisu něcoť o vaší povinnosti a lásce křesťanské z poslušenství k spasení povinném, také o nerozumném rozdvojení v uobyčejid i řeči na kázaních i jinak o té velebné a spasitedlné svátosti těla a krve pána našeho Ježíše Krista a s největší žádostí a pečlivostí o ty bludné pikharty2, kteříž sou již pohříchu několikeří a někteří příliš kacířští, škodnější, horší proti svaté víře nežli kteří Židé neb pohané, a čímž dále, vždy více a více se rozmáhají v množství osob v bludích. Ó, co veliká hanba, duchovní i světská, všem Čechuom, že nechtí na to pamatovati, co dříve ohlasně a hlučně zpívali: „Nebyl jest kacíř Čech, aniž jest nalezen v těch dnech“ etc. Nu, co již pak, milí mistři, v kterémžto spisu dotekl sem, aby snažnost a pilnost váše byla o slyšení k napravení těch bludných4, diáblem chytře svedených lidí, kteréž diábel při počátku nalezl bez lásky křesťanské a bez pokorného poslušenství i po- a V AII jest po nadpisu 1/5 stránky prázdná. Nadpis jest psán tučným písmem. b AII: křesťanské. c AII: nětco. d AII: v obyčeji. a Ef. 4, 5. V M. po pravé straně: pygharti. 1 Pisatelem tohoto listu jest Jan Zajíc z Hasenburka a z Kosti, o němž viz shora str. 133 pozn. List vznikl nedlouho před 22. prosincem 1493 (viz Předmluvu pod č. 8b). List jest zapsán také v AXI. O poměru tekstu A XI k tekstu A II viz poznámku I na str. 132. Zde se béře za základ tekst A XI, ale kvantita se nechává tak, jak jest označována v A II. 2 Srov. A II f. 153a—153b (str. 132 —135), f. 154a—154b (str. 135—138). Z písně „Čechové pomněte“, Invectiva contra Hussitas, u HOFLERA, Geschichtsschreiber I, 631. Srov. A II f. 154a (str. 136). 10*
Strana 148
148 DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. f. 159а zdvihl je u pejchua proti doktoruom svatým i proti všemu kněž- stvub křesťanskému“, toliko dopustiv jim mysliti proti neřáduom a rozkošem rozpuštěného kněžstva, v tom jim pohoršení vnukl a připomenuv jim skutky dobré a pevnost i stálost u víře v prvotní církvi svaté, ale na to jim nedopustil mysliti, anižď ještě mysliti dopustí do vůle boží, co náš spasitel při prvotní církvi svaté ráčil říci: Ještě bych vám měl mnoho pravitie, ale toho nemůžete snésti etc.a1, a protož ještě nebyla svatá víra podlé po třebnosti dokonalá a tehdyž za prvotní církve byli sou jako nynější děti křesťanští. Neb nyní dítě křesťanské maje křest svatej a umře nedorosta let rozumnejch, stačí jemu k spasení, ale dorosta k rozumu nechtěl by naučení přijíti a pevně držeti víru svatou křesťanskou, nebyl by jemu křest platen k spasení. Též i v prvotní církvi svaté, kteříž nechtěli podniknouti učení, slavnosti a rozšíření víry svaté od svatých apoštoluov a i potomně od svatých doktoruov Duchem Svatým naučených podlé řečí spasitele našeho, potupeni sou, jakož příklad na mnohých a zvláště ve Skutcích apoštolských na Miku- lášovi2, že zvolili sedm jahnuov plných Ducha Svatého, a on Mikuláš byl jeden v tom počtu slavným prohlášeným pln jsa Ducha Svatého, ale potom odehnal od sebe Ducha Svatého pajchou a neposlušenstvím sám se sobě líbě a naděje se, že lípe rozumí, pozdvihl se a potupil svatého Petra, náměstka božího, a jiné apoštoly; ačkoli nadál se, že polepší, an pak pohoršil, neb po- tupen jest za kacíře a i podnes Nikolaité, kdož v těch bludích jeho následují etc., jakož pak, milí mistři, vy o tom ovšem lépe a rozumněji víte mnoho čtúce nežli já neučený3. A on Mikuláš ten ne tak příliš vytrhl se byl proti svaté víře a potupen za kacíře, co pak tito bludní kacíři, pikharti, zač mají jmíni býti, kteříž více následují bluduov židovských i pohanských a téměř všech bluduov, kteří sou kdy v křesťanství se vyzdvihovali? I v prvnější ceduli ode mne vám poslané, milí mistři, i teď v této nynější činím to připomenutí ne z všetečnosti ani vám učeným k jakému zlehčení, ale Buoh zná, že prostým, dobrým křesťanským úmyslem a z lásky a AII: v pýchu; v A XI opraveno místo pův.: u pejchuo. bVAXI opra- veno místo původního: kněžstvuo. c VAXI opr. m. pův.: křesťanskémuo. d AII: ani. e V AII chybí: mnoho praviti. fAII: statčí. a Jan 16, 12. Srov. A II 161b (str. 152). 2 Srov. A II f. 162a (str. 153). 3 O jáhnu Mikuláši, Sk. 6, 5. O Mikulášencích, HERZOG-HAUCK, Realencyklopaedie, XIV, 67.
148 DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV MISTRŮM PRAŽSKÝM. f. 159а zdvihl je u pejchua proti doktoruom svatým i proti všemu kněž- stvub křesťanskému“, toliko dopustiv jim mysliti proti neřáduom a rozkošem rozpuštěného kněžstva, v tom jim pohoršení vnukl a připomenuv jim skutky dobré a pevnost i stálost u víře v prvotní církvi svaté, ale na to jim nedopustil mysliti, anižď ještě mysliti dopustí do vůle boží, co náš spasitel při prvotní církvi svaté ráčil říci: Ještě bych vám měl mnoho pravitie, ale toho nemůžete snésti etc.a1, a protož ještě nebyla svatá víra podlé po třebnosti dokonalá a tehdyž za prvotní církve byli sou jako nynější děti křesťanští. Neb nyní dítě křesťanské maje křest svatej a umře nedorosta let rozumnejch, stačí jemu k spasení, ale dorosta k rozumu nechtěl by naučení přijíti a pevně držeti víru svatou křesťanskou, nebyl by jemu křest platen k spasení. Též i v prvotní církvi svaté, kteříž nechtěli podniknouti učení, slavnosti a rozšíření víry svaté od svatých apoštoluov a i potomně od svatých doktoruov Duchem Svatým naučených podlé řečí spasitele našeho, potupeni sou, jakož příklad na mnohých a zvláště ve Skutcích apoštolských na Miku- lášovi2, že zvolili sedm jahnuov plných Ducha Svatého, a on Mikuláš byl jeden v tom počtu slavným prohlášeným pln jsa Ducha Svatého, ale potom odehnal od sebe Ducha Svatého pajchou a neposlušenstvím sám se sobě líbě a naděje se, že lípe rozumí, pozdvihl se a potupil svatého Petra, náměstka božího, a jiné apoštoly; ačkoli nadál se, že polepší, an pak pohoršil, neb po- tupen jest za kacíře a i podnes Nikolaité, kdož v těch bludích jeho následují etc., jakož pak, milí mistři, vy o tom ovšem lépe a rozumněji víte mnoho čtúce nežli já neučený3. A on Mikuláš ten ne tak příliš vytrhl se byl proti svaté víře a potupen za kacíře, co pak tito bludní kacíři, pikharti, zač mají jmíni býti, kteříž více následují bluduov židovských i pohanských a téměř všech bluduov, kteří sou kdy v křesťanství se vyzdvihovali? I v prvnější ceduli ode mne vám poslané, milí mistři, i teď v této nynější činím to připomenutí ne z všetečnosti ani vám učeným k jakému zlehčení, ale Buoh zná, že prostým, dobrým křesťanským úmyslem a z lásky a AII: v pýchu; v A XI opraveno místo pův.: u pejchuo. bVAXI opra- veno místo původního: kněžstvuo. c VAXI opr. m. pův.: křesťanskémuo. d AII: ani. e V AII chybí: mnoho praviti. fAII: statčí. a Jan 16, 12. Srov. A II 161b (str. 152). 2 Srov. A II f. 162a (str. 153). 3 O jáhnu Mikuláši, Sk. 6, 5. O Mikulášencích, HERZOG-HAUCK, Realencyklopaedie, XIV, 67.
Strana 149
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 149 vopětujia a připomínám vám ty velmi potřebné věci k snažnému opatření povinnosti vaší a také, že každý křesťan učený neb ne- učený podlé možnosti své a svědomí má pracovati a pilnú péči míti k rozšíření chvály a slávy boží a ku posilnění a potvrzení svaté a spasitedlné víry křesťanské. Ó, milí mistři, rozmyslte se a/ nahlédněte i připomeňte sobě, co ste zapomenuli, co ste a čeho ste povinni! Nejdeteb to v svých slavných privilejích křesťanským úmyslem vyzdvižených kolejí a učení slavného Pražského a ne- roďte se srovnávati s povahou a obyčeji nynějšího vzteklého světa aneb lidí v něm, kdežto pohříchu dali se oborem, duchovní i světští, na lakomství, na pejchu a na rozkoše těla a velmi maličko těch jest, od vyšších až do nižších, aby snažně chtěli pracovati a chválu“ pána Boha všemohúcího a oslavení a spasitedlnú víru křesťanskou. Ó, když v ty slavné privilegia a výsady své nahlédnete, poznáte, že ste velmi zatemněli vočiď své. Pro pána Boha, očisťte ty voči" své lékařstvím spasitedlným lásky a pokorného poslušenství a prozříce z milosti boží napravte ty slepé a bludné etc.! f. 159b Toto pak psání níže položené psal a poslal pan Jan Zajíc bratřím do Litomyšlegl. Jakož z přikázaní božího povinni sme, chcežme-li života f. 160a blahoslaveného dojíti, milovati napřed pána Boha nade všecko a potom také své bližní a tak zákon naplníme, i z té lásky vám bratřím, jenž jméno máte pikharti, tuto ceduli křesťanského napo- menutí vám píši. A protož, bratří, požádajíce milosti boží a daru Ducha Svatého, i rozpomeňte se na to, več ste vešli! Nejdeteh v svém rozumu, že velmi chytrým diábelským svedením, jakož se a AII: opětuji. b AII: najdete. c V A XI opraveno m. pův.: chváluo. d AII: oči. e AII: oči. Mezi tímto a následujícím kusem jest asi 6 řádků prázdných. g V A XI zněl původně nadpis tento takto: Toto jest psal pan Jan Zajíc pikhartom do Litomyšle, byl však opraven (snad bratrem Orlikem) tak, jak jest v A II. V AII pod nadpisem jest mezera asi 6 řádků. Nadpis jest psán význačným tučným písmem, h A II: najdete. 1 List tento jest zapsán též v A XI. O poměru tekstu AII k tekstu A XI viz pozn. I na str. 132. Z důvodů tam vyložených béře se základ vydání tekst A XI, ale kvantita se ponechává tak, jak jest v A II. Pisatelem listu jest Jan Zajíc z Hasenburka a z Kosti, o němž viz shora pozn. l na str. 133. List byl psán asi současně s prvním listem Zajícovým mistrům Pražské university, t. j. někdy ke konci února r. 1488 nebo o něco málo dříve. Viz Předmluvu pod č. 8a) a 8c).
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 149 vopětujia a připomínám vám ty velmi potřebné věci k snažnému opatření povinnosti vaší a také, že každý křesťan učený neb ne- učený podlé možnosti své a svědomí má pracovati a pilnú péči míti k rozšíření chvály a slávy boží a ku posilnění a potvrzení svaté a spasitedlné víry křesťanské. Ó, milí mistři, rozmyslte se a/ nahlédněte i připomeňte sobě, co ste zapomenuli, co ste a čeho ste povinni! Nejdeteb to v svých slavných privilejích křesťanským úmyslem vyzdvižených kolejí a učení slavného Pražského a ne- roďte se srovnávati s povahou a obyčeji nynějšího vzteklého světa aneb lidí v něm, kdežto pohříchu dali se oborem, duchovní i světští, na lakomství, na pejchu a na rozkoše těla a velmi maličko těch jest, od vyšších až do nižších, aby snažně chtěli pracovati a chválu“ pána Boha všemohúcího a oslavení a spasitedlnú víru křesťanskou. Ó, když v ty slavné privilegia a výsady své nahlédnete, poznáte, že ste velmi zatemněli vočiď své. Pro pána Boha, očisťte ty voči" své lékařstvím spasitedlným lásky a pokorného poslušenství a prozříce z milosti boží napravte ty slepé a bludné etc.! f. 159b Toto pak psání níže položené psal a poslal pan Jan Zajíc bratřím do Litomyšlegl. Jakož z přikázaní božího povinni sme, chcežme-li života f. 160a blahoslaveného dojíti, milovati napřed pána Boha nade všecko a potom také své bližní a tak zákon naplníme, i z té lásky vám bratřím, jenž jméno máte pikharti, tuto ceduli křesťanského napo- menutí vám píši. A protož, bratří, požádajíce milosti boží a daru Ducha Svatého, i rozpomeňte se na to, več ste vešli! Nejdeteh v svém rozumu, že velmi chytrým diábelským svedením, jakož se a AII: opětuji. b AII: najdete. c V A XI opraveno m. pův.: chváluo. d AII: oči. e AII: oči. Mezi tímto a následujícím kusem jest asi 6 řádků prázdných. g V A XI zněl původně nadpis tento takto: Toto jest psal pan Jan Zajíc pikhartom do Litomyšle, byl však opraven (snad bratrem Orlikem) tak, jak jest v A II. V AII pod nadpisem jest mezera asi 6 řádků. Nadpis jest psán význačným tučným písmem, h A II: najdete. 1 List tento jest zapsán též v A XI. O poměru tekstu AII k tekstu A XI viz pozn. I na str. 132. Z důvodů tam vyložených béře se základ vydání tekst A XI, ale kvantita se ponechává tak, jak jest v A II. Pisatelem listu jest Jan Zajíc z Hasenburka a z Kosti, o němž viz shora pozn. l na str. 133. List byl psán asi současně s prvním listem Zajícovým mistrům Pražské university, t. j. někdy ke konci února r. 1488 nebo o něco málo dříve. Viz Předmluvu pod č. 8a) a 8c).
Strana 150
150 PRVNÍ LIST ŽAJÍCŮV BRATŘIM. f. 160b o něm pokládá, že jest tisíce řemesl řemeslník, jakožto když člověka buďto duchovního neb světského nejde v smrtedlnýma hříše, v kterémžto leží a kochá se bez želení a pokání, ačkoli bude jinak dobrého svědomí nebo cnej i pokornej, ale pro takový hřích a v něm zatracení pro spravedlnost boží, poněvádž milosti boží a želení a pokání nežádá nikterak, anděl boží s strany jeho vzdálí se od něho a diábel pro ten hřích silnější moc nad ním maje pilnější jest jeho nežli jiného obecního hříšníka a zúfalce a tak pro jeho ctnostné« obyčeje nemoha jeho uvesti v jiné hříchy tělesné, aby ze zlého v horší jeho uvedl, vidí-li, že jest pokorný, hledí, aby jej uvedl v pejchu duchovní, to jest vd neposlušenství, a ta jest horší a bližší k zatracení nežli světská; a dále, vidí-li, že jest milostivý a spravedlivý, hned hledí, aby jej uvedl v chloubu tak, aby se sám sobě líbil a jiné potupoval; opět vidí-li, že jest žádostivý rozumu v písmích svatých, hledí hned, aby jemu vtip dal odporný, zastíní jemu písma užitečná, od svatých otcuov a doktoruov vnuknutím Ducha Svatého sepsaná a od církve svaté přijatá a podvrže jemu písma bludná, od kacířuov sepsaná a od církve svaté zboru křesťanského potupená; některée uvede, aby přišli k důstojenství kněžskému aneb i světskému, a v tom hledí, aby jsouc v tom stavu neřádně toho užívali; pakli jich v to nemuož tak podlé/ své vůle uvesti, ale hledí toho, aby je uvedl v ošemetné a pokryté náboženství, aby své náboženství a obcování činil na zchloubu před lidmi: některé uvede a dopustí do kláštera, některé i na poušť vida, že nemají spasitedlného gruntu v svaté víře obecné křesťanské a pokory povinného poslušenství, i zhyzdí jim klášter i poušť a potom jemu vnukne v mysl ty jeho neřády i vlí v něho zúfalství, najvěčíť hřích proti Duchu Svatému, až jej uvede k zatracení. Tak i mnohé jiné jsou diábelské chytrosti a zklamání lidského pokolení, ješto není možné vypsati člověku«, ale kteří stojí v pokorném svatém poslušenství neúfajíceh sami sobě a zpravujíce se svatou církví obecnou víry svaté, křesťanské v lásce a v jednotě bez výtržkuov, tiť nezabloudí, ani diábel můž jich přelstiti a oklamati ani moci má nad tím člověkem, neb ta církev svatá obecná jest chot boží a mistr její Duchch Svatý a pokorné poslušenství jest vůle a zřízení boží. a AII: smrtedlném. b AII: spravedlivost. c AII: ctné. d V A II chybí. e A XI: něgderé. f AII: největší. gV AXI opraveno m. pův.: člověkuo. h AII: neoufajíce. ch V AXI opraveno m. pův.: Duoch.
150 PRVNÍ LIST ŽAJÍCŮV BRATŘIM. f. 160b o něm pokládá, že jest tisíce řemesl řemeslník, jakožto když člověka buďto duchovního neb světského nejde v smrtedlnýma hříše, v kterémžto leží a kochá se bez želení a pokání, ačkoli bude jinak dobrého svědomí nebo cnej i pokornej, ale pro takový hřích a v něm zatracení pro spravedlnost boží, poněvádž milosti boží a želení a pokání nežádá nikterak, anděl boží s strany jeho vzdálí se od něho a diábel pro ten hřích silnější moc nad ním maje pilnější jest jeho nežli jiného obecního hříšníka a zúfalce a tak pro jeho ctnostné« obyčeje nemoha jeho uvesti v jiné hříchy tělesné, aby ze zlého v horší jeho uvedl, vidí-li, že jest pokorný, hledí, aby jej uvedl v pejchu duchovní, to jest vd neposlušenství, a ta jest horší a bližší k zatracení nežli světská; a dále, vidí-li, že jest milostivý a spravedlivý, hned hledí, aby jej uvedl v chloubu tak, aby se sám sobě líbil a jiné potupoval; opět vidí-li, že jest žádostivý rozumu v písmích svatých, hledí hned, aby jemu vtip dal odporný, zastíní jemu písma užitečná, od svatých otcuov a doktoruov vnuknutím Ducha Svatého sepsaná a od církve svaté přijatá a podvrže jemu písma bludná, od kacířuov sepsaná a od církve svaté zboru křesťanského potupená; některée uvede, aby přišli k důstojenství kněžskému aneb i světskému, a v tom hledí, aby jsouc v tom stavu neřádně toho užívali; pakli jich v to nemuož tak podlé/ své vůle uvesti, ale hledí toho, aby je uvedl v ošemetné a pokryté náboženství, aby své náboženství a obcování činil na zchloubu před lidmi: některé uvede a dopustí do kláštera, některé i na poušť vida, že nemají spasitedlného gruntu v svaté víře obecné křesťanské a pokory povinného poslušenství, i zhyzdí jim klášter i poušť a potom jemu vnukne v mysl ty jeho neřády i vlí v něho zúfalství, najvěčíť hřích proti Duchu Svatému, až jej uvede k zatracení. Tak i mnohé jiné jsou diábelské chytrosti a zklamání lidského pokolení, ješto není možné vypsati člověku«, ale kteří stojí v pokorném svatém poslušenství neúfajíceh sami sobě a zpravujíce se svatou církví obecnou víry svaté, křesťanské v lásce a v jednotě bez výtržkuov, tiť nezabloudí, ani diábel můž jich přelstiti a oklamati ani moci má nad tím člověkem, neb ta církev svatá obecná jest chot boží a mistr její Duchch Svatý a pokorné poslušenství jest vůle a zřízení boží. a AII: smrtedlném. b AII: spravedlivost. c AII: ctné. d V A II chybí. e A XI: něgderé. f AII: největší. gV AXI opraveno m. pův.: člověkuo. h AII: neoufajíce. ch V AXI opraveno m. pův.: Duoch.
Strana 151
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 151 A protož, bratří, ačkoli já jsem člověk malého učení, ale z milosti boží křesťan a křesťanu přísluší všecky milovati v pánu Bohua, křesťanyb, pohany, Židy i kacíře, a podlé možnosti péči míti i o jich spasení, i z té lásky připomenutí vám toto krátce činím“. Jakož se pokládá v písmích, že cožkoli jest psáno, k na- šemu naučení a k výstraze jest psánou, i čtěte a zpravte se, že ještě za Starého zákona a potom i za Nového křesťanského v mnoho zemích rozliční bludové vyvstávali: ariánský, manichejský, lukdonský“, valdenský, jakož ten nyní mezi vámi se pozdvihuje, a tak i mnozí jiní bludové a v těch bludích a rotách některý čas trvajíce potom někteří napravili a navrátili se k jednotě a poslušenství církve svaté obecné, křesťanské a stolici apoštolské, a kteří se nenavrátili, ti zpohaněli. I vy, bratří, čtěte a připomínejte sobě a lekejte se téhož a řeči boží hrozné, kdež dí: Běda tomu, skrze kohož pohoršení při-ljdeß. Ó, veliké a zatracené pohoršení, lidi křesťanské z víry svaté obecné a poslušenství vyvoditi a zákon boží a doktory svaté, písma svatá a učení spasitedlné, Duchem Svatým zřízené svévolně potupovati a zamítati, rozumu svému v pejše diábelským pře- lstěním úfajíce bludy vyzdvihovati. Nuže, bratří, jakož jest slyšeti v obecných řečech o vás, že ste pokorní a spravedliví, oboje dobrá ctnost k lidskému slyšení, ale lekám se, i tak se shledává, že vás diábel chytře zklamal, že pod přikrytím té pokory zevnitřní uvedl vás u velikou pejchu“ duchovní vnitřní tak, že ste z poslušenství pokorného a povinného vystúpili a zvláštností svou z obce křesťanské a spravedlnosti, kterouž k sobě máte a zevnitřně ukazujete, přikryl veliké bezpráví, tak že sami sobě se líbíce, jako byšte byli nejlepší, nejmúdřejší a nej- vtipnější, a při tom všecko křesťanstvo duchovní i světské potu- pujete. Také při tom slyšeti jest o vás, že pravíte a řkúce: „Se- znali sme kněžstvo nynější neřádné, lakomé, hrdé, smilné i netr- váme svému spasení pod jich zprávou.“ I ovšem do kterých to jest, máme jich v tom křesťansky litovati a tu hleděti, odkudž napravení jich můž přijíti, ale proto nehoršiti se, neb jest to diábelská léčka. Ale vezměte sobě rozum z řeči spasitele našeho, kdež di: Seděli sou na stolici Mojžíšově mistři a licoměrníci, což vám rozkazují, čiňte, ale nenásledůjte skutkuo jichr. Nu, znáte, f. 1619 a V AXI bylo pův.: Bohuo. b V AXI opr. m. pův.: křesťanuo. CVAXI připsáno jinou rukou. d V AXI bylo původně: lukdomský. e V AXI opraveno místo pův.: pejchuo. fV AXI opraveno místo původního: rozumy. a Řim. 15, 4. B Mat. 18, 7. x Mat. 23, 2. 3.
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 151 A protož, bratří, ačkoli já jsem člověk malého učení, ale z milosti boží křesťan a křesťanu přísluší všecky milovati v pánu Bohua, křesťanyb, pohany, Židy i kacíře, a podlé možnosti péči míti i o jich spasení, i z té lásky připomenutí vám toto krátce činím“. Jakož se pokládá v písmích, že cožkoli jest psáno, k na- šemu naučení a k výstraze jest psánou, i čtěte a zpravte se, že ještě za Starého zákona a potom i za Nového křesťanského v mnoho zemích rozliční bludové vyvstávali: ariánský, manichejský, lukdonský“, valdenský, jakož ten nyní mezi vámi se pozdvihuje, a tak i mnozí jiní bludové a v těch bludích a rotách některý čas trvajíce potom někteří napravili a navrátili se k jednotě a poslušenství církve svaté obecné, křesťanské a stolici apoštolské, a kteří se nenavrátili, ti zpohaněli. I vy, bratří, čtěte a připomínejte sobě a lekejte se téhož a řeči boží hrozné, kdež dí: Běda tomu, skrze kohož pohoršení při-ljdeß. Ó, veliké a zatracené pohoršení, lidi křesťanské z víry svaté obecné a poslušenství vyvoditi a zákon boží a doktory svaté, písma svatá a učení spasitedlné, Duchem Svatým zřízené svévolně potupovati a zamítati, rozumu svému v pejše diábelským pře- lstěním úfajíce bludy vyzdvihovati. Nuže, bratří, jakož jest slyšeti v obecných řečech o vás, že ste pokorní a spravedliví, oboje dobrá ctnost k lidskému slyšení, ale lekám se, i tak se shledává, že vás diábel chytře zklamal, že pod přikrytím té pokory zevnitřní uvedl vás u velikou pejchu“ duchovní vnitřní tak, že ste z poslušenství pokorného a povinného vystúpili a zvláštností svou z obce křesťanské a spravedlnosti, kterouž k sobě máte a zevnitřně ukazujete, přikryl veliké bezpráví, tak že sami sobě se líbíce, jako byšte byli nejlepší, nejmúdřejší a nej- vtipnější, a při tom všecko křesťanstvo duchovní i světské potu- pujete. Také při tom slyšeti jest o vás, že pravíte a řkúce: „Se- znali sme kněžstvo nynější neřádné, lakomé, hrdé, smilné i netr- váme svému spasení pod jich zprávou.“ I ovšem do kterých to jest, máme jich v tom křesťansky litovati a tu hleděti, odkudž napravení jich můž přijíti, ale proto nehoršiti se, neb jest to diábelská léčka. Ale vezměte sobě rozum z řeči spasitele našeho, kdež di: Seděli sou na stolici Mojžíšově mistři a licoměrníci, což vám rozkazují, čiňte, ale nenásledůjte skutkuo jichr. Nu, znáte, f. 1619 a V AXI bylo pův.: Bohuo. b V AXI opr. m. pův.: křesťanuo. CVAXI připsáno jinou rukou. d V AXI bylo původně: lukdomský. e V AXI opraveno místo pův.: pejchuo. fV AXI opraveno místo původního: rozumy. a Řim. 15, 4. B Mat. 18, 7. x Mat. 23, 2. 3.
Strana 152
152 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. f. 161b že sou ne všecko byli a sou dobří, kteříž na těch stolicech seděli a sedí, proto pán Kristus nekázal se nad nimi pohoršovati ani z poslušenství té ouřadné moci pro některé zlé vystupovati; a více pán Kristus pokládá nám ku příkladu: o kúkoli mezi pšenicí«, opět o vrši ryb dobrých i zlých�; zláť jest to zpráva a diábelská chytrost, pro některé osoby zlés abyšte měli všecko křesťanstvo a kněží i preláty duchovní potupiti. Také slyším, že se držíte a zpravujete první církví svatou!. I ovšem, dobrý jest počátek a spasitedlný krumfešt víry svaté křesťanské, ale můž přirovnána býti prvotní církev svatá k nynějším dětem křesťanským. Jakož nyní dítě pokřtěné nedůjda let rozum- ných i umře, spaseno bude a dojda k letům rozumným a nechtěl by přijíti víry svaté, křesťanské, neprospěl by jemu k spasení i křest svatý, též i za prvotní církve svaté, pokudž sou zprávu a víru svatou přijali od pána Ježíše Krista a potom od svatých apoštoluov a v tu chvíli zemřeli sou v té víře a poslušenství, spaseni soub, neb jim více není povědíno“, ale ještě při té prvotě nebyla jest dokonále oznámena a vysvětlena svatá víra křesťanská a slavnost božská, neb jest řekl pán Kristus: Ještě bych vám měl mnoho praviti, ale toho nemůžete snesti. Než když přijde utěšitel Duchd, kteréhož vám pošli od Otce, tenť vás naučí všemue etc.7 Opět jinde: Tyto věci, kteréž činím, vy činiti budete), a jinde: S vámi sem do skonání světas, to jest: i s vašimi náměstky a potomky potom po božím na nebesal vstúpení. Apoštolé a otcové svatí velmi sou slavně vyzdvihli a rozšířili tu svatou víru křesťan- skou« i podlé potřebností mimo obyčej prvotní církve, a kteříž se vytrhli z toho zřízení apoštolskýho a potom otcuov svatých a církve zboru křesťanskýho a drželi se toliko prvotností, z toho sobě hned nové nevěry a bludy vymyšlovali z své zvláštnosti potupujíce poslušenství i potupeni sou od svatých apoštoluo a potom od svatých otcuo za kacíře, jakož jest toho důvod a příklad na mno- hých, jakož se čte v Skutcích apoštolských, zvláště, že apoštolé svatí vyvolili sedm jahnuov plných Ducha Svatéhoš, jakož i vy a AXI: původně: některých osob zlých. b VAXI připsáno jinou rukou. c V AXI stálo původně: nepovědíno. dV A XI opr. místo pův.: Duoch. e V AII opraveno místo pův.: všemuo. f V A XI stálo původně: navštívení. g VAXI opraveno místo pův.: křesťanskuo. a Narážka na Mat. 13, 25—30; 36—40. Narážka na Mat. 13, 47. 48. r Jan 16, 12. 13. ô Jan 14, 12. s Mat. 28, 20. ( Sk. 6, 5. Srov. A II f. 158b—159a (str. 148).
152 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. f. 161b že sou ne všecko byli a sou dobří, kteříž na těch stolicech seděli a sedí, proto pán Kristus nekázal se nad nimi pohoršovati ani z poslušenství té ouřadné moci pro některé zlé vystupovati; a více pán Kristus pokládá nám ku příkladu: o kúkoli mezi pšenicí«, opět o vrši ryb dobrých i zlých�; zláť jest to zpráva a diábelská chytrost, pro některé osoby zlés abyšte měli všecko křesťanstvo a kněží i preláty duchovní potupiti. Také slyším, že se držíte a zpravujete první církví svatou!. I ovšem, dobrý jest počátek a spasitedlný krumfešt víry svaté křesťanské, ale můž přirovnána býti prvotní církev svatá k nynějším dětem křesťanským. Jakož nyní dítě pokřtěné nedůjda let rozum- ných i umře, spaseno bude a dojda k letům rozumným a nechtěl by přijíti víry svaté, křesťanské, neprospěl by jemu k spasení i křest svatý, též i za prvotní církve svaté, pokudž sou zprávu a víru svatou přijali od pána Ježíše Krista a potom od svatých apoštoluov a v tu chvíli zemřeli sou v té víře a poslušenství, spaseni soub, neb jim více není povědíno“, ale ještě při té prvotě nebyla jest dokonále oznámena a vysvětlena svatá víra křesťanská a slavnost božská, neb jest řekl pán Kristus: Ještě bych vám měl mnoho praviti, ale toho nemůžete snesti. Než když přijde utěšitel Duchd, kteréhož vám pošli od Otce, tenť vás naučí všemue etc.7 Opět jinde: Tyto věci, kteréž činím, vy činiti budete), a jinde: S vámi sem do skonání světas, to jest: i s vašimi náměstky a potomky potom po božím na nebesal vstúpení. Apoštolé a otcové svatí velmi sou slavně vyzdvihli a rozšířili tu svatou víru křesťan- skou« i podlé potřebností mimo obyčej prvotní církve, a kteříž se vytrhli z toho zřízení apoštolskýho a potom otcuov svatých a církve zboru křesťanskýho a drželi se toliko prvotností, z toho sobě hned nové nevěry a bludy vymyšlovali z své zvláštnosti potupujíce poslušenství i potupeni sou od svatých apoštoluo a potom od svatých otcuo za kacíře, jakož jest toho důvod a příklad na mno- hých, jakož se čte v Skutcích apoštolských, zvláště, že apoštolé svatí vyvolili sedm jahnuov plných Ducha Svatéhoš, jakož i vy a AXI: původně: některých osob zlých. b VAXI připsáno jinou rukou. c V AXI stálo původně: nepovědíno. dV A XI opr. místo pův.: Duoch. e V AII opraveno místo pův.: všemuo. f V A XI stálo původně: navštívení. g VAXI opraveno místo pův.: křesťanskuo. a Narážka na Mat. 13, 25—30; 36—40. Narážka na Mat. 13, 47. 48. r Jan 16, 12. 13. ô Jan 14, 12. s Mat. 28, 20. ( Sk. 6, 5. Srov. A II f. 158b—159a (str. 148).
Strana 153
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 153 tak říkáte, že jej máte. Nu, to již pokládá se, že byli bez ne- dostatkus duchovního, poněvádž sou byli plni Ducha Svatého. Avšak z těch jeden, jménem Mikuláš, vytrhl se z poslušenství svatého Petra, náměstka božího, a z jednoty apoštoluov, na nichž jest byl založen krumfešt a počátek církve/ svatý, obecný a víry křesťanské a vzal sobě nějakoub zvláštnost; a to učinil ne ze zlosti ani z zúfalství, ale prostým dobrým oumyslem naděje se, že lépe rozumí nežli jiní apoštolé, a pro ten výtržek a neposlušenství uvedl jej diábel v pozdvižení pejchy duchovní a z toho odehnal od sebe Ducha Svatého a potupen jest od svatého Petra a svatých apoštoluov církve obecné křesťanské ten Mikuláš za kacíře i všickni ti, kteříž jeho v těch zvláštnostech následovali a slovú i podnes ti kacíři Nikolaité, neb z toho potom vyšli sou i v mnohé jiné bludyl. Hle, co z jeho naděje dobrého úmyslu“ přišlo zlého! A pro- tože nebyl některak dobrého a pevného kruntud u víře svaté a v pokorném poslušenství, i dopustil na něho pán Buoh to poblouzení na příklad potomním, aby se od téhož vystříhali. I vy, bratří, jste nyní v témž způsobu«. Pro pána Boha, opatřte se v tom lépe ku poslušenství a k jednotě církve svaté obecné, nebť mimo tu není spasení; jedináť jest ta a jinéť jest všecko to poblouzení, jakožto všickni křesťané naučení svatých apoštoluov vyznáváme na každý den říkajíce i zpívajíce u víře a tu nevyzná- vámet o žádné jiné církvi pokútné neb v nově smyšlenés. Ó, velikéť jest moci ta církev svatá obecná, neb pán Kristus ráčil jest toho potvrditi mluvě k apoštoluom a potomně i k jiným jich náměstkuom a řka: Kdož vás slyší, mne slyší, a kdož vámi zhrzí, mnou zhrzía a více: Tyto věci, kteréž já činím, vy činiti budete a více jich činiti budeteb a: S vámi sem až do skonání světar, totiž i s potomními náměstky vašimi, kterýmž sem dal moc víru zpravovati. Hle, na příklad té moci mnohé důvody a tento zvláště, že ačkoli pán Kristus přikázal apoštoluom a řka: Jděte a křtěte ve jméno Otce i Syna i Ducha Svatého', hned jim ráčil povědětil formuch slov křtu a potom svatý Petr s jinými apoštoly znamenavše, že mnozí tvrdě sobě to f. 1623 a VAXI opraveno m. pův.: nedostatkuo. b V AXI opr. m. pův.: něja- kuo. c V AXI opraveno m. pův.: úmyslno. d VAXI oprav. místo původního: kruntuo; A II: gruntu. e V A XI opraveno místo původního: způsobuo. f VAII chybí: na každý X nevyznáváme. g V AII opraveno místo pův.: složené. hAII: povědíti. ch V AXI opraveno místo původního: formuo. i VAXI opraveno místo původního: křtuo. a Luk. 10, 16. Parafráze Jan 14, 12. r Mat. 28, 20. ô Mat. 28, 19. Srov. AII f. 159a (str. 148).
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 153 tak říkáte, že jej máte. Nu, to již pokládá se, že byli bez ne- dostatkus duchovního, poněvádž sou byli plni Ducha Svatého. Avšak z těch jeden, jménem Mikuláš, vytrhl se z poslušenství svatého Petra, náměstka božího, a z jednoty apoštoluov, na nichž jest byl založen krumfešt a počátek církve/ svatý, obecný a víry křesťanské a vzal sobě nějakoub zvláštnost; a to učinil ne ze zlosti ani z zúfalství, ale prostým dobrým oumyslem naděje se, že lépe rozumí nežli jiní apoštolé, a pro ten výtržek a neposlušenství uvedl jej diábel v pozdvižení pejchy duchovní a z toho odehnal od sebe Ducha Svatého a potupen jest od svatého Petra a svatých apoštoluov církve obecné křesťanské ten Mikuláš za kacíře i všickni ti, kteříž jeho v těch zvláštnostech následovali a slovú i podnes ti kacíři Nikolaité, neb z toho potom vyšli sou i v mnohé jiné bludyl. Hle, co z jeho naděje dobrého úmyslu“ přišlo zlého! A pro- tože nebyl některak dobrého a pevného kruntud u víře svaté a v pokorném poslušenství, i dopustil na něho pán Buoh to poblouzení na příklad potomním, aby se od téhož vystříhali. I vy, bratří, jste nyní v témž způsobu«. Pro pána Boha, opatřte se v tom lépe ku poslušenství a k jednotě církve svaté obecné, nebť mimo tu není spasení; jedináť jest ta a jinéť jest všecko to poblouzení, jakožto všickni křesťané naučení svatých apoštoluov vyznáváme na každý den říkajíce i zpívajíce u víře a tu nevyzná- vámet o žádné jiné církvi pokútné neb v nově smyšlenés. Ó, velikéť jest moci ta církev svatá obecná, neb pán Kristus ráčil jest toho potvrditi mluvě k apoštoluom a potomně i k jiným jich náměstkuom a řka: Kdož vás slyší, mne slyší, a kdož vámi zhrzí, mnou zhrzía a více: Tyto věci, kteréž já činím, vy činiti budete a více jich činiti budeteb a: S vámi sem až do skonání světar, totiž i s potomními náměstky vašimi, kterýmž sem dal moc víru zpravovati. Hle, na příklad té moci mnohé důvody a tento zvláště, že ačkoli pán Kristus přikázal apoštoluom a řka: Jděte a křtěte ve jméno Otce i Syna i Ducha Svatého', hned jim ráčil povědětil formuch slov křtu a potom svatý Petr s jinými apoštoly znamenavše, že mnozí tvrdě sobě to f. 1623 a VAXI opraveno m. pův.: nedostatkuo. b V AXI opr. m. pův.: něja- kuo. c V AXI opraveno m. pův.: úmyslno. d VAXI oprav. místo původního: kruntuo; A II: gruntu. e V A XI opraveno místo původního: způsobuo. f VAII chybí: na každý X nevyznáváme. g V AII opraveno místo pův.: složené. hAII: povědíti. ch V AXI opraveno místo původního: formuo. i VAXI opraveno místo původního: křtuo. a Luk. 10, 16. Parafráze Jan 14, 12. r Mat. 28, 20. ô Mat. 28, 19. Srov. AII f. 159a (str. 148).
Strana 154
154 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. brali a pochybovali o Trojici Svaté a o pánu Ježíši Kristu, že jest jedna osoba v Trojici svatéa nerozdílný, i chtíce netoliko slovy, ale i skutečně rozumb lidem dáti u víře o té svaté a blahoslavené Trojici i nezemdlivše víry, ale posilnivše v té křesťanské potřebě i opustili byli tu formu« křtu“ podlé přikázání božího a křtili: „Já tě křtím, Jene, ve jméno pána Ježíše Krista““. A to dlúhé časy tak stálo, až lid křesťanský obvykl a potvrdil se u víře svaté, též pak teprv opět navrátili křest v tůž formue od pána Krista vy- danou1 a v tu chvíli, když by se kdo vytrhl z toho poslušenství apoštolského a křtil tůž formú« od pána Krista Ježíšeh vydanouch a řka: „Já chci více poslouchati Boha nežli lidí“ (jakož tím oby- čejem i nyní mnozí říkají tak), nu, tehdy nebyl by takový křest pravý a to pro pejchu a neposlušenství. Nu, i vy, bratří, mám za to, že to znáte, že svatá víra obecná křesťanská a církev jest založena od pána Ježíše Krista na svatém Petru, prvotně náměstku jeho, a potomně po něm na jeho ná- městcích a ta slove od svatých doktoruov římská. A od té stolice a moci apoštolské pocházejí jiné moci a důstojenství, jakožto kardináli a biskupi a od těch kněží a jiné svátosti kostelní. A té církve svaté, obecné jest chot a hlava pán Kristus a náměstek jeho papež, vedlé úřadné moci otec svatý. Nu, bratří, vzali-li ste moc k změnění víry od té hlavy stolice apoštolské, tehdy byšte nebyli scestní; pakli ste ten výtržek a oddělení učinili z pejchy proti poslušenství sami se sobě líbíce a vešken řád křesťanský a zřízenost potupujíce, tehdy v jistotě byli byšte netoliko pikharti nazváni, ale za horší a potupnější kacíře nežli ten Mikuláš jahen. Neb čímž dále a více víra svatá vysvětluje a napravuje se, a kdo z toho vystu- puje v bludy, tím těžší hřích bluduk kacířského, kterýž uvede na zatracení, leč kdo z milosti boží napraví se v poslušenství, v lásku“ f. 163a a v jednotum víry/ svaté, obecné, křesťanské a svaté pokání. f. 162" a V A XI následuje chybné opakování slov: a o pánu Ježíši Kristu. V AII jsou slova: o pánu Ježíši Kristu podtržena jako neplatná. bVAXI opraveno místo původního: rozuom. c AXI: formuo. d AXI: křtuo. eVAXI opraveno m. pův.: formuo. f A XI: tuž, AII: touž. gVAXI opraveno m. pův, : formuo; kvantita není označena. h V AII jest nadepsáno nad následujícím slovem: Krista; v A XI chybí: Krista. ch V AXI opraveno místo pův.: vydanuo. i V A XI opraveno místo pův,: pejchuo. J A XI: náměstkuo. k V AXI opraveno m. pův.: bluduo. 1V A XI opr. m. pův.: láskuo. mVAXI opraveno místo pův.: jednotuo. a Narážka na Sk. 2, 38 a 19, 5. Srov. AII f. 155b.
154 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. brali a pochybovali o Trojici Svaté a o pánu Ježíši Kristu, že jest jedna osoba v Trojici svatéa nerozdílný, i chtíce netoliko slovy, ale i skutečně rozumb lidem dáti u víře o té svaté a blahoslavené Trojici i nezemdlivše víry, ale posilnivše v té křesťanské potřebě i opustili byli tu formu« křtu“ podlé přikázání božího a křtili: „Já tě křtím, Jene, ve jméno pána Ježíše Krista““. A to dlúhé časy tak stálo, až lid křesťanský obvykl a potvrdil se u víře svaté, též pak teprv opět navrátili křest v tůž formue od pána Krista vy- danou1 a v tu chvíli, když by se kdo vytrhl z toho poslušenství apoštolského a křtil tůž formú« od pána Krista Ježíšeh vydanouch a řka: „Já chci více poslouchati Boha nežli lidí“ (jakož tím oby- čejem i nyní mnozí říkají tak), nu, tehdy nebyl by takový křest pravý a to pro pejchu a neposlušenství. Nu, i vy, bratří, mám za to, že to znáte, že svatá víra obecná křesťanská a církev jest založena od pána Ježíše Krista na svatém Petru, prvotně náměstku jeho, a potomně po něm na jeho ná- městcích a ta slove od svatých doktoruov římská. A od té stolice a moci apoštolské pocházejí jiné moci a důstojenství, jakožto kardináli a biskupi a od těch kněží a jiné svátosti kostelní. A té církve svaté, obecné jest chot a hlava pán Kristus a náměstek jeho papež, vedlé úřadné moci otec svatý. Nu, bratří, vzali-li ste moc k změnění víry od té hlavy stolice apoštolské, tehdy byšte nebyli scestní; pakli ste ten výtržek a oddělení učinili z pejchy proti poslušenství sami se sobě líbíce a vešken řád křesťanský a zřízenost potupujíce, tehdy v jistotě byli byšte netoliko pikharti nazváni, ale za horší a potupnější kacíře nežli ten Mikuláš jahen. Neb čímž dále a více víra svatá vysvětluje a napravuje se, a kdo z toho vystu- puje v bludy, tím těžší hřích bluduk kacířského, kterýž uvede na zatracení, leč kdo z milosti boží napraví se v poslušenství, v lásku“ f. 163a a v jednotum víry/ svaté, obecné, křesťanské a svaté pokání. f. 162" a V A XI následuje chybné opakování slov: a o pánu Ježíši Kristu. V AII jsou slova: o pánu Ježíši Kristu podtržena jako neplatná. bVAXI opraveno místo původního: rozuom. c AXI: formuo. d AXI: křtuo. eVAXI opraveno m. pův.: formuo. f A XI: tuž, AII: touž. gVAXI opraveno m. pův, : formuo; kvantita není označena. h V AII jest nadepsáno nad následujícím slovem: Krista; v A XI chybí: Krista. ch V AXI opraveno místo pův.: vydanuo. i V A XI opraveno místo pův,: pejchuo. J A XI: náměstkuo. k V AXI opraveno m. pův.: bluduo. 1V A XI opr. m. pův.: láskuo. mVAXI opraveno místo pův.: jednotuo. a Narážka na Sk. 2, 38 a 19, 5. Srov. AII f. 155b.
Strana 155
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 155 Nu dále, bratří, rozpomeňte se na to, že máme tři nepřítele velmi těžké, totižto: tělo, svět a diábla, kteříž vždy vedú nás více k zatracení nežli k spasení; tělo k rozkoši, ku pýše, k neposlu- šenství, k závisti, k oblíbení samy se a jiné ku potupě; nu, a svět k rozličnému rozpuštění duchovnímu i světskýmu«, vidúce aneb slyšíce mnozí od jiných i vezma sobě to v mysl a líbost a řkúce: „Ano onenb takto, ano tito takto, ano se tito dělí u víře, ano Rekové jináče“, a tak o jiných; a diábel, ten pak všech těch věcí ponouká i posiluje v bludích, v nelásce, v neposlušenství, v ne- svornosti, kteréž vidí mdlé u víře, až pak jim i víru změte a v bludy uvede a z toho k zatracení. I poněvádž vy, bratří, ctnost a pokoru i spravedlnost milujete, neúfejte sami sobě a nezavoďte sami se o své duše i mnohé jiné křesťanské a s pilností vezměte spasitedlné věci před se, že ctnost nejlepší jest a nejspasitedlnější státi v jednotě svaté víry obecné, křesťanské. Nu, oblibte potřebnú k spasení pokoruď a vezměte lepší zprávue odtud, kdež každého křesťana o víru svatou potřebnost jest i povinnost a svrchovaná zpráva, v písmích svatých, nu, také učiňtes svrchovanémuh spra- vedlnost. Komu čestch, tomu čestu, komu poslušenství, tomuž buď poslušenství. A tak ukážete na sobě neošemetnou řečí a postavůk ctnost i pokorul i spravedlnost, ale skutečně. A znáte, i to vyznáváte, že jeden Buoh, jeden křest a jedna víraß; i pročež pak od té jednoty víry se dělíte a jiné sobě k své líbosti z diá- belské rady vymyšlujete? Nerušte sukně tkané a celé pána našeho J(ežíše) K(rista), kteráž s jeho svatou milostí rostla, ale choďme v ní společně, ať také s námi roste v té jednotě svaté víry obecné, křesťanské! Ó, bratří, hrozná věc, oč ste se pokusili, na předešlé věci se nerozmýšlejíce; napřed o poslušenství, co řekl Saulovi králi Samuel prorok a řka: Buoh praví: Více chci poslušenství nežli obětír. A král Saul nadál se, že jest dobře učinil,/ ale proto Buoh se naň f. 1631 rozhněval i prorok, neb na něho to nepříslušelo". Nu, to oni, ješto se nadáli, že k slávě boží to učiní, když oheň s nebe sstúpil a V A XI opr. m. pův.: světskýmuo. b V AXI opr. m. pův.: ono. čVAXI následuje neplatné: tapí. dVAXI opraveno místo původního: pokoruo. eV AXI opraveno místo původního: zprávuo. f VAXI opr. m. pův.: svatuo. g AII: učiníte. h A II: svrchovanou. ch V AXI opr. m. pův.: komuo. IVAXI opr. m. pův.: tomuo. j V AXI opr. m. pův.: tomuo. k V A XI pův.: postavuo; kvantita není označena. 1 V AXI pův.: pokoruo. a Řím. 13, 7. § Ef. 4, 5, r Parafráze 1 Sam. 15, 22. v Narážka na 1 Sam. 13, 8. a násl.
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 155 Nu dále, bratří, rozpomeňte se na to, že máme tři nepřítele velmi těžké, totižto: tělo, svět a diábla, kteříž vždy vedú nás více k zatracení nežli k spasení; tělo k rozkoši, ku pýše, k neposlu- šenství, k závisti, k oblíbení samy se a jiné ku potupě; nu, a svět k rozličnému rozpuštění duchovnímu i světskýmu«, vidúce aneb slyšíce mnozí od jiných i vezma sobě to v mysl a líbost a řkúce: „Ano onenb takto, ano tito takto, ano se tito dělí u víře, ano Rekové jináče“, a tak o jiných; a diábel, ten pak všech těch věcí ponouká i posiluje v bludích, v nelásce, v neposlušenství, v ne- svornosti, kteréž vidí mdlé u víře, až pak jim i víru změte a v bludy uvede a z toho k zatracení. I poněvádž vy, bratří, ctnost a pokoru i spravedlnost milujete, neúfejte sami sobě a nezavoďte sami se o své duše i mnohé jiné křesťanské a s pilností vezměte spasitedlné věci před se, že ctnost nejlepší jest a nejspasitedlnější státi v jednotě svaté víry obecné, křesťanské. Nu, oblibte potřebnú k spasení pokoruď a vezměte lepší zprávue odtud, kdež každého křesťana o víru svatou potřebnost jest i povinnost a svrchovaná zpráva, v písmích svatých, nu, také učiňtes svrchovanémuh spra- vedlnost. Komu čestch, tomu čestu, komu poslušenství, tomuž buď poslušenství. A tak ukážete na sobě neošemetnou řečí a postavůk ctnost i pokorul i spravedlnost, ale skutečně. A znáte, i to vyznáváte, že jeden Buoh, jeden křest a jedna víraß; i pročež pak od té jednoty víry se dělíte a jiné sobě k své líbosti z diá- belské rady vymyšlujete? Nerušte sukně tkané a celé pána našeho J(ežíše) K(rista), kteráž s jeho svatou milostí rostla, ale choďme v ní společně, ať také s námi roste v té jednotě svaté víry obecné, křesťanské! Ó, bratří, hrozná věc, oč ste se pokusili, na předešlé věci se nerozmýšlejíce; napřed o poslušenství, co řekl Saulovi králi Samuel prorok a řka: Buoh praví: Více chci poslušenství nežli obětír. A král Saul nadál se, že jest dobře učinil,/ ale proto Buoh se naň f. 1631 rozhněval i prorok, neb na něho to nepříslušelo". Nu, to oni, ješto se nadáli, že k slávě boží to učiní, když oheň s nebe sstúpil a V A XI opr. m. pův.: světskýmuo. b V AXI opr. m. pův.: ono. čVAXI následuje neplatné: tapí. dVAXI opraveno místo původního: pokoruo. eV AXI opraveno místo původního: zprávuo. f VAXI opr. m. pův.: svatuo. g AII: učiníte. h A II: svrchovanou. ch V AXI opr. m. pův.: komuo. IVAXI opr. m. pův.: tomuo. j V AXI opr. m. pův.: tomuo. k V A XI pův.: postavuo; kvantita není označena. 1 V AXI pův.: pokoruo. a Řím. 13, 7. § Ef. 4, 5, r Parafráze 1 Sam. 15, 22. v Narážka na 1 Sam. 13, 8. a násl.
Strana 156
156 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. f. 164a i spálil oběti, a oni vzavše kadědlnice zlaté i kadili na to místo, i spálil je oheňa, a to proto, že sou učinili všetečně proti zříze- nosti, ano jim ta moc nebyla tak poručena a dána. Nu, opět on, kterýž dobrým úmyslem archu chytil a dotekl se jí, aby nepadla, a od Boha poražen jest proto, že jemu to nepříslušelo dotýkati se té svatyně. Ó vyd pak bratří, že se toho nehrozíte dotýkati se výše té svatyněď beze vší od vyšších moci a důstojenství, i k tomu« všetečně působíte a ty posvátné věci vedete! Ó, veliké a hrozné zoufalství chytrostí diábelskout zavedené! Co činíte, ano u menší věci dí s. Pavel apoštol: Kterak budou kázati, leč budou posláni?r Nu, od koho vy ste posláni? Díte-li: od Boha, nebude příjemná řeč, nebo Buoh neposílá k rozdvojení a k nejednotě svatég víryh obecné, křesťanské, ale diábel, jenž to miluje. A jakož sem výše dotekl hrozných slov spasitele našeho, kdež dí: Běda tomu člověkuch, skrze kohož pohoršení přijdej, i potřebí jest vám a velmi na to zpomenouti, abyšte k témuž pohoršení nepřivedli svým oddělením a zvláštností, nekřesťanským předsevzetím, jakož jest k témuž podobně stalo se za času mistra Jana Husi a jiných, že také udělali byli v lidu křesťanským různici a rozdvojení, a kteří se té nerotnosti chytili, při počátku před lidmi v náboženství a v pokoře se ukazovali nazývajícek se také spolu bratří i sestry a pokorně putovali hledíce, aby žádnémum bezpráví nečinili, a tak diábel chytrý uvedl je v pokryté náboženství i vy- vedl z lásky a z duchovní pokory a ze všeho poslušenství a naplnil je duchem vší zlosti a neřáduo u veliké nekřesťanské zúfalství, mordy, žhářství, lúpeže. A protož, bratří, vystříhejtež se týhož, ať na vás ta bída z pohoršení nepřijde, i na to pamatujíce, co se dí: „Což činíš, opatrně čiň a hleď konce“ a opět: Šťastný jest ten, kohož cizí příhody činí bezpečna“e, totiž k výstra-ze od zlého. Také, bratří, znáte to, že pán Kristus, spasitel náš, dal nám naučení řečí svou svatou a řka: Po skutcích jich poznáte je“. Neřekl: „po la- hodné a pěkné řeči“, neřekl: „po pokňúrén a pokorné postavě,“ ale po a AXI: kadedlnice. b V AII chybí. c V AXI pův.: archuo. dVAII chybí: Ó vyX té svatyně. e AXI pův.: tomuo. A II původně: dábelskuo. gVAXI opraveno místo původního: svatý. h AII: víry. ch V AXI. opraveno místo původního: člověkuo. 1 VAXI opr. m. pův.: liduo. j VAXI opr. m. pův.: počátkuo. k VAXI opr. m. pův.; užívajíce. I VA XI opr. m. pův.: spoluo. m VAXI opr. m. pův.: žádnémuo. n V A XI opr. m. pův.: pokryřé. a Narážka na 3. M. 9, 24 a 10, 1. 2. ß Narážka na 2 Kr. 6, 6—7. v Řím. 10, 15. ô Mat. 18, 7. s Latinská přísloví. Mat. 7, 16.
156 PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. f. 164a i spálil oběti, a oni vzavše kadědlnice zlaté i kadili na to místo, i spálil je oheňa, a to proto, že sou učinili všetečně proti zříze- nosti, ano jim ta moc nebyla tak poručena a dána. Nu, opět on, kterýž dobrým úmyslem archu chytil a dotekl se jí, aby nepadla, a od Boha poražen jest proto, že jemu to nepříslušelo dotýkati se té svatyně. Ó vyd pak bratří, že se toho nehrozíte dotýkati se výše té svatyněď beze vší od vyšších moci a důstojenství, i k tomu« všetečně působíte a ty posvátné věci vedete! Ó, veliké a hrozné zoufalství chytrostí diábelskout zavedené! Co činíte, ano u menší věci dí s. Pavel apoštol: Kterak budou kázati, leč budou posláni?r Nu, od koho vy ste posláni? Díte-li: od Boha, nebude příjemná řeč, nebo Buoh neposílá k rozdvojení a k nejednotě svatég víryh obecné, křesťanské, ale diábel, jenž to miluje. A jakož sem výše dotekl hrozných slov spasitele našeho, kdež dí: Běda tomu člověkuch, skrze kohož pohoršení přijdej, i potřebí jest vám a velmi na to zpomenouti, abyšte k témuž pohoršení nepřivedli svým oddělením a zvláštností, nekřesťanským předsevzetím, jakož jest k témuž podobně stalo se za času mistra Jana Husi a jiných, že také udělali byli v lidu křesťanským různici a rozdvojení, a kteří se té nerotnosti chytili, při počátku před lidmi v náboženství a v pokoře se ukazovali nazývajícek se také spolu bratří i sestry a pokorně putovali hledíce, aby žádnémum bezpráví nečinili, a tak diábel chytrý uvedl je v pokryté náboženství i vy- vedl z lásky a z duchovní pokory a ze všeho poslušenství a naplnil je duchem vší zlosti a neřáduo u veliké nekřesťanské zúfalství, mordy, žhářství, lúpeže. A protož, bratří, vystříhejtež se týhož, ať na vás ta bída z pohoršení nepřijde, i na to pamatujíce, co se dí: „Což činíš, opatrně čiň a hleď konce“ a opět: Šťastný jest ten, kohož cizí příhody činí bezpečna“e, totiž k výstra-ze od zlého. Také, bratří, znáte to, že pán Kristus, spasitel náš, dal nám naučení řečí svou svatou a řka: Po skutcích jich poznáte je“. Neřekl: „po la- hodné a pěkné řeči“, neřekl: „po pokňúrén a pokorné postavě,“ ale po a AXI: kadedlnice. b V AII chybí. c V AXI pův.: archuo. dVAII chybí: Ó vyX té svatyně. e AXI pův.: tomuo. A II původně: dábelskuo. gVAXI opraveno místo původního: svatý. h AII: víry. ch V AXI. opraveno místo původního: člověkuo. 1 VAXI opr. m. pův.: liduo. j VAXI opr. m. pův.: počátkuo. k VAXI opr. m. pův.; užívajíce. I VA XI opr. m. pův.: spoluo. m VAXI opr. m. pův.: žádnémuo. n V A XI opr. m. pův.: pokryřé. a Narážka na 3. M. 9, 24 a 10, 1. 2. ß Narážka na 2 Kr. 6, 6—7. v Řím. 10, 15. ô Mat. 18, 7. s Latinská přísloví. Mat. 7, 16.
Strana 157
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 157 skutcích“. I čtětež o tom všelikteraká písma i kroniky, nenejdetea jináče, než že všeliký lid neb roty, buďto duchovní neb světské osoby, vytrhši se z jednoty svaté víry obecné, křesťanské a z poslušenství vždycky u prvici počátek činili postavú pokornú a lahodnú a po- kojnou řečí a tím lidi zmýlili a zklamali a potom hned rozmohše se že sú ve všecko zlé a v zúfalství vstúpili, ukrutnými mordy, lúpeží, žhářstvím i všelikterakým neřádným rozpuštěním v bludích i v úbyčejích a skutcích. Také nečtete ani slýcháte po všem kře- sťanství, kterážkoli rota neb lid vytrhše se z jednoty víry svaté obecné a z poslušenství, aby se kdo mezi nimi důvodně a ne- omylně osvítil, ale vždy jdú ze zlého v horší a diábel tím lidem nad nimi moc maje nedá na to rozmyšlovati se, aby i těmi věcmi k rozumu přišli, ale zastíní jim vešken rozum, jakožto oněma dvěma učedlníkomab z menších, kteříž do Emaus šli, zastínil rozum i voči i uši, že sou pána Ježíše mistra a spasitele svého nepoznali ani jeho svatým řečem nesrozuměli, a to se jim stalo pro nevěru, až jeliž pán spasitel odehnal od nich moc diábelsků“ a poznání i rozume otevřel svým přesvatým tělem podaví jim. Ale to čtete i slýcháte, kteříž stojí pevně v jednotě svaté víry obecné, křesťanské a pokorném poslušenství bez výtržkuov, že množství jich neomylně, ale důvodně s mnohými divy a zázraky osvítili se. A i v nynějších časích takéž nikdež se nečte ani o tom slýchati, aby kdy který výtržek z víry a z poslušenství a z jednoty svaté víry obecné přišel k dobrému, ale vždycky ke zlému«, že z jednoho bludu do druhýho rostlo a potom v zúfalství a neřády i rozpuštěníh, v mordy, v žhář- ství, záhuby lidské. A šíře můžete tomuch porozuměti, byť takoví výtržkové byli z/ vůle boží a lidem spasitedlné, že by nikoli ne- mohlo ve zlé přijíti, ale rostloť by z jedné ctnosti v druhou. Ale diábel to chytrostí svou jedná a Buoh pro zlé křesťany dopustí to trápení a pometlo na ně, totižto pohany i kacíře, jakož se píše: „Pošli zlé na zlé a oboji zahynouj“ a: „Pometloť jest prospěšné, tak že dům umete a učistí“. Ale po tomto bude pometlo ohněm spáleno. I Boha dle ostřezte se toho záhe s pomocí boží, abyšte tím pometlem nebyli! Nu, prosím a žádám, bratří, přijměte toto mé rovné a maličké napomenutí z křesťanské lásky učiněné v duchu dobrotivém a a AII: nenajdete. b VAXI: opr. m. pův,: učedlníkuoma. C AII: oči. dVAXI opr. m. pův.: dábelskuo. e V AXI opr. m. pův.: rozuom. f VAXI opr. m. pův.: podáno. gVAXI opr. m. pův.: zlémuo. h AII: rozpuštění. ch V A XI opr. m. pův.: tomuo. i V AXI opr. m. pův.: druhuo. i VAXI opr. m. pův.: v boji zahynuo. f. 164b
PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 157 skutcích“. I čtětež o tom všelikteraká písma i kroniky, nenejdetea jináče, než že všeliký lid neb roty, buďto duchovní neb světské osoby, vytrhši se z jednoty svaté víry obecné, křesťanské a z poslušenství vždycky u prvici počátek činili postavú pokornú a lahodnú a po- kojnou řečí a tím lidi zmýlili a zklamali a potom hned rozmohše se že sú ve všecko zlé a v zúfalství vstúpili, ukrutnými mordy, lúpeží, žhářstvím i všelikterakým neřádným rozpuštěním v bludích i v úbyčejích a skutcích. Také nečtete ani slýcháte po všem kře- sťanství, kterážkoli rota neb lid vytrhše se z jednoty víry svaté obecné a z poslušenství, aby se kdo mezi nimi důvodně a ne- omylně osvítil, ale vždy jdú ze zlého v horší a diábel tím lidem nad nimi moc maje nedá na to rozmyšlovati se, aby i těmi věcmi k rozumu přišli, ale zastíní jim vešken rozum, jakožto oněma dvěma učedlníkomab z menších, kteříž do Emaus šli, zastínil rozum i voči i uši, že sou pána Ježíše mistra a spasitele svého nepoznali ani jeho svatým řečem nesrozuměli, a to se jim stalo pro nevěru, až jeliž pán spasitel odehnal od nich moc diábelsků“ a poznání i rozume otevřel svým přesvatým tělem podaví jim. Ale to čtete i slýcháte, kteříž stojí pevně v jednotě svaté víry obecné, křesťanské a pokorném poslušenství bez výtržkuov, že množství jich neomylně, ale důvodně s mnohými divy a zázraky osvítili se. A i v nynějších časích takéž nikdež se nečte ani o tom slýchati, aby kdy který výtržek z víry a z poslušenství a z jednoty svaté víry obecné přišel k dobrému, ale vždycky ke zlému«, že z jednoho bludu do druhýho rostlo a potom v zúfalství a neřády i rozpuštěníh, v mordy, v žhář- ství, záhuby lidské. A šíře můžete tomuch porozuměti, byť takoví výtržkové byli z/ vůle boží a lidem spasitedlné, že by nikoli ne- mohlo ve zlé přijíti, ale rostloť by z jedné ctnosti v druhou. Ale diábel to chytrostí svou jedná a Buoh pro zlé křesťany dopustí to trápení a pometlo na ně, totižto pohany i kacíře, jakož se píše: „Pošli zlé na zlé a oboji zahynouj“ a: „Pometloť jest prospěšné, tak že dům umete a učistí“. Ale po tomto bude pometlo ohněm spáleno. I Boha dle ostřezte se toho záhe s pomocí boží, abyšte tím pometlem nebyli! Nu, prosím a žádám, bratří, přijměte toto mé rovné a maličké napomenutí z křesťanské lásky učiněné v duchu dobrotivém a a AII: nenajdete. b VAXI: opr. m. pův,: učedlníkuoma. C AII: oči. dVAXI opr. m. pův.: dábelskuo. e V AXI opr. m. pův.: rozuom. f VAXI opr. m. pův.: podáno. gVAXI opr. m. pův.: zlémuo. h AII: rozpuštění. ch V A XI opr. m. pův.: tomuo. i V AXI opr. m. pův.: druhuo. i VAXI opr. m. pův.: v boji zahynuo. f. 164b
Strana 158
158 ODPOVĚD BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ŽAJÍCŮV. z milosti boží napravte se v láskua, v jednotub a poslušenství, jakož bez těch tří věcí nelze žádnému spasenu býti podlé osvědčení zákona božího a písem od svatých doktoruov darem Ducha Svatého osvícených a od církve svaté obecné přijatých, jakož pak snad o tom mnoho čtete; pakli nic, ale dejte sobě čísti k rozumu ve jméno boží! Amen. Toto jsú pak bratříc odepsali panu Janovi Zajícovid na jeho první cedulie!: f. 165 a iŽádost svrchovaného dobrého zde nyní v ž tomto životě milostivého a po smrti radostného v slávě nebeské vzkazujem Vaší Milosti, urozený pane, pane nám v pánu Bohu milý! Vděčni sme od Vaší Milosti, že na nás pomněti ráčíte podlé toho, což Váše Milost za dobré máte, k témuž nás napomínajíce, ješto i my také zase Vaší Milosti tehož žádáme dobrého, k čemuž sami vůli majíce, práci, ač nestatečnou, o to vedeme. Pán Buoh všemohúcí račiž nás zpraviti s obou straní podlé moci, moudrosti i dobroty své nesmírné. Odpověd na ceduli, od Vaší Milosti nám poslanou«, teď sme krátce učinili a napsali někteří v Litomyšli, nemajíce při tom jiných, kteříž po krajinách svá o-/bydlé majíce vzdáleni sou od nás. Račtež ji Váše Milost přijíti jako pán múdrý a milostivý, laskávě a dobro- tivě snášejíce i to, co by se Vaší Milosti kde nelíbilo anebo odporné bylo, jakož to doufaní o Vaší Milosti máme, že tak učiniti ráčíte. Nejprvé ste ráčili psáti o diábelském svedení, kteréž se děje zvláště při těch lidech, kteříž by neměli spasitedlného gruntu v svaté víře obecné, křesťanské a pokory povinného poslušenství. Tu bychom rádi srozuměli, co Váše Milost máte za grunt aneb za základ víry křesťanské, obecné; nebo jestliže věřiti v Boha Otce a V AXI opr. m. pův.: láskuo. b V AXI opr. m. pův.: jednotuo. c VAXI opraveno j. r. (Orlíkovou?) m. pův.: pikharti. d V AXI opr. m. pův.: Zajíci. e Nadpis jest psán velikým tučným písmem. Po nadpise jest v AII mezera dvou řádků. I V A XI opr. m. pův.: s obuo stranuo. g VAXI opr. m. pův.: poslanuo. h V AXI opr. m. pův.: gruntuo. Odpověď bratří panu Zajicovi vznikla asi počátkem března 1488 a sepsal ji nejspíše bratr Jan Táborský (snad za účastenství bratra Prokopa). Viz Předmluvu č. 8d). Také tento list se nalézá též v AXI. O vydáni jeho tekstu platí totéž, co bylo řečeno v pozn. 1 k str. 149.
158 ODPOVĚD BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ŽAJÍCŮV. z milosti boží napravte se v láskua, v jednotub a poslušenství, jakož bez těch tří věcí nelze žádnému spasenu býti podlé osvědčení zákona božího a písem od svatých doktoruov darem Ducha Svatého osvícených a od církve svaté obecné přijatých, jakož pak snad o tom mnoho čtete; pakli nic, ale dejte sobě čísti k rozumu ve jméno boží! Amen. Toto jsú pak bratříc odepsali panu Janovi Zajícovid na jeho první cedulie!: f. 165 a iŽádost svrchovaného dobrého zde nyní v ž tomto životě milostivého a po smrti radostného v slávě nebeské vzkazujem Vaší Milosti, urozený pane, pane nám v pánu Bohu milý! Vděčni sme od Vaší Milosti, že na nás pomněti ráčíte podlé toho, což Váše Milost za dobré máte, k témuž nás napomínajíce, ješto i my také zase Vaší Milosti tehož žádáme dobrého, k čemuž sami vůli majíce, práci, ač nestatečnou, o to vedeme. Pán Buoh všemohúcí račiž nás zpraviti s obou straní podlé moci, moudrosti i dobroty své nesmírné. Odpověd na ceduli, od Vaší Milosti nám poslanou«, teď sme krátce učinili a napsali někteří v Litomyšli, nemajíce při tom jiných, kteříž po krajinách svá o-/bydlé majíce vzdáleni sou od nás. Račtež ji Váše Milost přijíti jako pán múdrý a milostivý, laskávě a dobro- tivě snášejíce i to, co by se Vaší Milosti kde nelíbilo anebo odporné bylo, jakož to doufaní o Vaší Milosti máme, že tak učiniti ráčíte. Nejprvé ste ráčili psáti o diábelském svedení, kteréž se děje zvláště při těch lidech, kteříž by neměli spasitedlného gruntu v svaté víře obecné, křesťanské a pokory povinného poslušenství. Tu bychom rádi srozuměli, co Váše Milost máte za grunt aneb za základ víry křesťanské, obecné; nebo jestliže věřiti v Boha Otce a V AXI opr. m. pův.: láskuo. b V AXI opr. m. pův.: jednotuo. c VAXI opraveno j. r. (Orlíkovou?) m. pův.: pikharti. d V AXI opr. m. pův.: Zajíci. e Nadpis jest psán velikým tučným písmem. Po nadpise jest v AII mezera dvou řádků. I V A XI opr. m. pův.: s obuo stranuo. g VAXI opr. m. pův.: poslanuo. h V AXI opr. m. pův.: gruntuo. Odpověď bratří panu Zajicovi vznikla asi počátkem března 1488 a sepsal ji nejspíše bratr Jan Táborský (snad za účastenství bratra Prokopa). Viz Předmluvu č. 8d). Také tento list se nalézá též v AXI. O vydáni jeho tekstu platí totéž, co bylo řečeno v pozn. 1 k str. 149.
Strana 159
ODPOVĚD BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV. 159 všemohúcího a v Krista Ježíše, syna jeho jediného, a v Ducha Svatého od obého pocházejícího jest základ víry křesťanské, při tomť my bohdá pevné doufání máme, žeť v něm stojíme, jakož na věrné křesťany sluší, věříce i v tom pokorně pánu Bohua, žeť nedopustí na nás bludu škodlivého, poněvádž z upřímnosti srdce toho hledáme, abychom se jeho svaté milosti líbili činíce, pokudž nám možné jest, vůli jeho, majíce k tomub sliby i zápisy samého pána Ježíše Krista, kdež jest mluviti ráčil u příkladě a řka: Že syn otce by prosil za chléb, nedá jemu kamene, a když za vejce, nedá jemu štíra, a prosí-li za rybu, nedá jemud hada. A poně- vadž vy jsúce zlí umítee dobré věci dané dávati synuom svým, čím více Otec váš, který jest v nebesích, dá dobrého ducha těm, kteříž ho prosía. Na tyto Krista Ježíše) sliby, pána a Boha na- šeho zpoléhajíce věříme o větčí jeho dobrotě i moci i múdrosti, nežli jest která zlost anebo chytrost diábla nepřítele, o němž se Váše Milost domníváte, že by velmi chytrým svým svedeníme vedl násh v poblúzení a v hříchy některak duchovní, jenž súch mnohem škodlivější nežli tělesní, jako jest ošemetné a pokryté náboženství sobě se zalíbením a jinými pohrdáním a nejvíce v neposlušenstvíl, ješto i my s pomocí boží na tyto na všecky věci velikou péči máme i za to se jeho milosti modlíme, aby nás těch věcí zachovati ráčil, jemuž věříme, že to učiní napřed pro svou dobrotu a také pro náši dobrúk vůli, jíž bychom rádi při všech věcech/ tak pokorně věřili, jakož on chce od nás věřeno míti, a činilil sprostně tak, jakož on chce od nás činěno míti; nebo ví a zná jeho svatá milost, že což sú koli učinili bratří náši při svém oddělení, že sú to učinili z núze a z potřeby spasení svého2, nižádné v tom lehkosti ani všetečnosti nepožívajícem, ale se mnohún bázní a s mnohým uptáním i s bděním na modlitbách ku pánu Bohu“ na obě straně s pilností se ohlédajíce, jedno aby neučinili, jakož Váše Milost díte, pohor- šení mezi lidmi, a jako píše svatý Pavel: Vizte psy a vizte roz- f. 1655 a V AXI opr. m. pův.: Bohuo. b VAXI opr. m. pův.: tomuo. c VAXI opr. m. pův.: jemuo. d VAXI opr. m. pův.: jemuo. e V AXI opr. m. pův.: umějte. 1 AII: větší. g V AXI opr. m. pův.: svědomím. h V AXI, opr. m. pův.: mají. ch A II: jsou; A XI chybně: sa. 1V AXI opr. m. pův.: velikuo. i V AXI opr. m. pův.: dobrotno. k V AXI opr. m. pův: dobruo. 1AII: činiti. mVAXI pův. bylo: poživajíce. n VA XI opr. m. pův.: se mnohuo. o VAXI opr. m. pův.: Bohuo. a Mat. 7, 9—11. Srov. A II f. 160a (str. 150). Srov. První list k mistru Rokycanovi v Aktech I, str. 6. 2
ODPOVĚD BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV. 159 všemohúcího a v Krista Ježíše, syna jeho jediného, a v Ducha Svatého od obého pocházejícího jest základ víry křesťanské, při tomť my bohdá pevné doufání máme, žeť v něm stojíme, jakož na věrné křesťany sluší, věříce i v tom pokorně pánu Bohua, žeť nedopustí na nás bludu škodlivého, poněvádž z upřímnosti srdce toho hledáme, abychom se jeho svaté milosti líbili činíce, pokudž nám možné jest, vůli jeho, majíce k tomub sliby i zápisy samého pána Ježíše Krista, kdež jest mluviti ráčil u příkladě a řka: Že syn otce by prosil za chléb, nedá jemu kamene, a když za vejce, nedá jemu štíra, a prosí-li za rybu, nedá jemud hada. A poně- vadž vy jsúce zlí umítee dobré věci dané dávati synuom svým, čím více Otec váš, který jest v nebesích, dá dobrého ducha těm, kteříž ho prosía. Na tyto Krista Ježíše) sliby, pána a Boha na- šeho zpoléhajíce věříme o větčí jeho dobrotě i moci i múdrosti, nežli jest která zlost anebo chytrost diábla nepřítele, o němž se Váše Milost domníváte, že by velmi chytrým svým svedeníme vedl násh v poblúzení a v hříchy některak duchovní, jenž súch mnohem škodlivější nežli tělesní, jako jest ošemetné a pokryté náboženství sobě se zalíbením a jinými pohrdáním a nejvíce v neposlušenstvíl, ješto i my s pomocí boží na tyto na všecky věci velikou péči máme i za to se jeho milosti modlíme, aby nás těch věcí zachovati ráčil, jemuž věříme, že to učiní napřed pro svou dobrotu a také pro náši dobrúk vůli, jíž bychom rádi při všech věcech/ tak pokorně věřili, jakož on chce od nás věřeno míti, a činilil sprostně tak, jakož on chce od nás činěno míti; nebo ví a zná jeho svatá milost, že což sú koli učinili bratří náši při svém oddělení, že sú to učinili z núze a z potřeby spasení svého2, nižádné v tom lehkosti ani všetečnosti nepožívajícem, ale se mnohún bázní a s mnohým uptáním i s bděním na modlitbách ku pánu Bohu“ na obě straně s pilností se ohlédajíce, jedno aby neučinili, jakož Váše Milost díte, pohor- šení mezi lidmi, a jako píše svatý Pavel: Vizte psy a vizte roz- f. 1655 a V AXI opr. m. pův.: Bohuo. b VAXI opr. m. pův.: tomuo. c VAXI opr. m. pův.: jemuo. d VAXI opr. m. pův.: jemuo. e V AXI opr. m. pův.: umějte. 1 AII: větší. g V AXI opr. m. pův.: svědomím. h V AXI, opr. m. pův.: mají. ch A II: jsou; A XI chybně: sa. 1V AXI opr. m. pův.: velikuo. i V AXI opr. m. pův.: dobrotno. k V AXI opr. m. pův: dobruo. 1AII: činiti. mVAXI pův. bylo: poživajíce. n VA XI opr. m. pův.: se mnohuo. o VAXI opr. m. pův.: Bohuo. a Mat. 7, 9—11. Srov. A II f. 160a (str. 150). Srov. První list k mistru Rokycanovi v Aktech I, str. 6. 2
Strana 160
160 ODPOVĚD BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV. f. 166a trženía, převelikúa péči měli sú o to, aby roztržky nečinili nižádné zvláště bez potřeby, a z druhé strany pak žádného upokojení ne- mohouce míti v mysli své podlé kněží této obojí strany, totiž v římské a české, pro jejich vespolek převeliká a nekřesťanská hanění, kteráž sú vespolek jedni proti druhým činili tak daleko, až jsú i znamenité války v lidech a zdvižení z jedné strany o po- slušenství církve svaté a s druhé o zákon boží anebo pravdy boží, že jest množství lidí zmordováno a nemálo krve lidské prolito. Pak Váše Milost tuto nás napomínáte nejvíce o poslušenství církve svatél, ale neráčili ste položiti, v čem záleží to poslušenství. Nám se vidí, že poslušenství církve svaté nejvíce v tom svůj základ má, aby lidé v něm stojíce a jedni druhých poslouchajíce (totiž lid obecný vuodcí a zprávcí svých) tím lépe všichni spolu mohli se zachovati v poslušenství pána Boha nebeského; neb zajisté všeliká služebnost, kteráž jde lidem skrze lidi, na to od pána Boha zde mezi nimi zřízena, aby sobě vespolek jí posluhovali k tomub konci, kterak by jim pomocna byla státi a trvati v slúžení Bohu živému“ a zůstati v poslušenství jeho, ješto, kdež to není, již více poslu- šenství, kteréž lidé k lidem zachovávají, uškodí jim nežli prospěje, kdyžto ani ti, kteříž přikazují, ani ti, kteříž by poslúchati měli, nestojíď prvotně v poslušenství božím. Než pak položili ste Váše Milost proti tomuto řeč pána Krista, kdež dí: Na stolici Mojžíšovu vsedli sú mistři a zákonníci; protož, cožkolii vám rozkáží, čiňte, ale podlé skutkuo jich nerodte činiti 2. Můžete Váše Milost tomu dobře rozuměti, že ta řeč spasitele našeho byla jest o kněžích pokolení levítského, kteříž byli vůdce a správce lidu židovského, ješto do času ustavení kněžstva nového měli jich lidé poslouchati, neb jsú text zákona Starého a přikázaní božských na něm na- psaných lidem vypravovali, ale, jakož se jest stalo kněžstva pře- nesení, potřebí jest, aby i zákona přenešení bylo. Tak píše svatý Pavel k Židuomr, aby již pak lidé pilni byli těch kněží, kteří by byli následovníci Krista Ježíše a ješto by měli způsob jeho apo- štoluov, a jiných aby se varovali proto, že sou nepřátelé kříže a VAXI opr. m. pův.: velikuo. b V AXI opr. m. pův.: tomuo. cVAXI opr. m. pův.: živémuo. dVAXI opr. m. pův.: nestojíte. eVAXI opr. m. pův.: neposlušenství. f AII: sou; v AXI následuje přetržené: byli. gAII: přenesení. a Fil. 3, 2. ß Mat. 23, 2. r Žid. 7, 12. 1 Srov. AII f. 161a (str. 151). 2 Srov. AII f. 161a (str. 151).
160 ODPOVĚD BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV. f. 166a trženía, převelikúa péči měli sú o to, aby roztržky nečinili nižádné zvláště bez potřeby, a z druhé strany pak žádného upokojení ne- mohouce míti v mysli své podlé kněží této obojí strany, totiž v římské a české, pro jejich vespolek převeliká a nekřesťanská hanění, kteráž sú vespolek jedni proti druhým činili tak daleko, až jsú i znamenité války v lidech a zdvižení z jedné strany o po- slušenství církve svaté a s druhé o zákon boží anebo pravdy boží, že jest množství lidí zmordováno a nemálo krve lidské prolito. Pak Váše Milost tuto nás napomínáte nejvíce o poslušenství církve svatél, ale neráčili ste položiti, v čem záleží to poslušenství. Nám se vidí, že poslušenství církve svaté nejvíce v tom svůj základ má, aby lidé v něm stojíce a jedni druhých poslouchajíce (totiž lid obecný vuodcí a zprávcí svých) tím lépe všichni spolu mohli se zachovati v poslušenství pána Boha nebeského; neb zajisté všeliká služebnost, kteráž jde lidem skrze lidi, na to od pána Boha zde mezi nimi zřízena, aby sobě vespolek jí posluhovali k tomub konci, kterak by jim pomocna byla státi a trvati v slúžení Bohu živému“ a zůstati v poslušenství jeho, ješto, kdež to není, již více poslu- šenství, kteréž lidé k lidem zachovávají, uškodí jim nežli prospěje, kdyžto ani ti, kteříž přikazují, ani ti, kteříž by poslúchati měli, nestojíď prvotně v poslušenství božím. Než pak položili ste Váše Milost proti tomuto řeč pána Krista, kdež dí: Na stolici Mojžíšovu vsedli sú mistři a zákonníci; protož, cožkolii vám rozkáží, čiňte, ale podlé skutkuo jich nerodte činiti 2. Můžete Váše Milost tomu dobře rozuměti, že ta řeč spasitele našeho byla jest o kněžích pokolení levítského, kteříž byli vůdce a správce lidu židovského, ješto do času ustavení kněžstva nového měli jich lidé poslouchati, neb jsú text zákona Starého a přikázaní božských na něm na- psaných lidem vypravovali, ale, jakož se jest stalo kněžstva pře- nesení, potřebí jest, aby i zákona přenešení bylo. Tak píše svatý Pavel k Židuomr, aby již pak lidé pilni byli těch kněží, kteří by byli následovníci Krista Ježíše a ješto by měli způsob jeho apo- štoluov, a jiných aby se varovali proto, že sou nepřátelé kříže a VAXI opr. m. pův.: velikuo. b V AXI opr. m. pův.: tomuo. cVAXI opr. m. pův.: živémuo. dVAXI opr. m. pův.: nestojíte. eVAXI opr. m. pův.: neposlušenství. f AII: sou; v AXI následuje přetržené: byli. gAII: přenesení. a Fil. 3, 2. ß Mat. 23, 2. r Žid. 7, 12. 1 Srov. AII f. 161a (str. 151). 2 Srov. AII f. 161a (str. 151).
Strana 161
ODPOVĚD BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV. 161 Kristova, od nichž svatý Pavel i s pláčem vystříhá«. A pán Ježíš též mluví a řka: Pilně se vystříhejte falešných prorokuov, kteříža k vám přicházejí v rouše ovčím a vnitř sou vlci hltaví?, a: Po ovoci jich poznáte jer, jichžto i Váše Milost ráčili ste dotknouti v ceduli, odpírajíce tomub, že kněžstvo nynější některé jest neřádné, lakomé, hrdé, smilné, ale kteří by takoví byli, že jich máme křesťansky litovati a tam hleděti, odkudž jich napravení můž přijíti!. Tu bychom také rádi věděli, kde Váše Milost míníte to napravení, jehož mnozí dobří lidé již od dávních časuov s žádostí čekají, ale čím dále vždy sobě více a více stýskají jako naděje již nemajíce, by mohla ta neuzdravitedlná rána přijíti k uléčení“, poněvádž rána převeliká — a ta jest vnitřní, a to takto vnitřní, že již, jakož píše svatý Bernard vykládaje Canticu, pro přemožené zlosti a nestyda- tosti se skryti nemůž, ani se již tajiti hledá, ale rozmohl se ten smrdutý tálov po všem těle církve a čímž šíře, tím zúfaleji, a čím vnitřněji, tím nebezpečnějiô. Jest, pane milý, Vaší Milosti úmysl dobrý, upřímý, spravedlivý i milostivý, jímžto žádáte napravení zmatkuov, kteříž se mezi lidmi dějí, i práced v tom nelitujíce, ale o tom přemyšlujíce, ješto taková žádost vůle Vaší Milosti upřímé i prácee snažné nebude/ bohdá bez odplaty; než abyšte Váše Milost napravení v jednotě římské církve dočekali, tohoť nevíme. U pána Boha jest všeho dosti, ale o zkažení prelátuov sami z nich někteří jedni oť druhých hrozné věci vypisují dovodíce toho, že jich hří- chové a jich nedbánlivost všecko jest křesťanské duchovenství zkazila a že oni v pýše, v lakomství a v smilství všecky lidi světské sú převejšili, a to nejvíce ti, jimiž by jiní menší a nižší měli býti napraveni. I kdož jest tehdy, ješto by hřešiti přestal pro přikázání toho, který jest mnohé jiné v hříších převýšil, kdo jest, ješto by pejchy nechal k rozkázaní pyšnějšího nežli jest sám? A kdo přestane od lakomství vida přikazatele svého svatokupce lakomého a kdo se od hříchu« odvrátí smilného pro přikázaní toho, kterýž nevěstkám místo dává a praví, že církev svatá bez nich býti nemůž? Zdali Váše Milost toho nevíte, že jest zhynula ctnost, pravda i láska od předložených a poslušenství zhynulo od a AII: kteří. b VAXI opr. m. pův.: tomuo. c A II: uléčení. dAII: přece. e AII: přece. fV AII chybí; v AXI opr. m. pův.: od. gVAXI opr. m. pův.: hříchuo. a Fil. 3, 18. Mat. 7, 15. r Mat. 7, 16. ô S. Bernardi, abbatis Clarae- Vallensis in Cantica canticorum sermo XXXIII. u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 183, str. 958—959. Srov. A II f. 161a (str. 151), f. 166b 11
ODPOVĚD BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV. 161 Kristova, od nichž svatý Pavel i s pláčem vystříhá«. A pán Ježíš též mluví a řka: Pilně se vystříhejte falešných prorokuov, kteříža k vám přicházejí v rouše ovčím a vnitř sou vlci hltaví?, a: Po ovoci jich poznáte jer, jichžto i Váše Milost ráčili ste dotknouti v ceduli, odpírajíce tomub, že kněžstvo nynější některé jest neřádné, lakomé, hrdé, smilné, ale kteří by takoví byli, že jich máme křesťansky litovati a tam hleděti, odkudž jich napravení můž přijíti!. Tu bychom také rádi věděli, kde Váše Milost míníte to napravení, jehož mnozí dobří lidé již od dávních časuov s žádostí čekají, ale čím dále vždy sobě více a více stýskají jako naděje již nemajíce, by mohla ta neuzdravitedlná rána přijíti k uléčení“, poněvádž rána převeliká — a ta jest vnitřní, a to takto vnitřní, že již, jakož píše svatý Bernard vykládaje Canticu, pro přemožené zlosti a nestyda- tosti se skryti nemůž, ani se již tajiti hledá, ale rozmohl se ten smrdutý tálov po všem těle církve a čímž šíře, tím zúfaleji, a čím vnitřněji, tím nebezpečnějiô. Jest, pane milý, Vaší Milosti úmysl dobrý, upřímý, spravedlivý i milostivý, jímžto žádáte napravení zmatkuov, kteříž se mezi lidmi dějí, i práced v tom nelitujíce, ale o tom přemyšlujíce, ješto taková žádost vůle Vaší Milosti upřímé i prácee snažné nebude/ bohdá bez odplaty; než abyšte Váše Milost napravení v jednotě římské církve dočekali, tohoť nevíme. U pána Boha jest všeho dosti, ale o zkažení prelátuov sami z nich někteří jedni oť druhých hrozné věci vypisují dovodíce toho, že jich hří- chové a jich nedbánlivost všecko jest křesťanské duchovenství zkazila a že oni v pýše, v lakomství a v smilství všecky lidi světské sú převejšili, a to nejvíce ti, jimiž by jiní menší a nižší měli býti napraveni. I kdož jest tehdy, ješto by hřešiti přestal pro přikázání toho, který jest mnohé jiné v hříších převýšil, kdo jest, ješto by pejchy nechal k rozkázaní pyšnějšího nežli jest sám? A kdo přestane od lakomství vida přikazatele svého svatokupce lakomého a kdo se od hříchu« odvrátí smilného pro přikázaní toho, kterýž nevěstkám místo dává a praví, že církev svatá bez nich býti nemůž? Zdali Váše Milost toho nevíte, že jest zhynula ctnost, pravda i láska od předložených a poslušenství zhynulo od a AII: kteří. b VAXI opr. m. pův.: tomuo. c A II: uléčení. dAII: přece. e AII: přece. fV AII chybí; v AXI opr. m. pův.: od. gVAXI opr. m. pův.: hříchuo. a Fil. 3, 18. Mat. 7, 15. r Mat. 7, 16. ô S. Bernardi, abbatis Clarae- Vallensis in Cantica canticorum sermo XXXIII. u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 183, str. 958—959. Srov. A II f. 161a (str. 151), f. 166b 11
Strana 162
162 ODPOVĚŽ BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV. f. 167a těch, kteří by měli poddáni býti, ješto kdyby se tak nahodil ten, který by podléa Boha přikazoval (jakož sú takoví vždy bývali a ještě i nyní jsou, ačkoli řídcí), ale kdož jest, jenž by takového uposlechl? Ano zjevně viděti, že i ti, kteří slovou poslušní synové církve svaté, poslúchají otce nejvyššího, pokudž chtí a v čemž chtí, a nejvíce potud, pokudž by své lepší podlé světa anebo podlé těla viděli; ale aby hříchuo nechali k rozkázaní svého předloženého, velmib málo jest toho viděti. Protož bychom rádi, abyšte Váše Milost o poslušenství nás ráčili šíře zpraviti, v čemž záleží, jakož dotčeno napřed. Nebo jestliže v tom, aby lidé napřed pána Boha poslúchali a hříchuov se vystříhali, ctnostně živi byli a s sebú vespolek v pokoji a v lásce přebývali: pročežď nás Váše Milost z neposlušenství viníte, poněvádž s pilností o tyto věci péči máme, abychom se všemi lidmi pokoj majíce žádnému neškodili, všecky milovali, protivenství sobě učiněná trpěli, a kdož by nás pro Buoh nechal, abychom toho vděčni byli? Neračte, Váše Milost, toho se báti,/ byť kdy (s) strany naší jaká různice mezi lidmi vznikla, zvláště k válce a k nepokoji, poněvádž ta jedna příčina jest mezi jinými toho našeho spolu shromáždění, že se vidí mezi lidmi podlé proroctví samého pána Krista lásky ustydnutí a nepravostí rozmnožení« a z toho svárové, bojové i bojuov domnívaní, ješto nemůžeme rozuměti tomu poslušenství, k kterémuž nás Váše Milost napomínáte, ano zjevně jest zname- nati, že anebo preláti zle přikazují, anebo poddaní neposlúchají, poněvádž mnoho hříchuo na světě a různice rozličné, nepokojové i války mnohé také i mezi těmi, kteříž v jedné víře svůj základ mají. Ješto i Váše Milost v ceduli položiti ste ráčili to znamení těch, kteří sú se z poslušenství vytrhli, že je diábel naplňuje duchem vší zlosti a neřáduo a uvodí je u veliké nekřesťanské zúfalství, v mordy, v žhářství, v lúpeže a v jiné ve všecko zlél: kdybyšte Váše Milost ráčili, velmi dobře a slušně mohli byšte to znamení obrátiti na ty, kteří sú sobě vespolek taková ukrutenství i v této zemi činili, až se i chudině Vaší Milosti a zvláště i sedlákuom toho drahně dostalo, že snad ještě i podnes ve vsech některých nemohú se opraviti, zkaženi jsúce skrze ty, kteří sú se z poslušenství božího vytrhli. A při tome ste ráčili i řeč pána Krista připomenouti, a A XI: podli. bV AII chybí. c V AXI násl. přetržené: se. d VAXI opr. m. pův.: protož. e VAXI následuje přetržené: skrze ty, kteří sou. a Parafráze Mat. 24, 12. Srov. A II, f. 163b—164a (str. 156—157). 1
162 ODPOVĚŽ BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV. f. 167a těch, kteří by měli poddáni býti, ješto kdyby se tak nahodil ten, který by podléa Boha přikazoval (jakož sú takoví vždy bývali a ještě i nyní jsou, ačkoli řídcí), ale kdož jest, jenž by takového uposlechl? Ano zjevně viděti, že i ti, kteří slovou poslušní synové církve svaté, poslúchají otce nejvyššího, pokudž chtí a v čemž chtí, a nejvíce potud, pokudž by své lepší podlé světa anebo podlé těla viděli; ale aby hříchuo nechali k rozkázaní svého předloženého, velmib málo jest toho viděti. Protož bychom rádi, abyšte Váše Milost o poslušenství nás ráčili šíře zpraviti, v čemž záleží, jakož dotčeno napřed. Nebo jestliže v tom, aby lidé napřed pána Boha poslúchali a hříchuov se vystříhali, ctnostně živi byli a s sebú vespolek v pokoji a v lásce přebývali: pročežď nás Váše Milost z neposlušenství viníte, poněvádž s pilností o tyto věci péči máme, abychom se všemi lidmi pokoj majíce žádnému neškodili, všecky milovali, protivenství sobě učiněná trpěli, a kdož by nás pro Buoh nechal, abychom toho vděčni byli? Neračte, Váše Milost, toho se báti,/ byť kdy (s) strany naší jaká různice mezi lidmi vznikla, zvláště k válce a k nepokoji, poněvádž ta jedna příčina jest mezi jinými toho našeho spolu shromáždění, že se vidí mezi lidmi podlé proroctví samého pána Krista lásky ustydnutí a nepravostí rozmnožení« a z toho svárové, bojové i bojuov domnívaní, ješto nemůžeme rozuměti tomu poslušenství, k kterémuž nás Váše Milost napomínáte, ano zjevně jest zname- nati, že anebo preláti zle přikazují, anebo poddaní neposlúchají, poněvádž mnoho hříchuo na světě a různice rozličné, nepokojové i války mnohé také i mezi těmi, kteříž v jedné víře svůj základ mají. Ješto i Váše Milost v ceduli položiti ste ráčili to znamení těch, kteří sú se z poslušenství vytrhli, že je diábel naplňuje duchem vší zlosti a neřáduo a uvodí je u veliké nekřesťanské zúfalství, v mordy, v žhářství, v lúpeže a v jiné ve všecko zlél: kdybyšte Váše Milost ráčili, velmi dobře a slušně mohli byšte to znamení obrátiti na ty, kteří sú sobě vespolek taková ukrutenství i v této zemi činili, až se i chudině Vaší Milosti a zvláště i sedlákuom toho drahně dostalo, že snad ještě i podnes ve vsech některých nemohú se opraviti, zkaženi jsúce skrze ty, kteří sú se z poslušenství božího vytrhli. A při tome ste ráčili i řeč pána Krista připomenouti, a A XI: podli. bV AII chybí. c V AXI násl. přetržené: se. d VAXI opr. m. pův.: protož. e VAXI následuje přetržené: skrze ty, kteří sou. a Parafráze Mat. 24, 12. Srov. A II, f. 163b—164a (str. 156—157). 1
Strana 163
ODPOVĚD BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ŽAJÍCŮV. 163 kteréž sme i my již napřed krátce dotkli, kdež dí: Po skutcích jich poznáte jea. Neřekl: „po lahodné a po pěkné řeči“, ani „po pokorné postavě,“ ale: „po skutcích“1. Račte Váše Milost odpustiti, ať my toho“ obrátíme na mnichy a na bosáky, ješto jsme slýchali o nich, že by oni toho tance původ byli a takové války a mordy způsobili i kříž od papeže zjednavše, z nichžto někteří ti sami jej na se brali a skutečně krev lidskou prolévali a k témuž jiné pilně napomínajíce záduší v tom pokládali a odpustky dávali, odplatu od Boha lidem z prolévání krve lidí sobě podobných slibujíce, jestliže by po skutcích poznáni nemohli býti. Dále Váše Milost pochválili ste nám/ prvotní církve svaté, f. 167b že jí se zpravovati dobrý jest počátek a spasitedlný grumfešt víry svaté křesťanské, a níže pak, jako byšte Váše Milost nám toho pohaněli pravíce, že by v té církvi nebyla dokonále oznámena a vysvětlena svatá víra křesťanská, a ráčili ste přirovnati církev pr- votní k dítěti malému, jako by ona nebyla snad tak dokonalá a rozumná jako církev nynější?. I ovšem, pane milý, podlé své nevinnosti mohla jest býti připodobněna k dítěti a podlé své pokory mohla jest býti maličká, ale ne podlé rozumnosti a božské moudrosti. Nebo první, dary Ducha Svatého mající v hojnosti roz- uměla tomu, která jest vůle boží dobrá, dobře libá a dokonalá; neb se jest ihned za jejího času naplnilo, co jest pán Ježíšb apošto- luom zaslíbil a řka, že mnoho bych vám ještě měl mluviti, ale nemůžete snesti nyní, ale utěšitel Duch Svatý, kteréhož pošle Otec ve jméno mé, tenť vás naučí vší pravdě a zpomene vám všecky věciž. To jest se ihned stalo a naplnilo desátý den po na- nebesavstoupení pána Krista, že Duch Svatý seslán jest na apoštoly tak hojně, že ani kdy prvé ani potom tak znamenitě a zjevně nestalo se to nikdý. Protož církev svatá prvotně takového předivného zprávce majíce brala se jest za chotěm svejm pánem Kristem, nej- blíže šlepějí jeho jako následujíci, nejsouci hlúpá a nerozumná, leč v tom, že jest sobě cti a chvály na světě a zboží a rozkoši neuměla přivesti jako nynější, aniž jest toho se dovtípila, aby takové věci spolu« spojila, kteréž nižádným obyčejem spoluď státi nemohou, jako jest: pokoru spojiti s pejchou, chudobu s bohat- a A XI: toto. b VAII: B. cV AXI opr. m. pův.: spoluo. dV AXI opr. m. pův.: spoluo. a Mat. 7, 16. ß Jan 16, 12. 13. Srov. A II, f. 164a (str. 156). 2 Srov. A II, f. 161a—161b (str. 152). 11.
ODPOVĚD BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ŽAJÍCŮV. 163 kteréž sme i my již napřed krátce dotkli, kdež dí: Po skutcích jich poznáte jea. Neřekl: „po lahodné a po pěkné řeči“, ani „po pokorné postavě,“ ale: „po skutcích“1. Račte Váše Milost odpustiti, ať my toho“ obrátíme na mnichy a na bosáky, ješto jsme slýchali o nich, že by oni toho tance původ byli a takové války a mordy způsobili i kříž od papeže zjednavše, z nichžto někteří ti sami jej na se brali a skutečně krev lidskou prolévali a k témuž jiné pilně napomínajíce záduší v tom pokládali a odpustky dávali, odplatu od Boha lidem z prolévání krve lidí sobě podobných slibujíce, jestliže by po skutcích poznáni nemohli býti. Dále Váše Milost pochválili ste nám/ prvotní církve svaté, f. 167b že jí se zpravovati dobrý jest počátek a spasitedlný grumfešt víry svaté křesťanské, a níže pak, jako byšte Váše Milost nám toho pohaněli pravíce, že by v té církvi nebyla dokonále oznámena a vysvětlena svatá víra křesťanská, a ráčili ste přirovnati církev pr- votní k dítěti malému, jako by ona nebyla snad tak dokonalá a rozumná jako církev nynější?. I ovšem, pane milý, podlé své nevinnosti mohla jest býti připodobněna k dítěti a podlé své pokory mohla jest býti maličká, ale ne podlé rozumnosti a božské moudrosti. Nebo první, dary Ducha Svatého mající v hojnosti roz- uměla tomu, která jest vůle boží dobrá, dobře libá a dokonalá; neb se jest ihned za jejího času naplnilo, co jest pán Ježíšb apošto- luom zaslíbil a řka, že mnoho bych vám ještě měl mluviti, ale nemůžete snesti nyní, ale utěšitel Duch Svatý, kteréhož pošle Otec ve jméno mé, tenť vás naučí vší pravdě a zpomene vám všecky věciž. To jest se ihned stalo a naplnilo desátý den po na- nebesavstoupení pána Krista, že Duch Svatý seslán jest na apoštoly tak hojně, že ani kdy prvé ani potom tak znamenitě a zjevně nestalo se to nikdý. Protož církev svatá prvotně takového předivného zprávce majíce brala se jest za chotěm svejm pánem Kristem, nej- blíže šlepějí jeho jako následujíci, nejsouci hlúpá a nerozumná, leč v tom, že jest sobě cti a chvály na světě a zboží a rozkoši neuměla přivesti jako nynější, aniž jest toho se dovtípila, aby takové věci spolu« spojila, kteréž nižádným obyčejem spoluď státi nemohou, jako jest: pokoru spojiti s pejchou, chudobu s bohat- a A XI: toto. b VAII: B. cV AXI opr. m. pův.: spoluo. dV AXI opr. m. pův.: spoluo. a Mat. 7, 16. ß Jan 16, 12. 13. Srov. A II, f. 164a (str. 156). 2 Srov. A II, f. 161a—161b (str. 152). 11.
Strana 164
164 ODPOVĚD BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV. f. 168a stvím, pohanění Kristovo se ctí a chvalou tohoto světa, ponížení s povýšením, trpělivost s ukrutenstvím, aby to všecko člověk jeden míti mohl a sedě na stolici císařské ve vší slávě světské i mohl býti náměstkem chudého a pokorného Krista Ježíše, jakož byl s. Bernardta tak napsal anebo i promluvil papeži Eugeniovi řka, že v těchto věcech/ Konstantínuo jsi náměstek, ale ne Petruova, Ale při tomto, pane milej, prosíme Váší milosti, neračte tak čísti, jako bychom potupovali, neboť věříme pánu Bohu, žeť nás ráčí zachovati od potupování i ode všeho nemilostivého súzení, než toto oznamujem, že tato leta předešlá tyto věci všecky a mnohém více jich kazatelé v této zemi české velmi pilně sou lidem ukazovali a mezi tím sou i řeč doktoruo přivodili, že by nejlepší mistrovství života bylo skutkuov prvotní církve svaté následovatißi. A my sme tak učinili v ouzkosti a v nouzi postaveni jsouce a nevědouce se kam jinam obrátiti, než k tomu základu jistému a prvnímu, jenž jest Kristus Ježíš, mimo nějž žádný jiného položiti nemůž, jakož svatý Pavel píšer. Toho s pomocí boží držeti se míníme, chtíce rádi pokorně věřiti všem věcem, kteréž od věrných křesťa- nuov věřeny býti mají. Nebo i v tom Váše Milost o nás nedobře ste zpraveni, což můžem rozuměti snad podlé toho, jakož mnohé řeči o nás jdú, že bychom při mnohých článcích víry křesťanské pobloudili a s křesťany věrnými se nesrovnávali. I při tom bychom Váši Milost rádi zpravili, že víra mezi námi o pánu Bohu“, o Trojici Svaté, o těle božím i o panně Mariji jest bohdá pravá a dobrá podlé písem apoštolských i prorockých i podlé řeči samého pána Ježíše Krista, jenž on jest ten základ apoštolský i prorocký, na němž dílo založené pevné jest, a kdož se ho chybí, daremné jest jeho stavení všecko, kteréž vzdělává, buď to pak jako jest dělal ten kacíř Mikuláš, k němuž Váše Milost nás přirovnáváte (věříme pánu Bohud, že neslušně), buď to kdožkoli jiný nadut jsa smyslem těla svého a nedrže se hlavy, jakož píše s. Pavel a praví, že ta hlava jest Kristus Ježíš, jenž jest hlava církved svatée, jakož a AXI: Bernarth. bVAXI opr. m. pův.: základuo jistémuo a prvnímuo- cVAXI opr. m. pův.: Bohuo. d V AXI opr. m. pův.: Bohuo. e V AII chybí. a S. Bernardi, abbatis Clarae-Vallensis, De consideratione ad Eugenium tertium liber IV., cap. III. u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 182, str. 776. ß Beda Venerabilis, Homilia X. in dominica post ascensionem Domini u Migne, Patro- logia, ser. lat. t. 94, str. 189. r Narážka na 1. Kor. 3, 10. ô Kol. 2, 18. 19. Srov, „Panu Albrechtovi“ v AI, str. 201, a „Pánuom purgmistru atd. Vysokého Mejta“ v AI, str. 228.
164 ODPOVĚD BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV. f. 168a stvím, pohanění Kristovo se ctí a chvalou tohoto světa, ponížení s povýšením, trpělivost s ukrutenstvím, aby to všecko člověk jeden míti mohl a sedě na stolici císařské ve vší slávě světské i mohl býti náměstkem chudého a pokorného Krista Ježíše, jakož byl s. Bernardta tak napsal anebo i promluvil papeži Eugeniovi řka, že v těchto věcech/ Konstantínuo jsi náměstek, ale ne Petruova, Ale při tomto, pane milej, prosíme Váší milosti, neračte tak čísti, jako bychom potupovali, neboť věříme pánu Bohu, žeť nás ráčí zachovati od potupování i ode všeho nemilostivého súzení, než toto oznamujem, že tato leta předešlá tyto věci všecky a mnohém více jich kazatelé v této zemi české velmi pilně sou lidem ukazovali a mezi tím sou i řeč doktoruo přivodili, že by nejlepší mistrovství života bylo skutkuov prvotní církve svaté následovatißi. A my sme tak učinili v ouzkosti a v nouzi postaveni jsouce a nevědouce se kam jinam obrátiti, než k tomu základu jistému a prvnímu, jenž jest Kristus Ježíš, mimo nějž žádný jiného položiti nemůž, jakož svatý Pavel píšer. Toho s pomocí boží držeti se míníme, chtíce rádi pokorně věřiti všem věcem, kteréž od věrných křesťa- nuov věřeny býti mají. Nebo i v tom Váše Milost o nás nedobře ste zpraveni, což můžem rozuměti snad podlé toho, jakož mnohé řeči o nás jdú, že bychom při mnohých článcích víry křesťanské pobloudili a s křesťany věrnými se nesrovnávali. I při tom bychom Váši Milost rádi zpravili, že víra mezi námi o pánu Bohu“, o Trojici Svaté, o těle božím i o panně Mariji jest bohdá pravá a dobrá podlé písem apoštolských i prorockých i podlé řeči samého pána Ježíše Krista, jenž on jest ten základ apoštolský i prorocký, na němž dílo založené pevné jest, a kdož se ho chybí, daremné jest jeho stavení všecko, kteréž vzdělává, buď to pak jako jest dělal ten kacíř Mikuláš, k němuž Váše Milost nás přirovnáváte (věříme pánu Bohud, že neslušně), buď to kdožkoli jiný nadut jsa smyslem těla svého a nedrže se hlavy, jakož píše s. Pavel a praví, že ta hlava jest Kristus Ježíš, jenž jest hlava církved svatée, jakož a AXI: Bernarth. bVAXI opr. m. pův.: základuo jistémuo a prvnímuo- cVAXI opr. m. pův.: Bohuo. d V AXI opr. m. pův.: Bohuo. e V AII chybí. a S. Bernardi, abbatis Clarae-Vallensis, De consideratione ad Eugenium tertium liber IV., cap. III. u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 182, str. 776. ß Beda Venerabilis, Homilia X. in dominica post ascensionem Domini u Migne, Patro- logia, ser. lat. t. 94, str. 189. r Narážka na 1. Kor. 3, 10. ô Kol. 2, 18. 19. Srov, „Panu Albrechtovi“ v AI, str. 201, a „Pánuom purgmistru atd. Vysokého Mejta“ v AI, str. 228.
Strana 165
ODPOVĚD BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV. 165 i Váše Milost toho ste posvědčili přidavše to, že náměstek jeho papež jest, a jestliže sme my vzali moc od té hlavy k změnění víry, tehdy bychom nebyli scestní. Račte, Váše Milost, věděti jistě, žeť sme nezměnili víry, aniž f. 168b držíme toho, by kdo mohl víru změniti tu, kteráž jest jednou lidem dána od Boha, by pak k tomu měl i papežovo povolení. Neb poněvadž víra jest podstata anebo základ nadějnýcha věcí a důvod nevidědlných a bez ní se nelze libití Bohuba, tehdy ten základ jeden býti má všem lidem, a když jednú založen bude, již má státi pevný až do konce mezi těmi všemi, kteří skrze něj přistupují k Bohu«, věříce, že Buoh jest a žed všech hledajících sebe jest odplatitels. A ten základ první k tomu přivodí lidi, kteříž jej mají, aby odstúpil od nepravosti každý, kdož vzývá jméno boží, jehožto pán Buoh změniti nechce a člověk nemůž, totiž tak změniti, aby jinak věře a nepravosti čině mohl se líbiti pánu Bohue. Než jinak i dobrý člověk můž skrze oklamání diábelské vypadnouti z víry pravé a potom nětco přijíti za víru, ješto nebude víra, ano mnoho toho mezi lidmi běží i nyní, že jakož říkánie mají za modlení a modlení za službu« boží, tak také obyčeje některé zevnitřní mají za víru, kteréž mnohokrát tak dobře lidé zlí mohou za- chovati jako dobří a nebo více, a o ty obyčeje spolu se vadí, hanějí, kaceřují a někdy i zabíjejí. Ale o víru pravú a živú, kteráž jest lásků ozdobena, žádný se vaditi nemůže s svým bližním zvláště nemilostivě a zlobivě, neb ona v sobě zavírá milost a pokoj, který jest učiniti ráčil pán Ježíš skrze své vtělení předrahé, a ten jsúch andělé při jeho narození lidem dobré vůle zvěstovali, ten jsúj také apoštolé v svých listech k věřícím poslaných obecně na počátkuj oznamovali píšíce a říkajíce: Milost vám a pokoj od B(oha) Otce i od pána našeho Ježíše Kristar, pilně pak potom je dále k tomu napomínajíce, aby hleděli té předrahé milosti ne- brati nadarmo, ale aby se vydávali ve všech věcech jako služebníci boži, ve mnohých ctnostech se ustavujíce a hříchův se vystříhajíce, jimiž by mohli ten pokoj mezi sebou a Bohem svým zrušiti, f. 169a ješto k tomu obému, totiž aby člověk ctnostně mohl živ býti, i k tomu, aby se hřichuov varoval, nižádná věc pod nebem lépe a VAXI. opr. m. pův.: nad jiný. b V AXI. opr. m. pův.: Bohuo. c VAXI opr. m. pův.: Bohuo. d V AXI následuje přetržené: k Bohu věříce. e V AXI opr. m. pův.: Bohuo. f V originále: říkáme. g V A XI opr. m. pův.: službuo. hV AXI opr. m. pův.: láskuo. ch AII: sou. 1 AII: sou. jVAXI opr. m. pův.: počátkuo. a Žid. 11, 6. 3 Žid. 11, 6. r Řim, 1, 7 a na mnoze jinde.
ODPOVĚD BRATŘÍ NA PRVNÍ LIST ZAJÍCŮV. 165 i Váše Milost toho ste posvědčili přidavše to, že náměstek jeho papež jest, a jestliže sme my vzali moc od té hlavy k změnění víry, tehdy bychom nebyli scestní. Račte, Váše Milost, věděti jistě, žeť sme nezměnili víry, aniž f. 168b držíme toho, by kdo mohl víru změniti tu, kteráž jest jednou lidem dána od Boha, by pak k tomu měl i papežovo povolení. Neb poněvadž víra jest podstata anebo základ nadějnýcha věcí a důvod nevidědlných a bez ní se nelze libití Bohuba, tehdy ten základ jeden býti má všem lidem, a když jednú založen bude, již má státi pevný až do konce mezi těmi všemi, kteří skrze něj přistupují k Bohu«, věříce, že Buoh jest a žed všech hledajících sebe jest odplatitels. A ten základ první k tomu přivodí lidi, kteříž jej mají, aby odstúpil od nepravosti každý, kdož vzývá jméno boží, jehožto pán Buoh změniti nechce a člověk nemůž, totiž tak změniti, aby jinak věře a nepravosti čině mohl se líbiti pánu Bohue. Než jinak i dobrý člověk můž skrze oklamání diábelské vypadnouti z víry pravé a potom nětco přijíti za víru, ješto nebude víra, ano mnoho toho mezi lidmi běží i nyní, že jakož říkánie mají za modlení a modlení za službu« boží, tak také obyčeje některé zevnitřní mají za víru, kteréž mnohokrát tak dobře lidé zlí mohou za- chovati jako dobří a nebo více, a o ty obyčeje spolu se vadí, hanějí, kaceřují a někdy i zabíjejí. Ale o víru pravú a živú, kteráž jest lásků ozdobena, žádný se vaditi nemůže s svým bližním zvláště nemilostivě a zlobivě, neb ona v sobě zavírá milost a pokoj, který jest učiniti ráčil pán Ježíš skrze své vtělení předrahé, a ten jsúch andělé při jeho narození lidem dobré vůle zvěstovali, ten jsúj také apoštolé v svých listech k věřícím poslaných obecně na počátkuj oznamovali píšíce a říkajíce: Milost vám a pokoj od B(oha) Otce i od pána našeho Ježíše Kristar, pilně pak potom je dále k tomu napomínajíce, aby hleděli té předrahé milosti ne- brati nadarmo, ale aby se vydávali ve všech věcech jako služebníci boži, ve mnohých ctnostech se ustavujíce a hříchův se vystříhajíce, jimiž by mohli ten pokoj mezi sebou a Bohem svým zrušiti, f. 169a ješto k tomu obému, totiž aby člověk ctnostně mohl živ býti, i k tomu, aby se hřichuov varoval, nižádná věc pod nebem lépe a VAXI. opr. m. pův.: nad jiný. b V AXI. opr. m. pův.: Bohuo. c VAXI opr. m. pův.: Bohuo. d V AXI následuje přetržené: k Bohu věříce. e V AXI opr. m. pův.: Bohuo. f V originále: říkáme. g V A XI opr. m. pův.: službuo. hV AXI opr. m. pův.: láskuo. ch AII: sou. 1 AII: sou. jVAXI opr. m. pův.: počátkuo. a Žid. 11, 6. 3 Žid. 11, 6. r Řim, 1, 7 a na mnoze jinde.
Strana 166
166 DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. neposlúží nežli víra pravá, kteráž skrze lásku dělá dobré skutky«, vítězství dává člověku« k přemožení světa. Písma sú k tomu apoštolská; není jich potřeba položiti pro ukrácení, neb již Váše Milost dobře můžete rozuměti, že víry změnění býti nemuož skrze žádného člověka živého na světě, než obyčejů některých zevnitřních můž býti mezi lidmi proměnění, o něž by neměli jedni proti druhým tak zlostně se postavovati, až by snad základ víry a lásky mohli v sobě tudy zrušiti. Nebo mnoho jest na světě rozdíluov při zevnitřních služebnostech, kteréž se dějí jinak při kněžích římských, jinak nětco i při českých, jinak při kněžích řeckých, jinak při arménských, jinak také i mezi námi, a jsú-li ještě kde kteří křesťané na světě, jakož jsúb buďto v Jeruzalemě, buďto v Římě anebo někde jinde, ješto se v zevnitřních obyčejích ne- srovnávají. Ale pak kteřížkoli z těch ze všech v podstatě víry pravé k Bohu a lásky k svým bližním jsú založeni, všickni ti spolu sú církev svatá obecná anebo údové církve svaté obecné, kteřížto oudové rozprostřeni jsouc po všem světě, jichžto jména a počet sám Buoh ví a zná a my jich všech žádáme účastni býti ve všech dobrých věcech, nebo věříce církev svatou obecnú věříme také svatých obcování. Toto jest psal pan Zajíc po druhé bratřím“ do Litomyšle etc.e!: f. 169b Za pozdravení vám bratřím buď žádosti dobrá, křesťanská a spasitedlná a z milosti boží z bludův vyjíti a pevně a stále trvati v jednotě víry svaté, obecné, křesťanské a (abyšte) vzdáléce se od pejchy diábelské a chytrosti jeho pro zavedení od víry, lásky, pokory a poslušenství a neufajíce rozumu svému v zvlášt- nostech i přijali lepší naučení a zprávu, kdež máte z povinnosti křesťanské a spasitedlné hledati, ješto tím se vešken zbor křesťanský zpravuje. a VAXI opr. m. pův.: člověkuo. b AII: sou. c AII: sou. dVAXI opr. m. pův.: pikhartům. e V AII po nadpise jsou 3 řádky prázdné. Nadpis jest psán velikým tučným písmem. a Parafráze Gal. 5, 6. 1 Pisatelem listu jest pan Zajic z Hasenburka a z Kosti, o němž viz pozn. I na str. 133. List byl napsán ještě r. 1488. Zachován jest též v A XI. O poměru tekstu A XI k tekstu AII viz pozn. I na str. 132—133. Zde se béře za základ tekst A XI, ale kvantita se ponechává podle A II.
166 DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. neposlúží nežli víra pravá, kteráž skrze lásku dělá dobré skutky«, vítězství dává člověku« k přemožení světa. Písma sú k tomu apoštolská; není jich potřeba položiti pro ukrácení, neb již Váše Milost dobře můžete rozuměti, že víry změnění býti nemuož skrze žádného člověka živého na světě, než obyčejů některých zevnitřních můž býti mezi lidmi proměnění, o něž by neměli jedni proti druhým tak zlostně se postavovati, až by snad základ víry a lásky mohli v sobě tudy zrušiti. Nebo mnoho jest na světě rozdíluov při zevnitřních služebnostech, kteréž se dějí jinak při kněžích římských, jinak nětco i při českých, jinak při kněžích řeckých, jinak při arménských, jinak také i mezi námi, a jsú-li ještě kde kteří křesťané na světě, jakož jsúb buďto v Jeruzalemě, buďto v Římě anebo někde jinde, ješto se v zevnitřních obyčejích ne- srovnávají. Ale pak kteřížkoli z těch ze všech v podstatě víry pravé k Bohu a lásky k svým bližním jsú založeni, všickni ti spolu sú církev svatá obecná anebo údové církve svaté obecné, kteřížto oudové rozprostřeni jsouc po všem světě, jichžto jména a počet sám Buoh ví a zná a my jich všech žádáme účastni býti ve všech dobrých věcech, nebo věříce církev svatou obecnú věříme také svatých obcování. Toto jest psal pan Zajíc po druhé bratřím“ do Litomyšle etc.e!: f. 169b Za pozdravení vám bratřím buď žádosti dobrá, křesťanská a spasitedlná a z milosti boží z bludův vyjíti a pevně a stále trvati v jednotě víry svaté, obecné, křesťanské a (abyšte) vzdáléce se od pejchy diábelské a chytrosti jeho pro zavedení od víry, lásky, pokory a poslušenství a neufajíce rozumu svému v zvlášt- nostech i přijali lepší naučení a zprávu, kdež máte z povinnosti křesťanské a spasitedlné hledati, ješto tím se vešken zbor křesťanský zpravuje. a VAXI opr. m. pův.: člověkuo. b AII: sou. c AII: sou. dVAXI opr. m. pův.: pikhartům. e V AII po nadpise jsou 3 řádky prázdné. Nadpis jest psán velikým tučným písmem. a Parafráze Gal. 5, 6. 1 Pisatelem listu jest pan Zajic z Hasenburka a z Kosti, o němž viz pozn. I na str. 133. List byl napsán ještě r. 1488. Zachován jest též v A XI. O poměru tekstu A XI k tekstu AII viz pozn. I na str. 132—133. Zde se béře za základ tekst A XI, ale kvantita se ponechává podle A II.
Strana 167
DRUHÝ LIST ŽAJÍCŮV BRATŘÍM. 167 Na mou k vám poslanou ceduli odpisujete nejprvé, že byšte rádi srozuměli, co mám za grunta aneb základ víry obecné křesťanské, a při tom vyznávajíce věření v Boha Otce i Syna i Ducha Svatého, že to u víře pevně držíte etc. i na tom jest základ víry, neb bychom tomu a v tom nevěřili, všecky věcib jiné byly by jalové a neužitečné. Ale není na tom dosti u Boha« věřiti, neb Židé i pohané v Boha věří, ale rozličně a bludně, ale v Boha věříce i o Bohu věřiti i Bohu věřiti, totiž o vtělení a narození pána našeho Ježíše Krista, Syna božího narozeného z čisté a nepoškvrněné panny Marijec, kterýžto jsa Buoh a člověk i ráčil v tělesenství svém pro náše vykoupení ukrutnou smrt podstoupiti a svou pře- svatou krev proliti a mocně z mrtvých vstáti a z milosti své božské nesmírné všem křesťanům věrným na památku svého umučení se voslavitid pod zpuosoboue chleba a vína, jakož jeho svatá milost ráčil slovy svými potvrditi a jistotu k věření ubezpečiti podav učedlníkům svým a řka: To jest zajisté tělo mé, kteréž za vás zrazeno bude, a teď jest krev má, kteráž za mnohé prolita bude, a to čiňte na mú památku etc. A Bohu věřiti ty sou mnohé věci potřebné k spasení, a zvláště jakožto přikázaní boží a zákon svatý řeči Boha a pána našeho Ježíše Krista skrze evanjelisty svaté popsané, také řeči Boha Ducha Svatého skrze proroky ohlášené a potom skrze apoštoly svaté a znamenité v dvanácti článcích víry křesťanské, jakožto: Věřím v Boha, Otce všemohúcího etc., v kteréžto víře ku posledku« od svatých apoštoluov/ také jeden článekh víry vysloven jest: Věřím církev svatú obecnú, t(otiž) kteráž jest již Bohem v nás utvrzena a bude obecná v křesťanech do skonání světa, ta a ne jiná, ne pokůtná, ne v nově smyšlená, kteréžto církve obecné svaté chot a hlava jest pán Kristus a ná- městek jeho byl svatý Petr apoštol a potom potomní biskupi římští, jakož o tom vyznávají a svědčích široce mnozí doktorové světí, kterýmžto máme věřiti nápodobně jako čtení svatému, neb oboje, totižto čtení svaté a rozum doktorův svatých, máme popsáno ne od Boha aneb pána našeho Ježíše Krista samého, ale skrze lidi svaté, totižto zákon a čtení skrze evanjelisty a na to výklad f. 170 a a V A XI opr. m. pův.: krunt. b VAXI opr. m. pův.: víry. c A II: Maria. d AII: oslaviti. e V AXI bylo původně: způsobú. fVAXI opr. m. pův.: pa- mátkuo. g VAXI opr. m. pův.: posledkuo. h VAXI pův.: člověk, ch V AXI opr. m. pův.: svěří. a VAXI po straně znameni: 3. Mat. 26, 26. 28. Srov. A II, f. 165a (str. 158—159).
DRUHÝ LIST ŽAJÍCŮV BRATŘÍM. 167 Na mou k vám poslanou ceduli odpisujete nejprvé, že byšte rádi srozuměli, co mám za grunta aneb základ víry obecné křesťanské, a při tom vyznávajíce věření v Boha Otce i Syna i Ducha Svatého, že to u víře pevně držíte etc. i na tom jest základ víry, neb bychom tomu a v tom nevěřili, všecky věcib jiné byly by jalové a neužitečné. Ale není na tom dosti u Boha« věřiti, neb Židé i pohané v Boha věří, ale rozličně a bludně, ale v Boha věříce i o Bohu věřiti i Bohu věřiti, totiž o vtělení a narození pána našeho Ježíše Krista, Syna božího narozeného z čisté a nepoškvrněné panny Marijec, kterýžto jsa Buoh a člověk i ráčil v tělesenství svém pro náše vykoupení ukrutnou smrt podstoupiti a svou pře- svatou krev proliti a mocně z mrtvých vstáti a z milosti své božské nesmírné všem křesťanům věrným na památku svého umučení se voslavitid pod zpuosoboue chleba a vína, jakož jeho svatá milost ráčil slovy svými potvrditi a jistotu k věření ubezpečiti podav učedlníkům svým a řka: To jest zajisté tělo mé, kteréž za vás zrazeno bude, a teď jest krev má, kteráž za mnohé prolita bude, a to čiňte na mú památku etc. A Bohu věřiti ty sou mnohé věci potřebné k spasení, a zvláště jakožto přikázaní boží a zákon svatý řeči Boha a pána našeho Ježíše Krista skrze evanjelisty svaté popsané, také řeči Boha Ducha Svatého skrze proroky ohlášené a potom skrze apoštoly svaté a znamenité v dvanácti článcích víry křesťanské, jakožto: Věřím v Boha, Otce všemohúcího etc., v kteréžto víře ku posledku« od svatých apoštoluov/ také jeden článekh víry vysloven jest: Věřím církev svatú obecnú, t(otiž) kteráž jest již Bohem v nás utvrzena a bude obecná v křesťanech do skonání světa, ta a ne jiná, ne pokůtná, ne v nově smyšlená, kteréžto církve obecné svaté chot a hlava jest pán Kristus a ná- městek jeho byl svatý Petr apoštol a potom potomní biskupi římští, jakož o tom vyznávají a svědčích široce mnozí doktorové světí, kterýmžto máme věřiti nápodobně jako čtení svatému, neb oboje, totižto čtení svaté a rozum doktorův svatých, máme popsáno ne od Boha aneb pána našeho Ježíše Krista samého, ale skrze lidi svaté, totižto zákon a čtení skrze evanjelisty a na to výklad f. 170 a a V A XI opr. m. pův.: krunt. b VAXI opr. m. pův.: víry. c A II: Maria. d AII: oslaviti. e V AXI bylo původně: způsobú. fVAXI opr. m. pův.: pa- mátkuo. g VAXI opr. m. pův.: posledkuo. h VAXI pův.: člověk, ch V AXI opr. m. pův.: svěří. a VAXI po straně znameni: 3. Mat. 26, 26. 28. Srov. A II, f. 165a (str. 158—159).
Strana 168
168 DRUHÝ LIST ŽAJÍCŮV BRATŘÍM. f. 170b a rozum skrze doktory, oboje svaté a od církve svaté pevně za pravdu přijaté a utvrzené, jakož pak mnohé jsou důvody a písma o církvi svaté obecné a zřízené a poslušenství zřízeném k ná- městkuom božím a svatého Petra, k té stolici apoštolské a římské, ale mně sprostnému a neučenému jest nemožné všecko vypsati. Ale proto, pokudž mohu pamatovati, svatý Rehoř pokládá: Žád- nému nesluší chtíti aneb moci přestúpiti apoštolských náměstkův přikázaní ani našeho zřízení a přisluhování, kteréhožto láska náše povinna jest následovati. Protož pádem své zlostia bud potupenb, který by koli apoštolských náměstkův protiviti se chtěl nálezkům, ani více místa měj mezi kněžími, ale vyobcován bud od svatého přisluhování, ani o jeho soudu potom kdo péči měj, neb již odsouzen jest od svaté církve apoštolské svým neposlu- šenstvím a všetečností a žádnéhod takového býti nepochybůja etc. A napřed také tato řeč stojí napsaná od téhož svatého: Zajisté k zrcadlu a k příkladu postaven jest kostel římský, nad nímžto nás ráčil pán Kristus vládařem učiniti. Cokolivěk ustaví, cokolivěk řídí, věčně bez porušení zachováno má býtir. A kdo by proti tomu byl, co o takovém držáno má býtič, svatý Lev zapsal jest k biskupům brintanským a dí velikým hlasem: Nebojím se pově- děti, že ktokolie svatých otcuov ustanovení, jenž slovou canones, buďto biskup neb kněz neb lejk, nepřijímá, že jim víra křesťanská ani apoštolská ani svaté čtení není k spasení«. A více s. Rehoř pokládá a píšeš Konstantinopolitánským takto: Kolikrátkoli která pochybnost vznikne, aby o tom rozum vzali, jemuž nerozumějí, neb dobrovolně, kteříž své duše spasení žádají, ku papežské stolici přijděte o rozeznání anebo souday. Budou-li tak zatvrzenih, že nebudou chtíti naučení přijíti, o takových psáno jest: Hříšník, když v hlubokost zlého upadne a zanedbává, potřebí jest, aby a V AXI opr. m. pův.: žalosti. bV AXI pův.: povolán. c VAXI pův. opr. v: apoštolským náměstkuom, ale oprava zrušena. d V AXI opr. m. pův.: žádám. e AII: kdokoli. f V AXI následuje neplatné: jim. g VAXI původně bylo: snad. h V AXI bylo původně: zavřeni. a Decreti Gratiani prima pars, distinctionis XIX c. V et pars II § 1: „Nulli fas est“ ... (Friedberg, Corpus iuris canonici 1, 61). Srov. Gregorii papae IV epistolae u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 106, str. 855—856. Po straně v AII: S. Řehoř. 7 Tohoto místa se mi nepodařilo zjistiti. V AII po straně připsáno touž rukou jako tekst: s. Lev. e Decreti Gratiani prima pars distinctionis XX c. I. „De libellis“... (Friedberg, Corpus iuris canonici 1, 65—66). Srov. Leonsi papae IV., Epistolae et decreta u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 115, str. 667. VA II po straně připsáno: s. Rehoř. 7 Tohoto místa se mi nepodařilo zjistiti.
168 DRUHÝ LIST ŽAJÍCŮV BRATŘÍM. f. 170b a rozum skrze doktory, oboje svaté a od církve svaté pevně za pravdu přijaté a utvrzené, jakož pak mnohé jsou důvody a písma o církvi svaté obecné a zřízené a poslušenství zřízeném k ná- městkuom božím a svatého Petra, k té stolici apoštolské a římské, ale mně sprostnému a neučenému jest nemožné všecko vypsati. Ale proto, pokudž mohu pamatovati, svatý Rehoř pokládá: Žád- nému nesluší chtíti aneb moci přestúpiti apoštolských náměstkův přikázaní ani našeho zřízení a přisluhování, kteréhožto láska náše povinna jest následovati. Protož pádem své zlostia bud potupenb, který by koli apoštolských náměstkův protiviti se chtěl nálezkům, ani více místa měj mezi kněžími, ale vyobcován bud od svatého přisluhování, ani o jeho soudu potom kdo péči měj, neb již odsouzen jest od svaté církve apoštolské svým neposlu- šenstvím a všetečností a žádnéhod takového býti nepochybůja etc. A napřed také tato řeč stojí napsaná od téhož svatého: Zajisté k zrcadlu a k příkladu postaven jest kostel římský, nad nímžto nás ráčil pán Kristus vládařem učiniti. Cokolivěk ustaví, cokolivěk řídí, věčně bez porušení zachováno má býtir. A kdo by proti tomu byl, co o takovém držáno má býtič, svatý Lev zapsal jest k biskupům brintanským a dí velikým hlasem: Nebojím se pově- děti, že ktokolie svatých otcuov ustanovení, jenž slovou canones, buďto biskup neb kněz neb lejk, nepřijímá, že jim víra křesťanská ani apoštolská ani svaté čtení není k spasení«. A více s. Rehoř pokládá a píšeš Konstantinopolitánským takto: Kolikrátkoli která pochybnost vznikne, aby o tom rozum vzali, jemuž nerozumějí, neb dobrovolně, kteříž své duše spasení žádají, ku papežské stolici přijděte o rozeznání anebo souday. Budou-li tak zatvrzenih, že nebudou chtíti naučení přijíti, o takových psáno jest: Hříšník, když v hlubokost zlého upadne a zanedbává, potřebí jest, aby a V AXI opr. m. pův.: žalosti. bV AXI pův.: povolán. c VAXI pův. opr. v: apoštolským náměstkuom, ale oprava zrušena. d V AXI opr. m. pův.: žádám. e AII: kdokoli. f V AXI následuje neplatné: jim. g VAXI původně bylo: snad. h V AXI bylo původně: zavřeni. a Decreti Gratiani prima pars, distinctionis XIX c. V et pars II § 1: „Nulli fas est“ ... (Friedberg, Corpus iuris canonici 1, 61). Srov. Gregorii papae IV epistolae u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 106, str. 855—856. Po straně v AII: S. Řehoř. 7 Tohoto místa se mi nepodařilo zjistiti. V AII po straně připsáno touž rukou jako tekst: s. Lev. e Decreti Gratiani prima pars distinctionis XX c. I. „De libellis“... (Friedberg, Corpus iuris canonici 1, 65—66). Srov. Leonsi papae IV., Epistolae et decreta u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 115, str. 667. VA II po straně připsáno: s. Rehoř. 7 Tohoto místa se mi nepodařilo zjistiti.
Strana 169
DRUHÝ LIST ŽAJÍCŮV BRATŘÍM. 169 byli od takové stolice přitrženi k spasení aneb, aby nebyli zatra- ceni, skrze světskú moc přečištěnia. A Mikuláš (II.) papežß píše Mediolánským, že kostel římský v svém úřadu ustaven jest samým pánem Kristem, když svatému Petru života věčného klíčníka zemského i nebeského císařství práva poručilr. A dále: Protož nižádní zemští nálezkové3, ale to slovo', jímžto ustaveno jest nebe i země, jímžto všickni ovšem stvořeni sou živlové, ustavilo jest kostel aneb církev římskú, jehož obdarování užívá, kteréhožto úřadu mocí jest ozdobena. I protož není pochybnost, ktožkolivěk kterému kostelu práva ujímá, jemu bezpráví činí, ale kdožkolivěk římské církvi obdarování chce odjíti, dané jí od hlavy nejvyšší všech kostelův, bez pochybení upadá v kacířství. A takový po- něvádž se shledává nespravedlivý, nazván má býti kacíř, neb víru zajisté ruší, ktor proti té činí, jenž jest rodička vírys. Také s. Jeroným píše a pokládá: Tato víra jest, papeži nejblahoslave- nější, kteréžto v církvi svaté obecné naučili sme se, také vždy drželi sme, v nížto, ačby co nedospěle postaveno bylo aneb ne- opatrně, opraviti žádáme od tebe, jenž Petrovu stolici držíš i víru. Protož jestliže jest toto náše vyznání pravéd, rozeznáním tvého apoštolství ztvrzeno bude, kdožkolivěk/ mne chtěl by viniti, aby se nedospělým nebo zlobivým aneb nekřesťanem, ale kacířem býti seznal, neb svatá církev římská, jenž vždycky bez poškvrny zůstala božím zřízením a svatého Petra s pomocí, i v budoucím věku zůstává bez všelikého kacířstva a narčení pevná a nepo- hnutedlnáš. Hle, bratří, kterak ten veliký svatý doktor pokorně se poddává k napravení od té moci apoštolské! I učiňtež vy též a budete jeho následovníci! Také svatý Rehoř píše a pokládá: V hříchy pohanstva upadá, kdož se křesťanem býti nazývá a stolice f. 171 a V A XI opr. m. pův.: nežádným zemským nálezkům. b A II: kdožkolivěk. c AII: kdo. d V AXI připsáno j. r. e V AXI opr. m. pův.: bude. fVAXI původně: nautení. V AII: naučení. a Místa tohoto se mi nepodařilo zjistiti. PV A II po straně touž rukou jako tekst: Mikuláš papež. r Decreti Gratiani prima pars, distinctionis XXII c. I „Omnes sive patriarchae"... (Friedberg, Corpus iuris canonici I, 73.) Srov. Mansi, Sacror. concilliorum ... collectio, t. XIX, str. 888. ô V A XI po straně rukou, jež prováděla opravy: lžička. s Decreti Gratiani prima pars, distinctionis XXII c. I „Omnes sive patriarchae“ ... (Friedberg, Corpus iuris canonici I. 73). Srov. Mansi, Sacror. concilior. n. et ampl. collectio, t. XIX, str. 888. « Decretum Gratiani c. XIV C. XXIV. q. 1. (Friedberg, Corpus iuris canonici I, 970). Podle poznámky 137 není citované místo ze spisů Jeronymových. 7 V A II po straně připsáno: s. Řehoř.
DRUHÝ LIST ŽAJÍCŮV BRATŘÍM. 169 byli od takové stolice přitrženi k spasení aneb, aby nebyli zatra- ceni, skrze světskú moc přečištěnia. A Mikuláš (II.) papežß píše Mediolánským, že kostel římský v svém úřadu ustaven jest samým pánem Kristem, když svatému Petru života věčného klíčníka zemského i nebeského císařství práva poručilr. A dále: Protož nižádní zemští nálezkové3, ale to slovo', jímžto ustaveno jest nebe i země, jímžto všickni ovšem stvořeni sou živlové, ustavilo jest kostel aneb církev římskú, jehož obdarování užívá, kteréhožto úřadu mocí jest ozdobena. I protož není pochybnost, ktožkolivěk kterému kostelu práva ujímá, jemu bezpráví činí, ale kdožkolivěk římské církvi obdarování chce odjíti, dané jí od hlavy nejvyšší všech kostelův, bez pochybení upadá v kacířství. A takový po- něvádž se shledává nespravedlivý, nazván má býti kacíř, neb víru zajisté ruší, ktor proti té činí, jenž jest rodička vírys. Také s. Jeroným píše a pokládá: Tato víra jest, papeži nejblahoslave- nější, kteréžto v církvi svaté obecné naučili sme se, také vždy drželi sme, v nížto, ačby co nedospěle postaveno bylo aneb ne- opatrně, opraviti žádáme od tebe, jenž Petrovu stolici držíš i víru. Protož jestliže jest toto náše vyznání pravéd, rozeznáním tvého apoštolství ztvrzeno bude, kdožkolivěk/ mne chtěl by viniti, aby se nedospělým nebo zlobivým aneb nekřesťanem, ale kacířem býti seznal, neb svatá církev římská, jenž vždycky bez poškvrny zůstala božím zřízením a svatého Petra s pomocí, i v budoucím věku zůstává bez všelikého kacířstva a narčení pevná a nepo- hnutedlnáš. Hle, bratří, kterak ten veliký svatý doktor pokorně se poddává k napravení od té moci apoštolské! I učiňtež vy též a budete jeho následovníci! Také svatý Rehoř píše a pokládá: V hříchy pohanstva upadá, kdož se křesťanem býti nazývá a stolice f. 171 a V A XI opr. m. pův.: nežádným zemským nálezkům. b A II: kdožkolivěk. c AII: kdo. d V AXI připsáno j. r. e V AXI opr. m. pův.: bude. fVAXI původně: nautení. V AII: naučení. a Místa tohoto se mi nepodařilo zjistiti. PV A II po straně touž rukou jako tekst: Mikuláš papež. r Decreti Gratiani prima pars, distinctionis XXII c. I „Omnes sive patriarchae"... (Friedberg, Corpus iuris canonici I, 73.) Srov. Mansi, Sacror. concilliorum ... collectio, t. XIX, str. 888. ô V A XI po straně rukou, jež prováděla opravy: lžička. s Decreti Gratiani prima pars, distinctionis XXII c. I „Omnes sive patriarchae“ ... (Friedberg, Corpus iuris canonici I. 73). Srov. Mansi, Sacror. concilior. n. et ampl. collectio, t. XIX, str. 888. « Decretum Gratiani c. XIV C. XXIV. q. 1. (Friedberg, Corpus iuris canonici I, 970). Podle poznámky 137 není citované místo ze spisů Jeronymových. 7 V A II po straně připsáno: s. Řehoř.
Strana 170
170 DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. f. 171b apoštolské zhrdá poslouchati«. Také svatý Lupus dí: Všichniß, kteřížto o svátosti těla a krve pána našeho ležíše Krista aneb o křtu neb hříchuov zpovídaní a manželstva aneb o jiných svá- tostech kostelních jinak rozuměti a učiti se nebojí, nežli svatá církev římská káže a drží, za kacíře závazkem věčné klátby zavazujemr. Také dále svatý Agaton k biskupůma takto píše: Všechna ustavení stolice apoštolské mají přijata býti, jako by samého Petra hlasem byli stvrzenis. A svatý Innocent(i)us: že Petrem nazván jest každý papež, a to protoš, že víru, ouřad i stolici jeho drží a zpravujen. Také dále svatý Augustin mluvía o víře k Petrovi i dí: Silně drž a a nikoli nepochybůj, každého kacířeb a odřezance ve jméno Otce i Syna i Ducha Svatého pokřtěných, jestliže nebude v církvi svaté obecné shromážděn, by kterakkolivěk almužny činil, a by pro páně Kristovo jméno také krev svou vylil, nižádným obyčejem nemůž spasen býti každý člověk, kterýž svaté církve obecné nedrží jednoty. Ani křest, ani almužna, kterakkolivěk hojná, ani smrt pro jméno pána Krista podstúpená prospěti můž k spasení, dokudž v něm kacířstvo aneb odřezanstvo trvá, jenž vede k věčnému zatracení*d etc. V latinské řeči ty všecky věci v dekrétě nebo v jiných knihách k lepšímu rozumu se pokládají nežli v české řeči můž se vysloviti, i kdož toho žádá k lepšímu rozumu přijíti, utec se k těm, jenž toho dospělost mají naučením. Ale praví se o vás, i takéé znamenal sem to u vašem sepsáni, kteréž ste mi napsalie, že snad doktory svaté potupujete a zamítáte. I jestli tak, tehdá hrubě musíte v bludy zacházeti, když toliko rozumům svým mdlým úfajíce a rozumův těch následovati nechtíce, a AII: mluvě. b V AXI následuje přetržené: a. c Má býti vlastně: že každý kacíř, poněvadž spisovatel nedovedl náležitě vyjádřiti latinského akkusa- tivu s infinitivem. d Spisovatel interpunguje jinak, než novější vydavatelé citovaného spisu. Viz originál uvedený v poznámce a. e V AII chybl: i takéX sepsali. a Tohoto místa se mi nepodařilo zjistiti. BVAII po straně připsáno: s. Lupus. VA XI po straně rukou, která tekst opravovala: Od skutku jméno. v Tohoto místa se mi nepodařilo nalézti. Migne z četných jeho listů otiskuje jen 2; ostatní jsou nezvěstné. ôV AII po straně: s. Agaton. s Decreti Gratianí prima pars, distinctionis XIX c. 2 (Friedberg, Corpus iuris canonici 1, 60). "VAH po straně: s. Innocentius. 7 Tohoto místa se mi nepodařilo zjistiti. » Fulgentius, Ruspensis episcopus, De fide ad Petrum diaconum liber unus sive Regula verae fidei cap. XXXIX u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 40, str. 776. Srov. Decretum Gratiani c. 55 C. 1. qu. 1. (Friedberg, Corpus iuris canonici I, 379), kde však se cituje 36. kap. spisu Fulgentiova, pokládaného za spis Augustinův.
170 DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. f. 171b apoštolské zhrdá poslouchati«. Také svatý Lupus dí: Všichniß, kteřížto o svátosti těla a krve pána našeho ležíše Krista aneb o křtu neb hříchuov zpovídaní a manželstva aneb o jiných svá- tostech kostelních jinak rozuměti a učiti se nebojí, nežli svatá církev římská káže a drží, za kacíře závazkem věčné klátby zavazujemr. Také dále svatý Agaton k biskupůma takto píše: Všechna ustavení stolice apoštolské mají přijata býti, jako by samého Petra hlasem byli stvrzenis. A svatý Innocent(i)us: že Petrem nazván jest každý papež, a to protoš, že víru, ouřad i stolici jeho drží a zpravujen. Také dále svatý Augustin mluvía o víře k Petrovi i dí: Silně drž a a nikoli nepochybůj, každého kacířeb a odřezance ve jméno Otce i Syna i Ducha Svatého pokřtěných, jestliže nebude v církvi svaté obecné shromážděn, by kterakkolivěk almužny činil, a by pro páně Kristovo jméno také krev svou vylil, nižádným obyčejem nemůž spasen býti každý člověk, kterýž svaté církve obecné nedrží jednoty. Ani křest, ani almužna, kterakkolivěk hojná, ani smrt pro jméno pána Krista podstúpená prospěti můž k spasení, dokudž v něm kacířstvo aneb odřezanstvo trvá, jenž vede k věčnému zatracení*d etc. V latinské řeči ty všecky věci v dekrétě nebo v jiných knihách k lepšímu rozumu se pokládají nežli v české řeči můž se vysloviti, i kdož toho žádá k lepšímu rozumu přijíti, utec se k těm, jenž toho dospělost mají naučením. Ale praví se o vás, i takéé znamenal sem to u vašem sepsáni, kteréž ste mi napsalie, že snad doktory svaté potupujete a zamítáte. I jestli tak, tehdá hrubě musíte v bludy zacházeti, když toliko rozumům svým mdlým úfajíce a rozumův těch následovati nechtíce, a AII: mluvě. b V AXI následuje přetržené: a. c Má býti vlastně: že každý kacíř, poněvadž spisovatel nedovedl náležitě vyjádřiti latinského akkusa- tivu s infinitivem. d Spisovatel interpunguje jinak, než novější vydavatelé citovaného spisu. Viz originál uvedený v poznámce a. e V AII chybl: i takéX sepsali. a Tohoto místa se mi nepodařilo zjistiti. BVAII po straně připsáno: s. Lupus. VA XI po straně rukou, která tekst opravovala: Od skutku jméno. v Tohoto místa se mi nepodařilo nalézti. Migne z četných jeho listů otiskuje jen 2; ostatní jsou nezvěstné. ôV AII po straně: s. Agaton. s Decreti Gratianí prima pars, distinctionis XIX c. 2 (Friedberg, Corpus iuris canonici 1, 60). "VAH po straně: s. Innocentius. 7 Tohoto místa se mi nepodařilo zjistiti. » Fulgentius, Ruspensis episcopus, De fide ad Petrum diaconum liber unus sive Regula verae fidei cap. XXXIX u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 40, str. 776. Srov. Decretum Gratiani c. 55 C. 1. qu. 1. (Friedberg, Corpus iuris canonici I, 379), kde však se cituje 36. kap. spisu Fulgentiova, pokládaného za spis Augustinův.
Strana 171
DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 171 kteřížto darem Ducha Svatého osvítili nám rozumy, a což jsúa psali, byť nepravost a křivda byla, nikoli by toho církev svatá nepo- tvrdila a oni také nebyli by v počtu svatých. I vostřežb vás toho pán Buoh, nebo byšte hmotnému a prostému textu toliko chtěli rozuměti, zavedli byšte se jakožto Židé, kteříž řečení“ pána spasitele našeho netoliko byli nesrozumělid, ale více se na niche pohoršili. Než pán spasitel náš opatřil v tom učedlníky své, aby také v po- horšení a zablúzení nepřišli, a řka: Řeč, kterouž sem mluvil, duch a život jestu, totiž duchovně má tomu rozumíno býti. A dále ráčil říci: Vám jest dáno znáti tajemství boží, ale jiným u příkladu, aby vidouce neviděli a slyšíce nesrozumělie. Také psáno jest: Litera (totižto text) zabíjí a duch (totižto výklad v rozumu) ob- živuje etc.) Také, bratří, dotkli ste toho, že se modlíte pánu Bohu a doufajíce i na jeho svaté sliby zpoléhajíce, že diábel chytrostí svou vás z víry nesvede a v poblúzení, jakož to širšími slovy položili stel. I ovšem dobré jest modlení, ale podlé položení v písmích svatých, že ta modlitba, kteráž se děje v jednotě církve svaté, jest pánu Bohu příjemná a vzácnágô, ale kteříž z jednoty víry a zřízenosti církve svaté vystúpí a oddělí se, u veliký smrtedelný hřích a v blud upadnou. A psáno jest: Buoh hříšných neslyšís, ano se Židé, pohané i kacíři Bohu modlí a proto v svých bludích trvají. A dále píšete v širších slovích, že to oddělení bratří váši učinili z potřeby a z nouze pro růz nici a rozdvojení a hanění od f. 172a kněží s obou stran, jmenujíce římské a české?. Hle, co jest diábel chytrý, več jest vás uvedl, že jste patřili na různice české, ale nerozpomínali ste se na jednotu a svornost i poslušnostl všeho křesťanství i upadli ste v bludnů zvláštnost obojí stranu potu- pivše. Ale poněvádž stech té nesvornosti a různice české litovali, křesťanské by bylo do vás, abyšte nehoršíce se a neodstupujíce od poslušenství, nesmýšlejíce sobě k své líbosti nových řáduoj a a AII: sou. bAII: ostřez. CV AXI místo: kteříž řečem, bylo původně: k řečí. d V AXI původně: srozuměli. e V AXI připsáno jinou rukou: na nich. IVAXI opraveno m. pův.: vidíce. g V A XI následuje neplatné: ale kteříž z jednoty víry a zřízenosti církve svaté jest pánu Bohu příjemna a vzácna. h VAIIi XI následuje omylem: oboji podle následujícího: zvláštnost obojí ch V AXI přetržené: se. i VAXI připsáno j. r. jVAXI opr. m. pův.: řady. a Jan 6, 63. Mat. 13, 11. r 2 Kor. 3, 6. ô Narážka na Mat. 18, 18. 20. € Jan 9, 31. Srov. A II, f. 165a (str. 159). Srov. A II, f. 165b (str. 160).
DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 171 kteřížto darem Ducha Svatého osvítili nám rozumy, a což jsúa psali, byť nepravost a křivda byla, nikoli by toho církev svatá nepo- tvrdila a oni také nebyli by v počtu svatých. I vostřežb vás toho pán Buoh, nebo byšte hmotnému a prostému textu toliko chtěli rozuměti, zavedli byšte se jakožto Židé, kteříž řečení“ pána spasitele našeho netoliko byli nesrozumělid, ale více se na niche pohoršili. Než pán spasitel náš opatřil v tom učedlníky své, aby také v po- horšení a zablúzení nepřišli, a řka: Řeč, kterouž sem mluvil, duch a život jestu, totiž duchovně má tomu rozumíno býti. A dále ráčil říci: Vám jest dáno znáti tajemství boží, ale jiným u příkladu, aby vidouce neviděli a slyšíce nesrozumělie. Také psáno jest: Litera (totižto text) zabíjí a duch (totižto výklad v rozumu) ob- živuje etc.) Také, bratří, dotkli ste toho, že se modlíte pánu Bohu a doufajíce i na jeho svaté sliby zpoléhajíce, že diábel chytrostí svou vás z víry nesvede a v poblúzení, jakož to širšími slovy položili stel. I ovšem dobré jest modlení, ale podlé položení v písmích svatých, že ta modlitba, kteráž se děje v jednotě církve svaté, jest pánu Bohu příjemná a vzácnágô, ale kteříž z jednoty víry a zřízenosti církve svaté vystúpí a oddělí se, u veliký smrtedelný hřích a v blud upadnou. A psáno jest: Buoh hříšných neslyšís, ano se Židé, pohané i kacíři Bohu modlí a proto v svých bludích trvají. A dále píšete v širších slovích, že to oddělení bratří váši učinili z potřeby a z nouze pro růz nici a rozdvojení a hanění od f. 172a kněží s obou stran, jmenujíce římské a české?. Hle, co jest diábel chytrý, več jest vás uvedl, že jste patřili na různice české, ale nerozpomínali ste se na jednotu a svornost i poslušnostl všeho křesťanství i upadli ste v bludnů zvláštnost obojí stranu potu- pivše. Ale poněvádž stech té nesvornosti a různice české litovali, křesťanské by bylo do vás, abyšte nehoršíce se a neodstupujíce od poslušenství, nesmýšlejíce sobě k své líbosti nových řáduoj a a AII: sou. bAII: ostřez. CV AXI místo: kteříž řečem, bylo původně: k řečí. d V AXI původně: srozuměli. e V AXI připsáno jinou rukou: na nich. IVAXI opraveno m. pův.: vidíce. g V A XI následuje neplatné: ale kteříž z jednoty víry a zřízenosti církve svaté jest pánu Bohu příjemna a vzácna. h VAIIi XI následuje omylem: oboji podle následujícího: zvláštnost obojí ch V AXI přetržené: se. i VAXI připsáno j. r. jVAXI opr. m. pův.: řady. a Jan 6, 63. Mat. 13, 11. r 2 Kor. 3, 6. ô Narážka na Mat. 18, 18. 20. € Jan 9, 31. Srov. A II, f. 165a (str. 159). Srov. A II, f. 165b (str. 160).
Strana 172
172 DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. f. 172b víry proti jednotě církve svaté, i učinili přikladem svatých apoštoluov, kteřížto pro nedostatek rozumu u víře a pro roztržení nových křesťanuov i utíkali se na radu k svatémua Petru, náměstku božímu. Též i vy byšte tak učinili k nynějšímu Petrovi a skrze něho hleděli k napravení jich různic, znajíce, že sami sebou toho provesti a napraviti nemožné jest! Ale této různice, kteréž jsteb litovali, sami ste sobě v škodnější upadli. Dále o poslušenství dotkli ste, že sem nepoložil, v čem záleží to poslušenství, a při konci toho artikule položili ste, že ta řeč pána Krista: Seděli sou na stolici Mojžíšově« etc, byla jest o kněžích pokolení levitského etc. I znáte to dobře, že všeliká podobenství a figury, kteréž se dály za Starého zákona, potom přišly ku přísnější pravdě v Novém zákoně, jakož pak spasitel náš potvrdil toho svou řečí o té stolici, totižto úřadu a moci, a řka: Kdo vás slyší, mne slyší, a kdo vámi zhrzí, mnou zhrzíß a na té stolici usadil prvotně s. Petra a potomně naměstky jeho. Ale vy pohříchu diábelským zavedením první pohoršení vzali ste pro některé zlé a neřádné kněží i odstúpili ste od obce křesťanské a jednoty víry. Druhé pohoršení béřete sobě zhrzením stolicec apo- štolské pro zboží nadaná a pro pýchu chodu od šatství etc.2 a tak hledíte k zevnitřnosti a ne k vnitřnosti. Však víte, že Buoh všemohúcí jest ne jako my/ lidé hlúpí, ale hledí, co od srdce po- chází. Však tak za přirozeného zákona i zaslíbeného a aj potomně patriarchové i prorocid i moci a povýšenosti duchovní i světské měli sou zboží i chod poctivější i povýšenější k rozeznání nad obecné lidi, avšak jsúe z té příčiny nad nimi lidé se nepohoršovali, ale poslušenství k nim zachovávali. Také na příklad toho pán a spasitel náš z rozličných stavův bohatých i chudých ráčil sobě vyvoliti a svatý Bartoloměj maje knížecí oděv na sobě chodil za pánem Kristem a proto neráčil jemu rozkázati jeho svléci, ale ještě na příklad potomním, kdož jest pokorného srdce, že zboží ani rúcho žádného tím nepohorší, neb se čte, že to roucho na svatém Bartoloměji nezvetšelor. Nu, bratří«, poněvádž se nah tom horšíte a chcete býti vtipní, uzříce sedláka v kukle, an pěšky jde, a preláta a V AXI původně: svatýmu. b AII: ste. cV AXI opr, m. pův.: zřízením stolici. d VAXI opr. m. pův.: patriarchy i proroky. e AII: sou. fV AXI opr. m. pův.: majíce. g V AXI podtrženo: nu, bratří. h V AXI opr. m. pův.: v. a Mat. 23, 2. Luk. 10, 16. 7 Miní se vypravování Jakuba de Voragine, Legenda aurea (3. vyd. od Graesseho, Vratislav 1890), str. 541. Srov. A II, f. 165b (str. 160). Srov. A II, f. 166b (str. 161).
172 DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. f. 172b víry proti jednotě církve svaté, i učinili přikladem svatých apoštoluov, kteřížto pro nedostatek rozumu u víře a pro roztržení nových křesťanuov i utíkali se na radu k svatémua Petru, náměstku božímu. Též i vy byšte tak učinili k nynějšímu Petrovi a skrze něho hleděli k napravení jich různic, znajíce, že sami sebou toho provesti a napraviti nemožné jest! Ale této různice, kteréž jsteb litovali, sami ste sobě v škodnější upadli. Dále o poslušenství dotkli ste, že sem nepoložil, v čem záleží to poslušenství, a při konci toho artikule položili ste, že ta řeč pána Krista: Seděli sou na stolici Mojžíšově« etc, byla jest o kněžích pokolení levitského etc. I znáte to dobře, že všeliká podobenství a figury, kteréž se dály za Starého zákona, potom přišly ku přísnější pravdě v Novém zákoně, jakož pak spasitel náš potvrdil toho svou řečí o té stolici, totižto úřadu a moci, a řka: Kdo vás slyší, mne slyší, a kdo vámi zhrzí, mnou zhrzíß a na té stolici usadil prvotně s. Petra a potomně naměstky jeho. Ale vy pohříchu diábelským zavedením první pohoršení vzali ste pro některé zlé a neřádné kněží i odstúpili ste od obce křesťanské a jednoty víry. Druhé pohoršení béřete sobě zhrzením stolicec apo- štolské pro zboží nadaná a pro pýchu chodu od šatství etc.2 a tak hledíte k zevnitřnosti a ne k vnitřnosti. Však víte, že Buoh všemohúcí jest ne jako my/ lidé hlúpí, ale hledí, co od srdce po- chází. Však tak za přirozeného zákona i zaslíbeného a aj potomně patriarchové i prorocid i moci a povýšenosti duchovní i světské měli sou zboží i chod poctivější i povýšenější k rozeznání nad obecné lidi, avšak jsúe z té příčiny nad nimi lidé se nepohoršovali, ale poslušenství k nim zachovávali. Také na příklad toho pán a spasitel náš z rozličných stavův bohatých i chudých ráčil sobě vyvoliti a svatý Bartoloměj maje knížecí oděv na sobě chodil za pánem Kristem a proto neráčil jemu rozkázati jeho svléci, ale ještě na příklad potomním, kdož jest pokorného srdce, že zboží ani rúcho žádného tím nepohorší, neb se čte, že to roucho na svatém Bartoloměji nezvetšelor. Nu, bratří«, poněvádž se nah tom horšíte a chcete býti vtipní, uzříce sedláka v kukle, an pěšky jde, a preláta a V AXI původně: svatýmu. b AII: ste. cV AXI opr, m. pův.: zřízením stolici. d VAXI opr. m. pův.: patriarchy i proroky. e AII: sou. fV AXI opr. m. pův.: majíce. g V AXI podtrženo: nu, bratří. h V AXI opr. m. pův.: v. a Mat. 23, 2. Luk. 10, 16. 7 Miní se vypravování Jakuba de Voragine, Legenda aurea (3. vyd. od Graesseho, Vratislav 1890), str. 541. Srov. A II, f. 165b (str. 160). Srov. A II, f. 166b (str. 161).
Strana 173
DRUHÝ LIST ŽAJÍCŮV BRATŘÍM. 173 v šarlatu, an na koni jede, a oba podlé řádu a obyčeje, rozeznejte, který mezi nima jest pokornějšího srdce a pánu Bohu libější! Pamatuji Filberta, legáta basilejskýho a biskupa Konstanského, kterýž v Praze byl a tu i umřell (a toho sem svědom, neb sem u jeho dvoru byl), že podlé důstojenství svého v šarlatě chodil i jezdil a na nahém životěa ústavně žíni měl, jakož pak i v té umřel. V komnatě svéb čisté, ustlané lože měl a za ložem v skrytě rohoži a kámen u“ hlavy a tu lehna na tom ustlaném loži ne náh, ale v košili, pod níž při těle žíni měl, před svými služebníky, a když odešli od něho, tehdy svale se z toho lože i lehl na té rohoži. Nu, zkuste sami sebe, mnoho-li jest mezi vámi takových, a tak s pohoršeným rozumem vyjdeted. A řečeno jest od Spasitele našeho: Vidíš drástu v oku bratra svého, ale v svém břevna nevidíš. Pokrytče, vyvrz prvé břevno z oka svého etc.a Nu, dále s. Pavel pokládá a řka: Všeliké moci jsú od Boha, a kdož se moci protiví, ten se zřízení božímu protivík. A dále: Buďte poddáni f. 173a svým vyšším netoliko dobrým, ale i poběhlýmr. Také, bratří, rozpomeňte se na to, kterak diábel chytře vás sklamává; pohoršením hyzdíte sobě náměstka božího zde na světě, totižto papeže, a přikládajíce jemu, že jest bohatý, pyšný a lakomý a že sedí v stolici císařské, a sami se sobě líbíte a chválíte v své pokoře a v trpělivosti. Hle, jak jest čert chytrý! Toliko řeč jest váše a skutek nižádný. Tu doma sedíce, dobré bydlo majíce a o to k napravení nepracujíce příkladem apoštoluo, tak jeho tím způsobem nenapravíte a sami sobě uškodíte v pohoršení, v ne- poslušenství a v zablúzení, papeže i jiné preláty a kněžstvo křesťanské lideme hyzdíce pro pýchu a samy své pýchy větčí, vnitřní neznajíce; svú řečí je v moci řádův duchovních, od Boha ustavených, od církve svaté utvrzených«, potupujete, a sami pak je sobě přikládáte a osobujete. Lakomství jim připisujete, že zboží mají; papež, otec svatý a jiní preláti proto zboží mají, aby od nevěrných nepřátel víry křesťanské nemajíce obrany od světských, ne hned tak zlehka dali kostely a své poddané i jinéh křesťany a AII: životu. bV AXI bylo pův: svý. c V AXI bylo pův.: v. dAII: vy jděte. V AXI vy jdete, opr. m. pův.: vyjdete. e V AXI bylo pův.: k lidem. f AII: větší. g V A II chybí: od církve svaté utvrzených. hV AXI opr. m. pův.: jiný. a Mat. 7, 3. 5. B Řím, 13, 1. 2. x Tit. 3, 1. 1 Filibert umřel v Praze 19. června 1439 morem. NOVOTNÝ-URBÁNEK, České dějiny III, I, 437. Bližšího osvětlení tohoto tvrzení nelze podati.
DRUHÝ LIST ŽAJÍCŮV BRATŘÍM. 173 v šarlatu, an na koni jede, a oba podlé řádu a obyčeje, rozeznejte, který mezi nima jest pokornějšího srdce a pánu Bohu libější! Pamatuji Filberta, legáta basilejskýho a biskupa Konstanského, kterýž v Praze byl a tu i umřell (a toho sem svědom, neb sem u jeho dvoru byl), že podlé důstojenství svého v šarlatě chodil i jezdil a na nahém životěa ústavně žíni měl, jakož pak i v té umřel. V komnatě svéb čisté, ustlané lože měl a za ložem v skrytě rohoži a kámen u“ hlavy a tu lehna na tom ustlaném loži ne náh, ale v košili, pod níž při těle žíni měl, před svými služebníky, a když odešli od něho, tehdy svale se z toho lože i lehl na té rohoži. Nu, zkuste sami sebe, mnoho-li jest mezi vámi takových, a tak s pohoršeným rozumem vyjdeted. A řečeno jest od Spasitele našeho: Vidíš drástu v oku bratra svého, ale v svém břevna nevidíš. Pokrytče, vyvrz prvé břevno z oka svého etc.a Nu, dále s. Pavel pokládá a řka: Všeliké moci jsú od Boha, a kdož se moci protiví, ten se zřízení božímu protivík. A dále: Buďte poddáni f. 173a svým vyšším netoliko dobrým, ale i poběhlýmr. Také, bratří, rozpomeňte se na to, kterak diábel chytře vás sklamává; pohoršením hyzdíte sobě náměstka božího zde na světě, totižto papeže, a přikládajíce jemu, že jest bohatý, pyšný a lakomý a že sedí v stolici císařské, a sami se sobě líbíte a chválíte v své pokoře a v trpělivosti. Hle, jak jest čert chytrý! Toliko řeč jest váše a skutek nižádný. Tu doma sedíce, dobré bydlo majíce a o to k napravení nepracujíce příkladem apoštoluo, tak jeho tím způsobem nenapravíte a sami sobě uškodíte v pohoršení, v ne- poslušenství a v zablúzení, papeže i jiné preláty a kněžstvo křesťanské lideme hyzdíce pro pýchu a samy své pýchy větčí, vnitřní neznajíce; svú řečí je v moci řádův duchovních, od Boha ustavených, od církve svaté utvrzených«, potupujete, a sami pak je sobě přikládáte a osobujete. Lakomství jim připisujete, že zboží mají; papež, otec svatý a jiní preláti proto zboží mají, aby od nevěrných nepřátel víry křesťanské nemajíce obrany od světských, ne hned tak zlehka dali kostely a své poddané i jinéh křesťany a AII: životu. bV AXI bylo pův: svý. c V AXI bylo pův.: v. dAII: vy jděte. V AXI vy jdete, opr. m. pův.: vyjdete. e V AXI bylo pův.: k lidem. f AII: větší. g V A II chybí: od církve svaté utvrzených. hV AXI opr. m. pův.: jiný. a Mat. 7, 3. 5. B Řím, 13, 1. 2. x Tit. 3, 1. 1 Filibert umřel v Praze 19. června 1439 morem. NOVOTNÝ-URBÁNEK, České dějiny III, I, 437. Bližšího osvětlení tohoto tvrzení nelze podati.
Strana 174
174 DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. f. 173b utisknouti. Ale pak, kteříž toho zboží zle užívají a lakomě, Buoh je z toho hříchu souditi bude, ale ne vy. Ale vy mocné i s hrady a městy i s penězi v své bratrstvo a roty rádi přijímátel i peníze dobře chovátea, než byšte víry a zákona božího hájili, ale více od ní odvodili a v neposlušenství a v bludy přivodili. Soudíte utrhavou řečí papeže a snad není toho mezi vámi, aby jeho viděl; pakli kteří jeho viděli, soudíte osobu, roucho zevnitřní“ a slavnost pro důstojenství jeho, ješto musí tak se míti, ale co při vnitřnosti a srdci jeho jest, čehož nevidíte, toho nemůžete posuzovati, než sám Buoh, ano Abraham i proroci i patriarchy zboží měli, avšak proto dobří byli“ a pánu Bohu milí a v předešlých časích již za křesťanstva mnozí papeží a biskupí zboží majíce dobří byli a svatí sú, ano s. Tomáš, arcibiskup/ Canturien(ský), zboží kostelního háje mučedlníkem a svatým jest. A psáno jest: Kdo mohl pře- stúpiti a nepřestúpil jest a moha učiniti zle a neučinil, kdo jest ten, a chváliti jej budem. Učinil jest zajisté divné věcie věci v životě svéma. Nu, a vy také, bratří, z milosti boží učiňte divné; jakž ste se zavedli z pýchy, tak se vyveďte z toho v pokoře v řád a v jednotu a poslušenství. A znáte to, bratří, žeť jest veliká ctnost a spasitedlná věc pokorné poslušenství. A dále píšete, že byšte to rádi viděli, kde míním, že by mohlos býti to napravení, a že toho mnozí od dávna čekají etc. Já vám z svého malého rozumu to povím: byšte jediné sami sebe chtěli poznati, znajíce, že nejsteh doktorové a mistří dospělí učením v písmě svatémch, a nelíbíce se soběl a neufajícej sami v se, ale pokorně sk poslušenstvím a poddaností toho hledíce a hledajíce, z milosti boží nalezli byšte. Ale vy hledáte toliko ve dvoře svém, hnojem zahnisilém! (totižto bludy), vonného koření a kvítí; tu hom nenaleznete. Ale hledejte v zahrádce vonného kvítí nasazeného, totižto v jednotě církve svaté a pevným plotem ohrazené, totižto doktory svatými již mrtvými i nynějšími živými, kteřížto vás zpraví a VAXI následuje neplatné: těmi. b VAXI opr. m. pův.: té. c AII: zevnitrní. d VAXI následuje přetržené: a svatí jsú, ano svatý Tomáš arcibiskup. e VAXI připsáno j. r. fVAXI opr. m. pův.: a úřad. g V AXI opr. m. pův.: mělo by. h V AXI opr. m. pův.: ste. ch V AXI opr. m. pův.: svatym. IVAXI připsáno j. r.: se sobě. j V AXI připsáno j. r. k V AXI původně: za. 1VAXI původně: zahnisilým. m V AXI opr. m. pův.: toho. a Sir. 31, 9, 10. Srov. s tím „Spis o ouzké cestě Kristově“, v Al, str. 217. (GOLL, Chelčický a Jednota 173). 2 Miní se Tomáš Canterburský, jenž byl zavražděn králem Jindřichem II.
174 DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. f. 173b utisknouti. Ale pak, kteříž toho zboží zle užívají a lakomě, Buoh je z toho hříchu souditi bude, ale ne vy. Ale vy mocné i s hrady a městy i s penězi v své bratrstvo a roty rádi přijímátel i peníze dobře chovátea, než byšte víry a zákona božího hájili, ale více od ní odvodili a v neposlušenství a v bludy přivodili. Soudíte utrhavou řečí papeže a snad není toho mezi vámi, aby jeho viděl; pakli kteří jeho viděli, soudíte osobu, roucho zevnitřní“ a slavnost pro důstojenství jeho, ješto musí tak se míti, ale co při vnitřnosti a srdci jeho jest, čehož nevidíte, toho nemůžete posuzovati, než sám Buoh, ano Abraham i proroci i patriarchy zboží měli, avšak proto dobří byli“ a pánu Bohu milí a v předešlých časích již za křesťanstva mnozí papeží a biskupí zboží majíce dobří byli a svatí sú, ano s. Tomáš, arcibiskup/ Canturien(ský), zboží kostelního háje mučedlníkem a svatým jest. A psáno jest: Kdo mohl pře- stúpiti a nepřestúpil jest a moha učiniti zle a neučinil, kdo jest ten, a chváliti jej budem. Učinil jest zajisté divné věcie věci v životě svéma. Nu, a vy také, bratří, z milosti boží učiňte divné; jakž ste se zavedli z pýchy, tak se vyveďte z toho v pokoře v řád a v jednotu a poslušenství. A znáte to, bratří, žeť jest veliká ctnost a spasitedlná věc pokorné poslušenství. A dále píšete, že byšte to rádi viděli, kde míním, že by mohlos býti to napravení, a že toho mnozí od dávna čekají etc. Já vám z svého malého rozumu to povím: byšte jediné sami sebe chtěli poznati, znajíce, že nejsteh doktorové a mistří dospělí učením v písmě svatémch, a nelíbíce se soběl a neufajícej sami v se, ale pokorně sk poslušenstvím a poddaností toho hledíce a hledajíce, z milosti boží nalezli byšte. Ale vy hledáte toliko ve dvoře svém, hnojem zahnisilém! (totižto bludy), vonného koření a kvítí; tu hom nenaleznete. Ale hledejte v zahrádce vonného kvítí nasazeného, totižto v jednotě církve svaté a pevným plotem ohrazené, totižto doktory svatými již mrtvými i nynějšími živými, kteřížto vás zpraví a VAXI následuje neplatné: těmi. b VAXI opr. m. pův.: té. c AII: zevnitrní. d VAXI následuje přetržené: a svatí jsú, ano svatý Tomáš arcibiskup. e VAXI připsáno j. r. fVAXI opr. m. pův.: a úřad. g V AXI opr. m. pův.: mělo by. h V AXI opr. m. pův.: ste. ch V AXI opr. m. pův.: svatym. IVAXI připsáno j. r.: se sobě. j V AXI připsáno j. r. k V AXI původně: za. 1VAXI původně: zahnisilým. m V AXI opr. m. pův.: toho. a Sir. 31, 9, 10. Srov. s tím „Spis o ouzké cestě Kristově“, v Al, str. 217. (GOLL, Chelčický a Jednota 173). 2 Miní se Tomáš Canterburský, jenž byl zavražděn králem Jindřichem II.
Strana 175
DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 175 a na cestu spasitedlného a rozkošného kvítí napraví, tu nejdete“. A poněvádž v Čechách obyvatelé jsteb a pod zprávu duchovní arcibiskupství kostela pražského z povinnosti poddáni jste, kdežto učení tu doktorové a mistří jsúc, tu první povinnost váše jest k hledání a oni také pečlivú a laskavú povinnost o vás míti mají. Pakli byšte tuď nemohli obdržeti a míti, ale máte vysoká učení v Lipště, v Paříži, v Bononí i jinde. Pakli byšte i tu dostatečné zprávy nemohli míti, ale máte k hlavě jítie hledíce zprávu vzíti z povinnosti u stolice apoštolské v Římě naučení, kdežto všecko křesťanstvo útočiště a zření má, i srovnejte se s ním; a budete-li tak pilně hledati, nejdete« spasitedlněh z milostí boží, neb dí on spasitel náš: Kdo hledá, nalezíne, a kdo tluče, bude mu otevříno«. I odevřiž vám pán Buoh z milosti své svaté ten rozum, abyšte uměli a mohli naleznouti. Nu, bratří, vezměte sobě ten rozum na všelikých řemeslnících, že doma sedíc málo se naučí, než toliko to, což sobě sám oblíbí; ale když lidé od něho to řemesloch jeho v úšklivostil mají a pravíce, že neumí, hned zastydě se i vandruje dále, aby mohl toho řemesla dospělejší bejti. A toto řemeslo jest nejpilnější, víry svaté, kteréž není minuté, ale věčné potřebnosti; i sluší o to největší péči míti a práci etc. Nu, dále, bratří, pokládáte o napravení římské církve, o tom pochybujíce a mnohé pochyby s útržkou široce kladouce a hyzdícel. Církev římská jest v jednotě a nemění se u víře, ale jest nepo- hnutá a pevná i nepotřebuje napravení; ale pohříchu diábel, chytrý nepřítel lidského pokolení, mnoho koukole vsíl v tu pšenici, totižto bludův i hříchův rozličných (a není div v tak množství velikémi, an by našelk mezi dvanácti apoštoly jednoho a mezi sedmi jáhny od apoštolův vyvolenými také jednoho). Ale vedlé vašeho mnohého vypsání porozuměl sem, že vy se horšíte více pro hříchy nežli pro bludy a diábelským způsobem a chytrostí horšíte se i klevety a klamy, kdežto pokládáte jeden artikul: „A kdo se odvrátí od hříchu smilného pro přikázaní toho, kterýž nevěstkám místo dává a praví, že církev svatá bez nich býti nemůž“2, ano taková řeč nebyla, než f. 174a a AII: najdete. b AII: ste. V AXI připsáno j. r. c AII: sou. dVAII následuje přetržené: povinnost. e V AXI připsáno j. r. fVAXI připsáno j. r. g AII: najdete. h AII: spasitedlné. ch V A XI opr. m. pův.: toho řemesla. 1 AII: v ošklivosti. i V AXI připsáno j. r. k V AXI opr. m. pův.: vyšel. a Mat. 7, 8. Srov. A II, f. 166a—166b (str. 161). 2 Srov. A II. f. 166b (str. 161).
DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 175 a na cestu spasitedlného a rozkošného kvítí napraví, tu nejdete“. A poněvádž v Čechách obyvatelé jsteb a pod zprávu duchovní arcibiskupství kostela pražského z povinnosti poddáni jste, kdežto učení tu doktorové a mistří jsúc, tu první povinnost váše jest k hledání a oni také pečlivú a laskavú povinnost o vás míti mají. Pakli byšte tuď nemohli obdržeti a míti, ale máte vysoká učení v Lipště, v Paříži, v Bononí i jinde. Pakli byšte i tu dostatečné zprávy nemohli míti, ale máte k hlavě jítie hledíce zprávu vzíti z povinnosti u stolice apoštolské v Římě naučení, kdežto všecko křesťanstvo útočiště a zření má, i srovnejte se s ním; a budete-li tak pilně hledati, nejdete« spasitedlněh z milostí boží, neb dí on spasitel náš: Kdo hledá, nalezíne, a kdo tluče, bude mu otevříno«. I odevřiž vám pán Buoh z milosti své svaté ten rozum, abyšte uměli a mohli naleznouti. Nu, bratří, vezměte sobě ten rozum na všelikých řemeslnících, že doma sedíc málo se naučí, než toliko to, což sobě sám oblíbí; ale když lidé od něho to řemesloch jeho v úšklivostil mají a pravíce, že neumí, hned zastydě se i vandruje dále, aby mohl toho řemesla dospělejší bejti. A toto řemeslo jest nejpilnější, víry svaté, kteréž není minuté, ale věčné potřebnosti; i sluší o to největší péči míti a práci etc. Nu, dále, bratří, pokládáte o napravení římské církve, o tom pochybujíce a mnohé pochyby s útržkou široce kladouce a hyzdícel. Církev římská jest v jednotě a nemění se u víře, ale jest nepo- hnutá a pevná i nepotřebuje napravení; ale pohříchu diábel, chytrý nepřítel lidského pokolení, mnoho koukole vsíl v tu pšenici, totižto bludův i hříchův rozličných (a není div v tak množství velikémi, an by našelk mezi dvanácti apoštoly jednoho a mezi sedmi jáhny od apoštolův vyvolenými také jednoho). Ale vedlé vašeho mnohého vypsání porozuměl sem, že vy se horšíte více pro hříchy nežli pro bludy a diábelským způsobem a chytrostí horšíte se i klevety a klamy, kdežto pokládáte jeden artikul: „A kdo se odvrátí od hříchu smilného pro přikázaní toho, kterýž nevěstkám místo dává a praví, že církev svatá bez nich býti nemůž“2, ano taková řeč nebyla, než f. 174a a AII: najdete. b AII: ste. V AXI připsáno j. r. c AII: sou. dVAII následuje přetržené: povinnost. e V AXI připsáno j. r. fVAXI připsáno j. r. g AII: najdete. h AII: spasitedlné. ch V A XI opr. m. pův.: toho řemesla. 1 AII: v ošklivosti. i V AXI připsáno j. r. k V AXI opr. m. pův.: vyšel. a Mat. 7, 8. Srov. A II, f. 166a—166b (str. 161). 2 Srov. A II. f. 166b (str. 161).
Strana 176
176 DRUHÝ LIST ZAJÍCUV BRATŘIM. f. 174b byla jináče povědína od kardinála svatého Anjela mezi jinými mnohými řečmi, že pro vyvarování větčího zlého menší zlé musí se přezříti, jakož i církev svatá pro vyvarování větčíchb hříchův i musí jec trpěti. Nu dále, bratří, můžete to znáti, že hříchové nekazí víry a neroztrhují církve obecné neb římské, ale každý, buď duchovní nebo světský, nese sám svůj hřích ku pomstě, nepokaje-li se jeho; ale bludové roztrhují a rozdělují; tiť by mohli cír-kev svatou roztrhnouti, neb ta ostává pevná a stálá, ale oudy její, totižto věrné křesťany, z prostředka té církve svaté vytrhují bludy a pýchou, neposlušenstvímd. Opět dále, bratří, široce dotýčete, že byšte rádi, abych vás o poslušenství šíře zpravil, v čem záležíl. I jsem člověk malého vtipu a učení, ale z lásky křesťanské prostým a upřímým úmyslem podlé možnosti své vám sem nětco o tom v prvnější i v nynější ceduli napsal; alee žádáte-li v tom potřebného i vyššího rozumu, tu hledejte, kdež můžete naleznouti. A budete-li toho žádati, i k tomu rád vám chci laskavě a s radostí pomocen byti. Bratří, mnohé věci pěkně a křesťansky vypisujete, ale lekám se, abyšte tím mnoho jiného škodného nepřikrývali; neb z toho sobě to beru, že dříve než ste ten výtržek a oddělení měli, nebylo slýchati o tak hrozných bludích, ješto jest netoliko o tom mluviti a psáti, ale hrozno i teskno na to i mysliti. Avšak se nětco takových věcí musí povědíti: že někteří z bratří a z rot vašich neumějíce tak chytře svých bludův přikrývati i mluví zjevně a příliš bludně o pánu Ježíši, spasiteli našem, držíce toliko o člo- věčenství a nic o božství (i vezměte sobě z Davida proroka o jeho svatém božství: Řekl Pán Pánu mému: Seď na pravici méa etc. a z zákona božího, kterak svatý Jan, když pána Ježíše křtil, tu Duch Svatý v holubičí postavě sstúpil na jeho svatú milost s nebes a uslyšán jest hlas Boha Otce všemohúcího: Toť jest šyn můj milý, v němž mis se dobře zalíbiloß. A opět řeči anjeleh svatého Gabriele, když jest zvěstoval Syna božího: Aj, počneš a porodíš syna a nazůveš jméno jeho Ježíš. Ten bude veliký a syn nej- vyššího nazván buder — a tak sú i mnohé důvody znamenité z zákona božího a z písem svatých dosti věřícím, ale bludným a AII: většího. b AII: větších. c VAXI připsáno j. r. d AXI: nepo- slušenství. e AII: a. f AII: zstoupil. g V AXI chybí. h AII: anděla. a Ž. 110, 1. ß Mat. 3, 16. 17. r Luk. 1, 31. Srov. AII, f. 166b (str. 162).
176 DRUHÝ LIST ZAJÍCUV BRATŘIM. f. 174b byla jináče povědína od kardinála svatého Anjela mezi jinými mnohými řečmi, že pro vyvarování větčího zlého menší zlé musí se přezříti, jakož i církev svatá pro vyvarování větčíchb hříchův i musí jec trpěti. Nu dále, bratří, můžete to znáti, že hříchové nekazí víry a neroztrhují církve obecné neb římské, ale každý, buď duchovní nebo světský, nese sám svůj hřích ku pomstě, nepokaje-li se jeho; ale bludové roztrhují a rozdělují; tiť by mohli cír-kev svatou roztrhnouti, neb ta ostává pevná a stálá, ale oudy její, totižto věrné křesťany, z prostředka té církve svaté vytrhují bludy a pýchou, neposlušenstvímd. Opět dále, bratří, široce dotýčete, že byšte rádi, abych vás o poslušenství šíře zpravil, v čem záležíl. I jsem člověk malého vtipu a učení, ale z lásky křesťanské prostým a upřímým úmyslem podlé možnosti své vám sem nětco o tom v prvnější i v nynější ceduli napsal; alee žádáte-li v tom potřebného i vyššího rozumu, tu hledejte, kdež můžete naleznouti. A budete-li toho žádati, i k tomu rád vám chci laskavě a s radostí pomocen byti. Bratří, mnohé věci pěkně a křesťansky vypisujete, ale lekám se, abyšte tím mnoho jiného škodného nepřikrývali; neb z toho sobě to beru, že dříve než ste ten výtržek a oddělení měli, nebylo slýchati o tak hrozných bludích, ješto jest netoliko o tom mluviti a psáti, ale hrozno i teskno na to i mysliti. Avšak se nětco takových věcí musí povědíti: že někteří z bratří a z rot vašich neumějíce tak chytře svých bludův přikrývati i mluví zjevně a příliš bludně o pánu Ježíši, spasiteli našem, držíce toliko o člo- věčenství a nic o božství (i vezměte sobě z Davida proroka o jeho svatém božství: Řekl Pán Pánu mému: Seď na pravici méa etc. a z zákona božího, kterak svatý Jan, když pána Ježíše křtil, tu Duch Svatý v holubičí postavě sstúpil na jeho svatú milost s nebes a uslyšán jest hlas Boha Otce všemohúcího: Toť jest šyn můj milý, v němž mis se dobře zalíbiloß. A opět řeči anjeleh svatého Gabriele, když jest zvěstoval Syna božího: Aj, počneš a porodíš syna a nazůveš jméno jeho Ježíš. Ten bude veliký a syn nej- vyššího nazván buder — a tak sú i mnohé důvody znamenité z zákona božího a z písem svatých dosti věřícím, ale bludným a AII: většího. b AII: větších. c VAXI připsáno j. r. d AXI: nepo- slušenství. e AII: a. f AII: zstoupil. g V AXI chybí. h AII: anděla. a Ž. 110, 1. ß Mat. 3, 16. 17. r Luk. 1, 31. Srov. AII, f. 166b (str. 162).
Strana 177
DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘIM. 177 diábela veškeren rozum zastíní; a o přeslavné panně Mariji, matce boží pravíce, že jest též žena jako jiná (ó veliký bludb, neb má věřeno býti od křesťanův o její svaté/ milosti, že jest čistá panna f. 175a a nepoškvrněná před porodem, v porodu i po porodu, jakož jest z položení Izaiáše proroka: Aj počne a porodí Syna etc.«; i o tom také mnohá písma jsou a důvodové i figury za Starého zákona i za Nového, ješto by bylo o tom mnoho psáti, ale snad to čtete); a o té velebné svátosti těla pána našeho Ježíše Krista a řkúce, by bylo velikou horou, že by je již lidé dávno snědli a nazývajíce boží tělo motejlem; a že očistce není a duše že jest vítr a minutá jako jiného hovada (i pokládá se o očistci v řeči pána Ježíše Krista ve čtení svatém a o onom, kterýž neučinil milosrdenství spoluslouze svému, aby dán byl katům k mučení, dokudž byd posledního šartu nenavrátile etc. a jiné mnohé důvody voe očistci a o peklu; kam tu spasitele našeho řeč chcete díti, kdež sám dí: Půjdou dobří neb spravedlivi do radosti věčné a zli do ohně věčnéhor, a opět o onom bohatci, že umřel a pohřben v pekleo?); a o svatých doktořích nic nedržíte ani o svatém čtení (i víte, že Šalomún pokládá: Mně jsú zajisté v přílišné poctivosti přátelég tvoji, Bože etc.s a opět v žalmu: Chvalte pána Boha v svatých jeho?); a když jich kdo pobízne, aby šli k svaté mši, tehdy řeknou: Však jest již umšeno, jediné ať se již hlinou obkydne! Hle, jaký křesťanský posměch a bludný v zúfalství! A to jest vše z vašeho zplození!! Ó, bratří, pro pána Boha, hrozte se a lekejte takového po- blouzení a pohoršení a z milosti boží hleďte jednoty svaté a pokorného poslušenství neufajíce sami v se diábelskou pýchou, a co ste zavedli, vyveďte! A tak se dějí mnohé jiné bludné a utrhavé řeči proti milému pánu Bohu a proti spasitedlné a svaté víře křesťanské. Ó mrzký a šeredný, hlúpý bludeh, chytrostí diábelskou v lidi křesťanské a V AII následuje neplatné: dostt. b V AXI v závorce (): o veliký blud. c V AII chybi. d V AXI chybí. e AII: o. f AII: sou. g V AXI opr. m. pův.: přítele. h V AXI opr. m. pův.: bludy. a Narážka na Mat. 5, 18. sl. ß Mat. 25, 46. 7 Luk. 16, 22. ô Ž. 138. 17. a Iz. 7, 14. § Ž. 149, 1. Tyto výtky se nevyskytuji ve známých klevetách Ležkových, zapsaných v A VI, f. 121 a násl., pouze ve spisu Víta z Krupé, uveřejněném ve výtahu Gollem (Věstník kr. č. spol. nauk 1878, str. 164) se vyskytuje výtka, že svátost oltářní nazývají bratří motýlem a že „o panně Mariji nemají žádné viery, aby panna před porodem, při porodu a po porodu zuostala“. 12
DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘIM. 177 diábela veškeren rozum zastíní; a o přeslavné panně Mariji, matce boží pravíce, že jest též žena jako jiná (ó veliký bludb, neb má věřeno býti od křesťanův o její svaté/ milosti, že jest čistá panna f. 175a a nepoškvrněná před porodem, v porodu i po porodu, jakož jest z položení Izaiáše proroka: Aj počne a porodí Syna etc.«; i o tom také mnohá písma jsou a důvodové i figury za Starého zákona i za Nového, ješto by bylo o tom mnoho psáti, ale snad to čtete); a o té velebné svátosti těla pána našeho Ježíše Krista a řkúce, by bylo velikou horou, že by je již lidé dávno snědli a nazývajíce boží tělo motejlem; a že očistce není a duše že jest vítr a minutá jako jiného hovada (i pokládá se o očistci v řeči pána Ježíše Krista ve čtení svatém a o onom, kterýž neučinil milosrdenství spoluslouze svému, aby dán byl katům k mučení, dokudž byd posledního šartu nenavrátile etc. a jiné mnohé důvody voe očistci a o peklu; kam tu spasitele našeho řeč chcete díti, kdež sám dí: Půjdou dobří neb spravedlivi do radosti věčné a zli do ohně věčnéhor, a opět o onom bohatci, že umřel a pohřben v pekleo?); a o svatých doktořích nic nedržíte ani o svatém čtení (i víte, že Šalomún pokládá: Mně jsú zajisté v přílišné poctivosti přátelég tvoji, Bože etc.s a opět v žalmu: Chvalte pána Boha v svatých jeho?); a když jich kdo pobízne, aby šli k svaté mši, tehdy řeknou: Však jest již umšeno, jediné ať se již hlinou obkydne! Hle, jaký křesťanský posměch a bludný v zúfalství! A to jest vše z vašeho zplození!! Ó, bratří, pro pána Boha, hrozte se a lekejte takového po- blouzení a pohoršení a z milosti boží hleďte jednoty svaté a pokorného poslušenství neufajíce sami v se diábelskou pýchou, a co ste zavedli, vyveďte! A tak se dějí mnohé jiné bludné a utrhavé řeči proti milému pánu Bohu a proti spasitedlné a svaté víře křesťanské. Ó mrzký a šeredný, hlúpý bludeh, chytrostí diábelskou v lidi křesťanské a V AII následuje neplatné: dostt. b V AXI v závorce (): o veliký blud. c V AII chybi. d V AXI chybí. e AII: o. f AII: sou. g V AXI opr. m. pův.: přítele. h V AXI opr. m. pův.: bludy. a Narážka na Mat. 5, 18. sl. ß Mat. 25, 46. 7 Luk. 16, 22. ô Ž. 138. 17. a Iz. 7, 14. § Ž. 149, 1. Tyto výtky se nevyskytuji ve známých klevetách Ležkových, zapsaných v A VI, f. 121 a násl., pouze ve spisu Víta z Krupé, uveřejněném ve výtahu Gollem (Věstník kr. č. spol. nauk 1878, str. 164) se vyskytuje výtka, že svátost oltářní nazývají bratří motýlem a že „o panně Mariji nemají žádné viery, aby panna před porodem, při porodu a po porodu zuostala“. 12
Strana 178
178 DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. f. 1763 uvedený, ješto není mezi Židy ani pohany tak škodný a zatracený blud! A to jest z vás, bratří, vyšlo a váše zplození jest. Pro pána Boha, pro své spasení, žalostivě zhroztea se před tím plemenem a napravte, ano žena, kteráž někdy potvoru ne tako hroznú, nežli jest tato, porodí, a převelmi žalostívě zhrozí se, nad to pak těchto hrozných bludův máte se co leknouti pro tu bídu věčného za- tracení z řeči spasitele: Běda tomu, skrze kohož pohoršení přijde«! Ó, mrzcí a přebludní lidé, ješto chtí hmotně a hlúpě božské moci a múdrosti přemítati a zemským nerozumějí ani vtipem obsáhnúti mohúc, by sobě to brali k rozumu, že Buoh jest všemohúcí a že nic není nepodobné u Boha, co se zdá nepodobné u lidí, jakož tak svatý anjeld pověděl panně Marijiß a u víře položené od svatých apoštolův: Věřím v Boha, Otce všemohoucíhoť etc., tak že Buoh z ničehéhož všecky věci stvořil! I lidským, hlúpým rozumem mluvíce snáze jest udělati z některé věci, kteráž jest, něco, nežli z ničehož některů věc; nad to pak o jeho přesvatém těle věřitedlno jest, že mocí božskú podstata vidomá chlebná ustúpí stvořiteli svýmus, nevidomému očima našima tělesnýmih, ale toliko věrou dosahujíc (a ta má nás spasiti), jakož pak o té velebné svátosti figúra neb podobenství předešlo jest za Starého zákona skrze mannu divně s nebes seslanů (toto pak divněji jest seslaná všem křesťanům věřícím, ne u figúře, ale již v pravdě, ta světějších a blahoslavenější manna, totižto tělo vykupitele a spasitele našeho, pána Ježíše Krista), jakož pak i více předešla jest figúra na beránku, a potom, kterýži mocí svú božskú z mála chlebův ráčil nasytiti množství lidu, túž mocí ráčí nasycovati množství křesťanův věřících tím chlebem nebeským, totiž pravými tělem svým svatým, jakožto sám ráčil říci: Já sem chléb živý, kterýž sem s nebe sstoupily. Ale bychom viděli, z toho bychom žádné odplaty neměli, neb by byla povinnost k vidění; ale toto jest dobrovolnost spasitedlná k věření, jakož pak pán spasitel náš toho potvrdil řka k svatému Tomáši: Zes viděl, uvěřils, ale blahoslavení, jenž nevi/ douce uvěřili?. Mnozí mezi těmi zablúdilými vědí a věří diábelské moci a božské nechtí věřiti, a to takto, že baba neb kúzedlnice skrze víru z trlice bude mléko dojiti neb z věchtu slámy kůň stvoří i mnohé jiné věci proti lidskému rozumu a vtipu nepodobné, a to a AII: hrozte. bV AXI vepsáno jinou rukou: někdy potvoru ne tak. c VAXI připsáno j. r. d AII: anděl. e AII: všemohúcího. f AII: ničehéhož. g AII: svému. h AII: tělesnýma. ch A II: svatější. i A II: kterouž. jVAXI opr. m. pův.: prvním. a Mat. 18, 7. ß Narážka na Luk. 1, 37. 7 Jan 6, 51. ô Jan 20, 29. f. 175b
178 DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. f. 1763 uvedený, ješto není mezi Židy ani pohany tak škodný a zatracený blud! A to jest z vás, bratří, vyšlo a váše zplození jest. Pro pána Boha, pro své spasení, žalostivě zhroztea se před tím plemenem a napravte, ano žena, kteráž někdy potvoru ne tako hroznú, nežli jest tato, porodí, a převelmi žalostívě zhrozí se, nad to pak těchto hrozných bludův máte se co leknouti pro tu bídu věčného za- tracení z řeči spasitele: Běda tomu, skrze kohož pohoršení přijde«! Ó, mrzcí a přebludní lidé, ješto chtí hmotně a hlúpě božské moci a múdrosti přemítati a zemským nerozumějí ani vtipem obsáhnúti mohúc, by sobě to brali k rozumu, že Buoh jest všemohúcí a že nic není nepodobné u Boha, co se zdá nepodobné u lidí, jakož tak svatý anjeld pověděl panně Marijiß a u víře položené od svatých apoštolův: Věřím v Boha, Otce všemohoucíhoť etc., tak že Buoh z ničehéhož všecky věci stvořil! I lidským, hlúpým rozumem mluvíce snáze jest udělati z některé věci, kteráž jest, něco, nežli z ničehož některů věc; nad to pak o jeho přesvatém těle věřitedlno jest, že mocí božskú podstata vidomá chlebná ustúpí stvořiteli svýmus, nevidomému očima našima tělesnýmih, ale toliko věrou dosahujíc (a ta má nás spasiti), jakož pak o té velebné svátosti figúra neb podobenství předešlo jest za Starého zákona skrze mannu divně s nebes seslanů (toto pak divněji jest seslaná všem křesťanům věřícím, ne u figúře, ale již v pravdě, ta světějších a blahoslavenější manna, totižto tělo vykupitele a spasitele našeho, pána Ježíše Krista), jakož pak i více předešla jest figúra na beránku, a potom, kterýži mocí svú božskú z mála chlebův ráčil nasytiti množství lidu, túž mocí ráčí nasycovati množství křesťanův věřících tím chlebem nebeským, totiž pravými tělem svým svatým, jakožto sám ráčil říci: Já sem chléb živý, kterýž sem s nebe sstoupily. Ale bychom viděli, z toho bychom žádné odplaty neměli, neb by byla povinnost k vidění; ale toto jest dobrovolnost spasitedlná k věření, jakož pak pán spasitel náš toho potvrdil řka k svatému Tomáši: Zes viděl, uvěřils, ale blahoslavení, jenž nevi/ douce uvěřili?. Mnozí mezi těmi zablúdilými vědí a věří diábelské moci a božské nechtí věřiti, a to takto, že baba neb kúzedlnice skrze víru z trlice bude mléko dojiti neb z věchtu slámy kůň stvoří i mnohé jiné věci proti lidskému rozumu a vtipu nepodobné, a to a AII: hrozte. bV AXI vepsáno jinou rukou: někdy potvoru ne tak. c VAXI připsáno j. r. d AII: anděl. e AII: všemohúcího. f AII: ničehéhož. g AII: svému. h AII: tělesnýma. ch A II: svatější. i A II: kterouž. jVAXI opr. m. pův.: prvním. a Mat. 18, 7. ß Narážka na Luk. 1, 37. 7 Jan 6, 51. ô Jan 20, 29. f. 175b
Strana 179
DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 179 vše věrou, a když by k tomu víry neměli, nic by nebylo, a proč? Neb Buoh všemohúcí dal moc i zlé a bludné víře pro potvrzení dobré a spasitedlné víry, a blaze tomu, kdož ke zlému bludnému a kouzedlnému víry nepřiložía. Ó hlupci zblúdilí! Ať ovšemb rozum rozváže a vtipem mohú-li dosáhnouti toho, což jest nám obecné a vidomé, totižto: co jest hrom a jakú mocí (zalé meč) v pošvě aneb peníze v měšci jako oka mžení v brzkosti srazíd v hromadu a kůži té neb mošci nic neuškodí aneb kterú mocí zede neb skálu prorazí? Nu více: z čeho to pochází, že z studeného kamene vyrazeí jednu jiskřičku, tou by vešken svět spálil? K tomu více: odkud vítr pochází a kterakú silnú mocí stavení i dříví láme? A dále: že lodí naplněná těžkostí kamene neb železa nepotone a maličký kamínek neb železo uvrha do vody potone, kterú mocí ta těžkost na té někde vodě nesúci se nepotone? Nu opět: že jedno slunce vidíme a to po všem světě svítí a do každého voknas celé a zvláště vskočí? A tak i mnohé jiné věci k tomu podobné. Nu mám za to, že o takových věcech žádný nemůže jináče říci, než že se to děje boží mocí a že to tak Buoh stvořil. Ó, zablúdilý člověče, diábelskú lstivostí a chytrostí z víry pravé svedený, proč těmto věcem vidomým musíš věřiti a moci příležité, kterouž vidíš, a za to žádné odplaty nemíti? I pročež raději též moci boží nevěříš, za niž by odplatu znamenitou, spasitedlnou k věčnému životu měl? Ó, bratří, díte-li, že takoví bludové mezi vámi nejsou, znáte to, žeť sou těm bludům nenaučili se tu, kdež jich není, ani v Římě, ani při kostele pražském, ani v ško/lách vysokého učení. I musiliť jsúťh se těm bludům naučiti v diábelské škole, kterůž jest osadil vámi všemi zablúdilými, kteříž ste se oddělili od obecné víry svaté, křesťanské a od jednoty církve svaté. Rozpomeňte se na to, že první hříchové jsú pýcha, k tomu také tato znamení: Že ti bludní, od diábla svedení strachují se před těmi věcmi, před kte- rýmiž se diábel strachuje, tak že znamení umučení božího to v posměchu a v nenávisti mají a ta kazí a ruší a týmž znamením kříže božího nedadí se žehnati a řkůce: „Co se šermuješ“, ješto tak diábli říkají, když z člověka je vyhánějí; před svátostí se bojí, ani chtí ji líbati, ale obrátí se pryč od ní proto, neb diábel ustavičně při nich jest. Vodou posvěcenou nechtí se kropiti, neb toho také diábel velmi nenávidí, do kostelův posvěcených nechtí choditi, neb a VA XI připsáno j. r.: víry nepřiloží. b V originále: a to ovšem. c V originále následuje: záleží. Místo toto jest patrně nějak porušeno. d VAXI opr. m. pův.: sváží. e A II: zeď. fV originále: vyráží. g A II: okna. h AII: sou. i A XI: jse. f. 176b 124
DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 179 vše věrou, a když by k tomu víry neměli, nic by nebylo, a proč? Neb Buoh všemohúcí dal moc i zlé a bludné víře pro potvrzení dobré a spasitedlné víry, a blaze tomu, kdož ke zlému bludnému a kouzedlnému víry nepřiložía. Ó hlupci zblúdilí! Ať ovšemb rozum rozváže a vtipem mohú-li dosáhnouti toho, což jest nám obecné a vidomé, totižto: co jest hrom a jakú mocí (zalé meč) v pošvě aneb peníze v měšci jako oka mžení v brzkosti srazíd v hromadu a kůži té neb mošci nic neuškodí aneb kterú mocí zede neb skálu prorazí? Nu více: z čeho to pochází, že z studeného kamene vyrazeí jednu jiskřičku, tou by vešken svět spálil? K tomu více: odkud vítr pochází a kterakú silnú mocí stavení i dříví láme? A dále: že lodí naplněná těžkostí kamene neb železa nepotone a maličký kamínek neb železo uvrha do vody potone, kterú mocí ta těžkost na té někde vodě nesúci se nepotone? Nu opět: že jedno slunce vidíme a to po všem světě svítí a do každého voknas celé a zvláště vskočí? A tak i mnohé jiné věci k tomu podobné. Nu mám za to, že o takových věcech žádný nemůže jináče říci, než že se to děje boží mocí a že to tak Buoh stvořil. Ó, zablúdilý člověče, diábelskú lstivostí a chytrostí z víry pravé svedený, proč těmto věcem vidomým musíš věřiti a moci příležité, kterouž vidíš, a za to žádné odplaty nemíti? I pročež raději též moci boží nevěříš, za niž by odplatu znamenitou, spasitedlnou k věčnému životu měl? Ó, bratří, díte-li, že takoví bludové mezi vámi nejsou, znáte to, žeť sou těm bludům nenaučili se tu, kdež jich není, ani v Římě, ani při kostele pražském, ani v ško/lách vysokého učení. I musiliť jsúťh se těm bludům naučiti v diábelské škole, kterůž jest osadil vámi všemi zablúdilými, kteříž ste se oddělili od obecné víry svaté, křesťanské a od jednoty církve svaté. Rozpomeňte se na to, že první hříchové jsú pýcha, k tomu také tato znamení: Že ti bludní, od diábla svedení strachují se před těmi věcmi, před kte- rýmiž se diábel strachuje, tak že znamení umučení božího to v posměchu a v nenávisti mají a ta kazí a ruší a týmž znamením kříže božího nedadí se žehnati a řkůce: „Co se šermuješ“, ješto tak diábli říkají, když z člověka je vyhánějí; před svátostí se bojí, ani chtí ji líbati, ale obrátí se pryč od ní proto, neb diábel ustavičně při nich jest. Vodou posvěcenou nechtí se kropiti, neb toho také diábel velmi nenávidí, do kostelův posvěcených nechtí choditi, neb a VA XI připsáno j. r.: víry nepřiloží. b V originále: a to ovšem. c V originále následuje: záleží. Místo toto jest patrně nějak porušeno. d VAXI opr. m. pův.: sváží. e A II: zeď. fV originále: vyráží. g A II: okna. h AII: sou. i A XI: jse. f. 176b 124
Strana 180
180 ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. f. 177 jim diábel nedá na to pamatovati, co spasitel náš dí: Duom můj dům modlitebný nazván budea, a také, kterak pán Buoh Šalomúnovi k modlení kázal chrám připraviti. I čehož na sobě nechcete znáti, jakož nejtěžší jest samému člověku se poznati, ale poznejte svú potřebnost na jiných. Jakož víru mám za to, že toho žádost máte, aby všickni lidé naučení a rady vaší uposlechnúce i přistúpili k jednotě vaší, kterúžto všecko křesťanstvo v potupě za blud má, a jest vás jako s hrstku proti všemu křesťanstvu a v nedostatku rozumu a umění jako žáčkové proti mistrům: i bylo by podobněji, abyšte vy radu vezmouce od těch, kteříž u víře všecko křesťanstvo zákonem božím a spasitedlným učením a uměním z Ducha Svatého a písma svatého zpravujía v jednotě církve svaté obecní, tu byšte pýchy pozbyli a v poslušenství spasitedlném se napravili v pokoře pánu Bohu libéb. Také, bratří, rozpomeňte se na to, jakož všecko křesťanstvo potupujete, kteříž se u víře první utvrdili zákonem božím a apoštoly a doktory svatými v té jednotě církve svaté, že jest ne-možné vám tím hnouti a to rušiti, ano podlé řeči spasitele našeho ujištění, že brány neb moci pekelné neodolají neb nepřemohou proti ní? a tyť sú silnější nežliď vy. A byť z hluku církve svaté křesťanské kůrové andělští neměli se naplniti, tehdy by ještě předlúho soudnýho dne nebylo, než by se z vaší malé rotky naplnili. I dejž pán Buoh všemohúcí z milosti své svaté, abyšte sobě srozuměli a toho nešlechetnýho svůdci satanáše po- zbyli a pokorně k jednotě svaté církve a víry křesťanské, opustíce bludy, přistúpili. Amen. Toto sou odepsali zase bratří panu Janue Zajícovi na jeho druhou ceduli etc.11. * Urozený pane, pane nám mnohos dobrého ž žádostivý! Ačkoli z sebe a od sebe neužitečné sluhyh boží sami mnoho potřebujíce, však Vaší Milosti od pána Boha žádati nepřestáváme nejlepšího dobrého v tomto životě i na věky. a VAXI opr. m. pův.: zpravici. b V A XI pův.: líbého. c V originále: tif. d AII: než. e V AXI připsáno jinou rukou. f V A XI byl původně nadpis tento: Toto sou odepsali pikhartý panu Zajícovi na jeho druhou ceduli etc. Nadpis jest psán význačným tučným písmem. Po nadpise jest mezera 2 řádků. g VAXI při- psáno j. r. h AII: slouhy. a Jan 2, 16. ß Mat. 16, 18. List tento vznikl buď ještě r. 1488 nebo počátkem r. 1489. Skladatelé
180 ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. f. 177 jim diábel nedá na to pamatovati, co spasitel náš dí: Duom můj dům modlitebný nazván budea, a také, kterak pán Buoh Šalomúnovi k modlení kázal chrám připraviti. I čehož na sobě nechcete znáti, jakož nejtěžší jest samému člověku se poznati, ale poznejte svú potřebnost na jiných. Jakož víru mám za to, že toho žádost máte, aby všickni lidé naučení a rady vaší uposlechnúce i přistúpili k jednotě vaší, kterúžto všecko křesťanstvo v potupě za blud má, a jest vás jako s hrstku proti všemu křesťanstvu a v nedostatku rozumu a umění jako žáčkové proti mistrům: i bylo by podobněji, abyšte vy radu vezmouce od těch, kteříž u víře všecko křesťanstvo zákonem božím a spasitedlným učením a uměním z Ducha Svatého a písma svatého zpravujía v jednotě církve svaté obecní, tu byšte pýchy pozbyli a v poslušenství spasitedlném se napravili v pokoře pánu Bohu libéb. Také, bratří, rozpomeňte se na to, jakož všecko křesťanstvo potupujete, kteříž se u víře první utvrdili zákonem božím a apoštoly a doktory svatými v té jednotě církve svaté, že jest ne-možné vám tím hnouti a to rušiti, ano podlé řeči spasitele našeho ujištění, že brány neb moci pekelné neodolají neb nepřemohou proti ní? a tyť sú silnější nežliď vy. A byť z hluku církve svaté křesťanské kůrové andělští neměli se naplniti, tehdy by ještě předlúho soudnýho dne nebylo, než by se z vaší malé rotky naplnili. I dejž pán Buoh všemohúcí z milosti své svaté, abyšte sobě srozuměli a toho nešlechetnýho svůdci satanáše po- zbyli a pokorně k jednotě svaté církve a víry křesťanské, opustíce bludy, přistúpili. Amen. Toto sou odepsali zase bratří panu Janue Zajícovi na jeho druhou ceduli etc.11. * Urozený pane, pane nám mnohos dobrého ž žádostivý! Ačkoli z sebe a od sebe neužitečné sluhyh boží sami mnoho potřebujíce, však Vaší Milosti od pána Boha žádati nepřestáváme nejlepšího dobrého v tomto životě i na věky. a VAXI opr. m. pův.: zpravici. b V A XI pův.: líbého. c V originále: tif. d AII: než. e V AXI připsáno jinou rukou. f V A XI byl původně nadpis tento: Toto sou odepsali pikhartý panu Zajícovi na jeho druhou ceduli etc. Nadpis jest psán význačným tučným písmem. Po nadpise jest mezera 2 řádků. g VAXI při- psáno j. r. h AII: slouhy. a Jan 2, 16. ß Mat. 16, 18. List tento vznikl buď ještě r. 1488 nebo počátkem r. 1489. Skladatelé
Strana 181
ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ŽAJÍCŮV. 181 Z psání Vaší Milosti z prvního i druhého srozuměli sme, že se Vaše Milost domníváte mnoho zlého o bratřích a podlé toho i o nás; protož jsúce mezi nimi již léto některé, čehož po mnohém uptání jistě jsme svědomi, to jsme Vaší Milosti psali a pro lepší srozumění a pro odjetí takového domnění ještě Vaší Milosti o ně- kterých věcech tuto napíšem. Poněvádž podlé řeči svatého Pavla srdcem se věří k spravedlnosti a ústy vyznání bývá k spasení«, protož i my ve jméno pána Krista Ježíše, což srdcem držíme, to ústy i psáním tímto vyznáváme, že přede všemi věcmi věříme podlé obecnýho vyznání církve římské o pánu Bohu, pánu Bohu avpána Bohal, jakož písma prorocká a apoštol-/ ská i kterážkoli Bohem vdechnutá oznamují, a tak jim věříme, o čemž kde píší, co věřiti, to věřiti, a co činiti, to činiti. A tak přijímajíce je v jicha svědectví věříme v Boha Otceb všemohúcího, stvořitele nebe i země, i v Jezu Krista, syna jeho jediného pána našeho“ i v Ducha Svatého utěšitele, od Otce i od Syna pocházejícího, jenž jest jeden Buoh, trůj v osobách, jeden v podstatě, v němž svrchované dobré všech záleží, a on jest pán veliký a chvály hodný příliš, jehož velebnost skutkové jeho velicí a znamenití ukazují, z nichžto titod tří vidí se zvláštní a nad jiné skutky nerozdílnée Trojice svaté nejznamenitější a největší býti, totiž skutek stvoření, vykoupení a spasení, pro něžto on pán Buoh stvořitelem, vykupitelem a spasitelem nazván jest, z kterýchžto skutkuov tento prostřední vidí se býti lidem nejužitečnější, protož by také měl býti všem nejvzácnější ten skutek vykoupení a lid- ského pokolení hříchem zbořeného opravení, pro něžto Buoh Otec jednorozeného syna svého na svět poslati ráčil, aby každý, kdož věří v něho, nezahynul, ale měl život věčný. O kterémžto Synu božím, pánu a Bohu našem tak věříme, že uložení Boha Otce poslušen jsa a spasení všech opatřiti chtě a způsobiti ráčil se skrze Ducha Svatého v životě blahoslavené panny Marijeg vtěliti a z ní f. 177b jeho jsou asi bratr Jan Táborský, správce v Litomyšli, a bratr Prokop, správce v Brandýse nad Orlicí. Viz pozn. I na str. 189 a Předmluvu č. 5 f. a V AXI bylo původně: ne jich. b V AXI připsáno j. r. c V A XI chybí: pána našeho. dVAXI opraveno místo pův.: tyto. e V A XI opr. m. pův.: nerozdílně. f V A XI následuje přetržené jinou rukou psané po straně: totiž skutek vykoupení a lidského pokolení hříchem zbořeného opravení. g A II: Marié. a Řím. 10, 10. P Parafráze Jan 3, 15. Srov. „Čtvrtý list k mistru Rokycanovi“ v AKTECH I, 16 a k tomu poznámku 2, že tak mluví také Hus ve „Výkladu viery“ Srov. „Ctvrtý list k mistru Rokycanovi“ v AKTECH I. 16.
ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ŽAJÍCŮV. 181 Z psání Vaší Milosti z prvního i druhého srozuměli sme, že se Vaše Milost domníváte mnoho zlého o bratřích a podlé toho i o nás; protož jsúce mezi nimi již léto některé, čehož po mnohém uptání jistě jsme svědomi, to jsme Vaší Milosti psali a pro lepší srozumění a pro odjetí takového domnění ještě Vaší Milosti o ně- kterých věcech tuto napíšem. Poněvádž podlé řeči svatého Pavla srdcem se věří k spravedlnosti a ústy vyznání bývá k spasení«, protož i my ve jméno pána Krista Ježíše, což srdcem držíme, to ústy i psáním tímto vyznáváme, že přede všemi věcmi věříme podlé obecnýho vyznání církve římské o pánu Bohu, pánu Bohu avpána Bohal, jakož písma prorocká a apoštol-/ ská i kterážkoli Bohem vdechnutá oznamují, a tak jim věříme, o čemž kde píší, co věřiti, to věřiti, a co činiti, to činiti. A tak přijímajíce je v jicha svědectví věříme v Boha Otceb všemohúcího, stvořitele nebe i země, i v Jezu Krista, syna jeho jediného pána našeho“ i v Ducha Svatého utěšitele, od Otce i od Syna pocházejícího, jenž jest jeden Buoh, trůj v osobách, jeden v podstatě, v němž svrchované dobré všech záleží, a on jest pán veliký a chvály hodný příliš, jehož velebnost skutkové jeho velicí a znamenití ukazují, z nichžto titod tří vidí se zvláštní a nad jiné skutky nerozdílnée Trojice svaté nejznamenitější a největší býti, totiž skutek stvoření, vykoupení a spasení, pro něžto on pán Buoh stvořitelem, vykupitelem a spasitelem nazván jest, z kterýchžto skutkuov tento prostřední vidí se býti lidem nejužitečnější, protož by také měl býti všem nejvzácnější ten skutek vykoupení a lid- ského pokolení hříchem zbořeného opravení, pro něžto Buoh Otec jednorozeného syna svého na svět poslati ráčil, aby každý, kdož věří v něho, nezahynul, ale měl život věčný. O kterémžto Synu božím, pánu a Bohu našem tak věříme, že uložení Boha Otce poslušen jsa a spasení všech opatřiti chtě a způsobiti ráčil se skrze Ducha Svatého v životě blahoslavené panny Marijeg vtěliti a z ní f. 177b jeho jsou asi bratr Jan Táborský, správce v Litomyšli, a bratr Prokop, správce v Brandýse nad Orlicí. Viz pozn. I na str. 189 a Předmluvu č. 5 f. a V AXI bylo původně: ne jich. b V AXI připsáno j. r. c V A XI chybí: pána našeho. dVAXI opraveno místo pův.: tyto. e V A XI opr. m. pův.: nerozdílně. f V A XI následuje přetržené jinou rukou psané po straně: totiž skutek vykoupení a lidského pokolení hříchem zbořeného opravení. g A II: Marié. a Řím. 10, 10. P Parafráze Jan 3, 15. Srov. „Čtvrtý list k mistru Rokycanovi“ v AKTECH I, 16 a k tomu poznámku 2, že tak mluví také Hus ve „Výkladu viery“ Srov. „Ctvrtý list k mistru Rokycanovi“ v AKTECH I. 16.
Strana 182
182 ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. f. 178a se naroditi beze vší poškvrny čistoty její panenské, o níž toto? věříme: že jest panna počala, panna porodila a po porodu čistú pannú zůstala, nemajíc žádné sobě podobné ani první ani potomní, kterúžto se všemi národy blahoslavenou ji nazývajícímib i my také blahoslavenou nazýváme a mezi ženami požehnanú, jížto učinil veliký věci ten, jenž mocný jest a svaté jméno jeho«, jejížto“ syn, týž, kterýž i syn nejvyššího?, o němž věříme, že jest pro náše spasení trpěl, umřel, do hrobu pochován jako jiný člověk, kterýžto svým ponížením a trpením příklad učiněn, aby všichni, kdož chtí spaseni býti, jeho následovaliv v pokoře a/ v trpělivosti (jakož apoštolé to široce vypisují), do pekel sstoupil již ne jako jiní, ale k vysvobození jiných, vstal z mrtvých skrze slávu Otce svého, aby příkladem jeho všickni, kdož s ním hříchům umírají, zde v životě obnoveném chodili, již nejsouce sobě živi, ale jemu, kterýž za ně umřel, vstúpil na nebesa přijav slávu, kterůž měl u Otce, prvé než svět stvořen jest, sedí na pravici Boha Otce všemohúcího, odtud maje přijíti soudit živých i mrtvých milostivě nyní lidí očekávaje a ku pokání jim času půjčuje, jakož o tom mluvil svatý Pavel v městě Athenskémd, aby všickni hledali Boha, by ho kterak dojíti mohli a nalézti, poněvadž není daleko od jednoho každého z nás, nebo jím sme živi, hýbáme se i v bytu svém trvámes majíce uložené časy a cíle přebývání svého, jimžto se zvěstuje, aby všickni všudy pokání činili vědúce, že jest Bůh ustavil den, v němžto souditi bude v pravosti vešken okršlek zemský skrze muže, to jest Syna svého, v němž jest to učiniti uložil vzkřísiv jej z mrtvých a dávaje víru všem, nebo což na něm jest, on by chtěl, aby všichni spaseni byli a ku poznání pravdy přišli. Věříme i v Ducha Svatého, že pochází od Otce i od Syna a jsa utěšitelem jest takée mistrem a zprávcí církve svaté i každé duše věrné, jakož dí apoštol: Kdož ducha Kristova nemá, tent není jeho, ž, o nížto, totiž o církvi svaté, věříme i vyznáváme takto: že církev svatá obecná jest zbor všech vyvolených božích, kteříž- koli byli od počátku světa, jsou a budou až dos skonání, jejížto údové rozprostřeni sou po všem světě, jichžto počet a jména sám a V A XI připsáno j. r. bVAXI opr. m. pův.: blahoslavenů nazývají. c V AXI opr. m. pův.: Ježíš to. d V AXI opr. m. pův.: Athenenském. e VAXI opr. m. pův.; taky. fV AXI původně: svatý. g VAXI připsáno j. r.: až do. a Parafráze Luk. 1,49. ß Luk. 1, 32. 7 Ohlas 1, Petr 2, 21. ò 2. Kor. 5, 15. e Sk. 17, 26. 27. 28. 30. 31. Řím. 8, 9.
182 ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. f. 178a se naroditi beze vší poškvrny čistoty její panenské, o níž toto? věříme: že jest panna počala, panna porodila a po porodu čistú pannú zůstala, nemajíc žádné sobě podobné ani první ani potomní, kterúžto se všemi národy blahoslavenou ji nazývajícímib i my také blahoslavenou nazýváme a mezi ženami požehnanú, jížto učinil veliký věci ten, jenž mocný jest a svaté jméno jeho«, jejížto“ syn, týž, kterýž i syn nejvyššího?, o němž věříme, že jest pro náše spasení trpěl, umřel, do hrobu pochován jako jiný člověk, kterýžto svým ponížením a trpením příklad učiněn, aby všichni, kdož chtí spaseni býti, jeho následovaliv v pokoře a/ v trpělivosti (jakož apoštolé to široce vypisují), do pekel sstoupil již ne jako jiní, ale k vysvobození jiných, vstal z mrtvých skrze slávu Otce svého, aby příkladem jeho všickni, kdož s ním hříchům umírají, zde v životě obnoveném chodili, již nejsouce sobě živi, ale jemu, kterýž za ně umřel, vstúpil na nebesa přijav slávu, kterůž měl u Otce, prvé než svět stvořen jest, sedí na pravici Boha Otce všemohúcího, odtud maje přijíti soudit živých i mrtvých milostivě nyní lidí očekávaje a ku pokání jim času půjčuje, jakož o tom mluvil svatý Pavel v městě Athenskémd, aby všickni hledali Boha, by ho kterak dojíti mohli a nalézti, poněvadž není daleko od jednoho každého z nás, nebo jím sme živi, hýbáme se i v bytu svém trvámes majíce uložené časy a cíle přebývání svého, jimžto se zvěstuje, aby všickni všudy pokání činili vědúce, že jest Bůh ustavil den, v němžto souditi bude v pravosti vešken okršlek zemský skrze muže, to jest Syna svého, v němž jest to učiniti uložil vzkřísiv jej z mrtvých a dávaje víru všem, nebo což na něm jest, on by chtěl, aby všichni spaseni byli a ku poznání pravdy přišli. Věříme i v Ducha Svatého, že pochází od Otce i od Syna a jsa utěšitelem jest takée mistrem a zprávcí církve svaté i každé duše věrné, jakož dí apoštol: Kdož ducha Kristova nemá, tent není jeho, ž, o nížto, totiž o církvi svaté, věříme i vyznáváme takto: že církev svatá obecná jest zbor všech vyvolených božích, kteříž- koli byli od počátku světa, jsou a budou až dos skonání, jejížto údové rozprostřeni sou po všem světě, jichžto počet a jména sám a V A XI připsáno j. r. bVAXI opr. m. pův.: blahoslavenů nazývají. c V AXI opr. m. pův.: Ježíš to. d V AXI opr. m. pův.: Athenenském. e VAXI opr. m. pův.; taky. fV AXI původně: svatý. g VAXI připsáno j. r.: až do. a Parafráze Luk. 1,49. ß Luk. 1, 32. 7 Ohlas 1, Petr 2, 21. ò 2. Kor. 5, 15. e Sk. 17, 26. 27. 28. 30. 31. Řím. 8, 9.
Strana 183
ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. 183 Buoh ví aa zná. Nežb pak kdežkoli jest shromáždění lidí u víře Pána Krista, podléd přítomné nebo nynější spravedlnosti místem některým a časem, ty nejsoue církev svatá obecná, ale slúti mohou particularis ecclesia, totiž částka církve svaté obecné, jako byli v Římě, v Korintu, v Efezu/ anebo jinde, jimž apoštolé psali, nazývajíce je církví. A v takovém shromáždění byli sou i zlí mezi věrnými a dobrými lidmi a zvláště pokrytci, jichžto církev svatá prázdna není, dokudž jest zde na světě, neb jest přirovnána poli pšeničnému, v němž se nalézá i koukol, a vrši puštěné v moře, kdežto mezi dobré ryby přimísí se i zlé. Věříme také obcování svatých aneb svatých spolčení, neb ti«, kteří jsúh vešli v jednotu církve svaté, účastni sou nejprvé hlavy, pána Krista, a zasloužení jeho a potom všeho těla, v němž sou takéch oudové spojení skrze milost Ducha Svatého s oudy jinejmi. Protož dávno přijímaní svátosti těla a krve pána Krista latíně slove „communio“, tím slovem jako i toto obcování a podnes tak tomu říkají všickni latinníci na znamení toho, že sami ti mají k té svátosti přistoupati, kteříž sou v tom spolku jednoty církve svaté, přídržíce se věrou a milováním Krista Ježíše a ostříhajíce práv od něho vydaných i jsou účastni nejprvé zasloužení jeho a potom toho všeho, což Buoh dává kterým darův svých, a pokudž v té účastnosti trvají a zůstávají, potud jeden každý oud užitečný jest a můž dělati dílo sobě poručené, pokudž se přídrží hlavy, pána Krista, a účasten jest podstaty jeho, jakož dí: Miloval si sprave- dlnost a nenáviděl si nepravosti, protož pomazal tebe, Bože, Buoh tvůj olejem utěšeníi, veselík, nad spoluúčastníky tvé«. Protož ten zle věří obcování svatých, kdož jest v hříchu smrtedlném, poněvádž není v spolku s lidmi Boha bojícími skrze účastnost Ducha Svatého, jakož dí apoštol: Kdož nemá ducha Kristova, tenť není jehoť, a tak odloučen jest od pána Boha i od jiných, poněvadž se poddal v službu hřícha, neb dí Buoh skrze proroka: Hříchové váši rozdělili sou mezi mnou a vámir a opět: Duše, kteráž zhřeší, onať umře). Protož příliš jest nebezpečné a oklamání o duše i o statek blízké zpolíhati na cizí modlitby a dobré skutky, f. 178b a VA XI připsáno j. r.: ví a. bVAXI připsáno j. r.; následuje přetr- žené: kdež. c AXI: kdež (j. r.) koli. d V AXI připsáno j. r. e AII: nejsa. IVA XI připsáno j. r.: aneb svatých. g VAXI připsáno j. r. hAII: sou. ch V AXI opr. m. pův.: takové. i A XI: tee. j VA XI připsáno j. r. kVAXI opr. m. pův.: vesely. a Ž. 45, 8. p Řím. 8, 9. 7 Iz. 59, 2. § Ez. 18, 4.
ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. 183 Buoh ví aa zná. Nežb pak kdežkoli jest shromáždění lidí u víře Pána Krista, podléd přítomné nebo nynější spravedlnosti místem některým a časem, ty nejsoue církev svatá obecná, ale slúti mohou particularis ecclesia, totiž částka církve svaté obecné, jako byli v Římě, v Korintu, v Efezu/ anebo jinde, jimž apoštolé psali, nazývajíce je církví. A v takovém shromáždění byli sou i zlí mezi věrnými a dobrými lidmi a zvláště pokrytci, jichžto církev svatá prázdna není, dokudž jest zde na světě, neb jest přirovnána poli pšeničnému, v němž se nalézá i koukol, a vrši puštěné v moře, kdežto mezi dobré ryby přimísí se i zlé. Věříme také obcování svatých aneb svatých spolčení, neb ti«, kteří jsúh vešli v jednotu církve svaté, účastni sou nejprvé hlavy, pána Krista, a zasloužení jeho a potom všeho těla, v němž sou takéch oudové spojení skrze milost Ducha Svatého s oudy jinejmi. Protož dávno přijímaní svátosti těla a krve pána Krista latíně slove „communio“, tím slovem jako i toto obcování a podnes tak tomu říkají všickni latinníci na znamení toho, že sami ti mají k té svátosti přistoupati, kteříž sou v tom spolku jednoty církve svaté, přídržíce se věrou a milováním Krista Ježíše a ostříhajíce práv od něho vydaných i jsou účastni nejprvé zasloužení jeho a potom toho všeho, což Buoh dává kterým darův svých, a pokudž v té účastnosti trvají a zůstávají, potud jeden každý oud užitečný jest a můž dělati dílo sobě poručené, pokudž se přídrží hlavy, pána Krista, a účasten jest podstaty jeho, jakož dí: Miloval si sprave- dlnost a nenáviděl si nepravosti, protož pomazal tebe, Bože, Buoh tvůj olejem utěšeníi, veselík, nad spoluúčastníky tvé«. Protož ten zle věří obcování svatých, kdož jest v hříchu smrtedlném, poněvádž není v spolku s lidmi Boha bojícími skrze účastnost Ducha Svatého, jakož dí apoštol: Kdož nemá ducha Kristova, tenť není jehoť, a tak odloučen jest od pána Boha i od jiných, poněvadž se poddal v službu hřícha, neb dí Buoh skrze proroka: Hříchové váši rozdělili sou mezi mnou a vámir a opět: Duše, kteráž zhřeší, onať umře). Protož příliš jest nebezpečné a oklamání o duše i o statek blízké zpolíhati na cizí modlitby a dobré skutky, f. 178b a VA XI připsáno j. r.: ví a. bVAXI připsáno j. r.; následuje přetr- žené: kdež. c AXI: kdež (j. r.) koli. d V AXI připsáno j. r. e AII: nejsa. IVA XI připsáno j. r.: aneb svatých. g VAXI připsáno j. r. hAII: sou. ch V AXI opr. m. pův.: takové. i A XI: tee. j VA XI připsáno j. r. kVAXI opr. m. pův.: vesely. a Ž. 45, 8. p Řím. 8, 9. 7 Iz. 59, 2. § Ez. 18, 4.
Strana 184
184 ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. f. 179a poněvádž i to neprospěje, co by sám člověk osobou svou činil v hříchu zůstávaje, jakož dí s. Pavel: Bych vydal na pokrmy všecek statek svůj a bych dal tělo své tak, abych hořal, a ne- budu-li míti lásky, nic mi neprospěje etc.« Protož potřebí jest bázně božía a veliké snažnosti a pilnosti, aby se člověk rychle dobyl z hříchův s pomocí boží a z oučastnosti zlého vyšel skrze přestání od hříchův a aby všel v oučastnost zasloužení pána Krista a v společnost lidí Boha bojících a skrzeb pravé pokání nalezl hříchuov odpuštění, neb, jakož věříme v Ježíše Krista, pánem a Bohem jej vyznávajíce a že přikázaní jeho jsou život věčný, tak v něm a skrze něho věříme, že mají skrze něhoť plné a dostatečné očištění a odpuštění všech hříchův ti všichni, kteříž skrze víru jehod a poslušenství zůstávají v církvi svaté, jakož dí svatý Jan: Krev Krista Ježíše očišťuje nás od každého hříchuß a svatý Petr: Věrou očišťuje srdce jichr a jinde: Duše váše čistíce v poslu- šenství lásky bratrského milovánío. Ale jakož při víře, při řádu, při poslušenství církve i při jiných věcech k spasení potřebných mnohým obyčejem a rozličným svedení a oklamání přišlo, tak i mnohem více při tom článku víry: Věřím hříchův odpuštění, kteréhožto oklamání a nebezpečenství těchto časův posledních nesnadné se jest vystřície a lidi užitečně při tom zpraviti, neb ačkoli mezi Římany a Řeky i jinými křesťany rozdílové mnozí sou, ovšem pak mezi pohany a Židy od nich, však všickni, jacíž sou, svědomí by nemohli míti dobrého, by sobě tím nepomáhali, že věří hříchům odpuštění (neb mnohé věci, kteréž činí, mají za hřích, díl z písem a díl za slyšení a díl z synderesí)1. Protož to největší oklamání trvá (n)livě stojí a zůstává při lidech, že věří hříchův odpuštění bez pravého pokání. Ale i to přišlo jest z dopuštění božího, aby, jakož při jiných věcech lidé přijali činitele bludův, aby věřili lžis, též i při tomto, neb a VAXI připsáno j. r. bV AXI následuje nadbytečné: pokání. cVAXI připsáno j. r.: skrze něho. d VAXI připsáno j. r.; následuje neplatné: všech hříchův. e Po tomto slově, jak se zdá, začíná v A XI písmo jiné ruky. fVAX! opraveno místo: začiž. g V A XI připsáno j. r.: díl z. h V AXI opr. m. pův.: dábel a. a 1 Kor. 13,3. B1 Jan 1, 7. r Sk. 15,9. ô1 Petr, 1, 22. s 2. Tes. 2, 11. 12. 1 Synderesis, správně avrýonats (= ostříhání, zachovávání) má u latin- ských theologů středověkých význam schopnosti míti všeobecné zásady mravní, „scintilla conscientiae“, zárodek svědomí. Srov. WETZER-WELTE, Kirchen- lexicon, 2. vyd., V, 563 a násl., HERZOG-HAUCK, Realencyklopaedie, 3. vyd., VI. 649 a EISLER, Wörterbuch der philosophischen Begriffe, 2. vyd., 472—473.
184 ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. f. 179a poněvádž i to neprospěje, co by sám člověk osobou svou činil v hříchu zůstávaje, jakož dí s. Pavel: Bych vydal na pokrmy všecek statek svůj a bych dal tělo své tak, abych hořal, a ne- budu-li míti lásky, nic mi neprospěje etc.« Protož potřebí jest bázně božía a veliké snažnosti a pilnosti, aby se člověk rychle dobyl z hříchův s pomocí boží a z oučastnosti zlého vyšel skrze přestání od hříchův a aby všel v oučastnost zasloužení pána Krista a v společnost lidí Boha bojících a skrzeb pravé pokání nalezl hříchuov odpuštění, neb, jakož věříme v Ježíše Krista, pánem a Bohem jej vyznávajíce a že přikázaní jeho jsou život věčný, tak v něm a skrze něho věříme, že mají skrze něhoť plné a dostatečné očištění a odpuštění všech hříchův ti všichni, kteříž skrze víru jehod a poslušenství zůstávají v církvi svaté, jakož dí svatý Jan: Krev Krista Ježíše očišťuje nás od každého hříchuß a svatý Petr: Věrou očišťuje srdce jichr a jinde: Duše váše čistíce v poslu- šenství lásky bratrského milovánío. Ale jakož při víře, při řádu, při poslušenství církve i při jiných věcech k spasení potřebných mnohým obyčejem a rozličným svedení a oklamání přišlo, tak i mnohem více při tom článku víry: Věřím hříchův odpuštění, kteréhožto oklamání a nebezpečenství těchto časův posledních nesnadné se jest vystřície a lidi užitečně při tom zpraviti, neb ačkoli mezi Římany a Řeky i jinými křesťany rozdílové mnozí sou, ovšem pak mezi pohany a Židy od nich, však všickni, jacíž sou, svědomí by nemohli míti dobrého, by sobě tím nepomáhali, že věří hříchům odpuštění (neb mnohé věci, kteréž činí, mají za hřích, díl z písem a díl za slyšení a díl z synderesí)1. Protož to největší oklamání trvá (n)livě stojí a zůstává při lidech, že věří hříchův odpuštění bez pravého pokání. Ale i to přišlo jest z dopuštění božího, aby, jakož při jiných věcech lidé přijali činitele bludův, aby věřili lžis, též i při tomto, neb a VAXI připsáno j. r. bV AXI následuje nadbytečné: pokání. cVAXI připsáno j. r.: skrze něho. d VAXI připsáno j. r.; následuje neplatné: všech hříchův. e Po tomto slově, jak se zdá, začíná v A XI písmo jiné ruky. fVAX! opraveno místo: začiž. g V A XI připsáno j. r.: díl z. h V AXI opr. m. pův.: dábel a. a 1 Kor. 13,3. B1 Jan 1, 7. r Sk. 15,9. ô1 Petr, 1, 22. s 2. Tes. 2, 11. 12. 1 Synderesis, správně avrýonats (= ostříhání, zachovávání) má u latin- ských theologů středověkých význam schopnosti míti všeobecné zásady mravní, „scintilla conscientiae“, zárodek svědomí. Srov. WETZER-WELTE, Kirchen- lexicon, 2. vyd., V, 563 a násl., HERZOG-HAUCK, Realencyklopaedie, 3. vyd., VI. 649 a EISLER, Wörterbuch der philosophischen Begriffe, 2. vyd., 472—473.
Strana 185
ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. 185 největší užitky tím sou od lidí vytáhli, aby jinak vě-řili hříchům f. 179b odpuštění, než sluší, a pána Krista s jeho učením a zasloužením jaks nezřetedlně zavrhli a jako smetmi přisypali, jako oni stavitelé chrámu kámen úhelný, kterýž svatý Petr k výstraze přivodí«, neb sou navymýšleli rozličných odpuštění hříchův a očištění sobě ke cti a k užitku, kteréžto oklamání z strany drahné mnozí poznávají, ale pravdu řídcí, neb často lidé pro blud i pravdy se straší. Neb co můž býtí těžšího a k spasení nebezpečnějšího než když ti, kteříž by měli býti vůdce cesty spasitedlné, i budou svůdce, o nichž svatý Petr prorokoval řka: Byli sou zajisté falešní proroci v lídu, jakož i mezi vámi budou mistři lživí, kteříž uvedou roty zatra- cení a toho, kterýž je koupil, Pána, zapírají uvodíce sobě náhle zatracení. A mnozí následovati budou jich smilství, skrze něžto cesta pravdy bude porouhána a v lakomství vymýšlenými slovy budou o vás kupčitiß. A o témž sou i písma mnohých doktorův, jakož píše Šimon de Cassiaa, Lib. 9. capitulo ultimo řka: Bývalit sou někteří a jsouť i budouť, kteříž u vysokosti řečí a v kráse lekcí ušima posluchačův čtení a jiné písmo v smysl tělesný a v chut jeho hovadně obracujíce, hříchy oblehčujíce, viny malé činíce a pokut za ně hodných zapírajíce, nečistí nečistotám pře- jíce, ne pravdu čtení, ale, což myslí, falešně složili, lidem vy- pravujícer. A o takových s. Pavel dí, že jsou nepřátelé božíd smyslem v skutcích zlýchb. A tak známo jest skrze řeči pána Krista i jiná písma svatá, že takoví sou nejdostatečnější služebníci hřícha a mimo jiné škodlivější, neb náboženstvím svým a moudrosti svou z rozumu písma a z příkladův prvních svatých důvodně mohou posloužiti k držení naděje mylné těm, kteříž hřešiti ne- přestávají, a kdož by jim toho pohaněl z milosti, dějí, že soudí neb potupuje a k obraně své i jiných přivedou písmo: Díme-li, že hříchův nemáme, sami se svodímes etc., neb ono: Bude-li nemilostivý činiti pokání ze všech hříchův svýchš, ale toho ne- povědí (leč krátce): Odvrátí-lid se spravedlivý od spravedlnosti své a činiti bude nepravost etc., všeckny spravedlnosti jeho, kteréž jest činil, nebudou připomenutyn; pakli i to povědí, alee výklady f. 1803 a VAHIi AXI: Šimon: De casía. bV AXI připsáno j. r. cVAXI opr. m. pův.: činil. d VAXI opr. m. pův.: obrátí-li. e V A XI opr. m. pův.: a. a Narážka na 1. Petr 2, 6. p 2. Petr 2, 1.—3. v Beati Simonis Fidati de Cassia etc., Gesta Salvatoris Domini nostri Jesu Christi seu Commentaria super IV evangelia in XV libros in duobus tomis distributa. Pars altera (Ratisbonnae 1734), str. 103 (liber IX., caput LIV). ô Fil. 3, 18. e 1. Jan 1, 8. § 1. Jan, 1,9. Ez. 3, 20.
ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. 185 největší užitky tím sou od lidí vytáhli, aby jinak vě-řili hříchům f. 179b odpuštění, než sluší, a pána Krista s jeho učením a zasloužením jaks nezřetedlně zavrhli a jako smetmi přisypali, jako oni stavitelé chrámu kámen úhelný, kterýž svatý Petr k výstraze přivodí«, neb sou navymýšleli rozličných odpuštění hříchův a očištění sobě ke cti a k užitku, kteréžto oklamání z strany drahné mnozí poznávají, ale pravdu řídcí, neb často lidé pro blud i pravdy se straší. Neb co můž býtí těžšího a k spasení nebezpečnějšího než když ti, kteříž by měli býti vůdce cesty spasitedlné, i budou svůdce, o nichž svatý Petr prorokoval řka: Byli sou zajisté falešní proroci v lídu, jakož i mezi vámi budou mistři lživí, kteříž uvedou roty zatra- cení a toho, kterýž je koupil, Pána, zapírají uvodíce sobě náhle zatracení. A mnozí následovati budou jich smilství, skrze něžto cesta pravdy bude porouhána a v lakomství vymýšlenými slovy budou o vás kupčitiß. A o témž sou i písma mnohých doktorův, jakož píše Šimon de Cassiaa, Lib. 9. capitulo ultimo řka: Bývalit sou někteří a jsouť i budouť, kteříž u vysokosti řečí a v kráse lekcí ušima posluchačův čtení a jiné písmo v smysl tělesný a v chut jeho hovadně obracujíce, hříchy oblehčujíce, viny malé činíce a pokut za ně hodných zapírajíce, nečistí nečistotám pře- jíce, ne pravdu čtení, ale, což myslí, falešně složili, lidem vy- pravujícer. A o takových s. Pavel dí, že jsou nepřátelé božíd smyslem v skutcích zlýchb. A tak známo jest skrze řeči pána Krista i jiná písma svatá, že takoví sou nejdostatečnější služebníci hřícha a mimo jiné škodlivější, neb náboženstvím svým a moudrosti svou z rozumu písma a z příkladův prvních svatých důvodně mohou posloužiti k držení naděje mylné těm, kteříž hřešiti ne- přestávají, a kdož by jim toho pohaněl z milosti, dějí, že soudí neb potupuje a k obraně své i jiných přivedou písmo: Díme-li, že hříchův nemáme, sami se svodímes etc., neb ono: Bude-li nemilostivý činiti pokání ze všech hříchův svýchš, ale toho ne- povědí (leč krátce): Odvrátí-lid se spravedlivý od spravedlnosti své a činiti bude nepravost etc., všeckny spravedlnosti jeho, kteréž jest činil, nebudou připomenutyn; pakli i to povědí, alee výklady f. 1803 a VAHIi AXI: Šimon: De casía. bV AXI připsáno j. r. cVAXI opr. m. pův.: činil. d VAXI opr. m. pův.: obrátí-li. e V A XI opr. m. pův.: a. a Narážka na 1. Petr 2, 6. p 2. Petr 2, 1.—3. v Beati Simonis Fidati de Cassia etc., Gesta Salvatoris Domini nostri Jesu Christi seu Commentaria super IV evangelia in XV libros in duobus tomis distributa. Pars altera (Ratisbonnae 1734), str. 103 (liber IX., caput LIV). ô Fil. 3, 18. e 1. Jan 1, 8. § 1. Jan, 1,9. Ez. 3, 20.
Strana 186
186 ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. f. 180b svými i to oblehčí. A na takové Bůh žaluje, že řeči jeho, kteréž sou jako kladivo, jenž rozražuje skálu«, nad olej změkčiliß a tak polštáříky nebo podušky pod všeliký lidský loket ušilir a šijí rozličnými vtipy, písem hromadu přivedouce cizoložně, neb známo jest z jistých písem svatých prorockých a apoštolských i samého pána Krista řečí, ještě i některých doktorův, že pokání pravé jinak býti nemůž, než aby přestali zle činiti a učili se dobře činiti, neb tak píší, že posměvač jest a nekající, kdož to ještě dělá, z čehož pokání činí). Věříme také těla vzkříšení, neb jakož pán Ježíš vstal v slávě Otce svého, tak obnoví těla ponížení našeho a učiní je podobna tělu jasnosti svés, a tak věříme i život věčnýa, v němž se všichni radovati budou, kdož jeho důjdou s veselím nevýmluvným při- jmouce konec víry spasení duší svýchš. A jakož, Váše Milost, v psání svém položiti ste ráčili, že není na tom dosti v Boha věřiti, neb Židé i pohané v Boha věříl, máme za to, že omýlením Vaší Milosti přihodilo se tak psáti, čili jest písařem sešlo, neb téměř všickni vykladačí písem tak píší, že jest to nejvyšší stupeň víry v Boha věřiti, neb to samým dobrým příleží, protož i my tak držíme. Kdožkoli z lidí rozumu došlých chce spasen býti, ten věřiti má nejprv o Bohu totiž, že Bůh jest a že jestě odplatitel hledajících seber; tak píše svatý Pavel", přidav“ i to, že bez víry nelze se libiti Bohu“. Dáled pak při věření člověk vstoupiti má na vyšší stupeň víry, aby věřil Bohu, totiž že pravé jsou věci, kteréž jest mluvil, jenž to také i zlí činí a tím obyčejem také lidem věříme; a tak věřiti Bohu jest přijíti svědectví boží s nějakým posvázaním sebe/ a soužením vůle své; a to bude podlé těch věcí, kteréž p(án) B(ůh) přikazuje a kteréž zapovídá: když člověk pánu Bohu právě věří, pilnost má to vše plniti, což on přikazuje, by se pak toho člověkue velmi nechtělo, a též, což zapovídá, hledí se toho nedopouštěti, ač se pak toho velmi chce. A protož věřiti Bohu není tak všem obecné“ jako první, totiž věřiti o Bohu, neb netoliko Židé a pohané tomu nevěří, což pán Ježíš a apoštolé potřebné lidem k spasení oznamovali i vypravovali, ale a V AXI připsáno po straně j. r.: život věčný. bVAII chybí. cVAXI připsáno po straně j. r.: a že jest. d VAXI přípsáno po straně j. r.: přidav X Dále. e AII: člověku toho. f AXI: obecně. a Jer. 23, 29. p Ž. 55, 22. r Narážka na Ez. 13, 18. ô Tento výrok jsem nedovedl zjistiti. s Parafráze Řím., 6, 4. 5. 1 Petr 1, 8. 9. 7 Žid, 11, 6. 8 Žid. 11, 6. Srov. A II, f. 169 (str. 167).
186 ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. f. 180b svými i to oblehčí. A na takové Bůh žaluje, že řeči jeho, kteréž sou jako kladivo, jenž rozražuje skálu«, nad olej změkčiliß a tak polštáříky nebo podušky pod všeliký lidský loket ušilir a šijí rozličnými vtipy, písem hromadu přivedouce cizoložně, neb známo jest z jistých písem svatých prorockých a apoštolských i samého pána Krista řečí, ještě i některých doktorův, že pokání pravé jinak býti nemůž, než aby přestali zle činiti a učili se dobře činiti, neb tak píší, že posměvač jest a nekající, kdož to ještě dělá, z čehož pokání činí). Věříme také těla vzkříšení, neb jakož pán Ježíš vstal v slávě Otce svého, tak obnoví těla ponížení našeho a učiní je podobna tělu jasnosti svés, a tak věříme i život věčnýa, v němž se všichni radovati budou, kdož jeho důjdou s veselím nevýmluvným při- jmouce konec víry spasení duší svýchš. A jakož, Váše Milost, v psání svém položiti ste ráčili, že není na tom dosti v Boha věřiti, neb Židé i pohané v Boha věříl, máme za to, že omýlením Vaší Milosti přihodilo se tak psáti, čili jest písařem sešlo, neb téměř všickni vykladačí písem tak píší, že jest to nejvyšší stupeň víry v Boha věřiti, neb to samým dobrým příleží, protož i my tak držíme. Kdožkoli z lidí rozumu došlých chce spasen býti, ten věřiti má nejprv o Bohu totiž, že Bůh jest a že jestě odplatitel hledajících seber; tak píše svatý Pavel", přidav“ i to, že bez víry nelze se libiti Bohu“. Dáled pak při věření člověk vstoupiti má na vyšší stupeň víry, aby věřil Bohu, totiž že pravé jsou věci, kteréž jest mluvil, jenž to také i zlí činí a tím obyčejem také lidem věříme; a tak věřiti Bohu jest přijíti svědectví boží s nějakým posvázaním sebe/ a soužením vůle své; a to bude podlé těch věcí, kteréž p(án) B(ůh) přikazuje a kteréž zapovídá: když člověk pánu Bohu právě věří, pilnost má to vše plniti, což on přikazuje, by se pak toho člověkue velmi nechtělo, a též, což zapovídá, hledí se toho nedopouštěti, ač se pak toho velmi chce. A protož věřiti Bohu není tak všem obecné“ jako první, totiž věřiti o Bohu, neb netoliko Židé a pohané tomu nevěří, což pán Ježíš a apoštolé potřebné lidem k spasení oznamovali i vypravovali, ale a V AXI připsáno po straně j. r.: život věčný. bVAII chybí. cVAXI připsáno po straně j. r.: a že jest. d VAXI přípsáno po straně j. r.: přidav X Dále. e AII: člověku toho. f AXI: obecně. a Jer. 23, 29. p Ž. 55, 22. r Narážka na Ez. 13, 18. ô Tento výrok jsem nedovedl zjistiti. s Parafráze Řím., 6, 4. 5. 1 Petr 1, 8. 9. 7 Žid, 11, 6. 8 Žid. 11, 6. Srov. A II, f. 169 (str. 167).
Strana 187
ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. 187 i mnozí křesťané jich svědectví tak a potud přijímají, pokudž jest beza hanby a bez škody aneb což by vůle a žádosti těla nedotykalo, jako věřiti tomu, že pán Ježíš počat jest Du- chem Svatým, narodil se z Marieb panny, trpěl pod pontským Pilátem etc. Tomuť téměř všecko křesťanstvo věří a dobře činí, než tomuť jich méně věří: Nebude-liť hojnější spravedlnost váše než mistrův a zákonníků, nevejdete do království nebeského«. A opět: Složíce každé břímě a obkličující nás hřích, běžme skrze trpělivost k předloženému nám bojiß etc. A viděti jest na mnohých pohříchu, že tomu málo věří nebe snadd nic, což apoštol dí: Dobrovolně náme hřešícím nezůstává obět za hřích, ale hrozné očekávaní soudu a ohně horlení, kterýž sehltiti má protivníky božír etc. Ó, byť tomu právě a živě věřili, netakť by snadně hře- šili a kněží by jich také netak snadně rozhřešovali a odpustky dávali, neb svatý Petr dí: Lépe jest zajisté nepoznávati cesty spravedlnostiô etc. a svatý Pavel, že takoví podruhé Syna božího sami v sobě křižují a v posměch mají. Protož známo jest z písem svatých, že není na tom dosti, věřiti, že pán Kristus z panny se narodiv trpěl, umřel a svou krev prolil etc., neb dí apoštol: Budeme-li spolu trpěti, budem spolu i kralovati; a z takového věření Bohu přijde člověku, aby vstoupil na nejvyšší stupeň při víře, jenž jest: věřiti v Boha, kteréžto vě- ření zavírá v sobě pána Boha milování a některaké živé zachut- nání slibův jeho, pro něž se pustí člověk časných věcí, aby při nich nestál milostí srdce g mimo přikázaní boží, ale aby zamiloval pána boha až do opovržení sebe samého chtě rád jeho nejlepšího účasten býti a dojíti/ toho, což jest on připravil v životě věčném všem, kteříž jej milují?. Protož toho drží podstatu a základ při spasení lidském, nebh nic není na světě, co by mohlo člověka odvesti od žádostí tělesných a od hříchův jako tato víra, kteráž tyto žádosti v něm mrtví a vede je k plnění všeliké vůle boží, a tak podlé toho, jakž kdo mocněji věří anebo mdleji, tak také žá- dostem těla odpírá, někdo silněji a někdo nestatečněji a někdo dosti málo, podlé toho, že jest malé víry. Než vždych, kdožkoli chce spasen býti, k těmto věcem poněkud přijíti má, aby mocí a VA XI následuje zbytečné: hříchu, které v AII označeno jest jako ne- platné. b AII: Marije. c AII: aneb. dV A II chybí. eV AXI j. r. fVAXI opr. m. pův.: vyšší. g V AXI připsáno j. r. h VAXI připsáno j. r. ch VAXI opr. místo pův.: kdy. a Mat. 5, 20. ß Žid. 12, 11. 7 Žid. 10, 26. 27. ô 2 Petr 2, 21. e Žid. 6, 6. (2 Tim. 2, 12. 7 1 Kor. 2, 9. f. 181 a
ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. 187 i mnozí křesťané jich svědectví tak a potud přijímají, pokudž jest beza hanby a bez škody aneb což by vůle a žádosti těla nedotykalo, jako věřiti tomu, že pán Ježíš počat jest Du- chem Svatým, narodil se z Marieb panny, trpěl pod pontským Pilátem etc. Tomuť téměř všecko křesťanstvo věří a dobře činí, než tomuť jich méně věří: Nebude-liť hojnější spravedlnost váše než mistrův a zákonníků, nevejdete do království nebeského«. A opět: Složíce každé břímě a obkličující nás hřích, běžme skrze trpělivost k předloženému nám bojiß etc. A viděti jest na mnohých pohříchu, že tomu málo věří nebe snadd nic, což apoštol dí: Dobrovolně náme hřešícím nezůstává obět za hřích, ale hrozné očekávaní soudu a ohně horlení, kterýž sehltiti má protivníky božír etc. Ó, byť tomu právě a živě věřili, netakť by snadně hře- šili a kněží by jich také netak snadně rozhřešovali a odpustky dávali, neb svatý Petr dí: Lépe jest zajisté nepoznávati cesty spravedlnostiô etc. a svatý Pavel, že takoví podruhé Syna božího sami v sobě křižují a v posměch mají. Protož známo jest z písem svatých, že není na tom dosti, věřiti, že pán Kristus z panny se narodiv trpěl, umřel a svou krev prolil etc., neb dí apoštol: Budeme-li spolu trpěti, budem spolu i kralovati; a z takového věření Bohu přijde člověku, aby vstoupil na nejvyšší stupeň při víře, jenž jest: věřiti v Boha, kteréžto vě- ření zavírá v sobě pána Boha milování a některaké živé zachut- nání slibův jeho, pro něž se pustí člověk časných věcí, aby při nich nestál milostí srdce g mimo přikázaní boží, ale aby zamiloval pána boha až do opovržení sebe samého chtě rád jeho nejlepšího účasten býti a dojíti/ toho, což jest on připravil v životě věčném všem, kteříž jej milují?. Protož toho drží podstatu a základ při spasení lidském, nebh nic není na světě, co by mohlo člověka odvesti od žádostí tělesných a od hříchův jako tato víra, kteráž tyto žádosti v něm mrtví a vede je k plnění všeliké vůle boží, a tak podlé toho, jakž kdo mocněji věří anebo mdleji, tak také žá- dostem těla odpírá, někdo silněji a někdo nestatečněji a někdo dosti málo, podlé toho, že jest malé víry. Než vždych, kdožkoli chce spasen býti, k těmto věcem poněkud přijíti má, aby mocí a VA XI následuje zbytečné: hříchu, které v AII označeno jest jako ne- platné. b AII: Marije. c AII: aneb. dV A II chybí. eV AXI j. r. fVAXI opr. m. pův.: vyšší. g V AXI připsáno j. r. h VAXI připsáno j. r. ch VAXI opr. místo pův.: kdy. a Mat. 5, 20. ß Žid. 12, 11. 7 Žid. 10, 26. 27. ô 2 Petr 2, 21. e Žid. 6, 6. (2 Tim. 2, 12. 7 1 Kor. 2, 9. f. 181 a
Strana 188
188 ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ŽAJÍCŮV. f. 181 b víry stál, moudrostí boží se zpravoval a lásku Ducha Svatého v srdci měl, ješto, kdož v oučastnosti toho nebude, spasen býti nemůže, nebo milování pána Boha a bližních jest plnost zákonaa, kdož nemiluje, zůstává v smrtiß. Z řečía napřed položených můž Váše Milost znáti, žeť sme se jiné víře mezi bratřími nenaučili, než kteráž jest obecná kře- sťanská, a tak tomu rozumíme, že sou bratří nezačali víry jiné ani věcí nových, na nichž prvotně záleží spasení života věčného, než to, což písma svatá oznamujíb a kněží obojí strany chválíl, známe, že pilnost zachovati mají podlé možnosti své a protož i víru obecnou i vyznání její v zdravém rozumu podlé výkladův mno- hých doktorův za základné a za podstatné k spasení mají, neb se v tom zavírá a obsahuje toto tré: víra živá, láska neomylná a naděje, kteráž jest jako kotva duši bezpečná. Ač sme již podlé obecného vyznání víry napsali, kterak smyslíme a rozumíme o spasení lidském, však pro lepší srozumění ještě krátce napíšem, že toto za podstatné k spasení máme: Kdež jest vůle opravená mocí boží a ustavená milostí jeho, již člověk chce pokorně všecko věřiti, co Bůh chce věřeno míti, chce věrně všecko činiti, co Bůh chce od koho činěno míti, a to jest víra«, kteráž skrze lásku dělár, a kdož k tomuž umí posloužiti a můž, užitečný jest slouha, by dál neposloužil ničímž, neb již posloužil k životu; pakli kdo k tomu posloužiti nemůž a neumí, jalová jest služba jeho, by pak všemi svátostmi sloužil i čímžkoli jiným, neb bez víry nelze se Bohu líbiti) a bez lásky nic platno nenís. A tak známo jest z písem svatých, že takové napravení u vůli, o němž dotčeno, jest nejpotřebnější a nejdostatečnější k spasení všech časův i věkův, neb vůle jest hlava jiných mocí duše a hýbe jimi k skutkům jich a bez ní nic dobrého ani zlého stále a trvánlivě nemůž činěno býti. Protož pán Ježíš, kterýž jest včerae, dnes i na věkyš, jest příčina věčného spasení, všem sobě povolujícím, jakož dí apoštoly. Ať při narození pána Krista andělé zvěstovali chválu Bohu na výsostech a pokoj lidem na zemi dobré vůle“ a toho potvrzují písma mnohých doktorův vypravujíce to dosti široce, že mezi všemi dary, kteří k spasení člověka příslušejí, a V A XI podtrženo: z řečí. bVA XI následuje přetržené: smyslíme. c VAXI připsáno j. r. d V AXI opr. m. pův.: komu. e VAXI opr. m. pův.: víra. f VAXI podtrženo na znamení, že se počíná nový odstavec. a Parafráze Řím. 13, 8. 10. ß1 Jan 3, 14. 7 Gal. 5, 6. ô Žid. 11, 6. s Parafráze 1 Kor. 13, 1.—3. § Žid. 13, 8. 7 Žid. 5, 9. 9 Parafráze Luk. 2, 13. 14. Srov. „List všem vůbec z r. 1468 v Aktech I, 219.
188 ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ŽAJÍCŮV. f. 181 b víry stál, moudrostí boží se zpravoval a lásku Ducha Svatého v srdci měl, ješto, kdož v oučastnosti toho nebude, spasen býti nemůže, nebo milování pána Boha a bližních jest plnost zákonaa, kdož nemiluje, zůstává v smrtiß. Z řečía napřed položených můž Váše Milost znáti, žeť sme se jiné víře mezi bratřími nenaučili, než kteráž jest obecná kře- sťanská, a tak tomu rozumíme, že sou bratří nezačali víry jiné ani věcí nových, na nichž prvotně záleží spasení života věčného, než to, což písma svatá oznamujíb a kněží obojí strany chválíl, známe, že pilnost zachovati mají podlé možnosti své a protož i víru obecnou i vyznání její v zdravém rozumu podlé výkladův mno- hých doktorův za základné a za podstatné k spasení mají, neb se v tom zavírá a obsahuje toto tré: víra živá, láska neomylná a naděje, kteráž jest jako kotva duši bezpečná. Ač sme již podlé obecného vyznání víry napsali, kterak smyslíme a rozumíme o spasení lidském, však pro lepší srozumění ještě krátce napíšem, že toto za podstatné k spasení máme: Kdež jest vůle opravená mocí boží a ustavená milostí jeho, již člověk chce pokorně všecko věřiti, co Bůh chce věřeno míti, chce věrně všecko činiti, co Bůh chce od koho činěno míti, a to jest víra«, kteráž skrze lásku dělár, a kdož k tomuž umí posloužiti a můž, užitečný jest slouha, by dál neposloužil ničímž, neb již posloužil k životu; pakli kdo k tomu posloužiti nemůž a neumí, jalová jest služba jeho, by pak všemi svátostmi sloužil i čímžkoli jiným, neb bez víry nelze se Bohu líbiti) a bez lásky nic platno nenís. A tak známo jest z písem svatých, že takové napravení u vůli, o němž dotčeno, jest nejpotřebnější a nejdostatečnější k spasení všech časův i věkův, neb vůle jest hlava jiných mocí duše a hýbe jimi k skutkům jich a bez ní nic dobrého ani zlého stále a trvánlivě nemůž činěno býti. Protož pán Ježíš, kterýž jest včerae, dnes i na věkyš, jest příčina věčného spasení, všem sobě povolujícím, jakož dí apoštoly. Ať při narození pána Krista andělé zvěstovali chválu Bohu na výsostech a pokoj lidem na zemi dobré vůle“ a toho potvrzují písma mnohých doktorův vypravujíce to dosti široce, že mezi všemi dary, kteří k spasení člověka příslušejí, a V A XI podtrženo: z řečí. bVA XI následuje přetržené: smyslíme. c VAXI připsáno j. r. d V AXI opr. m. pův.: komu. e VAXI opr. m. pův.: víra. f VAXI podtrženo na znamení, že se počíná nový odstavec. a Parafráze Řím. 13, 8. 10. ß1 Jan 3, 14. 7 Gal. 5, 6. ô Žid. 11, 6. s Parafráze 1 Kor. 13, 1.—3. § Žid. 13, 8. 7 Žid. 5, 9. 9 Parafráze Luk. 2, 13. 14. Srov. „List všem vůbec z r. 1468 v Aktech I, 219.
Strana 189
ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. 189 první a zvláštní dar jest dobrá vůle, skrze niž v nás napravuje se obraz podobenství božího, a tak o ní píší, že všecko zasloužení člověčí jest na dobré vůli, bez níž člověk ovšem spasen býti nemůž, a kdož ji má s pravdou«, ten takéb nemůž zahynouti. V tom jest skuteční zákona plnění a přikázaní božího ostříhaní, aby chtěl všecko činiti, což Bůh chce od koho činěno míti, a činil, což ví a můž, a podlé zřízení božího aby se tomu poddal, aby chtěl od lidí příjímati naučení, výstrahy a trestání a opravoval neb opraviti chtěl svá vyvinutí pokorně, kteráž pozná sám skrze se neb skrze ty, od kterýchž by se mohl domněti nejblíž, že by jemu věrně a právě podlé Boha radili a že oni sou ti, o kterýchž pán Kristus řekl: Kdo vás slyší, mne slyšíz etc. Kdož to do sebe mají, ti živé víry a lásky pravé i poslušenství k Bohu i k lidem dokazují; by písem málo svědomi byli neb nic, jsou jich plnitelé. A protož tak držíme, že tato jest vůle boží dobrá, dobře libá a dokonalá a zákon ducha zůstavený církvi svaté, aby každý poslouchal zprávcí před- loženýchd světských i duchovních, ač rozdílně, neb světských ve všem dobrém, což není proti Bohu a ješto nenese hříchu — a tak s výmínkou — duchovních ve všem bez výmínky, vystříhaje se těch pokudž komu možné jest, o nichž dí pán Ježíš: Pilně se varújte od falešných prorokůvé, neb o dobrých řekl: Kdož vás slyší, mne slyšíri. A tak zprávce poslouchati mají sebe vespolek zacho- vávajíce jednotu ducha v svazku pokoje), obec zprávcíe, ženy mužův, synové rodičův, slouhy pánův. A kdož v tom zachovávál se pro Boha a pro jeho rozkázaní, ctitel boží jest a služebník a od- platu života věčného vezme, neb u víře Kristově nejvzácnější věc to Bohu jest a člověku nejužitečnější a nejbezpečnější v tom se ustaviti. Neb to jako shromážděná summa jest od člověka postiži- f. 182 a a VAXI opr. m. pův.: a pravda. b V A XI opr. m. pův.: taky. CVAXI opr. m. pův.: zůstání. dVAXI následuje neplatné: neb. e VAXI opr. m. pův.: spravici. f A II: zachová. a Luk. 10, 16. Mat. 7, 15. r Luk. 10, 16. ô Ef. 4, 3. 1 Toto místo jednající o významu dobré vůle člověka v otázce jeho ospravedlnění a spasení přiléhá dobře k obsahu známého listu bratra Prokopa bratru Lukášovi, nadepsaného v A V (str. 352 podle opisu zemského archivu v Praze) „Psání B. Prokopa, bakaláře (atd.), učiněné B. Lukášovi o spis Bárky“ a t. d. (Srov. GOLL, Chelčický a Jednota 169). Máme tu asi doslovný výňatek ze spisu Prokopova o dobré vůli, který zajímavě doplňuje a osvětluje právě dotčené „Psání“ Prokopovo. Podle toho lze přibližně i určiti, kdy asi vznikl spis Prokopův a také jeho „Psání“ bratru Lukášovi. Učastenství bratra Prokopa při skládání bratrské odpovědi na druhý list páně Zajícův zdá se téměř jisté a při skládání odpovědi na první list páně Zajícův velice pravděpodobné.
ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. 189 první a zvláštní dar jest dobrá vůle, skrze niž v nás napravuje se obraz podobenství božího, a tak o ní píší, že všecko zasloužení člověčí jest na dobré vůli, bez níž člověk ovšem spasen býti nemůž, a kdož ji má s pravdou«, ten takéb nemůž zahynouti. V tom jest skuteční zákona plnění a přikázaní božího ostříhaní, aby chtěl všecko činiti, což Bůh chce od koho činěno míti, a činil, což ví a můž, a podlé zřízení božího aby se tomu poddal, aby chtěl od lidí příjímati naučení, výstrahy a trestání a opravoval neb opraviti chtěl svá vyvinutí pokorně, kteráž pozná sám skrze se neb skrze ty, od kterýchž by se mohl domněti nejblíž, že by jemu věrně a právě podlé Boha radili a že oni sou ti, o kterýchž pán Kristus řekl: Kdo vás slyší, mne slyšíz etc. Kdož to do sebe mají, ti živé víry a lásky pravé i poslušenství k Bohu i k lidem dokazují; by písem málo svědomi byli neb nic, jsou jich plnitelé. A protož tak držíme, že tato jest vůle boží dobrá, dobře libá a dokonalá a zákon ducha zůstavený církvi svaté, aby každý poslouchal zprávcí před- loženýchd světských i duchovních, ač rozdílně, neb světských ve všem dobrém, což není proti Bohu a ješto nenese hříchu — a tak s výmínkou — duchovních ve všem bez výmínky, vystříhaje se těch pokudž komu možné jest, o nichž dí pán Ježíš: Pilně se varújte od falešných prorokůvé, neb o dobrých řekl: Kdož vás slyší, mne slyšíri. A tak zprávce poslouchati mají sebe vespolek zacho- vávajíce jednotu ducha v svazku pokoje), obec zprávcíe, ženy mužův, synové rodičův, slouhy pánův. A kdož v tom zachovávál se pro Boha a pro jeho rozkázaní, ctitel boží jest a služebník a od- platu života věčného vezme, neb u víře Kristově nejvzácnější věc to Bohu jest a člověku nejužitečnější a nejbezpečnější v tom se ustaviti. Neb to jako shromážděná summa jest od člověka postiži- f. 182 a a VAXI opr. m. pův.: a pravda. b V A XI opr. m. pův.: taky. CVAXI opr. m. pův.: zůstání. dVAXI následuje neplatné: neb. e VAXI opr. m. pův.: spravici. f A II: zachová. a Luk. 10, 16. Mat. 7, 15. r Luk. 10, 16. ô Ef. 4, 3. 1 Toto místo jednající o významu dobré vůle člověka v otázce jeho ospravedlnění a spasení přiléhá dobře k obsahu známého listu bratra Prokopa bratru Lukášovi, nadepsaného v A V (str. 352 podle opisu zemského archivu v Praze) „Psání B. Prokopa, bakaláře (atd.), učiněné B. Lukášovi o spis Bárky“ a t. d. (Srov. GOLL, Chelčický a Jednota 169). Máme tu asi doslovný výňatek ze spisu Prokopova o dobré vůli, který zajímavě doplňuje a osvětluje právě dotčené „Psání“ Prokopovo. Podle toho lze přibližně i určiti, kdy asi vznikl spis Prokopův a také jeho „Psání“ bratru Lukášovi. Učastenství bratra Prokopa při skládání bratrské odpovědi na druhý list páně Zajícův zdá se téměř jisté a při skládání odpovědi na první list páně Zajícův velice pravděpodobné.
Strana 190
190 ODPOVĚD BRATŘI NA DRUHY LIST ZAJICŮV. f. 182b tedlná, v čem jest u víře každého spasení, jakžkoli jest bez čísla rozličností mezi lidmi na světě přebývajícími. Neb v tom jest jistě všech lidí spasení, kteříž přišli k víře pána K(rista) a dobré vůle jsouce o se vespolek péči mají a sebe vespolek poslouchají a poslouchati chtí a trestání společnému se poddávají a od sebe je ve spolek přijímajíc opravují a opraviti chtía, jsou zákona plnitelé. A mimo to k větčíb dokonalosti nemůž přijíti člověk ani k plnění zákona, než aby viny své, kteréž pozná poslouchaje, po- korně opravoval a opraviti chtěl. A protož kteřížkoli lidé v které- koli jednotě dojdou těchto věcí podstatných k spasení, budou spaseni. Také někdo, by žádné svátosti nedošel a také, dokudž v nich trvají kteří, ani která poblouzení ani zlí skutkové, kteréž by z nevědomí a hlouposti nebo z nemoci a křehkosti učinili, nebudou jim k zatracení, a protož od konvršec1 do papeže, od sedláka do císaře, ze všech těch stavův a řádův, kteříž by přišli k podstatným věcem k spasení, mohou spaseni býti. Než pán Kristus řekl, že snáze velbloudu jest vjíti skrze jehelné uši než bohatému do království nebeského« etc., protož v bohatství mno- hém a v důstojenství vysokém zachovati se Bohu u lidí některých jest nepodobné. Ale že také pán Kristus řekl: Co jest u lidí ne- podobné, u Boha jest možnéř, protož dá-li kterým Bůh to štěstí, aby za zdravého života nebo na smrti přišli k základným věcem k spasení, držíme o nich, že spaseni budou, neb od pána Krista to znamenitě jest oznámeno, že zjevný hříšník beze všech svátostí i pomocí lidských/ pro srdce pokorné a modlitby žádostivé z mi- losti boží spravedliv jsa učiněn sstoupil do domu svého, a při smrti lotru pozdě kajícímu řečeno: Dnes budeš se mnou v rájir2 A k tomu podobně, Vaše Milostd, v psání svém dotýčete, že zboží ani roucho nepohorší toho, kdož jest srdce pokorného a života ctnostného, jakož ku příkladu ste přivesti ráčili svatého Bartoloměje a Filberta, legáta bazilejského a biskupa Konstanského, a při tom ste přivedli řeč pána a spasitele našeho, jenž dí: I co vidíš mrvu v oku bratra tvého a břevna v svém oku neznamenáš ?03 Dobré a spasitedlné jest napomenutí, jehož podlé možnosti své a VAXI: opravují a opraviti chtí připsáno po straně j. r. bAII: větší. cVAXI opraveno místo: konverše. d AXI: Vaše Milost připsáno j. r. a Mat. 19, 24. p Luk. 18, 27. 7 Luk. 23, 43. ô Mat. 7, 3. Český tvar slova „conversus“ ve smyslu: nedávno obrácený ke kře- sťanství. Srov. Akty I, Předml. str. 101. Stov. A II, f. 172b (str. 172—173).
190 ODPOVĚD BRATŘI NA DRUHY LIST ZAJICŮV. f. 182b tedlná, v čem jest u víře každého spasení, jakžkoli jest bez čísla rozličností mezi lidmi na světě přebývajícími. Neb v tom jest jistě všech lidí spasení, kteříž přišli k víře pána K(rista) a dobré vůle jsouce o se vespolek péči mají a sebe vespolek poslouchají a poslouchati chtí a trestání společnému se poddávají a od sebe je ve spolek přijímajíc opravují a opraviti chtía, jsou zákona plnitelé. A mimo to k větčíb dokonalosti nemůž přijíti člověk ani k plnění zákona, než aby viny své, kteréž pozná poslouchaje, po- korně opravoval a opraviti chtěl. A protož kteřížkoli lidé v které- koli jednotě dojdou těchto věcí podstatných k spasení, budou spaseni. Také někdo, by žádné svátosti nedošel a také, dokudž v nich trvají kteří, ani která poblouzení ani zlí skutkové, kteréž by z nevědomí a hlouposti nebo z nemoci a křehkosti učinili, nebudou jim k zatracení, a protož od konvršec1 do papeže, od sedláka do císaře, ze všech těch stavův a řádův, kteříž by přišli k podstatným věcem k spasení, mohou spaseni býti. Než pán Kristus řekl, že snáze velbloudu jest vjíti skrze jehelné uši než bohatému do království nebeského« etc., protož v bohatství mno- hém a v důstojenství vysokém zachovati se Bohu u lidí některých jest nepodobné. Ale že také pán Kristus řekl: Co jest u lidí ne- podobné, u Boha jest možnéř, protož dá-li kterým Bůh to štěstí, aby za zdravého života nebo na smrti přišli k základným věcem k spasení, držíme o nich, že spaseni budou, neb od pána Krista to znamenitě jest oznámeno, že zjevný hříšník beze všech svátostí i pomocí lidských/ pro srdce pokorné a modlitby žádostivé z mi- losti boží spravedliv jsa učiněn sstoupil do domu svého, a při smrti lotru pozdě kajícímu řečeno: Dnes budeš se mnou v rájir2 A k tomu podobně, Vaše Milostd, v psání svém dotýčete, že zboží ani roucho nepohorší toho, kdož jest srdce pokorného a života ctnostného, jakož ku příkladu ste přivesti ráčili svatého Bartoloměje a Filberta, legáta bazilejského a biskupa Konstanského, a při tom ste přivedli řeč pána a spasitele našeho, jenž dí: I co vidíš mrvu v oku bratra tvého a břevna v svém oku neznamenáš ?03 Dobré a spasitedlné jest napomenutí, jehož podlé možnosti své a VAXI: opravují a opraviti chtí připsáno po straně j. r. bAII: větší. cVAXI opraveno místo: konverše. d AXI: Vaše Milost připsáno j. r. a Mat. 19, 24. p Luk. 18, 27. 7 Luk. 23, 43. ô Mat. 7, 3. Český tvar slova „conversus“ ve smyslu: nedávno obrácený ke kře- sťanství. Srov. Akty I, Předml. str. 101. Stov. A II, f. 172b (str. 172—173).
Strana 191
ODPOVĚČ BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. 191 hledíme k dobrému požívati, a majíce to za velmi potřebné, vděčně přijímajíc Vaší Milosti děkujem; a rádi bychom, abyšte i jiné k témuž napomínali, neb se nám zdá, že toho více neža my potře- bují kazatelé a kněží, k nimž lid mnohý zření má o věci spasite- dlné. Neb v svých kázaních a učeních a v příkladech velmi nemírní sou; někdy k tomu podobně jako by komáry cedili a mrvy z oka vymítalia sobě i lidem malé viny těžce vážíc a někdy i tu hříchů nadělajíc, kdež jich není, a též zase hříchy veliké a znamenité oblehčují podobně, jako by velblouda požíraliß a břevna neviděliv, jako kartousovéb i někteří jiní požívati nesmějí pokrmův, kteréž B(ůh) stvořil k požívaní s dík činěním věřícím a těm, kteříž po- znali pravdu, a pro vyvarování prázdných slov i ku potřebě mluviti nesmějí pro svůj zákon, též i bosácie přísný život vedouce obuvi ani košile ku potřebě vzíti nesmějí a podobně k kartúsům“ ani slovy prositi smějí, někdy hlad, zimu i jinou bídu se škodou zdraví, bez potřeby své i cizí těžce nesou proe ustavení řeholy své a na světských pak, kteréž milují a v své bratrství přijímají aneb kterýchž se bojí, jakoby neviděli, ani zjevně, ani tajně řeči i skutky přikázaní boží přestupují, hanebně a vymyšleně lají, ne- šlechetně a oplzle mluví a nemajíc dosti na nevěstkách a na manželkách« mnozí i cizoložstvo bez bázně i bez studu zjevně konají, hodování častá i jiná veselí strojí s pláčem chudinky své, roucha měkká a příliš drahá mnozí nad dostatek statku svého nesou; protoh oni i od takových rádi vezmou, což dadí, což slyšeti, málo a někdy nic netížíc, dobře-li jest dobyté čili násilím vydřené neb v kostkych falešně vyhráné a proto-li dává, aby se zaň pánu Bohu modlili a by hříchův přestana přišel ku pokání pravému etc., neb by od jiných bráti neměli, neb dí apoštol: Od žádného nic nežádající. Blízké jest, by o takových nebylo ono písmo v žaltáři napsáno, že ty, kteří se uchylují v nějaká zachovávaní, přivede pán Bůh s těmi, kteří činí nepravost«. Nebo když oni zjevný hříšníky činí účastny svého dobrého, strach jest, že zase oni účastni budou jich zlého, což oni páší. A když by někdo takových věcí zjevných pohaněl z lásky a z milosti, ješto se netřeba do- a VAXI připsáno j. r. bV AXI původně: kartůsáve. c A XI: boháči. d A II: kartousům, A XI: kartůsům. e V A XI opr. m. pův.: i to. fVAXI připsáno j. r. 8VA XI následuje přetržené: dosti. h V AXI připsáno j. r.: nesou proto místo původního: na to. ch V A XI následuje neplatné: nebo. i VAXI: činí a. a Narážka na Mat. 23, 24. Narážka na Mat. 23, 24. 7 Narážka na Mat. 7, 3. ô 1 Tes. 4, 11. e Ž. 124, 5. f. 183a
ODPOVĚČ BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. 191 hledíme k dobrému požívati, a majíce to za velmi potřebné, vděčně přijímajíc Vaší Milosti děkujem; a rádi bychom, abyšte i jiné k témuž napomínali, neb se nám zdá, že toho více neža my potře- bují kazatelé a kněží, k nimž lid mnohý zření má o věci spasite- dlné. Neb v svých kázaních a učeních a v příkladech velmi nemírní sou; někdy k tomu podobně jako by komáry cedili a mrvy z oka vymítalia sobě i lidem malé viny těžce vážíc a někdy i tu hříchů nadělajíc, kdež jich není, a též zase hříchy veliké a znamenité oblehčují podobně, jako by velblouda požíraliß a břevna neviděliv, jako kartousovéb i někteří jiní požívati nesmějí pokrmův, kteréž B(ůh) stvořil k požívaní s dík činěním věřícím a těm, kteříž po- znali pravdu, a pro vyvarování prázdných slov i ku potřebě mluviti nesmějí pro svůj zákon, též i bosácie přísný život vedouce obuvi ani košile ku potřebě vzíti nesmějí a podobně k kartúsům“ ani slovy prositi smějí, někdy hlad, zimu i jinou bídu se škodou zdraví, bez potřeby své i cizí těžce nesou proe ustavení řeholy své a na světských pak, kteréž milují a v své bratrství přijímají aneb kterýchž se bojí, jakoby neviděli, ani zjevně, ani tajně řeči i skutky přikázaní boží přestupují, hanebně a vymyšleně lají, ne- šlechetně a oplzle mluví a nemajíc dosti na nevěstkách a na manželkách« mnozí i cizoložstvo bez bázně i bez studu zjevně konají, hodování častá i jiná veselí strojí s pláčem chudinky své, roucha měkká a příliš drahá mnozí nad dostatek statku svého nesou; protoh oni i od takových rádi vezmou, což dadí, což slyšeti, málo a někdy nic netížíc, dobře-li jest dobyté čili násilím vydřené neb v kostkych falešně vyhráné a proto-li dává, aby se zaň pánu Bohu modlili a by hříchův přestana přišel ku pokání pravému etc., neb by od jiných bráti neměli, neb dí apoštol: Od žádného nic nežádající. Blízké jest, by o takových nebylo ono písmo v žaltáři napsáno, že ty, kteří se uchylují v nějaká zachovávaní, přivede pán Bůh s těmi, kteří činí nepravost«. Nebo když oni zjevný hříšníky činí účastny svého dobrého, strach jest, že zase oni účastni budou jich zlého, což oni páší. A když by někdo takových věcí zjevných pohaněl z lásky a z milosti, ješto se netřeba do- a VAXI připsáno j. r. bV AXI původně: kartůsáve. c A XI: boháči. d A II: kartousům, A XI: kartůsům. e V A XI opr. m. pův.: i to. fVAXI připsáno j. r. 8VA XI následuje přetržené: dosti. h V AXI připsáno j. r.: nesou proto místo původního: na to. ch V A XI následuje neplatné: nebo. i VAXI: činí a. a Narážka na Mat. 23, 24. Narážka na Mat. 23, 24. 7 Narážka na Mat. 7, 3. ô 1 Tes. 4, 11. e Ž. 124, 5. f. 183a
Strana 192
I ODPOVĚČ BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. f. 183b mnívati ani posuzovati, než jedno tak naprosto držeti, že jest zlé a velmi škodlivé, ještě mnozí řkou: „Nesuď, nepotupúj, Bůh zná srdce“. A sami pak mnozi přivezmouc potupování zákonníka k hříchům zjevného hříšníka i budou mluviti nevědouce co a hanětia, nevědouce proč, o nichž s. Júdas v své Kanonice píše, že těm věcem, kterýchž nevědí, rouhají se«, i to přidadouc: Jinéť v srdci mají a jiné ústy mluví. A tak místo trestání a požívaní klíčův nad neposlušnými a svévolnými (o nichž pán Ježíš dí: Vidíš-li bratra tvého hřešícího, tresci jej etc. a neuposlechne-lit po řádném trestání, buď tobě jako pekelník a zjevný hříšník?) ještě takové, kteříž hřešiti nepřestávají, činí účastny svých čistot, modliteb i jiných skutkův dobrých, ješto nejsou-li ti, ale sou těm velmi podobni, o nichž apoštol píše, že skrze sladké řeči a žehnání svodí srdce nevinných a takoví že pánu Kristu neslouží, ale svému břichur. Tu sme něco pro výstrahu těch věcí dotkli, jimiž se lidé duchovní i světští v mylné naději ustavujíe, jakož apoštol dí: Vizte, ať by vás žádný neoklamal skrze moudrost a marnou fales podlé ustavení lidskéhoť etc., ani že: žádný vás nesvoď chtě v pokoře a v náboženství andělském, kterýchžto věcí nevidět cho/dě darmo jsa nadut smyslem těla svého: etc. A také s Vaši Milostí vyznáváme, že nemůž býti tak mnoho skutkův dobrých, by jich pýcha nezkazila, a zvláště duchovní, neb dí pán Ježíš: Co jest vysokého před lidmi, ohavnost jest před Bohem“. Než proto my držíme, že mezi bosáky, kartousy i jinými můž pán B(ůh) míti slouhy své a spasiti, kohož ráčí, neb podlé svědectví písem držíme, že jest Bůh tak dobrý těm, kteříž sou upřímého srdcen. A by uhodili, která taková duše dobrá z svého nevědomí a nepoznání k falešnému proroku, k vlku a k Antikristu a poslouchá sprostně pro Boha majíci za to, že toho Bůh kázal poslouchati, takových nezdravá a jedovatá naučení takové duši obrátí Bůh v traňk, aby i zlé učení z sprostnosti své, když má za to, že tomu Bůh chce a v tom jako i v jiném hotov jest k činění vůle boží, takový chvály svého poslušenství neztratí před Bohem. A protož kdežkoli jiní netoliko z zlých skutkův, ale z každého slova prázd- a V AXI opr. m. pův.: haníce. b V AXI opr. m. pův.: jistě. C VAXI následuje: a. d V AXI: panu Kristu opr. m. pův.: Bohu. e V AXI opr. místo pův.: ustaviti. f V AXI opr. m.pův.: chodě. g V AXI: koli připsáno touž rukou. a Juda 10. ß Mat. 18, 15.—17. 7 Řím. 16, 18. ô Kol. 2, 8. 6 Kol. 2, 18. Luk. 16, 15. n Ž. 72, 1.
I ODPOVĚČ BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. f. 183b mnívati ani posuzovati, než jedno tak naprosto držeti, že jest zlé a velmi škodlivé, ještě mnozí řkou: „Nesuď, nepotupúj, Bůh zná srdce“. A sami pak mnozi přivezmouc potupování zákonníka k hříchům zjevného hříšníka i budou mluviti nevědouce co a hanětia, nevědouce proč, o nichž s. Júdas v své Kanonice píše, že těm věcem, kterýchž nevědí, rouhají se«, i to přidadouc: Jinéť v srdci mají a jiné ústy mluví. A tak místo trestání a požívaní klíčův nad neposlušnými a svévolnými (o nichž pán Ježíš dí: Vidíš-li bratra tvého hřešícího, tresci jej etc. a neuposlechne-lit po řádném trestání, buď tobě jako pekelník a zjevný hříšník?) ještě takové, kteříž hřešiti nepřestávají, činí účastny svých čistot, modliteb i jiných skutkův dobrých, ješto nejsou-li ti, ale sou těm velmi podobni, o nichž apoštol píše, že skrze sladké řeči a žehnání svodí srdce nevinných a takoví že pánu Kristu neslouží, ale svému břichur. Tu sme něco pro výstrahu těch věcí dotkli, jimiž se lidé duchovní i světští v mylné naději ustavujíe, jakož apoštol dí: Vizte, ať by vás žádný neoklamal skrze moudrost a marnou fales podlé ustavení lidskéhoť etc., ani že: žádný vás nesvoď chtě v pokoře a v náboženství andělském, kterýchžto věcí nevidět cho/dě darmo jsa nadut smyslem těla svého: etc. A také s Vaši Milostí vyznáváme, že nemůž býti tak mnoho skutkův dobrých, by jich pýcha nezkazila, a zvláště duchovní, neb dí pán Ježíš: Co jest vysokého před lidmi, ohavnost jest před Bohem“. Než proto my držíme, že mezi bosáky, kartousy i jinými můž pán B(ůh) míti slouhy své a spasiti, kohož ráčí, neb podlé svědectví písem držíme, že jest Bůh tak dobrý těm, kteříž sou upřímého srdcen. A by uhodili, která taková duše dobrá z svého nevědomí a nepoznání k falešnému proroku, k vlku a k Antikristu a poslouchá sprostně pro Boha majíci za to, že toho Bůh kázal poslouchati, takových nezdravá a jedovatá naučení takové duši obrátí Bůh v traňk, aby i zlé učení z sprostnosti své, když má za to, že tomu Bůh chce a v tom jako i v jiném hotov jest k činění vůle boží, takový chvály svého poslušenství neztratí před Bohem. A protož kdežkoli jiní netoliko z zlých skutkův, ale z každého slova prázd- a V AXI opr. m. pův.: haníce. b V AXI opr. m. pův.: jistě. C VAXI následuje: a. d V AXI: panu Kristu opr. m. pův.: Bohu. e V AXI opr. místo pův.: ustaviti. f V AXI opr. m.pův.: chodě. g V AXI: koli připsáno touž rukou. a Juda 10. ß Mat. 18, 15.—17. 7 Řím. 16, 18. ô Kol. 2, 8. 6 Kol. 2, 18. Luk. 16, 15. n Ž. 72, 1.
Strana 193
ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. 193 ného budou museti vydati počet, těmto nic nebude k zatracení, neb pán B(ůh) nejvíc k srdci hledí; protož kdež najdea sobě člověka věrného, pokorného, sebe milovného, poslušného, co jediné můž věděti, vůle boží, má se k tomu upřímě; by pak takový svým nevědomím byl v rotě kacířské, v stádě Antikristově, boží jest, neb Pán Kristus dí o svých ovcech, že mi jich žádný z ruky ne- vytrhne«. A by člověk v jednotě církve byl přítomností těla a chválil ty věci a mnohé i činil, kteréž církev svatá zachovává, bude-li soběvolný a k napřed řečeným věcem nepřijde, cizí jest a naplní se na na něm: Slouha věda vůli pána svéhoß etc. A tak sou smyslili i vykladačí písem srovnávajíce zmatky a rozdělení, která se mnohokrát přiházela v římské církvi při nejvyšším biskupu anebo při jeho volení, kdyžto někdy dva volena byla anebo tří, ježto každý z nich míval podlé sebe veliké množství lidu, kteříž jej držali za pravého papeže; jakož takové rozdělení, v němžto dva papeže byla, stálo jednu chvíli více nežli XXXti let, ješto vykladačí písma tak o tom píší, že kdožkoli z lidí přídržel se některého z těch papežův a svědomí jeho jej k tomu vedlo a ukazovalo, že to jest pravý papež, hotové jsa pustiti se ho a k jinémud se přivinouti, když by jedinée poznal, že by tento f. 184a nebyl pravý papež, alee onenno jiný, žádný z těch lidí nemá jmín býti za bludného ani oddělence od církve svaté, by se pak v tom rozdílně přídržal i toho, ješto by nebyl pravý papež, ale byl kacíř, poněvádž toho nečiní z nižádné zpoury ani z hrdosti, ale z nevědomí, hotovost maje v srdci poslouchati papeže pravého«, kdyžby jej jediné poznal. A jakož Váše Milost píšete napomínajíce nás, abychom na- pravení svého hledali jako v zahrádce vonného kvítí, a ukazujete k doktorům a k mistrům učeným arcibiskupství pražského etc.1: milý pane, známe, že sme lidé prostní, nedostatky mnohé majíce, aniž toho držíme o sobě, bychom nepotřebovali učení etc., ale můžte Vaše Milost rozuměti, kterak jest od těch opravení hledati, kteříž zjevně i tajně pilně usilují, kterak by nás zkaziti mohli a v óhyzdu dáti všemu světu, nebo oni praví, že přemoci« nepřítele a zvláště toho, kohož za bludného mají (slušně neb neslušně, per a AII: nejde. bVAXI připsáno j. r. c VAXI připsáno po straně j. r. d VAXI připsáno j. r. místo původního: ujití. e V AXI: jediné X ale připsáno po straně j. r. 1 VAXI opraveno místo pův.: věcí. g VAXI připsáno po straně j. r.: při moci, A II: přimoci. a Jan 10, 28. Narážka na Luk. 12, 47. Srov. A II f. 173b (str. 175). 13
ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. 193 ného budou museti vydati počet, těmto nic nebude k zatracení, neb pán B(ůh) nejvíc k srdci hledí; protož kdež najdea sobě člověka věrného, pokorného, sebe milovného, poslušného, co jediné můž věděti, vůle boží, má se k tomu upřímě; by pak takový svým nevědomím byl v rotě kacířské, v stádě Antikristově, boží jest, neb Pán Kristus dí o svých ovcech, že mi jich žádný z ruky ne- vytrhne«. A by člověk v jednotě církve byl přítomností těla a chválil ty věci a mnohé i činil, kteréž církev svatá zachovává, bude-li soběvolný a k napřed řečeným věcem nepřijde, cizí jest a naplní se na na něm: Slouha věda vůli pána svéhoß etc. A tak sou smyslili i vykladačí písem srovnávajíce zmatky a rozdělení, která se mnohokrát přiházela v římské církvi při nejvyšším biskupu anebo při jeho volení, kdyžto někdy dva volena byla anebo tří, ježto každý z nich míval podlé sebe veliké množství lidu, kteříž jej držali za pravého papeže; jakož takové rozdělení, v němžto dva papeže byla, stálo jednu chvíli více nežli XXXti let, ješto vykladačí písma tak o tom píší, že kdožkoli z lidí přídržel se některého z těch papežův a svědomí jeho jej k tomu vedlo a ukazovalo, že to jest pravý papež, hotové jsa pustiti se ho a k jinémud se přivinouti, když by jedinée poznal, že by tento f. 184a nebyl pravý papež, alee onenno jiný, žádný z těch lidí nemá jmín býti za bludného ani oddělence od církve svaté, by se pak v tom rozdílně přídržal i toho, ješto by nebyl pravý papež, ale byl kacíř, poněvádž toho nečiní z nižádné zpoury ani z hrdosti, ale z nevědomí, hotovost maje v srdci poslouchati papeže pravého«, kdyžby jej jediné poznal. A jakož Váše Milost píšete napomínajíce nás, abychom na- pravení svého hledali jako v zahrádce vonného kvítí, a ukazujete k doktorům a k mistrům učeným arcibiskupství pražského etc.1: milý pane, známe, že sme lidé prostní, nedostatky mnohé majíce, aniž toho držíme o sobě, bychom nepotřebovali učení etc., ale můžte Vaše Milost rozuměti, kterak jest od těch opravení hledati, kteříž zjevně i tajně pilně usilují, kterak by nás zkaziti mohli a v óhyzdu dáti všemu světu, nebo oni praví, že přemoci« nepřítele a zvláště toho, kohož za bludného mají (slušně neb neslušně, per a AII: nejde. bVAXI připsáno j. r. c VAXI připsáno po straně j. r. d VAXI připsáno j. r. místo původního: ujití. e V AXI: jediné X ale připsáno po straně j. r. 1 VAXI opraveno místo pův.: věcí. g VAXI připsáno po straně j. r.: při moci, A II: přimoci. a Jan 10, 28. Narážka na Luk. 12, 47. Srov. A II f. 173b (str. 175). 13
Strana 194
194 ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. f. 184b fas neb nefas), jest užitečné. A to Vaší Milosti a téměř všem oby- vatelům království Českého známo jest, kterak mistři a kněží obojí strany naplněni jsouce nemilostí, zprav jim na bratří ledaskdo nětco nepodobného k pravdě (třebas, že Boha svého v krabici chovají anebo že hříchův za hříchy nemají, o svátostech že nic nedrží a zvláště o božím těle etc.), všemuť oni uvěří a oslepeni jsouce zlostí beze všeho uptání v lid mnohý toho se vnášeti ne- bojí, duch nemilostivý a vražedlný v nich vzbuzujíce, ješto takové věci činiti jest proti víře pána Krista a proti lásce křesťanské, ještě i proti jich právům; neb by i kazatel neměl na té stolici zvláště v znamenitých věcech nic jiného mluviti než to, na čemž by umříti směl. A nadějem se, že Váše Milost zaslýchajícea hlasův a pověstí takových a k tomu podobných i píšete, že někteří bratři z rot našich neumějíce tak chytře svých bludův přikrývati i mluví zjevně a příliš bludně o pánu Kristu, o panně Mariji, o těle božím, o duši i o jiných věcechl, ješto Váše Milost můžte z řečí napřed položených rozuměti, že se bratřím i nám podlé nich křivda veliká děje, leč byšte nám neráčili věřiti, bychom tak srdcem věřili, jakž Vaší Milosti/ píšem, ale poněvádž nás vystříháte, abychom vidouce podobné věci ke zlému anebo i zlé v srdce nesahali a nesoudili, snad se Váše Milost také toho vystřežete, a za to ib prosíme Vaší Milosti, abyšte neráčili nejistým řečem věřiti ani se domnívati, že by bratřími bludové byli uvedeni v království toto, neb oufáme pánu Bohu, že můžem v pravdě to svědectví vydati o nich, žet by raději zemřeli, nežli by takovým zlým věcem místo mezi sebou dali. Také neračte všech zastávati v Římě, ani v školách vysokého učení, byť mezi nimi nebyli smyslové zlí a bludní2, neb sme slý- chali od znamenitých lidí i od učených, že doktorové i velikého umění lidé i ouřady znamenité majíce jsou smyslův zlých a blud- ných, a některé sme i sami znali, a což jest slyšeti, že ve Vlaších i v jiných zemích toho mnoho jest, neb v kolejích i jinde mají o tom knihy nejedny a tím se přikrývají a tají, jako by ne své věci mluvili, ale lidí již dávno minulých«, a po skutcích poznáni býti nemohou, neb ti, kteříž sou velicí a zjevní hříšníci mezi nimi, praví, že dobrou víru mají a nebloudí“, a někteří z našich byvše a VAXI opr. m. pův.: zaslýchají; A II: slýchajíce. b VA XI následuje neplatné: my. C VAXI opr. m. pův.: milných. d V AXI. opr. m. pův.: neblady. Srov. AII f. 174b—175a (str. 116—177), 176a (str. 179). Srov. AII f. 176a (str. 179).
194 ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. f. 184b fas neb nefas), jest užitečné. A to Vaší Milosti a téměř všem oby- vatelům království Českého známo jest, kterak mistři a kněží obojí strany naplněni jsouce nemilostí, zprav jim na bratří ledaskdo nětco nepodobného k pravdě (třebas, že Boha svého v krabici chovají anebo že hříchův za hříchy nemají, o svátostech že nic nedrží a zvláště o božím těle etc.), všemuť oni uvěří a oslepeni jsouce zlostí beze všeho uptání v lid mnohý toho se vnášeti ne- bojí, duch nemilostivý a vražedlný v nich vzbuzujíce, ješto takové věci činiti jest proti víře pána Krista a proti lásce křesťanské, ještě i proti jich právům; neb by i kazatel neměl na té stolici zvláště v znamenitých věcech nic jiného mluviti než to, na čemž by umříti směl. A nadějem se, že Váše Milost zaslýchajícea hlasův a pověstí takových a k tomu podobných i píšete, že někteří bratři z rot našich neumějíce tak chytře svých bludův přikrývati i mluví zjevně a příliš bludně o pánu Kristu, o panně Mariji, o těle božím, o duši i o jiných věcechl, ješto Váše Milost můžte z řečí napřed položených rozuměti, že se bratřím i nám podlé nich křivda veliká děje, leč byšte nám neráčili věřiti, bychom tak srdcem věřili, jakž Vaší Milosti/ píšem, ale poněvádž nás vystříháte, abychom vidouce podobné věci ke zlému anebo i zlé v srdce nesahali a nesoudili, snad se Váše Milost také toho vystřežete, a za to ib prosíme Vaší Milosti, abyšte neráčili nejistým řečem věřiti ani se domnívati, že by bratřími bludové byli uvedeni v království toto, neb oufáme pánu Bohu, že můžem v pravdě to svědectví vydati o nich, žet by raději zemřeli, nežli by takovým zlým věcem místo mezi sebou dali. Také neračte všech zastávati v Římě, ani v školách vysokého učení, byť mezi nimi nebyli smyslové zlí a bludní2, neb sme slý- chali od znamenitých lidí i od učených, že doktorové i velikého umění lidé i ouřady znamenité majíce jsou smyslův zlých a blud- ných, a některé sme i sami znali, a což jest slyšeti, že ve Vlaších i v jiných zemích toho mnoho jest, neb v kolejích i jinde mají o tom knihy nejedny a tím se přikrývají a tají, jako by ne své věci mluvili, ale lidí již dávno minulých«, a po skutcích poznáni býti nemohou, neb ti, kteříž sou velicí a zjevní hříšníci mezi nimi, praví, že dobrou víru mají a nebloudí“, a někteří z našich byvše a VAXI opr. m. pův.: zaslýchají; A II: slýchajíce. b VA XI následuje neplatné: my. C VAXI opr. m. pův.: milných. d V AXI. opr. m. pův.: neblady. Srov. AII f. 174b—175a (str. 116—177), 176a (str. 179). Srov. AII f. 176a (str. 179).
Strana 195
ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. 195 ve Vlaších i v Řecíchl na oko to viděli, že ti, kteříž by měli ty zlé věci trescíce na jiných zastavovati, ani pak jiné v tom převy- šují. A protož ne bratří, ale kněží a zprávce římské církve největší sou příčina mnohého zlého, jakož svatý Bernart na Kantíky o zprávcích církve píše takto: Běda národu tomu od kvasu zá- koničího, jenž jest pokrytství, kteréžto proa přem(n)ožení zlosti a nestydatosti nemůž se tajiti, aniž se již tajiti hledá. Rozmohl se dnešní den ten smrdutý tálov po všem těle církve a čím šíře, tím zoufalejí, a nebezpečnějí, čím vnitřnějí. Nebo kdyby povstal zjevný kacíř, vyvržen by byl ven a usvadb by; by povstal ná- silný nepřítel, skryl by se snad od něho; ale nyní koho vyvrci aneb kam se skrýti, ano vše přátelé a všickni protivní, všecko domácí a nižádný pokojný, všecko bližní a všickni, což svého jest, hledají? Slouhy Kristovy sou Antikristovi sloužíc. Ten, jehož na každý den vídáš, nevěstčíc okrasa/ na něm vidí se, oděv kej- klířský a aparáta královský, pak zlato na uzdách, na sedlech, na ostrohách, stolové stkvostní, pokrmové a koflíci ozdobní a z toho hodování a opilství a při tom húsle a pišťalky, špižerny jich plné oplývajíce z jednée do druhé, měšcové plni. A pro takové věci chtí býti vládaři far bohatých, děkanové, biskupové i arci- biskupové. A to jim ne z zasloužení přichází, ale kupectvím tím, ješto přichází ve tmách«, o nichžh dávno předpověděl prorok a nyní čas k naplnění přišel, jakož jest napsáno: Aj, v pokoji hořkost má nejhořčejší (Iz. 38, 17.), hořká byla prve v zabíjeních mučedlníkův, hořčejší v nesnázi kacířův, ale nejhořčejší nyní v mravích domácích zprávcí, kterýchž ani zahnati ani utéci můž. Tak sou se rozmnožili nad počet. Vnitřní jest a neuzdravitedlná rána církve a protož v pokoji jest hořkost její nejhořčeješ)í; jest pokoj a není pokoje: pokoj od pohanův, ale jistě není pokoje f. 185a a VA XI připsáno j. r. bAII: usvadl. c AII: nevětší. d AII: aparát, A XI: Aparak, k opraveno v: t. e VAXI opr. m. pův.: jednoho. f VAXI opr. m. pův.: jiného. g Opraveno v A XI místo pův.: ve jmách. h VAXI opr. m. pův.: o němž. ch VAXI opraveno j. r. místo: vazbami vzbuzujem. 1 Poněvadž se nezdá dosti pravděpodobným, že by druhý list Zajícův bratřím a jejich odpověď na něj se byla stala teprve po cestě bratři do zemí východních r. 1491 a 1492, vztahuje se narážka tato asi na příležitostné dří- vější cesty jednotlivých bratři do Italie a do Řecka. Mohli by to býti zejména ti, kteří k Jednotě přestoupili z církve podobojí, poněvadž ti asi za účelem svěcení do těchto krajin přišli. Sám Jan Táborský, pisatel tohoto listu, který byl dříve knězem v Táboře (ne již asi táborským, poněvadž Táboři již r. 1452 přestali jako zvláštní církev existovati, nýbrž knězem podoboji), mohl by býti jedním z nich. Srov. níže pozn. 2. na str. 196. 13*
ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ZAJÍCŮV. 195 ve Vlaších i v Řecíchl na oko to viděli, že ti, kteříž by měli ty zlé věci trescíce na jiných zastavovati, ani pak jiné v tom převy- šují. A protož ne bratří, ale kněží a zprávce římské církve největší sou příčina mnohého zlého, jakož svatý Bernart na Kantíky o zprávcích církve píše takto: Běda národu tomu od kvasu zá- koničího, jenž jest pokrytství, kteréžto proa přem(n)ožení zlosti a nestydatosti nemůž se tajiti, aniž se již tajiti hledá. Rozmohl se dnešní den ten smrdutý tálov po všem těle církve a čím šíře, tím zoufalejí, a nebezpečnějí, čím vnitřnějí. Nebo kdyby povstal zjevný kacíř, vyvržen by byl ven a usvadb by; by povstal ná- silný nepřítel, skryl by se snad od něho; ale nyní koho vyvrci aneb kam se skrýti, ano vše přátelé a všickni protivní, všecko domácí a nižádný pokojný, všecko bližní a všickni, což svého jest, hledají? Slouhy Kristovy sou Antikristovi sloužíc. Ten, jehož na každý den vídáš, nevěstčíc okrasa/ na něm vidí se, oděv kej- klířský a aparáta královský, pak zlato na uzdách, na sedlech, na ostrohách, stolové stkvostní, pokrmové a koflíci ozdobní a z toho hodování a opilství a při tom húsle a pišťalky, špižerny jich plné oplývajíce z jednée do druhé, měšcové plni. A pro takové věci chtí býti vládaři far bohatých, děkanové, biskupové i arci- biskupové. A to jim ne z zasloužení přichází, ale kupectvím tím, ješto přichází ve tmách«, o nichžh dávno předpověděl prorok a nyní čas k naplnění přišel, jakož jest napsáno: Aj, v pokoji hořkost má nejhořčejší (Iz. 38, 17.), hořká byla prve v zabíjeních mučedlníkův, hořčejší v nesnázi kacířův, ale nejhořčejší nyní v mravích domácích zprávcí, kterýchž ani zahnati ani utéci můž. Tak sou se rozmnožili nad počet. Vnitřní jest a neuzdravitedlná rána církve a protož v pokoji jest hořkost její nejhořčeješ)í; jest pokoj a není pokoje: pokoj od pohanův, ale jistě není pokoje f. 185a a VA XI připsáno j. r. bAII: usvadl. c AII: nevětší. d AII: aparát, A XI: Aparak, k opraveno v: t. e VAXI opr. m. pův.: jednoho. f VAXI opr. m. pův.: jiného. g Opraveno v A XI místo pův.: ve jmách. h VAXI opr. m. pův.: o němž. ch VAXI opraveno j. r. místo: vazbami vzbuzujem. 1 Poněvadž se nezdá dosti pravděpodobným, že by druhý list Zajícův bratřím a jejich odpověď na něj se byla stala teprve po cestě bratři do zemí východních r. 1491 a 1492, vztahuje se narážka tato asi na příležitostné dří- vější cesty jednotlivých bratři do Italie a do Řecka. Mohli by to býti zejména ti, kteří k Jednotě přestoupili z církve podobojí, poněvadž ti asi za účelem svěcení do těchto krajin přišli. Sám Jan Táborský, pisatel tohoto listu, který byl dříve knězem v Táboře (ne již asi táborským, poněvadž Táboři již r. 1452 přestali jako zvláštní církev existovati, nýbrž knězem podoboji), mohl by býti jedním z nich. Srov. níže pozn. 2. na str. 196. 13*
Strana 196
196 ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ŽAJÍCŮV. f. 185b od synůva domácích. Hlas žalostné církve v času tomto dí: Syny sem vychovala a vykrmila a oni sou pohrzeli mnou (Iz. 1, 2). Pohrzeli a poškvrnili mrzkým životem, mrzkým ziskem a mrzkými směnami kupeckými od kupčení přicházejícíhob ve tmách. Nad to pak, aby již z prostředka bylo diábelství polední k svedení, ač kteří v Kristu ostatní jsou“ ještě zůstávajíce v prostnosti své. Pohltilťi jest zajisté syny moudrých a proudy mocných a má ještě naději, že i Jordán vteče v hrdlo jeho (Job 40, 18). To ten svatý. A o tom sou i jiných doktorův písma mnohá. A poněvádž těch časův minulých tak mnohá a veliká ne- bezpečenství byla sou, ovšem pak časův nynějších, v nichž se jest zlost a nepravost přemnožila, jakož nedávno někteří znamenití putujíce z Říma do Jeruzaléma vypisují žalostivě2, kterak se mnoho zlého děje od prelátův římské církve i od jiných duchovních a že pro jich hříchy i nedbánlivost všecko zlé pán Bůh dopouští na křesťanstvo: protož, milý pane, znajíce to, že sme v nebezpečné časy na svět přišli a mezi znamenité a veliké zmatky se dostali, měli byšte Váše Milost i jiní, lítost majíce nad námi, radějí ochraňo- vati než se protiviti; neb pán Bůh, kterýž jest zpytatel srdcí a časem svým zjeví skryté tajnosti, když bude odplacovati každému podlé skutkův jeho, ten zná, že jiného na světě nehledáme, než kterak bychom se jeho svaté milosti líbili a spaseníd života věčného došli, a mohli(-li) bychom komu jaká příčina a pomoc k dobrému býti, i toho bychom od pána Boha vděčni byli. A také Váše Milost můžte porozuměti z řečí napřed psaných, že toho není při bratřích ani při nás, aby svým oddělením všecky potupovali, kdož by s nimi nebyli. Toť římská církev a jiné jednoty o sobě drží a tak směle svědčí, že bez jich církve žádný spasen býti nemůž, a tak každá jednota k svému zevnitřnímu zřízení a obyčejům vede (svědečstvie)e, že kdož s nimi v tom nezůstává, a V AXI připsáno po straně j. r. bVAXI připsáno j. r.: —ýho; ná- sleduje neplatné: i chodí. c V rukopise: jsouc. d VA XI následuje neplatné: života. e V originále: svědče. fV A XI připsáno j. r.: v tom. a S. Bernardi, abbatis Clarae-Vallensis in Cantica canticorum sermo XXXIII u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 183, str. 958—959. Podmět „diabelství polední“ ( daemonium meridianum) jest podle dalšího výkladu Antikrist. 2 Nelze určiti, kdo jest zde miněn. Jistě však ne Martin Kabátník a jeho soudruzi, kteří přes Multansko a Cařihrad cestovali do Jerusaléma. Poněvadž pisatelé listu by se nebyli mohli zde nedotknouti této cesty svých spolubratří, možno z toho usuzovati, že list byl psán před ní (tedy před březnem r. 1491 — srov. GOLL, Chelčický a Jednota 153—154). Viz shora pozn. 1 na str. 195.
196 ODPOVĚD BRATŘÍ NA DRUHÝ LIST ŽAJÍCŮV. f. 185b od synůva domácích. Hlas žalostné církve v času tomto dí: Syny sem vychovala a vykrmila a oni sou pohrzeli mnou (Iz. 1, 2). Pohrzeli a poškvrnili mrzkým životem, mrzkým ziskem a mrzkými směnami kupeckými od kupčení přicházejícíhob ve tmách. Nad to pak, aby již z prostředka bylo diábelství polední k svedení, ač kteří v Kristu ostatní jsou“ ještě zůstávajíce v prostnosti své. Pohltilťi jest zajisté syny moudrých a proudy mocných a má ještě naději, že i Jordán vteče v hrdlo jeho (Job 40, 18). To ten svatý. A o tom sou i jiných doktorův písma mnohá. A poněvádž těch časův minulých tak mnohá a veliká ne- bezpečenství byla sou, ovšem pak časův nynějších, v nichž se jest zlost a nepravost přemnožila, jakož nedávno někteří znamenití putujíce z Říma do Jeruzaléma vypisují žalostivě2, kterak se mnoho zlého děje od prelátův římské církve i od jiných duchovních a že pro jich hříchy i nedbánlivost všecko zlé pán Bůh dopouští na křesťanstvo: protož, milý pane, znajíce to, že sme v nebezpečné časy na svět přišli a mezi znamenité a veliké zmatky se dostali, měli byšte Váše Milost i jiní, lítost majíce nad námi, radějí ochraňo- vati než se protiviti; neb pán Bůh, kterýž jest zpytatel srdcí a časem svým zjeví skryté tajnosti, když bude odplacovati každému podlé skutkův jeho, ten zná, že jiného na světě nehledáme, než kterak bychom se jeho svaté milosti líbili a spaseníd života věčného došli, a mohli(-li) bychom komu jaká příčina a pomoc k dobrému býti, i toho bychom od pána Boha vděčni byli. A také Váše Milost můžte porozuměti z řečí napřed psaných, že toho není při bratřích ani při nás, aby svým oddělením všecky potupovali, kdož by s nimi nebyli. Toť římská církev a jiné jednoty o sobě drží a tak směle svědčí, že bez jich církve žádný spasen býti nemůž, a tak každá jednota k svému zevnitřnímu zřízení a obyčejům vede (svědečstvie)e, že kdož s nimi v tom nezůstává, a V AXI připsáno po straně j. r. bVAXI připsáno j. r.: —ýho; ná- sleduje neplatné: i chodí. c V rukopise: jsouc. d VA XI následuje neplatné: života. e V originále: svědče. fV A XI připsáno j. r.: v tom. a S. Bernardi, abbatis Clarae-Vallensis in Cantica canticorum sermo XXXIII u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 183, str. 958—959. Podmět „diabelství polední“ ( daemonium meridianum) jest podle dalšího výkladu Antikrist. 2 Nelze určiti, kdo jest zde miněn. Jistě však ne Martin Kabátník a jeho soudruzi, kteří přes Multansko a Cařihrad cestovali do Jerusaléma. Poněvadž pisatelé listu by se nebyli mohli zde nedotknouti této cesty svých spolubratří, možno z toho usuzovati, že list byl psán před ní (tedy před březnem r. 1491 — srov. GOLL, Chelčický a Jednota 153—154). Viz shora pozn. 1 na str. 195.
Strana 197
TŘETÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 197 že jest kacíř a odřezanec a že nemůž spasen býti, ješto to držeti a tak směle mluviti jest věc velmi nebezpečná, poněvádž svatý Petr di: V pravdě sem shledal, že u Boha není přijímaní osob, ale v každém národu, kdež se bojí Boha a činí spravedlnost, vzácný jest jemu«. A svatý Pavel: Těm zajisté, kteříž podlé trpělivosti dobrého skutku sou, chvála i čest a neporušení hledajícím života věčného; ale těm, kteříž za sváru sou a kteříž nepovolují pravdě, ale věři nepravosti, hněv a nemílost. Zarmoucení a ouzkost na každou duši člověčí, kteráž činí zlou věc, Židu nejvíce i Rekovi, ale chvála a čest i pokoj každému činícímu dobré, Židu nejprvé i Rekovi, neb není osob přijímaní ub Boha etc.P. Vaší Milosti prosíme pokorně, jakož sme i prvé prosili, abyšte ráčili náše psání přijímati laskávě a dobrotivě snášejíce jako pán moudrý i to, což by se kde Vaší Milosti nelíbilo aneb odporné bylo; neb píšem dobrým a upřímým úmyslem, abyšte Váše Milost porozuměti mohli, které věci sou při nás a které nejsou, a také zdali by i tudy mohla křivá svědectví umenšena býti o bratřích a tak i o nás. Avšak při tom hotovost máme naučení lepší přijíti a s milostí opraviti, což bychom koli srozuměli a poznali býti proti víře pána Krista nebo proti skutkom křesťanským. Učiniž pán Bůh milosrdenství svéd, aby byli v jednotě církve svaté všickni ti i s námi, kteříž z upřímého srdce hledají se líbiti jeho svaté mi- losti, sloužíc zde na zemi synu jeho milému Kristu J(ežíši), aby takée s ním v nebi na věky kralovali. Toto jest psal po třetí pan Jan Zajíc týmž bratřímí: f. 186a Pán Bůh všemohúcí z milosti své ž svaté rač býti počátek, prostředek i dokonání mezi námi všemi spasitedlně. Bratří, ačkoli znám se v tom, že sem člověk světský, nedo- statečný a malého učení, ale rozpomínám se na ty tři věci, na nichž spasení náše záleží (totižto víra, láska a naděje). I z milosti a V A XI připsáno j. r. bVAXI následuje přetržené: pána. CVAXI následuje přetržené: ráčili. dVAXI připsáno j. r. e V AII chybí. f VAXI: týmž bratřím opraveno j. r. místo původního: jim pikhartům. Nadpis jest psán význačným tučným písmem. Po nadpise jest mezera 2 řádků. a Sk. 10, 34. 35. P Řím. 2, 7.—11. List tento se nalézá také v A XI. O poměru k tekstu A XI k tekstu A II viz pozn. I na str. 132. Pisatelem listu jest Zajic z Hasenburka a z Kosti, o němž viz pozn. I na str. 133. Psán jest někdy r. 1488 nebo 1489.
TŘETÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. 197 že jest kacíř a odřezanec a že nemůž spasen býti, ješto to držeti a tak směle mluviti jest věc velmi nebezpečná, poněvádž svatý Petr di: V pravdě sem shledal, že u Boha není přijímaní osob, ale v každém národu, kdež se bojí Boha a činí spravedlnost, vzácný jest jemu«. A svatý Pavel: Těm zajisté, kteříž podlé trpělivosti dobrého skutku sou, chvála i čest a neporušení hledajícím života věčného; ale těm, kteříž za sváru sou a kteříž nepovolují pravdě, ale věři nepravosti, hněv a nemílost. Zarmoucení a ouzkost na každou duši člověčí, kteráž činí zlou věc, Židu nejvíce i Rekovi, ale chvála a čest i pokoj každému činícímu dobré, Židu nejprvé i Rekovi, neb není osob přijímaní ub Boha etc.P. Vaší Milosti prosíme pokorně, jakož sme i prvé prosili, abyšte ráčili náše psání přijímati laskávě a dobrotivě snášejíce jako pán moudrý i to, což by se kde Vaší Milosti nelíbilo aneb odporné bylo; neb píšem dobrým a upřímým úmyslem, abyšte Váše Milost porozuměti mohli, které věci sou při nás a které nejsou, a také zdali by i tudy mohla křivá svědectví umenšena býti o bratřích a tak i o nás. Avšak při tom hotovost máme naučení lepší přijíti a s milostí opraviti, což bychom koli srozuměli a poznali býti proti víře pána Krista nebo proti skutkom křesťanským. Učiniž pán Bůh milosrdenství svéd, aby byli v jednotě církve svaté všickni ti i s námi, kteříž z upřímého srdce hledají se líbiti jeho svaté mi- losti, sloužíc zde na zemi synu jeho milému Kristu J(ežíši), aby takée s ním v nebi na věky kralovali. Toto jest psal po třetí pan Jan Zajíc týmž bratřímí: f. 186a Pán Bůh všemohúcí z milosti své ž svaté rač býti počátek, prostředek i dokonání mezi námi všemi spasitedlně. Bratří, ačkoli znám se v tom, že sem člověk světský, nedo- statečný a malého učení, ale rozpomínám se na ty tři věci, na nichž spasení náše záleží (totižto víra, láska a naděje). I z milosti a V A XI připsáno j. r. bVAXI následuje přetržené: pána. CVAXI následuje přetržené: ráčili. dVAXI připsáno j. r. e V AII chybí. f VAXI: týmž bratřím opraveno j. r. místo původního: jim pikhartům. Nadpis jest psán význačným tučným písmem. Po nadpise jest mezera 2 řádků. a Sk. 10, 34. 35. P Řím. 2, 7.—11. List tento se nalézá také v A XI. O poměru k tekstu A XI k tekstu A II viz pozn. I na str. 132. Pisatelem listu jest Zajic z Hasenburka a z Kosti, o němž viz pozn. I na str. 133. Psán jest někdy r. 1488 nebo 1489.
Strana 198
198 TŘETÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. f. 186b nesmírné božské jsa křesťan věrou svatou, obecnou, křesťanskou v jednotě církve svaté obecné v pokorném poslušenství svaté stolice apoštolské římské, v sprostnosti a upřímosti srdce tou se zpravuji, a ačkoli pohříchu nedostatky tělesnými a hříchy se po- škvrňuji, ale všaka pevně držím a zachovávám jí vírub, na kteréžto a v kteréžto víře všecky bezpotřebné vtipy a chytrosti opouštěje žádám umříti. Z lásky, ačkoli mně světskému člověku u vysokých a hlubokých věcech nepřísluší mnoho mysliti, mluviti i psáti, ale pro tu spasitedlnou lásku přísluší svému bližnímu příti všeho dobrého a zvláště spasitedlného jako sám sobě. A o naději bychom nepřemýšlejíce, nemluvíce, nepíšíce jako ve snách chodili bez užitku sobě i svým bližním, o víře svaté křesťanské a o lásce k bližním z čeho bychom pak naději měli míti? A protož, bratří, z té příčiny a lásky, slyše o vás rozličné pověsti i na mnohých z vašich rot znamenité a veliké poblouzení, i psal sem vám po dvakrát a toto snad poslední třetí napomínaní z lásky a prostým srdcem. A poněvádž nerozumím prospěchu, poroučím to pánu Bohu a dostatečnějším a múdřejším a buď mi vůle za skutek. Ó, bratří, v psání vašem předešlém četl sem a porozuměl drahně křesťanského o víře a o jiných potřebných věcech vyznání a vypsání, ale v tom sem hned potom také poro-zuměl, ačkoli nevelmi zřetedlně, že se vždy odtahujete k napravení nedostatkův a poblouzení odtud, kdež byšte z povinnosti a z práva jako jiní křesťané měli hleděti, ale všecky potupujíce hyzdíte a některé sobě za nepřátely pokládajíce. A protož všecka nyní jiže jiná připomí- naní opouštěje než toliko toto se lekám, že ste velikou chytrostí diábelskou zavedeni, že ti, od kterýchž byšte zprávu křesťanskou měli vzítí, ty sobě za nepřátely pokládáte neberouce sobě ku pří- kladu svatých apoštolův a jiných otcův svatých, že ti všichni útočiště a zprávu brali u stolice římské a víru vyznávali pilnějí a užitečnějí mezi nepřátely nežli přátely. Také zastěňujete svou po- vinnost rozumem“ dotýčíce, že ste pozozuměli i někteří shledali v Římě, v Řecích, na Rýně i jinde neřádův, hříchův i mezi učenými bludův. I dobře byšte a spasitedlně učinili, byšte to mohli napra- viti, ale bojím se, že vy tomu nic neučiníte, jich nenapravíte, ale sami sobě uškodíte horšíce se na tom i sami se nenapravíte. Pohříchu hříchové, pýcha, rozkoši tělesné, oplzlost i všecko, což slove zlé, příliš se rozmáhá v křesťanech a snad již jde k skonání a V A XI připsáno j. r. bVAXI připsáno j. r.: jí víru. c VAXI při- psáno j. r. d VAXI opr. m. pův.: rozum.
198 TŘETÍ LIST ZAJÍCŮV BRATŘÍM. f. 186b nesmírné božské jsa křesťan věrou svatou, obecnou, křesťanskou v jednotě církve svaté obecné v pokorném poslušenství svaté stolice apoštolské římské, v sprostnosti a upřímosti srdce tou se zpravuji, a ačkoli pohříchu nedostatky tělesnými a hříchy se po- škvrňuji, ale všaka pevně držím a zachovávám jí vírub, na kteréžto a v kteréžto víře všecky bezpotřebné vtipy a chytrosti opouštěje žádám umříti. Z lásky, ačkoli mně světskému člověku u vysokých a hlubokých věcech nepřísluší mnoho mysliti, mluviti i psáti, ale pro tu spasitedlnou lásku přísluší svému bližnímu příti všeho dobrého a zvláště spasitedlného jako sám sobě. A o naději bychom nepřemýšlejíce, nemluvíce, nepíšíce jako ve snách chodili bez užitku sobě i svým bližním, o víře svaté křesťanské a o lásce k bližním z čeho bychom pak naději měli míti? A protož, bratří, z té příčiny a lásky, slyše o vás rozličné pověsti i na mnohých z vašich rot znamenité a veliké poblouzení, i psal sem vám po dvakrát a toto snad poslední třetí napomínaní z lásky a prostým srdcem. A poněvádž nerozumím prospěchu, poroučím to pánu Bohu a dostatečnějším a múdřejším a buď mi vůle za skutek. Ó, bratří, v psání vašem předešlém četl sem a porozuměl drahně křesťanského o víře a o jiných potřebných věcech vyznání a vypsání, ale v tom sem hned potom také poro-zuměl, ačkoli nevelmi zřetedlně, že se vždy odtahujete k napravení nedostatkův a poblouzení odtud, kdež byšte z povinnosti a z práva jako jiní křesťané měli hleděti, ale všecky potupujíce hyzdíte a některé sobě za nepřátely pokládajíce. A protož všecka nyní jiže jiná připomí- naní opouštěje než toliko toto se lekám, že ste velikou chytrostí diábelskou zavedeni, že ti, od kterýchž byšte zprávu křesťanskou měli vzítí, ty sobě za nepřátely pokládáte neberouce sobě ku pří- kladu svatých apoštolův a jiných otcův svatých, že ti všichni útočiště a zprávu brali u stolice římské a víru vyznávali pilnějí a užitečnějí mezi nepřátely nežli přátely. Také zastěňujete svou po- vinnost rozumem“ dotýčíce, že ste pozozuměli i někteří shledali v Římě, v Řecích, na Rýně i jinde neřádův, hříchův i mezi učenými bludův. I dobře byšte a spasitedlně učinili, byšte to mohli napra- viti, ale bojím se, že vy tomu nic neučiníte, jich nenapravíte, ale sami sobě uškodíte horšíce se na tom i sami se nenapravíte. Pohříchu hříchové, pýcha, rozkoši tělesné, oplzlost i všecko, což slove zlé, příliš se rozmáhá v křesťanech a snad již jde k skonání a V A XI připsáno j. r. bVAXI připsáno j. r.: jí víru. c VAXI při- psáno j. r. d VAXI opr. m. pův.: rozum.
Strana 199
TŘETÍ LIST ŽAJÍCŮV BRATŘÍM. 199 světa. A ačkoli (zdáváte)a se za dokonalé, avšak slyšeti o(d) těch, kteříž sou byli mezi vámi, také o velikých, neřádných hříších. Ačkoli hříši smrtedlní a bludové, obé vede k zatracení, ale bludové převyšují, neb pro hřích každý toliko osobou svou přijde ku pomstě, ale bludy na mnohých se rozmnoží. O vířeb vyznáváte křesťansky, ale skutky odporné mnohé proti tomu ukazujete, jakož se to na mnohých z vašeho bratrstva shledává, že se s Židy a s pohany v tom srovnáváte, do křesťan- ských kostelův nechodíte; pakli se kterému udá vjíti, tehdy klečíce, ne k oltáři, ale do země hledí, a když má kněz tělo pána Krista pozdvíhati, tehdy neb prvé z kostela vyjde aneb k oltáři nehledí, a když kněz s božím tělem jde, tehdy vystoupí na stranu nechtíce se potkati jako Žid neb pohan. Jakáž jest to víra? Ó, bratří, pro pána Boha a pro své spasení rozpomeňte se a dejte sec napraviti všichni! Však soud někteří ta-ſké se odtrhovali f. 187 někdy od svaté církve římskéd, i to, co jest mezi vámi nyní i dřív bývalo, činívalie a potom, ač některý čas potrvalo jim to, ale vždys někteří zase se napravili ku poslušenství a jednotě svaté víry obecné, a kteříž se nenapravili, ti zpohaněli. A pohříchu vašiť k témuž jdou. Pomněte na Šalomúnovu radu, kdež dí: Synu, pomni na budoucí věci a na věky nezhřešíša. I bojím se, že ste se zaneprázdnili svými zámysly oblibujíce jeh sobě a diábel také brání, že se na to nerozpomínáte, kterak skrze váše zvláštnosti a pohoršení mnoho bludův, mordův a záhub můž přijíti ku potupě vašim dušem, neb od vás a skrze vás to přijde a běda, skrze koho pohoršení příjde. Vy snad toliko na to myslíte, že za vaší živnosti od toho vedete. Ale když zemřete, toho již mocní nebudete, a což se potom zlého stane, to vše na vašich dušíchch obtíží se, jakož i dříve tak se dálo, ne ano jeden znamenitý z vašich řekl jednomu pod tají: „Ještě jednoho znamenitého pána očekáváme, a když toho při sobě budeme míti, jinak sebou hnem“. Tožť jeden se nalézá ve zlém úmysle a i o více jich takových řeči sou. Nu, v prodleném času co se takových najde! Běda vám, počátkům toho zlého, nenapravíte-li v své živnosti! Pohříchu velmi ste zašli a diáblu svůdci se poddali, neb vám brání k nápravě od těch a A II: zdáváme. A XI: zdá vám. b AXI místo: o víře jest: více. cVAXI připsáno j. r. d VAXI připsáno po straně j. r.: však souX římské. e VAXI připsáno j. r. f VAXI připsáno j. r.: jim to. g AXI: vdy. h V A XI připsáno j. r. ch AII: dušech. i V AXI opr. j. r. m. pův.: věci. a Eccli 7, 40. ß Mat. 18, 7.
TŘETÍ LIST ŽAJÍCŮV BRATŘÍM. 199 světa. A ačkoli (zdáváte)a se za dokonalé, avšak slyšeti o(d) těch, kteříž sou byli mezi vámi, také o velikých, neřádných hříších. Ačkoli hříši smrtedlní a bludové, obé vede k zatracení, ale bludové převyšují, neb pro hřích každý toliko osobou svou přijde ku pomstě, ale bludy na mnohých se rozmnoží. O vířeb vyznáváte křesťansky, ale skutky odporné mnohé proti tomu ukazujete, jakož se to na mnohých z vašeho bratrstva shledává, že se s Židy a s pohany v tom srovnáváte, do křesťan- ských kostelův nechodíte; pakli se kterému udá vjíti, tehdy klečíce, ne k oltáři, ale do země hledí, a když má kněz tělo pána Krista pozdvíhati, tehdy neb prvé z kostela vyjde aneb k oltáři nehledí, a když kněz s božím tělem jde, tehdy vystoupí na stranu nechtíce se potkati jako Žid neb pohan. Jakáž jest to víra? Ó, bratří, pro pána Boha a pro své spasení rozpomeňte se a dejte sec napraviti všichni! Však soud někteří ta-ſké se odtrhovali f. 187 někdy od svaté církve římskéd, i to, co jest mezi vámi nyní i dřív bývalo, činívalie a potom, ač některý čas potrvalo jim to, ale vždys někteří zase se napravili ku poslušenství a jednotě svaté víry obecné, a kteříž se nenapravili, ti zpohaněli. A pohříchu vašiť k témuž jdou. Pomněte na Šalomúnovu radu, kdež dí: Synu, pomni na budoucí věci a na věky nezhřešíša. I bojím se, že ste se zaneprázdnili svými zámysly oblibujíce jeh sobě a diábel také brání, že se na to nerozpomínáte, kterak skrze váše zvláštnosti a pohoršení mnoho bludův, mordův a záhub můž přijíti ku potupě vašim dušem, neb od vás a skrze vás to přijde a běda, skrze koho pohoršení příjde. Vy snad toliko na to myslíte, že za vaší živnosti od toho vedete. Ale když zemřete, toho již mocní nebudete, a což se potom zlého stane, to vše na vašich dušíchch obtíží se, jakož i dříve tak se dálo, ne ano jeden znamenitý z vašich řekl jednomu pod tají: „Ještě jednoho znamenitého pána očekáváme, a když toho při sobě budeme míti, jinak sebou hnem“. Tožť jeden se nalézá ve zlém úmysle a i o více jich takových řeči sou. Nu, v prodleném času co se takových najde! Běda vám, počátkům toho zlého, nenapravíte-li v své živnosti! Pohříchu velmi ste zašli a diáblu svůdci se poddali, neb vám brání k nápravě od těch a A II: zdáváme. A XI: zdá vám. b AXI místo: o víře jest: více. cVAXI připsáno j. r. d VAXI připsáno po straně j. r.: však souX římské. e VAXI připsáno j. r. f VAXI připsáno j. r.: jim to. g AXI: vdy. h V A XI připsáno j. r. ch AII: dušech. i V AXI opr. j. r. m. pův.: věci. a Eccli 7, 40. ß Mat. 18, 7.
Strana 200
200 ODPOVĚŽ BRATŘÍ NA TŘETÍ LIST ZAJÍCŮV. učených, ješto víru a řád křesťanský zpravují, a od bludných nikoli se nenapravíte a smísíce jedny bludy k druhým potom v pohanství zajdete neb váši potomní, jakož se tak v předešlých časích na mnohých dálo. Pro Hospodína, nechoďte ve tmách, ale hleďte světla, dokudž je můžete mítia! f. 187b Odpověd bratrskáb na třetí list panu Zajícovicl Pán Buoh všemohúcí z milosti své rač dáti požehnání práci Vaší a přivesti k užitku Vaší Milosti i nám! Pane milý, vděčni jsouce napomínáníd k dobrému a vejstrahy od zlého Vaší Milosti, a poněvadž Váše Milost péči o nás vedouce práci v psání podstupujete, prosíme, neračte za zlé míti, že Váši Milost zase psáním zanepraždňujem, neb z přikázaní božího povinni sme to činiti, jakož dí: Což chcete, aby vám lidé činili, čiňtež i vy jima, jakoe i toho v psání svém dotknouti ste ráčili, že pro lásku spasitedlnou přísluší to činiti. A poněvadž Vaše Milost to o sobě držíce píšete, že z lásky prostým srdcem napomínání činíte etc., prosíme, račte se o nás téhož domnívati, i toho, že táž žádost náše jest jako i Vaší Milosti, abychom všecky bezpotřebné vtipy a chytrosti opustíce v svaté víře obecné křesťanské zemřeli, chtíce rádi zachovati poslušenství pánu Bohu napřed a všelikému lidskému stvoření pro Buoh, to písmo často před sebou majíce: Vyšších věcí sebe nehledaj a sil- nějších sebe nezpytuoj, ale které věci přikázal Buoh, na ty mysl vždyckyß a opět: že počátek bluduo jest chtíti změřiti rozumení božské věci a ty věci, kteréž ovšem převyšují rozum lidský, ješto nepodobné jest, jako by sova očima svýma chtěla rozsouditi o světlu slunečném, ano převyšuje moc jejího zraku etc. Také ste Vaše Milost dotkli v psání svém, že bychom drahně křesťanského a Na konci kusu jest v AII i XI přetržený letopočet: 1524, který zna- mená snad rok opsání tohoto kusu v předloze, ze které do II. svazku byl přepsán. Po tomto kusu jest prázdné místo asi 2 řádků. bVAXI chybí. c Nadpis jest psán význačným tučným písmem. d AII: napomenutí; následuje: i nám. e A II: jakož. a Mat. 7, 12. ß Sir. 3, 22. List tento se nalézá též v A XI. V A II však byl připsán teprve později bratrem Vavřincem Orlíkem. Zdá se, že není celý. Psal jej nepochybně zase Jan Táborský za účastenství snad bratra Prokopa bakaláře (srov. pozn. 1 na str. 158). Lze jej klásti buď ještě do r. 1488 nebo do r. 1489.
200 ODPOVĚŽ BRATŘÍ NA TŘETÍ LIST ZAJÍCŮV. učených, ješto víru a řád křesťanský zpravují, a od bludných nikoli se nenapravíte a smísíce jedny bludy k druhým potom v pohanství zajdete neb váši potomní, jakož se tak v předešlých časích na mnohých dálo. Pro Hospodína, nechoďte ve tmách, ale hleďte světla, dokudž je můžete mítia! f. 187b Odpověd bratrskáb na třetí list panu Zajícovicl Pán Buoh všemohúcí z milosti své rač dáti požehnání práci Vaší a přivesti k užitku Vaší Milosti i nám! Pane milý, vděčni jsouce napomínáníd k dobrému a vejstrahy od zlého Vaší Milosti, a poněvadž Váše Milost péči o nás vedouce práci v psání podstupujete, prosíme, neračte za zlé míti, že Váši Milost zase psáním zanepraždňujem, neb z přikázaní božího povinni sme to činiti, jakož dí: Což chcete, aby vám lidé činili, čiňtež i vy jima, jakoe i toho v psání svém dotknouti ste ráčili, že pro lásku spasitedlnou přísluší to činiti. A poněvadž Vaše Milost to o sobě držíce píšete, že z lásky prostým srdcem napomínání činíte etc., prosíme, račte se o nás téhož domnívati, i toho, že táž žádost náše jest jako i Vaší Milosti, abychom všecky bezpotřebné vtipy a chytrosti opustíce v svaté víře obecné křesťanské zemřeli, chtíce rádi zachovati poslušenství pánu Bohu napřed a všelikému lidskému stvoření pro Buoh, to písmo často před sebou majíce: Vyšších věcí sebe nehledaj a sil- nějších sebe nezpytuoj, ale které věci přikázal Buoh, na ty mysl vždyckyß a opět: že počátek bluduo jest chtíti změřiti rozumení božské věci a ty věci, kteréž ovšem převyšují rozum lidský, ješto nepodobné jest, jako by sova očima svýma chtěla rozsouditi o světlu slunečném, ano převyšuje moc jejího zraku etc. Také ste Vaše Milost dotkli v psání svém, že bychom drahně křesťanského a Na konci kusu jest v AII i XI přetržený letopočet: 1524, který zna- mená snad rok opsání tohoto kusu v předloze, ze které do II. svazku byl přepsán. Po tomto kusu jest prázdné místo asi 2 řádků. bVAXI chybí. c Nadpis jest psán význačným tučným písmem. d AII: napomenutí; následuje: i nám. e A II: jakož. a Mat. 7, 12. ß Sir. 3, 22. List tento se nalézá též v A XI. V A II však byl připsán teprve později bratrem Vavřincem Orlíkem. Zdá se, že není celý. Psal jej nepochybně zase Jan Táborský za účastenství snad bratra Prokopa bakaláře (srov. pozn. 1 na str. 158). Lze jej klásti buď ještě do r. 1488 nebo do r. 1489.
Strana 201
ODPOVĚČ BRATŘÍ NA TŘETÍ LIST ZAJÍCŮV. 201 o víře a o jiných věcech vyznali i psali etc., ale o tom že by/ f. 188a šte srozuměli, že bychom se odtahovalia napravení přijíti, ale všecky potupujíce hyzdili a za nepřátely pokládali. Milý pane, prosili sme a vždy prosíme, neračte o nás toho držeti a psáti, čehož při nás není, abyb, kdež se za nás bojíte a lekáte, sami v to nevešli. K tomuť se známe, že těch nedržíme za přátely“, kteréž sme jistě poznali z slov i z skutkuov, že tajně i zjevně skrze křivá svědectví rádi by nás všemu světu zhyzdili a víry i všeho dobrého odsou- dili; a někteří z našich bratří od jednoho z znamenitých učeného i nábožného slyšeli, že nepřítele, kteréhož by měli za kacíře, pře- moci per phas vel nephas není hřích. A byť pak ústa mlčela, skut- kové volají, že netoliko nám chudým děje se od nich ublížení, ale mocným i bohatým a nejedno mezi světskými, ale i mezi du- chovnímie. Svadě se biskup s biskupem etc. kterýmžkoli obyčejem jeden druhého zkaziti nebo přemoci hledí, ješto bez potupování z víry muož o některých řeč pána Krista přivedena býti, jenž dí: Vy z otce diábla jste, ať toho na ně dovedl tím, že on lhář a vražedlníka. Kterakž k takovým jíti pro naučení a napravení od nich hledati, ano pán Ježíš kázal se takových pilně vystříhati a svatý Pavel s pláčem vystříhaje dí o nich, že sou nepřátelé kříže Kristovai etc., jakož sme toho v prvním psání Vaší Milosti takés dotkli? Než kdež bychom mohli člověka moudrého a v písmích svatých svědomého, kterýž by z lásky naučiti chtěl dobrému a dada pravdě místo a od zlého vystřáhl zkázy našich i jiných nehledaje, chtěli bychom raději k němu živému putovati dobře daleko, než k ně- kterému svatému mrtvému velmi blízkoh!. a AII: odtrhovali. b AXI: abyšte. c A XI: nepřátely. d V AXI chybí. e V A XI chybí: ale i mezi duchovními. f V AXI chybí. g VAXI chybí. h V AII následují prázdné stránky f. 188b—191b, v A XI jest poslední stránka (f. 34a) ze 2/a prázdná a následují ještě prázdná folia 34b—36b. a Jan 8, 44. ß Fil. 3, 18. Zdá se, že list není celý, neboť poslední věta nečiní dojmu věty zá- věrečné. Proto asi také v AIIi v A XI následuje několik stránek prázdných. jež měly býti vyplněny, kdyby se podařilo nalézti úplný exemplář listu.
ODPOVĚČ BRATŘÍ NA TŘETÍ LIST ZAJÍCŮV. 201 o víře a o jiných věcech vyznali i psali etc., ale o tom že by/ f. 188a šte srozuměli, že bychom se odtahovalia napravení přijíti, ale všecky potupujíce hyzdili a za nepřátely pokládali. Milý pane, prosili sme a vždy prosíme, neračte o nás toho držeti a psáti, čehož při nás není, abyb, kdež se za nás bojíte a lekáte, sami v to nevešli. K tomuť se známe, že těch nedržíme za přátely“, kteréž sme jistě poznali z slov i z skutkuov, že tajně i zjevně skrze křivá svědectví rádi by nás všemu světu zhyzdili a víry i všeho dobrého odsou- dili; a někteří z našich bratří od jednoho z znamenitých učeného i nábožného slyšeli, že nepřítele, kteréhož by měli za kacíře, pře- moci per phas vel nephas není hřích. A byť pak ústa mlčela, skut- kové volají, že netoliko nám chudým děje se od nich ublížení, ale mocným i bohatým a nejedno mezi světskými, ale i mezi du- chovnímie. Svadě se biskup s biskupem etc. kterýmžkoli obyčejem jeden druhého zkaziti nebo přemoci hledí, ješto bez potupování z víry muož o některých řeč pána Krista přivedena býti, jenž dí: Vy z otce diábla jste, ať toho na ně dovedl tím, že on lhář a vražedlníka. Kterakž k takovým jíti pro naučení a napravení od nich hledati, ano pán Ježíš kázal se takových pilně vystříhati a svatý Pavel s pláčem vystříhaje dí o nich, že sou nepřátelé kříže Kristovai etc., jakož sme toho v prvním psání Vaší Milosti takés dotkli? Než kdež bychom mohli člověka moudrého a v písmích svatých svědomého, kterýž by z lásky naučiti chtěl dobrému a dada pravdě místo a od zlého vystřáhl zkázy našich i jiných nehledaje, chtěli bychom raději k němu živému putovati dobře daleko, než k ně- kterému svatému mrtvému velmi blízkoh!. a AII: odtrhovali. b AXI: abyšte. c A XI: nepřátely. d V AXI chybí. e V A XI chybí: ale i mezi duchovními. f V AXI chybí. g VAXI chybí. h V AII následují prázdné stránky f. 188b—191b, v A XI jest poslední stránka (f. 34a) ze 2/a prázdná a následují ještě prázdná folia 34b—36b. a Jan 8, 44. ß Fil. 3, 18. Zdá se, že list není celý, neboť poslední věta nečiní dojmu věty zá- věrečné. Proto asi také v AIIi v A XI následuje několik stránek prázdných. jež měly býti vyplněny, kdyby se podařilo nalézti úplný exemplář listu.
Strana 202
f. 193а f. 192a Psání kněze Jana, faráře Lipenského, panu Václavovi etc. na potupu bratří a odpověd na ně b(ratra) Lukášova a 1. * Bratře milý, jakož si mi dodal spisu proti bratřím neprávě složeného žádaje i mne za to, abych proti němu odpor slušný učinil pro ty, kteříž čtouc jej a pověřujíc, aby od toho odvedeni byli, a ač já mnohými jinými pracemi zaměstknán sem, vida věc slušnou a jsa na cestě, tak běžně umyslil sem tomu s pomocí boží, což budu moci, dosti učiniti. A poněvadž skladatel spisu tohoto smyšlené věci nehodné a nepravé, jichžto nikdý nebylo ani jest ani, dá-li Bůh, bude netoliko mluveno, ale nad to činěno, spisuje a tvrdí za jisté a na to své smyšlení o duchovním domu, kostelu, za grunt stavěje, aby potupil, zhyzdil a v zlou pověst uvedl: i hodné a spravedlivé jest tomu vstříc vyjíti a k výstraze nesvědomých a k vyvedení z toho těch, jenž těm klamům smyšle- ným zhola uši k věření dávají, aby to poznali, poněvadž sami vymyšlují takové nehodné a nikdý nebylé věci, že sou přestupníci přikázaní božích a zvlášť pak toho: „Nepromluvíš proti bližnímu svému křivého svědectví“ a svatý Pavel: Složíce lež, mluvte jeden každý pravdu s bližním svýma, neb lživá ústa zabíjejí duši ne- toliko toho, jenž mluví, ale i toho, jenž slyše věří a z toho ne- milostivý soud potupný činí. A tou příčinou, aby ústa nemoudrá a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. Ostatek ƒ. 192a (asi 3.) a f. 192b jsou prázdné. a Ef. 4, 25. Jak v Předmluvě vyloženo, jsou v tomto kusu obsažena dvě sepsání, t. polemický spis Lipnického faráře Jana V., dokončený 3. prosince r. 1503 a věnovaný panu Václavovi z Dobřenice, snad patronovi jeho, a obrana, kterou proti tomuto spisu sepsal bratr Lukáš Pražský, dokončená 9. října r. 1513. Spis Lipnického faráře jest vložen ve způsobě citátů do obrany Lukášovy a proto se ve vydání otiskuje menšími písmeny. Tři předstíraná, podvržená ká- zání bratří Michala, Vavřince Krasonického a Lukáše Pražského, jež se v po- lemice uvádějí na f. 201b a násl., se vyskytují též ve spise „Satanášova věž“, sepsaném r. 1529 bosákem Janem Vodňanským. Tekst Vodňanského jest v mnoha věcech správnější a srozumitelnější a zachovává i starobylejší tvary jazykové než tekst AII a proto jej beru za základ pro vydání řečených kázání. (Srov. též Předmluvu pod č. 9.). Tekst Vodňanského neobsahuje vývody z těch kázání, které se nalézají v AII od f. 209b počínaje, nýbrž přičiňuje svůj vlastní závěr, obracející se proti Lutherovi.
f. 193а f. 192a Psání kněze Jana, faráře Lipenského, panu Václavovi etc. na potupu bratří a odpověd na ně b(ratra) Lukášova a 1. * Bratře milý, jakož si mi dodal spisu proti bratřím neprávě složeného žádaje i mne za to, abych proti němu odpor slušný učinil pro ty, kteříž čtouc jej a pověřujíc, aby od toho odvedeni byli, a ač já mnohými jinými pracemi zaměstknán sem, vida věc slušnou a jsa na cestě, tak běžně umyslil sem tomu s pomocí boží, což budu moci, dosti učiniti. A poněvadž skladatel spisu tohoto smyšlené věci nehodné a nepravé, jichžto nikdý nebylo ani jest ani, dá-li Bůh, bude netoliko mluveno, ale nad to činěno, spisuje a tvrdí za jisté a na to své smyšlení o duchovním domu, kostelu, za grunt stavěje, aby potupil, zhyzdil a v zlou pověst uvedl: i hodné a spravedlivé jest tomu vstříc vyjíti a k výstraze nesvědomých a k vyvedení z toho těch, jenž těm klamům smyšle- ným zhola uši k věření dávají, aby to poznali, poněvadž sami vymyšlují takové nehodné a nikdý nebylé věci, že sou přestupníci přikázaní božích a zvlášť pak toho: „Nepromluvíš proti bližnímu svému křivého svědectví“ a svatý Pavel: Složíce lež, mluvte jeden každý pravdu s bližním svýma, neb lživá ústa zabíjejí duši ne- toliko toho, jenž mluví, ale i toho, jenž slyše věří a z toho ne- milostivý soud potupný činí. A tou příčinou, aby ústa nemoudrá a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. Ostatek ƒ. 192a (asi 3.) a f. 192b jsou prázdné. a Ef. 4, 25. Jak v Předmluvě vyloženo, jsou v tomto kusu obsažena dvě sepsání, t. polemický spis Lipnického faráře Jana V., dokončený 3. prosince r. 1503 a věnovaný panu Václavovi z Dobřenice, snad patronovi jeho, a obrana, kterou proti tomuto spisu sepsal bratr Lukáš Pražský, dokončená 9. října r. 1513. Spis Lipnického faráře jest vložen ve způsobě citátů do obrany Lukášovy a proto se ve vydání otiskuje menšími písmeny. Tři předstíraná, podvržená ká- zání bratří Michala, Vavřince Krasonického a Lukáše Pražského, jež se v po- lemice uvádějí na f. 201b a násl., se vyskytují též ve spise „Satanášova věž“, sepsaném r. 1529 bosákem Janem Vodňanským. Tekst Vodňanského jest v mnoha věcech správnější a srozumitelnější a zachovává i starobylejší tvary jazykové než tekst AII a proto jej beru za základ pro vydání řečených kázání. (Srov. též Předmluvu pod č. 9.). Tekst Vodňanského neobsahuje vývody z těch kázání, které se nalézají v AII od f. 209b počínaje, nýbrž přičiňuje svůj vlastní závěr, obracející se proti Lutherovi.
Strana 203
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 203 zacpána byla, proti tomu spisu nejprv položí se, na čem bratří náši spasení své zakládají, že na víře obecné, křesťanské a na pravdě její podstatné i služebné a že oddělení jich jest pro od- porné věci víře a pravdě této obojí i skutkům jejím i zřízenému spasení (a o tom obšírně počet vydán jest králi Vladislavovi, Jeho Milosti, i všem vůbec, povýšeným i poníženým, všech stavův i řá- důvl, o čemž není potřebí nyní šířiti, ale komuž toho potřebí, tam se ukazuje). A to za základ položíce vše, již sluší tomu spisu od- pověděti, jehož grunt jest troje kázaní tří osob mezi bratřími nikdý nebylé,/ na kterýž grunt ohyždění a potupení staví směle na konci f. 193b spisu svého, a aby to vše lícné bylo, svou předmluvu jako za grunt potupení pokládá tuto: Píše taktoa: „Skřesťanilému pánu Václavovi zb Dobřenice“ kněz Jan V. nejprv místo hostinskéhod sloužení pozdravení vzkazuji, místo pak dalšího rozmluvení ozvu se aspoň z mnohých jiných mezi sebou rozmlouvaných řečí o tvej jedinej řeči, jenž je chtěla ten hmotný, nákladný zkypřín míti dům duchovním smyslem a řka: »Dům ten hmotný, jenž leč v kostel se promění, nemůž býti duchovní, t(otiž) duši k závětivému2 pohodlí nemůž se hoditi, jen samému tělu doněkud; dům pak v kostel promě- niti jest: ne kněžím jej po Brněnsku a po Holomúcsku v plat zapsati, než v něm bydlee pánu Bohu se modliti v duchu a v pravdě, jest z něho duchovní dům a kostel udělati, neb Pán řka: Dům můj dům modlitebný slouti bude všem lidema tím míní, jako by řekl, že za svůj dům, t(otiž) za kostel, počítá všech lidí domy, v nichž mu se modléc slouží, a touž řečí míní, že modlitba jeho jest kostel a všech lidí dům duchovní, na hmotném domu vypověděný a hmotnému stavení duchem božím přirov- naný řkoucím: „Když se jeden modlí a druhý klne, jako by jeden stavěl a druhý bořil“ß. Odpověď: Dům v písmě svatém nejprv dvůj se nalézá: jeden tělesný a druhý duchovní. Tělesný neb zemský dvůj: jeden, jenž rukama lidskýma bývá stavín z dříví a z kamení, o němž Pán dí: Všeliké a Slova tato jsou psána význačným tučným písmem. b V originále pře- trženo. c Velmi těžko lze čísti: Dobřenice. d V originále: hostinskému, e V originále: bydlé. f Jest psáno význačným tučným písmem. a Mk. 11, 17. Parafráze Sir. 34, 28, 29. Mini se bratrská konfesse z r. 1504. Srov. pozn. k f. 295a. Závětivý = klidný.
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 203 zacpána byla, proti tomu spisu nejprv položí se, na čem bratří náši spasení své zakládají, že na víře obecné, křesťanské a na pravdě její podstatné i služebné a že oddělení jich jest pro od- porné věci víře a pravdě této obojí i skutkům jejím i zřízenému spasení (a o tom obšírně počet vydán jest králi Vladislavovi, Jeho Milosti, i všem vůbec, povýšeným i poníženým, všech stavův i řá- důvl, o čemž není potřebí nyní šířiti, ale komuž toho potřebí, tam se ukazuje). A to za základ položíce vše, již sluší tomu spisu od- pověděti, jehož grunt jest troje kázaní tří osob mezi bratřími nikdý nebylé,/ na kterýž grunt ohyždění a potupení staví směle na konci f. 193b spisu svého, a aby to vše lícné bylo, svou předmluvu jako za grunt potupení pokládá tuto: Píše taktoa: „Skřesťanilému pánu Václavovi zb Dobřenice“ kněz Jan V. nejprv místo hostinskéhod sloužení pozdravení vzkazuji, místo pak dalšího rozmluvení ozvu se aspoň z mnohých jiných mezi sebou rozmlouvaných řečí o tvej jedinej řeči, jenž je chtěla ten hmotný, nákladný zkypřín míti dům duchovním smyslem a řka: »Dům ten hmotný, jenž leč v kostel se promění, nemůž býti duchovní, t(otiž) duši k závětivému2 pohodlí nemůž se hoditi, jen samému tělu doněkud; dům pak v kostel promě- niti jest: ne kněžím jej po Brněnsku a po Holomúcsku v plat zapsati, než v něm bydlee pánu Bohu se modliti v duchu a v pravdě, jest z něho duchovní dům a kostel udělati, neb Pán řka: Dům můj dům modlitebný slouti bude všem lidema tím míní, jako by řekl, že za svůj dům, t(otiž) za kostel, počítá všech lidí domy, v nichž mu se modléc slouží, a touž řečí míní, že modlitba jeho jest kostel a všech lidí dům duchovní, na hmotném domu vypověděný a hmotnému stavení duchem božím přirov- naný řkoucím: „Když se jeden modlí a druhý klne, jako by jeden stavěl a druhý bořil“ß. Odpověď: Dům v písmě svatém nejprv dvůj se nalézá: jeden tělesný a druhý duchovní. Tělesný neb zemský dvůj: jeden, jenž rukama lidskýma bývá stavín z dříví a z kamení, o němž Pán dí: Všeliké a Slova tato jsou psána význačným tučným písmem. b V originále pře- trženo. c Velmi těžko lze čísti: Dobřenice. d V originále: hostinskému, e V originále: bydlé. f Jest psáno význačným tučným písmem. a Mk. 11, 17. Parafráze Sir. 34, 28, 29. Mini se bratrská konfesse z r. 1504. Srov. pozn. k f. 295a. Závětivý = klidný.
Strana 204
204 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. f. 194a království samo v sobě rozdělené spustne a dům na dům padnea, druhý dům tělesný jest tělo náše, o němž apoštol dí: Ač dům zemský příbytku našeho ruší se. Duchovní pak dům první jest zde duše věrná, o níž dí Krístus: Dnes spasení domu tomuto stalo se jestr, druhý dům duchovní jest zde církev svatá rytěřující; dí apoštol: Kterýžto dům my jsme?, a opět: Chrám boží, jenž jste vys a Vy jste chrám Ducha Svatéhoš, a svatý Petr: Vzdělá- vejte se v domy duchovnív. Také dům zemský jmenuje se svět tento, jakož dí svatý Pavel: Všeliký dům od někoho bývá vzdělán, ale kterýž učinil všecky věci, Bůh jest. Mojžíš zajisté jako slouha v domu jeho, ale tento jako syný etc. Dům pak budoucí jest ne- beský, o němž jeden prorok dí: Ó, Izraheli, kterak veliký jest dům boží a prostranné místo přebývaní jeho: a Pán dí: V domu otce mého příbytkové mnozí souz a David: Blažení, kteříž pře- bývají v domu jeho na věky, neb zradoval sem se v těch věcech, kteréž sou mi povědiny«. Do domu Páně půjdemen a z domu jeho naplněni budeme dobrými věcmi«. A svatý Pavel: Víme zajisté, ač zemský dům náš tohoto příbytku boří se, že vzdělaný od Boha máme dům, ne rukou udělaný, ale zachovaný v nebesícho. Z tohoto rozdílu známo, že v písmě svatém modlitba nikdy se nenazývá domem duchovním neb kostelem neb chrámem. Také známo, že dům hmotný, zemský, lidmi vzdělaný v podstatě svého hmotu a zemnatosti, ač není duchovní, však oddaný du- chovní pravdě, kteráž by v tom domu působena byla hodně od lidu božího a svatého i od sluh hodných a věrných, pokudž a do- kudž ta pravda stojí, můž a má sloužiti příčinně neb služebně duchovní (pravdě): pakli pravda duchovní pomine domu neb kostelu neb chrámu pravého duchovního duše a církve svaté a na místě její ohavnost, nepravost, nespravedlnost, rušení přikázaní vstoupí a státi bude zvlášť modlářství, marné náboženství a svatokupectví etc., již netoliko duchovní býti přestává, ale i jméno tratí duchovní a jméno od té nepravosti, kteráž se působí, přijímá. Příklad na domu figůrném, od Šalomúna vzdělaném jménu božím(u) k modlit- bám, k poklonám a k obětem, poněvádž, dokudž lid ještě byl tělesný/ a tělesně zevnitřně a ne v duchu a v pravdě ctil, modli se, obětoval, ale toliko chrámem tím znamenal tělo Kristovo při- rozené neb člověčenství jeho i duchovní a dům duchovní svrchu f. 194b a Luk. 11, 17. p 2 Kor. 5, 1. r Luk. 19, 9. à Filem. 2. s 1 Kor. 3, 16. §1 Kor. 6. 19. 7 1Petr 2, 6. ô Žid. 3, 4.—6. t 4. M. 24, 5, spleteno s Ž. 83, 2. a Z. 25, 8. z Luk. 14, 2. 4 Ž. 84, 5. a Ž. 122, 1. » Ž. 65, 5. o 2 Kor. 5, 1.
204 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. f. 194a království samo v sobě rozdělené spustne a dům na dům padnea, druhý dům tělesný jest tělo náše, o němž apoštol dí: Ač dům zemský příbytku našeho ruší se. Duchovní pak dům první jest zde duše věrná, o níž dí Krístus: Dnes spasení domu tomuto stalo se jestr, druhý dům duchovní jest zde církev svatá rytěřující; dí apoštol: Kterýžto dům my jsme?, a opět: Chrám boží, jenž jste vys a Vy jste chrám Ducha Svatéhoš, a svatý Petr: Vzdělá- vejte se v domy duchovnív. Také dům zemský jmenuje se svět tento, jakož dí svatý Pavel: Všeliký dům od někoho bývá vzdělán, ale kterýž učinil všecky věci, Bůh jest. Mojžíš zajisté jako slouha v domu jeho, ale tento jako syný etc. Dům pak budoucí jest ne- beský, o němž jeden prorok dí: Ó, Izraheli, kterak veliký jest dům boží a prostranné místo přebývaní jeho: a Pán dí: V domu otce mého příbytkové mnozí souz a David: Blažení, kteříž pře- bývají v domu jeho na věky, neb zradoval sem se v těch věcech, kteréž sou mi povědiny«. Do domu Páně půjdemen a z domu jeho naplněni budeme dobrými věcmi«. A svatý Pavel: Víme zajisté, ač zemský dům náš tohoto příbytku boří se, že vzdělaný od Boha máme dům, ne rukou udělaný, ale zachovaný v nebesícho. Z tohoto rozdílu známo, že v písmě svatém modlitba nikdy se nenazývá domem duchovním neb kostelem neb chrámem. Také známo, že dům hmotný, zemský, lidmi vzdělaný v podstatě svého hmotu a zemnatosti, ač není duchovní, však oddaný du- chovní pravdě, kteráž by v tom domu působena byla hodně od lidu božího a svatého i od sluh hodných a věrných, pokudž a do- kudž ta pravda stojí, můž a má sloužiti příčinně neb služebně duchovní (pravdě): pakli pravda duchovní pomine domu neb kostelu neb chrámu pravého duchovního duše a církve svaté a na místě její ohavnost, nepravost, nespravedlnost, rušení přikázaní vstoupí a státi bude zvlášť modlářství, marné náboženství a svatokupectví etc., již netoliko duchovní býti přestává, ale i jméno tratí duchovní a jméno od té nepravosti, kteráž se působí, přijímá. Příklad na domu figůrném, od Šalomúna vzdělaném jménu božím(u) k modlit- bám, k poklonám a k obětem, poněvádž, dokudž lid ještě byl tělesný/ a tělesně zevnitřně a ne v duchu a v pravdě ctil, modli se, obětoval, ale toliko chrámem tím znamenal tělo Kristovo při- rozené neb člověčenství jeho i duchovní a dům duchovní svrchu f. 194b a Luk. 11, 17. p 2 Kor. 5, 1. r Luk. 19, 9. à Filem. 2. s 1 Kor. 3, 16. §1 Kor. 6. 19. 7 1Petr 2, 6. ô Žid. 3, 4.—6. t 4. M. 24, 5, spleteno s Ž. 83, 2. a Z. 25, 8. z Luk. 14, 2. 4 Ž. 84, 5. a Ž. 122, 1. » Ž. 65, 5. o 2 Kor. 5, 1.
Strana 205
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 205 položený: avšak dokudž lid byl v pravdě zákona božího a chodil v pravdě, Bůh oblíbil i to místo, aby tu jméno jeho přebývalo, modlitby slyšal, poklony i oběti přijímal, jakož Šalomúnovi ukázav se oznamoval a David dí: Budou-li ostříhati synové tvoji zákona mého a svědectví má, kteráž já vyučuji jea a skrze Jeremiáše dí: Slyšte slovo Páně veškeren Jůda, jenž vcházíte skrze dvéře tyto, abyšte se klaněli neb modlili Pánu: Toto di pán Bůh zástupův, Bůh izrahelský: „Dobré čiňte cesty váše a myšlení váše a bydliti budu s vámi na místě tomto. Neroďte oufati v slova lží říkajíce: Chrám boži, chrám boží jest!“ Neb zpravíte-li dobře cesty váše a myšlení váše a učiníte-li soud mezi mužem a mužem, příchozi, sirotku a vdově neučiníte-li bezpraví ani krve nevinné vylejete na místě tomto (a za bohy cizími nebudete-li choditi k svému zlému: tedy způsobím, abyšte bydlili na místě tomto) v zemi, kterouž sem dal otcům vašim od věků až na věky. Vy oufáte v řečech lží, kteréž neprospějí vám: krásti, zabíjeti, cizoložiti, lživě přísahati, obětovati Bálím a choditi po bozích cizích, jichž neznáte. I přišli ste a stáli ste přede mnou v domu tomto, v němž vzýváno jest jméno mé, a řekli ste: Vysvobození sme, že sme činili všecky ohavnosti tyto“. Protož tehdy jeskyní lotrovskou učiněn jest dům tento, v němž vzýváno jméno mé před očima vašima“r. A Pán Kristus dí: Dům můj dům modlitebný slouti bude a ne modlitbou, ale vy ste jej učinili peleši lotrovskou) a opět: Neroďte z domu Otce mého činiti domu kupecskéhos a pro hříchy a nepravosti již řečené nepřijímal v domu tom modliteb, obětí, poklon, svátkův ani věcí posvátných, pravě skrze Izaiáše, že sou mu ohavností a že trpí snášeje (čti sobě v 1. kap.)5. A že ty věci posvátné bez ostříhaní přikázaní božích nemohly žádného vzácna učinit ani spravedliva ani chrám, důvod při zákoníkovi f. 195 a etc.n A poněvádž to tehdy bylo pravé při lidu tělesném, nad to bude pravé při lidu duchovním, jemuž domu a kostela zemského jednoho nevzdělal, ale duchovní, o němž svrchu, jehož chrám figůra byl, bude pravél, že všecka svatost a pravda v lidu a v slu- hách záležeti má na všelikém místě a ve všelikém domu. Bude-li pravda prvotně podstatná víry živé, lásky neomylné a pravé na- děje, tehdy od té pravdy lid posvěcen jsa bude příbytkem božím podlé toho: K němu přijdeme a příbytek u něho učiníme* a ten a Narážka na 2. Paralip. 7, 12 a násl. B Ž. 89, 31. 32. x Jer. 7, 2.—11. o Mk. 11, 17. s Jan 2,16. (Narážka na Iz. 1, 11. sl. 7 Narážka na Luk. 18, 9—14. " Jan 14, 23. Slova: bude pravé jsou anakoluthicky opakována.
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 205 položený: avšak dokudž lid byl v pravdě zákona božího a chodil v pravdě, Bůh oblíbil i to místo, aby tu jméno jeho přebývalo, modlitby slyšal, poklony i oběti přijímal, jakož Šalomúnovi ukázav se oznamoval a David dí: Budou-li ostříhati synové tvoji zákona mého a svědectví má, kteráž já vyučuji jea a skrze Jeremiáše dí: Slyšte slovo Páně veškeren Jůda, jenž vcházíte skrze dvéře tyto, abyšte se klaněli neb modlili Pánu: Toto di pán Bůh zástupův, Bůh izrahelský: „Dobré čiňte cesty váše a myšlení váše a bydliti budu s vámi na místě tomto. Neroďte oufati v slova lží říkajíce: Chrám boži, chrám boží jest!“ Neb zpravíte-li dobře cesty váše a myšlení váše a učiníte-li soud mezi mužem a mužem, příchozi, sirotku a vdově neučiníte-li bezpraví ani krve nevinné vylejete na místě tomto (a za bohy cizími nebudete-li choditi k svému zlému: tedy způsobím, abyšte bydlili na místě tomto) v zemi, kterouž sem dal otcům vašim od věků až na věky. Vy oufáte v řečech lží, kteréž neprospějí vám: krásti, zabíjeti, cizoložiti, lživě přísahati, obětovati Bálím a choditi po bozích cizích, jichž neznáte. I přišli ste a stáli ste přede mnou v domu tomto, v němž vzýváno jest jméno mé, a řekli ste: Vysvobození sme, že sme činili všecky ohavnosti tyto“. Protož tehdy jeskyní lotrovskou učiněn jest dům tento, v němž vzýváno jméno mé před očima vašima“r. A Pán Kristus dí: Dům můj dům modlitebný slouti bude a ne modlitbou, ale vy ste jej učinili peleši lotrovskou) a opět: Neroďte z domu Otce mého činiti domu kupecskéhos a pro hříchy a nepravosti již řečené nepřijímal v domu tom modliteb, obětí, poklon, svátkův ani věcí posvátných, pravě skrze Izaiáše, že sou mu ohavností a že trpí snášeje (čti sobě v 1. kap.)5. A že ty věci posvátné bez ostříhaní přikázaní božích nemohly žádného vzácna učinit ani spravedliva ani chrám, důvod při zákoníkovi f. 195 a etc.n A poněvádž to tehdy bylo pravé při lidu tělesném, nad to bude pravé při lidu duchovním, jemuž domu a kostela zemského jednoho nevzdělal, ale duchovní, o němž svrchu, jehož chrám figůra byl, bude pravél, že všecka svatost a pravda v lidu a v slu- hách záležeti má na všelikém místě a ve všelikém domu. Bude-li pravda prvotně podstatná víry živé, lásky neomylné a pravé na- děje, tehdy od té pravdy lid posvěcen jsa bude příbytkem božím podlé toho: K němu přijdeme a příbytek u něho učiníme* a ten a Narážka na 2. Paralip. 7, 12 a násl. B Ž. 89, 31. 32. x Jer. 7, 2.—11. o Mk. 11, 17. s Jan 2,16. (Narážka na Iz. 1, 11. sl. 7 Narážka na Luk. 18, 9—14. " Jan 14, 23. Slova: bude pravé jsou anakoluthicky opakována.
Strana 206
206 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. lid duchovní učiní i dům hmotný zemský duchovní posvěcený; pakli nebude v pravdě, tehdy kdekoli bude, bude zlořečený vchá- zeje i vycházeje i všechny věci jeho zlořečené budou, dům, pivnice, stodola etc. To Bůh skrze Mojžíše svědčía a David: Zlořečení všichni, jenž se odchylují od přikázaní tvýchk, a byť jim světili a žehnali ko- stely, bude, to což dí: Zlořečiti budu žehnání vašemur. Na té pravdě podstatné když lid s kněžími zůstává domu duchovního, tehdy odtud dům neb kostel posvěcen bývá skrze věci služebné, jako skrze slovo boží, modlitby, poklony duchovní obecné i po- svátné obyčeje etc. Když se ty věci hodně a právě dějí v pravdě podstatné i k pravdě podstatné, ku poznání, k nabývaní i k poží- vaní jejíhol i k povinnosti navracování z toho pro tu pravdu sva- tou, dům a místo oddané k ní posvěcení přijímá; a zase, nebude-li pravdy postatné v lidu a v sluhách, byť byla pravda zevnitřní i vyznání v službách, v poklonách, v svátostech etc., již vše ne- hodné bude a nepříjemné i zlořečené; ovšem, budou-li ty věci služebné i s domem převrácené v smyslu i v úmyslu a bude-li se jich užívati k modloslužbě, k marnému náboženství a k falešné naději, světu etc. a kněží skrze to kupčiti budou zamyšlenými slovy“, břicha svá pásti, cti, chvály, zemských věcí hledatis etc., tu ovšem dům neb kostel by byl2 někde boží, již lidmi zlými f. 195b a kněžími falešnými bude/ učiněn peleší lotrůvš. A podlé toho prodloužení máš dostatečnou odpověd na všecko. Jedno, že tvé smyšlení o domu duchovním, t(otiž) o mod- litbě, nikdy nemá základu, neb nedí: „Dům můj dům modlitba slouti bude“, ani Kristus dí: „Věř mia, ženo, že ani na této hoře ani v Jeruzalémě domu modlitby míti budete“, ale dí: Dům můj dům modlitby slouti buden a Kristus dí: Kdež se dva nebo tří sejdou ve jméno mé, začež se budou modliti, staneť se jimž a modliti se budou v domu duchovním pouhle v duchu víry a v pravdě spravedlnosti z víry. A tu boží smyšlení tělesná o domú tělesných i smyšlení duchovní marná o modlitbě, by domem duchovním byla. A aniž to písmo: Když jeden se modlí a druhý klnes zní k tomu stavení modlitby, jakož Pán totéž praví: Když stanete k modlitbě, a V originále: Věrmi. a Narážka na 5. M. 28, 15. sl. p Ž. 119, 21. r Mal. 2, 2. ô Narážka na 2 Petr 2, 3. a Parafráze Ř. 2, 7. a Fil. 3, 19. (Narážka na Mat. 11, 17. 7 Mk. 11, 17. ô Mat. 18, 20. « Sir. 34, 29. Misto správnějšího: jejímu. 2 Má smysl: kdyby byl.
206 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. lid duchovní učiní i dům hmotný zemský duchovní posvěcený; pakli nebude v pravdě, tehdy kdekoli bude, bude zlořečený vchá- zeje i vycházeje i všechny věci jeho zlořečené budou, dům, pivnice, stodola etc. To Bůh skrze Mojžíše svědčía a David: Zlořečení všichni, jenž se odchylují od přikázaní tvýchk, a byť jim světili a žehnali ko- stely, bude, to což dí: Zlořečiti budu žehnání vašemur. Na té pravdě podstatné když lid s kněžími zůstává domu duchovního, tehdy odtud dům neb kostel posvěcen bývá skrze věci služebné, jako skrze slovo boží, modlitby, poklony duchovní obecné i po- svátné obyčeje etc. Když se ty věci hodně a právě dějí v pravdě podstatné i k pravdě podstatné, ku poznání, k nabývaní i k poží- vaní jejíhol i k povinnosti navracování z toho pro tu pravdu sva- tou, dům a místo oddané k ní posvěcení přijímá; a zase, nebude-li pravdy postatné v lidu a v sluhách, byť byla pravda zevnitřní i vyznání v službách, v poklonách, v svátostech etc., již vše ne- hodné bude a nepříjemné i zlořečené; ovšem, budou-li ty věci služebné i s domem převrácené v smyslu i v úmyslu a bude-li se jich užívati k modloslužbě, k marnému náboženství a k falešné naději, světu etc. a kněží skrze to kupčiti budou zamyšlenými slovy“, břicha svá pásti, cti, chvály, zemských věcí hledatis etc., tu ovšem dům neb kostel by byl2 někde boží, již lidmi zlými f. 195b a kněžími falešnými bude/ učiněn peleší lotrůvš. A podlé toho prodloužení máš dostatečnou odpověd na všecko. Jedno, že tvé smyšlení o domu duchovním, t(otiž) o mod- litbě, nikdy nemá základu, neb nedí: „Dům můj dům modlitba slouti bude“, ani Kristus dí: „Věř mia, ženo, že ani na této hoře ani v Jeruzalémě domu modlitby míti budete“, ale dí: Dům můj dům modlitby slouti buden a Kristus dí: Kdež se dva nebo tří sejdou ve jméno mé, začež se budou modliti, staneť se jimž a modliti se budou v domu duchovním pouhle v duchu víry a v pravdě spravedlnosti z víry. A tu boží smyšlení tělesná o domú tělesných i smyšlení duchovní marná o modlitbě, by domem duchovním byla. A aniž to písmo: Když jeden se modlí a druhý klnes zní k tomu stavení modlitby, jakož Pán totéž praví: Když stanete k modlitbě, a V originále: Věrmi. a Narážka na 5. M. 28, 15. sl. p Ž. 119, 21. r Mal. 2, 2. ô Narážka na 2 Petr 2, 3. a Parafráze Ř. 2, 7. a Fil. 3, 19. (Narážka na Mat. 11, 17. 7 Mk. 11, 17. ô Mat. 18, 20. « Sir. 34, 29. Misto správnějšího: jejímu. 2 Má smysl: kdyby byl.
Strana 207
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 207 odpouštějte« a opět: Když obětuje se dar k oltářiß etc., níže: Nech tu daru před oltářem a jdi prvé, smíř se s bratrem tvými a s. Pavel: Chci, aby se na všelikém místě modlili pozdvihujíce čistých rukou bez hněvu? etc. a: Budou-li míti nepokoj, nebudou ustaveni právě v modlitbě«. Dí dálea: „Modlitba pak jestiť podobná kostelu, neb v ní jako v kostele obývá pán Bůh, a protož na potvrzení toho v páteři modlitebném Otec náš nebeský vmíšen jest, v němžto modleci se duše pamětí, vůlí i roz- umem bývají jako v hmotném kostele před týmž nebeským Bohem hmotní modlitebníci.“ Odpovědb: Odpověz tvému smýšlení Izaiáš prorok s svatým Pavlem i s Šalomúnem, že převysoký Bůh nepřebývá v domích lidskýma rukama udělaných, ani rukama lidskýma ctěn bývá, než nebe mu stolice a země podnož noh jehoš; neb není podobné, aby toho, jehož nebesa obsáhnouti nemohou, obsáhl dům, ale takť jest v kostele tím bytem, kterýmž zaslíbil býti v věrných sluhách i v služebnostech, totiž duchovně, v pravdě, milosti a účastnosti své skrze víru v moci slova i v poselství svém. A bude-liť v lidu f. 196 i v sluhách, v služebnostech, v podstatné pravdě i v služebné a lid s kněžími v domu neb v kostele bude, již Bůh bude tu. Dí svatý Pavel: Aby Kristus Ježíš skrze víru přebýval v srdcích vašicha. A opět dí: Kristus v vás jest?. A svatý Jan: Bůh láska jest, a kdož přebývá v lásce, v Bohu přebývá a Bůh v něm«. A opět: Boha žádný neviděl nikdý. Budem-li se milovati, Bůh v nás přebývá«. A svatý Pavel: Vy jste chrám božík, jakož dí: Bydliti budu v nichu. A tak v jiných písmích a zvlášť, jakož dí Kristus: Já sem mezi nimiz, a s. Jan viděl uprostřed zborův po- dobného Synu božímuo, ješto toho o kostele hmotném, oddaném neb posvěceném tak zhola nedí. A poněvádž v kostele není Boha, leč v lidu s kněžími jest, kterýž v kostele jest, jakož dovedeno, tehdy nad to v modlitbě není, neb bytně a podstatně osobně a Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. b Psáno význač- ným tučným písmem. u Mk. 11, 25. Mat. 5, 23. 7 Mat. 5, 24. ô 1 Tim. 2, 8. s Místa tohoto nebylo lze zjistiti. Sk. 7, 48. 49.; Iz. 66, 1. p Ef. 3, 17. 9 Řím. 8, 10. 1 Jan 4, 16. z 1 Jan 4, 12. 2 2 Kor. 6, 16. a 2 Kor. 6, 16. v Mat. 18, 20. o Zj. 14, 14.
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 207 odpouštějte« a opět: Když obětuje se dar k oltářiß etc., níže: Nech tu daru před oltářem a jdi prvé, smíř se s bratrem tvými a s. Pavel: Chci, aby se na všelikém místě modlili pozdvihujíce čistých rukou bez hněvu? etc. a: Budou-li míti nepokoj, nebudou ustaveni právě v modlitbě«. Dí dálea: „Modlitba pak jestiť podobná kostelu, neb v ní jako v kostele obývá pán Bůh, a protož na potvrzení toho v páteři modlitebném Otec náš nebeský vmíšen jest, v němžto modleci se duše pamětí, vůlí i roz- umem bývají jako v hmotném kostele před týmž nebeským Bohem hmotní modlitebníci.“ Odpovědb: Odpověz tvému smýšlení Izaiáš prorok s svatým Pavlem i s Šalomúnem, že převysoký Bůh nepřebývá v domích lidskýma rukama udělaných, ani rukama lidskýma ctěn bývá, než nebe mu stolice a země podnož noh jehoš; neb není podobné, aby toho, jehož nebesa obsáhnouti nemohou, obsáhl dům, ale takť jest v kostele tím bytem, kterýmž zaslíbil býti v věrných sluhách i v služebnostech, totiž duchovně, v pravdě, milosti a účastnosti své skrze víru v moci slova i v poselství svém. A bude-liť v lidu f. 196 i v sluhách, v služebnostech, v podstatné pravdě i v služebné a lid s kněžími v domu neb v kostele bude, již Bůh bude tu. Dí svatý Pavel: Aby Kristus Ježíš skrze víru přebýval v srdcích vašicha. A opět dí: Kristus v vás jest?. A svatý Jan: Bůh láska jest, a kdož přebývá v lásce, v Bohu přebývá a Bůh v něm«. A opět: Boha žádný neviděl nikdý. Budem-li se milovati, Bůh v nás přebývá«. A svatý Pavel: Vy jste chrám božík, jakož dí: Bydliti budu v nichu. A tak v jiných písmích a zvlášť, jakož dí Kristus: Já sem mezi nimiz, a s. Jan viděl uprostřed zborův po- dobného Synu božímuo, ješto toho o kostele hmotném, oddaném neb posvěceném tak zhola nedí. A poněvádž v kostele není Boha, leč v lidu s kněžími jest, kterýž v kostele jest, jakož dovedeno, tehdy nad to v modlitbě není, neb bytně a podstatně osobně a Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. b Psáno význač- ným tučným písmem. u Mk. 11, 25. Mat. 5, 23. 7 Mat. 5, 24. ô 1 Tim. 2, 8. s Místa tohoto nebylo lze zjistiti. Sk. 7, 48. 49.; Iz. 66, 1. p Ef. 3, 17. 9 Řím. 8, 10. 1 Jan 4, 16. z 1 Jan 4, 12. 2 2 Kor. 6, 16. a 2 Kor. 6, 16. v Mat. 18, 20. o Zj. 14, 14.
Strana 208
208 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. v óslavnosti jest v nebi; poněvádž se nedí: „Otče náš, jenž jsi v modlitbě“, ani „v církvi“, ani „v duši“, nad to „v slovu“, ani „v svátosti“, ale „v nebesích“, protož pán Kristus v té předmluvě neměl úmysla Boha v modlitbu vmísiti, ale pozdvihnouti mysli lidské skrze víru v nebe od zemských domův, obrazův, podobizn jakýchžkoli a oznámiti, komu se v nebi modliti mají a skrze koho i ve jméno čí; a tím nynější mnohé bludy v lidu i v kněžích zkazil, kteříž sobě z kostela nebe učinili a z oltáře pravici boží a z svátosti těla Syna božího Otce nebeského i říkají: „Otče náš, jenž si v nebesích“ a skrze pannu Mariji i svaté i ve jménu jich, ano i jim se modlé, obětujíce posty, svátky světí a tudy v ně a ne v samého Boha věří etc. Neníť tehdy v páteři Boha, než jako v slovu, t(otiž) oznámeně, kde jest a které jméno jeho a komu se sluší modliti, jakož dí Kristus: Budouť praví modlitebníci, kteříž se budou modliti Otci«, jakož svatý Pavel dí: Klekám na kolena má k Otci pána našeho Ježíše Kristaß a David: K tobě pozdvihl sem duše mé, kterýž bydlis v nebesíchr. f. 196b Di dálea „Modlitba v sobě sedmeru svátost zavírá, neb všecky svátosti i každá zvlášť zavírá se v modlitbě a v ní jako v kostele vyprošeny a dávány bývají, jakož jest psáno: Proste a vezmete), neb Otec dobrý dobrého ducha dává prosícím sebe. Odpovědb: Poněvádž dovedeno, že kostel neb dům hmotný bez pravdy sluh a lidu a služebností Kristových i podstaty sám z sebe ani pro žádné jiné posvěcení nezavírá v sobě pravdy ani podstatné ani služebné, již snadné ukázati, že ani sedmeré svátosti, jelikož z sebe a z svého posvěcení. A poněvádž to tak, tehdy bez pravdy již řečené ani v modlitbě ani v kostele ani jinde zavírají se svá- tosti, ale v moci zřízené a v pravdě hodné, jinak každý modlící se modlitbou Páně, jenž všechny převyšuje, měl by sedmeru svátost jako v domu; než dobře státi můž, že modlitba pravá v hodnosti pravdy a zvlášť služebníka potřebná jest při všech svátostech. A to jest proti nynějším kněžím, jenž svou svobodu v hřešení a Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. b Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. a Jan 4, 23. Ef. 3, 14. 1 Ž. 123, 1. ô Jan 16, 24.
208 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. v óslavnosti jest v nebi; poněvádž se nedí: „Otče náš, jenž jsi v modlitbě“, ani „v církvi“, ani „v duši“, nad to „v slovu“, ani „v svátosti“, ale „v nebesích“, protož pán Kristus v té předmluvě neměl úmysla Boha v modlitbu vmísiti, ale pozdvihnouti mysli lidské skrze víru v nebe od zemských domův, obrazův, podobizn jakýchžkoli a oznámiti, komu se v nebi modliti mají a skrze koho i ve jméno čí; a tím nynější mnohé bludy v lidu i v kněžích zkazil, kteříž sobě z kostela nebe učinili a z oltáře pravici boží a z svátosti těla Syna božího Otce nebeského i říkají: „Otče náš, jenž si v nebesích“ a skrze pannu Mariji i svaté i ve jménu jich, ano i jim se modlé, obětujíce posty, svátky světí a tudy v ně a ne v samého Boha věří etc. Neníť tehdy v páteři Boha, než jako v slovu, t(otiž) oznámeně, kde jest a které jméno jeho a komu se sluší modliti, jakož dí Kristus: Budouť praví modlitebníci, kteříž se budou modliti Otci«, jakož svatý Pavel dí: Klekám na kolena má k Otci pána našeho Ježíše Kristaß a David: K tobě pozdvihl sem duše mé, kterýž bydlis v nebesíchr. f. 196b Di dálea „Modlitba v sobě sedmeru svátost zavírá, neb všecky svátosti i každá zvlášť zavírá se v modlitbě a v ní jako v kostele vyprošeny a dávány bývají, jakož jest psáno: Proste a vezmete), neb Otec dobrý dobrého ducha dává prosícím sebe. Odpovědb: Poněvádž dovedeno, že kostel neb dům hmotný bez pravdy sluh a lidu a služebností Kristových i podstaty sám z sebe ani pro žádné jiné posvěcení nezavírá v sobě pravdy ani podstatné ani služebné, již snadné ukázati, že ani sedmeré svátosti, jelikož z sebe a z svého posvěcení. A poněvádž to tak, tehdy bez pravdy již řečené ani v modlitbě ani v kostele ani jinde zavírají se svá- tosti, ale v moci zřízené a v pravdě hodné, jinak každý modlící se modlitbou Páně, jenž všechny převyšuje, měl by sedmeru svátost jako v domu; než dobře státi můž, že modlitba pravá v hodnosti pravdy a zvlášť služebníka potřebná jest při všech svátostech. A to jest proti nynějším kněžím, jenž svou svobodu v hřešení a Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. b Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. a Jan 4, 23. Ef. 3, 14. 1 Ž. 123, 1. ô Jan 16, 24.
Strana 209
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 209 tarasují, že též zlí přisluhují jako dobří, poněvádž modlitba po- třebná k svátostem. A jsou-li zlí zlostí víry i života a nekající, Bůh jich netoliko neslyší, ale tvář svou odvracuje a v prchlivost obrácen bývá podlé písem jistých, kterýchž nepovedu pro ukrácení. A poněvádž ty pravíš, že v modlitbě zavřína sedmera svátost a kněží zlí modlitby v duchu a v pravdě nemají, tehdy ani svátosti nemají. Též ani kostel kamenný zavírá v sobě sedmeré svátosti, neb bez kostela od Krista i apoštolův posluhovány bývaly i ještě a budou. Než v kostele, když by byl posvěcen a oddán pánu Kristu, jménu jeho i k shromáždění lidu k poctě a k pokloně k samému Bohu, bez obrazův, podobizn a bez modloslužby, k modlitbě Bohu ve jméno jeho bez překážek nynějších, povyků v poutničím jazy-/ku, v nesvornosti a v nejednomyslnosti a bez modliteb k svatým a k světicem etc. a k kázaní slova božího bez bludův proti víře a zřízenému spasení, v zvěstování a v učení pravdy a k přisluhování posvátnému lidu samému hodnému bez ustanovení lidských, svatokupectví, marné náboženství a mylnou naději plodících, zlosti kněžské přikrývajících, přikázaní boží ruší- cích a množství jiného zlého uvozujících, ale pravdu služebnou v poselství Krista Ježíše v přisluhování majících etc., takový kostel měl by to, což píšeš, ne bytně ani mocně, ale příčinně a místně a myť bychom rádi do něho chodili, neb by peleší lotrovskou nebyl učiněn kněžími, jako nyní na oko viděti. f. 197a Dí dále“: „A nejprv řku, že velebná svátost oltářní ve mnohých modlitbách ve mšále zapsaných se obětuje.“ Odpovědb: Svrchu odpověd, že modlitba svátosti nemá v sobě, než po- třebná jest k svátostem a má tak jako prositebně a oznamovaně; neb modlitba pána Ježíše nejprv v sobě zavírá podstatnou pravdu svátosti, na níž hodnost záleží: nejprv pravdu víry v prosbě první „Osvěť se jméno tvé“, druhé pravdu lásky aneb spravedlnosti z víry v druhé prosbě „Přiď království tvé“; třetí pravdu naděje v plnění úmluvy víry v třetí prosbě „Buď vůle tvá jako v nebi i v zemi“ zavírá v sobě i posilnění k tomu prvotně duchovní a a Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. b Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. 14
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 209 tarasují, že též zlí přisluhují jako dobří, poněvádž modlitba po- třebná k svátostem. A jsou-li zlí zlostí víry i života a nekající, Bůh jich netoliko neslyší, ale tvář svou odvracuje a v prchlivost obrácen bývá podlé písem jistých, kterýchž nepovedu pro ukrácení. A poněvádž ty pravíš, že v modlitbě zavřína sedmera svátost a kněží zlí modlitby v duchu a v pravdě nemají, tehdy ani svátosti nemají. Též ani kostel kamenný zavírá v sobě sedmeré svátosti, neb bez kostela od Krista i apoštolův posluhovány bývaly i ještě a budou. Než v kostele, když by byl posvěcen a oddán pánu Kristu, jménu jeho i k shromáždění lidu k poctě a k pokloně k samému Bohu, bez obrazův, podobizn a bez modloslužby, k modlitbě Bohu ve jméno jeho bez překážek nynějších, povyků v poutničím jazy-/ku, v nesvornosti a v nejednomyslnosti a bez modliteb k svatým a k světicem etc. a k kázaní slova božího bez bludův proti víře a zřízenému spasení, v zvěstování a v učení pravdy a k přisluhování posvátnému lidu samému hodnému bez ustanovení lidských, svatokupectví, marné náboženství a mylnou naději plodících, zlosti kněžské přikrývajících, přikázaní boží ruší- cích a množství jiného zlého uvozujících, ale pravdu služebnou v poselství Krista Ježíše v přisluhování majících etc., takový kostel měl by to, což píšeš, ne bytně ani mocně, ale příčinně a místně a myť bychom rádi do něho chodili, neb by peleší lotrovskou nebyl učiněn kněžími, jako nyní na oko viděti. f. 197a Dí dále“: „A nejprv řku, že velebná svátost oltářní ve mnohých modlitbách ve mšále zapsaných se obětuje.“ Odpovědb: Svrchu odpověd, že modlitba svátosti nemá v sobě, než po- třebná jest k svátostem a má tak jako prositebně a oznamovaně; neb modlitba pána Ježíše nejprv v sobě zavírá podstatnou pravdu svátosti, na níž hodnost záleží: nejprv pravdu víry v prosbě první „Osvěť se jméno tvé“, druhé pravdu lásky aneb spravedlnosti z víry v druhé prosbě „Přiď království tvé“; třetí pravdu naděje v plnění úmluvy víry v třetí prosbě „Buď vůle tvá jako v nebi i v zemi“ zavírá v sobě i posilnění k tomu prvotně duchovní a a Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. b Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. 14
Strana 210
210 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. f. 197b obdarování Ducha Svatého; v čtvrté prosbě „Chléb náš nadpod- statný dej nám dnes“ zavírá u vinách a v nedostatcích odpuštění; v páté prosbě zavírá v pokušení neuvození, ale vysvobození konečné v svatém setrvání k životu slávy. Tu pravdu podstatnou prvotně zavírá páteř, za niž bez výmínky sluší se modliti a podlé toho i za služebnosti prvotně slova a potom svátosti v přisluhování. Protož nedobře šiku ješ svátosti v modlitbě bez podstaty prvotně svátosti a počínáš ne od první svátosti, bez níž zřízeně žádná svátost nestojí, jenž jest křest, ale od svátosti třetí, kteréž nejme- nuješ vlastním jménem zákona božího, ale jménem a zákonem ustavení lidského, t(otiž) svátost oltářní. Však svátosti sou Kristovy milosti i pravdy jeho, oučastnosti duše věrné i církve svaté. I pročež ty oltářní nazýváš, poněvádž ní Kristus, ni apoštolé, ni v chrámě, ní na oltáři nedím, neobětovali, ale ani posluhovali? A divné, že počal's v páteři dovoditi svátosti a již si se ve mšále“ zastavil. Zda si nečetl kroniky o svatém Petru, že on první mši sloužil, neříkal než „Otče náš“ a po něm jiní za dlouhý čas, dokudž mšál nebyl složen?! A jest-liť ta svátost v modlitbě ve mšále zapsané, tehdy ní Kristus, ní apoštolé, ní církev svatá první sloužila právě etc. Ale odstup to! Pakli právě sloužila bez obětí a oltářův, poklon, toliko pějíc „Otče náš“, tehdy tím konečně za- mítá nynější výmyslky všecky jako škodlivé a že žádný svátosti těla a krve Kristovy neobětoval až za dlouhý čas. Ano ani jméno kněžské ve všem zákonu novém v latinském jazyku nenalézá se, by jím jmenováni byli pastýří duchovní a to dotud, dokudž kněží posvátní nebyli k obětování k svátosti zřízeně a loupežně neoblékli se v důstojnost kněžství samému Kristu příslušného a lidem věřícím v něho a dokudž písma čest i důstojnost, moc i pravdu na se podstatnou i šafování netáhli a lid tudy neodvedli od Krista i od pravdy křesťanství neb kněžství duchovního posvěcení i obětí pravých duchovních, jichžto neznají ani kněží ani lid, ale na obětech posvátných mylně zůstávají. Protož nesloula svátost oltářní, ani se obětovala, nedím na mnohých oltářích v jednom kostele, čehož nikdý nebylo za první církve, ale ani na jednom, neb jediný stůl připravován býval všemu lidu společně, aby vše jednomyslně a V originále jest vesměs: mšal. 1 Co jest míněno kronikami o sv. Petru, nelze říci; nejspíše nějaké apokryfické vypravování. Zajímavo je, že „mše“ sv. Petra, který prý neříkal nic jiného nežli „Otče náš“, se dovolával již Jakoubek ze Stříbra ve spise svém „De cerimoniis“, kterým také Táboři r. 1420 se hájili proti mistrům Pražským. Srov. NEJEDLY, Dějiny husitského zpěvu, str. 93, pozn. 117.
210 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. f. 197b obdarování Ducha Svatého; v čtvrté prosbě „Chléb náš nadpod- statný dej nám dnes“ zavírá u vinách a v nedostatcích odpuštění; v páté prosbě zavírá v pokušení neuvození, ale vysvobození konečné v svatém setrvání k životu slávy. Tu pravdu podstatnou prvotně zavírá páteř, za niž bez výmínky sluší se modliti a podlé toho i za služebnosti prvotně slova a potom svátosti v přisluhování. Protož nedobře šiku ješ svátosti v modlitbě bez podstaty prvotně svátosti a počínáš ne od první svátosti, bez níž zřízeně žádná svátost nestojí, jenž jest křest, ale od svátosti třetí, kteréž nejme- nuješ vlastním jménem zákona božího, ale jménem a zákonem ustavení lidského, t(otiž) svátost oltářní. Však svátosti sou Kristovy milosti i pravdy jeho, oučastnosti duše věrné i církve svaté. I pročež ty oltářní nazýváš, poněvádž ní Kristus, ni apoštolé, ni v chrámě, ní na oltáři nedím, neobětovali, ale ani posluhovali? A divné, že počal's v páteři dovoditi svátosti a již si se ve mšále“ zastavil. Zda si nečetl kroniky o svatém Petru, že on první mši sloužil, neříkal než „Otče náš“ a po něm jiní za dlouhý čas, dokudž mšál nebyl složen?! A jest-liť ta svátost v modlitbě ve mšále zapsané, tehdy ní Kristus, ní apoštolé, ní církev svatá první sloužila právě etc. Ale odstup to! Pakli právě sloužila bez obětí a oltářův, poklon, toliko pějíc „Otče náš“, tehdy tím konečně za- mítá nynější výmyslky všecky jako škodlivé a že žádný svátosti těla a krve Kristovy neobětoval až za dlouhý čas. Ano ani jméno kněžské ve všem zákonu novém v latinském jazyku nenalézá se, by jím jmenováni byli pastýří duchovní a to dotud, dokudž kněží posvátní nebyli k obětování k svátosti zřízeně a loupežně neoblékli se v důstojnost kněžství samému Kristu příslušného a lidem věřícím v něho a dokudž písma čest i důstojnost, moc i pravdu na se podstatnou i šafování netáhli a lid tudy neodvedli od Krista i od pravdy křesťanství neb kněžství duchovního posvěcení i obětí pravých duchovních, jichžto neznají ani kněží ani lid, ale na obětech posvátných mylně zůstávají. Protož nesloula svátost oltářní, ani se obětovala, nedím na mnohých oltářích v jednom kostele, čehož nikdý nebylo za první církve, ale ani na jednom, neb jediný stůl připravován býval všemu lidu společně, aby vše jednomyslně a V originále jest vesměs: mšal. 1 Co jest míněno kronikami o sv. Petru, nelze říci; nejspíše nějaké apokryfické vypravování. Zajímavo je, že „mše“ sv. Petra, který prý neříkal nic jiného nežli „Otče náš“, se dovolával již Jakoubek ze Stříbra ve spise svém „De cerimoniis“, kterým také Táboři r. 1420 se hájili proti mistrům Pražským. Srov. NEJEDLY, Dějiny husitského zpěvu, str. 93, pozn. 117.
Strana 211
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 211 bylo a aby místa nedali falešným kně-žím k rozmnožení i k roz- f. 198a tržce. Protož tato svátost sloula za první církve svaté večeří Páně, sloula oučastností Krista, těla i krve jeho, sloula tělem i krví jeho, sloula chlebem a kalichem Páně, sloula i lámaním chleba etc. Protož vždy pravím, žeť jest potřebná modlitba před tou svátostí, při té svátosti, při požívaní i po požívaní svátosti; tomuť já ne- odpírám, kdež a když se v pravdě děje; neb já mnohé mluvení a šeptání neb zpívaní bez pravdy, buď ve mšále, buď v agendách, v viaticíchl, v donaticícha2, v antiphonáříchs, v gradualích4 a v jiných romějech5, nemám za modlení, leč by se v modlitbě Kri- stově v duchu a v pravdě činilo Bohu Otci skrze Krista Ježíše. Dí dáleb: „Křest tudíž v našich modlitbách v agendě sepsaných přisluhován bývá. Odpověd“: Kristus apoštolom kázat a křtit poslaným knih ani agendy v ruce nedával ani choukati ani bláta dělati ani mazati ani oleje světiti ani mažíc na čele na prsích křižovati ani vínek dělati ani soli světiti a v usta dopáti ani svíce v ruce dávati ani vody světiti ani modliteb na to skládati ani těm znamením pravdy připisovati nerozkázal, ale věřící poslušné čtení křtíti u vodě prosté ve jméno Trojice svaté a spasení svědčiti. Protož nedobře křest v agendě skládáš a ne v zákoně. a Za tímto slovem jest v originále malá mezera. b Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. c Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. Viatikem se rozumí kněžský breviář, jak vysvítá také z f. 198b. Viz CANGE, Glossarium VIII, 307. též DU Donatiky jsou podle mínění prof. Stejskala zkrácené breviáře se žalmy, hymny a antifonami určené pro „donatisty“, t. j. pro žáky, kteří v slavnější dny spolu s lidem se účastnili nešpor a po případě i matutin. 3 Antifonáře jsou sbírky antifonů nebo antifon, t. j. krátkých předzpěvů vyzývajících k započetí střídavých zpěvů, hlavně žalmových, zpívaných při officiích modlitebních. Obyčejně je to první sloka písně, jež se pak zpívá. Graduale jest kniha obsahující původně zpěvy po epištole a pak i všecky zpěvy mešní. 5 Podobně s užitím slov „i jiné roměje“ br. Lukáš ve Výkladě na Zjevení sv. Jana. Srov. Goll, Br. Lukáše Pražského Výklad na Zjevení sv. Jana v ČČM 1884. str. 101. 14*
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 211 bylo a aby místa nedali falešným kně-žím k rozmnožení i k roz- f. 198a tržce. Protož tato svátost sloula za první církve svaté večeří Páně, sloula oučastností Krista, těla i krve jeho, sloula tělem i krví jeho, sloula chlebem a kalichem Páně, sloula i lámaním chleba etc. Protož vždy pravím, žeť jest potřebná modlitba před tou svátostí, při té svátosti, při požívaní i po požívaní svátosti; tomuť já ne- odpírám, kdež a když se v pravdě děje; neb já mnohé mluvení a šeptání neb zpívaní bez pravdy, buď ve mšále, buď v agendách, v viaticíchl, v donaticícha2, v antiphonáříchs, v gradualích4 a v jiných romějech5, nemám za modlení, leč by se v modlitbě Kri- stově v duchu a v pravdě činilo Bohu Otci skrze Krista Ježíše. Dí dáleb: „Křest tudíž v našich modlitbách v agendě sepsaných přisluhován bývá. Odpověd“: Kristus apoštolom kázat a křtit poslaným knih ani agendy v ruce nedával ani choukati ani bláta dělati ani mazati ani oleje světiti ani mažíc na čele na prsích křižovati ani vínek dělati ani soli světiti a v usta dopáti ani svíce v ruce dávati ani vody světiti ani modliteb na to skládati ani těm znamením pravdy připisovati nerozkázal, ale věřící poslušné čtení křtíti u vodě prosté ve jméno Trojice svaté a spasení svědčiti. Protož nedobře křest v agendě skládáš a ne v zákoně. a Za tímto slovem jest v originále malá mezera. b Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. c Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. Viatikem se rozumí kněžský breviář, jak vysvítá také z f. 198b. Viz CANGE, Glossarium VIII, 307. též DU Donatiky jsou podle mínění prof. Stejskala zkrácené breviáře se žalmy, hymny a antifonami určené pro „donatisty“, t. j. pro žáky, kteří v slavnější dny spolu s lidem se účastnili nešpor a po případě i matutin. 3 Antifonáře jsou sbírky antifonů nebo antifon, t. j. krátkých předzpěvů vyzývajících k započetí střídavých zpěvů, hlavně žalmových, zpívaných při officiích modlitebních. Obyčejně je to první sloka písně, jež se pak zpívá. Graduale jest kniha obsahující původně zpěvy po epištole a pak i všecky zpěvy mešní. 5 Podobně s užitím slov „i jiné roměje“ br. Lukáš ve Výkladě na Zjevení sv. Jana. Srov. Goll, Br. Lukáše Pražského Výklad na Zjevení sv. Jana v ČČM 1884. str. 101. 14*
Strana 212
212 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. Dí dálea: „A svátost biřmování, potvrzujícího u víře, že sou apoštolé v Sa- maří pokřtěným posluhovali ne bez modlení jich, o tom Skutkové apoštolští svědčí«.“ Odpovědb: 1. 198b Neodpírám tomu, že za apoštolův to bylo, ale odpírám, by se to nyní dálo, neb tamto modlili se bez knih skládaných z žalmův a z modliteb jiných v pontifikálel psaných a v duchu a v pravdě a nesvětili oleje ani veň Ducha Svatého vpravovali ani mu Ducha Svatého pomazání připisovali ani zaň podymní brali ani z něho tržili daň, ani křižujíc mázali, ale ruce vzkládali s modlitbou etc. Dí dálec: „Svědčí spolkem i to, že svátost pokání čarodějníku jest v mod- litbě odkázána hledatia. Odpovědď: Jest-li svátost ta v modlitbě odkázána k hledání, tehdy zby- tečné jest u kněží hledati, než jinéť svědčí, aby on totiž se kál od té nepravosti a prosil, zda by mu odpuštěno to myšlení bylo, a tak aby ne svátosti, ale pravdy té hledal; ano by tuto měla na kněze toho tato otázka býti, co on má za svátost pokání a dává, a tuť zví, v čemť jest, a skrze co má v pravdě hledána býti. Dí opěte: „Svátost též kněžského řádu v modlitebném viatiku2 na hodiny rozděleném schráněnu býti známe.“ Odpovědť: Jest-liť kněžství v viatiku, v modlitbách, v říkání jich, první toto odtud půjde, že apoštolé i potomci až do viatiku složení kněžími nebyli, kněžství posvátného neužívali ani jiných k témuž a Nadpis tento jest psán tučně. b Nadpis tento jest psán tučně. c Nad- pis tento jest psán tučně. d Nadpis tento jest psán tučně. e Nadpis tento jest psán tučně. I Nadpis tento jest psán tučně. a Sk. 18, 14 a násl. 1 Pontifikál (= pontificale) jest obřadní, liturgická kniha, obsahující formuláře obřadů a úkonů biskupských. Srov. pozn. 1 na str. 211.
212 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. Dí dálea: „A svátost biřmování, potvrzujícího u víře, že sou apoštolé v Sa- maří pokřtěným posluhovali ne bez modlení jich, o tom Skutkové apoštolští svědčí«.“ Odpovědb: 1. 198b Neodpírám tomu, že za apoštolův to bylo, ale odpírám, by se to nyní dálo, neb tamto modlili se bez knih skládaných z žalmův a z modliteb jiných v pontifikálel psaných a v duchu a v pravdě a nesvětili oleje ani veň Ducha Svatého vpravovali ani mu Ducha Svatého pomazání připisovali ani zaň podymní brali ani z něho tržili daň, ani křižujíc mázali, ale ruce vzkládali s modlitbou etc. Dí dálec: „Svědčí spolkem i to, že svátost pokání čarodějníku jest v mod- litbě odkázána hledatia. Odpovědď: Jest-li svátost ta v modlitbě odkázána k hledání, tehdy zby- tečné jest u kněží hledati, než jinéť svědčí, aby on totiž se kál od té nepravosti a prosil, zda by mu odpuštěno to myšlení bylo, a tak aby ne svátosti, ale pravdy té hledal; ano by tuto měla na kněze toho tato otázka býti, co on má za svátost pokání a dává, a tuť zví, v čemť jest, a skrze co má v pravdě hledána býti. Dí opěte: „Svátost též kněžského řádu v modlitebném viatiku2 na hodiny rozděleném schráněnu býti známe.“ Odpovědť: Jest-liť kněžství v viatiku, v modlitbách, v říkání jich, první toto odtud půjde, že apoštolé i potomci až do viatiku složení kněžími nebyli, kněžství posvátného neužívali ani jiných k témuž a Nadpis tento jest psán tučně. b Nadpis tento jest psán tučně. c Nad- pis tento jest psán tučně. d Nadpis tento jest psán tučně. e Nadpis tento jest psán tučně. I Nadpis tento jest psán tučně. a Sk. 18, 14 a násl. 1 Pontifikál (= pontificale) jest obřadní, liturgická kniha, obsahující formuláře obřadů a úkonů biskupských. Srov. pozn. 1 na str. 211.
Strana 213
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 213 řídili, neb viatik za dlouhý čas potom nebyl a jest v něm víc pře- kážek k modlení než k potřebě; druhé to, že nynější kněží ne- jsou kněžími, neb teprův po řízení na kněžství k říkaní hodin se zavazují. Než podobněji by, bylo, by byl řekl, že svátost kněžství záleží na modlitbách v pontifikále složených, ač i to opět státi nemůž a týmiž důvody svrchu položenými mohlo by důvodně kaženo býti etc. A tuto by tázáno mělo býti, co za svátost máš kněžství podlé zákona nového, druhé, kdy apoštolé kněžími a kte- rou formou učiněni slov, třetí, poněvádž svátosti oltářní neoběto- vali, co sou obětovali, poněvádž každý kněz obětovati má? Píše dálea: „Jak pak býti má a jest svátost manželství v modlitbě, anděl k Tobiášovi“ a apoštolé křesťanom zjevili souß“ Odpovědb: V požívaní manželství v počátku Tobiáš modlitby požíval i Sáry k témuž napomínaly. Svatý Petr času modlitebô i svatý Pavel manželův k zdrželivosti napomínal, aby se uprazdňovali k modlitbám a aby pře-kážky modlitby jich nemělys. Avšak z toho f. 199a nedokážeš, by svátost manželství v modlitbě záležela, poněvádž svátostí za Židů nebylo; a tu by opět tázáno býti mělo, co za svátost manželství máš a kdy ji dáváš a kdy jí užívají. Dí dálec: „Svátost posledního mazání, jak se v mnohých nábožných mod- litbách podlé svatého Marka? a Jakuban dává, ti toliko, kteréž čeština mrzí slyšeti, o tom nevědí, a kteříž se liknují nemocných, až se sami roznemohou, teprův snad uslyší.“ Odpověda: Svátost mazání olejem podlé svatého Marka a svatého Jakuba“ vypsání v nábožných modlitbách se nedává, než zpět, neb apo- štolé oleje nesvětili, svěceným na smrti nemazali mazání, nesvědčili a Nadpis tento jest psán tučně. b Nadpis tento jest psán tučně. c Nad- pis tento jest psán tučně. d Nadpis tento jest psán tučně. a Tob. 6, 21. 1 Petr 3, 7; 1 Kor. 7, 5. 7 Tob. 8, 4. ô 1 Petr 3, 7. § 1 Kor. 7, 5. Mk. 6, 13; 16, 18. 7 Jak. 5, 14 a násl.
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 213 řídili, neb viatik za dlouhý čas potom nebyl a jest v něm víc pře- kážek k modlení než k potřebě; druhé to, že nynější kněží ne- jsou kněžími, neb teprův po řízení na kněžství k říkaní hodin se zavazují. Než podobněji by, bylo, by byl řekl, že svátost kněžství záleží na modlitbách v pontifikále složených, ač i to opět státi nemůž a týmiž důvody svrchu položenými mohlo by důvodně kaženo býti etc. A tuto by tázáno mělo býti, co za svátost máš kněžství podlé zákona nového, druhé, kdy apoštolé kněžími a kte- rou formou učiněni slov, třetí, poněvádž svátosti oltářní neoběto- vali, co sou obětovali, poněvádž každý kněz obětovati má? Píše dálea: „Jak pak býti má a jest svátost manželství v modlitbě, anděl k Tobiášovi“ a apoštolé křesťanom zjevili souß“ Odpovědb: V požívaní manželství v počátku Tobiáš modlitby požíval i Sáry k témuž napomínaly. Svatý Petr času modlitebô i svatý Pavel manželův k zdrželivosti napomínal, aby se uprazdňovali k modlitbám a aby pře-kážky modlitby jich nemělys. Avšak z toho f. 199a nedokážeš, by svátost manželství v modlitbě záležela, poněvádž svátostí za Židů nebylo; a tu by opět tázáno býti mělo, co za svátost manželství máš a kdy ji dáváš a kdy jí užívají. Dí dálec: „Svátost posledního mazání, jak se v mnohých nábožných mod- litbách podlé svatého Marka? a Jakuban dává, ti toliko, kteréž čeština mrzí slyšeti, o tom nevědí, a kteříž se liknují nemocných, až se sami roznemohou, teprův snad uslyší.“ Odpověda: Svátost mazání olejem podlé svatého Marka a svatého Jakuba“ vypsání v nábožných modlitbách se nedává, než zpět, neb apo- štolé oleje nesvětili, svěceným na smrti nemazali mazání, nesvědčili a Nadpis tento jest psán tučně. b Nadpis tento jest psán tučně. c Nad- pis tento jest psán tučně. d Nadpis tento jest psán tučně. a Tob. 6, 21. 1 Petr 3, 7; 1 Kor. 7, 5. 7 Tob. 8, 4. ô 1 Petr 3, 7. § 1 Kor. 7, 5. Mk. 6, 13; 16, 18. 7 Jak. 5, 14 a násl.
Strana 214
214 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. odpuštění hříchův, modliteb podlé agendy složených neužívali, ale modléce se z víry víře zdraví přičítali tělesné i hříchův od- puštění. Dí dálea: „A tak jest tehdy opravdu modlitba božím domem, svátosti v sobě jako páteř „Osvěť se jméno tvé“ majíci.“ Odpovědb: A z toho ze všeho známo, že modlitba Páně a ovšem jiná nezavírá v sobě svátostí, ale zavírá prositebné oznámení pravdy potřebné k svátostem, za něž se sluší modliti. I není modlitba domem neb kostelem duchovním a aniž se svátosti zavírají v prosbě té „Osvěť se jméno tvé“, jakož svrchu dovedeno, a tak zjevné, že lépaní toto myšlének těchto nic založeného, nic důvodného není, ačkoli on na tom mnoho staví etc. Dí dále“: „Kterak pak modlitba hmotného lidského domu povahy v sobě má, zřetedlné jest, poněvádž sou v ní jako v domu všecka duchovní i tělesná pohodlí podlé písma řkoucího: Všecko, začežkoli v modlitbě prositi budete, vezmetea, aniž jest proč pro jiného v páteř vmíšeno „Přiď království tvé“ než pro dokázaní, že jest království v modlitbě ku podobenství království domu aneb jako v královském domu.“ Odpovědď: f. 199b Potřeby všechny v Bohu záleží mocně, jako v dárci mocném a v stvořiteli všech věcí, v němž živi sme, hýbáme se i v bytu trvá-meß, z něhož a skrze něhož a v něm sou všecky věcir, svědčí apoštol a Jakub, že všeliké dáni nejlepší a každý dar dokonalý jest s hůry sstupující od Otce světlosti" a modlitba jest, skrze niž se prosí ty věci buď duchovní, buď časné od Boha, a protož se modlitbou oznamují býti v Bohu, jemuž se modliti sluší, jako aby přišlo království Krista Ježíše, církve svaté se všemi po- třebami; a tu by se vlastněji svátosti zavíraly i budoucí království a Nadpis jest psán tučně. b Nadpis jest psán tučně. c Nadpis jest psán tučně. d Nadpis jest psán tučně. a Mat. 21, 22. ß Sk. 17, 28. r Řím. 11, 36. ô Jak. 1, 17.
214 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. odpuštění hříchův, modliteb podlé agendy složených neužívali, ale modléce se z víry víře zdraví přičítali tělesné i hříchův od- puštění. Dí dálea: „A tak jest tehdy opravdu modlitba božím domem, svátosti v sobě jako páteř „Osvěť se jméno tvé“ majíci.“ Odpovědb: A z toho ze všeho známo, že modlitba Páně a ovšem jiná nezavírá v sobě svátostí, ale zavírá prositebné oznámení pravdy potřebné k svátostem, za něž se sluší modliti. I není modlitba domem neb kostelem duchovním a aniž se svátosti zavírají v prosbě té „Osvěť se jméno tvé“, jakož svrchu dovedeno, a tak zjevné, že lépaní toto myšlének těchto nic založeného, nic důvodného není, ačkoli on na tom mnoho staví etc. Dí dále“: „Kterak pak modlitba hmotného lidského domu povahy v sobě má, zřetedlné jest, poněvádž sou v ní jako v domu všecka duchovní i tělesná pohodlí podlé písma řkoucího: Všecko, začežkoli v modlitbě prositi budete, vezmetea, aniž jest proč pro jiného v páteř vmíšeno „Přiď království tvé“ než pro dokázaní, že jest království v modlitbě ku podobenství království domu aneb jako v královském domu.“ Odpovědď: f. 199b Potřeby všechny v Bohu záleží mocně, jako v dárci mocném a v stvořiteli všech věcí, v němž živi sme, hýbáme se i v bytu trvá-meß, z něhož a skrze něhož a v něm sou všecky věcir, svědčí apoštol a Jakub, že všeliké dáni nejlepší a každý dar dokonalý jest s hůry sstupující od Otce světlosti" a modlitba jest, skrze niž se prosí ty věci buď duchovní, buď časné od Boha, a protož se modlitbou oznamují býti v Bohu, jemuž se modliti sluší, jako aby přišlo království Krista Ježíše, církve svaté se všemi po- třebami; a tu by se vlastněji svátosti zavíraly i budoucí království a Nadpis jest psán tučně. b Nadpis jest psán tučně. c Nadpis jest psán tučně. d Nadpis jest psán tučně. a Mat. 21, 22. ß Sk. 17, 28. r Řím. 11, 36. ô Jak. 1, 17.
Strana 215
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 215 v slávě. To v modlitbě není, aby z modlitby dáno bylo, ale jest v Bohu a dává se důvěrné modlitbě; protož nemá modlitba povah domu opravdově, ale v modlitbě oznamují se býti. Dí dálea „Jestiť v té modlitbě rovně co v domu zvůle, t(otiž) plné na- plnění vůle, a protož jest vmíšení v páteř: Buď vůle tvá jako v nebi i v zemi“. A opět víme (praví svatý Jan), že zač prosíme podlé vůle jeho, slyšíť násu, jehož jest vůle náše zvůle, jakož jest psáno: Vůli bojících se sebe učiní a prosby jich slyšíß. Že sou pak v modlitbě jako v domu špižírny, kuchyně, pivnice, nábytek, dobytek, protoť jest v páteři „Chléb náš vezdejší“, potřeby znamenající, vmíšen. V modlitbě svatého Lukáše zejména s chlebem ryby a vejce smíšena sou.) Odpovědb: Vůle boží naplnění jako v nebi i v zemi jest u vůli a v moci boží a protož prosbou tou prosí se, aby se stala, a tak ne v mod- litbě, ale v Bohu vůle jeho jest a prosbou obdržána bývá, a když se prosba podlé vůle jeho činí, tehdy bojící se slyší a plní prosby bojící se s milostí; a tak ty věci nejsou bytně v modlitbě jako v domu, jinak by jich ihned došel a požíval. Dí dálee: „A světsky mluvíc bývá mnoho odpuštěno a propuštěno, minuto lehčeji v síni domu a v schraně spáchaného než na rynku na oko. Tak v modlitbě sou hříchův odpustkové, leč jest to zbytečně v modlitbu vmíšeno: »Odpusť nám, jakož i my odpouštíme našim vinníkom“. Od- puštění pak našim vinníkom v páteř vmíšeno jest proto, že pán spasitel, jako velí i ci-/zí do domu přijímati, tak se za nepřátely a za hánce modliti a je tím vmíšením v modlitbu jako pod střechou od pomsty boží přívalu ochraňovati, neb, by jim nechtěl odpustiti, darmo by se velel za ně Bohu modliti.“ f. 200u Odpovědd Odpuštění vin, hříchův, nepravostí, záleží v Bohu mocně, v Kristu zasloužile, v Duchu Svatém v dařích jeho účastně, a to skrze víru a pokání a pokornou modlitbu, skrze odpuštění bližním v poselství a v svědectví Krista Ježíše. a Nadpis jest psán tučně. b Nadpis jest psán tučně. e Nadpis jest psán tučně. d Nadpis jest psán tučně. a Narážka na Jan 14, 14. P Ž. 145, 19. r Narážka na Lud. 11. 11. 12.
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 215 v slávě. To v modlitbě není, aby z modlitby dáno bylo, ale jest v Bohu a dává se důvěrné modlitbě; protož nemá modlitba povah domu opravdově, ale v modlitbě oznamují se býti. Dí dálea „Jestiť v té modlitbě rovně co v domu zvůle, t(otiž) plné na- plnění vůle, a protož jest vmíšení v páteř: Buď vůle tvá jako v nebi i v zemi“. A opět víme (praví svatý Jan), že zač prosíme podlé vůle jeho, slyšíť násu, jehož jest vůle náše zvůle, jakož jest psáno: Vůli bojících se sebe učiní a prosby jich slyšíß. Že sou pak v modlitbě jako v domu špižírny, kuchyně, pivnice, nábytek, dobytek, protoť jest v páteři „Chléb náš vezdejší“, potřeby znamenající, vmíšen. V modlitbě svatého Lukáše zejména s chlebem ryby a vejce smíšena sou.) Odpovědb: Vůle boží naplnění jako v nebi i v zemi jest u vůli a v moci boží a protož prosbou tou prosí se, aby se stala, a tak ne v mod- litbě, ale v Bohu vůle jeho jest a prosbou obdržána bývá, a když se prosba podlé vůle jeho činí, tehdy bojící se slyší a plní prosby bojící se s milostí; a tak ty věci nejsou bytně v modlitbě jako v domu, jinak by jich ihned došel a požíval. Dí dálee: „A světsky mluvíc bývá mnoho odpuštěno a propuštěno, minuto lehčeji v síni domu a v schraně spáchaného než na rynku na oko. Tak v modlitbě sou hříchův odpustkové, leč jest to zbytečně v modlitbu vmíšeno: »Odpusť nám, jakož i my odpouštíme našim vinníkom“. Od- puštění pak našim vinníkom v páteř vmíšeno jest proto, že pán spasitel, jako velí i ci-/zí do domu přijímati, tak se za nepřátely a za hánce modliti a je tím vmíšením v modlitbu jako pod střechou od pomsty boží přívalu ochraňovati, neb, by jim nechtěl odpustiti, darmo by se velel za ně Bohu modliti.“ f. 200u Odpovědd Odpuštění vin, hříchův, nepravostí, záleží v Bohu mocně, v Kristu zasloužile, v Duchu Svatém v dařích jeho účastně, a to skrze víru a pokání a pokornou modlitbu, skrze odpuštění bližním v poselství a v svědectví Krista Ježíše. a Nadpis jest psán tučně. b Nadpis jest psán tučně. e Nadpis jest psán tučně. d Nadpis jest psán tučně. a Narážka na Jan 14, 14. P Ž. 145, 19. r Narážka na Lud. 11. 11. 12.
Strana 216
216 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. Dí dálea „A jakož v domu ne samému, ale s čeládkou a s přáteli obyčej jest obývati, tak ne bez výmínky, ano s přímínkou jiných za sebe se v páteři modliti máme, ne „můjť, ne ,mně“, než ,nášť, „nám“, „nás“ říkajíc. Jestiť ještě k tomu v domu bezpečné zavření v modlitbě před pokušiteli diábly i před pokušením jako v domu před lotry a škodou. Protož veď jest v páteř vmíšeno: „Neuvoď nás v pokušení“. Jestiť ještě v tom domu jako před vichrem, slotami, vedrem i zimou závětí, poněvádž když domův nestane, před těmi nehodami velí utíkati do modlitby řka: Mo- dlte se, aby nebylo utíkaní váše v ziměu a abyšte mohli vyminouti všemu zlému. A protož jest to v páteř vmíšeno: Ale zbav nás od zlého, b “ amen“. Kterýžto amen také západitého zámku domovního moc má Odpověd: Čeled ani přátelé v modlitbě duchovně jako v domě nejsou, ale toliko oznamují se prosby za potřeby k prošení. Dí dáled. „A tak jest touto nápovědí ukázáno, že podobenstvím hmotného, tělesného domu modlitbu svou stavěti, v ní se jako v domu bezpečna, sobě volna, silnae, tepla, zásobna podlé duše i těla věřiti, jest hmotný dům v duchovenství přijíti a z domu tělesného duchovní a z lidského boží kostel učiniti.“ f. 200b Odpovědť: Z svrchu položeného odporu známo, že to duchovenství o modlitbě nemajíci základu v písmě státi nemůž tak, jakž se vede, by se v ní člověk ustaviti mohl a volný sobě býti, sytý, teplý etc., ano ani sluší, než skrze víru pokorně a modlitbu v slibích božích/ a tak v Bohu, že uslyšána bude, naději míti, a že, zač prosí v modlitbě, vezme ne z modlitby, ale v Bohu, jemuž se modlí. A tak nad to býti nemůž, by samou modlitbou dům nebo kostel hmotný učinil duchovní a lidský ustavil boží, zemský nebeský, neb ne modlitba sama činí domu božího, ale pravda ta duchovní, v níž sou lidé, Bohu se hodně modlí i jiné a Nadpis jest psán tučně. b V originále následuje znamení:... « Nadpis jest psán tučně. a Nadpis jest psán tučně. e V originále: sila. f Nadpis jest psán tučně. a Mat. 24, 20.
216 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. Dí dálea „A jakož v domu ne samému, ale s čeládkou a s přáteli obyčej jest obývati, tak ne bez výmínky, ano s přímínkou jiných za sebe se v páteři modliti máme, ne „můjť, ne ,mně“, než ,nášť, „nám“, „nás“ říkajíc. Jestiť ještě k tomu v domu bezpečné zavření v modlitbě před pokušiteli diábly i před pokušením jako v domu před lotry a škodou. Protož veď jest v páteř vmíšeno: „Neuvoď nás v pokušení“. Jestiť ještě v tom domu jako před vichrem, slotami, vedrem i zimou závětí, poněvádž když domův nestane, před těmi nehodami velí utíkati do modlitby řka: Mo- dlte se, aby nebylo utíkaní váše v ziměu a abyšte mohli vyminouti všemu zlému. A protož jest to v páteř vmíšeno: Ale zbav nás od zlého, b “ amen“. Kterýžto amen také západitého zámku domovního moc má Odpověd: Čeled ani přátelé v modlitbě duchovně jako v domě nejsou, ale toliko oznamují se prosby za potřeby k prošení. Dí dáled. „A tak jest touto nápovědí ukázáno, že podobenstvím hmotného, tělesného domu modlitbu svou stavěti, v ní se jako v domu bezpečna, sobě volna, silnae, tepla, zásobna podlé duše i těla věřiti, jest hmotný dům v duchovenství přijíti a z domu tělesného duchovní a z lidského boží kostel učiniti.“ f. 200b Odpovědť: Z svrchu položeného odporu známo, že to duchovenství o modlitbě nemajíci základu v písmě státi nemůž tak, jakž se vede, by se v ní člověk ustaviti mohl a volný sobě býti, sytý, teplý etc., ano ani sluší, než skrze víru pokorně a modlitbu v slibích božích/ a tak v Bohu, že uslyšána bude, naději míti, a že, zač prosí v modlitbě, vezme ne z modlitby, ale v Bohu, jemuž se modlí. A tak nad to býti nemůž, by samou modlitbou dům nebo kostel hmotný učinil duchovní a lidský ustavil boží, zemský nebeský, neb ne modlitba sama činí domu božího, ale pravda ta duchovní, v níž sou lidé, Bohu se hodně modlí i jiné a Nadpis jest psán tučně. b V originále následuje znamení:... « Nadpis jest psán tučně. a Nadpis jest psán tučně. e V originále: sila. f Nadpis jest psán tučně. a Mat. 24, 20.
Strana 217
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 217 věci činí dobré ut supral a tudy místa neb domu Bohu oddaného posvěcují k modlitbě; a kdež není víry živé, lásky neomylné a lidé v hříších a nepravostech jsou bez pokání, písma svatá svrchu přivedená? praví, že ti poškvrňují, by byl i dům svatý. A z toho známo, že nezaloženě velmi připodobníváš modlitbu stavení domu, a jakož v kostele svátosti nedůvodně skládáš, tak i v modlitbě i s jinými potřebami. Dí dálea: „Kterak pak z toho obého z kostelův i z domův pikharti peleš lotrovskou samým sobě ke škodě činí, z toho jejich podepsaného ne- motorného trojího kázaní můž pro výstrahu srozumíno býti.“ Odpovědb: Aj, teď úmysl svůj zjevuje, proč dům, kostel i modlitbu du- chovněl: že proto, aby potupil bratří přiveda k tomu smyšlené neb sebou neb sobě podobným tří osob troje kázaní, jehož ty osoby tří ani všichni ani žádný z nich nikdy nekázal. A jakož nezaloženě v pravdě myšlénku o kostele a o modlitbě zduchovnělou přivedl, tak proti pravdě na bratří potupu učinil pravě, že by bratří učinili z kostelův i z domův peleš lotrovskou. Míní-liť kostely a domy své, znátiť má, že do nich bratří nechodí, protože zlí kněží s lidem zlým učinili z nich peleš lotrovskou: jedno, že nevylučují z nich kněží svatokupecské, neřádné, kuběnáře, cizoložníky, vožralce etc. a lid mnohý, světa milovný a po žádostech tělesných starého člověka chodící, v nekajícím srdci, v skutcích zjevně zlých, než hanebnou směsici činí, pro něž i to místo Bohu nelibé bývá a peleší nazváno, v němž se pod ouřadnou mocí, pod svátostmi, pod obyčeji jako v peleši lotři kryjí; druhé, že věci o-havné po- stavují v kostelích, nekřesťanské, jako obrazy ryté, malované, podobizny k pokloně, k poctě, k službě svatých, světic, svátostí a kryjí pod tím svatokupectví, modloslužbu, marná náboženství a mylnou naději a příčiny hříchův a přestupování přikázaní božích a kryjí to písmy, spisy ličnými3 a obinuštya4; třetí, že mnozí místo slova božího aneb pod ním proti víře i skutkům i proti zřízenému f. 201 a a Nadpis jest psán tučně. b Nadpis jest psán tučně. c V originále: a obimšty, což jest nesmysl, zaviněný nějakým pokažením tekstu. Srov. ƒ. 195a (str. 205). Srov. f. 195a (str. 205). 3 = spisy krásnými. 4 — okolky.
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 217 věci činí dobré ut supral a tudy místa neb domu Bohu oddaného posvěcují k modlitbě; a kdež není víry živé, lásky neomylné a lidé v hříších a nepravostech jsou bez pokání, písma svatá svrchu přivedená? praví, že ti poškvrňují, by byl i dům svatý. A z toho známo, že nezaloženě velmi připodobníváš modlitbu stavení domu, a jakož v kostele svátosti nedůvodně skládáš, tak i v modlitbě i s jinými potřebami. Dí dálea: „Kterak pak z toho obého z kostelův i z domův pikharti peleš lotrovskou samým sobě ke škodě činí, z toho jejich podepsaného ne- motorného trojího kázaní můž pro výstrahu srozumíno býti.“ Odpovědb: Aj, teď úmysl svůj zjevuje, proč dům, kostel i modlitbu du- chovněl: že proto, aby potupil bratří přiveda k tomu smyšlené neb sebou neb sobě podobným tří osob troje kázaní, jehož ty osoby tří ani všichni ani žádný z nich nikdy nekázal. A jakož nezaloženě v pravdě myšlénku o kostele a o modlitbě zduchovnělou přivedl, tak proti pravdě na bratří potupu učinil pravě, že by bratří učinili z kostelův i z domův peleš lotrovskou. Míní-liť kostely a domy své, znátiť má, že do nich bratří nechodí, protože zlí kněží s lidem zlým učinili z nich peleš lotrovskou: jedno, že nevylučují z nich kněží svatokupecské, neřádné, kuběnáře, cizoložníky, vožralce etc. a lid mnohý, světa milovný a po žádostech tělesných starého člověka chodící, v nekajícím srdci, v skutcích zjevně zlých, než hanebnou směsici činí, pro něž i to místo Bohu nelibé bývá a peleší nazváno, v němž se pod ouřadnou mocí, pod svátostmi, pod obyčeji jako v peleši lotři kryjí; druhé, že věci o-havné po- stavují v kostelích, nekřesťanské, jako obrazy ryté, malované, podobizny k pokloně, k poctě, k službě svatých, světic, svátostí a kryjí pod tím svatokupectví, modloslužbu, marná náboženství a mylnou naději a příčiny hříchův a přestupování přikázaní božích a kryjí to písmy, spisy ličnými3 a obinuštya4; třetí, že mnozí místo slova božího aneb pod ním proti víře i skutkům i proti zřízenému f. 201 a a Nadpis jest psán tučně. b Nadpis jest psán tučně. c V originále: a obimšty, což jest nesmysl, zaviněný nějakým pokažením tekstu. Srov. ƒ. 195a (str. 205). Srov. f. 195a (str. 205). 3 = spisy krásnými. 4 — okolky.
Strana 218
218 PŠÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. spasení káži etc. a mnozí jiným úmyslem svátosti vedou a usta- vení lidská za přikázaní boží. A těmi věcmi i jinými činí peleš lotrovskou. Pakliť míní domy a kostely bratrské, v nichž zbory míváme ve jméno samého jediného Boha v podstatě božství a Trojice blažené k poctě, k pokloně, k modlitbám, k slovu jeho, k přisluhování svátostmi podlé zprávy zákona božího a příkladův první církve: tuť by zhola křivdu mluvil, bychom peleš učinili lotrův, a poněvadž nad to i zlým, nekajícím se místa nedává. Pakliť míní dům neb kostel neb zbor smyšlený sebou a na tří osoby z našich, že by o něm kázaly: zklamaný podlé toho klamu kdyby takový zbor byl a v něm se to vše dálo, což vypisuje, jistěť by tak bylo, žeť by učinili peleš lotrovskou; ale tomu se odpíralo a odpírá i odpírati bude, netoliko by to mluveno, ale ani myšleno bylo; než pravím, že vymyšlený klam kněz ten neb jeho pomocník k óhyzdě a k potupě učinili. Protož není slušné, by jim takovým kdo věřiti měl, poněvádž smějí klamati v tak zjevné věci mnohému lidu, žeť nad to smějí a smíti budou klamati v nevi- domých a v neznámých a v skrytých věcech před lidmi. Protož k výstraze věrných a ku poznání takových kněží klamavých, jenž duše své i lidské tudy zabíjejí a ze cti loupí, položí se ti jistí jimi smyšlení klamové s odpory. A nejprv první klam klade o bratru Michalovi, knězi a faráři někdy Žamberskéma. Dí dáleb: f. 201b * Michal, původ pikhartův, bez poroka biskupc: „Bratří milí, společníci jednoty zboru našeho, jakož cérkev římskád nazývá nás pikhartye a zbor náš pivnicemi, jistbamig praví býti, známo vám buď a od tohoto poznáníh se jimch zviklatil nedajte vědúcel, že ta církev je kamenýmk, vysokým, studeným, netopeným kosteluom po- a V originále následuje znaménko: :-:-:. b Nadpis tento jest psán tučně. o Podvržené kázání bratra Michala má v rkpise univ. knihovny Pražské (sign. XVII G 13, f. 51b) tento nadpis (červeně psaný): Tento nápis před prvním kázaním: Michal arcipřišt Antikristuov učinil řeč k své rotě takto — XX. ka(pitola). d A II: římská církev. e V: begardy. fV A II chybí. gA II: jizbami. h AII: vyznání. ch Ve V. chybí. i A II: viklati. 1 A II: vědouce. k V.: kamením. I V.: netopelým. i Bratr Michal jmenuje se tu biskupem asi proto, že bylo o něm známo, že on to byl, jenž přijal od valdenského kněze svěcení. Srov. pozn. 2 na str. 19.
218 PŠÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. spasení káži etc. a mnozí jiným úmyslem svátosti vedou a usta- vení lidská za přikázaní boží. A těmi věcmi i jinými činí peleš lotrovskou. Pakliť míní domy a kostely bratrské, v nichž zbory míváme ve jméno samého jediného Boha v podstatě božství a Trojice blažené k poctě, k pokloně, k modlitbám, k slovu jeho, k přisluhování svátostmi podlé zprávy zákona božího a příkladův první církve: tuť by zhola křivdu mluvil, bychom peleš učinili lotrův, a poněvadž nad to i zlým, nekajícím se místa nedává. Pakliť míní dům neb kostel neb zbor smyšlený sebou a na tří osoby z našich, že by o něm kázaly: zklamaný podlé toho klamu kdyby takový zbor byl a v něm se to vše dálo, což vypisuje, jistěť by tak bylo, žeť by učinili peleš lotrovskou; ale tomu se odpíralo a odpírá i odpírati bude, netoliko by to mluveno, ale ani myšleno bylo; než pravím, že vymyšlený klam kněz ten neb jeho pomocník k óhyzdě a k potupě učinili. Protož není slušné, by jim takovým kdo věřiti měl, poněvádž smějí klamati v tak zjevné věci mnohému lidu, žeť nad to smějí a smíti budou klamati v nevi- domých a v neznámých a v skrytých věcech před lidmi. Protož k výstraze věrných a ku poznání takových kněží klamavých, jenž duše své i lidské tudy zabíjejí a ze cti loupí, položí se ti jistí jimi smyšlení klamové s odpory. A nejprv první klam klade o bratru Michalovi, knězi a faráři někdy Žamberskéma. Dí dáleb: f. 201b * Michal, původ pikhartův, bez poroka biskupc: „Bratří milí, společníci jednoty zboru našeho, jakož cérkev římskád nazývá nás pikhartye a zbor náš pivnicemi, jistbamig praví býti, známo vám buď a od tohoto poznáníh se jimch zviklatil nedajte vědúcel, že ta církev je kamenýmk, vysokým, studeným, netopeným kosteluom po- a V originále následuje znaménko: :-:-:. b Nadpis tento jest psán tučně. o Podvržené kázání bratra Michala má v rkpise univ. knihovny Pražské (sign. XVII G 13, f. 51b) tento nadpis (červeně psaný): Tento nápis před prvním kázaním: Michal arcipřišt Antikristuov učinil řeč k své rotě takto — XX. ka(pitola). d A II: římská církev. e V: begardy. fV A II chybí. gA II: jizbami. h AII: vyznání. ch Ve V. chybí. i A II: viklati. 1 A II: vědouce. k V.: kamením. I V.: netopelým. i Bratr Michal jmenuje se tu biskupem asi proto, že bylo o něm známo, že on to byl, jenž přijal od valdenského kněze svěcení. Srov. pozn. 2 na str. 19.
Strana 219
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 219 dobnán, do nichžb chodí podobně v zapeklosti zkameniléd a vysoce vysta- vené pejše i ve ustydlé lásce, jakož to pak z jich chování«, papežuov, biskupuov, kněží, králův, pánův i lidí obecných, očitě se vidíh, jichžto hanění ukrátím ne pro jich šanování, než prok zachování času dosta- tečného! k chválení zboru našeho, o němž taktom dímn: Nebývaj žádný tak hlúpý, aby měl? zbor náš tento“, do něhož sme se shromáždilis, býti jistbút, ale vězteu a o tom nepochybujtev, že jež zbory živý zz bratrstva našeho všeho shromážděnýaa a sebranýbb, jenž se stavíce zdd země puodyee totižtof z lidí sedlskýchg s zemí se kutících, místo stěn, totižtohh z tesařuov, z kovářuovchch i ze všech řemeslníkuov, jenž od dřeva a od železali dělají, místo kamen z hrnčířův, zedníkův, místo mšení z tkadlcův, z ševcův, z krajčí, z soukeníkuov, z kožišníkuov, z koželuhův, z pradlicii, místo stolů z pekařůvkk, z sladovníkův, z řez- níkův, z žen a sestr poctivých kuchařek k stolukk přisluhujících, místo lavic z díteku nízkých, místo oken z učitelův osvícených světlem uměnímm Toho a takového zboru sú gruntun páni, kteří o náspp na svých gruntích trpí; kteří“ pak k tomu zastávají a hájí nás, střechať sous šindelná zborut našeho; výsost pak jeho jest až do nebe a tak k spasení věčnému táhnúcíuu; dveřevv pak toho zboru souxx já Michal, biskup váš, druhý Lo- rek, třetí Lukáš. Zlodějvy jest a lotr, kdož jinudy v tentozz zbor nežli skrze nás vchází, losya z pytle branými vyvolené k tomua, jenž smeb také již povahu dveří na sobě okázalid odvírajícíche, odevřevše vám celýg rozum zboru pravého, z čeho se skládá. Odevru vám ještě i, čímb se spojuje, že ne hmotným místem ani hmotnými hřebíkych, poněvadž sme onde i onde po krajích roztroušeni, než sme spojeni v ten zbor/ f. 202a duchem jednomyslným a svorným v vlastní vířej, kterážto konečnák jedno- a Ve V. chybí. b AII: do níž. c V: k. d V. kamení. eV AII chybí. f VAII chybí. g AII: obcování. h AII: vidite. i AII: jichž. j AII: jejich. k AII: k. I AII: k času dostatečnému. m VAII chybí. n AII: řku. o AII: nebývejž. P AII: neměl. r AII: tuto. s AII: veňž sme shromáždění. t AII: jizbou. u A II: věz. v V AII chybí: a o tom nepochybujte. x A II: jest. y V A II následuje: náš. z V AII chybí. aa AII: shromáždění. bb VAII chybí: a sebraný. ce V AII následuje: místo. dd V AII chybí. ee A II: půdy země. ff V AII chybí. gg V AII následuje: a. hh V AII chybí. chch V AII: z kovářův z tesařův. il V AII místo: od dřeva a od železa pouze: dříví. ii A II: z pradlí. kkV AII chybí: z pekařův X k stolu. I A II: z děti. mm AII: umění světlem. nn A II: grunt sou. 00 A II: ješto. pp AII: vás. rrAII: kteříž. ss VAII ná- sleduje: a to. tt AII: domu. uu V AII chybí. vv A II: dveřf. Xx A II: jsem. yy A II: zlodějť. zz A II: ten. a V AII chybí: losyX k tomu. bVAII násle- duje: povahy. C V originále: povahou. V A II chybí: již povahou. d A II: poukázali. e AII: otvírajících. f AII: otevřevše. g AII: živý. hAII: s čím. ch A II: hřeby. 1 A II: neb. j Ve V. chybí: v vlastní víře. k A II: konečně.
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 219 dobnán, do nichžb chodí podobně v zapeklosti zkameniléd a vysoce vysta- vené pejše i ve ustydlé lásce, jakož to pak z jich chování«, papežuov, biskupuov, kněží, králův, pánův i lidí obecných, očitě se vidíh, jichžto hanění ukrátím ne pro jich šanování, než prok zachování času dosta- tečného! k chválení zboru našeho, o němž taktom dímn: Nebývaj žádný tak hlúpý, aby měl? zbor náš tento“, do něhož sme se shromáždilis, býti jistbút, ale vězteu a o tom nepochybujtev, že jež zbory živý zz bratrstva našeho všeho shromážděnýaa a sebranýbb, jenž se stavíce zdd země puodyee totižtof z lidí sedlskýchg s zemí se kutících, místo stěn, totižtohh z tesařuov, z kovářuovchch i ze všech řemeslníkuov, jenž od dřeva a od železali dělají, místo kamen z hrnčířův, zedníkův, místo mšení z tkadlcův, z ševcův, z krajčí, z soukeníkuov, z kožišníkuov, z koželuhův, z pradlicii, místo stolů z pekařůvkk, z sladovníkův, z řez- níkův, z žen a sestr poctivých kuchařek k stolukk přisluhujících, místo lavic z díteku nízkých, místo oken z učitelův osvícených světlem uměnímm Toho a takového zboru sú gruntun páni, kteří o náspp na svých gruntích trpí; kteří“ pak k tomu zastávají a hájí nás, střechať sous šindelná zborut našeho; výsost pak jeho jest až do nebe a tak k spasení věčnému táhnúcíuu; dveřevv pak toho zboru souxx já Michal, biskup váš, druhý Lo- rek, třetí Lukáš. Zlodějvy jest a lotr, kdož jinudy v tentozz zbor nežli skrze nás vchází, losya z pytle branými vyvolené k tomua, jenž smeb také již povahu dveří na sobě okázalid odvírajícíche, odevřevše vám celýg rozum zboru pravého, z čeho se skládá. Odevru vám ještě i, čímb se spojuje, že ne hmotným místem ani hmotnými hřebíkych, poněvadž sme onde i onde po krajích roztroušeni, než sme spojeni v ten zbor/ f. 202a duchem jednomyslným a svorným v vlastní vířej, kterážto konečnák jedno- a Ve V. chybí. b AII: do níž. c V: k. d V. kamení. eV AII chybí. f VAII chybí. g AII: obcování. h AII: vidite. i AII: jichž. j AII: jejich. k AII: k. I AII: k času dostatečnému. m VAII chybí. n AII: řku. o AII: nebývejž. P AII: neměl. r AII: tuto. s AII: veňž sme shromáždění. t AII: jizbou. u A II: věz. v V AII chybí: a o tom nepochybujte. x A II: jest. y V A II následuje: náš. z V AII chybí. aa AII: shromáždění. bb VAII chybí: a sebraný. ce V AII následuje: místo. dd V AII chybí. ee A II: půdy země. ff V AII chybí. gg V AII následuje: a. hh V AII chybí. chch V AII: z kovářův z tesařův. il V AII místo: od dřeva a od železa pouze: dříví. ii A II: z pradlí. kkV AII chybí: z pekařův X k stolu. I A II: z děti. mm AII: umění světlem. nn A II: grunt sou. 00 A II: ješto. pp AII: vás. rrAII: kteříž. ss VAII ná- sleduje: a to. tt AII: domu. uu V AII chybí. vv A II: dveřf. Xx A II: jsem. yy A II: zlodějť. zz A II: ten. a V AII chybí: losyX k tomu. bVAII násle- duje: povahy. C V originále: povahou. V A II chybí: již povahou. d A II: poukázali. e AII: otvírajících. f AII: otevřevše. g AII: živý. hAII: s čím. ch A II: hřeby. 1 A II: neb. j Ve V. chybí: v vlastní víře. k A II: konečně.
Strana 220
220 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. myslnost náše jest, živnosti svéa řemesly a obchody dobývati rozličnými jednostajně svéb nouzi“ i hladu i smrti sed bránícee. Tak duchovní náš úmysl má býti společný, abychom svými pracemi v přikázaních zákona konečného, věčného, jednostajného života hledali a smrti věčné nuzně se ohájilis. A protož z té jedné vuole oddělujemeh se od kněží a od kostelův, jenž nás poplatky, desátky, ofěrami, žebrotami na kostely, na monstrancí, na kalichy, na vornátych, na zvony a na vosky na našich statcích i na živnostech ujímají a trápí, a též hodně zamítáme postyk, svátky, svátostil, neděle, poněvadž proti konečnému pravému již na- šemu oumyslum mrtvé a mdlén na tělu“ činí násP, jakož z téží příčinys mdlecí bělnej, nesytaj, podstatnej! chléb oltářní“ v silnější proměňujem režnej a prostě všickniv jiní nálezkové lidští hmotní mrtví nás v duchovní víře naší živé, jakož písmo dí: Litera zabíjíva! Tenť veď semaa konečný úmysl, jejžbb máme, odtrženie od šelmy papeže jec kněžstva jeho a jich obyčejův. K podstatným a duchovním věcem spojujem se a zbor nášdd spojuje nás v tutoce jednotu zboru našeho" a z smrti v život nás přenáší, jakož psáno jestg«, že duch obživujeß, kdyžh to z víry slyšíme a čteme čtení svaté a zákon achch svátost sedmeru s ná- boženstvím přijímámel a věříc v pravé pravdě v nich býti spasení náše, od kněží pakli však našich samých dobrýchkk, jenž ženy s dětmi majíc, řádněll rukama svýma dělajícmm a s vámi se bez pajchynn teple, milo- váním 0 horúcímpp milujíc“ podlé podobenství ztopeného zboru hmotného našeho; pro kterúžto lásku trpíme křivdy, hanění, pikhartování, lúpeže, chtiecess ji zachovati jako pro teploťt zahřívající“u kamna v jistbě trpíme, učedění, zahoření, smrad i dymnaté, plačtivé v uoči čpěnívy, neb praj láska sama vše trpí a snáší bez pomsty, nepopravuje, nepřísahá, nepanuje, nesoudí anivy v trhu oklamávázz, nezahálé, nešperkuje se, není pyšná, a AII: sobě. bVAII chybí. c VAII následuje: se. d VAII chybí. e A II: brániti. f AII: v přikázaní. g AII: obhajovali. h A II: oddělujem. ch AII: na archy. i VAII chybí: zvony a na. j A II: utrhají. k V AII ná- sleduje: olej. 1 V AII chybí: svátosti. m AII: úmyslu našemu. n AII: mrtvy a mdly. o AII: těle. P AII: nás činí. rAII: té. s VAII následuje: miličcí bratří hmotný. t A II: posvátný. u V A II následuje: oběti. v A II: všichni. x V AII chybí. y A II: jakožto psáno, že litera zabíjí. z V originále: teď. aa AXI vedl. bb A II: jenž. ce A II: a. dd V A II chybí: spojujem se a zbor náš. ee V AI chybí. ff A II: tohoto. gg AII: jest psáno. hh A II: kdož. chch VAII chybí. li AII: přijímajíc. ji V AII chybí. kk V AII: dobrých samých. HAII. jenž děti ženy řádné majíc. mm AII: děláme. nn AII: pychu. oo A II: lásky milováním. pp A II: horlivým, rr V A II chybl. Následuje: zahříváme. ss AII: chtíc. tt V.: tepla. uu A II: zahřivajíce. vy AII: šťpění. xx V AII následuje: nesváří se. vy V A II chybí: nepanuje, nesoudí, ani. zz V A II: neoklamává. a 2 Kor. 3, 6. ß 2 Kor. 3, 6
220 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. myslnost náše jest, živnosti svéa řemesly a obchody dobývati rozličnými jednostajně svéb nouzi“ i hladu i smrti sed bránícee. Tak duchovní náš úmysl má býti společný, abychom svými pracemi v přikázaních zákona konečného, věčného, jednostajného života hledali a smrti věčné nuzně se ohájilis. A protož z té jedné vuole oddělujemeh se od kněží a od kostelův, jenž nás poplatky, desátky, ofěrami, žebrotami na kostely, na monstrancí, na kalichy, na vornátych, na zvony a na vosky na našich statcích i na živnostech ujímají a trápí, a též hodně zamítáme postyk, svátky, svátostil, neděle, poněvadž proti konečnému pravému již na- šemu oumyslum mrtvé a mdlén na tělu“ činí násP, jakož z téží příčinys mdlecí bělnej, nesytaj, podstatnej! chléb oltářní“ v silnější proměňujem režnej a prostě všickniv jiní nálezkové lidští hmotní mrtví nás v duchovní víře naší živé, jakož písmo dí: Litera zabíjíva! Tenť veď semaa konečný úmysl, jejžbb máme, odtrženie od šelmy papeže jec kněžstva jeho a jich obyčejův. K podstatným a duchovním věcem spojujem se a zbor nášdd spojuje nás v tutoce jednotu zboru našeho" a z smrti v život nás přenáší, jakož psáno jestg«, že duch obživujeß, kdyžh to z víry slyšíme a čteme čtení svaté a zákon achch svátost sedmeru s ná- boženstvím přijímámel a věříc v pravé pravdě v nich býti spasení náše, od kněží pakli však našich samých dobrýchkk, jenž ženy s dětmi majíc, řádněll rukama svýma dělajícmm a s vámi se bez pajchynn teple, milo- váním 0 horúcímpp milujíc“ podlé podobenství ztopeného zboru hmotného našeho; pro kterúžto lásku trpíme křivdy, hanění, pikhartování, lúpeže, chtiecess ji zachovati jako pro teploťt zahřívající“u kamna v jistbě trpíme, učedění, zahoření, smrad i dymnaté, plačtivé v uoči čpěnívy, neb praj láska sama vše trpí a snáší bez pomsty, nepopravuje, nepřísahá, nepanuje, nesoudí anivy v trhu oklamávázz, nezahálé, nešperkuje se, není pyšná, a AII: sobě. bVAII chybí. c VAII následuje: se. d VAII chybí. e A II: brániti. f AII: v přikázaní. g AII: obhajovali. h A II: oddělujem. ch AII: na archy. i VAII chybí: zvony a na. j A II: utrhají. k V AII ná- sleduje: olej. 1 V AII chybí: svátosti. m AII: úmyslu našemu. n AII: mrtvy a mdly. o AII: těle. P AII: nás činí. rAII: té. s VAII následuje: miličcí bratří hmotný. t A II: posvátný. u V A II následuje: oběti. v A II: všichni. x V AII chybí. y A II: jakožto psáno, že litera zabíjí. z V originále: teď. aa AXI vedl. bb A II: jenž. ce A II: a. dd V A II chybí: spojujem se a zbor náš. ee V AI chybí. ff A II: tohoto. gg AII: jest psáno. hh A II: kdož. chch VAII chybí. li AII: přijímajíc. ji V AII chybí. kk V AII: dobrých samých. HAII. jenž děti ženy řádné majíc. mm AII: děláme. nn AII: pychu. oo A II: lásky milováním. pp A II: horlivým, rr V A II chybl. Následuje: zahříváme. ss AII: chtíc. tt V.: tepla. uu A II: zahřivajíce. vy AII: šťpění. xx V AII následuje: nesváří se. vy V A II chybí: nepanuje, nesoudí, ani. zz V A II: neoklamává. a 2 Kor. 3, 6. ß 2 Kor. 3, 6
Strana 221
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 221 cti ani erbu žádostiváa. Nebo jako dajm ze vší jistby“ ke dveřům a k voknůmb se valí, tak na nás pro vásť všecka haněníd se chajlí, f. 202b aže v pravdě řéci muožeme s prvotní cerkví: Kdo z vás trpí, abychom s ním netrpěli? A protož vys, zboře milý, v tomto vám svrchu otevře- nýmh smyslu se spojujíc vespolek se milujtech a nás, kteříl pro vás tolik trpíme, zachovajtel! Vašehoť nežádáme, nežk dáte-li co, tíml ne- pohrdáme ani zamítámem; nejsmeť jako ofěrní kněží a desátkoví“ jiní. Slušné-li jest? pak dveře opravovati, aby se držalo teplos v jistbět, tak vyu, chcete-li déle teplo lásky a milosti duchovních v sobě zacho- vativ, nás šetřte! Grunt také svrchu pravený, aby vás snésti mohl dlúho*, ouroky a robotami ochotně štemflujte, střechy též svrchu pravené poctami a dary a poctivostmi přitvrzujteY, ač chceme závětí dlúhéž bez zetlení požitiaa a do věčného spasení sebb bez oborucc dostati. Vyslyševdá to zbor vzdechl jest srdečně a řka: Ba pravú pravdu pravíš, zlatými ústy mluvíšce. Ó přeblaze tégg mateři ahh naprostochch žell anděl z tebe mluví bez kněhii a potmě! Ó, by to cérkevkk šatanoval slyšelamm slepá, co se vám zdá? To až potud o té lži smyšlené první. “ Odpovědnu: Psání toto smyšlené jest a není pravé, by od kněze Michala bylo kázáno, v němž dotýče smyslu duchovního zboru (avšak tělesně potupně), z čeho se skládá, na jakém gruntu (se)0 staví, spojuje, co za grunt i za střechu, které sou dveře domu a proč se oddělení od římské církve činí a čím mají dvéře a střechy na- praveny býti etc. a v čem jednomyslnost i život věčný. A jakžkoli není pravé, ale na potupu smyšlené, však podobnější jest i ten dům neb zbor křivě smyšlený k zboru, než kostel z kamení a a AII: z jizby ze vší. b AII: k oknám. c A II: pro vás na nás. d AII: pohanění. e AII: až i. f AII: církvi. Následuje: jíž sme následovníci. Bezpraví trpíme. g Ve V.: my. h AII: oznámeném. ch V.: milujíc. 1 A II: kteříž. i AII: nejvíc. k VAII chybí. IV AII chybí. m V A II chybí: ani zamítáme. n AII: oferní. oAII: a desátkoví kněži. P A II: sluší-liť. r A II: dveří. s AII: se teplo drželo; následuje: déle. t AII: v jizbě. u V AII chybí. v A II: zachovati v sobě. X A II: mohl dlouho snésti. y A II: přitrušujte. z AII: dlouhého. aa AII: užiti. bb AII: se spasení. ce A II: obora. dd A II: uslyšav. ee V AII chybl. If V AII: přeblaze; chybí: ó. gg AII: tej. hh V AII chybí. chch A II: prostě. l VAII chybí. ji V AII: knih. kk V A II chybí: místo toho: také ta. u A II: šatanová. mm A II: uslyšela. nn Nadpis tento jest psán tučně. oo V originále: a. a Narážka na 1 Kor. 13, 4.—8. Narážka na Sk. 5, 41.
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 221 cti ani erbu žádostiváa. Nebo jako dajm ze vší jistby“ ke dveřům a k voknůmb se valí, tak na nás pro vásť všecka haněníd se chajlí, f. 202b aže v pravdě řéci muožeme s prvotní cerkví: Kdo z vás trpí, abychom s ním netrpěli? A protož vys, zboře milý, v tomto vám svrchu otevře- nýmh smyslu se spojujíc vespolek se milujtech a nás, kteříl pro vás tolik trpíme, zachovajtel! Vašehoť nežádáme, nežk dáte-li co, tíml ne- pohrdáme ani zamítámem; nejsmeť jako ofěrní kněží a desátkoví“ jiní. Slušné-li jest? pak dveře opravovati, aby se držalo teplos v jistbět, tak vyu, chcete-li déle teplo lásky a milosti duchovních v sobě zacho- vativ, nás šetřte! Grunt také svrchu pravený, aby vás snésti mohl dlúho*, ouroky a robotami ochotně štemflujte, střechy též svrchu pravené poctami a dary a poctivostmi přitvrzujteY, ač chceme závětí dlúhéž bez zetlení požitiaa a do věčného spasení sebb bez oborucc dostati. Vyslyševdá to zbor vzdechl jest srdečně a řka: Ba pravú pravdu pravíš, zlatými ústy mluvíšce. Ó přeblaze tégg mateři ahh naprostochch žell anděl z tebe mluví bez kněhii a potmě! Ó, by to cérkevkk šatanoval slyšelamm slepá, co se vám zdá? To až potud o té lži smyšlené první. “ Odpovědnu: Psání toto smyšlené jest a není pravé, by od kněze Michala bylo kázáno, v němž dotýče smyslu duchovního zboru (avšak tělesně potupně), z čeho se skládá, na jakém gruntu (se)0 staví, spojuje, co za grunt i za střechu, které sou dveře domu a proč se oddělení od římské církve činí a čím mají dvéře a střechy na- praveny býti etc. a v čem jednomyslnost i život věčný. A jakžkoli není pravé, ale na potupu smyšlené, však podobnější jest i ten dům neb zbor křivě smyšlený k zboru, než kostel z kamení a a AII: z jizby ze vší. b AII: k oknám. c A II: pro vás na nás. d AII: pohanění. e AII: až i. f AII: církvi. Následuje: jíž sme následovníci. Bezpraví trpíme. g Ve V.: my. h AII: oznámeném. ch V.: milujíc. 1 A II: kteříž. i AII: nejvíc. k VAII chybí. IV AII chybí. m V A II chybí: ani zamítáme. n AII: oferní. oAII: a desátkoví kněži. P A II: sluší-liť. r A II: dveří. s AII: se teplo drželo; následuje: déle. t AII: v jizbě. u V AII chybí. v A II: zachovati v sobě. X A II: mohl dlouho snésti. y A II: přitrušujte. z AII: dlouhého. aa AII: užiti. bb AII: se spasení. ce A II: obora. dd A II: uslyšav. ee V AII chybl. If V AII: přeblaze; chybí: ó. gg AII: tej. hh V AII chybí. chch A II: prostě. l VAII chybí. ji V AII: knih. kk V A II chybí: místo toho: také ta. u A II: šatanová. mm A II: uslyšela. nn Nadpis tento jest psán tučně. oo V originále: a. a Narážka na 1 Kor. 13, 4.—8. Narážka na Sk. 5, 41.
Strana 222
222 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. f. 203a z dříví ustavený etc. A poněvádž tento kněz nestydí se smyšlení svého a složení na bratří klamavého a potupného psáti, sluší tehdy pravdou odpor učiniti, knězem Michalem i jinými kazateli věrnými podlé písem svatých kázaním o zboru: A/ nejprv že to jméno zbor neb kostel neb církev vše jedno jest. Zbor pak jest ne od zboření, jakož on falešně vykládá, ale od shromáždění. A též to slovo slovanské kostel neb církev na dvé se beře: Jedno za místo a za příbytek lidu k shromáždění, a tím obyčejem domové a pří- bytkové oddáváni byli neb znovu staveni a oddáváni k tomu shromáždění i k těm věcem, pro něž se shromáždění díti mělo a jakož kdy shromáždění i ty věci, pro něž shromáždění takéž i místa i příbytci sou; jsou-li svatí i věci svaté a Bohu milé a vzácné, tehdy lid s těmi věcmi činí místo svaté; pakli lid prokletý a zlořečený i nepravý i s kněžími zlými a bludnými a s věcmi posvátnými poškvrněnými, i místo prokleté učiněno bývá. Důvod svrchu položen při chrámu v Jeruzalémě neb při arše v Silo. A bude-li lid i s kněžími nepravý, tehdy žádné věci posvátné, by v sobě nejsvětější byly, neučiní ni lidu, ni místa, ni příbytku svatého; důvod z Aggea proroka, k němuž Bůh dí: Otěž se kněží, když by člověk vzal maso svaté v podolek svůj a dotekl by se svrchkem jeho chleba neb vaření neb vína neb oleje neb všeliké krmě, zdali posvěceno bude? I odpověděvše kněží řekli sou: Nic. I řekl Aggeus: Dotkne-li se poškvrněný na duši z těch ze všech věcí, zdali bude poškvrněno? I odpověděli a řekli kněží: Po- škvrněno bude. I řekl Aggeus: Tak lid tento a tak národ tento před tváří mou, dí pán Bůh, a tak všeliké dílo rukou jich i všecky věci, kteréž by koli obětovali, poškvrněny budou.« A pán B(ůh) pro nepravosti lidu chrám zrušil a zbořil i osudí i archu zavedl s lidem. Druhé, zbor neb kostel neb církev béře se za shromáždění lidské, jedno za zlé, jakož dí: V nenávisti sem měl zbor nemi- lostivých? a opět: Nepraví sou zborové vášir — a ten zbor jest diáblův, počet všech zatracencův z sluh i z obecného lidu, v nevěře i pod vyznáním víry, v bludu a v nepravosti zůstávající dokonce; zbor pak boží na dvé se béře, jakož dí: Proč tě vyvedli, zbor boží, na poušť?9 jedno za shromáždění samo všech zvolených, předešlých, nynějších i budoucích/ (a ten počet i jména sám Bůh f. 203b a V originále: kázanu. a Ag. 2, 12.—16. P Ž. 26, 5. 7 Iz. 1, 13. ô 4. M. 20, 4. Srov. f. 194a (str. 204).
222 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. f. 203a z dříví ustavený etc. A poněvádž tento kněz nestydí se smyšlení svého a složení na bratří klamavého a potupného psáti, sluší tehdy pravdou odpor učiniti, knězem Michalem i jinými kazateli věrnými podlé písem svatých kázaním o zboru: A/ nejprv že to jméno zbor neb kostel neb církev vše jedno jest. Zbor pak jest ne od zboření, jakož on falešně vykládá, ale od shromáždění. A též to slovo slovanské kostel neb církev na dvé se beře: Jedno za místo a za příbytek lidu k shromáždění, a tím obyčejem domové a pří- bytkové oddáváni byli neb znovu staveni a oddáváni k tomu shromáždění i k těm věcem, pro něž se shromáždění díti mělo a jakož kdy shromáždění i ty věci, pro něž shromáždění takéž i místa i příbytci sou; jsou-li svatí i věci svaté a Bohu milé a vzácné, tehdy lid s těmi věcmi činí místo svaté; pakli lid prokletý a zlořečený i nepravý i s kněžími zlými a bludnými a s věcmi posvátnými poškvrněnými, i místo prokleté učiněno bývá. Důvod svrchu položen při chrámu v Jeruzalémě neb při arše v Silo. A bude-li lid i s kněžími nepravý, tehdy žádné věci posvátné, by v sobě nejsvětější byly, neučiní ni lidu, ni místa, ni příbytku svatého; důvod z Aggea proroka, k němuž Bůh dí: Otěž se kněží, když by člověk vzal maso svaté v podolek svůj a dotekl by se svrchkem jeho chleba neb vaření neb vína neb oleje neb všeliké krmě, zdali posvěceno bude? I odpověděvše kněží řekli sou: Nic. I řekl Aggeus: Dotkne-li se poškvrněný na duši z těch ze všech věcí, zdali bude poškvrněno? I odpověděli a řekli kněží: Po- škvrněno bude. I řekl Aggeus: Tak lid tento a tak národ tento před tváří mou, dí pán Bůh, a tak všeliké dílo rukou jich i všecky věci, kteréž by koli obětovali, poškvrněny budou.« A pán B(ůh) pro nepravosti lidu chrám zrušil a zbořil i osudí i archu zavedl s lidem. Druhé, zbor neb kostel neb církev béře se za shromáždění lidské, jedno za zlé, jakož dí: V nenávisti sem měl zbor nemi- lostivých? a opět: Nepraví sou zborové vášir — a ten zbor jest diáblův, počet všech zatracencův z sluh i z obecného lidu, v nevěře i pod vyznáním víry, v bludu a v nepravosti zůstávající dokonce; zbor pak boží na dvé se béře, jakož dí: Proč tě vyvedli, zbor boží, na poušť?9 jedno za shromáždění samo všech zvolených, předešlých, nynějších i budoucích/ (a ten počet i jména sám Bůh f. 203b a V originále: kázanu. a Ag. 2, 12.—16. P Ž. 26, 5. 7 Iz. 1, 13. ô 4. M. 20, 4. Srov. f. 194a (str. 204).
Strana 223
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 223 zná a jest vlastně zbor boží neb církev svatá a o té vyznání jest vlastní víry: Věřím svatou církev obecnou« a svatý Pavel nazývá ji sloupem a utvrzením pravdyß a že ji Kristus miloval a vydal se za ni, aby jí potvrdil a vydal sobě slavnou církevr a ta má na věky s Kristem kralovati, a kdož pravdou i počtem v té nebude, nebude spasen, nebo kromě pravdy její není spasení a pán Kristus, té církve chot, dveřmi, cestou i pravdou i životem jest), druhé, zbor boží béře se za shromáždění všeho křesťanstva k víře obecné, křesťanské (a o tom dí: A shromáždili sou slouhy všechny, kteréž- koli našli, zlé i dobré, i naplněna jest svatba hodujících?), a ta církev přirovnána jest vrši vpuštěné v moře, shromažďujíci ze všelikého pokolení rybíhos. A ta církev dělí se na rozličnost ná- ramnou jednot, zborův, rozličnost pod vyznáním víry v pravdě neb bez pravdy dobrých i zlých. A toho shromáždění obecného křesťanstva žádný člověk za hlavu není, ale sám Kristus pán hlava jest její, jakož apoštol často svědčí, a některý kostel na světě zdělán býti můž, by mohl v sobě zdržeti, neb dí: Od východu až na západ slavné jméno Páně a na všelikém místě panování jeho. Chval duše má Pánan. A ten zbor shromažďuje se ze všech národův, jazykův, pokolení, stavův, řádův, povah etc. (a o tom jinde s rozdíly šíře i s důvody písem)1. A z toho znej, že za grunt kladou církve svaté zvlášť zvolených k spasení, jenž sou v menším nebo větším shromáždění, ne ten, jako ty klamavě pravíš je klásti: pány, ale Kristus, pravý Bůh, jednobytný s Otcem i s Duchem Svatým a pravý člověk v jedné osobě a víra, láska i naděje, a na tom základu stavějí se všichni zvolení boží počnouc od prvního prorokův a apoštolův i všech zvolených až do posledního, na němž bude zde konec vzdělání strany služebných věcí, zdělání nejprv sluh v původu a podlé řádu vyšších a nižších a podlé rozličného obdarovaní většího neb menšího a na nich lid jako oni/ na Kristu podlé řádu; a ten smysl o základu i o vzdě- lání vede svatý Petr i Pavel8 i svatý Jan v Zjevení« dotýče. A toho domu poslové Kristovi měli by býti slouhy sami vzdělávajíce se na nejsvětějším uhelním kameni, jiné měli by v totéž vzdělávati; a spojení toho domu neb zboru živého v Kristu jest Duch Svatý, dary svými oudy spojuje po všech kloubích přisluhování a f. 203e a Apoštolské vyznání víry. 1 Tim. 3, 15. r Parafráze Ef. 5, 25. 27. ô Mat. 22, 10. a Mat. 13, 47. ( Ž. 113, 3. 7 Ž. 103, 22. 8 1 Petr 2, 5. 6. 7. Řím. 9, 3. z 1 Petr 2, 5.—7, Řím. 9, 33, Zj. 21, 19. x Narážka na 1 Petr 2, 7. Lukáš zde míní asi svůj spis „O puovodu cierkve svaté“.
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 223 zná a jest vlastně zbor boží neb církev svatá a o té vyznání jest vlastní víry: Věřím svatou církev obecnou« a svatý Pavel nazývá ji sloupem a utvrzením pravdyß a že ji Kristus miloval a vydal se za ni, aby jí potvrdil a vydal sobě slavnou církevr a ta má na věky s Kristem kralovati, a kdož pravdou i počtem v té nebude, nebude spasen, nebo kromě pravdy její není spasení a pán Kristus, té církve chot, dveřmi, cestou i pravdou i životem jest), druhé, zbor boží béře se za shromáždění všeho křesťanstva k víře obecné, křesťanské (a o tom dí: A shromáždili sou slouhy všechny, kteréž- koli našli, zlé i dobré, i naplněna jest svatba hodujících?), a ta církev přirovnána jest vrši vpuštěné v moře, shromažďujíci ze všelikého pokolení rybíhos. A ta církev dělí se na rozličnost ná- ramnou jednot, zborův, rozličnost pod vyznáním víry v pravdě neb bez pravdy dobrých i zlých. A toho shromáždění obecného křesťanstva žádný člověk za hlavu není, ale sám Kristus pán hlava jest její, jakož apoštol často svědčí, a některý kostel na světě zdělán býti můž, by mohl v sobě zdržeti, neb dí: Od východu až na západ slavné jméno Páně a na všelikém místě panování jeho. Chval duše má Pánan. A ten zbor shromažďuje se ze všech národův, jazykův, pokolení, stavův, řádův, povah etc. (a o tom jinde s rozdíly šíře i s důvody písem)1. A z toho znej, že za grunt kladou církve svaté zvlášť zvolených k spasení, jenž sou v menším nebo větším shromáždění, ne ten, jako ty klamavě pravíš je klásti: pány, ale Kristus, pravý Bůh, jednobytný s Otcem i s Duchem Svatým a pravý člověk v jedné osobě a víra, láska i naděje, a na tom základu stavějí se všichni zvolení boží počnouc od prvního prorokův a apoštolův i všech zvolených až do posledního, na němž bude zde konec vzdělání strany služebných věcí, zdělání nejprv sluh v původu a podlé řádu vyšších a nižších a podlé rozličného obdarovaní většího neb menšího a na nich lid jako oni/ na Kristu podlé řádu; a ten smysl o základu i o vzdě- lání vede svatý Petr i Pavel8 i svatý Jan v Zjevení« dotýče. A toho domu poslové Kristovi měli by býti slouhy sami vzdělávajíce se na nejsvětějším uhelním kameni, jiné měli by v totéž vzdělávati; a spojení toho domu neb zboru živého v Kristu jest Duch Svatý, dary svými oudy spojuje po všech kloubích přisluhování a f. 203e a Apoštolské vyznání víry. 1 Tim. 3, 15. r Parafráze Ef. 5, 25. 27. ô Mat. 22, 10. a Mat. 13, 47. ( Ž. 113, 3. 7 Ž. 103, 22. 8 1 Petr 2, 5. 6. 7. Řím. 9, 3. z 1 Petr 2, 5.—7, Řím. 9, 33, Zj. 21, 19. x Narážka na 1 Petr 2, 7. Lukáš zde míní asi svůj spis „O puovodu cierkve svaté“.
Strana 224
224 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. f. 203" a svazuje v pospolnosti menší nebo větší řádem, jakž o tom mnohá písma sou. Místo pak nejvyšší měli by v zboru strany služebnosti býti služebníci k službě oddaní, jakož Pán o sobě ku příkladu dí: Kdo jest nejmenší v království božím, větší jest jehou místo strany řádu, nejvyšší jest těch, jenž původ sou sluh, jakož dí: A on dal nejprv apoštolyß etc., a podlé řádu níž a níž, jakož S. Petr i Pavelr oznamují to vzdělání služebné církve těla duchovního Kristova. Strany pak lidu obecného místo nejnižší jest znovu obrácených neb kajících a o tom v podobenství dí Pán: Když pozván budeš na hody, nesedej na prvním místě, ale na nejposlednějším, neb všeliký, kdož se níží, bude povýšen, a kdož se výší, ponížen bude); vyšší místo jest povolaných k požívaní svědomí dobrého v Kristu a k požívaní naděje, jakož dí: Příteli, vstupiž výšes, nejvyšší místo jest setrvání v trpělivosti a v pravdě k věčnému životul; a to sou kože hovádek zbarvené umrlých, příkrov stanu božího. Služebné pak dvéře zboru církve svaté jsou týž Kristus v poselství slova a svědectví svého a poslové služební jeho a Duch Svatý vrátným, v lidu věrném srdce i smysl odvíraje a v sluhách služebně rozeznávaní dávaje, konec shromáždění tohoto jest pán Bůh a věčný život, střecha stanu tohoto p(án) B(ůh) prvotně se vší ochranou svou, jakož dí David: Ty jsi outočiště mé, Bůh můj; a opět: Ty jsi přijímač můjn a: Učiněn si mi v místo útočištné, aby mne spasil“, při kteréžto církvi Jezu Kristově, jakož se sami a své shromáž dění nemáme ani držíme ani vyznáváme za obecné, ale za částku, tak ani spasení, ani pravdy všeliké k spasení potřebné zavíráme při sobě, než pokudž nejvíc uptati se můžem, pravdy vší církve svaté následujem, abychom byli v ní a s ní jedno, aniž žádné pravdy její sobě vědomé nepotupujem, ale milujem, následujem a pro nic jiného s jednotami nám známými spolu v řádu pospolnosti nejsme, než pro odporné věci základným i služebným pravdám víry jejím k spasení potřebným, ač mnohým p(án) B(ůh) nevědomí odpustí a spasí, však my znajíce, že pán B(ůh) tomu nechce, kdybychom toho odporného pravdě následovali, nebyli bychom spaseni, protož a Mat. 11, 11. 81 Kor. 12, 28. r 1 Petr 2, 5; 1 Kor. 12, 28 a násl. č Luk. 14, 8.—11. s Luk. 14, 10. ( Ž. 91, 2. 7 Ž. 18, 3. § Ž. 9, 10. Zde bratr Lukáš se dotýká trojího druhu věřících bratrských, kteří se lišili podle stupňů své křesťanské dokonalosti. Více o tom viz BIDLO, Jednota bratrská v prvním vyhnanství, část I., str. 84—85.
224 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. f. 203" a svazuje v pospolnosti menší nebo větší řádem, jakž o tom mnohá písma sou. Místo pak nejvyšší měli by v zboru strany služebnosti býti služebníci k službě oddaní, jakož Pán o sobě ku příkladu dí: Kdo jest nejmenší v království božím, větší jest jehou místo strany řádu, nejvyšší jest těch, jenž původ sou sluh, jakož dí: A on dal nejprv apoštolyß etc., a podlé řádu níž a níž, jakož S. Petr i Pavelr oznamují to vzdělání služebné církve těla duchovního Kristova. Strany pak lidu obecného místo nejnižší jest znovu obrácených neb kajících a o tom v podobenství dí Pán: Když pozván budeš na hody, nesedej na prvním místě, ale na nejposlednějším, neb všeliký, kdož se níží, bude povýšen, a kdož se výší, ponížen bude); vyšší místo jest povolaných k požívaní svědomí dobrého v Kristu a k požívaní naděje, jakož dí: Příteli, vstupiž výšes, nejvyšší místo jest setrvání v trpělivosti a v pravdě k věčnému životul; a to sou kože hovádek zbarvené umrlých, příkrov stanu božího. Služebné pak dvéře zboru církve svaté jsou týž Kristus v poselství slova a svědectví svého a poslové služební jeho a Duch Svatý vrátným, v lidu věrném srdce i smysl odvíraje a v sluhách služebně rozeznávaní dávaje, konec shromáždění tohoto jest pán Bůh a věčný život, střecha stanu tohoto p(án) B(ůh) prvotně se vší ochranou svou, jakož dí David: Ty jsi outočiště mé, Bůh můj; a opět: Ty jsi přijímač můjn a: Učiněn si mi v místo útočištné, aby mne spasil“, při kteréžto církvi Jezu Kristově, jakož se sami a své shromáž dění nemáme ani držíme ani vyznáváme za obecné, ale za částku, tak ani spasení, ani pravdy všeliké k spasení potřebné zavíráme při sobě, než pokudž nejvíc uptati se můžem, pravdy vší církve svaté následujem, abychom byli v ní a s ní jedno, aniž žádné pravdy její sobě vědomé nepotupujem, ale milujem, následujem a pro nic jiného s jednotami nám známými spolu v řádu pospolnosti nejsme, než pro odporné věci základným i služebným pravdám víry jejím k spasení potřebným, ač mnohým p(án) B(ůh) nevědomí odpustí a spasí, však my znajíce, že pán B(ůh) tomu nechce, kdybychom toho odporného pravdě následovali, nebyli bychom spaseni, protož a Mat. 11, 11. 81 Kor. 12, 28. r 1 Petr 2, 5; 1 Kor. 12, 28 a násl. č Luk. 14, 8.—11. s Luk. 14, 10. ( Ž. 91, 2. 7 Ž. 18, 3. § Ž. 9, 10. Zde bratr Lukáš se dotýká trojího druhu věřících bratrských, kteří se lišili podle stupňů své křesťanské dokonalosti. Více o tom viz BIDLO, Jednota bratrská v prvním vyhnanství, část I., str. 84—85.
Strana 225
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 225 v pravdě víry obecné křesťanské věříme spolu s ní v jednotě v Kristu býti v obcování svatých věcí.“ Totoť smyšlení jest bratrské podlé míry víry písem svatých o zboru živém i o gruntu i o stavení i o dveřích i o spojení i o střeše i o jednomyslnosti, o konci etc., a ne ono posměšné a porouhavé. A též i o příčinách oddělení ne tak, jako on píše, by postův, svátkův, nedělí etc. pro zemdlení tělesné neb pro lakomství, pro újmu živnosti neostříhali (neb všeho ostříháme skutečně upřímým úmyslem, pokudž nejblíž můžem svědomí dobré zachovati, jakožto mnohému lidu, jenž zná, známo jest), a aniž chléb posvátný těla božího kdy byl obrácen v režný; aniž té pravdy užíváme k sytosti tělesné, ale k konci pánem Kristem vydanému, svátostmi v pravdě jich čisté nepohrdáme, ale v jednotě své toliko jich požíváme a od jiných nepožíváme, ne pýchou ani z pohrdání neb z potupy ani pro samu zlost života zlého lidu neb kněží, ale proto, že jimi k jinému se konci slouží, než má býti, a při nich se požívá mnohých zámyslův a ustavení proti pravdě přikázaní i zápovědem, kdež my znajíc to nemohli bychom svědomí dobrého míti. Protož abychom jich požívali v pravdě nám vědomé, obzvláštně jich v své Jednotě požíváme od kněží a v nich spasení ne bytně jako vy, ale slu- žebně zakládáme a s vymín-kou. A co se tkne kněží, to za dobré máme, aby kněží mezi námi v stavu panenském neb vdovském řízeni byli, jakož se řídí. A podlé zákona božího neodpírám2, ač nevím, by který z manželův byl, a by i byl zřízen a měl povahy od apoštola vypsané, nepohrdali bychme jím. A také známo, že zlých nekajících netrpíme mezi sebou v požívaní kněžství; a že kněží, kteříž mohou a umějí, dělají rukama svýma; i to za dobré máme k výstraze lhostajného, prázdného, sodomského života. A což víc tu psáno, rouhaní i posměchy sluší pominouti a Bohu poručiti jako klamy zjevné na potupu vymyšlené, mezi nimižto i ten klam vymyšlený jest, by kněz Michal byl původ zboru Jednoty bratrství; ale původ jest napřed pán Bůh a pravda spasení. Než to pravé, že on jsa kněz a zvolen jsa od kněží i lidu na biskupství a po- tvrzen jsa od jiných potvrdil zvolených na kněžství i na biskupství, neb to za první církve bylo jednostajně dáváno a sloul jeden a týž i biskup i kněz i starší, jenž nyní slove kněz. Toť se půjčuje, žeť on původ řádu kněžského mezi bratřími jest; a že to státi můž v pravdě, zvlášť v nuzné potřebě, toho důvodové i průvodové f. 2042 K těmto vývodům bratra Lukáše srov. Akty I, str. 35, pozn. 2. Dlužno rozuměti zajisté: aby i ženatý byl za kněze zřízen. 15
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 225 v pravdě víry obecné křesťanské věříme spolu s ní v jednotě v Kristu býti v obcování svatých věcí.“ Totoť smyšlení jest bratrské podlé míry víry písem svatých o zboru živém i o gruntu i o stavení i o dveřích i o spojení i o střeše i o jednomyslnosti, o konci etc., a ne ono posměšné a porouhavé. A též i o příčinách oddělení ne tak, jako on píše, by postův, svátkův, nedělí etc. pro zemdlení tělesné neb pro lakomství, pro újmu živnosti neostříhali (neb všeho ostříháme skutečně upřímým úmyslem, pokudž nejblíž můžem svědomí dobré zachovati, jakožto mnohému lidu, jenž zná, známo jest), a aniž chléb posvátný těla božího kdy byl obrácen v režný; aniž té pravdy užíváme k sytosti tělesné, ale k konci pánem Kristem vydanému, svátostmi v pravdě jich čisté nepohrdáme, ale v jednotě své toliko jich požíváme a od jiných nepožíváme, ne pýchou ani z pohrdání neb z potupy ani pro samu zlost života zlého lidu neb kněží, ale proto, že jimi k jinému se konci slouží, než má býti, a při nich se požívá mnohých zámyslův a ustavení proti pravdě přikázaní i zápovědem, kdež my znajíc to nemohli bychom svědomí dobrého míti. Protož abychom jich požívali v pravdě nám vědomé, obzvláštně jich v své Jednotě požíváme od kněží a v nich spasení ne bytně jako vy, ale slu- žebně zakládáme a s vymín-kou. A co se tkne kněží, to za dobré máme, aby kněží mezi námi v stavu panenském neb vdovském řízeni byli, jakož se řídí. A podlé zákona božího neodpírám2, ač nevím, by který z manželův byl, a by i byl zřízen a měl povahy od apoštola vypsané, nepohrdali bychme jím. A také známo, že zlých nekajících netrpíme mezi sebou v požívaní kněžství; a že kněží, kteříž mohou a umějí, dělají rukama svýma; i to za dobré máme k výstraze lhostajného, prázdného, sodomského života. A což víc tu psáno, rouhaní i posměchy sluší pominouti a Bohu poručiti jako klamy zjevné na potupu vymyšlené, mezi nimižto i ten klam vymyšlený jest, by kněz Michal byl původ zboru Jednoty bratrství; ale původ jest napřed pán Bůh a pravda spasení. Než to pravé, že on jsa kněz a zvolen jsa od kněží i lidu na biskupství a po- tvrzen jsa od jiných potvrdil zvolených na kněžství i na biskupství, neb to za první církve bylo jednostajně dáváno a sloul jeden a týž i biskup i kněz i starší, jenž nyní slove kněz. Toť se půjčuje, žeť on původ řádu kněžského mezi bratřími jest; a že to státi můž v pravdě, zvlášť v nuzné potřebě, toho důvodové i průvodové f. 2042 K těmto vývodům bratra Lukáše srov. Akty I, str. 35, pozn. 2. Dlužno rozuměti zajisté: aby i ženatý byl za kněze zřízen. 15
Strana 226
226 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. jinde jsou a nade vše, že tomu pán B(ůh) chtěl, důvod největší po pravděa a po prospěchu v ní v lidu, v té pravdě, pro niž původ i řád jest, i služebnosti soul. To se jest krátce dotklo, aby ústa nemoudrých zacpána byla klamavá a potupná a věrní aby znali tuto pravdu, že byla jest a býti v úmysle stále zůstává s pomocí božíb. Píše dálec: „Lorek bakalářd š: f. 204b „Slyšee, bratří, žádostivost a chtivost váši k slyšenie a vida pro- spěch tak znamenitého vzdělání při vás nemohuť se zdržeti, abych potřebných věcí nevoznámil“, a to bez uprošení staršího bratra našeho Michala, jenž jest v ušich vašich vtipně, chyt-ře i8 jadrně řeč svů po- stavil, ten nábožný zbor vystavivh rozličných řemeslch živěj, kterážto řemesla povahu mají vždy kroje a křtalty s formami častokrát mistrně obnovovati a proměňovati nětco ujímajíc a nětco přidávajíc, jakožto na okol na však čas sek vidíl, a to jakýms tichým hovorem učiti nás slyšíme, že tajmž příkladem im v duchovních smyslích a v zboru našem křtaltovně muožem přidávati a totéž“ obnoviti a proměniti' lecos, protož se nám? slušné zdáp, dveřím vašim, připustiti mezi vás nětco nového. Zdá se nám, řku, dopustiti přísahs, soudův, panovánít, zboží, úřadův a krojův, barev, ctí, poklon, poprav a vojny, aby se mohli také mezi násu páni, vladyky, služební ouředníci, konšelé přísežní, rychtáří, biřici i katiy, kupci, hokyně i cechmistři přispojiti a v nášy zbor sez vzdělati, jenž bez těch předpověděných věcí nemohou býti živida, jichžto my silnější máme mdloby a břemenabb néstice vědúced, že je muožeme za bratří a a V originále: průvodě. b Následuje znaménko: e Nadpis tento jest psán tučně. d Podvržené kázání bratra Vavřince Krasonického má v rkpe univ. knihovny pražské (sign. XVII G 13 f. 54a) tento nadpis (červeně psaný): Tento nápis jest před druhým kázaním: Lorek bakalář roraje na čem zbor ten stavie, slyš XXI ka(pitola). e Slovo toto začiná ozdobnou iniciálou. Ve V.: slyšte. f VAII místo: potřebných věcí nevoznámil stojí: nětco nepověděl vám také. g A II: a. h AII: ustaviv. ch AII: řemeslníkův. i V AII chybí. j V AII chybl: na oko. kVAII chybí. 1 AII: vidíme. m V AII chybí. n AII: též; následuje: i též. o A II: proměniti i obnoviti. P AII: slušné zdá nám. r AII: dveřům. s VAII násle- duje: a. tVAII následuje: a. u AII: mezi nás také. v V AII chybí: biřici i kati. X VAII chybí. y AII: zbor náš. z VAII chybí. aa AII: Živi býti nemohou. bb A II: mdloby a břemena máme. ce AII: snesti. dd AII: vidouce. Srov. k tomu list Václava Korandy ml. panu Janu Kostkovi z Postupic r. 1478, kde uvádí se to, co Michal sám při kollokviu bratří s mistry Praž- skými (před sv. Václavem r. 1478) pověděl o tom, jak byl posvěcen za biskupa a jak jiné posvětil, v A II, f. 69a. Srov. pozn. 2 na str. 19.
226 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. jinde jsou a nade vše, že tomu pán B(ůh) chtěl, důvod největší po pravděa a po prospěchu v ní v lidu, v té pravdě, pro niž původ i řád jest, i služebnosti soul. To se jest krátce dotklo, aby ústa nemoudrých zacpána byla klamavá a potupná a věrní aby znali tuto pravdu, že byla jest a býti v úmysle stále zůstává s pomocí božíb. Píše dálec: „Lorek bakalářd š: f. 204b „Slyšee, bratří, žádostivost a chtivost váši k slyšenie a vida pro- spěch tak znamenitého vzdělání při vás nemohuť se zdržeti, abych potřebných věcí nevoznámil“, a to bez uprošení staršího bratra našeho Michala, jenž jest v ušich vašich vtipně, chyt-ře i8 jadrně řeč svů po- stavil, ten nábožný zbor vystavivh rozličných řemeslch živěj, kterážto řemesla povahu mají vždy kroje a křtalty s formami častokrát mistrně obnovovati a proměňovati nětco ujímajíc a nětco přidávajíc, jakožto na okol na však čas sek vidíl, a to jakýms tichým hovorem učiti nás slyšíme, že tajmž příkladem im v duchovních smyslích a v zboru našem křtaltovně muožem přidávati a totéž“ obnoviti a proměniti' lecos, protož se nám? slušné zdáp, dveřím vašim, připustiti mezi vás nětco nového. Zdá se nám, řku, dopustiti přísahs, soudův, panovánít, zboží, úřadův a krojův, barev, ctí, poklon, poprav a vojny, aby se mohli také mezi násu páni, vladyky, služební ouředníci, konšelé přísežní, rychtáří, biřici i katiy, kupci, hokyně i cechmistři přispojiti a v nášy zbor sez vzdělati, jenž bez těch předpověděných věcí nemohou býti živida, jichžto my silnější máme mdloby a břemenabb néstice vědúced, že je muožeme za bratří a a V originále: průvodě. b Následuje znaménko: e Nadpis tento jest psán tučně. d Podvržené kázání bratra Vavřince Krasonického má v rkpe univ. knihovny pražské (sign. XVII G 13 f. 54a) tento nadpis (červeně psaný): Tento nápis jest před druhým kázaním: Lorek bakalář roraje na čem zbor ten stavie, slyš XXI ka(pitola). e Slovo toto začiná ozdobnou iniciálou. Ve V.: slyšte. f VAII místo: potřebných věcí nevoznámil stojí: nětco nepověděl vám také. g A II: a. h AII: ustaviv. ch AII: řemeslníkův. i V AII chybí. j V AII chybl: na oko. kVAII chybí. 1 AII: vidíme. m V AII chybí. n AII: též; následuje: i též. o A II: proměniti i obnoviti. P AII: slušné zdá nám. r AII: dveřům. s VAII násle- duje: a. tVAII následuje: a. u AII: mezi nás také. v V AII chybí: biřici i kati. X VAII chybí. y AII: zbor náš. z VAII chybí. aa AII: Živi býti nemohou. bb A II: mdloby a břemena máme. ce AII: snesti. dd AII: vidouce. Srov. k tomu list Václava Korandy ml. panu Janu Kostkovi z Postupic r. 1478, kde uvádí se to, co Michal sám při kollokviu bratří s mistry Praž- skými (před sv. Václavem r. 1478) pověděl o tom, jak byl posvěcen za biskupa a jak jiné posvětil, v A II, f. 69a. Srov. pozn. 2 na str. 19.
Strana 227
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 227 za sestrya mezi seboub jmític, když jediné s námi smyslí ad nás milujíe; hodíť se nám místo jimg v zboru slušnéh obmyslitich, to jest ouřady“ konšely, kupce, rychtáře etc.j místo kruchtyk podstropní v zboru majíc, pány pak připustíc jako právěm písečný grunt v skalný a střechu šin- delnou v cihelnou proměníme a° obnovíme, rozkošné pak vládyky obrázky? a svícníky živými nám budou v zboru učíc jako na se patřitil, aby na jich krásný život as příkladný hledíct, že jsouce taku nádherní do zboru chodí, jich následovali a se téžť v náš zbory spojovali. Sami pak rozumíte, žeť sou oni jistbámz dymnatým neobvykli aa a poněvadž sou u nás a býti chtějí hostmi, musíme jim hověti, aby neočedlibb a nezahořelice souce outlídd na svým přirozeníee. I musíme změniti jistbyf v světnicegg, kamna lásky prskem zpět ven obrátíc a krb uhh dveří pro horko udělajícchch, to jest, že musíme jim popravli, biřice a kata do- pustiti požívatili i sami s nimi požívatikk, skrze kata jako skrze komín a skrze biřice jako skrze krb dejm, párul a smrad křivd, hanění a škod jmm krádežínu pomštěním vypouštějíce. Všakoo pak z lásky neškodí odpraviti a pomstiti nad člověkem, to jest pro jeho hříchu schlazení f. 205a a ne z hněvu, jako nenípp hřích z jistbyfr světnice pro útlostss, leč pro rozkoš udělati.“ Odpovědt: V této řeči smyšlené opět klam jiný nový přistrojil k outržce a k posměchu i k potupě o moci světské i povýšených v světě lidech a o požívaní toho v Jednotě, že by tím úmyslem vše do- pustili, aby je měli a skrze ně hájeni byli i pomst požívali. Protož sluší oznámiti, co podlé staré víry písem zákona smyslé o moci i o mocných, podlé čeho mohou v církvi býti a podle čeho v pravdě nemohou býti a nebudou spaseni, setrvají-li v tom (a a AII: za bratří a sestry můžeme. bV AII chybí: mezi sebou. c AII: miti. dVAII chybí. e A II: milujíc nás. f AII: hodnéť jest. g AII: jim místo. h AII: podobné. ch V.: obmýšlíme. i AII: ouředníky. j V AII chybí: rychtáře ctc. k V A II následuje: nebo pavlače. 1 A II: připustíme. mVAI chybí. n V.: přisežný. o V A II chybí: proměníme a. p AII: v obrázky. rVAII chybí: učíc jako na se patřiti. s AII: příkladný život; chybí: a. t A II: hledíce. u AII: tak jsouc. v V.: nádherné. x A II: též se. y AII: v zbor náš. z AII: jizbám. aa A II: nepřivykli. bb A II: neočadli. ce A II: nezahořali. Následuje: a mdlí. dd V AII chybí: souce outlí. ee AII: na přirození svém. Následuje: nebyli. ff AII: jizby. gg A II: v zbor podobný, aby byl světnicí. hh AII: ode. chch AII: poprav pro oharky udělajíc. il A II: poprávci. ji AII: kata a biřice jim požívati. kk V A II následuje: a. li A II: pára. mm AII: a. nn V.: krádce. oo AII: avšak. pp A II: menší. rr AII: jizby. ss AII: ouzkost. tt Nadpis jest psán tučně. 15*
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 227 za sestrya mezi seboub jmític, když jediné s námi smyslí ad nás milujíe; hodíť se nám místo jimg v zboru slušnéh obmyslitich, to jest ouřady“ konšely, kupce, rychtáře etc.j místo kruchtyk podstropní v zboru majíc, pány pak připustíc jako právěm písečný grunt v skalný a střechu šin- delnou v cihelnou proměníme a° obnovíme, rozkošné pak vládyky obrázky? a svícníky živými nám budou v zboru učíc jako na se patřitil, aby na jich krásný život as příkladný hledíct, že jsouce taku nádherní do zboru chodí, jich následovali a se téžť v náš zbory spojovali. Sami pak rozumíte, žeť sou oni jistbámz dymnatým neobvykli aa a poněvadž sou u nás a býti chtějí hostmi, musíme jim hověti, aby neočedlibb a nezahořelice souce outlídd na svým přirozeníee. I musíme změniti jistbyf v světnicegg, kamna lásky prskem zpět ven obrátíc a krb uhh dveří pro horko udělajícchch, to jest, že musíme jim popravli, biřice a kata do- pustiti požívatili i sami s nimi požívatikk, skrze kata jako skrze komín a skrze biřice jako skrze krb dejm, párul a smrad křivd, hanění a škod jmm krádežínu pomštěním vypouštějíce. Všakoo pak z lásky neškodí odpraviti a pomstiti nad člověkem, to jest pro jeho hříchu schlazení f. 205a a ne z hněvu, jako nenípp hřích z jistbyfr světnice pro útlostss, leč pro rozkoš udělati.“ Odpovědt: V této řeči smyšlené opět klam jiný nový přistrojil k outržce a k posměchu i k potupě o moci světské i povýšených v světě lidech a o požívaní toho v Jednotě, že by tím úmyslem vše do- pustili, aby je měli a skrze ně hájeni byli i pomst požívali. Protož sluší oznámiti, co podlé staré víry písem zákona smyslé o moci i o mocných, podlé čeho mohou v církvi býti a podle čeho v pravdě nemohou býti a nebudou spaseni, setrvají-li v tom (a a AII: za bratří a sestry můžeme. bV AII chybí: mezi sebou. c AII: miti. dVAII chybí. e A II: milujíc nás. f AII: hodnéť jest. g AII: jim místo. h AII: podobné. ch V.: obmýšlíme. i AII: ouředníky. j V AII chybí: rychtáře ctc. k V A II následuje: nebo pavlače. 1 A II: připustíme. mVAI chybí. n V.: přisežný. o V A II chybí: proměníme a. p AII: v obrázky. rVAII chybí: učíc jako na se patřiti. s AII: příkladný život; chybí: a. t A II: hledíce. u AII: tak jsouc. v V.: nádherné. x A II: též se. y AII: v zbor náš. z AII: jizbám. aa A II: nepřivykli. bb A II: neočadli. ce A II: nezahořali. Následuje: a mdlí. dd V AII chybí: souce outlí. ee AII: na přirození svém. Následuje: nebyli. ff AII: jizby. gg A II: v zbor podobný, aby byl světnicí. hh AII: ode. chch AII: poprav pro oharky udělajíc. il A II: poprávci. ji AII: kata a biřice jim požívati. kk V A II následuje: a. li A II: pára. mm AII: a. nn V.: krádce. oo AII: avšak. pp A II: menší. rr AII: jizby. ss AII: ouzkost. tt Nadpis jest psán tučně. 15*
Strana 228
228 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. f. 205b o tom psali bratří Králově Milosti počet vydávajíce v listu druhém) a tuto se krátce praví, že přijímaní osob u Boha není, než v každém stavu a řádu kdož se bojí Boha a slyší hlas Syna božího v zvěsto- vání i v učení, čtení a pokání čině věří, poslouchá a skutečně následuje víry a v smlouvě její důjda svědectví spravedlnosti z víry přijme a svědomí pokojného důjde v Kristu, v jeho zasloužilé milosti a pravdy spravedlnosti a ostříhá skutečně smlouvy víry a tudy z milosti boží a dobrých skutkův maje naději, setrvá-li v tom, důjde konečně života věčného. A tak kdožkoli z urozených, z moc- ných k tomu přijíti bude moci svrchu jmenovanému, v církvi nemá pohrzín býti, ale učen hodnému chození povoláním se vší pokorou a tichostí, s trpělivostí nad jiné choditi, neb mu ouže i těsněji bude než jiným. Co se tkne moci požívaní, vědoméa všem, že jí nepožíváme k spasení a k náboženství v duchovních věcech, jako nyní téměř všudy kněží to činí a to za obranu nej větší mají, ale že v tom trpělivosti požíváme; ale moci světské, v časných věcech k dobrému svému jí užíváme podlé zřízení božího; kdožkoli nás obraňuje a přívětivost k nám má, tomu sme rádi i pánu Bohu se modlíme za ni, abychom pod ní tichý a pokorný život vedli, sami pak proti řádu a spravedlnosti jí ne- požíváme od sebe s ukrutností a se zlostí a ti, kteříž při nás z mocných sou, učeni bývají, aby jí v milostivosti požívali a v spravedlnosti k poddaným, k vzdělání jich,/ pokudž nejdál možné2. Co se tkne přísahy v čistotě její a v pravdě pánem Kristem doplněné, když nucen by byl kdo z věrných od světských a ne- mohl beze lsti ujíti, dopouští se a v tom nic jiného nového není předsevzato, neb i za pána Krista někteří z urozených bohatých, mocných i z ouředníkův, rytířův, centurionův uvěřili v něho a za apoštolův též, jakž píše apoštol: Vizte, bratři, povolání váše. Ne- a V originále: vědomě. 1 Tímto „druhým listem“ míní bratr Lukáš nepochybně spis „Confessio fidei fratrum Waldensium regi Wladislao ad Hungariam missa“, vydaný Palmovem, Češskie braťja I, 2, str. 246—254 (č. 9.). Že spis tento svým časem byl vůbec „druhým listem“ nazýván a jak vznikl a jaký jest jeho poměr k jiným podobným soudobým spisům bratrským, vyšetřil můj žák Em. Janoušek. jehož pojednání vyjde v Č. M. M. 1923. Prvním listem je „Oratio excusatoria atque satisfactoria fratrum Wal- densium regi Wladislao ad Hungariam missa“, otištěná PAL'MOVEM, Cešskie braťja I, 2, str. 146—157 (č. 7). 2 K názorům bratrským o moci světské viz AKTY I, str. 52, pozn. l. Viz též Rejstřík k AI pod heslem „Moc světská“.
228 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. f. 205b o tom psali bratří Králově Milosti počet vydávajíce v listu druhém) a tuto se krátce praví, že přijímaní osob u Boha není, než v každém stavu a řádu kdož se bojí Boha a slyší hlas Syna božího v zvěsto- vání i v učení, čtení a pokání čině věří, poslouchá a skutečně následuje víry a v smlouvě její důjda svědectví spravedlnosti z víry přijme a svědomí pokojného důjde v Kristu, v jeho zasloužilé milosti a pravdy spravedlnosti a ostříhá skutečně smlouvy víry a tudy z milosti boží a dobrých skutkův maje naději, setrvá-li v tom, důjde konečně života věčného. A tak kdožkoli z urozených, z moc- ných k tomu přijíti bude moci svrchu jmenovanému, v církvi nemá pohrzín býti, ale učen hodnému chození povoláním se vší pokorou a tichostí, s trpělivostí nad jiné choditi, neb mu ouže i těsněji bude než jiným. Co se tkne moci požívaní, vědoméa všem, že jí nepožíváme k spasení a k náboženství v duchovních věcech, jako nyní téměř všudy kněží to činí a to za obranu nej větší mají, ale že v tom trpělivosti požíváme; ale moci světské, v časných věcech k dobrému svému jí užíváme podlé zřízení božího; kdožkoli nás obraňuje a přívětivost k nám má, tomu sme rádi i pánu Bohu se modlíme za ni, abychom pod ní tichý a pokorný život vedli, sami pak proti řádu a spravedlnosti jí ne- požíváme od sebe s ukrutností a se zlostí a ti, kteříž při nás z mocných sou, učeni bývají, aby jí v milostivosti požívali a v spravedlnosti k poddaným, k vzdělání jich,/ pokudž nejdál možné2. Co se tkne přísahy v čistotě její a v pravdě pánem Kristem doplněné, když nucen by byl kdo z věrných od světských a ne- mohl beze lsti ujíti, dopouští se a v tom nic jiného nového není předsevzato, neb i za pána Krista někteří z urozených bohatých, mocných i z ouředníkův, rytířův, centurionův uvěřili v něho a za apoštolův též, jakž píše apoštol: Vizte, bratři, povolání váše. Ne- a V originále: vědomě. 1 Tímto „druhým listem“ míní bratr Lukáš nepochybně spis „Confessio fidei fratrum Waldensium regi Wladislao ad Hungariam missa“, vydaný Palmovem, Češskie braťja I, 2, str. 246—254 (č. 9.). Že spis tento svým časem byl vůbec „druhým listem“ nazýván a jak vznikl a jaký jest jeho poměr k jiným podobným soudobým spisům bratrským, vyšetřil můj žák Em. Janoušek. jehož pojednání vyjde v Č. M. M. 1923. Prvním listem je „Oratio excusatoria atque satisfactoria fratrum Wal- densium regi Wladislao ad Hungariam missa“, otištěná PAL'MOVEM, Cešskie braťja I, 2, str. 146—157 (č. 7). 2 K názorům bratrským o moci světské viz AKTY I, str. 52, pozn. l. Viz též Rejstřík k AI pod heslem „Moc světská“.
Strana 229
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 229 mnozí urození, nemnozí mocnía etc., avšak někteří, kteříž k pokoře a k poslušenství přijíti mohli a v milosti a v pravdě s jinými rovnosti požívati. A také to nepravé, by katu a biřici místo dali, aby skrze ně pomsty nad škůdcemi činili a nic netrpěli. Co se pak tkne okras, šperkův etc., znají všichni, že se nedopouštělo to, a což samo vešlo, všudy práce vede se proti tomu, aby ty věci skládány byly a místa neměly, než aby roucha slušného k potřebě, k stavu, k náboženství požíváno bylo; a strany té nezdá se, bychom co nového před se brali proti víře písem svatých; pakli kdo v tom neb v jiném můž zdravější naučení skušené z písem svatých dáti, hotovi sme poslechnouti. Dí dálea: „V svátostech pak také nětco obnovíme. A nejprveb vězte, že vidomý vodný křest nic není, než my jím“ tak lidem na oko křtímed, jako lazebníci“ těla a ne duše obmýváme, než duchovní nevidomý máme, nevidomým my se křtímee. Téží o svátosti oltářní znajteh, že tuch není, jediné tolikoi znamení jakés těla a krve Páně kralujícího na pravicik, na niž jest vstúpil, jako šenkéř vytkna věnec na vínom a nemá vína v soběn, než jest odtud podal? v pivnici než toliko návěští dává a protož to nemá se ctítir, ani šanovati, ani přijímati, neb k tomus není dáno, nebť jako vích není k šanování, a ku pití vystrčen, též tou. A protož my duchovně přijímajíc jako k sudu opravdovému přiléháme.“ Odpovědy: O svátostech, jak vypisuje není pravé, ani slýchané mezi bratřími, aby o křtu vodném nic nedrželi; než k tomuť se znají, že křest duchovní za přední a za podstatnější mají nežli sám po- svátný, protože jest hodnost i pravda křtu vodného, avšak duchovní/ f. 206 bez posvátného zřízeně požíván býti nemůž, neb skrz vodný děje a Nadpis jest psán tučně. b AII: nejprv. c AII: jen. d Následují v obou tekstech slova: Item, o oltářní svátosti věřiti, že tá není, která se sem vloudila nedopatřením opisovače, poněvadž se vyskytují o něco níže. e V AII chybí: jako lazebníci X se křtíme, f A II: ltem. g A II: o oltářní svátosti. hA II: věřiti. ch AII: ta. i AII: jen. i V AII chybí. k AII: na pravici kralujícího. 1 AII: šenkéřský vích. m V AII chybí: vytkna věnec na víno. n AII: a nemá v sobě vina neb piva. o V AII místo: jest odtud stojí: jen je jinde. PVAII následuje: od sebe. rAII: se to nemá. s A II: není k tomu. t V A II chybí. u U A II chybí: též to. v Nadpis jest psán tučně. a 1 Kor. 1, 26.
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 229 mnozí urození, nemnozí mocnía etc., avšak někteří, kteříž k pokoře a k poslušenství přijíti mohli a v milosti a v pravdě s jinými rovnosti požívati. A také to nepravé, by katu a biřici místo dali, aby skrze ně pomsty nad škůdcemi činili a nic netrpěli. Co se pak tkne okras, šperkův etc., znají všichni, že se nedopouštělo to, a což samo vešlo, všudy práce vede se proti tomu, aby ty věci skládány byly a místa neměly, než aby roucha slušného k potřebě, k stavu, k náboženství požíváno bylo; a strany té nezdá se, bychom co nového před se brali proti víře písem svatých; pakli kdo v tom neb v jiném můž zdravější naučení skušené z písem svatých dáti, hotovi sme poslechnouti. Dí dálea: „V svátostech pak také nětco obnovíme. A nejprveb vězte, že vidomý vodný křest nic není, než my jím“ tak lidem na oko křtímed, jako lazebníci“ těla a ne duše obmýváme, než duchovní nevidomý máme, nevidomým my se křtímee. Téží o svátosti oltářní znajteh, že tuch není, jediné tolikoi znamení jakés těla a krve Páně kralujícího na pravicik, na niž jest vstúpil, jako šenkéř vytkna věnec na vínom a nemá vína v soběn, než jest odtud podal? v pivnici než toliko návěští dává a protož to nemá se ctítir, ani šanovati, ani přijímati, neb k tomus není dáno, nebť jako vích není k šanování, a ku pití vystrčen, též tou. A protož my duchovně přijímajíc jako k sudu opravdovému přiléháme.“ Odpovědy: O svátostech, jak vypisuje není pravé, ani slýchané mezi bratřími, aby o křtu vodném nic nedrželi; než k tomuť se znají, že křest duchovní za přední a za podstatnější mají nežli sám po- svátný, protože jest hodnost i pravda křtu vodného, avšak duchovní/ f. 206 bez posvátného zřízeně požíván býti nemůž, neb skrz vodný děje a Nadpis jest psán tučně. b AII: nejprv. c AII: jen. d Následují v obou tekstech slova: Item, o oltářní svátosti věřiti, že tá není, která se sem vloudila nedopatřením opisovače, poněvadž se vyskytují o něco níže. e V AII chybí: jako lazebníci X se křtíme, f A II: ltem. g A II: o oltářní svátosti. hA II: věřiti. ch AII: ta. i AII: jen. i V AII chybí. k AII: na pravici kralujícího. 1 AII: šenkéřský vích. m V AII chybí: vytkna věnec na víno. n AII: a nemá v sobě vina neb piva. o V AII místo: jest odtud stojí: jen je jinde. PVAII následuje: od sebe. rAII: se to nemá. s A II: není k tomu. t V A II chybí. u U A II chybí: též to. v Nadpis jest psán tučně. a 1 Kor. 1, 26.
Strana 230
230 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. f. 206b se svědectví mocné poselství Krista Ježíše v úmluvě víry spasení a pokřtění v jedno tělo a oblečení v pána Krista i v smrti i v pohřebu etc. pokřtění. A o tom křtu i o jiných svátostech počet vydán králi Milosti, jak věří i drží o svátostech i o požívaní jich, a sku- tečnost při nich, kdož při posluhování jich bývají, ukazujel. Než proč my od kněží svátostí nepožíváme? Proto, že jimi z víry v smyslu a v úmyslu pána Krista a první církve k konci míněnému nepřisluhují, ale na odpor, neb oni v svátostech pravdu bytně, podstatně skládají a domnění lidem činí, že z přijímaní a z požívani svátostí pravdy podstatné bytně požívají, a v lid prvé jí neuvozují a k tomu že svátosti často k modloslužbě, k marnému nábo- ženství, k mylné naději i k svatokupectví požívají a posvátné pravdě v Kristu a v lidech neslouží a k tomu mnozí z sluh zlí obojí zlostí, života i smysla, a tudy užitka ni v sobě, ni v lidu činí. Tou příčinou sami svátostí požíváme, abychom při nich zlá smyšlení bludná složili a v pravdě jich vlastně poží- vali, a těch svátostí pravdu podstatně předkládáme2 a k nabyti jejímu před přijetím k svátostem vedeme (ale kněží zpět), neb pán Jezu Krist před křtem víru čtení svatého a pokání předložil, před biřmovaním, učení ctnosti, před svátostí těla a krve Páně zkušení etc. Křtu zevnitřního požíváme u víře a v smlouvě její v svědectví a v poselství pána Krista v dotázaní svědomí do- brého aneb spravedlnosti z víry, svátosti biřmování požíváme v odění božím k rytířství víry, k potvrzení proti zálohám diáblovým a k stálosti pravdy a v té obojí pravdě křtu i biřmování požíváme svátosti těla a krve Páně posvátně k obnovení svědomí dobrého i naděje a při ní se známe, že zámyslův i důmyslův i ustavení i obyčejův nezákladných na víře písem svatých proti pravdě cti Krista Ježíše čelících i proti svobodě přisluhování i požívaní ne- ostříháme a ješto lidi loupí a/ smysly jich marně pasou a bez užitku, ano se škodou čas tráví pod nimi a na lidi břemena nesnesitedlná daremně kladou, tíže než židovská, falešné proroky, zlé kněží v zlosti přikrývají; než cožkoli napomáhá k pravdě posluhování i k požívaní podlé umysla pána Krista, toho ostříháme. Miní se „Oratio excusatoria“ z r. 1504. Srov. pozn. 1 na str. 228. Jak smýšlěli bratří čeští o svátostech, viz Akty I., Předml. str. 101 a str. 39—40 tekstu, jakož i Rejstřík k AI pod heslem „Svátosti“. Stran přijímání k svátostem viz BIDLO, Jednota I, 84—85. O biřmování viz Akty I, str. 59, 132. 137—138 Předmluvy.
230 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. f. 206b se svědectví mocné poselství Krista Ježíše v úmluvě víry spasení a pokřtění v jedno tělo a oblečení v pána Krista i v smrti i v pohřebu etc. pokřtění. A o tom křtu i o jiných svátostech počet vydán králi Milosti, jak věří i drží o svátostech i o požívaní jich, a sku- tečnost při nich, kdož při posluhování jich bývají, ukazujel. Než proč my od kněží svátostí nepožíváme? Proto, že jimi z víry v smyslu a v úmyslu pána Krista a první církve k konci míněnému nepřisluhují, ale na odpor, neb oni v svátostech pravdu bytně, podstatně skládají a domnění lidem činí, že z přijímaní a z požívani svátostí pravdy podstatné bytně požívají, a v lid prvé jí neuvozují a k tomu že svátosti často k modloslužbě, k marnému nábo- ženství, k mylné naději i k svatokupectví požívají a posvátné pravdě v Kristu a v lidech neslouží a k tomu mnozí z sluh zlí obojí zlostí, života i smysla, a tudy užitka ni v sobě, ni v lidu činí. Tou příčinou sami svátostí požíváme, abychom při nich zlá smyšlení bludná složili a v pravdě jich vlastně poží- vali, a těch svátostí pravdu podstatně předkládáme2 a k nabyti jejímu před přijetím k svátostem vedeme (ale kněží zpět), neb pán Jezu Krist před křtem víru čtení svatého a pokání předložil, před biřmovaním, učení ctnosti, před svátostí těla a krve Páně zkušení etc. Křtu zevnitřního požíváme u víře a v smlouvě její v svědectví a v poselství pána Krista v dotázaní svědomí do- brého aneb spravedlnosti z víry, svátosti biřmování požíváme v odění božím k rytířství víry, k potvrzení proti zálohám diáblovým a k stálosti pravdy a v té obojí pravdě křtu i biřmování požíváme svátosti těla a krve Páně posvátně k obnovení svědomí dobrého i naděje a při ní se známe, že zámyslův i důmyslův i ustavení i obyčejův nezákladných na víře písem svatých proti pravdě cti Krista Ježíše čelících i proti svobodě přisluhování i požívaní ne- ostříháme a ješto lidi loupí a/ smysly jich marně pasou a bez užitku, ano se škodou čas tráví pod nimi a na lidi břemena nesnesitedlná daremně kladou, tíže než židovská, falešné proroky, zlé kněží v zlosti přikrývají; než cožkoli napomáhá k pravdě posluhování i k požívaní podlé umysla pána Krista, toho ostříháme. Miní se „Oratio excusatoria“ z r. 1504. Srov. pozn. 1 na str. 228. Jak smýšlěli bratří čeští o svátostech, viz Akty I., Předml. str. 101 a str. 39—40 tekstu, jakož i Rejstřík k AI pod heslem „Svátosti“. Stran přijímání k svátostem viz BIDLO, Jednota I, 84—85. O biřmování viz Akty I, str. 59, 132. 137—138 Předmluvy.
Strana 231
PŠÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 231 Dí dálea: „Svátost řád kněžstvab jest odvolána svatým Petrem, jenž pravíd, že ste všichni kněží«, pročež byšte se tehdy styděli ae liknovalif sami tég památky brátih, jísti a píti, poněvadž v potřebě všicknich kuchaři al pekaři, sladovníci, šenkýřii se vzdělámek'. Odpověd!: Při svátosti kněžství kněžství dvoje: 1. duchovní, 2. posvátné. Duchovní dvoje: prvním podstatné, samému Kristu a žádnému jinému příslušné, k němuž řeč stala se od Otce s přísahou: Ty jsi kněz na věky podlé řádu Melchisedechovaß, kterémuž Otec obět Duchem Svatým člověčenství připravil a on je zde jednou obětoval hříchův očištění učinivr a dokonav na věky posvěcené, sedí na pravici Otce, tu kněžství užívá věčného, obětuje se tváři boží vždy živ jsa k orodování za nás, maje obět slitování za náše hříchy; druhé kněžství podstatné, ihned po jeho kněžství nejdůstojnější duchovní jest učastníkův jeho, jenž sou z rodu víry a z pomazání Ducha Svatého, majíc knihy v srdci a v mysli psané, jsouc skropeni krví jeho a došli roucha spravedlnosti jeho, majíc oběti duchovní po- svěcení svého etc., o nichž dí Izaiáš: A vy kněží Páně slouti budetes a svatý Petr: Vy jste rod vyvolený, královské kněžstvot a opět: Vzdělávejte se v kněžstvo svaté, abyšte obětovali oběti duchovní Bohu vzácnér. A tohoto kněžství duchovního má dojíti spasenec každý. Kněžství posvátné neb figurné, a to dvoje, jedno Starého svědectví a druhé Nového. Starého svědectví/ jedno, nejvyššího f. 207a kněze Arona se vším posvěcením i rouchem i obětmi, znamenalo kněžství Kristovo jemu samému příslušné, kněžství pak staré kněží jiných, přisluhujících v chrámu každého dne, znamenalo kněží duchovní, oučastníky Krista, jenž vždy obětovati se mají všelikého času v chrámu posvěcení svého. Levítové pak v chrámu přisluhující znamenatiť by měli kněží posvátné Nového svědectví a to by mělo býti k službě obojího již řečeného kněžství, a to jest nejnižší. A z toho máš, že si zle smyslil sobě o kněžství smyšlénku nedůvodnou. a Nadpis jest psán tučně. b AII: kněžství. Následuje: řečená. č AII: jestiť. d Ve V. chybí: jenž praví. e A II: neb. f AII: lenovali. g A II: této. h V AII následuje: a. ch A II: všichni. i AII: i. JAII: ševci. k AII: vzdě- láváme. 1 Nadpis jest psán tučně. m V originále: 1. a Narážka na 1 Petr 2, 9. ß Žid. 7, 21. r Parafráze Žid. 9, 28. ô Žid. 10, 14. s Iz. 61, 6. §1 Petr 2, 9. 9 1 Petr 2, 5.
PŠÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 231 Dí dálea: „Svátost řád kněžstvab jest odvolána svatým Petrem, jenž pravíd, že ste všichni kněží«, pročež byšte se tehdy styděli ae liknovalif sami tég památky brátih, jísti a píti, poněvadž v potřebě všicknich kuchaři al pekaři, sladovníci, šenkýřii se vzdělámek'. Odpověd!: Při svátosti kněžství kněžství dvoje: 1. duchovní, 2. posvátné. Duchovní dvoje: prvním podstatné, samému Kristu a žádnému jinému příslušné, k němuž řeč stala se od Otce s přísahou: Ty jsi kněz na věky podlé řádu Melchisedechovaß, kterémuž Otec obět Duchem Svatým člověčenství připravil a on je zde jednou obětoval hříchův očištění učinivr a dokonav na věky posvěcené, sedí na pravici Otce, tu kněžství užívá věčného, obětuje se tváři boží vždy živ jsa k orodování za nás, maje obět slitování za náše hříchy; druhé kněžství podstatné, ihned po jeho kněžství nejdůstojnější duchovní jest učastníkův jeho, jenž sou z rodu víry a z pomazání Ducha Svatého, majíc knihy v srdci a v mysli psané, jsouc skropeni krví jeho a došli roucha spravedlnosti jeho, majíc oběti duchovní po- svěcení svého etc., o nichž dí Izaiáš: A vy kněží Páně slouti budetes a svatý Petr: Vy jste rod vyvolený, královské kněžstvot a opět: Vzdělávejte se v kněžstvo svaté, abyšte obětovali oběti duchovní Bohu vzácnér. A tohoto kněžství duchovního má dojíti spasenec každý. Kněžství posvátné neb figurné, a to dvoje, jedno Starého svědectví a druhé Nového. Starého svědectví/ jedno, nejvyššího f. 207a kněze Arona se vším posvěcením i rouchem i obětmi, znamenalo kněžství Kristovo jemu samému příslušné, kněžství pak staré kněží jiných, přisluhujících v chrámu každého dne, znamenalo kněží duchovní, oučastníky Krista, jenž vždy obětovati se mají všelikého času v chrámu posvěcení svého. Levítové pak v chrámu přisluhující znamenatiť by měli kněží posvátné Nového svědectví a to by mělo býti k službě obojího již řečeného kněžství, a to jest nejnižší. A z toho máš, že si zle smyslil sobě o kněžství smyšlénku nedůvodnou. a Nadpis jest psán tučně. b AII: kněžství. Následuje: řečená. č AII: jestiť. d Ve V. chybí: jenž praví. e A II: neb. f AII: lenovali. g A II: této. h V AII následuje: a. ch A II: všichni. i AII: i. JAII: ševci. k AII: vzdě- láváme. 1 Nadpis jest psán tučně. m V originále: 1. a Narážka na 1 Petr 2, 9. ß Žid. 7, 21. r Parafráze Žid. 9, 28. ô Žid. 10, 14. s Iz. 61, 6. §1 Petr 2, 9. 9 1 Petr 2, 5.
Strana 232
232 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. Dí dálea: „Manželstvob také obnovujem, aby komu« ženad ochrne a oslepnee neboť zstará ses, propustilh ji a pojal sobě zdravú anebo mlažších, neb to jest každého řemesla opatrnost: záhel za starým zásobiti soběk novým na tom místěl a teprv zavrcim vetché.“ Odpovědn: Svátost manželství pravíme býti v zasnubování, v pojímaní dvou osob, v Kristu a v církvi k manželství hodných v úmluvě se sobě ve spolek a v slibu přítomném oddávajících a knězem skrze slova Kristova potvrzených, zachovávajících se v řádu a v smlouvě v nerozdílnosti do smrti některé strany. A z toho bude tvé psání nepravé dokázáno etc., že toho nebylo nikdy a nebude, kdokoli v poslušenství stojí. Dí dáleo: A pokání, poněvadž jest nenávist sebe samého a žádný praj nikdy neměl svého těla v nenávisti, aniž my ho mějme kajíce se?, protož se netrapme, neb jest v spolku našem plné rozhříšení, jakož se přiznává k tomus svatý Pavel, že komuž myť sebraní vespolek odpouštíme, že i on odpustí, a radímu vámy, chcete-lix hříchal nemíti, abychom sobě z ničehéhuožz svědomí činilia. A já k tomu dodím, žea nechcete-li hanby dojítibb, za nic se nestyďte'. Odpovědce: f. 207b Neprávě a saducejsky píšeš; nebylo toho a bohdá nebude do bratří, neb svátost pokání mají za znamení milosti kajícího srdce v zkroušení, v ponížení, ducha zarmoucení, a to znamení v zpo-/ vědi a v pokutě dané a v plnění jí, než sám ušní šept a rukou vzkládaní i ukládaní pokut bez zkušení býti oklamání. A že půst, modlitba i almužna kajícím právě velmi potřebné jest, protož věz, milují-liť těla, milujíť proto, aby je nalezli k věčnému a Nadpis jest psán tučně. b AII: manželství. C AII: komuž. dVAII chybí. e V AII chybí: a oslepne. fAII: nebo. g AII: se ostará. Následuje: žena. h AII: pustil. ch A II: mladší a zdravou. i A II: každého řemesla jest. j AII: záhé. k AII: se. 1 AII: na to místo. m AII: opovrci. n Nadpis jest psán tučně. o Nadpis jest psán tučně. P AII: kajíce se mějme. r AII: jakž. s AII: k tomu přiznává. t V.: vy. u AII: radí. v V AII: chybí. x A II: chceme-li. y A II:hříchu. z A II: z ničehéhuož sobě. aa V A II: chybí. bb AII: hříchu. ce Nadpis jest psán tučně. a Parafráze 2 Kor. 2, 10.
232 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. Dí dálea: „Manželstvob také obnovujem, aby komu« ženad ochrne a oslepnee neboť zstará ses, propustilh ji a pojal sobě zdravú anebo mlažších, neb to jest každého řemesla opatrnost: záhel za starým zásobiti soběk novým na tom místěl a teprv zavrcim vetché.“ Odpovědn: Svátost manželství pravíme býti v zasnubování, v pojímaní dvou osob, v Kristu a v církvi k manželství hodných v úmluvě se sobě ve spolek a v slibu přítomném oddávajících a knězem skrze slova Kristova potvrzených, zachovávajících se v řádu a v smlouvě v nerozdílnosti do smrti některé strany. A z toho bude tvé psání nepravé dokázáno etc., že toho nebylo nikdy a nebude, kdokoli v poslušenství stojí. Dí dáleo: A pokání, poněvadž jest nenávist sebe samého a žádný praj nikdy neměl svého těla v nenávisti, aniž my ho mějme kajíce se?, protož se netrapme, neb jest v spolku našem plné rozhříšení, jakož se přiznává k tomus svatý Pavel, že komuž myť sebraní vespolek odpouštíme, že i on odpustí, a radímu vámy, chcete-lix hříchal nemíti, abychom sobě z ničehéhuožz svědomí činilia. A já k tomu dodím, žea nechcete-li hanby dojítibb, za nic se nestyďte'. Odpovědce: f. 207b Neprávě a saducejsky píšeš; nebylo toho a bohdá nebude do bratří, neb svátost pokání mají za znamení milosti kajícího srdce v zkroušení, v ponížení, ducha zarmoucení, a to znamení v zpo-/ vědi a v pokutě dané a v plnění jí, než sám ušní šept a rukou vzkládaní i ukládaní pokut bez zkušení býti oklamání. A že půst, modlitba i almužna kajícím právě velmi potřebné jest, protož věz, milují-liť těla, milujíť proto, aby je nalezli k věčnému a Nadpis jest psán tučně. b AII: manželství. C AII: komuž. dVAII chybí. e V AII chybí: a oslepne. fAII: nebo. g AII: se ostará. Následuje: žena. h AII: pustil. ch A II: mladší a zdravou. i A II: každého řemesla jest. j AII: záhé. k AII: se. 1 AII: na to místo. m AII: opovrci. n Nadpis jest psán tučně. o Nadpis jest psán tučně. P AII: kajíce se mějme. r AII: jakž. s AII: k tomu přiznává. t V.: vy. u AII: radí. v V AII: chybí. x A II: chceme-li. y A II:hříchu. z A II: z ničehéhuož sobě. aa V A II: chybí. bb AII: hříchu. ce Nadpis jest psán tučně. a Parafráze 2 Kor. 2, 10.
Strana 233
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 233 životu, berouce v nenávist, kdež sluší. Také věz, že rozhříšení mocné v Bohu jest a působi se Duchem Svatým, ale skrze slouhy služebně, pokudž Duch Svatý rozhřešuje. Než což jest proti lidem, toť lidé mají odpustiti moc, a když odpustí, bude odpuštěno. K saducejským kusům nemám co odpovědíti, než ten, kdož píše, měl by se opatřiti, by v tom sám nebyl. Dí dálea „Nebývajtež pilni svátosti olejového mazání, neb by vásť staří prožluklí olejovéd spíše přivedlie k malomocenství než k zdraví. Než to všecko, i biřmování, ať jest duchovní, modlitba, půst i plnění zákonae. A krátce v ničemž nemáme ustrnoutiť na zemi, než tolikog k nebeským ah k nevidomýmch věcem mysli své pozdvihujmei, jako v obchodných řemeslíchk hmotných neustanujemel anim se v svým udělání upokoju- jemem, než vždy v ponížení“ k živnosti konečnéo přivesti myšleteP. Ar pak všicknis, zboře milý, tohoť mi seu dověřte a spolu se mnú smy- šletev, ano nébrž i posvěťte); řemesla vaše a povahy jich, v nichž jest živnost vaše, jenž sú se v to příkladně slušně trefila, na vás to vyzná- vají a vás k věření iz k svolení zavazují zřejměaa, leč se chcete svých řemesl živících vás opovážiti a na ně potupu uvestibb. Sluší-li řemesloce zastati, mnohodd víc sluší duchovních vtipův z řemeslee vylúpených“ až do krve js8 do hrobu obhajovati a šanovati. Tohoť já na vás samy po- dávám'. Tehdyhh ohlásil se jest zbor a řeklchch: „Přeblazeli téj hlavě. Neníť želkk, žesll se dal v řit mrskati, a takémm anonn by se tebe nikdá nestajskalo o poslúchati, a totopp do nás věz, žeť se raději enkaustovýchss kněht odvážímenu, nežli těchto živých navv našich srdcíchx napsanýchvy, jichž sme my před tebou čísti neuměli““. a Nadpis jest psán tučně. bV AII zní tento úryvek takto: Svatost ole- jem nemocných mazání dí: Aniž pilte svatosti olejového mazání. c A II: bývají. d AII: olejové prožluklí. e V A II chybí: spíše přivedli X i plnění zákona. Místo toho tam stojí: až by mohl od nich zmalomocněti spíš nežli se zhojiti. f AII: ustr- novati. g AII: jediné. h V AII chybí. ch A II: k neviditelným. i V A II chybí. j AII: pozdvihejme. k A II: řemeslech. 1 AII: neustavujem. m V AII chybí: ani X upokojujme. n A II: k penězom. o V A II chybí: k živnosti konečné. P AII: smysíte. r AII: že. s AII: vy všickni. 1 AII: k tomu. u V A II chybí. v AII: smyslte. X A II: abrž. y AII: posvěcůjte. z AII: a. aa A II: zřejmé. bb A II: přivesti. ce A II: řemesla. dd A II: mnohem. ee V A II chybí: z řemesl. ff A II: vyloučených. gg A II: a; následuje: až. hh A II: i. chch A II: řka- ii AII: blaze. ji A II: tej. kk A II: neželť. 11 A II: že. mm V A II chybí: a také. nn AII: an. 00 A II: nestesklo tebe nikdá. Pp AII: to. rr AII: radše. Ss AII: ingoustových. tt A II: knih. uu A II: opovážíme. vy V AII chybí: na. XX AII: srdečných. vy A II: zapsaných; následuje: řemesl.
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 233 životu, berouce v nenávist, kdež sluší. Také věz, že rozhříšení mocné v Bohu jest a působi se Duchem Svatým, ale skrze slouhy služebně, pokudž Duch Svatý rozhřešuje. Než což jest proti lidem, toť lidé mají odpustiti moc, a když odpustí, bude odpuštěno. K saducejským kusům nemám co odpovědíti, než ten, kdož píše, měl by se opatřiti, by v tom sám nebyl. Dí dálea „Nebývajtež pilni svátosti olejového mazání, neb by vásť staří prožluklí olejovéd spíše přivedlie k malomocenství než k zdraví. Než to všecko, i biřmování, ať jest duchovní, modlitba, půst i plnění zákonae. A krátce v ničemž nemáme ustrnoutiť na zemi, než tolikog k nebeským ah k nevidomýmch věcem mysli své pozdvihujmei, jako v obchodných řemeslíchk hmotných neustanujemel anim se v svým udělání upokoju- jemem, než vždy v ponížení“ k živnosti konečnéo přivesti myšleteP. Ar pak všicknis, zboře milý, tohoť mi seu dověřte a spolu se mnú smy- šletev, ano nébrž i posvěťte); řemesla vaše a povahy jich, v nichž jest živnost vaše, jenž sú se v to příkladně slušně trefila, na vás to vyzná- vají a vás k věření iz k svolení zavazují zřejměaa, leč se chcete svých řemesl živících vás opovážiti a na ně potupu uvestibb. Sluší-li řemesloce zastati, mnohodd víc sluší duchovních vtipův z řemeslee vylúpených“ až do krve js8 do hrobu obhajovati a šanovati. Tohoť já na vás samy po- dávám'. Tehdyhh ohlásil se jest zbor a řeklchch: „Přeblazeli téj hlavě. Neníť želkk, žesll se dal v řit mrskati, a takémm anonn by se tebe nikdá nestajskalo o poslúchati, a totopp do nás věz, žeť se raději enkaustovýchss kněht odvážímenu, nežli těchto živých navv našich srdcíchx napsanýchvy, jichž sme my před tebou čísti neuměli““. a Nadpis jest psán tučně. bV AII zní tento úryvek takto: Svatost ole- jem nemocných mazání dí: Aniž pilte svatosti olejového mazání. c A II: bývají. d AII: olejové prožluklí. e V A II chybí: spíše přivedli X i plnění zákona. Místo toho tam stojí: až by mohl od nich zmalomocněti spíš nežli se zhojiti. f AII: ustr- novati. g AII: jediné. h V AII chybí. ch A II: k neviditelným. i V A II chybí. j AII: pozdvihejme. k A II: řemeslech. 1 AII: neustavujem. m V AII chybí: ani X upokojujme. n A II: k penězom. o V A II chybí: k živnosti konečné. P AII: smysíte. r AII: že. s AII: vy všickni. 1 AII: k tomu. u V A II chybí. v AII: smyslte. X A II: abrž. y AII: posvěcůjte. z AII: a. aa A II: zřejmé. bb A II: přivesti. ce A II: řemesla. dd A II: mnohem. ee V A II chybí: z řemesl. ff A II: vyloučených. gg A II: a; následuje: až. hh A II: i. chch A II: řka- ii AII: blaze. ji A II: tej. kk A II: neželť. 11 A II: že. mm V A II chybí: a také. nn AII: an. 00 A II: nestesklo tebe nikdá. Pp AII: to. rr AII: radše. Ss AII: ingoustových. tt A II: knih. uu A II: opovážíme. vy V AII chybí: na. XX AII: srdečných. vy A II: zapsaných; následuje: řemesl.
Strana 234
234 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. f. 208a Odpověda: Svátost olejem nemocných mazání, kdyžto jest při nemocném, což býti má k smrti potřebného podlé úmysla svatého Jakuba, za potřebný skutek máme pro ustavení nemocného v svědomí dobrém i v naději k věčnému životu. K ostatku tvého bláznového psaní nesluší odpovídati. A z toho ze všeho světle psáno, že ve- likou křivdu ten kněz svým/ smyšleným klamem činí bratřím a měl by se, kdyby měl stud, styděti lidí a báti se Boha. Dí dáleb: „Lukáš ondy v Brandejse volených: „Zmilitcíd bratří a sestřičky«. Poněvadž ste mne sobě za dvéře zboru svého zvolili, teprveťg já vám, lítosti zdržetih se nemoha, otevru po- tutemnéch víryl ai schráněné v skrajších hmotnýchk, jichž sou vám první dveře vaše nemohli anebl nechtěli aneboližtom nesměli otevříti až do- kořen. A protož uslyšíte-lin co nového, ješto“ ste od nich neslýchali?, nehoršte se na měr, neb se časové mění a my měníme se v nich“ a vždy, jako říkají, zchytralejší povstávámet. Však sme pak na Michalovi své víry nezaložili a Lorek nám za zákon není, než rozum náš jestiť nám za zákonu. Toho požívajícev od hovad se dělíme, avšak nesmyšlujme“ více), nežliz má smyšleno býti, nežaa nízce, prostě, bez pokrytství na nízkébb zemi, dokudec nás stává, pasme se a kochajmed nechajíc těchce příkrých naboženství a zákonův, vědúc, že zákon jest jednost jakás tvárnost pravdy, totižto obluda lidmi zamyšlenáhh s kostely i s jich svá- tostmi. I proč se strašiti dáte, však ani buoha ani matky jehochch ani syna ani anděluov ani svatých ani nebe ani pekla neníli anižii sou diáblovékk anižll jemm zkříšenín mrtvých ani odplata dobrých ani po- a Nadpis jest psán tučně. b Nadpis jest psán tučně. Podvržené kázání bratra Lukáše má v rukopise univ. knihovny Pražské (sign. XVII. G. 13 f. 56b) tento nadpis: Tento nadpis jest před kázaním třetím: Lukáš v Brandajse za bis- kupa zvolený učinil toto slavné kázaní v tajným zboru šatanovu. XXII. ka (pitola). d AII: miličcí. e AII: sestry. f V A II chybí: sobě. g AII: teprvúť. h AII: se zdržeti. ch AII: potajemné. I AII: věci. j V AII chybí. k V AII následuje: v zboru vzdělaných. 1 A II: neb. m AII: neb. n AII: uslyšíteliž. o A II: čehož. p AII: neslyšeli. r AII: mne. s AII: se v nich měníme. t V.: povstávají. u AII: jestiť zákon nám. v AII: požívaním. x A II: nesmýšlejme. y AII: víc. z AII. než. aa V AII místo: má smyšleno býti, než stojí: bychom smysliti měli, ale bb V AII následuje neplatné: věci. ce A II: doníž. dd AII: lehejme. ee VAH chybí. If AII: vědouce. gg V AII chybí. hh A II: vymyšlená. chch Ve V. chybí. ii VAII chybí. ji AII: ani. kk A II: diábli. H A II: ani. mm V AII chybí. nn AII: vzkříšení. Naráží se na zvolení bratra Lukáše biskupem (po smrti Matěje Kun- valdského) r. 1500. Srov. GOLL, Chelčický a Jednota 188—189.
234 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. f. 208a Odpověda: Svátost olejem nemocných mazání, kdyžto jest při nemocném, což býti má k smrti potřebného podlé úmysla svatého Jakuba, za potřebný skutek máme pro ustavení nemocného v svědomí dobrém i v naději k věčnému životu. K ostatku tvého bláznového psaní nesluší odpovídati. A z toho ze všeho světle psáno, že ve- likou křivdu ten kněz svým/ smyšleným klamem činí bratřím a měl by se, kdyby měl stud, styděti lidí a báti se Boha. Dí dáleb: „Lukáš ondy v Brandejse volených: „Zmilitcíd bratří a sestřičky«. Poněvadž ste mne sobě za dvéře zboru svého zvolili, teprveťg já vám, lítosti zdržetih se nemoha, otevru po- tutemnéch víryl ai schráněné v skrajších hmotnýchk, jichž sou vám první dveře vaše nemohli anebl nechtěli aneboližtom nesměli otevříti až do- kořen. A protož uslyšíte-lin co nového, ješto“ ste od nich neslýchali?, nehoršte se na měr, neb se časové mění a my měníme se v nich“ a vždy, jako říkají, zchytralejší povstávámet. Však sme pak na Michalovi své víry nezaložili a Lorek nám za zákon není, než rozum náš jestiť nám za zákonu. Toho požívajícev od hovad se dělíme, avšak nesmyšlujme“ více), nežliz má smyšleno býti, nežaa nízce, prostě, bez pokrytství na nízkébb zemi, dokudec nás stává, pasme se a kochajmed nechajíc těchce příkrých naboženství a zákonův, vědúc, že zákon jest jednost jakás tvárnost pravdy, totižto obluda lidmi zamyšlenáhh s kostely i s jich svá- tostmi. I proč se strašiti dáte, však ani buoha ani matky jehochch ani syna ani anděluov ani svatých ani nebe ani pekla neníli anižii sou diáblovékk anižll jemm zkříšenín mrtvých ani odplata dobrých ani po- a Nadpis jest psán tučně. b Nadpis jest psán tučně. Podvržené kázání bratra Lukáše má v rukopise univ. knihovny Pražské (sign. XVII. G. 13 f. 56b) tento nadpis: Tento nadpis jest před kázaním třetím: Lukáš v Brandajse za bis- kupa zvolený učinil toto slavné kázaní v tajným zboru šatanovu. XXII. ka (pitola). d AII: miličcí. e AII: sestry. f V A II chybí: sobě. g AII: teprvúť. h AII: se zdržeti. ch AII: potajemné. I AII: věci. j V AII chybí. k V AII následuje: v zboru vzdělaných. 1 A II: neb. m AII: neb. n AII: uslyšíteliž. o A II: čehož. p AII: neslyšeli. r AII: mne. s AII: se v nich měníme. t V.: povstávají. u AII: jestiť zákon nám. v AII: požívaním. x A II: nesmýšlejme. y AII: víc. z AII. než. aa V AII místo: má smyšleno býti, než stojí: bychom smysliti měli, ale bb V AII následuje neplatné: věci. ce A II: doníž. dd AII: lehejme. ee VAH chybí. If AII: vědouce. gg V AII chybí. hh A II: vymyšlená. chch Ve V. chybí. ii VAII chybí. ji AII: ani. kk A II: diábli. H A II: ani. mm V AII chybí. nn AII: vzkříšení. Naráží se na zvolení bratra Lukáše biskupem (po smrti Matěje Kun- valdského) r. 1500. Srov. GOLL, Chelčický a Jednota 188—189.
Strana 235
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 235 msta zlých, ale příkladem hovad všicknia zemroucb zmizejíc a duše naše v jiná dětinská těla vstúpí jako hovada v hovado“ a tím smyslem k sobě připuštěnýme jaksť jako k zboru chlévy s stodolou přistavíme duchovně a slušně, poněvadž se hovady krmíme a též dýšeme«, jíme a píme, neb všecky věci štěstí z přirozeníh řídí až na věky, jedno po druhém ažch do konce, a protož vídámej, že se zlí lépel majík nežlil dobří a nevěrní nežlim věrní mívají a všem vuobec rovné věci přichá- zejí“. Protož takové tajemství majíce odevříno? jezme, píme, buďme veseli anižs se smrti bojmet ani mučedlnictva" se lekajmev, však na věky v hroběž budemey. V toť sú byliz velicí houfové nazřeli tajemství f. 208b někdajších pohanúv, ač ne všichni a též Saduceové, naši bratříaa, ač jest jim to zákon svú tvárností zastřel. A protož tomutobb tak rozumějíce mějtež svuoj rozuom při sobě smějícece se jiným slepcuom omylnověrným, lekavým čehos nevídaného! Čiňtedd se před nimi jako smutní, avšak se vždy z svědomíce tajemství tohoto v chlévích“ vyhledaného i z jich hlúposti radujte! Než protožga komuž rozumítelh a přejete a znátechch, a kdož by se tak velmil lekal a bál, jako i já vám, zjevte zavážícii ho pod věčným zatracením, aby tohokk do smrtill světským nepronášelmm. Nebonn byo jináč bylo, než jest praveno podlé jich vírypp, a my bychom byli nezvolnější v tomtorr nad hovadass nesmějíc sobě v ničemž povoliti. A vostatektt vám povímuu, alevy kuxx potomku ponechámyy s důvodyzz mnohýmia etc. Hleb toť máte, nejmilejší bratřičkové a sestřičky“, jakožd seme předpovědělť, že doplním a odevrus dvéře al ten prvních založený Michalem a Lorkem vyzdvižený zbor. Ozvavšej sek všecken zbor řekl: „Aha, tu si nám teprvm odtušil od srdce, neželť nám toho, žen sme tě biskupem zvolili, a my toho nikdá a pohříchu ani náš pronárod neslýchalo, a A II: všichni. bV AII chybí. c A II: zmizíme. d A II: hovadské v jiná hovada. e A II: připustíme. f V A II chybí. 8 V A II následuje: a mřeme i. h A II: s přirozením. ch V AII chybí. 1 A II: vidíme. i A II: lép zlí. kVAII chybí. 1 AII: než. m AII: než. n V AII následuje: se. o AII: přiházejí. pAII: otevřené majíc. r VAII následuje: bez strachu. s AII: ani. t AII: lekejme. u A II: muk. v V AII chybí: se lekajme. x AII: v hrobě. y AII: odpočineme. z V AII chybí. aa V AII chybí: naši bratří. bb AII: tomu. ce AII: smějíc. dd AII: čiňtež. ee AII: vědomí. fí V.: v chlebích. gg AII: proto. hh AII: víte. chch V A II chybí: a znáte. ii V A II chybí. ji A II: zavážíce. kk V A II: chybí: aby toho. II V A II následuje: ať. mm A II: nepronášejí. nn A II: neb. oo AII: byť. pp AII: víry jich. rr VAII: v tomto chybí. ss A II: všech hovad v tom světě. tt A II: ostatek. uu A II: schovám. vv V AII chybí. xx AII: k. vy VAII chybí. zz A II: k duovodu. a V AII chybí. bV AII chybí. e VA II chybí: nejmilejší bratřičkové a sestřičky. d A II: však. e V A II následuje: vám. fAII: řekl. g AII: otevru. h V AII chybí: dvéře a. ch A II: prvé. I V AII chybí: vyzdvižený. j A II: ozvav. k V A II následuje: pak. 1 V A II chybí. mA II: teprův. n A II: žeť. o AII: neslýchali.
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 235 msta zlých, ale příkladem hovad všicknia zemroucb zmizejíc a duše naše v jiná dětinská těla vstúpí jako hovada v hovado“ a tím smyslem k sobě připuštěnýme jaksť jako k zboru chlévy s stodolou přistavíme duchovně a slušně, poněvadž se hovady krmíme a též dýšeme«, jíme a píme, neb všecky věci štěstí z přirozeníh řídí až na věky, jedno po druhém ažch do konce, a protož vídámej, že se zlí lépel majík nežlil dobří a nevěrní nežlim věrní mívají a všem vuobec rovné věci přichá- zejí“. Protož takové tajemství majíce odevříno? jezme, píme, buďme veseli anižs se smrti bojmet ani mučedlnictva" se lekajmev, však na věky v hroběž budemey. V toť sú byliz velicí houfové nazřeli tajemství f. 208b někdajších pohanúv, ač ne všichni a též Saduceové, naši bratříaa, ač jest jim to zákon svú tvárností zastřel. A protož tomutobb tak rozumějíce mějtež svuoj rozuom při sobě smějícece se jiným slepcuom omylnověrným, lekavým čehos nevídaného! Čiňtedd se před nimi jako smutní, avšak se vždy z svědomíce tajemství tohoto v chlévích“ vyhledaného i z jich hlúposti radujte! Než protožga komuž rozumítelh a přejete a znátechch, a kdož by se tak velmil lekal a bál, jako i já vám, zjevte zavážícii ho pod věčným zatracením, aby tohokk do smrtill světským nepronášelmm. Nebonn byo jináč bylo, než jest praveno podlé jich vírypp, a my bychom byli nezvolnější v tomtorr nad hovadass nesmějíc sobě v ničemž povoliti. A vostatektt vám povímuu, alevy kuxx potomku ponechámyy s důvodyzz mnohýmia etc. Hleb toť máte, nejmilejší bratřičkové a sestřičky“, jakožd seme předpovědělť, že doplním a odevrus dvéře al ten prvních založený Michalem a Lorkem vyzdvižený zbor. Ozvavšej sek všecken zbor řekl: „Aha, tu si nám teprvm odtušil od srdce, neželť nám toho, žen sme tě biskupem zvolili, a my toho nikdá a pohříchu ani náš pronárod neslýchalo, a A II: všichni. bV AII chybí. c A II: zmizíme. d A II: hovadské v jiná hovada. e A II: připustíme. f V A II chybí. 8 V A II následuje: a mřeme i. h A II: s přirozením. ch V AII chybí. 1 A II: vidíme. i A II: lép zlí. kVAII chybí. 1 AII: než. m AII: než. n V AII následuje: se. o AII: přiházejí. pAII: otevřené majíc. r VAII následuje: bez strachu. s AII: ani. t AII: lekejme. u A II: muk. v V AII chybí: se lekajme. x AII: v hrobě. y AII: odpočineme. z V AII chybí. aa V AII chybí: naši bratří. bb AII: tomu. ce AII: smějíc. dd AII: čiňtež. ee AII: vědomí. fí V.: v chlebích. gg AII: proto. hh AII: víte. chch V A II chybí: a znáte. ii V A II chybí. ji A II: zavážíce. kk V A II: chybí: aby toho. II V A II následuje: ať. mm A II: nepronášejí. nn A II: neb. oo AII: byť. pp AII: víry jich. rr VAII: v tomto chybí. ss A II: všech hovad v tom světě. tt A II: ostatek. uu A II: schovám. vv V AII chybí. xx AII: k. vy VAII chybí. zz A II: k duovodu. a V AII chybí. bV AII chybí. e VA II chybí: nejmilejší bratřičkové a sestřičky. d A II: však. e V A II následuje: vám. fAII: řekl. g AII: otevru. h V AII chybí: dvéře a. ch A II: prvé. I V AII chybí: vyzdvižený. j A II: ozvav. k V A II následuje: pak. 1 V A II chybí. mA II: teprův. n A II: žeť. o AII: neslýchali.
Strana 236
236 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. ještoa sme teďb slepé vůdce mívali«, kněží hodné jako psy trávenéd. A hle, nebyloe za našich let takového správcel, jako si tyť z nich seb vydařilch Lukáši. Odpovědi: f. 209a Postaviv svrchu křivé smyšlení o zboru, o moci světské, o přísaze, o požívaní moci, o svátostech, o rozhříšení, o svědomí etc., nebylo na tom dosti, musil teprův k vrchu přistoupiti, aby smyslem saducejským, jakož počal, tak neprávě konal, mazati bratří. A že jeho psání nepravé jest, to můž provedeno býti největším důvodem, t(otiž) skutkem, jakož dí Pán: Neuvěříte-li, v hříších vašich zemřetea a: Skutky, kteréž já činím, tiť svědectví vydá- vají o mněs. Skutkové pak sou tito, jichž všickni netoliko Sadu- ceové, ale i milovníci tohoto světa utíkají, a než by se dopustili jich, radše vše s lidmi učiní, a tiť sou: Cti ztracení na světě i statku a života k mukám i k smrti nasazení. A poněvádž Saduceové pro dojití toho a pro požívaní cti, statku i života i v tom zachování, ty/ smysly zlé k vyvrácení vší víry křesťanské našli a nevěrami těmi vedeni v tom se na světě krmí a falešní proroci pro též věci byli sou nalezačí bludů i obránce i ještě sou nalezených a kteříž to vše učiní, s lidmi jedno aby cti, důstojenství, zboží, života rozkošného došli na světě; a poněvádž pro náši obláštnost při nás se zpátkem děje, že pro víru obecnou křesťanskou a v ní pro náše spasení, než bychom proti ní smyslili, věřili, mluvili, činili, radše podstupujem cti zbavení, statku i života ztracení, ouzkosti nejedny (čehož Saduceové a falešní proroci ucházejí): velmi tím mocně provodíme to, že tento kněz, na nás skládaje křivé smyšlení, neprávě nás v ně odívá. A my zase provodíme, že pravou křesťanskou víru máme, pro niž trpíme nelibé věci a zdržujem se libých, a tohoť Saduceové nikoli neučiní. A to sku- tečně lidé na nás seznati mohou, že někteří z naší Jednoty v tom sou byli: ve cti, v urození, v důstojenství, v panství, v moci, v bohatství menším aneb větším, v živnostech, v důchodích, v zdraví, v štěstí, v bytu bezpečném a pro spasení své přišli sou na odpor proti tomu, ješto, kdyby toho smyslu byli, jakož tento kněz píše, nikoli by se toho nedopustili, ale byli by všem všeckor, neb Sadu- a AII: ještěť. b AII: hle. c AII: měli. d V.: ztrávení. e A II: nebý- valo. fV AII chybí: správce. g A II: jako's ty. h AII: se z nich. ch AII: vybral. i AII: Lakáš, chtě říci Lukáš. Zde končí souběžný tekst Vodňanského. i Nadpis jest psán tučně. a Jan 8, 24. Jan 10, 25. ƒ 1 Kor. 9, 22.
236 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. ještoa sme teďb slepé vůdce mívali«, kněží hodné jako psy trávenéd. A hle, nebyloe za našich let takového správcel, jako si tyť z nich seb vydařilch Lukáši. Odpovědi: f. 209a Postaviv svrchu křivé smyšlení o zboru, o moci světské, o přísaze, o požívaní moci, o svátostech, o rozhříšení, o svědomí etc., nebylo na tom dosti, musil teprův k vrchu přistoupiti, aby smyslem saducejským, jakož počal, tak neprávě konal, mazati bratří. A že jeho psání nepravé jest, to můž provedeno býti největším důvodem, t(otiž) skutkem, jakož dí Pán: Neuvěříte-li, v hříších vašich zemřetea a: Skutky, kteréž já činím, tiť svědectví vydá- vají o mněs. Skutkové pak sou tito, jichž všickni netoliko Sadu- ceové, ale i milovníci tohoto světa utíkají, a než by se dopustili jich, radše vše s lidmi učiní, a tiť sou: Cti ztracení na světě i statku a života k mukám i k smrti nasazení. A poněvádž Saduceové pro dojití toho a pro požívaní cti, statku i života i v tom zachování, ty/ smysly zlé k vyvrácení vší víry křesťanské našli a nevěrami těmi vedeni v tom se na světě krmí a falešní proroci pro též věci byli sou nalezačí bludů i obránce i ještě sou nalezených a kteříž to vše učiní, s lidmi jedno aby cti, důstojenství, zboží, života rozkošného došli na světě; a poněvádž pro náši obláštnost při nás se zpátkem děje, že pro víru obecnou křesťanskou a v ní pro náše spasení, než bychom proti ní smyslili, věřili, mluvili, činili, radše podstupujem cti zbavení, statku i života ztracení, ouzkosti nejedny (čehož Saduceové a falešní proroci ucházejí): velmi tím mocně provodíme to, že tento kněz, na nás skládaje křivé smyšlení, neprávě nás v ně odívá. A my zase provodíme, že pravou křesťanskou víru máme, pro niž trpíme nelibé věci a zdržujem se libých, a tohoť Saduceové nikoli neučiní. A to sku- tečně lidé na nás seznati mohou, že někteří z naší Jednoty v tom sou byli: ve cti, v urození, v důstojenství, v panství, v moci, v bohatství menším aneb větším, v živnostech, v důchodích, v zdraví, v štěstí, v bytu bezpečném a pro spasení své přišli sou na odpor proti tomu, ješto, kdyby toho smyslu byli, jakož tento kněz píše, nikoli by se toho nedopustili, ale byli by všem všeckor, neb Sadu- a AII: ještěť. b AII: hle. c AII: měli. d V.: ztrávení. e A II: nebý- valo. fV AII chybí: správce. g A II: jako's ty. h AII: se z nich. ch AII: vybral. i AII: Lakáš, chtě říci Lukáš. Zde končí souběžný tekst Vodňanského. i Nadpis jest psán tučně. a Jan 8, 24. Jan 10, 25. ƒ 1 Kor. 9, 22.
Strana 237
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 237 ceové vyznávajíc s lidmi i činí vše, čehož srdcem nedrží, jediné aby s lidmi ve cti, v statku i v životě byli, a než by co z toho ztratili, radše vše, což káží, učiní. A tudy zjevné, že neprávě píše veda to na tu osobu, kteráž, by takový smysl měla, nepřistoupila by k bratřím ani by z poslušenství k tomu stupni práce šla, kdež největší práce i nebezpečenství smrti jest a mizery i potupy oče- kávaní. Také z toho důvod, poněvádž sami dobrovolně mohouc jísti, píti a v žádostech sobě povolovati, zdržují se pracně tajně i zjevně a u vinách i v nedostatcích svých svědomí svá tejná i s hanbou vyznávají, koří se, pokání činí i skutky kající pod- stupují, také i z toho, poněvádž se dobrovolně ponižují a jedni druhým poddávají v poslušenství i moci povýšené pro spasení. f. 209b Také vědomo mnohým, že ta osoba, jíž se to kázaní přičítá, o víře pravé, křesťanské kázala, učila i psala o jednotě božské, o Trojici svaté i o všech článcích až i o vzkříšení spravedlivých i nepra- vých i o životu věčném obojích i o zřízeném spasení a ti spisové jeho podnes zůstávají!. Zjevné tehdy z těch jistých důvodův, že kněz náramnou potupu vymyšlenou na bratří píše. A nade vše: byť bylo to při nás, což kněz píše, bídnější bychom byli všech lidí na světě; zde potupy, bezbydlé, ouzkosti, škody i trápení i smrti podstupovati a nepožívati dobrého bydla a cti podlé své možnosti, jako Saduceové činí, a po smrti jako hovada v niveč obráceni býti — i bylo by bláznovství poslední. Protož, kdož by nemohl věřiti řečem, ten po skutcích poznej a skutkom těm věř, a ti svědectví vydadí proti tomu psání. Protož proti tomuto knězi i proti každému takovému s svatým Pavlem pravíme, že s tou rotou, jenž slove kacířství, sloužíme Bohu« na- šemu věříc všem věcem, kteréž v zákoně psány sou i v prorocích, majíce naději o vzkříšení spravedlivých i nepravých. A tou příčinou snažujem se svědomí dobré před Bohem i před lidmi míti vždycky, pro něž i trpíme. A tím odpověd na vše buď dána. Dí dálea: „Ej, my pak z těch řečí slyšíme, jak sou pikharti z hmotného domu lotrovskou peleš udělali, totiž zbor nevěrných lotrův poběhlých od zákona i od pána Boha, hodni šilinku bičem pomsty boží“. a Nadpis jest psán tučně. a Narážka na Sk. 24, 14. Bratr Lukáš odkazuje zde na své vlastní četné spisy.
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 237 ceové vyznávajíc s lidmi i činí vše, čehož srdcem nedrží, jediné aby s lidmi ve cti, v statku i v životě byli, a než by co z toho ztratili, radše vše, což káží, učiní. A tudy zjevné, že neprávě píše veda to na tu osobu, kteráž, by takový smysl měla, nepřistoupila by k bratřím ani by z poslušenství k tomu stupni práce šla, kdež největší práce i nebezpečenství smrti jest a mizery i potupy oče- kávaní. Také z toho důvod, poněvádž sami dobrovolně mohouc jísti, píti a v žádostech sobě povolovati, zdržují se pracně tajně i zjevně a u vinách i v nedostatcích svých svědomí svá tejná i s hanbou vyznávají, koří se, pokání činí i skutky kající pod- stupují, také i z toho, poněvádž se dobrovolně ponižují a jedni druhým poddávají v poslušenství i moci povýšené pro spasení. f. 209b Také vědomo mnohým, že ta osoba, jíž se to kázaní přičítá, o víře pravé, křesťanské kázala, učila i psala o jednotě božské, o Trojici svaté i o všech článcích až i o vzkříšení spravedlivých i nepra- vých i o životu věčném obojích i o zřízeném spasení a ti spisové jeho podnes zůstávají!. Zjevné tehdy z těch jistých důvodův, že kněz náramnou potupu vymyšlenou na bratří píše. A nade vše: byť bylo to při nás, což kněz píše, bídnější bychom byli všech lidí na světě; zde potupy, bezbydlé, ouzkosti, škody i trápení i smrti podstupovati a nepožívati dobrého bydla a cti podlé své možnosti, jako Saduceové činí, a po smrti jako hovada v niveč obráceni býti — i bylo by bláznovství poslední. Protož, kdož by nemohl věřiti řečem, ten po skutcích poznej a skutkom těm věř, a ti svědectví vydadí proti tomu psání. Protož proti tomuto knězi i proti každému takovému s svatým Pavlem pravíme, že s tou rotou, jenž slove kacířství, sloužíme Bohu« na- šemu věříc všem věcem, kteréž v zákoně psány sou i v prorocích, majíce naději o vzkříšení spravedlivých i nepravých. A tou příčinou snažujem se svědomí dobré před Bohem i před lidmi míti vždycky, pro něž i trpíme. A tím odpověd na vše buď dána. Dí dálea: „Ej, my pak z těch řečí slyšíme, jak sou pikharti z hmotného domu lotrovskou peleš udělali, totiž zbor nevěrných lotrův poběhlých od zákona i od pána Boha, hodni šilinku bičem pomsty boží“. a Nadpis jest psán tučně. a Narážka na Sk. 24, 14. Bratr Lukáš odkazuje zde na své vlastní četné spisy.
Strana 238
238 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. f. 210a Odpověda: Z odpovědí napřed položených srozuměti by každý pravdě povolující mohl, že tento skladatel klamův neb složených rozsevač, založení domu duchovního, myšlenku na písmě nezaloženou, postaviv modlitbu v páteři s agendami i s viatiky smíšenou a v ní Boha, svátosti, dům všeho pohodlí i zvůle, závětí2, chléb, vejce, ryby, vin odpuštění i všeho zlého zbavení složiv i utvrdiv závorami i zámky, a z té myšlenky aby tuto potupu nyní vyřihlou na bratři způsobil, i klam sepsal a z toho klamu jako z jisté pravdy praví, že bratří z domu hmotného učinili/ peleš lotrovskou; i vědomé jest, že zle a neprávě píše, jakož svrchu ukázáno v odpořích, jak, co, o čem, več věří, smyslí, drží, vyznávají i činí. A divné, že ti knéží zlý mají obyčej, o čemkoliv buď sami smyslíce, domnívajíce se neb slyšíce beze všeho uptání káží, píší, tvrdí a jistí, jakož tento sepsav klamavá kázaní troje i zavírá na nich toto potupování. Než byť slušelo odměřiti, ukázaloť by se, kdo učinil peleší lotrův a že není zbor náš nevěrných. Důvod: Neb víru pravou křesťanskou a apoštolskou v pravdě máme a v ní jsme, ani sme poběhli od zákona, ale k zákonu víry čtení svatého přistoupili, též ani od Boha nebeského, jediného, pravého, neb k poctě i k službě v zákonu jeho přistoupili sme. I nevidím, by proto měl nás pán B(ůh) pomstou svou švihati. Než vím, že dosti jest vin a nedostatkův našich, pro něž hodné by bylo, by milosti v Kristu nebylo, trestati i zahnati. Než ty se šiliňku konečně od něho boj, nepokaješ-li se, že křivé svědectví a potupné mluvíš, a boj se, byť anděl boží nestál nad tebou a nechtěl tě roztíti na poly, jako onoho kněze v Babylóně, nepravého svědka« Dí dáleb: „Protož se jim jako Bábel věži stavějícím nezdařilo, že chtějíce se do nebe dostavěti i zvelebiti jména svá, i octli se rozsypaní na zemi v zemských hovadných smyslech a v žádostech, i sami se v jazycích trefiti, smysliti, smluviti nemohouc, než onen sem, onen tam“. Odpověd: Tento kněz vždy na základu pískovém, na němž by drak stál klamu smyšleného trojího kázaní, založen jsa i staví proti Jednotě zboru bratrského potupování i zhyžďování, ale poněvádž a Nadpis jest psán tučně. b Nadpis jest psán tučně. Nadpis jest psán tučně. a Narážka na Dan. 13. Viz pozn. 2 na str. 211. 2 Závětí = klid.
238 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. f. 210a Odpověda: Z odpovědí napřed položených srozuměti by každý pravdě povolující mohl, že tento skladatel klamův neb složených rozsevač, založení domu duchovního, myšlenku na písmě nezaloženou, postaviv modlitbu v páteři s agendami i s viatiky smíšenou a v ní Boha, svátosti, dům všeho pohodlí i zvůle, závětí2, chléb, vejce, ryby, vin odpuštění i všeho zlého zbavení složiv i utvrdiv závorami i zámky, a z té myšlenky aby tuto potupu nyní vyřihlou na bratři způsobil, i klam sepsal a z toho klamu jako z jisté pravdy praví, že bratří z domu hmotného učinili/ peleš lotrovskou; i vědomé jest, že zle a neprávě píše, jakož svrchu ukázáno v odpořích, jak, co, o čem, več věří, smyslí, drží, vyznávají i činí. A divné, že ti knéží zlý mají obyčej, o čemkoliv buď sami smyslíce, domnívajíce se neb slyšíce beze všeho uptání káží, píší, tvrdí a jistí, jakož tento sepsav klamavá kázaní troje i zavírá na nich toto potupování. Než byť slušelo odměřiti, ukázaloť by se, kdo učinil peleší lotrův a že není zbor náš nevěrných. Důvod: Neb víru pravou křesťanskou a apoštolskou v pravdě máme a v ní jsme, ani sme poběhli od zákona, ale k zákonu víry čtení svatého přistoupili, též ani od Boha nebeského, jediného, pravého, neb k poctě i k službě v zákonu jeho přistoupili sme. I nevidím, by proto měl nás pán B(ůh) pomstou svou švihati. Než vím, že dosti jest vin a nedostatkův našich, pro něž hodné by bylo, by milosti v Kristu nebylo, trestati i zahnati. Než ty se šiliňku konečně od něho boj, nepokaješ-li se, že křivé svědectví a potupné mluvíš, a boj se, byť anděl boží nestál nad tebou a nechtěl tě roztíti na poly, jako onoho kněze v Babylóně, nepravého svědka« Dí dáleb: „Protož se jim jako Bábel věži stavějícím nezdařilo, že chtějíce se do nebe dostavěti i zvelebiti jména svá, i octli se rozsypaní na zemi v zemských hovadných smyslech a v žádostech, i sami se v jazycích trefiti, smysliti, smluviti nemohouc, než onen sem, onen tam“. Odpověd: Tento kněz vždy na základu pískovém, na němž by drak stál klamu smyšleného trojího kázaní, založen jsa i staví proti Jednotě zboru bratrského potupování i zhyžďování, ale poněvádž a Nadpis jest psán tučně. b Nadpis jest psán tučně. Nadpis jest psán tučně. a Narážka na Dan. 13. Viz pozn. 2 na str. 211. 2 Závětí = klid.
Strana 239
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 239 v svou hlavu zkřivdiv, z toho vše stavení jeho na různo jde. Ó, by slušelo málo o domu jeho zduchovnilém povážiti základu i ustavení jeho, jak on smluví za jedno: páteř, viatik, agendy, pontifikály a ty roměje, tu by jazykův poznal změnění a žádného vzdělání v duchu a v pravdě při Bohu a rozsypání na všecky strany! Ale nesluší pro ukrácení. Než my máme doufání v Bohu, že je nás v základu víry srdcem spojil z milosti a nám stavení činí v naději věčného života/ i k jednomyslnosti přivedl, ač rozdílnost jest podlé f. 210b obdarování darův i moci i smysla i umění, a že není věže Bábel, ale věže síly, k níž se utíká spravedlivýa. Píše dálea: „A tak dobře zbor od zboření slove, neb mnozí, jenž smějí na svrchu jich psaných řečech trmolných živi býti strachem mrouc, že sou na nich postaveni neb radče jimi zviklaní, s pláčem nadhlas zpovídají se toužíc se tak mylně podvedeni býti jakožto pravdou, poněvádž u kostela, do něhož za živa nechodili, se mrtví kladou, žeť se za živa blouditi mrouc poznali pozdě, jakož jest z těch tří kázaní lépe dokázáno tomu, kdož by jich chtěl koštovati, srovnati, žeť ty všechny bludy v jich pelešném zboru jako v babylonské věži draky a potvory nezčíslné, potvorné vyšpehuje.“ Odpovědb: Vždy se tak rozuměti má: kdyby to troje kázaní smyšlené pravé bylo, tehdy by zbor takových byl; ale poněvádž není, tehdy křivé to smyšlení jest a nelze než nevinným od zlého kněžstva trpěti a řečmi Kristovými se zpraviti: Pravitiť budou na vás všecko zlé lhouce pro mneß. A že tím dovodíš, že se po smrti svých bludův kají, měl by k tomu držán býti, aby dovedl; než že kně- žíme, mluvte, co mluvte, prochází ne jako jiným lidem a oni v to oufajíc v smělost vcházejí, druhý důvod hlavy své činí skrze pohřeb u kostela, jako by toho žádostiví byli a za nětco pobož- nějšího měli tu ležeti nežli jinde. Máť znáti on i každý, že kdež nás můž potkati to, abychom svůj pohřeb měli, toho rádi užíváme a skrze to s lidmi v té obci pokoj máme, od kněží, žákův, zvoníkův loupeni nebýváme a víry dokazujeme, že Páně země i plnost její, než to kdež býti nemůž a s obcí nakládáme na kerchov, toho a Nadpis jest psán tučně. b Nadpis jest psán tučně. c V orig.: kněžíí. a Narážka na Př. 18, 10 (1. M. 11.). Mat. 5, 11. Srov. pozn. I na str. 211.
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 239 v svou hlavu zkřivdiv, z toho vše stavení jeho na různo jde. Ó, by slušelo málo o domu jeho zduchovnilém povážiti základu i ustavení jeho, jak on smluví za jedno: páteř, viatik, agendy, pontifikály a ty roměje, tu by jazykův poznal změnění a žádného vzdělání v duchu a v pravdě při Bohu a rozsypání na všecky strany! Ale nesluší pro ukrácení. Než my máme doufání v Bohu, že je nás v základu víry srdcem spojil z milosti a nám stavení činí v naději věčného života/ i k jednomyslnosti přivedl, ač rozdílnost jest podlé f. 210b obdarování darův i moci i smysla i umění, a že není věže Bábel, ale věže síly, k níž se utíká spravedlivýa. Píše dálea: „A tak dobře zbor od zboření slove, neb mnozí, jenž smějí na svrchu jich psaných řečech trmolných živi býti strachem mrouc, že sou na nich postaveni neb radče jimi zviklaní, s pláčem nadhlas zpovídají se toužíc se tak mylně podvedeni býti jakožto pravdou, poněvádž u kostela, do něhož za živa nechodili, se mrtví kladou, žeť se za živa blouditi mrouc poznali pozdě, jakož jest z těch tří kázaní lépe dokázáno tomu, kdož by jich chtěl koštovati, srovnati, žeť ty všechny bludy v jich pelešném zboru jako v babylonské věži draky a potvory nezčíslné, potvorné vyšpehuje.“ Odpovědb: Vždy se tak rozuměti má: kdyby to troje kázaní smyšlené pravé bylo, tehdy by zbor takových byl; ale poněvádž není, tehdy křivé to smyšlení jest a nelze než nevinným od zlého kněžstva trpěti a řečmi Kristovými se zpraviti: Pravitiť budou na vás všecko zlé lhouce pro mneß. A že tím dovodíš, že se po smrti svých bludův kají, měl by k tomu držán býti, aby dovedl; než že kně- žíme, mluvte, co mluvte, prochází ne jako jiným lidem a oni v to oufajíc v smělost vcházejí, druhý důvod hlavy své činí skrze pohřeb u kostela, jako by toho žádostiví byli a za nětco pobož- nějšího měli tu ležeti nežli jinde. Máť znáti on i každý, že kdež nás můž potkati to, abychom svůj pohřeb měli, toho rádi užíváme a skrze to s lidmi v té obci pokoj máme, od kněží, žákův, zvoníkův loupeni nebýváme a víry dokazujeme, že Páně země i plnost její, než to kdež býti nemůž a s obcí nakládáme na kerchov, toho a Nadpis jest psán tučně. b Nadpis jest psán tučně. c V orig.: kněžíí. a Narážka na Př. 18, 10 (1. M. 11.). Mat. 5, 11. Srov. pozn. I na str. 211.
Strana 240
240 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. také užíti chcme. Protož z toho žádného důvodu nemáš a čím dál na se provodíš, že si ty tu smyšlénku slépal, a pravíš, že, kdo by chtěl tyto bludy trojího kázaní srovnati, že je v zboru bratrském najde, i měl si ty to první učiniti, aby zvěděl jistotu; pakli si vědomě klamal, věz, že si nemalým hříchem zhřešil, a nepokaješ-li se, věz, žeť toho Bůh tobě bez pomsty nenechá. f. 211 a Píše dálea: „Odtud pak pilně vzezříc se ve čtení svatého Lukášea, naleznem, jak sou všichni lidé i s námi zavázáni k smíchu, aby se jim posmívali jako na divadlo hledíc a řkouc: „Ejhle, dívej se těchto lidí, ješto sou začali stavěti věži a nemohli dostavěti proto, že sou prvé neposeděli v pokoře a nerozmyslili se na náklady, t(otiž) na moc svou, mají-li s to dosti, aby nové spasení lidem ustavěli'. Poněvadž jest pán Spasitel měv s to dosti nákladův ne bez práce nesnadné věži spasení a kostel neb chrám církve své na každý den uče v chrámě vystavil, tím nám návěští dal, abychom ne zbory jakési zamýšleli nové, než abychom v kostele církve, jeho smrtí vystaveného spasení, čekajíce stavěli ku podobenství kostela napřed spasitedlným řádem z modliteb svatých nábožných pánu Bohu kostely a sobě bezpečný dům všech potřeb hojný a k tomu věčný, pokudž nás stává. Annob 1503. Z Lipníka 1. die adventusb. Odpověde: Vše na své lépaní klamavé stavíš; protož věz, žeť nestane. I smích vedeš, k smíchu popouzíš jako bláznům řeč Kristovu zle přivodě, tudíž uzříš, proti komu smích působíš. I věz a po skutcích znej, žeť jest dílo boží a stavení boží a mnozí sou na něm mu- čedlnictvem dokonali a setrvání v pravdě k životu slávy a zpomeň nyní, aby nezpomínal potom v pekle s zatracenci řka, že my blázni a nesmyslní domnívali sme se životy jich bláznovství a konec jich bezectí, titoť sou, ještoť sme je měli v posměch a ku podobenství rouhaní. Protož Kristus dí: Běda, jenž se smějete, však kvíliti budeteß. Také věz, žeť sou sedli v pokoře a ne o nové věci, ani někdy nebylé se pokusili, jakž ty vedeš, ale o staré, kteréž ste vy smysly a nálezky a obyčeji jako rumem zametali, a Bůh moc dal i náklady, aby vůle jeho byla a poklad skrytý nalezen, budiž a Nadpis jest psán tučně. b Slova: Anno X adventus jsou psána písmem latinským. c Nadpis jest psán tučně. a Narážka na Luk. 6, 48, 49. Luk. 6, 25.
240 PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. také užíti chcme. Protož z toho žádného důvodu nemáš a čím dál na se provodíš, že si ty tu smyšlénku slépal, a pravíš, že, kdo by chtěl tyto bludy trojího kázaní srovnati, že je v zboru bratrském najde, i měl si ty to první učiniti, aby zvěděl jistotu; pakli si vědomě klamal, věz, že si nemalým hříchem zhřešil, a nepokaješ-li se, věz, žeť toho Bůh tobě bez pomsty nenechá. f. 211 a Píše dálea: „Odtud pak pilně vzezříc se ve čtení svatého Lukášea, naleznem, jak sou všichni lidé i s námi zavázáni k smíchu, aby se jim posmívali jako na divadlo hledíc a řkouc: „Ejhle, dívej se těchto lidí, ješto sou začali stavěti věži a nemohli dostavěti proto, že sou prvé neposeděli v pokoře a nerozmyslili se na náklady, t(otiž) na moc svou, mají-li s to dosti, aby nové spasení lidem ustavěli'. Poněvadž jest pán Spasitel měv s to dosti nákladův ne bez práce nesnadné věži spasení a kostel neb chrám církve své na každý den uče v chrámě vystavil, tím nám návěští dal, abychom ne zbory jakési zamýšleli nové, než abychom v kostele církve, jeho smrtí vystaveného spasení, čekajíce stavěli ku podobenství kostela napřed spasitedlným řádem z modliteb svatých nábožných pánu Bohu kostely a sobě bezpečný dům všech potřeb hojný a k tomu věčný, pokudž nás stává. Annob 1503. Z Lipníka 1. die adventusb. Odpověde: Vše na své lépaní klamavé stavíš; protož věz, žeť nestane. I smích vedeš, k smíchu popouzíš jako bláznům řeč Kristovu zle přivodě, tudíž uzříš, proti komu smích působíš. I věz a po skutcích znej, žeť jest dílo boží a stavení boží a mnozí sou na něm mu- čedlnictvem dokonali a setrvání v pravdě k životu slávy a zpomeň nyní, aby nezpomínal potom v pekle s zatracenci řka, že my blázni a nesmyslní domnívali sme se životy jich bláznovství a konec jich bezectí, titoť sou, ještoť sme je měli v posměch a ku podobenství rouhaní. Protož Kristus dí: Běda, jenž se smějete, však kvíliti budeteß. Také věz, žeť sou sedli v pokoře a ne o nové věci, ani někdy nebylé se pokusili, jakž ty vedeš, ale o staré, kteréž ste vy smysly a nálezky a obyčeji jako rumem zametali, a Bůh moc dal i náklady, aby vůle jeho byla a poklad skrytý nalezen, budiž a Nadpis jest psán tučně. b Slova: Anno X adventus jsou psána písmem latinským. c Nadpis jest psán tučně. a Narážka na Luk. 6, 48, 49. Luk. 6, 25.
Strana 241
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 241 jméno jeho požehnáno na věky! Také zle dovodíš, by Kristus, na každý den uče v chrámě, tu tehdy zbor stavěl, však před svou smrtí za čtyři dni podlé figury berán-ka byl zkušován, však f. 211b v chrámě před tím prvé nekázal, nekřtil ani Ducha Svatého dal, nebiřmoval ani svátostí těla a krve posluhoval ani kněžství zřídil ani obětoval etc., než na poli kázal, na horách, na moři, po do- mích, kaštelech etc. A tak opět konec tvého psání zpět padá bez základu a nemáš ho čím podepříti a tudy touto odpovědí všecka smyšlénka i myšlení tvé na různo neleze. Dejžť milý Bůh se poznati a z toho pokání činiti a každého věrného od takových klamův rač zachovati pravda věčná! Amen. Aj, toť běžně na cestě, jakž kdy možnost a prázdnost dopu- stila, učinil sem odpis k tvé žádosti proti spisu, kteréhož si mi dodal, tím a ne jiným úmyslem, aby věrní a upřímí vystřeženi byli od takových horoutných klamů a v pravdě nepohnutě stáli až do koncea. Přivediž mě spolu ten, ve jménož jeho pracuji, s nimi i se všemi vyvolenými k životu slávy! Amen. 1513b Dominico 1. die Dionysiib1. a V originále opraveno j. r. místo původního: smrti. b 1513 X Dionysii psáno latinkou. Následuje půl stránky prázdné. Také f. 212a—214b jsou prázdná. — 9. října (v neděli). 16
PSÁNÍ KNĚZE JANA, FARÁŘE LIPENSKÉHO. 241 jméno jeho požehnáno na věky! Také zle dovodíš, by Kristus, na každý den uče v chrámě, tu tehdy zbor stavěl, však před svou smrtí za čtyři dni podlé figury berán-ka byl zkušován, však f. 211b v chrámě před tím prvé nekázal, nekřtil ani Ducha Svatého dal, nebiřmoval ani svátostí těla a krve posluhoval ani kněžství zřídil ani obětoval etc., než na poli kázal, na horách, na moři, po do- mích, kaštelech etc. A tak opět konec tvého psání zpět padá bez základu a nemáš ho čím podepříti a tudy touto odpovědí všecka smyšlénka i myšlení tvé na různo neleze. Dejžť milý Bůh se poznati a z toho pokání činiti a každého věrného od takových klamův rač zachovati pravda věčná! Amen. Aj, toť běžně na cestě, jakž kdy možnost a prázdnost dopu- stila, učinil sem odpis k tvé žádosti proti spisu, kteréhož si mi dodal, tím a ne jiným úmyslem, aby věrní a upřímí vystřeženi byli od takových horoutných klamů a v pravdě nepohnutě stáli až do koncea. Přivediž mě spolu ten, ve jménož jeho pracuji, s nimi i se všemi vyvolenými k životu slávy! Amen. 1513b Dominico 1. die Dionysiib1. a V originále opraveno j. r. místo původního: smrti. b 1513 X Dionysii psáno latinkou. Následuje půl stránky prázdné. Také f. 212a—214b jsou prázdná. — 9. října (v neděli). 16
Strana 242
f. 215a Traktát pana Vaňka Valečovského etc. učiněný proti Rokycánovi a jeho kněžíma. f. 215b * Panul Zdeňkovi Kostkovi z Postupic Jeho Milosti2. f. 216a Vyznání slavné víry o kněžích pana Vaňka Valečovského, podkomoří království Českého, posílám a Tvá Milost, když jeho čísti budete sepsání, račte přijíti jako od lajka, kterýž nemnoho duchovně mluviti umí, ale z hloupa naprosto, a já za něho prosím podlé omluvy jeho3, že jej zdravě vezmete a jemu v jeho neopa- trných řečech, ač by se namátly, pohovíte i odpustíteb. Nejprvé š všech dobrých lidí pro pána Boha prosím, ač bych co tu neopatrně napsal nebo pověděl, abyšte mi ráčili od- pustiti a připsati to radše neopatrnosti nežli mé zlé vůli, neb těchto věcí nepíši toliko sám pro se, ale proto nejprvé, abych Králově Milosti, pánu mému“, právě a věrně učinil a zachoval se vedlé mého slibu, druhé, že se vystříhám mnohými příhodami minulými, kterak kněží někteří neprávě, nevěrně a zrádně sou učinili v této zemi i jinde, a boje se téhož, aby pod mým ouřadem toho nebo i horšího proti pánu mému a králi neučinili a nezbouřili země, třetí, abych aspoň lidem některým oči rozumu otevřel, aby proto porozuměli jim, kterací jsou byli dříve než nyní, co jednají a oč nejvíce stojí a co sou dříve na jiných hyzdili, tupili, traktáty proti a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. Ostatek stránky jest prázdný. b Ostatek stránky jest prázdný. Kus tento vydal ČELAKOVSKÝ p. t. „Traktát podkomořího Vaňka Valečovského proti panování kněžstva“ ve „Zprávách o zasedání král. české společnosti nauk v Praze“, ročník 1881 (v Praze 1882), str. 325—345, kde též se najde příslušné poučení o osobě autorově. Viz o něm též TOMKUV Dějepis města Prahy VI, 190, 278. Srov. též Předmluvu č. 3. O obsahu viz PAL'MOV, Braťja I, I, 130—133. — V A I f. 315a násl. nalézá se Psaní bratra Řehoře Vaňkovi Valečovskému z r. 1461 (viz AKTY I, str. 544 sl., jmenovitě pozn. 1. a 2. na str. 544). — Sepsání Valečovského znal Bartoš Písař, který je para- frazuje ve své Kronice. Srov. Prameny dějin českých sv. VI, str. 136 a násl. 2 Neznámý pisatel posílá list Valečovského s tímto průvodním dopisem panu Kostkovi († 1468) — o němž viz v Rejstříku k I. sv. Aktů. Srov. též Předmluvu č. 3 (ke konci vysvětlivek o listu Valečovského). 3 Týká se začátku sepsání Valečovského. Týká se Ladislava Pohrobka. Viz Předmluvu.
f. 215a Traktát pana Vaňka Valečovského etc. učiněný proti Rokycánovi a jeho kněžíma. f. 215b * Panul Zdeňkovi Kostkovi z Postupic Jeho Milosti2. f. 216a Vyznání slavné víry o kněžích pana Vaňka Valečovského, podkomoří království Českého, posílám a Tvá Milost, když jeho čísti budete sepsání, račte přijíti jako od lajka, kterýž nemnoho duchovně mluviti umí, ale z hloupa naprosto, a já za něho prosím podlé omluvy jeho3, že jej zdravě vezmete a jemu v jeho neopa- trných řečech, ač by se namátly, pohovíte i odpustíteb. Nejprvé š všech dobrých lidí pro pána Boha prosím, ač bych co tu neopatrně napsal nebo pověděl, abyšte mi ráčili od- pustiti a připsati to radše neopatrnosti nežli mé zlé vůli, neb těchto věcí nepíši toliko sám pro se, ale proto nejprvé, abych Králově Milosti, pánu mému“, právě a věrně učinil a zachoval se vedlé mého slibu, druhé, že se vystříhám mnohými příhodami minulými, kterak kněží někteří neprávě, nevěrně a zrádně sou učinili v této zemi i jinde, a boje se téhož, aby pod mým ouřadem toho nebo i horšího proti pánu mému a králi neučinili a nezbouřili země, třetí, abych aspoň lidem některým oči rozumu otevřel, aby proto porozuměli jim, kterací jsou byli dříve než nyní, co jednají a oč nejvíce stojí a co sou dříve na jiných hyzdili, tupili, traktáty proti a Nadpis tento jest psán velikým tučným písmem. Ostatek stránky jest prázdný. b Ostatek stránky jest prázdný. Kus tento vydal ČELAKOVSKÝ p. t. „Traktát podkomořího Vaňka Valečovského proti panování kněžstva“ ve „Zprávách o zasedání král. české společnosti nauk v Praze“, ročník 1881 (v Praze 1882), str. 325—345, kde též se najde příslušné poučení o osobě autorově. Viz o něm též TOMKUV Dějepis města Prahy VI, 190, 278. Srov. též Předmluvu č. 3. O obsahu viz PAL'MOV, Braťja I, I, 130—133. — V A I f. 315a násl. nalézá se Psaní bratra Řehoře Vaňkovi Valečovskému z r. 1461 (viz AKTY I, str. 544 sl., jmenovitě pozn. 1. a 2. na str. 544). — Sepsání Valečovského znal Bartoš Písař, který je para- frazuje ve své Kronice. Srov. Prameny dějin českých sv. VI, str. 136 a násl. 2 Neznámý pisatel posílá list Valečovského s tímto průvodním dopisem panu Kostkovi († 1468) — o němž viz v Rejstříku k I. sv. Aktů. Srov. též Předmluvu č. 3 (ke konci vysvětlivek o listu Valečovského). 3 Týká se začátku sepsání Valečovského. Týká se Ladislava Pohrobka. Viz Předmluvu.
Strana 243
TRAKTÁT PANA VANKA VALEČOVSKÉHO. 243 nim skládali a zpisovali, vpadli sou sami v též anebo v horšía, čtvrté, hleděl k prvním běhom, kterak pod jménem zákona božího a pod pokrytou pokorou oni sou byli zbouřili lidi na kněžstvo a ouřad duchovní zkazivše, žádnému poddánu býti nechtěvše, než aby sami vládli, lid sobě a města podmanivše kvasili, hodovali, smilnili, kurvili a svá ustavení aby ustavovali, pokud se jim zdá, a starodávní rušili, kteráž se jim nelíbila, ješto skrze to mnoho mordův a kacířstva vyvstalo a ještě trvá mezi lidmi (jenžto pán Bůh ví, kdy vyplaněno bude moci býti), a při tom sou se bylí zasadili o čtyři artikule a ty lidem před očima opálajíce a na jiné kážíce je zhyzdili. Tak po vše časy tato leta měli sou se a to rozsívali s svými rotami, že jim žádný nic řéci nesměl; pakli řekl, dal za to hrdlo aneb z města vyhnán byl, kde oni vládli. Důvod toho na mnohých, ješto polem jezdili s vozy, a druzí se zženili a jiní, ač sou snad polem nejezdili a nekurvili sami a ne- zženili se zjevně, ale doma v městech držali jim chřbet a dýmači kuli i bouřili a ještě dýmají i bouří i podnes chtíce, aby kováno bylo, a lidé, kteří by měli býti jako kováří, ti jim rozumějíce, nechtí po jich dýmaní již kovati, neb je nyní i prvé již dobře znají a čím dále vždy lépe. A protož sobě ti kněží dýmačové, kurevníci a buřičové, ožralci velmi stýskají a hněvají se, když lidí tak hotových k své vůli nemají, jakož sou prvé měli, neb poroz- uměj tomu každý, co jest v nich bylo většího, zákon-li boží čili jich přezlá vůle neb jich panování i vládnutí nad lidem. A zasa- divše se, aby zjevní hříchové smrtedlní stavováni byli, mordovali sou, pálili, hubili, lidi od statkův vyháněli. Zdali sou to nebyli zjevní a smrtedlní hříchové? A toho všeho kněží původ byli a pomáhali. Tak-li jest jim/ pán Kristus rozkázal, jakož píše o tom s. Marek v 6. ka(pitole) a Lukáš v 9. a Mat(ouš) v 10.? Když je byl rozeslal, řekl, aby nebrali s sebou na cestu mošny ani holi ani peněz, ale řekl jim: Kdežť vás koli nepřijmou anebo slyšeti nebudou, vyjdouce odtud, vybíte prach z noh vašich na svědectví jim« a dále kázal jim, aby nemocné uzdravovali a mrtvé křísili — a tito pak se připravili na cestu s vozy k bojování a s samo- stříly, s cepy, s puškami a s jinými přípravami bojovnými a vo- jenskými, a kdež jich nepřijali, tu z pušek, z prakův bili a dobý- vali a dobudouce, ne byť prach z svých noh vybili aneb nemocné uzdravovali, ale spálili sou města a lidi zdravé nebožátka zmordo- f. 216b a V originále: horših. a Mk. 5, 8, 11, 13; Luk. 9, 3—5; Mat. 10, 9—14. ß Mat. 10, 8. 16*
TRAKTÁT PANA VANKA VALEČOVSKÉHO. 243 nim skládali a zpisovali, vpadli sou sami v též anebo v horšía, čtvrté, hleděl k prvním běhom, kterak pod jménem zákona božího a pod pokrytou pokorou oni sou byli zbouřili lidi na kněžstvo a ouřad duchovní zkazivše, žádnému poddánu býti nechtěvše, než aby sami vládli, lid sobě a města podmanivše kvasili, hodovali, smilnili, kurvili a svá ustavení aby ustavovali, pokud se jim zdá, a starodávní rušili, kteráž se jim nelíbila, ješto skrze to mnoho mordův a kacířstva vyvstalo a ještě trvá mezi lidmi (jenžto pán Bůh ví, kdy vyplaněno bude moci býti), a při tom sou se bylí zasadili o čtyři artikule a ty lidem před očima opálajíce a na jiné kážíce je zhyzdili. Tak po vše časy tato leta měli sou se a to rozsívali s svými rotami, že jim žádný nic řéci nesměl; pakli řekl, dal za to hrdlo aneb z města vyhnán byl, kde oni vládli. Důvod toho na mnohých, ješto polem jezdili s vozy, a druzí se zženili a jiní, ač sou snad polem nejezdili a nekurvili sami a ne- zženili se zjevně, ale doma v městech držali jim chřbet a dýmači kuli i bouřili a ještě dýmají i bouří i podnes chtíce, aby kováno bylo, a lidé, kteří by měli býti jako kováří, ti jim rozumějíce, nechtí po jich dýmaní již kovati, neb je nyní i prvé již dobře znají a čím dále vždy lépe. A protož sobě ti kněží dýmačové, kurevníci a buřičové, ožralci velmi stýskají a hněvají se, když lidí tak hotových k své vůli nemají, jakož sou prvé měli, neb poroz- uměj tomu každý, co jest v nich bylo většího, zákon-li boží čili jich přezlá vůle neb jich panování i vládnutí nad lidem. A zasa- divše se, aby zjevní hříchové smrtedlní stavováni byli, mordovali sou, pálili, hubili, lidi od statkův vyháněli. Zdali sou to nebyli zjevní a smrtedlní hříchové? A toho všeho kněží původ byli a pomáhali. Tak-li jest jim/ pán Kristus rozkázal, jakož píše o tom s. Marek v 6. ka(pitole) a Lukáš v 9. a Mat(ouš) v 10.? Když je byl rozeslal, řekl, aby nebrali s sebou na cestu mošny ani holi ani peněz, ale řekl jim: Kdežť vás koli nepřijmou anebo slyšeti nebudou, vyjdouce odtud, vybíte prach z noh vašich na svědectví jim« a dále kázal jim, aby nemocné uzdravovali a mrtvé křísili — a tito pak se připravili na cestu s vozy k bojování a s samo- stříly, s cepy, s puškami a s jinými přípravami bojovnými a vo- jenskými, a kdež jich nepřijali, tu z pušek, z prakův bili a dobý- vali a dobudouce, ne byť prach z svých noh vybili aneb nemocné uzdravovali, ale spálili sou města a lidi zdravé nebožátka zmordo- f. 216b a V originále: horših. a Mk. 5, 8, 11, 13; Luk. 9, 3—5; Mat. 10, 9—14. ß Mat. 10, 8. 16*
Strana 244
244 TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. — — f. 217a vali a vtrhnouce do cizích zemí nic sou toho nehleděli, aby lidi naučili zákonu božímu, než aby jim pobrali, zbili, zloupili, zšaco- vali je, a kdež šacuňkův nedali, tu zbili, zloupili, pobrali, zpálili co nejvíce mohli, a to sou zjevně a z hruba vedli. Potud o Tá- borských a dále o Rokycánových kněžích: Ale nynější pak tito kněží chytřeji a pokrytěji vedou, neb nevybíjejí prachu z noh, ale v kterouť se fáru uvíží na zemi, tuť vytepou prach z komor, z kostela (jsou-liť klénoti) a z stodol obilé vyživouce a vymlátíce a lidi o peníze oklamajíce i berouť se opět k jiné fáře, aby též učinili a potom do měst, aby na to hodovali, kurvili a žoldy sobě svatokupecké jednali a k tomu aby v městech vládli, konšely sadili a rozkazovali, ješto nebožátka lidé nevědí sobě co vzdíti a učiniti. A poněvádž jest pán Kristus vy- mítal ony z chrámu kupce a prodavače (jakož o nich psáno stojí v 21. ka(pitole) svatého Mat(ouše), ješto sou své věci jediné prodávali a druzí je od nich kupovali zase, což by pak těm mělo řečeno býti, ješto cizí berou zjevně i kradmo od far, od kostelův, od oltářův, k tomu práva žádného nemajíce, na to kurví, cizoloží, sodomsky hřeší i jiné mnohé zlé a hanebné činí? Item, slovo boží aby zjevně kázáno bylo. Kéž je pak káží jinde ve vsech než v městech ohrazených, a to ještě i v těch se ohradivše tak, aby jim žádný nic neříkal, co oni praví, kážíce, aby lejkové Duchu Svatému míry neukládali, neb oni vědí, pokud kázati mají! I ba, však i svatý Jan píše v své 1. kano(nice) v 3. ka(pitole): Nevěřte žádnému, ale zkuste du- chův, jsou-liť z Boha« a Pán Kristus v 8. svatého Jana sám se poddal v trestání řka: Kdo z vás bude mně trestati z hříchuß? — a tito sobě nedadí nic protivného říci! Pak hýbá-liť jimi k tomu Duch Svatý, pomysl na to, kdo chce právě! Neb opět pán Kristus dí v 16. svatého Marka: Jdouce po všem světě, kažte čtení všemu stvořenír. A tu Pán Kristus mínil, aby šli prostě mezi všecky lidi. A tak sou apoštolé učinili, a co pod-statného bylo více, to jsou jiným kázali a proto sou sami míle trpěli i to držali, vyzná- vali a tak církev svatou štípili, ješto se o nich zpívá: Po všem světě vyšel jest zvuk jich a až do končin světa země slova jichž A ti jsou chodili až do lítých pohanův. Ale kněží náši z ohrazených měst od starého piva a od dobrého vína nerci mezi pohany líté, ale mezi křesťany nesmějí za několiko míl, leč za glejty (kam smějí s svou pravdou?), než lejkyť chtějí nastrkati, ano zjevně a 1 Jan 4, 1. ß Jan 8, 46. r Mk. 16, 15. 3 Řím. 10, 18.
244 TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. — — f. 217a vali a vtrhnouce do cizích zemí nic sou toho nehleděli, aby lidi naučili zákonu božímu, než aby jim pobrali, zbili, zloupili, zšaco- vali je, a kdež šacuňkův nedali, tu zbili, zloupili, pobrali, zpálili co nejvíce mohli, a to sou zjevně a z hruba vedli. Potud o Tá- borských a dále o Rokycánových kněžích: Ale nynější pak tito kněží chytřeji a pokrytěji vedou, neb nevybíjejí prachu z noh, ale v kterouť se fáru uvíží na zemi, tuť vytepou prach z komor, z kostela (jsou-liť klénoti) a z stodol obilé vyživouce a vymlátíce a lidi o peníze oklamajíce i berouť se opět k jiné fáře, aby též učinili a potom do měst, aby na to hodovali, kurvili a žoldy sobě svatokupecké jednali a k tomu aby v městech vládli, konšely sadili a rozkazovali, ješto nebožátka lidé nevědí sobě co vzdíti a učiniti. A poněvádž jest pán Kristus vy- mítal ony z chrámu kupce a prodavače (jakož o nich psáno stojí v 21. ka(pitole) svatého Mat(ouše), ješto sou své věci jediné prodávali a druzí je od nich kupovali zase, což by pak těm mělo řečeno býti, ješto cizí berou zjevně i kradmo od far, od kostelův, od oltářův, k tomu práva žádného nemajíce, na to kurví, cizoloží, sodomsky hřeší i jiné mnohé zlé a hanebné činí? Item, slovo boží aby zjevně kázáno bylo. Kéž je pak káží jinde ve vsech než v městech ohrazených, a to ještě i v těch se ohradivše tak, aby jim žádný nic neříkal, co oni praví, kážíce, aby lejkové Duchu Svatému míry neukládali, neb oni vědí, pokud kázati mají! I ba, však i svatý Jan píše v své 1. kano(nice) v 3. ka(pitole): Nevěřte žádnému, ale zkuste du- chův, jsou-liť z Boha« a Pán Kristus v 8. svatého Jana sám se poddal v trestání řka: Kdo z vás bude mně trestati z hříchuß? — a tito sobě nedadí nic protivného říci! Pak hýbá-liť jimi k tomu Duch Svatý, pomysl na to, kdo chce právě! Neb opět pán Kristus dí v 16. svatého Marka: Jdouce po všem světě, kažte čtení všemu stvořenír. A tu Pán Kristus mínil, aby šli prostě mezi všecky lidi. A tak sou apoštolé učinili, a co pod-statného bylo více, to jsou jiným kázali a proto sou sami míle trpěli i to držali, vyzná- vali a tak církev svatou štípili, ješto se o nich zpívá: Po všem světě vyšel jest zvuk jich a až do končin světa země slova jichž A ti jsou chodili až do lítých pohanův. Ale kněží náši z ohrazených měst od starého piva a od dobrého vína nerci mezi pohany líté, ale mezi křesťany nesmějí za několiko míl, leč za glejty (kam smějí s svou pravdou?), než lejkyť chtějí nastrkati, ano zjevně a 1 Jan 4, 1. ß Jan 8, 46. r Mk. 16, 15. 3 Řím. 10, 18.
Strana 245
TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. 245 opět čtení dí, že dobrý pastýř pokládá duši svou za ovcea pak oni chtí, aby ovce trpěly a pastýři aby hodovali a s ženami jich doma léhali vyženouc ovce na vojnu. A v Skutcích apoštol- ských v 5. ka(pitole) stojí psáno o apoštolech: Když jsou je bili a honili ven z měst, tehdy sou se z toho radovali, že sou hodni jmíni byli trpěti pro jméno boží, a pan Kristus dí: Když se vám v jednom městě protiviti budou, utecte do druhéhoß. Pak pošetřte toho, plníliť se to na našich kněžích? Nerci, by je bil, ale dí-lit se které slovo protivné, ješto o nic nebude, ani hned všickni vzhůru chtíce člověka, by mohli, větrem poraziti a nežliť by z kterého města utekl kněz, radějiť by na sto lejkův ven vyhnal i celé město zkazil, leč by nemohl. Item, aby kněží světsky nepanovali. Když jest arcibiskup aneb kterýkoli kněz, ješto sou druzí bývali úředníci v království a tak sou silně a vojensky jezdívali, konšely v městech královských sadili aneb listy vydávali, aby tak vedlé vůle jich byli sazeni, aby jimi vládli neb lidi královské ven honili, vězeli, šacovali aneb do rad chodili, jako sou tato leta kněží náši činili a ještě všemi obyčeji i mocí usilují, aby k témuž přijíti mohli, a takoví kněží mnozí špatní, lotrovští, opilí, kurevníci, neumělí, v šerých kuklicech sprostných s cípy krátkými, klobouky černými, velikými i jinak zlí, z chudého řádu pošedše, nadutí, hrdí a ješto lidé nevědí, odkud jsou ani koho otce mají, a ony zkazili i s ouřadův vytiskli tuto jim vinu před lidmi položivše, aby světsky nepanovali a nesvatokupčili, podlé toho mnoho lidí jiných světských o hrdlo, o statky jsou zavedli a připravili a skrze to velmi království toto jsou zavedli a zavrhli tím, že jest pak císař Zigmund jinak lidí ukrotiti nemoha i musil jim korunu svou, města, arcibiskupství, klášterství, špitálství, jeptišství zapisovati, ješto dodnes tomu království i králi našemu jest to velmi k velikému zlému a Bůh milý ví, k kterému to konci nadlechl přijde, a to zlé všecko napřed učinili sou: pak opět jiní kněží po nich z bíla černí (neb zespod požívají košilí čistých, kmentových, bílených, svrchu sukna černého neb jinak dobrého), a ti, ač nehoní po té stupě jako první hrubci šeří (neb by je v tom lidé brzo poznali a liknovali se jich a vystříhali po prvních), ale honí jinou stopou otce svého diáblar, ješto je pokrytství a chytrosti naučil jsa tisíce f. 217- a Jan 10, 11. Mat. 10, 23. r Narážka na Jan 8, 44. Nadlech m. na dléch (nebo: na dlech) od subst. dle, znamená: na dlouho, za čas, po čase, časem.
TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. 245 opět čtení dí, že dobrý pastýř pokládá duši svou za ovcea pak oni chtí, aby ovce trpěly a pastýři aby hodovali a s ženami jich doma léhali vyženouc ovce na vojnu. A v Skutcích apoštol- ských v 5. ka(pitole) stojí psáno o apoštolech: Když jsou je bili a honili ven z měst, tehdy sou se z toho radovali, že sou hodni jmíni byli trpěti pro jméno boží, a pan Kristus dí: Když se vám v jednom městě protiviti budou, utecte do druhéhoß. Pak pošetřte toho, plníliť se to na našich kněžích? Nerci, by je bil, ale dí-lit se které slovo protivné, ješto o nic nebude, ani hned všickni vzhůru chtíce člověka, by mohli, větrem poraziti a nežliť by z kterého města utekl kněz, radějiť by na sto lejkův ven vyhnal i celé město zkazil, leč by nemohl. Item, aby kněží světsky nepanovali. Když jest arcibiskup aneb kterýkoli kněz, ješto sou druzí bývali úředníci v království a tak sou silně a vojensky jezdívali, konšely v městech královských sadili aneb listy vydávali, aby tak vedlé vůle jich byli sazeni, aby jimi vládli neb lidi královské ven honili, vězeli, šacovali aneb do rad chodili, jako sou tato leta kněží náši činili a ještě všemi obyčeji i mocí usilují, aby k témuž přijíti mohli, a takoví kněží mnozí špatní, lotrovští, opilí, kurevníci, neumělí, v šerých kuklicech sprostných s cípy krátkými, klobouky černými, velikými i jinak zlí, z chudého řádu pošedše, nadutí, hrdí a ješto lidé nevědí, odkud jsou ani koho otce mají, a ony zkazili i s ouřadův vytiskli tuto jim vinu před lidmi položivše, aby světsky nepanovali a nesvatokupčili, podlé toho mnoho lidí jiných světských o hrdlo, o statky jsou zavedli a připravili a skrze to velmi království toto jsou zavedli a zavrhli tím, že jest pak císař Zigmund jinak lidí ukrotiti nemoha i musil jim korunu svou, města, arcibiskupství, klášterství, špitálství, jeptišství zapisovati, ješto dodnes tomu království i králi našemu jest to velmi k velikému zlému a Bůh milý ví, k kterému to konci nadlechl přijde, a to zlé všecko napřed učinili sou: pak opět jiní kněží po nich z bíla černí (neb zespod požívají košilí čistých, kmentových, bílených, svrchu sukna černého neb jinak dobrého), a ti, ač nehoní po té stupě jako první hrubci šeří (neb by je v tom lidé brzo poznali a liknovali se jich a vystříhali po prvních), ale honí jinou stopou otce svého diáblar, ješto je pokrytství a chytrosti naučil jsa tisíce f. 217- a Jan 10, 11. Mat. 10, 23. r Narážka na Jan 8, 44. Nadlech m. na dléch (nebo: na dlech) od subst. dle, znamená: na dlouho, za čas, po čase, časem.
Strana 246
240 TRAKTAT PANA VANKA VALECOVSKÉHO. f. 218a řemesl mistr, a s kuklami s cípy dlouhými a s širokými a s hrdly nesytými, s váčky zahrdlitými, majíce své náhončí, aby jim do měchu naháněli a zase aby za jich váčkův nic nevrátili žádnému, lidi nebožátka a vdovy, sirotky chytře připravujíce a poručenství lidská lstivě a vymyšleně naříkajíce, neb jestli sám kněz poručníkem nebude, ale tak jde s nemocným nebo s babou vůkol, žeť ji vždy na to zvede, ať by poručníka učinila, kohož on káže, a tomu po- ručníku dále rozkáže, aby to tak činil o tom statku s knězovou radou, a potom ten toho požive s jedné strany a kněz z druhé, spolu se smluvíce a duše bude na boží milosti, jakož sou někteří dřevním kněžím měli za zlé, když sou je kam zvali, aby službu zádušní učinili, a potom dadouce jim jísti a píti, dali jim po groši i pravíce, že sou druzí hráli v kostky, a kteříž prohrali, říkali sou: „Toť již ta duše v řiti“ — a jestli to tak bylo, toho já nechválím, ale ještě mi se to zdá menší zlé nežli tito nyní činí, neb oni na- jedouce se a napijíce se vzali sou po groši a statek aspoň dětem a přátelom zůstal, ale tito zdělajíce poručníky, kohož se jim zdá, sami statek hotový vezmou i klénoty poberou a dětem nebo přátelom dadí, co chtí, nebo nic, a což svršků nemohou sami pro pokřik lidský k užitku přivesti, to tepruv na děti a na přátely odloží, aby již tím dluhy otcovské zpravovali. A také časem svým na svých kázaních připomínajíce toho mrtvého, kterak jest byl člověk dobrý, moudrý, Boha bojící, toto a toto jest této obci dobrého učinil, ješto máte čeho želeti, neb se takový člověk moudrý a tak hodný nebrzo vydaří; pak přes to, jestli jest se v čem ob- meškal, poprostež zaň pána Boha a vy, páni poručníci, kdo jste a jeho statek máte, pomněte na chudé a nenechávejte nic na jeho duši; pakli byšte jinak učinili, jáť bych o to musil mluviti a druhé snad i ohlásiti, neb vím, co mi jest na smrtedlné posteli pravil prose mne, abych toho na duši jeho nenechal; by pak jinak ti chtěli učiniti, komu jest co svěřil, potom žena toho mrtvého nebo- žička sprostná majíci za to, že on na ni míní, a bojeci se, aby ji neprohlásil, přijde k tomu knězi na zpověd: „Milý kněže, hnul's mnou velmi, mám tam ještě čtyři sta zlatých, ještoť o nich žádný neví, a chciť s nimi ráda učiniti, jakž Tvá Milost rozkáže, pak bychť já měla rozdávati takově komu, Váše Milost ty/ chudé lépe zná, kteříť se pána Boha bojí, nežli já, rozdělte vy je sámi, doniž se vám zdá, aneb je pro potřebu potomní zachovejte některému dobrému člověku ku pomoci“, a kněz dí: „Máš-liž toho co více? a V originále: s.
240 TRAKTAT PANA VANKA VALECOVSKÉHO. f. 218a řemesl mistr, a s kuklami s cípy dlouhými a s širokými a s hrdly nesytými, s váčky zahrdlitými, majíce své náhončí, aby jim do měchu naháněli a zase aby za jich váčkův nic nevrátili žádnému, lidi nebožátka a vdovy, sirotky chytře připravujíce a poručenství lidská lstivě a vymyšleně naříkajíce, neb jestli sám kněz poručníkem nebude, ale tak jde s nemocným nebo s babou vůkol, žeť ji vždy na to zvede, ať by poručníka učinila, kohož on káže, a tomu po- ručníku dále rozkáže, aby to tak činil o tom statku s knězovou radou, a potom ten toho požive s jedné strany a kněz z druhé, spolu se smluvíce a duše bude na boží milosti, jakož sou někteří dřevním kněžím měli za zlé, když sou je kam zvali, aby službu zádušní učinili, a potom dadouce jim jísti a píti, dali jim po groši i pravíce, že sou druzí hráli v kostky, a kteříž prohrali, říkali sou: „Toť již ta duše v řiti“ — a jestli to tak bylo, toho já nechválím, ale ještě mi se to zdá menší zlé nežli tito nyní činí, neb oni na- jedouce se a napijíce se vzali sou po groši a statek aspoň dětem a přátelom zůstal, ale tito zdělajíce poručníky, kohož se jim zdá, sami statek hotový vezmou i klénoty poberou a dětem nebo přátelom dadí, co chtí, nebo nic, a což svršků nemohou sami pro pokřik lidský k užitku přivesti, to tepruv na děti a na přátely odloží, aby již tím dluhy otcovské zpravovali. A také časem svým na svých kázaních připomínajíce toho mrtvého, kterak jest byl člověk dobrý, moudrý, Boha bojící, toto a toto jest této obci dobrého učinil, ješto máte čeho želeti, neb se takový člověk moudrý a tak hodný nebrzo vydaří; pak přes to, jestli jest se v čem ob- meškal, poprostež zaň pána Boha a vy, páni poručníci, kdo jste a jeho statek máte, pomněte na chudé a nenechávejte nic na jeho duši; pakli byšte jinak učinili, jáť bych o to musil mluviti a druhé snad i ohlásiti, neb vím, co mi jest na smrtedlné posteli pravil prose mne, abych toho na duši jeho nenechal; by pak jinak ti chtěli učiniti, komu jest co svěřil, potom žena toho mrtvého nebo- žička sprostná majíci za to, že on na ni míní, a bojeci se, aby ji neprohlásil, přijde k tomu knězi na zpověd: „Milý kněže, hnul's mnou velmi, mám tam ještě čtyři sta zlatých, ještoť o nich žádný neví, a chciť s nimi ráda učiniti, jakž Tvá Milost rozkáže, pak bychť já měla rozdávati takově komu, Váše Milost ty/ chudé lépe zná, kteříť se pána Boha bojí, nežli já, rozdělte vy je sámi, doniž se vám zdá, aneb je pro potřebu potomní zachovejte některému dobrému člověku ku pomoci“, a kněz dí: „Máš-liž toho co více? a V originále: s.
Strana 247
TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. 247 „Nic, milý kněže, než tam jest nětco stříbra klénotního a koflíkové čtyří stříbrní pozlatcení a pas některý“, a kněz dí: „Ví-li o tom kdo jiný než ty a já?“ a ona dí: „Neví, milý kněže“. „Nu, kdyžs mi pak pravdu pověděla, ačkolivěk svěřeno máš, neříkej o tom žádnému nic, přinesiž to tajně tuto aneb tamto a jáť chci na tě zpomenouti pro tvou věrnost, neb také vím, že jest na tě byl laskav manžel a věřilť jest mnoho'; potom ona nebožička mnějíci, že jest z upřímnosti, jde i přinese jemu ty klénoty tam, kam on kázal, a on tu s ní maje takové svobodné rozmlouvaní, že druhou ihned o čest připraví a ji poruší a dá jí, co mu se bude zdáti, a sobě ostatek zůstaví. Kam ty pak duše půjdou, coť se zdá? Snad jinam nežli první kněží prohrajíce v řit je honili. Musejíť do pekla i s knězem, nebude-li se převelmi hořce káti, neb tu pro jeho lakomství a zlost veliká se újma stane sirotkům spravedlivým toho mrtvého a zvláště té ženě na statku, na cti i na její duši. A dále, kam se nyní hýbají chtíce v městech konšely saditi a více vlásti, panovati a rozkazovati než ani král ani kteří uředníci jeho! A považiž každý rozumně toho, schází-liť se jich pokorné kázaní s skutky jich nej- bezpečnějšími a skutkové jich s skutky apoštolskými výbornými a nejsou-liť také praví svatokupci, žoldnéří, že sobě všudy žoldy jednají a jinak býti nechtějí a nad ty žoldy ještě tajně a chytře lidi o peníze pokládají, když se jim kterého groše na týden aneb kupeckého žoldu nedostanel a nedodá, tehdy hned nechtí býti a že lidé nebožátka musejí druhdy, biřice s sebou pojmouc, i choditi po domích, komory a truhly vybíjejíc, chudým vdovám a sirotkům základy berouc a lidi šacujíc, aby knězi jeho žold úplně vydali. Ti prvé také sou pravili a kázali, že kněží nemají ničímž vládnouti ani co míti a již pak praví, že to časné zboží jest očizna ukřižo- vaného; kde sou to již teprův písmo vzali, kam sou je tehdáž děli, dokudž jim oni první kněží vládli a dokudž jich nezkazili a nerozehnali od něho? Čili snad pána Krista mají za sirotka let nedošlého a se k tomu za hodnéa počítají a jiným to prvním kněžím kázavše jako nehodným pobrati? Ó, slepoto lidská veliká, prohlédni a nedej se jim více tím velikým a vymyšleným pokryt- stvím žertovati! V tom také zasadili se o tělo a o krev boží a pod tím za- sazením hleděli sou a hledí vždy svého. a V originále opraveno místo původního: nehodné. Míní se asi jednak pravidelné platy, jednak poplatky za určité funkce.
TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. 247 „Nic, milý kněže, než tam jest nětco stříbra klénotního a koflíkové čtyří stříbrní pozlatcení a pas některý“, a kněz dí: „Ví-li o tom kdo jiný než ty a já?“ a ona dí: „Neví, milý kněže“. „Nu, kdyžs mi pak pravdu pověděla, ačkolivěk svěřeno máš, neříkej o tom žádnému nic, přinesiž to tajně tuto aneb tamto a jáť chci na tě zpomenouti pro tvou věrnost, neb také vím, že jest na tě byl laskav manžel a věřilť jest mnoho'; potom ona nebožička mnějíci, že jest z upřímnosti, jde i přinese jemu ty klénoty tam, kam on kázal, a on tu s ní maje takové svobodné rozmlouvaní, že druhou ihned o čest připraví a ji poruší a dá jí, co mu se bude zdáti, a sobě ostatek zůstaví. Kam ty pak duše půjdou, coť se zdá? Snad jinam nežli první kněží prohrajíce v řit je honili. Musejíť do pekla i s knězem, nebude-li se převelmi hořce káti, neb tu pro jeho lakomství a zlost veliká se újma stane sirotkům spravedlivým toho mrtvého a zvláště té ženě na statku, na cti i na její duši. A dále, kam se nyní hýbají chtíce v městech konšely saditi a více vlásti, panovati a rozkazovati než ani král ani kteří uředníci jeho! A považiž každý rozumně toho, schází-liť se jich pokorné kázaní s skutky jich nej- bezpečnějšími a skutkové jich s skutky apoštolskými výbornými a nejsou-liť také praví svatokupci, žoldnéří, že sobě všudy žoldy jednají a jinak býti nechtějí a nad ty žoldy ještě tajně a chytře lidi o peníze pokládají, když se jim kterého groše na týden aneb kupeckého žoldu nedostanel a nedodá, tehdy hned nechtí býti a že lidé nebožátka musejí druhdy, biřice s sebou pojmouc, i choditi po domích, komory a truhly vybíjejíc, chudým vdovám a sirotkům základy berouc a lidi šacujíc, aby knězi jeho žold úplně vydali. Ti prvé také sou pravili a kázali, že kněží nemají ničímž vládnouti ani co míti a již pak praví, že to časné zboží jest očizna ukřižo- vaného; kde sou to již teprův písmo vzali, kam sou je tehdáž děli, dokudž jim oni první kněží vládli a dokudž jich nezkazili a nerozehnali od něho? Čili snad pána Krista mají za sirotka let nedošlého a se k tomu za hodnéa počítají a jiným to prvním kněžím kázavše jako nehodným pobrati? Ó, slepoto lidská veliká, prohlédni a nedej se jim více tím velikým a vymyšleným pokryt- stvím žertovati! V tom také zasadili se o tělo a o krev boží a pod tím za- sazením hleděli sou a hledí vždy svého. a V originále opraveno místo původního: nehodné. Míní se asi jednak pravidelné platy, jednak poplatky za určité funkce.
Strana 248
248 TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. Důvod toho: Neb jsou potom davše na lidi, učinili tak, jakž lidé míti chtěli, jako by to bylo lidské ustavení, aby s tím lidé vůkol šli, jak by se jim zdálo, tak i jinak to měniti k své líbosti a na tom podstatu a grunt všeho celého spasení zakládati. Ne takť sou první svatí milí apoštolé činili ani takové víře lidi vyučovali, než, což jest bylo podstatného u víře, to sou drželi, věřili, vyznávali a zjevně bez fortelův a na tom sou mřeli, církev svatou tak štípili, jakož sem svrchu šíře dotekl. Ale tito chtíce svých důstojenství a vládařství skrze to dosáhnouti, kamť sou sebou šinuli a kterak sou lidi zpletli, když jim concilium pod obojí způsobou půjčilo, snad jim rozumějíce, že jedno o své stojí, jenž podnes jest mezi lidmi nesnáz! A ta compactáta ona strana vy- kládají k svému rozumu a druhá také k svému, jakož tajno není, než náši kněží vždy sou oné strany pod jednou způsobou jich nepřehyzdili, ale potvrdili (neb bylo-li by to zlé, proč sou toho zamlčeli?), nýbrž ještě jim poslušenství slíbili a nad to že sou s nimi slíbili věčný pokoj míti v řeči i v skutku a slíbili se s nimi ve všech řádích kostelních srovnati kromě přijímaní pod obojí způsobou, ješto dříve pro to mnoho zlého a nesnází proti nim i proti jiným měli i slavné paměti císaři Zigmundovi jeho dědictví a království odpírajíce a dávajíce jemu šelmy, Antikristy a jinak zle a nedůvodně hanějíce, ale když se jim císař zapsal, aby byli někteří arcibiskupové, tehdy jemu teprův právo a spravedlnost k Českému království nalezli. Důvod toho: Než jej sem dopustili a přijali za krále, že ven k němu za glejty jezdili, s ním rokovali, a když zápisův na svá důstojenství arcibiskupské, biskupské dosáhli od něho, tehdy teprův spravedlnost jeho vyznávali a před lidmi oznamujíc chválili, kterak jest moudrý, dobrý a laskavý na Čechy a kterak on s námi bude jako otec laskavý s dětmi svými naklá- dati, nýbrž aby se jemu vždy arcibiskupství nezmátlo, slíbil jest na smluvách Rokycán, když by arcibiskupem byl, aby světil žáky na kněžství pod oběma i pod jednou způsobou podlé compactát. Tu každý vezmi sobě v rozum, co jest jím více hýbalo, pře-li svatá zákona božího čili arcibiskupství? Neb jakož praví, že jest přikázaní boží přijímaní pod obojí způsobou, otěžte se jeho, jestli také přikázaní boží přijímati pod jednou způsobou? A dí-li, že jest, pročež jest tehda mnoho nesnází činil a činí mezi lidmi až do této doby? Pakli dí, že není přikázaní, proč jest pak slíbil a f. 218b Miní se asi jednání se Zikmundem v Řezně v srpnu 1434 a v Brně v červenci 1435. Srov. Bartošovu Kroniku v Pramenech děj. č. sv. 6, str. 137.
248 TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. Důvod toho: Neb jsou potom davše na lidi, učinili tak, jakž lidé míti chtěli, jako by to bylo lidské ustavení, aby s tím lidé vůkol šli, jak by se jim zdálo, tak i jinak to měniti k své líbosti a na tom podstatu a grunt všeho celého spasení zakládati. Ne takť sou první svatí milí apoštolé činili ani takové víře lidi vyučovali, než, což jest bylo podstatného u víře, to sou drželi, věřili, vyznávali a zjevně bez fortelův a na tom sou mřeli, církev svatou tak štípili, jakož sem svrchu šíře dotekl. Ale tito chtíce svých důstojenství a vládařství skrze to dosáhnouti, kamť sou sebou šinuli a kterak sou lidi zpletli, když jim concilium pod obojí způsobou půjčilo, snad jim rozumějíce, že jedno o své stojí, jenž podnes jest mezi lidmi nesnáz! A ta compactáta ona strana vy- kládají k svému rozumu a druhá také k svému, jakož tajno není, než náši kněží vždy sou oné strany pod jednou způsobou jich nepřehyzdili, ale potvrdili (neb bylo-li by to zlé, proč sou toho zamlčeli?), nýbrž ještě jim poslušenství slíbili a nad to že sou s nimi slíbili věčný pokoj míti v řeči i v skutku a slíbili se s nimi ve všech řádích kostelních srovnati kromě přijímaní pod obojí způsobou, ješto dříve pro to mnoho zlého a nesnází proti nim i proti jiným měli i slavné paměti císaři Zigmundovi jeho dědictví a království odpírajíce a dávajíce jemu šelmy, Antikristy a jinak zle a nedůvodně hanějíce, ale když se jim císař zapsal, aby byli někteří arcibiskupové, tehdy jemu teprův právo a spravedlnost k Českému království nalezli. Důvod toho: Než jej sem dopustili a přijali za krále, že ven k němu za glejty jezdili, s ním rokovali, a když zápisův na svá důstojenství arcibiskupské, biskupské dosáhli od něho, tehdy teprův spravedlnost jeho vyznávali a před lidmi oznamujíc chválili, kterak jest moudrý, dobrý a laskavý na Čechy a kterak on s námi bude jako otec laskavý s dětmi svými naklá- dati, nýbrž aby se jemu vždy arcibiskupství nezmátlo, slíbil jest na smluvách Rokycán, když by arcibiskupem byl, aby světil žáky na kněžství pod oběma i pod jednou způsobou podlé compactát. Tu každý vezmi sobě v rozum, co jest jím více hýbalo, pře-li svatá zákona božího čili arcibiskupství? Neb jakož praví, že jest přikázaní boží přijímaní pod obojí způsobou, otěžte se jeho, jestli také přikázaní boží přijímati pod jednou způsobou? A dí-li, že jest, pročež jest tehda mnoho nesnází činil a činí mezi lidmi až do této doby? Pakli dí, že není přikázaní, proč jest pak slíbil a f. 218b Miní se asi jednání se Zikmundem v Řezně v srpnu 1434 a v Brně v červenci 1435. Srov. Bartošovu Kroniku v Pramenech děj. č. sv. 6, str. 137.
Strana 249
TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. 249 svolil na úmluvách s císařem učiněných, aby žáky oboje světil na kněžstvo, tož i ty, kteří by rozdávali pod obojí, i ty, ješto pod jednou způsobou? A tak každý můž ro-zuměti světle, že ne pro zákon boží f. 219a k tomu svolil, ale pro své důstojenství, aby arcibiskupem byl a skrze to aby jich svým arcibiskupstvím jednu polovici poslal do pekla a druhou do nebe, neb jest to vědomé, kdo by činil proti přikázaní božímu, že jest každý na cestě zatracení, leč by se toho pokál. Ale zákon Kristův světlý, čistý a dokonalé svobody ten své kněží tiché, chudé, pokorné, trpělivé, skrovné, nekurevné, laskavé, dobrotivé, ač se jich nyní pohříchu málo (nalézá), k tomu vede a učí bez osob přijímaní, aby oni v tom kterých požitkův a důstojenství hleděli, než aby všecky lidi k spasení vedli tak, jakož jest pán Kristus vylitím předrahé krve své a svou smrtí dosti učinil, leč by to již na lidech některých jich nedostatky sešlo tím, by takoví sami již vinni byli. Item, potom, když byl císař sem do Čech uveden a za krále přijat a jemu arcibiskupství nedošlo ani Lupačovi biskupství, tehdy zjevně i tajně bouřili proti císaři zapomenuvše se nad sliby svými a Rokycán v jednu neděli s některými kněžími kradmo a hanebně utekl ven z Prahyl a Lupač z Chrudimi vyhnán a kdež byli, tu opět nic dobrého o něm nepověděli, ale zbouřili svým kázaním všecku zemi proti němu. Tu opět každý rozuměj více jich stálosti! Proč se bouřili pro jiného než pro svá důstojenství a kdo jim potom bude moci věřiti? Neb protoliť by měli lidé zatraceni býti, že oni arcibiskupové a biskupové nebudou, sobě na to zápisův dobyvše? Mají-li zápisy, nechť upomínají podlé listův sami, lidí o to k bouřkám a k válkám nepopouzejíce. Ale první světí ti sou před úřady utíkali a kladli se (když jim lidé chtěli) v ouřad ne- hodnými, nýbrž druzí sobě i palce utínali, jako s. Marek evange- lista2, ale tito zpět činí; ano jim lidé nechtí, proto oni vždy mají se za nejhodnější, když jedné abecedou prosmrdají a latině něco blektati umějí, zápisův sobě na to zjednavše, a veliké zmatky v tom království učinili sou a činí až do této chvíle, neb toho sobě ani sami dovesti mohou ani jiným dopustí, aby byli ti, kdož by sobě toho dovesti mohli a ješto by k tomu hodni byli, ač by i s naší strany nebyli, nýbrž byť sobě o to palce utínali, ale zjednaliť by O tom PALACKY, Dějiny III, 3, 245. Narážka na vypravování Jakuba a Voragine, Legenda aurea, cap. LIX, 3 vyd. (Graesseho), str. 266.
TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. 249 svolil na úmluvách s císařem učiněných, aby žáky oboje světil na kněžstvo, tož i ty, kteří by rozdávali pod obojí, i ty, ješto pod jednou způsobou? A tak každý můž ro-zuměti světle, že ne pro zákon boží f. 219a k tomu svolil, ale pro své důstojenství, aby arcibiskupem byl a skrze to aby jich svým arcibiskupstvím jednu polovici poslal do pekla a druhou do nebe, neb jest to vědomé, kdo by činil proti přikázaní božímu, že jest každý na cestě zatracení, leč by se toho pokál. Ale zákon Kristův světlý, čistý a dokonalé svobody ten své kněží tiché, chudé, pokorné, trpělivé, skrovné, nekurevné, laskavé, dobrotivé, ač se jich nyní pohříchu málo (nalézá), k tomu vede a učí bez osob přijímaní, aby oni v tom kterých požitkův a důstojenství hleděli, než aby všecky lidi k spasení vedli tak, jakož jest pán Kristus vylitím předrahé krve své a svou smrtí dosti učinil, leč by to již na lidech některých jich nedostatky sešlo tím, by takoví sami již vinni byli. Item, potom, když byl císař sem do Čech uveden a za krále přijat a jemu arcibiskupství nedošlo ani Lupačovi biskupství, tehdy zjevně i tajně bouřili proti císaři zapomenuvše se nad sliby svými a Rokycán v jednu neděli s některými kněžími kradmo a hanebně utekl ven z Prahyl a Lupač z Chrudimi vyhnán a kdež byli, tu opět nic dobrého o něm nepověděli, ale zbouřili svým kázaním všecku zemi proti němu. Tu opět každý rozuměj více jich stálosti! Proč se bouřili pro jiného než pro svá důstojenství a kdo jim potom bude moci věřiti? Neb protoliť by měli lidé zatraceni býti, že oni arcibiskupové a biskupové nebudou, sobě na to zápisův dobyvše? Mají-li zápisy, nechť upomínají podlé listův sami, lidí o to k bouřkám a k válkám nepopouzejíce. Ale první světí ti sou před úřady utíkali a kladli se (když jim lidé chtěli) v ouřad ne- hodnými, nýbrž druzí sobě i palce utínali, jako s. Marek evange- lista2, ale tito zpět činí; ano jim lidé nechtí, proto oni vždy mají se za nejhodnější, když jedné abecedou prosmrdají a latině něco blektati umějí, zápisův sobě na to zjednavše, a veliké zmatky v tom království učinili sou a činí až do této chvíle, neb toho sobě ani sami dovesti mohou ani jiným dopustí, aby byli ti, kdož by sobě toho dovesti mohli a ješto by k tomu hodni byli, ač by i s naší strany nebyli, nýbrž byť sobě o to palce utínali, ale zjednaliť by O tom PALACKY, Dějiny III, 3, 245. Narážka na vypravování Jakuba a Voragine, Legenda aurea, cap. LIX, 3 vyd. (Graesseho), str. 266.
Strana 250
250 TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. f. 219b rádi, aby o to lidí paseka zmordována byla, aby oni jedné pod tím svého dovedli, jakož pohříchu již jest o to dosti lidí zbito, zhubeno, i mnoho zlého skrze to dálo se a děje zde v zemi i v okolních zemích, ješto to všech lidí tajno není. Toto také zlé při tom běží, že mnozí lotři i Čechové neumělí, kapsou smrdíce žebráckou a jsouce shledáni od lidí ve zlých a nešlechetných činech, pověsti i života jsouce/ zlého běží do Vlach na svěcení a tam kterak jeho zle docházejí etc., přijdouce pak zase míždí lidi a zavodí o jich spasení řkouce, by kněží byli, a nejsouce. A lidé nebožátka trpíce tak velikou nouzi a nedostatek v duchovních věcech i musejí je přijímati, chovati i hověti, aby se Jich Milost neráčila ještě hněvati. A zastihnou-li kterého s kurvou nebo v kterém jiném nešlechetném účinku, i tomu nesmějí nic říkati pro Rokycána neb pro jiné kněží vědouc, že se mají jako svině nečisté, když jedna zachrochce nebo zkvičí, tehdy jiné všecky vzhůru bývají a běží jí ku pomoci nic toho nevážíc, proč ona chrochce neb kvičí, ana snad někomu sádlo snědla aneb dítě roz- trhala aneb jinou škodu učinila. Takéž kněz, když některému lejku, dceři neb sestře k dítěti dopomůže anebo jemu ženu poruší a když lejk nebožátko o to bude mluviti, tehdy ten kněz zpraví naň mořské divy, kterak jest veliký zlosyn a protivník pravd svatých, a tito jiní kněží budou na lejka chrochtati a kujíce, aby jej vždy zkazili aneb vyhnali z města, anižť se poptají, proč se to děje; pakli by jim kdo z bohatých neb urozených chtěl o to mluviti, i tomuť uloží mlčení svou chytrostí, neb já to pravím pod mou věrou, že nebožtíček Jakoubek z Berouna mluvil to ke mně o svém knězi Řitbuchovi: „Shledáš to, pane, žeť jej s jednou zastihnu“ — a bojím se, byť i ta příčina nebyla jeho zbití, neb jest naň velmi hrubě kázal, ažť jest jej vždy svým kázaním o hrdlo připravil.“ Také někteří kněží praví vdovy mladé v slib sou uvodili, aby panu Bohu čistotu slíbily, a potom sou s nimi obývali i léhali aneb jiní kněží, jich tovaryší, v tom viatiku2 se přemítali. Protož jest velmi potřebí lejkom s kněžími opatrně jíti vůkol a na to pamatujíce, kterak zprvu a na počátku této pře, když lejk polapen byl, nerci v cizoložství, ale v prostém smilství, že sou jej kázali kněží upáliti aneb u vězení umořiti, a potom když kněží sami počechu pády činiti, jedni nižší, druzí větší, jedni do jednoho Narážka na věc jinak neznámou. Jedná se asi o nějakého berounského měšťana a o berounského faráře. Tím se rozumí kněžský breviář. Srov. pozn. 1 na str. 211.
250 TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. f. 219b rádi, aby o to lidí paseka zmordována byla, aby oni jedné pod tím svého dovedli, jakož pohříchu již jest o to dosti lidí zbito, zhubeno, i mnoho zlého skrze to dálo se a děje zde v zemi i v okolních zemích, ješto to všech lidí tajno není. Toto také zlé při tom běží, že mnozí lotři i Čechové neumělí, kapsou smrdíce žebráckou a jsouce shledáni od lidí ve zlých a nešlechetných činech, pověsti i života jsouce/ zlého běží do Vlach na svěcení a tam kterak jeho zle docházejí etc., přijdouce pak zase míždí lidi a zavodí o jich spasení řkouce, by kněží byli, a nejsouce. A lidé nebožátka trpíce tak velikou nouzi a nedostatek v duchovních věcech i musejí je přijímati, chovati i hověti, aby se Jich Milost neráčila ještě hněvati. A zastihnou-li kterého s kurvou nebo v kterém jiném nešlechetném účinku, i tomu nesmějí nic říkati pro Rokycána neb pro jiné kněží vědouc, že se mají jako svině nečisté, když jedna zachrochce nebo zkvičí, tehdy jiné všecky vzhůru bývají a běží jí ku pomoci nic toho nevážíc, proč ona chrochce neb kvičí, ana snad někomu sádlo snědla aneb dítě roz- trhala aneb jinou škodu učinila. Takéž kněz, když některému lejku, dceři neb sestře k dítěti dopomůže anebo jemu ženu poruší a když lejk nebožátko o to bude mluviti, tehdy ten kněz zpraví naň mořské divy, kterak jest veliký zlosyn a protivník pravd svatých, a tito jiní kněží budou na lejka chrochtati a kujíce, aby jej vždy zkazili aneb vyhnali z města, anižť se poptají, proč se to děje; pakli by jim kdo z bohatých neb urozených chtěl o to mluviti, i tomuť uloží mlčení svou chytrostí, neb já to pravím pod mou věrou, že nebožtíček Jakoubek z Berouna mluvil to ke mně o svém knězi Řitbuchovi: „Shledáš to, pane, žeť jej s jednou zastihnu“ — a bojím se, byť i ta příčina nebyla jeho zbití, neb jest naň velmi hrubě kázal, ažť jest jej vždy svým kázaním o hrdlo připravil.“ Také někteří kněží praví vdovy mladé v slib sou uvodili, aby panu Bohu čistotu slíbily, a potom sou s nimi obývali i léhali aneb jiní kněží, jich tovaryší, v tom viatiku2 se přemítali. Protož jest velmi potřebí lejkom s kněžími opatrně jíti vůkol a na to pamatujíce, kterak zprvu a na počátku této pře, když lejk polapen byl, nerci v cizoložství, ale v prostém smilství, že sou jej kázali kněží upáliti aneb u vězení umořiti, a potom když kněží sami počechu pády činiti, jedni nižší, druzí větší, jedni do jednoho Narážka na věc jinak neznámou. Jedná se asi o nějakého berounského měšťana a o berounského faráře. Tím se rozumí kněžský breviář. Srov. pozn. 1 na str. 211.
Strana 251
TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. 251 dítěte, druzí do dvou, do tří, do čtyř a někteří bez studu zženivše se nestydatost okazovali a jiní proti přirození živi jsouce a hovadně mrzkost hřícha sodomsky činili, ješto o tom hanba psáti (a to jediné, což sou se lidé na ně doptali, čert pak ostatek ví dobře, neb tomu každý můž rozuměti, žeť sou s to dosti chytří, že svých zlostí a nešlechetností tají, pokudž nejlépe mohou), a tehdy teprův počali lejkom ty tělesné hříchy a smilstvo méně vážiti a pomstu oblehčovati, obměkčovati pokuty (ale zdá mi se ne Duchem Svatým), neb onen pro cizoložstvo aby zeď městskou k obci opravil a zvlášť tu, kde se jest bál, aby tudy někdo nevyjda nevyhnal kněze odtad anebo ho nevypálil,/ onen věži, onen kostel a onen na rathouz f. 220 a dal kop 50 grošův (a za to pak nakoupili kněžím plášťův, sukní dobrých, biblí, viatikův, mšálův etc. a jiných potřeba); ale kněze když polapí v cizoložství neb v jiném nešlechetenství, tenť za to nic nedá ani co trpěti bude, než ještě jiní kněží budou jej ob- hajovati kážíce zaň pána Boha prositi, že jest pád učinil a že andělem také není a lidé aby se na něm nehoršili, neb sou i dřevnější světí velicí, jako svatý Petr apoštol, David prorok, majíce Ducha Svatého pády činili v hříchy. Mají-liť pak (och) na náši věčnou a nenabytou hanbu nám tito kněží nemajíce Ducha Svatého s ženami, se dcerami nebo s sestrami léhati a my jim proto nic neříkati? Toť nám je všickni čerti nahodí, ano by již na světě špatnějších lidí nebylo, nežli sme my Čechové! Ó, svatý Pavle, kterak's ty to dobře věděl Duchem Svatým, že se má tak díti, neb's o nich psal zjevně v Skutcích apoštolských: Vlci hltaví neodpouštějíce stádu a z vás samých povstanou muží mluvíce převrácené věci, aby zavedli učedlníky po sobě!« Tu pilně znamenej, kterak svatý Pavel mluví, že po- vstanou z vás samých a ne z jiných, cizích. A poněvádž oni tak z vás vyvstavše chtějí hříchy cizí všecky věděti a před lidmi je odkryvati a své pod tím zakryti, aby jich žádný neznal ani jim rozuměl, proč by také jich nebyli odkryti, aby jim lidé rozuměli a nedali se více klamati, poněvádž sou se tak nestydatě a hanebně o to opřeli opovrhše bázeň i stud lidský? A jakož oni váží těžce hříchy na oněch kněžích a na jich straně v svých hánčivých ká- zaních, pročež by pak lidé na nich na samých nevážili jich peských zlých a hanebných činův, ani sou zjevni proti Bohu, čtení a dobrým lidem, ano pán Kristus opět dí ve čtení a velí je ne po a V originále opraveno místo pův.: potřebných. a Sk. 20, 29. 30.
TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. 251 dítěte, druzí do dvou, do tří, do čtyř a někteří bez studu zženivše se nestydatost okazovali a jiní proti přirození živi jsouce a hovadně mrzkost hřícha sodomsky činili, ješto o tom hanba psáti (a to jediné, což sou se lidé na ně doptali, čert pak ostatek ví dobře, neb tomu každý můž rozuměti, žeť sou s to dosti chytří, že svých zlostí a nešlechetností tají, pokudž nejlépe mohou), a tehdy teprův počali lejkom ty tělesné hříchy a smilstvo méně vážiti a pomstu oblehčovati, obměkčovati pokuty (ale zdá mi se ne Duchem Svatým), neb onen pro cizoložstvo aby zeď městskou k obci opravil a zvlášť tu, kde se jest bál, aby tudy někdo nevyjda nevyhnal kněze odtad anebo ho nevypálil,/ onen věži, onen kostel a onen na rathouz f. 220 a dal kop 50 grošův (a za to pak nakoupili kněžím plášťův, sukní dobrých, biblí, viatikův, mšálův etc. a jiných potřeba); ale kněze když polapí v cizoložství neb v jiném nešlechetenství, tenť za to nic nedá ani co trpěti bude, než ještě jiní kněží budou jej ob- hajovati kážíce zaň pána Boha prositi, že jest pád učinil a že andělem také není a lidé aby se na něm nehoršili, neb sou i dřevnější světí velicí, jako svatý Petr apoštol, David prorok, majíce Ducha Svatého pády činili v hříchy. Mají-liť pak (och) na náši věčnou a nenabytou hanbu nám tito kněží nemajíce Ducha Svatého s ženami, se dcerami nebo s sestrami léhati a my jim proto nic neříkati? Toť nám je všickni čerti nahodí, ano by již na světě špatnějších lidí nebylo, nežli sme my Čechové! Ó, svatý Pavle, kterak's ty to dobře věděl Duchem Svatým, že se má tak díti, neb's o nich psal zjevně v Skutcích apoštolských: Vlci hltaví neodpouštějíce stádu a z vás samých povstanou muží mluvíce převrácené věci, aby zavedli učedlníky po sobě!« Tu pilně znamenej, kterak svatý Pavel mluví, že po- vstanou z vás samých a ne z jiných, cizích. A poněvádž oni tak z vás vyvstavše chtějí hříchy cizí všecky věděti a před lidmi je odkryvati a své pod tím zakryti, aby jich žádný neznal ani jim rozuměl, proč by také jich nebyli odkryti, aby jim lidé rozuměli a nedali se více klamati, poněvádž sou se tak nestydatě a hanebně o to opřeli opovrhše bázeň i stud lidský? A jakož oni váží těžce hříchy na oněch kněžích a na jich straně v svých hánčivých ká- zaních, pročež by pak lidé na nich na samých nevážili jich peských zlých a hanebných činův, ani sou zjevni proti Bohu, čtení a dobrým lidem, ano pán Kristus opět dí ve čtení a velí je ne po a V originále opraveno místo pův.: potřebných. a Sk. 20, 29. 30.
Strana 252
252 TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. 220b jich řečech ani po jich kázaní, ale po jich skutcích znáti?« Ne- jsou-liť to pak jich skutkové zjevní: svévolnost, pýcha, panování v obcech i nad lidmi, lakomství, ožralství, sodomství, hříchové hovadní a z měst nikam nechtí, ano jim kázáno, aby šli po všem světě kážíce? A kdož by jich a o nich všeckny nešlechetnosti mohl vypsati, leč by proto lidé nechtěli znáti jich, neb kněží, kdež vědí veliké hříchy na těch, kdož jim pochlebují, na těch malé hříchy poznají, ale velmi se roztahnou lidem před oči mecíce! A byť nyní mistr Jan Příbram aneb jiní kněží z mrtvých vstali, uměliť by také o nich nětco pověděti, kteracíť sou! Item, k veliké hanbě Čechům i vší zemi české a škodě učinil jest Rokycána s svými kněžími. Důvod toho, že sou o něho psali páni, rytíři, zemané, mě-sta i země i mistři k papeži do Říma listy slušné a poctivé a ty listy jest sám s jinými mistry skládal a diktoval, v kterýchžto listech vydávali o něm a o jeho pověsti svědectví široké, prosíce papeže, aby jej na arcibiskupství světil, že jest toho hodný člověk a dobře zachovalý a pišíce v témž listu „Nejsvětějšímu Otci“ a také jiné věci velmi poctivé, jakož se v těch přípisích šíře vypisuje, ješto on to skládal s jinými mistryl, a když jemu to arcibiskupství odtavád z Říma nedošlo, tehdy potom opět kam se jest s svými kněžími vrtochy vrhl! Do Řekův, dávaje papeži Antikristy, jakož ten přípis šíře ukazuje, kterýž jest sám pán papež list do Čech odeslal, ješto jest jemu z Řekův dodán.2 Tomu opět rozuměj každý, coť jím k tomu nejvíce hýbá, zákon-li boží, čili důstojenství, aby arcibiskupem byl a činil-liť jest to i s svými modlářskými kněžími této zemi ke cti čili k hanbě? Neb, by pak o něho tam kdo chtěl psáti anebo poslati ku papeži a státi o to, aby byl arcibiskupem, kterak to bude moci učiniti slušně, poněvádž pak již jest v těchto nadepsaných věcech shledán před císařem, za císaře a po císaři, a teď opět kterak jest tuto a Mat. 7, 16. 1 Podle URBANKA, České dějiny III, 2, 2, 108, týká se to schůze uni- versitních mistrů a kanovníků r. 1446, která na žádost Rokycanovu se shro- máždila. Na této schůzi si Rokycana dal notářsky ověřiti doznání účastníků, že nevědí na něho ničeho, co by překáželo jeho potvrzení za arcibiskupa. Srov. Bartošova Kronika (vyd. Erben) str. 154. 2 Narážka se týká jednání českých husitů s cařihradskou cirkví, vedeného Konstantinem Anglikem r. 1452. O tom podobně jedná M. PAULOVA, Styky českých husitů s cařihradskou církví na základě církevních poměrů byzantských v ČČM 1918 a 1919. Srov. též URBANEK, České dějiny III, 2, 2, 594 a násl. a BARTOŠ, Z počátků Jednoty bratrské v ČČM 1922.
252 TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. 220b jich řečech ani po jich kázaní, ale po jich skutcích znáti?« Ne- jsou-liť to pak jich skutkové zjevní: svévolnost, pýcha, panování v obcech i nad lidmi, lakomství, ožralství, sodomství, hříchové hovadní a z měst nikam nechtí, ano jim kázáno, aby šli po všem světě kážíce? A kdož by jich a o nich všeckny nešlechetnosti mohl vypsati, leč by proto lidé nechtěli znáti jich, neb kněží, kdež vědí veliké hříchy na těch, kdož jim pochlebují, na těch malé hříchy poznají, ale velmi se roztahnou lidem před oči mecíce! A byť nyní mistr Jan Příbram aneb jiní kněží z mrtvých vstali, uměliť by také o nich nětco pověděti, kteracíť sou! Item, k veliké hanbě Čechům i vší zemi české a škodě učinil jest Rokycána s svými kněžími. Důvod toho, že sou o něho psali páni, rytíři, zemané, mě-sta i země i mistři k papeži do Říma listy slušné a poctivé a ty listy jest sám s jinými mistry skládal a diktoval, v kterýchžto listech vydávali o něm a o jeho pověsti svědectví široké, prosíce papeže, aby jej na arcibiskupství světil, že jest toho hodný člověk a dobře zachovalý a pišíce v témž listu „Nejsvětějšímu Otci“ a také jiné věci velmi poctivé, jakož se v těch přípisích šíře vypisuje, ješto on to skládal s jinými mistryl, a když jemu to arcibiskupství odtavád z Říma nedošlo, tehdy potom opět kam se jest s svými kněžími vrtochy vrhl! Do Řekův, dávaje papeži Antikristy, jakož ten přípis šíře ukazuje, kterýž jest sám pán papež list do Čech odeslal, ješto jest jemu z Řekův dodán.2 Tomu opět rozuměj každý, coť jím k tomu nejvíce hýbá, zákon-li boží, čili důstojenství, aby arcibiskupem byl a činil-liť jest to i s svými modlářskými kněžími této zemi ke cti čili k hanbě? Neb, by pak o něho tam kdo chtěl psáti anebo poslati ku papeži a státi o to, aby byl arcibiskupem, kterak to bude moci učiniti slušně, poněvádž pak již jest v těchto nadepsaných věcech shledán před císařem, za císaře a po císaři, a teď opět kterak jest tuto a Mat. 7, 16. 1 Podle URBANKA, České dějiny III, 2, 2, 108, týká se to schůze uni- versitních mistrů a kanovníků r. 1446, která na žádost Rokycanovu se shro- máždila. Na této schůzi si Rokycana dal notářsky ověřiti doznání účastníků, že nevědí na něho ničeho, co by překáželo jeho potvrzení za arcibiskupa. Srov. Bartošova Kronika (vyd. Erben) str. 154. 2 Narážka se týká jednání českých husitů s cařihradskou cirkví, vedeného Konstantinem Anglikem r. 1452. O tom podobně jedná M. PAULOVA, Styky českých husitů s cařihradskou církví na základě církevních poměrů byzantských v ČČM 1918 a 1919. Srov. též URBANEK, České dějiny III, 2, 2, 594 a násl. a BARTOŠ, Z počátků Jednoty bratrské v ČČM 1922.
Strana 253
TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. 253 před papežem shledán a co jest na všecku zemi uvedl? A bude-li o něho král Jeho Milost aneb kdo jiný slušně moci psáti aneb poslati ku papeži, poněvádž se jest k Řekům vrhl a chtě již leda- jaks arcibiskupem býti proti všem smluvám, slibom a zápisom i proti naší víře a k tomu proti tomu všemu, jenž jest o něho všecko království psalo slibujíce zaň za poslušenství Otci svatému, jakož i sám též jest sliboval?1 A těm věcem všem svrchu psaným já, ačkoli jim nerozuměje, proto v tom je dobře znaje i u vinách je již maje velmi velikých postavil sem se a zasadil proti takovým kněžím modlářským a svévolným s boží pomocí pro Královu Milost, pána mého, také pro pána zprávci a pro tuto zemi i pro svou čest, abych jim toho nedopustil; pakli by co bylo proti Králově Milosti, pánu zprávci a této zemi, v tom opraviti chci, jakž Váše Milost rozkáže2, buď řečí, statkem nebo hrdlem, za to prose Vaší Milosti, abyšte v pa- měti ráčili míti, jestližeť co napotom skrze ně zlého přijde králi Jeho Milosti, pánu zprávci a této zemi, že již tím déle vinen býti nemíním. A také žádám toho, co na ně provedu slušně a řádně, ať utrpí, jako na to bude slušeti, aneb opraví, jakož Váše Milost rozkáže, a potom ať se toho ani jiného podobného k tomu ne- dopouštějí; pakli by se dopustili, aby jim tyto věci všecky novy byly. A chtějí-lif, abych jich s pokojem nechal, nechť zaručí rukojměmi hodnými (poněvádž praví, že ještě v Čechách dosti přátel mají) pod 20 tisíci kop grošův, ať za mého ouřadu nic nekáží a nejednají zlého proti králi Jeho Milosti, pánu zprávci a této zemi, a já chci také zaručiti pány, rytíři i zemany i jinými dobrými a hodnými lidmi pod tolikýmž neb větším základem, žeť jim nebudu překážeti skutkem ani řečí, a tak tím obyčejem bude moci mezi námi mír býti. Nechať káží, co je milý pán Bůh naučil, ku pokoji; pakli by kdo řekl, že bych já snad z nelíbosti tyto věci zpisoval aneb že bych již chtěl ustoupiti těla a krve Kristovy boží pod obojí způ- sobou, aby to bylo všecko každému vyňáto i z srdce i z oust — a pravím to pod mým svědomím, žeť tak není, než prostě pro svrchu psané příčiny. A což se dotýká přijímaní těla a krve boží, v tom sem zrostl i vychován a že sem tak věřil i vyznával vše- f. 221a Zdá se, že tato narážka se týká jednání o Rokycanu s papežem Kalikstem III. r. 1457, o němž PALACKY, Dějiny IV, 1, 357—359. Srov. též pozn. 218 na str. 227. Viz Předmluvu pod č. 3. 2
TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. 253 před papežem shledán a co jest na všecku zemi uvedl? A bude-li o něho král Jeho Milost aneb kdo jiný slušně moci psáti aneb poslati ku papeži, poněvádž se jest k Řekům vrhl a chtě již leda- jaks arcibiskupem býti proti všem smluvám, slibom a zápisom i proti naší víře a k tomu proti tomu všemu, jenž jest o něho všecko království psalo slibujíce zaň za poslušenství Otci svatému, jakož i sám též jest sliboval?1 A těm věcem všem svrchu psaným já, ačkoli jim nerozuměje, proto v tom je dobře znaje i u vinách je již maje velmi velikých postavil sem se a zasadil proti takovým kněžím modlářským a svévolným s boží pomocí pro Královu Milost, pána mého, také pro pána zprávci a pro tuto zemi i pro svou čest, abych jim toho nedopustil; pakli by co bylo proti Králově Milosti, pánu zprávci a této zemi, v tom opraviti chci, jakž Váše Milost rozkáže2, buď řečí, statkem nebo hrdlem, za to prose Vaší Milosti, abyšte v pa- měti ráčili míti, jestližeť co napotom skrze ně zlého přijde králi Jeho Milosti, pánu zprávci a této zemi, že již tím déle vinen býti nemíním. A také žádám toho, co na ně provedu slušně a řádně, ať utrpí, jako na to bude slušeti, aneb opraví, jakož Váše Milost rozkáže, a potom ať se toho ani jiného podobného k tomu ne- dopouštějí; pakli by se dopustili, aby jim tyto věci všecky novy byly. A chtějí-lif, abych jich s pokojem nechal, nechť zaručí rukojměmi hodnými (poněvádž praví, že ještě v Čechách dosti přátel mají) pod 20 tisíci kop grošův, ať za mého ouřadu nic nekáží a nejednají zlého proti králi Jeho Milosti, pánu zprávci a této zemi, a já chci také zaručiti pány, rytíři i zemany i jinými dobrými a hodnými lidmi pod tolikýmž neb větším základem, žeť jim nebudu překážeti skutkem ani řečí, a tak tím obyčejem bude moci mezi námi mír býti. Nechať káží, co je milý pán Bůh naučil, ku pokoji; pakli by kdo řekl, že bych já snad z nelíbosti tyto věci zpisoval aneb že bych již chtěl ustoupiti těla a krve Kristovy boží pod obojí způ- sobou, aby to bylo všecko každému vyňáto i z srdce i z oust — a pravím to pod mým svědomím, žeť tak není, než prostě pro svrchu psané příčiny. A což se dotýká přijímaní těla a krve boží, v tom sem zrostl i vychován a že sem tak věřil i vyznával vše- f. 221a Zdá se, že tato narážka se týká jednání o Rokycanu s papežem Kalikstem III. r. 1457, o němž PALACKY, Dějiny IV, 1, 357—359. Srov. též pozn. 218 na str. 227. Viz Předmluvu pod č. 3. 2
Strana 254
254 TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. f. 221b mohúcího Boha a člověka pravého a žeť jest to pravá pravda, což jest ráčil pověděti, a o to sem mnoho nesnází měl a trpěl vedlé strany naší, jenžto mnoho dobrých lidí tajno není. Než poněvádž se jest zdálo Rokycánovi málo jistoty a pevnosti o té pravdě na čtení pána Krista míti a přestati, i potvrdil sobě toho výše nad čtení Kristovo compactáty a těmi compactáty se i jiné zavázal ku pokoji a ku poslušenství, také k zachování i srovnání jich všech řádův kostelních kostela římského, k kterémuž já také svolil sem, držeti míně i vedlé těch compactát zůstati, jiné všecky všetečnosti při tom škodlivé pomítaje. A jestliže on nechce svým slibom dosti učiniti, ale já bohdá míním to držeti, ač sem i nesvoloval, bya pak měl na věky arcibiskupem nebyti. Pakli dí kdo: „Proč pak oněch kněží druhé strany nedotýčeš?“ k tomu takto odpovídám: Poněvádž jest jich Rokycána o to nenaříkal, ale učinil s nimi ta compactáta zavázav k nim všecku náši stranu, nevím s nimi oč mluviti, než zachovati je chci v tom s jich strany i sám se u sebe vedlé týchž compactát, a druhé, proto jich nedotýkám takově, neb mi v můj ouřad nikdý nesahali, jako mi Rokycána i s svými kněžími sahá; mnozí, ješto z nich nejsou svěceni, než v Čechách od kněží pochybných (a to jest dosti k modlářství) a ti tím chtí zbouřiti tuto zemi i města proti králi Jeho Milosti, také proti zprávci i mému ouřadu. A jsou-li kteří z nich zlí (t(otiž) z řím- ských kněží), ale mají nad sebou větší, kteří je z toho kárati mají,/ ale Rokycána sebe ani jiných svých kněží i nekněží nedá žádnému kárati, ani komu chtí poddáni býti, ale chtěli by všem vůbec rozkazovati a jim aby žádný nerozkazoval etc.b1 Tento traktát skládal jest pan Vaněk Valečovský, dobré paměti podkomoří království Ceského, svadiv se s Rokycanou proto, že jest chtěl ve všech radách býti světských pánem. I podnes ten obyčej kněží mají, ač jich k radě nepovolají etc., že se proto hněvají.c2 f. 222a O vozu malovaném. Pan3 Vaněk, podkomoří starý, měl vůz malovaný a s obou konců koně zapřažené. a V originále: bych. b Mezi tímto a následujícím odstavcem jsou dva řádky prázdné. c Následuje asi 34 stránky prázdné. O smyslu tohoto odstavce viz Předmluvu pod č. 3. 2 Viz příslušnou poznámku v Předmluvě pod č. 3. 3 Otiskl ČELAKOVSKY ve „Zprávách o zasedání král. české společnosti nauk“, ročník 1881, str. 332. Na obraz vozu činí narážku bratr Rehoř ve
254 TRAKTÁT PANA VAŇKA VALEČOVSKÉHO. f. 221b mohúcího Boha a člověka pravého a žeť jest to pravá pravda, což jest ráčil pověděti, a o to sem mnoho nesnází měl a trpěl vedlé strany naší, jenžto mnoho dobrých lidí tajno není. Než poněvádž se jest zdálo Rokycánovi málo jistoty a pevnosti o té pravdě na čtení pána Krista míti a přestati, i potvrdil sobě toho výše nad čtení Kristovo compactáty a těmi compactáty se i jiné zavázal ku pokoji a ku poslušenství, také k zachování i srovnání jich všech řádův kostelních kostela římského, k kterémuž já také svolil sem, držeti míně i vedlé těch compactát zůstati, jiné všecky všetečnosti při tom škodlivé pomítaje. A jestliže on nechce svým slibom dosti učiniti, ale já bohdá míním to držeti, ač sem i nesvoloval, bya pak měl na věky arcibiskupem nebyti. Pakli dí kdo: „Proč pak oněch kněží druhé strany nedotýčeš?“ k tomu takto odpovídám: Poněvádž jest jich Rokycána o to nenaříkal, ale učinil s nimi ta compactáta zavázav k nim všecku náši stranu, nevím s nimi oč mluviti, než zachovati je chci v tom s jich strany i sám se u sebe vedlé týchž compactát, a druhé, proto jich nedotýkám takově, neb mi v můj ouřad nikdý nesahali, jako mi Rokycána i s svými kněžími sahá; mnozí, ješto z nich nejsou svěceni, než v Čechách od kněží pochybných (a to jest dosti k modlářství) a ti tím chtí zbouřiti tuto zemi i města proti králi Jeho Milosti, také proti zprávci i mému ouřadu. A jsou-li kteří z nich zlí (t(otiž) z řím- ských kněží), ale mají nad sebou větší, kteří je z toho kárati mají,/ ale Rokycána sebe ani jiných svých kněží i nekněží nedá žádnému kárati, ani komu chtí poddáni býti, ale chtěli by všem vůbec rozkazovati a jim aby žádný nerozkazoval etc.b1 Tento traktát skládal jest pan Vaněk Valečovský, dobré paměti podkomoří království Ceského, svadiv se s Rokycanou proto, že jest chtěl ve všech radách býti světských pánem. I podnes ten obyčej kněží mají, ač jich k radě nepovolají etc., že se proto hněvají.c2 f. 222a O vozu malovaném. Pan3 Vaněk, podkomoří starý, měl vůz malovaný a s obou konců koně zapřažené. a V originále: bych. b Mezi tímto a následujícím odstavcem jsou dva řádky prázdné. c Následuje asi 34 stránky prázdné. O smyslu tohoto odstavce viz Předmluvu pod č. 3. 2 Viz příslušnou poznámku v Předmluvě pod č. 3. 3 Otiskl ČELAKOVSKY ve „Zprávách o zasedání král. české společnosti nauk“, ročník 1881, str. 332. Na obraz vozu činí narážku bratr Rehoř ve
Strana 255
PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCÁNA. 255 A výklad toho vozu jest tento: Vůz tento znamená církev rytěřující na tomto světě a lidé nebožátka sedíce na něm rádi by tíhli k nebeskému království; nemohou, ano kněží zapřáhše koně do toho vozu, každý z svého konce k svému voji, i vezou a táhnou trhajíce lidmi každý na svou stranu a k své vůli, ale z místa nikam, až lidi na tom voze sedící tak svadili, že se sami tepou, rují a mordují jako blázni, k nim, totiž k těm formanům nic neřkouce. Protož za takové kněží pána Boha proste, ať by se jim ráčil dáti v jednotu smluviti a zapříci k jednomu konci a voji; pakliť by nechtěli, ale ssedouce dolův s vozu nabítež se těch formanův svévolných a srazte dolův z těch koňův a upřežte koně k jednomu konci vozu a k jedné voji a kažte se vézti tou silnicí neb cestou compactát, kteréž sou sami s obou stranou vyvolili, a nedadouce se jim více sebou točiti; a shledáte, když je z toho forytování srazíte, žeť i rádi obojí povezou, kamž kážete, nežli by ven z Čech aneb z měst do vsí vyběhli etc. f. 224а Psání mistra Jana Rokycána Petrovi Chelčickému. Bratřel můj, v Kristu pánu milý! Když sme měli« spolu rozmlouvání o těch lidech, kteříž slovou kněží, proč nic neprospívají lidem svým učením, i jest toho čtvera příčina veliká a znamenitá, proč oni nic nemohou „Psání panu podkomořímu království Českého“ (Akty I, str. 547, srov. k tomu pozn. I). Viz též PŘEDMLUVU pod č. 3. — Podobný obraz vozu, do něhož z obou stran jsou koně zapřaženi, nalézá se též na mapě Čech, vydané r. 1518 Mikulášem Klaudiánem, členem Jednoty bratrské. Srov. SCHNEIDER, Uber die Entwickelung des Kartenbildes von Böhmen v Mittheilungen des Vereines f. G. der Deutschen in Böhmen 1907, str. 327—328. — Jak patrno, pochází zpráva „O vozu malovaném“ z dob značně pozdějších než veřejný list Vale- čovského. Druhý svazek Aktů přejal ji asi z nějakého exempláře, kde byla zapsána pohromadě s dotčeným listem. Původním zapisovatelem jejím mohl býti někdo z nejstarších bratří, který Valečovského znal jako starce — někdy okolo r. 1468, kdy přestal býti podkomořím. a Ostatek stránky (asi 1/2) jast prázdný; také f. 222b, 223a a 223b jsou prázdná. b Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. a Podél celého kusu po straně jest vlnitá čára. Na počátku kusu po straně jakési znamení vypadající jako: NB. K tomuto kusu se vztahuje po- známka na f. 223a nahoře psaná zběžným písmem: Rokycan a Chelčický. Má zajisté smysl upozornění, že tento kus se nalézá na násled. foliu. 1 Výňatky jsou otištěny v článku ŠAFARIKOVÉ, Studie o Petru Chel- čickém v ČČM 1874, 103. O obsahu viz GOLL, Quellen II, 67 a Chelčický a
PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCÁNA. 255 A výklad toho vozu jest tento: Vůz tento znamená církev rytěřující na tomto světě a lidé nebožátka sedíce na něm rádi by tíhli k nebeskému království; nemohou, ano kněží zapřáhše koně do toho vozu, každý z svého konce k svému voji, i vezou a táhnou trhajíce lidmi každý na svou stranu a k své vůli, ale z místa nikam, až lidi na tom voze sedící tak svadili, že se sami tepou, rují a mordují jako blázni, k nim, totiž k těm formanům nic neřkouce. Protož za takové kněží pána Boha proste, ať by se jim ráčil dáti v jednotu smluviti a zapříci k jednomu konci a voji; pakliť by nechtěli, ale ssedouce dolův s vozu nabítež se těch formanův svévolných a srazte dolův z těch koňův a upřežte koně k jednomu konci vozu a k jedné voji a kažte se vézti tou silnicí neb cestou compactát, kteréž sou sami s obou stranou vyvolili, a nedadouce se jim více sebou točiti; a shledáte, když je z toho forytování srazíte, žeť i rádi obojí povezou, kamž kážete, nežli by ven z Čech aneb z měst do vsí vyběhli etc. f. 224а Psání mistra Jana Rokycána Petrovi Chelčickému. Bratřel můj, v Kristu pánu milý! Když sme měli« spolu rozmlouvání o těch lidech, kteříž slovou kněží, proč nic neprospívají lidem svým učením, i jest toho čtvera příčina veliká a znamenitá, proč oni nic nemohou „Psání panu podkomořímu království Českého“ (Akty I, str. 547, srov. k tomu pozn. I). Viz též PŘEDMLUVU pod č. 3. — Podobný obraz vozu, do něhož z obou stran jsou koně zapřaženi, nalézá se též na mapě Čech, vydané r. 1518 Mikulášem Klaudiánem, členem Jednoty bratrské. Srov. SCHNEIDER, Uber die Entwickelung des Kartenbildes von Böhmen v Mittheilungen des Vereines f. G. der Deutschen in Böhmen 1907, str. 327—328. — Jak patrno, pochází zpráva „O vozu malovaném“ z dob značně pozdějších než veřejný list Vale- čovského. Druhý svazek Aktů přejal ji asi z nějakého exempláře, kde byla zapsána pohromadě s dotčeným listem. Původním zapisovatelem jejím mohl býti někdo z nejstarších bratří, který Valečovského znal jako starce — někdy okolo r. 1468, kdy přestal býti podkomořím. a Ostatek stránky (asi 1/2) jast prázdný; také f. 222b, 223a a 223b jsou prázdná. b Nadpis tento jest psán význačným tučným písmem. a Podél celého kusu po straně jest vlnitá čára. Na počátku kusu po straně jakési znamení vypadající jako: NB. K tomuto kusu se vztahuje po- známka na f. 223a nahoře psaná zběžným písmem: Rokycan a Chelčický. Má zajisté smysl upozornění, že tento kus se nalézá na násled. foliu. 1 Výňatky jsou otištěny v článku ŠAFARIKOVÉ, Studie o Petru Chel- čickém v ČČM 1874, 103. O obsahu viz GOLL, Quellen II, 67 a Chelčický a
Strana 256
250 PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCÁNA. f. 224b prospěti lidem svým učením a těmi službami vymyšlenými, kteréž nemají základu v slovu božím, neb Bůh nedá požehnání a pro- spěchu takovým věcem vymyšleným lidmi, jakož jest sám ráčil tak pověděti, svatého Matouše v 15. kapi(tole) řka: Nadarmot mě ctí učíce učení a přikázaní lidská«. A tak první věc a příčina jest tato, proč nic neprospívají učením svým lidem: neb sou pošli ze zlého kořene, totižto z své vlastní vůle, bez povolání božího a bez vyvolení církve Kristovy, neb jich Kristus neposlal a oni běželi, a církev Kristova jich nevyvolila a oni se v to svévolně vetřeli. Jako rychtář aneb některý jiný úředník, kdyby se svévolně vetřel v ouřad bez povolání obce vší a vyvolení, ten a takový ouředlník nic by neprospěl v obci a poslouchal by ho, kdo by chtěl, a kdo by nechtěl, nemohl by mu rozkázati takový ouředlník neposlaný od krále a nevyvolený od obce, tak i tito nic neprospějí lidem svým učením a těmi službami lidmi vymyšlenými, poněvádž sou se sami v ten ouřad vetřeli bez povolání božího a bez vyvo- lení církve Kristovy, jakož dí Bůh o takových skrze Jeremiáše proroka ve 23. ka(pitole): Neposlal sem prorokův a oni běželi. Nekázal jsem jim a oni prorokovali a nic sou neprospěli lidu tomutoß, též i Kristus Pán v 10. kapi(tole), 19, svatého Jana di: Jistě, jistě pravím vám, kdo nevchází dveřmi do ovčince ovcí, ale vstupuje jinudy, ten zloděj jest a lotr, ale kdož vchází skrze dvéře, pastýř jest ovcí, tomuť vrátný odvírá a ovce hlas jeho slyší. A vlastní ovce volá zejmena a vyvodí je, a když vlastní ovce vypustí, před nimi jde a ovce ho následují, neb znají hlas jeho, cizího pak nenásledují, ale utíkají od něho, neb neznají hlasův cizích. To přísloví pověděl jim Ježíš, ale oni nesro-zuměli sou, co jim mluvil. Tehdy řekl jim Ježíš: „Jistě, jistě, pravím vám, že já sem dvéře ovcí. Všichni, což jich koli přišlo, rozuměj: bez povolání jeho a bez vyvolení církve svaté, zloději jsou a lotří, ale neslyšelyť sou jich ovce. Zloděj pak nepřichází, jediné aby kradl a mordovalr. Též is. Pavel psal k Rímanom v 10. ka (pitole) o takových, kteříž sami běží bez povolání božího a bez vyvolení církve Kristovy, i dí: Kterak kázati budou, nebudou-li poslánii? Teď apoštol praví s velikým podiveníma: Kterak ti mohou kázati a Jednota str. 19. Též PAL'MOV, Bratija I, I, 133—134. — Pisatelem listu jest pravděpodobně Rokycana, adresátem však není Chelčický, jak v Předmluvě jest odůvodněno. List vznikl asi v letech 1437—1448. a Následuje neplatné: kterak kázati budou, nebudou-li posláni? Teď apoštol praví s ve- a Mat. 15, 9. ß Jer. 23, 21. z Jan 10, 1.—10. 3 Řím. 10, 15.
250 PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCÁNA. f. 224b prospěti lidem svým učením a těmi službami vymyšlenými, kteréž nemají základu v slovu božím, neb Bůh nedá požehnání a pro- spěchu takovým věcem vymyšleným lidmi, jakož jest sám ráčil tak pověděti, svatého Matouše v 15. kapi(tole) řka: Nadarmot mě ctí učíce učení a přikázaní lidská«. A tak první věc a příčina jest tato, proč nic neprospívají učením svým lidem: neb sou pošli ze zlého kořene, totižto z své vlastní vůle, bez povolání božího a bez vyvolení církve Kristovy, neb jich Kristus neposlal a oni běželi, a církev Kristova jich nevyvolila a oni se v to svévolně vetřeli. Jako rychtář aneb některý jiný úředník, kdyby se svévolně vetřel v ouřad bez povolání obce vší a vyvolení, ten a takový ouředlník nic by neprospěl v obci a poslouchal by ho, kdo by chtěl, a kdo by nechtěl, nemohl by mu rozkázati takový ouředlník neposlaný od krále a nevyvolený od obce, tak i tito nic neprospějí lidem svým učením a těmi službami lidmi vymyšlenými, poněvádž sou se sami v ten ouřad vetřeli bez povolání božího a bez vyvo- lení církve Kristovy, jakož dí Bůh o takových skrze Jeremiáše proroka ve 23. ka(pitole): Neposlal sem prorokův a oni běželi. Nekázal jsem jim a oni prorokovali a nic sou neprospěli lidu tomutoß, též i Kristus Pán v 10. kapi(tole), 19, svatého Jana di: Jistě, jistě pravím vám, kdo nevchází dveřmi do ovčince ovcí, ale vstupuje jinudy, ten zloděj jest a lotr, ale kdož vchází skrze dvéře, pastýř jest ovcí, tomuť vrátný odvírá a ovce hlas jeho slyší. A vlastní ovce volá zejmena a vyvodí je, a když vlastní ovce vypustí, před nimi jde a ovce ho následují, neb znají hlas jeho, cizího pak nenásledují, ale utíkají od něho, neb neznají hlasův cizích. To přísloví pověděl jim Ježíš, ale oni nesro-zuměli sou, co jim mluvil. Tehdy řekl jim Ježíš: „Jistě, jistě, pravím vám, že já sem dvéře ovcí. Všichni, což jich koli přišlo, rozuměj: bez povolání jeho a bez vyvolení církve svaté, zloději jsou a lotří, ale neslyšelyť sou jich ovce. Zloděj pak nepřichází, jediné aby kradl a mordovalr. Též is. Pavel psal k Rímanom v 10. ka (pitole) o takových, kteříž sami běží bez povolání božího a bez vyvolení církve Kristovy, i dí: Kterak kázati budou, nebudou-li poslánii? Teď apoštol praví s velikým podiveníma: Kterak ti mohou kázati a Jednota str. 19. Též PAL'MOV, Bratija I, I, 133—134. — Pisatelem listu jest pravděpodobně Rokycana, adresátem však není Chelčický, jak v Předmluvě jest odůvodněno. List vznikl asi v letech 1437—1448. a Následuje neplatné: kterak kázati budou, nebudou-li posláni? Teď apoštol praví s ve- a Mat. 15, 9. ß Jer. 23, 21. z Jan 10, 1.—10. 3 Řím. 10, 15.
Strana 257
PŠÁNÍ MISTRA JANA ROKYCÁNA. ZOI slovo boží právě, kterýchž Bůh neposílá? To buď již o první příčině, proč nic neprospívají lidem svým učením ti, kteříž slovou kněží. Druhá příčina jest neprospěchu jich tato, že sou se v tena ouřad křívě vmluvili a koupili od svatoprodavačův, lakomých, falešných a bludných prorokův. Neb kdy jest Kristus a komu prodával ty takové ouřady za peníze a od koho sou apoštolé aneb jiní učitelé věrní kupovali ty a takové ouřady kněžskéi A protož, kdožkoli prodávají takové ouřady, sou svatoprodavačí, a kteříkoli je kupují, sou svatokupci a tak obojí zlořečení sou, prodavačí i kupující, neb takoví svatoprodavačí nic jiného nemohou dávati, než zlořečení, jakož příklad máme na onom Šimonovi, kterýž chtěl ouřad sobě koupiti od svatého Petra, i řekl jemu Petr: „Penízi tvoji buďte s tebou na zatracení. Což ty mníš, že se prodává Duch Svatý?“ A to stojí psáno v Skutcích apo(štol- ských) 8. ka(pitola). A protož budiž známo každému věrnému: kdožkoli nemá Ducha Svatého přebývajícího v sobě, tenť a takový nic sobě a jinému nemůž prospěti. A toť jest druhá příčina ne- prospěchu kněžského v lidu. Třetí příčina, proč nic neprospívají svým učením lidemr: nebo zle a falešně učí, jináč než Kristus s svými učedlníky učil, činí křesťany vodou a ne učením slova božího, počínají křesťanství jich od makovice a ne od gruntu, od» ocasu a ne od hlavy a protož nic nevzdělají takovým učením, poněvádž jinak učí, nežli Kristus učil s svými apoštoly, a tak zlořečeni sou a prokletí s svým učením, jakož apoštol (Gala(tským), 1. ka(pitola) dí řka: Bychom pak my aneb anděl s nebe jinak vám ká-/zal, než sme my vám kázali, prokletý buď. Jakož jsem předpověděl vám, a nyní opět pravím vám: Kdo jinak káže kromě toho, což ste od nás přijali, budiž prokletý«. A k Timoteovi v 1. listu v 6. ka(pitole) dí: Pakli kdo jinak učí a nepovoluje zdravým řečem pána ležíše Krista a tomuto učení, kteréž jest podlé milostivosti, takovýť jest pyšný a nic neuměješ. Čtvrtá příčina jich daremného a marného učení jestr zlý a nepříkladný život jich, lakomý, pyšný, rozkošný, chlubný a smílný, vožralý, netrpělivý a zlostný a tak všemi hříchy a nepravostmi naplněný. Kterakž pak ti a takoví učitelé učení falešného a života nepříkladného budou učiti jiné dobrému, poně- f. 225a a Po straně: 2. 3 Sk. 8, 20. r Po slraně: 3. » Po straně rukou Ko- menského: ltem. s Gal. 1, 8. 9. § 1 Tim. 6, 3. 4. 7 Po straně: 4. 17
PŠÁNÍ MISTRA JANA ROKYCÁNA. ZOI slovo boží právě, kterýchž Bůh neposílá? To buď již o první příčině, proč nic neprospívají lidem svým učením ti, kteříž slovou kněží. Druhá příčina jest neprospěchu jich tato, že sou se v tena ouřad křívě vmluvili a koupili od svatoprodavačův, lakomých, falešných a bludných prorokův. Neb kdy jest Kristus a komu prodával ty takové ouřady za peníze a od koho sou apoštolé aneb jiní učitelé věrní kupovali ty a takové ouřady kněžskéi A protož, kdožkoli prodávají takové ouřady, sou svatoprodavačí, a kteříkoli je kupují, sou svatokupci a tak obojí zlořečení sou, prodavačí i kupující, neb takoví svatoprodavačí nic jiného nemohou dávati, než zlořečení, jakož příklad máme na onom Šimonovi, kterýž chtěl ouřad sobě koupiti od svatého Petra, i řekl jemu Petr: „Penízi tvoji buďte s tebou na zatracení. Což ty mníš, že se prodává Duch Svatý?“ A to stojí psáno v Skutcích apo(štol- ských) 8. ka(pitola). A protož budiž známo každému věrnému: kdožkoli nemá Ducha Svatého přebývajícího v sobě, tenť a takový nic sobě a jinému nemůž prospěti. A toť jest druhá příčina ne- prospěchu kněžského v lidu. Třetí příčina, proč nic neprospívají svým učením lidemr: nebo zle a falešně učí, jináč než Kristus s svými učedlníky učil, činí křesťany vodou a ne učením slova božího, počínají křesťanství jich od makovice a ne od gruntu, od» ocasu a ne od hlavy a protož nic nevzdělají takovým učením, poněvádž jinak učí, nežli Kristus učil s svými apoštoly, a tak zlořečeni sou a prokletí s svým učením, jakož apoštol (Gala(tským), 1. ka(pitola) dí řka: Bychom pak my aneb anděl s nebe jinak vám ká-/zal, než sme my vám kázali, prokletý buď. Jakož jsem předpověděl vám, a nyní opět pravím vám: Kdo jinak káže kromě toho, což ste od nás přijali, budiž prokletý«. A k Timoteovi v 1. listu v 6. ka(pitole) dí: Pakli kdo jinak učí a nepovoluje zdravým řečem pána ležíše Krista a tomuto učení, kteréž jest podlé milostivosti, takovýť jest pyšný a nic neuměješ. Čtvrtá příčina jich daremného a marného učení jestr zlý a nepříkladný život jich, lakomý, pyšný, rozkošný, chlubný a smílný, vožralý, netrpělivý a zlostný a tak všemi hříchy a nepravostmi naplněný. Kterakž pak ti a takoví učitelé učení falešného a života nepříkladného budou učiti jiné dobrému, poně- f. 225a a Po straně: 2. 3 Sk. 8, 20. r Po slraně: 3. » Po straně rukou Ko- menského: ltem. s Gal. 1, 8. 9. § 1 Tim. 6, 3. 4. 7 Po straně: 4. 17
Strana 258
258 PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCÁNA. f. 225b vádž sami sou zlí a nepříkvía, jakož dí Duch boží v knihách Ecclesiasticu v 14. ka(pitole): Kdo jest sobě zlý, komu ten bude dobrý?« Též (v) 34. ka(pitole) dí: Co od nečistého očisti se a od lháře co bude povědino pravého? A K(ristus) pán v 12. ka- (pitole) svatého Matouše dí: Pokolení hadův, kterak můžete dobré věci mluviti, poněvádž ste sami zlí?! A prorok boží dí v žalmu 49.: Hříšnému pak řekl Bůh: „Proč ty vypravuješ spravedlnosti mé a bereš zákon můj skrze ústa svá, a ty měl si v nenávisti kázeň a opovrhl si řeči mé za sebed. Též i s. Pavel psal k Ří- manom v 2. ka(pitole), tresce ty takové zlé a nepříkladné učitele řka: A protož ty, jenž jiného učíš, sám se neučíš, vypravuješ, že nemá kradeno býti, a sám kradeš, pravíš, že nemají smilniti, a sám smilníš, jenž máš v nenávisti modly, svatokrádež činíš kterýž se zákonem chlubíš a přestupováním zákona Boha nectíš. neb jméno boží skrze vás jest v rouhání dános. Též pán Kristus svatého Matouše v 5. ka(pitole) dí: Bude-li sůl zmařena, že se nehodí k ničemu jinému, než aby byla ven vyvržena a potlačena od lidíš. Též opět Mat(ouše) v 7. kap(itole) dí: Zdaliž zbíraji z trní hrozny aneb z bodláku fíky? Tak každý strom dobrý dobre ovotce nese, ale zlý strom zlé ovotce činí, po ovotcích po- znáte jen. A tak již můžeš znáti z těchto písem svatých i z jiných mnohých, kterýchž tuto ještě nepokládám pro krátkost času, že t a takoví učitelé od Boha neposlaní a od církve Kristovy nevyvolení nic neprospějí svým uče-ním a službami, ale mnohem více uškod jednomu každému, kdož by se jich přídržel. A protož Kristus pár svým přikazuje, aby se takových bludných a falešných učitelův varovali se vší pilností řka: Pilně se vystříhejte od falešných prorokův* (Mat. 7.) a svatý Jan v 2. kanoni(ce) 1. ka(pitole) dí: Jestli kdo přichází k vám a tohoto učení nepřináší, nepřijímejte ho do domu aniž mu pozdravení dávejte, neb kdož takového pozdravuje, máť spolek s jeho skutky zlými. Aj, předpověděl sem vám, abyšte v den příští pána našeho Ježíše Krista nebyli za- hanbeni«. Též také i s. Petr napomínal věrné, aby se varoval takových bludných a nepravých učitelův, řka: Oddělte se od poko- a Slovo toto nedává smyslu. Tekst je tu patrně pokažen. Snad by se hodilo položiti místo něho: nepříkladní. a Sir. 14, 5. ß Sir. 34, 4. r Mat. 12, 34. d Ž. 50, 16. 17. e Řím. 2, 21.—24. Mat. 5, 13. r Mat. 7, 16. 17. 3 Mat. 7, 15. t 2 Jan 10. 11. z Jan 2, 28.
258 PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCÁNA. f. 225b vádž sami sou zlí a nepříkvía, jakož dí Duch boží v knihách Ecclesiasticu v 14. ka(pitole): Kdo jest sobě zlý, komu ten bude dobrý?« Též (v) 34. ka(pitole) dí: Co od nečistého očisti se a od lháře co bude povědino pravého? A K(ristus) pán v 12. ka- (pitole) svatého Matouše dí: Pokolení hadův, kterak můžete dobré věci mluviti, poněvádž ste sami zlí?! A prorok boží dí v žalmu 49.: Hříšnému pak řekl Bůh: „Proč ty vypravuješ spravedlnosti mé a bereš zákon můj skrze ústa svá, a ty měl si v nenávisti kázeň a opovrhl si řeči mé za sebed. Též i s. Pavel psal k Ří- manom v 2. ka(pitole), tresce ty takové zlé a nepříkladné učitele řka: A protož ty, jenž jiného učíš, sám se neučíš, vypravuješ, že nemá kradeno býti, a sám kradeš, pravíš, že nemají smilniti, a sám smilníš, jenž máš v nenávisti modly, svatokrádež činíš kterýž se zákonem chlubíš a přestupováním zákona Boha nectíš. neb jméno boží skrze vás jest v rouhání dános. Též pán Kristus svatého Matouše v 5. ka(pitole) dí: Bude-li sůl zmařena, že se nehodí k ničemu jinému, než aby byla ven vyvržena a potlačena od lidíš. Též opět Mat(ouše) v 7. kap(itole) dí: Zdaliž zbíraji z trní hrozny aneb z bodláku fíky? Tak každý strom dobrý dobre ovotce nese, ale zlý strom zlé ovotce činí, po ovotcích po- znáte jen. A tak již můžeš znáti z těchto písem svatých i z jiných mnohých, kterýchž tuto ještě nepokládám pro krátkost času, že t a takoví učitelé od Boha neposlaní a od církve Kristovy nevyvolení nic neprospějí svým uče-ním a službami, ale mnohem více uškod jednomu každému, kdož by se jich přídržel. A protož Kristus pár svým přikazuje, aby se takových bludných a falešných učitelův varovali se vší pilností řka: Pilně se vystříhejte od falešných prorokův* (Mat. 7.) a svatý Jan v 2. kanoni(ce) 1. ka(pitole) dí: Jestli kdo přichází k vám a tohoto učení nepřináší, nepřijímejte ho do domu aniž mu pozdravení dávejte, neb kdož takového pozdravuje, máť spolek s jeho skutky zlými. Aj, předpověděl sem vám, abyšte v den příští pána našeho Ježíše Krista nebyli za- hanbeni«. Též také i s. Petr napomínal věrné, aby se varoval takových bludných a nepravých učitelův, řka: Oddělte se od poko- a Slovo toto nedává smyslu. Tekst je tu patrně pokažen. Snad by se hodilo položiti místo něho: nepříkladní. a Sir. 14, 5. ß Sir. 34, 4. r Mat. 12, 34. d Ž. 50, 16. 17. e Řím. 2, 21.—24. Mat. 5, 13. r Mat. 7, 16. 17. 3 Mat. 7, 15. t 2 Jan 10. 11. z Jan 2, 28.
Strana 259
PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCÁNA. 259 lení tohoto nešlechetného« (v Skutcích 2.). A v Zjevení v 8. ka- (pitole) dí Bůh skrze ústa sv. Jana: Vyjděte z něho, lide můje, totižto z toho Babylona učení falešného a života jich nepříklad- ného, nebývejte účastní hříchův jich, abyšte nevzali z ran jich, neb přišli hříchové jich až do nebe a rozpomenul se Pán na nepravosti jichr. A protož každý křesťan věrný takových falešných a nepříkladných učitelův varovati se má, chce-li ujíti mnohých hříchův a nepravostí bludných a přehrozného modlářství, neb od nich nevezme nic užitečného a spasitedlného, ale více sobě uškodí každý, kdož se jich přidrží, jakož jest to zjevně a zřetedlně viděti na těch, kteříž učení jich následují, že není pod nebem na zemi horších a nešlechetnějších lidí, jako ti kostelní nábožníci, učedlníci kněžští, neb Žid Židu ani pohaně pohanu neučiní toho zlého, nešlechetného, jako sobě činí to vodné a kostelní a falešné křesťanstvo. Neb čím se více učí a ty své falešné služby rozmnožují, tím vždycky slepější, bludnější sou a horší obojí, kněží i lid, jakož dí s. Pavel o takových k Timoteovi 2., v 3. ka (pitole): Vždycky se učíce a nikdý k umění pravdy ne- přicházejíce. A tak se přihodí podlé řeči pána Krista, kdež dí: Povede-li slepý slepého, oba dva do jámy upadnou5. A protož potřebí jest služebníku božímu varovati se poslův Antikristových a hledati poslův Kristových a ne každému duchu věřiti, ale zkušovati duchův, jsou-li z Boha, jakož dí s. Jann. A Duch boží dí: Z tisíce buď/ tobě rádce jedena. Toto znaje jeden každý, že kdož se koli stydí za Krista pána a pokrývá se s pravdou jeho, nesmí jí svobodně vyznávati chtě se tudy lidem více líbiti nežli Bohu, ten a takový člověk nemůž býti služebníkem božím, jakož jest tak napsal s. Pavel Galat. 1., řka: Bych se jistě lidem libil, služebníkem Kristovým nemohl bych býti«. Též k Te- sa(lonicenským) v 2. ka(pitole): Ne jako lidem se libice, ale Bohu, kterýž zkušuje srdcí našich«. A svatý Jakub v 4. ka(pitole): A protož, kdožkoli bude chtíti přítelem tohoto světa býti, nepří- telem učiněn bude božím, neb přízeň tohoto světa jest nepřítelkyně Bohuš. Tehdy budiž známo každému, že kdož se více bojí stvoření bídného nežli Stvořitele, Boha všemohúcího, ten smrtedlně hřeší pro strach stvoření bídného zapírá Stvořitele svého. A K(ristus) f. 226a a Sk. 2, 40. ß Zj. 18, 4. r Zj. 18, 4. 5. d Po straně znamení na způsob: NB. s 2 Tim. 3, 7. (Luk. 6, 39. 7 1 Jan 4. 1. 3 Kaz. 7, 28. Gal. 1, 10. x Jak. 4, 4. k Mat. 10, 32. 17*
PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCÁNA. 259 lení tohoto nešlechetného« (v Skutcích 2.). A v Zjevení v 8. ka- (pitole) dí Bůh skrze ústa sv. Jana: Vyjděte z něho, lide můje, totižto z toho Babylona učení falešného a života jich nepříklad- ného, nebývejte účastní hříchův jich, abyšte nevzali z ran jich, neb přišli hříchové jich až do nebe a rozpomenul se Pán na nepravosti jichr. A protož každý křesťan věrný takových falešných a nepříkladných učitelův varovati se má, chce-li ujíti mnohých hříchův a nepravostí bludných a přehrozného modlářství, neb od nich nevezme nic užitečného a spasitedlného, ale více sobě uškodí každý, kdož se jich přidrží, jakož jest to zjevně a zřetedlně viděti na těch, kteříž učení jich následují, že není pod nebem na zemi horších a nešlechetnějších lidí, jako ti kostelní nábožníci, učedlníci kněžští, neb Žid Židu ani pohaně pohanu neučiní toho zlého, nešlechetného, jako sobě činí to vodné a kostelní a falešné křesťanstvo. Neb čím se více učí a ty své falešné služby rozmnožují, tím vždycky slepější, bludnější sou a horší obojí, kněží i lid, jakož dí s. Pavel o takových k Timoteovi 2., v 3. ka (pitole): Vždycky se učíce a nikdý k umění pravdy ne- přicházejíce. A tak se přihodí podlé řeči pána Krista, kdež dí: Povede-li slepý slepého, oba dva do jámy upadnou5. A protož potřebí jest služebníku božímu varovati se poslův Antikristových a hledati poslův Kristových a ne každému duchu věřiti, ale zkušovati duchův, jsou-li z Boha, jakož dí s. Jann. A Duch boží dí: Z tisíce buď/ tobě rádce jedena. Toto znaje jeden každý, že kdož se koli stydí za Krista pána a pokrývá se s pravdou jeho, nesmí jí svobodně vyznávati chtě se tudy lidem více líbiti nežli Bohu, ten a takový člověk nemůž býti služebníkem božím, jakož jest tak napsal s. Pavel Galat. 1., řka: Bych se jistě lidem libil, služebníkem Kristovým nemohl bych býti«. Též k Te- sa(lonicenským) v 2. ka(pitole): Ne jako lidem se libice, ale Bohu, kterýž zkušuje srdcí našich«. A svatý Jakub v 4. ka(pitole): A protož, kdožkoli bude chtíti přítelem tohoto světa býti, nepří- telem učiněn bude božím, neb přízeň tohoto světa jest nepřítelkyně Bohuš. Tehdy budiž známo každému, že kdož se více bojí stvoření bídného nežli Stvořitele, Boha všemohúcího, ten smrtedlně hřeší pro strach stvoření bídného zapírá Stvořitele svého. A K(ristus) f. 226a a Sk. 2, 40. ß Zj. 18, 4. r Zj. 18, 4. 5. d Po straně znamení na způsob: NB. s 2 Tim. 3, 7. (Luk. 6, 39. 7 1 Jan 4. 1. 3 Kaz. 7, 28. Gal. 1, 10. x Jak. 4, 4. k Mat. 10, 32. 17*
Strana 260
260 PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCÁNA. 226 pán dí s. Mat. v 10. ka(pitole): Kdož mne vyzná před lidmi, vyznám i já jej před Otcem mým nebeskýma. A s. Pavel k Říma- (nům) v 10. ka(pitole): Budeš-li vyznávati ústy svými Krista Ježíše a srdcem svým uvěříš-li, že jej Bůh vzkřísil z mrtvých, spasen budeš, neb srdcem se věří k spravedlnosti, ale ústy bývá vyznání k spasenit. A poněvádž se srdcem věří k spravedlnosti a ústy bývá vyznání k spasení, tehdy, byť pak někdo srdcem věřil a jestliže by ústy nevyznával, nic mu to neprospěje, ano i svatý Petr učil tomu křesťany, aby vyznávali Krista pána, v 1. kano (nice) 3. ka(pitole) řka: Krista Pána posvěcůjte v vašich srdcích hotovi jsouce k dostiučinění každému, kdož by vás po- žádal počet vydati z té víry a naděje, kteráž jest v vás, a to s střídmostí a s bázní majíce dobré svědomí, aby, protože vám utrhají, zahanbeni byli ti, kteříž hanějí dobré obcování váše v Kristu. Lépet jest zajisté dobře činíce (bude-li vůle boží) trpěti nežli zle činicer. Též v 4. dí: Nejmilejší, nechtějte odstupovati od víry v protivenství, kteréž by bylo ku pokušení vašemu, jako by se vám nětco nového přihodilo, ale majíce spolek s trpením Kristovým, radůjte se, abyšte při zjevení slávy jeho radovali se veselice se. Trpíte-li pro Krista pána pohanění, blahoslavení budete. Nebo což jest cti a slávy a moci boží a co jest Ducha jeho, bude v vás přebývati. Ale žádný z vás netrp jako vra- žedlník a zloděj aneb žáaostivý cizích věci. Pakli trpíš jako křesťan, nestyď se, ale velebiž Boha z toho jména, neb jest čas, aby se soud počal od domu božího. A poněvádž nejprv od nás, i který bude konec těch, ješto nevěří čtení božímu?? A opět v 2. kano(nice) v 2. ka(pitole): Lépe jim bylo pravdy nepoznávati nežli od poznalé odvraceti se, neb se takovým trefí ono přísloví: Pes navrátil se k vývratku svému a svině umytá do kaliště blátas. A s. Pavel k Timo(teovi) 2. v 2. ka(pitole): Jestliže s nim trpěti budem, spolu s ním budem i kralovati, pakli ho zapříme, i on nás zapřís. A protož, kdožkoli zapírá Krista pána a stydí se za pravdu jeho, nesmí jí vyznávati před lidmi pro strach a bázeň jich, chtěje tudy život svůj zachovati a ujíti protivných věcí, aby pro Krista nic netrpěl, ten a takový člověk ztratí život věčný a pohaněn i potupen bude od Krista pána v den soudný, jakož sám ráčil pověděti (svatého Ma(touše) 16. ka(pitola)): Chce-li kdo za mnou a Mat. 10, 32. Řím. 10, 9. 10. r 1 Petr 3, 15.—17. 1 Petr 4, 12.— 17. a 2 Petr 2, 21.—22. § 2 Tim. 2, 12. 13.
260 PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCÁNA. 226 pán dí s. Mat. v 10. ka(pitole): Kdož mne vyzná před lidmi, vyznám i já jej před Otcem mým nebeskýma. A s. Pavel k Říma- (nům) v 10. ka(pitole): Budeš-li vyznávati ústy svými Krista Ježíše a srdcem svým uvěříš-li, že jej Bůh vzkřísil z mrtvých, spasen budeš, neb srdcem se věří k spravedlnosti, ale ústy bývá vyznání k spasenit. A poněvádž se srdcem věří k spravedlnosti a ústy bývá vyznání k spasení, tehdy, byť pak někdo srdcem věřil a jestliže by ústy nevyznával, nic mu to neprospěje, ano i svatý Petr učil tomu křesťany, aby vyznávali Krista pána, v 1. kano (nice) 3. ka(pitole) řka: Krista Pána posvěcůjte v vašich srdcích hotovi jsouce k dostiučinění každému, kdož by vás po- žádal počet vydati z té víry a naděje, kteráž jest v vás, a to s střídmostí a s bázní majíce dobré svědomí, aby, protože vám utrhají, zahanbeni byli ti, kteříž hanějí dobré obcování váše v Kristu. Lépet jest zajisté dobře činíce (bude-li vůle boží) trpěti nežli zle činicer. Též v 4. dí: Nejmilejší, nechtějte odstupovati od víry v protivenství, kteréž by bylo ku pokušení vašemu, jako by se vám nětco nového přihodilo, ale majíce spolek s trpením Kristovým, radůjte se, abyšte při zjevení slávy jeho radovali se veselice se. Trpíte-li pro Krista pána pohanění, blahoslavení budete. Nebo což jest cti a slávy a moci boží a co jest Ducha jeho, bude v vás přebývati. Ale žádný z vás netrp jako vra- žedlník a zloděj aneb žáaostivý cizích věci. Pakli trpíš jako křesťan, nestyď se, ale velebiž Boha z toho jména, neb jest čas, aby se soud počal od domu božího. A poněvádž nejprv od nás, i který bude konec těch, ješto nevěří čtení božímu?? A opět v 2. kano(nice) v 2. ka(pitole): Lépe jim bylo pravdy nepoznávati nežli od poznalé odvraceti se, neb se takovým trefí ono přísloví: Pes navrátil se k vývratku svému a svině umytá do kaliště blátas. A s. Pavel k Timo(teovi) 2. v 2. ka(pitole): Jestliže s nim trpěti budem, spolu s ním budem i kralovati, pakli ho zapříme, i on nás zapřís. A protož, kdožkoli zapírá Krista pána a stydí se za pravdu jeho, nesmí jí vyznávati před lidmi pro strach a bázeň jich, chtěje tudy život svůj zachovati a ujíti protivných věcí, aby pro Krista nic netrpěl, ten a takový člověk ztratí život věčný a pohaněn i potupen bude od Krista pána v den soudný, jakož sám ráčil pověděti (svatého Ma(touše) 16. ka(pitola)): Chce-li kdo za mnou a Mat. 10, 32. Řím. 10, 9. 10. r 1 Petr 3, 15.—17. 1 Petr 4, 12.— 17. a 2 Petr 2, 21.—22. § 2 Tim. 2, 12. 13.
Strana 261
PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCÁNA. 261 přijíti, zapří sám sebe a vezmi svůj kříž a následůj mne, nebo kdož bude chtíti zachovati život svůj, ztratíť jej, a kdož ztratí život svůj pro mě, nalezneť jej, nebo co jest platno člověku, by vešken svět získal a na duši své škodu by trpěl? Neb kterou odměnu dá člověk za duši svouu? A v 8. ka(pitole) Mar(ka) dí: Pakli kdo ztratí život svůj pro mě a pro čtení mé, zachovát jej?. A kdož se pak bude mnou styděti a slovy mými v tomto pokolení cizoložném a hříšném, i Syn člověka zahanbí jej, když přijde v slávě Otce svéhor. Kdož miluje život svůj, ztratíť jej, a kdož nenávidí života svého na tomto světě, k životu věčnému ostříhá jeho. Slouží-li mi kdo, následůj mne, a kdež sem já, tu bude i služebnik můja. A tak známo jest z těchto písem svatých, že bude strašlivým a těm, kteříž nesmějí pravdy vyznávati před nevěrnými, přísný a hrozný soud pomsty, neb se mnozí více lidí bojí nežli Boha. A toť jest bázeň zlořečená a prokletá báti se toho, kohož se nemá báti, jakož dí prorok v žalmu 13.: Tu sou se strašili, kdež nebylo strachus. A sám pán Bůh všemohúcí ráčil pověděti skrze Izaiáše proroka v ka(pitole) 29. řka: Báli sou se přikázaní lidských a učení jich. Aj, já přidám, abych podivení učinil lidu tomuto divem velikým a strašným, neb zahyne moudrost moudrých a opatrnost opatrných skryta bude:. Též opět skrze Izaiáše proroka v 51. ka(pitole) dí: Nechtějte se báti potupy lidské a rouhaní jich nestrachůjte se, neb jako roucho, tak je sní červ a jako vlnu, tak je zžíře moln. Kdos ty, aby se bál člověka smrtedlného, kterýžto jako seno, tak uvadne a zapomněl si pána a učinitele svého, kterýž roztáhl nebesa a založil zemi, a strašils se ustavičně celý den od tváří prchlivosti toho, kterýž tě zarmucoval? Kde jest nyní prchlivost zarmucujícího?9 a v Přísloví 29. dí Bůh: Kdož se bojí pána Boha, ničehůžť se nebude báti a nebudeť se stracho- vati, neb on jest naděje jeho«. Též v 7. ka(pitole) dí: Nebývej lekavý na duši tvéx a v Zje(vení) 21.: Ale strašlivým a nevěrným i prokletým a vražedlníkom i smilníkom, trávencom a modlo- služebníkom i všem lhářom částka jich bude v jezeře hořícím ohněm a sirou, ješto jest smrt druhá?, to jest věčné zatracení. S. Pavel k Timo(teovi) v 1., v 2. ka(pitole) řka: Nedal nám Bůh ducha bázně, ale moci a milování a střízlivosti. Protož nechtěj f. 227a a Mat. 16, 24.—26. Mar. 8, 35. Y Mar. 8, 38. ô Jan 12, 25. a Ž. 53, t. 5 1z. 29, 13. 14. r Iz. 51, 7. 8. 9 Iz. 51, 12. 13. Eccl. 34. 16. V Přísl. 29, 26 něco podobného. z Sir. 7, 9. k Zj. 21, 8.
PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCÁNA. 261 přijíti, zapří sám sebe a vezmi svůj kříž a následůj mne, nebo kdož bude chtíti zachovati život svůj, ztratíť jej, a kdož ztratí život svůj pro mě, nalezneť jej, nebo co jest platno člověku, by vešken svět získal a na duši své škodu by trpěl? Neb kterou odměnu dá člověk za duši svouu? A v 8. ka(pitole) Mar(ka) dí: Pakli kdo ztratí život svůj pro mě a pro čtení mé, zachovát jej?. A kdož se pak bude mnou styděti a slovy mými v tomto pokolení cizoložném a hříšném, i Syn člověka zahanbí jej, když přijde v slávě Otce svéhor. Kdož miluje život svůj, ztratíť jej, a kdož nenávidí života svého na tomto světě, k životu věčnému ostříhá jeho. Slouží-li mi kdo, následůj mne, a kdež sem já, tu bude i služebnik můja. A tak známo jest z těchto písem svatých, že bude strašlivým a těm, kteříž nesmějí pravdy vyznávati před nevěrnými, přísný a hrozný soud pomsty, neb se mnozí více lidí bojí nežli Boha. A toť jest bázeň zlořečená a prokletá báti se toho, kohož se nemá báti, jakož dí prorok v žalmu 13.: Tu sou se strašili, kdež nebylo strachus. A sám pán Bůh všemohúcí ráčil pověděti skrze Izaiáše proroka v ka(pitole) 29. řka: Báli sou se přikázaní lidských a učení jich. Aj, já přidám, abych podivení učinil lidu tomuto divem velikým a strašným, neb zahyne moudrost moudrých a opatrnost opatrných skryta bude:. Též opět skrze Izaiáše proroka v 51. ka(pitole) dí: Nechtějte se báti potupy lidské a rouhaní jich nestrachůjte se, neb jako roucho, tak je sní červ a jako vlnu, tak je zžíře moln. Kdos ty, aby se bál člověka smrtedlného, kterýžto jako seno, tak uvadne a zapomněl si pána a učinitele svého, kterýž roztáhl nebesa a založil zemi, a strašils se ustavičně celý den od tváří prchlivosti toho, kterýž tě zarmucoval? Kde jest nyní prchlivost zarmucujícího?9 a v Přísloví 29. dí Bůh: Kdož se bojí pána Boha, ničehůžť se nebude báti a nebudeť se stracho- vati, neb on jest naděje jeho«. Též v 7. ka(pitole) dí: Nebývej lekavý na duši tvéx a v Zje(vení) 21.: Ale strašlivým a nevěrným i prokletým a vražedlníkom i smilníkom, trávencom a modlo- služebníkom i všem lhářom částka jich bude v jezeře hořícím ohněm a sirou, ješto jest smrt druhá?, to jest věčné zatracení. S. Pavel k Timo(teovi) v 1., v 2. ka(pitole) řka: Nedal nám Bůh ducha bázně, ale moci a milování a střízlivosti. Protož nechtěj f. 227a a Mat. 16, 24.—26. Mar. 8, 35. Y Mar. 8, 38. ô Jan 12, 25. a Ž. 53, t. 5 1z. 29, 13. 14. r Iz. 51, 7. 8. 9 Iz. 51, 12. 13. Eccl. 34. 16. V Přísl. 29, 26 něco podobného. z Sir. 7, 9. k Zj. 21, 8.
Strana 262
262 PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCÁNA. f. 227b se styděti svědectvím pána našeho Ježíše Kristar, a s. Jan v 1. kano (nice) v 1. ka(pitole) dí: Bázeň není v lásce, neb dokonalá láska ven vyhání bázeň neb bázeň muku má, a kdož se bojí, není dokonalý v láscek. A Kristus pán dí v 10. ka(pitole) svatého Mat(ouše): Nebojtež se těch, kteříž zabíjejí tělo, ale duše ne- mohou zabiti, ale, radím vám, bojte se toho, kterýž tělo i duši můž zatratiti u věčném ohni. Vaši pak vlasové hlavy všickni sou zečteni, protož nebojte se jichr. A svatý Job v 15. ka(pitole) dí: Po všecky dni nevěrný člověk vždy pýchá a počet let násilí jeho nejistý jest zvuk strachů, vždy se bojí zrazení a nevěří, aby mohl se navrátiti z temností na světlo patře všudy vůkol na meč? A v Přísloví v 10. ka(pitole) dí duch boží: Čehoť se bojí nemi- lostivý, toť naň přijdes a opět v 28. dí: Utíká nevěrný, ano ho žádný nehoní, ale věrný jako lev (doufaje v Boha) beze všeho strachu budeš. A Izaiáš di: Není pokoje nevěrným, di Pánt. A protož každý můž znáti, že taková bázeň a strach přichází na nevěrné z dopuštění božího pro jich nevěru a hříchy, jakož di Moj(žíš) v 5. knihách svých 28.: Budeš-li plniti přikázaní boží, požehnán budeš, a pakli budeš přestupovati přikázaní boží, zlo- řečený budeš. Dopustí zajisté na tě Bůh/ srdce lekavé a oči pošlé a život zkažený teskností a žalostí a budeť život tvůj jako vise před tebou a báti se budeš ve dne i v noci a nebudeš věřiti sám sobě. Ráno díš: „Kdo mi to dá, aby již byl večer?“ A večer díš. „Kdo mi to dá, aby již bylo ráno?“ pro strach srdce tvého, kterýž přijde na tě, a pro ty věci, kteréž uzříš očima tvýmaž. A protož, bratře milý, bojž ty se více pána Boha nežli lidí, neb kdož se bojí pána Boha, ten se nebude žádného báti, jakož tato písma oznamují, ale kdož se Boha nebojí, ten se musí báti lidí.a: Jan Rokycán Petrovi Chelčickému. f. 228 Kázaníb mistrovo na to slovo podepsanéb Jan 16. Jdul k němu, jenž mne jest poslal, a žádný z vás netíže mne: „Kam jdeš?“ Ale že sem ty věci mluvil vám, zámutek na- plnil jest srdce váše, ale já pravdu pravímž etc. a Následuje asi 2 a stránky prázdné (ostatek f. 227b). b Slova: Kázani X podepsané jsou psána velikým tučným písmem. a 2 Tim. 1, 7. p1 Jan 4, 18. ƒ Mat. 10, 28. 30. ô Job 15, 20.—22. s Př. 10, 24. § Př. 28, 1. v Iz. 48, 22. § 5. M. 28, 1. 15. 65.—67. Ke konci kusu po straně se nalézá nečitelný přípisek psaný asi Komenským. z Jan 16, 5. 6. Výňatek otiskl GOLL, Chelčický a Jednota 92. Spisovatel jest asi někdo
262 PSÁNÍ MISTRA JANA ROKYCÁNA. f. 227b se styděti svědectvím pána našeho Ježíše Kristar, a s. Jan v 1. kano (nice) v 1. ka(pitole) dí: Bázeň není v lásce, neb dokonalá láska ven vyhání bázeň neb bázeň muku má, a kdož se bojí, není dokonalý v láscek. A Kristus pán dí v 10. ka(pitole) svatého Mat(ouše): Nebojtež se těch, kteříž zabíjejí tělo, ale duše ne- mohou zabiti, ale, radím vám, bojte se toho, kterýž tělo i duši můž zatratiti u věčném ohni. Vaši pak vlasové hlavy všickni sou zečteni, protož nebojte se jichr. A svatý Job v 15. ka(pitole) dí: Po všecky dni nevěrný člověk vždy pýchá a počet let násilí jeho nejistý jest zvuk strachů, vždy se bojí zrazení a nevěří, aby mohl se navrátiti z temností na světlo patře všudy vůkol na meč? A v Přísloví v 10. ka(pitole) dí duch boží: Čehoť se bojí nemi- lostivý, toť naň přijdes a opět v 28. dí: Utíká nevěrný, ano ho žádný nehoní, ale věrný jako lev (doufaje v Boha) beze všeho strachu budeš. A Izaiáš di: Není pokoje nevěrným, di Pánt. A protož každý můž znáti, že taková bázeň a strach přichází na nevěrné z dopuštění božího pro jich nevěru a hříchy, jakož di Moj(žíš) v 5. knihách svých 28.: Budeš-li plniti přikázaní boží, požehnán budeš, a pakli budeš přestupovati přikázaní boží, zlo- řečený budeš. Dopustí zajisté na tě Bůh/ srdce lekavé a oči pošlé a život zkažený teskností a žalostí a budeť život tvůj jako vise před tebou a báti se budeš ve dne i v noci a nebudeš věřiti sám sobě. Ráno díš: „Kdo mi to dá, aby již byl večer?“ A večer díš. „Kdo mi to dá, aby již bylo ráno?“ pro strach srdce tvého, kterýž přijde na tě, a pro ty věci, kteréž uzříš očima tvýmaž. A protož, bratře milý, bojž ty se více pána Boha nežli lidí, neb kdož se bojí pána Boha, ten se nebude žádného báti, jakož tato písma oznamují, ale kdož se Boha nebojí, ten se musí báti lidí.a: Jan Rokycán Petrovi Chelčickému. f. 228 Kázaníb mistrovo na to slovo podepsanéb Jan 16. Jdul k němu, jenž mne jest poslal, a žádný z vás netíže mne: „Kam jdeš?“ Ale že sem ty věci mluvil vám, zámutek na- plnil jest srdce váše, ale já pravdu pravímž etc. a Následuje asi 2 a stránky prázdné (ostatek f. 227b). b Slova: Kázani X podepsané jsou psána velikým tučným písmem. a 2 Tim. 1, 7. p1 Jan 4, 18. ƒ Mat. 10, 28. 30. ô Job 15, 20.—22. s Př. 10, 24. § Př. 28, 1. v Iz. 48, 22. § 5. M. 28, 1. 15. 65.—67. Ke konci kusu po straně se nalézá nečitelný přípisek psaný asi Komenským. z Jan 16, 5. 6. Výňatek otiskl GOLL, Chelčický a Jednota 92. Spisovatel jest asi někdo
Strana 263
KÁZANÍ MISTROVO. 263 To vykládaje mistr Rokycán řekl jest, že v tomto čtení Spasitel dotýká ouřadu poselství svého, kteréž jest činil mezi dvěma stranoma sobě odpornýma, to jest mezi Bohem a mezi hříšným lidem, aby ten lid smířil s Bohem a vykoupil jej od věčné smrti a aby jemu připravil život věčný v nebeském království, jakož sám dí: Tak jest B(ůh) miloval svět, že syna svého jednorozeného poslal na svět, aby každý, kdož věří v něho živou věrou, ne- zahynul, ale aby měl život věčnýa, protož připravuje ten život věčný svým zvoleným i dí: Jdu k němu, jenž mě jest poslal, a žádný z vás netíže mne: Kam jdeš? Ale že sem ty věci mluvil vám3... V tom žaluje na lid zlý, zoufalý a nedbalý na něho a nevážný jeho i těch všech milostí, kteréž jest v něm B(ůh) složil. Na to na vše nedbá ten hanebný lid, ani na pána Krista, ani na jeho víru, ani na jeho zákon, ani na jeho drahá přikázaní, protož se s ním o nic netíže, kam jde a že proti nim jde a oni proti němu, on k Bohu Otci a oni k otci diáblu, jakož dí Syn boží: Protože nemůžete slyšeti řeči mé, vy jste z otce diáblar. Protož dále přidává Spasitel řka: Ale že sem ty věci mluvil vám, zámutek naplnil jest srdce váše. Ale já pravdu pravím vám a vy nevěříte mně). Co jest mluvil? Toto: Milujete-li mě, přiká- zání má zachovajte«! Zachováte-li má přikázaní, ostanete v mém milováníš. Vy přátelé moji jste, ač učiníte to, což já vám přikazuji. To jest pravda jeho a v tom jest zjevná, když se mluví a podává lidu zlému světskému a tělesnému, aby ji vskutku činil, chce-li spasen býti, nechaje pýchy, lakomství, smilství, obžerství a opilství, lichev a šantrokův a nespravedlivých ziskův s oklamáním bližních, ukrutenství, násilé a nemilostivého drání a zemských věcí sobě nesobiti, pokladův na zemi z nich nehromážditi, což zbývá, almužnu dáti,/ o ty věci se nesouditi, nerada zlým za zlé nečiniti, bláznem na světě býti a což toho zlého můž počteno býti v zákoně jeho, jenž zapovídá, toho nechati, a což přikazuje, to činiti — a jinak nelze spasenu býti. Tehdy ten lid uslyše tu pravdu pána Ježíše, zámutek naplní srdce jeho, ano se toho nechce, což B(ůh) při- kazuje, ano nemilo, nechutno, těžko, a což zapovídá, to chutno, sladko a milo. Protož spěšně zanedbá pána Ježíše a jeho pravdy f. 228b z posluchačů kázání Rokycanových. Úvaha tato vznikla asi v době 1453—1457, kdy se bratří stýkali s bratřími Chelčickými. a V originále: nevadí. a Jan 3, 16. Jan 16, 6. γ Jan 8, 43. 44. ò Jan 16, 6. a Jan 14, 15. Jan 15, 10.
KÁZANÍ MISTROVO. 263 To vykládaje mistr Rokycán řekl jest, že v tomto čtení Spasitel dotýká ouřadu poselství svého, kteréž jest činil mezi dvěma stranoma sobě odpornýma, to jest mezi Bohem a mezi hříšným lidem, aby ten lid smířil s Bohem a vykoupil jej od věčné smrti a aby jemu připravil život věčný v nebeském království, jakož sám dí: Tak jest B(ůh) miloval svět, že syna svého jednorozeného poslal na svět, aby každý, kdož věří v něho živou věrou, ne- zahynul, ale aby měl život věčnýa, protož připravuje ten život věčný svým zvoleným i dí: Jdu k němu, jenž mě jest poslal, a žádný z vás netíže mne: Kam jdeš? Ale že sem ty věci mluvil vám3... V tom žaluje na lid zlý, zoufalý a nedbalý na něho a nevážný jeho i těch všech milostí, kteréž jest v něm B(ůh) složil. Na to na vše nedbá ten hanebný lid, ani na pána Krista, ani na jeho víru, ani na jeho zákon, ani na jeho drahá přikázaní, protož se s ním o nic netíže, kam jde a že proti nim jde a oni proti němu, on k Bohu Otci a oni k otci diáblu, jakož dí Syn boží: Protože nemůžete slyšeti řeči mé, vy jste z otce diáblar. Protož dále přidává Spasitel řka: Ale že sem ty věci mluvil vám, zámutek naplnil jest srdce váše. Ale já pravdu pravím vám a vy nevěříte mně). Co jest mluvil? Toto: Milujete-li mě, přiká- zání má zachovajte«! Zachováte-li má přikázaní, ostanete v mém milováníš. Vy přátelé moji jste, ač učiníte to, což já vám přikazuji. To jest pravda jeho a v tom jest zjevná, když se mluví a podává lidu zlému světskému a tělesnému, aby ji vskutku činil, chce-li spasen býti, nechaje pýchy, lakomství, smilství, obžerství a opilství, lichev a šantrokův a nespravedlivých ziskův s oklamáním bližních, ukrutenství, násilé a nemilostivého drání a zemských věcí sobě nesobiti, pokladův na zemi z nich nehromážditi, což zbývá, almužnu dáti,/ o ty věci se nesouditi, nerada zlým za zlé nečiniti, bláznem na světě býti a což toho zlého můž počteno býti v zákoně jeho, jenž zapovídá, toho nechati, a což přikazuje, to činiti — a jinak nelze spasenu býti. Tehdy ten lid uslyše tu pravdu pána Ježíše, zámutek naplní srdce jeho, ano se toho nechce, což B(ůh) při- kazuje, ano nemilo, nechutno, těžko, a což zapovídá, to chutno, sladko a milo. Protož spěšně zanedbá pána Ježíše a jeho pravdy f. 228b z posluchačů kázání Rokycanových. Úvaha tato vznikla asi v době 1453—1457, kdy se bratří stýkali s bratřími Chelčickými. a V originále: nevadí. a Jan 3, 16. Jan 16, 6. γ Jan 8, 43. 44. ò Jan 16, 6. a Jan 14, 15. Jan 15, 10.
Strana 264
264 KÁZANÍ MISTROVO. a obrátí se k těm, kteříž jeho potěší lekcíce ušima jeho, aby od pravdy odvrátil svůj sluch a k jich básněm se obrátil. Protož každý lid, kterýž Kristovi nevěří a odchází od něho a neostává v naučení a v přikázaní jeho, ten Boha nemá, a kterej- mižkoli stránkami aneb znameními přidrží se jeho aneb se jemu přičítá, to všecko v bludu a ve lži činí, neb on řekl jest: Jdouce učtež všecky lidi, křtíce ve jméno Otce i Syna i Ducha Svatého, učíce je zachovávati všecky věci, kterékolivěk přikázal sem váma. A když toho na lidu není, tehdy v bludu a ve lži se křtí, v bludu a ve lži B(oha) ctí, v bludu a ve lži se modlí, v bludu a ve lži se zpovídají, v bludu a ve lži se kají, v bludu a ve lži tělo boží přijímají i všecky svátosti přijímají a tím se a své zatracení před sebou zakrývají, když Boha a jeho pravdy v sobě nemají, a tím se jako matolinami bez jádra krmí, jako syn marnotratný žádal naplniti mlátem břich svůj a nižádný jemu nedáváše. To jest rozum mistrův Rokycánůvl. Kolář2: A já toto dím o synu marnotratném, že mu je to k otci pomohlo, když jemu žádný mláta nedával, ale tento lid marný má dosti mistrův a kněží Antikristových, ješto jemu dosti dadí mláta a matolin smatouce jemu lež s bludy a s tráveninami kurvy veliké i krmí ten lid, aby nikdý nepoznal jádra a ani po otci a po chlebích toužil, kteříž v domu jeho jsou, aby vždy měl matoliny za jádro a plevy za chleby. To Jan. Origenes v omelí etc. na knihy Judikum (dí), že i my koli- krátkolivěk hřešíme a jati vedeni býváme v zákon hřícha, kolenoma našima klekáme Bálim té modle, protož co mi platno jest, budu-li kolenoma mého těla přijda na modlitbu Bohu klekati a kolenoma srdce mého klekám diáblu? Protož nebudu-li státi pevně proti a Mat. 28, 19. 20. Tento úryvek kázaní Rokycanova se nevyskytuje, jak mi sdělil odborný badatel Dr. Jos. Volf. v pražských rukopisích Rokycanovy postilly. Dr. Volf dospěl k poznání, že vůbec mnoho kázání Rokycanových nebylo do postilly pojato, jak jest viděti na př. z polemických spisů Hilariových, které se často dovolávají Rokycanových kázání. — Avšak náš úryvek připomíná narážky a citáty výroků Rokycanových, jež se vyskytují v „Prvním listě k mistru Roky- canovi“ (A I. str. I) a v kuse „Bratří za krále Jiřího v úzkostech“ (A I str. 605), takže lze jej pokládati za úryvek toho kázání Rokycanova, které bratři v těchto kusích citují. Toto kázání měl Rokycana „toho roku, když mladý král (rakouský Ladislav) kraloval“ (AI str. 2 a 605) t. j. v době od října 1453 do listopadu 1454. 2 Mini se nepochybně Jan Kolář z Vitanovic, o němž viz Předmluvu pod č. 5.
264 KÁZANÍ MISTROVO. a obrátí se k těm, kteříž jeho potěší lekcíce ušima jeho, aby od pravdy odvrátil svůj sluch a k jich básněm se obrátil. Protož každý lid, kterýž Kristovi nevěří a odchází od něho a neostává v naučení a v přikázaní jeho, ten Boha nemá, a kterej- mižkoli stránkami aneb znameními přidrží se jeho aneb se jemu přičítá, to všecko v bludu a ve lži činí, neb on řekl jest: Jdouce učtež všecky lidi, křtíce ve jméno Otce i Syna i Ducha Svatého, učíce je zachovávati všecky věci, kterékolivěk přikázal sem váma. A když toho na lidu není, tehdy v bludu a ve lži se křtí, v bludu a ve lži B(oha) ctí, v bludu a ve lži se modlí, v bludu a ve lži se zpovídají, v bludu a ve lži se kají, v bludu a ve lži tělo boží přijímají i všecky svátosti přijímají a tím se a své zatracení před sebou zakrývají, když Boha a jeho pravdy v sobě nemají, a tím se jako matolinami bez jádra krmí, jako syn marnotratný žádal naplniti mlátem břich svůj a nižádný jemu nedáváše. To jest rozum mistrův Rokycánůvl. Kolář2: A já toto dím o synu marnotratném, že mu je to k otci pomohlo, když jemu žádný mláta nedával, ale tento lid marný má dosti mistrův a kněží Antikristových, ješto jemu dosti dadí mláta a matolin smatouce jemu lež s bludy a s tráveninami kurvy veliké i krmí ten lid, aby nikdý nepoznal jádra a ani po otci a po chlebích toužil, kteříž v domu jeho jsou, aby vždy měl matoliny za jádro a plevy za chleby. To Jan. Origenes v omelí etc. na knihy Judikum (dí), že i my koli- krátkolivěk hřešíme a jati vedeni býváme v zákon hřícha, kolenoma našima klekáme Bálim té modle, protož co mi platno jest, budu-li kolenoma mého těla přijda na modlitbu Bohu klekati a kolenoma srdce mého klekám diáblu? Protož nebudu-li státi pevně proti a Mat. 28, 19. 20. Tento úryvek kázaní Rokycanova se nevyskytuje, jak mi sdělil odborný badatel Dr. Jos. Volf. v pražských rukopisích Rokycanovy postilly. Dr. Volf dospěl k poznání, že vůbec mnoho kázání Rokycanových nebylo do postilly pojato, jak jest viděti na př. z polemických spisů Hilariových, které se často dovolávají Rokycanových kázání. — Avšak náš úryvek připomíná narážky a citáty výroků Rokycanových, jež se vyskytují v „Prvním listě k mistru Roky- canovi“ (A I. str. I) a v kuse „Bratří za krále Jiřího v úzkostech“ (A I str. 605), takže lze jej pokládati za úryvek toho kázání Rokycanova, které bratři v těchto kusích citují. Toto kázání měl Rokycana „toho roku, když mladý král (rakouský Ladislav) kraloval“ (AI str. 2 a 605) t. j. v době od října 1453 do listopadu 1454. 2 Mini se nepochybně Jan Kolář z Vitanovic, o němž viz Předmluvu pod č. 5.
Strana 265
PSÁNÍ PETRA CHELČICKÉHO. 265 záloze diábla, klekl sem kolenoma mýma diáblu, a nestanu-li f. 229- ustavičný proti hněvu, klekl sem kolenoma mýma hněvu«. A tak dále o jiných hříších. S. Augustin ve 20. knihách o městě božím dí: Která by to byla šelma, není zavrženo od pravé víry, ani se od ní vzdaluje, aby to nevěrné a nemilostivé město rozumělo se skrze šelmu a lid ten nevěrný, protivný lidu věrnému a městu božímu, jenž sou falešní křestané, ale obraz té šelmy zdá mi se, že jest to zevnitřní podobenství dobroty, spravedlnosti Kristovy na těch lidech, kteřížto jakožto víru vyznávají, avšak nevěrně sou živi, neb se ukazují, by to byli, co nejsou, a řečeni sou nepravým podobenstvím, ale falešným jednáním křestanéh. Hec illea. Psání toto jest Petra Chelčického dvěma kněžím, kteréž tu jmenujer: f. 229° Žádostla svou vzkazuji pravého dobrého knězi Mikulášovi i knězi Martinovi, přátelom mým, mně v pánu B(ohu) milým, toho nejvíce žádaje, abyšte věrní a opatrní služebníci boží byli nalezeni, když budete vydávati počet z vládařství vašeho. Protož žádám a prosím vás, abyšte pilně znamenali tvář dobytčat vašich, jichžto strážní a pastýři jste, tu-liť se pasou, kdež vy chcete a kdež vy jim kážete, čili sou se vám rozhálali a rozstřečkovali, každý na svou cestu se nakloniv běží etc. řkouce: „Zoufali sme, nebo po myšleních našich půjdeme a každý z nás nepravost srdce svého zlého činiti budeme«,“ a vy za nimi s pastvou jako zmoklí jdete proti božímu přikázaní, proti víře i proti svému poznání, proti rozumu i proti svému svědomí, ani vás za břícho po sobě táhnou jako na šibenici. Protož opatřte se sami, abyšte neztratili svého ousilé, vědouce, že každý, kdož odchází a neostává v naučení Kristovu, že ten Boha nemá. a Ostatek f. 229a ( a stránky) jest prázdný. a Origenis in librum Judicum Homilia II. u Migne, Patrologia, ser. graeca t. 12., str. 958. ß S. Aurelii Augustini. De civitate Dei libri XXII u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 41, str. 674. r Nadpis tento jest v originále podtržen. Nad ním rukou Komenského: (Zlatý list). ô Poděl celého kusu po straně je svislá čára. s Jerem. 18, 12. 1 Kus tento jest otištěn v článku ŠAFAŘÍKOVĚ, Studie o Petru Chelčickém v ČČM 1874, str. 99—102. O obsahu GOLL, Quellen II, 69, PAL'MOV, Braťja 1. 1, 134 a AKTY I, str. 144 (Předmluva). Pisatelem jest nejspíše Petr Chelčický. Adressáti jsou neznámi. Jeden z nich by mohl býti Martin Lupač (srov. GOLL, Chelčický a Jednota 138..
PSÁNÍ PETRA CHELČICKÉHO. 265 záloze diábla, klekl sem kolenoma mýma diáblu, a nestanu-li f. 229- ustavičný proti hněvu, klekl sem kolenoma mýma hněvu«. A tak dále o jiných hříších. S. Augustin ve 20. knihách o městě božím dí: Která by to byla šelma, není zavrženo od pravé víry, ani se od ní vzdaluje, aby to nevěrné a nemilostivé město rozumělo se skrze šelmu a lid ten nevěrný, protivný lidu věrnému a městu božímu, jenž sou falešní křestané, ale obraz té šelmy zdá mi se, že jest to zevnitřní podobenství dobroty, spravedlnosti Kristovy na těch lidech, kteřížto jakožto víru vyznávají, avšak nevěrně sou živi, neb se ukazují, by to byli, co nejsou, a řečeni sou nepravým podobenstvím, ale falešným jednáním křestanéh. Hec illea. Psání toto jest Petra Chelčického dvěma kněžím, kteréž tu jmenujer: f. 229° Žádostla svou vzkazuji pravého dobrého knězi Mikulášovi i knězi Martinovi, přátelom mým, mně v pánu B(ohu) milým, toho nejvíce žádaje, abyšte věrní a opatrní služebníci boží byli nalezeni, když budete vydávati počet z vládařství vašeho. Protož žádám a prosím vás, abyšte pilně znamenali tvář dobytčat vašich, jichžto strážní a pastýři jste, tu-liť se pasou, kdež vy chcete a kdež vy jim kážete, čili sou se vám rozhálali a rozstřečkovali, každý na svou cestu se nakloniv běží etc. řkouce: „Zoufali sme, nebo po myšleních našich půjdeme a každý z nás nepravost srdce svého zlého činiti budeme«,“ a vy za nimi s pastvou jako zmoklí jdete proti božímu přikázaní, proti víře i proti svému poznání, proti rozumu i proti svému svědomí, ani vás za břícho po sobě táhnou jako na šibenici. Protož opatřte se sami, abyšte neztratili svého ousilé, vědouce, že každý, kdož odchází a neostává v naučení Kristovu, že ten Boha nemá. a Ostatek f. 229a ( a stránky) jest prázdný. a Origenis in librum Judicum Homilia II. u Migne, Patrologia, ser. graeca t. 12., str. 958. ß S. Aurelii Augustini. De civitate Dei libri XXII u Migne, Patrologia, ser. lat. t. 41, str. 674. r Nadpis tento jest v originále podtržen. Nad ním rukou Komenského: (Zlatý list). ô Poděl celého kusu po straně je svislá čára. s Jerem. 18, 12. 1 Kus tento jest otištěn v článku ŠAFAŘÍKOVĚ, Studie o Petru Chelčickém v ČČM 1874, str. 99—102. O obsahu GOLL, Quellen II, 69, PAL'MOV, Braťja 1. 1, 134 a AKTY I, str. 144 (Předmluva). Pisatelem jest nejspíše Petr Chelčický. Adressáti jsou neznámi. Jeden z nich by mohl býti Martin Lupač (srov. GOLL, Chelčický a Jednota 138..
Strana 266
266 PSÁNI PETRA CHELČICKÉHO. I. 230 a Také ohledajte lid svůj, znamení apoštolství svého, můžete-li jim v pravdě mluviti toto: Známo vám činíme čtení, kteréž kážem vám, kteréž ste i přijali, v němž i stojíte, skrze něžto i spasení budetez a opět: Vy jste list náš napsaný v srdcích našich, jenž jest znám a čtou jej všickni lidé. Zjevní jste, nebo ste list Kristův učiněný od nás, napsaný ne černidlem, ale Duchem Boha živého, ne na dckách kamenných, ale na dckách srdcí tělesných. Protož díky činíme Bohu, že ste byli slouhy hřícha, ale posloucháte již z srdce v tu způsobu učení, v kteréž ste dáni, ale vysvobození jsouce od hřícha, slouhy ste učiněni spravedlnosti a tu slouhy ste učinění Bohu, máte užitek svůj v osvícení, ale konec život věčnýr. Díky činím Bohu mému skrze Jezu Krista za vás za všecky, že víra váše zvěstuje se po všem světě?. Díky činím Bohu mému vždycky za vás v milosti boží, jež dána jest vám v Kristu Ježíši, že ve všech věcech bohatí učiněni jste v něm i v každém slovu i v každém umění, jakož svědectví Kristovo potvrzeno jest mezi vámi, tak aby se vám nic nenedostávalo v nižádné milosti čeka-jícím pána našeho Jezu Krista, jenž i potvrdí vás až do konce bez poškvrny v den příští pána našeho Jezu Krista'. A věrnýt jest Bůh, skrze něhož povoláni jste v tovaryšství Syna jeho, Jezu Krista, pána našehos, jenž vás povolal v své království i v slávu. Protož i my díky činíme bez přestání Bohu, že když ste byli přijali od nás slovo sluchu božího, přijali ste je ne jako slovo lidské, ale jakož jísté jest slovo boží, jenž dělá v vás, kteříž ste uvěřiliš. To jest důvod dělníkův pravých a jistých prorokův a pravých a jistých poslův božích; když přijde slovo jeho v skutku, tu bude dokázán prorok, jehož jest poslal Pán v pravdě. Tak dí Jeremiáš v 28. ka(pitole) Ananiášovi, proroku falešnému, ješto se sám činil prorokem božím lstivě, protož řekl jemu Jeremiáš: Slyš, Ananiáši, neposlal tebe Pán, a tys doufati kázal lidu tomuto v lež, protož tyto věci praví Pán: „Aj, toť já tě vyšli od tváři země, tohoto léta umřeš, neb si proti Pánu mluvil“. I umřel jest Ananiáš, prorok lživý, toho letav. Ó, pane Bože, byť měli všichni zemříti tohoto léta ti, kte- rýchžs ty neposlal, mnoho by far zpustlo, řídká by pleš byla a nebrzo bychom nalezli, kdo by v pravdě poslaný jsa od Boha a Následuje zbytečné: jenž i potvrdí vás až do konce bez poškvrny v den příští pána našeho Jezu Krista, jenž i potvrdí. a 1 Kor. 15, 1, 2. 2 Kor. 3, 2. 3. 7 Rím. 6, 17. 18. 22. J Rím. 1, 8. s 1 Kor. 1, 4.—9. § 1. Tes. 2, 12. 13. 7 Jer. 28, 15.—17.
266 PSÁNI PETRA CHELČICKÉHO. I. 230 a Také ohledajte lid svůj, znamení apoštolství svého, můžete-li jim v pravdě mluviti toto: Známo vám činíme čtení, kteréž kážem vám, kteréž ste i přijali, v němž i stojíte, skrze něžto i spasení budetez a opět: Vy jste list náš napsaný v srdcích našich, jenž jest znám a čtou jej všickni lidé. Zjevní jste, nebo ste list Kristův učiněný od nás, napsaný ne černidlem, ale Duchem Boha živého, ne na dckách kamenných, ale na dckách srdcí tělesných. Protož díky činíme Bohu, že ste byli slouhy hřícha, ale posloucháte již z srdce v tu způsobu učení, v kteréž ste dáni, ale vysvobození jsouce od hřícha, slouhy ste učiněni spravedlnosti a tu slouhy ste učinění Bohu, máte užitek svůj v osvícení, ale konec život věčnýr. Díky činím Bohu mému skrze Jezu Krista za vás za všecky, že víra váše zvěstuje se po všem světě?. Díky činím Bohu mému vždycky za vás v milosti boží, jež dána jest vám v Kristu Ježíši, že ve všech věcech bohatí učiněni jste v něm i v každém slovu i v každém umění, jakož svědectví Kristovo potvrzeno jest mezi vámi, tak aby se vám nic nenedostávalo v nižádné milosti čeka-jícím pána našeho Jezu Krista, jenž i potvrdí vás až do konce bez poškvrny v den příští pána našeho Jezu Krista'. A věrnýt jest Bůh, skrze něhož povoláni jste v tovaryšství Syna jeho, Jezu Krista, pána našehos, jenž vás povolal v své království i v slávu. Protož i my díky činíme bez přestání Bohu, že když ste byli přijali od nás slovo sluchu božího, přijali ste je ne jako slovo lidské, ale jakož jísté jest slovo boží, jenž dělá v vás, kteříž ste uvěřiliš. To jest důvod dělníkův pravých a jistých prorokův a pravých a jistých poslův božích; když přijde slovo jeho v skutku, tu bude dokázán prorok, jehož jest poslal Pán v pravdě. Tak dí Jeremiáš v 28. ka(pitole) Ananiášovi, proroku falešnému, ješto se sám činil prorokem božím lstivě, protož řekl jemu Jeremiáš: Slyš, Ananiáši, neposlal tebe Pán, a tys doufati kázal lidu tomuto v lež, protož tyto věci praví Pán: „Aj, toť já tě vyšli od tváři země, tohoto léta umřeš, neb si proti Pánu mluvil“. I umřel jest Ananiáš, prorok lživý, toho letav. Ó, pane Bože, byť měli všichni zemříti tohoto léta ti, kte- rýchžs ty neposlal, mnoho by far zpustlo, řídká by pleš byla a nebrzo bychom nalezli, kdo by v pravdě poslaný jsa od Boha a Následuje zbytečné: jenž i potvrdí vás až do konce bez poškvrny v den příští pána našeho Jezu Krista, jenž i potvrdí. a 1 Kor. 15, 1, 2. 2 Kor. 3, 2. 3. 7 Rím. 6, 17. 18. 22. J Rím. 1, 8. s 1 Kor. 1, 4.—9. § 1. Tes. 2, 12. 13. 7 Jer. 28, 15.—17.
Strana 267
PSÁNÍ PETRA CHELČICKÉHO. 267 kázal v pravdě slovo boží a mši sloužil řka v pravdě: Poslal jest mne Pán k vám, abych mluvila u váše uši všecka slova tato; tak jest řekl Jeremiáš prorok v 26. ka(pitole). Ale ti, ješto sami běhají, ano jich Bůh neposílá, prorokují, an k nim nemluví, v tom se okazují, že lidu nic neprospívají svou služebností jako Jézía s holík, neb sou v témž odsouzení jako Ananiáš; svědek jest s. Petr řka: Byli sou v lidu i falešní proroci, jakož i mezi vámi budou, mistři lživí, kteřížto uvedou šibalstva zatracení, jimžto soud již dávno nepřestává a zatracení jich nedřímer. A s. Júda dí, že sou oblakové bez vody, stromové podzimní neplodní, dvakrát umrlí, vykořenění a jako vlnobiti moře bouřícího roznášejíce jako pěny své hanby a svá pohanění a jsou jako hvězdy bludné,/ jimžto bouře tem- f. 230b ností schována jest na věky3 etc. Protož, milí bratří, strachu a bázně boží přibuď vám! Poně- vadž nemůžete téhož mluviti v pravdě o svém lidu, kterýž zpra- vujete, jako sou mluvili světí apoštolé o svém, jakož sem napřed položil, čím tehdy [se] ujistíte, že jest vás Bůh poslal, jsouce svou služebností jako Jézí“ s holís, a kdo jest vám dal tu smělost, abyšte dávali svaté věci jinakému lidu proti zápovědi Kristově, ješto jest nepřijal v pravdě slova božího, ani jest podklonil šíje své pod zprávu učení Kristova? Kterakž jim díte: Bratři moji nej- milejší a přežádúcí, radosti má i koruno má, tak stůjte, v Pánu nejmilejší:! Neb která jest naděje náše nebo radost neb koruna slávy? Však vy jste před Pánem naším Jezu Kristem v příští jeho, nebo vy jste sláva náše i radostí? Na téžť vám má přijíti lid váš, kterýž zpravujete: nebo k radosti a k koruně věčné slávy vaší aneb k žalosti a k koruně věčné hanby. Protož prosím vás pro pána Boha, pro váše i pro lidské lepší, když nemůžete uvesti slepých na cesty přikázaní božích, abyšte je v naučeních Kristových (vodili), abyšte také sebe jim nedali voditi po sobě k jich vůli s božími věcmi sklamaně, neb těmto zpětná věc, aby slepí vidomé vodili a tak by na to přišlo: I bude kněz jako lid a lid jako kněz sobě rovný, slepý, v jámu upadnouti hotový“, nebo kněží zpříznili sou se a spojili s světem křivě skrze Boha a skrze jeho a V originále: Gézý. b Připsáno Komenským. c V originále: Gézý. d Nad tím rukou Komenského připsáno: opačná. a Jer. 26, 12. Narážka na 2 Kr. 4, 31. r 2 Petr 2, 1. à Juda 12, 13. s Narážka na 2 Kr. 4, 31. (Fil. 4, 1. 7 1. Tes. 2, 19. 20. 9 Narážka na Mat. 15, 14.
PSÁNÍ PETRA CHELČICKÉHO. 267 kázal v pravdě slovo boží a mši sloužil řka v pravdě: Poslal jest mne Pán k vám, abych mluvila u váše uši všecka slova tato; tak jest řekl Jeremiáš prorok v 26. ka(pitole). Ale ti, ješto sami běhají, ano jich Bůh neposílá, prorokují, an k nim nemluví, v tom se okazují, že lidu nic neprospívají svou služebností jako Jézía s holík, neb sou v témž odsouzení jako Ananiáš; svědek jest s. Petr řka: Byli sou v lidu i falešní proroci, jakož i mezi vámi budou, mistři lživí, kteřížto uvedou šibalstva zatracení, jimžto soud již dávno nepřestává a zatracení jich nedřímer. A s. Júda dí, že sou oblakové bez vody, stromové podzimní neplodní, dvakrát umrlí, vykořenění a jako vlnobiti moře bouřícího roznášejíce jako pěny své hanby a svá pohanění a jsou jako hvězdy bludné,/ jimžto bouře tem- f. 230b ností schována jest na věky3 etc. Protož, milí bratří, strachu a bázně boží přibuď vám! Poně- vadž nemůžete téhož mluviti v pravdě o svém lidu, kterýž zpra- vujete, jako sou mluvili světí apoštolé o svém, jakož sem napřed položil, čím tehdy [se] ujistíte, že jest vás Bůh poslal, jsouce svou služebností jako Jézí“ s holís, a kdo jest vám dal tu smělost, abyšte dávali svaté věci jinakému lidu proti zápovědi Kristově, ješto jest nepřijal v pravdě slova božího, ani jest podklonil šíje své pod zprávu učení Kristova? Kterakž jim díte: Bratři moji nej- milejší a přežádúcí, radosti má i koruno má, tak stůjte, v Pánu nejmilejší:! Neb která jest naděje náše nebo radost neb koruna slávy? Však vy jste před Pánem naším Jezu Kristem v příští jeho, nebo vy jste sláva náše i radostí? Na téžť vám má přijíti lid váš, kterýž zpravujete: nebo k radosti a k koruně věčné slávy vaší aneb k žalosti a k koruně věčné hanby. Protož prosím vás pro pána Boha, pro váše i pro lidské lepší, když nemůžete uvesti slepých na cesty přikázaní božích, abyšte je v naučeních Kristových (vodili), abyšte také sebe jim nedali voditi po sobě k jich vůli s božími věcmi sklamaně, neb těmto zpětná věc, aby slepí vidomé vodili a tak by na to přišlo: I bude kněz jako lid a lid jako kněz sobě rovný, slepý, v jámu upadnouti hotový“, nebo kněží zpříznili sou se a spojili s světem křivě skrze Boha a skrze jeho a V originále: Gézý. b Připsáno Komenským. c V originále: Gézý. d Nad tím rukou Komenského připsáno: opačná. a Jer. 26, 12. Narážka na 2 Kr. 4, 31. r 2 Petr 2, 1. à Juda 12, 13. s Narážka na 2 Kr. 4, 31. (Fil. 4, 1. 7 1. Tes. 2, 19. 20. 9 Narážka na Mat. 15, 14.
Strana 268
268 PSÁNÍ PETRA CHELČICKÉHO. f. 231a svaté věci a skrze svou služebnost křivou podávajíce světu křivě svatých božích věcí a svět jim svých ku pastvě břícha jich. A tak sou sobě vlastní přátelé po Bohu, jakož Jidáš s knížaty kněžskými dohodiv jim pána Ježíše na rovných haléřích. Protož strach jest za ně, že jim ta přízeň přijde na věčné oklamání s obou stranou, světu i jeho kněžím, nebo svět má všecky cesty své převrácené, ohavné a odporné Bohu i jeho zákonu a jest pln duchu diábelského, smradu i vší nečistoty jako sud plný smradu i vší nečistoty. Pak ten svět najal a přivedl sobě na to své kněží, aby jej s tím se vším přičtli Bohu a přisadili svo- bodně ke všem svátostem božím bez jeho vší hodnosti a zasloužení jako kterého svatého apoštola Kristova a aby jeho ohavnosti bránili písmy a vymlouvali a zakrývali jej službou boží a sedmerou svátostí církve svaté. Jako by nevěstku připravovali v krásné roucho, aby se zdála krásná panna a chot Kristova a onaa bez přestání vždy své kurevství pášeš, tak tento svět vždy předce své ohavnosti bez přestání koná a vždy kněží dosti má, přátel svých, ješto po něm jdou se všemi svátostmi přizakrývajíc jeho šeredství. Neb který jest kde lid nejhorší a není jemu kněze se vším, což po- svěcuje aneb za svátost má, ješto by poslouchal pána Boha, jenž dí: Nedávejte svatého psům a nemecte perel před svině, a kdež neuslyší řečí vašich, jděte pryč?u Kdo a kde jest ten poslušný a pochválíme jeho. Protož žaluje na ně Pán Bůh skrze Jeremiáše proroka v 50. řka: Stádo zatracení učiněn jest lid můj, nebo pastýřové jich svedli sou jeß. Protož Jeremiáš prorok v svém pláči v osobě vší církve svaté a v osobě toho lidu zavedeného, zklama- ného dí: Neb jest veliké jako moře zetření tvé, kdo tě bude léčiti? Proroci tvoji viděli sou tobě křivé a bláznivé věci, aniž sou otvírali nepravostí tvých, aby tě ku pokání vzbudili, ale viděli sou tobě přijímaní křivá a vyvrženír, to jest, přijímali sou tě křivě u víru bez pravého pokání a podávaliť sou božských věcí křivě ku přijímaní a tak sou tě oklamali, aby z oust božích a z zboru jeho byl vyvržen do pekla. Protož chtě vystříci skrze ně všecky lidi i dí: Slyšte, prosím, všickni lidé a vizte bolest mou, panny mé a mládenci moji odešli sou do vězení, zavolal sem přátel mých a oni sou mě přelstili, kněží moji a starci moji v městě stráveni sou, neb sou hledali sobě pokrmu, aby obživili a V originále pod slovy: ona X páše podtržené: aby jeho ohavnosti bránili písmy, což patrně podtržením je označeno jako chybné a neplatné. a Mat. 7, 6. ß Jer. 50, 6. 7 Pláč 2, 13. 14.
268 PSÁNÍ PETRA CHELČICKÉHO. f. 231a svaté věci a skrze svou služebnost křivou podávajíce světu křivě svatých božích věcí a svět jim svých ku pastvě břícha jich. A tak sou sobě vlastní přátelé po Bohu, jakož Jidáš s knížaty kněžskými dohodiv jim pána Ježíše na rovných haléřích. Protož strach jest za ně, že jim ta přízeň přijde na věčné oklamání s obou stranou, světu i jeho kněžím, nebo svět má všecky cesty své převrácené, ohavné a odporné Bohu i jeho zákonu a jest pln duchu diábelského, smradu i vší nečistoty jako sud plný smradu i vší nečistoty. Pak ten svět najal a přivedl sobě na to své kněží, aby jej s tím se vším přičtli Bohu a přisadili svo- bodně ke všem svátostem božím bez jeho vší hodnosti a zasloužení jako kterého svatého apoštola Kristova a aby jeho ohavnosti bránili písmy a vymlouvali a zakrývali jej službou boží a sedmerou svátostí církve svaté. Jako by nevěstku připravovali v krásné roucho, aby se zdála krásná panna a chot Kristova a onaa bez přestání vždy své kurevství pášeš, tak tento svět vždy předce své ohavnosti bez přestání koná a vždy kněží dosti má, přátel svých, ješto po něm jdou se všemi svátostmi přizakrývajíc jeho šeredství. Neb který jest kde lid nejhorší a není jemu kněze se vším, což po- svěcuje aneb za svátost má, ješto by poslouchal pána Boha, jenž dí: Nedávejte svatého psům a nemecte perel před svině, a kdež neuslyší řečí vašich, jděte pryč?u Kdo a kde jest ten poslušný a pochválíme jeho. Protož žaluje na ně Pán Bůh skrze Jeremiáše proroka v 50. řka: Stádo zatracení učiněn jest lid můj, nebo pastýřové jich svedli sou jeß. Protož Jeremiáš prorok v svém pláči v osobě vší církve svaté a v osobě toho lidu zavedeného, zklama- ného dí: Neb jest veliké jako moře zetření tvé, kdo tě bude léčiti? Proroci tvoji viděli sou tobě křivé a bláznivé věci, aniž sou otvírali nepravostí tvých, aby tě ku pokání vzbudili, ale viděli sou tobě přijímaní křivá a vyvrženír, to jest, přijímali sou tě křivě u víru bez pravého pokání a podávaliť sou božských věcí křivě ku přijímaní a tak sou tě oklamali, aby z oust božích a z zboru jeho byl vyvržen do pekla. Protož chtě vystříci skrze ně všecky lidi i dí: Slyšte, prosím, všickni lidé a vizte bolest mou, panny mé a mládenci moji odešli sou do vězení, zavolal sem přátel mých a oni sou mě přelstili, kněží moji a starci moji v městě stráveni sou, neb sou hledali sobě pokrmu, aby obživili a V originále pod slovy: ona X páše podtržené: aby jeho ohavnosti bránili písmy, což patrně podtržením je označeno jako chybné a neplatné. a Mat. 7, 6. ß Jer. 50, 6. 7 Pláč 2, 13. 14.
Strana 269
ZDALI ZLÝM MÁ BÝTI PODÁVÁNA SVÁTOST. 269 duši svoua. To jsou škody nade všecky jiné škody odstoupiti od Boha a od jeho učení i od církve svaté a ihned odjíti do vězení diáblova. A tu jsa v tom sebe neznati, to jest jedna škoda. Druhá, povolati přátel svých, to jest kněží lecjakýchs sobě rovných, lhářův, falešných prorokův, ješto sami běhají, i domníti se, že ti mají uvesti do nebe to, což diábel v svém vězení má. A oni jsouce sami diáblovi apoštolé, dělníci lstivík, všecko na jeho stra-/nu dělají, cožkoli dělají, a tím přelstí, zklamají, svedou f. 231b i zatratí; takť pán Ježíš o nich dí i jeho apoštolé. A sami sou také stráveni v městě, to jest v světě, a každý v svém městě a v svém těle hledajíce sobě pastvy a užitkův tělesných skrze svou služebnost, o nichž dí s. Pavel, že takoví Kristu Pánu našemu neslouží, ale bříchu svému a skrze sladké řeči a žehnání svodí srdce sprostných lidír. Toho všeho zlého pán B(ůh) všemohúcí rač vás zachovati, zbaviti i vysvoboditi při vaší službě, moji milí přátelé! Tohoť vám žádám z milosti jako sám sobě. Amen.a (Zdali zlým má býti podávána svátost těla božího.) f. 2322 Bratří2i a přátelé milí, píšete o podávaní svátosti velebné těla ž božího, aby nebylo lidem zlým podáváno, za náše duše bojíce se, aby proto netrpěly etc. Váši znamenám vůli dobrou k nám, té sem já velmi vděčen jako od přátel mých dobrejch a pán B(ůh) rač přispořiti vám lásky a dobré vůle ve všem dobrém. Při také věci chci odpověd dáti ne z svého rozumu, napřed to pravě, že, by to mohlo býti, aby nižádný nehodný a neřádný nepřistupoval k té svátosti velebné, chvály hodné by bylo, ale mistr Matéj Pařížský, jenž vysoce píše o zvelebení těla božího k veliké poctivosti a vážnosti veda a napomínaje takto dí, že kněžím božím nižádné nebezpečenství není, když učiní, což jest na nich, a dadí-li tělo boží lidem žádajícím nehodným, neb a Ostatek f. 231b (asi 2a stránky) prázdný. a Pláč 1, 18. 19. 2 Kor. 11, 13. v Řím. 16. 18. a Nad tímto kusem Komenský připsal tyto poznámky: Či to list? Pěkné však věci pro ty allegací z knih M. Matěje Pařížského. s Po straně: M(istr) M(atěj) Pařížský rukou Komenského. Podél celého odstavce postranní svislá čára. I Výňatek z tohoto kusu otiskl GOLL, Chelčický a Jednota 75. Srovnej tamže str. 65. O obsahu viz PAL'MOV, Bratja I. I, 134. Spisovatelem jest asi Martin Lupač okolo r. 1466 (před 20. dubnem 1468). Viz PŘEDMLUVU.
ZDALI ZLÝM MÁ BÝTI PODÁVÁNA SVÁTOST. 269 duši svoua. To jsou škody nade všecky jiné škody odstoupiti od Boha a od jeho učení i od církve svaté a ihned odjíti do vězení diáblova. A tu jsa v tom sebe neznati, to jest jedna škoda. Druhá, povolati přátel svých, to jest kněží lecjakýchs sobě rovných, lhářův, falešných prorokův, ješto sami běhají, i domníti se, že ti mají uvesti do nebe to, což diábel v svém vězení má. A oni jsouce sami diáblovi apoštolé, dělníci lstivík, všecko na jeho stra-/nu dělají, cožkoli dělají, a tím přelstí, zklamají, svedou f. 231b i zatratí; takť pán Ježíš o nich dí i jeho apoštolé. A sami sou také stráveni v městě, to jest v světě, a každý v svém městě a v svém těle hledajíce sobě pastvy a užitkův tělesných skrze svou služebnost, o nichž dí s. Pavel, že takoví Kristu Pánu našemu neslouží, ale bříchu svému a skrze sladké řeči a žehnání svodí srdce sprostných lidír. Toho všeho zlého pán B(ůh) všemohúcí rač vás zachovati, zbaviti i vysvoboditi při vaší službě, moji milí přátelé! Tohoť vám žádám z milosti jako sám sobě. Amen.a (Zdali zlým má býti podávána svátost těla božího.) f. 2322 Bratří2i a přátelé milí, píšete o podávaní svátosti velebné těla ž božího, aby nebylo lidem zlým podáváno, za náše duše bojíce se, aby proto netrpěly etc. Váši znamenám vůli dobrou k nám, té sem já velmi vděčen jako od přátel mých dobrejch a pán B(ůh) rač přispořiti vám lásky a dobré vůle ve všem dobrém. Při také věci chci odpověd dáti ne z svého rozumu, napřed to pravě, že, by to mohlo býti, aby nižádný nehodný a neřádný nepřistupoval k té svátosti velebné, chvály hodné by bylo, ale mistr Matéj Pařížský, jenž vysoce píše o zvelebení těla božího k veliké poctivosti a vážnosti veda a napomínaje takto dí, že kněžím božím nižádné nebezpečenství není, když učiní, což jest na nich, a dadí-li tělo boží lidem žádajícím nehodným, neb a Ostatek f. 231b (asi 2a stránky) prázdný. a Pláč 1, 18. 19. 2 Kor. 11, 13. v Řím. 16. 18. a Nad tímto kusem Komenský připsal tyto poznámky: Či to list? Pěkné však věci pro ty allegací z knih M. Matěje Pařížského. s Po straně: M(istr) M(atěj) Pařížský rukou Komenského. Podél celého odstavce postranní svislá čára. I Výňatek z tohoto kusu otiskl GOLL, Chelčický a Jednota 75. Srovnej tamže str. 65. O obsahu viz PAL'MOV, Bratja I. I, 134. Spisovatelem jest asi Martin Lupač okolo r. 1466 (před 20. dubnem 1468). Viz PŘEDMLUVU.
Strana 270
270 ZDALI ZLÝM MÁ BÝTI PODÁVÁNA SVATOST. to sama pravda Kristus Ježíš na sobě ukázal, když znaje Jidáše zlého nepřítele a diábla vtěleného dal jest jemu. Neb skrze to krásná spravedlnost boží se zjevuje a spíše se naplňuje a tak čtení svaté okazuje, že služebníci, kteříž sou posláni volati, uvesti, při- puditi k veliké večeři, není přikázáno, aby toliko dobrých volali aneb hodné vybrali, ale naopak řečeno: Povězte pozvaným, at přijdou« a potom dále: Jděte na rozcestí cest, a kteréžkoli na- leznete, povolajte na svadbuß. A když král všel viděti hodovníky a odsoudil jednoho tu, neoděného v roucho svadební, nikoli aniž málo služebníkom za zlé jest neměl z toho, že sou takového dopustiliv. I takto dí dále mistr Matěj: Toto měj z toho vybráno, že bez vyvarování jest, aby dobří spolu i zlí jedli a pili tuto lidem danou svátost, aby Bůh skrze to pospíšil jako s milosrdenstvím k svatým a spravedlivostí svou k zlým. Protož není tak hrozné, jakož někteří mnějí, jestliže obecným křesťanom tuto svátost obecně všem rozdávajíd. f. 232b Potom týž mistr takto dí a vede: Stav a povaha ny- nější církve chce, aby svátosti boží dány byly vůbec všeme a tak i tato oltářní svátost. Nebo sou v nynějším stavu církve boží spolu dobří i zlí, koukol i pšenice, tělo i duch a zabráněno jest čtením svatým soudu činiti o všech těch věcech, kteréž k samému Bohu přislušejí. Přikázáno jest také, aby nechali obojího, koukole i pšenice, růsti až do žní proto, nebo všecky věci k budoucímu času zachovávají se nejisté. Protož z toho půjde toto, že svátost velebná oltářní jest, aby ji brali dobří i zlí, ale losem nerovným života nebo smrtiš. a Luk. 14, 17. Mat. 22, 9. 7 Pisatel uvádí zde jen podstatný smysl vývodů Matěje z Janova, obsažených v jeho spise „Regulae veteris et novi testamenti“, v páté knize „De corpore Christi“, v rkpe univ. knihovny v Praze, sign. III A 10, f. 120b—121a a 134b. 3 Co pisatel zde a v následujících odstavcích uvádí jako výňatky ze spisů Matěje z Janova, jest jen parafráze a rozvedení myšlenek Matějových, obsažených v jeho spise „Regulae veteris et novi testa- menti“, a to v V. knize „De corpore Christi“, distinkce III. (O těch, kdož nehodně přijímají tělo a krev Ježíše Krista) a distinkce VIII. (O nerozumných výmluvách zdržování se od častého přijímání svátosti oltářní) a v knize IV. „Questio de rara et crebra communione“, artikul 5. Dotčená místa lze najíti v rkpe univ, knihovny Pražské, sign. III. A 10 f. 121 b, 122b, 134b, 135a a v rkpe Českého musea sign. XIII. E 13 f. 316a—316b, 317a. Srov. Kybal, Matěj z Janova str. 242 249, 275—277. e Po straně rukou Komenského: suď. Místo toto jest označeno krátkou svislou čarou. Srov. výše pozn. 6.
270 ZDALI ZLÝM MÁ BÝTI PODÁVÁNA SVATOST. to sama pravda Kristus Ježíš na sobě ukázal, když znaje Jidáše zlého nepřítele a diábla vtěleného dal jest jemu. Neb skrze to krásná spravedlnost boží se zjevuje a spíše se naplňuje a tak čtení svaté okazuje, že služebníci, kteříž sou posláni volati, uvesti, při- puditi k veliké večeři, není přikázáno, aby toliko dobrých volali aneb hodné vybrali, ale naopak řečeno: Povězte pozvaným, at přijdou« a potom dále: Jděte na rozcestí cest, a kteréžkoli na- leznete, povolajte na svadbuß. A když král všel viděti hodovníky a odsoudil jednoho tu, neoděného v roucho svadební, nikoli aniž málo služebníkom za zlé jest neměl z toho, že sou takového dopustiliv. I takto dí dále mistr Matěj: Toto měj z toho vybráno, že bez vyvarování jest, aby dobří spolu i zlí jedli a pili tuto lidem danou svátost, aby Bůh skrze to pospíšil jako s milosrdenstvím k svatým a spravedlivostí svou k zlým. Protož není tak hrozné, jakož někteří mnějí, jestliže obecným křesťanom tuto svátost obecně všem rozdávajíd. f. 232b Potom týž mistr takto dí a vede: Stav a povaha ny- nější církve chce, aby svátosti boží dány byly vůbec všeme a tak i tato oltářní svátost. Nebo sou v nynějším stavu církve boží spolu dobří i zlí, koukol i pšenice, tělo i duch a zabráněno jest čtením svatým soudu činiti o všech těch věcech, kteréž k samému Bohu přislušejí. Přikázáno jest také, aby nechali obojího, koukole i pšenice, růsti až do žní proto, nebo všecky věci k budoucímu času zachovávají se nejisté. Protož z toho půjde toto, že svátost velebná oltářní jest, aby ji brali dobří i zlí, ale losem nerovným života nebo smrtiš. a Luk. 14, 17. Mat. 22, 9. 7 Pisatel uvádí zde jen podstatný smysl vývodů Matěje z Janova, obsažených v jeho spise „Regulae veteris et novi testamenti“, v páté knize „De corpore Christi“, v rkpe univ. knihovny v Praze, sign. III A 10, f. 120b—121a a 134b. 3 Co pisatel zde a v následujících odstavcích uvádí jako výňatky ze spisů Matěje z Janova, jest jen parafráze a rozvedení myšlenek Matějových, obsažených v jeho spise „Regulae veteris et novi testa- menti“, a to v V. knize „De corpore Christi“, distinkce III. (O těch, kdož nehodně přijímají tělo a krev Ježíše Krista) a distinkce VIII. (O nerozumných výmluvách zdržování se od častého přijímání svátosti oltářní) a v knize IV. „Questio de rara et crebra communione“, artikul 5. Dotčená místa lze najíti v rkpe univ, knihovny Pražské, sign. III. A 10 f. 121 b, 122b, 134b, 135a a v rkpe Českého musea sign. XIII. E 13 f. 316a—316b, 317a. Srov. Kybal, Matěj z Janova str. 242 249, 275—277. e Po straně rukou Komenského: suď. Místo toto jest označeno krátkou svislou čarou. Srov. výše pozn. 6.
Strana 271
ZDALI ZLÝM MÁ BÝTI PODÁVÁNA SVÁTOST. 271 Potom takto vede: Stav služebníkův církve neb ouřad tomu chce, že sou osoby obecné, aby obci církve dary božími neb dobrodínstvími obecně bylo posluhováno, také že aniž mohou, aniž také jest jim podobné děliti nyní zlé od dobrých, aniž mohou souditi až do konce o všech žádajících svátostí božích«. Item: Povaha a stav svatých a nešlechetných v tomto času tomu chce, aby, kolikrát žádají, milosti boží byly podány a že proto, aby snad nehodní nepřistoupili, nemají zmeškáni býti dobří a světí překážku míti od jich jim dlužného pokrmu, neb není spravedlivé k uvarování psů a nehodných, (aby) k večeři nepři- stoupili, synom nejmilejším chléb života aby byl odjat. Sluší to na božskou štědrotu, aby také pro dobré raději i zlým dobré věci dány byly vůbec, nežli pro zlé aby dobrodinství byla odjata dobrýme. Item: Povaha a soud zlých lidí tomu chce totiž, aby jim tělo boží a krev, když žádají, nebylo odpíráno touto příčinou, aby, že sou chtěli Krista Ježíše zle požívati v dařích Ježíšových a pod jménem, t(otiž) že křesťané jeho jsou, činíce veliké hříchy a mnohé a zlé milosti majíce a krev Nového zákona poškvrňujíce a duchu milosti potupu činíce tak pomstu brali, pána Krista hněvajíce, zetříni byli od skály jedouce sou a pijíce a učiněni byli vinni tělem a krví Páně a tak spravedlivě, že sou nechtěli po- žehnání, aby se od nich vzdálilo, ale že sou chtěli zlořečenství mocně a zjevně přišlo na něr. Item takto vede: Stav a povaha pána Ježíše Krista tomu chce, aby jeho svátost spolu spravedlivým i nespravedlivým byla dávána, neb on jest Bůh všech a bohatý ke všem a všem jest milosrdný a všecky věci své dobré dává lidem vůbec, zvláště křesťanom, kterak dlouho sou v tomto životě, a činí, aby slunce jeho vycházelo nad dobrými i nad zlými a dává déšť na spra- vedlivé i na nespravedlivé a pro zlé požívaní nespravedlivých ne- odjímá dobrých věcí svým spravedlivým, jedné leč by chtěl své volené čistiti jako zlato v peci, neb pro ty své svaté a milé i zlým odpouští a mnohé své věci dává tak dlouho, dokud mají tova- ryství s jeho svatými, takým během spravedlivě a svatě v tomto času čině milosrdenství, a to nad obojímid. Potom takto zavírá: Z těchto položených řečí toto máme, že ač sami světí Kristovi toliko hodně berou svátost oltářní, f. 233a a Srov. pozn. à na str. 270. � Srov. pozn. ô na str. 270. v Srov. pozn. ô na str. 270. a Srov. pozn. ô na str. 270.
ZDALI ZLÝM MÁ BÝTI PODÁVÁNA SVÁTOST. 271 Potom takto vede: Stav služebníkův církve neb ouřad tomu chce, že sou osoby obecné, aby obci církve dary božími neb dobrodínstvími obecně bylo posluhováno, také že aniž mohou, aniž také jest jim podobné děliti nyní zlé od dobrých, aniž mohou souditi až do konce o všech žádajících svátostí božích«. Item: Povaha a stav svatých a nešlechetných v tomto času tomu chce, aby, kolikrát žádají, milosti boží byly podány a že proto, aby snad nehodní nepřistoupili, nemají zmeškáni býti dobří a světí překážku míti od jich jim dlužného pokrmu, neb není spravedlivé k uvarování psů a nehodných, (aby) k večeři nepři- stoupili, synom nejmilejším chléb života aby byl odjat. Sluší to na božskou štědrotu, aby také pro dobré raději i zlým dobré věci dány byly vůbec, nežli pro zlé aby dobrodinství byla odjata dobrýme. Item: Povaha a soud zlých lidí tomu chce totiž, aby jim tělo boží a krev, když žádají, nebylo odpíráno touto příčinou, aby, že sou chtěli Krista Ježíše zle požívati v dařích Ježíšových a pod jménem, t(otiž) že křesťané jeho jsou, činíce veliké hříchy a mnohé a zlé milosti majíce a krev Nového zákona poškvrňujíce a duchu milosti potupu činíce tak pomstu brali, pána Krista hněvajíce, zetříni byli od skály jedouce sou a pijíce a učiněni byli vinni tělem a krví Páně a tak spravedlivě, že sou nechtěli po- žehnání, aby se od nich vzdálilo, ale že sou chtěli zlořečenství mocně a zjevně přišlo na něr. Item takto vede: Stav a povaha pána Ježíše Krista tomu chce, aby jeho svátost spolu spravedlivým i nespravedlivým byla dávána, neb on jest Bůh všech a bohatý ke všem a všem jest milosrdný a všecky věci své dobré dává lidem vůbec, zvláště křesťanom, kterak dlouho sou v tomto životě, a činí, aby slunce jeho vycházelo nad dobrými i nad zlými a dává déšť na spra- vedlivé i na nespravedlivé a pro zlé požívaní nespravedlivých ne- odjímá dobrých věcí svým spravedlivým, jedné leč by chtěl své volené čistiti jako zlato v peci, neb pro ty své svaté a milé i zlým odpouští a mnohé své věci dává tak dlouho, dokud mají tova- ryství s jeho svatými, takým během spravedlivě a svatě v tomto času čině milosrdenství, a to nad obojímid. Potom takto zavírá: Z těchto položených řečí toto máme, že ač sami světí Kristovi toliko hodně berou svátost oltářní, f. 233a a Srov. pozn. à na str. 270. � Srov. pozn. ô na str. 270. v Srov. pozn. ô na str. 270. a Srov. pozn. ô na str. 270.
Strana 272
272 ZDALI ZLÝM MA BÝTI PODAVANA SVATOST. ſ. 233b avšak svátost ta spravedlivě a svatě dána jest a vskutku dává spolu dobrým i zlým křesťanům, a to ne z strany těch, kteříž berou nehodně, ale z strany dání nejlepšího od Otce nejspra- vedlivějšího«. A odpovídaje týž mistr Matěj Pařížský k tomu písmu: Ne- roďte svatého dávati psomí i dí: Jakožto Bůh duch ar život nevidomý lidem způsobený skryl jest pod způsobami vido- mýmia v svátostech, tak také církev boží schovává a pilně zavírá svátosti, v kterýchžto jest Bůh, avšak pro zlé nemá býti zapíráno těm, kteří žádají přijímati, a dí, že psáno jest: Kdož jísti bude chléb tento aneb kalich nehodně, soud sobě jíť etc. Nedí: „Kdo posluhovati bude nehodným,“ neb jest to sám K(ristus) činil, a služebník nemůž se vyvarovati v tomto životě. I přidává apoštol řka: Sou(d) sobě jí a pís, ne komu jinému, totiž ne lajk knězi sobě podávajícímu, aniž kněz jí soud lajku, ale jeden každý břímě své poneseš. Protož dí s. Pavel: Zkus sám sebe člověka, totiž že jemu potřebno jest života neb smrti. Potom k tomu lístku a otázce ještě takto tížete: Pověz nám z víry písma svatého, kterak jest veliký hřích, když kdo činí proti víře a proti svému požehnání té víry a proti svému svědomí etc. K tomu dím, že vedlé položení písem mistra Matěje Paříž- ského i jiných doktorův není z víry písma svatého, aby kněz toliko samým dobrým a svatým měl podávati svátosti. Také, ač jest nebylo slušné obětí pánu Bohu obětovati jinde než v Jeruza- lémě po udělání chrámu, avšak mnozí králi dopustilib po horách, jakož se o tom čte často v zákoně božím, a to proto, jakož píši vykladačí, aby zbouření se v lidu nestalo a aby takých oběti modlám neobětovali, jenž k tomu hotov lid bíše; tak mistr Matěj Pařížský, jenž převelmi velikou poctivost těla božího (činí): Nebo na to nepřijímají, aby diábel v nich svobodně místo měl, a že ještě míní hřešiti proti Bohu a s větší volí (a toho jest znameni zjevné, že směle opustí, aby byli svobodní k hřešení) a ještě ně- kteraká bázeň a stud aspoň lidí. A toho jest znamení, že přistu- pují dobrovolně k svátosti vidomé, božské, neb nepřistupovali by a V originále opraveno místo pův.: nevidomými. b V originále opraveno m. pův.: odpustili. a Srov. pozn. 3 na str. 270. Mat. 7, 6. v Po straně rukou Komen- ského znamení mající podobu: 0 . o 1 Kor. 11, 29. s 1 Kor. 11, 29. Gal. 6, 5. 7 1 Kor. 11, 28.
272 ZDALI ZLÝM MA BÝTI PODAVANA SVATOST. ſ. 233b avšak svátost ta spravedlivě a svatě dána jest a vskutku dává spolu dobrým i zlým křesťanům, a to ne z strany těch, kteříž berou nehodně, ale z strany dání nejlepšího od Otce nejspra- vedlivějšího«. A odpovídaje týž mistr Matěj Pařížský k tomu písmu: Ne- roďte svatého dávati psomí i dí: Jakožto Bůh duch ar život nevidomý lidem způsobený skryl jest pod způsobami vido- mýmia v svátostech, tak také církev boží schovává a pilně zavírá svátosti, v kterýchžto jest Bůh, avšak pro zlé nemá býti zapíráno těm, kteří žádají přijímati, a dí, že psáno jest: Kdož jísti bude chléb tento aneb kalich nehodně, soud sobě jíť etc. Nedí: „Kdo posluhovati bude nehodným,“ neb jest to sám K(ristus) činil, a služebník nemůž se vyvarovati v tomto životě. I přidává apoštol řka: Sou(d) sobě jí a pís, ne komu jinému, totiž ne lajk knězi sobě podávajícímu, aniž kněz jí soud lajku, ale jeden každý břímě své poneseš. Protož dí s. Pavel: Zkus sám sebe člověka, totiž že jemu potřebno jest života neb smrti. Potom k tomu lístku a otázce ještě takto tížete: Pověz nám z víry písma svatého, kterak jest veliký hřích, když kdo činí proti víře a proti svému požehnání té víry a proti svému svědomí etc. K tomu dím, že vedlé položení písem mistra Matěje Paříž- ského i jiných doktorův není z víry písma svatého, aby kněz toliko samým dobrým a svatým měl podávati svátosti. Také, ač jest nebylo slušné obětí pánu Bohu obětovati jinde než v Jeruza- lémě po udělání chrámu, avšak mnozí králi dopustilib po horách, jakož se o tom čte často v zákoně božím, a to proto, jakož píši vykladačí, aby zbouření se v lidu nestalo a aby takých oběti modlám neobětovali, jenž k tomu hotov lid bíše; tak mistr Matěj Pařížský, jenž převelmi velikou poctivost těla božího (činí): Nebo na to nepřijímají, aby diábel v nich svobodně místo měl, a že ještě míní hřešiti proti Bohu a s větší volí (a toho jest znameni zjevné, že směle opustí, aby byli svobodní k hřešení) a ještě ně- kteraká bázeň a stud aspoň lidí. A toho jest znamení, že přistu- pují dobrovolně k svátosti vidomé, božské, neb nepřistupovali by a V originále opraveno místo pův.: nevidomými. b V originále opraveno m. pův.: odpustili. a Srov. pozn. 3 na str. 270. Mat. 7, 6. v Po straně rukou Komen- ského znamení mající podobu: 0 . o 1 Kor. 11, 29. s 1 Kor. 11, 29. Gal. 6, 5. 7 1 Kor. 11, 28.
Strana 273
NAPOMENUTÍ K NÁPRAVĚ. 273 dobrovolně, kdyby v nich nebyla některaká jiskra zřízení dobrého k Bohu a jeho církvi. To vše řeč toho mistraa. Ale já dím: Kdo by uměl v to uhoditi vedlé písma svatého a tak vůle boží, aby zlí byli odraženi od přijímaní svátosti, ne- chtěl bych tomu odporen býti, jakož i já mnohým na zpovědi slyše zlá svědomí a život neřádný nedám přistupovati až do lepšího napravení jich a druhým dlouho nedopustím, až jeliž po- rozumím polepšení etc. To jest konec toho spisu mistrovaa. (Napomenutí k nápravě.) f. 234a Žádostl spasení tvého i také rozmnožení všech dobrých ctností vzkazuji, bratře N., mně v pánu B(ohu) milý, žádaje na milém Bohu jako nestatečný, aby ráčil tě v milosti své utvrditi, hříchy minulé, ať by ráčil z milosti své odpustiti a od budoucích ráčil tebe zachovati pro Ježíše Krista, Syna svého milého etc. Nejmilejší, zpomínaje na řeč apoštola svatého Pavla, kdež takto pověděl k Timoteovi, že v posledních dnech nastanou časové nebezpečnír etc. (a poněvádž praví, že nebezpeční, tuť musí býti nějaká pilnost a opatrnost, chce-li člověk toho zlého se uvarovati, což se tu oznamuje), ačť nepochybuji o tobě, bratře milý, avšak», prosím, přijmi tuto radu svatého Pavla, kdež takto praví: Vymeťte starý kvas, abyšte byli nové skropení" etc. Každý moudrýšenkéř, kterýž chce dobré víno líti v sud, však prvé ohledá jej, aby, jestlis která nečistota v něm, vyčistil jej a vymyl, jinak, bude-li víno líti v sud nečistý a smrdlavý, zkazí to dobré víno. Tožť škoda a práce daremní. Opět: Vínos nové v sudy nové a tak bude moci zacho- váno býti obéš. Tak i ty, nejmilejší, hleď ten sud starý dobře vymýtin slzami a vyčistiti postem a modlitbou a tak budeš nové skropení. a Ke konci kusu znamení: .*. Ostatek ƒ. 233b (více než polovice stránky) prázdný. b V originále: tošt. a Srov. pozn. 3 na str. 270. Nad tímto kusem připsal Komenský tyto poznámky, jež podtrhl čarou: Kdo? komu? Neví se, ale jest pěkný lístek. r 2. Tim. 3, 1. ô Po straně vlnitá svislá čára. 1. Kor. 5, 7. e Po straně rukou Komenského: syner. Místo to jest po straně označeno vlnitou svislou čarou. § Mat. 9, 17; Mk. 2, 22; Luk. 5, 37, 38. 7 Po straně rukou Komen- ského: appl. Pisatel i adressát tohoto listu jsou neznámi. List možno položiti podle obsahu asi do r. 1460. Srov. Předmluvu pod č. 12. 18
NAPOMENUTÍ K NÁPRAVĚ. 273 dobrovolně, kdyby v nich nebyla některaká jiskra zřízení dobrého k Bohu a jeho církvi. To vše řeč toho mistraa. Ale já dím: Kdo by uměl v to uhoditi vedlé písma svatého a tak vůle boží, aby zlí byli odraženi od přijímaní svátosti, ne- chtěl bych tomu odporen býti, jakož i já mnohým na zpovědi slyše zlá svědomí a život neřádný nedám přistupovati až do lepšího napravení jich a druhým dlouho nedopustím, až jeliž po- rozumím polepšení etc. To jest konec toho spisu mistrovaa. (Napomenutí k nápravě.) f. 234a Žádostl spasení tvého i také rozmnožení všech dobrých ctností vzkazuji, bratře N., mně v pánu B(ohu) milý, žádaje na milém Bohu jako nestatečný, aby ráčil tě v milosti své utvrditi, hříchy minulé, ať by ráčil z milosti své odpustiti a od budoucích ráčil tebe zachovati pro Ježíše Krista, Syna svého milého etc. Nejmilejší, zpomínaje na řeč apoštola svatého Pavla, kdež takto pověděl k Timoteovi, že v posledních dnech nastanou časové nebezpečnír etc. (a poněvádž praví, že nebezpeční, tuť musí býti nějaká pilnost a opatrnost, chce-li člověk toho zlého se uvarovati, což se tu oznamuje), ačť nepochybuji o tobě, bratře milý, avšak», prosím, přijmi tuto radu svatého Pavla, kdež takto praví: Vymeťte starý kvas, abyšte byli nové skropení" etc. Každý moudrýšenkéř, kterýž chce dobré víno líti v sud, však prvé ohledá jej, aby, jestlis která nečistota v něm, vyčistil jej a vymyl, jinak, bude-li víno líti v sud nečistý a smrdlavý, zkazí to dobré víno. Tožť škoda a práce daremní. Opět: Vínos nové v sudy nové a tak bude moci zacho- váno býti obéš. Tak i ty, nejmilejší, hleď ten sud starý dobře vymýtin slzami a vyčistiti postem a modlitbou a tak budeš nové skropení. a Ke konci kusu znamení: .*. Ostatek ƒ. 233b (více než polovice stránky) prázdný. b V originále: tošt. a Srov. pozn. 3 na str. 270. Nad tímto kusem připsal Komenský tyto poznámky, jež podtrhl čarou: Kdo? komu? Neví se, ale jest pěkný lístek. r 2. Tim. 3, 1. ô Po straně vlnitá svislá čára. 1. Kor. 5, 7. e Po straně rukou Komenského: syner. Místo to jest po straně označeno vlnitou svislou čarou. § Mat. 9, 17; Mk. 2, 22; Luk. 5, 37, 38. 7 Po straně rukou Komen- ského: appl. Pisatel i adressát tohoto listu jsou neznámi. List možno položiti podle obsahu asi do r. 1460. Srov. Předmluvu pod č. 12. 18
Strana 274
274 NAPOMENUTÍ K NÁPRAVĚ. A toť proto píši, abychom domu svého neustavěli na písku. Rozjímej sobě, všecku svou vůlia pusť (roz- uměj tělesnou) a Bohu se všecken dej! Bratří svých ve všem dobrém rád poslouchej hotov sa všecko naplniti, cožť káží podlé těla i strany duše, radu přijímej od učitele nebo dvoji cti hoden jest, kdož dobře zpravuje! Pomni na pána B(oha) a na přikázaní jeho a hleď je vskutku plniti, a tak naději míti budeš, že nesmírnou odplatu za to vezmeš ne od lidí, ale od Stvořitele všech věcí! Bratřím milým ode mne pověz laskavé pozdravení! Milost boží rač s tebou býti! Amen. Modl se za mne pánu Bohu, žádám, i všech spolubratří nerozdílněa! a Na konci kusu toto znaménko: : . Následují prázdná folia 234b—237b a Po straně j. r.: Item.
274 NAPOMENUTÍ K NÁPRAVĚ. A toť proto píši, abychom domu svého neustavěli na písku. Rozjímej sobě, všecku svou vůlia pusť (roz- uměj tělesnou) a Bohu se všecken dej! Bratří svých ve všem dobrém rád poslouchej hotov sa všecko naplniti, cožť káží podlé těla i strany duše, radu přijímej od učitele nebo dvoji cti hoden jest, kdož dobře zpravuje! Pomni na pána B(oha) a na přikázaní jeho a hleď je vskutku plniti, a tak naději míti budeš, že nesmírnou odplatu za to vezmeš ne od lidí, ale od Stvořitele všech věcí! Bratřím milým ode mne pověz laskavé pozdravení! Milost boží rač s tebou býti! Amen. Modl se za mne pánu Bohu, žádám, i všech spolubratří nerozdílněa! a Na konci kusu toto znaménko: : . Následují prázdná folia 234b—237b a Po straně j. r.: Item.
Strana 275
Rejstřík jmen a věcí. A. Abrahamovo lůno: 88, 89. Adoratio vicaria: 19. Viz Eucharistie. Agathon sv.: 170. Agenda (-y) : 76, 83, 211, 238, 239; — římská: 84. Achab, král: 28. Akty Jednoty bratrské: 5, 6. Albert (Albrecht) Veliky : 38, 67, *67, 79, 94, 123, *123. Almužna (mínění bratří českých o ní): 232. AmbroZ sv.: 87, *87, 125, *125, *126. Anaklet, učedník sv. Petra: 94, 108. Ananiáš, prorok falešný: 266, 267. Anglikos viz Konstantin. Anselm sv.: 61, *62. Antifona: *211. Antifonář: 211, *211. Antikrist: 5, 15, 26, 33—34, 80, 81, 83, 195, *196; -ova chvála: 98, -ovi kněží: 50; poslové 259; -ovo vymy- śleni: 73; -ovy bludy: 26, 98, $koly : 80, -úv príchod: 11. Apoštolé a tělo Kristovo: 33. Arcibiskupství Pražské: 74. Archa úmluvy : 75, 156. Aron, velekněz židovský: 129, 231. Asie: 65. Atheny : 182. Augusta Jan, biskup bratrsky: 7. Augustin sv.: 50, 13, *13, 46, *46, 47, *47, 61, 71, 72, *72, 76, 82, 84, 87, 91, 114, 128, +128, 170, “170, 265, +265, Augustin, biskup Anglický: 90, *90. Augustin Lucián, biskup Sanktuarien- ský: *135. B. Bábel (včž): 238, 239. Babylon: 238. Bajovec Václav, knčz: 52. Balaam, prorok: 133. Balbín Bohuslav: *132, Bartoloměj sv.: 172, 190. Bartoš Frant. M.: 29, *29, *19, *252. Bartoś Pisaf: *3/, *242, *248, *252, Basilej viz Koncilium. Beda Ctihodný: 46, 82, *82, *164. Bedřich ze Strážnice: /5, 27, 51, 53, 54, 57. Bernard, opat Clairvauxsky: 74, 61, 67, *67, 161, *161, 162, *162, 195 * 196. ' Bidlo Jaroslav: *52 *54, *224, *230. Bilejovsky Bohuslav: 27, *27, *51, 57, *101, *113. Biřmování: 56, 76, 84, 212; o — názor bratří českých: 21, *21, 230, *230. Biskup je totéž, co kněz: 225. Biskup (Biskupec) viz Mikuláš z Pel- hřimova. Biskup Valdensky viz Štěpán z Ba- sileje. Blahoslav Jan: 7, 9, 10, 28, 53, 89, +], *25. Bludy pikhartské, z čeho pošly: 139. Bohuslav z Lobkovic: 62, *62, 75. Boleslav Mladá: 7. Bologna (universita): 77, 175. Bosáci (mniši): 192. Brandýs nad Orlicí: 69, *181, 234. Bratří čeští: jmenují se pikharti: 149; zpravují se první církví svatou: 152; opustili čisté přijímání velebné svá- tosti těla a krve Kristovy: 125; po- 1 Číslice vytištěné kursivou označují stránky PŘEDMLUVY. Číslice opatřené hvězdičkou se vztahují k poznámkám. 18*
Rejstřík jmen a věcí. A. Abrahamovo lůno: 88, 89. Adoratio vicaria: 19. Viz Eucharistie. Agathon sv.: 170. Agenda (-y) : 76, 83, 211, 238, 239; — římská: 84. Achab, král: 28. Akty Jednoty bratrské: 5, 6. Albert (Albrecht) Veliky : 38, 67, *67, 79, 94, 123, *123. Almužna (mínění bratří českých o ní): 232. AmbroZ sv.: 87, *87, 125, *125, *126. Anaklet, učedník sv. Petra: 94, 108. Ananiáš, prorok falešný: 266, 267. Anglikos viz Konstantin. Anselm sv.: 61, *62. Antifona: *211. Antifonář: 211, *211. Antikrist: 5, 15, 26, 33—34, 80, 81, 83, 195, *196; -ova chvála: 98, -ovi kněží: 50; poslové 259; -ovo vymy- śleni: 73; -ovy bludy: 26, 98, $koly : 80, -úv príchod: 11. Apoštolé a tělo Kristovo: 33. Arcibiskupství Pražské: 74. Archa úmluvy : 75, 156. Aron, velekněz židovský: 129, 231. Asie: 65. Atheny : 182. Augusta Jan, biskup bratrsky: 7. Augustin sv.: 50, 13, *13, 46, *46, 47, *47, 61, 71, 72, *72, 76, 82, 84, 87, 91, 114, 128, +128, 170, “170, 265, +265, Augustin, biskup Anglický: 90, *90. Augustin Lucián, biskup Sanktuarien- ský: *135. B. Bábel (včž): 238, 239. Babylon: 238. Bajovec Václav, knčz: 52. Balaam, prorok: 133. Balbín Bohuslav: *132, Bartoloměj sv.: 172, 190. Bartoš Frant. M.: 29, *29, *19, *252. Bartoś Pisaf: *3/, *242, *248, *252, Basilej viz Koncilium. Beda Ctihodný: 46, 82, *82, *164. Bedřich ze Strážnice: /5, 27, 51, 53, 54, 57. Bernard, opat Clairvauxsky: 74, 61, 67, *67, 161, *161, 162, *162, 195 * 196. ' Bidlo Jaroslav: *52 *54, *224, *230. Bilejovsky Bohuslav: 27, *27, *51, 57, *101, *113. Biřmování: 56, 76, 84, 212; o — názor bratří českých: 21, *21, 230, *230. Biskup je totéž, co kněz: 225. Biskup (Biskupec) viz Mikuláš z Pel- hřimova. Biskup Valdensky viz Štěpán z Ba- sileje. Blahoslav Jan: 7, 9, 10, 28, 53, 89, +], *25. Bludy pikhartské, z čeho pošly: 139. Bohuslav z Lobkovic: 62, *62, 75. Boleslav Mladá: 7. Bologna (universita): 77, 175. Bosáci (mniši): 192. Brandýs nad Orlicí: 69, *181, 234. Bratří čeští: jmenují se pikharti: 149; zpravují se první církví svatou: 152; opustili čisté přijímání velebné svá- tosti těla a krve Kristovy: 125; po- 1 Číslice vytištěné kursivou označují stránky PŘEDMLUVY. Číslice opatřené hvězdičkou se vztahují k poznámkám. 18*
Strana 276
276 Bratří Chelčičtí Církev svatá tupují a zamítají svaté doktory: 170; pohorsují se pro bohatství a nádheru stolice papeZské: 172—174; zakládají spasení na ctnostném životě: 125; nezměnili pravé víry: 165, 166; trpí pronásledování pro své přesvědčení: 687; činí z kostelů a domů peleš lotrovskou: 77, 80, 84, 87; proč ne- přijímají svátostí od kněží římských: 20, 230; chování jejich v kostelích katolických: 199; pohřbívání na hřbi- tovech katolických a podobojích: 239; pomluvy o nich: 23, *23, 177, 194; výtky, které jim činí Jan Zajíc: 72, 75, 145, 148, 151; — a církev římská: 99; oddělení od cirkve římské (pod- obojí): 69, 71, 84, 14, 148, 151, 159, 160, 171, 172; proč založili svoji Jednotu : 162 z zřízení kněžského řádu: 96; zvolení prvních kněží: 14, 19, *19; vidění a zjevení: 13; - a Ro- kycanova kázání: 15; odvolání r. 1461: 31; listy jejich Rokycanovi: 9, 11,28; — a mistři Pražští: 5, 1, 137; — a konsistor podoboji: *20; slyšení bratří r. 1473: 52, 54—55; slyšení bratří r. 1478: 55, 56, 18, 20, *20, 22, 23; cesta do zemí východ- nich : *195; slyseni r. 1493: 147; — a Táboři: 32; — o poměru strany pod jednou a podobojí: 160; — a šlechta (urození): 56, 57, 60, 86, 20, 174, 226--228, 236, 237 ; — a moc světská; 78, 86, 226—228, *228; — a pano- vání světské: 78; — a přísaha: 226—228; — a popravy: 227. Viz Biřmování, Církev, Eucharistie, Jed- nota bratrská, Křest, Manželství, Pokání, Poslední pomazání, Svátosti, Svěcení na kněžství. Byty: duchovní a posvátný: 37, 45; osobný: 38; podstatný: 38, 70, 81; posvátný: 4/, 70, 81; přirozený: 38, 70; smrtedlný: 70; — boží: 82; — těla (a krve) Kristova: 33, 29, 31— 36, 48, 62, 74, 76, 80, 97, 102. C. Cařihrad: *196; --ští křesťané 168. Cesta Kristova (v čem záleží; : 124, 125 Církev: pojem: $5; pojetí sv. Augu- stina: 64; — mistrü PraZskych: 64, 65; — bratří českých (bratra Lukáše): 223, 224; vyvolení k spasení jsou zá- klad její: 223; jak má býti zorgani- sována: 65; dvéře její jest Kristus: 65; vrátný její jest Duch Sv.: 85. Církev apoštolská (prvotní): 65, 8, 164; jest základem víry: 163; ná- sledovala Krista velmi blízko: 163; měla hojnost darů Ducha sv.: 163; podobala se dítěti: 148, 152, 163; neměla víry dokonalé 148, 152, 163; — a tělo Kristovo: 33; — a klanění srátosti oltářní : 34; — a bratří čeští: 67, 70; neposlušní členové jejl: 148. Církev podobojí: dopouští rušení slibů mnišských 149. Církev římská: 8; nemění se ve víře 175, 176; zůstala bez poskvrny kacíř- ství 169; kdo se od ní odtrhne, ne- může býti spasen: 170; její ustano- vení dlužno plniti: 168—170; náprava v ní není možná: 161; její neřesti: 163—164; — a církev obecná 69. Viz Strana podobojí. Církev svatá: obecná: 167, 168; její základ : 85; její pravda: 65; — jest veliké moci: 153; chrání proti svádění Bratří Chelčičtí: 50, 57, 90, *263. Breviář: *211. Brněnsko: 203. Brno: *248. Budyšín; *80. Bůh: jest větší nežli tělo Kristovo : 109; jak jest kde přítomen: 35; obyčejové bytí jeho jsou mnohé: 110. dáblovu: 150; c— e sv. obecné hlavou jest Kristus: 167; představitelé její jsou biskupové římští: 71; údové její jsou rozptýleni po celém světě: 166; co jest podle mínění bratří českých: 73; c. sv. co není: 183; — jest zalo- Zena na sv. Petru: 154; — roztrZky v ní: 136; — nemůže býti bez ne- věstek: 161, 175.
276 Bratří Chelčičtí Církev svatá tupují a zamítají svaté doktory: 170; pohorsují se pro bohatství a nádheru stolice papeZské: 172—174; zakládají spasení na ctnostném životě: 125; nezměnili pravé víry: 165, 166; trpí pronásledování pro své přesvědčení: 687; činí z kostelů a domů peleš lotrovskou: 77, 80, 84, 87; proč ne- přijímají svátostí od kněží římských: 20, 230; chování jejich v kostelích katolických: 199; pohřbívání na hřbi- tovech katolických a podobojích: 239; pomluvy o nich: 23, *23, 177, 194; výtky, které jim činí Jan Zajíc: 72, 75, 145, 148, 151; — a církev římská: 99; oddělení od cirkve římské (pod- obojí): 69, 71, 84, 14, 148, 151, 159, 160, 171, 172; proč založili svoji Jednotu : 162 z zřízení kněžského řádu: 96; zvolení prvních kněží: 14, 19, *19; vidění a zjevení: 13; - a Ro- kycanova kázání: 15; odvolání r. 1461: 31; listy jejich Rokycanovi: 9, 11,28; — a mistři Pražští: 5, 1, 137; — a konsistor podoboji: *20; slyšení bratří r. 1473: 52, 54—55; slyšení bratří r. 1478: 55, 56, 18, 20, *20, 22, 23; cesta do zemí východ- nich : *195; slyseni r. 1493: 147; — a Táboři: 32; — o poměru strany pod jednou a podobojí: 160; — a šlechta (urození): 56, 57, 60, 86, 20, 174, 226--228, 236, 237 ; — a moc světská; 78, 86, 226—228, *228; — a pano- vání světské: 78; — a přísaha: 226—228; — a popravy: 227. Viz Biřmování, Církev, Eucharistie, Jed- nota bratrská, Křest, Manželství, Pokání, Poslední pomazání, Svátosti, Svěcení na kněžství. Byty: duchovní a posvátný: 37, 45; osobný: 38; podstatný: 38, 70, 81; posvátný: 4/, 70, 81; přirozený: 38, 70; smrtedlný: 70; — boží: 82; — těla (a krve) Kristova: 33, 29, 31— 36, 48, 62, 74, 76, 80, 97, 102. C. Cařihrad: *196; --ští křesťané 168. Cesta Kristova (v čem záleží; : 124, 125 Církev: pojem: $5; pojetí sv. Augu- stina: 64; — mistrü PraZskych: 64, 65; — bratří českých (bratra Lukáše): 223, 224; vyvolení k spasení jsou zá- klad její: 223; jak má býti zorgani- sována: 65; dvéře její jest Kristus: 65; vrátný její jest Duch Sv.: 85. Církev apoštolská (prvotní): 65, 8, 164; jest základem víry: 163; ná- sledovala Krista velmi blízko: 163; měla hojnost darů Ducha sv.: 163; podobala se dítěti: 148, 152, 163; neměla víry dokonalé 148, 152, 163; — a tělo Kristovo: 33; — a klanění srátosti oltářní : 34; — a bratří čeští: 67, 70; neposlušní členové jejl: 148. Církev podobojí: dopouští rušení slibů mnišských 149. Církev římská: 8; nemění se ve víře 175, 176; zůstala bez poskvrny kacíř- ství 169; kdo se od ní odtrhne, ne- může býti spasen: 170; její ustano- vení dlužno plniti: 168—170; náprava v ní není možná: 161; její neřesti: 163—164; — a církev obecná 69. Viz Strana podobojí. Církev svatá: obecná: 167, 168; její základ : 85; její pravda: 65; — jest veliké moci: 153; chrání proti svádění Bratří Chelčičtí: 50, 57, 90, *263. Breviář: *211. Brněnsko: 203. Brno: *248. Budyšín; *80. Bůh: jest větší nežli tělo Kristovo : 109; jak jest kde přítomen: 35; obyčejové bytí jeho jsou mnohé: 110. dáblovu: 150; c— e sv. obecné hlavou jest Kristus: 167; představitelé její jsou biskupové římští: 71; údové její jsou rozptýleni po celém světě: 166; co jest podle mínění bratří českých: 73; c. sv. co není: 183; — jest zalo- Zena na sv. Petru: 154; — roztrZky v ní: 136; — nemůže býti bez ne- věstek: 161, 175.
Strana 277
Církev východní Církev východní: sloučení s církví podobojí: 67; — a mistři Pražští : 66. Communicatio idiomatum: /9. C. Čáslav: /2. Čechy: 4. Čelakovský Jaromír: 44, *44, *242, *254. Cernÿ Jan, bratr: 11. Čert: 37, 113, *113, 114; — vstoupil do svátostí: 15. Cihula Josef: *34. D. Damascenus viz Jan Damassky. Damasus, biskup Portsky: *13, *72. Daniel, prorok: 15, 74; —ovo proroctví 123. David, král Zidovsky: 72, *72, 74, 75, 92, 110, 127, 128, *128, 176, 204—206, 224. Dionysius Areopagita: 12, *12, 84. Doktoři svatí staří: 124, 170. Donatiky: 63, 211, *211. Donatisté: #211. Dostičinění za hříchy (mínění bratra Lukáše): 92, 93. Du-Cange Karel: *211. Duch Svatý: /9, 223. 224. Duchovenstvo podobojí: 64, Duns Scotus Jan: 79. Dvojice papežská: 74, 193. D’ D'ábel: 150, 158, 159. E. Efesos: 73, Eliáš, prorok: 8, 31, 32. Elifaz, pfítel Jobüv: 89. Elizeus, prorok: *126. Eneáš Silvius Piccolomini: 65. Engliš viz Payne. Erben Karel Jaromir: 3/, *252. Eugen III., papeź: 164. Eucharistie 277 Eugen IV., papež: 120. Eucharistie (svátost oltářní, svátost těla a krve Páně, veřeře Páně): 76, 83, 9, 12, 29, 209—211; jest v nf pravy Büh: 128; jak se chléb proměňuje v tělo Kristovo: 127; dary, které se udílejí při jejím přijímání :67; její hodné požívání : 271-272; má-li býti podávána zlým: 89, 90, 269—273; její uctívání: 35; obřady při nt: 47; pozdvihování: 123, 128, 129; vystavování: 108, 123, 129, 130; kázání Mikuláše z Pelhřimova o ní: 114; dorozumění Táborů s ostat- ními husity o ní r. 1421: 87; usnesení sněmu r. 1444 o ní: 28; nesprávné názory o ní: 14; jednání o ní na synodě Kutnohorské r. 1448: 16; ná- zory Wiclifovy o —: I7, 31; názory a smysleni Táborü o —: 16—18, 23, 26, 27, 32, 35, 36, 27—33, 37, 38, 46, 60, 65, 103, 107, 112, 114—116; způsob uctívání u Táborů: 19, 20, 110; Táboři proti klanění — : 33—36 ; rouhavé výroky Táborü o ní: 19, 23, 29, 33, 34, 37, 36, 78; názor Petra Payneho o —: 65; mínění Mikuláše z Pelhřimova: 58, 63, 64; mínění Petra Chelčického o —: 17; mínění Rokycanovo (strany podobojí) o —: 16, 32, 36—38, 27—33, 41, 44, 58— 62; mínění bratří českých o —: 17, 55, 56, 85, 21, *21, 122, 123, 229; domnělé výroky bratří českých 0 —: 117; názory bratra Lukáše o — : 32, 34—36, 33, 34, 68—71, 74—76; mi- nění Jana Zajíce o —: 143, 178; přítomnost Kristova v —“: 16, 17, 25—27, 35, 41, 54, 55, 13, 27—29, 33, 35, 37, 39, 45, 67—71, 78, 79, 104, 127; mínění Biskupcovo o přítomnosti Kristově v —:63, 64; mínění Táborů: 17, 19, 29, 41, 42, 44, 65, 102, 103, 106, 108, 109; mínění Jakoubka ze Stříbra: 43, *43; mínění strany Ro- kycanovy : 66, 102; mínění Lukášovo : 37, 38, 42, 43, 60—63, 74—76; názor katolický: 31; sněm r. 1444 o pří- tomnosti Kristově v —: 59; klanění —: 28, 54, 55, 14, 15, 21, 38, 71—74,
Církev východní Církev východní: sloučení s církví podobojí: 67; — a mistři Pražští : 66. Communicatio idiomatum: /9. C. Čáslav: /2. Čechy: 4. Čelakovský Jaromír: 44, *44, *242, *254. Cernÿ Jan, bratr: 11. Čert: 37, 113, *113, 114; — vstoupil do svátostí: 15. Cihula Josef: *34. D. Damascenus viz Jan Damassky. Damasus, biskup Portsky: *13, *72. Daniel, prorok: 15, 74; —ovo proroctví 123. David, král Zidovsky: 72, *72, 74, 75, 92, 110, 127, 128, *128, 176, 204—206, 224. Dionysius Areopagita: 12, *12, 84. Doktoři svatí staří: 124, 170. Donatiky: 63, 211, *211. Donatisté: #211. Dostičinění za hříchy (mínění bratra Lukáše): 92, 93. Du-Cange Karel: *211. Duch Svatý: /9, 223. 224. Duchovenstvo podobojí: 64, Duns Scotus Jan: 79. Dvojice papežská: 74, 193. D’ D'ábel: 150, 158, 159. E. Efesos: 73, Eliáš, prorok: 8, 31, 32. Elifaz, pfítel Jobüv: 89. Elizeus, prorok: *126. Eneáš Silvius Piccolomini: 65. Engliš viz Payne. Erben Karel Jaromir: 3/, *252. Eugen III., papeź: 164. Eucharistie 277 Eugen IV., papež: 120. Eucharistie (svátost oltářní, svátost těla a krve Páně, veřeře Páně): 76, 83, 9, 12, 29, 209—211; jest v nf pravy Büh: 128; jak se chléb proměňuje v tělo Kristovo: 127; dary, které se udílejí při jejím přijímání :67; její hodné požívání : 271-272; má-li býti podávána zlým: 89, 90, 269—273; její uctívání: 35; obřady při nt: 47; pozdvihování: 123, 128, 129; vystavování: 108, 123, 129, 130; kázání Mikuláše z Pelhřimova o ní: 114; dorozumění Táborů s ostat- ními husity o ní r. 1421: 87; usnesení sněmu r. 1444 o ní: 28; nesprávné názory o ní: 14; jednání o ní na synodě Kutnohorské r. 1448: 16; ná- zory Wiclifovy o —: I7, 31; názory a smysleni Táborü o —: 16—18, 23, 26, 27, 32, 35, 36, 27—33, 37, 38, 46, 60, 65, 103, 107, 112, 114—116; způsob uctívání u Táborů: 19, 20, 110; Táboři proti klanění — : 33—36 ; rouhavé výroky Táborü o ní: 19, 23, 29, 33, 34, 37, 36, 78; názor Petra Payneho o —: 65; mínění Mikuláše z Pelhřimova: 58, 63, 64; mínění Petra Chelčického o —: 17; mínění Rokycanovo (strany podobojí) o —: 16, 32, 36—38, 27—33, 41, 44, 58— 62; mínění bratří českých o —: 17, 55, 56, 85, 21, *21, 122, 123, 229; domnělé výroky bratří českých 0 —: 117; názory bratra Lukáše o — : 32, 34—36, 33, 34, 68—71, 74—76; mi- nění Jana Zajíce o —: 143, 178; přítomnost Kristova v —“: 16, 17, 25—27, 35, 41, 54, 55, 13, 27—29, 33, 35, 37, 39, 45, 67—71, 78, 79, 104, 127; mínění Biskupcovo o přítomnosti Kristově v —:63, 64; mínění Táborů: 17, 19, 29, 41, 42, 44, 65, 102, 103, 106, 108, 109; mínění Jakoubka ze Stříbra: 43, *43; mínění strany Ro- kycanovy : 66, 102; mínění Lukášovo : 37, 38, 42, 43, 60—63, 74—76; názor katolický: 31; sněm r. 1444 o pří- tomnosti Kristově v —: 59; klanění —: 28, 54, 55, 14, 15, 21, 38, 71—74,
Strana 278
278 Eucharistie Jaroš 108, 113, 128; klanění Kristu v: — 19, 33, 34, 38, 33, 34, 36, 38, 103, 104, 108, 111, 112, 114, 115; Matej z Janova o —: 39, *39; Rokycana o klanéni — : 33, 33, 34, 38; bratří proti klanění —: 33. Viz též Obřady, Přijímání, Táboři, Transsubstanciace. Eusebius Caesarejský, historik: 13, *13, 72, *72, *128. Ezechiel, prorok: 87. F. Felix V., papež: 120. Fiedler Josef: *25. Filibert, biskup Kostnicky : 7/, 173, 190. Flajśhans Vaclav: *82, *84, *87. Friedberg Emil: *90, *126, *168, *169, *170. Fulgentius, biskup Ruspensky: 170. G. Gindely Antonin: *49. Goll Jaroslav: 47, 49, *50, *52, *57, 58, *58, *69, *72, *76, 79, *79, *85, 90, *1, *2, *5, *7, *9, *11, *15, *17, *18, *19, *21, *122, *174, *177, *189, *196, *211, *234, *255, *262, *265, *269. Graduale: 211, *211. Graesse Jan Jifí: *172, *249. Gratianüv dekrét: 90, *90, *126, *168, *169, *170. Grosseteste Robert, biskup Lincolnsky : *112. Guillelmus: *62. H. Had médény: 129. Haggeus, prorok: 222. Hardt, von der, Heřman: *43. Hauck Albert: *92, *148, *184. Haymon, biskup Halberstadtsky: *77. Herzog Jan Jakub: *92, *148, *184. Hierarchie cirkve fimskć: 66. Hilarius, biskup Piktavsky: 61, *61. Hilarius Litoměřický : *264. Hoefler Konstantin: *13, *49, *50, *82, *84, *87, *89, *94, *102, *103, *104, *105, *106, *109, *110, *113, *114, *120, *121, *147. Hora Kutná viz Synody. Hradec Kralove: 38. Hranice: 82, Viz též Tomáš. Hřích proti Duchu Sv.: 84, 86. Hříchy: nekazí víry: 176. Hugo a sancto Victore: 94, *94. Hus Jan: 30, 90, *82, 84, 87, *87, *181. Húska Martin: *108, *113. Ch. Cheb viz Soudce Chebský. Chelčický Jan, bratr: 55, 18, *18. Chelčický Petr: 5, 49, 49, 88, *255, *256, 265, *265. Chléb posvátný : 36, 71. Chrám (druhy jeho): 34, 40—41. Chrudim: 45, 249. I. Indie: 65. Innocenc Ill, papež : 92, #92. Italie: 74, 195, *195. Izaiáš, prorok: 123, 129, 177, 205, 231, 261. J. Jacobus de Voragine: *172. Jakoubek z Berouna: 250. Jakoubek ze Stříbra: 5, 43, *43, *50, *210. Jakub, apoštol: 83, 85, 213, 234, 259, Jakub, patrrarcha: 87, 89. Jakub (Jakoubek) z Vfesovic: */5, *21, 22, 25. Jan Damasskÿ (Damascenus), theolog : 61, *61, 62, *62. Jan evangelista: 66, 70, *75, 129, 244, 258, 262. Jan z Domaslavé: 62. Jan V., farář Lipnický : 76, 77, 79—81, 84—68, 202 a násled. Jan Zlatoústý: 108. Jaroš, bratr: 5/—954, 122, 123, +125.
278 Eucharistie Jaroš 108, 113, 128; klanění Kristu v: — 19, 33, 34, 38, 33, 34, 36, 38, 103, 104, 108, 111, 112, 114, 115; Matej z Janova o —: 39, *39; Rokycana o klanéni — : 33, 33, 34, 38; bratří proti klanění —: 33. Viz též Obřady, Přijímání, Táboři, Transsubstanciace. Eusebius Caesarejský, historik: 13, *13, 72, *72, *128. Ezechiel, prorok: 87. F. Felix V., papež: 120. Fiedler Josef: *25. Filibert, biskup Kostnicky : 7/, 173, 190. Flajśhans Vaclav: *82, *84, *87. Friedberg Emil: *90, *126, *168, *169, *170. Fulgentius, biskup Ruspensky: 170. G. Gindely Antonin: *49. Goll Jaroslav: 47, 49, *50, *52, *57, 58, *58, *69, *72, *76, 79, *79, *85, 90, *1, *2, *5, *7, *9, *11, *15, *17, *18, *19, *21, *122, *174, *177, *189, *196, *211, *234, *255, *262, *265, *269. Graduale: 211, *211. Graesse Jan Jifí: *172, *249. Gratianüv dekrét: 90, *90, *126, *168, *169, *170. Grosseteste Robert, biskup Lincolnsky : *112. Guillelmus: *62. H. Had médény: 129. Haggeus, prorok: 222. Hardt, von der, Heřman: *43. Hauck Albert: *92, *148, *184. Haymon, biskup Halberstadtsky: *77. Herzog Jan Jakub: *92, *148, *184. Hierarchie cirkve fimskć: 66. Hilarius, biskup Piktavsky: 61, *61. Hilarius Litoměřický : *264. Hoefler Konstantin: *13, *49, *50, *82, *84, *87, *89, *94, *102, *103, *104, *105, *106, *109, *110, *113, *114, *120, *121, *147. Hora Kutná viz Synody. Hradec Kralove: 38. Hranice: 82, Viz též Tomáš. Hřích proti Duchu Sv.: 84, 86. Hříchy: nekazí víry: 176. Hugo a sancto Victore: 94, *94. Hus Jan: 30, 90, *82, 84, 87, *87, *181. Húska Martin: *108, *113. Ch. Cheb viz Soudce Chebský. Chelčický Jan, bratr: 55, 18, *18. Chelčický Petr: 5, 49, 49, 88, *255, *256, 265, *265. Chléb posvátný : 36, 71. Chrám (druhy jeho): 34, 40—41. Chrudim: 45, 249. I. Indie: 65. Innocenc Ill, papež : 92, #92. Italie: 74, 195, *195. Izaiáš, prorok: 123, 129, 177, 205, 231, 261. J. Jacobus de Voragine: *172. Jakoubek z Berouna: 250. Jakoubek ze Stříbra: 5, 43, *43, *50, *210. Jakub, apoštol: 83, 85, 213, 234, 259, Jakub, patrrarcha: 87, 89. Jakub (Jakoubek) z Vfesovic: */5, *21, 22, 25. Jan Damasskÿ (Damascenus), theolog : 61, *61, 62, *62. Jan evangelista: 66, 70, *75, 129, 244, 258, 262. Jan z Domaslavé: 62. Jan V., farář Lipnický : 76, 77, 79—81, 84—68, 202 a násled. Jan Zlatoústý: 108. Jaroš, bratr: 5/—954, 122, 123, +125.
Strana 279
Jednota bratrská Komenský 279 Jednota bratrská: jest živý chrám: 77, 78; podobá se domu: 76, 79; jest část církve obecné: 65; její vznik a počátky: 6, 42, 78, 100; úsilí o záko- níté uznání: 5; její úzká rada: 69; její vzrůst okolo r. 1490; 70, 135; příliv do ní ze strany katolické: 67; její přívrženci v Německu: 67; — a malá stránka: 79,60; — a skutečný ži- vot : 78—80; — zadoby bratra Lukáše: 32; — r. 1503—4: 82, *48, *49; — r. 1508: *48, *49; — r. 1524: 31, +48, *49; — r. 1525: 31; jeji kon- Jesse: 85, 86, 203, 228, *228, 230, *230; přijímání k svâtostem v —: 230, *230. Viz též Biřmování, Bratří čeští, Církev, Eucharistie, Křest, Manželství, Pokání, Poslední po- mazání, Svátosti, Svěcení na kněžství. Jednota Zelenohorská: 69, *133. Jeremiáš, prorok: 256, 266—268. Jeronym sv., otec církevní: 66, 13, *13, 46, 72, *72, 76, 84, 87, 90, 94, 125, *128, 169. Jeruzalém: 222. Jičín, mistr: 48. Jidáš: 69, 128, 270. Jindřich, farář Lipnický: 81. Jiří, král Cesky: 41, 42, 44, 46, 47, 52, 63, 69, 3, *5, 7—9, 76, 99, #99, *133, 162, 253. Job, patriarcha: 87, 89. Johanna, královna Ceská: 52. Jordán: 126. K. Kabátník Martin, bratr: *196. Kacíř: nemůže býti spasen: 170. Kakamerda (Kamerda), &len Jednoty bratrské: 13, *13. Kalikit III, papeZ: “253. Kalisnici: 139. Kanis Petr, knéz: 27, 36, 37, 48, 63, 64, 66, *108. Viz též Mikuláš z Pel- hřimova. Karel, kníže Mifistrberský: 37. Kartousové (= mniši kartusiánští): 191, 192. Kladsko: 57. Klanění: !. příslušící Bohu: 34, 104, 105; 2. krtům, netopýrům a hadům: 37, 78, 111, 112. Viz též Eucharistie. Klatovy: 14, 52, 54. Klaudián Mikulás: "255. Klenovsky Jan, bratr: 69, 79. Klíčů umění (rozeznávati dobré a zlé nebo rozhřešovati): 9. Kliment sv., učedník sv. Petra: 84. 94. Klokoty: 48. Kněz pravý nemá býti pokrytcem: 49. Kněží : dosahují svých úřadů simonií: 48; proč lidem svým učením nepro- spívají: 48; mají býti voleni obcí: 48, 50; jejich hříchy: 251; — neřesti: 252; jejich kázání a skutky spolu nesouhlasí: 252; jejich nadpráví nad laiky : 250, 251; — falešně učící: 257 ; — nekající: 85; — nepovolaní: 256; — svatokupečtí : 84, 257; — nevěřící (neposvécujf): 35, 128; — špatného života: 257; — zlí: 48, 63. Kn&Zi Antikristovi: 35, 264. Kněží bratrští: 130; poměr jich k vě- řícím: 78; hmotná práce jich: 66, 225; nekající 225; jejich manželství: 225. Knézi podjednou: 43, 46, 70, 14. KnéZi podobojí: získávají lid k boji proti straně podjednou: 135; jejích moc a vliv ve správě měst: 42—47; jejich kázání : 244—245; jejich neřesti: 45, 46, 244, 250, 251; jejich svěcení: 135, 137, 250; jejich smýšlení o bratřích českých: 194. Viz Kněžství. Kněží táborští: 44, 47, 26, 38, 243—44; — a Wyclif: 84. Viz Kronika. Kněžství: druhy jeho podle bratra Lukáše : 87, 281 ; — kněží podobojích 65. Kolář Jan (z Vitanovic): 50, 51, 264, *264. Kolej Karlova (v Praze): 120. Kolín Nový (nad Labem): 51, 53. Kollekty: 47. Komensky Jan Amos: *265, *267, *269, *270, *272, *273.
Jednota bratrská Komenský 279 Jednota bratrská: jest živý chrám: 77, 78; podobá se domu: 76, 79; jest část církve obecné: 65; její vznik a počátky: 6, 42, 78, 100; úsilí o záko- níté uznání: 5; její úzká rada: 69; její vzrůst okolo r. 1490; 70, 135; příliv do ní ze strany katolické: 67; její přívrženci v Německu: 67; — a malá stránka: 79,60; — a skutečný ži- vot : 78—80; — zadoby bratra Lukáše: 32; — r. 1503—4: 82, *48, *49; — r. 1508: *48, *49; — r. 1524: 31, +48, *49; — r. 1525: 31; jeji kon- Jesse: 85, 86, 203, 228, *228, 230, *230; přijímání k svâtostem v —: 230, *230. Viz též Biřmování, Bratří čeští, Církev, Eucharistie, Křest, Manželství, Pokání, Poslední po- mazání, Svátosti, Svěcení na kněžství. Jednota Zelenohorská: 69, *133. Jeremiáš, prorok: 256, 266—268. Jeronym sv., otec církevní: 66, 13, *13, 46, 72, *72, 76, 84, 87, 90, 94, 125, *128, 169. Jeruzalém: 222. Jičín, mistr: 48. Jidáš: 69, 128, 270. Jindřich, farář Lipnický: 81. Jiří, král Cesky: 41, 42, 44, 46, 47, 52, 63, 69, 3, *5, 7—9, 76, 99, #99, *133, 162, 253. Job, patriarcha: 87, 89. Johanna, královna Ceská: 52. Jordán: 126. K. Kabátník Martin, bratr: *196. Kacíř: nemůže býti spasen: 170. Kakamerda (Kamerda), &len Jednoty bratrské: 13, *13. Kalikit III, papeZ: “253. Kalisnici: 139. Kanis Petr, knéz: 27, 36, 37, 48, 63, 64, 66, *108. Viz též Mikuláš z Pel- hřimova. Karel, kníže Mifistrberský: 37. Kartousové (= mniši kartusiánští): 191, 192. Kladsko: 57. Klanění: !. příslušící Bohu: 34, 104, 105; 2. krtům, netopýrům a hadům: 37, 78, 111, 112. Viz též Eucharistie. Klatovy: 14, 52, 54. Klaudián Mikulás: "255. Klenovsky Jan, bratr: 69, 79. Klíčů umění (rozeznávati dobré a zlé nebo rozhřešovati): 9. Kliment sv., učedník sv. Petra: 84. 94. Klokoty: 48. Kněz pravý nemá býti pokrytcem: 49. Kněží : dosahují svých úřadů simonií: 48; proč lidem svým učením nepro- spívají: 48; mají býti voleni obcí: 48, 50; jejich hříchy: 251; — neřesti: 252; jejich kázání a skutky spolu nesouhlasí: 252; jejich nadpráví nad laiky : 250, 251; — falešně učící: 257 ; — nekající: 85; — nepovolaní: 256; — svatokupečtí : 84, 257; — nevěřící (neposvécujf): 35, 128; — špatného života: 257; — zlí: 48, 63. Kn&Zi Antikristovi: 35, 264. Kněží bratrští: 130; poměr jich k vě- řícím: 78; hmotná práce jich: 66, 225; nekající 225; jejich manželství: 225. Knézi podjednou: 43, 46, 70, 14. KnéZi podobojí: získávají lid k boji proti straně podjednou: 135; jejích moc a vliv ve správě měst: 42—47; jejich kázání : 244—245; jejich neřesti: 45, 46, 244, 250, 251; jejich svěcení: 135, 137, 250; jejich smýšlení o bratřích českých: 194. Viz Kněžství. Kněží táborští: 44, 47, 26, 38, 243—44; — a Wyclif: 84. Viz Kronika. Kněžství: druhy jeho podle bratra Lukáše : 87, 281 ; — kněží podobojích 65. Kolář Jan (z Vitanovic): 50, 51, 264, *264. Kolej Karlova (v Praze): 120. Kolín Nový (nad Labem): 51, 53. Kollekty: 47. Komensky Jan Amos: *265, *267, *269, *270, *272, *273.
Strana 280
280 Kompaktáta Kompaktáta (basilejská): 13, 14, 31, 43, 44, 46, 59, 61, 248, 254. Koncilium: 8; — Lateránské (r. 1215) : *92; — Basilejské (r. 1431 a násl.): 59, 64, 66, 18, 141. Konec sv&ta: 4, 5. Konfesse viz Jednota bratrská a Táboři. Konopiště, hrad: hádání r. 1423: 50, *114. Konstantin Anglikos: *252. Konstantin Veliky : 164. Konvrs: 190, *190. Koranda Václav starší: 20, 22, 23, 25, 36, 51, 76, “101, 116—#119. Koranda Václav mladší: 54, *54, 55. 56, 58, 60—63, *65, 11, 17, #17, *21, *133, *226. Korinth: 73. Kornelius, setnik: 89. Kostel: 83, 85. . Kostka z Postupic: Albrecht: *57, *164; Bohuš: 58, Jan: 55—58, "11, 17, "17, *21, 22, *226; Zdenék: 47, 48, 57, *57, 242, *242. Kouřim: 13, *13, 14. Krasonický Vavřinec (Lorek), bratr: 69, 77—82, 84, 86, 87, *82, *202, 219, 226, *226, 234, 236. Kristus: jest hlavou církve: 223; jest jediným knězem: 40; jest prostřed- níkem mezi Bohem a lidmi: 36; — přístojící: 49; jeho přítomnost na zemi 49. Krofta Kamil: *54, *61, *62, *65, *133. Kronika o sv. Petru: 210, *210. Kronika kněží táborských: 89, *89, *102, *103. Křest: 79, 86, 211; jeho forma: 140, 141, 154; — deti: 56, 18, "18, 21, jeho platnost: 148; — působení: 152; — obřady: 83; mínění bratří českých o —:229—230; opětování — u bratří českých: 56, 14, 19, *19, 21—23. Křesťané: první: 7, 8; milánští: 169; vodní a falešní: 259; — liší se vnějšími rozdíly při bohoslužbě : 166. Kvirin Vavřinec, kněz táborský: 76,*113. Kybal Vlastimil: *40, *270. 141—142, *142, | Marath L. Ladislav Pohrobek, král Český: 39, 42, 44, 46, 47, 82, *82, 242, *242, 253, *264. Lam$perk, hrad: 52. Lev IV., papeZ: 168, *168. Levitové: 231. Leżka Jan: *177. Lincolniensis viz Grosseteste. Lipany (bitva): *50. Lipnik: 8/, 82, 240. Viz téZ Jan V. Lipsko (universita): 7/, 175. Litomyšl: 57, 69, 158, 166; —ské pan- stoí: 58. Lombardus Petr: 27, 47, *47, *87, 104, *105, 106, *107. Lorek viz Krasonický Vavřinec. Louda Matěj: 2/. Ludvík Jagellovec, král Český: 30. Lupač Martin: 45, 89, 90, 79, *80, 249, *265, *269. Lukáš Jan, bratr: 7, 27, 31, 40, *68, 76, *76, 77, 79—88, 25, *48, *49, *51, *55, *189, 202, *202, *211, 219, *224, *225, *228, 234, *234, 237, *237; — proti Rokycanovi : 36, 38; — a Tábori : 33, 34; způsob jeho polemiky a apo- logie: 87, 88; jeho Trialog: 7, 2, 25, 30, 32—34, *25, 26; jeho diskuse s Lutherem: 31, 33, 34. Viz též Eu- charistie, Mše a Posty. Lukáš sv., evangelista: 82, *82, 240, 243. Lupus sv.: 170. Luther Martin: 3/, *202. Lyra Mikulas: *59, 66, *66, 71, "TI, 77, *77, 82, 91, *91, 94, *94, 107, *107. M. Mach Sionsky, bratr: 7. Mandát proti pikhartüm (r. 1508): 30, 62. Malá stránka viz Jednota bratrská. Mansi Jan Dominik: *169. Manželství: v Jedmotě bratrské: 79; kněží bratrských: 65, 225; o — mí- nění bratří českých 232. Marath, potok: 126.
280 Kompaktáta Kompaktáta (basilejská): 13, 14, 31, 43, 44, 46, 59, 61, 248, 254. Koncilium: 8; — Lateránské (r. 1215) : *92; — Basilejské (r. 1431 a násl.): 59, 64, 66, 18, 141. Konec sv&ta: 4, 5. Konfesse viz Jednota bratrská a Táboři. Konopiště, hrad: hádání r. 1423: 50, *114. Konstantin Anglikos: *252. Konstantin Veliky : 164. Konvrs: 190, *190. Koranda Václav starší: 20, 22, 23, 25, 36, 51, 76, “101, 116—#119. Koranda Václav mladší: 54, *54, 55. 56, 58, 60—63, *65, 11, 17, #17, *21, *133, *226. Korinth: 73. Kornelius, setnik: 89. Kostel: 83, 85. . Kostka z Postupic: Albrecht: *57, *164; Bohuš: 58, Jan: 55—58, "11, 17, "17, *21, 22, *226; Zdenék: 47, 48, 57, *57, 242, *242. Kouřim: 13, *13, 14. Krasonický Vavřinec (Lorek), bratr: 69, 77—82, 84, 86, 87, *82, *202, 219, 226, *226, 234, 236. Kristus: jest hlavou církve: 223; jest jediným knězem: 40; jest prostřed- níkem mezi Bohem a lidmi: 36; — přístojící: 49; jeho přítomnost na zemi 49. Krofta Kamil: *54, *61, *62, *65, *133. Kronika o sv. Petru: 210, *210. Kronika kněží táborských: 89, *89, *102, *103. Křest: 79, 86, 211; jeho forma: 140, 141, 154; — deti: 56, 18, "18, 21, jeho platnost: 148; — působení: 152; — obřady: 83; mínění bratří českých o —:229—230; opětování — u bratří českých: 56, 14, 19, *19, 21—23. Křesťané: první: 7, 8; milánští: 169; vodní a falešní: 259; — liší se vnějšími rozdíly při bohoslužbě : 166. Kvirin Vavřinec, kněz táborský: 76,*113. Kybal Vlastimil: *40, *270. 141—142, *142, | Marath L. Ladislav Pohrobek, král Český: 39, 42, 44, 46, 47, 82, *82, 242, *242, 253, *264. Lam$perk, hrad: 52. Lev IV., papeZ: 168, *168. Levitové: 231. Leżka Jan: *177. Lincolniensis viz Grosseteste. Lipany (bitva): *50. Lipnik: 8/, 82, 240. Viz téZ Jan V. Lipsko (universita): 7/, 175. Litomyšl: 57, 69, 158, 166; —ské pan- stoí: 58. Lombardus Petr: 27, 47, *47, *87, 104, *105, 106, *107. Lorek viz Krasonický Vavřinec. Louda Matěj: 2/. Ludvík Jagellovec, král Český: 30. Lupač Martin: 45, 89, 90, 79, *80, 249, *265, *269. Lukáš Jan, bratr: 7, 27, 31, 40, *68, 76, *76, 77, 79—88, 25, *48, *49, *51, *55, *189, 202, *202, *211, 219, *224, *225, *228, 234, *234, 237, *237; — proti Rokycanovi : 36, 38; — a Tábori : 33, 34; způsob jeho polemiky a apo- logie: 87, 88; jeho Trialog: 7, 2, 25, 30, 32—34, *25, 26; jeho diskuse s Lutherem: 31, 33, 34. Viz též Eu- charistie, Mše a Posty. Lukáš sv., evangelista: 82, *82, 240, 243. Lupus sv.: 170. Luther Martin: 3/, *202. Lyra Mikulas: *59, 66, *66, 71, "TI, 77, *77, 82, 91, *91, 94, *94, 107, *107. M. Mach Sionsky, bratr: 7. Mandát proti pikhartüm (r. 1508): 30, 62. Malá stránka viz Jednota bratrská. Mansi Jan Dominik: *169. Manželství: v Jedmotě bratrské: 79; kněží bratrských: 65, 225; o — mí- nění bratří českých 232. Marath, potok: 126.
Strana 281
Marek sv. Marek sv., evangelista: 82, 213, 243, 244, 249, *249. Marie Panna: 129; bratří čeští o —: *177, 182, 194. Martin, kněz (jemuž psal Chelčický): 68, 89, 265, *265. Martin, kněz (v Krčíně): 5, 13. Matěj, bratr (biskup Jednoty bratrské) : 82, *234. Matěj z Janova (Pařížský): 34, 89, 90, 5, 39, *39, *40, 269, *269, 270, *270, 272. Matouš sv., evangelista: 89, 243, 244, 258, 260. Matyás Korvin, král Uhersky: *133. Menhart z Hradce: 15. Mělník (sjezd čtyř krajů r. 1442): 18. Města česká (v době válek husitských): 42. Migne J. P.: *12, *13, *46, *47, *61, *62, *72, *77, *82, *87, *90, *94, *105, *114, *126, *128, *164, *168, *170, *265. Michal, kněz bratrský: 5/—56, 77, 79, 60, 84—86, 13, *17, 18, *18, 19, *19, 21, *21, 122—125, *202, 218, *218, 219, 221, 222, 225, 226, *226, 234, 235. Micheáš, prorok: 8. Mikuláš, jáhen: 66, 148, 153, 154, 164. Mikulás, kn&z: 88, 89, 265. Mikuláš II., papež: 169. Mikuláš z Pelhřimova (řečený Biskup nebo Biskupec): 15, 20—23, 25, 27, 28, 36, *31, 48, 51, 52, 57, 71, 76, *101, *103, *105, 114, 116—118; jeho traktáty: 16, 46, 47, *47, *103, 111; — proti Petru Kani$ovi: 29, 37, *48, 63, 64, *64, 66—68, 72, 73, 79. Viz též Eucharistie. Mikulásenci (Nikolaité): 148, *148, 153. Milíč Jan z Kroměříže: 5. Mistři Pražské university: 5/—54, 59 —62, 64—66, 68, 75, *23; — a bratří čeští: 55, 60, 67, 5, 122, 138, *226; — a Tábori: 36, *210; — a strana pod jednou: 63; — a papez: 6. Mniši: ve straně podobojí: 66; — pů- vodci válek náboženských: 163; — a hříchy: 74. Očistec 281 Modlitba (modlitby, modieni): 76, 77; — Páně: 214 a nasl.; -- k svatým a Táboři: 49; — za mrtvé: 49, 83; — a svátosti 82—83; — bez chrámů a tělesných poklon: 39; nejvyšší a nižší : 104; — užitečná kdy jest: 171; — podobá se domu: 77, 82, 81; — obsa- huje dary a milosti boží: 84; přítom- nost boží v ní: 82; mínění bratří českých o —: 232. Monstrance : 55, 123, 129. Morava: 2/, 82, 4, *11. Mše římsko-katolická: mínění bratra Lukáše o ni: 4/. Má&e sv. Petra: 53, *210. Msál (Msxály): 76, 83, 209, 210, 251. Müller Josef Theodor: *5, *49, *52, *19, *20. Multansko (Moldavsko): *196. Mýto Vysoké (měšťané, purkmistr, rada a starší): 52, 9, 10, *164. N. Náměstkové apoštolští: jejich přiká- zání: 168. Nejedlý Zdeněk: *15, *17—*23, *27, 29, *49, *9, *25—*27, *29, *31, *35 až *38, *40, *41, *44, *46, *48, *49, #57, *78, *100—*105, *107, *109 až #111, *113, *115—*117, *119, *121, *210. Němec Vavřinec z Rajchspachu: 52, *113. Nikolaité viz Mikulásenci. Novotny Václav: */2, *14, *18 —* 24, 29, *29, *42, *18, *55, *58, *59, *76, *99, *121. О. Obcovani svatych: 73, 183. Obětování: dvojí v církvi římské: 97. Obrazy (v kostelích): 83, 84. Obřady: mešní: 4/; eucharistické: 41; církevní (mínění bratra Lukáše): 96, 97. Viz i Tábori. Očistec: 83—86, 177; mínění Wyclifovo o —: 84; mínění Táborů o —: 49; mínění bratra Lukáše o —: 39, 84, 85, 88.
Marek sv. Marek sv., evangelista: 82, 213, 243, 244, 249, *249. Marie Panna: 129; bratří čeští o —: *177, 182, 194. Martin, kněz (jemuž psal Chelčický): 68, 89, 265, *265. Martin, kněz (v Krčíně): 5, 13. Matěj, bratr (biskup Jednoty bratrské) : 82, *234. Matěj z Janova (Pařížský): 34, 89, 90, 5, 39, *39, *40, 269, *269, 270, *270, 272. Matouš sv., evangelista: 89, 243, 244, 258, 260. Matyás Korvin, král Uhersky: *133. Menhart z Hradce: 15. Mělník (sjezd čtyř krajů r. 1442): 18. Města česká (v době válek husitských): 42. Migne J. P.: *12, *13, *46, *47, *61, *62, *72, *77, *82, *87, *90, *94, *105, *114, *126, *128, *164, *168, *170, *265. Michal, kněz bratrský: 5/—56, 77, 79, 60, 84—86, 13, *17, 18, *18, 19, *19, 21, *21, 122—125, *202, 218, *218, 219, 221, 222, 225, 226, *226, 234, 235. Micheáš, prorok: 8. Mikuláš, jáhen: 66, 148, 153, 154, 164. Mikulás, kn&z: 88, 89, 265. Mikuláš II., papež: 169. Mikuláš z Pelhřimova (řečený Biskup nebo Biskupec): 15, 20—23, 25, 27, 28, 36, *31, 48, 51, 52, 57, 71, 76, *101, *103, *105, 114, 116—118; jeho traktáty: 16, 46, 47, *47, *103, 111; — proti Petru Kani$ovi: 29, 37, *48, 63, 64, *64, 66—68, 72, 73, 79. Viz též Eucharistie. Mikulásenci (Nikolaité): 148, *148, 153. Milíč Jan z Kroměříže: 5. Mistři Pražské university: 5/—54, 59 —62, 64—66, 68, 75, *23; — a bratří čeští: 55, 60, 67, 5, 122, 138, *226; — a Tábori: 36, *210; — a strana pod jednou: 63; — a papez: 6. Mniši: ve straně podobojí: 66; — pů- vodci válek náboženských: 163; — a hříchy: 74. Očistec 281 Modlitba (modlitby, modieni): 76, 77; — Páně: 214 a nasl.; -- k svatým a Táboři: 49; — za mrtvé: 49, 83; — a svátosti 82—83; — bez chrámů a tělesných poklon: 39; nejvyšší a nižší : 104; — užitečná kdy jest: 171; — podobá se domu: 77, 82, 81; — obsa- huje dary a milosti boží: 84; přítom- nost boží v ní: 82; mínění bratří českých o —: 232. Monstrance : 55, 123, 129. Morava: 2/, 82, 4, *11. Mše římsko-katolická: mínění bratra Lukáše o ni: 4/. Má&e sv. Petra: 53, *210. Msál (Msxály): 76, 83, 209, 210, 251. Müller Josef Theodor: *5, *49, *52, *19, *20. Multansko (Moldavsko): *196. Mýto Vysoké (měšťané, purkmistr, rada a starší): 52, 9, 10, *164. N. Náměstkové apoštolští: jejich přiká- zání: 168. Nejedlý Zdeněk: *15, *17—*23, *27, 29, *49, *9, *25—*27, *29, *31, *35 až *38, *40, *41, *44, *46, *48, *49, #57, *78, *100—*105, *107, *109 až #111, *113, *115—*117, *119, *121, *210. Němec Vavřinec z Rajchspachu: 52, *113. Nikolaité viz Mikulásenci. Novotny Václav: */2, *14, *18 —* 24, 29, *29, *42, *18, *55, *58, *59, *76, *99, *121. О. Obcovani svatych: 73, 183. Obětování: dvojí v církvi římské: 97. Obrazy (v kostelích): 83, 84. Obřady: mešní: 4/; eucharistické: 41; církevní (mínění bratra Lukáše): 96, 97. Viz i Tábori. Očistec: 83—86, 177; mínění Wyclifovo o —: 84; mínění Táborů o —: 49; mínění bratra Lukáše o —: 39, 84, 85, 88.
Strana 282
282 Odpustky Přísaha Odpustky: 85. Odpuštění hříchů: 184. Offertorium: 41. Olomúc (mír r. 1479): *133. Olomůcko: 203. Origenes: 50, 13, *13, 72, *72, 77, *77, 84, 87, *87, 91, 264, *265. Orlík Vavřinec, bratr: 9—I1, 51, *132, *200. Ornáty: 49, 50, 93. Ostatky svatých: 129. Otčenáš: 82, 83. Ozeáš, prorok: 87. P. Palacký František: *43, *61, *62, *67, *48, *50, *65, *76, *99, *101, *114, *133, *143, *249, *253. Pal'mov Ivan: *31, *1, *5, *7, *9, *11, *17, *25, *101, *228, *242, *256, *265, *269. Panování světské kněží: 245—247. Papež (papežové): 46, 2, 4, 5, 8, 170, 172, 173. Paprocký Bartoloměj: *133. Paříž (universita): 71, 175. Paskasius Radbert, opat Korvejský: 61, *61. Paulová Milada: *252. Pavel sv.: 66, 16, 20, 23, 31, 34, 35, 59, 64, 67, 68, 71, 73, 77, 84, 85, 88, 89, 93, 108, 109, 160, 161, 164, 182, 185—187, 197, 204, 207, 213, 223, 224, 237, 251, 256, 257, 259—261, 273. Payne Petr (Engliš): 16, 20, 23, 29, 30, 37, 50, *50, 65, *65, 73, *73, 82, *82, 84, *84, 87, *87, 94, *94, 119, 120. Peklo: 88, 89. Pelhřimov viz Mikuláš z Pelhřimova. Petr sv.: 84, 85, 167—171, 185, 187, 197, 204, 213, 223, 224, 231, 257, 258, 260. Viz Mše sv. Petra. Pikharti (Pikhartství): *108, 139, 142, 147. Viz též Bratři čeští a Jednota bratrská. Písek, město: 14, 51, 54, *113. Podymní: 83, 212. Pohřbívání bratří českých (na hřbi- tovech katolických a podobojích): 81, 87. Pokání: 79, 84, 212; mínění církve podobojí: 91; minění Táborů: 92; minění bratří českých: 92, 232; mí- nění bratra Lukáše: 92; základní jeho části: 40. Pomazání poslední: 39, 76, 82, 83, 213, 233, 234. Pontifikál (pontifikály): 212, 213, 239. Poručnictví kněží (podle Valečovského): 246, 247. Poslušenství: v čem záleží: 162, 172, 176; — Boha: 64; — církve svaté: 71, 160; — papeže: 162. Posty: 39, 40, 49, 89—91, 225. Potvrzování viz Svěcení na kněžství. Pozdvihování viz Eucharistie. Praha (Pražská města): 15, 45; purk- mistr a radové: 30; Dlouhá třída: 47; Staré Město: 11, 22, 53; Staroměstská radnice: 56, *57; Staroměstští: 52. Pravda: podstatná 82, 83; — svátostí. 83; posvátná těla krve Páně: 71; služebná: 82, 84. Pražané: 67. Preláti římské církve: 161. Prokop z Jindřichova Hradce (bakalář): 55, 68, 69, 72, 79, 18, *18, 20, *158, *181, *189, *200, Prokop z Plzně: 15, 21. Prokop z Rabštejna: 44. Proroci falešní: *8, 161. Příbram Jan, mistr: 15, *15, *18, 20 až 23, 25, 28, 29, *29, 46, *27, *29, *33, *35, *36, *49, 51, 57, *102, *103, *105, *107, *109. *110, *111, *113, *115—120, 252; jeho víra o těle božím: 58; jeho traktáty: 17,120—121, *121; jeho strana: 13, Přijímání eucharistie: 183; duchovní, podstatné a služebné: 71; nehodné strany podobojí: 134; pod obojí způ- sobou: 45, 59, 65, 8, 140, 141, 144. Přímluvy svatých: 87—89. Přirození Kristova: 104. Přísaha (a bratři čeští): 78, 86.
282 Odpustky Přísaha Odpustky: 85. Odpuštění hříchů: 184. Offertorium: 41. Olomúc (mír r. 1479): *133. Olomůcko: 203. Origenes: 50, 13, *13, 72, *72, 77, *77, 84, 87, *87, 91, 264, *265. Orlík Vavřinec, bratr: 9—I1, 51, *132, *200. Ornáty: 49, 50, 93. Ostatky svatých: 129. Otčenáš: 82, 83. Ozeáš, prorok: 87. P. Palacký František: *43, *61, *62, *67, *48, *50, *65, *76, *99, *101, *114, *133, *143, *249, *253. Pal'mov Ivan: *31, *1, *5, *7, *9, *11, *17, *25, *101, *228, *242, *256, *265, *269. Panování světské kněží: 245—247. Papež (papežové): 46, 2, 4, 5, 8, 170, 172, 173. Paprocký Bartoloměj: *133. Paříž (universita): 71, 175. Paskasius Radbert, opat Korvejský: 61, *61. Paulová Milada: *252. Pavel sv.: 66, 16, 20, 23, 31, 34, 35, 59, 64, 67, 68, 71, 73, 77, 84, 85, 88, 89, 93, 108, 109, 160, 161, 164, 182, 185—187, 197, 204, 207, 213, 223, 224, 237, 251, 256, 257, 259—261, 273. Payne Petr (Engliš): 16, 20, 23, 29, 30, 37, 50, *50, 65, *65, 73, *73, 82, *82, 84, *84, 87, *87, 94, *94, 119, 120. Peklo: 88, 89. Pelhřimov viz Mikuláš z Pelhřimova. Petr sv.: 84, 85, 167—171, 185, 187, 197, 204, 213, 223, 224, 231, 257, 258, 260. Viz Mše sv. Petra. Pikharti (Pikhartství): *108, 139, 142, 147. Viz též Bratři čeští a Jednota bratrská. Písek, město: 14, 51, 54, *113. Podymní: 83, 212. Pohřbívání bratří českých (na hřbi- tovech katolických a podobojích): 81, 87. Pokání: 79, 84, 212; mínění církve podobojí: 91; minění Táborů: 92; minění bratří českých: 92, 232; mí- nění bratra Lukáše: 92; základní jeho části: 40. Pomazání poslední: 39, 76, 82, 83, 213, 233, 234. Pontifikál (pontifikály): 212, 213, 239. Poručnictví kněží (podle Valečovského): 246, 247. Poslušenství: v čem záleží: 162, 172, 176; — Boha: 64; — církve svaté: 71, 160; — papeže: 162. Posty: 39, 40, 49, 89—91, 225. Potvrzování viz Svěcení na kněžství. Pozdvihování viz Eucharistie. Praha (Pražská města): 15, 45; purk- mistr a radové: 30; Dlouhá třída: 47; Staré Město: 11, 22, 53; Staroměstská radnice: 56, *57; Staroměstští: 52. Pravda: podstatná 82, 83; — svátostí. 83; posvátná těla krve Páně: 71; služebná: 82, 84. Pražané: 67. Preláti římské církve: 161. Prokop z Jindřichova Hradce (bakalář): 55, 68, 69, 72, 79, 18, *18, 20, *158, *181, *189, *200, Prokop z Plzně: 15, 21. Prokop z Rabštejna: 44. Proroci falešní: *8, 161. Příbram Jan, mistr: 15, *15, *18, 20 až 23, 25, 28, 29, *29, 46, *27, *29, *33, *35, *36, *49, 51, 57, *102, *103, *105, *107, *109. *110, *111, *113, *115—120, 252; jeho víra o těle božím: 58; jeho traktáty: 17,120—121, *121; jeho strana: 13, Přijímání eucharistie: 183; duchovní, podstatné a služebné: 71; nehodné strany podobojí: 134; pod obojí způ- sobou: 45, 59, 65, 8, 140, 141, 144. Přímluvy svatých: 87—89. Přirození Kristova: 104. Přísaha (a bratři čeští): 78, 86.
Strana 283
Přítomnost boží „Soudce Chebský“ 283 Přítomnost boží: v různých věcech: 106, 107; ve tvorech: 109; ve spra- vedlivych a blahoslavenych : 107. Přítomnost Kristova (v duši dobrého člověka): 105, *105, 106. Ptáček Hynek z Pirkštejna: 7/2— 16, 21, 22, 25, 29. R. Rácové (— Srbové): 60, 145. Racevsky Jan Jiří: 28. Remanence: 20. Remigius sv.: 77. Rohlík, kněz : 52. Rokycana Jan: 5, 12-14, 16, 28,*44, 45, 48, 59, 1, 2, *2, *5, *11, 45, 52, 57, *57, 62, 82, *82, 122, 242; jako theolog: 18; — a Zikmund Lucem- bursky: 248, 249; — náčelníkem podobojich v Čechách: 12, 26; jeho hodnost arcibiskupská : 248—249, 252, *252, 253, *253; jeho jednání s Řeky: 46, 47, 252; — a jeho strana (kněží): 13, 42—44, 47, 50, *50, 252; Jeho kázání: 47, 50, 3, 4, 82, *82, 262 aż *264; jeho vyroky: 15, 21, *21, *264; posluchači jeho kázání: 51, 263; jeho postilla: 90, *264; jeho traktáty eucharistické: 17; jeho traktát „De existencia corporis Christi“: 23, 25, 29, *31, *38, *41, *44, *46, *48, *78, 102, *103, *105, 111, *113, *115; jeho zpráva na sněm r. 1444: 21, 24, 25, 78; — a Petr Chellicky: 48—50, 255, *256; — a Tdbori: 18-21, 23 az 27, 30—32, 34, 37, 25, 26, 29, 37, 48, 50, 51, *51, 55, 56, 57, 76, *78, 100, *100, 101, 105, 115, 117, 118; — a bratří čeští: 51—*54, 56, 2—4, 7, *7, 11, 15, 16, *16, *18, 21, *21, 24, *24, 48, 122, *122, *264; — a bratří Chelčičtí: 90. Viz též Eucharistie a Táboři. Roměje (= římské řády): 55, 211, *211, 239. Roucha bohosluZebnä: 40, 93, 94, 96. Viz Ornáty. Rozhřešení (jak se děje): 233. Rusové: 60. Rychmburk, hrad: *57. Rýn: 198. v. R. Řád kněží (kněžský, svátost): 76, 79, 84, 212. Řecko: 74, 195, *195, 198. Řehoř 1. Veliký, papež: 87, *87, 90, *90. Řehoř II., papež : 168, *168. Řehoř krejčí, bratr: 52, 53, 57, *2, 13, *122, 125, *125, *242, *254. Řekové: 46, 47, 60, 155, 252. Řezno: *248. Řím: 72, 196, 198. Ritbuch, kněz: 250. S. Saduceové : 236, 237. Samaří: 76, 212. Samuel, prorok; 155. Sára: 213. Saul, král Židovský: 139, 140, 155. Scotus Jan Duns: 37, *12. Seděti na pravici boží (co jest): 34, 35. Sedláček August: *57. Sedlák Jan: *103, *121. Sedláci: trpí následky válek, vedených za krále Jiřího: 162. Silo: 222. Skála, ze které Židé pili vodu: 31. Skála — Kristus: 31—33. Skutkové apoštolští: 212. Skutky milosrdné za mrtvé (a Tá- bofi): 49. Služba vojenská (a bratří): 78. Sněmy: svatohavelský z r. 1434: 30; červnový r. 1443: 15, 27, 51, 54, 56, 51; lednový r. 1444 v Praze: 17, 16, 21—23, 25, 27, 28, 32, 36—42, *25, *55, *56, 98, 99, 101, *101; benešov- sky r. 1473: 52—55; r. 1478: 55; kutnohorsky r. 1485: 61, *142, r. 1494: 62, 63; svatomarkćtsky r. 1524: 30; r. 1525: 31. Sodoma: 88. „Soudce Chebsky* (1432): 74, 15, 18. *18, 50, *50.
Přítomnost boží „Soudce Chebský“ 283 Přítomnost boží: v různých věcech: 106, 107; ve tvorech: 109; ve spra- vedlivych a blahoslavenych : 107. Přítomnost Kristova (v duši dobrého člověka): 105, *105, 106. Ptáček Hynek z Pirkštejna: 7/2— 16, 21, 22, 25, 29. R. Rácové (— Srbové): 60, 145. Racevsky Jan Jiří: 28. Remanence: 20. Remigius sv.: 77. Rohlík, kněz : 52. Rokycana Jan: 5, 12-14, 16, 28,*44, 45, 48, 59, 1, 2, *2, *5, *11, 45, 52, 57, *57, 62, 82, *82, 122, 242; jako theolog: 18; — a Zikmund Lucem- bursky: 248, 249; — náčelníkem podobojich v Čechách: 12, 26; jeho hodnost arcibiskupská : 248—249, 252, *252, 253, *253; jeho jednání s Řeky: 46, 47, 252; — a jeho strana (kněží): 13, 42—44, 47, 50, *50, 252; Jeho kázání: 47, 50, 3, 4, 82, *82, 262 aż *264; jeho vyroky: 15, 21, *21, *264; posluchači jeho kázání: 51, 263; jeho postilla: 90, *264; jeho traktáty eucharistické: 17; jeho traktát „De existencia corporis Christi“: 23, 25, 29, *31, *38, *41, *44, *46, *48, *78, 102, *103, *105, 111, *113, *115; jeho zpráva na sněm r. 1444: 21, 24, 25, 78; — a Petr Chellicky: 48—50, 255, *256; — a Tdbori: 18-21, 23 az 27, 30—32, 34, 37, 25, 26, 29, 37, 48, 50, 51, *51, 55, 56, 57, 76, *78, 100, *100, 101, 105, 115, 117, 118; — a bratří čeští: 51—*54, 56, 2—4, 7, *7, 11, 15, 16, *16, *18, 21, *21, 24, *24, 48, 122, *122, *264; — a bratří Chelčičtí: 90. Viz též Eucharistie a Táboři. Roměje (= římské řády): 55, 211, *211, 239. Roucha bohosluZebnä: 40, 93, 94, 96. Viz Ornáty. Rozhřešení (jak se děje): 233. Rusové: 60. Rychmburk, hrad: *57. Rýn: 198. v. R. Řád kněží (kněžský, svátost): 76, 79, 84, 212. Řecko: 74, 195, *195, 198. Řehoř 1. Veliký, papež: 87, *87, 90, *90. Řehoř II., papež : 168, *168. Řehoř krejčí, bratr: 52, 53, 57, *2, 13, *122, 125, *125, *242, *254. Řekové: 46, 47, 60, 155, 252. Řezno: *248. Řím: 72, 196, 198. Ritbuch, kněz: 250. S. Saduceové : 236, 237. Samaří: 76, 212. Samuel, prorok; 155. Sára: 213. Saul, král Židovský: 139, 140, 155. Scotus Jan Duns: 37, *12. Seděti na pravici boží (co jest): 34, 35. Sedláček August: *57. Sedlák Jan: *103, *121. Sedláci: trpí následky válek, vedených za krále Jiřího: 162. Silo: 222. Skála, ze které Židé pili vodu: 31. Skála — Kristus: 31—33. Skutkové apoštolští: 212. Skutky milosrdné za mrtvé (a Tá- bofi): 49. Služba vojenská (a bratří): 78. Sněmy: svatohavelský z r. 1434: 30; červnový r. 1443: 15, 27, 51, 54, 56, 51; lednový r. 1444 v Praze: 17, 16, 21—23, 25, 27, 28, 32, 36—42, *25, *55, *56, 98, 99, 101, *101; benešov- sky r. 1473: 52—55; r. 1478: 55; kutnohorsky r. 1485: 61, *142, r. 1494: 62, 63; svatomarkćtsky r. 1524: 30; r. 1525: 31. Sodoma: 88. „Soudce Chebsky* (1432): 74, 15, 18. *18, 50, *50.
Strana 284
284 Spasení Spasení: kdo dojde (podle bratří če- ských): 228; jeho základ (podstatné věci): $4, 188—190. Stanislav, biskup Olomicky: 30, Stejskal František: *211. Stoliče apoštolská (v Římě): pramenem všeho poučení: 175. Stolice Mojžíšova: 64, 70, 6,151, 152, 160, 172. Stolice Petrova: 169. Stolice papežská (rozsudím křesťanů): 168. Stolice římská: od ní pochází všecka moc a düstojenství: 154. Strana podobojí: poměr její k straně podjednou : 162; smír její S církví římskou: 30, 6I, 62, 67, 68; proti Jednotě bratrské: 67; část její klonící se k lutherstvi: 30, 31; — a Rekové: 145; — a Rusové: 145. Strażnice viz Bedfich'a Simon. Sudlice Jan z Béstviny: 51, 53. Svátky; a bratři čeští: 225. Svátost oitářní viz Eucharistie. Svátost vidomá: 30, 31. Svátosti: jsou obsaženy v modlitbě: 76; jsou posvátné památky: 129; mají být udíleny hodným i zlým: 270, 271; jejich počet: 39; jejich účinnost: 62, 83; jejich nehodné přijímání: 15, 16, 83; o — mínění církve římské: 86; — Táborü : 13,49; — snému r. 1444 : 82; — bratří českých : 55, 865—487, 122, 225, 229, 230, *230; — staréhi svědectví: 32; — nového svědectvi: 31, 33, 83. Svěcení na kněžství (potvrzování): 56, $4, 19, *19, 20, *20, 122, 231. Sýkora Jan z Hlučína: 51, 53. Synderese: 184, *184. Synody: r. 1421: 65,*65; r. 1441 v Kutné Hote: 12, 16,26, 51; r. 1443 v Kutné Hoře: 14, 15—18, 21—23, 25, 27—29, 36, 25, *25, 26. 41, *41, 49, 52, 56, 57, 76, 101, *101, *102, 104, 113—115, 120. Y S. Šafařík P. J.: +255, "265, Šalomoun, král Židovský: 9, 129, 177, 180, 199, 204, 205, 207. Transsubstanciace Šárovec z Šárova: Čenčk, Jan a Va- něk: 52. Šimák Jos. V.: *31. Šimon, bratr: 8/. Šimon, magus: 84, 257. Šimon de Cassia: 185, *185. Šimon ze Strážnice: 51, 53. Štěpán sv.: 37. Štěpán z Basileje: *19, *20. T. Tábor, město: 73, 14, 48, 52, 54, *195. Tabofi: /3—16, 25, *210: jejich nd- boZenské názory a prakse: 13; jejich christologie: 19; — a obřady cír- kevní: 14; — a mše: 49; nechodí s tělem božím k nemocným: 49; je- jich traktáty eucharistické: 26, 29, 103; — a výrok Payneův r. 1436: 65; — a strana podobojí (Rokycanova — rozdfly): 14, 21—23, 27, 29, 36, 41, 44, 49; — na synodě r. 1421: *65; — na synodě Kutnohorské r. 1443 : *78, 99, *99, 121 ; — na sněmu r. 1444: 56, 99, *99; jejich obranné spisy k sněmu r. 1444: 23, 24, 29, *113; pronásledování Jiřím z Podě- brad r. 1452: 16, *76; — a bratří čeští: 31, *31; — a jejich kroniky : 49, Táborský Jan, bratr: 69, 72, *158,*181. *195, *200. Tělo Kristovo: bytné: 32; přirozené: 127, živé: 30, jeho podstata: 63, Theodor, arcibiskup Canterburský: 90, +90. Theodosius, senátor římský: *13, *72. Tobiáš: 76, 213. Tomáš Akvinský sv.: 37, 39, 79, 82, 86, *86, 87, *87, 90. Tomáš, arcibiskup Canterburský : 174, *174. Tomáš, farář Hranický: 61. Tomek Václav Vladivoj: *50, *31, *242. Tovacovsky Jan z Cimburka: 55. Transsubstanciace: /8—20, 34, 37; odpor Tâborù proti nt: 111—114; Wyclif: o —: 34.
284 Spasení Spasení: kdo dojde (podle bratří če- ských): 228; jeho základ (podstatné věci): $4, 188—190. Stanislav, biskup Olomicky: 30, Stejskal František: *211. Stoliče apoštolská (v Římě): pramenem všeho poučení: 175. Stolice Mojžíšova: 64, 70, 6,151, 152, 160, 172. Stolice Petrova: 169. Stolice papežská (rozsudím křesťanů): 168. Stolice římská: od ní pochází všecka moc a düstojenství: 154. Strana podobojí: poměr její k straně podjednou : 162; smír její S církví římskou: 30, 6I, 62, 67, 68; proti Jednotě bratrské: 67; část její klonící se k lutherstvi: 30, 31; — a Rekové: 145; — a Rusové: 145. Strażnice viz Bedfich'a Simon. Sudlice Jan z Béstviny: 51, 53. Svátky; a bratři čeští: 225. Svátost oitářní viz Eucharistie. Svátost vidomá: 30, 31. Svátosti: jsou obsaženy v modlitbě: 76; jsou posvátné památky: 129; mají být udíleny hodným i zlým: 270, 271; jejich počet: 39; jejich účinnost: 62, 83; jejich nehodné přijímání: 15, 16, 83; o — mínění církve římské: 86; — Táborü : 13,49; — snému r. 1444 : 82; — bratří českých : 55, 865—487, 122, 225, 229, 230, *230; — staréhi svědectví: 32; — nového svědectvi: 31, 33, 83. Svěcení na kněžství (potvrzování): 56, $4, 19, *19, 20, *20, 122, 231. Sýkora Jan z Hlučína: 51, 53. Synderese: 184, *184. Synody: r. 1421: 65,*65; r. 1441 v Kutné Hote: 12, 16,26, 51; r. 1443 v Kutné Hoře: 14, 15—18, 21—23, 25, 27—29, 36, 25, *25, 26. 41, *41, 49, 52, 56, 57, 76, 101, *101, *102, 104, 113—115, 120. Y S. Šafařík P. J.: +255, "265, Šalomoun, král Židovský: 9, 129, 177, 180, 199, 204, 205, 207. Transsubstanciace Šárovec z Šárova: Čenčk, Jan a Va- něk: 52. Šimák Jos. V.: *31. Šimon, bratr: 8/. Šimon, magus: 84, 257. Šimon de Cassia: 185, *185. Šimon ze Strážnice: 51, 53. Štěpán sv.: 37. Štěpán z Basileje: *19, *20. T. Tábor, město: 73, 14, 48, 52, 54, *195. Tabofi: /3—16, 25, *210: jejich nd- boZenské názory a prakse: 13; jejich christologie: 19; — a obřady cír- kevní: 14; — a mše: 49; nechodí s tělem božím k nemocným: 49; je- jich traktáty eucharistické: 26, 29, 103; — a výrok Payneův r. 1436: 65; — a strana podobojí (Rokycanova — rozdfly): 14, 21—23, 27, 29, 36, 41, 44, 49; — na synodě r. 1421: *65; — na synodě Kutnohorské r. 1443 : *78, 99, *99, 121 ; — na sněmu r. 1444: 56, 99, *99; jejich obranné spisy k sněmu r. 1444: 23, 24, 29, *113; pronásledování Jiřím z Podě- brad r. 1452: 16, *76; — a bratří čeští: 31, *31; — a jejich kroniky : 49, Táborský Jan, bratr: 69, 72, *158,*181. *195, *200. Tělo Kristovo: bytné: 32; přirozené: 127, živé: 30, jeho podstata: 63, Theodor, arcibiskup Canterburský: 90, +90. Theodosius, senátor římský: *13, *72. Tobiáš: 76, 213. Tomáš Akvinský sv.: 37, 39, 79, 82, 86, *86, 87, *87, 90. Tomáš, arcibiskup Canterburský : 174, *174. Tomáš, farář Hranický: 61. Tomek Václav Vladivoj: *50, *31, *242. Tovacovsky Jan z Cimburka: 55. Transsubstanciace: /8—20, 34, 37; odpor Tâborù proti nt: 111—114; Wyclif: o —: 34.
Strana 285
Trest smrti Žižka Jan z Trocnova 285 Trest smrti: a bratří čeští: 76, 79, 66. Trojice svatá: víra bratří českých o ní: 181, 182. Truhlář. Josef: *54, *57, *58, 60, *60, *61, *62, 80, *11, *16, *17, *21, *28, *132, *133. Třebíč: 83; farář —sky 82, 87. Tůma Přeloučský, bratr: 57, 58, Turci : 59. U. Universita Pražská (její privilegia): 149. Urbänek Rudolf: */2, /4, 16—24, 29, *29, *42, *18, *55, *58, *59, *76, *99, *121, *252. V. Václav z Dobfenice: 76, 202, *202, 203. Vaclav z Drachova: /6. Valdenští: 20. Valečovský Václav z Kněžmosta: 5, 6, 42—48, 242, *242, 253, 254, 255, *255. Viatiky (viatik): 76, 83, 84, 211—213, 238, 239, 250, *250, 25]. Viktorin Kornel ze V$ehrd: 62. Vilémovstí náboZní: 90. Víra: co jest a jak působí: 165, 165; — včem má základ: 167; — v Boha, v čem záleží: 73; — obecná jest zá- kladem spasení: 64; základ víry obecné křesťanské: 71, 153, 158, 159. Vít z Krupé: *177. Vladislav Il. Jagellovec, král Cesky: 52, 85, 86, *133, 208, *228. Vlček Jaroslav: "101. Vodňanský Jan, mnich bosák: 80, +202. Vojief Albrecht: 62; jeho syn Jan: 62. Volf Josef: *264. Vile dobra (základ spasení): 72, 73, 189, *189. Vůz malovaný (Vaňka Valečovského): 254, 255, *255. Vzkládání rukou: 19, *19. Vzývání svatých: 39. W. Wyclif (Viklef, Viglef) John: 30, *37, 82, 84, 87, *87, 93, *93, 94, *94, 112, *112, 113, *113; jeho knihy: 120; jeho Dekalog: 84, *84; jeho Trialog: 82. Viz: Eucharistie, Očistec, Transsub- stanciace. Z. Zacheus: 79, *80. Zajíc Jan z Hasenburka a z Kosti: 58—63, *65, 66, 68—75, *23, 180 a násl.; jednání jeho s mistry Praž- skymi : 132, *132. 133, *133, 136—138, *142, 147, *147, *149; jednání jeho s bratřími českými: 149, *149, 155, 166, *166, 172, 174, 175; — o straně podobojí: 133—140, 142—144; — o bratřích českých: 151, 154, 156, 157, 176; — o náboženských poměrech Ceskych : 133—184; — o poslusenstoí církve římské: 138—139. Zákon boží: 30; — přirozený a psaný 96; jeho věci podstatné, případné a služebné: 94—96. Zbor (= církev): 222, 223. Zbor (— bratrský kostel): 218 a násl. Zikmund Korybutovič: 29. Zikmund Lucemburský, král Český: 13, 14,30,45, 47, 50, 245, 248, *248, 249. Zóckler O.: *13. Zpověď: 40; mínění Táborů o —: 40; mínění bratra Lukáše o —: 92. Zvole: *57. v Z. Žamberk : *122. Žatec: 14,52, *119; kněží: 54; měšťané : 119. Žebrák (hrad): 65. Život ctnostný: v čem záleží: 123; bez víry nemožný: 125. Žižka Jan z Trocnova: 29, 48.
Trest smrti Žižka Jan z Trocnova 285 Trest smrti: a bratří čeští: 76, 79, 66. Trojice svatá: víra bratří českých o ní: 181, 182. Truhlář. Josef: *54, *57, *58, 60, *60, *61, *62, 80, *11, *16, *17, *21, *28, *132, *133. Třebíč: 83; farář —sky 82, 87. Tůma Přeloučský, bratr: 57, 58, Turci : 59. U. Universita Pražská (její privilegia): 149. Urbänek Rudolf: */2, /4, 16—24, 29, *29, *42, *18, *55, *58, *59, *76, *99, *121, *252. V. Václav z Dobfenice: 76, 202, *202, 203. Vaclav z Drachova: /6. Valdenští: 20. Valečovský Václav z Kněžmosta: 5, 6, 42—48, 242, *242, 253, 254, 255, *255. Viatiky (viatik): 76, 83, 84, 211—213, 238, 239, 250, *250, 25]. Viktorin Kornel ze V$ehrd: 62. Vilémovstí náboZní: 90. Víra: co jest a jak působí: 165, 165; — včem má základ: 167; — v Boha, v čem záleží: 73; — obecná jest zá- kladem spasení: 64; základ víry obecné křesťanské: 71, 153, 158, 159. Vít z Krupé: *177. Vladislav Il. Jagellovec, král Cesky: 52, 85, 86, *133, 208, *228. Vlček Jaroslav: "101. Vodňanský Jan, mnich bosák: 80, +202. Vojief Albrecht: 62; jeho syn Jan: 62. Volf Josef: *264. Vile dobra (základ spasení): 72, 73, 189, *189. Vůz malovaný (Vaňka Valečovského): 254, 255, *255. Vzkládání rukou: 19, *19. Vzývání svatých: 39. W. Wyclif (Viklef, Viglef) John: 30, *37, 82, 84, 87, *87, 93, *93, 94, *94, 112, *112, 113, *113; jeho knihy: 120; jeho Dekalog: 84, *84; jeho Trialog: 82. Viz: Eucharistie, Očistec, Transsub- stanciace. Z. Zacheus: 79, *80. Zajíc Jan z Hasenburka a z Kosti: 58—63, *65, 66, 68—75, *23, 180 a násl.; jednání jeho s mistry Praž- skymi : 132, *132. 133, *133, 136—138, *142, 147, *147, *149; jednání jeho s bratřími českými: 149, *149, 155, 166, *166, 172, 174, 175; — o straně podobojí: 133—140, 142—144; — o bratřích českých: 151, 154, 156, 157, 176; — o náboženských poměrech Ceskych : 133—184; — o poslusenstoí církve římské: 138—139. Zákon boží: 30; — přirozený a psaný 96; jeho věci podstatné, případné a služebné: 94—96. Zbor (= církev): 222, 223. Zbor (— bratrský kostel): 218 a násl. Zikmund Korybutovič: 29. Zikmund Lucemburský, král Český: 13, 14,30,45, 47, 50, 245, 248, *248, 249. Zóckler O.: *13. Zpověď: 40; mínění Táborů o —: 40; mínění bratra Lukáše o —: 92. Zvole: *57. v Z. Žamberk : *122. Žatec: 14,52, *119; kněží: 54; měšťané : 119. Žebrák (hrad): 65. Život ctnostný: v čem záleží: 123; bez víry nemožný: 125. Žižka Jan z Trocnova: 29, 48.
Strana 286
Doplňky a opravy. K Předmluvě: K str. II. Poznámka 2 budiž doplněna: Vzdávám též díky slč. Dr. Miladě Paulové za to, že mi pomáhala při zjišťování citátů ze svatých otců. K str. 50. V řádku 2. místo: že Rokycana list svůj napsal v době svého vyhnanství r. 1437—1448 dlužno čísti: že Rokycana list svůj napsal na počátku svého vyhnanství, a to r. 1437—1438. K str. 88: Ke konci 3. odstavce odkaz: viz str. 79.: má správně zniti: viz str. 87. K tekstu edice: Na str. 35., řádek 15. doplň: Srov. SEDLÁK, Táborské traktáty eucharistické, str. 17, 32, 44, 55. Na str. 41. poznámka I budiž doplněna: V traktátě „Tractatus de 4 modis essendi“ (vydal Sedlák, Táborské traktáty) str. 44. zní formule ta takto: "quod Christus ... est in sacramento altaris virtu- aliter, spiritualiter et sacramentaliter, realiter et vere, sed non est ibi substantialiter. Srov. i HOFLER, Geschichtsschreiber II, 764 a 778. Na str. 50. poznámka 2 budiž opravena: Netýká se hádání v domě Zmrzlíkově 10. prosince r. 1420, nýbrž hádání u Konopiště r. 1423. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II, 574—575. Na str. 50. v tekstu za poznámkou 2 dlužno čísti takto: Též o těle božím smlouva byla, aby ten traktát „K zvelebení pravdy těla a krve Pána Krista“ etc. Traktát tento podle upozornění p. prof. Dra. V. Sokola jest v rkpe národního musea v Praze, sign. VF4I (f. 203a a násl.) p. t. „Spis kněží táborských o svátosti těla a krve Kristovy, kterýžto spis byl sněmem přijatý i přikázaný, aby kněží jej všady čtli“. Jiný rkpis jest v Milichově knihovně ve Zhořelci (sign. Cod. chart. 4. N. 70) pod titulem „Traktát o velebné svátosti těla a krve P. Kr. podle pravého smyslu písma zákona Za většinu těchto doplňků a oprav děkuji p. prof. Dru. Vojtěchu Sokolovi, který mezi tiskem mi je sdělil.
Doplňky a opravy. K Předmluvě: K str. II. Poznámka 2 budiž doplněna: Vzdávám též díky slč. Dr. Miladě Paulové za to, že mi pomáhala při zjišťování citátů ze svatých otců. K str. 50. V řádku 2. místo: že Rokycana list svůj napsal v době svého vyhnanství r. 1437—1448 dlužno čísti: že Rokycana list svůj napsal na počátku svého vyhnanství, a to r. 1437—1438. K str. 88: Ke konci 3. odstavce odkaz: viz str. 79.: má správně zniti: viz str. 87. K tekstu edice: Na str. 35., řádek 15. doplň: Srov. SEDLÁK, Táborské traktáty eucharistické, str. 17, 32, 44, 55. Na str. 41. poznámka I budiž doplněna: V traktátě „Tractatus de 4 modis essendi“ (vydal Sedlák, Táborské traktáty) str. 44. zní formule ta takto: "quod Christus ... est in sacramento altaris virtu- aliter, spiritualiter et sacramentaliter, realiter et vere, sed non est ibi substantialiter. Srov. i HOFLER, Geschichtsschreiber II, 764 a 778. Na str. 50. poznámka 2 budiž opravena: Netýká se hádání v domě Zmrzlíkově 10. prosince r. 1420, nýbrž hádání u Konopiště r. 1423. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II, 574—575. Na str. 50. v tekstu za poznámkou 2 dlužno čísti takto: Též o těle božím smlouva byla, aby ten traktát „K zvelebení pravdy těla a krve Pána Krista“ etc. Traktát tento podle upozornění p. prof. Dra. V. Sokola jest v rkpe národního musea v Praze, sign. VF4I (f. 203a a násl.) p. t. „Spis kněží táborských o svátosti těla a krve Kristovy, kterýžto spis byl sněmem přijatý i přikázaný, aby kněží jej všady čtli“. Jiný rkpis jest v Milichově knihovně ve Zhořelci (sign. Cod. chart. 4. N. 70) pod titulem „Traktát o velebné svátosti těla a krve P. Kr. podle pravého smyslu písma zákona Za většinu těchto doplňků a oprav děkuji p. prof. Dru. Vojtěchu Sokolovi, který mezi tiskem mi je sdělil.
Strana 287
DOPLŇKY A OPRAVY. 287 božího od starých Táborů sebraný“. GOLL jej částečně otiskl v článku „Zpráva o českých rukopisech ve Zhořelci ČČM 1878, str. 286 a násl. Traktát řeší otázku: „jest-li Kristus zde na zemi po svém na nebesa vstoupení osobně a podstatně v tom těle a v té velikosti, v kterém a v které vstal z mrtvých a na nebesa vstoupil, ano na jeho (sic) apoštolé hledí“ (rkpis V F 41 f. 203b.) Na str. 50. poznámka 3 budiž opravena takto: Míní se traktát Mikuláše z Pelhřimova „K zvelebení pravdy a těla Pána Krista“, o němž bylo ustanoveno, aby byl uveřejněn „supletus ad cautelam fidelium“ a „ut in cathedris ecclesiarum Pragensium et Thabori- ensium publice proclametur“. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II. 586—589. Bratr Lukáš zaznamenal tradici, kterou zachoval výše zmíněný rkpis zhořelecký, kde se praví: „Tento traktát jest sebrán od Táborů a byl jest přijat i od pražských mistrů a měšťanů, takže jej i v knihy na rathouze Starého Města Pražského napsali, potom skrze Příbrama a jinú lichotu zhaven, až jej zase z knih vymazali“ (Goll v ČČM 1878 str. 286). O traktátu srov. SEDLÁK, Táborské traktáty eucharistické str. 24—25, 39 a násl. Na str. 54. poznámka 1 budiž doplněna: Latinské znění tohoto listu (beze jmen obcí) čte se u HOFLERA, Geschichtsschreiber II, 744. Na str. 75. řádek 10. zdola čti: diábel místo: ďábel. Na str. 92. poznámka I budiž doplněna: Táboři o tom mluví v Chronicon Thabor. u HÖFLERA, Geschichtsschreiber II, 607. Na str. 95. řádek 8. shora čti: případné místo: připadné. Na str. 105. budiž k 3. odstavci přičiněna poznámka: Viz pozn. 1 na str. 35. Na str. 109. budiž k odstavci začínajícímu slovy: „Páté rozpisují“ přičiněna poznámka: Jest asi ohlas Chron. Thabor. u Höflera II, 792. Na str. III. budiž doplněna poznámka 1: Týž výrok je v traktátu „De adorare et colere“. Srov. SEDLÁK, Táborské traktáty str. 55. Na str. 114. k řádku 12. za slovy: „Nenieť chléb, ale jest Bóh“, budiž přičiněna poznámka: Z 5. sloky písně „Ježíš Kristus naše spása“. Otiskl NEJEDLÝ, Počátky husitského zpěvu, str. 473. Na str. 115. k řádku 17. a 18. budiž přičiněna poznámka: slova „že sě nám nezdá X obtiežen býti“ jsou vyňata z „Confessio sacerdotum Taboriensium“ u Höflera II, 774.
DOPLŇKY A OPRAVY. 287 božího od starých Táborů sebraný“. GOLL jej částečně otiskl v článku „Zpráva o českých rukopisech ve Zhořelci ČČM 1878, str. 286 a násl. Traktát řeší otázku: „jest-li Kristus zde na zemi po svém na nebesa vstoupení osobně a podstatně v tom těle a v té velikosti, v kterém a v které vstal z mrtvých a na nebesa vstoupil, ano na jeho (sic) apoštolé hledí“ (rkpis V F 41 f. 203b.) Na str. 50. poznámka 3 budiž opravena takto: Míní se traktát Mikuláše z Pelhřimova „K zvelebení pravdy a těla Pána Krista“, o němž bylo ustanoveno, aby byl uveřejněn „supletus ad cautelam fidelium“ a „ut in cathedris ecclesiarum Pragensium et Thabori- ensium publice proclametur“. Srov. HOFLER, Geschichtsschreiber II. 586—589. Bratr Lukáš zaznamenal tradici, kterou zachoval výše zmíněný rkpis zhořelecký, kde se praví: „Tento traktát jest sebrán od Táborů a byl jest přijat i od pražských mistrů a měšťanů, takže jej i v knihy na rathouze Starého Města Pražského napsali, potom skrze Příbrama a jinú lichotu zhaven, až jej zase z knih vymazali“ (Goll v ČČM 1878 str. 286). O traktátu srov. SEDLÁK, Táborské traktáty eucharistické str. 24—25, 39 a násl. Na str. 54. poznámka 1 budiž doplněna: Latinské znění tohoto listu (beze jmen obcí) čte se u HOFLERA, Geschichtsschreiber II, 744. Na str. 75. řádek 10. zdola čti: diábel místo: ďábel. Na str. 92. poznámka I budiž doplněna: Táboři o tom mluví v Chronicon Thabor. u HÖFLERA, Geschichtsschreiber II, 607. Na str. 95. řádek 8. shora čti: případné místo: připadné. Na str. 105. budiž k 3. odstavci přičiněna poznámka: Viz pozn. 1 na str. 35. Na str. 109. budiž k odstavci začínajícímu slovy: „Páté rozpisují“ přičiněna poznámka: Jest asi ohlas Chron. Thabor. u Höflera II, 792. Na str. III. budiž doplněna poznámka 1: Týž výrok je v traktátu „De adorare et colere“. Srov. SEDLÁK, Táborské traktáty str. 55. Na str. 114. k řádku 12. za slovy: „Nenieť chléb, ale jest Bóh“, budiž přičiněna poznámka: Z 5. sloky písně „Ježíš Kristus naše spása“. Otiskl NEJEDLÝ, Počátky husitského zpěvu, str. 473. Na str. 115. k řádku 17. a 18. budiž přičiněna poznámka: slova „že sě nám nezdá X obtiežen býti“ jsou vyňata z „Confessio sacerdotum Taboriensium“ u Höflera II, 774.
Strana 288
288 DOPLŇKY A OPRAVY. Na str. 122. ke konci poznámky I čti: Viz o tom Předmluvu č. 6. místo č. 3. Na str. 133. v poznámce 1, řádek 16. shora čti: Viz o tom Předmluvu č. 8a místo: 5a. Na str. 135. k řádku 6. zdola budiž přičiněna poznámka: Citát „Nedejte se svoditi těm falešným prorokuom, kardináluom, biskupuom“ jest parafráze jedné sloky písně „Věrní křesťané, silně doúfajte“, otištěné NEJEDLÝM, Dějiny husitského zpěvu, 836—837. Na str. 156. řádek 10. zdola čti: vzdáleni místo: vzda eni. Na str. 176. řádek 6. zdola čti: syn můj místo: šyn můj. Na str. 181. v poznámce 1 řádek 2. shora čti: Předmluvu č. 8f místo: č. 5 f. Na str. 242. řádek 6. shora čti: lejka místo: lajka. Na str. 243. řádek 2. shora čti: hledě místo: hleděl. „ „ „ „ 9. „ „ byli místo: bylí. „ „ bo(u)řili místo: bouřili. „ „ 17. „ „ Na str. 252. v poznámce 2 řádek 4. zdola čti: podrobně místo: podobně. Na str. 255. ku konci řádku 17. shora budiž připojeno po- známkové písmenko: a. Na str. 256. poznámka i budiž opravena takto: List vznikl asi r. 1437— 1438.
288 DOPLŇKY A OPRAVY. Na str. 122. ke konci poznámky I čti: Viz o tom Předmluvu č. 6. místo č. 3. Na str. 133. v poznámce 1, řádek 16. shora čti: Viz o tom Předmluvu č. 8a místo: 5a. Na str. 135. k řádku 6. zdola budiž přičiněna poznámka: Citát „Nedejte se svoditi těm falešným prorokuom, kardináluom, biskupuom“ jest parafráze jedné sloky písně „Věrní křesťané, silně doúfajte“, otištěné NEJEDLÝM, Dějiny husitského zpěvu, 836—837. Na str. 156. řádek 10. zdola čti: vzdáleni místo: vzda eni. Na str. 176. řádek 6. zdola čti: syn můj místo: šyn můj. Na str. 181. v poznámce 1 řádek 2. shora čti: Předmluvu č. 8f místo: č. 5 f. Na str. 242. řádek 6. shora čti: lejka místo: lajka. Na str. 243. řádek 2. shora čti: hledě místo: hleděl. „ „ „ „ 9. „ „ byli místo: bylí. „ „ bo(u)řili místo: bouřili. „ „ 17. „ „ Na str. 252. v poznámce 2 řádek 4. zdola čti: podrobně místo: podobně. Na str. 255. ku konci řádku 17. shora budiž připojeno po- známkové písmenko: a. Na str. 256. poznámka i budiž opravena takto: List vznikl asi r. 1437— 1438.
Strana 289
OBSAH. Str. 5 . . . . . . . Látka obsažená v II. svazku Aktů Jednoty bratrské. . . . . . . . . II Traktát proti Rokycanovi a jeho kněžstvu . . . 12 Hádka Rokycánova s Tábory na sněmu u Hory léta Páně 1444 . . 23 Traktát pana Vaňka Valečovského proti Rokycánovi a jeho kněžím 42 Psání mistra Jana Rokycána Petrovi Chelčickému . . . 48 . . . Kázání mistrovo na to slovo podepsané Jan 16. . . . . 50 . . . Psáni mistrův Pražských proti Bratřím ku potvrzení listu Rokycánova proti Bratřím psaného . . . . . . . . 51 . . . . . . Psání mistra Korandy panu Janu Kostkovi 55 . . . 8.a) První list pana Jana Zajíce z Hasenburka mistrům Pražské university 58 8.b) Druhý list Jana Zajíce z Hasenburka mistrům Pražské university a jejich odpověď na oba jeho listy . 62 . . 68 8.c) První list Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti bratřím českým . . 8.d) Odpověď bratří na první list pana Jana Zajíce. 69 . . . . . . . 8.e) Druhý list Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti bratřím . . . . . . 70 8. f) Odpověď bratří na druhý list Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti 72 8.g) Třetí list Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti bratřím . . . . . 74 75 8.h) Odpověd bratří na třetí list Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti . 9. Psání kněze Jana, faráře Lipenského, panu Václavovi etc. na potupu bratří a odpověd na ně bratra Lukášova . . 76 . . . . Psání toto jest Petra Chelčického dvěma kněžím, kteréž tu jmenuje 88 10. Zdali zlým má býti podávána svátost těla božího . . . 11. 89 . . . . . 90 12. Napomenutí k nápravě . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 7. 4. 5. 6. Předmluva Chronologický pořádek kusů obsazených v II. svazku „Aktů Jednoty bratrské“ . . . . . . . . . . . . . . . . 92 . . . . . . . 94 . Listové starých bratří, psaní k mistru Janovi Rokycánovi atd. . . . . . . Sedmý a poslední list mistru Rokycanovi od bratři . . . . . . . . List od týchž bratří psaný mistrům Pražským . . . . . . . . . . List od bratří králi Jiřímu . . . . . . . Psání pánuov Mejtských k bratřím učiněné atd. . . . . . . . . . Listové mistra Rokycány proti bratřím k potupě a zošklivení jich lidu vůbec 11 Psání mistra Jana Rokycany . . . . . . . . . . . . 11 . . . . Psání mistra Korandy panu Janu Kostkovi . . . . . . . . . 17 Hádka Rokycánova s Tábory na sněmu u Hory léta Páně 1444 atd. . . . 25 . . 100 Traktát proti Rokycánovi a jeho kněžstvu atd. . Psání mistrův Pražských proti Bratřím ku potvrzení listu Rokycánova proti . . . . . Bratřím psaného . Názvy spisů v knize uvedených. 9 119 19
OBSAH. Str. 5 . . . . . . . Látka obsažená v II. svazku Aktů Jednoty bratrské. . . . . . . . . II Traktát proti Rokycanovi a jeho kněžstvu . . . 12 Hádka Rokycánova s Tábory na sněmu u Hory léta Páně 1444 . . 23 Traktát pana Vaňka Valečovského proti Rokycánovi a jeho kněžím 42 Psání mistra Jana Rokycána Petrovi Chelčickému . . . 48 . . . Kázání mistrovo na to slovo podepsané Jan 16. . . . . 50 . . . Psáni mistrův Pražských proti Bratřím ku potvrzení listu Rokycánova proti Bratřím psaného . . . . . . . . 51 . . . . . . Psání mistra Korandy panu Janu Kostkovi 55 . . . 8.a) První list pana Jana Zajíce z Hasenburka mistrům Pražské university 58 8.b) Druhý list Jana Zajíce z Hasenburka mistrům Pražské university a jejich odpověď na oba jeho listy . 62 . . 68 8.c) První list Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti bratřím českým . . 8.d) Odpověď bratří na první list pana Jana Zajíce. 69 . . . . . . . 8.e) Druhý list Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti bratřím . . . . . . 70 8. f) Odpověď bratří na druhý list Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti 72 8.g) Třetí list Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti bratřím . . . . . 74 75 8.h) Odpověd bratří na třetí list Jana Zajíce z Hasenburka a z Kosti . 9. Psání kněze Jana, faráře Lipenského, panu Václavovi etc. na potupu bratří a odpověd na ně bratra Lukášova . . 76 . . . . Psání toto jest Petra Chelčického dvěma kněžím, kteréž tu jmenuje 88 10. Zdali zlým má býti podávána svátost těla božího . . . 11. 89 . . . . . 90 12. Napomenutí k nápravě . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 7. 4. 5. 6. Předmluva Chronologický pořádek kusů obsazených v II. svazku „Aktů Jednoty bratrské“ . . . . . . . . . . . . . . . . 92 . . . . . . . 94 . Listové starých bratří, psaní k mistru Janovi Rokycánovi atd. . . . . . . Sedmý a poslední list mistru Rokycanovi od bratři . . . . . . . . List od týchž bratří psaný mistrům Pražským . . . . . . . . . . List od bratří králi Jiřímu . . . . . . . Psání pánuov Mejtských k bratřím učiněné atd. . . . . . . . . . Listové mistra Rokycány proti bratřím k potupě a zošklivení jich lidu vůbec 11 Psání mistra Jana Rokycany . . . . . . . . . . . . 11 . . . . Psání mistra Korandy panu Janu Kostkovi . . . . . . . . . 17 Hádka Rokycánova s Tábory na sněmu u Hory léta Páně 1444 atd. . . . 25 . . 100 Traktát proti Rokycánovi a jeho kněžstvu atd. . Psání mistrův Pražských proti Bratřím ku potvrzení listu Rokycánova proti . . . . . Bratřím psaného . Názvy spisů v knize uvedených. 9 119 19
Strana 290
290 OBSAH Str. Anno Domini 1488. Toto jest psal pan Jan Zajíc mistróm do kolejí Praž ských atd. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1489. Toto jest psal po druhé pan Jan Zajíc mistruom do kolejí Pražských atd. . . . . . . . . . . . . Toto pak psání níže položené psal a poslal pan Jan Zajíc bratřím do Litomyšle . . . . 149 . Toto jsú pak bratři odepsali panu Janu Zajícovi na jeho první ceduli 158 166 Toto jest psal pan Zajíc po druhé bratřím do Litomyšle etc. . Toto sou odepsali zase bratři panu Janu Zajícovi na jeho druhou ceduli etc. . . . . . . . . . 180 . . . . Toto jest psal po třetí pan Zajíc týmž bratřím 197 . . . . Odpověď bratrská na třetí list panu Zajícovi . . . . . . 200 Psání kněze Jana, faráře Lipenského etc. na potupu bratří a odpověd na ně bratra Lukášova . . . . . . . . . . . 202 Traktát pana Vaňka Valečovského etc. učiněný proti Rokycánovi a jeho . . . . . kněžím . . . . . . . . . . . . . . . 242 O vozu malovaném . . . . . . . . . . . 254 255 Psání mistra Jana Rokycána Petrovi Chelčickému . . . . . . . 262 Kázání mistrovo na to slovo podepsané Jan 16 . Psání toto jest Petra Chelčického dvěma kněžím, kteréž tu jmenuje 265 Zdali zlým má býti podávána svátost těla božího . . . 269 Napomenutí k nápravě . . . . . 273 . . . . . . 275 . . . . . 286 147 132 Rejstřík jmen a věcí . . . . . Doplňky a opravy . . . . . . . . . . .
290 OBSAH Str. Anno Domini 1488. Toto jest psal pan Jan Zajíc mistróm do kolejí Praž ských atd. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1489. Toto jest psal po druhé pan Jan Zajíc mistruom do kolejí Pražských atd. . . . . . . . . . . . . Toto pak psání níže položené psal a poslal pan Jan Zajíc bratřím do Litomyšle . . . . 149 . Toto jsú pak bratři odepsali panu Janu Zajícovi na jeho první ceduli 158 166 Toto jest psal pan Zajíc po druhé bratřím do Litomyšle etc. . Toto sou odepsali zase bratři panu Janu Zajícovi na jeho druhou ceduli etc. . . . . . . . . . 180 . . . . Toto jest psal po třetí pan Zajíc týmž bratřím 197 . . . . Odpověď bratrská na třetí list panu Zajícovi . . . . . . 200 Psání kněze Jana, faráře Lipenského etc. na potupu bratří a odpověd na ně bratra Lukášova . . . . . . . . . . . 202 Traktát pana Vaňka Valečovského etc. učiněný proti Rokycánovi a jeho . . . . . kněžím . . . . . . . . . . . . . . . 242 O vozu malovaném . . . . . . . . . . . 254 255 Psání mistra Jana Rokycána Petrovi Chelčickému . . . . . . . 262 Kázání mistrovo na to slovo podepsané Jan 16 . Psání toto jest Petra Chelčického dvěma kněžím, kteréž tu jmenuje 265 Zdali zlým má býti podávána svátost těla božího . . . 269 Napomenutí k nápravě . . . . . 273 . . . . . . 275 . . . . . 286 147 132 Rejstřík jmen a věcí . . . . . Doplňky a opravy . . . . . . . . . . .
Strana 291
215 Tractał Nana ańka Maleċowſkeho � Nċińeny pwbi Rokycánowi a geßo Kneżm. K. Wanu Zdeńkowi Koſkkowi z No�upic Scho mi Wyznam ſlaryne Wźy o Knchyc Iana Wanßá Owalciowſkɇ posfomⱥ 9 Reálowſ Neſk� poſyam. 1 twa mie�ć, kyi geß ijſß busek ſzpſám. Eack rpkyak Ngá. kevyj vimmogo vu�awni' mſawil vrn/ Ql aßcaupa naproſk :(y JAnH proſym posl omkawygßo §e geg gßrare wymek axma ng & napatro� ve�/ aċby ſá namáby poßowk/ S opuſßie. Ukázka písma z II. svazku Aktů (k str. 242).
215 Tractał Nana ańka Maleċowſkeho � Nċińeny pwbi Rokycánowi a geßo Kneżm. K. Wanu Zdeńkowi Koſkkowi z No�upic Scho mi Wyznam ſlaryne Wźy o Knchyc Iana Wanßá Owalciowſkɇ posfomⱥ 9 Reálowſ Neſk� poſyam. 1 twa mie�ć, kyi geß ijſß busek ſzpſám. Eack rpkyak Ngá. kevyj vimmogo vu�awni' mſawil vrn/ Ql aßcaupa naproſk :(y JAnH proſym posl omkawygßo §e geg gßrare wymek axma ng & napatro� ve�/ aċby ſá namáby poßowk/ S opuſßie. Ukázka písma z II. svazku Aktů (k str. 242).
Strana 292
216 KKPIwe wſks 9byc Ais pw Pana Zoßⱥ pwfym, ażbyc wk= �e neopaiene napſa� nebo poweśie abſſlem vácili oopuſeé appſahlto całſ nopawnoß nák ma g& wál;. Neß telo wcy nepíſß kik ſám pr= . Aleprow negprww yabyc� &álowe mili Panu mámu práwe A rvevne a aße je �d rwyſkyßám vmⱥ wime, a da �owak ſe welle me�o ol,bu/ Gm Pßodam mnubymi. kłɇvák kzi nekeẃ nepráwe newáznk, agrá� ne ſau vċink/ wiek �emi y ginⱥe. Mcogeſe ßßj ab pośym QuxaS boßo nebo y boxſlißo/ proh panu memu a Xkáli nevċimli/ á negßacilig= nie. Twh' cby� afpon Lisem nehlevym Ocivejumu oteronck. by pwło porzumeli gim kwasy oſaw byli Rjve/ nɇinym aganagźa nwja ſkga wſauorjíke nagiw& ßzsili iupili Trákáy prohwm pßz/ Sall a gpiſowali. wpas; ſau ſami whj aneſo wßorſne Thek ɇlesi �pzwmm bágom. Reraf pośgmenk záknⱥ Bojißo apopaßy iɇ pokrad. Owi ſau byli gßaurili libi na �ojſſwo a au9 9a�orem 8117 wſſ/ já dnimu po9ánu byh ne�iwſſe/ nzj aby ſámi wáołi/ AsſⱥGo a máſa poSmamwſſo kwaſyli SoSowali, Rxráli ßrilmil, aſá vſarto m'aby vſkarorvali/ PoR 9ſe gimg y a ſturoSawm vuſßli ceraj ſegim iky lábſa/ geſſo ſkge tormoß morſáw a kagyyſkwa wywſſaæ/ Agſſki Krea mey liśmi/ Genjk Pan Bagwy. & rwpfaneno busmog &yß. �płum ſau ſⱥ byli gaſa ßilk oċtyń Orbykle/ aby liśtm pSoćima opá= ſagie anage tájiw & a8y 8. Taßpowſk caſy talo deha wel ſzuſe Awvyſzívaliśſwymi vołum/ że gim jaśey mi vɇcy neſme� Pal,= reke Saegal &9e0/ Onclgweſla reygran be &c omi wlaoki Sámo9 wßo namnoßy . Beſſo polem gsli s woy a 9rugy ſe y �emli. Ogim aċ ſku ſnad polem nagoli/ a neRiewil, ſami a vienik ſe agewne , ale 9o maw meſec Aali gim �464/ a Symać Rl y baril/ áNſſk Symągy. y baur) y podnes. �hat aby Oráno bybo. Oli& ká & welibyk yak forván Kgim vgumighák nech pogiⱥ Symam gh Owaliⱥ Meogrwym y Oprolaj ſsß i kzj Prwc G Svbri gnagi/ aćm Sále nyj� lepɇ= Symaċowe kacwmiy a buricowć ájxalcy weßmi ſbyſkąg aßnkwⱥgſá ßyj ks kakgolowyc kpoe wák newąg/ yaßź ſau powe mɇl: Nebpow yumeg to� ßziSy co� wniß byß wetſßáo Jákonle Byj áli gi8 ßyá wále? Mßgi� panowám/ y wſkśnah naśli&om . Ozſábirſk fy ab agey= ní Goɇßowe ſwleślm ſkawowam byłiz MorSowali ſku pákł ßubł Aiś Gocle ſau to neßyli agewm a ſarcheslm ßrij S ßackáw rw ßánel Rioſ ßortei Oloßo wſſego Riji páwoś &kya pomáßali. Ukázka pisma z II. svazku Aktů (k str. 242).
216 KKPIwe wſks 9byc Ais pw Pana Zoßⱥ pwfym, ażbyc wk= �e neopaiene napſa� nebo poweśie abſſlem vácili oopuſeé appſahlto całſ nopawnoß nák ma g& wál;. Neß telo wcy nepíſß kik ſám pr= . Aleprow negprww yabyc� &álowe mili Panu mámu práwe A rvevne a aße je �d rwyſkyßám vmⱥ wime, a da �owak ſe welle me�o ol,bu/ Gm Pßodam mnubymi. kłɇvák kzi nekeẃ nepráwe newáznk, agrá� ne ſau vċink/ wiek �emi y ginⱥe. Mcogeſe ßßj ab pośym QuxaS boßo nebo y boxſlißo/ proh panu memu a Xkáli nevċimli/ á negßacilig= nie. Twh' cby� afpon Lisem nehlevym Ocivejumu oteronck. by pwło porzumeli gim kwasy oſaw byli Rjve/ nɇinym aganagźa nwja ſkga wſauorjíke nagiw& ßzsili iupili Trákáy prohwm pßz/ Sall a gpiſowali. wpas; ſau ſami whj aneſo wßorſne Thek ɇlesi �pzwmm bágom. Reraf pośgmenk záknⱥ Bojißo apopaßy iɇ pokrad. Owi ſau byli gßaurili libi na �ojſſwo a au9 9a�orem 8117 wſſ/ já dnimu po9ánu byh ne�iwſſe/ nzj aby ſámi wáołi/ AsſⱥGo a máſa poSmamwſſo kwaſyli SoSowali, Rxráli ßrilmil, aſá vſarto m'aby vſkarorvali/ PoR 9ſe gimg y a ſturoSawm vuſßli ceraj ſegim iky lábſa/ geſſo ſkge tormoß morſáw a kagyyſkwa wywſſaæ/ Agſſki Krea mey liśmi/ Genjk Pan Bagwy. & rwpfaneno busmog &yß. �płum ſau ſⱥ byli gaſa ßilk oċtyń Orbykle/ aby liśtm pSoćima opá= ſagie anage tájiw & a8y 8. Taßpowſk caſy talo deha wel ſzuſe Awvyſzívaliśſwymi vołum/ że gim jaśey mi vɇcy neſme� Pal,= reke Saegal &9e0/ Onclgweſla reygran be &c omi wlaoki Sámo9 wßo namnoßy . Beſſo polem gsli s woy a 9rugy ſe y �emli. Ogim aċ ſku ſnad polem nagoli/ a neRiewil, ſami a vienik ſe agewne , ale 9o maw meſec Aali gim �464/ a Symać Rl y baril/ áNſſk Symągy. y baur) y podnes. �hat aby Oráno bybo. Oli& ká & welibyk yak forván Kgim vgumighák nech pogiⱥ Symam gh Owaliⱥ Meogrwym y Oprolaj ſsß i kzj Prwc G Svbri gnagi/ aćm Sále nyj� lepɇ= Symaċowe kacwmiy a buricowć ájxalcy weßmi ſbyſkąg aßnkwⱥgſá ßyj ks kakgolowyc kpoe wák newąg/ yaßź ſau powe mɇl: Nebpow yumeg to� ßziSy co� wniß byß wetſßáo Jákonle Byj áli gi8 ßyá wále? Mßgi� panowám/ y wſkśnah naśli&om . Ozſábirſk fy ab agey= ní Goɇßowe ſwleślm ſkawowam byłiz MorSowali ſku pákł ßubł Aiś Gocle ſau to neßyli agewm a ſarcheslm ßrij S ßackáw rw ßánel Rioſ ßortei Oloßo wſſego Riji páwoś &kya pomáßali. Ukázka pisma z II. svazku Aktů (k str. 242).
- I: Titul
- V: Předmluva
- 1: Edice
- 275: Rejstřík jmen a věcí
- 286: Doplňky a opravy
- 289: Obsah